8 شماره حسابداري استانداردکاال و مواد موجودي حسابداري

8 شماره حسابداري استانداردکاال و مواد موجودي حسابداري

مندرجات فهرست بنـد شماره

1مقدمـه 2كاربرد دامنه 3 تعاريف 4 - 5کاال و مواد موجودي اندازه گيري 6 - 20کاال و مواد موجودي شده تمام بهاي

7 - 8خريد مخارج 9 - 16تبديل مخارج17 - 20مخارج ساير

واحــدهاي در موجوديها شــده تمــام بهاي خدماتي

21

برداشت کشاورزی تولید شده تمام بهاي زیستی داراییهای از شده

- مکرر21

22 - 35شده تمام بهاي محاسبه روشهاي 36 - 40 فروش ارزش خالص ــالص تعيين به مربوط مالحظات ارزش خ

فروش 44 - 41

45 فروش ارزش خالص كاربرد موارد عنــوان  به کــاال و مــواد موجــودي شناخت

هزينه47 - 46

48 - 52 افشا 53 اجرا تاريخ ــابقت ــ ــتانداردهاي با مط ــ بين المللي اس

حسابداري54

173

8 شماره حسابداري استانداردکاال و مواد موجودي حسابداري

‌استانداردهاي‌ بر مقدمه‌اي‌ ” به‌ توجه‌ با بايد استاندارد اين‌و مطالعه‌“حسابداري‌

شود. گرفته‌ بكار

مقدمـه از بسياري داراييهاي از عمده اي بخش کاال، و مواد موجودي . 1

و ارزشــيابي مي دهــد. بنــابراين ، تشكيل را تجاري واحدهاي ارائـه و تعيين در اهميتي  با اثر کاال و مواد موجودي انعكاس دارد. تجاري واحدهاي مالي عملكرد و مالي وضعيت

كاربرد دامنه صورتهاي در کاال و مواد موجودي انعكاس و ارزشيابي نحوه استاندارد، اين . 2

نمي گيرد: دربر را زير موارد و مي كند تشريح را مالي استاندارد به شود )رجوع بلندمدت پيمانهاي پيشرفت جريان در كار . الف

(. “بلندمدت پيمانهاي حسابداري  ” عنوان   با9 شماره حسابداري پيچيده . مالي ابزارهاي .ب صنايع در اقالم اين كه مواردي در معدني و جنگلي محصوالت موجودي.ج

و ،مي شود اندازه گيري فروش ارزش خالص به مربوط ــدات.د ــان در کشــاورزی تولی غیرمولد زیســتی داراییهــای و برداشت زم

ــوط ــالیت به مرب حســابداری اســتاندارد به شــود )رجــوع کشــاوزی فع“(.کشاورزی فعالیتهای” عنوان با 26 شماره

تعاريف است : رفته بكار زير مشخص معاني با استاندارد اين در ذيل اصطالحات . 3

كه : مي شود اطالق داراييهايي به :‌کاال و مواد موجودي نگهداري تجاري واحد عمليات عادي روال در فروش براي . الف

مي شود، قــرار توليد فرايند در خــدمات ارائـــه يا محصــول ساخت منظور به.ب

دارد،ــه يا محصــول ســاخت منظــور به.ج ــداري خــدمات ، ارائـ و شــده خري

و مي شود، نگهداري واحد ‌فعــاليت ‌جهت در ‌غيرمستقيم طور ‌به و دارد ‌مصرفي ‌ماهيت.د

.شود‌مي ‌مصرف ‌تجاري

175

8 شماره حسابداري استانداردكاال و مواد موجودي حسابداري

تخفيفات كسر از )بعد فروش بهاي از است عبارت :‌فروش ارزش خالص كسر: از حساب ( پس تسويه به مربوط تخفيفات از قبل ولي تجاري و تكميل ، براوردي مخارج . الف

توزيع . و فروش بازاريابي ، براوردي مخارج .ب يك ســاخت يا خريد براي بايد كه مخارجي از است عبارت :‌جايگزيني بهاي

شود. تحمل مشابه كامالً موجودي قلم

کاال و مواد موجودي اندازه گيري ــودي . 4 ــواد موجـ ــاال و مـ ــالص و شده تمام بهاي اقل  ” برمبناي بايد کـ ارزش خـ

شود. اندازه گيري مشابه ، اقالم گروههاي يا اقالم تك تك “فروش

اندازه گيري تمام شده بهاي به کاال، و مواد موجودي . 5 كه داشــت انـتظــار معقــول طــور به نتــوان مي شود. چنانچه

ــرايـ ــافتـ ب ــدهايـ دارايي ـ، اين بازي ــافي آتي درآم ــود ك وج در كــاهش يا نابــابي شدن ، خراب درنتيجه )مـثالً باشد داشته

