1

អភបាលច�ដធដ

សរម �ស�ដ នងបរស

េសចក�ែណនាមេចចកេេសសេដម ា េដរដលសេមចេរមរករចចេរដលដេដមដស

រកមេេដដលេេររទសស េរងរេសមមមមេដេនឌល

េរមរករចចេរដលដេដមដ េសចក�ែណនាមេចចកេេសស�េរមរករចចេរដលដេដមដ 1

2

3

េសចក�ែណនាមេចចកេេសស�េរមរករចចេរដលដេដមដ េរទ១

អភបាល ច�ដធដ

សរម �ស�ដ នងបរស

េសចក�ែណនាមេចចកេេសសេដម ា េដរដលសេមចេរមរករចចេរដលដេដមដស

រកមេេដដលេេររទសស េរងរេសមមមមេដេនឌល

អង�ករេសង�ង ងេ កមងេនសហប

ទសកង រ �២០១៣

4

េបាះព មេេឡ ង វ េេឡកឡ១៖ រ ២០១៣ េបាះព មេេឡ ង វ េេឡកឡ២៖ វថពន ២០១៣ កេេេឈ ាះទ ង នវ កបង ឯសេន កពផេវតផេះតមនេនា វនែនមននងថជកសែ � តវណងបសអ �កេសប នវសវ ៃនសហបជជតវ (FAO) ពះននននស ននះផ�ងចប ឬ ស ននះអភវងឌននបស បេកស ែដនដឡ កឡ ក ឬ តទបនណង ឬ ជ ជៃនបេកស ែដនដឡ កឡ ក ឬ តទបន ឬ ពះននននកទណត ះទែដនបស បេកស ែដនដឡ កឡ ក ឬ តទបនះទ េនាេេឡង។ កេេឡេេឡ អទះ ឡ ក ហហពន ឬ ផេវតផេបសមា ស ន�សេជ ណង េះាបឡជ ក ហហពន ឬ ផេវតផេះទ េនាមន ឬ គ នបប ត �ឡ

វនែនមននងថ ក ហហពន ឬ ផេវតផេះទ េនាតតងបនគទ ក ឬែណនទេដង FAO ថមនកេះចវត�ជ ក ហហពន ឬ ផេវតផេ សេដដគក ដៃកេកដតែដេ វនបនេេឡេេឡ េនាេក។ កសននែដេបនែស� េចេន កពផេវតផេះតមនេនា េនជកសនន បសអក នវះនន នវះពទចទបច តតងត�ពាប ា ទ អទះឡកសនន ឬេគេនេគបង បសអ �ក FAO េេឡង។ ISBN 978-92-5-107403-9 (print) E- ISBN 978-92-5-107724-5 (PDF)

© FAO 2013

FAO េេឡកនចវត�ដេកេបឡបស កផេវតេេឡ ង វ នវកផះពផផងឯសេន កពផេវតផេះតមនេនា។ េេឡែេែតមនកហត េបឡះពទេនាេសតេក េេ ចថតច � េដនេត នវេបាះព មឯសេនា សមបេគេបទណសវផសងជងេ ណនឯាន នវកបេដន ឬ សមបេបឡបសេន កពផេវតផេ ឬ េសល ែដេះពទមនេ ណនជ កេជពឡ ាឡង � ែតមនកកកេស� េសសបថ អ �ក FAO េនជ បភះះតមន នវជមា សសវកនវអកនវះនន េហឡងកអនពតបសអ �ក FAO េទេេឡកសនន េកនផេ ឬ េសលបសអក េបឡបស វនតតងបន បសង កពេ ណនណង។ រេសទេណឡ សពទសវកនវេជពឡកបែប នវកងេទនទា ះះទ កេសកឡសពទ សវកនវេដ នវសវកនវេបឡបសសមបេគេបទណ ាឡង ដៃកេកដត េ េជពឡេេឡ ាងន www.fao.org/contact-us/ licencerequest ឬ េផឡេទកន copyright@fao.org. ។ រេផេវតផេះតមនបសអ �ក FAO ចបនេន កពងព វបសង បសអ �ក FAO (www.fao.org/ publications) នវ ចកវបនាងន អពឡែបេ publications-sales@fao.org.

5 III

េសល�ដែថធងអណរគណ េសច�ឡែណនទបេចា េកសស�ឡះឡ អភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ សមបស�ឡ នវ បពស តតងបនេដបចទេេឡ េដងក កងងក ែដេដន នទេដង Elizabeth Daley នវ មនសមាវក កងដចជ Clara Mi Young Park, Francesca Romano, Leila

Shamsaifar, Ting-Hui Lau នវ Babette Wehrmann។ េសច�ឡែណនទេនា តតងបន េដបចទជេសច�ឡពេដង Elizabeth Daley នវ Clara Mi Young Park ជងនវ អក ចទែណផ�េឯស នវមតវកដៃកេកដត ដចជ Judy Adoko, Dalal Alnaggar,

Marianna Bicchieri, Patricia Costas, Kate Dalrymple, Nigel Edmead, Debra Anne Fletcher, Seema Gaikwad, Catherine Gatundu, Renée Giovarelli, Paolo Groppo, Nora Heil, Adriana Herrera-Garibay, Rachael Knight, Annalisa Mauro, Eliane Najros, Esther Obaikol, Martha Osorio, Sabine Pallas, Neil Pullar, Peter Rabley, Rebecca Sittie,

Elizabeth Stair, Josephine Stowers-Fiu, Mika- Petteri Törhönen, Margret Vidar នវ

Babette Wehrmann។

េសច�ឡែណនទេនា កកេបនកផ�េតវេគបេះឡ Dubravka Bojic, Paolo Groppo, Paul

Munro-Faure, Ana Paula de la O Campos, Martha Osorio, David Palmer, Neil Pullar,

Francesca Romano, Margret Vidar នវ Babette Wehrmann។ េសច�ឡែណនទេនា តតងបនតតះវនវត ះឡាទនកនេ ដចជ Bayarmaa Byambaa, Catherine

Gatundu, Renée Giovarelli, Susana Lastarria-Cornhiel, Sabine Pallas, Siraj Sait, Agatha

Wanyonyi នវក កង េ�ន បកកេបនពកងដឡជ�ឡ ែដេតតងបនេដបចទេេឡ េដង កឡនក ង េ�ន បសមបវចាសហបតវបត�វកអន�ជតវ (GIZ) ។ េសច�ឡែណនទេនា តតងបនះវនវត ែសេេដង Jane Shaw នវេដបចទចនបកេដង Luca Feliziani ។

អ�ក FAO សែថ� អទណេពណចទេពាេនវជវអន�ជតវសមបអភវងឌននង វសងសវ (IFAD) សមបកផ�េេនវជវគទ កដេកអភវងឌនន នវ កេដបចទេសច�ឡែណនទបេចា េកសេនា។

6 IV អភវបេវចាដឡជ�ឡសមបស�ឡ នវបពស

បព�លថ េនៃថថកឡ១១ ែខឧសន ឆក ទ២០១២ េណនម ជវកសន�វសពខេសបះវភះេ បនអនពតេទេេឡេគេ កណន ែណនទេដងសេចវត� ស�ឡះឡអភវបេវចាបបេដងកកកេខពសតតងេេឡកកនកបដឡ ាេផេ នវ ៃះេេឡ កពប វបកៃនសន�វសពខេសបជតវ (េគេកណន ែណនទ)។ ែផ� េេឡកេគេែណនទៃនកអភវងឌនន បបេដងនវន�នះ នវេដងកកេស� េអទះឡសនសទននៃនដឡចទេពាកអភវងឌនន េគេកណន ែណនទ ះទ េនាមនបទណ ចទែណដេវចាខវតខទវតសេ នវវចាខវតខទេនវតថក ជតវ សទេេពបបទបត នះអតហ� ន នវ នះឡ ាងនកេេឡ មសសវកនវកនកបដឡជ�ឡ នវ េកននះេបឡបសដឡ ាេផេ នវ ៃះេេឡ បបេដងសជ។ េសច�ឡែណនទបេចាេកសស�ឡះឡអភវបេវចាដឡជ�ឡសមបស�ឡ នវ បពស េនា មនេគេបទណាងដេ កអនពងត�ននេគេកណន សជេងនឌ ៃនេគេកណន ែណនទ ាងនកសេច� បននងអភវបេវចា េេឡកកនកបដឡ បបេដងកកកេខពសតតង នវមនសជេងនឌ។ កេដបចទេសច�ឡែណនទេនា មនកសងជង នវកះវេគាេគបេជេចឡន ែដេនទ� ឈនេទដេ កផេវតឯសកងងបសអ�ក FAO កពែខ ព�ន ឆក ទ២០១១ អភវបេវចាដឡជ�ឡសមបស�ឡ នវបពស - េគេកណន ែណនទអទះឡេងនឌ នវ េគេកណន ែណនទេដងសេចវត� ស�ឡះឡអភវបេវចាបបេដង កកកេខពសតតងេេឡកកនកប នវជនធនជជតវដៃកេកដត (FAO, 2011a)។ ឯសកងេនា បនេជពឡកង វនេ នវទណតបធនបក នវ ប ចែដេតតងេបដណ� បេនកពេសច�ឡែណនទេនា។ េដឡឡាងទណតកអនពងត�ននេ� សមបអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ បបេដងកកកេខពសតតង នវមនសជេងនឌ សវក សបេចាេកសងតតងបនេដបចទេេឡ កពែខឧសន ឆក ទ២០១១ េនឯ ក វគេងណ� េបសអ�ក FAO កពកឡក ប។ “អភវបេវចាដឡជ�ឡសមបស�ឡ នវបពស - សវក ស ស�ឡះឡអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡ បបេដងសជេងនឌ” បនពទនទអកអនពងត�កងេេឡង វសងដឡជ�ឡ ះឡនេឡដដ ភវបេ ស� សពឡង វេ នវង វសងឯានកះទ ះវភះេ េដឡឡែច ទែេបកះវេសជនន នវ អភវ ជែស� េដឡ ឡេជពឡ� បេសឡេេឡ នងសជេងនឌ េនកពអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ។ េកនផេៃន សវក សេនា បន ចទែណគប ន� ទ ចទេពាកេជពឡ� មតវកៃនេសច�ឡែណនទេនា កនែតមននះ សែបប។ េកងេះេអនពតេទេេឡេគេកណន ែណនទ ក កងេដបចទេសច�ឡពបនះវនវត សេចេទេេឡ េសច�ឡែណនទបេចាេកសេនា ាងនដទេណឡ កងែដេអនព ន ត� មនកតតះវនវត េដងសហក ឡ ដៃកេកដត។

Alexander Müller ាទនងកអេ�នង

7

ែផកេបេជនធនជជតវ នវប វស នៃនអ�ក FAO

8 V

មា iii េសច�ឡែថ� អទណេពណ iv បពះពថ

េសច�ឡេផ�ឡ 3 េតឡេសច�ឡែណនទេនា នវគងអទះឡអពឡ? 5 េតឡេសច�ឡែណនទេនា មនង វសេនះ នវ ែដនទណតដចេ�ចខ�ា? 6 េហតពអពឡចទបចតតងមនេសច�ឡែណនទបេចាេកស ស�ឡះឡអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡ បបេដង សជេងនឌ? 7 េតឡ បឌពេះទ អសេបដណ� បេេឡប សទនន អពឡខ�ា? 8 េសច�ឡែណនទេនា សមបនណ នវ េតឡេេបឡបសេសច�ឡែណនទេនាគប ដចេ�ច? 10 ឯសេគ មឌា១ ៖ របេងង�ាេេានេនបយ 13 េសច�ឡេផ�ឡ 14 នះខពសគក លេគេនេគបងដឡជ�ឡ នវ អភវបេវចាេនកពកបេបឡតេគេនេគបង ស�ឡះឡដឡជ�ឡ 15 កស� មនកចេ បបេដងសជ េងនឌ េនកពដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបង ស�ឡះឡដឡជ�ឡ

9

22 តនកឡបសអក ពះននេនកពកបេបឡត េគេនេគបងស�ឡះឡដឡជ�ឡ បបេដងសជ េងនឌ 29 កបេបឡតេគេនេគបងស�ឡះឡដឡជ�ឡ េនថក េដដ ន 30 កសេបអទះឡសសទននស�ឡះឡកបេបឡត េគេនេគបង 32 ឯសេគ មឌា២ ៖ ប�� បោ

35 េសច�ឡេផ�ឡ 37 កវដដនះែផក ចបេផគក ះឡកសននង វសងេងនឌ 46 កេដបចទេសច�ឡពចប នវងត នវនឡតវង វជឡ 53 អភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ បបេដង សជេងនឌ នវកអនពងត�ននសវកនវចទេពាដឡជ�ឡ 70 កសេបអទះឡសសទននស�ឡះឡប ចប 72 ឯសេគ

មឌា៣ ៖ ស បបន 75 េសច�ឡេផ�ឡ 76 ស បនអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ 79 ស បនែដេះកេទនន ដឡជ�ឡ 82 ស បនដៃកេកដត

87 កអភវងឌននសតនះសមបស បនអភវបេវចា េេឡកកនកបដឡជ�ឡ បបេដងសជេងនឌ 89 នះជតទណបបេដងសជេងនឌ េនកពង វជជ ាឡងនបេចាេកស 94 សេបអទះឡសសទននស�ឡះឡស បន 96 ឯសេគ មឌា ៤ ៖ ប�� បេចលេទស 99 េសច�ឡេផ�ឡ 100 ប កេទះកននដដបេដឡជ�ឡ នវកេបេដឡជ�ឡ 105 កចពាប�ជ ឡសវកនវកនកប 106 កេអេបត កផ�េប� នវកចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡ 114 កលងតៃ� 115 កទណតះនន 116 កេជពឡែផនកេបឡបសដឡ 119 កចបចប�ា េគក នវកែសេដឡេេឡ ង វ 121 កែបែចដឡេេឡ ង វ នវបដវះន 123 ទែណកេេឡកែបែចដឡេេឡ ង វ 125 សទណ 127 សេបអទះឡសសទនន ស�ឡះឡប បេចាេកស 129 ឯសេគ

10

មឌា ៥ ៖ របប�នសរ 132 េសច�ឡេផ�ឡ 133 កេេឡមសកងេដន កប�ជបេងនឌ នវកតសហតវ 140 អែផក ចប 142 ងពកនសស� នវង វជឡសស�បសងះក នវ េេឡមសកងេដន 150 ករ� សប�េពណតៃ� នវឥ វគបថ 152 សេបអទះឡសសទននស�ឡះឡកប�ជ នស 154 ឯសេគ

នធន នងងលសរេនង 155 េសច�ឡេផ�ឡ 155 បកបង េនឯសវក សបេចាេកស ែដេបះនត�េជពឡេេឡ េន ែខឧសន ឆក ទ២០១១ 157 ឯសេគ នវអទណនបែន 162 ជនធនបែនេកដត សមបអភវបេវចាេេឡក កនកបដឡជ�ឡ បបេដងសជេងនឌ 164 េវខវតពបណន អន�ជតវ េដឡឡគទ កដេ អភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដង សជេងនឌ

11

បប� ដរយយមបអបោ នង តរងរបព

3 បអបកឡ១ ៖ េគេកណន អនពងត� ៃន

េគេកណន ែណនទែដេពះននេទនន

សនះ នវសជេងនឌ 6 បអបកឡ២ ៖ បកប�នត�វបសអនពស ន

CEDAW ែដេគទ កដេអភវបេវចា

េេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជ េងនឌ

4 ារកឡ១ ៖ នវងនង 7 ារកឡ២ ៖ មតវកៃនេសច�ឡែណនទេនា 9 បនះកឡ១ ៖ បឌពេ នវ អក ពះនននន

ារ នវ បនះ

បអប

12

3

េសល�ដេផ��ម

េរមរករចចេរដលដេដមដមសរកមេេដសមមមមេដេនឌល

“ដដេបឡះវចណអទះឡឧបសេ�េដងែេែដេស�ឡ នវ ពម ឡាបបកា ះកេទនន កកនកប នវសវកនវកនកបែដេពះនន ះះទ ចតង វធនកនន េដឡឡធន� បនថបខណ� ចប នវេគេនេគបង ផ�េវចាកពេបគនានស�ឡ នវ ធនថចបែដេកកេស� េសវកនវកនកបបសស�ឡ តតងបនអនពងត� នវបតវបត�វ..... ដដេបឡអភវងឌេគេនេគបង ចប នវ នឡតវង វជឡពះនននន ាងនវចាដទេណឡ កេដងមនកចេ ែដេពះនននេឡផេបបាពេះទ អស េដងធន� បនថ ះទ បពស នវស�ឡតតងបនរបប�ា េាទ ះឡដទប”។

(េគេកណន ែណនទេដងសេចវត� ស�ឡះឡអភវបេវចាបបេដងកកកេខពសតតងេេឡកកនកបដឡ ាេផេ នវ ៃះេេឡ កពប វបកៃនសន�វសពខេសបជតវ ឋខណ� ៥.៤ នវ ៥.៥)។

េេសចក�ែណនាេេនសេរដេា េ?

េសច�ឡែណនទបេចាេកស ស�ឡះឡអភវបេវចាដឡជ�ឡ សមបស�ឡ នវបពស េនា មនេគេបទណាងដេកអនពងត�នន េគេកណន ែណនទេដងសេចវត� ស�ឡះឡអភវបេវចាបបេដងកកកេខពសតតងេេឡកកនកបដឡ ាេផេ នវ ៃះេេឡ កពប វបកៃនសន�វសពខេសបជតវ (FAO 2012b) ាងនក ផ�េកែណនទ ែដេគទ កដេេគេកណន សនះេងនឌបសេគេ- កណន ែណនទ េនកពអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡ។ េនែផក ដទបៃន បឌពេនឡ ង េេបនសទេេគចទេពាបកប�នត�វពះនន េនកព េគេកណន ែណនទ។

េសច�ឡែណនទេនា េរ� តេេឡប សជ នវ េបដបែដេកកនកបដឡជ�ឡ ចតតងបនេបេ កពេណនងែដេេត�ឡងតបេទននេសច�ឡតតងក នវ កវនះេផគក បសស�ឡ នវបពស។ េសច�ឡែណនទេនា ងេច ឆថ ងះឡកះវនផងអែព អទះឡសនះេងនឌ កពកកកេបនដឡជ�ឡ សទេេឆម ាេទកប ជ បអទះឡប េងនឌ េដឡ ឡសេច� បននងក ចេ បបេដងសជេងនឌកនែតបេសឡជ ពន េនកពដទេណឡ ក នវស បននន ែដេេជពឡេសច�ឡសេចចវត�អទះឡប ដឡជ�ឡ។

បអបកឡ១ ៖

េគេកណន អនពងត� ៃន

េគេកណន ែណនទែដេពះ

ននេទនន សនះ

នវ សជេងនឌ

បភះ ៖ FAO 2012b

4

សនះេងនឌ េនជេគេកណន សកេង កពចទេណេគេ-កណន សកេ ះទ ១០ សមប អនពងត�េគេកណន ែណនទ នវ មនកទនកទនាវតសកវកនេទនន េគេកណន សកេ ចទនន ៣ ដៃក េកដត ែដេ មនជ កអ េសច�ឡ ៃថ�ថកបសនពស វនមនក េ ឡសេអឡ ះះទ សជ នវ ងពត�វជ (បអបកឡ១)។

កទនកទនេងនឌ េនជា� ទណតអទះឡនះខពសគក ៃនស ននះ នវអទណចបសស�ឡ នវបពស។ េងនឌ នវតនកឡេងនឌ េនជ ា� ទណតេេឡកនពងត�នះ នវឧបសេ�ែដេស�ឡ នវ បពស ាបបកា កពកធនចទេពា ាឡងនះសេនបសះ េេ ែដេ

៣.ខ.១ េសច�ឡៃថ�ថកបសនពស៖ កកេ ស� េេសច�ឡៃថ�ថកះឡទេណឡ ត នវ

សវកនវនពសេសឡនះគក នវវន ចរ� ចបនបសបពេ�េេបប។

៣.ខ.២ វនមនកេ ឡសេអឡ៖ វនមនអកណមក េបឡកកេកេ ឡស

េអឡេេឡង េបឡេគាចប នវេគេនេគបង ដចជកពក

អនពងត�ននជែស� ។

៣.ខ.៣ សជ នវងពត�វជ៖ កកកេ ស� េសនះលបពេ�េ ច

តតង� មនកកកេស� េនះខពសគក លបពេ�េ នវ កេជពឡសនះ

ង វាជមន ះទ កផ�េអទណច េដឡឡាទព សវកនវកនកបបបេដង

សជ នវ េកននះេបឡបសដឡ ាេផេ នវ ៃះេេឡ សមបនពស

ះទ អសគក េពេេន ស�ឡ នវបពស ងពងាន នវ បជានងងេគា នវ

បជានែដេែែតតតងបនេេេឡេ ទេ កពប វបកជតវ។

៣.ខ.៤ សនះេងនឌ៖ ធនសវកនវេសឡនះគក បសស�ឡ នវបពស េដឡឡកកកេបនរេសវកនវនពសះទ អស កននគក ននកកកេស� េអទះ ឡនះខពសគក លស�ឡ នវបពស នវ ចតង វធនកជសទេះេន��ន

សនះជែស� េនេះេែដេចទបច។ ដដេបឡធន� បនថស�ឡ នវ

ពម ឡមនសវកនវកនកប នវ មនេកននះេបឡបសដឡ ាេផេ នវ

ៃះេេឡេសឡនះគក វនចទេពាថះ េេមនស ននះះេដដ នវស ននះ

ពហនះវពហន ដចេ�ចេេឡង។

មនជ កអ េកននះបស ះេេកពកេបឡបសដឡជ�ឡ កេជពឡ េសច�ឡសេចចវត�អទះឡដឡជ�ឡ នវ ស បនែដេ ផ�េដឡជ�ឡ នវជនធនផេវតដៃកេកដត (FAO, 2003a) ។

អភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ ធនថស�ឡ នវ បពស ចចេ េដងេសឡនះ គក េនកពកទនកទនបសះ េេ ចទេពាប ដឡជ�ឡ ាងនស បនផ�ងក នវ កេដបចទវនផ�ងក សមប ដដបេដឡជ�ឡ នវ កេបេដឡជ�ឡ (ារកឡ១)។

ារកឡ១៖

នវងនង ល សះ នវងនង

េងនឌ អត�ស ន ណស� នវ នេគបង ែដេនជ បេទននេភក នវ រកង

បសបពេ�េមក ែដេសទេចទេពាា� ទណតជស�ឡ ឬ បពស ែដេ ច

មននះខពសគក េនែន�េផគក ។ កទនកទនេងនឌ េនជកទនកទន

លស�ឡ នវ បពស ែផ�េេឡអត�ស ន ណស�ែដេនជ បេទននព

នឡងេនកពស� (Mackinnon, 1987; Moore, 1994)។

កកនកបដឡជ�ឡ កទនកទនលបជាន នវដឡ ែដេតតងបនទណតនវងនងាផ�ងចប

ឬ ាេណនបៃះណឡ - ង វធនែដេស�បនបេបឡតេេឡ េដឡឡែបែច

សវកនវអចេនកះ េទេេឡដឡ ផ�េេកននះេបឡបស នវ េបេដឡ នវ

5

ទណតអទះឡកកកេខពសតតង នវ កហតែដេពះនន។ បះននកន

កបដឡជ�ឡ ទណតថេតឡនណ ចេបឡបសជនធនអពឡ សមបងនេះេ

បបពន ន នវេកេខណ� អពឡខ�ា (FAO, 2002b; 2007)។

អភវបេវចា ដទេណឡ កអភវបេវចា - កេបេស� នវ កសកាសេេទេេឡ

កវនះ នវ បេគាននេផគក បសកខពសគក ។ ដទេណឡ កេនា

របប�ា េស បនដដ ភវបេផ�ងក នវ កេដបចទវនផ�ងក ះះទ

ពះននេទនន េបដបែដេបជះេដដចេ េនកពកេជពឡេសច�ឡសេច

ចវត� េបដបែដេដដ ភវបេមនេណេនង នះចទេពាបជះេដដបសខ�ន

នវេបដបែដេស�ទណតកតះព វចាេទេេឡសមាវបសខ�ន � ហ� ទេឡេ

េទេេឡង វធន នវចបបសស� (FAO, 2007; 2009b)។

េេសចក�ែណនាេេន រេ ររសេរងសែដេកាណដតចេម�ចទន?

កង វនេេងនឌ ាងដេកទណតអទះឡេសច�ឡតតងក នវ កវនះបសស�ឡ នវ បពស ប ជ អទះឡនះ ពះននៃនេងនឌ កពចទេណកែដេមន ងព កះ សត�វ ងណន ានជតវ ជតវះននព សសនេផគក នវកដៃកេកដត (FAO, 2003a)។ េបឡេះាជដេចកា�ឡ កង វនេេ�វតកពវតេនា វន ចេជពឡេទបន េេឡងកពេណនជបះននេនកពេសច�ឡែណនទែបបេនា ែដេមនេគេបទណេដឡ ឡ� ចងអនពងត� បនកេទកង នវ មននះពះននចទេពាន�ឡដដ ភវបេថក ជតវ នវ ថក េដដ នះទ អស កស� សពឡង វេ ន�ឡដដបេ អកបេចាេកស នវ អក ង វជជ ាឡងនែដេេជពឡកងេនកពង វសងដឡជ�ឡកះទ សេ េ។

េសច�ឡែណនទេនា េរ� តេទេេឡអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ បបេដងសជេងនឌ ដេចកា លះពទបន េបដណ� បេទេេឡង វសេនះះទ សក ៃនេគេកណន ែណនទេេឡង សងេដងេគេកណន ែណនទ េបដណ� បផែដ េទេេឡអភវបេវចាេេឡកកនកបាេផេ នវ ៃះេេឡ។ គប ណ ពវ េគេកណន កេទកងៃនកចេ បបេដងសជេងនឌ េនកពដទេណឡ កអភវបេវចា ចអនពងត�បនចទេពា ាេផេ នវៃះេេឡផែដ (ជះវេសស សងេដងង វសងះទ ះឡេនា មនកទនកទនជងង វសងដឡជ�ឡ) េហឡងេេ ចេជពឡកដសេេដនបកះវេសជននេ� ចប ណន ងចទនន សមបកេបឡបស� បន កនែតកេទកងជេនា។

េសច�ឡែណនទេនា ផ�េដទបន នអទះឡងន�ក ងពកនសស� នវ សនះនន ែដេ ចងេបឡបស េដឡឡេជពឡ� បេសឡេេឡ នងសជេងនឌេនកពដទេណឡ ក ស បន នវសនះននៃនអភវបេវចាេេឡ កកនកបដឡជ�ឡ។ េសច�ឡែណនទេនា វនរបប�ាេកះវនផសពឡាេអទះឡរេេកនផេៃនដទេណឡ ក នវស បនះទ េនាេេឡង បបពែន� លផ�េនងអនពសសននដមនសនបេគាននសមបេបឡបសជកែណនទេដដ ន។

6

េហេចាមចសរេេសចក�ែណនាមេចចកេេសសស�េរមរករចចេរដលដេដមដសរកមេេដស

សមមមមេដេនឌល?

សជេងនឌ តតងប ជ បេទកពអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ េដឡឡធនថបេគានន នវ េសច�ឡតតងកបសបជះេដដេបប ះទ ស�ឡ នវ បពស តតងបនេដាសង ះះទ ធនថដទេណឡ ក នវស បនកកេបនពកងកនកបដឡជ�ឡ មនតម� នះ មនក ះវេគាេគបេ នវ មនកចេ ។

កប ជ បសជេងនឌ េទកពអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ មនសនសទននផែដ េដឡឡសេច� បននងេគេេអភវងឌនន សហសងត ន (MDGs) កឡ៣ ៖ កេេឡមសសនះេងនឌ នវ កផ�េនះអ ចដេស�ឡ នវ េគេេអភវងឌននសហសងត នកឡ១៖ កេពបបទបតនះឡ នវនះអតហ� ន។ េគាអទណាអទណ ះឡកេឡណន ៃនស ននះេសប នវ សវ ឆក ទ២០១០- ២០១១ េេតតងេជពឡកេដាសងប ង វសនះេងនឌ េដឡឡបេបឡន សតនះបទេះកងៃនង វសងសវជ េនវតសេ (FAO, 2011b)។ កប ជ បេងនឌ កកេបនកគទ កះឡេគេ កណន វនេ ឡសេអឡ េងនឌ ែដេតតងបនអនពតគប េះកទហន េនវតអន�ជតវ ែដេតតងបនទណតគប ចសសបទផពត េន កពអនពស ន ស�ឡះឡកេពបបទបតរេកៃនកេ ឡសេអឡ បឆទ ននស�ឡេភក ឆក ទ១៩៧៩ (CEDAW) (បអបកឡ២)។

បអបកឡ២ ៖ បកប�នត�វបស

អនពស ន CEDAW ែដេគទ កដេ

អភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ

បបេដងសជេងនឌ

េវខវតពបណន សទននដៃកេកដត េនវតអន�ជតវ នវ វតតទបន ែដេេេឡមសេគេកណន វន េ ឡសេអឡេងនឌ នវ មននះព ះននេទននកសេច� បននង អភវបេវចាេេឡកកនកបដ ឡជ�ឡ បបេដងសជេងនឌ ច បនេនកពែផកជនធន នវ ឯសេគ េនចពប�ា បៃន េសច�ឡែណនទេនា។

មា១៣-១៥ ៖ ស�ឡមនសវកនវេសឡបពស កពកចពាវចាសនន នវក

េបេកះ របប�ា េសវកនវេសឡនះគក កពកខាឡបះឡជនគ នវ

សនះកពេបដទណកេៃននឡតវង វជឡបសតពក នវសាា�ឡ

េដងក វតតវតឋនននឡតននពេបសស�ឡ តតងចតកពជេមាន។

មា១៤ ៖ ស�ឡតតងកកេបនកបះនត�េសឡនះគក េនកពទែណក

ដឡជ�ឡ នវសវ ះះទ េេមាទ កឡេទេនេេឡ ង វ នវេទេនឋន។

មា១៦ ៖ ស�ឡតតងមនសវកនវេសឡនះគក េទននសហះកនបសះេេេនកព

ាឡង វត ពហនះវពហន ះកេទននសវកនវនះ កេបេ កកកេ

បន នវ កេបាបកះ សត�វ របប�ា េះទ កែេេាផែដ។

7

េមតនរទាងេសមដណ� មេរម�� សាខេេទន?

េសច�ឡែណនទេនា មន បឌពេចទនន៥ ប ះទ េសច�ឡេផ�ឡ នវ េសច�ឡសនកវដដ ន ែដេរងនអទះឡ ជនធន នវ ឯសេគ។ ារកឡ២ េសប ជ អទះឡបធនបក នវ មតវក ៃន បឌពេះទ េនា។

កចេ បបេដងសជេងនឌ េនកពដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងស�ឡះឡដឡជ�ឡ េនជាទនដទប ងេឆម ាេទអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ បបេដងកកកេខពសតតង នវ មនសជេងនឌ។ ដេចកា រេសនះអនពងត�ះទ អស េមនេដដ នែផ� េេឡេគេកណន សកេៃនេសច�ឡៃថ�ថកបសនពស វនមនកេ ឡសេអឡ សជ ងពត�វជ នវសនះេងនឌ។ បឌពេ១ េត�ឡងតបេទននប កចេ បបេដងសជេងនឌ េនកពដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងស�ឡះឡដឡជ�ឡ េដងះវចណេទេេឡប ននសមបកអក ពះននេផគក នវ វតអភវបេវចាេផគក ។

ាទនកឡ២ េនជកែបក� ងេគេនេគបងេទជចប។ េនកពបេកសជេចឡន ងត�មនៃនបះននកនកប ដឡជ�ឡេផគក បេបឡត� មននងកននចេទ េនេះេែដេចប នវ បកដដ ន ះះទ កអនពងត�ននបៃះណឡ េផគក មននះផពងគក ។ េនកពណឡ ដៃកេកដត ចបភវបេងដេ� វន ចងអនពងត�បន សងេដងខពាេវខវតបកដដ នេកចប េសដងេបនឡតវង វជឡ នវ ងពកនសស�អនពងត�។ បឌពេ២ េត�ឡងតបេទ ននប ចប ែដេ មនជ កអ កេដបចទេសច�ឡពចប កកកេបនងពត�វជ កេដាសង ង វលកដឡជ�ឡ នវ វចាគទ កែផកចប។

ារកឡ២៖

មតវកៃន

េសច�ឡែណនទេនា

បឌពេ បធនបក ខ�នសសេប

១ កបេបឡតេគេនេគបង កេដបចទស� មនកចេ បបេដងសជ

េងនឌ េទកពដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងស�ឡះឡ

ដឡជ�ឡ

២ ប ចប កវដដនះននែផកចប កេដបចទេសច�ឡពចប

កកកេបនងពត�វជ កេដាសងង វលកដឡជ�ឡ

វចាគទ កែផកចប

៣ ស បន កចេ នវនះជតទណបបេដងសជ

េងនឌេនកពស បនកកេបនពកងអភវបេវចា

េេឡកកនកបដឡជ�ឡ

៤ ប បេចា េកស សជេងនឌេនកពសនះ បេចាង វកន នវ

បះននដដបេដឡជ�ឡ ះះទ ចេ បសស�ឡ េនកព

ដដបេដឡជ�ឡ

៥ កប�ជ នស ងពកនសស� នវង វជឡសស� បសងះក េដឡឡគទ ក

ដេអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ បបេដងក

កកេខពសតតង នវមនសជេងនឌ។

8

ស�ឡែែតតតងបនរតេចះឡកចេ េនកពដទេណឡ កបចទៃថថ ៃនអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ េនេបវត ះះទ មនសតនះមនវត កពកាាឥកនវះេេទេេឡកេជពឡេសច�ឡសេចចវត�។ បឌពេ៣ េត�ឡងតបចទេពាងពកនសស�សបសេ� មននះជតទណ នវ កចេ បសស�ឡ នវ បពស េបប េនកពស បនកកេបនពកងអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ របប�ាេះទ ស បនែបបបៃះណឡផែដ នវ េដឡឡអភវងឌសតនះបសស បនះទ េនា។

ប បេចាេកស បសដដបេដឡជ�ឡ តតងកផែដនងអភវ ង វជឡសស� នវបេចា ង វកន ែដេងចវត�កព ដខមសេេឡប េងនឌ។ បឌពេ៤ េត�ឡងតបេទននប ចទនន២ ៖ ១) េតឡសនះដដបេដឡជ�ឡតតងបន េដបចទេេឡ បនេបគនដេវតណ េដឡឡះវចណ នវ េដាសងចទេពាេសច�ឡតតងក បេគានន នវ ប ពេបសស�ឡ នវ ២) េតឡស�ឡ ចចេ េដងេសឡនះជងនន បពស េនកពសនះដដបេដឡជ�ឡ កពនជកេគេេ នវ ជអតវថវាន បនេដងេបដបណ។

កទនកទនេ� មនសនសទននន� ទ ណសចទេពាអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ បបេដងកកកេ ខពសតតង នវមនសជេងនឌ។ បឌពេ៥ ះវចណេទេេឡងពកនសស� នវង វជឡសស� បសងះក ែដេមនបសវកននះបទផពត ះះទ េត�ឡងតបេទននប សទននកពកប�ជ នស កពេនា មនជ កអ កផះពផផងអទះឡេងនឌ កេេឡមសកងេដន កតសហតវ អែផក ចប នវ ករ� សប� ងនេះេែងេទេេឡេពណតៃ� នវ ឥ វគបថ។

ែផកែដេនវគងអទះឡេសច�ឡសនកវដដ នផ�េនងបភះៃនកែណនទ នវ ះតមនបែន។ អក េបឡបសេសច�ឡ ែណនទេនា ែដេមនបទណេជពឡ� បេសឡេេឡ នងកងេដនបសខ�នអទះឡប ង វនេ តតងបនេេឡ កនចវត�� េឡេឯសអទះឡេងនឌ នវដឡជ�ឡ ែដេមនេណនកេទកងជេនា។ ឯសស�ឡះឡអភវបេវចាដឡជ�ឡ សមបស�ឡ នវ បពស ៖ េគេកណន ែណនទអទះឡេងនឌ នវ េគេកណន ែណនទេដងសេចវត� ស�ឡះឡ អភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ នវ ជនធនជជតវដៃកេកដតបបេដងកកកេខពសតតង បសអ�ក FAO ផ�េនងកង វនេងអទះឡសងាៃនរេេបបធនបក នវ ប ែដេេបដណ� បេនកពេសច�ឡែណនទ េនា របប�ាេះទ ឧបសេ� នវប រ ទ សា កពកសេច� បននងអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ បបេដងសជេងនឌ (FAO, 2011a)។

េសចក�ែណនាេេនសសរមេលសេរងសេរលេរ សេសចក�ែណនាេេនងដតចេម�ច?

េសច�ឡែណនទេនា េនជឧបណន ឯសេគងែដេផ�េ� ន�ឡដដបេ អកបេចា េកស នវ អកង វជជ ាឡងន ែដេេជពឡកងេនកពង វសងដឡជ�ឡនងកែណនទ នវ ឧះហណន ៃនកអនពងត�ននេ� ដចជ អពឡែដេមនដទេណឡ ក បះនត�េទបនេ� កឡែន� េេហតព នវ េបដបអនពងត� េដឡឡសេច� បននងអភវបេវចាេេឡកកនកប ដឡជ�ឡ ែដេមនសជេងនឌ។

េសច�ឡែណនទេនា មនេគេបទណាក� មនអកេបឡបសកនែតកេទកងផែដ របប�ាេះទ ានះទ ងណែដេេជពឡកងេកសមសនះណងេេឡប ែដេះកេទននេងនឌ នវ/ឬ ដឡជ�ឡ។

9

េបឡេះាបឡជ បឌពេ េនកពេសច�ឡែណនទេនា អនពងត�ាេទដបេទេដងសសបង ចបះឡកបេបឡត េគេនេគបង ចប ហតដេកអនពងត�ននេដង បបពែន� អកេបឡបសេផគក េនកពស ននះខពសគក ចេបឡបស បឌពេេផគក ជចទណព ចចបេផ�ឡបសះ េេ សមបែណនទអទះឡករ� សប� េហឡង បឌពេ នឡង ចមនកទនកទនេចឡន ឬ តវច េទនន បេភកអក ពះននេផគក ។

ដេចកា បឌពេនឡ ងតតងបនេដបចទេេឡ កពេណនជែផក ងដចេដងែេែតឯ ែដេ ចងេជពឡ កះវេគាេគបេ នវេបឡបសដចេដងែេ ឬ គក ជង បឌពេដៃកេកដត។ បនះកឡ១ បង ថ េតឡ បឌពេណងកពចទេណ បឌពេះទ ៥ ចមននះពះននន� ទ បទផពត សមបបេភកអក ពះនន េផគក ។

ឯសែដេបង ាន តតងបនដសេចះឡឯសែដេមនសប នវ អភវ ះះទ បកះវេសជនន ះឡេដដ ន។ បភះះតមនែដេតតងបនងេបឡបសកពកេដបចទ បឌពេនឡង មនរងនេនកព ឯសេគ េនចពប�ា បៃន បឌពេនឡង។ ប�ជ ឡរងនេបាកេជងងអទះឡឯសេគ នតតង បនផ�េានេនកពែផក ជនធន នវ ឯសេគ ផែដ។

- ន�ឡដដ ភវបេថក ជតវ - ន�ឡដដ ភវបេេដដ ន - ស�សពឡង វេ

មឌាទដ២ ប ចប

- ន�ឡដដ ភវបេថក ជតវ - ន�ឡដដ ភវបេេដដ ន - ន�ឡដដបេដឡជ�ឡ - អកបេចាេកសដឡជ�ឡ - ស�សពឡង វេ

មឌាទដ៤ ប បេចា េកស

- ន�ឡដដ ភវបេថក ជតវ - ន�ឡដដ ភវបេេដដ ន - ន�ឡដដបេដឡជ�ឡ - ស�សពឡង វេ

មឌាទដ១ កបេបឡត េគេនេគបង

- ន�ឡដដ ភវបេថក ជតវ - ន�ឡដដ ភវបេេដដ ន - ន�ឡដដបេដឡជ�ឡ - ស�សពឡង វេ - ង វសងឯាន

មឌាទដ៣ ស បន

- ន�ឡដដ ភវបេថក ជតវ - ន�ឡដដ ភវបេេដដ ន - ន�ឡដដបេដឡជ�ឡ - អកបេចាេកសដឡជ�ឡ - ង វសងឯាន

មឌាទដ៥

កប�ជ នស

បនះកឡ១៖ បឌពេ នវ អក ពះនននន

10

ឯកលេង

FAO. 2002b. Land tenure and rural development. Land Tenure Studies 3. Rome. ftp://ftp.fao.org/docrep/ fao/005/y4307e/y4307e00.pdf

FAO. 2003a. SEAGA Socio-Economic and Gender Analysis Programme macro level handbook. Rome. www. fao.org/docrep/012/ak229e/ak229e00.pdf

FAO. 2007. Good governance in land tenure and administration. Land Tenure Studies No. 9. Rome. ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/010/a1179e/ a1179e00.pdf

FAO. 2009b. Towards voluntary guidelines on re- sponsible governance of tenure of land and other natural resources – discussion paper. Land Tenure Working Paper No. 10. Rome. ftp://ftp.fao.org/ docrep/fao/012/i0955e/i0955e00.pdf

FAO. 2011a. Governing land for women and men – gender and voluntary guidelines on responsible governance of tenure

of land and other natural resources, E. Daley and C.M. Park. Land Tenure Working Paper No. 19. Rome. http://www.fao. org/docrep/014/ma811e/ma811e00.pdf

FAO. 2011b. State of Food and Agriculture 2010–11: Women in agriculture, closing the gender gap for development. Rome. www.fao.org/docrep/013/ i2050e/i2050e.pdf

FAO. 2012b. Voluntary Guidelines on the Responsible Governance of Tenure of Land, Fisheries and Forests in the Context of National Food Security. Rome. http://www.fao.org/docrep/016/i2801e/ i2801e.pdf

MacKinnon, C. 1987. Feminism unmodified: Discourses on life and law. Cambridge, Massachusetts, USA, Harvard University Press.

Moore, H. 1994. The divisions within: sex, gender and sexual difference. In A passion for difference – essays in anthropology and gender. Oxford, UK, Polity Press.

11

មឌា

របេងង�ាេេានេនបយ

12

បប� ដរយយមបអបោ នង តរងរបព

11 បអប ១.១ ៖ កបេបឡតេគេ

នេគបង នវេគេកណន ែណនទ 16 បអប ១.២ ៖ នះសេដដគក

ថក តទបន េនកពប វបកៃនក

បេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ 19 បអប ១.៣ ៖ េេដនបកះវេសជនន

សមបកបេបឡតេគេនេគបង

ដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ 23 បអប ១.៤ ៖ វចាគទ កបស

ដដ ភវបេ សមបកបេបឡត

េគេនេគបងដឡជ�ឡ បបេដង

សជេងនឌ 25 បអប ១.៥ ៖ វចាគទ កបស

ស�សពឡង វេសមបកបេបឡត

េគេនេគបងដឡជ�ឡ បបេដង

សជេងនឌ 27 បអប ១.៦ ៖ ដដ ភវបេ នវ ស� សពឡង វេេជពឡកងជងគក

17 ប�ជ ឡេផបរត ១.១ ៖ កង វនេ

ប វបក 18 ប�ជ ឡេផបរត ១.២ ៖ កតសហតវ 21 ប�ជ ឡេផបរត ១.៣ ៖ កេជពឡ�

បេសឡេេឡ នងសជេងនឌ

េនកពកបេបឡតេគេនេគបង

ដឡជ�ឡ 23 ប�ជ ឡេផបរត ១.៤ ៖ សនះ

សមបដដ ភវបេ 27 ប�ជ ឡេផបរត ១.៥ ៖ សនះ

សមបស� សពឡង វេ 31 សចនជអនពសសនន

សមបតតះវនវត កបេបឡត េគេនេគបង

15 បនះ ១.១ ៖

កសដទេណឡ ក

បេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ បបេដងសជេងនឌ

ប�ជ ឡេផបរត

បអប

ារ នវ បនះ

13

14

មឌា១ ៖ របេងង�ាេេានេនបយ

ដលចតរលរមេេកងដលមេងប េរេេមដស� ដមរកមេេដសមមមមេដេនឌល

េសចក�េផ� ម១

េន�នាកពកធន� មននងអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងក កកេខពសតតង នវមនសជេងនឌ េនតតងចបេផ�ឡជងននដទេណឡ ក បេបឡតេគេនេគបងងែដេមនសជេងនឌ ែដេេបអកព ះននះទ អស ះទ ស�ឡ នវ បពស តតងបនរបប�ា េេដងេសឡនះគក េនកព កេដបចទបេបឡត នវកអនពងត�ននេគេនេគបងដឡជ�ឡ។

បអប ១.១ ៖ កបេបឡតេគេ

នេគបង នវ េគេកណន

ែណនទ

េបឡេះាជដេចកា�ឡ នះខពសគក ៃន អទណច លស�ឡ នវ បពស ះះទ ា� ដៃកេកដត ដចជ ងណន ានជតវ ជតវះនព ឬ ងព ែែតបេបឡត� នងឋននព ែដេទណត ថេតឡនណ ចចេ េនកពកបេបឡតេគេនេគ បងែដេបប� ផេបបាពេេទេេឡដទេណឡ ក នវ េកនផេកង ែដេមនសជេងនឌ។ កចេ បបេដងសជ េងនឌ េនកពកបេបឡតេគេ នេគបងដឡជ�ឡ អនពងត�េដងរេ ះឡេគេកណន អនពងត�ង កព ចទេណ េគេកណន អនពងត�សទនន ះទ ១០ ៃនេគេកណន ែណនទ ែដេេនា េនជេគេកណន ស�ឡះឡ កះវេគាេគបេ នវកចេ (បអប ១.១)។

) បកប�នត�វស�ឡះឡកបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ ះកេទនន ប េងនឌ 3.B.6 កះវេគាេគបេ នវ កចេ ៖ កចេ នវកែសព វចាគទ កះឡអកែដេមនសវកនវកនកបសបចប ែដេ ចកកេផេ បបាពេះឡេសច�ឡសេចចវត� ពនេះេែដេេសច�ឡសេចចវត�តតងបនេជពឡ េេឡ នវ កេត�ឡងតបេទននង វនេះន ចទែណបសះេេ េដង ះវចណេទេេឡអតពេ នះអទណចែដេមនសប លនេឡេផគក នវកធន� មនកចេ ស េដងេស ឡ បបេដងបសវកននះ បបេដងអតនង នវ ែផ�េេឡះតមនេបាកេជងបសបពេ�េ នវ កេនកពដទេណឡ កេជពឡេសច�ឡសេចចវត�ែដេពះនន។

5.5 ដដេអភវងឌននេគេនេគបង ចប នវនឡតវង វជឡែដេពះនន ាងនដទេណឡ កែដេមនកចេ ះឡេបនេឡះទ អសែដេកកេផេ បបាពេ េដងធនថ ះទ បពស នវស�ឡ តតងបនរបប�ា េាទ ះឡដទប។ េគេនេគបង ចប នវនឡតវង វជឡ េះវចណអទះឡសតនះកពក អនពងត�នន។ េគេនេគបង ចប នវនឡតវង វជឡះទ េនា េប�ា េអភវ ែដេេរ� តងចវត�កពដខមសេេឡប េងនឌ ែដេអភវេនា េប ជ � បនចសសជនសសសប នវ ផះពផផង� បន កេទកង។

9.10 កពណឡ ចទបច តអ�ដដ នវតអ� វនែនដដ េខវតខទេជពឡកង គក ជងស បនតទណបសសហេនន ែដេកកេផេបបាពេ នវសហកជងសហេននកកេផេបបាពេ េដឡឡចេ េនកព កអភវងឌននេគេនេគបង ចប នវេេមកនកបដឡជ�ឡ កពេណន ងែដេវនេ ឡសេអឡ នវ េរ� តកងចវត�កពដខមសេេឡប េងនឌ។

15

ទស លរងេរេេមដដមស

េរងេរមរករចចេេកងដលមេងប

េរេេមដស�ដម

ពនេះេះវចណអទះឡ ដទេណឡ ក បេបឡតេគេនេគបង ចទបច តតងតសម� េថ ដទេណឡ កេនា មននះខពសគក ះឡមតវកៃនេគេ នេគបងស�ឡះឡដឡជ�ឡ ែដេកកេ បនះឡដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគ បង ែដេមតវក ចះពទមន សជេងនឌ កពវតដចគក ះទ សក េទននដទេណឡ ក។

េបឡេះាជដេចកា�ឡ េនកពបេកស ណេដង ដទេណឡ កបេបឡត េគេនេគបងដឡជ�ឡង ែដេ មនសជេងនឌ េដងមនក ចេ ះឡស�ឡ នវ បពស ះឡេប សះបងណន ជតវះនព ានជតវ នវ សសន អនព ន ត� កកេបន កសននង វសងេផគក េទេេឡ េបប ដឡជ�ឡ េដឡ ឡងះវនផ នវះវចណ។

ខ) បកប�នត�វស�ឡះឡមតវកៃនេគេនេគបងដឡជ�ឡ ះកេទនន ប េងនឌ 5.3 ដដេធនថ បខណ� េគេនេគបង បខណ� ចប នវ

បខណ� ចនសនន សមបអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ កកេ

ស� េ នវេគះសវកនវកនកបសបចប េដងេគេទាចបជតវ

របប�ា េសវកនវកនកបសបចបែបបបៃះណឡ ែដេបចាពបនកះពទមនវចា

កពះឡចប នវ សបសេ េេឡមស នវកពសវកនវកនកប...

ដដេផ�េបខណ� កងងចទនន ែដេវនេ ឡសេអឡ នវ េេឡមស

សជស� នវសនះេងនឌ។

10.1 កពណឡ ែដេមនងត�មនៃនកកនកបដឡ ាេផេ នវៃះេេឡ

កពេណនវនផ�ងក ដដេកកេស� េចទេពាកកនកបែបបេនា កព

េណនងែដេេគះដេសវកនវជផ�ងកែដេមនសប េកចប

ជតវ នវ កពេណនងែដេកកេស� េ អទះឡតថនះជែស�ៃន

ស ននះ នវេេឡមសសពខពមេនះែផកស� េសដដ វចា នវប វស ន។

ដដេេេឡមសេគេនេគបង នវចប េដឡឡផ�េកកកេស� េ

ចទេពាកកនកបវនផ�ងកែបបេនា។ ដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបង

នវចបះទ េនា េមនេណនែបបចេ េរ� តកងចវត�កពដ

ខមសេេឡប េងនឌ នវ ខវតខទេដបចទបេបឡតបកប�នត�វស�ឡះឡវចាគទ កែផក

បេចាេកស នវ វចាគទ កែផកចប សមបសហេនន នវ បពេ�េែដេ

កកេផេបបាពេ។

េគេនេគបងស�ឡះឡដឡជ�ឡ ចេបដណ� បេទេេឡប ងដកេទកង ែដេះកេទននដឡជ�ឡ ែដេប ះទ អសេនា បបបនងស ន ណបបេដងសក� នពះេ សមបអភវបេវចាេេឡកកន កបដឡជ�ឡ បបេដងកកកេខពសតតង។ េគេនេគបងដឡជ�ឡ បបេដងសជេងនឌ មននះខពសគក ះឡបេកសងេទបេកសងេកដត សងេទាេបដបៃនកេត�ឡងតបចទេពាប សវកនវដឡជ�ឡ។ សនះ េគេនេគបង េដឡ ឡសេច� បននងអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ បបេដងសជេងនឌ មនជ កអ ៖

• កអនពងត�ននអនពស ន អន�ជតវស�ឡះឡសវកនវស�ឡ • កកកេស� េសវកនវបៃះណឡ បសស�ឡចទេពាប ដឡជ�ឡ • កធនថស�ឡ ចចពាប�ជ ឡសវកនវដឡជ�ឡបសះេេ េកេខណ� ដចគក េទននបពស

16

បនះ ១.១ ៖ កស

ដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ បបេដងសជ

េងនឌ

• កធនថអក ពះននះទ អស ចចេ បបេដងសជេនកពអភវបេវចាេេឡកកនកប ដឡជ�ឡ របប�ា េះទ េនកពដដបេដឡជ�ឡថក េដដ ន នវ ស បនេបេ

• កែណនទអទះឡង វធនកង វាជមនេេឡប កេ ឡសេអឡ។

ដលកងងរេដលចតរលរមរកមេេដសមមមមេដេនឌល េេកងដា េណ លដលមេងបេរេេមដស�ដម

កស� មនកចេ បបេដងសជេងនឌ េនជដទេណឡ កងងនេះេែង ែដេះះ� មនកេដបចទែផនក នវ អន�រេននេនវតេផគក ះះទ មនកចេ ះឡកអក ពះនន េផគក ផែដ។ េេតតងក� មននងតនននេគបងះឡនេឡដដ ភវបេ ះជងននកចេ នវ វចាគទ កះឡអកពះនននេឡស�សពឡង វេ ង វសងឯាន នវអ�កអន�ជតវ។

បនះ ១.១ បង អទះឡធតពផទជែស�ចទនន៥ េនកពកសដទេណឡ កង ែដេមនេដដ នែផ� េេឡកចេ េសឡនះគក បសស�ឡ នវ បពស។ ធតពផទះទ េនា មនអន�កទនកទនគក េទង វ េទ េហឡង ជជា េេែតអនពងត�ធតពផទះទ េនា សបេះេជងគក ។

ដល រមល រមេ

បេកសនឡ ងមនេណនះវេសសរេខ�ន ះកេទននេណនភវសស� ស ននះេសដដវចា ស� នវ ងបជ ះះទ បះនននេគបង នវកៃនកេបឡបសដឡ ះះទ កកនកបដឡ។ េបអកពះននះទ អស តតងងេអទះឡប វបកកពសកេនា េដឡ ឡ� ះេេ ចចេ េនកពដទេណឡ កបេបឡតេគេ នេគបងបបេដងបសវកននះបទផពតដចែដេ ចេជពឡេទបន។ ឧះហណន េនកពបេកសជេចឡន កវដដនះននៃនចប េនជែផកងៃនប វបក។ ចទណព ចេនា មននងថ អកបេបឡតេគេនេគបង េះវចណអទះឡកេដបចទកនកបែបបសហនះ នវ ែបបបៃះណឡ កទនកទនលកកនកបដឡជ�ឡ នវ ង វធនននែដេេបដណ� បេទេេឡសវកនវអចេនកះ េនកពចទណ ពហនះវពហន នវកសកត ះះទ ឋននពៃនអទណចែដេបប� មនផេបបាពេេទេេឡកេជពឡេសច�ឡសេចចវត� ះកេទនន ប ដឡជ�ឡ។

ានកេ មននះសេដដគក ងចទននេនកពប វបកបសបណ� បេកសននកពតទបន ដចជ េនកពតទបន

កង វនេប វបក

កតសហតវ

កផះពផផង នវកបណ�ព ាបណ� េ

វចាសននះហពនេឡអកពះនន អភវងនេះេែង

ដទេណឡ កបេបឡត េគេនេគបង

បបេដងសជ េងនឌ

17

សពឡ នវ ហវព (បអប ១.២)។ នះសេដដគក ែបបេនា អនព ន ត� មនកែច ទែេអទះឡេេដន បកះវេសជននែដេបនេដនសតេដងរេ លបេកសនន ឬ ាងនកផ�ចេផ�ឡវតតទបនងចទនន ដចជបខណ� សហាឡះ ហវព នវ េគេកណន ែណនទស�ឡះឡេគេនេគបងដឡជ�ឡេន ហវព ែដេមន េដបរបេនកពបអប ១.៥។

សពឡ សមននៃនអ�កស�សពឡង វេង បនបេបឡតងន�កហ� ទេឡេដឡជ�ឡេន សពឡ េដឡឡ

គទ ក តតះវនវត នវ តសហតវ សមបេកននះេបឡបសដឡ ទែណក

សវ នវ កអភវងឌននេនតទបនានបកបបេដងសជ នវ នវន�នះ

កះទ តទបន សពឡ។ ងន�កហ� ទេឡេដឡជ�ឡេន សពឡ ះនបែនេទេេឡនះ

សេដដគក ថក តទបន ចទេពា ៖

កធ� ចពាៃនចទននដឡែដេមនសមបកងសវ បងត�វៃនាេម� ាេកងេះេ ណនវេ នវ សង� សពឡង វេ

ផេបបាពេេទេេឡសវកនវបសស�ឡចទេពាប ដឡជ�ឡែដេបណ� េះឡបនព

ជេចឡន ែដេ មនជ កអ សះបងណន នវ កេ ឡសេអឡេងនឌ

ក ទេភបទពនផ�ងេភក នវអទេះឡហវ ផ ៖

ចបស�ឡះឡេសែចខពសគក អទះឡសវកនវបសស�ឡ ចទេពាកះ សត�វបពេ�េ

នវកះ េកង ពហនះវពហន នវកសកត េដង សងេទ

េេឡជតវះនព សសន ឬ ងណន

ជកេទ សវកនវដឡជ�ឡបសស�ឡមនចទននតវចតច នវ គ នកកកេស� េ

េហឡងះ េេ ែែតតតងបនរតេចះឡដទេណឡ កេជពឡេសច�ឡសេច

ចវត� នវដទេណឡ កអភវបេវចា

ន� ង វសនះ នវនះេេ�បេងនឌ បនបបករ ទ សាចទេពា

េកននះបសស�ឡកពកកកេបនកផ�ចេផ�ឡបសដដ ភវបេ េដឡឡចពា

ប�ជ ឡដឡជ�ឡ នវេជពឡសនវះនេទេេឡសវកនវអចេនកះ ។

បអប ១.២ ៖ នះសេដដគក

ថក តទបន េនកពប វបកៃនក

បេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ

បភះ ៖ Seema Gaikwad’s� presentation on

‘‘Asian� experiences of civil society� engagement with land policy�processes’’ and Catherine Gatundu’s presentation on� ‘‘Africa experiences of civil�society involvement in�land policy process’’ at the May 2011 workshop;� IPC, 2010; FAO, 2008b.

ហវព បណ� ដឡជ�ឡ ហវព េវច មនសមសធតពចេ ះឡអ�កស� សពឡង វេ

នវសាននន ែដេចេ េនកពដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ

េនកពបេកសបសះេេេដខ�ន។ បណ� េនា ះនបែនេទេេឡនះ

សេដដគក េនថក តទបន ចទេពា ៖

សនសទននបសង វសងសវេនកពេសដដ វចាជតវ តនកឡដសទននបសស�ឡេនកពកផេវតេសប សមម ជៃនលេេស ននឡង េគារ ទ សថត នវទេណឡ នបជាន កបនេកពះឡ ណនវេនងចបភវបេជេចឡន បបពែន�មនេគេ

នេគបងែណនទតវចតច

កេបដណ� បៃនកេដបចទកនកបដឡជ�ឡែបបបៃះណឡ អសន�វសពខៃនកកនកបដឡជ�ឡែដេស�ឡជេចឡនាបបកា ៖

18

ស បន នវចនសមននអភវបេវចាេដដ ន ែែតសវតេកក

េបដណ� បះឡបពស េហឡងង វធនបៃះណឡ ស�ឡះឡដឡជ�ឡ ែែតតតងបន

បសងកពេណនងែដេេឡេ ទេចទេពាស�ឡ

ស�ឡបនបតបបេគាននេដងសែតនះឡបសះ េេ ែដេមន

វតខមសជបពស វតអះបជបពស នវខពាចទេណាដន

អទះឡបះននចប

កអនពងត�ននដដបេដឡជ�ឡ ែែតេជពឡ� បតបបេគាននចទេពាស�ឡ

របប�ា េះទ កចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡេស នវ កកកេបនសវកនវបពេ�េ ន មទ

ចទេពាប ដឡជ�ឡ។

នះខពសគក ៃនសវកនវជះេដដ ែដេបពស នវស�ឡកកេបន ជះវេសស ស�ឡែដេេដបកច ែដេបប� មនផេបបាពេេទេេឡកទនកទនបស

ស�ឡ ចទេពាកះ សត�វេបបេភក។ ានកេ ស�ឡតតងក� មន

កងេះះឡះពបសះេេ ឬ សព ឡបសះេេ េដឡឡចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡែដេ

ះេេកកេបនេដងខ�នឯ។

✎ប�ជ ឡេផបរត ១.១ ៖

កង វនេប វបក ✓ េតឡកស�ឡ នវ បពសេផគក ែែតតតងបនប�ា េេនកពកះវនផ

នេគបងកពសហេននេដដ ន នវ េនវតថក ជតវ េដងេបដបណ?

✓ េតឡបកដដ នងបជ នវស� តតង� ដទេណឡ កែបបចេ មននះដចេដង

ែេ សមបកស�ឡ នវ កបពស ះះទ កដៃកេកដតែដឬេក?

ឧះហណន េតឡកស�ឡ ឬ ងពងាន មន ណន ថមនករ ទ សាចទេពាក

នវគងេដងេបឡចទហេនកពវចា បាពទែដេមនងត�មនបពសេះងង ែដឬេក?

េតឡេេ ចកកេងបនែដឬេកេនកពេដដ ន ចទេពាកងប�ា េគក

លកស�ឡ នវបពសេដងេបឡចទហេនកពវចាបាពទសធណន?

✓ េតឡស�ឡ នវបពស េនជសមាវបសស បន នវ េងកវកស� េដងែេះឡគក

ែដេេេ ចះប�ា េគក េដឡឡេជពឡកះវេគាេគបេេេឡប េគេនេគ

បងដឡជ�ឡបនែដឬេក?

✓ េតឡបកដដ នងបជ នវស�បបបអតនងថ ស�ឡ នវបពសមនបេភក នវ

បធនបកៃនចទេណាដនេផគក អទះឡប ដឡជ�ឡែដឬេក?

ចចចទ!

កង វនេប វបកសសបាទ ះឡដទបៃនដទេណឡ កង ននធន� មនកេាឡសេ ឡស

ងអភវែដេមនបសវកននះបទផពត នវ កចបចប�ា េគក នងងពកនសស�

សមបប វបកេនា។ អពឡែដេមនដទេណឡ កបះនត�េទបនេ� កពបេកសង ច

ះពទមនដទេណឡ កេ�ដចគក េនកពបេកសដៃកេកដតេេឡង េបឡេះាជេេ ចេដនសត

នវែច ទែេអទះឡេេដនងចទននេដង។

19

ដលសសតមរ

កតសហតវែដេមនេដដ នែផ�េេឡភស�ពាបង អទះឡតៃ�ៃនដទេណឡ កង បបេដងសជេងនឌ ែដេកកេបនបេគាននះឡង វនេះន នវកចេ បសេបអក ពះននះទ អស ះទ បពស នវស�ឡ ែដេេជពឡ� កតសហតវេនា កទនននកកេបនេកនផេនងកឯនះ នវកគទ កចទេពាេគេនេគបង។ េេតតងេជពឡកទណតអត�ស ន ណ ះកនន ប�ាេានេគេេសក� នពះេសមបកងតសហតវ ដចជ អកបេបឡតេគេនេគបង អកសងជង នវ បជះេដដេនថក េដដ ន េទកពកអភវងឌនន នវក ផះពផផងផេវតផេ ងពកនសស� នវង វជឡសស�កទនកទន ដចមនេដបរបេនកព បឌពេ៥ ។

✎ប�ជ ឡេផបរត ១.២ ៖

កតសហតវ

បភះ ៖ Sabine

Pallas’s presentation on ‘‘Developing

communication and advocacy tools through

action-oriented research in Africa’’ at the May 2011

technical workshop.

✓ បេភស�ពា� បនេចឡនបទផពតដចែដេ ចេជពឡេទបន េដឡឡជេដដ ន

គទ កដេអទណាអទណែដេបនេេឡេេឡ ។

✓ ទណតថេតឡនណកទនននកកេផេបបាពេះឡកសងជង នវ ប�ា េ

ះេេេទកពដទេណឡ ក។

✓ ាក� មនកចេ ះឡតអ�កពសក ះទ ស�ឡ នវបពស េដងះវចណ

េទេេឡនះខពសគក ៃនឋនន នវអទណច ែដេ ចបប� មនផេបបាពេេទ

េេឡកចេ បសះេេ។

✓ បង ភស�ពាកពេណនង ែដេអក បេបឡតេគេនេគបង ចងេ

េដងះពទរ� សប�េទេេឡេទេហឡ េដឡឡ� សបេទាេបដបលនេគេនេគ

បងែដេមនសបបសអក ពះននេផគក ។

✓ ទណតថេតឡនណទះពេជពឡកតសហតវាទនស� នណ នវ នណតតងបន

ទណត ណត�វកងេដងនណ េដឡឡេាដសលស ននះែដេអ�កង

េជពឡកតសហតវានបជាន េដងះពទបនេជពឡកះវេគាេគបេជងះេេ�

បនេបគនអទះឡេសច�ឡតតងក នវកះះបសះេេ។

ចចចទ!

តអ�ែដេអនពងត�េជពឡកងតសហតវេនវតថក ជតវ ចមនេបដបលនេផគក ះឡ

តអ�ែដេេជពឡកងេនថក េដដ ន។ កតន នវកេជពឡសពខដពនឡង េទេេឡ

េគេេតសហតវមនសនសទននន� ទ ណស េដឡឡធនថកងតសហតវបេឡ�

បេគាននបសានេបប។ អ�កស�សពឡង វេ ែែតមនតនកឡងដសទននេនកពកងតសហតវ

(ប�ជ ឡេផបរត ១.៥)។

ដលផផផ�ដសេរងសដលមណ� នម � រ

កបណ�ព ាបណ� េ នវកផះពផផងអទះឡប េងនឌ នវដឡជ�ឡ នន មនផេវតនះខមសជកបណ�ព ា បណ� េអទះឡប ដឡជ�ឡបសស�ឡែតនប េហឡងលនន ាង� េាដសលបននងកេឡេ ទេ នវកងេខពស ចទេពាប េងនឌ ថេរ� តងចវត�កពដែតនប ចទេពាស�ឡ។ អកនេគបង នវន�ឡដដ ភវបេ ះទ ស�ឡ

20

នវបពស តតងក� មនកបណ�ព ាបណ� េេដឡឡ� ះេេក� ងខ�នេទជអកបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ បបេដងបសវកននះ ែដេតទណ� ប បសស�ឡ នវបពស េដងេសឡនះគក ។

ស�ឡ នវបពសជា ចតតងកកបណ�ព ាបណ� េ នវវចាគទ កះវេសស េដឡឡ� ះ េេ ចចេ េនកព ដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ។ េេេេរ� តកងចវត�កពដជះវេសស ចទេពាកសបសេ � មនកចេ បសស�ឡ េនេះេែដេកទនកទនេងនឌេនកពបេកស េនជប បេ។ ឧះហណន វចាបាពទសមបែតស�ឡ បបេណន� ស�ឡ ចះវនផអទះឡប ដឡជ�ឡែដេមនេណនេសឡប កពចទេណ ះេេ ពនេះេេេឡេេឡ អទះឡប ះទ េនា េនកពដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡែដេមនេណន កេទកងជេនា។ អ�កស�សពឡង វេ ជះវេសស េនកស�ឡមនតនកឡះវេសសកពកសបសេ ដេកបេបឡតបណ� ស�ឡចកា េហឡងដដ ភវបេេដដ ន នវស បនបៃះណឡ េនថក េដដ ន ចដ ប�ា េនងេងកវកសមបែតស�ឡ។

ករចចសេ�នហេក�ក ឌេព

កបេបឡតេគេនេគបង េនជ ពខងសកេងកពចទេណ ពខងសកេននបសដដ ភវបេ ដេចកា កឡបទផពត េគេនេគបងដឡជ�ឡ នវដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ តតងែតសវតេកនះជមា សបស ដដ ភវបេ។ េដឡ ឡសបសេ� មនកចេ បបេដងនះស បន នវ កសសមនននះ អកពះននដៃកេកដតតតងកកេងជនះជមា សេនា នវងេអ ទះ ឡតតងកេផគក ចទេពាប ដឡជ�ឡ នវ ាទហជ បសដដ ភវបេេេឡប េគេនេគបងដឡជ�ឡ នវ េងនឌ។ េបឡេះាជដេចកា�ឡ វចាសហបតវបត�វក នវកចេ បសេបអក ពះននះទ អស េចបេផ�ឡាទ ះឡដទបៃនដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបង នវបន�ហតដេដទណកេអភវងឌ អនពត នវ អនពងត� របប�ា េះទ េនកពកេដបចទេសច�ឡព េគេកណន ែណនទស�ឡះឡេងនឌ នវ កេដបចទ ង វជឡ។

េរកមលដយេរែង

ដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងនេេចឡនមនងនេះេែងេបគន េ ននអនព ន ត� េេ ចេដនសត អទះឡេេដនបកះវេសជនននន កពអទេពេះេៃនដទេណឡ កះទ េនាបន។ បអប ១.៣ ផ�េនងឧះហណន ងះឡបេកសង� នដ។

ដដជនព�នបសបេកសង� នដ� ឆក ទ១៩៩៥ ែចអទះឡសនះលស�ឡ នវបពស របប�ា េសនះកពកកកេបន នវ កកនកបដឡជ�ឡ ះះទ សនះ

ង វាជមន េដឡឡេដាសងប កេ ឡសេអឡែដេធ� បមនន� ែដេស�ឡ នវក

ែដេតតងបនេេេឡេ ទេដៃកេកដតាបបកា។ េបឡេះាជដេចកា�ឡ កននចេទ

កពអទេពេះេៃនកេដបចទចបភវបេ ឆក ទ១៩៩៨ បននទ� មនកេពបេចេ

នងខែចងដសទនន ស�ឡះឡសហសវកនវនះដឡជ�ឡលស�ឡ នវបពស។ កពឆក ទ២០០៤

ចបេនា តតងបនេជពឡង វេសជនេដឡឡះះ� មនកងេះះឡសហះកនះទ ះឡ

សមបបតវបត�វកះទ ងណ ែដេពះននេទននដឡបសេស បបពែន�

បអប ១.៣ ៖

េេដនបកះវេសជននសមប

កបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ

បបេដងសជេងនឌ បភះ ៖ WLLA, 2010a; Esther

Obaikal, personal communication.

21

សានស�សពឡង វេ េនែតមន ណន ថ បកប�នត�វចបេដឡឡ� ស�ឡមន

េកននះកកេបន េបេ នវ មនសវកនវនះេេឡដឡជ�ឡ េនះពទះនមននះ

េបគន។

េេបនេដនសតេេដនបកះវេសជននងចទនន េហឡងេនចទេពា ពខខពកកេង

បសង� នដ កពែខបដ ឆក ទ២០១១ េគេនេគបងស�ឡះឡដឡជ�ឡថឡបសង� នដ

បនដប�ា េកស�ឡ េនកពដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបង េកតតៃន

សមនននះដឡជ�ឡបសង� នដ។ កះទ េនា បនចេ េនកពកតតះវនវត

េេឡ ង វ េទេេឡចបចទនន ១៦ ែដេះកេទននប ដឡជ�ឡ េដឡឡធនថ ប

េងនឌតតងបនប ជ បេទកពេបកវដដនះះទ អសៃនសវកនវនះដឡជ�ឡ កកកេបន

កេបឡបស ដដបេ នវកេបេដឡជ�ឡ កពបេកសង� នដ។

ជាហេនកែស�ងសរមដា េណ លដលមេងប េរេេមដដមរកមេេដសមមមមេដេនឌល២

ាទននឡងកពចទេណាទនះទ ៤ នេក មនកវដដនះែដេះកេទននធតពផទសទនន ះទ ៥ ដចមនប ជ េនកពបនះ ១.១ ៖ កង វនេប វបក កតសហតវ កផះពផផង នវកបណ�ព ា បណ� េ វចាសននះហពនេឡអកពះនន នវ អភវងនេះេែង។

េនកពាទនកឡ១ ណត�វកងៃផ កពងបសដដ ភវបេ េដឡឡគទ កដេដទេណឡ កបេបឡតេគេ នេគបងងែដេមនេណនែបបចេ នវ មនសជេងនឌ តតងបនអភវងឌ នវបន�អនពងត�េដង នងដដ ន នវសពះននបសដដ ភវបេ។ អ�កស�សពឡង វេ នវ អ�កអន�ជតវ ចផ�េះតមន កេេឡមសកងេដន នវ កអភវងឌននសតនះ ានដេន�ឡដដ ភវបេសទនន ជះវេសស “បពេ�េេតកឡេនកពស បន” ែដេបបេដងសក� នពះេ (សេឡេាទនកឡ៤) នវ ចាងែបក� ង ណត�វកងៃផ កព� ក� ងេទជសនះ។ លមនសនសទននន� ទ ណស ែដេដដ ភវបេតតងមន នះេបឡចទហចទេពាកះវេគាេគបេជងស�ឡ នវ បពស បបពែន� ប វបកបេកសមនសនសទននផែដ។ កពណឡ ែដេសនះេងនឌតតងបន�ងឌននះេទ ពខេកដត េេ ចតនែតធន� មននងកចេ បស ស�ឡែដេពះននេនកពដដ ភវបេ។ កស� មននង ណត�វកងៃផ កពង នវសនះអនពងត� ែដេះកេទនន ណត�វកងៃផ កពេនា តតងចទណងេះេេងងចទនន េហឡងកងេនាតតងកកេ បនជនធន� បនេបគន។

េនកពាទនកឡ២ សមនននះះហពនេឡអកពះននចទនន ៤ នេឡ ែដេ មន ដដ ភវបេ ស�សពឡង វេ ង វសងឯាន នវ អ�កអន�ជតវ តតងបនអភវងឌេដឡឡេេឡមសកចេ បបេដងសជេងនឌ េនកពកបេបឡតេគេនេគបងស�ឡះឡដឡជ�ឡ។ សនះេនា ពះននេទននកចបចប�ាេគក នងក ចេ ះឡេេឡេក នវ ះឡេកេទេេឡ សនះ នវះនត�វកណន ននេនកពដទេណឡ កបេបឡត េគេនេគបងះទ េ េដងប�ាេះទ ស�ឡ នវបពស។ អ�កស�សពឡង វេ នវ កស�ឡ ចេដបចទ បេបឡត� មននងសមនននះេដងរេជងអក ពះននង វសងឯាន (ដចជ ដដបេដឡជ�ឡ នវអក

22

បេចាេកសដឡជ�ឡ) នវេជពឡកងជងអ�កអន�ជតវេដឡ ឡប�ាព ាប�ា េដដ ភវបេ។ េគេេចពេកង េនេដឡឡសេច� បននងសមនននះះហពនេឡអក ពះននងដកេទកង នវមនកឯនះគក ែដេមន កចេ ះឡេបអក ពះននះទ អស។

េនកពាទនកឡ៣ សមនននះះហពនេឡអកពះនន ែសព េជពឡកបេបឡត នវបណ�ព ាបណ� េក “អកតស ាងផ�ង” េដឡឡដននទ វចាះវនផអទះឡេគេនេគបងេនវតេដដ ន េដងះវចណអទះឡប វបកេផ គក េនកះទ បេកស។ កតសាងផ�ងេនា នន មនឥកនវះេេកពេេឡ េនេះេែដេដទេណឡ កបេបឡតេគេ នេគបងដឡជ�ឡ តតងបនេេស� េកនែតកេទកង។ កេនា េងេទនទាសនះ នវះនត�វកណន កពេដដ ន េដឡ ឡេជពឡ� សនះ នវ ះនត�វកណន ះទ េនាមនសជេងនឌ េដងះវចណេេឡប ងចទននដចជ នស េះេេងៃនវចាបាពទ នវកៃនកចេ ែដេសសបបទផពត។ ក តសាង ផ�ងេនា េ មន អនពក ស�ឡ នវបពស េនកពែផក នឡងៃនបេកស។ កសកេងេចពាេជពឡកសននវចា ាេខត� ភវនេ សក នវាពទ េដឡឡ សសមនននះកពេដដ ន ែដេមនកចេ ះឡស�ឡ នវបពស នវ ផ�េនះអ ចដេះេេ េដឡឡអភវងឌសតនះ នវសមនននះរេខ�នបសះេេេនវតេដដ ន។ សមនននះះទ េនា នន មនតៃ�គប ន� ទ សមបកបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡថក េដដ ន។

េនកពាទនកឡ៤ “បពេ�េេតកឡ ” ះឡដដ ភវបេ ស� សពឡង វេ នវង វសងឯាន តតងបនទណតអត�ស ន ណ នវ ាក� ចេ េដឡឡធនថ កចេ បបេដងសជេងនឌ េនែតបន�េនកពដទេណឡ កបេបឡត េគេនេគបងដឡជ�ឡះទ េ។ សនះង វាជមន នវាសមបស បនបេបឡតេគេនេគបង នវ ចនសមនន ចតតងបនងេជពឡកះវចណ ះជងននង វជឡេជពឡ� កបេបឡតេគេនេគបង កនែត មនកះវេគាេគបេ នវ មនកចេ សមបសធណានេបប។ បះននផះពផផងេដឡតនកឡង ដសទននកពកផ�េះតមន នវកេេឡ មសកងេដន ។

✓ វចាខវតខទកពកប�ា េស�ឡេទកពដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ នវ

េដឡឡេដាសងកះងប� នវប ជបសះេេ េតតងបន

ទណតេគេេ� បនចសស នវផ�េជនធនគទ ក� បនេបគន។

ប�ជ ឡេផបរត ១.៣ ៖ កេជពឡ� បេសឡេេឡ នងសជេងនឌ

េនកពកបេបឡត េគេនេគបងដឡជ�ឡ

✓ ស�ឡ នវក ែដេតតងបនេេេឡេ ទេដៃកេកដត ែែតែតជអកចេ

ែដេខតេខផងជនធន នវ ខពានតេះេេងបទផពត េនកពកបេបឡត

េគេនេគបងដឡជ�ឡ។ កពណឡ ែដេឧបសេ�ែផកងបជ ររ ទ ស�ឡះឡក

នវគងេដងេបឡចទហ ះ េេេកកេបនកះវេគាេគបេេដងែេ

ះឡបពស។

✓ ចនសមនន នវកៃនដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបង តតងមននះ

បតែបនកនភ�ន� បនេបគន េដឡឡសបេទាប ពាេះេេង

បសស�ឡ នវកតះព វចាេស/ងបជ។

✓ េបឡេះាបឡជកពណឡ ែដេកចេ បសស�ឡ តតងបនប�ា េេដងសប

ចប ឬ ជផ�ងកេទកពដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡេដង េេ

េេរ� តកងចវត�កពដ េដឡឡធន� មនកចេ ះវតបដបស

23

ះេេផែដ។

✓ ា ឬ ងន�កសេដដគក េដឡឡធនកចេ បសស�ឡេនកពកបេបឡត

េគេនេគបង េនជចទណព ចចបេផ�ឡងដសទនន បបពែន� ស�ឡ ចតតងក

កបណ�ព ាបណ� េ នវវចាគទ កសមបកចេ ស នវបបេដង

នះស បន ះះទ ាទនងេដឡឡ� ក� ងជអកបេបឡតេគេនេគបង។

ចចចទ! ល ចមនកេទបកពកលសសេទេេឡងឌននះៃនកចេ បបេដង

សជេងនឌេនកពកបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ។ េដងែេ េេ ចមន

នវនក កតតះវនវត ចទេពាែតេគេនេគបងដឡជ�ឡ ែដេជេកនផេសេចបន។

េបឡេះាជដេចកា�ឡ លមនសនសទននែដេតតងធនថ ស�ឡ នវបពសបនចេ

េសឡនះគក េនកពដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបង។ រន េលមសេក�ក ឌេពេេកងដលមេងបេរេេមដស� ដមរកមេេដសមមមមេដេនឌល

លេ រមរ

កពកផ�េដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ ដដ ភវបេេមននះស េនកពង វសងចទនន២ ៖

• ន�ឡដដ ភវបេតតងកកេបនកប ជ បអទះឡប េងនឌ របប�ា េកចេ បបេដងសជ េងនឌេនកពកបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ កពេណនជែផក ងៃនកបណ�ព ាបណ� េែណនទ កងសមបបពេ�េវ ថឡេបប េនកពស នវ នងដដ នពះនន។ កពណឡ ែដេ អកនេគបងចេ េដងរេេនកពដដបេបសដដ ភវបេ ះ េេេកកេបនកប ជ ប អទះឡប េនាផែដ។

• ដដ ភវបេ ចេេឡកនចវត�� មនកចេ ះឡអក ពះននដៃកេកដត េនកពដទេណឡ កបេបឡតេគេ នេគបងដឡជ�ឡ នវទណតអទះឡេបដបលន ះះទ ណត�វកងសមបដទេណឡ កងែដេមន កចេ ះឡេបនេឡ នវ មនសជេងនឌ។ បអប ១.៤ ផ�េនងឧះហណន ងចទននអទះឡ កដននទបសដដ ភវបេ េនកពបេកស�ណ េនបប េ នវ ឥណ� ។

24

េនកពបេកស�ណ េេមដដបេដឡជ�ឡបសដដ ភវបេ (LAP) បនដប�ា េ

ងពកនសស�េងនឌង សមបេត�ឡងតបេទននប ពេែផកដដបេដឡជ�ឡបសស�ឡ

នវបពស ាងនកបេកវនកនងែដេេរ� តកងចវត�កពដខមសេេឡប

េងនឌ នវកចេ េនកពដទេណឡ កេដបចទ អនពងត� តតះវនវត នវលងតៃ�។

ងពកនសស�េនា មនសនះចទនន៥ េដឡឡសេច� បននងេគេបទណេងនឌ

បសេេមដដបេដឡជ�ឡ ៖ កអប ទសធណន កសសតនះ ដទេណឡ ក

ស បន កតសហតវ នវវចាសហក នវកតនជ បបណ� ។

បអប ១.៤ ៖

វចាគទ កបសដដ ភវបេ

សមបកបេបឡត

េគេនេគបងដឡជ�ឡ

បបេដងសជេងនឌ បភះ ៖ Seema Gaikwad’s presentation on ‘‘Asian experiences of civil society engagement with land policy processes‘‘ and Rebecca Sittie’s presentation on ‘‘Gender issues in managing and implementing land registration in Ghana’’ at the May 2011 technical workshop; India Ministry of Rural Development, 2009; Ghana Land Administration Project, no date.