ــيزان ــا(، مـ ــالغ تقاضـ ــير مبـ ــابل غـ ــافت قـ ــوان ‌به بازيـ عنـ زيــان و ســود به کــاال و مــواد موجــودي ارزش كــاهش ‌هزينه

بهــاي اقل به کاال و مواد موجودي اينرو، مي شود. از منظورمي يابد. انعكاس فروش ارزش خالص و شده تمام

کاال و مواد موجودي شده تمام بهاي مخــارج دربرگيرنده بايد کــاال و مواد موجودي شده تمام بهاي .6

تجــاري واحد كه باشد مخــارجي ســاير و تبديل مخارج خريد، خــدمات يا كاال رساندن براي خود، معمول فعاليت جريان دراست . شده متحمل آن فعلي شرايط و مكان به

خريد مخارج ديگري مخارج گونه هر و خريـد بهـاي شامل خريـد مخـارج . 7

مستقيماً كه است حمل و گمركي عوارض و حقوق قبيل ازــاري مي گردد. تخفيفـات مربوط خريد به خريـد بهــاي از تجـ

مي شود. كسـر

مربوط ، شرايط احراز صورت در زير شرح به مخارج برخي . 8است : خريد مخارج در احتساب قابل صورت به کاال و مواد واردات مالي تأمين مخارج . الف

ــاري ــوع از اعتبـ ــوزانس نـ ــرط  به يـ ــوجب به آنكه شـ مـ مجاز نقدي صورت به مزبور واردات موضوعه ، مقررات نباشد.

176

8 شماره حسابداري استانداردكاال و مواد موجودي حسابداري

حسـابداري استاندارد الزامات طبق استثنايي شرايط در.ب ــاعنوان 16 شــماره مابه التفاوتهــاي ،ارز‌ن###رخ‌در‌تغی###یر‌آث###ار ب

نرخ مالحظه قابل افزايش از ناشي مطالبه مورد ريالي اينكه شـرط  به صــادراتي (، به شناور از )مثالً ارز رسمي

مربــوط کــاالي  و مــواد خريد بهــاي آحــاد به آن تخصــيص باشد. امكانپذير

تبديل مخارج اقالم به مستقيماً كه است مخارجي شامل تبديل مخارج . 9

)مانند مي گـــــــــــــردد مربـــــــــــــوط توليدشـــــــــــــده توليد ســربار شــامل همچــنين تبــديل مستقيم (. مخارج كار

به اوليه مــواد تبــديل بــراي كه متغير( اســت و ثابت از )اعم مي شود. واقع خدمات ارائه يا محصول

به سيستماتيك روشي با متغير و ثابت از اعم توليد سربار. 10 از بخش آن توليــد، ثــابت مي يابد. سربار تخصيص محصوالت

حجم در تغيــير علــيرغم كه اســت توليد غيرمســتقيم مخارج نگهــداري مخارج و استهالك مانند مي ماند، ثابت نسبتاً توليد

كارخــانه . مــديريت مخــارج و كارخــانه تجهــيزات و ساختمان ــير ســربار توليد غيرمســتقيم مخــارج از بخش آن توليد متغ

مانند مي يابــد، تغيــير توليد حجم تغيــير با متناســب كه است غيرمستقيم . دستمزد و مواد

واحد فعاليت معمول ظرفيت برمبناي توليد ثابت سربار. 11 متوســط بيــانگر معمــول مي يابــد. ظــرفيت تخصــيص تجاري

در )با عــادي شــرايط در مي رود انتظــار كه اســت محصولي نگهــداري و تعمــيرات از ناشــي توليد توقفــات گــرفتن نظر

شــود. بــراي توليد فصل ، يا دوره چند برنامه ريزي شده ( طي ســطح از مي تــوان توليد ثــابت ســربار هزينه هــاي تخصــيص

تقريباً مزبور سطح آنكه شرط  به كرد استفاده توليد واقعي باشــد. بايد تجــاري واحد فعــاليت معمــول ســطح به نــزديك

توليد ثابت سربار تخصيص در تعيين كننده عامل داشت توجه ــوط مخارج كه است اين فعاليت ، معمول سطح برمبناي مرب

هــزينه عنــوان  به وقــوع دوره در بايد بالاستفاده ظرفيت به ــاتي زيــان و ســود صــورت در ناخــالص ســود از پس و عملي

شود. منعكس

177

8 شماره حسابداري استانداردكاال و مواد موجودي حسابداري

زير عوامل تجاري واحد فعاليت معمول سطح تعيين جهت . 12داشت : درنظر بايد را

توليدي دستگاههاي طراحان نظر مورد توليد ميزان . الف طول در حاكم كار شرايط تحت تجاري ، واحد مديريت و

دونوبت كاري (، يا نوبت كاري يك )مثالً سال از بعد ســال و بررســي تحت سال فعاليت سطح بودجه .ب