េនកពបេកសេនបប េ តទណងបៃនេងកវកជតវ ស�ឡះឡសវកនវដឡជ�ឡ ែដេ មន

សមសនះចេ ះឡសវជស�ឡ នវបពស អ�កស�ឡ នវអ�កែដេេជពឡកងេេឡ

ប ទែណកដឡជ�ឡ ចេ ជសមាវងបៃនេណនកទែណកដឡជ�ឡបស

ដដ ភវបេបេកសេនបប េ ែដេមនសមាវ ៧ប។

េនកពបេកសឥណ� កពឆក ទ២០០៨ ដដ ភវបេបនេដបចទបេបឡតេណនម ជវក កទនកទនដឡជ�ឡបសដដងកកេបនពកងទែណកដឡជ�ឡែដេេនេសសសេ

េដឡឡ តតះវនវត េទេេឡស ននះៃនទែណកដឡជ�ឡនន របប�ា េង វធនកេដឡឡ

ធន� មនកចេ បសស�ឡ េនកពដទេណឡ កអភវបេវចាដឡជ�ឡ នវកកកេបន

ដឡជ�ឡកនែតបេសឡជ ពន។ អនពសសននជ បនប�ា េនះជតទណបស

ស�ឡេនកពកឡនក ងែដេតតងបនេដបចទេេឡ េដឡឡ តតះវនវត េទេេឡទែណក

ដឡជ�ឡ។

✎ប�ជ ឡេផបរត ១.៤ ៖

សនះសមប

ដដ ភវបេ

✓ េបឡបសសនះង វាជមន ដចជា េដឡឡធនថស�ឡកកេបននះជ

តទណបបេដងសជេនកពស បន នវ ចនសមនននេគបង នវ

អភវបេវចាែដេពះននេនកពកបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ។ ះវចណ

េទេេឡកអភវងឌននសតនះ នវនះបតែបនកនភ�ន េដឡឡគទ កដេស បន

នវចនសមននះទ េនា។

✓ បេបឡតកអកពះនន ឬ កឡនក ងដដ ភវបេឯេកសង េដឡឡេដាសង

ប េងនឌ ាងន ៖

កេេឡមសកងេដនអទះឡដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ នវ ប េគេនេគបងដឡជ�ឡ កពចទេណស�ឡ នវបពស

កបេកអនពងត�នន នវ េេដនេ� ះឡអន�ជតវ សមបកចេ បប េដងសជេងនឌ កពកបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡះឡបេកសាវតន។

✓ បេបឡត នវ បណ�ព ាបណ� េកន�ឡដដ ភវបេែដេជអកតសាងផ�ង

របប�ា េះទ ស�ឡ េដឡឡដននទដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡេនថក

េដដ ន ាងនកចពាេជពឡកសននវចាាបណ� សក នន នវស បន

ដដ ភវបេថក េកជតវដៃកេកដត េដឡឡ ៖

ទណតនះខពសគក ៃនប វបកសមបស�ឡ នវបពសកះទ បេកស បេបឡត នវបណ�ព ាបណ� េកស�ឡ នវបពសកពេដដ ន េដឡឡាក

បឌពេ១ ៖ កបេបឡតេគេនេគបង 25

ដទេណឡ កេនាេទថក េដដ ន

✓ ដននទ កពកងេទនទាសនះេគេនេគបង ះនត�វកណន ដទេណឡ ក

នវឧបណន នន េដឡឡធន� មនសជេងនឌ ឧះហណន ាងន

កេជពឡសងនៃផ កពេទេេឡកចេ បបេដងសជេងនឌ។

ចចចទ!

ដដ ភវបេេដឡតនកឡឈន ពខ េនកពកបេបឡតេគេនេគបងបបេដងសជ

េងនឌ បបពែន� ះេេតតងេជពឡកងជងអកពះននដៃកេកដត េដឡឡធនថេគេ

នេគបងត�ពាប ា ទ អទះឡេសច�ឡតតងកបសនពស នវ េដឡឡាងបបេណន�

មនកឯនះគក នវវចាគទ កសមបេកនផេេគេនេគបង។

សង�មស ររ

អកពះននស�សពឡង វេ ចាងេជពឡ� បជាន នវក ែដេតតងបនេេេឡេ ទេ កនែតតតងបនេេេឡេេាឡ ាងន ៖ កតសហតវសមបប បសះ េេ នវ កគទ ក� មនកចេ េដងរេបសះ េេ េនកពវចាះវនផអទះឡេគេនេគបង កតតះវនវត នវកផ�េបងកណន អទះឡដទេណឡ កបេបឡតេគេ នេគបង េដឡ ឡេជពឡ� ដទេណឡ កេនាកនែតមនេណេនង នះចទេពាសជេងនឌ ដចជ ាងន កេបឡបសង វក ពេដឡ ឡានដទណន ដេសធណាន អទះឡេបដបែដេស�ឡ នវបពស ទះពតតងបនបបេណន � ចេ តតះវនវត នវ ធន� មនេណេនង នះះឡនេឡដដ ភវបេ នវ អក ពះននង វសងឯាន ះះទ អភវងឌ នវ ដន នទ� មនកឯនះះឡសធណាន� បនកេទកង សមបកចេ បប េដងសជេងនឌ េនកពកបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ។

បេកសជេចឡនខពាកសងជង នវចទេណាដន អទះឡប ដឡជ�ឡ។ សងេដងះ េេសវតេនែេដដ ន អកពះននស�សពឡង វេ ចេជពឡកសងជងកពេណនជបះននេនថក េដដ ន េដឡ ឡាងធនថសេ� ចទេណាដន នវបេគាននបសស�ឡ តតងបនប�ា េេទកពកបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ េហឡងអកពះនន ង វសងឯាន នវ អ�កអន�ជតវ ចផ�េេនវជវគទ កដេកសងជងេនា។ ឧះហណន េនចេន� ា ឆក ទ២០០៨ នវ ឆក ទ២០១០ សមនននះដឡជ�ឡអន�ជតវ (ILC) បនសបសេេេមសងជងង ស�ឡះឡ កធនេកននះបសស�ឡកពកកកេបនដឡជ�ឡ េននេនេឡត នវ នេនត ៃនកពឡប ហពវ េដងមនេគេបទណជ កពកាាឥកនវះេេទេេឡកេដបចទបេបឡត នវកអនពងត�ននេគេនេគបង ដឡជ�ឡ ាងនកតសហតវ ែដេមនេដដ នែផ�េេឡេកនផេសងជង។ េេមេនា មនកចេ ះឡ កសងជងះហពង វសង នវ កាកនះជៃដេកពចទេណអក សងជង អ�កវនែនដដ ភវបេ នវ អ�កេដដ ន (សេឡេងព វបសងបស WOLREC, 2011 នវ ILC អទះឡកធនេកននះបសស�ឡ កពក កកេបនដឡជ�ឡសមបឧះហណន បែន )៣។

វតង វសេនះែដេអក ពះននស�សពឡង វេ របប�ាេះទ អ�កស�ឡ ចចេ េនកពដទេណឡ ក បេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ សងេទេេឡ ៖

• េទហនេគបងែដេមនសមបស� សពឡង វេេនកពបេកស

បឌពេ១ ៖ កបេបឡតេគេនេគបង 26

• កទនកទនលស�សពឡង វេ នវដដ ភវបេ នវឥ វគបថបសដដ ភវបេចទេពាកចេ បស ស�សពឡង វេ េនកពកបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ

• វតៃនចទេណាដន នវកងេដនបសសហេននអទះឡដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ • ងនេះេៃនដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបង (របប�ាេកះននេះេាេណនបេចា េកស) ែដេ ចដសមម ជេទេេឡជនធនបសស�សពឡង វេ។

ប បេងសមបកចេ បសស�សពឡង វេ េនកពកបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ េនកធន� មនកចេ នវ នះជតទណបសស�ឡ នវបពសះឡេបកស�ះទ អស ដចមនះន េេ�វតេនកព បឌពេ៣ ។ ប បេេនា កនែតមនកេទបេនេះេែដេប ដៃកេកដតេះឡសជេងនឌ េនកពកបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ េនជ កវនះ។

បអប ១.៥ ផ�េនងឧះហណន អទះឡតនកឡដសទននបសស�សពឡង វេ កពកេដបចទបេបឡត នវ អនពងត�េគេ នេគបងដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ។ អកពះននអ�កស� សពឡង វេ តតងបនេដបចទគប េ� បេសឡ េដឡឡអនពងត�េជពឡកតសហតវ េេដេសហេនន នវបេវចាគ ទ កះឡសធណាន ះះទ កចេ េដឡឡាក � មនករ� សប� េហឡងសបេះេជងគក េនា តតងចេ េដងរេជងដដ ភវបេផែដ េហឡងះេេ ចផ�េកបណ�ព ាបណ� េ វចាគទ កែផក ចប នវវចាគទ កេផេកដត ានដេអក ពះនន ដៃកេកដត។ អ�កស�ឡងបនេជពឡកេសប ជ � ដនថ ស� សពឡង វេចទបច “តតងមនកទណតតនកឡ � បនចសស េដឡឡេជពឡកងេកនះជៃដេជងដដ ភវបេ ខណនេះេជងគក េនា តតងផ នះឯរា បសខ�នផែដ”(WLLA, 2010b: 9)។

ហពវ

េន ហវព ស�សពឡង វេ បនបន�ចេ បបេដងនះស បនេនកពដទេណឡ ក បេបឡតេគេនេគបងជផ�ងក ៖

កពអទេពេះេៃនកេដបចទបខណ� សហាឡះបស ហវព នវ េគេកណន ែណនទស�ឡះឡេគេនេគបងដឡជ�ឡេន ហពវ អកពះននស� សពឡង វេបនចេ

េនកពវចា បាពទះវេគាេគបេថក តទបន ផ�េតវេគបេេទេេឡេសច�ឡព

ឯស នវអភវងឌឯសងែផក។ កស�សពឡង វេបនេដបចទះនត�វកណន

ងចទននសបេះេតទណេគក េទននវចាបាពទសហាឡះ ហវព កពអទេពេះេ

ៃនដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបង ះះទ បនដេចនងឯសកទន

កទនេគេនេគបងដឡជ�ឡផែដ។

េនកពបេកសេនគប កពអទេពេះេៃនកេដបចទបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ កស�សពឡង វេ េកសមនននះដឡជ�ឡបសបេកសេនគប បនេជពឡចេន

េេដេសហេនន េដឡឡះះេទហេនកពសេពបនបេបឡតេគេនេគបង។

ស�ឡ នវបពស ជងពនន បនចេ េដងរេេនកពដទេណឡ ក

េបឡចទហង ែដេពះននេទននេងកវកសធណន នវក កងបេចា េកស

ចទនន៦ ះទ ក កងបេចា េកសងែដេេដាសងប សជេងនឌ។

បអប ១.៥ ៖

វចាគទ កបសស� សពឡង វេ

សមបកបេបឡត

េគេនេគបងដឡជ�ឡ

បបេដងសជេងនឌ បភះ ៖ Catherine Gatundu’s presentation

on ‘‘Africa experiences of civil society involvement in land policy process’’, Judy Adoko’s presentation on ‘‘Constructive ways of working with customary institutions in support of women’s land rights’’, and Seema Gaikwad’s presentation on ‘‘Asian experiences of civil society engagement with land policy processes’’ at the May 2011 workshop; ULA, 2010; Land Watch Asia, 2010.

បឌពេ១ ៖ កបេបឡតេគេនេគបង 27

េគេនេគបងដឡជ�ឡថឡ តតងបនអនពតកពែខជក ឆក ទ២០០៩។ កស�សពឡង វេ

បន ចទែណចទេពាវចាះវនផេទេេឡដដជនព�នផែដ កពេនារបប�ា េ

កេសកឡេេឡ នងេគេកណន ដដជនព�ន សមបទែណកដឡជ�ឡ ែដេជ

េដដ នៃនេគេនេគបងដឡជ�ឡថឡ។ ដដជនព�នថឡែដេតតងបនអនពតកពឆក ទ

២០១០ ផ�េ� ស�ឡ នវបពស នងសវកនវកពកកកេបនកបះនត� នវ�កស

េសឡនះគក េនកពប វគកសនេគបង េសដដ វចា ងបជ នវស� េដង

ធនថអ�នះែដេតតងបនេបាេឆក តេាឡសេ ឡស គប េចណសមន

សមសនះចេ ះឡស�ឡចទននងនេបឡ (នវ/ឬ គប េចណសមន

សមសនះចេ ះឡបពសចទននងនេបឡ) ះះទ េពបបទបតនងកេ ឡសេអឡ

េងនឌ ចទេពាសវកនវសកត នវសវកនវកកេបនដឡជ�ឡ នវអចេនកះ ។

សពឡ

េន សពឡ អកពះននស�សពឡង វេ បនង វនវេគេេទេេឡចនសមននអភវបេវចាែបប ផ�ងក នវែបបបៃះណឡ ែដេេេឡមសនង ករបប�ា េ តម� នះ នវ

េណេនង នះ ះះទ បនចេ េនកពទែណកេគេនេគបងដឡជ�ឡ ៖

េនបេកសឥណ� កពឆក ទ២០០៤ អ�កស�ឡបនដ� ដទេណឡ កនងចេន ង សទេដេចនងបកប�នត�វេ ឡសេអឡេងនឌ ះឡចបសន�តវហពឡនឌ

ឆក ទ១៩៥៦។ ចបែដេតតងបនេជពឡង វេសជន កពឆក ទ២០០៥ ផ�េ� នសឡ

នងសវកនវដចគក កពកេាឡសេ ឡសេស ដចគក េទនននបកសផែដ។ កពឆក ទ

២០០៨ េណនម ជវកកទនកទនដឡជ�ឡបសដដកកេបនពកងទែណក

ដឡជ�ឡែដេេនេសសសេ បនផ�េអនពសសនន� ផ�េសវកនវកពកកកេបន នវ

សវកនវជមា ស គក ជទហវត ចទេពាដឡេទេនឋន នវសវកនវសហេននសមបស�ឡ

របប�ា េនះជមា សេទេេឡដឡកះ សត�វ េនកពភវផែដ។

េនបេកសេនបប េ កពឆក ទ២០០៩ នវឆក ទ២០១១ ស�ឡែដេគ នដឡបនេជពឡក អ�ពងតលប េដឡជន នវបាពទជងន�ឡដដ ភវបេជនខមស។ ជកេត�ឡងតប

ដដ ភវបេបនេដបចទបេបឡតកកងងែដេមនសមាវចទនន៧ប ែដេ

មនតទណងបះឡេងកវកជតវស�ឡះឡសវកនវដឡជ�ឡ េដឡឡះវនវត េឡេអនពសសនន

ែដេេជពឡេេឡ េដងេណនកទែណកដឡជ�ឡជនខមសែបបង វកនសស� នវ

េដឡឡធនថ ស�ឡមនសវកនវកកេបនដឡជ�ឡ។

េនកពបេកសេនបប េ ផែដ អ�កស�ឡ នវកាទនងែផកចប បនផ�េ � តទណស�ឡែដេតតងបនេបាេឆក តេាឡសេ ឡសនងកបណ�ព ាបណ� េ នវក

អភវងឌននសតនះ េដឡឡ� ះេេ ចចេ បបេដងបសវកននះេនកព

ដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ នវ បេ�ាសេ�អទះឡតវេគបេបស

ះ េេេេឡប ាពទង វ សវកនវដឡជ�ឡបសស�ឡ។

បឌពេ១ ៖ កបេបឡតេគេនេគបង 28

✎ប�ជ ឡេផបរត ១.៥ ៖

សនះសមប

ស� សពឡង វេ

បភះ ៖ �Catherine Gatundu’s

presentation on ‘‘Africa experiences of civil society involvement in land

policy process’’ at the May 2011 technical workshop.

កេដបចទបេបឡត

✓ ចេ េដងរេជងដដ ភវបេ។

✓ េសកឡេេឡ នងាេឡសខ�នសអតបក នវេដបចទឯសអទះឡសងា នវប នន។

✓ េបឡបសបះននផះពផផងេដឡឡរ� សប�ឥ វគបថ សវចាគទ ក នវបេបឡត

� មននងកឯនះជសធណនសមបកចេ ះឡស�ឡ នវបពស េនកព

ដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងង ែដេមនកះវេគាេគបេ នវមន

កចេ ះឡេបនេឡ របប�ា េាងនកផះពផផងមតវកេគេនេគ-

បង នវ ឯសបេចា េកសកពេណនែដេេជពឡ� បពេ�េេបប ចងេបន

(ចទណព ចន� ទ ងដចៃនស�សពឡង វេ)។

✓ ផ�េកកក នវគទ កែផក ចប។

✓ េដបចទះនត�វកណន ស�ឡះឡដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបង កពេះេសបគក

េនឯវចាបាពទ សនកវសឡក នវះនត�វកណន ដៃកេកដត។

កអនពងត�នន

✓ េដបចទ នវចេ េនកពវចាះវនផអទះឡកអភវងឌននបខណ� ចប។

✓ បណ�ព ាបណ� េបពេ�េវ នវ សមាវស បនដដបេដឡជ�ឡ អទះឡកវដដនះេងនឌ

ៃនេគេនេគបងដឡជ�ឡថឡ។

✓ ងពកននកសមបកអនពងត�ននេគេនេគបងដឡជ�ឡ ឧះហណន ាងនក

េដបចទបេបឡតក ហ� ទេឡេ នវ ាងនកេបឡបសបណដះវនព េដឡឡា

ដនងឌននះៃនកអនពងត�ននបសដដ ភវបេ នវ េជពឡកេបាះពមផផងអទះឡ

េទេហឡ នន។

✓ តតះវនវត ផេបបាពេៃនេងនឌេទេេឡេគេនេគបង នវ បកប�នត�វស�ឡះឡ

ដឡជ�ឡ នវអចេនកះ ។

ចចចទ!

ស� សពឡង វេ មនបសវកននះន� ទ បទផពត េនេះេែដេះ េេេជពឡកងសហបតវបត�វក

ជងអកពះននដៃកេកដត របប�ា េង វសងឯាន នវអ�កអន�ជតវ ែដេ ច

ផ�េ េនវជវសមបកងបេបឡតេគេនេគបងបសស� សពឡង វេ។

បអប ១.៦ ៖

ដដ ភវបេ នវ ស� សពឡង វេ

េជពឡកងជងគក

បភះ ៖ Patricia Costas’s

presentation on ‘‘Genderequitable communication

methods and sensitization strategies to support land governance in Bolivia’’ at

the May 2011 technical

ចបស�ឡះឡទែណកដឡជ�ឡ ឆក ទ១៩៥៣ បសបេកសបេឡេងដ មនខែចវន

េ ឡសេអឡង បបពែន� ចបេនាអនព ន តចទេពាែតស�ឡែដេះពទមនៃដេ របប�ា េ

ះទ ស�ឡេមប ង កពកក� ងជអកកកេផេៃនកែបែចដឡជ�ឡ នវកកកេ

បនប�ដឡ។ ចបែដេបេបឡត� មននងេសលជតវសមបទែណកដឡជ�ឡ កព

ឆក ទ១៩៩៦ បននទ នងសជសមបស�ឡ នវបពសេបប េដងវនបកន

អទះឡស ននះ ពហនះវពហន នវ បននទ� មនកេឡនេេឡ នងកផ�េប�ដឡាន

ដេស�ឡ។ កពឆក ទ២០០៦ ដដជនព�នថឡបនេជពឡ� បេសឡេេឡ នងបខណ� ចប

បឌពេ១ ៖ កបេបឡតេគេនេគបង 29

workshop.

សមបសវកនវស�ឡកពកកកេបនដឡជ�ឡ េហឡងដដ ភវបេបនេប�ជ ចវត�ធន� ស�ឡ

ចចេ បនេះេេេនកពកេជពឡេសច�ឡសេចចវត�េទេេឡទែណកដឡជ�ឡ។

អ�កស�ឡ បននវទះពេដឡតនកឡគទ កគប សទននេនកពដទេណឡ កះទ អសេនា។

កពឆក ទ១៩៩០ អ�កវនែនដដ ភវបេងចទននដចជ សហះននជតវស�ឡសវ

បនចេ េនកពកេជពឡដទេណឡ ជន េដឡឡះះកនដឡ នវនះៃថ�ថកសមបស�ឡ

ានជតវេដឡនេតវច។ កពឆក ទ២០០៦ ះេេបនចេ េនកពសនកវបតជនព�ន

ជេេឡកឡ១ េនកពបងត�វបសបេកសបេឡេងដ។ សមនននះអ�កស�ឡង នវ

អ�កវនែនដដ ភវបេងចទនន បនទណតេបដបលនបកប�នត�វងសមប

ស�ឡ របប�ា េកប�ា េសវកនវបសស�ឡ កពកកកេបនកះ សត�វេទកពដដ

ជនព�នថឡ។ េជេាងះទ េនា ពះននេទននស�សពឡង វេែដេបនចេ ស

ះះទ បនផ�េនងកសងជង នវ ភស�ពាេដឡឡគទ ក� មនករ� សប�

ះះទ បនាងបេបឡត� មនប វគកសង វាជមនង សមបអភវបេវចាេេឡក

កនកបដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ េនកពបេកស។

រសឌដឯកជេ

កហហពន នវអកអនពងត�កងង វសងឯាន ែដេអនពងត�កងបេចាេកសបចទៃថថនេេចឡនេនកពង វសងដឡជ�ឡ ែែតមនចទេណាដនឯេកស នវ ះតមនែដេមនតៃ�កពកអភវងឌននេគេនេគបងដឡជ�ឡ ង បបេដងសជេងនឌ។ ះ េេែែតមនេកននះបសងះកជងន�ឡដដ ភវបេ េហឡង ះះទ ាាឥកនវះេចេទេហឡងេទេេឡេកនផេៃនដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ ាងនបេចាង វកន នវបះននែដេះេេេបឡបស នវ េេឡមស។ កផ�ចេផ�ឡង វសងឯានមនកេឡនេេឡ កនែតេចឡន ជេទដបេនកពទែណកដឡជ�ឡ នវ សវ កះទ សេេ។ កពេនា មនកផ�ចេផ�ឡ� មនទែណ កេេឡកែបែចដឡេេឡ ង វ ដចជេនកពឧសផហផេវតសប េន ហពវ នត នវងន�ក បបេដងនះៃចកបឌវតថឡ ងចទននសមបដទេណឡ កចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡ ែដេបបេណន� បជះេដដ ច មនេកននះេជពឡេទបន ាងននះជៃដេជងស បនឡតហវ�នងតព ដចេនកពបេកស�ណ (Bernstein, 2005; Rabley, 2010)។

េបឡេះាជដេចកា�ឡ ខណនេះេែដេនេឡពះនននដដ ភវបេតតងមនេណេនង នះ ាងនបះនន នេគបង េហឡងនេឡពះនននស� សពឡង វេ តតងមនេណេនង នះចទេពាមា សេនវជវបសះ េេ តនកឡបសង វសងឯាន េនកពដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ ែដេមនេណនកនែតកេទ កង តតងែតេជពឡ� កនែតមនតម� នះ។ នេះេបចាពបនកេនា កផ�ចេផ�ឡបសង វសងឯាន ែែត វនតតងបនងេជពឡកបប�ា េ ឬ ះវនវត ាដនជផ�ងក។ េណេនង នះបសនេឡពះននង វសង ឯានមនសនសទននជះវេសស ះឡេពាះ េេែែតជតអ�ែដេមនអទណចែដេផ�េនងបេគានន កហហពនខមស។ ដេចកា េណេនង នះ ះនែផ�េទេេឡកេេឡមស នវ កតតះវនវត េេឡកកកេខពសតតង ស� បសក ហហពន។

បឌពេ១ ៖ កបេបឡតេគេនេគបង 30

នេឡពះននង វសងឯាន ចចពាហតេេនេទេេឡេគេកណន ែណនទអន�ជតវ ែដេេេឡ មសកកកេ ខពសតតងស� នវសជេងនឌ ែដេកចេ បសះេេេនកពដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបង ចតតងបនលសស នវលងតៃ�េនកពេបបេកសះទ អស។ េគេកណន ែណនទផ�េនងេគេ កណន ងដសទនន ែដេេបនេឡពះននង វសងឯានះទ អសែដេចេ េនកពកបេបឡតេគេនេគ- បងដឡជ�ឡ េងេបឡបស នវេប�ជ សេច� បន។

េង�ដលេេ�លនរ

អ�កអន�ជតវ ែែតែតជអកឧបត � នវ មា សាទនងច ែដេផ�េេនវជវេដឡឡគទ កដេ វចាខវតខទបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡេនកពបេកសជេចឡន។ កកកេខពសតតងបសះេេ េដឡឡគទ កដេ សជេងនឌ មនេដដ នេដងរេេចះឡកេប�ជ ចវត�បសះេេ ចទេពាេគេកណន ែណនទ នវ េវខវតពបណន អន�ជតវ ងចទននែដេេេឡមសេគេកណន សជ នវសនះេងនឌ។ ែផនក សនះកះទ បះនន (SWAP) ស�ឡះឡសនះេងនឌ នវកផ�េនះអ ចដេស�ឡ៤ បសអ�ក សហបជជតវ (UN) តតងបនអនពតកពឆក ទ២០១២ េដឡឡលសស េទេេឡសនះេងនឌកះទ បះនន បសអ�កសហបជជតវ នវ េដឡឡបន�សេច� បននងសនះេងនឌ នវ កផ�េនះអ ចដេ ស�ឡ េនកពេគេនេគបង នវង វជឡបសអ�កសហបជជតវ។

អ�កអន�ជតវ មនតនកឡកពកសកាសេ លនេឡពះនននដដ ភវបេ ស� សពឡង វេ នវ ង វសងឯានផែដ ះះទ ធន� មន វចាសហបតវបត�វកស លនេឡពះននះទ េនា េនកព ដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបង។ តនកឡេនា េតតងបនងេបឡបសេដឡឡេេឡ មស នវ េជពឡក តសហតវ� មនសជេងនឌ។

កពណឡ ែដេអ�កអន�ជតវ របប�ា េអ�កវនែនដដ ភវបេអន�ជតវ នវមា សាទនងេកពនេឡ ផ�េ វចាគទ ក នវេនវជវេដងរេានដេអ�កស�សពឡង វេ ែដេចេ េនកពកបេបឡតេគេនេគបង ដឡជ�ឡបបេដងសជ បះននផះពផផង នវនេឡពះននដៃកេកដត មនកកកេខពសតតងធន� មន េណេនង នះ ាងនកានដទណន ដេបជះេដដអទះឡកចេ បសនេឡពះនន វតអន�ជតវ ះទ េនា េនកពដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡបសបេកសះេេ។

ដលមេងបេរេេមដស� ដមេេ កម តរ េ េ

នេខពសែប�គក េនកពបេកសាេខត� សក នវសឡែតសហេនន ចាាឥកនវះេេទេេឡបសវកននះៃន កចេ បសអក ពះននេនកពដទេណឡ ក សនះ នវ ះនត�វកណន បេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ។ ង វ ាកអនព ន ត� នះខពសែប�គក កពេដដ នះទ េនា ចតតងបនេេងេជពឡកះវចណ នវ សប សេ� មនកអភវងឌននសតនះេនឯអភវបេវចាថក េក សមបកបេបឡតេគេនេគបង បបេដងសជេងនឌ េទេេឡកវដដនះជេចឡនៃនកងដដបេដឡជ�ឡ នវកេបេបចទៃថថ។ ក តសាងផ�ង ដចមនេដបរបេនកពាទនកឡ៣ ៃនែផក ែដេនវគងអទះឡាទនជែស� មនសនសទនន

បឌពេ១ ៖ កបេបឡតេគេនេគបង 31

ន� ទ ណសកពកាងបេបឡត នវអភវងឌសតនះេនថក េកជតវ ជះវេសសាងនកេរ� តងចវត�កពដេទេេឡប ប វស ន នវកចេ បសស�ឡ។

ប ែដេតតងចចទេនេះេេដបចទែផនកអភវងឌសតនះេនថក េកជតវ មនកអប ទ នវ អ ែដេមនវតះប ែដេែេឡតមនេនតទបនានបក ះះទ កែដេតតងេបឡបសនសកពេដដ ន នវកះន េែបបស�ន។ កបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ េនវតេដដ ន មនកទនកទនាវតសកវកនេទនន ប កបសងះក នវកេេឡ មសកងេដន ដចមនេេឡេេឡ េនកព បឌពេ៥ ។

កចេ បបេដងសជះឡេបនេឡពះននះទ អស ះទ ស�ឡ នវបពស មននះចទបចន� ទ ណស។

ដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡមននះខពសគក បបពែន� លមនឥកនវះេន� ទ ក� េទេេឡមតវកៃន េគេនេគបងែដេជេកនផេៃនដទេណឡ កេនា។ កងេដនអទះឡប វបកកពសក មនសនសទននន� ទ ណស សមបកចេ បបេដងបសវកននះ។ េេតតងក� មនកផះពផផង នវកបណ�ព ាបណ� េអទះឡសជេងនឌ នវប ដឡជ�ឡសមបស�ឡ នវបពស េនេបវតះទ អស។ ដដ ភវបេ េនជមា សៃនដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ បបពែន� េបនេឡពះននះទ អសេផ�េ វចាសហបតវបត�វក នវចេ ះឡដទប។ វចាសននះហពនេឡអកពះននាងសវចាគទ កសមប េកនផេេគេនេគបងែដេកកេបន។ កបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ េនជដទេណឡ កងដែងឆថ ង នវមនកេទប េហឡងេេ ច េដនសតអទះឡេេដនងចទននេនកពដទេណឡ កេនា។ ាទនសទននេនកពដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ មនក ស ណត�វកងៃផកពង កអភវងឌននសមនននះះហពនេឡអកពះនន កបេបឡតកអកតស ាងផ�ងងក នវ កែសពបពេ�េេតកឡេនវតថក ជតវ នវថក េដដ ន។ កបន�ប ជ បអទះឡប េងនឌានដេន�ឡដដ ភវបេែដេពះននេនកពកបេបឡតេគេនេគបង ដឡជ�ឡ មនសនសទននន� ទ ណស។ តនកឡបសស�សពឡង វេេនកពកតសហតវ� មនកចេ នវកតតះវនវត េទេេឡកបេបឡតេគេ នេគបងដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ។ ង វសងឯានេតតងបនប�ា េកពេណនកនែតមននះេបឡចទហ នវកនែតមនតម� នះេនកព កបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ ះះទ តតងមនេណេនង នះចទេពាប សជេងនឌ េដង ចតកពថជែផកងៃនកកកេខពសតតងស�បសកហហពន។ អ�កអន�ជតវមនកកកេខពសតតងេេឡមសសជេងនឌ េនេះេគទ ក នវចេ េនកព វចាខវតខទបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ។ កសដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ ងបបេដងសជេងនឌ េែតជវចាខវតខទ

ដលសេងងមេាលសាខេ

ស�ដលមេងបេរេេមដ

បឌពេ១ ៖ កបេបឡតេគេនេគបង 32

ងែដេមនកចេ ងចវត�កពដ នវមនក ម� ទ គក េដងមនកចេ ះឡនេឡពះនន េបវតះទ អស េហឡងតតងកកេបនកគទ កជនធន� បនេបគន។

• ចទនននេងៃនសមាវជស�ឡ នវបពស ៃនស បន នវចនសមននបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ ជផ�ងក។

• ចទនននេងៃនវចាបាពទ នវេងកវកបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡជផ�ងក ែដេ មនកចេ ះឡ កសហេននេដដ នែដេតទណ� ះទ ស�ឡ នវបពស។

• ចទនននេងៃនន�ឡដដ ភវបេែដេចេ េដងរេ េនកពដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបង

ដឡជ�ឡែដេបនកកេកបណ�ព ាបណ� េ នវប ជ បអទះឡប េងនឌ។

• ចទនននេងៃនស�ឡ នវបពស កពចទេណន�ឡដដ ភវបេែដេបនចេ េនកពចនសមនន នវ

ស បនបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ។

• ចទនននេងៃនស�ឡ នវបពស កពចទេណអកតទណស�សពឡង វេែដេបនចេ េនកពចនសមនន

នវស បនបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ។

• ចទនននេងៃនស�ឡ នវ បពស កពចទេណអកតទណង វសងឯានែដេបនចេ េនកព

ចនសមនន នវស បនបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ។

• ចទនននេងៃនអ�កអន�ជតវ ផ�េេនវជវសមបដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡ ែដេ បនង វនាននថង វកេដឡឡេេឡមសកចេ េនកពកបេបឡតេគេនេគបងបបេដងសជ

េងនឌ។

ទណតស ម� េ 1 Dalal Alnaggar, Kate Dalrymple, Patricia Costas, Catherine Gatundu, Seema Gaikwad, Paolo Groppo, Rachael Knight, Annalisa Mauro, Rebecca Sittie, Elizabeth Stair and Sabine Pallas បនផ�េធតពចេសទននចទេពាបឌពេេនា កពអទេពេះេ សវក សបេចា េកស ែដេបនបះនត�វេជពឡេេឡ កពែខឧសន ឆក ទ២០១១ េនឯក វគេងណ� េបសអ�ក FAO ះទ ាងនកះវនផ បស កកងបេបឡតេគេនេគបង។

2 ែផកេនា ដសេចះឡកះវនផបស កកងបេបឡតេគេនេគបងេនឯសវក ស ែដេបះនត�វេជពឡេេឡ កពែខឧសន ឆក ទ២០១១។

សតចនកលនេេសេសរម

តរេរ ងេរដលមេងបេរេេមដ

បឌពេ១ ៖ កបេបឡតេគេនេគបង 33

3 www.landcoalition.org/global-initiatives/womens-land-rights/swal 4 www.unwomen.org/wp-content/uploads/2012/05/swap.pdf

បឌពេ១ ៖ កបេបឡតេគេនេគបង 34

ឯកលេង

Bernstein, A. 2005. Land reform in South Africa – a 21st century perspective. Research Report No. 14. Johannesburg, Centre for Development and En- terprise.

FAO. 2008b. Good governance and natural resources tenure in South East Asia region, O. Nabangch ang and E. Srisawalak. Land Tenure Working Pa- per No. 4. Rome.

FAO. 2012b. Voluntary Guidelines on the Responsi- ble Governance of Tenure of Land, Fisheries and Forests in the Context of National Food Security. Rome. http://www.fao.org/docrep/016/i2801e/ i2801e.pdf

Ghana Land Administration Project. no date. An over- view of LAP’s gender initiative.www.ghanalap. gov.gh/index1.php?linkid=154&sublinkid=161

India Ministry of Rural Development. 2009. Commit- tee on State Agrarian Relations and Unfinished Task of Land Reforms Vol. 1 – Draft Report. New Delhi, Government of India.

IPC. 2010. Civil Society Consultation on FAO’s Vol- untary Guidelines on Responsible Land and Natural Resources Tenure, Kuala Lumpur, Malaysia, 24–26 March 2010, Final Report. Rome, International Planning Committee for Food Sovereignty.

Land Watch Asia. 2010. Nepal: renewed push for land reform as a new chapter in history unfolds. Cam- paign Update 2010–2011. www.angoc.org/ portal/wp-

content/uploads/2012/06/05/land- watch-asia-campaign-updates/nepal_final.pdf

McAuslan, P. 2010. Personal reflections on drafting laws to improve women’s access to land: Is there a magic wand? Journal of Eastern African Stud- ies, 4 (1): 114–130.

Rabley, P. 2010. Alleviating poverty in the developing world – leveraging property rights with geospa- tial technology. The American Surveyor, January 2010. www.amerisurv.com/pdf/theamericansur- veyor_rabley-alleviatingpoverty_January2010. pdf

ULA. 2010. The Uganda Land Alliance quarterly newslet- ter, Vol. 4. Kampala.

WLLA. 2010a. The impact of national land policy and land reform in Uganda. Accra, Women’s Land Link Africa.

WLLA. 2010b. The impact of national land policy and land reform on women in Zambia. Accra.

WOLREC. 2011. Women’s access to land and household bargaining power: a comparative action research project in patrilineal and matrilineal societies in Malawi. Research Report No. 9. Rome, ILC, Wom- en’s Legal Resource Centre. www.landcoalition. org/sites/default/files/publication/959/wlr_9_ malawi.pdf

បឌពេ១ ៖ កបេបឡតេគេនេគបង 35

មឌា

ប�� បោ

បប� ដរយយមបអបោ នង តរងរបព

35 បអប ២.១ ៖ ប ចប នវ េគេកណន ែណនទ 38 បអប ២.២ ៖ កេដបចទកនកបដឡជ�ឡ ះហពេណន នវកវដដនះ ែផកចបេផគក 40 បអប ២.៣ ៖ េងនឌ នវសវកនវ កនកបដឡជ�ឡបសានជតវេដឡ នេតវច 41 បអប ២.៤ ៖ សន�វសពខេេឡក កនកបដឡជ�ឡបសស�ឡ នវេេរេ េអដសន/ាទនេអដសន 42 បអប ២.៥ កអនពងត�ននេ�សមប េដាសងប សក ត 47 បអប ២.៦ ៖ កេដបចទេសច�ឡ ពចប េដងមនកះវេគា េគបេ មនកចេ នវ បបេដងសជេងនឌ 51 បអប ២.៧ ៖ េេដនបកះវេសជនន ែដេកកេបនះឡកេដបចទេសច�ឡ ពចបកពេដដ ន 57 បអប ២.៨ ៖ កេដាសងង វលក ដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ 58 បអប ២.៩ ៖

កេជពឡកងជងស បន

ែបបបៃះណឡ កពកេដា

សងង វលកដឡជ�ឡ

43 ប�ជ ឡេផបរត ២.១ ៖ កគទ កចទេពាកសកត បបេដងសជេងនឌ 45 ប�ជ ឡេផបរត ២.២ ៖ កគទ កចទេពាសជេងនឌ េនកពកវដដែផកចបេផគក 52 ប�ជ ឡេផបរត ២.៣ ៖ កគទ កចទេពាកេដបចទេសច�ឡ ពចបបបេដងសជ េងនឌ 56 ប�ជ ឡេផបរត ២.៤ ៖ កបេបឡនសជេងនឌកពក កកេបនងពត�វជេេឡប ដឡជ�ឡ 69 ប�ជ ឡេផបរត ២.៥ ៖ កធន� មនវចាគទ កែផកចបបបេដងសជេងនឌ 71 សចនតតះវនវត ជ អនពសសននសមបប ែផកចប

46 ារ ២.១ ៖ េវខវតពបណន ចប 50 បនះ ២.១ ៖ ាទនេនកពកេដបចទេសច�ឡពចបបបេដងសជេងនឌ 53 ារ ២.២ ៖ ធតពផទ កពកអនពងត�ននសវកនវដឡជ�ឡ

60 បអប ២.១០ ៖

វចាគទ កែផកចបសមប

មា សសវកនវដឡជ�ឡ ែបបបៃះណឡ 62 បអប ២.១១ ៖ ាទនងែផកចប

សមបបជានានបក 62 បអប ២.១២ ៖ កអនពងត�ននេ�

េនកពវចាគទ កែផកចប 64 បអប ២.១៣ ៖

កបណ�ព ាបណ� េាទនងក

ែផកចបសហេននសមប

កងេេឡប េងនឌ 66 បអប ២.១៤ ៖ េេដន

បកះវេសជននអទះឡវចាគទ ក

ែផកចប 67 បអប ២.១៥ ៖

កហ� ទេឡេសហេនន

សមបគទ កដេសវកនវស�ឡ

កពកកកេបនដឡជ�ឡ

បអប ប�ជ ឡេផបរត

ារ នវ បនះ

បឌពេ២ ៖ ប ចប 35

មឌា២ ៖ ប�� បោ

មតរេ េកងដលសេមចងមេេតេរមរករចចេរដលដេដមដមរកមេេដសមមមមេដេនឌល

េសចក�េផ� ម៥

ចបផ�េនងេដដ នងចទនន េដឡឡសេច� បននងអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងកកកេ ខពសតតង នវមនសជេងនឌ។ ចប នវ ង វធនបបេដងសជេងនឌ ផ�េនងប វគកសអទេណង ផេង (Englert and Daley, 2008) ែដេស�ឡ នវបពស កនែត ចមនេកននះអនពងត� នវសេចបន នងសវកនវបសះេេ កពកកកេបនដឡជ�ឡបបេដងសជ។

សនសទននៃនប ដឡជ�ឡ មនកទនកទនេទននេគេកណន សកេចទននះឡ កពចទេណេគេកណន សកេ ះទ ១០ ៃនកអនពងត�ននេគេកណន ែណនទ ែដេេគេកណន សកេះទ ះឡេនា មន នឡតវដដ នវ េណេនង នះ (បអប ២.១)។

កបេបឡតចប ៣.ខ.៧ នឡតវដដ ៖ កអនពតអភវែផ� េេឡង វធន ាងនចបែដេតតងបន

ផះពផផងកេទកង ជនសសសប អនពងត�ចទេពាបពេ�េេបបេសឡគក នវ

តតងបនង វនវច�ងេដងឯរា ះះទ មនស�តនះេទននកតះព វចាជជមន

បសះេេ អនពេាចបជតវ នវ អន�ជតវ នវ េដងេគះាកេប�ជ

េដងសេចវត� សបាេវខវតតពបណន តទបន នវអន�ជតវែដេ ចង

អនពងត�បន។

បអប ២.១ ៖

ប ចប នវ

េគេកណន ែណនទ

៣.ខ.៩ េណេនង នះ ៖ កេជពឡ� បពេ�េ កឡនក ងសធណន នវ តអ�វន

ែនដដកកេ ខពសតតងេេឡសនះ នវេសច�ឡសេចចវត�បសះេេ សបា

េគេកណន នឡតវដដ។

មតវកៃនចប នវ នឡតវង វជឡែដេះកេទនន េងនឌ

៤.៤ ែផ� េេឡកះវនវត េឡេសវកនវកនកបសបាចបជតវ ដដេបឡផ�េ

កកកេស� េសបចបចទេពាសវកនវកនកបសបចបែដេបចាពបនកវនតតង

បនកពេដងចប។ េគេនេគបង នវចបះទ ងែដេធនសវកនវកនកប េបឡមនេណនវនេ ឡសេអឡ នវ េវតេដេេងនឌ។ សបា

េគេកណន ៃនកះវេគាេគបេ នវ កចេ ៃនេគេកណន ែណនទ

ះទ េនា ាងនង វធនែដេបនផះពផផងកេទកង ដដេបឡ ទណតេណន

ង វនវច�ងៃនសវកនវះទ ងែដេតតងបនចតកពថសបចប។ េបក

ះទ អសៃនកកនកប េបឡផ�េាននពសេបបនងសពងតវនះកនកប

បឌពេ២ ៖ ប ចប 36

កពវតណង ែដេធនវចាកពាផ�ងចបបឆទ ននកបេណ�

េចេដងបទ ែដេវនមនស�តនះេទននកតះព វចាជជមនបសដដ

េកចបជតវ នវអន�ជតវ នវ បឆទ ននកេបដតេបដន នវកេម

ទែហេផេកដត។

៤.៦ ដដេបឡេពបបទបត នវ ហតរេកៃនកេ ឡសេអឡះកេទនន

សវកនវកនកប ះទ កេ ឡសេអឡែដេបណ� េះឡករ� សប �ៃនស ននះ

ពហនះវពហន ពាសតនះែផក ចប នវ ពាេកននះកកេបនជនធន

េសដដ វចា។ ជះវេសស ដដេបឡធនសវកនវកនកបេសឡនះគក សមបស�ឡ នវបពស

មនសវកនវកកេត នវ សវកនវេផសវកនវកនកបះទ េនា។

៥.៣ ដដេបឡ ធន� បនថ បខណ� េគេនេគបង បខណ� េតវងពត�វ នវ

បខណ� ស បនះទ ងសមបអភវបេវចាេេឡកកនកប កកេស� េ

នវេគះ សបាចបជតវ ចទេពាសវកនវកនកបសបចប មន

សវកនវកនកបសបចបជបៃះណឡ ែដេបចាពបនកវនតតងបនកពេដងចប

នវ សបសេ េេឡមស នវ កពកអនពងត�ននសវកនវកនកប។ ..... ដដ

េបឡផ�េបខណ� ននែដេមនេណនវនេ ឡសេអឡ នវ េេឡមសសជ

ស� នវ សនះេងនឌ។

បភះ ៖ FAO, 2012b.

៩.២ ានជតវេដឡនេតវច នវ សហេននេផេកដតែដេមនបះននកនកប

ែបបបៃះណឡ ែដេអនពងត�សពងអភវបេវចាេេឡដឡ ាេផេ នវ ៃះេេឡ េបឡាទព នវផ�េសវកនវបបេដងសជ មនេសនះ នវនវន�នះ ចទេពា

ជនធនះទ េនា េដងងចវត�កពដជះវេសស េេឡកផ�េេកននះេបឡបស

បបេដងសជានស�ឡ។ កចេ បបេដងបសវកននះបសសមាវ

បពស ស�ឡ នវ ងពងានះទ អស កពេសច�ឡសេចចវត�អទះ ឡបះននកនកបបស

ះេេ េបឡ តតងបនាទព ាងនស បនេដដ ន ឬ ស បនបៃះណឡ បសះេេ

ះទ ណឡ ៃនបះននកនកបជសហនះ។ កពណឡ ចទបច សហេននេបឡកកេបនាទនងេដឡឡបេបឡនសតនះបសសមាវខ�ន សទេចេ

� បនេះេេកពកេជពឡេសច�ឡសេចចវត� នវ អភវបេវចាេេឡបះនន

កនកបបសះេេ។

១០.១ កពណឡ ែដេមនកកនកបេបះននេេឡដឡ ាេផេ នវ ៃះេេឡ ដដ

េបឡកកេស� េកកនកបេះននេនា ាេបដបងែដេេគះសវកនវកព

បះនន សបាចបជតវ នវ ាេបដបននែដេកកេស� េកះវត

ៃនស ននះ នវ ាទពសពខពមេនះែផក ស� េសដដ វចា នវ ប វស ន។ ដដេបឡាទព េគេនេគបង នវចប េដឡឡផ�េកកកេស� េចទេពាកកនកប

េបះននេនា។ វចាដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបង នវចបះទ េនា េបឡមនេណនចេ េវតេដេេងនឌ នវ ខវតខទចត� មនកាងគទ កែផក

បឌពេ២ ៖ ប ចប 37

បេចាេកស នវចប ានដេសហេនន នវបពេ�េផេបបាពេះទ ង។

កេដាសងង វលកាងនកសននង វសងេងនឌ

២១.១ េសលេដាសងង វលកេផ�េានដទេពាស�ឡ នវបពសេបប េដងវន

បកនកឡាទ ភវសស� នស នវនឡតវង វជឡ។

២៥.៣ កពណឡ សសប ដដ ចះវចណេបឡបសងន�កែបបបៃះណឡ នវ

ងន�កកពេដដ នដៃកេកដត ែដេផ�េង វជឡេដាសងង វលកន� ចទេពាសវកនវកន

កបដឡ ាេផេ នវៃះេេឡ បបេដងនះងពត�វជ េ� េារជបន េរ� ត

កងចវត�កពដខមសេេឡប េងនឌ ចមនេកននះេបឡបសបន នវ

វនមនកេ ឡសេអឡ។

េរដែផកចចមេផផង េសផេយ រសឌដេដេនឌល

កវដដែផកចបេផគក េនជេរជាេនកពះវភះេ ែដេចទណព ចេនា សទេចទេពាស ននះងែដេ មនបបចបជេចឡនបេភកេផគក ែដេអនពងត�ចទេពាែដនសត វចាែតង ឧះហណន ដចជ េនកព ែដនសតវចា ងែដេមនចបេណនបៃះណឡ ចបេតវងពត�វ នវ ចបសសន ែដេះកេទនន ប ដឡជ�ឡ ឬ កេដបចទខពសគក ចទេពាកកនកបដឡជ�ឡសមបដឡសធណន នវ ដឡឯាន។ ចទណព ចេនា េជពឡ� មនបខណ� ចបសពេស ងចទេពាសវកនវែដេមនេណនតតសពឡគក សវកនវអទណចបែាគក នវជ នកបនទ� មនង វធនែដេមនេណនផពងគក ជងននស ន ណែដេមនេណនអង វាជមន ជសក� នពះេសមបអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ េនេះេែដេចប នវ បកដដ ន ះះទ កអនពងត�ននបៃះណឡ មននះផពងគក (FAO, 2011a: 12)។

កងេដន អទះឡប វបក នវ នះសពេស ៃនបខណ� ចបេនកពបេកសស ពឡ មនសនសទននន� ទ ណស។ េេវនតតងះវចណេទេេឡចបភវបេែតនប បបពេណាេក បបពែន� េេតតងះវចណផែដ េទេេឡចបស�ឡះឡេស នវ កសកត ចប ពហនះវពហន ដដបេងណឡ នវ ានបក ះះទ ចប នវ ង វធនែបបបៃះណឡ នវសសន នវ េបដបេណនែដេចប នវង វធនះទ េនា មនអន� លគក េទង វ េទ នវ/ឬ តតសពឡគក ។ ឧះហណន ចបស�ឡះឡេស ចមនផេបបាពេេ� តសម� េ េទេេឡសវកនវបពេ�េចទេពាប ដឡជ�ឡ សងេដងេនកពបេកសងចទនន សវកនវកពកកកេបនកះ សត�វ េកចទណ ពហនះវពហន ចតតងបនទណត េដងេគេទាេខណ� ថេតឡះវជឡ ពហនះវពហន តតងបនេជពឡេេឡ ាែបបសពឡង វេ បៃះណឡ ឬ សសន។

បអប ២.២ បង អទះឡង វជឡងចទននែដេកវដដនះែផកចបេផគក មននះពះននេទននអភវបេវចា េេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងកកកេខពសតតង នវមនសជេងនឌ េនកពបេកសេផគក ។

បឌពេ២ ៖ ប ចប 38

បអប ២.២ ៖

កេដបចទកនកប

ដឡជ�ឡះហពេណន នវ កវដដនះ

ែផក ចបេផគក

សហបភ� � Nakayi, 2010;

WLLA, 2010a; Daley, 2011: 41---42; Undeland, 2012;

Marianna Bicchieri, Patricia Costas, Seema Gaikwad and

Rachael Knight personal communication.

េនកពបេកសឥណ� សន�តវាសសនហពឡនឌ (ចបង វេសជន) ឆក ទ

២០០៥ ែចអទះឡកសកតេសឡនះគក េដងវនបកនអទះឡេងនឌ បបពែន�

ចបបពេ�េបសសសនអពឡស� វនអនព ន តែបបេនាេេឡង ដេចកា បជះេដដ

ែដេកនសសនខពសគក កកេបនកបះនត�វេផគក ។

េនកពបេកសបេឡេងដ ដដជនព�នឆក ទ២០០៦ ទណត� សងពត�វជានបក បៃះណឡ នវានជតវេដឡនេតវច េជពឡកនជ បកទនកទនបះននងពត�វជេតវងពត�វ

នវបះននងពត�វជែបបបៃះណឡ ។ គប ណ ពវ េបឡេះាបឡជសវកនវដឡជ�ឡបសស�ឡ

នវានជតវេដឡនេតវចតតងបនកពេដង បបពែន� ះពទមនវចាកពជ

ាផ�ងចប សមបសវកនវដឡជ�ឡបសស�ឡានជតវេដឡនេតវចេេឡង នវ មនអន�

កទនកទនតវចតច លវចាកពៃនសវកនវះទ ះឡេនា។

េនបេកសង� នដ កែបែចលចបេតវងពត�វ នវចបបៃះណឡ តតងបន េដាសងេនកពដដជនព�ន ែដេែចអទះឡសនះលស�ឡ នវបពស េនកព

េបកេនេកសនះទ អស បកសថេសច�ឡសេចែដេបដវេសជចទេពាសវកនវស�ឡ

កពកកកេបនដឡជ�ឡតតងចតកពជេមាន នវ េេឡមសសនះលសហះកន

េនកពេបដទណកេះទ អសៃន ពហនះវពហន។ គប ណ ពវ េបឡេះាបឡជ

ចបភវបេ តតង� មនកងេះះឡសហះកនះទ សង សមបបតវបត�វក

ះទ ងណែដេបប� មនផេបបាពេេទេេឡកះ សត�វ េកងេះេ

េដប ពហនះវពហនេដង ពហនះវពហនតតងចពាប�ជ ឡជផ�ងក េដឡឡ� បកប�នត�វ

េនា ចងអនពងត�បន ដេចកា បពេ�េែដេបនេដប ពហនះវពហនេក

ចបបៃះណឡ ះពទបនកកេវចាកពេេឡង។

េនកពបេកស បហទបហវ ចបភវបេែបបេតវងពត�វ េនជចបែដេមនសជ េងនឌ នវមនបកប�នត�វចសសអទះឡសវកនវេសឡនះគក លស�ឡ នវ បពស។

ជកេទ េសច�ឡសេចចវត�អទះឡដឡជ�ឡមនេដដ នែផ�េេឡចបបៃះណឡ ដរបណ

លមនស�តនះេទននដដជនព�ន នវ ចបភវបេ របប�ា េះទ បកប�នត�វ

ស�ឡះឡសជេងនឌផែដ។ េបឡេះាជដេចកា�ឡ សវតេកចបបៃះណឡ ស�ឡ

កកេបនសវកនវដឡជ�ឡ ាងនសព ឡ ឬ ះពបសះេេ េហឡងដដះពទបនបេបឡត

ងន�កណងសមបតតះវនវត េទេេឡនះអនពេ េទននដដជនព�ន នវ

ចបភវបេ េដឡឡធនថសវកនវសបចបបសស�ឡតតងបនេេឡមសេេឡង។

បែនះឡេនាេកដត ចបបៃះណឡ ែែតតតងបនេេងេបឡបសខពសេគេ

េ េហឡងស�ឡានបកនេេចឡន ះពទបនដនថចបភវបេែបបេតវងពត�វផ�េវចា

កពចទេពាសវកនវបសះេេេេឡង។

បឌពេ២ ៖ ប ចប 39

េនកពបេកសេឡហ�ឡស ន នវ បេកសាាឡេឡស ន េបឡេះាបឡជចបជតវកកេ ស� េសវកនវបសស�ឡកពកកកេបនដឡជ�ឡ េទេនឋន នវកះ សត�វេដង

បបពែន�ចបបៃះណឡ នវ អភវបវតពនវងែបបបៃះណឡ ែែតមនអជវនះ

ជនវចា។ ចបាទ ះឡកដេេទៃនសហនះសេងដត េគេកណន អពឡស� បនេឡត

េេឡ សជថឡ។ េគេកណន អពឡស� ទណតែចអទះឡសវកនវស�ឡ កពកកកេបន

ដឡជ�ឡ នវកះ សត�វ េហឡងេនេះេែដេេគេកណន េនាតតងបនងអនពងត�

លបនផ�េ� ស�ឡ នងសន�វសពខេទេេឡសវកនវកនកបកពវតង។ េបឡេះាជ

ដេចកា�ឡ េគេកណន ះទ េនា ះពទែែត ចងអនពងត�បនះទ សកេេឡង

ឧះហណន ដចជ បពស ចេាឡសេ ឡសេដប ពហនះវពហនាែបបសសនអពឡស�

េដងះពទមនកចពាប�ជ ឡ នវ វនអនពងត�ាេគេកណន សសនអពឡស� េនកព

ចទណ ពហនះវពហន នវជះវេសស េនេះេែេេាគក ។ ចទននៃនកេដប

ពហនះវពហនេនតទបនានបក េដងគ នកចពាប�ជ ឡជផ�ងកកនែតមនក

េឡនេេឡ ដេចកា ពហនះវពហនែបបេនា ះពទសវតេកវចាកពៃនចបជផ�ងក

េេឡង ខណនេះេែដេចបអពឡស� ះពទផ�េនងវចាកពាផ�ងចប សង

េដងះពទមនឧបណន សមបអនពងត�។ ដេចកា ស�ឡវន ចះះកះ សត�វ

ណងេេឡង កពណឡ ែេេា ឬ េនេះេែដេសព ឡបសះេេស� ប ឬ

េបាបះេេេចេ។

កទនកទនលចបស�ឡះឡដឡជ�ឡ នវកះ សត�វ នវ ចបស�ឡះឡេស ែដេមនកទនកទនេទនន ពហន- ះវពហន នវកសក ត មននះពះននជះវេសសេទននទែណកេេឡកកនកប។ េនកពបេកស ជេចឡន ពហនះវពហន នវង វធនៃនកសក តែបបបៃះណឡ នទ� បន�មនង វសនះេងនឌេនកពកទន កទនដឡជ�ឡះឡាទននងេទាទននងេកដត (Guyer, 1987)។ រេទែណកេេឡកកនកបះទ ង ណែដេះពទបនះវចណេទេេឡចទណព ចេនា ននមនផេបបាពេមនវត។

ដេចកា អភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងកកកេខពសតតង នវមនសជេងនឌ តតង� ចប ភវបេ នវចបស�ឡះឡេស តតងបនេជពឡទែណក គក (FAO, 2011a: 17; McAuslan, 2010: 125)។ ឧះហណន េជេាងនេះេថឡងះឡបេកសរបលប នដ ែដេទែណកេេឡកកនកបដឡជ�ឡបន អនពងត�ាទែណកចទេពាង វធនស�ឡះឡកសក ត នវកះ សត�វ េកងេះេេដប ពហនះវពហន ះះទ កកេបននងេកនផេកងេងនឌងចទននបបេដងនះេជេាង េដងមនស�ឡចេ េនកពេណនម ជវកដឡជ�ឡកពេដដ ន នវ េជពឡកចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡបសះេេ (Daley, Dore-Weeks and Umuhoza, 2010)។ កអនពងត�ននាបសដដ ភវបេបេកសរបលប នដ េនកពបះនននេគបង បនាង ធន� មនកចេ ះឡស�ឡផែដ។

ចបបៃះណឡ នវ កអនពងត�ននកនកបដឡជ�ឡ មនកង វងឌសបាប វគកសចបែដេទះពមនកែប បេ េខណ� ស� នវ េសដដវចាែដេទះពមនកែបបេ នវា� នេងចទននដចជ ង វបត�វ កសធតព ង វបត�វបជសស� នវ ង វបត�វហវ�នងតព។ បអប ២.៣ បង អទះឡកង វងឌេនា ែដេបជះេដដ ានជតវេដឡ នេតវចៃនបេកសអស� េឡនេេវចបនាបបកា។

បឌពេ២ ៖ ប ចប 40

ានជតវេដឡបសបេកសអស� េឡ ែដេ មន៣,១% ៃនចទននបជានអស� េឡ

នេនេវចែដេមនចទនន ២,៣នន ែែតមនកផផនជ បែផកផ�ងចវត�

គប ន� ទ ក� ចទេពាកនដឡ នវមនចទេណាដនេងនឌ ន មទអទះឡដឡជ�ឡ។ ជេណន

បៃះណឡ កកកេខពសតតងចទេពាប ដឡជ�ឡ េនជកកកេខពសតតងបសបពស

េហឡងចទេណាដនែដេះកេទននដឡជ�ឡ នេេចឡនសវតេនេេឡបពស ជះវេសស

េនបពសែដេមននះចសកពទ។ ចទេណាដនបសស�ឡសវតេនកពះទែដនៃនកង

បសស�ឡបបពេណា ែដេនេេចឡនះកេទននកបេេសប កផ�េ

ទេណឡ ត។េ។

ចបស�ឡះឡកផ�េប�ដឡ សមបានជតវេដឡ ឆក ទ១៩៩៣ បនបេបឡត� មន

ដទេណឡ កចបងចសស សមបកានជតវេដឡ កពកះះ នវ

ចពាប�ជ ឡប� ដឡានជតវេដឡ ះះទ កកេស� េាផ�ងចបចទេពាសវកនវបសះេេ

កកចេ េនកពក េជពឡេសច�ឡសេចចវត�អទះឡប ដឡជ�ឡ។

េបឡេះាជដេចកា�ឡ កះះដឡបសានជតវេដឡ មននះបតបែាខមស

េហឡងកកកេស� េាផ�ងចបេទេេឡប� ដឡបសានជតវេដឡ េន សងេទ

េេឡភស�ពាែដេមនេដដ នែផ�េេឡបៃះណឡ នវកទេនដកម� បែបបបវតពនវង។

គប ណ ពវ សបេះេជងគក េនាែដ ចប នវកទេនដកម� បបសានជតវ

េដឡ បនមនករ� សប�េទជបះននកតវសេហវត ែដេកកេស� េកបន�

េងណះឡម� ង នវះព។ ស�ឡានជតវេដឡ នវបពសងងេ មនកកកេខពសតតង

កនែតេចឡនេនកពសហេននបសះេេ របប�ា េកពនជអកនទព នវ

អក េជពឡេសច�ឡសេចចវត�េនកពែន� ដឡជ�ឡងចទនន ែដេមនេដដ នអភវបេវចា

កេទកងជចនសមននេជពឡេសច�ឡសេចចវត�ែបបបៃះណឡ ែដេេរ� តចទេពា

ែតបពសែដេមននះចសកពទ។ ករ� សប�ះទ េនាេទេេឡចប នវកទេនដកម� ប

បនះនេទេេឡកះះបសស�ឡចទេពាសវកនវកពកចេ េនកពកេបេ

ដឡជ�ឡ។ ាងនចបែដេេរ� តេទេេឡណឡ នឡង េចទះពះឡក

ងេដនបសខ�ន ះកេទននអពឡែដេះេេ ចកកេងបនជភស�ពា

សមបកះះដឡជ�ឡ េដងេបឡបសចបេដឡឡត�ពាប ា ទ អទះឡកែបបេេន

កពះតមនេងនឌ នវចទេណាដនអទះឡេងនឌ ដចជាងនកកកេស� េ

ាផ�ងចបចទេពាកសកះឡកតវសេហវត កពណឡ ជងចទនន។

េបឡេះាបឡជស�ឡ នវបពសេនកពសហេននានជតវេដឡ ៃនបេកសអស� េឡនេ

នេវច ននបន�ផតនកឡេផគក បសះេេេនកពកេបេដឡជ�ឡ សមប

អនេតែដេេេ ចេឡេេាឡ កពជ ពនេដង ះេេទះពេផចទេណាដនអទះឡ

ដឡជ�ឡ នវ កះះដឡជ�ឡកពេណនងែដេមននះបតែបនកនភ�ន េដឡឡ

េត�ឡងតបេទននតនកឡេងនឌែដេទះពមនករ� សប�។

បអប ២.៣ ៖

េងនឌ នវ សវកនវកនកបដឡជ�ឡ

បសានជតវេដឡ នេតវច

បភះ ៖ Debra Fletcher’s

presentation on ‘‘Land administration --- improving genderequity in institutions and activities: Aboriginal participation in land management in Australia with emphasis upon Western Australia’’ at the May 2011 technical workshop.

បឌពេ២ ៖ ប ចប 41

បអប ២.៤ ៖

សន�វសពខេេឡក

កនកបដឡជ�ឡបសស�ឡ

នវ េេរេេអដសន/

ាទ នេអដសន

បភះ ៖ Wehrmanm, 2003.

ែបបែផនៃនអទណចេនវតសហេនន េនជា� ងេកដតែដេតតងង

ះវចណ កពកធន� មនអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជ

េងនឌ េនកពកវដដនះែផកចបេផគក ។ ែបបែផនៃនអទណចកពេដដ ន

បបេណន� បជះេដដងចទនន ចេបឡបស/ ទេភបទពនេទេេឡកេដបចទ

នវស បនកនកបដឡជ�ឡជេចឡន េនកពកវដដនះែផកចបេផគក នវ ចប

បៃះណឡ េទេេឡក បជានដៃកេកដត ជះវេសស ក ងងេគា ដចជស�ឡ

េមប ង។ ឧះហណន កតវសចៃថ� នវសចកតវនះព ចេបាបស�ឡ

េមប ង ឬសចកតវជស�ឡ (ដចជបប�នសឡ) ាងនកះះសវកនវនះ

េដងេបឡបសប� ដឡផ�ងកែដេសវតេកេឈ ាបសបពស ឬ ាងនកេបឡ

បសងន�កបៃះណឡ ឬ ងន�កចបកពេដដ នែដេវនរបប�ា េស�ឡ ឬ

ែដេជកេទបឆទ ននស�ឡ។

េេរេេអដសន នវ ាទនេអដសន ចនទ� មនកេឡនេេឡ នង

អសន�វសពខេេឡកកនកបដឡជ�ឡ សមបស�ឡេមប ង នវ ពមទ ព

ែដេេគាះឡឧបកងេហតពកនែតេចឡន ចទេពាកងកះ សត�វ

បសះេេ េនេះេែដេសព ឡ នវ ះពបសះេេស� ប

េដងសាទនេអដសន។ ស�ឡេមប ងងងេ កនែតមននះងង

េគាជះវេសស សងេដងះ េេះពទមនេះេេងេដឡឡអភវងឌ

បណ� ស�ងដ ន មទេនែេសែដេះ េេេដប ពហន-

ះវពហន នវវនសងកទនថ ចកកេបនវចាគទ កះឡេដននទ កព

េដដ ន នវះពទមននែដេមន ងពេចឡនេ េដឡឡេជពឡកបឆទ

តលបាទនស� ម� ងបសះេេ (នវខ�នបសះេេរេ) ។

ធតពផទៃនបះននដដបេដឡជ�ឡបសដដ ភវបេ ចាងកតបនងផេ

បបាពេៃនេេរេេអដសន/ាទនេអដសនះទ េនា េទេេឡកកនកបដឡជ�ឡ។

ឧះហណន កបនផដឡជ�ឡ ចេដឡតនកឡងដមនតៃ�កពក

កបសប តកេដឡ ែដេ ចេជពឡ� បបាពេដេសពខពមេនះបស

ស�ឡេមប ង នវ ពមទ ព។ ដេចកា លមនសនសទននន� ទ ណស

ែដេស�ឡកកេបននះជតទណ នវ សេ� េសឡនះគក េនកព

កបនផភវបេះទ េនា េហឡងសមាវក បនផេបបតតងេរ� ត

កងចវត�កពដខមសចទេពាបេគាននបសបជះេដដងង

េគាេនកពសហេនន។ ងន�កេដាសង/សកាសេង វលក

េនថក េដដ ន ចេដឡតនកឡងដសទននផែដ កពវចា

កពបជះេដដងងេគា។

លមនសនសទននន� ទ ណស ែដេស�ឡកកេបនប� ដឡ គក ឬ

នវនក កេនា មនកេឡនេេឡ េដងសនះ

ខតដឡ សតនះបសដដមននះកនេខផង

កពកអនពងត�ននសវកនវសកត កពស ននះ

ែដេមនសមម ជពណវ ាជេទេេឡដឡ ង វជឡ

េដបចទចនសមននដឡជ�ឡេេឡ ង វ នេនងបនឡង

នវេេរេេអដសន/ាទនេអដសន ែដេបន

បេបឡនសវកនវដឡជ�ឡបសបពេ�េេនកពបេកសជ

េចឡន កកតបនងចទេពាកអសះ

កតះព វចា នវកកកេខពសតតងែបបបៃះណឡ

ដចមនេដបរបេនកពបអប ២.៤ (Kapur,

2010; Harrington and Choprab, 2010)។

ដេចកា េេ ចតតងកងពកនសស� នវងន�ក

ជ េដឡឡគទ កដេសវកនវបសស�ឡេមប ង

កពកសកតដឡជ�ឡ របប�ា េវចាគទ ក

ជែស� កតតះវនវត េេឡ ង វ េទេេឡ

បកប�នត�វ នវ កចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡ ដចែដេ

ឧះហណន េនកពបអប ២.៥ បនេេឡ

េេឡ ។

បឌពេ២ ៖ ប ចប 42

ប� ដឡេកេឈ ារេខ�នបសះ េេ េដឡឡធនចទេពាសន�វសពខេេឡ

កកនកបដឡជឡ�បសះ េេ។ កចពាប�ជ ឡអានពេដដ ន េមន

កទនកទនេទននកចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡ នវ េះនេទេេឡេខណ�

តតង� មនកងេះ េដឡឡបងប ក ទេភបទពនេទេេឡសវកនវ

សកតបសស�ឡេមប ង នវ ពមទព។ ន�ឡចពាប�ជ ឡអានពេ

ដដ ន នវន�ឡចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡ េកកេបនកបណ�ព ាបណ� េអទះឡប

ះទ េនា េហឡងកចពាប�ជ ឡ េតតងបនេដបចទ� បនជ

េដឡឡបបេណន� េេ ចេជពឡកចពាប�ជ ឡ គក េទេេឡដឡជ�ឡ នវកះ

សត�វ។ េសច�ឡតតងកងដចកពចទេណេសច�ឡតតងក

ជទបទផពតនន េនជកេេឡមសកងេដន នវាទនងែផកចប

សមបក នវ បពេ�េងងេគា ែដេែែតវនដនអទះឡ

សវកនវបសះេេ ឬ េបដបដទេណឡ កបះនត�វេទៃនបះននដដបេដឡជ�ឡ។

េនកពបេកសេនគប ង វជឡេេឡមសស�ឡេមប ងងងេ បនអនពងត�សនះ សងជងែដេកកេបនេនវជវគទ កះឡសមនននះដឡជ�ឡអន�ជតវ េដឡឡាងដេស�ឡេមប ង

ងងេ ែដេសេនេខត�ៃណ បបហឡ នវ បនេបដប ពហនះវពហន កពេខត�នឡ នហផ។

េេមេនា ាងដេស�ឡេមប ង� េាដសលកបតបកះ សត�វបសះេេ នវ

ះះេដង វ នងកបតបសវកនវដឡជ�ឡណង ែដេបណ� េះឡនះជស�ឡេមប ង

បសះេេ។ ចបស�ឡះឡសន�តវបសបេកសេនគប ឆក ទ១៩៨១ ែចថ ស�ឡ ចសក

កះ សត�វកពនជអក ះន សងេទេេឡសព ឡបសះ េេែដេបនស� ប។ េបឡេះា

ជដេចកា�ឡ ស�ឡេមប ងងងេ ែែតាបបកាប នបអសកះ សត�វ េដងស

ែតះេេះពទមននបកសែដេជនពសេះងងេដឡឡកពះេេ េហឡងះេេវនសង

មននះ ន មទេនកពសហេនន នវេសបសេទេនឋនសព ឡបសះេេ។ េនកព

ងបជ Luo កពេដដ ន កសេសបណ� ទ ត តតងបនេេងេេាឡ ថជបថកេ

វនេ� ែដេជស ន ៃនកស� ប។ ដេចកា េបលបេៃនេេរេេអដសន/ាទនេអដសន បន

បង� កនចវត�អកែដេជសព ឡះឡកសេសបណ� ទ ត ែដេកពសវកនវភ វគបស

ះេេែដេននក� ងេទជស�ឡេមប ង។ កេទបននែផក ងបជ េជពឡ� មនក

េទបសមបស�ឡេមប ងងងេ កពកះះសវកនវសកេតបសះេេ

ផែដ។ បធនភវជបពសងចទនន មនកភងន� ចចទេពាកេចកបកនថមន

កទនកទនវនសសបជងស�ឡេមប ងងងេ បសវនេបឡះេេាងដេស�ឡេមប ង

ះទ េនាកពកះះសវកនវសកតដឡជ�ឡបសះេេ។ េបឡេះាជដេចកា�ឡ ជកេទ

េេមេនា បនមននះេជេាងកពកផ�េនះអ ចដេស�ឡេមប ងងងេ

ាងនេកននះងងសេជ ពន កពកកកេបនងពត�វជ នវះតមន ែដេះេេ

តតងកេដឡឡបន�កះះបសះ េេ។

បអប ២.៥

កអនពងត�ននេ�សមប

េដាសងប

សក ត

បភះ ៖� YWAP, 2011;

Rebecca Sittie, personal communication.