و آن ، بررســي تحت ســال در تجاري واحد كه توليد از سطحي .ج

است . يافته دست آن به عمالً گذشته سالهاي در نيز و ناديده مي توان را فعاليت سطح در موقت تغييرات چه  اگر

آنچه در نظر تجديد به بايد مداوم تغييرات حال  اين  با گرفت ،شود. منجر شده شناخته معمول قبالً

مخـــــــــارج شمول عدم با رابطه  در گـــــــــاه كه داليلي از يكي . 13 لـزوم مي شــود، عنــوان شـده تمــام بهــاي در خاصــي سربار موجــودي ارزشــيابي در كــارانه محــافظه برخــورد اتخــاذ

در کاال و مواد موجودي مبلغ تعيين است . چنانچه کاال و موادــاحتي د،ـباش احتياط اعمال مستلزم تجاري واحد شرايط اط ـ

حــذف طــريق  از نه و فــروش ارزش خــالص تعــيين در الزم ال ـــاعم ده ـــش تمــام اي ـــبه از خاصــي ارـــسرب ارج ـــمخ

ود.ـمي ش

يك از بيش ان ـهمزم است ممكن دـتولي دـفراين در. 14 زمــاني وضــعيت  اين ال ،ـــمث راي ـــود. بـــش دـــتولي ول ـــمحص

اصــلي محصــول يك يا مشــترك محصــوالت كه دارد مصــداق كه مــواردي مي شــود. در توليد فــرعي محصول يك با همراه اين نباشد، تشخيص قابل جداگانه محصول هر تبديل مخارج تخصــيص محصــوالت به يكنواخت و منطقي برمبنايي مخارج

هر فروش نسبي ارزش از است ممكن مثال ، مي يابد. براي طــور به محصــوالت كه توليد فرايند از مرحله اي در محصول ــداگانه ــابل ج ــان در يا و باشد تشــخيص ق ــد، تكميل زم تولي

وارد،ـــم اغلب ود. درـــش اســتفاده تخصــيص مبناي عنوان  به اين رو اين از ت ،ـــاس اهميت كم اًـــماهيت فــرعي والت ـمحص

ــوالت ــالص به محصـ ــروش ارزش خـ ــدازه گيري فـ مبلغ و انـ كسر اصـــلي محصـــول شـــده  تمـــام بهـــاي از شـــده حاصل

178

8 شماره حسابداري استانداردكاال و مواد موجودي حسابداري

ــتيجه مي شــود. در ــاي با اصــلي محصــول دفــتري مبلغ ن بهندارد. اهميتي  با تفاوت آن ، شده  تمام

ــهاي . 15 ــابي روش ــوالً هزينه ي ــان معم ــراحي چن ــردد ط تا مي گ مســتقيم ، مــواد به مربــوط مخارج كليه شود حاصل اطمينان

ــتقيم ــاير و كارمس ــارج س ــتقيم مخ ــوي به مس ــب ، نح مناس گـرفته حسـاب به يكنـواخت و منطقي مبنـايي  بر و مشـخص كه مي كند بروز مسائلي سربار، مخارج تخصيص در شود. اما يك انتخـاب در شخصـي قضـاوتهاي اعمـال مسـتلزم معمـوالً

است . مناسب قاعده

ممكن مركزي ، خدماتي دواير مخارج تخصيص در همچنين . 16 بايد مخارجي چنين تخصيص كند. مبناي بروز مسائلي است

ارائه مختلف عمليات با رابطه  در كه باشد خدماتي ميزان خدمت در معموالً حسابداري دايره مثال ، مي شود. براي

است : زير عمليات و مستقيم دستمزد و حقوق پرداخت طريق  )از توليد . الف

صــورتهاي تهيه و خريد كنــترل توليــدي ، غيرمســتقيم توليدي (، واحدهاي براي ادواري مالي

و فــروش تحليل و تجــزيه طــريق  )از تــوزيع و بازاريابي .بو فروش (، معين كارتهاي يا دفتر كنترل

داخلي گزارشـــهاي تهيه طـــريق  )از عمـــومي مـــديريت .ج ســاالنه ، بودجه هــاي و مــالي صــورتهاي مــديريت ، خاص

سرمايه گذاريها(. برنامه ريزي و نقدي منابع كنترل در بايد بخش آن تنها حسابداري ، دايره مخارج كل از

را آن بتوان كه شود منظور تبديل مخارج محاسبه داد. تخصيص توليد عمليات به منطقي گونه اي  به

مخارج ساير موجودي رساندن به آشكارا كه ميزاني تا تنها مخارج ساير .17

ــواد ــاال و م ــان به ک ــرايط و مك ــوط آن فعلي ش ــت مرب اس منظـــور موجوديها تمام شـــده بهـــاي از بخشـــي عنـــوان  به

مي شود.