េនកពបេកស�ណ ចបបនែចផែដអទះឡនះជមា សសវកនវេសឡនះគក េទេេឡ

កះ សត�វ េនកព ពហនះវពហនាែបបសពឡង វេ។ េនេះេែដេដឡជ�ឡតតងបនចពាប�ជ ឡ

បឌពេ២ ៖ ប ចប 43

គក ល ចកនែតមនកេទបចទេពាេសបសសព ឡែដេបនកកេណនះ

កពកេដភ វគែដេជស�ឡេមប ងេចះឡដឡបសគត ឬ េចះឡផាបសគតេកង

េះេេដប ពហនះវពហន។ ស�ឡេមប ងមនសវកនវនះេទេេឡកះ សត�វចទនន៥០%

ចេទេហឡង នវ េបឡេគាចប ស�ឡេមប ង ចសតងែផកះឡសវកនវនះ

ចទនន៥០% េកដតះឡសព ឡបសខ�ន ែដេេជពឡ� ះេេកនែតមននះងងសេកពក

កវងនងនេហហពនងែផកេកដត ះឡកតវសចៃថ�បសះេេ។ េនកពងនេះេបបពន ន

ឆក ទថឡេនា បពសបនគទ កដេកចពាប�ជ ឡ គក េដឡឡធន� មននងសន�វសពខេេឡសវកនវ

កនកបដឡជ�ឡសមបភ វគបសះេេ។

ភតវន នវេសបសះេេមនកះងប� ងចទនន េទេេឡកសក ត នវ សន�តវ ដឡជ�ឡផែដ។ េនកពបេកសងចទនន េសះទ េ ចតតងបនបេណ� េចះឡដឡជ�ឡែដេះេេេបឡបស ឬ កនកប េនេះេែដេភតវ នផ�ងកបនស� បបតបាឡង វត។ ជ នកប មនែតេេសជបពសបបពេណា ែដេមន េឈ ាេនេេឡេវខវតាេដឡ។ សមាវេសែដេេនស បេេទននកបេណ� េច េេឡែេែត សវកនវកនកបតតងបនកពះឡចបស�ឡះឡកសក ត (FOA, 2001: 29-34)។

✓ ធនថបខណ� េគេនេគបង នវ បខណ� ចប ផ�េកកកេស� េ

ចសស ចទេពាសវកនវសកតបសស�ឡេមប ង (នវ បពសេពាមប ង)

ះះទ ធន� មនងន�កអនពងត� នវ ងន�កតតះវនវត បបេដង

បសវកននះ។

ប�ជ ឡេផបរត២.១ ៖

កគទ កចទេពា

កសក ត

បបេដង

សជេងនឌ

បភះ ៖ WOLREC, 2011;

YWAP, 2011; RWN, 2011; FAO, 2001: 29---34.

✓ ធនថអក ង វជជ ាឡងនកពង វសងដឡជ�ឡ េស នវងពត�វជ ដនអទះឡេបដបែដេចប

ភវបេមនអន�កទនកទនជងចបស�ឡះឡេស។

✓ េដបចទងេ�ផះពផផង នវ េេឡមសកងេដនជសធណនអទះឡចប

ជជមន េដឡឡ� បជះេដដ ជះវេសសស�ឡដនអទះឡចបែដេកពះ េេ។

✓ បណ�ព ាបណ� េ ជ ជេណនបៃះណឡ អទះឡចបេតវងពត�វស�ឡះឡកសក ត។

✓ េេឡមសកះវនផេនកពសហេននអទះឡ ៖ កអនពងត�ននេដប ពហនះវពហន

នវ កសកត ចេន� ាបេលកអនពងត�ននះទ េនា នវចបេតវងពត�វ

នវ ដទេណាសងែដេ ចបះនត�វេទបន សមបេជពឡកតនេទេេឡចទណព ច

ះទ ះឡេនា។

✓ កពណឡ ែដេវចាកពេដងចបេតវងពត�វះពទមននះេបគន ឬ វន ច

កកេបន តតងាងដេស�ឡកពកេបឡបសចបបៃះណឡ េដឡឡចចអទះឡសវកនវ

ដឡជ�ឡបសះេេ ឧះហណន ាងនកនវគងអា អទះឡសវកនវបសស�ឡ

េមប ងកពកកកេបន ដឡជ�ឡ េដងសែតាទននែដេេសបសស�ឡេមប ង

បនផ�េាន។

✓ អភវងឌសតនះបសអ�កែដេគទ កដេសវកនវបសស�ឡ នវ កកេស� េអទះឡ

តនកឡបសះេេកពកេេឡមសកងេដន នវ អនពងត�អន�រេនន

បឌពេ២ ៖ ប ចប 44

ជងពកនសស� េដឡឡគទ កដេស�ឡេមប ង។

✓ គទ កដេកផ�េអទណចាផ�ងចប ាងនេកននះកនែតបេសឡកពក

កកេបននះងពត�វជ ងន�កេដាសងង វលក នវវចាគទ កែផកចប

ែដេបប េណន� ស�ឡេមប ង ចះះសវកនវបសះេេ។

✓ េនេះេែដេវចាកពែផក ចប អនពងត�បនចទេពាែត ពហនះវពហនែបប

សពឡង វេ តតងេជពឡកផះពផផងានដេងពងាន អទះឡតៃ�ៃនកេដប ពហនះវពហន

េដងសបចប នវកធនថ ពមេបបេនជនែដេមនននស� ។

✓ េេឡកនចវត�� មនកសេសបណ� ទ ត កពណឡ ែដេងបជកពេដដ ន

គទ កដេសនះែបបេនា។

✓ ចពាេឈ ាសហះកនះទ ះឡជសហភតវនេនកពវចាសននាេដឡ េដឡឡ� សវកនវ

កនកបេនែតបន�មនសពះេនះាផ�ងចប កពណឡ ែដេមនសហះកន

ណមក កកេណនះ។

ចចចទ! អភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងកកកេខពសតតង ែដេសទេចទេពា

អភវបេវចាដឡជ�ឡសមប ស�ឡ នវបពស ះះ� មនកងេដនអទះឡកទនកទន

សពេស លចបភវបេ នវចបស�ឡះឡេស ះះទ គទ ក� មនកសកត

បបេដងសជេងនឌ។

កងដឡជ�ឡេដងបទ ចជប េនកពប វបកែដេមនកវដដនះែផក ចបជេចឡនេផគក ។ ប មន ដចជ កសេចចវត� ថេតឡនណេកកេបនសទណសមបដឡែដេសវតេកសវកនវនះ គក នវក េដាសងកទនសលបប�នបេបឡត ឬ កទនសលាទននងេទាទននងេកដត ះកេទនននណ ជមា សសវកនវេទេេឡដឡជ�ឡ។ លេនជកអនពងត�ននេ� សមបចបែដេតតងះះអត�ស ន ណបសបជ ះេដដ នវ អ�នះះទ អសែដេេគាៃនកបតបះឡកងដឡេដងបទ នវ កបេបឡត� មននងងន�កផ�េសទណែដេធន� មននងកេជពឡេសច�ឡសេចចវត� គក េនកពេស អទះឡកេបឡបស សទណែដេកកេបន (FAO, 2008a: 33-34)។ សនះដចគក េនា អនពងត�បនចទេពាណឡ ែដេដឡជ�ឡ ជះវេសសេនកពបេកសទះពអភវងឌ តតងបនកវ ឬ ាេេដងតអ�ពណវ ាជ ត� បេកស។

កេដបចទជេចឡនេេឡកកនកបដឡជ�ឡ នវស បនែដេមនកវដដនះែផក ចបជេចឡនេផគក ចផ�េ� ក បជះេដដងងេគានងាេឡសជេចឡន េដឡឡធនសន�វសពខចទេពាសវកនវដឡជ�ឡបសះ េេ ែដេ អនព ន ត� ះេេ ចង វេតេបបះននែបបបៃះណឡ ង វ េនេះេែដេបះននផ�ងកះពទមនបសវកននះ ឬ វន ចបន (Mackenzie, 1989; 1990; 1993)។ េបឡេះាបឡជ េនាះពទែនជដទេណាសងងនេះេ ែងេដង បបពែន� លមនសនសទននែដេេេតតងេជពឡកសបសេជងស�ឡ នវ បពសេបប នវះពទែនែត អកែដេមនអទណចបបពេណាេក េដឡឡសេច� បន នវ អនពងត�សវកនវដឡជ�ឡបសះេេ េកបះននែបបផ�ងក ឬ ែបបបៃះណឡ ែដេសបេទននបេគាននបសះេេបេសឡបទផពត។ ចទណព ចេនា ះះ� មនសនះ ងចទននដចជ កេេឡ មសកងេដនសធណន កប ជ បេងនឌេនកពស បនអភវបេវចាេេឡ

បឌពេ២ ៖ ប ចប 45

កកនកបដឡជ�ឡាផ�ងចប នវាែបបបៃះណឡ ះះទ កបេបឡតងន�ក នវ ដទេណឡ កចបបប េដងេណេនង នះ តម� នះ នវមនកចេ បន�វច�។

សមបអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ ងត�មនៃនកវដដនះែផកចបេផគក ប ជ � ដន ថ េេតតងេរ� តកងចវត�កពដេេឡសះឡប េគេនេគបង ចប នវកចេ េដឡឡ េដាសងចទេពាកងេេាឡ អទះឡកទនកទនេងនឌ នវចនសមននអទណច ែដេឬសេេៃនប ។ សនះេនា ះះ� មនកសននង វសង នវនះអតជតងនេះេែងង បែនះឡេេឡកបសង ះក នវកេេឡមសកងេដន ដចមនប ជ េនកព បេឌពេ៥។

✎ប�ជ ឡេផបរត ២.២ ៖

កគទ កចទេពា

សជេងនឌ

េនកពកវដដែផក ចប

េផគក

បភះ ៖ WOLREC, 2011;

Nakayi, 2010.

✓ េជពឡកងបបេដងនះស បន ជងស បនែបបបៃះណឡ នវ ស បន

សសន ះះទ េដននទៃនស បនះទ េនា នវាក� មនកចេ ះឡ

សហេននះទ េេនកពដទេណឡ កេជពឡេសច�ឡសេចចវត� នវ េកនផេែដេ

ពះននេទននកអនពងត�ននចបែបបបៃះណឡ នវកអនពងត�ននកនកបដឡជ�ឡ។

✓ េេឡមសកងេដនអទះឡេបដបែដេអពឡ ចមនកែបបេ ាងន

កសននង វសងែបបបៃះណឡ ។ គទ កដេកាងខ�នឯបសស�ឡ សង

េដងកះទ េនា ចេដឡតនកឡងដសទននកពកគទ ក� មនករ� សប�

ែផកងបជ។

✓ ធនថកកកេស� េចបែបបបៃះណឡ សបាចបជផ�ងក វននទ�

ឈនេទដេក ទេភបទពនេទេេឡចបបៃះណឡ កពេណនងែដេបប

� បបាពេដេបជះេដដងងេគាេេឡង។

✓ បេបឡតង វជឡបណ�ព ាបណ� េ ែដេេរ� តេទេេឡកវសេចទនន២ េដងមន

េដននទែបបបៃះណឡ /សសន ផ�េកបណ�ព ាបណ� េ ានដេេច

ផ�ងកអទះឡចបបៃះណឡ /សសន នវ េចផ�េកបណ�ព ាបណ� េានដេ

ះេេអទះឡចបេតវងពត�វ។ សនះែបបេនា ាងស� មនកនជ ប

កទនកទនលបះននចបេផគក នវ ចេជពឡ� បេសឡេេឡ នងក

បសងះក សទេធន� មននងេកនផេកងជ ែដេកនែតមន

នះងពត�វជ។

✓ ះវនវត ែសពអទះឡកឡែន�ែដេស�ឡ នវបពស ចកកេបនាទនង នវវចាក

ពាផ�ងចប។ គទ កដេងន�ក នវដទេណឡ កះទ េនា ះះទ សប

សេ� បជះេដដ ចមនេកននះកកេបនបេគាននះឡកវដដនះេផ

គក ៃនចប។

ចចចទ! ចបែដេតតងបនាែតេេឡ ជងេណន អ េនជវចាកពបេសឡបទផពត

សមបបឆទ េទននកអនពងត�ននែបបបៃះណឡ ឬ សសនែដេះពទមនសជ

េងនឌ។ េបឡេះាជដេចកា�ឡ មនចេន� ាបេគប កេទកង លចប នវ ក

អនពងត�នន េហឡងកអនពងត�ននវនេ� េនែតបន� វនតតងបនេេតតះវនវត ។

បឌពេ២ ៖ ប ចប 46

ដលេលរមចាេសចក��ងចចមសេរដឌកមយសេរងេ រ រម

ចបភវបេងដេ� ែែតវន ចងអនពងត�បន េដងសែតខពាេវខវតបកដដ នេកចប នវ នឡតវង វជឡសមបកអនពងត�នន។ ដេចកា លមនសនសទននកពកេជពឡ� បេសឡេេឡ នងកអនពងត�ននចបភវបេ នវអភវងឌនវងត នឡតវង វជឡ នវងពកនសស�បបេដងសជេងនឌសមបកអនពងត�នន (FAO, 2008a: 12)។ ារ ២.១ េដបរបអទះឡេវខវតពបណន ចបងចទននែដេតតងេដបចទជេសច�ឡព នវ អនពងត�កព េណនជែផក ងៃនងពកនសស�អនពងត� សមបអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជ េងនឌ។

េវខវតពបណន ចប នវងនង ារ ២.១ ៖

េវខវតពបណន ចប អនពស ន អន�ជតវ សននវស ន អនពស ន ឬ កដៃកេកដតៃនេវខវតពបណន

អន�ជតវ ែដេតតងបនចកតះព វចាាផ�ងចប ែដេទណត

កតះព វចាាផ�ងចបេទេេឡបណ� បេកសនន ែដេបនផ�េ

សចា បនេទេេឡអនពស ន អន�ជតវះទ េនា។

ដដជនព ឯសែដេបេបឡតេគេកណន េដដ នសបចប ែដេ

េបដណ� បេទេេឡបេកសង។ ដដជនព�នជេចឡនមនក

ជឯសងេណន អ េហឡងដដជនព�នងចទននេកដត

ះពទមនកងេណន អ ែដេតតងបនបេបឡតាងន

ចបែដេមនាកម� បន� នវចបងពត�វសស�។

ចបច ចបែដេតតងបនេជពឡេេឡ េដងអ�នឡតវប�នត�វ។ េេឡែេែត

ចបះទ េនាមនេណនេ�វតន� ទ េបឡះពទេនាេសតេក ចប

ច ចតតងកេវខវតបកដដ នេកចបសមបគទ ក។

េវខវតបកដដ នេកចប នវងត ង វធន ដឡក នវ អនពនត បែន ែដេចទបច េដឡឡ

ទណតអទះឡខ�នសេ�វតៃនចបបប េដឡឡធនថ ចបះទ

េនាតតងបនអនពងត�េដងឥតេេ�ប នវ បបេដងនះ

ងពត�វជ។

ង វធន នវ នឡតវង វជឡ ឯសែដេែណនទដេន�ឡ នវដដបេអទះឡេបដបែដេចបេ

តតងបនងអនពងត�។

ចបច តតងមននះអនពេសបេទាដដជនព�ន េហឡងេវខវតបកដដ នេកចប ង វធន នវ នឡតវង វជឡ ននតតងមននះអនពេសបាចបបប នវដដជនព�ន។ បសវនេបឡដដជនព�ន របប�ា េវចាកព េទេេឡសវកនវជេដដ ន ាងនកេេឡមសេគេកណន ងចទនន ឧះហណន ដចជ សជេងនឌ អ�នឡតវប�នត�វែដេបេបឡតចបច នវ អ�នះែដេកកេខពសតតងអនពតេវខវតបកដដ នេកចប តតងះវនវត េទេេឡេគេកណន ះទ េនា។

ដទេណឡ កបេបឡតេគេនេគបងដឡជ�ឡមននះខពសគក ះឡមតវកៃនេគេនេគបងដឡជ�ឡ ែដេកកេបន

បឌពេ២ ៖ ប ចប 47

ាងនេកនផេៃនដទេណឡ កេនា ដេចកា ដទេណឡ កេដបចទេសច�ឡពបកប�នត�វ ខពសគក ះឡមតវកៃន ចប នវងត នវ នឡតវង វជឡ ែដេជេកនផេៃនដទេណឡ កេនាផែដ។ ដទេណឡ កេដបចទេសច�ឡពង ែដេ មនសជេងនឌ វនចទបចតតងនទ� ឈនេទកកេបនបកប�នត�វង ែដេមនសជេងនឌ េេឡង។ េបឡេះាជដេចកា�ឡ កចេ បបេដងសជេងនឌ េនកពដទេណឡ កេដបចទេសច�ឡព កទន នននទ� មនចបភវបេ នវេវខវតបកដដ នេកចប ែដេេត�ឡងតបេទនន េសច�ឡតតងកខពសគក បស ស�ឡ នវបពស ែដេះឡក ស�េផគក េដងបបេណន� មនកអនពងត�ននេគេនេគបង នវ ចបភវបេជ បបេដងសជេងនឌ។

បអប ២.៦ េដបរបអទះឡង វធនកេដឡឡធនថ ដទេណឡ កេដបចទេសច�ឡពចបមនេណនែបបចេ មនកះវេគាេគបេ នវរបប�ា េះទ ស�ឡ នវបពស។

បអប ២.៦ ៖

កេដបចទេសច�ឡ

ពចបេដងមន

កះវេគាេគបេ

មនកចេ នវ

បបេដងសជ

េងនឌ

សហបភ� �FAO 2002c: 31---32;

Government of�Samoa 2008.

េនកពបេកស បហទបហវ កេដបចទេសច�ឡពចបភវបេ ឆក ទ១៩៩៧ នវេវខវត បកដដ នេកចប បនបេបឡត� មននងកម� បះឡ ពនងដសទនន សមបាក�

មនកចេ ះឡស�សពឡង វេ ដដ ភវបេ នវអកពះននដៃកេកដត កពកអភវងឌនន

េគេនេគបង នវ ករ� សប�បកប�នត�វជតវស�ឡះឡដឡជ�ឡ េហឡងលតតងបនដសគប

កេទកងថជកអនពងត�ននេ� េនកពទែណកចបភវបេងបបេដងនះ

ៃចកបឌវត។ សនកវសឡកថក ជតវស�ឡះឡដឡជ�ឡ ឆក ទ១៩៩៦ ែដេបនេជពឡេេឡ ពនេះេកេជពឡ

បកបង អទះឡចបភវបេ ានដេដដសន មនកចេ ះឡអកចេ ជ ២០០ន

ែដេអេ�ជ ឡះឡជនព�ននះជេចឡនគប កេទកង របប�ា េអ�កវនែនដដ -

ភវបេថក ជតវ នវអ�កវនែនដដ ភវបេថក េដដ ន អ�កសវ នវអ�កស�ឡ

តចះឡតទបនេផគក ង វសងឯាន នវ អកង វជជ ាឡងន ះះទ អកឯេកសឯរា

ែផកង វសងដឡជ�ឡ។ េសច�ឡពចបតតងបនេេឡងេជពឡកះវនផែងែងចទណព ច

� េនកពសនកវសឡកងនេះេ៣ៃថថ នវកកេបនវចាគទ កគប កេទកង។

េនកពបេកសសេ ប នេសដងេបេសច�ឡពចប ឆក ទ២០០៨ បនទណតេាឡ ាទនងចទននែដេស នវកឡនក ងដដ ភវបេ តតងអនពងត� ពនេះេចបេផ�ឡេជពឡ

ទែណកចប នវេដបចទេសច�ឡពបកប�នត�វ របប�ា េ នវងត នវនឡតវង វជឡ

សមបអនពងត�ចបែដេមនសប។ ឧះហណន សែដេផ�េេសច�ឡែណនទ តតង

ះវេគាេគបេជងនេឡពះនន� បនឆបបទផពតដចែដេ ចេជពឡេទបន េនេះេ

ែដេចប/នវងតតតងបនេដបចទជេសច�ឡព ះះទ តតងដប�ា េតវេគបេ

បសអកពះនន េទកពេសច�ឡពេកងេកដត។ កបជះេដដេផគក តតងបន

ះវេគាេគបេ េដឡឡកកេបនកសននះឡតទណែផកេផគក ៃនសហេននះទ េ

ែដេ មន ស�ឡ បពស ងពងាន នវនពសចស េហឡងតតងតាកពនងរេេកនផេ

ះទ អសៃនកះវេគាេគបេ។ នេសដងេបេនា ែចផែដថ រេចប នវេវខវត

បកដដ នេតវងពត�វះទ អស តតងេបឡបសល សះបេចាេកសែដេមនេណនអះននត

ចទេពាប េងនឌ។ កពឆក ទ២០០៧ េនេះេែដេចបះទ អសបសបេកសសេ ប

តតងបនចបចប�ា េគក ព េះចននែដេេេ�បេទនបពសតតងបនាទនស ជងនន

ព េះចននែដេមននះអះននត ចទេពាប េងនឌ។

បឌពេ២ ៖ ប ចប 48

េបង វជឡះទ អសសមបទែណកដឡជ�ឡ របប�ា េង វជឡែដេផ�េេនវជឡគទ កេដងមា សាទនង េគទ កដេកេដបចទេសច�ឡ ពេវខវតបកដដ នេតវងពត�វ នវងត នវនឡតវង វជឡ ដចជ េសដងេបបតវបត�វ នវេសដងេបនឡតវង វជឡសមបកចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡ។ េវខវតពបណន គទ កះទ េនា ចគទ កដេកអនពត�ននចប ឬ ទេភបទពន ចប ដេចកា កេដបចទ នវ កផះពផផងនវងត នឡតវង វជឡ នវេសដងេបែដេេេឡមស អភវ ង បបេដងសជេងនឌ សមបកេដបចទ នវកអនពងត�ននចប េនជេន�នាកពកធន � មននងអភវបេវចាេេឡកកនកបបបេដងសជេងនឌ (FAO, 2001a: 13)។

បែនះឡេនាេកដត ស បនែដេពះននេនកពកងអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ តតងមនកេប�ជ ចវត� ធនថ នវងតតតងបនេដបចទជេសច�ឡព នវអនពងត�បនតនតតង។ ឧះហណន កចឯស នវ នឡតវង វជឡែដេចទបចសមបគទ កដេកះះចពបពា�ជ ឡដឡជ�ឡ តតងែតមន នវ បបេណន� ស�ឡ ះះទ បពស ចកកេបន។ ចទណព ចេនា ចះះ� េជពឡកះវនវត ែសេេេឡ ង វ េទេេឡនវងត ពះនន េដឡឡផ�េ� ស�ឡ នវបពសនង�កសេសឡនះគក កពកចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡ (World Bank/FAO/IFAD, 2009a:145)។ នវងតនន េះនកអនពងត�ននអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជ េងនឌ � បនកនែតកេទកងផែដ ដចជ ាងនកះះ� មនកផ�េប� គក សមបដឡ បសេសព ឡភ វគែដេកកេបន គក នវ ភស�ពាប ជ អទះឡកងេះះឡសហះកនះទ សង សមប កចពាប�ជ ឡជផ�ងកអទះឡ បតវបត�វកៃនកះ សត�វេកងេះេេដប ពហនះវពហន (World Bank/FAO/ IFAD, 2009a:145-146)។

នវងតអទះឡកេដបចទាេដឡ សវ េះវចណផែដេទេេឡប សជេងនឌ។ កេដបចទាេដឡ េនជបភះែត បន ឬ ជបភះចៃនកកកេបនដឡសមបេសសវ ជេចឡនកះទ ះវភះេ ដេចកា លេនជែផកងដសទននៃនកកនកបដឡជ�ឡ។ កអនពងត�ននេ� េដឡ ឡគទ កដេកេដបចទាេដឡបប េដងសជេងនឌ (FAO, 2001; 2004) មន ៖

• កអនព ន ត� ះទ ស�ឡ នវ បពស ចពាេឈ ាជអក ាេែដេអនព ន ត� សមាវ េស ចាេដឡ េដងឯរា ះឡេេស នវ ប�ា េេឈ ាបសសមាវេសេបបែដេេបឡបស ឬ កនកបដឡ េនកពកាេដឡជផ�ងក ះជងននេឈ ាអក ាេ េហឡងកេបឡបសេទ វចាសននាេ ចមនសនសទននជះវេសស េនតចទណព ចេនា។

• កធនថ មា សដឡែដេមនេឈ ាេនកពវចាសននាេ មនសមសនះសបចបកពកាេដឡ ឧះហណន ដចជ មា សដឡ ចមនកតះព វចាាចបបៃះណឡ កពកសពទកងេះះឡសមាវ េសដៃកេកដត។

• កពណឡ ែដេភតវ នណមក បនស� បបតបាឡង វត តតងបបេណន� សហះកនែដេេនស នវ េសបន�សេនេជពឡកងេេឡដឡេនា ហតដេចបសវកនវកនកប ឬ ហតដេកេដបចទែដេមន េណនអចវៃន�ងនជេនា ចតតងបនេជពឡេេឡ េដងផនងរេសវកនវេបគប ែដេមនចទេពា ភតវនែដេមនេឈ ាេនកពវចាសននាេ។

បឌពេ២ ៖ ប ចប 49

រេចបភវបេះទ អស តតងក� មនងពកនសស� នវេគេកណន ែណនទសមបអនពងត�បកប�នត�វៃន ចបះទ េនា ែដេេរ� តកងចវត�កពដខមសេេឡប េងនឌ នវ មនសជេងនឌ ះះទ សមប ធន� មនកអនពងត�ននចបបបេដងបសវកននះ មនកកកេខពសតតង នវ មនសជេងនឌ (FAO, 2011a: 13)។ េគេកណន ែណនទស�ឡះឡកេដបចទេសច�ឡពចប ដចជ េគេកណន ែណនទេនកព បេកសសេ ប (បអប ២.៦) មនសនសទននជះវេសសេនកពង វសងកងេនា។ កបេបឡត� មននង នឡតវង វជឡេដបចទេសច�ឡពចបបបេដងបកដដ ន ាងធនថះតមនេ�វតងចទននដចជ កេដបចទ ក នវ ងន�កប�នឧកនណន កពចទេពាសវកនវស�ឡ នវ បពស។

កអនពងត�ននសេចទេពានវងត ឬ ចប ាងេជពឡេតស�េដឡ ឡ� ដនថ េតឡនឡតវង វជឡែដេេេបនផ�េាន មនដទេណឡ កបះនត�េទបនេ�ដេវតណេនេដដ ន (Rachael Knight, personal communication) នវ ចមនសនបេគាននជះវេសស កពណឡ ែដេបកប�នត�វតតងបនេដបចទេសច�ឡព េដងមនក ងចវត�កពដតវចតច ចទេពាស បន នវដទេណឡ កែដេចទបចសមបអនពងត�ចប នវនវងតះទ េនា។ េកងេះេអនពងត�សេ តវេគបេតេបអទះឡបសវកននះៃនចប ឬ បកប�នត�វថឡ ចផ�េកែណនទ សមបកេជពឡង វេសជន នវកែេ�បែន ។ កអនពងត�ននសេ ចមនសនបេគាននបទផពត សមបកេជពឡេតស�េទេេឡប សជេងនឌៃនេសដងេបបតវបត�វក នវ េសដងេបនឡតវង វជឡ ះះទ េជពឡក ែសេេទេេឡខ�ន សេ�វតៃនចបជជមន។

លមនសនសទននផែដ កពកបេបឡតអ�នះជនខមសង ែដេមនកកកេខពសតតងតតះវនវត េទេេឡ ប សជេងនឌ កពកអនពងត�ននចបភវបេ នវេវខវតបកដដ នេកចប។ ឧះហណន េនកព បេកសរបលប នដ ក វគេងតតះវនវត េងនឌ េជពឡកតតះវនវត េទេេឡនះអនពេ េទននសចន ៃនង វជឡសជេងនឌបសខ�ន។ ក វគេងែបបេនា កទននន មនបសវកននះជ កពកគទ កចទេពា នះអនពេ ជះវេសស នះអនពេសបាង វធនងចទនន ដចជ ាសមបកចេ បសស�ឡេន កពស បនអភវបេវចា វចា បាពទេណនម ជវកធ ជជងន�កឧកនណន ែដេមនកពះននេទនន តពក តពក ឬអ�ាទនពទាាះវេសសេេឡែផកដឡជ�ឡ ែដេមនេណនែបបបតវមននះងនតគប ង នវតតងចទណងថង វកេចឡនសមបេដឡបណ�ន ឧកនណន នវ ះពទមននះចសសចទេពាេជេាង (McAuslan, 2010: 126)។

បឌពេ២ ៖ ប ចប 50

កេដបចទេសច�ឡ ពចប;

កេដបចទេសច�ឡ ពនវងត នវ កបន�េបាាទនេទកអនពងត�នន កេដបចទេសច�ឡ ពបកប�នត�វ នវ កេបាាទនេឆម ាេទកអនពងត�នន

Gnum½teTAelIdMeNIr

karerobcMesckþIRBag

niy½tkmµmYy Rbkb

edaybTdæan Edl

rYmman karBieRKaH

eyabl; Rbkbeday

smFm’eynD½r

mankarcUlrYm nig

rab;bBa©ÚlRKb;PaKI

erobcMniy½tkmµ sakl,gmYy

cMnYnsRmab;eFIV

etsþeTAelI

smFm’eynD½r

enAtammUldæan

nigBinitüEksRmYleTAelIniy½tkmµ

TaMgenaH Ep¥kelI

lT§plGnuvtþ

sakl,g

erobcM nigpSBVpSay

kBa©b;esovePA nItiviFI

nigniy½tkmµ sRmab;

karGnuvtþn_[)aneBj

elj edIm,IFana[

manlT§plkargar

RbkbedaysmFm’

eynD½r

erobcMyuT§nakar

elIkkm<s;kar

yl;dwg nig

yuT§nakarGb;rM

GMBIniy½tkmµ

bnþksagsßab½n

rdæ)aldIFøI edIm,I

Fana[man

karGnuvtþn_eynD½r

RbkbedaysmFm’

បនះ ២.១ ៖

ាទនេនកព

កេដបចទេសច�ឡ

ពចប

បបេដង

សជេងនឌ

Gnum½teTAelIdMeNIr

karerobcMesckþIRBag

c,ab;mYyRbkbeday

bTdæan EdlrYmman

karBieRKaHeyabl;

RbkbedaysmFm’

eynD½rmankar

cUlrYm nigrab;bBa©Úl

RKb;PaKI

erobcMesckþIRBag

c,ab; nigEckcay

esckþIRBagCUn

dl;GñkBak;B½n§

epSg²Kña edIm,I

eFIVkarBieRKaH

eyabl;[)an

TUlMTUlay

erobcMkic©BiPakSa

nigkarelIkkm<s;

karyl;dwg

saFarN³

tamry³

RbB½n§pSBVpSay

erobcMeFIVkar

BieRKaHeyabl;

CuMTI2 CamYy

saFarNCn

erobcMkic©BiPakSa

nigkarelIkkm<s;

karyl;dwg

saFarN³

tamry³

RbB½n§pSBVpSay

erobcMesckþIRBag

ÉksarcugeRkay

edIm,IsuMkarGnum½t

BIsßab½nnItib,BaØtþi

EdlmankarTTYl

xusRtUvGnum½teTA

elIbTb,BaØtþi

បឌពេ២ ៖ ប ចប 51

អ�កចបអភវងឌអន�ជតវ បនអនពងត�េេមសេងស�ឡះឡ

កផ�េប� ដឡសហេនន េនកពបេកសេឡេប ឡគប បហទបហវ នវ ង� នដ េនចេន� ាឆក ទ២០០៩ នវឆក ទ២០១១។ ាងនកេជពឡ កងជងៃដេស� សពឡង វេថក ជតវ នវថក េដដ ន េនកព

បេកសនឡង េេមមនេគេបទណែសព ងេអទះឡេបដបគទ ក

ដេវចាខវតខទបសសហេនន កពកចឯសអទះឡកះះ

ដឡជ�ឡ ះះទ េដបចទ នវ អនពងត�សេនងងពកនសស�សប

សេសជេងនឌ ះះទ កបសប តនះអងពតប�វជ នវ

កេ ឡសេអឡ េនកពសហេនន។

ធតពផទ ងដសទននបសេេម េនជដទេណឡ កែបបចេ ង

សមបបេបឡតង វធនងចទនន សមបដដបេដឡជ�ឡសហេនន

(េន�វន/ជនព�នបសសហេនន)។ វចាបាពទងចទននតតងបន

េជពឡេេឡ េនកពាទននឡង កពចទេណាទនចនន

កពកេដបចទេសច�ឡពេន�វន ដចជ កបេផ�ព ទេទនវត

នវកតាអទះឡង វធនែដេមនសប កេពបបទបត ឬ

កែសេេទេេឡង វធន ែដេែេមននះសសបេទនន

េសច�ឡតតងកបសសហេនន នវកបែនង វធនថឡែដេសសប

កតតះវនវត វស�តនះ នវ នះអនពេ េទននដដជនព�នជតវ

នវចបជតវ ឬ ចបអន�ជតវ ះះទ េកងេះេះវនវត

ែសេេេឡចពេកង តតងេដបចទេសច�ឡពចពេកងង

សមបកអនពតជផ�ងក សមបេបឡបសជេន�វន ឬ

ជនព�នបសសហេនន។

ចបាទ ះឡដទប កកងេេមបនសបតជថនថ សហេនន

ះទ េតតងចេ េនកពដទេណឡ កះទ សក េហឡងតទណបពស

ះះទ ស�ឡបសេសនឡងតតងចេ េនកពវចាបាពទេេឡចព

េកង េដឡឡអនពតេទេេឡេន�វន។

ដទេណឡ កេដបចទេសច�ឡពចបថក េដដ នេនា បនបបេណន

� សហេនន ចេជពឡកត�ពាប ា ទ នវះវនផអទះឡង វធនអភវបេវចា

េេឡកកនកបដឡជ�ឡែដេមនសបបសះេេ នវ េេហតពែដេ

សវតេនះឡេកង ចទេពាកែដេបន�មនង វធនអភវបេវចាែបបេនា

របប�ា េ ង វធនបៃះណឡ ែបបេ ឡសេអឡ ែដេស�ឡបនេជពឡកសស

នវេដេដេេនកពវចាបាពទ។ ស�ឡបនចបេផ�ឡេឡេេាឡ ថ

ះ េេ ចះះសវកនវដឡជ�ឡបនកនែតេចឡនជេនា េនកពសហេនន

បសះេេ េហឡងសហេននតតងបនេេឡកនចវត�� ះនសវកនវដឡជ�ឡ

បអប ២.៧ ៖

េេដនបកះវេសជនន

ែដេកកេបនះឡកេដបចទ

េសច�ឡ ពចបកពេដដ ន

បភះ ៖ Knight, 2011

ជនព�ន នវ េន�វនបសសហេ ន េា

ែតេេឡ ឬ េដបចទជេសច�ឡពេនថក

េដដ ន កពេណន ងែដេអនព ន ត� មន

កចេ បបេដងសជេងនឌះឡេប

ស�ឡ នវ បពសះទ អសេនកពសហេនន

ះះទ ចាងបេបឡនអនះបស

បជះេដដកពេដដ នអទះឡចប នវក

ងេដនអទះឡចបេតវងពត�វផែដ។ ដទេណឡ ក

េដបចទេសច�ឡពចបកពេដដ ន ចេបឡ

ចទហ�កសងចទននសមបស�ឡ េដឡឡស

សទនអទះឡង វធននន ែដេេជពឡ� បតប

បេគានន ឬ េ ឡសេអឡេទេេឡះេេ ះះទ

េជពឡកតសហតវ េដឡឡ� មនង វធនងចទនន

ែដេះនសន�វសពខេេឡកកនកបដឡជ�ឡ នវ

តនកឡបសះេេ េនកពអភវបេវចាេេឡក

កនកបដឡជ�ឡកពេដដ ន (Knight, 2001)។

បអប ២.៧ េដបរបអទះឡេបដបែដេេេ

សេចបនសជេងនឌ បបេដង

េជេាង េនកពដទេណឡ កផ�េប� ដឡា

សហេនន កពបេកស េឡេប ឡគប បហទបហវ

នវង� នដ។

បឌពេ២ ៖ ប ចប 52

បសកានងងេគា ះះទ ងន�កកពសហេននសមប

កពសពងតវនះចទេពាសវកនវែដេមនសប។ េេមេនា បន

បបេណន� េជពឡកបន ព ឡង វធនកពេដដ ន េទននចបេតវងពត�វ

េដងបេបឡនកងេដនបសសហេនន នវស�ឡ អទះឡប ចបជតវ

នវ សវកនវនពស។ ាងនកចេ បសស�ឡេនកពវចាបាពទ នវ

កះវនផ កងេេាឡ បសសហេននអទះឡឋននបសស�ឡេនកព

អភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ បនចបេផ�ឡមនករ� សប� េហឡង

កចេ បបេដងសជបសស�ឡ េនកពដទេណឡ កេដបចទ

េសច�ឡពចបកពេដដ ន បនាាឥកនវះេេទេេឡមតវកៃនង វធន

បសសហេនន ែដេជេកនផេកកេបនះឡដទេណឡ កេដបចទេសច�ឡ

ពចប។

✎ប�ជ ឡេផបរត ២.៣ ៖

កគទ កចទេពាកេដបចទ

េសច�ឡ ពចប

បបេដងសជ

េងនឌ

បភះ ៖ McAuslan, 2010.

✓ ធនថ េបបកប�នត�វ នវនវងតស�ឡះឡដឡជ�ឡះទ អស

មនស�តនះេទនន បខណ� ដដជនព�ន ែដេេបដណ� បជ នវ

ចបសវកនវនពសអន�ជតវ ះះទ ធនថ

បខណ� េនាគទ កដេសជេងនឌ។

✓ ទណតអទះឡដទេណឡ កសមបកេដបចទេសច�ឡពចប ែដេរបប�ា េ

កះវេគាេគបេ នវកចេ បបេដងសជេងនឌ េដងធនថ

កស�ឡមនកចេ េហឡងក ចទែណបសះេេ តតងបនង

ះវចណ� បនហតចត។

✓ េដបចទ វចាបាពទះវេគាេគបេសមបែតស�ឡ សមបែតបពស នវ វចា បាពទ

ះវេគាេគបេ គក ះទ ស�ឡ នវ បពស ែដេអនព ន ត� មនកផ�េនងកសនន

នវេសច�ឡតតងកេផគក ។ ស�ឡ នវបពស ះឡេបកស�ះទ អស

េមនតទណចេ េនកពកះវេគាេគបេ េហឡងេេតតងះវចណចទេពា

ឧបសេ�ននែដេរ ទ សាដេកចេ ។

✓ ទណតាេងនឌសមបេណនម ជវកេដបចទេសច�ឡពចប

េដឡឡគទ ក � មនទេណឡ នៃនកចេ ះឡស�ឡ។

✓ អនពតេទេេឡង វធនក េដឡឡធនថចប នវនវងតនន

វន ចអនពត េទបនេេឡង បសវនេបឡះពទមនកះវេគាេគបេជងស�ឡ។

✓ េដបចទេសដងេបបតវបត�វក នវេសដងេបនឡតវង វជឡសមបដដបេដឡជ�ឡ នវកេប

េដឡជ�ឡ ែដេេដបរបអទះឡេបដបអនពងត�ចបបបេដងបសវកននះ េដឡឡគទ ក

ដេអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ។ អនពងត�

សេេទេេឡនវងតនន នវែសេនវងតះទ េនា េដងែផ�

េេឡេកនផេៃនកអនពងត�ននសេ។

✓ េនេះេទណតាសមបសមាវជស�ឡ េនកពេណនម ជវក នវ

បឌពេ២ ៖ ប ចប 53

េណនកដឡជ�ឡកពេដដ ន វនតតងសនតថ ស�ឡែែតែតមនតនន នវ

មនេះេេងេដឡឡចេ ជសមាវេនកពងន�កែបបេនាេេឡង ជះវេសស

េនេនតទបនានបក ដេចកា េេតតងគទ កដេកចេ បសស�ឡ ាងនកធន

ថវចា បាពទតតងបនេជពឡេេឡ េនេះេែដេមននះសសបសមបស�ឡ។

ចចចទ!

ងពកនសស� នវដទេណឡ កបបេដងសជេងនឌ នវមនបសវកននះ សមប

អនពងត�ចបភវបេ មនសនសទននន� ទ ណសសមបអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ

បបេដងកកកេខពសតតង នវមនសជេងនឌ។ កេដបចទេសច�ឡពចប

នវនវងត ែដេមនសជេងនឌ ះទ េនកពង វជឡសស� នវ ធតពផទបសល នន

ាងគទ កដេសនះេនា ាទ ះឡដទប។

េរមរករចចេរដលដេដមដមរកមេេដសមមមមេដេនឌលសេរងដលេេ�េសរេពរចាេ�នដម

កបេបឡត� មននង េដដ នចប ន មទ ង សមបអភវបេ វចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងកកកេ ខពសតតង នវមនសជេងនឌ តតង� មនកងចវត�កពដចទេពាធតពផទេផគក ែដេពះនន កពក បបេណន� ស�ឡ នវបពស ចសេចបន នវអនពងត�សវកនវដឡជ�ឡបសះេេ។ ធតពផទះទ េនា មន កកកេបនងពត�វជ ងន�កេដាសងង វលក នវវចាគទ កែផកចប ះះទ អែផកចប ដចមន ប ជ េនកព ារ ២.២។ ចទណព ចចទនន៣ដទបេេ តតងបនងះវនផេនកពែផកដៃកេកដតៃន បឌពេេនា ខណនេះេែដេប អែផក ចប តតងបនងះវនផសបគក ជងប ែដេមន កទនកទនគក ាវតសកវកន ដចជ កបសងះក នវកេេឡមសកងេដនេនកព បឌពេ៥។

ធតពផទ នវងនង ារ ២.២ ៖

ធតពផទ កពក

អនពងត�ននស វកនវដឡជ�ឡ កកកេបនងពត�វជ េកននះកពកបន�េជពឡកះះដឡ ជងននឧបសងេទ

កនបះននចប នវ បះននងពត�វជពះនន ះះទ ងន�ក

េដាសងង វលកាែបបបៃះណឡ ឬ ាផ�ងចប។ សវតេក

ចបស�ឡះឡសវកនវនពសអន�ជតវ កកកេបនងពត�វជ របប�ា េ

ផែដ នងសវកនវកពកកកេបនឧបសងងបបេដង

បសវកននះ សមបបពេ�េះទ ងណែដេសវកនវបសះេេ

តតងបនប ជ ថកកេក ទេភបទពន។

ងន�កេដាសងង វលក ដទេណឡ ក នវស បនផ�ងចប ឬាែបបបៃះណឡ ែដេតតងបន

េបឡបសេដឡឡេដាសងង វលកដឡជ�ឡ េនកពបះននងពត�វជជ ។

វចាគទ កែផក ចប វចាគ ទ កជែស�ែដេេេតតងក េដឡឡបន�េជពឡកះះដឡជ�ឡ

សមបបពេ�េ មនជ កអ ះតមនអទះឡនឡតវង វជឡ ាទនងហវ�នងតព

ឬ ៃថ�ចទណងពះនន (ាទនងែផកចប) នវ វចាគទ កបប

េដងនះង វជជ ាឡងនះឡាទនងកែផកចប ឬ េធង ឡ (ាទនងែផក

ចប)។

បឌពេ២ ៖ ប ចប 54

អែផក ចប ចទេណាដនអទះឡចប នវ េបដបអនពងត�ចប នវកងេដនអទះឡ

កទនកទនលចប នវកអនពងត�នន។

ដលេេររមេដ�រមមម

កកកេបនងពត�វជ មននះខពសែប�ះឡគក េនកពចទេណកបជះេដដេផគក េនកពេបប វបក ះទ អសបសបេកស។ ឧះហណន េសច�ឡតតងក� មន វចាគ ទ កែផក ចបបសស�ឡេនតទបនានបក នន មន នះខពសែប� គក ះឡេសច�ឡតតងកបសស�ឡេនតទបនកឡក េហឡងេសច�ឡតតងកបសស�ឡ នវបពសែដេេចាអ មននះខពសគក ះឡេសច�ឡតតងកបសស�ឡ នវ បពសែដេវនេចាអ េហឡងេសច�ឡតតងកបសស�ឡែដេ ះនែផ�េទេេឡចបបៃះណឡ េដឡឡកកេបនសវកនវដឡជ�ឡបសះេេ មននះខពសគក ះឡេសច�ឡតតងកបសស�ឡ ែដេបនកកេ នវ /ឬ បនចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡបសះ េេជផ�ងក េកេឈ ារេខ�នបសះេេ (Nakayi, 2010)។ ដេចកា អភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងកកកេខពសតតង នវ មនសជេងនឌ េមនកចេ ះឡអភវែដេេជពឡកទណតេគេេេដងបកបងតក េដឡ ឡេជពឡ� េកននះកកេបន ងពត�វជេេឡប ដឡជ�ឡ មនសជេងនឌ សមបេបក ស�ឡ នវ បពសះទ អស។

េបឡេះាជដេចកា�ឡ េនកពបេកសជេចឡន កកកេបនងពត�វជដឡជ�ឡសមបស�ឡេនមនវត េដងស ឧបសេ�ែផកងបជ ស� នវស បន។ ឧបសេ�ះទ េនា ច មន ៃថ�េសលតពក នវ ៃថ�ចទណង ពះននមនវតខមស ពាចទេណាដន អទះឡសវកនវដឡជ�ឡ នវ បះននងពត�វជផ�ងក ងនចមថ ង បទ នស នះជតទណវនេបគនេនកពបះននងពត�វជ ពាកទនពចវត� នវ សពងនះកពកេជពឡសនះេដង ឯរា េនកពដទេណឡ កនឡតវង វជឡាផ�ងចប នវ នវគបកដដ នស�ងបជ ែដេេជពឡ� ស�ឡមនកភងន� ច ចទេពាកដេះស ឬ កែដេតតងបនសហេននវនរប បសវនេបឡះ េេបន�េជពឡកះះដឡជ�ឡ។ ជេកនផេ ស�ឡជ នកប តតងបនបដវេសជចទេពាកកកេបនងពត�វជជបពស េហឡងកទននន តតងបនបដវេសជចទេពាកកកេបនងពត�វជះទ អសគក ផែដ (UN Women, 2011: 54; FAO, 2006a: 154-156; GROOTS Kenya, 2011)។

សវតេកកវដដនះែផកចបេផគក ជះវេសស េនតទបនានបកៃនបេកសទះពអភវងឌ ែដេ ចះពទមន ឬ គ នេកននះកកេបនេសលបសស បនដដកកេបនពកងងពត�វជដឡជ�ឡ ជ នកប ចបបៃះណឡ ែ ែតែតជេជនបងបបសមបេដាសងង វលកដឡជ�ឡ នវ កះនង វធនេនកពសហេ ន (Knight, 2011: 148)។ ស�ឡ ចមននះងងសេជកពកែសព ជ ជែបបបៃះណឡ េបឡេជដបេទននស បនងពត�វជ ែដេមនេណនផ�ងក បសវនេបឡ ជ ជែបបបៃះណឡ សវតេនកពេដដ ន នវ សវតេនាវតផាបសះេេ ជ។ េបឡេះាជដេចកា�ឡ ចប នវ ជ ជែបបបៃះណឡ នវបះននងពត�វជផ�ងក កទនននវន ចកព សវកនវស�ឡបនេេឡង សងេដងមននះេេ�បែផកេងនឌ នវ មនកេបដណ� បះឡបពស។

អ�ក UN-Women ទណតនវងនងេទេេឡែខសងព ងពត�វជ ថជ “ៃនាទនននែដេតតង អនពងត�េដឡឡកកេបនងពត�វជ” (UN-Women, 2011: 48)។ ែខសងព ងពត�វជងែដេមនកកកេ

បឌពេ២ ៖ ប ចប 55

ខពសតតងចទេពាេងនឌ (UN-Women, 2011: 56-57 and 63) តតងក� មននង ៖

• ណត�វកង នវនឡតវង វជឡចសស របប�ា េះវជឡសែដេមនបកដដ នតនតតង នវងត សមបអនពងត�ចប នវកសបសេ កពចទេណែផកេផ គក ៃនបះននងពត�វជ េដឡឡធនថ េសលសធណនផ�េកេត�ឡងតបចទេពាស�ឡ - តតងមនេនវជវគទ កេបគន បបេដងនវននះ នវមនង វធនកសមបតតះវនវត កអនពងត�នន។

• �ា បេសលឯេកស េដឡឡាងដេស�ឡកពកាទនាេទេេឡឧបសេ�ែផក ស បន នវ ស� ចទេពាប ងពត�វជដឡជ�ឡែដេះេេាបបកា។ អភវងែដេកទននន កកេបនេជេាង េនជកេជពឡសមហណេសល ដចជ េនឯក វគេងចេចចេែតងសមប ប ដឡជ�ឡ ែដេេបេសលដឡជ�ឡះទ អស សវតេនេកដទបេក វគេងែតង ែដេអភវែបបេនា ាងកតបនងចទននៃនាទនែដេេេតតងក េដឡឡកកេបនងពត�វជ។ ល ចមនសន បេគាននផ ែដ កពកែដេមនស�ឡេជពឡកងេនែផក ា ពខៃនក វគេងដឡជ�ឡេនា សងេដងះ េេ បែហេ ជមននះងងសេកទនកទនជ សមបអតវថវានជស�ឡ ែដេចទណព ចេនា មនះវនផផែដ េនកព បឌពេ៤។

• គទ ក� មនកចេ បសស�ឡេនកពង វសងងពតប�វជ េដឡ ឡបេបឡននះជតទណែដេមនតពេ នះ េងនឌេនកពេបកវដដនះះទ អសៃនអភវបេវចា នវ េដឡឡេេឡ មសកទនពចវត� សធណន េនកពបះននងពត�វជជ ។

• កផះពផផង នវកបណ�ព ាបណ� េ េដឡ ឡេជពឡ� េចដនអទះឡឧបសេ�ែដេស�ឡាបបកា កពក កកេបនងពត�វជដឡជ�ឡ ែដេនទ� មនករ� សប�ឥ វគបថ។ េេ ចអនពងត�ដទេណាសងែបប ស�ន បបពែន�មនបសវកននះ ដចជ កេបងៃថ�េសលតពក កផ�េកេដងឥតេវតៃថ� ឬ កេរ� ត កវនះេទេេឡ ណឡ ែដេមននះេសឡប។

បឌពេ២ ៖ ប ចប 56

✎ប�ជ ឡេផបរត ២.៤ ៖

កបេបឡនសជេងនឌ

កពកកកេបនងពត�វជ

េេឡប ដឡជ�ឡ

បភះ ៖ Nakayi, 2010; UN Women, 2011.

✓ ផ�េះតមន នវកបណ�ព ាបណ� េ� ចទេគេេសមបស�ឡ នវបពស

អទះឡក កកេបនងពត�វជដឡជ�ឡ។

✓ េដាសងបពះពេហតពឬសេេែផកស� នវស បន ែដេបណ� េ� បតប

េកននះកពកកកេបនងពត�វជដឡជ�ឡ ដចជ ា� ងបជ នះឡ អននះ

នវងនចមថ ង។

✓ គទ កចទេពាកេឡនេេឡ ៃននះជតទណ នវកចេ បសស�ឡ

េនកពដដបេ ដឡជ�ឡ នវស បនេបេ ជះវេសស

េនកពងន�កេដាសងង វលកដឡជ�ឡ។

✓ កកេស� េអទះឡតនកឡបសចប នវ ជ ជែបបបៃះណឡ េនកពដទេណឡ ក

េដាសងង វលកដឡជ�ឡ នវកបទេះ ពខងបសះេេ។ គទ កដេ ជ ជែបប

បៃះណឡ កពកែបក� ងេទជកនែតមនសជេងនឌ នវ ទណត

េេហតព ថេហតពអពឡបនជមនងត�មនៃនកអនពងត�ននែបបបៃះណឡ នវ េបដប

ែដេកអនពងត�ននែបបេនា ចាងគទ កដេអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ

បបេដងសជេងនឌ។

✓ េេឡកនចវត�� មនករ� សប�ចបបៃះណឡ

កពេណនងែដេសបេទនន បេគាននបសអកមនអទណច

េដឡឡកតបនងកបបពនបបណងបសះេេ កពក ទេភអទណច

នវបេបឡត� មននងឧបសេ�ថឡែដេរ ទ សាចទេពាេកននះ

កពកកកេបនងពត�វជដឡជ�ឡ។ ជះវេសស េនេះេេជពឡកង ឬ េជពឡកតសហតវ

ជងបពស ែដេេជពឡកងេនកពង វសងងពត�វជ េេតតងេាឡសេ ឡសេបឡបស

ងពកនសស�សនន ជជកបេ ពខដគក ។

ចចចទ!

ឧបសេ�ែដេរ ទ សាចទេពាេកននះកពកកកេបនងពត�វជដឡជ�ឡ នទ� បបាពេដេេប

កបជះេដដងងេគាះទ អស េបឡេះាបឡជស�ឡកទនននកកេផេបបាពេ

អង វាជមនជះវេសសេដង។ អភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងកកកេ

ខពសតតង នវមនសជេងនឌ ះះ� មនកកកេបនងពត�វជសមបស�ឡ

នវបពសេបប េបសះបងណន សសន ជតវះននព នវ ងព េដឡឡបបេណន�

ះេេ ចសេចបន នវ អនពងត�សវកនវដឡជ�ឡបសះេេ។

ដលេេនដ ររេដម

កគទ ក� មនកេឡនេេឡ នងនះជតទណ នវកចេ បសស�ឡ េនកពងន�កេដាសងង វលកដឡជ�ឡ ែបបផ�ងក នវ ាផ�ងចប េនជេជនបងងែដេេេបនកកេស� េ ថ ចេជពឡ� បេសឡេេឡ នង ឧបសងបសស�ឡចទេពាដទេណាសង នវ ងពត�វជេេឡង វលកដឡជ�ឡ (World Bank/FAO/IFAD, 2009a: 24)។ បអប ២.៨ បង អទះឡចទណព ចេនា េដងសទេេគចទេពាណឡ បេកសរបលប នដ ែដេកេឡនេេឡ នងក

បឌពេ២ ៖ ប ចប 57

ចេ បសស�ឡ េនកពេណនម ជវកេដាសងង វលកកពេដដ ន បនេជពឡ� េកនផេកងែដេមន សជេងនឌ កនែតកទននន ចសេចបន។

បណ� ស�ឡរប លប នដ (RWN) បនអនពងត�េជពឡកសវផងេនកពសកបហេហ�េសរប ែដេកកេបនេនវជវគទ កះឡសមនននះដឡជ�ឡអន�ជតវ េដឡឡេជពឡកបប នបមណេទេេឡ បកះវេសជននបសស�ឡ កពកអនពងត�ននចបនន ែដេកពសវកនវដឡជ�ឡបសះេេ។ កសវផេនា បនេដបរបអទះឡសនសទននបស បហពនហ ពឡ (អកសកាសេកព េដដ ន) កពកកពសវកនវដឡជ�ឡបសស�ឡ ជះវេសស េនកពង វលកែដេះកេទ ននកសកត នវង វលកដៃកេកដតេនកពេស ែដេជកៃនង វលកកេទបទផពត ែដេមនកពះននជងស�ឡ។ កសវផេនា បនេាឡ ថ ស�ឡនេេចឡន បនេាឡសេ ឡសេជពឡេសច�ឡរងកណន អទះឡង វលកបសះ េេ េទកន ជ ជេដដ ន េដងែេ ស�ឡងចទននបនេទាបអកសកាសេកពេដដ នេដងរេែត �។ មនែតស�ឡងចទននតចបបពេណា ែដេបនរងកណន អទះឡង វលកបសះេេ ានដេក បនផេស ែដេតតងបនចតកពថវនសងមននះេ� េារជបន ដច ជ ជេដដ ន ឬ អកសកាសេ។ គប េចណស តតងមនសមាវ ជ ជេដដ ន នវអកសកាសេកពេដដ ន ចទនន ៣០% ជស�ឡ ដេចកាេហឡង េកឡបស�ឡែដេមនណឡ ដឡជ�ឡតតងរងកណន កទនននមនកកពចវត� េទេេឡះេេ។

កសវផេនា បនេសប ជ អទះឡសនសទននៃនដទេណឡ ក នវស បនេដាសង ង វលកេបះននតពកថក េដដ ន ជះវេសស េនាបណ� បេកសងចទនន ដចជ បេកសរបលប នដ ែដេបនកកេេគាះឡាេម� ាដជថនជថ ែដេស បនែបប បៃះណឡ ែដេមនសប ចវនតតងបនេេកពចវត�ថមននះអះននត ។ អក សកាសេកពេដដ នខ�នឯរេ បនអទពងនងែសព ៖

កេេឡកនចវត� � មននឡតវដដ នវកបណ�ព ាបណ� េេកដ ះតអទះឡចបភវបេ សមបេណនម ជវកេដាសងង វលកកពេដដ ន

កផះពផផងអទះឡេងនឌ នវ កេេឡមសកងេដនអទះឡចបភវបេ សមបបជះេដដះទ េ� បនកនែតកេទកង របប�ា េកបណ�ព ា បណ� េះវេសស អទះឡប េងនឌសមបបពសែដេផាទេនរ នវ េពណតៃ� ែបបេ ឡសេអឡ - អក ផ�េចេ�ឡងជបពសមក េនកពកសងជង បន េសប ជ � ដនថ “កពនជបពស េងឡ េផ�េតៃ�ចទេពាស�ឡ ដចែដេ េងឡ ផ�េតៃ�ចទេពាខ�នឯផែដ”។

ង វជឡបណ�ព ាបណ� េអក សកាសេកពេដដ ន តតងបនអនពងត�េដងដដ ភវបេ នវស�សពឡង វេ របប�ា េកអនពងត�ននេដងអ�កវនែនដដ ភវបេេបស ងពត�វជអន�ជតវ (IJM) េកវចាសហបតវបត�វកជងសងពត�វជ។ េធង ឡ

បអប ២.៨ ៖ កេដាសងង វលក ដឡជ�ឡ បបេដងសជ េងនឌ បភះ ៖ RWN, 2011; Daley, Dore-Weeks and Umuhoza, 2010; International Justice Mission, no date.

បឌពេ២ ៖ ប ចប 58

ែដេេជពឡកងជង IJM ផ�េនងវចាគទ កជែស� ែផក ចប ានដេានេគា ះឡកដហតងកះ សត�វេដងខពសចប ជះវេសសស�ឡេមប ង នវ ពមទ ព េដឡឡាង� ះេេកកេបនដទេណាសងាផ�ងចប េនកពបេកសហទេបដ ង� នដ េនគប នវ រប លប នដ ះះទ េជពឡកងេនកពបេកសះទ បន េដឡឡ ផះពផផងានដេេដននទ នវសមាវេណនម ជវកេដាសងង វលកកពេដដ ន ះទ ស�ឡ នវបពស អទះឡប ពះនន។

េនកពបេកសេឡហ�ឡស ន ចបះឡឆក ទ២០០៣ ហតដេឆក ទ២០១០ ង វជឡដឡជ�ឡ កពៃដបសបពេ�េែដេតន តតងបស UN Women បនាងអភវងឌចទេណាដន នវ សតនះបសតអ�សទននេនកពង វសងងពត�វជ កពក អនពងត�អភវងែដេមនេដដ នែផ�េេឡសវកនវ ចទេពាប សជេងនឌ នវកផ�េនះអ ច ដេស�ឡ។ េេបនេរ� តកងចវត�កពដជ េទេេឡកះន នះជៃដេលក វគេង នវ ាទនកែផក ចប ែដេះឡនងដដ នសព វេគដឡ នវ កចពាប�ជ ឡអចេនកះ ែដេនទ� មនក េដាសងង វលកន� េនកពតពក នវកះះង វ នងសវកនវសបចបបសស�ឡកពកកកេបន ចទែណដឡជ�ឡ នវ កកនកបឯសប� ដឡ (Djusaeva, 2012)។

េេហតពងែដេស�ឡមនកេទបជះវេសស កពកធន� មនកកកេស� េចទេពាកះះដឡជ�ឡ បសះេេ េនតថះ េេែែតមនអទណច នវ សវកនវតវចតចកពកចតង វធនកជសធណន។ ង វលកដឡជ�ឡែដេពះននេទននកះះះឡស�ឡ ែែតតតងបនចតកពថជប ឯានេនកពេស ែដេតតង� មនកដទេណាសងេនតនវតេនា។ ស�ឡ ជះវេសស ស�ឡេនតទបនានបក ែែតេឡេ េាឡ ថះពទមនបះននកនកបែបបផ�ងក ឬ ែបបបៃះណឡណងកកេស� េសវកនវដឡជ�ឡបសះេេេេឡង (FAO, 2006b: 48)។

កេដាសងង វលកេបះននតពក េនជដទេណាសងងែដេកនែតមនបជបវងនះេេឡ ជ េទដប។ ាេឡសេដងែេេះឡេនា មនជ កអ កះវចណេទេេឡអក សកាសេេនកពតពក េដឡឡាងដេអក ែដេបនដព បណ�ន េទតពក កពកេដាសងង វលកបសះេេ េដង វនចទបចតតងចទដទេណឡ កតពក (Magezi, 2010)។

បអប ២.៩ ៖ កេជពឡកងជង ស បនែបបបៃះណឡ

កពកេដាសងង វលកដឡជ�ឡ

បភះ ៖ Harrington and Choprab, 2010: 20; Carfield,

2011; ULA, 2010;

េនកពបេកសជេចឡន ជ ជ នវស បនែបបបៃះណឡ េនែតមនកកកេ ខពសតតងនេេចឡនេទេេឡដទេណាសងង វលកដឡជ�ឡកពេដដ ន។ ងន�កេដាសង ង វលកែបបបៃះណឡ ចមននះឆបហសជ នវងងកកេបនជ ះះទ មនជម នពបែផកស�ជងន�កេដាសងង វលកាផ�ងចប បបពែន� ងន�ក ែបបេនា ែែតមនកេបដណ� បះឡបពស នវមននះេេ�បែផកេងនឌ។ កែកេទេេឡងន�កែបបេនា េដឡឡធន� មនសជេងនឌ ចបប េណន� ងន�កមនដទេណឡ កបះនត�េទកនែតមនបសវកននះ េហឡងសប េះេជងគក េនា ចផបនផែដនងេពណបេគាននេបដបេជដបបសល (FAO, 2006a: 158 and 166)។

ប បេ េនជកែដេតតងេជពឡកងជងស បនែបបបៃះណឡ េដឡឡគទ ក

បឌពេ២ ៖ ប ចប 59

Ahikire, 2010. ដេអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ េហឡងសបេះេ ជងគក េនា តតងក� បង�កសះឡដទេណឡ កង វ ាក េនកពអភវបេវចាេេឡ កកនកបដឡជ�ឡ េដឡឡេជពឡ� ស�ឡ នវបពសេនានបក ចមនេកននះកនែត បេសឡកពកកកេបនងន�កេដាសងង វលកាផ�ងចបជផ�ងក។ បអប ២.៩ ផ�េនងឧះហណន ៃនកអនពងត�ននេ� ងចទនន អទះឡកេជពឡកងជងស បន ែបបបៃះណឡ េនកពកេដាសងង វលកដឡជ�ឡ។ បឌពេ៣ បង អទះឡប ៃនកេជពឡ កងជងស បនែបបបៃះណឡ ែដេមនេណនកនែតកេទកង។

េនកពបេកសេនគប កពចទេណសហេនននន េនកពេខត�

នឡ នហផ កតវសចៃថ� ែែត នបអសដឡជ�ឡះឡស�ឡេមប ង នវេជពឡ

� ះេេធ� ខ�នេទកពនះឡជថនជថ ខណនេះេែដេះនះន ច

េនកពសហេនន បនេពេអា បបេដងេមកននះថ

ងបជបសះេេកពស�ឡ។ ង វជឡេណនកជតវសវកនវនពស

ងបសបេកសេនគប បនផ�េ�កសសមបស�ឡេមប ងកពក

បបេទកនះនះន ច ះទ េនា អទះឡេររប ងៃនកែដេះេេតតង

បនបេណ� េចះឡដឡបសះ េេ។ ះនះន ច ែដេសវតេនចេន� ាស ន

នះែដេះេេតតងធនសន�វសពខសវកនវដឡជ�ឡបសែខសងបពស

ះះទ វចាកពស�ឡ តតងអភវងឌេជនបងបបេដងនះៃចក

បឌវត េដឡឡេដាសងស ននះែបបេនា។ េនកពណឡ ជេចឡន

ះេេបនចបេផ�ឡកពស�ឡេមប ង នវធនថស�ឡេមប ងកកេ

បនបេគាននងេនកពាឡង វតសេនបសះ េេ េនេេឡដឡបសសព ឡ

ះេេែដេបនស� បេទ។ ចទណព ចេនា េនសមបវចាកពរេខ�ន

បសស�ឡេមប ង បបពែន� េដឡឡធនផែដ នបកសបសះេេ

ននកកេបនចទែណណងេនេះេេកង ដចមនេសប ជ

េនកពកអនពងត�ននសក តបសែខសងបពស។

ង វលកដឡជ�ឡ ចេដាសងបនផែដ េនកព

ដទេណឡ កនឡតវង វជឡៃនស បនងពត�វជបសដដ -

ភវបេ ដចជអេ�នងដដ នវចាកដដបេៃន

បេកសង� នដ ែដេកកេខពសតតងកពក

េបេ នវែបែចកះ សត�វបសបពេ�េ

ែដេបនកកេ ណនះកពស ននះងចទន ន

េផគក របប�ា េ ះទ ណឡ ែដេកែដេ

ះេេបនស� បេដងះពទមនេជពឡបណ� ទ ត

(Namutebi, 2010)។ ស បនែបបេនា ច

មនសនសទននេនេះេែដេចបស�ឡះឡកសក

តជជមន មននះេ ឡសេអឡ នវវនះន

មនចបថឡេនេេឡង។ វចាខវតខទបសអេ�

នងដដ នដដបេៃនបេកសង� នដ កពក

ធន� មនកចេ បសស�ឡ ជះវេសសស�ឡ

េមប ង បនាងធន� មនេកនផេកង

កនែតបបេដងសជេងនឌ កពក

េេឡមសកែបែចកះ សត�វ ានដេ

ស�ឡ េដងេាដសលចទណតកបសតពក

(Namutebi, 2010; Ssonko, 2010)។ េនកពនេនេាឡ នវ នេនេឡតៃនបេកសង� នដ ែដេ

កកេេគាជថនជថះឡសង� បជះេដដែដេតតងបនាេ�បស

េនកពបេកស បនចបេផ�ឡង វេតេបផា នវះះដឡបពះពបពស

បសះេេង វ ។ សនះេនា បនបប� មនាេម� ាជេចឡន

េទេេឡក បែាះះ នវកកននបសអក ាវតន នវ េស

ែដេកេពឡែបបេនា មនកពចនះឡកេឡនេេឡ ៃននះខតដឡ។

កពឆក ទ២០០៩ សមនននះដឡជ�ឡៃនបេកសង� នដ បនដ�

ដទេណឡ កនងេេមសេង ែដេមនេគេបទណេជពឡ�

បេសឡេេឡ នងេកននះកកេបនងពត�វជដឡជ�ឡ ាងនកផ�េ

អទណចដេ ជ ជែបបបៃះណឡ នវ កេជពឡសមហណង វសង

ងពត�វជែបបបៃះណឡ នវង វសងងពត�វជផ�ងក។ កបប នបមណ

េេមងកពឆក ទ២០១០ បន េាឡ ថ េនេះេែដេះ េេមន

ង វលកដឡជ�ឡ ស�ឡ នវបជះេដដឡ ជកេទ ែតេទាបេដននទ

បឌពេ២ ៖ ប ចប 60

ែបបបៃះណឡ ពនេេ។ ដេចកា េេមបនេជពឡកងេដឡឡេជពឡ�

បេសឡេេឡ នងបះននងពត�វជែបបបៃះណឡ ែដេមនសប ាងន

កអភវងឌននសតនះបេចា េកស បស ជ ជែបបបៃះណឡ េដឡឡ

េដាសងប ទេភបទពនសវកនវដឡជ�ឡ។ សនះេនា ពះននេទ

ននកបណ�ព ាបណ� េសមប ជ ជែបបបៃះណឡ នវ កផះព

ផផងានដេសហេនន។ ាណ� េសវកនវដឡជ�ឡ តតងបនបេបឡតេេឡ

េដឡឡបណ�ព ាបណ� េាទនងកែផកចប នវ បេបឡត� មនបះននថឡ

ងសមបសកាសេង វលកដឡជ�ឡ ែដេាទនងកែផកចបេជពឡ

កងជងេដននទនេគបងកពេដដ ន នវ ជ ជបៃះណឡ

េដឡឡអនពងត�អភវងពត�វជែបបបៃះណឡ ែដេែសព� មនក

ងេគក េទង វ េទ ជជអភវ “ែេទសន�េេខសន ”

បសតពក។

េនកព បេកសង� នដ មនភស�ពា ែដេបង អទះឡស�ឡេបឡបស

តពកែបបបៃះណឡ នវតពកបសេណន ម ជវក កពេដដ ន

(LC) េបឡេះាបឡជស�ឡនេេចឡន ប�ា បតនតពកវតះប

(បសមនន , តពក LC1, នវតពក LC2) េហឡងមនែតអក

ែដេមនេកននះបបពេណា េកឡបបន�េទតពក LC3 នវតពក

អ�េច ឬ កបនផភវបេដឡជ�ឡថក សក។ តពក LC បប

េណនងងសេសមបបជះេដដ កពកកកេបនេសល វន

ះះ� មនតទណះឡេធង ឡ េបឡបសនសែដេបជះេដដ

ងងងេ នវកកេងកភស�ពាជេចឡនេផ គក ។ េបឡេះា

ជដេចកា�ឡ េេឡែេែតតពក LC3 តពកដៃកេកដត ះពទែ

ែតតតងបនេេេឡេេាឡ ថមននះអះននត េេឡង េហឡងះេេ

ចមន “កទនកទនាវតសកវកនេះ” េទននអក េបឡបសេសលបស

ះេេ។ គប ណ ពវ សេែដេេចះឡតពក LC ែដេ

មនេដដ ន ប�ា េគក នងចទេណាដន ចបេតវងពត�វផ�ងក កទេនដ

កម� ប នវនវគបកដដ ន មនសក� នពះេកពកបេបឡតេេឡ ង វ

នវចឯសអទះឡនវគបកដដ ន នវ កអនពងត�ននែបប

បៃះណឡ បបេដងនះង វាជមន េដឡឡគទ កដេសជេងនឌ។

ករចចា េែផកចចម

វចាខវតខទេដឡឡបេបឡនសជេងនឌ កពកកកេបនងពត�វជដឡជ�ឡ េះវចណ

េទេេឡេបងន�កេដាសងង វលក នវ បះននងពត�វជះទ អសែដេមន នវ

េសបសេេកននះបសស�ឡ នវ បពស កពកកកេបនងពត�វជ នវបះនន

ែដេមននះសសបបទផពត ចទេពាេសច�ឡតតងកបសះេេ។ វចាគទ កេ

បអប ២.១០ ៖

វចាគទ កែផក ចប

សមបមា សសវកនវដឡជ�ឡ

ែបបបៃះណឡ

បឌពេ២ ៖ ប ចប 61

ចបេផ�ឡាងនអន�រេននេនវតទះេ េដឡឡធនថដដ ភវបេបេបឡត� មន

នងង វធនកពះនន របប�ា េាទនងែផកចប នវ កផ�េាទនងាផ�ងចប

ជែស�ដៃកេកដត។ េនកពបេកស ាាឡេឡស ន េកននះបសស�ឡកពកកកេ

បនេសលចបេដងឥតេវតៃថ� បនមននះបេសឡេេឡ ាងនកបេបឡត� មន

នងក កងថក សក ែដេមនបពេ�េវះឡេណនម ជវកស�ឡ នវ េធង ឡែដេ

េេបនាេ (Undeland, 2012)។ បអប ២.១០ េដបរបអទះឡកអនពងត�ននេ� បប

េដងសក� នពះេដៃកេកដត ះឡបេកសសេ ប ។

បភះ ៖ Josephine Stowers- Fiu’s presentation on “Capacity building and gender equity in land administration institutions in Samoa” at the May 2011 technical workshop.