بهاي در كه است مخارجي از نمونه هايي زير، موارد .18 وقوع دوره در و نمي شود منظور موجوديها تمام شده

مي گردد: شناسايي هزينه عنوان  به

179

8 شماره حسابداري استانداردكاال و مواد موجودي حسابداري

و دستمزد مواد، ضايعات به مربوط غيرعادي مبالغ . الفكنترل (. قابل )ضايعات توليد مخارج ساير

ــارجي باستثناي انبارداري مخارج .ب توليد فرايند در كه مخ بيشــتر پــردازش به نيــاز كه محصــوالتي انبارداري براي

مي شود. انجام دارند،ــربار.ج ــ ــاندن در كه اداري س ــ ــان به موجوديها رس ــ و مك

ندارد. نقشي فعلي شرايط فروش . مخارج .د

عملياتي ، مديريت برخالف عمومي ، مديريت مخارج .19ــتقيماً ــاري توليد به مس ــوط ج ــود مرب ــذا و نمي ش در نبايد ل

ــديل مخــارج ــتيجه ، )و تب موجــودي شــده  تمــام بهــاي در درنــوچك تر تجاري واحدهاي مورد گردد. در کاال( منظور و مواد ك

مختلف عمليات از يك هر روزانه اداره در معموالً مديريت كه ــارج تفكيك در اســت ممكن دارد، نقش ــديريت ســربار مخ م

چـــنين  كنـــد. در بـــروز عمل در خاصـــي مســـايل عمـــومي ،ــاني از اســتفاده با مي توان را مديريت مخارج واحدهايي ، مب

بازاريــابي ، توليــد، عمليــات به منصــفانه به گــونه اي مناســب ،داد. تخصيص اداري و فروش

بهاي در مي توان را مالي تأمين مخارج خاص ، شرايطي در. 20 اســتاندارد در شــرايط كــرد. اين منظور موجوديها تمام شده

مشخص ‌‌مالي‌تأمين‌‌مخارج‌‌حسابداري‌ عنوان   با13 شماره حسابداري است . شده

خدماتي واحدهاي در موجوديها تمام شده بهاي ــاي .21 ــ ــده بهـ ــ ــاً خدماتي واحدهاي در موجوديها تمام شـ ــ اساسـ

ارائه در مســتقيماً كه كاركنــاني مخــارج ســاير و دســتمزد تخصــيص قابل سربار نيز و داشته اند مشاركت خدمات مربوط

ــوط مخارج ساير و . دستمزدمي گيرد دربر را ــان به مرب كاركن منظــور شده ارائه خدمات تمام شده بهاي در فروش و اداري

ــود ــوع دوره در بلكه نمي ش ــوان  به وق ــزينه عن ــايي ه شناسمي گردد.

180

8 شماره حسابداري استانداردكاال و مواد موجودي حسابداري

زیستی داراییهای از شده برداشت کشاورزی تولید شده تمام بهاي عنوان با ،26 شماره حسابداری استاندارد طبق. مکرر21

تجـاری واحد توسط که کشاورزی تولیدات کشاورزی فعالیتهای به اولیه شناخت در می شود، برداشت زیستی داراییهای از

فــروش زمان برآوردی مخارج کسر از پس منصفانه ارزش این اســتاندارد، این بکــارگیری می شــود. بــرای اندازه گیری

است. تاریخ آن در موجودی شده تمام بهاي مبلغ،

شده تمام بهاي محاسبه روشهاي کاال و مواد موجودي شده تمام بهاي محاسبه براي .22

مي شود. گرفته كار به متفاوت آثار با مختلفي روشهاي است : زير موارد شامل جمله  از روشها اين وارده ، اولين از صادره اولين . الف

موزون ، ميانگين .ب ويژه ، شناسايي .جوارده ، آخرين از صادره اولين .دو پايه ، موجودي .هفروشي . خرده .و

بهاي محاسبه از است عبارت وارده اولين از صادره اولين .23کاال و مواد موجودي تمام شده

يا خريدها آخرين بيانگر موجود، تعداد كه اساس براين است . توليدات آخرين

موجودي تمام شده بهاي محاسبه از عبارت موزون ميانگين .24 واحد مورد در متوسط بهاي اعمال براساس کاال و مواد

بهاي مجموع تقسيم از موزون است . ميانگين موجودي آن واحدهاي تعداد مجموع به موجودي واحدهاي تمام شده محاسبه طريق  از مي توان و مي گردد محاسبه موجودي

ادواري محاسبه متحرك ( يا موزون )ميانگين دايمي

181

8 شماره حسابداري استانداردكاال و مواد موجودي حسابداري

دست آن و...( به ماهه شش ساالنه ، موزون )ميانگين يافت .