េនកពបេកសងចទនន ាទនងែផកចប វន

េបដណ� បេទេេឡណឡ ែដេះកេទននដឡជ�ឡ

កសកត នវចបស�ឡះឡេសេេឡង។ បែន

ះឡេនាេកដត ះពទែនេបេេមាទនងែផកចប

ះទ អស សពកនសនែតះវចណេទេេឡប េងនឌ

េេឡង។ ណឡ េេឡែេ មនបេកសឥណ�

ែដេស�ឡតតងបនទណតជថ ជអកកកេ

ផេេនកពចប ស�ឡះឡ ជ ជេសលែផកចប

ឆក ទ១៩៩២ នវបេកស�ណ ែដេចបស�ឡះឡ

េេមាទនងែផកចប វនតនែតេបដណ� ប

េទេេឡប ះហកណ� បបពេណាេក បបពែន�េបដណ� ប

ផែដ េទេេឡប ដដបេងណឡ ែដេពះននេទ

ននសវកនវសកត (FAO, 2006a: 160)។

លេនជកអនពងត�ននេ� សមបេេមដដបេដឡជ�ឡ

កពកតតះវនវត េេឡ ង វ េទេេឡនឡតវង វជឡបស

េេមះទ េនា សមបកេដាសងង វលកដឡជ�ឡ

នវវចាគទ កែផកចប េដឡឡធនថ ះទ បពស

នវស�ឡមនេកននះកកេបនេសលពះនន នវ

កកេបននងកបះនត�បបេដងសជ។

សនះេនា ចះះ� មនង វធនក

ះវេសស េដឡឡសបសេេកននះបសស�ឡ

កព កាបជងន�ឡេេម នវ ក វគេង

ដដ ភវបេ ដចជាងនកនទងងន�កេដា

សងង វលកដឡជ�ឡេទថក េដដ ន ឬ កផ�េ វចា

គទ កែផកចប ាងនេេមេនា ដចែដេ

ណឡ េនបេកសេឡហ�ឡស ន ដចមនេដបរបេន

កពបអប ២.១១ បនអនពងត�។

េនកពបេកសសេ ប ដឡជ ៨០% សវតេកកេដបចទកន កបែបបបៃះណឡ ែដេផ�េសវកនវេសឡនះគក ចទេពាកតតា

នវ េបេ េទេេឡដឡបៃះណឡ សមបស�ឡ នវបពស េកសន�ត វ

សមបស�ឡ នវបពស នវ កាេែបបវនផ�ងក។ េបឡេះាជ

ដេចកា�ឡ នះជមា ស នវសវកនវអទណចេេឡដឡជ�ឡ កទបទផពតសវតេនេេឡ

សនកតវ ែដេតទណេដងអកែថះទ/អកតទណ េេថ

Matai ែដេតតងបនេាឡសេ ឡសេកកឯនះះឡេស េដឡឡ

� តតា នវ ដននទកេបឡបសដឡជ�ឡ នវកះ សត�វបស

េស របប�ា េ កាេដឡបៃះណឡ េទ� អកដៃក។ ានកេ

េសច�ឡសេចចវត�ែដេ Matai បនេជពឡេេឡ តតងបនសេដ

េដេេនកពតពកកកេបនពបណ�ន ះកននដឡជ�ឡ នវ

ប� ដឡ។ េបឡេះាបឡជ Matai នេេចឡនេនជបពសេដង បបពែន�

មន Matai ងចទននតចជស�ឡផែដ។

ចបភវបេែបបបៃះណឡ ឆក ទ១៩៦៥ ែចអទះ ឡកាេជផ�ងក

នងដឡបៃះណឡ លដដ ន�ឡជនធនជជតវ នវ ប វស ន (ាទនស

ពខ� មា សដឡែបបបៃះណឡ ) នវ អកេបឡបសដឡ (អកាេ)។

សបនផ�េដទេណឡ កដព ាេដឡ ាទនស� មា សដឡែបប

បៃះណឡ េដឡឡេាដសលកទនសផេបេគាននែដេបនេឡតេេឡ

ះឡអតឡតកេ េនេះេែដេមា សដឡែបបបៃះណឡ ះនែផ� េទេេឡ

េធង ឡបសអកាេ េដឡឡេដបចទឯស។ សបនាន

ដទណន ដេមា សដឡអទះឡដទេណឡ កាេដឡផ ែដ កព េនារបប�ា េ

កះន េអទះឡេខណ� ះទ អសៃនកាេ េដឡឡធនថ

េខណ� ះទ េនា ត�ពាប ា ទ អទះឡអពឡែដេមា សដឡែបបបៃះណឡ

ះទ អស (សនកតវ) ចបន។

េបឡេះាជបឡជបពស នវស�ឡមនសវកនវេសឡគក កពកកកេបនដឡជ�ឡ

េដង បបពែន� ស�ឡជេចឡនខពាកងេដនអទះឡសវកនវបសះេេ។

េេឡែេែត Matai ជស�ឡ េបឡះពទេនាេសតេក ស�ឡែែត

បឌពេ២ ៖ ប ចប 62

ះពទមនកចេ េនកពកចច នវកះវនផអទះឡកេដបចទ

ាេដឡេេឡង។ កែដេមនបពេ�េវជស�ឡកនែតេចឡន ផ�េ

ដទបន នដេមា សដឡែបបបៃះណឡ អទះឡកេដបចទាេដឡ ចាង

ះន បេគាននៃនាទនងែផក ចប ែដេផ�េានេដងដដ ភវបេ

ាងនកេជពឡ� ដទេណឡ កាេដឡ កនែតមនកចេ ះឡេប

នេឡពះនន កនែតមនេកននះងងកកេបន នវកនែត

មនសជេងនឌ។

េេមផ�េាទនងែផកចបានដេបជះេដដានបក (LARC) េនបេកស

េឡហ�ឡស ន ែដេតតងបនអនពងត�ចេន� ាះឡឆក ទ២០០៣ នវឆក ទ២០០៦ េដងមនកគទ ក ះឡជនគះវភះេ ង វជឡអភវងឌននសហបជជតវ បេកសសពឡស នវ សហដដ

េ វ បនផ�េេសលែផកចប នវ មនេគេបទណបេដនដេបជះេដដ

ានបក អទះឡេបដបអនពងត�ចប េដឡឡេដាសងង វលកដឡជ�ឡបសះេេ។ ស�ឡ នវបពស

បនដព សពទាទនងះឡេេម នវ ែសពាទនងចទេពាប ង វលកែដេមន

េណនសេដដគក ែដេពះននេទនន ជ ជភវ ឬ ជ ជេដដ នែដេមន

បទណងដឡែដេអក ះះកកេបន កពអទេពេះេៃនទែណកដឡជ�ឡថក ជតវ

នវបេេេទ� បពសដៃកេកដតេនកពភវ។ េេមបនតាថះពទមទនង វលកដឡជ�ឡ

ែដេបនេឡតេេឡ ះឡកែេេា ឬ កសក តេេឡង ែដេបន� ដនថ ង វលក

បេភកេនា េនជង វលកែដេវនបតឡ ឬ ស�ឡមននះសេសឡកពកប�នសចកតវ

បសខ�នេទតពក។

េនកពណឡ កពេសង ស�ឡះវកមក តតងបន�ះពបសគតបេេផាបស

េសានគត ជងននឯសផ�ងកសសប។ េបឡេះាជដេចកា�ឡ �ះពម នវ

បប�នាឡដនងបសស�ឡមក េនា បនបដវេសជចេចះឡផា នវេដបចទឯស

េដងែេង េដឡឡប ជ អទះឡសវកនវបសះ េេកពកកកេបនផាេនា។ េកង

េះេែដេ ជ ជេដដ នបនបង� កនចវត� ស�ឡះវកមក េនា ះឡកនទងណឡ

េនា េទតពក នវេដងសែតវនបនប�ជ នណឡ បសគតេទកនតពក

េដដ ន ស�ឡះវកមក េនា បនេទសពទាទនងះឡេេមផ�េាទនងែផកចបានដេ

បជះេដដានបក េហឡងកឡបទផពត បនឈនេទដេកឯនះះេះដង

ជងសនកតវបសគត។ ដេចកា េេមផ�េាទនងែផកចបានដេ

បជះេដដានបក បនាងដេស�ឡែដេមនង វលកដឡជ�ឡ បបពែន� បកះវេសជននបស

េេមេនា បន� ដនថ េេតតងក� មននងវចាគទ ក នវាទនងែផកចបង

ដ ន មទ េដឡឡេជពឡ� បេសឡេេឡ នងសជេងនឌកពកេដាសងង វលកដឡជ�ឡ ែដេ

នវគបកដដ នងបជវនេេឡកនចវត�ស�ឡ ចទេពាកប�នសចកតវ។

បអប ២.១១ ៖

ាទនងែផក ចប

សមបបជានានបក

បភះ ៖ World Bank/FAO/IFAD, 2009a: 150–151.

អ�កស�សពឡង វេ មនតនកឡជងដសទននកពកផ�េវចាគទ កែផក ចប សមបអភវបេវចាេេឡ

បឌពេ២ ៖ ប ចប 63

កកនកបដឡជ�ឡបបេដងកកកេខពសតតង។ អ�កចប ចផ�េាទនងែផកចបជែស� េនកព ណឡ បសបពេ�េ េហឡងសបេះេជងគក េនាែដ អ�កះទ េនា ែែតមនសតនះ នវ ណត�វកងកពកបន�បណ�ន ង វលកជងពកនសស� នវ កកេងណឡ សេសទននេនកពតពក ផែដ (UN-Women, 2011: 118; World Bank/FAO/IFAD, 2009a: 151; FAO, 2006a: 160; Kapur, 2011)។

ណឡ សេ ចាងះនកអនពងត�ននបកប�នត�វែដេមនសជេងនឌ េនកពចបភវបេ នវ នវងតែដេះកេទនន ប ដឡជ�ឡ ះះទ ធន� មននងអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដង សជេងនឌ។ ឧះហណន កពណឡ ែដេចបបៃះណឡ តតងបនអនពងត�កេទកង ណឡ សេ ច ពះននេទននទែណកេទេេឡកវដដនះងចទននៃនចបបៃះណឡ ែដេមននះេ ឡសេអឡ ជជកាទនស ះទ សក (FAO, 2006a: 166)។ ដេចកា វចាគទ កែផកចបះឡស� សពឡង វេ ចេជពឡ� តពកក� ងជគន� ងដមនសនបេគាននសមបអនពងត�សជេងនឌ។

ជ នកប អ�កស� សពឡង វេែែតមនបសវកននះបទផពត េនេះេែដេះេេេជពឡកងសហ បតវបត�វកជងដដ ភវបេ ដចមនេដបរបេនកព បអប ៨.១២ ះកេទននបេកសបប េឡស ន ែដេវចាគទ កះឡស�សពឡង វេមនសនសទននគប ន� ទ កពកេជពឡ� បេសឡេេឡ នងសជេងនឌេនកព អភវបេវចាេេឡកកនកបេកង វជឡែបែចដឡជ�ឡ។

បអប ២.១២ ៖

កអនពងត�ននេ�

េនកពវចាគទ ក

ែផក ចប

បភះ ៖ ILC, 2010c.

េេមងេនកព បេកសបប េឡស ន ែដេកកេបនេនវជវគទ កះឡសហះនននះដឡជ�ឡ អន�ជតវ កពឆក ទ២០០៩ នវឆក ទ២០១០ បនបេបឡត� មននងេណនម ជវកាទនងែផក ចប

(LACs) ែដេមនអនពេណនម ជវកេធង ឡ េនកពសកចទនន៥ ៃនេខត� Sindh ។

េណនម ជវកាទនងែផក ចប បនេេឡេេឡ នងណឡ ស�ឡែដេទះពបេេទននក

ប�នាទះសបឆទ េទននកែបែចដឡជ�ឡបសះេេ េកង វជឡែបែចដឡ (LDP)

បសដដ ភវបេេនកពេខត� Sindh នវបនររ ទ អតឡតមា សដឡះឡកប�នាទះសចទេពាក

ផ�េដឡបសះេេ េទ� អកកកេផេជស�ឡ។

អ�កស�ឡ តតងបនបេបឡតេេឡ េនកពសកចទនន៥ េហឡងេេមបនបណ�ព ាបណ� េ

សមាវបសអ�កស�ឡ អទះឡកេបេអ�ក នវកផ�េាទនងដេស�ឡែដេ

មនប ះកេទននសវកនវកកេបនដឡជ�ឡសបចប េកង វជឡែបែចដឡជ�ឡេនា។

េណនម ជវកាទនងែផកចប នវអ�កស�ឡ បនសហកផ�េេសលែផកចបានដេ

ស�ឡចទនន៥០ន ែដេដឡែដេះេេេកឡបតតងបនផ�េាន ទះពសវតេកបណ�ន ះះ

េហឡងជេកនផេ ណឡ ចទននពណ� េតតងបនេដាសងេដងេជេាង។ ណឡ

ចទនន៣៦េកដត តតងបនអតឡតមា សដឡដបណ�ន ង វ េកងេះេមនកតសហតវះឡ

េណនម ជវកាទនងែផកចប នវ អ�កស�ឡ។

េេមេនា បនេដនសតថ កផ�េាទនងែផក ចប ះះ� មនកេប�ជ ចវត�

ងនេះេែងះឡមា សាទនង នវ មា សេនវជវ សងេដងណឡ ងចទនន ែដេ

បឌពេ២ ៖ ប ចប 64

េណនម ជវកាទនងែផកចបបនគទ ក តតងបនប�ជ នេទកនបះននងពត�វជផ�ងក

វតខមស ស�ឡែដេពះននេនកព ណឡ បណ�ន តតងក� មនកបន�ផ�េាទនងែផកចប

េហឡងេណន ម ជវកាទនងែផកចប នវអ�ក ស�ឡ តតងកអភវងឌននសតនះរេខ�ន

បសះេេ េដឡឡផ�េ វចាគទ កេនាេនឯបះននងពត�វជផ�ងកវតខមស។ េេមបន

េដនសតផែដថ បែន ះឡេេឡកេជពឡ� ដដ ភវបេមនេណេនង នះចទេពាប

សជេងនឌ េនកពង វជឡបសះេេ ែដេះកេទននដឡជ�ឡ លមនសនសទនន

ផែដ ែដេតតងមនងពកនសស�សមបកចេ េដងរេជងន�ឡែដេេជពឡកង

េនកពង វជឡះទ េនា។

ស�សពឡង វេ នវអ�កអន�ជតវនន ចផ�េកបណ�ព ាបណ� េានដេាទនងកចបសហេនន េដឡឡ េជពឡកងេេឡប េងនឌ េនវតសហេននបនផែដ ដចមនប ជ ានះឡឧះហណន េនបេកសឥណ� បហទបហវ នវ Commonweath Secretariat កពបអប ២.១៣។ ាទនងកចបសហេ ន ចផ�េ វចាគទ កែផក ចប េដងចទណងថង វកកពវតះបេ� តសម� េ សងេដងះ េេតតងក កបណ�ព ាបណ� េតវចជេធង ឡែដេមនេណនសត�វេះេេ។ ះេេមនសនសទននផែដ េនកពវចាខវតខទេដឡឡបេបឡនអនះែផកចប ដចមនះវនផបែនេកដតេនកព បឌពេ៥។

េនកពបេកសឥណ� សមេស បនតទបនានបកេេឡ ង វ េន សពឡនេនត (SARRA) បនផ�េកបណ�ព ាបណ� េានដេាទនងកចបសហេនន អទះឡ

បជាន ពេសមននែដេសេនកពៃះ កពដដ នដ បេដស កពឆក ទ២០១០

េដងសហកជងន�ឡដដ ភវបេជនខមស ែដេកកេខពសតតងេេឡប ៃះេេឡ

ប វស ន នវ ពេសមនន។ សវក សបណ�ព ាបណ� េាទនងកែផកចបងនេះេ

៤ៃថថ សមបបជាន ពេសមនន ចទនន ៦៣ន (នេេចឡនជស�ឡ នវ ងពងាន)

មនកបសងះកេដងរេជងដដន�ឡងប នវ ន�ឡជនខមស

ដៃកេកដត។ េនាេនជេេឡកឡ១ ែដេមនកបសងះកេដងរេែបបេនា

េហឡងលបនាក� មនកទនពចវត�ះឡបជាន ពេសមនន ះះទ េេឡមស�

មនវចាសនន នវ កេជពឡ� បេសឡេឡ នងចទេណាដនបសបជាន ពេសមននអទះឡ

នឡតវង វជឡចប នវ នឡតវង វជឡដដបេ េដឡឡកកេបនប�ដឡ។ សមេស បនតទបន

ានបកេេឡ ង វ េន សពឡនេនត បនបែបចបស�ឡះឡសវកនវដឡជ�ឡ ឆក ទ២០០៦

ជនស កពសក (នសេតេហ�) នវបនេបាះពមចទនន ១.០០០ ចប

ះជងននះតមនជែស�សមបបជាន ពេសមនន អទះឡេបដបដព

សពទកបេេដឡជ�ឡ។ ាទនងកែផកចបែដេេកឡបកកេបនកបណ�ព ាបណ� េថឡ

េសឡែតពណ� េ បនបទេះព សពទកបេេដឡជ�ឡបសះេេេដងខ�នឯ

នវបនាងដេេស ពេសមននចទនន ៤៥ េសដៃកេកដត កពកបទេះ

កះទ េនា។

បអប ២.១៣ ៖

កបណ�ព ាបណ� េ

ាទនងកែផក ចប

សហេនន

សមបកង

េេឡប េងនឌ

បភះ ៖ Catherine Gatundu’s presentation on “Africa experiences of civil society involvement in land policy process” at the May 2011 technical workshop; Marianna Bicchieri’s presentation on “Gender and Land Project – Mozambique” at FAO, Rome, 13 May 2010; ILC, 2010d; Catherine Gatundu, personal communication.

សវតេកេេមេងនឌ នវសវកនវដឡជ�ឡបសខ�ន ែដេមនងនេះេ៣ឆក ទ េនកព

បឌពេ២ ៖ ប ចប 65

បេកស បហទបហវ នវ េដងមនវចាគទ កះឡបេកសនេង អ�ក FAO

នវាណ� េបណ�ព ាបណ� េែផកេតវងពត�វ នវងពត�វជ (CFJJ) ែដេជស បន

ដដ ភវបេ បនចបេផ�ឡងេ�បណ�ព ាបណ� េាទនងកចប នវវចាគទ កេនេដដ ន

អទះឡេងនឌសមបស�សពឡង វេ ង វសងសធណន នវ េដននទសហេ ន។ ង វជឡ

បណ�ព ាបណ� េងែដេកេទកងជេនា អទះឡប ដឡជ�ឡសមបេច េធង ឡ

នវន�ឡនេបេ ែដេមនបតវបត�វកចបាទ ះឡឆក ទ២០០០ បនបង � េាឡ

អទះឡេសច�ឡតតងកកពកផះពផផងះតមនអទះឡចបភវបេថឡ ានដេតអ�

ដដ ភវបេេដដ ន នវ ស� សពឡង វេ ែដេេជពឡកងេដងរេជងបជះេដដ

ានបក។ ងេ�បណ�ព ាបណ� េាទនងកចប បនចបេផ�ឡកពឆក ទ២០០៥ េហឡង

េេមបនអភវងឌ បឌពេអទះឡេងនឌងកពឆក ទ២០១០ ែដេែសព េជពឡកង

េេឡប េងនឌជងបពស ះះទ ស�ឡាងនងេ�បណ�ព ាបណ� េាទនងកែផក

ចប សវក សថក សកសមបេច ះារា ជ នវ នងនេបេ

ង វជឡគទ កបេចាេកសេនេដដ ន នវងេ�ននេនាសហេនន។ េេម

េេឡមសកងេដនផែដ អទះឡសវកនវដឡជ�ឡបសស�ឡ នវសនះេងនឌ ាងន

ងពកននកតសហតវថក ជតវង។ សតតងបនផះពផផងគប កេទកង ជនស

ជតវសទននះទ ៤ របប�ា េកផះពផផងសេនេេឡ ងងនត រទ បដ នវ

បតវកវន េសដងេបេទនាឡងចេ នវែខ តង ឡេដអ ះះទ ាងនកសែ�េ ន

ាសហេនន ង វក ព នវបះននផះពផផងដៃកេកដត។ េេមទះពផេវតេសដងេប

ងសមបប�ា េេទកពសម� នសវផៃនង វជឡបណ�ព ាបណ� េាទនងកចប

នវ ង វសងងពត�វជ ែដេមនេណនកេទកងជេនា។

នេសដងេប Commonweath Secretariat ែដេតតងបនផះពផផងេនឯវចាបាពទ ដដន�ឡងពត�វជេនបេកសអស� េឡ កពែខបដ ឆក ទ២០១១ នវផះពផផងេក

នះជៃដេជងអ�ក ActionAid មនេគេបទណ “ផ�េះតមនជែស�

សទននានដេតអ�ពះននះទ អស ែដេេជពឡកងសទេេជពឡ� មនបសវកននះ

ចទេពាកះះជនធន នវ សវកនវបសស�ឡេកចប នវកទេនដកម� ប”។

នេសដងេបេនា េនជឧបណន ងសសបសមបេច ន�ឡដដបេកព

េដដ ន េដននទែបបបៃះណឡ េដននទសហេនន នវស�ឡានបកេនថក េដដ ន

េហឡងេសដងេបេនា ននមនសនបេគាននជះវេសស សមបេបឡបសជេសច�ឡ

ែណនទបណ�ព ាបណ� េ នវ ឯសេគសមបាទនងកចបសហេនន។

េសដងេបេនាតតងបនេបាះពមជនសជេចឡនេផគក នវផ�េនងេសច�ឡែណនទជ

ាទន សមបអភវងឌ� មនកងេដនេបាកេជងងអទះឡចប នវ

េេឡកនចវត�� មនកអនពងត�ននចបេះេេ េដឡឡកពេកននះបសស�ឡកព

កកកេបនសវកនវដឡជ�ឡ។

េេមែដេតតងបនះវនផេនកពបអប ២.៧ បនេបឡបសវចាគទ កះឡាទនងកែផកចប ជង វជឡ ង សមបគទ កដេដទេណឡ កផ�េប�ដឡសហេនន។ េេមេនា មននះៃចក បឌវតជះវេសស កពកែសព

បឌពេ២ ៖ ប ចប 66

បេបឡត� មននងវត នវ បេភកៃនវចាគទ កែផកចបែដេមនបសវកននះបទផពត េដឡឡធន� មននង អភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ េនកពសហេននេដដ ន ដចមនេដបរប បែនេកដត េនកពបអប ២.១៤។

បឌពេ២ ៖ ប ចប 67

េនកពេេមផ�េប�ដឡសហេនន េនបេកសេឡេប ឡគប បហទបហវ នវង� នដ ដចមនេដបរបេនកពបអប ២.៧ កសហេនន តតងបនផ�េាននងាទនងែផក

ចបកពវតេផគក ខណនេះេែដេះេេអនពងត�ាដទេណឡ កផ�េប�ដឡ

សហេនន ែដេតតងបនផ�េ ណត�វកងសបចបេដងបេកសបសះេេ។

ងឌននះបសកះទ េនា តតងបនតតះវនវត េហឡងេកនផេតតងបនង

េបដបេជដប នវង វនេ េដឡឡ ទណតថេតឡអ�កអន�ជតវ ដដ ភវបេ នវអ�ក

វនែនដដ ភវបេជតវ ចគទ កដេកអនពងត�ននបកប�នត�វស�ឡះឡកផ�េប�ដឡ

សហេននេដងេបដបណ។

េនកពបេកសនឡង សហេននចទនន២០ តតងបនេសកឡសពទ� ចេ េនកព

េេមេនា ែដេសហេនននឡងតតងបនចតាទ � សវតេនកពកង

កពចទេណក ះទ ៤ ែដេកកេបនវចាគទ កែផកចបកពវតខពសគក ៖

កអប ទ នវ កបណ�ព ាបណ� េអទះឡចបបចទែខ តតងបនផ�េានេដង

កកងេធង ឡាេដដ នង នវអកចសហេនន/អកបេចាេកស

កពេនា សមាវសហេននះទ អស តតងបនអេ�ជ ឡ� ចេ េនកពងេ�

បណ�ព ាបណ� េះទ េនា េហឡងង វធនកជ តតងបនអនពតេដឡឡធន

� មនកចេ ះឡស�ឡ។

វចាគទ កះឡាទនងកែផកចបះឡ “ាទនងកែផកចបេេឡប ដឡជ�ឡ”

ែដេតតង បនេបាេឆក តេាឡសេ ឡស

នវបេឡកងេនាសហេននចទនន២ប (ស�ឡ ១ប នវ បពស ១ប

េនកពបេកស បហទបហវ នវ ង� នដ នវេទា

ាេឡសបសសហេននេនកពបេកសេឡេប ឡគប ) ប ននកអប ទ នវ

កបណ�ព ាបណ� េអទះឡចបបចទែខ - ាទនងកែផកចបបនកកេកបណ�ព ា

បណ� េសពឡាេ របប�ា េះទ កប�ា េកងងេគា នវងពកនសស�

សមបបន ពឡសវកនវែបបបៃះណឡ េទននចបជតវ នវ េគេកណន សវកនវនពស។

កអប ទអទះឡចបបចទែខ

នវវចាគទ កបេចា េកសេះេេះឡេធង ឡេនកព េេម

នវក កងាេដដ ន េនកពដទេណឡ កផ�េប� ដឡសហេនន

របប�ា េាទនងេេឡកេដាសងកទនស។

កតតះវនវត -

សហេននបនចេ េនកពវចាបាពទងែដេះេេតតងបន

ផ�េាននងឯសចប នវនវងតជតវស�ឡះឡដឡជ�ឡ េសច�ឡែណនទ នវសម� ន

បណ�ព ាបណ� េដៃកេកដត អទះឡកអនពងត�ននាដទេណឡ កផ�េប�ដឡសហេនន។ េនកពបេកសះទ ៣ សហេននែដេបនកកេវចាគទ កះឡាទនងកែផកចប

បអប ២.១៤ ៖

េេដនបកះវេសជនន

អទះឡ វចាគទ កែផក ចប

បភះ ៖ Rachael Knight’s presentation on “Gender-equitable participation in land governance: community land titling in Liberia, Mozambique and Uganda” at the May 2011 technical workshop; Knight 2011; Catherine Gatundu, personal communication.

បឌពេ២ ៖ ប ចប 68

នវកអប ទ ះះទ កបណ�ព ាបណ� េអទះឡចបបចទែខ (ចទណព ចកឡ២ េនកពប�ជ ឡ

រងននេេឡ) បនកកេេជេាងន� ទ បទផពត កពកប�ា បដទេណឡ កចពាប�ជ ឡ

េដងេជពឡបនបេសឡជអក ែដេបនកកេវចាគទ កែផក ចបេះ េេ។ ាទនងក

ែផកចបេដឡតនកឡងេ� តសម� េ កពកគទ ក� មនកចេ បស

សហេននេនកពេេម។ េទេហឡ ះទ េនា បន� ដនថកបណ�ព ាបណ� េ នវ

កតតះវនវត េទេេឡាទនងកែផកចបសហេនន ែដេតតងបនេបាេឆក តេាឡស

េ ឡសកពេដដ ន ចជង វជឡងែដេចទណងតវច មននះស�វសវកនវ នវមន

បសវកននះកពកគទ កដេសហេននជេចឡន ាងនដទេណឡ កចឯស

អទះឡដឡជ�ឡ។ បកះវេសជននបសេេមបន� ដនផែដថ កផ�េប�ដឡសហេនន

ចកកេបនកគទ កបេសឡបទផពត ះឡាទនងកចបសហេនន េកកតត

ះវនវត ះឡ ពគទ កែផកចប នវបេចាេកសងក។

ប ងដសទននចពេកង េនជេសច�ឡតតងកកពកះវចណែសព ដទេណាសងបបេដងនះ ៃចក បឌវត ជះវេសស េនវតេដដ ន។ បអប ២.១៥ េដបរបអទះឡកហ� ទេ ឡេ ែដេជងន�ក ងសមបវចាគទ កែផកចប េនកពបេកសេនគប ។ កហ� ទេឡេ ចសមេសមម ជេទេេឡ បះននងពត�វជផ�ងក នវេដឡតនកឡជគន�ងសមបផ�េាទនងែផកចប ានដេបជះេដដេដដ ន េនកពដទេណឡ កនឡតវង វជឡតពកកពេដដ ន នវ ងន�កេដាសងង វលក។ កះទ េនា ចេដឡតនកឡ ងេកដតជងន�កងែដេមនេណនកនែតកេទកង សមបអភវបេវចាេដងមនកចេ េនថក េដដ ន។

បអប ២.១៥ ៖

ក ហ� ទេឡេសហេនន

សមបគទ កដេ

សវកនវ ស�ឡ កពកកកេ

បនដឡជ�ឡ

បភះ ៖ GROOTS Kenya, 2011.

អ�កស� សពឡង វេ ែដេមនេឈ ាថ GROOTS Kenya បនាងដេសហេនន

េដដ នេនកពសក� កពនឌ កពកេដបចទបេបឡតកហ� ទេឡេប ដឡជ�ឡ នវកះ សត�វ

េនកពសហេនន (WDGs) េដឡឡកពស�ឡេមប ង នវ ពមទ ព ះឡកបតបដឡជ�ឡ

នវកះ សត�វបសះេេ។

កហ� ទេឡេប ដឡជ�ឡ នវកះ សត�វេនកពសហេនន មនេដដ នែផ�េេឡេទនវតថ

សមាវសហេននះទ ស�ឡ នវបពស េេជពឡក គក េដឡឡកបសប តក ទេភបទពនេទ

េេឡសវកនវកកេបនកះ សត�វ េនកពសហេននបសះេេ។ កហ� ទេឡេប ដឡជ�ឡ

នវកះ សត�វេនកពសហេនននឡង មនសមាវជបពស នវស�ឡ ចេន� ាះឡ ១៥ន

េទ ២៥ន ែដេបនសេចវត�េកងេះេមនដទេណឡ កសហេននែបបចេ ង។

ដទេណឡ កេនា មន កបប នបមណេទេេឡេសច�ឡតតងកសហេនន កេេដេ

អកពះននសទនន ដចជ ចសះនះច េនកពភវ អ�កសវកនវនពស នវ ជ ជ

ថក េខត� ាងនកែច ទែេេកនផេៃនកបប នបមណ នវកះន េអទះឡផេបបា

ពេៃនក ទេភបទពនសវកនវដឡជ�ឡ ះះទ វចាសននេនកពសហេនន។ អក ចេ ជស�ឡ

កកេបនកេេឡកនចវត�ជះវេសស។ េនេះេែដេក ទេភបទពនសវកនវដឡជ�ឡង មនក

ពះននជងសមាវសហេននងងេគា កហ� ទេឡេប ដឡជ�ឡ នវកះ សត�វ

បឌពេ២ ៖ ប ចប 69

េនកពសហេននេជពឡកទណតេទេេឡអ�េហតពៃនណឡ ានដទណន េទកនសមាវ

សហេននដៃកេកដត នវេជពឡកសកាសេេដឡឡធនថ ានែដេបនបះនត�អទេះឡ

ទេភបទពនបេេកះ សត�វេទ� មា សសវកនវសបចបង វ ។ ង វជឡសស�សកា

សេេផគក ជេចឡន តតងបនងេបឡបស ែដេមនកចេ ះឡេដននទ

សហេនន ន�ឡដដ ភវបេេដដ ន េដននទដៃកេកដត នវចសះនះន ច ។ កពណឡ

ចទបច កហ� ទេឡេប ដឡជ�ឡ នវកះ សត�វេនកពសហេនន េដបចទ� មនក

ដព បណ�ន េនឯតពក នវ ធនថង វធនបសតពកតតងបនអនពងត�។

កហ� ទេឡេប ដឡជ�ឡ នវកះ សត�វេនកពសហេនន កកេបនផែដនងកប�ជ ន

ះឡបជះេដដ ឬ ស បនងចទនន ដចជ នេបេ បះននងពត�វជ ជ ជថក េខត�

អកចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡថក សក អ�ាទនពទាាង វលកដឡជ�ឡ នវកបនផភវបេកកេបនពកង

តតះវនវត ដឡជ�ឡ។ សហេននផ�េតវេគបេតេប ាងនកលងតៃ� នវកតត

ះវនវត េេឡ ង វ ែដេដននទេជពឡេដងក ហ� ទេឡេប ដឡជ�ឡ នវ កះ សត�វ

េនកពសហេនន េហឡងកហ� ទេឡេប ដឡជ�ឡ នវកះ សត�វេនកពសហេនន ែដេ

កកេបនេជេាង តតងបនេេឡកនចវត�� ែច ទែេអទះឡងឌននះ នវកអនពងត�នន

បសះ េេ ាងនករ� សប�បកេះសវធនន ឬ កសននវចាេទកនសហេននដៃក

ែដេាបបកាប សេដដគក ។

ាងនៃដេ ដចជ GROOTS Kenya នវកឡនក ងដៃកេកដត សមាវបស

ក ហ� ទេឡេប ដឡជ�ឡ នវកះ សត�វេនកពសហេនន េនកពសក � កពនឌ បនកកេ

កបណ�ព ាបណ� េេដដ ន កពនជាទនងកែផកចប ែដេបបេណន� ះេេ

ចផ�េកសកាសេ លនេឡង វលក នវដទបន នែផក ចបជេដដ ន។ ក ហ� ទេឡេ

ប ដឡជ�ឡ នវកះ សត�វេនកពសហេនន ស� មនកងេដន នវផ�េះតមន

ដេបជះេដដអទះឡបណ� សសបសមបផសន�វសពខសពងតវនះឯស

ែដេកព សវកនវបសះ េេផែដ។

កហ� ទេឡេប ដឡជ�ឡ នវកះ សត�វេនកពសហេននេនកពសក� កពនឌ បនគទ ក

ដេដដបេេខត� ាងនកេដាសងណឡ េនថក េដដ ន នវកកតបនង

សមម ជេទេេឡបះននងពត�វជផ�ងក។ កៃចកបឌវតថឡដៃកេកដត មន េកននះបស

កហ� ទេឡេប ដឡជ�ឡ នវកះ សត�វេនកពសហេនន កពកេជពឡេសច�ឡែថ� កពអទេព

េះេែដេមនណឡ ដឡជ�ឡេនកពបះននងពត�វជផ�ងក។ ាងនកផ�េបងកណន

បចទែខ ានដេដដបេេខត� អទះឡកបទេះកងបស ជ ជែបបបៃះណឡ

កហ� ទេឡេប ដឡជ�ឡ នវកះ សត�វេនកពសហេនន បនបង ខ�នឯថ

ជេជនបងងដេ� បេសឡៃនអភវបេវចាេដងមនកចេ ែដេផ�េវចាគទ ក

ដមនតៃ� សមបអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងកកកេខពសតតង នវ

មនសជេងនឌ។ គប ណ ពវ កហ� ទេឡេប ដឡជ�ឡ នវកះ សត�វេនកព

សហេនន ាបបកាប បេងចទនន ដចជ ពាកកកេស� េ ឧបសេ�រ ទ សា

ែផកហវ�នងតព នវងបជ ពាេដដ នបងន� (ក វគេង) នវអទេះឡះពេង។

បឌពេ២ ៖ ប ចប 70

បឌពេ២ ៖ ប ចប 71

✓ បប នបមណេទេេឡបេភក នវ

វតៃនវចាគទ កែផកចបែដេសហេននតតងក

របប�ា េង វជឡបេសឡបទផពតកពកសបសេ� មនវចាកពសវកនវដឡជ�ឡបសស�ឡ

នវកងងេគា កពអទេពេះេែដេមនវចាខវតខទផ�េប�ដឡសហេនន។

ប�ជ ឡេផបរត២.៥ ៖

កធន� មន

វចាគទ កែផក ចប

បបេដងសជ

េងនឌ

បភះ ៖ WOLREC, 2011; YWAP, 2011; RWN, 2011; FAO, 2001: 29–34.

✓ បណ�ព ាបណ� េាទនងកចបសហេនន� េចាេជពឡកងជងស�ឡ នវ បពស

សងេដងបពសតតងកគទ ក� មនករ� សប�ផែដ។ ផ�េ� ាទនងកចប

សហេនននងវចាគទ កហវ�នងតព វចាគទ កែផកភស�ពន នវវចាគទ កដៃកេកដត

ជះវេសសកពកគទ កដេក ងងេគា ដចជស�ឡេមប ង ពមទ ព នវ

ានជតវេដឡនេតវច។

✓ េដបចទបេបឡតកហ� ទេឡេសហេនន

នវនជ បកទនកទនះេេេទននាណ� េ ាទនងែផកចប

េដឡឡកកេបនវចាគទ ក។

✓ េដបចទបេបឡតតពកកពេដដ នចេត នវ ក វគេងចេតសមបចពាប�ជ ឡ

ពហនះវពហន ប�ជ ឡទេណឡ ត នវប�ជ ឡណនះ េដឡឡេជពឡ� កនែតមននះ

ងងសេសមបបជះេដដ កពកកកេបនឯសចបេដដ ន នវ

ដព បណ�ន េនកពបះននតពកផ�ងក េនេះេែដេស បនេដាសងង វលក

ែបបបៃះណឡ ឬ ស បនេដាសងង វលកកពេដដ ន វន ចេដាសងណឡ

ះទ េនាបន។

✓ អភវងឌននេដដ នកវនកនងងអទះឡណឡ េនឯតពក នវ ណឡ ងពត�វសស�

ាផ�ងចប ែដេេេឡមស នវគទ កអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបប

េដងសជេងនឌ េនវតថក ជតវ នវបេបឡតងពកននកណន េេឡមស

កងេដន េដឡឡានដទណន ដេអកហ� ទេឡេសហេនន នវ ាទនងកែផកចប

អទះឡឧះហណន ះទ េនា។

✓ េេឡកនចវត�� មនកចឯសអទះឡកអនពងត�ននេ� នវ កេដនសតះឡគក

េទង វ េទ។

ចចចទ!

អភវេផគក បបេដងនះៃចកបឌវត ចទេពាវចាគទ កែផកចប េនជអភវែដេ

មនបសវកននះបទផពត។ ដដ ភវបេេទណត� មននងឧះហណន ងះឡវតទះេ បបពែន�

អ�កស�សពឡង វេ មនសនសទននន� ទ ផែដ កពកេឈចប នវ គទ កដេ

បជះេដដេនេដដ ន។

ទណតសម� េ

បឌពេ២ ៖ ប ចប 72

៥ Marianna Bicchieri, Patricia Costas, Nigel Edmead, Debbie Fletcher, Renée Giovarelli, Rachael Knight, Martha Osorio, Rebecca Sittie, Josephine Stowers-Fiu and Margret Vidar បនផ�េធតពចេសទននេនកពបឌពេេនា កពអទេពេះេៃនសវក ស បេចា េកស ែដេបះនត�េជពឡេេឡ កពែខឧសន ឆក ទ២០១១ េនឯក វគេងណ� េបសអ�ក FAO របប�ា េាងនកះវនផ បស កកង បេចាេកសចបចទននះឡកផែដ។

លមនសនសទននន� ទ ណស កពកែដេមនេដដ នចបតនតតង សមបបខណ� បកប�នត�វ នវ

បខណ� េគេនេគបង េដឡឡគទ កដេអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ

នវេដឡឡ� ងន�កអនពងត� នវតតះវនវត មនបសវកននះ។

កមនបះននចបេចឡន នវចបបៃះណឡ ផ�េនង�កសសមបស�ឡ នវបពស េដឡឡសេច� បន

នងសវកនវដឡជ�ឡបសះេេ។ េបឡេះាបឡជះទ េនា វនែនជដទេណាសងងនេះេែងេដង េមន

វចាខវតខទេដឡឡែសព�កសះទ េនា នវេជពឡ� បពេ�េេបបមនេកននះកកេបន�កស។

កេដបចទេសច�ឡពចប នវងត នវនឡតវង វជឡែដេមនកចេ នវមនកះវេគាេគបេ

ជងស�ឡ នវបពស ះឡកស�េផគក ផ�េនងវចាគទ កសទននចទេពាអភវបេវចាេេឡកកន

កបដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ។

កកកេបនងពត�វជ ះពទែែតមនសជេងនឌេេឡង។ លមននះចទបចែដេតតងេជពឡកង

ជងបះននងពត�វជែបបផ�ងក នវែបបបៃះណឡ នវ ងន�កេដាសងង វលកកពេដដ ន នវ

ងន�កេដាសងង វលកែបបបៃះណឡ េដឡឡសេច� បននងសជេងនឌ។

េេេេបឡបសអភវបបេដងនះៃចកបឌវត ចទេពាវចាគទ កែផកចប ដចជ កហ� ទេឡេ

សហេនន នវាទនងកចបសហេនន។ វត នវបេភកៃនវចាគទ កែដេេេតតងកេនកព

ប វបកនឡង េតតងបនបប នបមណេដងបកបងតក។

ដលសេងងមេាលសាខេ

ស�ម�� ចចម

បឌពេ២ ៖ ប ចប 73

• ងត�មនៃនចប នវ េគេនេគបងែដេគទ កដេអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដង សជេងនឌ។

• ចទនននេងៃនស�ឡ នវបពសែដេជសមាវៃនេណនកែកចបភវបេ។ • ចទនននេងៃនស�ឡ នវបពស ែដេជសមាវៃនកេដបចទេសច�ឡពចប ែដេេជពឡកងេេឡ ចប នវងត នវនឡតវង វជឡបពតសមនន ែដេះកេទននដឡជ�ឡ។

• ងត�មនៃនដទេណឡ កេដបចទេសច�ឡពចប េដងមនកចេ នវមនកះវេគាេគបេ ជងស�ឡ នវបពសះឡថក េដដ ន។

• ចទនននេងៃនសទេណឡ បសកស�ឡែដេតតងបនងះវចណ នវ េជពឡសមហណេទកព

េវខវតពបណន ចបែដេតតងបនអនពត។

• ងត�មនៃនចបស�ឡះឡកសកត ែដេមនស�តនះ នវគទ កដេទែណកេេឡកកនកប នវអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ។

• ចទននៃនងន�កអនពងត� នវតតះវនវត សមបចបភវបេ។ • ចទនននេងៃនស�ឡ នវបពស ែដេកកេបនកបណ�ព ាបណ� េអទះឡកកកេបនងពត�វជដឡជ�ឡ។ • ចទនននេងៃនស�ឡ នវបពស ែដេជសមាវៃនស បន នវងន�កេដាសងង វលកដឡជ�ឡ របប�ា េ កហ� ទេឡេកពេដដ ន។

• ចទនននេងៃនស�ឡ នវបពសែដេជសមាវ ជ ជែបបបៃះណឡ េដាសងប ដឡជ�ឡ។

• ចទននកផ�ចេផ�ឡេដឡឡេពបបទបតឧបសេ�កពកកកេបនងពត�វជដឡជ�ឡសមបស�ឡ។ • ចទនននេងៃនស�ឡ នវបពសែដេកកេបនវចាគទ កែផកចបកពណឡ ដឡជ�ឡ េនកពបះនន

ងពត�វជផ�ងក។

• ចទនននេងៃនង វលក ះកននសវកនវកកេបនដឡជ�ឡ នវកះ សត�វបសស�ឡេនចទេពា ពខតពក នវងន�កេដាសងង វលកេបះននតពក។

សតចនកលតរេរងនេេសេស

សរមម�� ែផកចចម

បឌពេ២ ៖ ប ចប 74

ឯកលេង Ahikire, J. 2010. Half full or half empty glass.

Decentralisation and women’s land rights in Uganda. Paper presented at the Women’s Land Rights Conference, Speke Resort Munyonyo, Uganda, 4---6 October 2010.

Carfield, M. 2011. Land justice in Uganda: Preserving peace, promoting integration. In E. Harper, ed. Working with customary justice systems: postconflict and fragile states, pp. 127----143. Rome, International Development Law Organization.

Daley, E. 2011. Gendered impacts of commercial pressures on land. Rome, ILC. www.landcoalition. org/sites/default/files/publication/902/ mokoro_gender_web_11.03.11. pdf

Daley, E. Dore-Weeks, R. & Umuhoza, C. 2010. Ahead of the game: Land tenure reform in Rwanda and the process of securing women’s land rights. Journal of Eastern African Studies, 4(1): 131---152.

Djusaeva, S. 2012. Promoting rural women’s rights to land: UN Women programme experience in Kyrgyzstan and Tajikistan. Paper prepared for the Expert Group Meeting on Good Practices in Realizing Women’s Rights to Productive Resources, with a Focus on Land, organized by UNWomen in collaboration with the United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights, Geneva, 25---27 June 2012.

Englert, B. & Daley, E. 2008. Introduction. In E. Daley and B. Englert. Women’s land rights and privatization in Eastern Africa. Woodbridge, UK, Boydell and Brewer.

FAO. 2001. Good practice guidelines for agricultural leasing arrangements. Land Tenure Studies No. 2. Rome.

FAO. 2002c. Law-making in an African context: The 1997 Mozambican Land Law, C. Tanner. FAO Legal Papers Online No. 26, Rome.www.fao.org/ fileadmin/user_upload/legal/docs/lpo26.pdf

FAO. 2004. Leasing agricultural land. Land Tenure Notes No. 1. Rome. ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/007/ y5513e/y5513e00.pdf

FAO. 2006a. Gender and law: Women’s rights in agriculture, L. Cotula. FAO Legislative Study No. 76, Rev.1.Rome. ftp://ftp.fao.org/docrep/ fao/005/y4311e/y4311e00.pdf

FAO. 2006b. Land tenure alternative conflict management. Land Tenure Manuals No. 2. Rome. ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/009/a0557e/ a0557e00.pdf

FAO. 2008a. Compulsory acquisition of land and compensation. Land Tenure Studies No. 10. Rome. ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/011/i0506e/ i0506e00.pdf

FAO. 2009c. ‘‘We all inherited this earth’’, inheritance rights of widows and children in the context of AIDS: legal overview. Rome. (unpublished report)

FAO. 2011a. Governing land for women and men --- gender and voluntary guidelines on responsible governance of tenure of land and other natural resources, E. Daley and C.M. Park. Land Tenure Working Paper No. 19. Rome. http://www.fao.org/ docrep/014/ma811e/ma811e00.pdf

FAO. 2012b. Voluntary Guidelines on the Responsible

Governance of Tenure of Land, Fisheries and Forests in the Context of National Food Security. Rome. http://www.fao.org/docrep/016/i2801e/i2801e. pdf

Government of Samoa. 2008. Legislative drafting handbook. Legislative drafting requirements approved by the Attorney General for use in Samoa from July 2008. Apia, Legislative Division of the Office of the Attorney General.

GROOTS Kenya. 2011. Complementing the state: the contribution of the ‘‘watchdog groups’’ in protecting women’s land rights in Gatundu District, Kenya. Rome, ILC.

Guyer, J. 1987. Women and the state in Africa: Marriage law, inheritance and resettlement. Working Papers in African Studies No. 129. Boston, Massachusetts, USA, African Studies Centre, Boston University.

Harrington, A. & Choprah, T. 2010. Arguing traditions. Denying Kenya’s women access to land rights. Justice for the Poor Research Report No. 2/2010. Washington, DC, World Bank. ILC. 2010c. Women's Access to Land --- Project Brief 3: Promoting women’s property rights and ownership in Pakistan. Rome. (unpublished)

ILC. 2010d. Women’s Access to Land --- Project Brief 4: Sustainable empowerment of tribal communities through land rights movement with women partnership for securing dignity and equity. Rome. (unpublished) International Justice Mission. Our Work: What We Do.http://www.ijm. org/ourwork/whatwedo

Kapur, A. 2011. Two faces of change: The need for a bi-directional approach to improve women’s land rights in plural legal systems. In E. Harper, ed. Working with customary justice systems: Post-conflict and fragile states, pp. 73---92. Rome, International Development Law Organization.

Knight, R. 2011. The community land titling initiative: An investigation into the protection of customary land claims. In E. Harper, ed. Working with customary justice systems: post-conflict and fragile states, pp. 145---170. Rome, International Development Law Organization.

Mackenzie, F. 1989. Land and territory: the interface between two systems of land tenure, Murang’a District, Kenya. Africa, 59(1): 91---109.

Mackenzie, F. 1990. Gender and land rights in Murang’a District, Kenya. Journal of Peasant Studies, 17(4): 609---643.

Mackenzie, F. 1993. A piece of land never shrinks: Reconceptualizing land tenure in a smallholding 48 REFERENCES district, Kenya. In T. Bassett and D. Crummey, eds. Land in African agrarian systems. Madison, Wisconsin, USA, University of Wisconsin Press.

Magezi, J. 2010. The role of case law in upholding women’s land Rights. Paper presented at the Women’s Land Rights Conference, Speke Resort Munyonyo, Uganda, 4---6 October 2010.

McAuslan, P. 2010. Personal reflections on drafting laws to improve women’s access to land: Is there a magic wand? Journal of Eastern African Studies, 4(1): 114---

បឌពេ២ ៖ ប ចប 28

130. Nakayi, R. 2010. Is more less? Enhancing women’s access to

justice in Uganda. Paper presented at the Women’s Land Rights Conference, Speke Resort Munyonyo, Uganda, 4---6 October 2010.

Namutebi, M. 2010. The Office of the Administrator General and women’s land rights. Paper presented at the Women’s Land Rights Conference, Speke Resort Munyonyo, Uganda, 4---6 October 2010.

RWN. 2011. Experiences of women in asserting their land rights: the case of Bugesera District, Rwanda. Rome, Rwanda Women’s Network, ILC.www.landcoalition. org/sites/default/files/publication/956/wlr_5_rwn. pdf

Ssonko, M. N. 2010. The application of succession law in the realization of women’s land rights in Uganda. Paper presented at the Women’s Land Rights Conference, Speke Resort Munyonyo, Uganda, 4---6 October 2010.

ULA. 2010. The Uganda Land Alliance quarterly newsletter, Vol. 4. Kampala.

Undeland, A. 2012. Lessons learned and good practices in realizing women’s rights to productive resources with a focus on land: Kyrgyzstan and Tajikistan. Paper prepared for the Expert Group Meeting on Good

Practices in Realizing Women’s Rights to Productive Resources, with a Focus on Land, organized by UN Women in collaboration with the United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights, Geneva, 25---27 June 2012.

UN Women. 2011. Progress of the world’s women 2011--- 2012: In pursuit of justice. New York. http://progress. unwomen.org/pdfs/en-report-progress.pdf WLLA. 2010a. The impact of national land policy and land reform in Uganda. Accra, Women’s Land Link Africa.

WOLREC. 2011. Women’s access to land and household bargaining power: a comparative action research project in patrilineal and matrilineal societies in Malawi. Research Report No. 9. Rome, ILC, Women’s Legal Resource Centre. www.landcoalition.org/ sites/default/files/publication/959/wlr_9_malawi. pdf

World Bank/FAO/IFAD. 2009a. Module 4: Gender issues in land policy and administration. In Gender in agriculture sourcebook. Washington, DC and Rome.

YWAP. 2011. Assisting Kayole widows in gaining control to family land, Kenya. Research Report No. 10. Rome, ILC, Young Widows Advancement Program. www.landcoalition.org/sites/default/files/ publication/951/wlr_10_ywap.pdf

បឌពេ២ ៖ ប ចប 28

មឌា

ស បបន

បប� ដរយយមបអបោ នង តរងរបព

75 បអប ៣.១ ៖

ស បន នវេគេកណន ែណនទ 78 បអប ៣.២ ៖

សជេងនឌេនកពស បន

ដដបេដឡជ�ឡថក ជតវ 79 បអប ៣.៣ ៖

កចេ បសស�ឡេនកព

អភវបេវចាដឡជ�ឡកពេដដ ន 82 បអប ៣.៤ ៖

កចេ បបេដង

សជេងនឌេនកពស បន

ែដេះកេទននដឡជ�ឡ 85 បអប ៣.៥ ៖

កេជពឡកងជងស បន

ែបបបៃះណឡ 87 បអប ៣.៦ ៖

កសសតនះសមប

អភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ

បបេដងសជេងនឌ 90 បអប ៣.៧ ៖ កគទ ក� មន

កអប ទង វកនសស� នវ

បេចាេកសសមប ពម ឡ 91 បអប ៣.៨ ៖

ប បេចទេពាសជ

េងនឌេនកពសនះ នវ

បេចាង វកនដដបេដឡជ�ឡ

81 ប�ជ ឡេផបរត ៣.១ ៖

កធន� មនស បនដឡជ�ឡ

ែដេមនសជេងនឌ 86 ប�ជ ឡេផបរត ៣.២ ៖

កេជពឡកងជងស បន

ែបបបៃះណឡ នវស បនេដដ ន 88 ប�ជ ឡេផបរត ៣.៣ ៖

កសសតនះស�ឡ 89 ប�ជ ឡេផបរត ៣.៤ ៖

កអភវងឌននសតនះស បន

សមបសជេងនឌ 92 ប�ជ ឡេផបរត ៣.៥ ៖

សនះសមបបេកសនន

ែដេមនេម� តេងនឌជថនជថ 93 ប�ជ ឡេផបរត ៣.៦ ៖

កេជពឡ� បេសឡេេឡ នងសជ

េងនឌេនកពដដបេដឡជ�ឡ 95 សចនតតះវនវត ជអនពសសននសមបស បន

77 បនះ ៣.១ ៖

កបសងះកកព

ចទេណស បនែដេពះនន

េនកពអភវបេវចាេេឡក

កនកបដឡជ�ឡ

បអប

ប�ជ ឡេផបរត

ារ នវ បនះ

បឌពេ៣ ៖ ស បន 75

មឌា៣ ៖ ស បបន ដលកង ង មឌេដមែដររេសមមមមេដេនឌលសេរងដលេរនឌេសមងសរមេរមរករចចេរដលដេដមស

ដមរកមេេដដលេេររទសស

េសចក�េផ� ម៦

អភវបេវចាដឡជ�ឡសមបស�ឡ នវបពស បបេដងនះងពត�វជ នវ មនកកកេខពសតតង ះះទ កព េណនងែដេផ�េបេគាននជង វាជមនសមបស� ះទ េ ះះ� មនកប�ា េេងនឌះទ ះឡ បបេដងសជ េទកពរេេបស បនដឡជ�ឡ នវ ដទេណឡ កអភវបេវចាះទ អស។ ដេចកា េេតតងក អភវងឌសតនះបសស�ឡ នវបពស េដឡឡចេ បបេដងបសវកននះ េនកពស បនអភវបេវចាេេឡក កនកបដឡជ�ឡ នវ សតនះបសស បនដឡជ�ឡ េដឡ ឡេដាសងប េងនឌេនកពដទេណឡ កអភវបេវចា េេឡកកនកបដឡជ�ឡ។

ស បនអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ បនកកេកគទ កះឡេគេកណន អនពងត� សកេៃនេគេកណន ែណនទ ស�ឡះឡកះវេគាេគបេ នវកចេ ះះទ ឋខណ� ជេចឡនដៃកេកដត េនកពអតបក (បអប ៣.១)។

៣.ខ.៦ កះវេគាេគបេ នវកចេ ៖ កចេ នវកែសពវចាគទ កះឡ អកែដេមនសវកនវកនកបសបចប ែដេ ចកកេផេបបាពេះឡេសច�ឡ សេចចវត� ពនេះេែដេេសច�ឡសេចចវត�តតងបនេជពឡេេឡ នវេត�ឡងតបេទនន ង វនេះនបសះេេ េដងះវចណេទេេឡអតពេ នះអទណចែដេមនសប លនេឡ េផគក ះះទ ធន� មនកចេ ស េដងេស ឡ បបេដង បសវកននះ បបេដងអតនង នវែផ�េេឡះតមនេបាកេជង អទះឡបពេ�េ នវកនន េនកពដទេណឡ កេជពឡេសច�ឡសេចចវត�ែដេពះនន។

បអប ៣.១ ៖ ស បន នវ េគេកណន ែណនទ បភះ ៖ FAO, 2012b.

៥.៣ ដដេធនថ បខណ� េគេនេគបង បខណ� ចប នវបខណ� ចនសមនន សមបអភវបេវចាេេឡកកនកប កកេស� េ នវេគះចទេពាសវកនវ កនកបសបចប េដងេគាចបជតវ របប�ា េសវកនវកនកបែបប បៃះណឡ ែដេបចាពបនក ះពទកកេបនវចាកពះឡចប... ដដេផ�េបខណ� ែដេះពទមនកេ ឡសេអឡ នវេេឡមសសជស� ះះទ សនះេងនឌ។

៥.៦ ដដេេដបចទ� មនកកកេខពសតតងេនេបវតៃនដដ ភវបេ ែដេ ច ផ�េេសលានដេបជានបបេដងបសវកននះខមសបទផពត... ដដេធន� មន កសបសេ លកឡនក ងអនពងត� ះះទ ដដ ភវបេេដដ ន នវ ានជតវេដឡនេតវច នវ សហេននដៃកេកដត ែដេមនបះននកនកបែបប បៃះណឡ ។

បឌពេ៣ ៖ ស បន 76

៦.១ កពវតែដេជនធនអនព ន ត ដដេធនថកឡនក ងអនពងត� នវ ជ ជ ងពត�វជមនសតនះែផកជនធននពស សតនះបងន� សតនះហវ�នងតព នវសតនះកពកដៃកេកដត េដឡឡអនពងត�េគេនេគបង នវចប � បន ះនេះេេង មនបសវកននះ នវ េរ� តកងចវត�កពដខមសេេឡប េងនឌ។ បពេ�េវេនេបវតចនសមននះទ អស េបន�កកេបនកបណ�ព ា បណ� េ នវ េតតងបនេាឡសេ ឡសេកេដដ នៃនកធន� មនសនះ េងនឌ នវសនះស�។

ង មឌេេរមរករចចេរដលដេដមដម

ស បនដឡជ�ឡបសដដែដេមនកកកេខពសតតងចទេពាអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ មន កឡនក ងដឡជ�ឡជតវ នវស បនដដបេ នវ េបេដឡជ�ឡថក សក នវ ថក េដដ ន។ ស បនេន វតថក ជតវ ថក សក នវ ថក េដដ ន មនតនកឡេផគក េនកពដទេណឡ កអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ។ ជជា កឡនក ង នវស ែដេកកេបនពកងដឡជ�ឡេនវតថក ជតវ េនជអកហ� ទេឡេេទេេឡកអភវងឌនន នវ កអនពងត�ននេគេនេគបង នវងពកនសស� ះះទ ផ�េវចាគទ កបេចាេកសវតខមស។ ស បនេន វតថក សក នវ ថក េដដ ន េរ� តងចវត�កពដសទននេទេេឡកផ�េេសលែដេពះននននដឡជ�ឡ ានដេសធណាន ដេចកា ជ នកប ស បនះទ េនាមនកពះននេដងរេេនកពកេបឡបស នវកេបេដឡជ�ឡបចទៃថថ។

ស បនះទ េនា បសងះកជងស បនដៃកេកដត ែដេមនកទនកទនេទននប ដឡជ�ឡ ដចជ ស បនេបេតទបនលេេវ េណនម ជវកេបេៃផកនេភ�ប នវ ធរសស� ស បនដដបេដឡជ�ឡ ែបបបៃះណឡ នវ ស បនែដេកកេខពសតតងចទេពាកេជពឡនវងតេទេេឡសនះេសដដ វចាងចទនន ដចជ កះបេគាននះឡជនធនែបបពណវ ាជ (ឧ. សវឧសផហ ាេផេ ែ ប េកសចណនធ)។ បនះ ៣.១ បង អទះឡកទនកទនងចទនន។

នះជតទណ នវ កចេ បបេដងសជេងនឌ េនកពស បនអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ មន កេដបចទ� ស�ឡេជពឡជេដននទេនកពអ�នះេជពឡេសច�ឡសេចចវត� នវជអក ចេ សេនកព ដទេណឡ កេដបចទែផនក ះះទ ចបេបឡនេកននះៃនកសេចបនេកនផេកងបបេដងសជ េងនឌ ះឡដទេណឡ កអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ (World Bank/FAO/IFAD, 2009a: 131)។

បឌពេ៣ ៖ ស បន 77

ចនសមនន កនជ បកទនកទន នវនឡតវង វជឡបតវបត�វកបសស បន មននះខពសគក កពចទេណបណ� បេកស នវ ប វបកេផគក ។ ដេចកា ង វធនកែដេេេតតងកេដឡ ឡគទ កចទេពានះជតទណ នវ កចេ បសស�ឡ េនកពស បនែដេពះននេនកពអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ ននមននះ ខពសគក ផែដ។

ឧះហណន េនកពដដះហពជតវសសននៃនបេកសបេឡេងដ ាណ� េ នេឌដនសមបកទនកទន នវ កអភវងឌនន ែដេជក ស�សពឡង វេង េេឡ មសកចេ បសស�ឡេនកពស បនេបេដឡជ�ឡ ានជតវេដឡ នេតវច ាងនកបណ�ព ាបណ� េ នវសវក សស�ឡះឡនះជអក ដន នទ (បកបង បស Patricia Costas េនឯសវក សបេចាេកស កពែខឧសន ឆក ទ២០១១)។ េនកពបេកសរបលប នដ កពឆក ទ២០០៨/ ២០០៩ ាណ� េដឡជ�ឡជតវបសដដ ភវបេ បនផ�េកបណ�ព ាបណ� េានដេន�ឡដឡជ�ឡ ថក សក ស�ឡះឡនវចា នវ ពខងបសេណនម ជវកដឡជ�ឡថក សក នវថក េដដ នថឡ របប�ាេាងន កផ�េះតមនដេះ េេអទះឡេខណ� តតងែផកចប សមបនះជតទណ នវកចេ បសស�ឡ (Elizabeth Daley, personal communication)។

ប ដៃកេកដតែដេតតងះវចណ ះកេទនន េេរេេឡកនចវត�សមបបពេ�េវ នវសមាវស បនដឡជ�ឡ េដឡឡេេឡមសសជេងនឌេនកពស បនបសះ េេ នវ ង វជឡបេបឡត� មនតនន នវកេប�ជ ចវត� េដឡឡ គទ កជកេទដេស បនដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ។

សបនដដបេ នវ េបេ ដឡជ�ឡថក សក

កឡនក ង ដឡជ�ឡ ថក ជ តវ

ស បនេប េ តទបនលេេវ

សបនដដបេ នវ េបេដឡជ�ឡ កពេដដ ន

ស បនពះនន ដៃកេកដត

េណនម ជវក េប េៃផ កនេភ�ប នវ ធរសស�

ស បនដដបេ ដឡជ�ឡែបបបៃះណឡ

បនះ ៣.១ ៖

កបសងះក

កពចទេណស បន

ែដេពះននេនកព

អភវបេវចាេេឡក

កនកបដឡជ�ឡ

បឌពេ៣ ៖ ស បន 78

ង មឌេលដមរសេរងមងដម កនរ

នះជតទណ នវកចេ បបេដងសជេងនឌ េនកពស បនដដបេ នវេបេដឡជ�ឡថក ជតវ េនែតបន�ជប បេង េនកពបេកសជេចឡន សងេដងខពា�កស េណនសត�វ នវ កអភវងឌននសតនះបសបពេ�េវ េដឡឡេជពឡ� បេសឡេេឡ នងតពេ នះេងនឌ។

វចាខវតខទេដឡឡេេឡកន ចវត�ស�ឡ � េជពឡកងេនកពស បនដឡជ�ឡ បនាក� មន កចេ បបេដងសជេងនឌ េនកពកឡនក ងដឡជ�ឡថក ជតវ កពបេកស ចៃ បក ដចមនេដបរបេនកពបអប ៣.២។ ស ននះេនកពបេកសចៃ បក

បអប ៣.២ ៖

សជេងនឌ

េនកពស បន

ដដបេដឡជ�ឡថក ជតវ

បភះ ៖ Elizabeth Stair’s presentation on “Land and gender: the Jamaican context” at the May 2011 technical workshop.

កកេបនាទនងះឡអាអប ទ នវ អ ស�ឡែដេមនវតខមសជកេទ េនកព តទបនក ឡេបដនះទ េ។ េនកពតទបនែដេ អាកអប ទ នវអបសស�ឡមន វតះបជបពស េ� តសម� េ ងពកនសស�បសបេកសចៃ បក ននះពទមន នះេបគនេេឡង។

េដឡឡេជពឡ� បេសឡេេឡ នងសជេងនឌ េនកពស បនដដបេ នវ េបេដឡជ�ឡ ថក ជតវ ជជា េេែតតតងក� មន សនះង វាជមនេនកពេគេនេគបង កង នវកទណតឧបសេ�ននែដេ ស�ឡាបបកា ជះវេសស េនវត ជនខមស។ េេតតងក� មនងន�ក េបគនផែដ េដឡ ឡធន� មននះ ជតទណបសស�ឡ េនកពដទេណឡ កេជពឡ េសច�ឡសេចចវត� ដទេណឡ កេដបចទែផនក នវដទេណឡ កអនពងត�នន ែដេបបាពេដេ សវកនវដឡជ�ឡបសះេេ។

កឡនក ងដឡជ�ឡថក ជតវ (NLA) បសបេកសចៃ បក មន ណត�វកងកពកេជពឡ� បេសឡេេឡ នងដដបេដឡជ�ឡ នវ េេឡ មសកេជពឡ� មននះបតឡ ចទេពាកកនកបដឡជ�ឡសមបស�ឡ នវបពស េបឡេះាបឡជកឡនក ងេនា ះពទមន ណត�វកងជ េដឡឡេេឡមសសជេងនឌ េនកពកកនកបដឡជ�ឡ ឬ អភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡេដង។ េបឡេះាជដេចកា�ឡ ង វជឡ ដដបេ នវេបេដឡជ�ឡបសដដ ភវបេ (LAMP) សបសេ េទេេឡកចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡ សមបេសឡកពតៃ�ះប សង េដងបមណះឡនេបឡៃនេសចៃ បក ែដេសេនេក បនតនះឡ មនស�ឡជេេស។ បែន ះឡេនាេកដត េនកព ែខេស ឆក ទ២០១១ កឡនក ងដឡជ�ឡថក ជតវ បនបេបឡតានបេង� េ េងនឌ េដឡឡេជពឡ� បេសឡេេឡ នងកបទែបេទាេភក ចទេពា កវនកនងដឡជ�ឡ ែដេកឡនក ងេនាបេបន។

បពេ�េវបសកឡនក ងដឡជ�ឡថក ជតវ មនតពេ នះេងនឌ េដង ៥១% (២៩៧ន) ជបពស នវ ៤៩% (២៩០ន) ជស�ឡ។ កកងេបេ មន ៥៧% (១៦ន) ជបពស នវ ៤៣% (១២ន) ជស�ឡ។ េបឡេះាជដេចកា�ឡ េនកព ពខងបេចាេកស ងចទនន មននះខពសគក គប ចសសចទេពាប េងនឌ ដចជ មនែត ៦% បបពេណាៃនេធង ឡបសកឡនក ងដឡជ�ឡថក ជតវ ជបពស នវមនែត ២០% បបពេណាៃនបពេ�េវអេបតបសកឡនក ង េនាជស�ឡ។ កពចទេណបពេ�េវលងតៃ�ដឡជ�ឡ ែដេជ នកប បពសែតមនចទននេចឡនជ មនស�ឡចទនន ៥២% ែដេតតងបន េេឡកនចវត�� ចេ េនកពង វជជ ាឡងនេនា ះឡអកលងតៃ�ដឡជ�ឡជស�ឡ ដៃកេកដត។ ចទណព ចេនា បង � េាឡ អទះឡតៃ�បសេដននទ ជស�ឡ កពកេជពឡ� បេសឡេេឡ នងសជេងនឌ េនកពស បន

បឌពេ៣ ៖ ស បន 79

ដដបេ នវេបេដឡជ�ឡថក ជតវ។

ង មឌេលដមរសេរងមងដម កស�កសេរង កមតរេ េស

េនកពបេកសជេចឡន ដដបេដឡជ�ឡែដេេជពឡេេឡ េដងដដ ភវបេថក េដដ ន នវថក សក េនជចទណព ច សកេៃនកអនពងត�ននេគេនេគបង នវ ង វជឡដឡជ�ឡ េដងមនបពេ�េវង វជជ ាឡងនេនកពស បនថក សក េដឡតនកឡជអន�ក ឡ លកឡនក ងដឡជ�ឡ ឬ សថក ជតវ នវ េណនម ជវកដឡជ�ឡេដដ នេនវត សហេនន។

ង វ ាកបេបឡត� មន�កស នវប បេ សមបអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជ េងនឌ ជះវេសស ះកេទនន សវកនវដឡជ�ឡបសស�ឡ។ េបឡះវនវត េឡេេេឡកវដដនះងែផក លាងបេបឡនេកននះ � មនកចេ បបេដងសជេងនឌេនកពស បនដឡជ�ឡ សងេដងង វ ាកះះ� មនក ចេ ះឡសហេននេដដ ន នវ កពះននជេចឡនគប កេទកង េនកពដទេណឡ កអភវបេវចាេេឡ កកនកបដឡជ�ឡែដេមនកះវេគាេគបេ (ILC, 2009: 3)។

េបឡះវនវត េឡេេទេេឡកវដដនះងែផកេកដត ស បនដឡជ�ឡែដេតតងបនេជពឡង វ ាក ចវនសងកកេងក ចេ នវនះជតទណបបេដងសជេងនឌ។ បសវនេបឡង វ ាកតតងបនអនពតងអនពងត� េេតតងេរ� តកងចវត�កពដជះវេសស ថេតឡនវចាណខ�ាែដេតតងេជពឡង វ ាក នវ ទណត� បន ចសសេទេេឡ ណត�វកង តនកឡ នវកកកេខពសតតង។ បែន ះឡេនាេកដត ស បនដឡជ�ឡែដេតតងបនេជពឡ-

បអប ៣.៣ ៖

កចេ បស

ស�ឡេនកព

អភវបេវចាដឡជ�ឡ

កពេដដ ន

បភះ ៖ Hilhorst, 2010; Teklu, 2005

ង វ ាក ចខននកពកអនពងត�ននាជទហវត ែដេតតងបនេដបចទេេឡ េដឡឡ ធន� មនកចេ បបេដងសជេងនឌ ឬ សបសេកចេ បស ស�ឡ តនវតអបបមែដេ ចកកេងបន។ នវគបកដដ នងបជ នវ ឥ វគបថចទេពាេងនឌ នវដឡជ�ឡ ចមននះន� ទ ក� ជេនវតអភវបេវចាែដេ ែសហេននេដដ នជតវ (Whitechead and Tsikata, 2003)។ ង វធនកេដឡ ឡ េេឡមស នវ គទ ក� មនកចេ បសស�ឡបបេដងបសវកននះ របប�ាេ កបេបឡត� មនសមាវ នវ េដននទជស�ឡ កពវតអបបមជទហវត ែដេធន

េនកពដដ ទរប ៃនបេកសេអាះឡ កសងជងាេដដ ន ែដេេជពឡេេឡ េដងង វកនស នអន�ជតវ សមបកងប វស ន នវ អភវងឌ បនេាឡ ថ េបឡេះាបឡជសនះេងនឌ តតងបនទណត េនកពេគេនេគបងស�ឡះឡដឡជ�ឡ កពតទបនេដង េនមនចេន� ា បេកពកអនពងត�ននេគេនេគបងេនាផែដ។ កសងជង មន កះវនផជងកស�ឡ នវេណនម ជវកដដបេ េបឡបសដឡជ�ឡ (LUACs) េនវត Goat ែដេជវតដដបេ េដដ នតចជេេបទផពត េដឡឡ បេកសនន នវបកះវេសជននអទះឡ ដទេណឡ កចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡកពេដដ ន។ កះវនផ នវវចាសម� សនន េដងែេ តតងបនេជពឡេេឡ ជងេសែដេមនស�ឡជេេស នវន�ឡក វគេងៃនក វគេងដដបេជនធនជជតវ នវក េបឡបសដឡជ�ឡ េនឯវត ង បេ បដ (ថក សក )។

� មននះជតទណះវតបដបសស�ឡ េនកពស បនដឡជ�ឡថក សក នវ ថក េដដ ន។

បអប ៣.៤ ផ�េឧះហណន អទះឡង វធនក េេឡមសកចេ បបេដងសជ េងនឌ េនកពស បនដឡជ�ឡថក េដដ ន ខណនេះេែដេ បឌពេ ៥ ះវនផអទះ ឡ សនះផះពផផង នវ េេឡមស កងេដនអទះឡេងនឌ ែដេគទ ក� មន

បឌពេ៣ ៖ ស បន 80

កសងជងបនេាឡ ថមនស�ឡតវចតចណស ែដេសវតេនកព េណនម ជវកដដបេេបឡបសដ ឡជ�ឡ ថក ភវ នវថក Goat េបឡេះា បឡជមនេសច�ឡែណនទះឡថក សក ថ េណនម ជវកដដបេេបឡ បសដឡជ�ឡថក ភវ តតងមនសមាវជស�ឡ គប េចណសមន សមាវជស�ឡចទនន២ប េដង។ ក ះវនផបនបង � ដនថ ស�ឡវនបនចេ េនកពវចាបាពទ េដឡឡេាឡសេ ឡសេណនម ជវក ដដបេេបឡបសដឡជ�ឡេេឡង េដងសែតះ េេវនបនចេ វចា បាពទ ខពាះតមនអទះឡេះេេង នវកឡែន�ៃនវចាបាពទ ឬ េឡេេាឡ ថ កេបាេឆក តេាឡសេ ឡសសមាវេណនម ជវកដដបេេបឡបសដឡជ�ឡ េនជកងបពស។ េនឯក វគេងដដបេេបឡបសដឡជ�ឡថក សក (LUADs) ះពទមនបពេ�េវេបគនផែដ នវ ះពទមនានបេង� េ េងនឌសមបហ� ទេឡេេទេេឡដទេណឡ កចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡ។ សមាវ េណនម ជវកដដបេេបឡបសដឡជ�ឡ មនកងេេាឡ នវ បសងខពសគក េទេេឡចប ែដេប េនាងែផក េនបណ� េ ះឡកអប ទបសះេេមនវត បបពែន� េដងសែតន�ឡ ក វគេងសក ខពាកបណ�ព ាបណ� េ នវ សតនះកពក ាដនផែដ។

ស�ឡនេេចឡន ែដេតតងបនះវេគាេគបេេនកពកសងជង បនេារគប ពតមទថ កចេ េនកពកចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡ េនជនវចា បសបពស េហឡងកចេ បសស�ឡេនកពេណនម ជវកេដដ ន សមបដទេណឡ កចពាប�ជ ឡ វនេជពឡ� មននះខពសែប�គក អពឡែដ។ គប ណ ពវ ដទេណឡ េរ អទះឡស�ឡមក ែដេសវតេនកពេណន ម ជវក ដដបេេបឡបសដឡជ�ឡថក Goat បនត�ពាប ា ទ អទះឡសនសទននៃន សមាវេណនម ជវកជស�ឡ ៖

នមន ងព ៣៤ឆក ទ េដប ពហនះវពហនច នវបនកកេកអប ទ តនថក កឡ៧។ កងេនា មនកេទបសមបនេនេះេដទប សងេដងកងេេាឡ ជកេទថ ស�ឡវន ចរប បនវចា ែបបេនាបន។ គប ណ ពវ នបនប ជ ថខ�ននមនសតនះ នវេជពឡកព ងបនេ�ជបពសងចទនន េនកពេណនម ជវក ែដេចទណព ចេនា តតងបនប ជ គប ដេចកា ះឡសមាវេណនម ជវក ដៃកេកដតជបពស នវ ន�ឡក វគេងដដបេេបឡបសដឡជ�ឡថក សក។ ាបកះវេសជននបសន ស�ឡមននវនក កថ មន ណន ងងសេជ កពកបបអទះឡប បសះេេ េទកន ស�ឡដៃកេកដត ជជកបបប បសះេេេទកនបពស។ ន បនេជពឡកតសម� េផែដថ ស�ឡមននះអះននត ជ នវបតវបត�វាចបេនកពកអនពងត�ននេគេនេគបងែដេមន នះេសឡបែបបេនា។ នបន�ប ជ � ដនេកដតថ បពសជេចឡន បនះនគដេឈ ាបសភ វគះេេេចះឡកចពាប�ជ ឡ។ េនកព ណឡ ជេចឡន សមាវងចទននបស េណនម ជវកដដបេ េបឡបសដឡជ�ឡ បនាពបាវតជងបពសែដេជសព ឡះទ េនា

ករ� សប�ងនេះេែងេទេេឡេពណតៃ� នវឥ វគបថ ែដេបនចឬសគប េ េនកពស បន នវេស បន។ េនថក េដដ ន ស�ឡ ចតតងបនេេេ ឡសេអឡ នវដេចះឡដទេណឡ កចពាប�ជ ឡអទះឡសវកនវ ដឡជ�ឡែបបបៃះណឡ ផែដ។ កធន� មនកចេ បសស�ឡកនែតេចឡនេេឡ េនកពេណនម ជវកថក េដដ ន ែដេ ផ�េ នវេបេដឡជ�ឡ ចេជពឡ� បេសឡ េេឡ នង�កសបសស�ឡ កពកកកេបន បេគាននះឡកចពាប�ជ ឡ អទះឡសវកនវដឡជ�ឡែបប បៃះណឡ ដចែដេបអប ៣.៣ បង អទះឡណឡ ះឡដដ ទរប កពបេកស េអាះឡ។

ជជា សមាវបសេណនម ជវក ដឡជ�ឡេដដ ន េនជអក សេចវត�ែដេតតងបន េាឡសេ ឡសាងនកេបាេឆក ត ឬ ាងនកែតាទ េហឡងឋននបស ះេេ ះកេទនន ស បនដឡជ�ឡសប ចប មននះខពសែប�ះឡគក (Hilhorst, 2010)។ សនះសមបេេឡកនចវត� ស�ឡ នវកែដេតតងបនេេេឡេ ទេ េដឡឡ� ចេ េនកពស បនេដដ ន ែដេកកេខពសតតងចទេពាអភវបេវចាេេឡ កកនកបដឡជ�ឡ មន កេដបចទ វចា បាពទក ស�ឡេដងែេ េដឡឡាង ដេះេេ កពកអភវងឌននកទនពចវត�េេឡ ប េដឡឡេតដេណនសមបចេ េនកពវចាបាពទេណនម ជវកេះអ� នវវចាះវនផែដេមនេណនកនែត កេទកង (បកបង បស Rachael Knight េនឯសវក សបេចាេកស កពែខឧសន ឆក ទ២០១១)។

បឌពេ៣ ៖ ស បន 81

េដងែេ នេារថស�ឡេបប ែដេសវតេនកពេណនម ជវក េនា ននេឡបេេេឡ េដឡឡសវកនវស�ឡ។

េបឡេះាជដេចកា�ឡ េេតតងក� មនកងចវត�កពដេនេះេទណត ណត�វកងអទះឡកចេ បសស�ឡ េនកពស បនថក សក នវ ថក េដដ ន។ លះពទែែតែតមនបសវកននះេេឡង កពកបេបឡតចនសមនន ដននទថឡ ឬ ទណតវតអបបមៃននះជតទណ នវ កចេ បសស�ឡេនកពស បនដឡជ�ឡ។ កងេដន អទះឡប សជេងនឌ មនសនសទននដចគក ដចែដេេេមេនកពបេកសេឡេប ឡគប េដបរបបង េនកពបអប ២.៧ នវ ២.១៤។ េបឡេះាបឡជកចេ បសស�ឡ វនតតងបនទណតេនកពបេកសេឡេប ឡគប េដង បបពែន�េកនផេបសេេម មនកេបាេឆក តេាឡសេ ឡសស�ឡជអភវបេក ាងននះបេសឡ េេឡ ៃនកងេដនរេខ�នបសះេេ អទះឡប សជេងនឌ។ េនេះេែដេនះជតទណបសស�ឡ អទះឡស បនដឡជ�ឡ េដដ ន តតងបនទណតថជកតះព វចា ល ចមននះបេសឡបទផពត កពកកព� ស�ឡ នវបពស េនកពសហេននេជពឡកសេចចវត�េដងខ�នឯ អទះឡេបដបែដេះេេនន បតវបត�វា (Knight, 2011)។

✓ បេបឡតងន�កស បន របប�ា េះទ ងន�កែដេមនេដដ នែផ�េេឡ សមាវនះ ែដេបបេណន� ស�ឡគទ ក នវ មនសេ�េនកព

អ�នះដដ ភវបេេដដ ន។

ប�ជ ឡេផបរត ៣.១ ៖

កធន� មនស បនដឡជ�ឡ

ែដេមនសជេងនឌ

✓ េេឡកនចវត�� មនកេបឡបសាសមាវជស�ឡ នវបពស េនកព កឡនក ងដឡជ�ឡថក ជតវ នវេណនម ជវកដឡជ�ឡថក សក នវថក េដដ ន។

✓ បេបឡត� មនាស�ឡ នវបពស សមប បព េនឯវចាបាពទបស

ស បនដឡជ�ឡ។

✓ ផះពផផងានដេសមាវេបបៃនស បនដឡជ�ឡ អទះឡសនសទននៃន

សជេងនឌ េនកពដទេណឡ ក នវសមសនះបសស បនះទ

េនា។

✓ េេឡកនចវត�� មនកចេ បសស�ឡ េនកពវចាបាពទអទះឡប ដឡជ�ឡ នវ

ស បនដឡជ�ឡ ែដេតទណ� ះ េេ ឧះហណន ាងនកបណ�ព ាបណ� េ

នវសវក សស�ឡះឡនះជអកដននទេដឡឡបេបឡនសតនះបសះេេ។

ចចចទ!