هر مختص مخارج آن در كه است روشي ويژه شناسايي .25 مي يابد. اين اختصاص قلم آن به موجودي اقالم از يك

فرايند از صرفنظر كه است مناسب اقالمي براي روش در روش اين كاربرد هستند. اما تشخيص قابل توليد يا خريد

يكديگر از کاال و مواد موجودي از متعددي اقالم كه مواردي نيست . مناسب نباشند، تفكيك قابل

بهاي محاسبه از است عبارت وارده آخرين از صادره اولين .26 موجود تعداد كه اساس براين کاال و مواد موجودي تمام شده

است . توليدات اولين يا خريدها اولين بيانگر

موجودي شده تمام بهاي از است ارت ـعب ه ـپاي ودي ـموج. 27 به ثابت واحد ارزش  يك ه ـك اس ـاس براين کاال و مواد

است شده تعيين پيش از آن تعداد كه موجوديها از بخشي به تعداد براين اضافه موجوديهاي و مي شود داده نسبت موجود، واحدهاي تعداد مي گردد. اگر ارزشيابي ديگري روش ثابت واحد ارزش باشد، شده تعيين پيش از حداقل از كمتر

شد. خواهد اعمال موجودي تعداد كل مورد در

به شده تمام بهاي تخصيص جهت استفاده مورد روشهاي . 28 براي كه شود انتخاب چنان بايد کاال و مواد موجودي و مكان به كاال رساندن براي تجاري واحد كه مخارجي منصفانه ترين است ، شده متحمل واقعاً آن فعلي شرايط آورد. فراهم را ممكن تقريب

شناسايي  ” روشهاي از استفاده با بايد کاال و مواد موجودي شده تمام بهاي . 29شود. محاسبه “موزون ميانگين  ” يا “وارده اولين از صادره  اولين  ” ،“ويژه

از صادره اولين  ” و “پايه موجودي  ” قبيل از روشهايي .30 کاال و مواد موجودي ارزشيابي جهت معموالً “وارده آخرين

بابت مبالغي به  منجر اغلب آنها كاربرد نيست . زيرا مناسب هيچ كه گرديد خواهد ترازنامه در کاال و مواد موجودي از استفاده صورت ندارد. در مخارج اخير سطح با رابطه اي داراييهاي بابت شده  منعكس مبالغ تنها نه مذكور، روشهاي

182

8 شماره حسابداري استانداردكاال و مواد موجودي حسابداري

و كاهش موجوديها سطح اگر بلكه است كننده گمراه جاري نيز بعدي نتايج يابد، راه زيان و سود به قديمي تر قيمتهاي

شد. خواهد مخدوش بالقوه طور به

محاسبه براي استاندارد هزينه يابي روش مانند تكنيكهايي .31 براي فروشي خرده روش يا محصوالت شده تمام بهاي

مورد كار سهولت خاطر به مي تواند هنگامي كاالها، همواره آن بكارگيري از حاصل نتايج كه گيرد قرار استفاده

يكسان تقريباً مي آيد، دست   به 29 بند طبق كه نتايجي باباشد.

بهاي محاسبه از است عبارت استاندارد هزينه يابي .32 پيش از هزينه هــاي براســاس کــاال و مواد موجودي تمام شده

مــديريت تخمين هــاي برمبنــاي كه دوره هر براي شده تعيين كــارآيي عمليــات ، و هزينه ها انتظار مورد سطوح درخصوص

مي گردد. محاسبه مربوط مخارج و عملياتي

كاالهاي زيادي تعداد كه فروشي خرده واحدهاي مورد در. 33 در موجود كاالهاي دارند، تغيير حال در سريعاً و متفاوت فروش قيمت برحسب اغلب مزبور واحدهاي محوطه

مي شود. منعكس ناخالص سود براي معمول درصد كسر به خرده روش به )كه را روش  اين خاصي ، شرايط چنين  در

عملي روش تنها عنوان  به است ( مي توان موسوم فروشي قبول قابل شده ، تمام بهاي تقريبي رقم به رسيدن براي

دانست .

واحدهاي از هريك به را مخارج نمي توان موارد، اغلب در. 34 تعيين داد. در نسبت کاال و مواد موجودي مشخص

دو با تجاري واحد شده ، تمام بهاي براي تقريب نزديك ترين مي گردد: مواجه مسئله

ــيص بـــراي مناســـب روش انتخـــاب . الف به هزينه ها تخصـ ســفارش هزينه يابي روشهاي )مانند کاال و موجودي مواد

و استاندارد(، هزينه يابي و مرحله اي هزينه يابي كار، شـده تمـام بهــاي محاسـبه بـراي مناسـب روش انتخاب .ب

ــاي در مشابه اقالم تعدادي كه مواردي در مربوط زمانه روش )مانند اســت شــده ســاخته يا خريــداري مختلف وارده (. اولين از صادره اولين يا موزون ميانگين

183

8 شماره حسابداري استانداردكاال و مواد موجودي حسابداري

34 )ب ( بند )الف ( و رديفهاي در كه روشهايي انتخاب در .35 كند حاصل اطمينان قضاوت ، اعمال  با بايد مديريت شد، ذكر را ممكن تقريب منصفانه ترين شده ، انتخاب روشهاي كه

صورت در عالوه ، مي آورد. به فراهم شده تمام بهاي براي حاصل مبالغ استاندارد، هزينه يابي روش از استفاده

وجود از اطمينان حصول منظور به بايد روش  اين از در واقعي شده تمام بهاي و مبالغ اين بين معقول رابطه اي

شود. نظر تجديد مكرراً مربوط ، مالي دوره

فروش ارزش خالص موجودي است ، شده ذكر4 بند در كه همان گونه . 36

ارزش خالص و شده تمام بهاي اقل  ” به بايد کاال و مواد شود. منعكس مالي صورتهاي در و ارزشيابي “فروش

اقالم فروش بهاي از است عبارت “فروش ارزش خالص ” بعدي مربوط مخارج تمام كسر از پس کاال و مواد موجودي

با رابطه  در تجاري واحد كه مخارجي كليه و تكميل مرحله تا و شد خواهد متحمل كاال توزيع و فروش بازاريابي ،مي شود. مربوط نظر مورد اقالم به مستقيماً

فروش ارزش خالص كل جمع مقايسه كه آنجا از .37 عمل به مي تواند شــده تمــام بهــاي كل جمع با موجوديها ســود و پيش بيني قابل زيانهاي بين تهاتر قبول غيرقابل

و شــده تمــام بهاي بين مقايسه شود، منجر نيافته تحقق ــريك مورد در جداگانه طور به بايد فروش ارزش خالص ه

ــودي اقالم از ــام موج ــانچه انج ــود. چن ــار اين ش عملي ك جمعــاً را مشــابه كــاالي يا و كــاال گروههــاي بايد نباشــد، كه موجــودي از اقالمي مثــال ، طــور گــرفت . به درنظر كــاربردي يا اهــداف و بــوده يكساني توليد خط به مربوط و توليد واحــدي جغرافيــايي ناحيه در باشد، داشته مشابه

خط اقالم ســاير از جــدا عمالً را آن نتوان و شود فروخته طــور به كه اســت اقالمي از نمونه اي كرد، ارزيابي توليد

ــمي گيرد. بنابراي قرار ارزيابي مورد گروهي ــابي ن ،ـ ارزي ارزيــابي الًـــمث اـــموجوديه ه بندي ـــطبق مبتــني بر گروهي

184

8 شماره حسابداري استانداردكاال و مواد موجودي حسابداري

ــنعت يك موجوديهاي كل يا شده ساخته كاالي موجودي صــايي ، ناحيه يك موجوديهاي كل يا نخواهد مناســب جغرافي

بود. موجوديها ارزش انعكاس به  منجر قبالً كه شرايطي هرگاه . 38

برقــرار ديگر گرديــده ، شــده تمــام بهــاي از كمــتر مبلغي به ــد، ــودي ارزش نباش ــالي موج مبلغ تا بايد قبل دوره از انتقــالص ــروش ارزش خ ــداكثر جديد ف ــيزان حد تا )ح ــاهش م ك

شود. داده قبلي ( افزايش

ارزش خالص تعيين كه هنگامي استثنايي ، شرايط در .39ــروش ــ ــبيل  از مختلف داليل به موجوديها ف ــ ــان ق ــ در نوس و نباشد پــذير امكــان اتكا قــابل به گونه اي فروش ، قيمتهاي از كمــتر متعــارفي حد در جــايگزيني بهــاي كه رود احتمــال مي تواند جـــايگزيني بهـــاي باشـــد، فـــروش ارزش خـــالص شود. تلقي فروش ارزش خالص براي قبول قابل تقريبي

اوليه مواد موجودي فروش ارزش خالص كه مواردي در .40 كاالهــايي كه شـرطي  به اسـت ، آن شـده  تمام بهاي از كمتر

كــردن  منظــور از )بعد مي شــود ســاخته مزبــور مــواد از كه با بتواند كـاال( هنـوز شـده تمـام بهــاي در مـواد خريد قيمت كــاهش اوليه مــواد دفــتري مبلغ رســد، فــروش به ســود

نمي يابد.