នះជតទណបសស�ឡជទហវត េនកពស បនអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ េនជ

ចទណព ចចបេផ�ឡងដសទនន បបពែន� លវនះនេបគនេេឡង េដឡឡធន� មនក

ចេ ស នវបបេដងបសវកននះបសស�ឡ ជងននសហក ឡបសះេេ

ជបពស។ េេចទបចតតងផះពផផង នវសសតនះសមបសមាវេបប

ៃនស បនដឡជ�ឡ េដឡឡគទ ក� មនអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជ

េងនឌ។

បឌពេ៣ ៖ ស បន 82

ង មឌេែដរទកេងេងេទងដម

ស បនងចទននដចជ េណនម ជវកេបេៃផកនេភ�ប នវធរស� កពេដដ ន ស បនេបេតទបន លេេវ នវស បនដដបេដឡជ�ឡែបបបៃះណឡ ែែតេដាសងប ែដេពះននេទននដឡជ�ឡ នវ ជនធនជជតវដៃកេកដត ដចជ កកកេបនកនសមបេបឡបសកពេដដ ន សវកនវកកេបនកនេន តទបនលេេវ សវកនវាែបបបៃះណឡ កពកកកេបនកន សមបធរសស� នវ កកកេបនដឡលេេវ សមបចវ�ា នសតព (FAO, 2011a: 25)។ េដងសែតកទនកទនាវតសកវកនះទ េនា ទែណក េគេនេគបងែដេបនបបពនបបេជពឡនវងតេទេេឡជនធនជជតវេដងែេះឡគក ែែតមនផេង វប ែដេេេវនបនដន ពន េទេេឡកៃនកកនកប នវេបឡបសដឡជ�ឡ កពេដដ ន របប�ា េផេបបាពេ អង វាជមនេទេេឡស�ឡផែដ (Adams, Berkoff and Daley, 2006)។ កធនថ ស បនកពេដដ ន ែដេេដាសងប េបេៃផកនេភ�ប ធរសស� នវតទបនលេេវ មនសជេងនឌ ចាង � េាដសលបននងផេង វបងចទននែដេេេវនបនេឡេេាឡ ជ ពន។ បអប ៣.៤ ផ�េនងឧះហណន ងចទននអទះឡេេដនែដេបនេដនសតះឡ វចាខវតខទេេឡ កន ចវត�� មនកចេ បបេដងសជេងនឌ េនកពស បនែដេះកេទននដឡជ�ឡ។

បអប ៣.៤ ៖

កចេ បបេដង

សជេងនឌ

េនកពស បនែដេ

ះកេទនន ដឡជ�ឡ

បភះ ៖ Seeley, Batra and Sarin,

2000; FAO, 2006a: 45–46; World Bank/ FAO/IFAD, 2009c:

451–452 and 456–457; Flintan and Cullis, 2010; Agarwal, 2009.

េនកពបេកសឥណ� េគេកណន ែណនទស�ឡះឡៃផកនេភ�ប ឆក ទ១៩៩៤ េេឡកនចវត� � មនកចេ កនែតេចឡនះឡស�ឡ នវ ក ែដេតតងបនេេេឡេ ទេេនកពក អភវងឌននៃផកនេភ�ប។ េគេកណន ែណនទេនា អទពងនង� េេមៃផកនេភ�ប នន បេបឡតកអកេបឡបស នវកាងខ�នឯ ែដេ មន ស�ឡ ឬ សមបែតស�ឡ បបពេណា។ គប ណ ពវ កចេ បបេដងសជេងនឌ មនកេទបកព កសេច� បន េហឡងាទនស� កែដេតតងបនេេកកេស� េថជសមាវេះ សវកនវៃនកេបេៃផកនេភ�ប ជកេទ ស�ឡតតងបនេេងេេាឡ ថចេ េដឡឡ បទេះាបបពេណា។ ងែផក ៃនប េនា េនេដងសែតកេបេៃផកនេភ�ប េនកពបេកសឥណ� េរ� តងចវត�កពដេទេេឡដឡសវេនកពតទបនៃផកនេភ�ប ែដេេបេេដងបពស។ កពឆក ទ១៩៩៩ េដឡឡេត�ឡងតបេទននក វាេនថ ង វជឡ អភវងឌននៃផកនេភ�ប េនសមបែតបពស ដដ ភវបេេខត� នដ បេដស បនេជពឡ កនជ បកទនកទនជផ�ងកនងកាងខ�នឯបសស�ឡ ចទនន ១.២០០ក េនកព តទបនមប បហណ� េទននង វជឡ េហឡងអកតទណះឡកះទ េនា ែដេមន សមសនះះឡកស� នវ កបេបឡតបចទណេេផគក បនក� ងជអក តទណស�ឡ េនកពេណនម ជវកេបេៃផកនេភ�ប។

េនកពបេកសេអាះឡ អភវែបបចេ ចទេពាកេបេដឡសថត េនតទបនលេេវ បនេបឡចទហ�កសថឡ សមបកចេ ែដេមនសជេងនឌបេសឡជ ពន។ េជេាងជេចឡន េនបណ� េះឡកទណតែផនកឡជនធន ាងនដទេណឡ ក សហេននងែដេេរ� តកងចវត�កពដខមសេេឡប េងនឌ ែដេេទតទណត ែផនកឡ នវេទតបេះតមន តតងបនអនពងត�ជងស�ឡ នវបពសេដងែេះឡគក ។

បឌពេ៣ ៖ ស បន 83

សនះែបបេនា ធនថកសនន នវ កងេេាឡ បសអក េបឡបសជនធន េបបតតងបនដប�ា េ។

េនកពបេកសឥណ� នវ បេកសេនបប េ ភស�ពាបន� ដនថ កាទនាេទេេឡ ឧបសេ�ៃនកចេ បសស�ឡេនកពអភវបេវចាៃះេេឡ កទនននមនផេបបាពេ

ងែដេផ�េនងសនបេគាននេទេេឡេកនផេអភវ។ ឧះហណន កសវផង

បនេាឡ ថ កេបេៃះេេឡសហេនន ែដេមនសមមតស�ឡេចឡនេនកព

េណនម ជវកបតវបត�វបសះេេ បននទ� មននះ ឡ ចេឡនគប ន� ទ េ�

តសម� េចទេពាេខណ� ៃះេេឡ។ កែដេមនេណនម ជវកបតវបត�វេបប

ជស�ឡ េនកពបេកសេនបប េ កកេបនេកនផេកងដទៃះេេឡេេឡ ង វ បេសឡ

ជកដៃកេកដតផែដ េបឡេះាបឡជះេេេបេេទេេឡៃះែដេមនកទហទតចជ

នវមននះ វច វេន� ទ ជេដង។

េនកពបេកសេអហ ពឡប េេមេបេជនធនមប កត បសជនគះវភះេ

មនបទណកម� ងងដ�ៃនក វច វេជនធនជជតវ នវ នះឡេនកពសហេនន

េបដអពឡន។ េេមេនា េជពឡកងជងកសហេននេដឡឡ ទណតអទះឡេសច�ឡតតងក

បសស�ឡ នវបពស នវ ធនថ ះេេចេ េនកពកេដបចទ នវអនពងត�ែផនក

េបេជនធនកពេដដ ន។ េដឡឡបបេណន� កសហេននេនា ចេដាសង

ប េងនឌបបេដងបសវកននះ បពេ�េវេេមបនកកេកបណ�ព ាបណ� េអទះឡ

េងនឌ េហឡងនក ងផះពផផងជស�ឡ េនកពតទបនអនពេេមនឡង េជពឡកង

េដងរេជងស�ឡ។

ង វជឡេបេជនធនសវ ែដេេរ� តងចវត�កពដេេឡសវ (FARM) ែដេ

អនពងត�េដងអ�ក FAO នវគទ កេដងង វជឡអភវងឌននសហបជជតវ (UNDP)

េនកពបេកសចវន ឥណ� ឥណ� េនសពឡ េនបប េ ហពឡេឡះឡន សឡេងប ៃថ នវេងដតណ ចេន� ាះឡឆក ទ១៩៩៣ នវ ឆក ទ១៩៩៨ បនេេឡមសសន�វសពខេសបេស នវក

េបឡបស នវេបេជនធនជជតវបបេដងនវន�នះ េនកពង វសងសវ

កព ពតទបនកនេភ�ប ែដេគ នេណនអទេណងផេែផកេអេសពឡ។ ង វជឡេនា

បនេេឡកនចវត�� មនកចេ ះឡស�ឡ េនេបវតះទ អសៃនដទេណឡ កេជពឡេសច�ឡ

សេចចវត� នវសនះដៃកេកដត។ ង វជឡេបេជនធនសវ ែដេេរ� ត

ងចវត�កពដេេឡសវ បនេបឡបសអភវេដបចទែផនកបប នបមណែបបចេ

ែដេប�ា េឧបណន ង វនេេងនឌេទានះជែស�ង េដឡឡ តតះវនវត េទេេឡ

សនះ ប ចទេណាដន នវកកកេបនជនធនជជតវសមបស�ឡ នវ បពស

ះះទ អនពងត�េជពឡកបណ�ព ាបណ� េេតបេង� េ េកង វជឡង វនេស�េសដដ វចា នវ

េងនឌ (SEAGA) បសអ�ក FAO។ េកនផេែដេកកេបន េនកងេដន

បេសឡជ ពនអទះឡប សជស� េនកពចទេណសមាវសហេនន េដងស�ឡ

ចបេផ�ឡេដឡតនកឡសទននេនកពកេជពឡេសច�ឡសេចចវត� នវកដននទ។

េនកពបេកសបប េឡស ន អ�កវនែនដដ ភវបេកពសក ែដេមនេឈ ាថ បប ាន គទ កដេអ�កសហេនន ែដេះពទមននះជតទណេបគន នវ អភវងឌស បន

កពេដដ ន� មនសជេងនឌ េដឡឡបេបឡនសតនះបសសហេនន កពក

បឌពេ៣ ៖ ស បន 84

េដាសងេទននេគាហន�រងជជតវ ដចជ កនាទនន។ អ�កបប ាន បនេជពឡ

កងជងសហេនន េដឡឡេដបចទ� មនអកតទណ នវេងកវកបជជវបេតង

ែដេមនេឈ ាថ បប ាន េដហពឡ ានហ ពឡ សន (PDTs) សមបកេជពឡ

េសច�ឡសេចចវត�ជសហនះ។ េដងមនកហតះឡបៃះណឡ កពេដដ នវន

� ចេ េនកពេងកវក PDTs ស�ឡបនបេបឡតេងកវករេខ�នបសះេេ។ េនេះេ

ែដេកនាទននឆក ទ១៩៩២ បនបទផ�វចបទរ� ភវជេចឡន អ�កបប ាន បនផ�ចេផ�ឡ

េេមង េដឡឡស� េទេនដដ នេេឡ ង វ េដងមនស�ឡចេ េនកពេេម

PDTs។ េនកពបេកសបប េឡស ន ស�ឡផចនបកេទេនដដ នែបបបៃះណឡ (កច)

បបពែន�េេមបន� ះេេចេ េនកពកចន នវ សសេទេនដដ នែដេមន

ចនបកបេសឡជ ពន (បប ក)។ អ�កបប ាន បនែណនទអទះឡេគេេទនវត

សហសវកនវនះេទេេឡេទេនដដ នថឡេនា នវ បនផ�េាឡដេេសែដេស�ឡជអក

កកេខពសតតងកពកស។ េនេះេដទប បពសាទះសេទននកែដេស�ឡកកេង

កកកេខពសតតងេនា បបពែន�េនកឡបទផពត ះ េេបនេឡេេាឡ អទះ ឡតៃ�ៃន សហសវកនវនះ។

បកះវេសជននែដេកកេបនះឡេេមស� េទេនដដ នេនា បនផ�េកទនពចវត�ដេស�ឡ

កពកេជពឡសនះសហនះេនកពេេមៃដកេកដត។

ដលេមដលលនមរដ ង មឌេដមែមមរែណ

េនកពបេកសជេចឡន ស បនែបបបៃះណឡ េបដណ� បេទេេឡរេកវដដនះែផក ស� ងបជ េសដដ វចា នវ នេគបងបសបជាន នវ េដឡតនកឡងដសទននកពកេបេេទេេឡសវកនវកកេបនដឡជ�ឡ កន នវ លេេវ សមបចវ�ា នសតព។ ដេចកា ស បនដដបេដឡជ�ឡែបបបៃះណឡ េកកេបនកគទ កកពេណន ជែផកងៃនអភវកេទកង នវ ជែស� េដឡ ឡ� មនករ� សប� (Daley and Englert, 2010)។

ស បនែបបបៃះណឡ ែដេេបដណ� បេដងបពស េ ឡសេអឡ នវ វនរបប�ា េស�ឡ េកកេបនាទនងកពក ាទនាេទេេឡឧបសេ�ះទ េនា នវកកេងេគេកណន សជេងនឌ។ ឧះហណន េដននទែបប បៃះណឡ នវ ស�ឡេនថក េដដ ន ចចេ កពកែបែចលកអនពងត�ននងបជ ែដេគទ កដេសវកនវដឡជ�ឡ បសស�ឡ នវ កអនពងត�ននងបជែដេវនគទ កសវកនវដឡជ�ឡបសស�ឡ។ ាេឡសដៃកេកដត មនកផ�េ កបណ�ព ាបណ� េសហេននសមបេដននទជបពស នវស�ឡ កបង អទះឡណឡ អនពងត�េ� នវ កេេឡ មស� មនករ� សប� បកះវេសជននគក េទង វ េទ (WLLA, 2010a)។

ដចមនេសប ជ េនកព បឌពេ២ ានកេ ស�ឡមននះងងសេជកពកេទេដន នទែបប បៃះណឡ កពេដដ ន េបឡេជដបេទននកបសងះកជងស បនផ�ងក ជះវេសស េនេះេែដេ ស បនផ�ងក េនជស បនែដេថឡ (FAO, 2011a: 17)។ ស�ឡ ចមនស បនែបបបៃះណឡ រេខ�ន េដងែេះឡគក ែដេ ចដប�ាេេទកពអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ េដងះពទចទបចតតងបេបឡតស បនថឡ (Flintan, 2010b)។

ស បនដដបេដឡជ�ឡែបបបៃះណឡ ចេដឡតនកឡងដសទននកពកាាឥកនវះេ� មនករ� សប�ងេទ

បឌពេ៣ ៖ ស បន 85

កអនពងត�ននកនកបែដេមនសជេងនឌបេសឡជ ពន ដចមនេដបរបេនកពបអប ៣.៥ អទះឡ ណឡ ះឡបេកសង� នដ នវ មប ង ឡ។

ចេនសជដឡជ�ឡេនកពបេកសង� នដ (LEMU) តតងបនបេបឡតេេឡ កព ឆក ទ២០០៣ េដឡឡេេឡមសអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡែបបបៃះណឡ បប េដងសជេងនឌ េនកពបេកសង� នដ នេនេាឡ នវនេនេឡត។ ចេនេនា មនកចេ ះឡ ជ ជបៃះណឡ កពេដដ ន កពកបេបឡត� មនក ឯនះជ នវកេេឡកនចវត�� មនសពខដពនឡងេទេេឡបះននែបបបៃះណឡ នវបះននាផ�ងចប េដឡឡេេឡមសកធន� បននងសវកនវដឡជ�ឡ។ សនះ េេឡមសកងេដនបសចេនសជដឡជ�ឡ េនកពបេកសង� នដ មន ៖

កចឯសអទះឡចបបៃះណឡ េនកពអនពងត� សមបែចចងាន ដេតពកផ�ងក។

កគទ កដេសហេននកពកទណតះទ បកេសវកនវនះដឡជ�ឡបសះេេ នវ េបឡបសសវកនវាងនង វជឡសស�កពេដដ នងចទនន ដចជ កដទេដឡេេឡ នវកេសែផនកឡ។

កបណ�ព ាបណ� េនេបេអទះឡសវកនវដឡជ�ឡែបបបៃះណឡ នវ កគទ កចទេពាក អនពងត�ននដឡក។

កបណ�ព ាបណ� េនវសវតសេង វកនេងអទះឡកកនកបដឡជ�ឡាែបបបៃះណឡ នវកបេបឡត�កសសមបះេេេជពឡកសកាសេេនកពប ង វលកដឡជ�ឡ ជែស� ។

េគាសទេណឡ បសដដ ភវបេថក សក នវសែដនដឡ ចេនសជដឡជ�ឡ េន កពបេកសង� នដ បនផ�េកបណ�ព ាបណ� េានដេេដននទែបបបៃះណឡ នវ សមាវេណនម ជវកដឡជ�ឡកពេដដ ន អទះឡចបភវបេែបបេតវងពត�វ នវ ែបបបៃះណឡ នវកកតបនងាេម� ា ះះទ បណ�ព ាបណ� េអទះឡកេដបចទបេបឡត តទបនេណនម ជវកដឡជ�ឡ សមបដដបេដឡជ�ឡកពេដដ ន។

បអប ៣.៥ ៖

កេជពឡកងជង ស បនែបបបៃះណឡ បភះ ៖ WOLREC, 2011; ULA, 2010; Adoko, 2011; Akin, no date.

េនកពបេកសមប ង ឡ កសវផសងជងង ែដេេជពឡេេឡ េដងាណ� េ ជនធនចបស�ឡ (WOLREC) ែដេកកេបនេនវជវគទ កះឡ សមនននះដឡជ�ឡ អន�ជតវ (ILC) បនេជពឡកងជងបធនសហេនន េដឡឡេជពឡ� មនករ� សប� ស� សទេអនព ន ត� ស�ឡេមប ង ចមនេកននះកកេបនដឡជ�ឡ។ បធន សហេននបនកកេស� េថ កផ�េាទនន ពហនះវពហនានដេនេឡនបពស ផ�េ�កសសមបស�ឡេមប ងកពកចចអទះឡកកកេបនដឡជ�ឡ។ ជជា ស�ឡ េមប ងតតងបនដហតកះ សត�វ ែដេនេេចឡន េនេដងសែតកខតដឡ នទ� េសបសសព ឡែដេបនស� បបតបាឡង វត េជពឡកបឆទ េទននេទនវតែបបបៃះណឡ ែដេស�ឡកកេបនសវកនវនះ គក ចទេពាដឡជ�ឡបសសព ឡះេេ េកងេះេេដប ពហនះវពហន។ េកងេះេែដេមនវចាខវតខទះឡកសវផេនា េដននទសហេនន ងចទនន បនចបេផ�ឡេជពឡកចនេចេនងកដហតសវកនវនះដឡជ�ឡបសស�ឡ េមប ង េនាវចាបាពទសធណន ះវជឡបពណ សះ នវកាបាពទគក ដៃកេកដត េន

បឌពេ៣ ៖ ស បន 86

កពភវ។ គប ណ ពវ ជដទប កសវផតតងាទនាេទេេឡនះមនវតងចទនន ែដេរបប�ា េះទ នះសេសឡេនេះេដទប បសេដននទសហេនន កភង ន� ចចទេពា ជ ជវតខមសជ នវ ពាចទេណាដនអទះឡចបភវបេែដេ មនេណនែបបេតវងពត�វ។

✎ប�ជ ឡេផបរត ៣.២ ៖

កេជពឡកងជង

ស បនែបបបៃះណឡ

នវ ស បនេដដ ន

បភះ ៖ Judy Adoko’s paper on “Constructive ways of working with customary institutions in

support of women’s land rights” at the May 2011 technical workshop; Flintan, 2010a; 2010b.

✓ សងជងអទះឡកអនពងត�នន នវស បនកនកបែបបបៃះណឡ នវេេឡមស កងេដនអទះឡកអនពងត�នន នវស បនកនកបែបបបៃះណឡ េនកពចទេណ

អក បេបឡតេគេនេគបង នវអក បេបឡតចបេនវតថក ជតវ។ ែសព ងេ

អទះឡេបដបេជពឡេសច�ឡសេចចវត�េទេេឡអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ នវ

ែបក� ង� េទជសនះ នវេកនផេកង។

✓ ទណតកអនពងត�នន ដទេណឡ ក នវស បនែបបៃបះណឡ ែដេគទ កដេ អភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ នវ ែសព

េជពឡកេពបបទបតកអនពងត�នន ដទេណឡ ក នវស បនះទ ងណែដេេ ឡស

េអឡ ឬ វនរបប�ា េស�ឡ។

✓ ផះពផផងដេេដននទែបបបៃះណឡ នវសមាវស បនែដេះកេទនន ដឡជ�ឡកពេដដ ន អទះឡសនសទននៃនអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបប

េដងសជេងនឌ នវគទ កដេះ េេកពកសបខ�នេទននដទេណឡ ក

អភវបេវចាថឡ។ វនតតងសនតថ េដននទែបបបៃះណឡ ះទ អស សពកនសនែត

បឆទ េទននករ� សប�េេឡង។

✓ គទ កដេដដបេដឡជ�ឡ ាងនស បនែបបបៃះណឡ នវេសកឡសពទ� ដដ ភវបេ េជពឡ� ស បនែបបបៃះណឡ ះទ េនាមនេណេនង នះ ចទេពាសជ

េងនឌ។

✓ ប�ា េស បន នវេងកវកែបបបៃះណឡ ែដេមនសបបសស�ឡ េទកពក េដបចទអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡកពេដដ ន។

ចចចទ!

ជ នកប ស បនែបបបៃះណឡ ែដេមនសប េនជកឡែន�ែដេបេសឡបទផពត

សមប ចបេផ�ឡបន�អនពងត�អភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ បបេដងកកកេ

ខពសតតង នវ មនសជេងនឌេនថក េដដ ន។

ង មឌេដែេេេរ

បះននងពត�វជែដេមនតពក នវក វគេងបសខ�ន េនថក ណ� េ នវថក េដដ នកះទ បេកស មនតនកឡគទ កដេអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌផែដ។ េច ះារា ជ នងនេបេ នវន�ឡដៃកេកដត តតងដនអទះឡចបែដេបនែចអទះឡសនះេងនឌចទេពាសវកនវកកេ បនដឡជ�ឡ នវ កះ សត�វ នវ ឧបសេ�ែដេកបជានេផគក ាបបកា កពកះនគកពសវកនវ បសះេេ។ ដចមនេសប ជ េនកព បឌពេ២ កគទ ក� មនកចេ បសស�ឡេនកពបះននងពត�វជ

បឌពេ៣ ៖ ស បន 87

ាងេជពឡ� េកននះបសស�ឡកពកកកេបនងពត�វជ កនែតមននះបេសឡេេឡ ។

ផេវត នវ អ�កសវ ចគទ កដេអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌេន ថក េដដ ន។ ស បនះទ េនា ែែតេដឡតនកឡជអន�ក ឡ លសហេននេដដ ន នវ អ�នះបេបឡត េគេនេគបងេនវតថក ជតវ នវ សេ នវ សដដ ភវបេ ះះទ ចេ េនកពកតសហតវ ែដេមនសនបេគាននះកេទនន ប ដឡជ�ឡ នវ សនះផះពផផងះតមនេនវតេផគក ។ កគទ កចទេពានះជតទណបសស�ឡេនកពអ�កានបក ាងសបសេ� មនសជេងនឌេន កពដទេណឡ កេបេ នវ ដទេណឡ កេជពឡេសច�ឡសេចចវត�បសស បនះទ េនា ដចជេនកពដទេណឡ ក អភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡែដេកនែតកេទកង (FAO, 2011a: 11)។

សនះេងនឌ នវ កចេ បសបពេ�េេបប ះទ ស�ឡ នវបពស េនកពដទេណឡ កេជពឡេសច�ឡសេចចវត� នវស បននន េនជសវកនវ នពសង េហឡងភស�ពាបន� ដនថ កបបេណន� មនកចេ ះឡស�ឡ េនកពេដដ ន ះជងននបពស េនកពេបស បនះទ អសែដេះកេទននដឡជ�ឡ ចេជពឡ� បេសឡ េេឡ ផែដ នងេកនផេសជេងនឌជ សមបអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ។ បអប ៣.៤ ផ�េនង ឧះហណន អទះឡកអនពងត�ននេ�េនកពចទណព ចេនា។

ដលេរនឌេសមងសរម ង មឌេេរមរករចចេរដលដេដមដម រកមេេដសមមមមេដេនឌល

េេតតងក� មនង វធនកអភវងឌសតនះជ េដឡ ឡេដាសងប បសស�ឡ ែដេះកេទនន ពាេកននះកកេបនកអប ទឧត� សវផ នវ ពាកេេឡ កនចវត�� សវផ ពខង វជជ ង វកនសស� នវ បេចាេកស ែដេររ ទ ស�ឡវន� ចេេទកពង វជជ ាឡងនបេចា េកសងចទននកពង វសងដឡជ�ឡ។ េេតតងក� មន កអភវងឌននសតនះកេទផែដ េនកពស បនអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ េដឡឡបេបឡនចទេណាដន នវកងេដនអទះឡប េងនឌ។ បអប ៣.៦ ផ�េឧះហណន អទះឡកអនពងត�ននេ� េនកពកអភវងឌនន សតនះស បនបបេដងសជេងនឌ។

េនកពបេកសឥណ� ចេន� ាះឡឆក ទ២០០១ នវឆក ទ២០០៩ េេមអភវងឌៃផ កនេភ�បកណាក ែដេកកេបនេនវជវគទ កះឡជនគះវភះេ មនបទណ

េជពឡ� បេសឡេេឡ នងសក� នពះេែដេបបេដងផេវតនះៃនៃផកនេភ�ប េនកព

សកចទនន៧ ៃនដដកណាក ាងនកចេ ះឡះេដដ កពេដដ ន េនកព

កេបេជនធនជជតវសហេនន របប�ា េាងនកបេបឡន�កសសមប

ស�ឡេដឡឡចេ េនកពកេជពឡេសច�ឡសេចចវត�។ េេមបនអភវងឌ� មននះ

ជៃដេជងាទនកបេចាេកសបសដដ ភវបេ អ�កវនែនដដ ភវបេ

សហេនន ជ ជេដដ ន នវអ�កសងជង ះះទ បនេដបចទបេបឡត

អ�កសហេនន ដចជកស�ឡ នវកបជះេដដគ នដឡ ែដេតតងបននជ បកទន

បអប ៣.៦ ៖

កសសតនះ

សមបអភវបេវចាេេឡក

កនកបដឡជ�ឡ បបេដង

សជេងនឌ

បភះ ៖ World Bank/FAO/IFAD, 2009b: 457 and 463–465; ADB, 2006;

បឌពេ៣ ៖ ស បន 88

កទនជផ�ងកជងង វជឡៃផកនេភ�ប។ កបេបឡត� មននងេងកវកសមបែត

ស�ឡែដេគទ កេដងបពស បនេេឡកនចវត�� មនកេជពឡេសច�ឡសេចចវត� គក នវ

សវកនវនះេទេេឡកះ សត�វ គក ផែដ។ បេគាននតតងបនត�ពាប ា ទ � េាឡ

ាងនកកកេបនសពខនះ កអប ទ នវ បកដដ នៃនាឡងនះសេនជ បេសឡ

ជ ពន សមបេសែដេបនចេ ។

Khudayberdiyeva, 2009; Djusaeva, 2012.

េនកពបេកសាាឡេឡស ន ង វជឡែដេគទ កេដងអ�ក UN Women បនគទ ក ដេកអនពតេបឡបសងន�កង សមបផ�េ� កឡនក ងដឡជ�ឡនងតវេគបេ

តេបបសបជះេដដអទះឡទែណកដឡជ�ឡែដេទះពែតបន�អនពងត�។ ងន�កេនា

បនេបឡបសកទនកទនេកពកវស លកឡនក ងដឡជ�ឡថក សក នវបជះេដដានបក

េដងសបតជថនេេឡវចាខវតខទសទេេពបបទបតនងកម� បងបជ នវស�ែដេេនែត

មននះ ន មទេនេេឡង កពតទបនានបក។ កអនពងត�ននសេនងងន�កផ�េ

តវេគបេតេប ែដេតតងបនតតះវនវត ាងនបណរងកណន បស

បជះេដដ បនប� េាឡ អទះឡេសច�ឡតតងកគប ន� ទ ក� � មនកបន�ះន

បែនេទេេឡសតនះដដ ភវបេេដដ ន សមបកផ�េេសលែដេមនេដដ ន

ែផ�េេឡសវកនវ នវេរ� តងចវត�កពដខមសេេឡប េងនឌ។ ជេកនផេ ន�ឡ នវ

បពេ�េវដដ ភវបេេដដ នជ ៦៥០ន ះឡកឡនក ងដឡជ�ឡ េណនម ជវកស�ឡ

អ�កវនែនដដ ភវបេ នវ កសហេននានបកវនផ�ងក បនចេ

សវក សបណ�ព ាបណ� េអទះឡកវដដនះេងនឌ ៃនដទេណឡ កទែណកដឡជ�ឡ។

សនះេនា បនេជពឡ� បេសឡេេឡ នងកចេ បសសវក កេនកពដទេណឡ ក

េដបចទចនសមននដឡជ�ឡេេឡ ង វ របចបះឡកកកេបនាទនកនែតបេសឡកពក

េដាសងប ះងប�បសសវ ហតដេកចេ កនែតេចឡនេនកព

ងពកននកេេឡមសកងេដន។

✓ បណ�ព ាបណ� េស�ឡអទះឡបេចាេកសកពកនវគងជសធណន នវ បេចាេកសះវនផែងែ េដឡឡបេបឡនកទនពចវត�បសះេេ។

ប�ជ ឡេផបរត ៣.៣ ៖

កសសតនះស�ឡ

បភះ ៖ Discussions of the working group on institutions at the May 2011 technical workshop; World Bank/ FAO/IFAD, 2009b:458.

✓ បណ�ព ាបណ� េស�ឡអទះឡេគេនេគបង នវចបពះនន េដឡឡ� ះេេ ច ចទែណបបេដងបសវកននះេនកពវចា បាពទបសស បនះ េេ។

✓ បណ�ព ាបណ� េស�ឡ នវបពស អទះ ឡនឡតវង វជឡ នវដទេណឡ កបសស បន ជះវេសស អទះឡបកប�នត�វសមបគទ ក នវ េជពឡ� បេសឡេេឡ នងសជ

េងនឌ េនកពអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ។

✓ ធនថនឡតវង ឡជឡបតវបត�វកបសស បន ះវចណេទេេឡេសច�ឡតតងក

កេប�ជ ចវត�ចទេពាេះេេង នះមនវតៃនកេជពឡចេន នវនវគ

បកដដ នងបជបសសមាវជស�ឡ េដឡឡបេបឡនផេបបាពេៃនកចេ

បសស�ឡជអតវបម។ ចទណព ចេនា ចរបប�ា េកបេបឡតបក�នត�វអទះ ឡ

កែថះទ ពម កពអទេពេះេវចាបាពទ នវសនះបសស បន។

ចចចទ!

បឌពេ៣ ៖ ស បន 89

សមាវជស�ឡបសស បនដឡជ�ឡ ចតតងកកបណ�ព ាបណ� េ នវវចាគទ កះវេសស

េដឡឡអនពងត�តនកឡបសះេេ� មនបសវកននះ ជះវេសស កពណឡ ែដេះេេ

មនបកះវេសជននតវចតចៃនកចេ កពស បនែបបេនា។

✎ប�ជ ឡេផបរត

៣.៤ ៖ កអភវងឌនន

សតនះស បន

សមបសជ

េងនឌ

បភះ ៖ Seeley,

Batra and Sarin, 2000.

✓ េាឡសេ ឡសស�ឡ� បេឡកងេនកព ពខតទែណថក ទះេ េនកពស បនដឡជ�ឡ

េដឡឡផ�េឧះហណន អទះឡកដននទស បនែដេមនសជេងនឌ នវ ផ�េ

វចាគទ កសសបានដេះេេ។

✓ ផះពផផង នវបណ�ព ាបណ� េបពេ�េវ នវ សមាវបសេបស បនះទ អស ែដេពះននេនកពអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ ែដេ មនជ កអ

ន�ឡនេបេ េច នវ ជ ជែបបបៃះណឡ អទះឡប េងនឌ។

✓ េេឡកនចវត�អ�កង វសងឯានេនកពង វសងដឡជ�ឡ � េដាសងប សជ

េងនឌេនកពកងបសះេេ ជងស បនដឡជ�ឡេនេបវត។ វនតតង

ះនែផ�េទេេឡដដ ភវបេ នវ កហហពនជទែដេមនបតវបត�វកេនកពបេកស

េផគក � េជពឡកដននទ កពករ� សប�កអនពងត�ននបចទៃថថ ាស បនេន

ថក េដដ នេេឡង។

✓ បណ�ព ាបណ� េបពេ�េវាេដដ នជស�ឡបសេេមែដេះកេទននដឡជ�ឡ នវន�ឡដឡជ�ឡជស�ឡ កពកសបេ� មនកចេ បសស�ឡេនកពស បន

អភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡកពេដដ ន។

✓ បន�អនពងត�ដទេណឡ កែបបចេ នវ កៃចកបឌវតថឡៃនកេដបចទែផនក នវ កេជពឡេសច�ឡសេចចវត�ថក េដដ ន េដឡឡ សសតនះះឡវតសហេនន

េដដ នេេឡ េទ។

✓ ធនថសមាវជស�ឡ នវបពស ៃនស បនដឡជ�ឡ តតងបនផ�េតនកឡ នវកកកេ ខពសតតងែដេមនសនសទននេសឡគក ។

✓ កកេស� េថ ស�ឡែដេមនសងាែផកស�េសដដ វចា សសន ងណនេផគក ធ ចមនចទណប ណន ខពសគក កពកចេ នវកេជពឡេសច�ឡ

សេចចវត�េនកពស បនដឡជ�ឡ។ ចនសមនន នវដទេណឡ កបសស បន តតង

ះវចណេទេេឡចទណព ចេនា េដឡឡធន� មនអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ

បបេដងសជ សមបស�ឡ នវបពសេបប។

ចចចទ!

ស បនែែតមនកង វងឌននជនវចា ដេចកា កសសតនះស បន េដឡឡេដាសង

ប សជេងនឌ េនកពអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ តតងែតជដទេណឡ កង

ែដេបន�មនកង វងឌននផែដ។

ន ាងរកមេេដសមមមមេដេនឌលសេេកង រន� ជយមេចចកេេស

បឌពេ៣ ៖ ស បន 90

ន� ដដបេដឡជ�ឡេនជង វសងងែដេមនកេបដណ� បះឡបពស ជះវេសស េនកពង វជជ ាឡងនែដេកនែត មនេណនបេចាេកស ដចជ កេជពឡអេបត។ ចទណព ចេនា បននទ� មនកងេេាឡ អទះឡសជេងនឌ ថ ះះតនែតផ�េកងានស�ឡេនកពែផក ណង េនកពស បន នវ េេមដដបេដឡជ�ឡបបពេណា វនចទេពាថះ េេតតងបនបេេតនកឡអពឡេេឡង (World Bank, 2005: 18)។

ស�ឡងងេែដេមនបទណចចេេទកពង វសងដឡជ�ឡ ជអកង វជជ ាឡងនបេចាេកស ែែតតតងាទនាេទេេឡ ៖

• ឧបសេ�ែផកបងន� នវ ឧបសេ�រេខ�ន ចទេពាកចទណងេះេេងងអែព េនាេដដ ន ែដេជ នកប មនតន ែតេខណ� ាឡងនះសេនវតេដដ ន ែដេេនា ជកតតងេនកព ង វជជ ាឡងន ដចជ កងអេបតែបបេនា។

• កអប ទបេចា េកសមនវតះបជបពសងងេ សងេដងេសែែតផ�េ�កស ានដេបពសេចឡនជ កពកបន�កអប ទឧត� សវផ ជះវេសស េនកព ពខង វជជ ង វកនសស�។

• កេ ឡសេអឡកងេដងបេគេ សងេដងែបបែផនជតគប បស ពម ឡ នវ ស�ឡងងេ េនកពតនកឡកងផា កងបន�ះា នវតនកឡះបជបពស ះះទ េដងសែតកអនពងត�នន ែបបេ ឡសេអឡេងនឌេនកពដទេណឡ កេាឡសេ ឡសបពេ�េវ ។

• កែដេវនសងមនេកននះដចបពសងងេ កពកកកេបនបណ� ះតមន នវងន�កែសព កង របប�ាេាងនបណ� នវ សមេង វជជ ាឡងន។

ជកេទ ស�ឡែែតមនងត�មនកងេចឡនជ េនកពកងក វគេងដដបេដឡជ�ឡ។ ឧះហណន ស�ឡតតងបនេេកកេស� េថ េដឡតនកឡសទននជនក ងេសលអតវថវាន េនកពក វគេងចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡ។ ជ នកប អតវថវានជស�ឡែតមននះងងសេជកពកបសងះកជងស�ឡដៃកេកដត ែដេ េជពឡកងេនក វគេងា ពខ ដេចកា លមនសនសទននែដេតតងធន� មនតពេ នះេងនឌ ចទេពា បពេ�េ វក វគេង។

េនកពបេកសជេចឡន ស�ឡចេ ផែដ េនកពកផះពផផងអទះឡេបដប ដទេណឡ កៃនបះននះតមនដឡជ�ឡ របប�ាេាងនកអភវងឌនន នវកដ ះងងឧបណន េនកពង វសងឯាន។ ជ នកប ះ េេជអក េបឡបសបះនន នវេដដ នកវនកនងះតមនដឡជ�ឡផែដ ឧះហណន េនកពតនកឡ ដចជេសបន នវ អកប�ាេកវនកនង។

េបឡេះាជដេចកា�ឡ េេតតងក� មនសនះេរ� តងចវត�កពដ េដឡ ឡេជពឡ� បេសឡេេឡ នងកចេ បបេដងសជេងនឌ េនកពកវដដនះែផក បេចា េកសៃនដដបេដឡជ�ឡ ជះវេសសកពកធន� មនតពេ នះេងនឌកនែត

បអប ៣.៧ ៖

កគទ ក� មន

កអប ទង វកនសស� នវ

បេចា េកសសមប ពម ឡ បភះ ៖ Rebecca Sittie’s presentation on “Gender issues in managing and implementing land registration in Ghana” at the May 2011 technical workshop; Rebecca Sittie, personal communication.

បឌពេ៣ ៖ ស បន 91

បេសឡ លកងេនកពក វគេង នវ កងាេដដ ន។ ឧះហណន េេតតង ក� មនង វធនកងចទនន េដឡឡេេឡ មសកងេដន នវ ផ�េះតមនអទះឡ កង េដងប ជ � បនចសថ ះ េេ មននះេបឡ ចទហ ចទេពាេងនឌះទ ះឡ េហឡងវចាខវតខទ កពកះះស�ឡងងេ � បនកនែតេចឡន េទកព ង វជជ ាឡងន បេចា -េកស នវ កងាេដដ ន េះន េ អទះឡេពណសត�វ នវ េពណង វបត�វ ះះទ សបសេបកះវេសជននជ ែស� ា េដដ ន។ ណឡ សវ ផះឡបេកស �ណ ែដេមនេដបរបេនកពបអប ៣.៧ ផ�េ នងឧះហណន អទះឡកអនពងត�ននេ� ង អទះឡ កគទ កដេកអប ទង វកនសស� នវ បេចា េកសសមបស�ឡ នវ ពម ឡ។ បអប ៣.៨ ះន េអទះឡស ននះងាកេកដត េនតទបន រប ប។

េដងមនកគទ កះឡសវចាកន ឡ នវ ពម សអប ទ

បសបេកស�ណ បនដ� ដទេណឡ កនង “េ�ឡនវ” ងចទនន

កពអទេពេះេៃនង វសកេងនេះេែងបសសេដន េនកព

តទបនះទ ១០។ ស�ឡែដេបនសវផ ពខង វជជ ង វកនសស� នវ

េណវ តង វកន បនចេ េ�ឡនវះទ េនា េដឡឡនវគងជង ពម ឡ

ែដេមន ងព ១៣ឆក ទ េទ១៦ឆក ទ េដងេេឡកនចវត�ះេេ� បន�

សវផ ពខង វជជ ង វកនសស� នវ បេចាេកសេនឯសេដន នវ

េកងេះេប�ា បកសវផេនឯសេដន។ ស�ឡេទ ែថ� ចទណប

ណន េេឡកនចវត�េនឯសបបសវផផែដ េដឡឡាក

� ពម ឡ េរ� តេគេេ� បនខមស។ សបេះេជងគក េនាែដ

ក វគេងស�ឡ ៃនស បនអកអេបតបស�ណ បនេដបចទេជពឡ

កសននវចា ពម ឡេនឯង វកនេង េដឡឡែណនទអទះឡងេ�សវផអទះឡក

េជពឡអេបតែដេមនេនវតសេង វកនេង។

ជេកនផេៃនវចាខវតខទះទ េនា នវ េគេនេគបងកេទបស

ដដ ភវបេ ស�ឡះឡកេេឡមសកអប ទ ពម ឡ កពឆក ទ២០០៥ នវសវត

ប�ា បកសវផថឡចទនន៤០ន កពចទេណ១១០ន ះឡែផក

េសដដ វចាដឡជ�ឡ ៃនសេង វកនេងង វកនសស� នវបេចាង វកន

Kwame Nkrumah េនជស�ឡ។ ងនេះេបបពន នឆក ទបន�បនប

េេបនតាេាឡ សមមត ៃនកចពាេឈ ាចេេដនបសស�ឡ

េនកពងេ�េសដដ វចាដឡជ�ឡ កពវតបបែហេគក ។

េនកពបេកសះទ ២២ ៃនះវភះ រប ប កេ ឡសេអឡេងនឌ មនកវដដនះសពេស

ងចទននែដេះកេទននប សសន ងបជ ស� នេគបង នវេសដដ វចា។

បពស ែដេចេ េនកពកវដដនះបេចា េកសៃនង វសងដឡជ�ឡកពបេកសះទ េនា ែែតមន

ណន ថ កេ ឡសេអឡេងនឌ កពស�ឡ េដងសែតកងាេដដ នតតងបនេេ

ចតកពថ ះពទមននះសសបសមបស�ឡ េហឡងឧបណន សម� នមនកថនជថនន� ទ េះ។

សបេះេជងគក េនាែដ ស�ឡងចទនន ជះវេសសស�ឡេនតទបនានបក មនកភងន� ច

ចទេពាកេជពឡដទេណឡ ហសះឡតនកឡេងនឌែបបបៃះណឡ បសះេេ ែដេជ នកប

ែែតវនតតងបនរបប�ា េ សងេដងផេបបាពេជសក� នពះេេទេេឡ

េ � អេឈ ាបសះេេ។ ស�ឡវនសងមនេះេេង េដងសែតបនពកងជថនជថេន

កពផា េហឡងជេរង នះចេតបសះេេ ែែតមនវត ដចជ ះេេ ច

វនតតងបនអនព ន ត� េជពឡដទេណឡ ឬ េចេទេែតមក ឯ។ កអប ទមនកែបែច

េងនឌគប ជថនជថ េហឡងស�ឡែដេេជពឡកង ែែតេាឡសេ ឡសកងកពេដដ ន

ែដេវនបបាពេដេបនពកងកពផា នវ េ � អេឈ ាកពស�បសះេេ។ េនកព

បអប ៣.៨ ៖

ប បេ

ចទេពាសជ

េងនឌេនកព

សនះ

នវ បេចា ង វកន

ដដបេដឡជ�ឡ

បភះ៖ Dalal Alnaggar’s presentation on “Developing enderequitable land survey and technologies in the Arab region” at

បឌពេ៣ ៖ ស បន 92

ះវភះ រប បះទ េ មនែតស�ឡេដបកចចទនន ១៨% បបពេណា េនជចទែណងៃន

ម� ទ ះេែដេកកេបនបៃ ប េហឡងស�ឡែដេសវតេនកព ពខតទែណវតខមស

េនកពង វសងង វកនសស� មនចទននតនែត ២% បបពេណា។

េនកពបេកសេអហ ពឡប ហដ េឡបណន ប បព នវ កពងនឡេហប ស�ឡ ចេជពឡកង

េនកពសហេននបេចាេកសៃនង វសងដឡជ�ឡបន បបពែន� ះពទែនកងះទ អស សពកនសនែត

េបឡចទហចទេពាស�ឡ នវបពសេេឡង សងេដងកងងចទនន ែដេះះ� មន

េណនសត�វខមស តតងបនផកពសមបែតបពសបបពេណា។ េនកពះវភះ រប បះទ េ

មនេម� តេងនឌងដជទ េនវតេជពឡេសច�ឡសេចចវត� កពង វសងង វកនសស� នវ

បេចាេកសបសដដ ភវបេ នវង វសងឯាន។ ឧះហណន េនកពបេកសេអហ ពឡប

កពកសងត នឆក ទ២០០០-២០១០ ស�ឡ មនបមណងនេបឡ ៃននវសវតសេង វកនេង

កពងេ�សវផែផកង វកនសស� បបពែន� កពឆក ទ២០១១ មនែតស�ឡ ៥០នបបពេណា ែដេមន

ស ន បតថក អនពបណ�វ តេេឡែផកអេបត នវមនស�ឡ ១៥នបបពេណា ែដេមន

ស ន បតថក បណ�វ ត។ ះពទមនអកអេបតជស�ឡ ែដេមនស ន បតថក េកងឧត�

សវផ េនកពបេកស រប បដៃកេកដតេេឡង។

the May 2011 technical workshop; Dalal Alnaggar personal communication.

✎ប�ជ ឡេផបរត ៣.៥ ៖

សនះសមប

បេកសនន

ែដេមនេម� ត

េងនឌជថនជថ

✓ េនកពប វបកែដេមនេម� តេងនឌជថនជថ តតងទណតប បេច

ចទេពាសជេងនឌ េនកពកវដដនះបេចាេកសៃនដដបេដឡជ�ឡ។

✓ បេបឡត� មននងជនគកវនកនងង អទះឡកងង វកនសស� នវ កង បេចាេកស ះះទ េេឡកនចវត�ស�ឡ� ដព ។

✓ គទ កស�ឡែដេមនឯេកសែផកះតមនង វកន កលងតៃ� នវ កេដបចទ ទណតបកដដ ន។

✓ គទ កចទេពាកអប ទង វកនសស� នវបេចាេកស ះះទ ង វធនកស សតនះសមប ពម ឡ នវស�ឡងងេ ។

✓ បេបឡតាអបបម សមបកចេ បសស�ឡ េនកពតនកឡបេចាេកស កពកឡនក ង នវែផកដដបេដឡជ�ឡ។

✓ គទ កដេអកអេបតជស�ឡ នវអកង វជជ ាឡងនបេចាេកសដៃកេកដត កពកេជពឡ កងជងកឡនក ងអន�ជតវ ដដ ភវបេ នវង វសងឯាន ាងនក

បឌពេ៣ ៖ ស បន 93

េបឡបសបេចាង វកន នវះតមនសសប របប�ា េបេចាង វកនថឡ ែដេ

កនែតមននះអះននត ចទេពាេងនឌ។

✓ បេបឡនបកដដ ន នវកេបដណ� បៃនកអប ទង វកនសស� នវបេចាេកស េនតទបនានបក េដងងចវត�កពដជះវេសសចទេពាកអប ទ ពម ឡ។

✓ េេឡមសកងេដនអទះឡសនសទននបសស�ឡ េដងទណតអទះឡសវកនវ នវ កកកេខពសតតងរេខ�នបសះេេ។ េរ� តងចវត�កពដេទេេឡក

េពបបទបតាទេនរថ កងេជពឡ� ធ� តៃ�ស�ឡ នវបបាពេដេបនពកង

កពផា ះះទ េ � អេឈ ាកពស�បសះេេ។

ចចចទ!

េេតតងក� មនង វធនកទណតេគេេ េដឡឡគទ កដេកចេ បសស�ឡ េនកព

ដដបេដឡជ�ឡ កពបណ� បេកសែដេេម� តេងនឌជថនជថ បនចឬសគប េេនកព

ាទេនរងបជ នវសសន។

ប�ជ ឡេផបរត ៣.៦ ៖

កេជពឡ� បេសឡេេឡ

នងសជេងនឌេនកព

ដដបេដឡជ�ឡ

េដឡឡេជពឡ� បេសឡេេឡ នងតពេ នះេងនឌ េនកពចទេណអក ង វជជ ាឡងនង វសងដឡជ�ឡ នវគទ ក� មនកចេ បបេដងសជ លស�ឡ នវបពស េនកព ដដបេដឡជ�ឡ េេតតងកអភវងឌបេចាង វកន នវ បះននកះទ ះវភះេ ែដេក បជះេដដកនែតកេទកង ចងេបឡបស នវេដឡឡែសេ េេឡ ង វ េទេេឡេណនសត�វែដេេេតតងក សមបកងបេចា េកស ជងចទនន សទេកតបនងឧបសេ�ចទេពាកកកេបន ជះវេសស សមបស�ឡ។ បេចាេកសអេបត នវ លសែង េេជពឡ� មននះស�នផែដ កពណឡ ែដេ ចេជពឡេទបន េដឡឡ� ាទនងកអក អេបត ែដេមនេណន សត�វះបជ ចេបេេទេេឡបេចាេកសះទ េនាបនផែដ (FAO, 2011a: 10)។ ទេណឡ នៃនកេបឡបសង វជឡសស�ែដេមនកចេ នវ មន ៃថ�ចទណងះបៃនកអេបត នវកចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡ ទះពមនផេបបាពេង វាជមនង េ� តសម� េេទេេឡសជេងនឌចេទេហឡង េនកពអភវបេវចាេេឡក កនកបដឡជ�ឡ។

✓ គទ កចទេពាេកននះបសស�ឡ នវ បពស កពកចេេទកពែផកបេចាេកសៃនង វសងដឡជ�ឡ បបេដង បសវកននះ នវនវន�នះ របប�ា េាងនសនះង វាជមន េនកពចេន� ាងនេះេខ�ឡ នវងនេះេ

ជ ។

✓ បេ នវផះពផផងកវនកនងែដេមនកបទែបះតមនេទាេងនឌ េនកពេបស បន នវេេម ដដបេដឡជ�ឡះទ អស របប�ា េកវនកនងអទះឡបពេ�េវផែដ។

បឌពេ៣ ៖ ស បន 94

✓ េដបចទ នវអភវងឌសតនះបេចាេកសបសស�ឡេនកពង វសងដឡជ�ឡ ាងនកអប ទង វជជ ាឡងន កបណ�ព ា បណ� េ នវបណ� ង វជជ ាឡងន របប�ា េសមេអកអេបតជស�ឡផែដ។

✓ ទណតបពេ�េេតកឡ នវេេឡមសេតបណ�ព ាបណ� េ នវានេទជស�ឡ។

✓ អភវងឌកបណ�ព ាបណ� េបេណ�ឡ េជពឡកងបេណ�ឡ េដឡឡ សសតនះស បនង វកនសស� នវបេចាេកស សទេគទ កដេកអភវងឌនន ាឡះបសស�ឡ ឧះហណន ាងនបកះវេសជននង វជជ ាឡងនជែស� េនកពង វសង េកងប�ា បកសវផសេង វកនេង។

✓ សបសេដេនះចេតបសស�ឡេនកពតនកឡបេចាេកសេផគក កពដដបេដឡជ�ឡ េដឡឡេជពឡ� បេសឡ េេឡ នងកងេដនបសះ េេ អទះឡកវដដនះះទ សកៃនកងបេចាេកសបសដដបេដឡជ�ឡ ខណនេះេ ែដេះេេេបាាទនឈនេេឡ េនកពង វជជ ាឡងនេនា។

✓ េដបចទកបណ�ព ាបណ� េអទះឡេងនឌ កសសតនះ នវកេេឡមសកងេដន សមប អក ង វជជ ាឡងន ជស�ឡ នវ បពស កពង វសងដឡជ�ឡ។

✓ អភវងឌងពកនសស�សមបប�ា េប ពេ នវបកះវេសជននបសស�ឡ នវបពស េទកពកេដបចទ កអនពងត�នន កតតះវនវត នវលងតៃ�េទេេឡេេមនន េនកពេបកវដដនះបេចាេកសះទ អសៃន ដដបេដឡជ�ឡ។

✓ ផ�េ វចាគទ ក នវសម� ន� បនេបគនសមបស�ឡ េដឡឡេជពឡកងេនេដដ ន។ ចចចទ! សនះេងនឌេនកពដដបេដឡជ�ឡវន ចសេចេទបនេេឡង េពាាណែតស�ឡ ចចេ េនកពសនះ បេចាេកស នវបះនន កពេណនេសឡនះគក េទននបពស។

បឌពេ៣ ៖ ស បន 95

ស បនដឡជ�ឡែដេមននះជតទណ នវមនកចេ បបេដងសជេងនឌ មននះបេសឡជ

េនកពកងអភវបេវចាដឡជ�ឡសមបស�ឡ នវបពស។

េេតតងកេេឡមសកងេដនសធណនអទះឡសនសទននៃនកចេ បបេដងបសវកននះះឡស�ឡ

នវបពស េនកពស បនអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡេបវត ះឡថក ជតវហតដេថក សក។

ដទេណឡ កង វ ាកបេបឡត� មននង�កស នវ ប បេសមបអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ

បបេដងសជេងនឌ។

ស បនងចទនន ដចជ ស បនេដដ នកកេបនពកងេបេៃផកនេភ�ប ធរសស� នវ

តទបនលេេវ មនតនកឡេនកពអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងកកកេខពសតតង នវ

មនសជេងនឌផែដ។

ស បនដដបេដឡជ�ឡែបបបៃះណឡ ចេដឡតនកឡងដសទននកពកាាឥកនវះេ� មនករ� សប�េឆម ា

េទកអនពងត�ននែបបបៃះណឡ ែដេមនសជេងនឌកនែតបេសឡ។

េេ ចតតងកង វធនកសសតនះជ េដឡឡគទ កដេសមាវស បនដឡជ�ឡជស�ឡេនេប

វត។ សតនះស បនេដឡឡេដាសងប សជេងនឌ េនកពអភវបេវចាេេឡកកនកប

ដឡជ�ឡ េែតបន�េជពឡកតតះវនវត វេេឡ ង វ នវអភវងឌ។

េេតតងក� មនកចេ បបេដងសជេងនឌ េនកពកវដដនះែផកបេចាេកសៃនអភវបេវចា

េេឡកកនកបដឡជ�ឡ ដចជ សនះ បេចាង វកន នវបះននដដបេដឡជ�ឡ េដឡឡសបេទាបេគានន

បសបជះេដដេបប ះទ ស�ឡ នវបពស។

ដលសេងងមេាលសាខេ

ស� ង មឌេ

បឌពេ៣ ៖ ស បន 96

• ចទនននេងៃនស�ឡ នវបពស េនកពស បនដដបេ នវេបេដឡជ�ឡថក ណ� េ។

• ចទនននេងៃនស�ឡ នវបពស េនកពស បនដដបេ នវេបេដឡជ�ឡថក សក។

• ចទនននេងៃនស�ឡ នវបពស េនកពស បនដដបេ នវេបេដឡជ�ឡថក េដដ ន។

• ចទនននេងៃនស�ឡ នវបពស េនកពស បនដឡជ�ឡែបបបៃះណឡ នវស បនកពេដដ នដៃកេកដត ែដេះកេទននដឡជ�ឡ។

• ចទននន�ឡដឡជ�ឡែដេកកេបនកផះពផផង នវកបណ�ព ាបណ� េអទះឡេងនឌ។

• ចទននស បនដឡជ�ឡែបបបៃះណឡ នវស បនកពេដដ នដៃកេកដតះកននដឡជ�ឡ ែដេបនកកេក បណ�ព ាបណ� េ នវកផះពផផងអទះឡប េងនឌ នវដឡជ�ឡ។

• ចទននកផ�ចេផ�ឡសមបេពបបទបតឧបសេ�ចទេពាកកកេបនងពត�វជដឡជ�ឡសមបស�ឡ។

• ចទនននេងៃនស�ឡ នវបពស ែដេបនកកេវចាគទ កែផកចបេនកពណឡ ដឡជ�ឡកពបះននងពត�វជ ផ�ងក។

• ចទនននេងៃនង វលក ះកននសវកនវកកេបនដឡជ�ឡ នវកះ សត�វបសស�ឡេនចទេពា ពខតពក នវងន�កេដាសងង វលកេបះននតពក។

ទណតសម� េ ៦ Debra Fletcher, Rachael Knight, Martha Osorio, Elizabeth Stair, Josephine Stowers-Fiu, Mika Törhönen and Margret Vidar បនផ�េធតពចេសទននេនកពបឌពេេនា កពអទេពេះេៃនសវក សបេចាេកស ែដេបះនត�េជពឡេេឡ កពែខឧសន ឆក ទ២០១១ េនឯក វគេងណ� េបសអ�ក FAO របប�ា េាងនកះវនផបស កកងែផកស បន។

�

សតចនកលតរេរងនេេសេស

សរម ង មឌេ

បឌពេ៣ ៖ ស បន 97

ឯកលេង Adams, M., Berkoff, J. & Daley, E. 2006. Land-water

interactions: opportunities and threats to water entitlements of the poor in Africa for productive use. Human Development Report Occasional Paper No. 2006/20. Washington, DC, UNDP. http://hdr. undp.org/en/reports/global/hdr2006/papers/ adams%20martin%20et%20al.pdf

ADB. 2006. Republic of Uzbekistan: land improvement project. Report and Recommendation of the President to the Board of Directors, Proposed Loans and Technical Assistance Grant. Manila, Asian Development Bank. www2.adb.org/documents/ rrps/uzb/37536-01-uzb-rrp.pdf

Agarwal, B. 2009. Gender and forest conservation: The impact of women’s participation in community forest governance. Ecological Economics, 68(11): 2785---2799.

Alden Wily, E. 2003. Governance and land relations: A review of decentralisation of land administration and management in Africa. London, IIED. http://pubs. iied.org/pdfs/9304IIED.pdf

Basangwa, S.K. 2010. Women in land administration. Paper presented at the Women’s Land Rights Conference, Speke Resort Muynonyo, Uganda, 4---6 October 2010.

Daley, E., Dore-Weeks, R. & Umuhoza, C. 2010. Ahead of the game: Land tenure reform in Rwanda and the process of securing women’s land rights. Journal of Eastern African Studies, 4(1): 131---152.

Daley, E. & Englert, B. 2010. Securing land rights for women. Journal of Eastern African Studies, 4(1): 91---113.

Djusaeva, S. 2012. Promoting rural women’s rights to land: UN Women programme experience in Kyrgyzstan and Tajikistan. Paper prepared for the Expert Group Meeting on Good Practices in Realizing Women’s Rights to Productive Resources, with a Focus on Land, organized by UNWomen in collaboration with the United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights, Geneva, 25---27 June 2012.

FAO. 2006a. Gender and law: Women’s rights in agriculture, L. Cotula. FAO Legislative Study No. 76, Rev.1.Rome. f tp://ftp.fao.org/docrep/fao/005/y4311e/ y4311e00.pdf

FAO. 2011a. Governing land for women and men --- gender and voluntary guidelines on responsible governance of tenure of land and other natural resources, E. Daley and C.M. Park. Land Tenure Working Paper No. 19. Rome. http://www.fao.org/docrep/014/ma811e/ ma811e00.pdf

FAO. 2012b. Voluntary Guidelines on the Responsible Governance of Tenure of Land, Fisheries and Forests in the Context of National Food Security.Rome. http:// www.fao.org/docrep/016/i2801e/i2801e.pdf

Flintan, F. 2010b. Sitting at the table: Securing benefits for pastoral women from land tenure reforms in Ethiopia. Journal of Eastern African Studies, 4 (1): 153---178.

Flintan, F. 2010a. Learning by doing: Working towards participatory rangeland management (PRM) in pastoral areas through ELMT/ELSE. Washington, DC, USAID.

Flintan, F. & Cullis, A., compilers. 2010. Introductory guidelines to participatory rangeland management in pastoral areas. Ethiopia, Save the Children USA, FAO and ECHO. www.cop-ppld.net/fileadmin/ user_upload/cop-ppld/items/introductory%20 guidelines%20prm.pdf

Hilhorst, T. 2010. Decentralization, land tenure reforms and local institutional actors: building partnerships for equitable and sustainable land governance in Africa. Land Tenure Journal, 1(10): 35---59. ILC. 2009. Advancing the monitoring of land governance for ensuring impact on poverty reduction. Paper presented atLand Governance in Support of the MDGs: Responding to New Challenges, World Bank, Washington, DC, 9---10 March 2009.

Khudayberdiyeva, M. 2009. Uzbekistan Land Improvement Project.Tashkent, ADB Uzbekistan.

Knight, R. 2011. The community land titling initiative: An investigation into the protection of customary land claims. In E. Harper, ed. Working with customary justice systems: Post-conflict and fragile states, pp. 145---170. Rome, International Development Law Organization.

Seeley, J., Batra, M. & Sarin, M. 2000. Women’s participation in watershed development in India. Gatekeeper Series No. 92. London, IIED. http:// pubs.iied.org/pdfs/6347IIED.pdf

Teklu, A. 2005. Research report 4 --- land registration and women’s land rights in Amhara Region, Ethiopia. London, IIED.

ULA. 2010. The Uganda Land Alliance quarterly newsletter, Vol. 4. Kampala.

Whitehead, A. &Tsikata, D. 2003. Policy discourse on women’s land rights in sub-Saharan Africa: The implications of the re-turn to the customary. Journal of Agrarian Change, 3(1---2): 67---112.

WLLA. 2010a. The impact of national land policy and land reform in Uganda. Accra, Women’s Land Link Africa.

WOLREC. 2011. Women’s access to land and household bargaining power: a comparative action research project in patrilineal and matrilineal societies in Malawi. Research Report No. 9. Rome, ILC, Women’s Legal Resource Centre. www.landcoalition.org/ sites/default/files/publication/959/wlr_9_malawi. pdf

World Bank. 2005. Gender issues and best practices in land administration projects: A synthesis report. Washington, DC. http://siteresources.worldbank. org/intard/resources/gender_land_fulltxt.pdf

World Bank/FAO/IFAD. 2009a. Module 4: Gender issues in land policy and administration. In Gender in agriculture sourcebook. Washington, DC and Rome.

World Bank/FAO/IFAD. 2009b. Module 10: Gender and natural resources management. In Gender in agriculture sourcebook. Washington, DC and Rome.

បឌពេ៣ ៖ ស បន 51

មឌា

ប�� បេចលេទស

បប� ដរយយមបអបោ នង តរងរបព

99 បអប ៤.១ ៖ សជេងនឌ ប បេចាេកស នវេគេកណន ែណនទ 101 បអប ៤.២ ៖ កអនពងត�ននេ�សមបសជ េងនឌកពេេមដឡជ�ឡ 105 បអប ៤.៣ ៖ កធន� មនសជ េងនឌេនកពកេដបចទសវកនវ ាែបបបៃះណឡ � មន េណនផ�ងក 106 បអប ៤.៤ ៖ កទណតែផនកឡសហេនន េដងមនកចេាងនកេបឡបស បេចាង វកនGPS 108 បអប ៤.៥ ៖ កេជពឡ� កចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡ កនែតងងសេកកេបន សមបស�ឡ 108 បអប ៤.៦ ៖ កេជពឡសនះេទេេឡៃ េសលចពាប�ជ ឡេដឡឡគទ កដេ សជេងនឌ េនកព ដដបេដឡជ�ឡ 112 បអប ៤.៧ ៖ ាេឡសេដងែេេះឡក ផ�េប�ដឡ 117 បអប ៤.៨ ៖ កេជពឡែផនកេបឡបសដឡ េដងមនកចេ បប េដងសជេងនឌ 121 បអប ៤.៩ ៖ ផេបបាពេៃនកែបែចដឡជ�ឡ េេឡ ង វ េទេេឡស�ឡេនអន បពបនេនេឡត

103 ប�ជ ឡេផបរត ៤.១ ៖ កេេឡមសសជេងនឌ

េនកពេេមដដបេដឡជ�ឡ 109 ប�ជ ឡេផបរត ៤.២ ៖ កេជពឡ� បេសឡេេឡ នង

សជេងនឌេនកពកង

អេបត នវកចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡ 114 ប�ជ ឡេផបរត ៤.៣ ៖ កធន� មនបះននះតមន

ដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ 115 ប�ជ ឡេផបរត ៤.៤ ៖ កគទ កចទេពាកលងតៃ�

បបេដងសជេងនឌ

ប�ជ ឡេផបរត ៤.៥ ៖ 115 កគទ កចទេពាកទណត

ងះននែដេមនសជ

េងនឌ 118 ប�ជ ឡេផបរត ៤.៦ ៖ កគទ កចទេពាកេជពឡែផនក

េបឡបសដឡបបេដង

សជេងនឌ 119 ប�ជ ឡេផបរត ៤.៧ ៖ កគទ កចទេពាកចបចដឡជ�ឡ

ប�ា េគក បបេដងសជ

េងនឌ 122 ប�ជ ឡេផបរត ៤.៨ ៖ កគទ កចទេពាបដវះនដឡជ�ឡ

បបេដងសជេងនឌ

111 បនះ ៤.១ ៖ កបន�កកេបនសវកនវដឡជ�ឡ

បអប

ប�ជ ឡេផបរត

ារ នវ បនះ

124 ប�ជ ឡេផបរត ៤.៩ ៖ កគទ កចទេពាទែណក

េេឡកែបែចដឡជ�ឡេេឡ ង វ

បបេដងសជេងនឌ 126 ប�ជ ឡេផបរត ៤.១០ ៖ កគទ កចទេបាកផ�េសទណ

បបេដងសជេងនឌ 128 សចនតតះវនវត

ជអនពសសននសមប

ប បេចាេកស

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 99

មឌា ៤ ៖ ប�� បេចលេទស ដលេមងរេសលេងេត សមមមមេដេនឌលសេេកងេរកម រមស�សេរងមេចចក រេទលដមរដម

េសចក�េផ� ម៧

ដដបេដឡជ�ឡតតង� ះវចណេទេេឡប េងនឌសទននចទនន២ ៖ ១) េតឡកេដបចទសនះដដបេដឡជ�ឡ េដាសងចទេពាេសច�ឡតតងក បេគានន នវប ពេបសស�ឡបនេបគនដេវតណ នវ ២) េតឡស�ឡ ចចេ េដងេសឡនះេនកពសនះដដបេដឡជ�ឡបនេដងេបដបណ។

េសច�ឡតតងកកពកេដាសងប សជេងនឌេនកពសនះ បេចា ង វកន នវបះននដដបេដឡជ�ឡ កកេបនកគទ កេដងរេេនកពេគេកណន ែណនទះទ េ (សេឡេឧះហណន េនកពបអប ៤.១)។

កធន នវ កង វនាននសវកនវដឡជ�ឡ

៧.៤ ដដេបឡធនថ ស�ឡ នវបពស កកេបនសវកនវដចគក េនកពសវកនវកនកប

ែដេេកឡបតតងបនកកេស� េ នវ ធនថសវកនវះទ េនាតតងបនត�ពាប ា ទ កព

កចពាប�ជ ឡ។.... េបឡេបឡបសអភវសសបកពេដដ ន េដឡឡបេបឡនតម� នះ

េនេះេែដេកចពាប�ជ ឡអទះឡសវកនវកនកបតតងបនបេបឡតេេឡ ដទប ះទ

កទណតែផនកឡសវកនវកនកបផែដ។

បអប ៤.១ ៖ សជេងនឌ

ប បេចា េកស

នវ េគេកណន ែណនទ

បភះ ៖ FAO, 2012b. ១០.៣ េនេះេែដេ ដដផ�េកកកេស� េសបចបចទេពាកកនកបេ

បះនន កកកេស� េេនាេបឡេជពឡាងនវចាដទេណឡ កេដងមនកចេ នវ

េវតេដេេងនឌ េដងងចវត�កពដេដងែេចទេពាអកាេ។

១១.៦ ដដេបឡបេបឡតង វធនកកពេដឡឡកពសវកនវកនកបសបចបបស

សហះកន សមាវេស នវអកដៃកេកដត ែដេវនតតងបនបង ជស ពឡានមន

សវកនវកនកបេនកពបះននចពាប�ជ ឡ ដចជ ប�ជ ឡដឡជ�ឡជេដឡ។

៧.១ េនេះេដដកកេស� េ ឬ ែបែចសវកនវកនកបដឡ ាេផេ នវ ៃះេេឡ ដដ

េបឡបេបឡតសបាចបជតវ នងង វធនកកពេដឡឡេាដសលក ទេភ ឬ

ក ទេតសវកនវកនកបបសអកដៃក ះទ សវកនវកនកបសបចប ែដេបចាពបនក

វនតតងបនកពេដងចប។ ជះវេសស ង វធនកកព េបឡកពស�ឡ នវ

ានងងេគាែដេមនសវកនវកនកបបនបបនទ ដចជសវកនវងផេជេដឡ។

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 100

កចពាប�ជ ឡសវកនវកនកប

១៧.៣ ដដេបឡខវតខទធន� បនថបជះេដដេបប ចចពាប�ជ ឡសវកនវកនកប

បសខ�ន នវ កកេបនះតមនេដងគ នកេ ឡសេអឡ េះាជែផ� េេឡេដដ នអពឡេដង។

កេជពឡនវងតែផនកេដបចទែដនដឡ

២០.២ ាងនកះវេគាេគបេ នវកចេ ដដេបឡអភវងឌ នវ ផះពផផង

េគេនេគបង នវចប ស�ឡះឡកេជពឡនវងតែផនកេដបចទែដនដឡ េដងេវតេ

ដេេងនឌ។

២០.៣ ដដេបឡធនថ កេជពឡនវងតែផនកេដបចទែដនដឡ តតងបនេជពឡាង វជឡង

ែដេកកេស� េកទនកទនបះគក ល ដឡ ាេផេ នវ ៃះេេឡ នវ ក

េបឡបសជនធនះទ េនា ះទ កវដដនះេងនឌៃនកេបឡបស។

បដវះនដឡជ�ឡ

១៤.៤ ដដេបឡអភវងឌេគេនេគបង នវចបេវតេដេេងនឌ ែដេែចះឡនឡតវង វជឡចសសបបេដងតម� នះសមបបដវះន។ ះតមនស�ឡះឡនឡតវង វជឡបដវះន េបឡផះពផផង� បនកង ជនសសសប។ អកះះេបឡ តតង

បនផ�េាននងាទនងេបគន មន ាងនាទនងែផក ចប នវ ាទនងក

េធង ឡ េនកពវចាដ ទេណឡ កះទ េ។

ទែណកេេឡកែបែចដឡជ�ឡេេឡ ង វ

១៥.៥ កពណឡ ែដេដដសេចអនពងត�ទែណកេេឡកែបែចដឡេេឡ ង វ ដដ

េបឡប ជ � បនចសនងេគេេៃនង វជឡទែណក នវ ច�ពេបង ដឡែដេតតងបនេេឡែេះឡកែបែចេេឡ ង វ េនា។ ពខស ន អកកកេផេ

ដចជេស ះទ អកែសព សនដទណទេនផា ស�ឡ អក ាទ េទេនឋនេ

បះនន អកចវ�ា នសតព កានាបកេទបជបងត�វសស� ក ានតតងេេេឡេ

ទេ ានជតវេដឡនេតវច អកេដឡបេផេ នវ អកផេវតេសបនក តតច េបឡតតងទណត� បនចសស។

ម�� េតេងទកេងេទងលដមរដមសេរងដលមងដម៨

ឧបសេ�កេទងចទននៃនអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ មនបភះេចះឡតៃ�បសស�ែដេបនចឬសគប េ (បកបង បស Renée Giovarelli េនឯសវក សបេចាេកស ែខឧសន ឆក ទ២០១១) ៖

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 101

• េនកពកះទ ះវភះេ បពេ�េវ នវអក អនពងត�េេមដដបេដឡជ�ឡនេេចឡនជបពស។ ជេកនផេ ស�ឡែែតវនចេ ឬ វនមនងត�មនេនកពសនះេេមេនេដដ ន ដចជកទណត ះទបកេ ឬ កអេបតដឡជ�ឡ (សេឡេ បឌពេ៣)។

• ជេរង ស�ឡែែតវនតតងបនប�ា េេនកពកេដបចទេេម ឬ បេគាននះឡសនះ េេមដចជ កកកេបនេសលឥណះន ឬ េសលសហេនន។

• ជេរង ស�ឡែែតមនចទេណាដនតវចជបពស អទះឡប កនកបដឡជ�ឡ នវ ប អភវបេវចា ែដេកកេផេបបាពេះឡេេមង ឬ អទះឡស ន ណជសក� នពះេបសេេម សមបក អនពងត�ននេបេ នវអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡែដេមនសប។

• បពេ�េវដដបេដឡជ�ឡ នវ អកអនពងត�េេម េកេេមែដេកកេបនេនវជវគទ កះឡមា សាទនង ចវនដនះទ សកអទះឡកវដដនះែផកស� នវងបជ ៃនសវកនវដឡជ�ឡេនកពតទបនែដេះេេទះពេជពឡ កង។

លមនសនសទននែដេតតងធនថ រេេបសនះដដបេដឡជ�ឡះទ អស ប ជ បប សជេងនឌ ាងនកះវចណេទេេឡ ប េងនឌះទ េ កពអទេពេះេៃនកេដបចទ កអនពងត�នន កតតះវនវត នវ លងតៃ�េេម (World Bank/FAO/IFAD, 2009a: 130-132)។ ប ែដេតតង េដាសង សងេទេេឡនវចាជ នវ ប វបកបសបេកស បបពែន� មនឧះហណន ជេចឡនៃន កអនពងត�ននេ� ែដេតតងដស ែដេឧះហណន ងចទននមនេដបរបេនកពបអប ៤.២។

កកកេបនប� ដឡ គក

បអប ៤.២ ៖ កអនពងត�ននេ�

សមបសជេងនឌ កពេេមដឡជ�ឡ

បភះ ៖ Elizabeth

Stair’s presentation on “Land and gender: the Jamaican context” at the May 2011 technical workshop; Giovarelli and Lastarria-Cornhiel, 2006; World Bank/FAO/IFAD, 2009a:139–140 and 145; Teklu, 2005; FAO, 2012a.