فروش ارزش خالص تعيين به مربوط مالحظات موجودي ارزش كاهش ذخيره اوليه محاسبه براي .41

،“فروش ارزش خالص به شده تمام بهاي  ” از کاال و مواد معيارهاي بر كه كرد استفاده فرمولهايي از مي توان اغلب

معموالً فرمولها اين است . در متكي شده تعيين پيش از و انتظار مورد آتي گردش گذشته ، در كاال گردش كاال، عمر

منظور مورد، اقتضاي بنابه كاال، تخميني اسقاط ارزش فرمولهايي ، چنين از استفاده كه وجودي  است . با شده

مي تواند كه مي آورد فراهم ذخيره ايجاد براي مبنايي است الزم هم باز حال  اين  با گردد، اعمال مستمر طور به

185

8 شماره حسابداري استانداردكاال و مواد موجودي حسابداري

در نمي توان كه خاصي شرايط پرتو در شده  حاصل نتايج كه سفارشات ( ميزان تغيير قبيل )از كرد بيني پيش فرمول

گيرد. قرار نظر تجديد و بررسي مورد

به شده تكميل كاالهاي ارزش كاهش براي كه مواردي در. 42 موجودي باشد، ذخيره به نياز شده تمام بهاي از كمتر

ساخت منظور به كه ساخته اي نيمه و منفصله قطعات موجودي با همراه بايد مي شود نگهداري محصوالتي چنين

ايجاد لزوم به نسبت تا بررسي خريد سفارش تحت قطعات شود. تصميم گيري نيز اقالم اين براي ذخيره

بخشي فروش ، براي شده نگهداري يدكي قطعات چنانچه . 43 كه بود خواهد الزم دهد، تشكيل را سال پايان موجودي از

طور به زير موارد چارچوب در ،41 بند در مذكور عوامل گيرد: قرار مالحظه مورد اخص رسيده فروش به تاكنون كه مربوط محصوالت تعداد . الف

است ، و تخميني ، طور به يدكي ، قطعه تعويض زماني فاصله .ب )يعـــني مربـــوط محصـــول انتظـــار مـــورد مفيد عمر.ج

فـــروش به آن با رابطه  در يـــدكي قطعه كه محصـــولي مي رسد(.

گردش  ” و “مفيد عمر ” تنها ،41 بند در مذكور عوامل از تأثير فوق “ج  ” تا “الف  ” موارد از “انتظار مورد آتي

با بايد يدكي قطعه مفيد عمر كه ترتيب مي پذيرد. بدين با بايد انتظار مورد آتي گردش و “ب  ” مورد گرفتن درنظر تخمين “ج  ” و “ب  ” و “الف  ” مورد سه هر گرفتن درنظر

شود. زده

قيمت موقــتي نوسانات براساس نبايد فــروش ارزش خــالص . 44ــروش ــراورد ف ــود، ب ــابل بر بايد بلكه ش ــرين اتكا ق ــواهد ت ش

موجوديها فـروش ارزش خـالص مبلغ بـراورد زمـان در موجودباشد. مبتني

186

8 شماره حسابداري استانداردكاال و مواد موجودي حسابداري

فروش ارزش خالص كاربرد موارد كمتر فروش ارزش خالص مي رود احتمال كه اصلي موارد. 45

در زير شرايط كه است مواردي باشد، شده تمام بهاي ازحكمفرماست : آن

فروش، قيمت كاهش يا هزينه ها افزايش . الف موجودي، شدن راب خ.ب محصوالت، شدن ناباب .ج به محصــوالت فــروش و ساخت بر مبني شركت ميم تص.د

(، شركت بازاريابي استراتژي از بخشي عنوان  )به زيان و

خريد. يا توليد در اشتباهاتي وقوع .ه

آن فروش كه موجوديهايي نگهداري صورت در عالوه ، به است محتمل غير شركت كاالي گردش معمول دوره ظرف خطر موجوديها، فروش در تأخير اضافي (، موجودي )يعني بايد لذا و مي دهد افزايش را “ج  ” تا “الف  ” موارد وقوع

شود. گرفته نظر در فروش ارزش خالص ارزيابي در

هزينه عنوان  به کاال و مواد موجودي شناخت

درآمد كه دوره اي در بايد شده فروخته کاالي  و مواد موجودي دفتري مبلغ . 46

كــاهش شــود. مبلغ شناســايي هــزينه عنــوان  به مي گــردد، شناسايي مربوط

و شــده تمــام بهاي اقل  ” قاعده اعمال از ناشي کاال و مواد موجودي ارزش

بايد را کــاال و مــواد موجودي با مرتبط زيانهاي كليه و “فروش ارزش خالص

شناســايي هــزينه عنــوان  به مربــوط زيانهاي وقوع يا ارزش كاهش دوره در

تمــام بهــاي از كمــتر مبلغي به قبل دوره در كه موجوديهــايي مــورد كرد. در

ارزش خــالص در افــزايش به دليل جــاري دوره در و است شده ارزيابي شده

در بــابت اين از افزايشــي هرگــونه گــردد، ارزيــابي بيشــتري به مبلغ فروش ،

حد تا )حـداكثر جـاري دوره هـزينه كـاهش يا درآمد عنوان  به بايد جاري دوره

شود. قبلي ( شناسايي كاهش جبران

187

8 شماره حسابداري استانداردكاال و مواد موجودي حسابداري

ــتري مبلغ شــناخت .47 ــاي دف ــوان  به رفته فــروش موجوديه عنــزينه ، ــابع ه ــابق فرآيند ت ــزينه و درآمد تط ــرخي ه ــت . ب اس