េនកព បេកសឥណ� ង វជឡកវដឡេទេនដដ ន បនាងដេេសានបកែដេគ នដឡ � កកេបនដឡងប�តច សមបសសេទេនដដ ន នវ បប ាឡងនក តតច

េនាផា េដងស�ឡជអកេបេ។ កចេ េះេេបសអកកកេផេ

េនេបវតះទ អសៃនង វជឡះទ េនា របចបះឡកទណតដឡសសបហតដេ

កេដបចទែផនកអភវងឌននដឡជ�ឡ បន ចទែណេជពឡ� កអនពងត�ននកកេបនេជេាង។

ង វជឡជេចឡនបនផ�េប�ដឡ គក ានដេសព ឡ នវភ វគ េដងានកេ េេបន

ចពាេឈ ាភ វគជ ពន េដងែេ ង វជឡដៃកេកដត ផ�េប�ដឡានដេស�ឡែតបបពេណា។

េជេាងតតងបនសបសេាងនកងេដនអទះឡប សជេងនឌ េនកព

ចទេណសហេនន នវ ជ ជេដដ ន។

េនកពេេមដដបេដឡជ�ឡបែនបសបេកសមពជ ឆក ទ២០០២-២០០៧ ប�ដឡថឡចទនន

៧៨% តតងបនេច គក េទ� សព ឡ នវភ វគ។ េេមេនា មនេគេបទណេជពឡ�

បេសឡេេឡ នងស ននះស�េសដដ វចាកេទបសស�ឡ។ េដឡឡេេឡមសនវន�នះ

ងនេះេែង េេមេនា តតងបននជ បេទននេេមអភវងឌដៃកេកដត ដចជ

េេមធនេកននះបសស�ឡកពកកកេបនេសលឥណះន នវ េសលផះពផផង។

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 102

កបប នបមណស�ង ែដេតតងបនេជពឡេេឡ ពនេះេអនពងត�េេម បនេបឡបស

កសននង វសងេងនឌងចទេពាសវកនវដឡជ�ឡ េហឡងកះងប�ចទេពាប េងនឌ

តតងបនប�ា េេទកពកេដបចទេេម។ កចេ បសស�ឡ តតងបនសបតជថន

ផែដេនកពដទណកេេដបចទ នវ អនពងត�េេម។ េេមេនា បនេជពឡងពកននក

ចពារេាេដដ នជសធណនេបាកេជងង ែដេមនងេ�បណ�ព ាបណ� េ

េេឡមសកងេដនអទះឡេងនឌ នកប ែដេមនកចេ ះឡស�ឡ នវបពស

របប�ា េះទ ន�ឡដដបេ នវេេដឡជ�ឡេបវត។ ស�ឡតតងបនទណតេគេេ

ជ េដងសែតះេេមនវតអននះខមសជបពស នវជកេទ ខពាក

អប ទអទះឡសវកនវដឡជ�ឡ។ េេមេនា បនាេកឡបនផែផកេងនឌ� េជពឡកងជង

កអនពងត�។

េនកពបេកសេអាះឡ េកងេះេេចេសច�ឡបកសស�ឡះឡកេបឡបស នវដដបេដឡជ�ឡ េនកពតទបន ទរប កពឆក ទ២០០០ ក វគេងតទបនកកេបនពជនធនជជតវ នវ

កេបឡបសដឡ បនអភវងឌងពកនសស�អនពងត�ង នវេគេកណន ែណនទែដេទណត

អទះឡកកកេខពសតតង នវេណេនង នះបសតអ�េផគក េនកពកចពាប�ជ ឡសវកនវដឡជ�ឡ។

េគេកណន ែណនទះទ េនា បនែចថ កចពាប�ជ ឡប�ដឡ គក តតងប�ា េេឈ ា នវ

បថតបសភ វគ នវសព ឡេនេេឡេវខវតប ជ េហឡងសហះកនះទ ះឡតតងចពាហតេេន

េេឡេវខវតប ជ ប� ដឡ ពនេះេេវខវតេនា តតងបនផ�េានេទ� េស។ កទណតែច

ះទ េនា ាងធន� មនសជេងនឌេនកពកចពាប�ជ ឡសវកនវដឡជ�ឡ គប ណ ពវ

សក ះះ� មនវចាគទ កបែន េកដត េនកពកប ជ បប េងនឌេទកព

បតវបត�វក នវកេដបចទង វជឡបសះេេ េដឡឡេជពឡ� បេសឡេេឡ នងសជេងនឌ

េនថក េដដ ន។

េនកពបេកសហពឌរប ស េេមអភវងឌននសវ ាេភកទ� ងេអប ែដេកកេបន េនវជវគទ កះឡេណនម ជវកសមបកអភវងឌននង វសងសវអន� េ វ បនេជពឡ

កងជងកឡនក ងផ�េប� ដឡៃនបេកសហពឌរប ស េដឡឡប�ា េេឈ ាបសភ វគ

េនកពប� ដឡ េបឡេះាបឡជបកប�នត�វពះននេនមនវត េហឡងកអនពងត�ននសក ត

នវកអនពងត�ននចទេពាកកកេបនកះ សត�វេកងេះេេដប ពហនះវពហន វន

បនរបប�ា េស�ឡេដង។ េេមកកេបនេជេាង សងេដងេេមេនា

បនតតះវនវត េេឡ ង វ េទេេឡនឡតវង វជឡផ�េប�ដឡ េដឡឡេជពឡ� នឡតវង វជឡះទ េនា បបេណន

� ស�ឡកនែតមននះងងសេកពកកកេបនប� ដឡ នវរបប�ា េស�ឡ នវ

េដងសែតេេមេនា េដបចទកបណ�ព ាបណ� េអទះឡេងនឌ សមបបពេ�េវេេម

ន�ឡផ�េប�ដឡបសដដ ភវបេ នវន�ឡសធណន ះះទ ជ ជេដដ ន។

កអប ទ នវ កេេឡ មសកងេដន សធណន

េនកពបេកសចៃ បក កងបសកឡនក ងដឡជ�ឡជតវ (NLA) េនកពកអប ទ សធណន គទ កដេអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ។

ឧះហណន កឡនក ងដឡជ�ឡជតវ េដបចទេជពឡកបង ាផ�ងកះទ បេកស ែដេជជា

សនះេនា េជពឡេេឡ េនកពៃថថែដេមនសនះកឡផផ េនេះេែដេស�ឡះឡ

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 103

តទបនានបក កទនននមនងត�មនេនកឡបាពទាន។ េនកពកបង ាផ�ងះទ េនា

កឡនក ងដឡជ�ឡជតវ ផ�េះតមន នវេជពឡបកបង ានដេស�ឡកពេណនជក នវ

េណនបពេ�េ។ បធនបក មន បេគាននៃនកេជពឡបណ� ទ ត កចពាេឈ ា

បសះេេេនកពកះ សត�វបសៃដេះេេ កេជពឡ� មននះបតឡនងកកនកប

បសះេេែដេមនសប ាងនកចពាប�ជ ឡ នវ កេជពឡប�ដឡេទេេឡដឡែដេះេេ

កវេកសវកនវរេខ�នបសះេេ។ បពេ�េវង វជឡដដបេ នវកេបេដឡជ�ឡបស

ចៃ បក បនចេ េនកពងេ�ះទ េនា។ កឡនក ងដឡជ�ឡជតវ ផ�េះតមន ាងន

ខវត�បណ សម� នេបាះពមដៃកេកដត នវអពវនជនែណត។

កទណតែផនកឡេដងមនកចេ

េនកពបេកស បហទបហវ អភវស�ឡះឡកអភវងឌននកនដឡ េដងមនកចេ នវ មនកចច (PNTD) បសអ�ក FAO តតងបនេេងេបឡបសេនកព

កទណតះទែដនដឡសហេនន។ សមាវសហេនន របប�ា េកស�ឡ នវបពស

េដងែេះឡគក ផេវតែផនកឡកពអទេពេះេៃនដទេណឡ កះវេគាេគបេងែដេមន

កចេ ។ េកង កែផនកឡចពេកងងតតងបនេេឯនះ នវចពាប�ជ ឡ

េនកពែផកសព វេគដឡេកងេះេះវនផជងសហេននាវតន។ នេះេថឡេនា

អ�ក FAO បនេជពឡសមហណអភវស�ឡះឡកអភវងឌននកនដឡ េដងមន

កចេ នវ មនកចច នវអភវកង វនេស�េសដដ វចា នវេងនឌ

(SEAGA) េទកពេគេកណន ែណនទស�ឡះឡកេជពឡ� បេសឡេេឡ នងសជេងនឌ

កពប ែដនដឡ េដឡឡេេឡមសកេបឡបសង វជឡសស� នវ ឧបណន ែបបចេ

ែដេេរ� តងចវត�កពដខមសេេឡប េងនឌ េនកពដទេណឡ កចច ែដេះក

េទននកកកេបន នវកេបឡបសដឡ នវជនធនជជតវ។

អភវងឌ� មនកងេដនអទះឡបះននកនកបកពេដដ ន នវ

បកប�នត�វ ែដេបះននេនាេជពឡេេឡ សមបស�ឡ។ តតងដនថ ះតមនះទ េនា

នេេចឡន ននវនតតងបនតាជងេណន អេេឡង។

ប�ជ ឡេផបរត ៤.១ ៖

កេេឡ មសសជេងនឌ

េនកពេេមដដបេដឡជ�ឡ

បភះ ៖: Dalal Alnaggar’s presentation on “Developing genderequitable land survey and technologies in the Arab region”, and Kate Dalrymple’s presentation on “Gender and technology issues in land administration projects in Southeast Asia and the Pacific” at the May 2011 technical workshop.

ះវនវត េទេេឡនះមនវតេនកពចប េគេនេគបង

នវនវងត េផគក ែដេះកេទននសនះេងនឌ។

េជពឡកបប នបមណស� ពនេះេអនពងត�េេម របប�ា េចនសមនន

េសផែដ។ នះជតទណបសស�ឡេនកពកងកពេដដ ន

អទណចកព កេជពឡេសច�ឡសេចចវត� នវតនកឡេនកពេស នវស�

ះះទ េទៃន កសក ត កេដប ពហនះវពហន នវកែេេា។

ទណតេគេេេទេេឡស�ឡថជអក កកេផេះឡេេម នវ សេទកន

ះេេថេតឡះេេតតងកអពឡ នវ េតឡះេេេឡេេាឡ ថមនឧបសេ�រ ទ សា

អពឡខ�ាចទេពាដដបេដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ។

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 104

អភវងឌេគេកណន ែណនទសមបកអនពងត�នន ជនសកពេដដ ន

េដង មនតទណ នវកចេ សះឡស�ឡ។

តេ�ឡបះននតតះវនវត ងែដេេរ� តកងចវត�កពដខមសេេឡប

េងនឌ ាទ ះឡដទប របប�ា េសចនេងនឌផែដ។

ាេកឡបនផ ឬ ានបេង� េេងនឌ១ប

េដឡឡេជពឡកងជងកអនពងត�។

នជ បកទនកទនសនះដដបេដឡជ�ឡ េទននេេមដៃកេកដត ដចជ

សនះសមបធនេកននះបសស�ឡកពកកកេបនេសលឥណះន

នវេសលផះពផផង។

េេឡមសកេបឡបសង វជឡសស� នវឧបណន ែបបចេ

ែដេេរ� តក ងចវត�កពដខមសេេឡប េងនឌ េនកពកេជពឡនវងត

េទេេឡក កកេបន នវកេបឡបសដឡ នវជនធនជជតវ។

េនេះេេដបចទែផនកបណ�ព ាបណ� េ ងពកននកកទនកទន

នវកេេឡ មសកងេដន

តតងះវចណេទេេឡា� ែដេមននះជេទា ប វបក ដចជ នស

នវ កទេនដកម� បកពេដដ ន ែដេ ចរ ទ សាចទេពា

េកននះកពកេជពឡសនះសមបកស�ឡ នវបពសេផគក ។

ផ�េកបណ�ព ាបណ� េេេឡមសកងេដនអទះឡេងនឌ សមបស�ឡ

នវ បពសបពេ�េវេេម នវន�ឡដដបេដឡជ�ឡ េដងផ�េងេ�បណ�ព ាបណ� េ

េដងែេ សមបស�ឡកពណឡ ចទបច។

េជពឡងពកននកចពារេាេដដ នជសណន� បនេបាក េជង

នវ កងអប ទែដេទណតេគេេេទេេឡបពស នវស�ឡេដងេសឡនះគក ។

ះវចណេទេេឡឧបសេ�រ ទ សាែផកនស អននះ នវ ពាះតមន

ះះទ េជនបងេជពឡដទេណឡ ជះវេសសសមបស�ឡ។

កពណឡ ែដេឯសអត�ស ន ណជតវ តតងបនេបឡបស តតងប�ា េ

សមសធតពង េដឡឡាងដេស�ឡ នវបពស កពកកកេបនឯស

ះទ េនា។

ផ�េេសដងេបផកតះតមន ែខ តង ឡេដអ កផះពផផងាង វក ព អតបក

សះតមន នវងព វបសង ែដេេរ� តេទេេឡស ននះស�ឡ នវេបឡបសប វបក

ែដេះេេស� េ នវមននះពះននចទេពាះេេ ដចជ ាងនកេបឡ

បសបនះស�ឡេនកពកះន េ។

តេ�ឡបះននលងតៃ�

ែដេេរ� តកងចវត�កពដខមសេេឡប េងនឌ នវ

បេកវនកនងអទះឡកអនពងត�ននេ� ះះទ កវនកនងែដេមនកបទែប

ះតមនេទាេងនឌ េដឡឡាដនផេបបាពេងនេះេែងេេឡប

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 105

សនះេងនឌ។

ដលចនមប� សរេពរដេដម

សនកវសពខេេឡកកនកប ចធនសពងតវនះបនេកកេផគក ែដេប ជ ចសសអទះឡសវកនវ បសអកេបឡបសដឡ នវ មា សដឡ ៖ ប�ដឡផ�ងក វចាសននាេចសសងនេះេែង វចាះេះដាេ ែដេេ� េារជបន ឬ កកកេស� េជផ�ងកអទះឡសវកនវ វនផ�ងកែបបបៃះណឡ នវសវកនវសបចប ជងននងន�កេដាសងង វលក ែដេបបេណន� េេ ចកកេបន នវ មនបសវកននះ។ ឧះហណន ជេចឡនបង ថ កេេឡមសសន�វសពខេេឡកកនកប ផ�េនងបេគាននដេបពេ�េ េស នវសហេនន ាងន កេេឡកនចវត�� មនកង វនវេគេេនកពកែេ�ដឡ េេហដដ ន នវប វស នាពទង វ ែដេេជពឡ� បេសឡេេឡ នងាឡងនះ នវ បកដដ នសេន (UN-HABITAT, 2008:8)។ បអប ៤.៣ េដបរបអទះឡប សជេងនឌ ែដេបនេឡតេេឡ កពអទេពេះេៃនកចពាប�ជ ឡជផ�ងកនងសវកនវាែបប បៃះណឡ េន ហពវ នត។

បអប ៤.៣ ៖ កធន� មនសជ

េងនឌេនកពកេដបចទសវកនវ ាែបបបៃះណឡ � មន

េណនផ�ងក

បភះ ៖ South Africa Department of Land

Affairs, 1997: 65 and 68; World Bank/FAO/IFAD,

2009: 456.

អតបកង កពឆក ទ១៩៩៧ ែដេនវគងអទះឡេគេនេគបងដឡជ�ឡបស ហពវ នត បនសបតជថនេទេេឡេគាថក ែដេេឡតេេឡ ះឡសវកនវាះនត�នង (ាែបបបៃះណឡ ) ែដេតតងបនេដបចទ� មនេណនផ�ងក េដងសវតេកសវកនវេនា ជជា មនែត បពេ�េមក េត ែដេកកេបនប�ដឡ េបឡេះាបឡជកពណឡ ែដេមនបពេ�េេេឡសះឡ ងនមនសវកនវាះនត�នងគប ដេចកាេដង។ “បជះេដដែដេធ� បមនសវកនវ េសឡគក ន� េនកពនះអសន�វសពខបសះេេ ឥេងេនា តតងបនែបែចដច សេា េនេះេែដេសន�វសពខតតងបនបេេេទ� បពេ�េែតមក ែដេជកេទ បពេ�េមក េនា េនជបពសេេស។ បកះវេសជននបនបង � ដនថ ជេរងស�ឡ នវនពសចស េនជអកែដេបតបសវកនវេនកពដទេណឡ កេនា” (នងដដ នវចាក ដឡជ�ឡ ហពវ នត ១៩៩៧ ៖ ៦៥)។ “ឧះហណន ជកេទ េវខវតអនព ន តកនកប តតងបនែបែចេទ� េេសជបពស។ កពណឡ ែដេេវខវតអនព ន តកនកប ះទ េនា តតងរ� សប�េទជសវកនវនះបសមា សេវខវតអនព ន ត េវខវតះទ េនា តតងបនរ� សប�េទ� េេសជបពសេសឡែតេបណឡ ះទ អស។ ជេរង បពសជេេសមក េនា េនជអកែដេបនចេចេទេជពឡកេនកឡក នវ ច មនេសកឡះឡេនកឡេនា។ បសវនេបឡគតក� ងេទជមា សសវកនវែដេ ចេ ឬ េផសវកនវនះបន លបេបឡត� មននងកេេឡកនចវត�� គតេដឡ នវ ចេជពឡ� សមាវេសដៃកេកដតេគាេទននកបតបសវកនវ (នងដដ នវចាកដឡជ�ឡ ហពវ នត ១៩៩៧ ៖ ៦៨)។

ាងនកសបែនេទេេឡបកះវេសជននះទ េនា អតបក ឆក ទ១៩៩៧ េនា ធនថ ស�ឡកកេបនវចាកពកេទកង ាងនកែណនទអទះឡកកះ សត�វ នវ នឡតវង វជឡថឡសមប “ករ� សប�” (កេជពឡ� មនេណនផ�ងក) ចទេពាសវកនវ ាះនត�នង។ “ ទែណកេេឡកកនកបផ�េ�កសសទននេដឡឡ សវចាកព

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 106

សវកនវស�ឡ េទកពកសវកនវនះថឡែដេទះពតតងបនអភវងឌ ជះវេសស សវកនវែដេ មនេដដ នេេឡេស នវ បះននសវកនវនះជក” (នងដដ នវចាកដឡជ�ឡ ហពវ នត ១៩៩៧ ៖ ៦៨)។

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 107

ដលេេេងប ដលផ�ររង សេរងដលចនមប� ដម៩

កអេបត នវកចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡ េនជសនះដដបេដឡជ�ឡសទននសមបចពាប�ជ ឡ សវកនវដឡជ�ឡេនកពបេកសជេចឡន។ បេចាង វកនកទេនឡបែដេងងសេេបឡបស សមបេជពឡកអេបត នវចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡ សបសេ� មនកបណ�ព ាបណ� េ ាេដដ នឆបហស នវ បបេដងនះស�វសវកនវ សមបះទ ស�ឡ នវបពស េនកពដទេនឡកបេចា េកសបចទៃថថៃនដដបេដឡជ�ឡ នវអភវបេវចា េេឡកកនកបដឡជ�ឡ។ ជេរង បេចាង វកនកទេនឡបែតមននះងងសេកព កអនពងត�នន នវសនទសទៃចថង វក ែដេបេចាង វកនែបបេនា គទ កដេសជ េងនឌ ាងនកេជពឡ� សនះបេចា េកសកនែតងងបន នវមន េកននះេបឡបសបនសមបកបជះេដដ ែដេកនែតកេទកង ជេនា។ ដេចកា កេជពឡ� បេសឡេេឡ នងសជេងនឌ េនកពកវដដនះ ែផកបេចាេកសៃនដដបេដឡជ�ឡ េនជេគេេងែដេ ចសេចបន។

ឧះហណន បេចា ង វកនបះនន ទណតកឡាទ សេ (GPS) ែដេមនេណន សពេស ែបជមននះស�ន កពកអនពងត�ននេនាេដដ ន ាងន ឧបណន GPS កនេដងៃដ ែដេផ�េនងសពនត នះកពវតងសសប។ េនកពេេមេជពឡ� មននះបតឡេេឡកកនកបដឡជ�ឡ កពបេកស�ណ កងសងជងាេដដ នេនកពភ វ នេេចឡនតតងបនអនពងត�េដងស�ឡ ែដេបនកកេកបណ�ព ាបណ� េកពេដដ ន ែដេបនេជពឡដទេណឡ ះឡផាង េទផាងេកដតេដឡ ឡសម� សននបជាន នវេជពឡកចពាប�ជ ឡអទះឡសវកនវដឡជ�ឡ នវ ះទបកេបសះ េេ េដងេបឡបស ពទះ កងៃដ នវឧបណន GPS ែដេកនេដងៃដ។ សនះេនា បនេជពឡ� ដទេណឡ កចពាប�ជ ឡកនែតមន នះស�វសវកនវ សងេដងកវនកនងតតងបនប�ា េេដងសពងបងត�វះឡេដដ ន េដងរេេទកពបះននះតមនដឡជ�ឡ។ េេមេនាបនេាឡ ថ ស�ឡមន នះងងសេជ កពកនវគងអទះឡប ដឡជ�ឡបសះេេ េទកនអកអនពងត� កងជស�ឡជជអក អនពងត�កងជបពស (បកបង បស Rebecca Sittie and Nigel Edmead េនឯសវក សបេចាេកស ែខឧសន ឆក ទ២០១១, Rebecca Sittie, personal communication)។

បអប ៤.៤ ៖ កទណតែផនកឡសហេនន

េដងមនកចេ

ាងនកេបឡ បស

បេចា ង វកន GPS

បភះ ៖ Seema Gaikwad, personal communication.

បេចាង វកន GPS ជឧបណន ងដ សទននកពកគទ កដេកងទណតែផនកឡ េដងមនកចេ សមបកេដបចទ ែផនកេបឡបសដឡ បបេដងសជ េងនឌ ដចែដេបអប ៤.៤ បនះន េ

សហេអភវងឌអន�ងបជបសបេកសហពឡេឡះឡន (PAFID)

គទ កដេសហេននានជតវេដឡនេតវច កពកបេបឡតែផនកឡ 3-D

ែដេមនកចេ នវកេដបចទព បណ�ន ះះដឡបពះពបពស

នវជនធនបសះេេង វ ។ ដទេណឡ កេនា មនកចេ ះឡ

សហេននះទ េ - ះទ ស�ឡ នវបពស កកេបនកបណ�ព ា

បណ� េអទះឡបេចាង វកន GPS នវចេ េនកពកទណតែផនកឡ

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 108

េដងេេឡ េេឡ អទះឡ ណឡ បេកសហពឡេឡះឡន។

កទណតែផនកឡរជបអប េដងែផ� េេឡបថតះឡេេឡ កស ឬ បនះរប ង ណប មននះងងសេជ សមបេជពឡ � សហេននះទ េងេ សងេដង បជះេដដវនចទបចតតងក� មនក បណ�ព ាបណ� េះវេសស េដឡ ឡ� ះេេ ច ទណតអត�ស ន ណេដឡេេឡ ឬ ដទណទ សវផេ ែដេទណតះទបកេដឡបស ះេេេនេេឡបថតះឡេេឡ កស ឬ បនះ រប ងណបេេឡង។ ដេចកា ង វជឡសស�ៃន កទណតែផនកឡរជបអបែបបេនា ច ជង វជឡងែដេផ�េនះអ ច បបេណន ងងសេ នវ មនសជេងនឌ កពកចពាប�ជ ឡសវកនវដឡជ�ឡ។ ជជា ក ទណតែផនកឡរជបអប មនេដដ ន ែផ� េេឡភស�ពា នវ ចទេណាដនកព េដដ នអទះឡះទបកេដឡជ�ឡ ជះវេសស ភស�ពា នវចទេណាដនែដេកកេបនះឡ អកាវតន នវ សមាវ សហេននដៃក េកដត ែដេេមនងត�មន េនេះេែដេ តទបនង ទះពតតងបនេេេជពឡកទណតះទ បកេ។

ជនធន េហឡងែផនកឡែដេសេចបន េនះនេទេេឡក ប�ា េ

គក នងចទេណាដនបសះេេអទះឡតទបន ែដេទះពតតងបនបប ន

បមណ។ បជះេដដងងេ េនជអកសវផេដនសតបន

ឆបហស សងេដងះ េេមនកទនពចវត�ន� ទ ជ កពក

ែសព នវេបឡបសឧបណន ថឡ។ សហេអភវងឌអន�ងបជ

បសបេកសហពឡេឡះឡន បនផ�េកបណ�ព ាបណ� េានជតវេដឡ

នេតវច ជ១៤៨ន អទះឡកេបឡបសបេចា ង វកន GPS

សមបកេផបរតេនេដដ ន នវកទណតអត�ស ន ណ

េទេេឡចទណព ច េគបសសហេនន។ ជេកនផេ បជានាន

ជតវមប គប ន ៃនេកាឡនដ ប បនអភវងឌនវងនងថឡង

សមបឧបណន GPS ជនសកពសកបសះេេ េដង

ទណតនវងនងឧបណន េនា ថ Gamit Pang-Sukat

“ឧបណន សមបលសែង”។

ស�ឡែដេបនចេ េនកពដទេណឡ កទណតែផនកឡ 3-D បន

ទណត េាឡ បភះកនកកេះនែដេមនសពងតវនះ នវកឡាទ

េ�ឡនវ នវសេដន។ កពអទេពេះេៃនដទេណឡ កេនា ស�ឡមន

ឋននេសឡគក េទននបពស កពកសេចចវត�បសសហេនន អទះឡ

កវនកនងែដេតតងប�ា េេទកពែផនកឡ 3-D។ ស�ឡ នវបពស មន

�កសេសឡគក ផែដកពកេបឡបសែផនកឡ។ ស�ឡចេ ចបាទ

ះឡកសេទេនាដទប ហតដេដទណកេទណតដ នវ

បសងកវនកនង។

កពឆក ទ២០០៣ សហេអភវងឌអន�ងបជបសបេកសហពឡេឡះឡន

តតងបនេសកឡសពទ� ែច ទែេអភវេជពឡែផនកឡ 3-D បសខ�ន

ជងបេកសដៃកេកដត នវេដបចទផ�េងេ�បណ�ព ាបណ� េេនកព

បេកសឥណ� នវ ភម។

ដលេមងដលចនមប� ដមសេរងដលផ�ររង ដដេែដេេររមេសេរងរេសមមមមេដេនឌល

ស បនដដបេដឡជ�ឡេនកពបេកសទះពអភវងឌជេចឡន ខពាក វគេង នវបពេ�េវ ែដេមនសតនះ។ ស បនះទ េនា ចសវតេនឆថ ងដចសគេះឡសហេននានបក នវមនថង វក នវជនធនមនវត សមបកេជពឡដទេណឡ េទេដដ ន។ េដងែេ េកននះបសបជះេដដានបក កពកកទនកទនជង ក វគេងដដបេដឡជ�ឡមនករ ទ សា េដងសពាេជនបងេជពឡដទេណឡ ផ�ងថកេេ� នវថង វក ជះវេសស សមបស�ឡែដេេនកពស� ជេចឡនមន�កសតវចជបពស កពកេជពឡដទេណឡ ។ ង វជឡ បនកពកេជពឡ� កចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡកនែតមននះងងសេកពកកកេបនសមបស�ឡ េនាងនកេជពឡង វ ាកស បន ដដបេដឡជ�ឡ ដចែដេបអប ៤.៥ េដបរបអទះឡណឡ េនបេកស�ណ។

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 109

បអប ៤.៥ ៖ កេជពឡ� កចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡ

កនែតងងសេកកេប

ន សមបស�ឡ

បភះ ៖ Rebecca Sittie’s presentation on “Gender issues in managing and implementing land

registration in Ghana” at the May 2011

technical workshop.

េនកពបេកស�ណ ចទននឯសែដេស�ឡបនចពាប�ជ ឡ េកេឈ ារេខ�នបស

ះេេ េនកពបះននចពាប�ជ ឡេវខវតកនកប បនមនកេឡនេេឡ េ� តសម� េ

េនចេន� ាឆក ទ២០០៥ េនេះេែដេមន ែន� ចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡចទននះឡបបពេណាេនកពបេកស

ះទ េ នវ ឆក ទ២០០៦ េនេះេែដេដដបេដឡជ�ឡតតងបនេជពឡង វ ាក នវ

មនែន�ចពាប�ជ ឡជេចឡនបែនេកដត តតងបនេដបចទ� មនដទេណឡ កេនេដដ

រាធនឡ (សេឡេបនះនេក)។ ង វ ាកមនកបទេះបែនះឡងពកននក

េេឡមសកងេដនជសធណនង ែដេផ�េះតមនដេស�ឡ នវបពស

អទះ ឡកេបឡ� មនដទេណឡ កនងក វគេងចពាប�ជ ឡេវខវតកនកបថឡ ែដេះ េេ ច

ចពាប�ជ ឡឯសបសះេេបន។

ចទននឯសែដេចពាប�ជ ឡេដងស�ឡ ចេន� ាះឡឆក ទ២០០៥-២០១០

ៃថ�េសល នវ េសហហពងសមបេសលចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡ មនផេបបាពេេទេេឡេកននះេបឡបសេសលបសស�ឡ ផែដ ដចែដេមនបង េនកពឧះហណន កពបអប ៤.៦។

បអប ៤.៦ ៖ កេជពឡសនះេទេេឡៃ េសលចពាប�ជ ឡេដឡ ឡគទ ក

ដេសជេងនឌ

េនកពដដបេដឡជ�ឡ

បភះ ៖ Seema Gaikwad’s presentation on “Asian

experiences of civil society

engagement with land policy processes”, and Rebecca Sittie’s

presentation on “Gender issues in managing and implementing

land registration in Ghana” at the May 2011 technical workshop; Undeland, 2012.

េនកព បេកសេនបប េ ដដ ភវបេបនអនពតេទេេឡសរចណន ែណនទ ង ែដេវនង

ៃថ�េសលចពាប�ជ ឡងែផក េនេះេែដេដឡតតងបនចពាប�ជ ឡេកេឈ ាបសស�ឡ។

កេេឡែេចទេពាកងៃថ�េសលចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡេនា បនចបេផ�ឡកពវត ១០%

កពឆក ទ២០០៦ នវ េឡនេេឡ ២០% កពឆក ទ២០០៧ នវ ២៥% កពឆក ទ២០០៩

(បចាបាពនក េេទះពេជពឡកះះ� មនកេេឡែេហតដេ ៥០%)។ ជេកនផេ

ចទននដឡ ែដេបនចពាប�ជ ឡេកេឈ ាបសស�ឡ មនកេឡនេេឡ ជ ៣ដ។

គប ណ ពវ លមនកេទបកពកដនថ េតឡកេឡនេេឡ េនា បននទ� សវកនវដឡជ�ឡ

បសស�ឡកនែតមនសន�វសពខសពងតវនះបេសឡជ ពន េនកពកអនពងត�ននជែស�

ែដឬេក។

េនកពេេមចទននះឡ កពបេកស�ណ ៃថ�ចពាប�ជ ឡតតងបនកតបនងកពវត

េ� តសម� េ េដឡឡេេឡកនចវត�បជះេដដ� ចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡបសះេេ។ េេម

ដដបេដឡជ�ឡបសដដ ភវបេ ែដេកកេបនេនវជវគទ កះឡជនគះវភះេ បនកត

បនងៃថ�ចពាប�ជ ឡប�ដឡេនតទបនកឡក តនបមណងនេបនៃនតៃ�ជា។

េនកពេេមផ�េប�ដឡកពេណនជបះននេនតទបនានបក (មនេដបរបេនកព

បអប ៥.២) ដដ ភវបេបនផ�េកេេឡែេេទេេឡះនន បថបា េហឡងេណនឡ

2005 2006 2007 2008 2009 2010 78 1104 930 1641 1683 1675

1800 1400 1200 1000

800 600 400 200

0

ចទននែដេបនចពាប�ជ ឡ

ចទននឯសចពាប�ជ ឡេដងស�ឡ

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 110

Millennium Challenge Account បនេបដណ� បេទេេឡៃថ�ចទណងសពបៃនកេដបចទ

ឯស កអេបត នវកេជពឡែផនកឡ ៃថ�ចពាប�ជ ឡ នវ ៃថ�េសលែផកចប។ េបឡេះាបឡជ

មនសទនែដេបនេេឡេេឡ ះកេទនននវន�នះៃនវចាគទ កបេភកេនាេដង

បបពែន� លកទនជឧបណន ងដសទននកពកាក � មនសជេងនឌ េនកពក

ចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡ នវដដបេដឡជ�ឡ សងេដងកផ�េប�ដឡកពេណនជបះនន

តតងបនះឡេទកនតទបនានបកកពបេកស�ណ។

េនកពបេកសេឡហ�ឡស ន ៃថ�ចទណងចពាប�ជ ឡកះ សត�វ នវដឡជ�ឡ តតងបនទណតថ

ជឧបសេ�រ ទ សាងដចចទេពាស�ឡ េបឡេះាបឡជបះននបសបេកសមន

េណនជេទ កពកចពាប�ជ ឡសហសវកនវនះេបបេដង។

ពនេះេចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡ តតងេជពឡកបប នបមណងអទះឡសវកនវែដេមនសប

េដងេរ� តងចវត� កពដេទេេឡសវកនវស�ឡ (បនចពាប�ជ ឡ នវវនបនចពាប�ជ ឡ)

នវេទ ៃនកសក ត កេដប ពហនះវពហន នវកែេេា។

ប�ជ ឡេផបរត ៤.២ ៖

កេជពឡ� បេសឡេេឡ នង

សជេងនឌេនកពកង

អេបត នវ កចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡ

បភះ ៖ Dalal Alnaggar’s presentation on “Developing gender-equitable land survey and technologies in the Arab region” at the May 2011 technical workshop.

អភវងឌេគេកណន ែណនទសមបកអនពងត�នន នវ

េសដងេបសមបបពេ�េវ ាេដដ ន

ះះទ ធន� មនកចេ បសស�ឡ។

េដបចទតេ�ឡបះននតតះវនវត ង

ែដេេរ� តកងចវត�កពដខមសេេឡប េងនឌ

របប�ា េសចនេងនឌផែដ។

ទណតេគេេេទេេឡេសែដេមនស�ឡជេេស

សមបកចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡ នវសះេេ ថេតឡះេេតតងកអពឡខ�ា នវ

េតឡះេេេឡេេាឡ ឧបសេ�ត

ចទណព ចណខ�ាេនកពកផ�េប�ដឡបបេដងសជេងនឌ។

េេឡមស� មនកចេ ះឡបតវបត�វជស�ឡេនកពដទេណឡ កចពាប�ជ ឡ។

េេឡមស� មនកផ�េប�ដឡ គក នវ

កចពាប�ជ ឡស�ឡជមា សសវកនវដឡជ�ឡ បសះេេែតមក េត។

េដបចទបះននះតមនដឡជ�ឡ នវេដដ នកវនកនង

េដឡឡប�ា េាទនងចទនន ែដេធនថ ចប នវនវងតនន

ះកេទននសជេងនឌតតងបនអនពងត�។

គទ កដេកេជពឡែផនកឡរជបអប ែដេមនេដដ នែផ�េេឡភស�ពា

នវ ចទេណាដនកពេដដ ន អទះឡះទែដនដឡ

េដងធន� មននងងត�មនបសស�ឡ

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 111

(របប�ា េេសែដេមនបពសជេេស) អកាវតន នវសមាវ

សហេននដៃកេកដត េនកពដទេណឡ កទណតះទបកេ។

េជពឡង វ ាកែន�ចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡ

េដឡឡេជពឡ� សហេននានបកកនែតមននះ

ងងសេកពកកកេបនេសល។

ចបចប�ា េសនះផ�េប�ដឡជងេេមអភវងឌេសដដវចា ដចជ

េេមផះពផផងសវ េេមអភវងឌ ាឡងនក តតច ឬឡតឥណះន។

ផៃថ�េសល� មនវតះប េដឡឡសបសេ� ស�ឡ

នវកងង េគាដៃកេកដត មនេកននះកកេបនេសល។

អនពងត�ងពកននកេេឡមសកងេដនសធណន

ែដេទណតេគេេេទ េេឡស�ឡ

េដងផ�េះតមនានដេះេេអទះឡសនសទននៃនសវកនវដឡជ�ឡ នវក

ចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡ កពណឡ ែដេះេេ ចចពាប�ជ ឡេទេេឡសវកនវបសះេេបន នវ

េកេខណ�ណខ�ា ែដេអនព ន ត� ះេេ ចេជពឡគប ដេចកាបន -

ៃថ�េសល េសច�ឡតតងក� មនភស�ពា...ធ

ះវចណេទេេឡអននះ នវ ពាះតមន

ះះទ េជនបងេជពឡដទេណឡ ។

ផ�េេសដងេបផកតះតមន ែខ តង ឡេដអ កផះពផផងាង វក ព

សះតមន នវងព វបសងានដេស�ឡ

ែដេ ចតតងក� មនកេដបចទេដងែេះឡបពស។

ះវនវត េផបរតថ ប�ដឡមនេណនតនតតង េហឡងមា សសវកនវកះ

សត�វេបប តតងបនផ�េប�ដឡេដងសបចប។

ធនថ ប� ដឡតតងបនផ�េសបេះេជងគក ចទេពាស�ឡ នវ

បពសែដេជ មា សសវកនវេេឡកះ សត�វ។

សបសេ� មនដទេណឡ កប�នាទះសសមបស�ឡ

ាងនកបេបឡត� មនកទនកទនជងេធង ឡ នវ ាទនងកែផកចប

ែដេ ចផ�េាទនង ជ។

េដបចទតេ�ឡបះននលងតៃ�ែដេេរ� តកងចវត�កពដខមសេេឡប េង

នឌ នវបេកអនពងត�ននេ�

ះះទ កវនកនងែដេបទែបះតមនេទាេងនឌ

េដឡឡះវនវត ាដនេទេេឡផេបបាពេងនេះេែងៃនសនះេងនឌ។

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 112

ជេមសេេដែកែេដលផ�ររង ដ

កបបពនបបេដបចទ� មនេណនផ�ងកេទេេឡសវកនវែបបវនផ�ងក នវ កកនកបែបបបៃះណឡ ែែត េរ� តេទេេឡកផ�េ� បពេ�េនងប� កនកបគ នេះេទណត។ កផ�េប� ដឡ បននវ ទះពមនបជបវងនះ េនកពកឡនក ងអន�ជតវ នវអកកកេផេជេចឡន។ េបឡេះាជដេចកា�ឡ េេតតងេរ� តកងចវត�កពដ េដឡឡធនថ កេជពឡ� មនេណនផ�ងក វនបណ� េ� ស�ឡបតបសវកនវបនបបនទបសះ េេ ដចជ សវកនវកពកកកេបន េបឡបស បេ ឬ ដទដពា ែដេះ េេមនេកចបបៃះណឡ េេឡង (បអប ៤.៣)។ ាងនកេជពឡ� ធ� ចពានងសវកនវដឡជ�ឡ ែដេស�ឡធ� បមនន� កផ�េប� ដឡ ចបេបឡននះអសន�វសពខ ចទេពាស�ឡ។

ះពទមនកៃនកកនកបណែតង ែដេ ចសបេទាេសច�ឡតតងកេផគក បសេបក ស� ះទ អសបនេេឡង។ េនេះេែដេៃនាេឡសកនកបដឡជ�ឡងចទននតតងបនកកេស� េ ស�ឡ នវបពស ះឡេបកស� ះទ អស កនែត ចមនេកននះកកេបននងេសច�ឡតតងកបសះេេ ែដេែែត មនកែបបេេទាសងកេ។ កកកេស� េាផ�ងចប េទេេឡកៃនកកនកបេផគក ចេេឡ មស� មនកអភវងឌននកឡផផដឡជ�ឡគប សផែដ (UN-HABITAT, 2008a: 10)។ េនកពបេកសនេេចឡន សវកនវដឡជ�ឡ នវ បេភកៃនកកនកបេផគក ែដេមន បេបឡត� មននងដទេណឡ ក បន�ង (បនះ ៤.១)។ ាកងៃនដទេណឡ កបន�េនា េនជកៃនកកនកប គក ែបបវនផ�ងក ឬ ខពសចប ដចជ កកកេស� េាះនត�នង េទេេឡកាទ កឡេទេនែបបវនផ�ងក ឬ ខពសចប ឬ វចាកពះឡែផកនេគបង បឆទ េទនន កបេណ� េចេដងបទ។ េនាក ណ� េ េនជសវកនវកនកប សវកនវេបឡបស សវកនវអង វាជមនសហនះ សះនះវេសស នវ កកនកបសហនះាែបបបៃះណឡ ែដេ ចមនេណនវនផ�ងក ឬ ផ�ងក។ ាកងេកដតៃនដទេណឡ កបន�េនា េនជសហសវកនវនះ នវ កាេេដងមនកចពាប�ជ ឡ ែដេជជា េេសទេេេថ បេភកៃនកកនកប “ែបបផ�ងក” (UN-HABITAT, 2007b: 24)។

កងេេាឡ ចទេពាអភវ កនកប

កកនកប សវកនវនះ ែបបអង វាជមន កាេ

កចពាប�ជ ឡ កនកបគ ន

េះេទណត

កកនកប ជក បឆទ ក

បេណ� េច ែបបបៃះណឡ

បនះ ៤.១ ៖ កបន�កកេ បនសវកនវដឡជ�ឡ

សវកនវដឡជ�ឡ ែបបវនផ�ងក

សវកនវដឡជ�ឡ

ែបបផ�ងក

បភះ ៖ UN-HABITAT, 2008a: 8.

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 113

ាេឡសេដងែេ េះឡកផ�េប� ដឡ (បអប ៤.៧) ចផ�េសន�វសពខេេឡកកនកបបន បបពែន� តតង េាឡសេ ឡសេទាប វបក ដចជ កាទ កឡេទេន េនតទបនានបក តទបនបាពទាន តទបនកឡក កាទ កឡេទេន វនេដបងធ វតសជេងនឌៃនកកនកបះទ េនា មននះខពសគក គប ន� ទ េហឡងសន�វសពខ េេឡកកនកបែដេនជ បេទននកៃនកកនកបនឡង មននះខពសគក ផែដ ែដេ សងេទេេឡ ា� ជេចឡន។ ឧះហណន េបឡេបដបេជដបេទននកកនកបគ នេះេទណត កាេ ជះវេសស វចាសនន ភតវ មនតៃ�ះបជ ចផ�េានបនឆបហសជ មននះបតែបនជ ចេជពឡេទបនេបឡេះាបឡជ សវកនវនះដឡជ�ឡសវតេកង វលកេដង ចែេ�េទាេសច�ឡតតងក នវ ះះ� មនបះនន បេចាង វកនែដេមនតៃ�េថ នវស�ន។ ង វធនក ដចជ កចពាប�ជ ឡ គក េទេេឡេវខវតាេ ឬ កចពាប�ជ ឡេដងដេឈ ាសហះកនះទ ះឡ ចមននះចទបច េដឡ ឡេាដសលកវនប�ា េស�ឡ (Augustinus and Benschop, 2003: 4)។

បេភកៃនកកនកប វនផ�ងកងចទនន ដចជ កកកេស� េេទេេឡកកនកបាះនត�នង ាងន កគទ កែផកនេគបង ភស�ពាែដេប ជ អទះឡកបង វ បងបតកនេភ�ឡ ភស�ពារេមត សវកនវបៃះណឡ ែដេតតងបនកកេស� េ កពេណនវនផ�ងក កងេេាឡ ចទេពាកកនកបែដេមនសន�វសពខេ� េនជ បេភកៃនកកនកបែបបវនផ�ងកកេទបទផពតេនកពតទបនអណជវបេតង នវកាទ កឡេទេនវនេដបង។ សន�វសពខៃនកកនកបែដេេេផ�េាន សងេទេេឡស ននះកពេដដ ន នវ ថេតឡលមនកបទេះបែន ះឡកដៃកេកដតៃនវចាកពបឆទ េទនន កបេណ� េចេដងបទ ែដឬេក (Augustinus and Benschop, 2003: 4)។ េេ ចផ�េេដដ នសមបអភវែេ�កកនកបជបេណ�ឡ ែដេសវកនវ កនកបតតងបនេដបចទ� មនេណនផ�ងក ឬ ែេ�បន�វច� ជបន�បនប។ អភវែេ�ជបេណ�ឡ ចបេបឡនសន�វសពខះឡងនេះេខ�ឡេទងនេះេជ ខណនេះេែដេ ជ ជអភវងឌាេឡសេដងែេ ងនេះេែង ែដេកនែតមនេណនេបាកេជង នវេរ� តកងចវត�កពដេនកពេដដ ន (UN-HABITAT, 2008a: 10-11 and 20)។

សន�វសពខ នវ េសលេនកពបេកសេទបហឡ

បះននកនកបែបបផ�ងក ែែតតតងបនចតកពថមនសនសទននកពកធន

ដេេកននះកពកកកេបនេសលសធណន។ េបឡេះាជដេចកា�ឡ េនកពបេកស

េទបហឡ ចបអនព ន ត� បជះេដដ េបបកកេបនេសល ដចជ កន អនង

អេ�វសនឡ បះននបកន កបេសទរ កសះ នវឧសន ដរបណះេេ ច

ប ជ ថះេេសេនកពផាបសះេេ នវ ចបៃថ�េសលែដេផ�េានបន។

ៃនបះននកនកបវតជ ងចទននដចជ កបកសអទះឡសវកនវនះ

កកវ នវកេសវកនវសមបេបឡបសេនេះេអនេត នវភតវសហនះ

ផ�េនងកេបាាទនេឆម ាេទកះនសវកនវ នវវចាកពះឡកបេណ� េច

ែដេបបេណន� េសឡកកេបនសន�វសពខចទេពាេទេនដដ ន ែដេះេេ

បអប ៤.៧ ៖ ាេឡសេដងែេ

េះឡកផ�េប� ដឡ

បភះ ៖ Aristazabal and Gomez, 2004; Yahya, 2002; Farfan, 2002.

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 114

ចមនេកននះបន េដងវនបកនអទះឡឋននៃនកកនកបបសះេេ។

េវខវតអនព ន តកនកបបេណ� ា សនក កពបេកសេនគប

កបនផក ៃណ បបហឡ បនែណនទេវខវតអនព ន តកនកបបេណ� ា សនក (TOLs) េដឡឡេេឡមសកេបឡបសដឡសធណនែដេេនកទេន កពតទបនកឡាទ ងពកនសស� � មនបសវកននះខមស ដចជ ែន�បាពទផ�ង ដឡបកថកេ េនកពែន�ែដេមន ដសពឡេតខមស នវ ដឡចទហេនតទបន ជងក។ សវតេកេវខវតអនព ន តកនកបបេណ� ា សនក ជ ជ េដដ នែបែចដឡជ�ឡ សមបកេបឡបសកពេគេបទណផេវត េហឡងសបេះេជងគក េនា ផ� បនផែដនងកេបេ ងនេះេែង។ េវខវតអនព ន តេនា ចេជពឡថឡេេឡ ង វ ងឆក ទ � េហឡងអក កនកប តតងបនអនព ន ត� សសសទណពណ� េអចវៃន�ងន។ អកកនកបតតងបៃថ�ាេដឡ ងឆក ទ � ែដេចេេទកពចទណេបស ក។ េបឡេះាបឡជេវខវតអនព ន ត កនកបបេណ� ា សនកេនា មនបទណ បេបឡតបចទណេដឡជ�ឡែបបពណវ ាជ េដង បបពែន�ានកេ លតតងបន េបឡបសសមបេគេបទណេទេនដដ នផែដ េហឡងេេ ចច�េទេនា េទអនពងត�េនែន�ដៃកេកដត។

កាេដឡបេណ� ា សនកេនកពបេកសៃថ

សហេននែដេមនបចទណេះបេនកពកឡក ប បនេជពឡកង វងឌននេទេេឡ

កេដបចទជែស�ងជងមា សដឡ ែដេបបេណន� ះេេសេនកពតទបន

ែដេបបេណន� ះេេកកេបន�កសបបបចវ�ា នាឡង វត។ បជានឡ

ែសព មា សដឡែដេទះពចទ� ដឡបសះ េេេេឡ ៃថ� ពនេះេអភវងឌដឡេនា នវ

ាេដឡ� ះេេកពងនេះេខ�ឡេទងនេះេជ េដងបៃថ�ាេេទាេកននះ

បសះ េេ។ មា សដឡចេចវត�កាេេបដបេនា សងេដងលេនជវចាកព

ចទេពាកកននដឡជ�ឡបសះេេះឡនេឡកឡ៣។ េនកពងនេះេបបពន នឆក ទថឡេនា

សហេនន នវ ជ ជ បននវទះពែសពង វជឡះឡេសលេដដ នេទកនែន�

ដៃកេកដត េហឡងបជានឡ ចចច� មនកេដបចទសេដដគក ជង

មា សដឡេនកពតទបនថឡះទ េនា។

ម�� េដេនឌលកងដលេលរមចាសេរងមេងបរឌេពសេរងមតរេ េេរេេឌដឌ មរេដម ១០

េបឡេះាបឡជប េងនឌ ជជាវនតតងបនសេទកពបះនន នវេដដ នកវនកនងះតមនដឡជ�ឡេដង កេដបចទបះននះតមនដឡជ�ឡ តតងសបេទាបខណ� េគេនេគបង នវ បខណ� ចបពះនន របប�ា េះទ បខណ� សមបប េងនឌផែដ។ ឧះហណន បសវនេបឡកផ�េប� ដឡ គក តតងបន

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 115

ទណតេដងចប បះននេតតងបនេដបចទេេឡ កពេណនងេដឡ ឡគទ កដេចទណព ចេនា។ កេដបចទ បះននះតមនដឡជ�ឡេនេេឡដស� ក� ងេទជបះននែដេេបេេដង ពទះ ក ផ�េនង�កសសមប ប�ា េប េងនឌ ដចជ ាងនកែណនទ បះននសមបចពាប�ជ ឡេងនឌបសមា សដឡ សទេអនព ន ត � មនកបទែបះតមនអទះឡេងនឌ នវ កង វនេេទេេឡកវនកនង។ កបេកវនកនង នវឯស ចពាប�ជ ឡ េប�ា េ� មនចេន� ា េបគនសមបសេសេឈ ាបសមា សដឡេបប នវ អកែដេមន បេគាននេនកពដឡេនា។

េដដ នកវនកនង នវបះននែដេេបេេដង ពទះ ក ចតតងបនេដបចទេេឡ គប ងងសេ េដឡឡចពាប�ជ ឡ សវកនវសហះកន សវកនវនះដឡជ�ឡ គក នវបេគាននបសសមាវេសេនកពដឡេនា ះះទ ះះ� មនកផ�េេវខវតប ជ សបចប ឯស ឬ ះតមនដៃកេកដត (ឧ. េវខវត ពហនះវពហន) ពនេះេបន� េទាទនបនប េនកពដទេណឡ កប�ា េកវនកនង។ ឧះហណន េនកពបេកសង� នដ កេផដឡ តតង� ផ�េកដឡជ�ឡ េេខ ៤១ “កងេះះឡសហះកនចទេពាបតវបត�វកដឡជ�ឡ” ដេចកា បះននះតមនដឡជ�ឡ តតងបនេដបចទេេឡ េដឡ ឡធនថកេនា តតងបនេសបន ពនេះេែដេេេ ចអនពងត�ាទនបនប កពកេផប� ដឡជផ�ងក។

េដឡឡេជពឡ� ដដបេដឡជ�ឡកនែតមនសជេងនឌ អក អនពងត�កងជស�ឡ េចេ េនកពកេដបចទ នវ កេបឡបសឧបណន នវបេចាង វកន េហឡងកបណ�ព ាបណ� េអទះឡដដបេ នវ បតវបត�វកៃនបះនន នវ េដដ នកវនកនងះតមនដឡជ�ឡ េតតងបនេដបចទេេឡ � សបេទាេសច�ឡតតងកអប ទបសស�ឡ នវបពស។ ឧបណន ះទ េនា េតតងបនលងតៃ�ះឡកសននង វសងេងនឌ។ េណនង វនវច�ងសមបលងតៃ�េងនឌ បសបណ� ឧបណន ដឡជ�ឡសេ (GLTN) ែដេតតងបនអភវងឌេេឡ ាងនងន�កអភវងឌឧបណន ដឡជ�ឡ បបេដងសជេងនឌ េនជឧះហណន ងែដេបេសឡបទផពត អទះឡកអនពងត�ននេ� កពចទណព ចេនា (UN-HABITAT, 2007a; 2009; 2011)។

✎ប�ជ ឡេផបរត ៤.៣ ៖

កធន� មន

បះននះតមន

ដឡជ�ឡ បបេដង

សជេងនឌ

បភះ៖ FAO, 2009c: 115.

✓ េបឡបសបេចាង វកនមនតៃ�ះប ែដេកបជះេដដកេទកង ចមន េកននះេបឡបសបន។

✓ ធន� មនកចេ បសស�ឡេនកពកអភវងឌននសទន នវកអេបត។

✓ បេកវនកនងែដេមនកបទែបះតមនេទាេងនឌ។

✓ េនេះេបេកវនកនង តតងសម� សននស�ឡដចេដងែេះឡបពស េដឡឡកកេ បនដទេណឡ េរះវតបសះេេ។

✓ េបឡបសកទណតែផនកឡសហេននេដងមនកចេ សមបកេជពឡែផនក េបឡបសដឡ នវកបប នបមណជនធន េដងាក� មនកចេ ះឡស�ឡ នវងពងានេដងែេះឡគក ះឡបពស នវ នពសែដេមនងងចទណសជ ះះទ ធន� មនងត�មនបសស�ឡេនកពេបកកងះទ អស។

✓ ះន េ� បនចសសអទះឡបេចាង វកន នវ ផ�េកងានដេអកអនពងត� កងជស�ឡ� បនកនែតេចឡនេនកពកងាេដដ ន េដឡឡាងបង ថ

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 116

សនះដដបេដឡជ�ឡមនសជេងនឌ។

✓ ធនថកបេកវនកនង នវឯសចពាប�ជ ឡ ផ�េនងចេន� ាេបគន សមបបទេះេឈ ាមា សដឡេបប នវអកែដេមនបេគាននេនកពដឡេនា ះះទ មនចេន� ាសមបតាអទះឡេងនឌ។

✓ លងតៃ�េទេេឡឧបណន ាងនកសននង វសងេងនឌ (ឧ. ាងនេណន ង វនវច�ងលងតៃ�េងនឌបសបណ� ឧបណន ដឡជ�ឡសេ)។

ចចចទ! េបឡេះាបឡជបេចា ង វកនមននះអះននត េេឡប េងនឌេដង បបពែន� កេបឡបស បេចាង វកន ចះពទមននះអះននត េេឡប េងនឌេេឡង។

ដលរដែម១១

សងេដងស�ឡជេចឡនមនជនធនហវ�នងតពតវចជបពស ដេចកា លមនសនសទននជះវេសស ែដេ កះ សត�វបសស�ឡតតងលងតៃ�បបេដងនះងពត�វជ។ កលងតៃ�បបេដងនះងពត�វជ តតង ះវចណេទេេឡេគេបទណៃនកលងតៃ�កះ សត�វចទនន២ ែដេមនេណនផពងគក ៖ ១) សមប េណនេទេេឡះននកះ សត�វ នវ ២) សមបេណនសទណចទេពាមា សសវកនវ កពណឡ អសផវណន ។

✎ប�ជ ឡេផបរត ៤.៤ ៖

កគទ កចទេពា

កលងតៃ�

បបេដង

សជេងនឌ

បភះ៖ Nigel Edmead’s presentation on “Gender

issues in designing and setting up land

information systems and databases: experiences from Ghana, Zambia and Uganda” at the May 2011

technical workshop.

✓ ធនថបះននលងតៃ�ះវចណេទេេឡតៃ�វនែនកឡផផងចទននដចជ

តៃ� ស� ងបជ សសន ស តឡ នវប វស ន។

✓ បប នបមណេទេេឡឥកនវះេៃនា� ស� ដចជកទនកទនស�

វតននពនះ នតនះ េទេេឡកចច េដឡឡ ទណតតៃ�កះ សត�វ

ជះវេសស សមប ក ងងេគា ដចជ ស�ឡេមប ង នវស�ឡេេសែដេមនអទណច កនេខផងកពកចចែផក នេគបង។

✓ ផតៃ�េសល� សវតេនវតអបបម។

✓ ះន េេទកនមា សដឡអទះឡេបដបសេចេទេេឡកលងតៃ� ជះវេសស

ស�ឡែដេ ែែតមនវតអនះះបជបពស នវខពាះតមន។

✓ កបសប តអទេះឡះពេង ាងនកបបេណន� មនះតមនលងតៃ�

នវ កង វនេានដេសធណាន។

ដលកាណេព១២

េគេនេគបងះននដ មនផេបបាពេេទេេឡនះឡ កែបែចបចទណេ នវសជេងនឌ។ េេតតងងចវត�កពដេដឡឡធនថ េគេនេគបងះននដ ះពទបប� មនកេ ឡសេអឡេទេេឡបពស ឬ ស�ឡ

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 117

កនែតមននះជថនជថ ជះវេសស ក ងងេគា ដចជេសែដេមនស�ឡជេេស។ កទណត ងះននជថនជថេទេេឡ (សហ) សវកនវនះកះ សត�វ ចេេឡកន ចវត�� បជះេដដេេចះឡកចពាប�ជ ឡ ផ�ងក នវ បន�សវតេកកៃនកកនកបែដេវនសងមនសន�វសពខេ� បេសឡ។ កពេណនជង វធន កេទ ះននដឡជ�ឡបចទឆក ទ វនេមនតៃ�េេឡសះឡ ១% ៃនតៃ�កះ សត�វេេឡង េហឡងះននសមបកកកេ បនដឡ វនេមនតៃ�េេឡសះឡ ៣% េេឡង។

ធនថ ស�ឡ នវបពស កកេបនកបះនត�េសឡនះគក េនកព នវ

នវងត ស�ឡះឡះននដ។

ប�ជ ឡេផបរត ៤.៥ ៖

កគទ កចទេពាកទណត

ងះននែដេមនសជ

េងនឌ

បភះ ៖ FAO et al., 2007.

េដាសងផេបបាពេខពសគក ែដេះននដឡជ�ឡ ចមនេទេេឡស�ឡ

នវបពស ដចជ ចទែណបសះេេេនកពសវកនវនះ កេបឡបសដឡជ�ឡ

នវាឡងនះ សេន នវកអនពងត�ននេផដឡជ�ឡ។

ធនថកះវនផែងែនេគបង

ះកេទននេគេនេគបងដឡជ�ឡ កកេបនះតមនេះេេ

អទះឡផេបបាពេស� ៃនាេឡសេគេ នេគបងស�ឡះឡះននដ ជះវេសស

េទេេឡប សជេងនឌ។

ទណតេដដ នះននដង ែដេងងងអនពងត� នវបប នបមណ

បបពែន�តតងធន� មននះងពត�វជ នវសសបផែដ។

ធនថ ះននមនេដដ នែផ�េេឡតៃ�សសប។

ះវចណផ�េកេេឡែេះនន នវកសមេះនន សមបកងង

េគា ដចជស�ឡឡ។

បប នបមណ ថេតឡអកបះនន ចកកេងកបះននដេវតណ

នវ ះន េេទកនះេេអទះឡេសច�ឡតតងក

នវកេបឡបសះននែដេបនបេ។

អកបះនន ចចេ េនកពកទណតអាះនន នវ សេចចវត�អទះឡេបដប

ែដេេេេេបឡបសចទណេះឡះនន។

បប នបមណ នវបេះនន កពេណនែដេវនេ ឡសេអឡេទេេឡស�ឡ

នវបពស េដងះវចណេទេេឡប ងចទនន ដចជ អននះ

នវពាះតមន ឬ

េជនបងេជពឡដទេណឡ ែដេ ចចបចប�ា េគក ជងសនះដៃកេកដត

ដចជវចាបាពទសហេនន កឡផផ ឬ ងេ�បណ�ព ាបណ� េ។

ធនថចទណេះឡះនន តតងបនេបឡបសកពេណនែដេផ�េបេគាននដ

េស�ឡ នវបពស ាងនកាក� មនកចេ ះឡេងនឌះទ ះឡ

េនកព កង វនេេសច�ឡតតងក ដចជ ាងនកេជពឡែផនកថង វក

េដងមន កចេ េនវតថក ក។

េជពឡកបណ�ព ាបណ� េអទះឡកបទេះកះននដ

នវចទននកនបែដេតតង បេនកពស ននះេផគក ដចជ

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 118

បតវបត�វកកះ សត�វ កកកេបន អចេនកះ

របប�ា េាងនកសក ត ឬ កផ�េជអទេណងធ

ធន� មនតម� នះ

ា ងនកផះពផផងអទះឡកបប នបមណជសធណន។

េដបចទនឡតវង វជឡែដេផ�េ�កសដេស�ឡ នវបពស េជពឡកប�នតលប� មនក

ះវនវត េេឡ ង វ េទេេឡកបប នបមណះននបសះេេ។

ដលេមែផេដលេរ សដ១៣

កេជពឡែផនកេបឡបសដឡ នទ� មនផេបបាពេេទេេឡេបដបែដេបជះេដដ ចេបឡបសដឡ ែដេសវត េកសវកនវបសះ េេ។ េនកពបេកសជេចឡន ស�ឡ នវ បពស េបឡបសដឡ កពេណនេផគក ដេចកា អភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ ះះ� មនកេជពឡែផនកេបឡបសដឡជ�ឡែដេ េរ� តងចវត�កពដខមសេេឡប េងនឌ។

កេជពឡែផនកេបឡបសដឡេដងមនកចេ េនថក េដដ ន េនជង វជឡងដេ� កពកសេច� បននង េគេបទណេនា ដចឧះហណន ៃនកទណតែផនកឡសហេននះឡបេកសហពឡេឡះឡន ែដេមនេដបរបេនកព បអប ៤.៤ បនប ជ ។ បអប ៤.៨ ះន េអទះឡកអនពងត�ននេ�ដៃកេកដត ះឡបេកសេអាះឡ នវបេកសមប េឡ។ អភវ៧ាទន ែដេមនេដបរបេនកពណឡ បេកសេអាះឡ ចច� ងេទអនពងត�េនកពប វបក នវ បេកសដៃកេកដត។

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 119

បអប ៤.៨ ៖ កេជពឡែផនកេបឡ បសដឡ

េដងមនកចេ បប

េដងសជេងនឌ

បភះ ៖

Wehrman, 2011: 156–157.

េនកព បេកសេអាះឡ េេមស�ឡះឡែផនកេបឡបសដឡ នវកេបេជនធន ជជតវបសកឡនក ង េ�ន បសមបវចាសហបតវបត�វកអន�ជតវ (GIZ) េនកព

តទបនអ បេដ បនប�ា េកប ជ បេងនឌេទកពកេដបចទេេមបសខ�ន។ នឡតវង វជឡ

េាឡសេ ឡសបពេ�េវ បនេេឡមសតពេ នះេងនឌ លបពេ�េវជស�ឡ នវបពស -

កពណឡ ែដេសនះេនាវន ចេជពឡេទបន កឡបនផ នវអកតកងជស�ឡ

តតងបនាេ� េជពឡកងាទនសង វ ។ បពេ�េវេេម នវបពេ�េវសនេឡ តតងបន

បណ�ព ាបណ� េអទះឡកេជពឡសមហណប េងនឌ េទកពេបសនះះទ អស។

កេជពឡែផនកេបឡបសដឡែបបចេ នវ សនះលងតៃ�េនតទបនានបក

ែបបចេ ះឡស�ឡ នវបពស មនកចេ ះឡស�ឡ នវបពស ែដេជក បជានេគេេ

េហឡងេះេេង នវតទបនកឡាទ បសះេេ តតងបនេដបចទែផនក េដឡឡេាដសល

កបតបបេគាននសមបស�ឡ ឬ បពស។ ឧបណន ង វនេេងនឌ តតងបនេបឡបស

េដឡឡ បេះតមនអទះឡកកកេបន នវកេបេេទេេឡជនធន សនះ នវ

កថនកងបសេបសមាវេសះទ អស នវ កចេ បសស�ឡេនកពកេជពឡ

េសច�ឡសេចចវត�េនវតេផគក ។ កអេបតបសេេមបនបេបឡត� មននង

កវនកនងែដេបទែបះតមនេទាេងនឌ ែដេតតងបនងេបឡបស េដឡឡង វនេ

េទេេឡកេបឡបសដឡជ�ឡែដេមនសប េនកពសក នវ សហេននេគេេបស

េេម។

ឥេងេនា ស�ឡចេ េះេេេនកពកេជពឡែផនកេបឡបសដឡែបបចេ េនកព

តទបនអ បេដ ះះទ ចេ េនកពកេជពឡេសច�ឡសេចចវត�សធណន នវកេជពឡ

េសច�ឡសេចចវត�េនកពេស។ សនះេសដដ វចា ែដេេេមបនផ�ចេផ�ឡេេឡ

បនបន�ាងនកស�ឡែដេមនេណនបៃះណឡ េដងមនចទននស�ឡចេ កនែត

េចឡនេេឡ ។

េទនសែផនកឡកងេដងែេ ែដេេជពឡេេឡ េដងស�ឡ នវបពស េនកពបេកសមប េឡ

បនបង � ដនថ ស�ឡផ�េង វនេះនដមនតៃ�ចទេពាកេដបចទែផនក នវ

កេបេដឡជ�ឡ ះះទ ជនធនជជតវដៃកេកដត េនេះេែដេះេេចេ េនកព

កេជពឡែផនកេបឡបសដឡែបបចេ ។ េទនសែផនកឡកងបសស�ឡ េរ� តេេឡប

េបឡបសដឡ ែដេះកេទននសនបែន�បសស�ឡ លេែស នវកកកេបនកន។

លេបដណ� បេទេេឡតទបនង ែដេតចជេទនសែផនកឡកងបសបពស បបពែន� លផ�េ

នងះតមនេ�វតន� ទ ជអទះឡតទបនងែផកៃនភវេនា ែដេនេេចឡនស�ឡជអកេបឡ

បស។ េទនសែផនកឡកងបសបពស េរ� តេេឡតទបនដចសគេែដេមននះ

ពះននេចឡនជ េទននកងបសះេេ។ ដេចកា េទនសែផនកឡះទ ះឡេនា បទេះ

បែន� គក េទង វ េទ េហឡងល ចទែណេសឡនះគក ចទេពាបនះ ៃនស ននះ

ជនធនកពេដដ ន។

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 120

ាក� មនកចេ ះឡស�ឡកពកប ជ អទះឡេសច�ឡតតងក នវ/ឬ ក

ះះ� មនកេជពឡែផនកេបឡបសដឡ (របប�ា េកេជពឡបចាពបនកនះេទ

េេឡែផនកែដេមនសប) សងេដងស�ឡ ចេឡេអទះឡកះះ

នវេសច�ឡតតងក ែដេបពស ចេឡេវនេាឡ ។

ប�ជ ឡេផបរត ៤.៦ ៖

កគទ កចទេពាកេជពឡែផនក

េបឡ បសដឡ បបេដង

សជេងនឌ

ង វនេេទេេឡស ននះកពេដដ ន ៖ សវកនវដឡជ�ឡែដេមនសប ែដេបន

ចពាប�ជ ឡ នវវនបនចពាប�ជ ឡ ជះវេសស សវកនវដឡជ�ឡបសស�ឡ កេបឡបស នវ

កកកេបនបេគាននខពសគក ះឡដឡ។េ។

េនេះេទណតអត�ស ន ណអកពះនន

េដឡឡចេ េនកពសវក សេជពឡ ែផនកេបឡបសដឡ

តតងធន� មនកចេ ះឡាទនកជស�ឡ សមាវ ៃនសមេស�ឡ

នវស�ឡែដេតទណ� កស�េផគក ។

េជពឡកងជងស�ឡះទ េនាេដងរេ េនេះេផះពផផង ឬ ានដទណន

ដេអកពះនន។

ធនថស�ឡតតងបនះកេនេះេមនវចាសននជងអក ចេ

(អក េបឡបសដឡ)។

ធន� មននះជតទណេសឡនះគក េនកពវចាសម� សននបេកវនកនង

កះវនផ នវសវក ស។ េះេេង នវកឡែន�ៃនវចាបាពទ តតងសប

េទាកេង វនេ នវេកននះចេ បសស�ឡ។

ះកស�ឡេដងែេះឡគក ះឡបពស េដឡឡធនថះ េេេេឡេេឡ នងប

កងបពស កងស�ឡ

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 121

ែដេមនសនសទននចទេពាះេេ។

ាក � មនកចេ ះឡស�ឡេនកពកបេកវនកនង ដចជកង វនេ

ស ននះ េសច�ឡតតងក សក� នពះេធ សងេដងះេេែែត

មនះតមនសទននែដេបពសវនមន ឬ បពសវនផ�េតៃ�។

បេបឡត� មនកងេដនអទះឡប េងនឌ កពកេជពឡែផនកេបឡបសដឡ។

ទណតង វធនកែដេ ចអនពងត�បន

េដឡឡកតបនងង វសនះេងនឌ។

េនេះេែដេែផនកទះពតតងបនេដបចទបេបឡតេេឡ (ជ នកប

េដង អក ាទនក)

តតងចតកពថធតពចេបសស�ឡមនសនសទននដចគក

េទននធតពចេបសបពសែដ។

ជងននអកាទនកែផកផះពផផងអទះឡេងនឌ ចះវនផអទះឡផេបបា

ពេៃនង វធនកែដេ ចមនេទេេឡស�ឡ នវបពស។

ាក� មនកចេ ះឡស�ឡេនកពកេជពឡេសច�ឡសេចចវត�។

ធនថែផនកេត�ឡងតបេទននេសច�ឡតតងក នវ ក ទះនកពបសស�ឡ

ដចគក េទននក ទះនកពបសបពសផែដ។

ធនថសនះ កវនះែដេតតងបនអនពងត�ដទបេេ ផ�េបេគាននេសឡនះគក ចទេពាស�ឡ នវ បពស។

កតតះវនវត េទេេឡកអនពងត�ននែផនកេបឡបសដឡ តតងែផ� េេឡកវនកនង

ែដេបទែបះតមនេទាេងនឌ។

ដលចមចមបចតរ េរងដលែកសមតរដេង រវ១៤

កចបច�ា បដឡជ�ឡប�ា េគក វនចទេពាថជដឡេទេនដដ ន ឬ ដឡ សវ នវកែបែចសវកនវេេឡ ង វ េនកព ះទបកេថឡ ចមនផេបបាពេចេទេេឡ សវកនវនះដឡជ�ឡែដេមនសប នវ សវកនវេបឡបសបសស�ឡ នវបពស។ ដេចកា លមនសនសទននន� ទ ណសែដេតតងះវចណេទេេឡសវកនវែដេមនសបះទ េនា នវ េសច�ឡតតងកេបឡបសដឡបសស�ឡ នវ បពសែដេកកេផេបបាពេ។ អភវែបបចេ កពកេដបចទ ងពកនសស� នវេេមចបចដឡប�ាេគក ផ�េនងាទនងជះវេសស។

ង វនេេទេេឡះទ បកេែដេមនសប នវ ស ននះសបចបៃន�ា បដឡជ�ឡ

េដងេរ� តេទេេឡសវកនវស�ឡ (បនចពាប�ជ ឡ នវវនបនចពាប�ជ ឡ)។

ប�ជ ឡេផបរត ៤.៧ ៖

កគទ កចទេពាកចបចដឡជ�ឡ

ប�ា េគក បបេដងសជ

េងនឌ

ទណតអពឡែដេសហេននតតងក នវចបន

េដងះវេគាេគបេជងស�ឡ នវងពងានេដងែេះឡគក ះឡបពស នវ

នពសែដេមនងងចទណសជ។

ធនថេគេនេគបងជតវ ែដេះកេទននកចបចដឡប�ា េគក

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 122

ធន ដេសវកនវបសស�ឡ នវបពស ះះទ គទ កដេសវកនវសកតបសស�ឡ

នវ ពម ឡ។

ផ�េកបណ�ព ាបណ� េែដេេរ� តកងចវត�កពដខមសេេឡប េងនឌ

សមប ន�ឡែដេេជពឡកងេេឡប ចបចដឡប�ា េគក ។

ែច ទែេេសច�ឡពែផនកេគេេទនវត ែដេែចអទះឡេគេបទណ ង វសង

ង វសេនះ នវ កង វនេៃនកចបចប�ា េគក ជងស�ឡ នវបពសៃន

សហេននែដេកកេផេបបាពេ នវ ធនថបជះេដដ េបបែដេ

ពះនន មនេកននះកកេបនះតមនេនា (ាងនសះតមន ង វក ព

អពវនជនែណត)។

បេកវនកនងអទះឡកះ សត�វ កេបឡបស នវេបេដឡ នវសចន

ស� េសដដវចាដៃកេកដត (អនះ វតៃនកអប ទ បភះៃនប

ចទណ េធ) េនកពសហេនន េដងបទែបះតមនេទាេងនឌ។

ប�ា េស�ឡ នវ បពស េនកពសហេននេទកពកបនផភវបេចបចដឡជ�ឡ

ប�ា េគក ។ សបសេ� មនកចេ បសស�ឡេនកពវចាបាពទ នវេដបចទ

� មនកវចា បាពទសមបែតស�ឡបបពេណា។

ធន� មនតម� នះ ះកេទននកលងតៃ��ា បដឡជ�ឡ។

ប�ា េេបស�ឡ នវបពស ែដេ�ា បដឡជ�ឡបសះេេកកេផេបបាពេេទ

កពកេដបចទែផនក នវកេជពឡេសច�ឡសេចចវត� េដងវនបកនថមា ស

សវកនវផ�ងកជនណេេឡង។

ែច ទែេអទះឡែផនកចបចដឡប�ា េគក េ�វតង ែដេបង អទះឡក

�ា ប ដឡជ�ឡថឡ កឡាទ ផ�ងថឡ នវ េដដ នេសលសណនដៃកេកដត ជងស�ឡ

នវបពស នវ ទណតផ�ង នវេដដ នេសលសធណនែដេននតតងពាេ ឡេច។

ប�ា េតវេគបេេទកពែផនក នវផ�េ�កសានដេស�ឡ នវបពស

កពក េេឡេេឡ នងកាទះស ះកេទននះទបកេ សវកនវនះ

កលងតៃ� ធ

េដបចទ� មនកតតះវនវត េេឡ ង វ ែបបចេ ង េទេេឡាេឡសចបចដឡ

ប�ា េគក ។

ានដទណន ដេសហេននអទះឡកអនពត

កអេបតេទេេឡះទ បកេថឡេនេដដ ន

បចាពបនកនះចពេកងៃនែផនកឡសព វេគដឡ នវ កផ�េ ះះទ កចពាប�ជ ឡ

ប�ដឡថឡ។

បេបឡត� មនេេមសទណែដេមននះងពត�វជ នវមនតម� នះ

ែដេវន េ ឡសេអឡស�ឡ នវ

ែដេពះននេទននកកះតសទណានសហះកនះទ ះឡ នវ មា សដឡេបប។

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 123

េេឡមសាទនងែផកចប សមបស�ឡែដេេជពឡកតសហតវេដឡឡសវកនវស�ឡ។

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 124

ដលែមងែចកដេង រវសេរងមដរទេ១៥

បអប ៤.៩ ៖ ផេបបាពេៃន

កែបែចដឡជ�ឡ

េេឡ ង វ េទេេឡ ស�ឡ

េនអន បពបនេនេឡត

បភះ ៖ World Bank, 2005: 8; Giovarelli and Duncan, 1999.

េនកពដទេណឡ កឯាននឡង េកងេះេដេេទបបទពងនឡស�េនអន បពប

នេឡត បដវះនដឡជ�ឡតតងបនអនពងត�គប កេទកង េដឡឡ បេេដឡេទ� មា សដឡ

េដឡង វ ែដេសវកនវជមា សបសមា សដឡះទ េនា តតងបនដហតេកចប

ែដេបេបឡតេេឡ េដងអតឡតដដ ភវបេទពងនឡស� (Osskó, 2002) (តវច ឬ

េចឡន ដដ ភវបេះទ េនា បនអនពងត�ាកដន នទបសសហនះសេងដត ែដេ

េជពឡ� ដឡជ�ឡះទ អសក� ងជកះ សត�វបសដដ)។

េនកពបេកស េបេនដ ដឡជ�ឡតតងបនែចែចេេឡ ង វ ាន ដេេសសវ នវអតឡតសមាវសហ នវ សវដដ ន

បសដដ េដងេគេទាចទនននពសេនកពេស។

េបឡេះាជដេចកា�ឡ ដឡតតងបនផ�េប� នវចពាប�ជ ឡេកេឈ ា

េេសបបពេណា។

េបឡេះាបឡជផេបបាពេេផគក េទេេឡេងនឌ

ៃនដទេណឡ កបដវះនេនា វនតតងបនសវ ផកេទ

កងេដង បបពែន� មនស ន ណងចទនន

ៃនកបះនត� វនេសឡនះគក េទេេឡស�ឡ នវបពស

ះះទ មនភស�ពា ែដេប ជ អទះឡកង វេ

តេបង វ ៃននវគបកដដ ន នវកអនពងត�នន

ែបបបវតពនវង េនវតេដដ ន ះកេទ

ននសវកនវដឡជ�ឡបសស�ឡ (បអប ៤.៩) េបឡេះាបឡ

ជេនែន� ែដេង វធនឯាននឡងផ�ងក

វនេ ឡសេអឡ ស�ឡេដង។

េនកពបេកស ែហៃបចន ចបទែណកដឡជ�ឡ ឆក ទ១៩៩៦ តតង� ដឡែដេកនកបេកសវកនវសហនះះឡ ពន តតង

ែបែច នវ ែចចងេទ� បជះេដដេនតទបនានបក។

សវតេកេេមឯាននឡងសវដដ ន បសជនគ

ះវភះេ សមាវេសែដេមន ងពគប េចណស

១៦ឆក ទ ឬ ១៨ឆក ទ បនកកេចទែណងចទនន េហឡងេឈ ាបស

ះេេតតងបនប�ា េេទកពេវខវតប ជ ដឡជ�ឡ េបឡេះាបឡជមន

ែតេឈ ាេេសែដេតតងបនប�ា េេទកពប�ជ ឡដឡជ�ឡេដង។

ដឡែដេតតងបនែបែចេេឡ ង វ េនា តតងបនកនកបេក

សវកនវនះ ។ បេកស ែហៃបចន បនផបៃះណឡ ដ

ែសនចស ែដេវនេេឡកនចវត�� មនកែបែចបេភកេនា

េេឡង។ េកចបបៃះណឡ បសបេកស ែដេះកេទនន

កះ សត�វេកងេះេេដប ពហនះវពហន នវកសក ត

ស�ឡវនកកេបនដឡេេឡង េបឡេះាបឡជសវតេកចបឆក ទ១៩៩៦

ស�ឡមនសវកនវកកេបនដឡសវ េដង។ ជេកនផេ េនកព

ៃផដឡសវជេចឡនែដេតតងបនែបែចេេឡ ង វ ស�ឡបន

កកេដឡតចជបពស។

សជេងនឌមនសនសទននជះវេសស េនកពសនះបដវះនដឡជ�ឡ េកងេះេេគាហន�រងែដេ បបេេឡ េដងនពស ាេម� ា នវ េគាហន�រងជជតវ (UNHCS, 1999)។ ស�ឡែែតាបបកា

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 125

ឧបសេ�ចកពកកកេបនដឡជ�ឡេកងេះេមនាេម� ា នវ េគាហន�រង នវេនេះេែដេអភវបេវចា េេឡកកនកបដឡជ�ឡជកេទមនកេទបជថនជថ ប សជេងនឌ ចះពទែនជ កវនះបននេេឡង។ គប ណ ពវ េនកពបេកសេទបហឡ ចបស�ឡះឡានេគា នវបដវះនដឡជ�ឡ ឆក ទ២០១១ មនេគេបទណ កតបនងកនតបបសានេគាៃនាេម� ាបដប ងពជៃផកពរព ទៃ ប។ ចបថឡេនា បកនងអភវ ងែដេេរ� តកងចវត�កពដខមសេេឡប េងនឌ នវះវចណេទេេឡច វ េណនះវេសស េដងែផ� េេឡ ងព ែបបែផនាឡង វតផ�ងេភក នវះវកនះ។ នវងតសមបស�ឡេនកពដទេណឡ កបដវះន ផ�េ កវនះ ដេស�ឡេនកពនឡតវង វជឡបដវះនដឡជ�ឡ នវកផ�េប�ដឡជផ�ងកចទេពាសវកនវនះែដេតតងបនេជពឡបដវះនាន។ ឯសកនកបដឡជ�ឡតតងបនផ�េាន នវចពាប�ជ ឡ គក ជងសហះកន ឬ ៃដេអចវៃន�ងន េបឡេះាបឡជសហះកន ឬ ៃដេះពទមនងត�មនេនកពអទេពេះេៃននឡតវង វជឡដដបេេដង (Meertens, 2012)។

កប ជ បប ះងប�អទះឡេងនឌ េទកពសនះេតដកតបនងេគាហន�រង បេបឡនេកននះ ែដេស�ឡ នវ បពស ចអភវងឌសតនះះនណន នវ បនផព ទេទននឥកនវះេៃនេគាហន�រងជជតវ ផែដ (World Bank/FOA/IFAD, 2009b: 451)។

េគេកណន ះឡនេហ ប ផ�េនងកែណនទអទះឡប បដវះនេទេនដដ ន នវកះ សត�វសមបានេភដសខ�ន នវ បពេ�េែដេតតងបនាេ�បសកពសក នវមននះពះននេទននអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដង សជេងនឌ សងេដងេគេកណន ះទ េនាេេឡមសេពណតៃ�សកេៃនកវនេ ឡសេអឡ នវក េរ� តងចវត�កពដខមសេេឡប េងនឌ។ ជះវេសស េគេកណន កឡ១៤ អទពងនង� មនកះវេគាេគបេ នវកចេ � បនេបគនេនកពកេជពឡេសច�ឡសេចចវត� របប�ា េ នះជតទណ នវ កប�ាេស�ឡ េទកពដទេណឡ កេជពឡេសច�ឡសេចចវត�អទះឡបដវះន ះះទ ធនថស�ឡមនេជនបង នវះតមនចទបច េដឡឡចេ បបេដងបសវកននះ (FAO et al., 2007)។ េគេកណន ះទ េនា មននះពះននេទនន សនះបដវះនដឡជ�ឡេនកពរេប វបកេកងេគាហន�រងះទ អស។

តតះវនវត េទេេឡសវកនវែដេមនសប េដងះវចណអទះឡសវកនវដឡជ�ឡែដេះពទមន

ភស�ពាប ជ ចសស។

ប�ជ ឡេផបរត ៤.៨ ៖

កគទ កចទេពាបដវះនដឡជ�ឡ

បបេដងសជេងនឌ

ធនថេគេនេគបងជតវែដេះកេទននបដវះនដឡជ�ឡ េទេនដដ ន នវ

កះ សត�វ ធនដេសវកនវបសស�ឡ នវបពស នវគទ កដេសវកនវសកតបស

ស�ឡ នវ ពម ឡ។

ទណតេគេនេគបងងសមបបដវះន របប�ា េ

េតឡសវកនវកកេបនកះ សត�វណខ�ា ែដេននតតងះនេេឡ ង វ

នវតតងផ�េានដេអកះះ ណខ�ា

ះះទ កៃនបដវះនែដេតតងបនងេបឡបស ដចជ កកកេបន

ង វ នងកះ សត�វ ឬ កផ�េសទណ។

ផ�េកបណ�ព ាបណ� េអទះឡកេរ� តងចវត�កពដខមសេេឡប េងនឌ

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 126

សមបន�ឡែដេេជពឡកងេេឡប បដវះន។

ផ�េះតមន� បនះនេះេេងអទះឡង វជឡ នវេះេណែដេតតងេជពឡកះះ

បដវះន ាងនសះតមន ង វក ព អពវនជនែណត នវវចាបាពទសធណន។

េដបចទង វជឡេដឡឡាងដេស�ឡ នវ ពម ឡ កពកះះបដវះន ឧះហណន

ាងនកផ�េកះះែដេមននះស�ន នវ កផ�េាទនង

ែដេេរ� តងចវត�កពដខមសេេឡប េងនឌ កពកបទេះកះទ េនា។

ផ�េជនធនះវេសសានដេេសែដេមនស�ឡែតមក ឯជេេស

េដឡឡ� ះេេ ចកកេបនសវកនវសមបខ�នឯ កពណឡ េគា សនក។

ប ជ បអទះឡកេរ� តងចវត�កពដខមសេេឡប េងនឌ េនកពង វជឡ

នវនឡតវង វជឡ នន េដឡឡ� ស�ឡ

នវបពសកកេបនកបះនត�េសឡនះគក េនកពដទេណឡ ក បដវះន

ហតដេកផ�េាន គក នងសវកនវេទេនដដ ន សវកនវដឡជ�ឡ ឬ សវកនវកកេបន

កះ សត�វ ែដេមនកប ជ ចសស។

តតះវនវត េទេេឡសវកនវបដវះនេទេនដដ ន នវកះ សត�វបសស�ឡ

េដឡឡធនថ ានេភដសខ�នជស�ឡ អនពងត�សវកនវបសះេេេដងសេចវត�

នវវនតតងបនបទ� ង វេតេបេទផាបសះេេង វ ឬ

ររ ទ វន� េជពឡគប ដេចកា េដងសពងតវនះ នវនះៃថ�ថក។

អនពងត�កបបាបបងេដងងចវត�កពដ នវឆបហស។ ធនថ

មនាទនងែផក ចបសមបស�ឡ នវបពសេនថក េដដ ន នវះវចណបេបឡត

កកងែផកចបចេត។

គទ ក� មនង វធនកកតបនងេគាហន�រងជ េដឡឡកតបនង

នះងងេគាបសេសឡ ែដេតតងបនាេ�បស នវ មនស�ឡជ

េេស។

ចចចទ!

ស�ឡ នវបពស ចេរ� តេទេេឡកវដដនះេផគក ៃនដទេណឡ កបដវះន ដេចកា េេេខវតខទ

េដឡឡ ទណតេទេេឡកសននខពសគក បសះ េេ នវ េបដបែដេកសននះទ េនា

ចតតង បនងះវចណ នវសបសេេនកពដទេណឡ កបដវះនះទ េ។

កាែណេមង េរដលែមងែចកដេង រវ១៦

ខណនេះេែដេកចបចប�ា េគក នវ កែសេដឡជ�ឡេេឡ ង វ តតងបនអនពងត�េដឡឡេជពឡ� បេសឡេេឡ នងកះង នវចនសមនន ៃន�ា បដឡជ�ឡ ង វជឡទែណកេេឡកែបែចដឡជ�ឡេេឡ ង វ មនេណន កនែតកេទកងជេនា នវពះននេទននកដហតសវកនវដឡជ�ឡះឡមា សដឡ នវ អកេបឡបសដឡងចទនន

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 127

នវ កែបែចសវកនវដឡជ�ឡះទ េនាេទ� អកកកេផេថឡកះទ បេកស។ េនកពបេកសទះពអភវងឌជេចឡន ទែណកេេឡកែបែចដឡជ�ឡេេឡ ង វ េនជែផក ងដសទននៃនេគេនេគបងសមបបេបឡនេកននះ កពកកកេបនដឡ នវជ នកប ទណតេគេេេទេេឡអកកកេផេែដេគ នដឡ ឡ នវតតងបនេេ េឡេ ទេ របប�ាេ ស�ឡ នវ េសែដេមនស�ឡជេេស។

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 128

ប កទនកទនមនសនសទននជះវេសស កពកធន� មនកែបែចដឡជ�ឡេេឡ ង វ បបេដងសជ េងនឌ ដចមនះវនផះកេទននង វជឡែបែចដឡជ�ឡបសដដ ភវបេេខត� Sindh េនកពបេកស បប េឡស ន កពបអប ៥.៣។

✎ប�ជ ឡេផបរត ៤.៩ ៖

កគទ កចទេពាទែណក

េេឡកែបែចដឡជ�ឡេេឡ ង វ

បបេដងសជេងនឌ

✓ របប�ា េស�ឡ នវបពសេនកពកះវនផែងែថក ជតវ

អទះឡេគេបទណ ៃនកែបែចដឡជ�ឡេេឡ ង វ ។

✓ សបសេ� មនកចេ បសស�ឡេនកពកកងបេចាេកស

នវ េណនកែដេពះននេនកពកែសពកះវត នវ

កេដបចទេសច�ឡ ពអនពសសនន

សមបអភវងឌេគេនេគបងែបែចដឡជ�ឡេេឡ ង វ ។

✓ េេឡកនចវត�� មនវចាសហបតវបត�វកះឡសពះននែដេអនពងត�ដទេណឡ

ក ទែណកដឡជ�ឡ កពកផ�េ វចាគទ ក គក ានដេអកកកេផេ

ជះវេសស េសែដេមនស�ឡជេេស។

✓ ដវតេទេេឡចទននង វនេះនែដេតតង� អក កកេផេផ�េានកពក

ជសចប សម� ន ឬ ាងនាឡ នវ អនព ន ត� អកកកេផេ

េជពឡកដព ជក េដឡឡធន� មនកប�ា េក បជះេដដឡ

នវងងេគា ះះទ េេឡមសកកតបនងនះឡ។

✓ េេឡមសសនះេងនឌេនកពចប នវ នវងតនន សមបក

ែបែចដឡជ�ឡ។

✓ េជពឡកបប នបមណអទះឡតតងកដឡសមបកងសវ កចវ�ា នាឡង វត

ធ នវែបែច�ា បដឡជ�ឡេទានះជែស� េដងែផ�េទេេឡាឡជតវ

កទហទ នវកឡាទ ដឡ។

✓ ាងដេក ងងេគា ដចជអកែដេគ នដឡ នវស�ឡ

កពកទណត លងតៃ� នវចចេទេេឡកកវដឡ

នវចេ កពកេដបចទែផនកអភវងឌ ែសចមប ។

✓ ធន� មនតម� នះ េដឡឡបងប អកែដេមនឥកនវះេះឡកច�ពេកវសេទ

េេឡកេាឡសេ ឡសអកកកេផេ។

✓ ទណត� បនចសសអទះឡសវកនវកកេបនកះ សត�វ

ែដេតតងបនែប ែច ានបជះេដដាទ កឡេទេនេេឡ ង វ ។

េេតតងងេ� បនចសអទះឡសវកនវ នវ កកកេខពសតតង

េហឡងអកែដេតតងអនពងត�ា តតងែតកកេងសវកនវ នវ

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 129

កកកេខពសតតងះទ េនា ែដេដដតតងះន� បន ន មទ េហឡងតតង� េេ

ងេេាឡ ថមនសន�វសពខសពងតវនះេ�។

✓ បេបឡតងន�កសមបកបសប ត នវ

េដាសងង វលកះកេទននះទែដន

ឬកេបឡបសជនធនជជតវែដេកកេបនះឡកែបែចដឡជ�ឡេេឡ ង វ ឬ

សបសេ� មនកេជពឡសមហណបជះេដដ ែដេាទ កឡេទេន

េេឡ ង វ េដងេន េទកពសហេននាពទង វ ងន�កសកាសេ តពក

ដឡជ�ឡធ

✓ េាឡសេ ឡសអកកកេផេែដេមនបកះវេសជននជភតវន ឬ ះេ នវ

គទ កអកែដេគ នបកះវេសជននែបបេនា ាងនកផ�េកបណ�ព ា

បណ� េាទនសវ អទះឡកេបឡបសដឡេដងសសប នវ បប

េដងនវន�នះ។

✓ សបសេ� មនកកកេបនកឡផផសម� ន នវ ផេវតផេសវ

េសលឥណះន នវេសលបនផេគបេសមបស�ឡ នវបពស។

✓ មនបះននតតះវនវត ងដេ�សមបទណតកែបបេេនកពេកនផ

េ កែេ�ង វជឡ នវ កេដបចទែផនកង វធនកកតបនង សមប

ះនត�វកណន នវផេបបាពេអង វាជមននន។

សាណង១៧

ជកេទ សទណតតងផ�េកពណឡ អសផវណន ែដេតតងបនេជពឡេេឡ េដឡឡ បេគាននសធណន នវ ានកេ េនសមបអកែដេបតបសវកនវកនកបកពអទេពេះេៃនដទេណឡ កបដវះន ចបចប�ា េគក នវ ែបែច ដឡជ�ឡេេឡ ង វ ។ សទនែដេសថ េតឡនណកកេបនសទណសមបដឡែដេសវតេកសវកនវនះ គក ចមននះសពេស ន� ទ េនេះេែដេសវកនវនះដឡជ�ឡសវតេកង វលក។ ដេចកា ចបែដេះកេទនន សទណ េះះ� មនកេសពឡបអេបត ថេតឡនណនន េគាះឡកនតបែដេបណ� េះឡកងដឡ េដងបទ ឬ អសផវណន េដងងចវត�កពដជះវេសស ចទេពាសវកនវេបឡបសដឡបសស�ឡ នវ ពម ែដេ ច ះពទែនជមា សដឡផ�ងក ះះទ សវកនវបសភតវ ន។ ងន�កផ�េសទណ េតតងបនេដបចទេេឡ េដឡឡធន� មនកេជពឡេសច�ឡសេចចវត� គក េនកពេស អទះឡកេបឡបសថវង វកសទណ (FAO, 2008a: 33-34)។

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 130

✎ប�ជ ឡេផបរត៤.១០ ៖

កគទ កចទេពា

កផ�េសទណ

បបេដង

សជេងនឌ

✓ ះវនវត វថេតឡនណជមា សដ ឡ ឬ មនសវកនវេទេេឡដឡេនា េដងធនថមា សដឡ

េបបកកេបនកានដទណន សសប វនចទេពាថះេេសេនេេឡដឡ ឬ

វនសេនេេឡដឡ ែដេទះពតតងបនេជពឡអសផវណន េេឡង។

✓ ះវនវត ថមា សប�ដឡែដេសវតេកសវកនវ គក

កកេបនចទែណៃនសទណ បបេដងសជ។

✓ ធនថសទណបបេដងនះងពត�វជ តតងបនផ�េានដេមា សដឡ។

កពណឡ ែដេ ចេជពឡេទបន តតងះវចណផ�េដឡងែន�េកដតជសទណ

សមបក ងងេគាែដេះពទមនបចទណេដៃកេកដត។

✓ ងន�កផ�េសទណ

េធន� មនកេជពឡេសច�ឡសេចចវត� គក េនកពេស

អទះឡកេបឡបសថង វកសទណ។

ចចចទ!

េដឡឡធនថស�ឡកកេបនបេគាននះឡសទណ លមនសនសទននន� ទ ណសែដេ

សវកនវកនកបបសះេេតតងបនកកេស� េ នវចពាប�ជ ឡ។

ទណតសម� េ 7 Dalal Alnaggar, Marianna Bicchieri, Kate Dalrymple, Nigel Edmead, Neil Pullar and Rebecca Sittie បនផ�េធតពចេសទននេនកព បឌពេេនា កពអទេពេះេៃនសវក សបេចា េកស ែដេបះនត�េជពឡេេឡ កពែខឧសន ឆក ទ២០១១ េនឯក វគេងណ� េ បសអ�ក FAO របប�ា េកពអទេពេះេៃនកះវនផ បស កកងស�ឡះឡប បេចាេកស។ 8 World Bank/FAO/IFAD. The Gender and Agriculture Sourcebook, 2009. http://siteresources.worldbank.org/INTGENAGRLIVSOUBOOK/Resources/CompleteBook.pdf 9 Ibid. 10 Nigel Edmead’s presentation on “Gender issues in designing and setting up land information systems and databases: experiences from Ghana, Zambia and Uganda” at the May 2011 technical workshop. 11 Mends, 2006: 5ff; Ambaye, 2009: 13 ff. 12 www.fig.net/commission9/wgroups/sg9_1_1_11_14.htm; Barnett and Grown, 2004. 13 Wehrman, 2011. 14 FAO, 2003b: 22. 15 Grover and Flores-Bórquez, 2004; Osskó, 2002. 16 Binswanger-Mkhize, Bourguignon and van den Brink, 2009: 14ff. 17 Binswanger-Mkhize, Bourguignon and van den Brink, 2009: 23ff; Ambaye, 2009: 18ff.

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 131

ពនេះេចបេផ�ឡសនះដដបេដឡជ�ឡណង េេេង វនេេទេេឡស ននះេនេដដ ន របប�ា េ

ចនសមននេស អទណចកពកេជពឡេសច�ឡសេចចវត�បសស�ឡ េទៃនកសកត កេដប ពហន

ះវពហន នវកែេេា នះជតទណបសស�ឡេនកពវចាកេដដ ន កេបឡបស នវកកកេបន

បេគាននេផគក ះឡដឡ ះះទ ះទបកេ នវ សវកនវដឡជ�ឡែដេមនសប (បនចពាប�ជ ឡ នវវនបន

ចពាប�ជ ឡ) ជះវេសស សវកនវស�ឡ។

ងន�កេបបេណន� មនកចពាប�ជ ឡសវកនវដឡជ�ឡជបសស�ឡ ដចជ សវកនវេបឡបស សវកនវបនបបនទ

ឬ សវកនវកពកមនសវកនវនះ គក ។ ស�ឡេ ចមនេកននះេបឡបសសវកនវកពកមនសវកនវនះ

រ� ច ពខេទេេឡកះ សត�វ ជេណនបពេ�េ ឬ ជក ។

ង វជឡសស� នវឧបណន ែបបចេ ែដេបបេណន� ស�ឡចេ េតតងបនេេឡមស។ េេដបចទ�

មនវចា បាពទដចេដងែេសមបស�ឡ េដឡឡធនថស�ឡេេឡេេឡ នងប ែដេមនសនសទននចទេពា

ះេេ ែដេះេេ ចវនេជពឡដេចកាេនេះេែដេមនងត�មនបពស េដងសែតេេហតពះកនន

ងបជ។

ស�ឡែដេតទណ� កស�េផគក េតតងបនទណតថជអកពះននសទនន នវេសបសេ

� មនកចេ សបសះេេេនកពដទេណឡ កេជពឡេសច�ឡសេចចវត�។ េះវចណេទេេឡប

អននះ ពាះតមន នវេជនបងេជពឡដទេណឡ េហឡងកឡាទ នវេះេេងៃនវចាបាពទ េសប

េទាកេង វនេ នវេកននះកពកេជពឡដទេណឡ បសស�ឡ។

េងចវត�កពដចទេពាប សជេងនឌ កពកេដបចទបះនន នវេដដ នកវនកនងថឡអទះឡះតមន

ដឡជ�ឡ។

េេ ចតតងក� មនទែណកចប នវនឡតវង វជឡ េដឡឡគទ កដេកេបឡបសបេចាង វកន នវបះនន

ែដេសបសេ� មននះបេសឡេេឡ នងសជេងនឌ កពដដបេដឡជ�ឡ។

ឧបណន ដឡជ�ឡេលងតៃ�ាងនកសននង វសងេងនឌ។

ប សជេងនឌ េប ជ បេទកពកេដបចទ កអនពងត�នន នវកតតះវនវត វេេម នវ

សនះដដបេដឡជ�ឡះទ អស។ េេតតងក� មនកចេ បបេដងសជេងនឌ េនកព

កវដដនះែផកបេចាេកសៃនអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ ដចជសនះ បេចាង វកន នវបះនន

ដដបេដឡជ�ឡ េដឡឡប�ា េបេគាននបសបជះេដដេបប ះទ ស�ឡ នវបពស។

បពេ�េវ ន�ឡដដ ភវបេ នវសហេនន េកកេបនកបណ�ព ាបណ� េអទះឡកេរ� តងចវត�កពដេេឡ

ប េងនឌ េហឡងងពកននកចពារេាេដដ នជសធណនេតតងបនេជពឡេេឡ េដឡឡេេឡមស

កងេដនអទះឡសនះដដបេដឡជ�ឡែដេមនសជេងនឌ។

នឡតវង វជឡ នវេកនផេៃនសនះដដបេដឡជ�ឡ តតងមននះងងងេ ផ�េានសមបសធណាន នវ

មនតៃ�ះប េដឡឡេាដសលអទេះឡះពេង នវកវនរបប�ា េ។

ផេបបាពេេផគក ៃនង វធនកេទេេឡស�ឡ នវបពស េតតងបនងះវចណ េដឡឡធនថ

សនះដដបេដឡជ�ឡផ�េបេគាននេសឡនះគក ចទេពាស�ឡ នវ បពស។

សេងងមេាលសាខេស

ស�ម�� មេចចកេេស

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 132

• ចទនននេងៃនស�ឡ នវ បពសែដេេជពឡកងេនកពង វជជ ាឡងនបេចាេកសៃនដដបេដឡជ�ឡ (កអេបត

កលងតៃ� ង វនេែផនដឡ GPS ធ)។

• ចទននស�ឡែដេបនចពាេឈ ា នវ ប�ា បកសវផងេ�បេចាេកសវតឧត�សវផ នវ ពខង វជជ

ង វកនសស� េនឯជ សវផ។

• ចទនននេងៃនស�ឡ នវ បពស ែដេកកេបនកបណ�ព ាបណ� េអទះឡកតសហតវ នវ អ ែផក ចប ែដេេរ� តេេឡប ដឡជ�ឡ។

• ចទននបេចាង វកនែដេេរ� តកងចវត�កពដខមសេេឡប េងនឌ ែដេតតងបនងេបឡបស

េនកពសនះដដបេដឡជ�ឡ។

• ចទនននេងៃនស�ឡ នវ បពស ែដេចេ ងេ�បណ�ព ាបណ� េអទះឡកេបឡបសបេចាង វកនថឡ

ែដេះកេទននដឡជ�ឡ។

សតចនកលតរេរងនេេ សេស

សរមម�� មេចចកេេស

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 133

ឯកលេង Ambaye, D. W. 2009. Land valuation for expropriation

in Ethiopia: Valuation methods and adequacy of compensation. Paper presented at the 7th FIG Regional Conference on Spatial Data Serving People: Land Governance and the Environment --- Building the Capacity, Hanoi, 19---22 October 2009.

Aristazabal, N. & Gomez, A. 2004. Improving security without titles in Bogotá. Habitat International, 28(2): 245---258.

Augustinus, C. & Benschop, M. 2003: Security of tenure --- best practices. Nairobi, UN-HABITAT. http://www. unhabitat.org/downloads/docs/10784_1_594339.pdf

Barnett, K. & Grown, C. 2004. Gender impacts of government revenue collection: The case of taxation. Economic Paper No. 62. London, Commonwealth Secretariat.

Binswanger-Mkhize, H. P., Bourguignon, C. & van den Brink, R. 2009. Agricultural land redistribution: toward greater consensus. Washington, DC, World Bank.

FAO. 2003b. The design of land consolidation pilot projects in Central and Eastern Europe. Land Tenure Studies No. 6. Rome. ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/006/ y4954e/y4954e00.pdf

FAO. 2008a. Compulsory acquisition of land and compensation. Land Tenure Studies No. 10. Rome. ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/011/i0506e/i0506e00. pdf

FAO. 2009c. ‘‘We all inherited this earth’’, inheritance rights of widows and children in the context of AIDS: legal overview. Rome. (final draft)

FAO. 2012b. Voluntary Guidelines on the Responsible Governance of Tenure of Land, Fisheries and Forests in the Context of National Food Security.Rome. http://www.fao.org/docrep/016/i2801e/i2801e.pdf

FAO, Norwegian Refugee Council, UNHCR, UN-HABITAT, OHCHR & OCHA. 2007. Handbook on housing and property restitution for refugees and displaced persons --- implementing the ‘‘Pinheiro Principles’’. www.ohchr.org/Documents/Publications/ pinheiro_principles.pdf

FAO. 2012a. Improving Gender Equality in Territorial Issues (IGETI).Land and Water Division Working Paper No. 3. Rome. www.fao.org/docrep/016/ me282e/me282e.pdf

Farfan, F. 2002. In G. Payne, ed. Land rights and innovation: improving tenure security for the urban poor. London, ITDG Publishing.

Giovarelli, R. & Duncan, J. 1999. Women and land in Eastern Europe and Central Asia. Washington, DC, USAID. http://pdf.usaid.gov/pdf_docs/pnacl400.pdf

Giovarelli, R. & Lastarria-Cornhiel, S. 2006. Study on women and property rights: project best practices. Washington, DC, USAID. http://pdf.usaid.gov/pdf_ docs/pnadj420.pdf

Grover, R. & Flores-Bórquez, M. 2004. Restitution and land markets. Paper presented at the FIG Working Week, Athens, 22---27 May 2004.

Meertens, D. 2012. Colombia’s law on victims and restitution: a challenge for gender-sensitive transitional justice. Paper presented at the Expert Group Meeting on Good Practices in Realizing Women’s Rights to Productive Resources, with a Focus on Land, UN Women in collaboration with the United Nations

Office of the High Commissioner for Human Rights, Geneva, 25---27 June 2012.

Osskó, A. 2002. Land restitution and compensation procedures in Central Eastern Europe. Paper Presented at the FIG Commission 7 Annual Meeting, Pretoria, 4---9 November 2002.

South Africa Department of Land Affairs.1997. White Paper on South African Land Policy. Pretoria.

Teklu, A. 2005. Research report 4 --- land registration and women’s land rights in Amhara Region, Ethiopia. London, IIED.

Undeland, A. 2012.Lessons learned and good practices in realizing women’s rights to productive resources with a focus on land: Kyrgyzstan and Tajikistan. Paper prepared for the Expert Group Meeting on Good Practices in Realizing Women’s Rights to Productive Resources, with a Focus on Land, organized by UN Women in collaboration with the United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights, Geneva, 25---27 June 2012.

UNCHS. 1999. Women’s rights to land, housing and property in post-conflict situations and during reconstruction: A global overview. Nairobi, United Nation Centre for Human Settlements.www. unhabitat.org/downloads/docs/1504_59744_ Land.pdf2.pdf

UN-HABITAT. 2007. Gendering land tool development. Nairobi, GLTN Secretariat.

UN-HABITAT. 2007b. Policy makers guide to women’s land, property and housing rights across the world. Nairobi.

UN-HABITAT. 2008a. Secure Land Rights for All.Nairobi. UN-HABITAT. 2009. Gender evaluation criteria for largescale

land tools. Nairobi. UN-HABITAT. 2011. Designing and evaluating land tools

with a gender perspective: training package for land professionals. Nairobi.

Wehrmann, B. 2003. Women’s access to and control over land in African and South Asian countries. Landnutzung und Landentwicklung [Land Use and Development], 44: 83---89.

Wehrman, B. 2011. Land use planning. Concept, tools and applications. Eschborn, Germany, GIZ. www2.gtz. de/dokumente/bib-2011/giz2011-0041en-landuse- planning.pdf

World Bank. 2005. Gender issues and best practices in land administration projects: A synthesis report. Washington, DC. http://siteresources.worldbank. org/intard/resources/gender_land_fulltxt.pdf

World Bank/FAO/IFAD. 2009. Gender in agriculture sourcebook. Washington, DC and Rome.

World Bank/FAO/IFAD. 2009a. Module 4: Gender issues in land policy and administration. In Gender in agriculture sourcebook. Washington, DC and Rome.

World Bank/FAO/IFAD. 2009b. Module 10: Gender and natural resources management. In Gender in agriculture sourcebook. Washington, DC and Rome.

រ ឌល៤ �ហ�� ហរច�រទេ 134

មឌា

របប�នសរ

បប� ដរយយមបអបោ នង តរងរបព

បអប

ប�ជ ឡេផបរត

ារ នវ បនះ

132 បអប ៥.១ ៖ កប�ជ នស នវេគេកណន ែណនទ 133 បអប ៥.២ ៖ កអនពងត�ននេ� កពកេេឡមសកងេដន 136 បអប ៥.៣ ៖ កផះពផផងអទះឡេងនឌ េដឡឡគទ កដេអភវបេវចា េេឡកកនកបដឡជ�ឡបប េដងសជេងនឌ 140 បអប ៥.៤ ៖ កគទ កអែផកចប 145 បអប ៥.៥ ៖ កេដបចទសាងន វចាសននសហេនន 147 បអប ៥.៦ ៖ កគទ ក� មនកចេ បសស�ឡេនកពវចាបាពទ 148 បអប ៥.៧ ៖ ង វក ពសហេននកពេណន ជឧបណន កទនកទនង េដឡឡ� មនករ� សប� - េេមឌឡឡា 149 បអប ៥.៨ ៖ ង វជឡសស�កទនកទន នវ បះននផះពផផងបបេដង សជេងនឌ 150 បអប ៥.៩ ៖ ករ� សប�ឥ វគបថ ាងន អភវងែដេេរ� ត េេឡេស

135 ប�ជ ឡេផបរត ៥.១ ៖ កគទ កដេកកកេបន

ះតមនដឡជ�ឡបបេដងសជ

េងនឌ 138 ប�ជ ឡេផបរត ៥.២ ៖ កផះពផផងអទះឡេងនឌ 139 ប�ជ ឡេផបរត ៥.៣ ៖ កេបឡបសបះននកទនកទន

សមបកតសហតវ 142 ប�ជ ឡេផបរត ៥.៤ ៖ កេដបចទងពកនសស� នវ

ង វជឡសស�កទនកទន នវ

េេឡមសកងេដន 146 ប�ជ ឡេផបរត ៥.៥ ៖ កអភវងឌននស 153 សចនតតះវនវត

ជអនពសសននសមប

កប�ជ នស

143 បនះ ៥.១ ៖ កេដបចទងពកនសស�កទនកទន

នវេេឡមសកងេដន

បឌពេ ៥៖ កប�ជ នស 132

មឌា ៥ ៖ របប�នសរ ដេពស� េរង រមស�េានកេាេងសេរងេរកកមកសដលដរដទង

សរមេរមរករចចេរដលដេដមដមសរកមេេដសមមមមេដេនឌល

េសចក�េផ� ម១៨

កទនកទន នវកេេឡ មសកងេដន មនសនសទននន� ទ ណសកពករ� សប�េពណតៃ� នវឥ វគបថ របប�ាេ េពណតៃ� នវឥ វគបថអទះឡេងនឌ នវអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ។ កទនកទន ចេេដេ បជះេដដ� ចេ កពសនះអភវងឌ ដចជ កះះសវកនវដឡជ�ឡបសះេេ េហឡងសបេះេជងគក េនាែដ ាងស� មនកឯនះជ េទេេឡប នវ ដទេណាសងែដេ ចេជពឡេទបន ាងន កចេ បសេបនេឡពះននះទ អស (FAO/GTZ, 2006)។

េគេកណន ងកពចទេណេគេកណន សកេះទ ១០ ៃនកអនពងត�ននេគេកណន ែណនទ ែដេេនាេនជ េគេកណន ស�ឡះឡតម� នះ ទណតអទះឡេបដបែដេកទនកទន នវកេេឡមសកងេដន ចគទ កដេ អភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងកកកេខពសតតង នវមនសជេងនឌ។ េគេកណន ែណនទ បនសបតជថនផែដ អទះឡេសច�ឡតតងក� មនសែដេេរ� តងចវត�កពដខមសេេឡប េងនឌ នវ ទណតេគេេេទេេឡេងនឌ (បអប ៥.១)។

៣.ខ.៨ តម� នះ៖ កទណតនវងនងចសស នវ កផះពផផងកេទ

កង អទះឡ េគេនេគបង ចប នវ នឡតវង វជឡនន ជនសសសប នវ

កផះពផផងកេទ កងអទះឡេសច�ឡសេចនន ជនសសសប នវ កព

កែដេ ចេបឡបស បនេបគក ។

បអប ៥.១ ៖ កប�ជ នស នវ

េគេកណន ែណនទ

បភះ ៖ FAO, 2012b. ៨.៩ ដដេបឡែបែចសវកនវកនកប នវ េជពឡបតវភអភវបេវចាេេឡកកនកប

បបេដងតម� នះ នវមនកចេ េដងេបឡបសនឡតវង វជឡស�នែដេមន

េណនចសស ចេបឡបសបន នវ ងងងេសមបនពសេបប

ជះវេសសានជតវេដឡនេតវច នវ សហេននេផេកដតែដេមនបះននកនកប

ែបបបៃះណឡ ។ ះតមនជនសសសប េបឡផ�េានេប ពខស ន ចេ

របប�ា េាងនសែដេេវតេដេេងនឌ។

១៥.៩ ដដេបឡអនពងត�ទែណកេេឡកែបែចដឡេេឡ ង វ ាងនអភវ នវ

នឡតវង វជឡមនតម� នះ មនកចេ នវ មនេណេនង នះ។ .... នេឡ

ផេបបាពេះទ អស ះទ ក ានាបកេទប េបឡកកេបនះតមន

េះេេ នវ ចសសអទះ ឡទែណក ះទ ាងនសែដេេរ� ត

េគេេេេឡេងនឌ។

បឌពេ ៥៖ កប�ជ នស 133

ដលេរកកមកសដលដរដទងសដលមប� មេដេនឌលសេរងដលសសតមរ

បជះេដដតតងដនអទះឡប នវសវកនវ េដឡ ឡ� ះ េេ ចអនពងត�េបឡបសះទ សេ� នវាេឡសបសះេេ បបេដងបសវកននះ (FAO, 2011a: 20)។ ដេចកា ះតមនតតងមនជនសកពេដដ ន (ះតមន ងេណន អ នវ កផ�េះតមនរេមត) ះះទ ផ�េានដេបជះេដដេបវតះទ អស ចបះឡអក បេបឡតេគេនេគបងេនវតថក ជតវ ហតដេសហេននេដដ ន ែដេ ចមនេទនវត កសននង វសង បកះវេសជនន នវេបឡបសនសខពសគក ។

កេេឡមសកងេដន េដឡតនកឡងដសទននកពកាងេពបបទបតឧបសេ�ែដេរ ទ សាចទេពាេកននះ បសស�ឡកពកកកេបនះតមនដឡជ�ឡ េនកពេេម នវទែណកង វសងដឡជ�ឡ ះះទ េនកពេប ដទេណឡ ក នវស បនអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ។

កេេឡមសកងេដន មនបសវកននះបទផពត េនេះេែដេអកពះននេផគក ជេចឡន របប�ា េះទ អក ពះននះឡននេឡដដ ភវបេ នវស� សពឡង វេ សហកគក នវ េនេះេែដេសហេននះទ េចេ េនកព សនះេេឡមសកងេដន។ សនះេនា ះះ� មនងពកនសស�ែដេតតងបនេវតេេដង បកបងតក សមបបសងះកជងស�ឡ នវបពស នវេជពឡកងជងអក ពះននេផគក េន វតខពសគក ។

កេេឡមសកងេដន អទះឡប ដឡជ�ឡ នវ េងនឌ មនសនសទននជះវេសសេនកពកអនពងត�ននេេម នវ ទែណកង វសងដឡជ�ឡ។ ឧះហណន ៃនកអនពងត�ននេ� មនេដបរបេនកពបអប ៥.២។ ា� សទននេដឡ ឡ កកេបនេជេាង មនកេបឡបសអន�រេននទណតេគេេេដងបក បងតក េដងសហកជង អ�កស�សពឡង វេ ែដេសបសេ� មនកដននទចសសបសស�ឡ េនកពវចាបាពទេេឡមស កងេដន នវអនពតេទេេឡអភវែបបចេ ងែដេ ចអនពងត�េទបនជងសហេននអក កកេផេ កពេដដ ន។

បអប ៥.២ ៖ កអនពងត�ននេ� កព

កេេឡ មស

កងេដន

េនកពបេកសឥណ� េេមេេឡមសកងេដនងបសអ�កវនែនដដ ភវបេ កពេដដ នែដេមនេឈ ាថ សព ឌឡណ កពសកឡដណផ នេនេវច ៃនេខត�

ែងសែបហហ�េ បនេបឡបសសនះេេឡមសកងេដនងចទនន េដឡឡាក

� មនកចេ ះឡសមាវសហេននេបវត ជងននះនត�វកណន ទណតេគេេ

េដឡឡបេបឡនវតចទេណាដន កទនពចវត� នវអនះបសស�ឡ។ េេមមនេគេបទណ

បេបឡនកងេដនអទះឡសវកនវដឡជ�ឡ នវេេឡមសសជេងនឌ កពចទេណេស

ពេសមនន នវេសានបកែដេតតងបនេេេឡេ ទេ។ សនះ មនជ កអ ៖

វចា បាពទងនេះេ១ៃថថ ចទនន ១០ដ េនកពសហេននចទនន១០

វចា បាពទថក សក នវថក ប�ពសមបស�ឡ នវបពស

ះះទ កសែ�េ នាផ�ងចទនន១៦ដ េដឡឡេេឡមសកងេដន។

បឌពេ ៥៖ កប�ជ នស 134

បភះ ៖ Renée Giovarelli’s presentation on “Gender-equitable awareness raising” and Rebecca Sittie’s

presentation on “Gender issues in managing

and implementing land registration in Ghana" at the

May 2011 technical workshop; ILC, 2010e.

កផេវតសម� នកទនកទនសមបេបឡបសកពេដដ ន នវ

កះទ បេកស របប�ា េែខនះងន�ខ�ឡជនសកពេដដ ន

អទះឡកផ�េនះអ ចដេស�ឡ នវ សវកនវដឡជ�ឡ រទ បដ

នវនេសដងេបេទនាឡងចេ។

កបណ�ព ាបណ� េអទះឡកដននទស� នវកដននទាផ�ងចប សមបស�ឡ

នវ បពស េនកពសហេននះទ ១០ នវាទព ទហតេេនចទនន១៤ ែដេស�ឡអន

ចទនន៣៥៤ន បនេដនសតអទះឡេបដបចពាហតេេនេេឡេឈ ាបសះេេ។

ះវជឡបពណ ែផនដឡេនកពសហេននចទនន២

ែដេបាអទះឡង វនេះន ចទែណបស ស�ឡចទេពាង វសងសវកពេដដ ន

នវមនកចេ ះះទ កេេដេះឡ សហេននះទ េ។

េនកពសធណដដបជមនវតបជជវបេតង ង េបឡេះាបឡជេគេកណន សជ េងនឌ តតងបនទណតេនកពចបស�ឡះឡេស ចបស�ឡះឡកសកត នវ កះ សត�វ

េហឡងស�នេេចឡនមនេណនមាជវបេតង ជបៃះណឡ េដងះពទមនក វតបន�ន

េទេេឡស�ឡកនកបដឡជ�ឡេដង បបពែន� េេមងែដេកកេបនេនវជវគទ កះឡជនគ

ះវភះេ សមបកចពាប�ជ ឡប�ដឡេនតទបនកឡក អនពងត�កងវនបនេ�

បេសឡេេឡងេេឡប សជេងនឌេនកពងនេះេ២ឆក ទដទប ៖ េនេះេែដេស�ឡ

សកតដឡជ�ឡ សព ឡបសះេេេនជអកចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡេនា។ មនស�ឡតវចតចណសែដេ

បនចេ េនកពវចាបាពទបសេេម នវសនះដៃកេកដត េហឡងកែដេ

េេបនេបឡបស ះពទមនផ�េកេដបចទ� មនសហសវកនវនះ គក េេឡង នវគនែត

េសកឡសពទ� បទេះេឈ ាេេស ែដេជកេទេនជបពសែដេមនងងចទណសជេេ

េនកពេស េដងែេ ឯសែដេេេតតងកេដឡឡគទ កដេកះះ សវកនវនះ

ជកេទតតងបនចពាប�ជ ឡេកេឈ ាបសេេស។

េដឡឡេដាសងប េនា សហនះស�ឡងបនេដបចទងេ�ផ�េះតមនអទះឡេងនឌ

ចទនន២េនកពសហេននេេមនឡង - ងេ�ផ�េះតមនង េនសមបបពស នវស�ឡ

នវងងេ�េកដត េនសមបែតស�ឡបបពេណា។ កបណ�ព ាបណ� េសហេនន េរ� តេទេេឡ

សវកនវេកចប នវ បេគាននៃនកចេ េនកពកផ�េប�ដឡ េហឡងសមាវ

សហនះស�ឡង បនចបេផ�ឡចេ េនកពសនះផ�េប�ដឡបសេេម េនថក

េដដ ន។ ណឡ េនា បង � េាឡ អទះឡសនសទននៃនកតតះវនវត េេម េដឡឡ

ទណតប នវកបេនន កពកសេច� បននងសជេងនឌ នវ

អភវែដេមននះបតែបនសមបេដាសងប ះទ េនា។

េនកពបេកស�ណ េេមផ�េប�ដឡានបកជបះនន បស ជ ជអភវងឌនន

សហសងត ន ែដេកកេបនេនវជវគទ កះឡសាឡង ស�ឡះឡកបេសហសងត ន

មនសមសនះសទននស�ឡះឡកេេឡមសកងេដនអទះឡេងនឌ នវដឡជ�ឡ ែដេ

ាងបេបឡនផេបបាពេបសល ៖

បឌពេ ៥៖ កប�ជ នស 135

កចេ ះឡអកពះនន នវកអប ទសធណនេនកពសហេនន

បនធន� មន េកននះ នវ�កសេសឡនះគក សមបស�ឡ នវ បពស។

េឈ ាបសសហមា ស សវកនវះទ អសតតងបនចពាប�ជ ឡេេឡេវខវតប ជ ដឡជ�ឡ។

េេមបនអនពតេាឡសេ ឡសងង វជឡសស�ែបបចេ ង ៖

េដឡឡ ជបេទដេសហេននេដដ ន អ�កវនែនដដ ភវបេ នវអ�ក

សហេននែដេេេមបនេបឡបស បនែណនទអទះឡសនះអេបត នវ

សនះសេះឡភណ� ានដេសហេនន។

សវកនវកនកបដឡជ�ឡតតងបនច នវ ះន េានដេសហេននបនគប

បេសឡ។

សហេននបនចេ េនកពេទតទណតែផនកឡាេដដ ន។

សមាវសហេននែដេតតងបនេាឡសេ ឡស កកេបនកបណ�ព ាបណ� េអទះឡ

បេចាេកសេដាសងង វលកេបះននតពក េដឡឡេដាសងង វលកដឡជ�ឡ

បសះេេ។

ងេ�បន�តតះវនវត វេទេេឡកផ�េះតមនជសធណន បនប ជ � បន

ចសសអទះឡប សទននងចទនន។

ស�ឡបនដននទសនះផះពផផងេងនឌ នវ េេឡមសកងេដនបស

េេមេនកពសហេននែដេកកេបនកគទ កះឡស�ឡ នវបពសដៃកេកដត។

ឥ វគបថអទះឡេងនឌ នវដឡជ�ឡ ែដេបនចឬសគប េ ចមនកះវប កពករ� សប� ដេចកា េេតតងេដបចទែផនក នវេជពឡសមហណ វចាខវតចទ ផះពផផងជអទះឡប េងនឌ េទកពងពកនសស�កទនកទន នវេេឡ មសកងេដន កេទកង។

កផះពផផងេងនឌបបេដងបសវកននះ េទណតេគេេះទ ស�ឡ នវបពសេប ងព ងណន សសន ជតវះននព ឋននស� ធ កផះពផផង េងនឌផ�េនះអ ចដេស�ឡ ាងនះតមន នវាទនកពកនវគង អា បបពែន� លមនសនសទននផែដ ែដេបពសតតងធន� មន�កស សមបស�ឡ កពកចចអទះឡេសច�ឡតតងកបសះ េេ។ កសេច� បន នងចទណព ចេនា ចះះ� មនកេដាសងប ែដេះកេទនន អតនងៃននះជបពស ឬ ស�ឡ េនកពងបជែដេពះនន (WOLREC, 2011)។

ប�ជ ឡេផបរត ៥.១ ៖

កគទ កដេកកកេបន

ះតមនដឡជ�ឡ បបេដង

សជេងនឌ

បភះ ៖ FIG, 2001.

បឌពេ ៥៖ កប�ជ នស 136

កផះពផផងេងនឌអទះឡកកនកបដឡ ចមនកជេចឡនេផគក ដចជ ង វជឡេេឡមសកងេដនសធណន នវសហេនន អទះឡសវកនវកនកបបសស�ឡ ង វធនកអប ទ េដដ នសមបានដទណន ដេស�ឡ នវ បពស អទះឡសវកនវបសះេេ សនះែដេគទ កដេអែផក ចប នវ សនះគទ កសវកនវដឡជ�ឡ ះះទ ង វជឡែដេេេឡកនចវត�� មន កចេ សះឡស�ឡ នវ ក ស�ឡ េនកពកងអភវបេវចា នវេបេ ជនធន (FAO, 2000: 10)។ បអប ៥.៣ ផ�េឧះហណន អទះឡក អនពងត�ននេ� ែដេរេកអនពងត�ននះទ េនាបន� ដនថ កផះពផផងអទះឡ េងនឌបបេដងបសវកននះ ះន ែផ� េទេេឡកេបឡបសឧបណន នវ សម� នកទនកទនេផគក បប េដងនះៃចក បឌវត។

✓ ះន េេទកនស�ឡអទះឡសវកនវ នវកតះព វចា

ែដេះកេទននក កនកបប� ដឡ។

✓ ះវនផអទះឡអតនងៃនព ដដបេដឡជ�ឡ នវ កេបេដឡជ�ឡ

ជងស�ឡ។

✓ ះវេគាេគបេជងស�ឡ

ថេតឡនណននកកេផេបបាពេ េដងរេះឡេេម

នវេកនផេទែណកង វសងដឡជ�ឡ។

✓ ធនថមនងន�កកទនកទនេកពកវសង លស�ឡ

នវអក អេបត ះះទ អកបេចាេកសង វសងដឡជ�ឡេនេដដ ន។

✓ ប�ា េអកង វជជ ាឡងនែផកអេបតជស�ឡ

េទកពកែដេេជពឡកង ជងសហេននេដដ ន។

✓ គទ កដេសមាវនះបសស�ឡេនកពស បនដឡជ�ឡេបវត

។

ចចចទ!

តតងេពបបទបតឧបសេ�ែដេរ ទ សាេកននះបសស�ឡ កពកកកេបន

ះតមនដឡជ�ឡ េដឡឡបេបឡត� មននងកកកេបនះតមនដឡជ�ឡបប

េដងសជេងនឌ េនកពេេម នវទែណកង វសងដឡជ�ឡ។

េនកពបេកសបប េឡស ន កពឆក ទ២០០៩-២០១០ េេមងែដេកកេបនេនវជវ

គទ កះឡសមនននះដឡជ�ឡអន�ជតវ (ILC) បនតតះវនវត ផេបបាពេេទេេឡេកននះ

បសស�ឡកពកកកេបនដឡជ�ឡ ៃនង វជឡែបែចដឡជ�ឡ (LDP) បសដដ ភវបេេខត�

Sindh នវ បនផ�េាទនងែផកចបានដេស�ឡ ែដេពះននេនកពង វលកដឡជ�ឡ។

សមសធតពងដសទននបសេេម េនជកប ជ បបះននផះពផផងអទះឡប ដឡជ�ឡ

នវេងនឌ េដងបេបឡនកងចវត�កពដបសបះននផះពផផង ចទេពាង វជឡ

ែបែចដឡជ�ឡ ែដេបន ចទែណេជពឡ� ដដ ភវបេថក េខត�កកេស� េ អទះឡចេន� ា

បេេនកពដទេណឡ កែបែចដឡ។ សនះផះពផផង មន វចាសនន

ជងបះននផះពផផងអទះឡង វជឡែបែចដឡជ�ឡ នវ ប ពះនន កសននវចាបស

បះននផះពផផងេទកនបណ� សក នវ បជះេដដែដេកកេបនដឡជ�ឡ អតបក

សមបបះននផះពផផងេជពឡកេបាះពម ង ឡេដអ នវ ឯសអទះឡណឡ សវផ នវ

ណឡ េជេាង ះះទ កផះពផផងអទះឡកសវផេេឡប ង វជឡែបែចដឡជ�ឡ។

បអប ៥.៣ ៖ កផះពផផងអទះឡេងនឌ

េដឡ ឡគទ កដេអភវបេវចា

េេឡកកនកបដឡជ�ឡ បប

េដងសជេងនឌ

បភះ ៖ ILC, 2010c; ULA, 2010; World Bank/FAO/IFAD, 2009a: 159–161.

ចេនដឡជ�ឡ នវសជេនកពបេកសង� នដ (LEMU) ទះពផះពផផងានដេ សហេននអទះឡប ដឡជ�ឡ នវេងនឌ ះះទ ផ�េះតមនានដេសធណាន

បឌពេ ៥៖ កប�ជ នស 137

របប�ា េះតមនអទះឡាេឡសសមបេស ែដេទះពសេចចវត� ថេតឡះេេេ

ឬវនេចពាប�ជ ឡប�ដឡែបបបៃះណឡ បសះេេ ឬ េសែដេទះពាបបកាប

កកវដឡបសះេេេដងបទ។ ចេនដឡជ�ឡ នវសជេនកពបេកសង� នដ

េបឡបសខវត�បណ ង វជឡាែាាកសះេនកពង វក ព នវកផ�េដទបន នែផកចប

េណនបពេ�េ េដឡឡផះពផផងះតមនអទះឡសវកនវដឡជ�ឡបសស�ឡ សវតេកចបែបប

បៃះណឡ នវែបបេតវងពត�វ ះះទ អទះឡាទនែដេសហេនន ចអនពងត� េដឡឡ

កតបនងាេម� ាដឡជ�ឡ នវ េដឡឡាក� មនកផះពផផង នវ ះវនផែងែ

អទះ ឡប េងនឌ។

េនកពបេកសេនបប េ េេមាេភកទេដឡឡអភវងឌននៃះេេឡ នវកចវ�ា នសតព បស េនវជវអន�ជតវសមបអភវងឌននង វសងសវ (IFAD) បនាេសវកនវអក េបឡបស

េេឡដឡៃះ េទ� េសឡែដេមនសមាវចេន� ាះឡ ៥េស េទ ១០េស

កពងក។ េដឡឡធនថ េេមេនាេត�ឡងតបេទននេសច�ឡតតងក នវ

បេគាននបសស�ឡានបក េេមបនាេកកងេងនឌងក ែដេមន

សមសនះស�ឡចទនន៣ប េដឡឡអភវងឌងពកនសស�ផះពផផងេងនឌងបប

េដងនះៃចកបឌវត។ សនះ មន កេាឡសេ ឡស នវកបណ�ព ាបណ� េ

កស�ឡេជពឡកងេេឡមស េដឡឡផះពផផងដេអកកកេផេជស�ឡ នវ បពស

អទះឡេេម ទណតអត�ស ន ណ ផ�េកបណ�ព ាបណ� េ នវបេដនានបេង� េ

េងនឌេនកពកឡនក ងអនពងត�េេម ែដេបពេ�េវនេេចឡនជបពស នវកផេវត

នវែចចងកសនងដ�ឡចទននះឡ ៖ កសនងដ�ឡងសមបានបេង� េេងនឌេនថក

សក នវកសនងដ�ឡងេកដតសមបកអកេេឡមសេនថក េដដ ន។

េកងេះេអនពងត�បន៩ឆក ទ េជេាង មន កចេ នវតនកឡដននទបសស�ឡ

មនចទននកនែតេចឡន - អកចេ ចទនន២៥% េនកពវចាបាពទកាេៃះ េនជស�ឡ

នវមនកស�ឡសពកនសជចទនន៧៤ក នវបធនកស�ឡចទនន ១១២ន

កទនពចវត� េេឡខ�នឯមនកេឡនេេឡ សមបស�ឡងងេ ែដេចេ េនកពេេម

េហឡង កផ�េប�ដឡានដេស�ឡមនកេឡនេេឡ ជងននបងកណន � ដនថ

បពស មនកកកេងកនែតេចឡនេេឡ ចទេពាសវកនវស�ឡកពកកនកបដឡសវ

េក េឈ ារេខ�នបសះេេ។ ស�ឡែដេធ� បបនចេ កពកះទ េនា

គប េច ងនេះេ៥ឆក ទ បនរងកណន � ដនថ ឥេងេនា ៩០% ៃនរេ

េសច�ឡសេចចវត�េនកពេស តតងបនេជពឡេេឡ គក ។

បឌពេ ៥៖ កប�ជ នស 138

✎ប�ជ ឡេផបរត ៥.២ ៖

កផះពផផង

អទះឡេងនឌ

បភះ ៖ FAO, 2002c: 27.

✓ ផះពផផងានដេស�ឡ នវ បពស� រ� សប�េពណតៃ� នវឥ វគបថែដេបន ចឬសគប េ។

✓ ផះពផផងានដេេដននទថក ជតវ ថក សក នវថក េដដ ន អទះឡេងនឌ នវ ប ដឡជ�ឡ។

✓ េេឡមសកចេ បសស�ឡេនកពេេម នវ ទែណកង វសងដឡជ�ឡ

ាងនកផ�េកផះពផផង នវ កបណ�ព ាបណ� េសសបអទះឡេងនឌ

ានដេបពេ�េវេេមេបបះទ អស នវ សមាវបសសហេននេដដ ន ែដេពះនន។

✓ ាក � មនកះវនផអទះឡប េងនឌ នវប ដឡជ�ឡ

កពេងកវកងែដេមន េណនអះននត នវធន� មនងន�កបបេដង

បសវកននះ នវ មន នះសសបេទាប វបកងបជ សមបកទណត

អត�ស ន ណ នវ កះវនផ កចច នវកេដាសងាេម� ា ចទេពាប ។

✓ ផ�េ�កសេសឡនះគក សមបស�ឡ នវបពស េនកពកផះពផផង កអប ទ

នវ កបណ�ព ាបណ� េអទះឡេងនឌ (របប�ា េកសននវចាសវផ) េនកពេបេេម នវទែណកង វសងដឡជ�ឡះទ អស។

✓ សបសេ� មនកែតាទ ស�ឡ ែដេមនេណនសត�វេបគន� ចេកនតនកឡដននទ នវ េជពឡេសច�ឡសេចចវត�កពប ដឡជ�ឡ។

✓ ផ�េកបណ�ព ាបណ� េះវេសសអទះឡប េងនឌានដេស�ឡ

េដឡឡាក� មន ាទន

នវជនធនថឡសមបបឆទ េទននតនកឡែបបបៃះណឡ បសះេេ នវ

ចេ � បនេះេេេនកពដទេណឡ ក នវ ស បនអភវបេវចាេេឡកកន កបដឡជ�ឡ។

✓ ផ�េកបណ�ព ាបណ� េះវេសសអទះឡប េងនឌានដេបពស

េដឡឡេេឡកនចវត� ះេេ

កពកធន� មន�កសសមបស�ឡចេ េនកពកងអភវបេវចា

េេឡកកនកបដឡជ�ឡ ាងនកេដាសងប ែដេះកេទននអតនង ៃននះជបពស ឬ ស�ឡ េនកពងបជែដេពះនន។

✓ េជពឡកប ជ បដេបះននផះពផផង េដឡឡសបសេ� មនករ� សប�

បបេដងនវន�នះ េនវតសហេនន ដដ ភវបេេដដ ន នវវត

ថក ជតវ។

បឌពេ ៥៖ កប�ជ នស 139

ចចចទ!

កផះពផផងអទះឡេងនឌ េនជែផកងែដេចទបចៃនងពកនសស�កទនកទនបប

េដងេជេាង បបពែន� ែផក េនា វនះនេបគនេនេេឡងេក សមបស� មន

កគទ កបបេដងនវន�នះ ចទេពាអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងក

កកេខពសតតង នវមនសជេងនឌ។ អ�កអន�ជតវ មនតនកឡងដសទននេន

កពសនះអប ទ នវផះពផផង េដឡឡេេឡមសសមហណេងនឌ កប ជ ប

េងនឌ នវសជេងនឌ េនកពដទេណឡ ក នវ ស បនអភវបេវចាេេឡកកន កបដឡជ�ឡ។

េបឡេះាបឡជកងតសហតវ ែែតសទេេដងរេចទេពាអក បេបឡតេគេនេគបងេនកពាដដ ភវបេ នវអ�នះេជពឡេសច�ឡសេចចវត�ដៃកេកដតេដង បបពែន� កេេឡមសកងេដន េនកពចទេណអក ពះននកេទកង នវ កែដេកកេបនបេគានន ចគទ កដេវចាខវតខទតសហតវ ាងន កអភវងឌនន� មនសមម ជសធណន សទេាក� មនករ� សប� នវ ទែណក។

✓ ផ�េកអភវងឌននសតនះ

នវវចាគទ កហវ�នងតពានដេអ�កស� សពឡង វេ ែដេេជពឡកងេនេដដ ន

នវ/ឬ េកនះជៃដេជងអ�កសហេនន

សងេដងះេេ ចាងេពបបទបតចេន� ាបេ (ដចជ បទ ឧបសេ� ែផកនស) លសហេននេដដ ន នវដដ ភវបេ។

ប�ជ ឡេផបរត ៥.៣ ៖

កេបឡ បសបះនន

កទនកទនសមប

កតសហតវ

បភះ ៖ Sabine Pallas’s presentation on “Developing communication and advocacy tools through action-oriented research in Africa” at the May 2011 technical workshop; ILC, 2011.

✓ ាក � មនកចេ ះឡសហេននះទ េេនកពេបងពកនសស�កទន

កទន ះទ អស េដឡឡ� អភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡមនសជេងនឌ នវ សបតជថនអទះឡបេគាននៃនសជេងនឌ ានដេានេបប ៖

ជជកាកះះសវកនវស�ឡដចេដងែេែតឯ តតងេេឡកនចវត�

� មនកគទ កះឡបជានែដេតតងបនេេេឡេ ទេ នវ ងងេគា

បទផពតេនកពសហេនន េដឡឡេាដសលកបេេដងរេេទនន

ឥ វគបថែដេបនចឬសគប េអទះឡកទនកទនេងនឌ។

✓ ធនថេបផេវតផេ នវឧបណន កទនកទនះទ អស

សបតជថនេទេេឡប សជេងនឌ។ ះវចណេបឡបសផេវតផេ នវ

ឧបណន េផគក សមបបសងះកជងបពស នវស�ឡ

េដងេគេទាបេភក បះននផះពផផងេផគក ែដេះេេ ចមនេកននះេបឡបស នវមន ចទណប ណន ។

✓ េរ� តកងចវត�កពដះវេសស

ចទេពាកេដាសងប អននះបស ស�ឡានបក

នវេបឡបសបេចាង វកនះតមន នវេនេននះទ េ ែដេស�ឡ

បឌពេ ៥៖ កប�ជ នស 140

ចមនេកននះេបឡបស របប�ា េះទ កសះចេតផែដ។

✓ ាក� មនកចេ ះឡស�ឡ នវសកទនពចវត�បសះេេ កពកនវគង េដឡឡ បេគាននខ�នឯជសធណន។

✓ ះវចណេទេេឡកថនកងបសស�ឡ នវេះេេងែដេះ េេមន សមប ចេ វចាបាពទ។

ចចចទ!

កបសងះកមនសនសទននន� ទ ណសចទេពាកងតសហតវ។ ងពកនសស�

បសងះកែដេតតងបនេដបចទ នវ អនពងត�បនេ� ចាងេេឡមស

បពះពេហតពងបន ផពងេទង វ នះកនេខផងកពកបសងះក ចបទរ� លេទង វ ។

េកងលកមយែផកចចម

អែផក ចបសមបអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ ះះ� ស�ឡ នវ បពស ដនអទះឡអពឡែដេ ចេទចាផ�ងចប នវ ះះ� ះេេមនះតមនអទះឡេបដបចពាប�ជ ឡសវកនវដឡជ�ឡ ចេ េនកពបតវបត�វកដឡជ�ឡ នវ ចេ កពដទេណឡ ក ះះទ ស បនអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ។ ះ េេតតងងេផែដអទះឡនះសពេស ៃនប ដឡជ�ឡ នះមនវតៃនចប នវ សតនះអនពងត�បសស បន ដដបេ នវេបេដឡជ�ឡ ះះទ ាេឡស ងន�ក នវប វគកសែផកចបែបបផ�ងក នវ វនផ�ងក េផគក ែដេ ចមន េដឡ ឡបន�េជពឡកះះដឡជ�ឡបសះេេ។ បពេ�េែដេមនបនពអនពងត�ចបភ វបេ នវេបេដទេណឡ កស បនអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ ដចជ េដននទ កពេដដ ន ជ ជងពត�វជ នវដដបេ ះះទ អកបេចាេកសង វសងដឡជ�ឡ តតងងេអទះឡចប នវអតនងៃនចបផែដ (FAO, 2011a: 18-19; World Bank/FAO/IFAD, 2009a: 144)។

កបសងះក នវវចាគទ កេដឡឡេជពឡ� បេសឡេេឡ នងអែផក ចប តតងេដាសងកេ ឡសេអឡ ែបបបៃះណឡ ែដេែែតេឡតេេឡ ងអែព នវ ែដេបណ� េ� ស�ឡងចទននេបាបសវកនវដឡជ�ឡាផ�ង ចបបសះេេ េបឡេះាបឡជះេេដន ថះេេមនសវកនវះទ េនាេដង។

កអនពងត�ននេ� កពកបេបឡត នវគទ កដេអែផក ចប សមបអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបប េដងសជេងនឌ មន អភវែបបចេ ែដេតតងបនេបឡបសេនកពបេកសេទបហឡ នវងពកននក ងេដនអទះឡចប េដងេបឡ បសបកចទេដ បទ នវឧបណន កសនឡងនះ ែដេងងសេកពកច� ងេទនទា េនកពសហេននានជតវេដឡ នេតវចែដេមនវតអននះខមស នវ ងងេគាន� ទ េនកពសធណដដបជជវបេតង ពេ� នេនេឡត ដចមនេដបរបេនកពបអប ៥.៤។

បអប ៥.៤ ៖ េនកពបេកសេទបហឡ េេមអែផកចបង ែដេអនពងត�េដងអ�ក

បឌពេ ៥៖ កប�ជ នស 141

កគទ កអ

ែផក ចប

បភះ ៖ ILC, 2010a; 2010b.

វនែនដដ ភវបេ ែដេមនេឈ ា Centro de Investigación y Educación

Popular កពឆក ទ២០១០ បនបណ�ព ាបណ� េស�ឡចទនន ៣០ន ះឡអវ�កានបក

េដឡឡបេបឡនកងេដនបសសហេននអទះឡសវកនវដឡជ�ឡ នវ ងន�កសមបះះសវកនវ

ះទ េនា។ អភវែបបចេ មនជ កអ ៖

កសងជង នវង វនេេដងមនកចេ

ែដេនទ� មនកផេវតឯសអទះឡ

ប បេែដេស�ឡាបបកាកពកកកេបនដឡជ�ឡ កពបេកសេទបហឡ។

ងេ�បណ�ព ាបណ� េចទនន៣

ែដេតតងបនេជពឡេេឡ េនកពភវនឡងកពចទេណភវ ះទ ៥

ប ជងវចាបាពទចពេកងងសមបេដនសត នវ ែច ទែេ

បកះវេសជននកពចទេណស�ឡះទ ៣០ន។

កផេវតសម� នបសងះក របប�ា េះនត�វបត នវរទ បដអទះឡស�ឡ

នវ កកកេបនដឡជ�ឡ នវកផផងង វក ពាបបពស�អង វក ពកពតទបនចទនន៣។

កេដបចទេសច�ឡព នវកផ�េសពនត នះេទេេឡងពកនសស�ចបង

សមប កព នវះះសវកនវដឡជ�ឡបសស�ឡ កអនពតេទេេឡេសច�ឡបកស

នវក ផះពផផង�ា បឧបណន េដងសវក កជស�ឡះទ ៣០ ន។

សនះះទ េនា មនផេបបាពេេ� តសម� េេទេេឡកទនពចវត�បសសវក ក

កពកនវគង នវះះសវកនវបសះេេ នវ កេេឡកនចវត�បសះេេ កពក

សហកសទេសេចេគេេ ង។

េនកពសធណដដបជជវបេតង ពេ� កពឆក ទ២០០៩-២០១០ Union pour

l’Emancipation de la Femme Autochtone (UEFA) បនអនពងត�េជពឡងពកននក

ងេដនអទះឡ ចបងែដេកកេបនេនវជវគទ កះឡសមនននះដឡជ�ឡអន�ជតវ (ILC)

េដងេរ� តងចវត�កពដេទេេឡសវកនវដឡជ�ឡបសស�ឡេនកពសហេនននពសេតរ កពេខត�

េឡងនេនេាឡ នវនេនត។ សនះ មន ៖

កសសតនះសមបអកេេឡមសកងេដន

(“sensibilisateurs”) ចទនន ១០ន អទះឡាទន

នវបេចាេកសកទនកទនចបភវបេ នវចប ៃះេេឡ សវកនវស�ឡ េងនឌ

នវកអភវងឌនន។

កផេវតសម� នេេឡមសកងេដនអទះឡចប របប�ា េនេសដងេបេទន

ាឡងចេ នវចទេដជនសកពេដដ ន ែដេតតងបនេដបចទេេឡ សមបសហេនន

ែដេមនវតអននះខមស ែដេមនងបជសែបបអទះឡចទេដ ែដេកកេ

ស� េអទះឡសវកនវ នវឋននបសស�ឡ បបពែន� តតងេេបទេភ�ចេចេ។

បឌពេ ៥៖ កប�ជ នស 142

កេដបចទងពកននកសនះែដេជបេទដេបជានាវត ៩.០០០ន

នវ េដននទ កពេដដ នចទនន ២០ន េហឡងេបឡេគាកបប នបមណបស

UEFA ចទននេនា តទណ� ១៥% ៃននពសេតរកពេដដ ន។

កតសហតវជងេដននទ កពេដដ ន

េដងេបឡបសអនពសណនងស�ឡះឡសវកនវ ដឡជ�ឡបសស�ឡ

ែដេេដបចទេេឡ េដងបតវភះឡសហេននេេម ជេដដ នសមប

សនះេនេះេអនេត។

ងពកននកេនា បនបេបឡនកងេដនបសសហេននអទះឡសវកនវដឡជ�ឡ កពចទេណសហេនន

នពសេតរ នវ កងេដនបសេដននទ កពេដដ ន អទះឡសវកនវដឡជ�ឡបសនពសេតរ

ជស�ឡ។ កេបឡបសចទេដ បទ នវឧបណន កសនឡងនះែបបបៃះណឡ មនតៃ�

ជះវេសស កពកេេឡមសអែផកចប កពចទេណបជានែដេតតងបនេេ

េឡេ ទេ នវងងេគាន� ទ ះទ េនា ះះទ ផ�េនងេទងៃនកអនពងត�នន។

ដេពស�សេរង រមស�សឌដទកេងសេរងសេរកកមកសដលដរដទង

េនេះេេដបចទងពកនសស� នវ ង វជឡសស�បសងះក នវ េេឡមសកងេដន លមនសនសទនន កពកទណតង វជឡេផគក ែដេស�ឡ នវ បពស ចេ ជងះវភះេ នវកកេបនះតមន ះះទ ែៃចក ះតមនេនកពបេកស េេម នវ/ឬ ទែណកែដេពះនន។

✎ប�ជ ឡេផបរត ៥.៤ ៖

កេដបចទងពកនសស�

នវ ង វជឡសស�

កទនកទន នវ

េេឡ មសកងេដន

✓ េតឡស�ឡ នវបពសជកេទកកេបនះតមនះឡែន�ណ?

ឧះហណន ជេរង េតបេដនេនជបភះះតមនងដសទននសមបស�ឡ បបពែន� ះេេវនសងជបភះះតមនសទននសមបបពសេេឡង។

✓ េតឡបះននផះពផផងណខ�ាែដេបេសឡបទផពតសមបជបេទដេស�ឡ?

✓ េតឡអពឡខ�ាជស ន ណែផកស� នវ

ងបជៃនសវកនវដឡជ�ឡសមបេងនឌនឡង? េតឡទែណកេេឡកកនកបដឡជ�ឡ ចមនផេបបាពេខពសគក អពឡខ�ា សមប ស�ឡ នវបពស?

✓ េតឡបជះេដដេផគក ចេ េនកពអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡេដ

ង េបដបណ នវ េនេះេណ? េតឡះេេ ចមនចទេណាដនវតណច េទេហឡង?

✓ េតឡេេតតងផ�េសអពឡខ�ាានដេស�ឡ នវបពសេនដទណកេេផគក

នវអទះឡ ដទណកេេផគក ៃនេេម ឬ ទែណកង វសងដឡជ�ឡ? េតឡេេេេដបចទ សះទ េនា េដងេបដបណ?

បឌពេ ៥៖ កប�ជ នស 143

ចចចទ!

វចាខវតខទបសងះក នវេេឡមសកងេដន បេេទននកែដេមន

ផេបបាពេវនេបគន បសវនេបឡសទនះទ េនា វនតតងបនេត�ឡងតបះឡដទបេនកព ដទណកេេដបចទងពកននកះតមនង។

កេដបចទ នវ កអនពងត�ននសនះបសងះក េេត�ឡងតបេទនន កវដដនះែផកងពកនសស� ដចជ ករ� សប�ងនេះេែងេទេេឡេពណតៃ� នវឥ វគបថ កវដដនះែផក ង វជឡសស� ដចជាេឡសៃនង វជឡសស� ឧបណន នវស សមបកេគេេេផគក នវកវដដនះែផក ស បន ដចជ សជេងនឌេនកព អ�ក ឬ ស បនែដេេេឡមសសនះ (FAO-Demitra, 2011b)។

បនះ ៥.១ បង អទះឡាទនកពកេដបចទងពកនសស� នវ ង វជឡសស�បសងះក នវេេឡមសក ងេដន េដឡឡគទ កដេអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ។

ដលចមេផ� មេេកមរ កាតរ

កបសងះក នវកេេឡមសកងេដនេដងេជេាង សងេទេេឡកកកេបនវចាគទ ក នវកេប�ជ ចវត�ះឡបពេ�េេនវតទះេៃនកេជពឡេសច�ឡសេចចវត� នវ កបេបឡតេគេនេគបង។ ដេចកា រេងពកនសស�បសងះកះទ អស េចបេផ�ឡ ះឡកផះពផផង នវបណ�ព ាបណ� េន�ឡដដ ភវបេ នវ ន�ឡដដបេ ះះទ អក បេចាេកសង វសងដឡជ�ឡ ស�ឡះឡ ៖

កបសងះក

នវកេេឡ មសក ងេេឡដនបបេដង សជេងនឌ

ចបេផ�ឡេន វតទះេ

កេបឡបសង វជឡសស� បសងះកបប

េដងសជេងនឌ

កាក� មនកចេ ះឡស�ឡ

កេដបចទស

ក ទណតនវងនង

នវកជបេទដេ ានេគេេ

េទដបេទេដង នវេះេេង

បនះ ៥.១ ៖ កេដបចទងពកនសស�កទនកទន

នវ េេឡ មសកងេដន

បឌពេ ៥៖ កប�ជ នស 144

• េហតពអពឡបនជេងនឌេនជប ែដេតតងងចវត�កពដ

• េតឡេេម នវទែណកង វសងដឡជ�ឡនឡងបប� មនផេបបាពេេទេេឡស�ឡ នវបពស េេឡែផក ងបជ ស� នវេសដដវចា េដងេបដបណ

• ាទេនរេទេេឡអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ នវាទេនរកពកាក� មនកចេ ះឡស�ឡ នវ បពស េនកពេបដទេណឡ ក នវស បនអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ ះទ អស របប�ាេ ស បនដដបេ នវេបេដឡជ�ឡ នវសនះអនពងត�េេម នវទែណក

• កអនពងត�ននេ� សមបេេឡ មសសជេងនឌ។

ាទនដទបេនា ះះ� មនកងេចសអទះឡប វបក នវ េគេបទណៃនកបសងកះក នវ កេេឡមសកងេដន ផែដ។ ះកេទននបខណ� បេបឡតេគេនេគបង ែដេមនេដបរប េនកព បឌពេ១ លមនសនបេគាននកពកស� មននង ណត�វកងង េដឡឡ� មនករ� សប� ាងនសមនននះះហពនេឡអកពះនន េដងទណតបពេ�េេតកឡ នវ កអកតសាងផ�ងងក េដឡឡេេឡមសសជេងនឌ េនកពអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ នវ េជពឡកដននទ កពកេដបចទ នវ អនពងត�ងពកនសស�បសងះក នវេេឡ មសកងេដនជ ។

រាេមរាេេដសេរងេរេេ

កផ�េ� សធណាននងះតមន� បនឆបហសះឡដទបេនកពដទេណឡ ក ចាងែតតងេទេេឡក សនកវដដ នវនតន តតង នវ េាដសលកននចេទ។ េបឡេះាជដេចកា�ឡ បសវនេបឡស បនដឡជ�ឡបទេះ ពខង វនបនេ� ឬ ះពេង ះតមនែដេផ�េាន ចបប� មនអទេះឡហវ ផ នវនះែខពេទនវតគក កពចទេណ បជះេដដ។ េនាេនជនវភងជងេនកពស ននះេកងាេម� ា ែដេប ដឡ នវជនធន ចជា� ចទែណងេនកពាេម� ា។

ាទនកឡ២ េនកពដទេណឡ កេដបចទងពកនសស� ះះ� មនកចបចប�ាេគក នងកេដបចទែផនក នវ ថង វកសមបអនពងត�សនះបសងះក នវ េេឡមសកងេដនផែដ។

ដលកាណេរដមេឌដសេរងដលនមេងដរជេេរេន

េនកពងពកនសស�បសងះកជ េេតតងអភវងឌសេផគក សមបានេគេេេផគក ។ ដេចកា ះតមនដចគក ចតតងបង កពេណនខពសគក េដងេរ� តេទេេឡសមសធតពែដេេេចប ណន នវ ពះននេទននក បជានេផគក ។

លមនសនសទននន� ទ ផែដ កពកបប នបមណេទេេឡវតចទេណាដន នវ កងេដនែដេមន សបបសានេគេេះទ ះឡេភកជកេទ នវប កកនកបដឡជ�ឡជែដេទះពមនកបេ។ ចទណព ចេនា ចសេចេទបនាងនកទណតែផនកឡានេគេេ េដឡ ឡ ទណតថ េតឡលមននះ

បឌពេ ៥៖ កប�ជ នស 145

េបឡចទហកពក ះវនផអទះឡប េងនឌ បេភកសនះ នវសកទនកទនែដេ ចមននះសសប បទផពត នវ បខណ� េះេេងបបែហេ។ កទណតែផនកឡានេគេេតតងះវចណអទះឡបណ� នវកឡាទ ែដេមនសនបេគាននបទផពតសមបកបសងះក សនះបសងះក នវ កេេឡមសកងេដន អទះឡសជេងនឌ នវប ដឡជ�ឡ ែដេអ�ក នវ ស បនដៃកេកដតទះពអនពងត� ះះទ ង វជឡសស� នវ ឧបណន ែដេទះពតតងបនេបឡបសចេទេហឡង ែដេេេ ចះនបែនេទេេឡ ង វជឡសស� នវ ឧបណន ះទ េនាបន។

កទណតានេគេេ របប�ា េកសសទនអទះឡ េតឡនណ/ស បនណែដេមន ណត�វកងស កងេដន អទះឡប េងនឌ នវអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ នវកធនថបពេ�េ នវ ស បនះទ េនា តតងបនប�ាេជានេគេេ នវជតអ�េនកពកផ�េស។

ដលេលរមចាល

េេតតងអភវងឌ នវ េដបចទស� បនបកបងតក េដងះវចណអទះឡានេគេេ នវមតវកៃនស ះះទ េតឡសះទ េនាននតតងផ�េានេដងេបដបណ នវេដងនណ ដចជប វបកបសបេកស នវេេម ផែដ។ សកនែតមននះន� ទ ក� េនេះេែដេអក ផ�េសះទ េនា មន ណន ថះេេេនជមា សស ដេចកា លមនសនសទននកពកអនពងត�ននអភវ ែបបចេ ង េដឡឡអភវងឌស។ បេចាេកសមនសនសទននផែដ ដចជ កបង អទះឡករ� សប�ថជកអភវងឌននងែបបង វាជមន ែដេ នទ នងបេគាននសមបសហេននះទ េ កទននន កកេបនេជេាង េចឡនជកបង ថ លមនពះននេទននកបតបអទណចបសអក កនអទណចែដេមនសប។ ដេចកាកង វនេែដេេេតតងកសមបេដបចទ សេប�ាេកះវចណអទះឡប ែដេសជេងនឌ េនកពអភវបេវចា េេឡកកនកបដឡជ�ឡបប� មនេេឡ នេះេបចាពបនក។

នះេ�វតតចង ចេជពឡ� មនភពខពសគក េ� តសម� េចទេពា េបដបែដេបជះេដដបសងសផែដ។ ឧះហណន េទនាឡងចេ ែដេបង បនះបពស នវស�ឡមក ចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡបសះេេ ែដេេនកព

បអប ៥.៥ ៖ កេដបចទសាងន

វចាសននសហេនន

បភះ ៖ Renée Giovarelli’s presentation on “Gender-equitable awareness raising” at the May 2011 technical workshop.