تخصــيص دارايي حســابهاي ســاير به اســت ممكن موجوديها رفته بكــار کاالي  و مواد موجودي از مي توان مثال يابد. براي

بــرد. نــام تجاري واحد توسط مشهود ثابت دارايي ساخت درــد، تخصيص دارايي حسابهاي ساير به كه موجوديهايي مي ياب

ــوط دارايي مفيد عمر طي ــوان  به مرب ــزينه عن ــايي ه شناسمي شود.

افشا

الزامات به توجه با بايد کاال و مواد موجودي به مربوط حسابداري رويه هاي . 48

در ،“مــالي صــورتهاي ارائه نحــوه  ” عنوان   با1 شماره حسابداري استاندارد

شود. تشريح توضيحي يادداشتهاي

صورتهاي در مندرج مبالغ به مربوط حسابداري رويه هاي . 49 بهــاي تعــيين روش )شــامل کــاال و مواد موجودي بابت مالي براي شود. چنانچه داده شرح يادداشتي طي شده ( بايد تمام اتخاذ متفاوتي حسابداري رويه هاي موجوديها، مختلف انواع ضــروري موجــودي ، انــواع از هــريك مبلغ ارائه باشــد، شــده است .

ــدرج مبلغ . 50 ــامه در من ــابت ترازن يادداشــتهاي در بايد کــاال و مــواد موجــودي ب واحد فعـاليت مـاهيت با متناســب كه شـود طبقه بنـدي گـونه اي  به توضــيحي

را موجوديها عمــده گروههـاي از يك  هر مبلغ طبقه بنـدي ، اين و باشد تجاري دهد. نشان

ميزان و موجوديها مختلف طبقات به مربوط مبالغ ارائـه . 51 مفيدي اطالعات ديگر دوره به دوره يك از آن تغييرات مي دهد. قرار مالي صورتهاي استفاده كنندگان دراختيار

در بايد ترازنامه در مندرج کاالي  و مواد موجودي رو اين از مبالغ كه شود طبقه بندي به گونه اي توضيحي يادداشتهاي

188

8 شماره حسابداري استانداردكاال و مواد موجودي حسابداري

زير شرح به موجوديها عمده طبقات از يك هر به مربوط شود: داده نشان اوليه ، مواد . الف

ــار.ب ــان در ك ــرفت جريـ ــامل پيش ــاالي )ش ــان در كـ جريـتكميل (، جريان در خدماتي كارهاي و ساخت

ــروش براي شده خريداري كاالي و شده ساخته كاالي .ج ف،

ــواد.د ــاالي  و مـ ــادآوري به )الزم راه در کـ ــت يـ در كه اسـ آن مالكيت انتقال زماني مقطع موجوديها، اين شناخت

، گيرد( قرار عمل مالك بايد يــدكي ولــوازم قطعــات قــبيل )از مصــرفي اقالم ساير.ه

و مستقيم (، غير مواد و ملزومات ، ماشين آالت ايجــاد شــرايط به تــوجه با و معمــول طور به كه اقالمي .و

قــبيل )از مي شــود نگهــداري فــروش منظــور به شــده اقالم و شــده بركنــار ثــابت داراييهــاي توليــد، ضــايعات

اسقاطي (.

189

8 شماره حسابداري استانداردكاال و مواد موجودي حسابداري

: شود افشا بايد نيز زير موارد. 52 اقل قاعده اعمال از ناشي موجوديها ارزش كاهش هزينه مبلغ . الف

افــزايش هرگــونه كسر از پس فــروش ارزش خالص و شده تمام بهاي قبل ، دوره از انتقالي موجوديهاي مورد در فوق قاعده اعمال از ناشي

و دوره ، طي رفته فروش موجوديهاي شده تمام بهاي .ب . است تجاري واحد بدهيهاي وثيقه در كه کاال و مواد موجوديهاي مبلغ .ج

اجـرا تاريخ از آنها مــالي دوره كه مــالي صــورتهاي كليه مورد در استاندارد اين الزامات . 53

الزم االجراست . مي شود، شروع آن از بعد و1/1/1380 تاريخ

حسابداري بين المللي استانداردهاي با مطابقت استاندارد مفاد استاندارد، اين الزامات اجراي با. 54

ــيز موجوديها عنوان   با2 شماره حسابداري بين المللي رعــايت نمي شود.

190