បនះេនា បពសតតងបនបង ថ ទះពចពាហតេេនេទេេឡក ខណន េះេែដេស�ឡេ នេនែគត ះពទប�ជ នសអទះឡសជេងនឌ ដចក ែដេបនះបង អទះឡស�ឡចពាហតេេន

េេមងែដេកកេបនថង វកគទ កះឡេនវជវ Nike នវអនពងត�

េដងអ�កវនែនដដ ភវបេបសសហដដ េ វ ែដេមនេឈ ា

ថ ែេនេដស េនែងសែបហហ�េ បេកសឥណ� បនអនពតេបឡបស

អភវសននសហេននង េដឡឡេេឡមសសន�វសពខេេឡកកនកប

ដឡជ�ឡសមប ពម ឡ នវ េដឡឡ តតះវនវត េទេេឡប សកតបស

បឌពេ ៥៖ កប�ជ នស 146

េទេេឡកេេឡង។

ង វជឡសស�សននសហេនន ែដេមន េដបរបេនកពបអប ៥.៥ េនជ ឧបណន ង ែដេមនឥកនវះេន� ទ ក� េដឡឡាក� មនករ� សប� ែដេបប េណន� សហេននះទ េស� ប�អទះ ឡ កសននបសសហេននដៃកេកដត។ វចាសននបសសហេនន តតងបន អភវងឌេេឡ េដងអកែដេេជពឡកង េេឡប េេរេេអដសន/ាទនេអដសន នវ ប កតចវបបដបេភកស�ឡេន ហពវ េដឡឡេបឡបសជឧបណន ងសមប សបសេ� មនករ� សប�ែផក ងបជ េហឡងលមនសនបេគានន ដចគក េនកពប ដឡជ�ឡផែដ។ េបឡេះា ជដេចកា�ឡ កអនពងត�ននង វជឡសស�េនកព ប វបកដៃកេកដត ះះ� មនកង េទនទា ដចជេនកពបេកសឥណ� ែដេេទនវតបសសហេននមនេណន ខពសគក គប ន� ទ ះឡអពឡែដេបនេាឡ េន ហពវ េដងសែតកែដេេេ តតងះវចណេទេេឡងណន នវសសន ះះទ េងនឌ។ ដេចកា លះពទែ ែតែត ចេជពឡេទបនេេឡង កពកេជពឡ កងជងសហេននះទ េ នវ ផ�ចេផ�ឡ� មនបេភកវចាសនន សហេនន ែដេ ចេជពឡេទបនេនកព ប វបកងចទនន។

ពម ឡ ែដេមនេណនកនែតកេទកង។ អ�ក ែេនេដស

បនេដបចទ វចា បាពទងចទនន ែដេសហេនន នវ ក ពមរ នវ ពម ឡ

េផគក ះវនផអទះឡប ែដេេជពឡ� ពម ឡមនកេទបកពកេប

េេទេេឡកះ សត�វ ដចជនះឡ កះះ� ផ�េាទនន

ពហនះវពហនេទនបពស កឆបេដប ពហនះវពហន។ េដងស

ែតក វតបន�នែផកងបជេទេេឡកចបចប�ា េគក នងកបជាន

េផគក េេមតតងេដបចទវចាបាពទេដងែេ ជងកងណន

សសន នវក េផគក ដៃកេកដត ពនេះេែដេសហេននះទ េ

ចាបគក ។

េនេះេសននជងក េដងែេះឡគក អ�ក ែេនេដស បនដន

ថេគេបទណបសេេម កពកកតបនងាទនន ពហនះវពហន

ែដេផ�េានេដងេសឡ មននះផពងគក េទននកសននបស

សហេននថ ាទននតវចតចេជពឡ� នសឡប ពខ។ ពម ឡះឡេសឡ

ែែតេដប ពហនះវពហនកពងងេ េដឡឡ� េសបសះេេ

ចផ�េាទននតវច។ កឡបទផពត សមាវសហេននបនឈនដេក

ឯនះគក ថ ជជកេពបបទបត ឬ កតបនងកផ�េាទនន េេ ច

ចតកពថាទននងែផក េនជកះ សត�វសមបនសឡបសះ េេ។

វចាសននសហេននបននទ� មនកះះះឡម� ង នវនសឡ�

មនកបណ�ព ាបណ� េង វជជ ាឡងនែដេមនេដដ នែផ�េេឡដឡជ�ឡ េដឡឡ

អភវងឌាទនែដេះ េេ ចបចទណេបនះឡាទនះទ េនា។

ជេកនផេៃនអភវេនា េេម ចផ�េ វចាគទ កបសខ�ន ានដេ

ពម ឡាទកៃនេសែដេគ នផាសែ នវគ នដឡ េដឡឡេជពឡក

ត�ពាប ា ទ អទះឡបេគានន នវ េសច�ឡតតងកបសះេេេនកព

សហេនន។

✎ប�ជ ឡេផបរត ៥.៥ ៖

កអភវងឌននស

✓ ទណតបះននផះពផផងែដេេ�បទផពតេដឡឡ ជបេទដេស�ឡ។

✓ ដនអទះឡប វគកសនេគបង

ាងនកេជពឡែផនកឡអកមនសវកនវអទណចង

បឌពេ ៥៖ កប�ជ នស 147

បភះ ៖ Sabine Pallas’s presentation on “Developing communication and advocacy tools through action-oriented

research in Africa” at the May 2011 technical workshop; ILC,

2011.

េដឡឡ ទណតអកពះននសទនន។

✓ ស� េអទះឡានេគេេ ាងនកអនពងត�ននទណតែផនកឡានេគេេ។

✓ សតតងមននះស�ន នវខ�ឡ។

✓ តតងមនេណនជកប�ាព ាប�ា េ ះពទែនជកបវតបទេេឡង។

✓ េបឡបសេររប ង នវកដសះឡាឡង វតះវត។

✓ េបឡបសអ�េហតព� បនចសស នវ តេេខបបេដងនះៃចកបឌវត។

ចចចទ!

ានេគេេខពសគក មនេសច�ឡតតងកកពកបសងះកខពសគក ។ េេតតង

េជពឡកែសេេទេេឡនស នវផ�េសេទាបេភកអតវថវានេផគក េដឡឡ� ះេេងេ នវកកេងបនបេសឡបទផពត។

ដលជម�វងរេដលចតរលរមស�

បអប ៥.៦ ៖ កគទ ក� មនក

ចេ បសស�ឡេនកព

វចា បាពទ

បភះ ៖ Rachael Knight’s

presentation on “Genderequitable

participation in land governance: community

land titling in Liberia,

Mozambique and Uganda”, and discussions of the

communication working group at the May 2011

technical workshop; World Bank/FAO IFAD, 2009b: 441.

កឡាទ នវ េះេេងៃនវចាបាពទមនសនសទននន� ទ ណស េដឡឡបបេណន � ស�ឡចេ ។ ឧះហណន ស�ឡែែតមនកងេជពឡជេចឡនេនឯផា ដេចកា ល ចមននះសសបកពកេដបចទ វចាបាពទកតច ែដេមនកចេ ះឡ ស�ឡែដេសេនាវតគក េនកពផាបសស�ឡណមក ។ កអេ�ជ ឡស�ឡ� ង សមបេសបសះេេេទកនែន� បាពទ េដឡឡ� ះេេ ចដទស� គក កពអទេពេះេៃនវចាបាពទ ចាងបេបឡនកចេ បសស�ឡបនផែដ ដចមនប ជ េនកពឧះហណន ះឡបេកសង� នដ េនកពបអប ៥.៦។

ល ចមននះបេសឡបទផពតកពកេដបចទវចាបាពទសមបស�ឡ េន ថ ចេនា េកងេះេែដេះ េេបនប�ា បកងបចទៃថថបសះ េេ។ េបឡេះាជដេចកា�ឡ វចា បាពទេនេះេ ថ ច ចះពទមននះសសបេនេះេែដេស�ឡសេនឆថ ងះឡគក សងេដងសពងតវនះ នវ សន�វសពខបសះេេ ចមនេគាថក េនេះេ ែដេះ េេេដឡតេបេទផាង វ េនេះេនត។ លមនសនសទននែដេតតងផ�េ ស� មននះស�ន នវចសសេនកពវចា បាពទេះេ ថ ច េដឡឡ� វចា បាពទ

េេមសវព ង េនតទបនហ�ឌឡបនដ ៃនេខត�កណាក

បេកសឥណ� ែដេអនពងត�េដងអ�កវនែនដដ ភវបេ

មនេឈ ាថ ស�ឡសមបកអភវងឌននបបេដងនវន�នះ

គទ កដេសវជស�ឡ នវបពសកពេដដ ន កពកេជពឡចមប

សមបបេផេ នវ កងកបន។ េេមសប

ចចប ពនេះេែដេអកចេ េបបមន

នះេនរងហត។

លមនសនសទននផែដ ែដេតតងេដបចទ

បឌពេ ៥៖ កប�ជ នស 148

សេ� មនកចេ ះឡស�ឡេនកពកេជពឡេសច�ឡសេចចវត�

េដងះវចណេទេេឡេះេេងបសស�ឡ នវ ឧបសេ�ែផក

ងបជេនេះេេដបចទបេបឡតេងកវកសធណន។

វចាបាពទេនែន�ែដេស�ឡ ចចេ បប

េដងសពខពមេនះ។ វចា បាពទបសេេម

ចចបចប�ា េគក ជងវចាបាពទែដេមន

សប ែដេមនកចេ ះឡ ស�ឡ ឬ េដបចទេន

ែន� ែដេស�ឡែែតាបាពទគក ដចជចទណព ច

បភះកន បសដដ ភវបេ ែន�េកនែត ឬ

ណ� េអ ដចកពណឡ បកសមប ង ឡ

(បអប ៥.៦)។

កពអទេពេះេៃនកអនពងត�ននេេមផ�េប� ដឡសហេនន បស

អ�កចបអភវងឌននអន�ជតវ េនកពតទបនអេេ ប ៃនបេកស ង� នដ ស�ឡបនរងកណន � ដនថ ះ េេតតងខននចេ វចាបាពទជេចឡន សងេដងះេេតតងេជពឡកង នវះពទមន

េះេេង។ ដេចកា អក គទ កសហេននមក បនេសកឡសពទ� ស�ឡេផឡ

ប បសះេេេទែន�បាពទ បនប ចទអវន

ះទ អស េដឡឡធនថស�ឡបនចេ វចាបាពទ។

េេមងបសអ�ក សវនេអដ ែដេកកេបនពនងព ន

េនកពបេកសមប ង ឡ បនប�ា េកះវនផអទះឡប េងនឌ

នវប ដឡជ�ឡ េទកពថក អបចទសប� ហនសមបស�ឡ។

ដលេរស រមស�សឌដទកេងរកមេេដសមមមមេដេនឌល

ង វជឡសស�បសងះក នវបះននផះពផផងងចទនន មនបសវកននះជង វជឡសស� នវ បះនន ផះពផផងដៃកេកដត កពកេឈចបានេគេេេផគក សងេទេេឡកមនជនធន េះេេង នវកេបេេទេេឡេកននះកកេបន នវកេបឡបស។

ឧះហណន ង វក ពេនជឧបណន ងដសទននសមបេេឡ មសកងេដន កផះពផផងសវ នវក ផះពផផងះតមនេនតទបនានបក នវ សហេននែដេសវតេនដចេដងែេះឡេេ។ េេ ចេបឡបសង វក ព េនកពអភវែបបចេ ផែដ ដចែដេេេមឌឡឡាបសអ�ក FAO មនេដបរបេនកពបអប ៥.៧។ អភវបសេេមឌឡឡា េនជកអនពងត�ននេ� ងសមបេបឡបសេនតទបនានបក េដឡឡេេឡ កន ចវត�� មនកែងែ នវ កះវនផ។ េបឡេះាជដេចកា�ឡ េនកពណឡ ងចទនន បពសេនជអកេបេ េទេេឡកេបឡបស នវ េកននះេបឡបសង វក ពេស។

ឌឡឡា េនជេេមងបសអ�ក FAO ះះទ ជបណ� ស�ឡះឡសនះ េងនឌ ះតមន កទនកទន នវសន�វសពខេសបេនតទបនានបក។ ជងននៃដេ េនកពបេកសៃណាន នវ សធណដដបជជវបេតង ពេ� (DRC) កពឆក ទ២០០៦ េេមឌឡឡា បនអភវងឌ� មន�នបអកស� បសហេនន ែដេ បចាពបនកមនសមាវបមណ ៨.០០០ន េនកពបេកសះទ ះឡេនា។

កេដងែេះឡគក នវកចកា ែដេមនអកភវជស�ឡ នវបពស ាបបាពទគក ជេកដះត េដឡឡះវនផអទះឡប ពេ នវឧបសេ�បសះេេ ះះទ ចត ង វធនកសហនះេដឡឡេដាសងប ះទ េនា។ ស នឡងង វក ពានបកប�ជ នបន� នវរ� សប�ះតមនគក េទង វ េទ េដងផ�េេកននះកនែតកេទកងចទេពា

បអប ៥.៧ ៖

ង វក ពសហេនន កពេណន

ជឧបណន កទនកទនង

េដឡ ឡ� មនករ� សប� -

េេមឌឡ ឡ ា

បភះ ៖ FAO-Dimitra, 2008; 2010a; 2010b; 2011a; 2011b; 2011c; Eliane Najros, personal

បឌពេ ៥៖ កប�ជ នស 149

កកកេបនចទេណាដន នវកេេឡមសកងេដនអទះឡបធនបក ែដេសមាវ �នបបនទណតេាឡ ដចជ កអនពងត�ននេនកពង វសងសវ សន�វសពខេសប កកកេបនដឡជ�ឡ អនងធ សមាវ�នបេបឡបសង វក ពែដេេបឡថះេ ះន�នះា កវត នវ ង វក ពៃង នវ (ានកេ) កសះៃដ េដឡឡះកជងគក េទង វ េទ នវ �នបដៃកេកដត។ ាងនវចាសនន នវសនះ បជះេដដ ានបកកកេបនះតមនកនែតបេសឡ ែច ទែេចទេណាដន កកេបនកទនពចវត�េេឡ ខ�នឯ នវហ ននវគង។ ដទេណឡ កេនា េេឡកនចវត�� ះេេចេ ស េនកពាឡង វតសហេននផែដ។

េកនផេងចទននកពចទេណេកនផេះទ េនា មនសនបេគាននជះវេសស កពកេេឡមសសជេងនឌ។ ឧះហណន េនកពបេកសៃណាន ស�ឡេនកពភវ បនឡហបហ បនចចជងបពសជមា សដឡកពេដដ ន េដឡឡកកេបនកាេដឡ ២,៧៥ហវ ា ែដេមនេពណនះេ�សមបដទបែន� ងនេះេ ៩៩ឆក ទ។ េនកព សធណដដបជជវបេតង ពេ� ាងនកះវនផកពចទេណ�នបអកស� ប េនបហេ� បហឡ (កប ឡ) េេេាឡ ថ បពសកនកបតទបនដឡេសឡែដេមនាឡជតវ េដឡឡដទអទេ។ ចទណព ចេនា មនផេបបាពេេ� តសម� េេទេេឡស ននះេសប បសេស សងេដងលេជពឡ� ស�ឡខពាដឡសមបដទដទណទដៃកេកដត។ �នបអកស� បបនផ�េះតមនដេ ជ ជដដបេ នវ ជ ជែបបបៃះណឡ ែដេ បនទណតះននខមសន� ទ េទេេឡអកដទអទេ។ ជេកនផេ ដឡបមណ ៧០% បនង វេតេបជកដទបែន� នវែផ�េេឡង វ ។

ឧះហណន ះទ េនា បង អទះឡេបដបែដេកកកេបនះតមន នវកបសង ះកកនែតបេសឡ ចាក� មនកសសទនចទេពាកអនពងត�ននែដេះពទមន សជេងនឌ នវកះវនផអទះឡប អភវងឌសហេននសទនន ះកេទនន ង វសងសវ សន�វសពខេសប សវកនវស�ឡធ ែដេនទ� មនកេជពឡចេនស� នវ កផ�េនះអ ចដេសមាវសហេនន ជះវេសសស�ឡ។ បពសមក បនេដបរប អទះឡេបដបែដេកចេ បសគតេនកព�នបអកស� ប កពតទបនកេេេហៃនេខត� េឡងនេនត សធណដដបជជវបេតង ពេ� ថលេនជេេឡដទបែដេគត បនចេ េនកពកះវនផែងែស�ឡះឡកងេដនអទះឡេងនឌ។ “ខព ទែតែតេវត ថ េនាេនជបធនបកែដេេេ�បេទេេឡស�ឡ នវ បឆទ ចទេពាបពស!”។

communication.

ស�ឡានបកែែតមនេកននះមនវតន� ទ កពកកកេបនបះននផះពផផងកពកេបាះពម នវ ះតមនេបាះពម ដេចកា េេេេរ� តងចវត�កពដជះវេសសេទេេឡឧបណន បសងះករេមត នវ ឧបណន បសងះកែបបកសនឡងនះ។ េេ ចតតងបែបស នវ ះតមនជនសកពេដដ ន ផែដ នវ េេាដសលេបឡបសព បេចាេកស ឬ នសចប។ កសែ�េ នាសហេនន េសដងេប េទនាឡងចេ ចទេដ រទ បដ នវង ឡេដអ េនជឧបណន បែន ដចមនេដបរបេនកពបអប ៥.៨ អទះឡេេម ងេនកពបេកសមប ង ឡ។

បឌពេ ៥៖ កប�ជ នស 150

សនះជងេដននទែបបបៃះណឡ ែដេ ចមនបសវកននះន� ទ កពកេជពឡ� មនករ� សប�ស� េនេះេែដេះេេដន នវ កកេស� េអទះឡជម នពបៃន ប េងនឌ។

បអប ៥.៨ ៖ ង វជឡសស�កទនកទន

នវ បះននផះពផផង

បបេដងសជេងនឌ

បភះ ៖ WOLREC, 2011.

កចឯសង ឡេដអែដេ មនបកចទេដ ទណះ េ ន នវ សេ� េផគក បបពែន� ានកេ បជានវនចបង ពខេនកពមប សពឡនថត នវបង អត�ស ន ណបសះ េេេេឡង។

េ នសមបកអភវងឌននេរ� តេេឡប ដឡជ�ឡ ែដេមនង វសនះេងនឌ នវក ផះពផផងអទះឡេទេហឡ ៃនកសងជងេនកពសហេ ន ែដេផ�េ�កសានដេ ានេគេេ េដឡឡះវនផអទះឡតថនះជែស�បសះេេ នវ ែសព ដទេណាសង េដឡឡេជពឡកតសហតវះកេទននប ដឡជ�ឡ។

ករ� សប�កសននវចាគក េទង វ េទ លសហេននបវាជវបេតង នវមា ជវបេតង េដឡឡេបដបេជដបបះននកនកបដឡជ�ឡបសះ េេ ែដេេនាេនជង វជឡសស� កទនកទនងែដេតតងេបឡជនធនេចឡន។

េទតកសននង វសងសហេនន ែដេស�ឡ នវបពសកពសហេននេែផនកឡអទះឡ បនះៃនសវកនវនះ នវ កេបេដឡជ�ឡបសស�ឡ។

ដលរសរ�តលណែម េរងឥល រ មប

កេជពឡ� បេសឡេេឡ នងសជេងនឌ េនកពអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ េនជេេមងងនេះេ

ែង ែដេះះ� មនករ� សប� ចទេពាេពណតៃ� នវឥ វគបថេដដ ន ែដេជេរងបនចឬស

គប េ។ េដឡ ឡ� មនផេបបាពេជទេជបទផពតកពងនេះេែង លមនសនសទននន� ទ ណសែដេតតង

ទណតចចេសមបកបសងះក នវកេេឡមសកងេដនអទះឡប េងនឌ នវដឡជ�ឡ។

ងពកនសស�បបេដងបសវកននះ មន កេជពឡកងជង ពម ែដេេពណតៃ� នវឥ វគបថបស

ះេេ ននក� ងេទជេពណតៃ� នវ ឥ វគបថបសស�េនេះេអនេត។ អភវវចាសននសហេនន

មនេដបរបេនកពបអប ៥.៥ នវ អភវែដេេរ� តេេឡ េស មនេដបរបេនកពបអប ៥.៩។

បអប ៥.៩ ៖

ករ� សប�ឥ វគបថ

ាងនអភវ ង

ែដេេរ� តេេឡ េស

បភះ ៖ World Bank/FAO/IFAD,

2009a: 162–165.

េេមសេស�ឡះឡកកកេបនដឡជ�ឡ បសជនគះវភះេ នវកះឡេទេេឡ

េេម Proyecto Acceso a la Tierra តតងបនអនពងត�េនកពបេកសហពឌរប ស

េនចេន� ាឆក ទ២០០១ នវ ឆក ទ២០០៩ េដឡឡេេឡមសេកននះបសបជានឡ

កពកកកេបនដឡជ�ឡ បេបឡនកងេដនអទះឡសវកនវកះ សត�វ កធនាផ�ងចប

េទេេឡសវកនវ េដងវនបកនអទះឡស ននះ ពហនះវពហន កចេ េដងេសឡនះគក

ះឡសមាវេស េនកព ាឡងនក តតចេនានបក កេបេ ាឡងថឡេដងស�ឡ

នវកបណ�ព ាបណ� េបបេដងសជេងនឌ។ េេមេនា បនផ�េ� េស

ានបកែដេគ នដឡ នវខពាដឡ នងាទនងបេចាេកស នវាទនងាផ�ងចប ះះទ ាឡ

បឌពេ ៥៖ កប�ជ នស 151

កវដឡ េដងះវចណអទះឡសនះបសភ វគែដេគទ កដេកេជពឡ ាឡងបសសព ឡ

ះេេ។ េេមតតងបនេដបចទេេឡ េដងមនបះននតតះវនវត នវលងតៃ�ែបប

ចេ ង ះះទ បនប�ា េងពកនសស�េងនឌ ចបះឡឆក ទ២០០៣។ រេបពេ�េវ

បេចាេកសះទ អសតតងបនបណ�ព ាបណ� េ នវផះពផផងអទះឡប សជេងនឌ។

បពេ�េវេេមបនរងកណន � ដនថ កអនពងត�ននងពកនសស�េងនឌ ខណនេះេ

ែដេតតងេដាសងប នះខពសគក ែផក ងបជ េនជកេទបង បបពែន� លបនបេបឡត

� មននងេកនផេេេមេដងេជេាង នវមនសជេងនឌ។ េេដនងនេះេ

ែងដចង េនកផ�េះតមន នវកងេដនែដេេរ� តងចវត�កពដេទេេឡ

េស េេឡកនចវត�� បពសរ� សប�ឥ វគបថបសះេេ ចទេពាកតះព វចាេស

ផ�េតៃ�េទេេឡង វនេះនបសភ វគ ឬ ៃដេបសះេេចទេពាសនះផេវត

នវកកេស� េសវកនវជមា សបសភ វគ ឬ ៃដេបសះេេ េទេេឡកះ សត�វនន

ែដេះេេ ចកកេបន។

បឌពេ ៥៖ កប�ជ នស 152

កបសងះក នវកេេឡមសកងេដន សមបអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដង

សជេងនឌ េនជដទេណឡ កងែដេតតងបន�េជពឡដែដេ។ េេតតងេជពឡបចាពបនកនះេទេេឡែផនកឡានេគេេ

នវតតះវនវត េេឡងឌននះ េដងេជដបេទននេគេបទណ នវ សចនែដេ ចលសែងបន។

មា សាទនង នវ មា សេនវជវ តតងកកេបនកប ជ បអទះឡជជតវៃនដទេណឡ ករ� សប�េពណតៃ� នវ

ឥ វគបថ ែដេមនងនេះេែង េដឡឡ� បន�កកេបនជនធនសមបអនពងត�កងអភវបេវចាេេឡក

កនកបដឡជ�ឡ បបេដងកកកេខពសតតង នវមនសជេងនឌ។

ទណតស ម� េ

18 Patricia Costas, Catherine Gatundu, Renée Giovarelli, Paolo Groppo, Rachael Knight, Sabine Pallas and Rebecca Sittie បនផ�េ ធតពចេសទននេនកពបឌពេេនា កពអទេពេះេៃនសវក សបេចា េកស ែដេបះនត�េជពឡេេឡ កពែខឧសន ឆក ទ២០១១ េនឯក វគេង ណ� េបសអ�ក FAO របប�ា េាងនកះវនផបស កកងកទនកទន។

បឌពេ ៥៖ កប�ជ នស 153

បឌពេ ៥៖ កប�ជ នស 154

កបសងះក នវកេេឡមសកងេដន េនជេន�នាេដឡឡប ជ បប េងនឌ នវសេច�

បននងអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងកកកេខពសតតង។

ឥ វគបថចទេពាអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ បបេដងសជេងនឌ ចះវបរ� សប�

សងេដងឥ វគបថះទ េនា បនចឬសគប េ។

ដេចកា ករ� សប�េពណតៃ� នវឥ វគបថ េនជេេមងនេះេែងង ែដេះះ� មន េះេេង

នវវចាខវតខទេចឡន ះះទ ប ជ បកងេដនេនកពចទេណមា សាទនង នវមា សេនវជវ េដឡឡ

ធន� មនជនធនសមបគទ កដេងពកនសស�បសងះក នវេេឡមសកងេដន។

េេតតងក� មនកផះពផផងអទះឡេងនឌសមបស�ឡ នវបពស សហេននេដដ ន នវបះនន

ផះពផផង ះះទ អក ចេ េបវតេនកពដទេណឡ ក នវស បនអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ។

ងពកនសស�េេឡមសកងេដនបបេដងបសវកននះ តតងមននះជែស� មននះបតែបន

កនភ�ន ងងសបខ�ន នវផ�េ វចាសហក េដងាក� មនកចេ ះឡអកពះននេផគក ។

កបសងះក នវកេេឡមសកងេដនបបេដងេជេាង េដឡឡគទ កដេអភវបេវចា

េេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ តតងេដបចទេដងបកបងតក េដងចបេផ�ឡះឡថក

ទះេ ះវចណេទេេឡេទដបេទេដងនវេះេេង កទណតនវងនងនវកជបេទដេ

ានេគេេ កអភវងឌនន នវកេដបចទស ះះទ កាក� មនកចេ ះឡស�ឡ នវ បពស

េនេបដទណកេះទ អស។

ង វជឡសស� នវ ឧបណន បសងះក ែដេមនសជេងនឌ មនវចាសននសហេនន

ង វក ពេនានបក ះះទ ឧបណន ែបបចេ នវឧបណន កសនឡងនះ។

ងពកននកតសហតវ នវងពកននកអែផកចប ជសនះបសងះកសទននផែដ។

កបសងះក នវកេេឡមសកងេដន េដឡឡគទ កដេអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ

បបេដងសជេងនឌ េនជដទេណឡ កងែដេតតងបន�េជពឡេេឡ ដែដេ។

សេងងមេាលសាខេស�

ដលមប�ត េល

បឌពេ ៥៖ កប�ជ នស 155

• ចទននកផ�ចេផ�ឡផះពផផង នវ េេឡមសកងេដនអទះឡេងនឌ ែដេេរ� តងចវត�កពដេេឡ

ប ដឡជ�ឡ។

• ចទននងេ�បណ�ព ាបណ� េអទះឡកតសហតវ នវ អែផកចប ែដេេវតេដេេងនឌ នវេរ� ត

ងចវត�កពដេេឡប ដឡជ�ឡ។

• ចទនននេងៃនស�ឡ នវបពស ែដេកកេបនកបណ�ព ាបណ� េអទះឡកតសហតវ នវអ

ែផក ចប ែដេេរ� តងចវត�កពដេេឡប ដឡជ�ឡ។

• ចទននឧបណន កទនកទន នវ បះននផះពផផងែដេតតងបនេបឡបស េដឡឡប�ជ នសអទះឡ

អភវបេវចា េេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ។

• ចទននស�ឡ នវ បពស ែដេសបនជបេទដេ។

សតចនកលតរេរងនេេ សេស

សរមដលមប�ត េល

បឌពេ ៥៖ កប�ជ នស 156

ឯកលេង Aksornkool, N., Joerger, C. & Taylor, E., eds. 2004.

Gender sensitivity: a training manual for sensitizing education managers, curriculum and material developers and media professionals to gender concerns. Paris, UNESCO. http://unesdoc.unesco. org/images/0013/001376/137604eo.pdf

FAO. 2000. Integrating gender in land and natural resource tenure programmes: Policy guidelines, S. Lastarria-Cornhiel. Rome. (unpublished)

FAO. 2002a. Gender and access to land. Land Tenure Studies No. 4. Rome. ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/005/y4308e/ y4308e00.pdf

FAO. 2012b. Voluntary Guidelines on the Responsible Governance of Tenure of Land, Fisheries and Forests in the Context of National Food Security. Rome. http://www.fao.org/docrep/016/i2801e/i2801e.pdf

FAO-Dimitra.2008. Accès à la terre en milieu rural en Afrique: stratégies de lutte contre les inégalités de genre, Atelier FAO-Dimitra, 26---28 septembre 2008. Brussels.

FAO-Dimitra. 2010a. Projet club d’écoute: Rapport d’activités, 2ème étape: Janvier---Août 2010, H.A. Adamou. Brussels.

FAO-Dimitra. 2010b. Rapport: mission d’accompagnement du Project Clubs d’écoute pour l’automatisation et le leadership des femmes rurales et des jeunes des centre d’alphabétisation du 19 au 22 mai 2010. Brussels.

FAO-Dimitra. 2011a. Communiquer le genre pour le développement rural. Rome.

FAO-Dimitra. 2011b. Community listeners’ clubs. Stepping stones for action in rural areas. Rome. www.fao.org/docrep/014/am604e/am604e.pdf

FAO-Dimitra. 2011c. Niger: Land for a century for Banizoumbou’s women. Newsletter, 21:3---4. Brussels. www.fao.org/ docrep/015/an604e/an604e00.pdf

FAO/GTZ. 2006. Framework on effective rural communication for development. Rome and Eschborn, Germany. www. fao.org/nr/com/gtzworkshop/a0892e00.pdf

FIG. 2001. Women’s access to land --- FIG guidelines. Principles for equitable gender inclusion in land administration: Background report and guidelines. FIG Publication No. 24.Copenhagen, International Federation of Surveyors (FIG).

ILC. 2010a. Women’s Access to Land --- Project Brief 1: Strengthening the awareness of authorities and communities of the tenure rights of indigenous pygmy women in the provinces of South and North Kivu. Rome. (unpublished)

ILC. 2010b. Women’s Access to Land --- Project Brief 2: Legal empowerment of women to claim land and territorial rights in the Cauca Valley, Colombia. Rome. (unpublished)

ILC. 2010c. Women's Access to Land --- Project Brief 3: Promoting women’s property rights and ownership in Pakistan. Rome. (unpublished)

ILC. 2010e. Women’s Access to Land --- Project Brief 5: Bringing land-rights to the grassroots women: creating awareness on socio-legal rights in West Midnapore district of West Bengal in India. Rome. (unpublished)

ILC. 2011. Securing Women’s Access to Land Project: Advocacy Toolbox. www.landcoalition.org/sites/ default/files/advocacy_toolbox_eng.pdf

ULA. 2010. The Uganda Land Alliance quarterly newsletter, Vol. 4. Kampala.

WOLREC. 2011. Women’s access to land and household bargaining power: a comparative action research project in patrilineal and matrilineal societies in Malawi. Research Report No. 9. Rome, ILC, Women’s Legal Resource Centre. www.landcoalition.org/sites/ default/files/publication/959/wlr_9_malawi.pdf

World Bank/FAO/IFAD. 2009a. Module 4: Gender issues in land policy and administration. In Gender in agriculture sourcebook. Washington, DC and Rome.

World Bank/FAO/IFAD. 2009b. Module 10: Gender and natural resources management. In Gender in agriculture sourcebook. Washington, DC and Rome.

157

នធន នងងលសរេនង

ករចចា េមែេងមសរមេរមរករចចេរដលដេដមដមរកមេេដសមមមមេដេនឌល

េសចក�េផ� ម

ជនធនែដេមន សមបគទ កដេកសេច� បននងអភវបេវចាេេឡកកន កបដឡជ�ឡ បបេដងកកកេខពសតតង នវមនសជេងនឌ មនចទននកនែតេចឡន េេឡ ជេទដប។ ដេចកា េសច�ឡែណនទេនា ះពទមនបទណ� មនេណនេបាក េជង ះទ សក េេឡង។

ែផកេនា បង អទះឡឯសេគះទ សក ៃនរេបភះឯសែដេតតងបនដស េនកពេសច�ឡ ែណនទេនា ះះទ ផ�េនងកនជ បកទនកទនេទកនបភះបែនេកដតេនកពអពវនជនែណត។ អក េបឡ បសេសច�ឡែណនទេនា តតងបនែណនទ� នអនពស ន ស�ឡះឡកេពបបទបតរេកៃនកេ ឡស េអឡបឆទ ននស�ឡេភក (CEDAW) នវ េវខវតពបណន វតអន�ជតវ នវតទបនដៃកេកដត ែដេមន សជេងនឌ សមបជកែណនទបែន េដឡ ឡសេច� បននង អភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ ែដេមនកកកេខពសតតង នវ មនសជេងនឌ។ ះតមនអទះឡេវខវតពបណន ងចទននៃន េវខវតពបណន ះទ េនា មនផ�េានេនចពប�ា បៃន ែផកេនា។

មេម� វេេឯសរដង េមេចចកេេសសែដររទ�េមេងេេសែទសស ា២០១១

Adoko, Judy, “ ង វជឡបបេដងនះស បនៃនកេជពឡកងជងស បនែបបបៃះណឡ េដឡឡគទ ក ដេសវកនវដឡជ�ឡបសស�ឡ”។ Alnaggar, Dalal, “សតនះបបេដងសជេងនឌេនកពបេចា ង វកន នវ កអេបត ដឡជ�ឡេនតទបន រប ប”។ Costas, Patricia,“ង វជឡសស�កទនកទន នវងពកនសស�ផះពផផងបបេដងសជេងនឌ េដឡឡគទ កដេអភវបេវចាដឡជ�ឡេនកពបេកសបេឡេងដ”។ Dalrymple, Kate, “ប េងនឌ នវបេចា ង វកនេនកពេេមដដបេដឡជ�ឡ េនតទបន សពឡ េេកងន នវបប សពឡហពវ ”។ Edmead, Nigel, “ប េងនឌកពកេដបចទ នវ បេបឡតបះនន នវេដដ នកវនកនង អទះឡះតមនដឡជ�ឡ ៖ បកះវេសជននះឡបេកស�ណ ហទបហឡ នវង� នដ”។ Fletcher, Debra, “ដដបេដឡជ�ឡ - កេជពឡ� បេសឡេេឡ នងសជេងនឌ េនកពស បន នវ សនះ ៖ កចេ បសានជតវេដឡេនកពកេបេដឡជ�ឡកពបេកសអស� េឡ េដងេរ� ត ងចវត�កពដេទេេឡបេកសអស� េឡនេនេវច”។ Gaikwad, Seema, “បកះវេសជននបស សពឡអទះឡកចេ បសស�សពឡង វេជង ដទេណឡ កេគេ នេគបងដឡជ�ឡ”។

156

Gatundu, Catherine, “បកះវេសជននបស ហពវ អទះឡកចេ បសស� សពឡង វេេនកព ដទេណឡ ក េគេនេគបងដឡជ�ឡ”។ Giovarelli, Renée, “កេេឡ មសកងេដនបបេដងសជេងនឌ”។ Knight, Rachael, “កចេ បបេដងសជេងនឌេនកពអភវបេវចាដឡជ�ឡ ៖ កផ�េប�ដឡ សហេននេនកពបេកសេឡេប ឡគប បហទបហវ នវង� នដ”។ Pallas, Sabine, “កអភវងឌននឧបណន កទនកទន នវ ឧបណន តសហតវ ាងន កសងជង ែដេេរ� តេេឡសនះេន ហពវ ”។ Sittie, Rebecca, “ប េងនឌកពកេបេ នវអនពងត�កចពាប�ជ ឡដឡជ�ឡកពបេកស �ណ”។ Stair, Elizabeth, “ដឡជ�ឡ នវេងនឌ - ប វបកេនកពបេកសចៃ បក”។ Stowers-Fiu, Josephine, “កសសតនះ នវសជេងនឌ េនកពស បនដដបេ ដឡជ�ឡកពបេកសសេ ប ”។

157

ឯកលេងសេរងេាេមែេងម Adams, M., Berkoff, J. & Daley, E. 2006. Land-water interactions: opportunities and threats to water entitlements of

the poor in Africa for productive use. Human Development Report Occasional Paper No. 2006/20. Washington, DC, UNDP. http://hdr.undp.org/en/reports/global/hdr2006/papers/adams%20martin%20et%20al.pdf

ADB. 2006. Republic of Uzbekistan: land improvement project. Report and Recommendation of the President to the Board of Directors, Proposed Loans and Technical Assistance Grant. Manila, Asian Development Bank. www2.adb.org/documents/rrps/uzb/37536-01-uzb-rrp.pdf

Agarwal, B. 2009. Gender and forest conservation: The impact of women’s participation in community forest governance. Ecological Economics, 68(11): 2785---2799.

Ahikire, J. 2010. Half full or half empty glass. Decentralisation and women’s land rights in Uganda. Paper presented at the Women’s Land Rights Conference, Speke Resort Munyonyo, Uganda, 4---6 October 2010.

Aksornkool, N., Joerger, C. & Taylor, E., eds. 2004. Gender sensitivity: a training manual for sensitizing education managers, curriculum and material developers and media professionals to gender concerns. Paris, UNESCO. http://unesdoc.unesco.org/images/0013/001376/137604eo.pdf

Alden Wily, E. 2003. Governance and land relations: A review of decentralisation of land administration and management in Africa. London, IIED. http://pubs.iied.org/pdfs/9304IIED.pdf

Ambaye, D. W. 2009. Land valuation for expropriation in Ethiopia: Valuation methods and adequacy of compensation. Paper presented at the 7th FIG Regional Conference on Spatial Data Serving People: Land Governance and the Environment --- Building the Capacity, Hanoi, 19---22 October 2009.

Aristazabal, N. & Gomez, A. 2004. Improving security without titles in Bogotá. Habitat International, 28(2): 245--- Augustinus, C. & Benschop, M. 2003: Security of tenure --- best practices. Nairobi, UN-HABITAT. http://www.

unhabitat.org/downloads/docs/10784_1_594339.pdf Barnett, K. & Grown, C. 2004. Gender impacts of government revenue collection: The case of taxation. Economic

Paper No. 62. London, Commonwealth Secretariat. Binswanger-Mkhize, H.P., Bourguignon, C. & van den Brink, R. 2009. Agricultural land redistribution: toward

greater consensus. Washington, DC, World Bank. Bernstein, A. 2005. Land reform in South Africa --- a 21st century perspective. Research Report No. 14. Johannesburg,

Centre for Development and Enterprise. Bicchieri, M. 2010. Gender and Land Project --- Mozambique. Paper presented at FAO Headquarters, Rome, 13May

2010. Binswanger-Mkhize, H.P., Bourguignon, C. & van den Brink, R. 2009. Agricultural land redistribution: toward

greater consensus. Washington, DC, World Bank. Carfield, M. 2011. Land justice in Uganda: Preserving peace, promoting integration. In E. Harper, ed. Working with

customary justice systems: post-conflict and fragile states, pp. 127----143. Rome, International Development Law Organization.

Daley, E. 2011. Gendered impacts of commercial pressures on land. Rome, ILC. www.landcoalition.org/sites/default/ files/publication/902/mokoro_gender_web_11.03.11. pdf

Daley, E. Dore-Weeks, R. & Umuhoza, C. 2010. Ahead of the game: Land tenure reform in Rwanda and the process of securing women’s land rights. Journal of Eastern African Studies, 4(1): 131---152.

Daley, E. & Englert, B. 2010. Securing land rights for women. Journal of Eastern African Studies, 4(1): 91---113. Djusaeva, S. 2012. Promoting rural women’s rights to land: UN Women programme experience in Kyrgyzstan and

Tajikistan. Paper prepared for the Expert Group Meeting on Good Practices in Realizing Women’s Rights to Productive Resources, with a Focus on Land, organized by UNWomen in collaboration with the United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights, Geneva, 25---27 June 2012.

Edmead, N. 2011. Open title: a model for low-cost, customizable land administration technology. Paper presented at the Annual World Bank Conference on Land and Poverty, Washington, DC, 18---20 April 2011.

Englert, B. & Daley, E. 2008. Introduction. In E. Daley and B. Englert. Women’s land rights and privatization in Eastern Africa. Woodbridge, UK, Boydell and Brewer.

FAO. 2000. Integrating gender in land and natural resource tenure programmes: Policy guidelines, S. Lastarria- Cornhiel. Rome. (unpublished)

FAO. 2001. Good practice guidelines for agricultural leasing arrangements. Land Tenure Studies No. 2. Rome. FAO. 2002a. Gender and access to land. Land Tenure Studies No. 4. Rome. ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/005/y4308e/

y4308e00.pdf FAO. 2002b. Land tenure and rural development. Land Tenure Studies 3. Rome. ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/005/

y4307e/y4307e00.pdf FAO. 2002c. Law-making in an African context: The 1997 Mozambican Land Law, C. Tanner. FAO Legal Papers Online

No. 26, Rome.www.fao.org/fileadmin/user_upload/legal/docs/lpo26.pdf FAO. 2003a. SEAGA Socio-Economic and Gender Analysis Programme macro level handbook. Rome. www.fao.org/

158

docrep/012/ak229e/ak229e00.pdf FAO. 2003b. The design of land consolidation pilot projects in Central and Eastern Europe. Land Tenure Studies No. 6.

Rome. ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/006/y4954e/y4954e00.pdf FAO. 2004. Leasing agricultural land. Land Tenure Notes No. 1. Rome. ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/007/y5513e/

y5513e00.pdf FAO. 2006a.Gender and law: Women’s rights in agriculture, L. Cotula. FAO Legislative Study No. 76, Rev.1.Rome. ftp://

ftp.fao.org/docrep/fao/005/y4311e/y4311e00.pdf FAO. 2006b. Land tenure alternative conflict management. Land Tenure Manuals No. 2. Rome. ftp://ftp.fao.org/docrep/

fao/009/a0557e/a0557e00.pdf FAO. 2007. Good governance in land tenure and administration. Land Tenure Studies No. 9. Rome. ftp://ftp.fao.org/

docrep/fao/010/a1179e/a1179e00.pdf FAO. 2008a. Compulsory acquisition of land and compensation. Land Tenure Studies No. 10. Rome. ftp://ftp.fao.org/

docrep/fao/011/i0506e/i0506e00.pdf FAO. 2008b. Good governance and natural resources tenure in South East Asia region, O. Nabangch ang and E.

Srisawalak. Land Tenure Working Paper No. 4. Rome.

FAO. 2009a. Participatory land delimitation, an innovative development model based upon securingrights acquired through customary and other forms of occupation, C. Tanner, P. De Wit and S.Norfolk. Land Tenure Working Paper No. 13.Rome. ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/012/ak546e/ak546e00.pdf

FAO. 2009b. Towards voluntary guidelines on re-sponsible governance of tenure of land and other natural resources --- discussion paper. Land Tenure Working Paper No. 10. Rome. ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/012/i0955e/ i0955e00.pdf

FAO. 2009c. ‘‘We all inherited this earth’’, inheritance rights of widows and children in the context of AIDS: legal overview. Rome. (unpublished report)

FAO. 2010. Land tenure, land policy, and gender in rural areas, by S. Lastarria-Cornhiel and A. Manji. Rome. (unpublished)

FAO. 2011a. Governing land for women and men --- gender and voluntary guidelines on responsible governance of tenure of land and other natural resources, E. Daley and C.M. Park. Land Tenure Working Paper No. 19. Rome. http://www.fao.org/docrep/014/ma811e/ma811e00.pdf

FAO. 2011b. State of Food and Agriculture 2010---11: Women in agriculture, closing the gender gap for development. Rome. www.fao.org/docrep/013/i2050e/i2050e.pdf

FAO. 2012a. Improving Gender Equality in Territorial Issues (IGETI).Land and Water Division Working Paper No. 3. Rome. www.fao.org/docrep/016/me282e/me282e.pdf

FAO. 2012b. Voluntary Guidelines on the Responsible Governance of Tenure of Land, Fisheries and Forests in the Context of National Food Security. Rome. http://www.fao.org/docrep/016/i2801e/i2801e.pdf

FAO-Dimitra. 2008. Accès à la terre en milieu rural en Afrique: stratégies de lutte contre les inégalités de genre, Atelier FAO-Dimitra, 26---28 septembre 2008. Brussels.

FAO-Dimitra. 2010a. Projet club d’écoute: Rapport d’activités, 2ème étape: Janvier---Août 2010, H.A. Adamou. Brussels.

FAO-Dimitra. 2010b. Rapport: mission d’accompagnement du Projet Clubs d’écoute pour l’autonomisation et le leadership des femmes rurales et des jeunes des centres d’alphabétisation du 19 au 22 mai 2010. Brussels.

FAO-Dimitra. 2011a. Communiquer le genre pour le développement rural. Rome. FAO-Dimitra. 2011b. Community listeners’ clubs. Stepping stones for action in rural areas. Rome. www.fao.org/

docrep/014/am604e/am604e.pdf 106 GOVERNING LAND FOR WOMEN AND MEN

FAO-Dimitra. 2011c. Niger: Land for a century for Banizoumbou’s women. Newsletter, 21:3---4. Brussels. www.fao. org/docrep/015/an604e/an604e00.pdf

FAO/GTZ. 2006. Framework on effective rural communication for development. Rome and Eschborn, Germany. www.fao.org/nr/com/gtzworkshop/a0892e00.pdf

FAO, Norwegian Refugee Council, UNHCR, UN-HABITAT, OHCHR & OCHA. 2007. Handbook on housing and property restitution for refugees and displaced persons --- implementing the ‘‘Pinheiro Principles’’. www.ohchr. org/Documents/Publications/pinheiro_principles.pdf

Farfan, F. 2002. In G. Payne, ed. Land rights and innovation: improving tenure security for the urban poor. London, ITDG Publishing.

FIG. 2001. Women’s access to land --- FIG guidelines. Principles for equitable gender inclusion in land administration: Background report and guidelines. FIG Publication No. 24.Copenhagen, International Federation of Surveyors (FIG).

Fitzpatrick, D. 2008. Women’s rights to land and housing in tsunami-affected Aceh, Indonesia. AcehWorking Paper No. 3. Singapore, Asia Research Institute and Oxfam International. www.ari.nus.edu.sg/docs/downloads/acehwp/ acehwps08_003.pdf

Flintan, F. 2010a. Learning by doing: Working towards participatory rangeland management (PRM) in pastoral areas

159

through ELMT/ELSE. Washington, DC, USAID. Flintan, F. 2010b. Sitting at the table: Securing benefits for pastoral women from land tenure reforms in Ethiopia.

Journal of Eastern African Studies, 4(1): 153---178. Flintan, F. & Cullis, A., compilers. 2010. Introductory guidelines to participatory rangeland management in pastoral

areas. Ethiopia, Save the Children USA, FAO and ECHO. www.cop-ppld.net/fileadmin/user_upload/copppld/ items/introductory%20guidelines%20prm.pdf

Ghana Land Administration Project. no date. An overview of LAP’s gender initiative.www.ghanalap.gov.gh/index1. php?linkid=154&sublinkid=161

Giovarelli, R. & Duncan, J. 1999. Women and land in Eastern Europe and Central Asia. Washington, DC, USAID. http://pdf.usaid.gov/pdf_docs/pnacl400.pdf

Giovarelli, R. & Lastarria-Cornhiel, S. 2006. Study on women and property rights: project best practices. Washington, DC, USAID. http://pdf.usaid.gov/pdf_docs/pnadj420.pdf

Government of Samoa. 2008. Legislative drafting handbook. Legislative drafting requirements approved by the Attorney General for use in Samoa from July 2008. Apia, Legislative Division of the Office of the Attorney General.

GROOTS Kenya. 2011. Complementing the state: the contribution of the ‘‘watchdog groups’’ in protecting women’s land rights in Gatundu District, Kenya. Rome, ILC.

Grover, R. & Flores-Bórquez, M. 2004. Restitution and land markets. Paper presented at the FIG Working Week, Athens, 22---27 May 2004.

Guyer, J. 1987. Women and the state in Africa: Marriage law, inheritance and resettlement. Working Papers in African Studies No. 129. Boston, Massachusetts, USA, African Studies Centre, Boston University.

Harrington, A. & Choprah, T. 2010. Arguing traditions. Denying Kenya’s women access to land rights. Justice for the Poor Research Report No. 2/2010.Washington, DC, World Bank.

Hilhorst, T. 2010. Decentralization, land tenure reforms and local institutional actors: building partnerships for equitable and sustainable land governance in Africa. Land Tenure Journal, 1(10): 35---59.

ILC. 2009. Advancing the monitoring of land governance for ensuring impact on poverty reduction. Paper presented atLand Governance in Support of the MDGs: Responding to New Challenges, World Bank, Washington, DC, 9---10 March 2009.

ILC. 2010a. Women’s Access to Land --- Project Brief 1: Strengthening the awareness of authorities and communities of the tenure rights of indigenous pygmy women in the provinces of South and North Kivu. Rome. (unpublished)

ILC. 2010b. Women’s Access to Land --- Project Brief 2: Legal empowerment of women to claim land and territorial rights in the Cauca Valley, Colombia. Rome. (unpublished)

ILC. 2010c. Women's Access to Land --- Project Brief 3: Promoting women’s property rights and ownership in Pakistan. Rome. (unpublished)

ILC. 2010d. Women’s Access to Land --- Project Brief 4: Sustainable empowerment of tribal communities through land rights movement with women partnership for securing dignity and equity. Rome. (unpublished) International Justice Mission. Our Work: What We Do.http://www.ijm.org/ourwork/whatwedo

ILC. 2011. Securing Women’s Access to Land Project: Advocacy Toolbox. www.landcoalition.org/sites/default/ files/advocacy_toolbox_eng.pdf

ILC. 2012. Women’s legal empowerment: lessons learned from community-based activities, S. Pallas and L. Miggiano. ILC Briefing Note.www.landcoalition.org/publications/womens-legalempowerment-lessons-learnedcommunity-based-activities

India Ministry of Rural Development. 2009. Committee on State Agrarian Relations and Unfinished Task of Land Reforms Vol. 1 --- Draft Report. New Delhi, Government of India.

International Justice Mission. Our Work: What We Do. http://www.ijm.org/ourwork/whatwedo IPC. 2010. Civil Society Consultation on FAO’s Voluntary Guidelines on Responsible Land and Natural Resources

Tenure, Kuala Lumpur, Malaysia, 24---26 March 2010, Final Report. Rome, International Planning Committee for Food Sovereignty.

Kapur, A. 2011. Two faces of change: The need for a bi-directional approach to improve women’s land rights in plural legal systems. In E. Harper, ed. Working with customary justice systems: Post-conflict and fragile states, pp. 73---92. Rome, International Development Law Organization.

Knight, R. 2011. The community land titling initiative: An investigation into the protection of customary land claims. In E. Harper, ed. Working with customary justice systems: post-conflict and fragile states, pp. 145---170. Rome, International Development Law Organization.

Khudayberdiyeva, M. 2009. Uzbekistan Land Improvement Project.Tashkent, ADB Uzbekistan. Land Watch Asia. 2010. Nepal: renewed push for land reform as a new chapter in history unfolds. Campaign Update

2010---2011. www.angoc.org/portal/wp-content/uploads/2012/06/05/land-watch-asia-campaign-updates/ nepal_final.pdf

Lemmen, C. 2010. The social tenure domain model: A pro-poor land tool. Copenhagen, FIG. www.fig.net/pub/ figpub/pub52/figpub52.pdf

160

Lunnay, C. 2006. Surveying and land administration --- sustainable tertiary education for developing countries. Paper presented at the XXIII FIG Congress, Shaping the Change, Munich, Germany, 8---13 October 2006.

Mackenzie, F. 1989. Land and territory: the interface between two systems of land tenure, Murang’a District, Kenya. Africa, 59(1): 91---109.

Mackenzie, F. 1990. Gender and land rights in Murang’a District, Kenya. Journal of Peasant Studies, 17(4): 609---643. Mackenzie, F. 1993. A piece of land never shrinks: Reconceptualizing land tenure in a smallholding district, Kenya.

In T. Bassett and D. Crummey, eds. Land in African agrarian systems. Madison, Wisconsin, USA, University of Wisconsin Press.

MacKinnon, C. 1987. Feminism unmodified: Discourses on life and law. Cambridge, Massachusetts, USA, Harvard University Press.

Magezi, J. 2010. The role of case law in upholding women’s land Rights. Paper presented at the Women’s Land Rights Conference, Speke Resort Munyonyo, Uganda, 4---6 October 2010.

McAuslan, P. 2010. Personal reflections on drafting laws to improve women’s access to land: Is there a magic wand? Journal of Eastern African Studies, 4 (1): 114---130.

Meertens, D. 2012. Colombia’s law on victims and restitution: a challenge for gender-sensitive transitional justice. Paper presented at the Expert Group Meeting on Good Practices in Realizing Women’s Rights to Productive Resources, with a Focus on Land, UN Women in collaboration with the United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights, Geneva, 25---27 June 2012.

Mitchell, D. 2010. Land tenure and disaster risk management. Land Tenure Journal, 1(10): 121---141. Moore, H. 1994. The divisions within: sex, gender and sexual difference. In A passion for difference --- essays in

anthropology and gender. Oxford, UK, Polity Press. Namutebi, M. 2010. The Office of the Administrator General and women’s land rights. Paper presented at the

Women’s Land Rights Conference, Speke Resort Munyonyo, Uganda, 4---6 October 2010. Osskó, A. 2002. Land restitution and compensation procedures in Central Eastern Europe. Paper Presented at the

FIG Commission 7 Annual Meeting, Pretoria, 4---9 November 2002. Rabley, P. 2010. Alleviating poverty in the developing world --- leveraging property rights with geospatial

technology. The American Surveyor, January 2010. www.amerisurv.com/pdf/theamericansurveyor_rableyalleviatingpoverty_ January2010.pdf 108 GOVERNING LAND FOR WOMEN AND MEN

RWN. 2011. Experiences of women in asserting their land rights: the case of Bugesera District, Rwanda. Rome, Rwanda Women’s Network, ILC.www.landcoalition.org/sites/default/files/publication/956/wlr_5_rwn.pdf

Sayers, R. 2006. Principles of awareness raising for information literacy, a case study. Bangkok, UNESCO. http:// unesdoc.unesco.org/images/0014/001476/147637e.pdf

Seeley, J., Batra, M. & Sarin, M. 2000. Women’s participation in watershed development in India. Gatekeeper Series No. 92. London, IIED. http://pubs.iied.org/pdfs/6347IIED.pdf

South Africa Department of Land Affairs.1997. White Paper on South African Land Policy. Pretoria. Ssonko, M. N. 2010. The application of succession law in the realization of women’s land rights in Uganda. Paper

presented at the Women’s Land Rights Conference, Speke Resort Munyonyo, Uganda, 4---6 October 2010. Teklu, A. 2005. Research report 4 --- land registration and women’s land rights in Amhara Region, Ethiopia. London,

IIED. Tsikata, D. 2003. Securing women’s interests within land tenure reforms: recent debates in Tanzania. In S. Razavi,

ed. Agrarian change: Gender and land rights. Oxford, UK, Blackwell. ULA. 2010. The Uganda Land Alliance quarterly newsletter, Vol. 4. Kampala. UNCHS. 1999. Women’s rights to land, housing and property in post-conflict situations and during reconstruction:

A global overview. Nairobi, United Nation Centre for Human Settlements.www.unhabitat.org/downloads/ docs/1504_59744_Land.pdf2.pdf

Undeland, A. 2012. Lessons learned and good practices in realizing women’s rights to productive resources with a focus on land: Kyrgyzstan and Tajikistan. Paper prepared for the Expert Group Meeting on Good Practices in Realizing Women’s Rights to Productive Resources, with a Focus on Land, organized by UN Women in collaboration with the United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights, Geneva, 25---27 June 2012.

UN-HABITAT. 2007. Gendering land tool development. Nairobi, GLTN Secretariat. UN-HABITAT. 2007b. Policy makers guide to women’s land, property and housing rights across the world. Nairobi. UN-HABITAT. 2008. Gendering land tools: Achieving secure tenure for women and men. Nairobi.www.

pacificdisaster.net/pdnadmin/data/original/unhabitat_2008_gendering_land_tools.pdfUN-HABITAT. 2009. Gender evaluation criteria for large-scale land tools. Nairobi.

UN-HABITAT. 2008a. Secure Land Rights for All.Nairobi. UN-HABITAT. 2011. Designing and evaluating land tools with a gender perspective: training package for land

professionals. Nairobi. UNICEF. no date. Communication for development.www.unicef.org/cbsc/index_42346.html UN Women. 2011. Progress of the world’s women 2011---2012: In pursuit of justice. New York. http://progress.

unwomen.org/pdfs/en-report-progress.pdf WLLA. 2010a. The impact of national land policy and land reform in Uganda. Accra, Women’s Land Link Africa.

161

Wehrmann, B. 2003. Women’s access to and control over land in African and South Asian countries. Landnutzung und Landentwicklung [Land Use and Development], 44: 83---89.

Wehrmann, B. 2011. Land use planning. Concept, tools and applications. Eschborn, Germany, GIZ. www2.gtz.de/ dokumente/bib-2011/giz2011-0041en-land-use-planning.pdf

Whitehead, A. &Tsikata, D. 2003. Policy discourse on women’s land rights in sub-Saharan Africa: The implications of the re-turn to the customary. Journal of Agrarian Change, 3(1---2): 67---112.

WLLA. 2010a. The impact of national land policy and land reform in Uganda. Accra, Women’s Land Link Africa. WLLA. 2010b. The impact of national land policy and land reform on women in Zambia. Accra. WOLREC. 2011. Women’s access to land and household bargaining power: a comparative action research project

in patrilineal and matrilineal societies in Malawi. Research Report No. 9. Rome, ILC, Women’s Legal Resource Centre. www.landcoalition.org/sites/default/files/publication/959/wlr_9_malawi.pdf

World Bank. 2005. Gender issues and best practices in land administration projects: A synthesis report. Washington, DC. http://siteresources.worldbank.org/intard/resources/gender_land_fulltxt.pdf

World Bank/FAO/IFAD. 2009. Gender in agriculture sourcebook. Washington, DC and Rome. Yahya, S. 2002. In G. Payne, ed. Land rights and innovation: improving tenure security for the urban poor. London, ITDG Publishing.

World Bank/FAO/IFAD. 2009a. Module 4: Gender issues in land policy and administration. In Gender in agriculture sourcebook. Washington, DC and Rome.

World Bank/FAO/IFAD. 2009b. Module 10: Gender and natural resources management. In Gender in agriculture sourcebook. Washington, DC and Rome.

YWAP. 2011. Assisting Kayole widows in gaining control to family land, Kenya. Research Report No. 10. Rome, ILC, Young Widows Advancement Program. www.landcoalition.org/sites/default/files/publication/951/wlr_10_ywap.pdf

162

មេធេមែេងមេេរសសរមេរមរករចចេរដលដេដមដម រកមេេដសមមមមេដេនឌល

កនជ បកទនកទននេកេទកនជនធនបែនេនកពអពវនជនែណត ែដេ ចជបភះពះននៃន េសច�ឡែណនទ នវះតមនបែនេកដត ះកេទនន អភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡបបេដង កកកេខពសតតង នវមនសជេងនឌ ះពទមនេណនេបាក េជងេេឡង សងេដង ៃនជនធនែដេមនបន�េឡនេេឡ ជនវចា។ ប�ជ ឡរងនេនា េរ� តេទេេឡងព វបសងែដេសបតជថន ជេេឡប េងនឌ នវ ដឡជ�ឡ ជជងព វបសងកេទ ែដេះកេទននដឡជ�ឡ។ េដដ នកវនកនងអទះឡេងនឌ នវ សវកនវដឡជ�ឡបសអ�ក FAO ងព វបសងេនា ផ�េកវនកនង នវះតមនអទះឡប េងនឌ នវសវកនវដឡជ�ឡះឡេបបេកសកះទ សេេ។ www.fao.org/ gender/land rights ងន�កឧបណន ដឡជ�ឡ បបេដងសជេងនឌ ៃនបណ� ឧបណន ដឡជ�ឡសេ (GLTN) ងព វបសងេនា ផ�េះតមនអទះឡឧបណន ដឡជ�ឡ នវ កអភវងឌននឧបណន របប�ាេកង អទះឡងន�ក ឧបណន ដឡជ�ឡបបេដងសជេងនឌ នវេណនង វនវច�ងលងតៃ�េងនឌ សមបឧបណន ដឡជ�ឡ។ www.gltn.net/index.php/land-tools/ cross-cutting-tools/gender បធនបកអទះឡេងនឌកពប ដឡជ�ឡបសសមនននះដឡជ�ឡអន�ជតវ (ILC) ងព វបសងេនា មនកទះបធនបកេងនឌែដេតតងបនេជពឡបចាពបនកនះេកដះត ះះទ នជ បកទន កទនេទនន ឯស កះវនផ នវជនធនពះននជេចឡន។ http://landportal.info/topic/gender េកននះបសស�ឡ កពកកកេបនដឡជ�ឡ ៃនសមនននះដឡជ�ឡអន�ជតវ (ILC) ែផកថឡអទះឡសវកនវដឡជ�ឡបសស�ឡ មនកនជ បកទនេទននបភះះតមនជេចឡន នវជនធន អទះ ឡស�ឡ នវដឡជ�ឡចទណព ចថឡ នវ កសងជងែដេតតងបនផេវតេេឡ ាងនង វជឡបស សមនននះដឡជ�ឡអន� ជតវ។ www.landcoalition.org/ global-initiatives/womens-land-rights/womens-land-rights ដឡជ�ឡសមបស�ឡ ហពវ ងព វបសងបសសនកវសឡកស�ឡះឡសវកនវដឡជ�ឡបសស�ឡ ហពវ ែដេតតងបនេជពឡេេឡ េនៃណ បបហឡ កពឆក ទ២០១១ មនឯសសនកវសឡក ជនធនដៃកេកដត ប�ព នវះតមនែដេតតងបនេជពឡ បចាពបនកនះេកដះត។ http://landforafricanwomen.org/ ាណ� េែេនេដស សមបសវកនវដឡជ�ឡបសស�ឡ

163

ងព វបសងេនា ផ�េនងកកកេបនះតមនអទះឡេេមបសែេនេដស ស�ឡះឡស�ឡ នវ ដឡជ�ឡ ប�ព នវ កនជ បកទនកទនេទននកសងជង នវជនធន។ http://www.landesa.org/women-and-land/ សវកនវដឡជ�ឡេន ហពវ ងព វបសងេនា មនជនធនជេចឡនអទះឡដឡជ�ឡ នវេងនឌ នវតតងបនេជពឡបចាពបនកនះ ជេកដះត។ www.mokoro.co.uk/landrights- in-africa េេមកនកបដឡជ�ឡ នវ សវកនវដឡជ�ឡបស USAID ងព វបសងេនា តតងបនេជពឡបចាពបនកនះេកដះត នវ មនេកននះកពកកកេបន ផេវតផេ ែដេេេ ចេដនេតបន មនជ កអ ឯសសេបអទះឡប ឧបណន នវសម� នបណ�ព ា បណ� េែដេឯសងចទននេដាសងអទះឡប េងនឌ។ http://usaidlandtenure.net/

164

េគេកណន ែណនទេដងស េចវត�េដឡ ឡគទ កដេកបន�សេច� បននងសវកនវកកេបនេសប េបគនេនកពប វបកៃនសន�វសពខេសបជតវ (២០០៥)

េគេកណន ែណនទ ២.៥ , ៣.៥ , ៣.៨ , ៣.៩ , ៧.៤ , ៨.៣ , ៨.៦ នវ ៨.១០ មនកទនកទនជេទននកេេឡមសេគេនេគបងែដេបបេណន� មន ករបប�ា េ មននះងពត�វជ នវវនេ ឡសេអឡ ែដេមននះពះននះវេសសេទននប េងនឌ នវ អភវបេវចា េេឡកកនកប។ េគេកណន ែណនទ ៨.៦ អទពងនង� ដដ េេឡមសកចេ េះេេ នវ េដងេសឡនះបសស�ឡ េនកពេសដដ វចា របប�ា េ ាងនកអនពងត�ននបកប�នត�វេរ� តកងចវត�កព ដខមសេេឡប េងនឌ ែដេផ�េ� ស�ឡនងសវកនវកពកសកត នវកនកបដឡជ�ឡ ះះទ កះ សត�វដៃកេកដត។ េគេកណន ែណនទ ៨.១០ អទពងនង� ដដចតង វធនកេេឡមស នវកព សន�វសពខេេឡកកនកបដឡជ�ឡជះវេសស ះកេទននស�ឡ នវ កបជះេដដេនកពស�ែដេឡ នវបតប បេគានន ាងនបកប�នត�វែដេកពសវកនវេះេេ នវេសឡនះគក កពកេជពឡជមា ស សវកនវេទេេឡដឡជ�ឡ នវ កះ សត�វដៃកេកដត របប�ា េះទ សវកនវកពកសកត។

េគេកណន Pinheiro (២០០៥)

េគេកណន ១១ ហតដេ េគេកណន ១៤ ស�ឡះឡេគេនេគបងបដវះនដឡជ�ឡ ប ជ ថ េគេកណន ះទ េនា តតងែតគ ននះេ ឡសេអឡ នវកកេស� េចទេពាកះះបសបពស នវស�ឡ នវ ពមរ នវ ពម ឡ។ េគេកណន ១៨ ផ�េសវកនវានអកះះែដេជបពតសមនន របប�ា េះទ សហះកនកពកេជពឡ កះះបដវះន េកេដដ នដចគក េទននអកះះច។

ះវជឡសៃនេន�វ ន ហពវ ស�ឡះឡសវកនវ នពស នវ សវកនវះេដដ េេឡប សវកនវ ស�ឡេន ហពវ (២០០៣)

មា៦ ែចថស�ឡមនសវកនវកកេបន នវ េបេកះ សត�វរេខ�នបសះេេ កពអទេពេះេៃន ចទណ ពហនះវពហន។ មា៧ ែចអទះឡសវកនវបសស�ឡកពកកកេបនចទែណងបបេដង សជៃនកះ សត�វ េកចទណ ពហនះវពហនកពណឡ ែេេា សេនែបគក ឬ េមានះ ៃន ពហនះវពហន។ មា២១ ែចអទះឡសវកនវ បសស�ឡេមប ងកពកកកេបនចទែណង បបេដង សជកពកសកត េកងេះេសព ឡបសះេេកកេណនះ របប�ា េសវកនវកពកបន�ស េនកពផាែដេះេេសេនេកង ពហនះវពហន នវែចអទះឡសវកនវបសបពស នវស�ឡ កពកសកត េដងកកេបនចទែណបបេដងសជះឡកះ សត�វបស�ះពម� ងះេេ។ មា១៦ ែចថ ស�ឡមនសវកនវកកេបនេទេនដដ នេសឡនះគក ។ មា១៩ េេឡមសេកននះបសស�ឡកពកកកេបន នវេបេេទេេឡជនធនសមបផេវត នវ ធនអទះឡសវកនវបសះេេកពកកកេបនកះ សត�វ ែដេជែផកងៃនសវកនវបសះេេកពកកកេបនកអភវងឌននបបេដងនវន�នះ។

េគេេេបដបលនស�ឡះឡេទេនដដ ន នវ ែផនកសនះសេ (១៩៩៦)

ែចអទះឡកកកេបនាេបគនសមបានេបប របប�ា េេកននះេសឡនះគក កព កកកេ បនហវ�នងតពដឡជ�ឡ នវេទេនដដ ន េដងគ នកេ ឡសេអឡ នវែចអទះឡេគេនេគបង នវកអនពងត�នន េដឡឡេេឡមស� មនកចេ េសឡនះគក បសស�ឡ េនកពកេដបចទែផនក នវ កេជពឡេសច�ឡ

ររទរមកលណ េេ�លនរសេដម ា េដរេរមរករចច េរដលដេ ដម ដមស

រកមេេដសមមមមេដេនឌល

165

សេចចវត�ាទ កឡេទេនបសនពស។

ែផនកសនះៃនវចា បាពទ ទះេស�ឡះឡេសប ះវភះេ (១៩៩៦)

េគេបទណ ១.៣ ះះ� ដដ ភវបេធន� មនសនះេងនឌ នវកផ�េនះ អ ចដេស�ឡ ាងនកែណនទ នវ កអនពងត�ននបកប�នត�វេរ� តកងចវត�កពដខមសេេឡប េងនឌ ែដេផ�េ � ស�ឡនងេកននះេសឡនះគក បបេដងសន�វសពខសពងតវនះ កពកកកេបន នវេបេេទេេឡដឡ នវ ជនធនផេវតដៃកេកដត។

េសច�ឡែថ� កណន កឡ ក េបបកទ (១៩៩៥)

មា ៣៥ ែចេេឡ ង វ អទះឡកសេចបសដដ ភវបេកពកធន� មនេកននះេសឡ នះគក បសស�ឡ កពកកកេបនជនធនេសដដវចា របប�ា េដឡជ�ឡ នវឥណះន។

េបដបលន ២១ (១៩៩២)

ឋខណ� ៣.៨ អទពងនង� ដដ ភវបេះនបខណ� ចបសមបកេបេដឡជ�ឡ កកកេបនដឡជ�ឡ នវសវកនវនះេទេេឡដឡជ�ឡ ជះវេសសសមបស�ឡ។ ឋខណ� ៣២.៦ ះះ� ដដ ភវបេកព នវ េដបចទ� មនេណនផ�ងកេទេេឡកកនកប នវ កេបឡបសដឡជ�ឡបសស�ឡ ះះទ សវកនវដឡជ�ឡបស ះេេ។

អនពស ន ស�ឡះឡសវកនវ ពម (១៩៨៩)

មា ២ កព ពមះឡផេបបាពេៃនកេ ឡសេអឡេទេេឡ�ះពម� ងបសះ េេ ែដេ ចទណព ចេនា មនបសវកននះកពម� ងបសះ េេះឡកេ ឡសេអឡេេឡស�ឡ។

តវកស ន អន�ជតវស�ឡះឡសវកនវះេដដ នវ សវកនវនេគបង (១៩៦៦)

មា២ , មា៣ នវមា២៧ ែចអទះឡកកកេបនសវកនវេដងគ នកេ ឡសេអឡចទេពាេងនឌ។ មា២៣.៤ ប ជ ថ សវកនវបសស�ឡកពកកកេបនកះ សត�វេកចទណ ពហនះវពហន នវ េនេះេ ទ ង ពហនះវពហន េកកេបនវចាកពដចគក េទននសវកនវបសបពសផែដ។

តវកស ន អន�ជតវស�ឡះឡសវកនវេសដដ វចា ស� នវ ងបជ (១៩៦៦)

មា៣ ែចថ ស�ឡ នវបពសមនសវកនវេសឡគក នវ ចេបឡបសសវកនវបសះេេេដង េសឡនះគក ។

េសច�ឡែថ� កណន សេស�ឡះឡសវកនវ នពស (១៩៤៨)

មា២ េេឡមសសវកនវបសនពសេបប កពកកកេបនសវកនវនពស នវេស ឡនះ ជេដដ ន េដងគ នកេ ឡសេអឡ។ មា៧ ផ�េសវកនវដេនពសេបប កពកកកេបនវចាកពេសឡនះគក េកចប។ មា១៦ ផ�េសវកនវដេស�ឡ នវបពស កពកកកេបនសវកនវេសឡនះគក កពអទេពេះេៃន ចទណ ពហនះវពហន នវ េនេះេ ទ ងចទណ ពហនះវពហន។

166

167

សនះេងនឌ េនជេគេកណន ងកពចទេណ េគេកណន សកេះទ ១០ ៃនេគេកណន ែណនទ េដងសេចវត� ស�ឡះឡអភវបេវចាបបេដងក កកេខពសតតងេេឡកកនកប ដឡ ាេផេ នវៃះេេឡ េនកពប វបកៃនសន�វសពខេសប ជតវ។ េសច�ឡែណនទេនា មនេគេបទណាងដេកអនពងត�ននេគេកណន ែណនទនេដឡ ាងនកសេច� បននង អភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ បបេដងកកកេ ខពសតតង នវ មនសជេងនឌ។ េសច�ឡែណនទេនា េរ� តេេឡសជ នវ េបដបែដេកកនកបដឡជ�ឡ ចតតងបនេបេកពេណនង ែដេេត�ឡងតប េទននេសច�ឡតតងក នវ កវនះខពសគក បសស�ឡ នវបពស។

អភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ បបេដងសជ េងនឌធនថ ស�ឡ នវបពស ច ចេ េដងេសឡ នះគក េនកពកទនកទន បសះ េេចទេពាដឡជ�ឡ ា ងន ស បនផ�ងក នវកេដបចទ វនផ�ងក សមបដដបេ នវកេបេដឡជ�ឡ។ េសច�ឡែណនទេនា ផ�េដទបន ន អទះឡងន�កងពកនសស� នវសនះនន ែដេ ច តតងបនងេបឡបស េដឡឡេជពឡ� បេសឡេេឡ នង សជេងនឌ េនកពដទេណឡ កស បន នវ សនះៃនអភវបេវចាេេឡកកនកបដឡជ�ឡ។

េានកេាេងស � អ �កេសប នវសវ ៃនសហបជជតវ�(FAO)

Viale delle Terme di Caracalla 00153 Rome, Italy VG-Tenure@fao.org