ОНЦЛОХ

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©0 0 7 1 3

Төрийн түшээд, хөрөнгө оруулагч, бизнес эрхлэгч нар нэг танхимд чуулж, сорилтыг давах шийдэл, хөгжлийн төлөөх боломжийг эрэлхийлж байна. 11

ЦАГ АГААРЫН ДЭЛГЭРЭНГYЙ МЭДЭЭЛЛИЙГ 8 ДУГААР НҮҮРЭЭС УНШИНА УУ.

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР2017.09.05

БАГАВТАР ҮҮЛТЭЙ

22° 4°

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2433.17 372.91 42.07

ЗЭС 5-ЧИНГИС БОНД

100.480.03%

97.5100.25%

АЛТMSE ALL 10-ЧИНГИС БОНД

973.900.79%

УЛС ТӨРЕрөнхийлөгч Х.Баттулга Орос болон Өмнөд Солонгосын Төрийн тэргүүнтэй уулзана. “Төрөөс хүмүүнлэгийн талаар баримтлах бодлого, чиглэл” сэдэвт хэлэлцүүлэг боллоо. Нэр бүхий хуульчид Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн асуудлаар Цэцэд ханджээ. Эрүү болон Зөрчлийн тухай хуулийн хэрэгжилтийн талаар хэлэлцүүлэг өрнүүлнэ. Монголын үндэсний брэндийн зөвлөлийн анхдугаар зөвлөгөөн боллоо.

ЭДИЙН ЗАСАГГадаадын шууд хөрөнгө оруулалт хоёрдугаар улиралд 109 сая ам.доллараар өсчээ. МХБ-ийн арилжаа өмнөх долоо хоногт 19 тэрбум төгрөгт хүрсэн байна. “Kincora Copper” Өмнөговьд байрлах порфир зэсийн талбай­даа өрөмдлөг хийж эхэллээ. ББСБ-уудын 96.6 хувь нь хоёрдугаар улирлын тайлангаа СЗХ­нд хүргүүлжээ. “Lexus” АНУ-ын тансаг зэрэг-лэлийн автомашины зах зээлд дахин тэргүүллээ.

НИЙГЭМОнцгой байдлын ерөнхий газрын дарга Францад ажлын айлчлал хийж байна.Эзэмшил газраа өмчлөх аян өчигдрөөс эхэллээ. Хэлмэгдэгсдийн дурсгалыг хүндэтгэх өдөр ирэх ням гарагт тохионо.БЗД-ийн Засаг даргад нэр дэвшүүлж, томилуулах саналаа ирүүлэхийг ИТХ­д мэдэгдлээ. Орон нутгийн оюутнуудыг тээвэрлэхэд зориулж 1009 автобус нэмжээ.

ДЭЛХИЙBRICS-ийн удирдагчдын уулзалт БНХАУ­ын Сямэнь хотноо эхэллээ.Умард Солонгос дахин пуужин харвахаар бэлтгэж байгааг Сөүл анхааруулав. Ангела Меркель телевизийн шууд мэтгэлцээнд Мартин Шульцийг яллаа. Шинзо Абэ Умард Солонгосын асуудлаар Трамп, Путин хоёртой утсаар ярилцав. Франкфуртэд Дэлхийн II дайны үеийн бөмбөгийг аюулгүй болгов.

68350.69%

973.680.77%

ЗГМ: ЗОЧИНҮЗЭЛ БОДОЛ ЗГМ: ИНФОГРАФИК

5

93

Дэлхийн 196 орон нэгдсэн уур амьсгалын ногоон сангийн санхүүжилт манай бизнес эрхлэгчдэд нээлттэй болж байна. Энэ талаар зах зээлийн судалгааны MMCG компанийн гүйцэтгэх захирал Д.Бум-Эрдэнэтэй ярилцлаа. Тэрбээр бизнесээ ногооруулах шаард лага болон түүнийг хөдөлгөх хө-шүүр гүүд ажиллаж эхэлснийг онцоллоо.

...2008 оны нэгдүгээр сарын 31-ний өдөр. Гурван хүүхдийн ээж Г хэмээх эмэгтэй ЭХЭМҮТ-д багыгаа буюу дөрөв дэх хүүхдээ төрүүлэхээр очжээ. Түүнд эмч нар кесар хагалгаа хийхээр болов. Кесар хагалгааны үеэр ээж, хүү хоёрт ямар нэг асуудал тулгараагүй төдийгүй эсэн мэнд амаржсан байна. Гэтэл хагалгааны дараа эмч нар гэнэт сандралдаж, хүүг нь харвасан гэж хэлээд өөр өрөө рүү авч явжээ. Ингээд хүүг нь эмчилж байгаа гээд гурван сарын турш ээжтэй нь уулзуулаагүй аж. Эсэн мэнд төрсөн хүүхэд яагаад гэнэт харвачихдаг байна хэмээн гайхаж, эмч нараас учрыг лавлахад “Хүүхэд чинь хавантай, даралттай төрсөн. Тиймээс тархинд нь харвалт өгсөн” гэж тайлбарлажээ. Ингээд гурван сарын дараа хүүтэйгээ уулзаж, эмчилгээ хийлгэж байгаад эмнэлгээс гарчээ. Харамсалтай нь, эдгэрсэн гэж бодсон хүүхэд нь зургаан сартайдаа сууж, босож чадахгүй, толгойгоо дийлэхээ болив. Ингээд дахиад эмч нарт үзүүлтэл рахит гэсэн онош тавьсан байна. Аав, ээж нь эмч нарын үгэнд итгэж, энхрий үрээ агаар салхинд байнга асарч, авч болох бүхий л арга хэмжээг авсан ч байдал дээрдэх нь битгий хэл улам бүр дордов.

Том МитчеллУмард Солонгосын дэглэмд

эдийн засгийн сүйрэл учруулж чадах гадаадын хүчирхэг гүрний удирдагч болох БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпинийг Ким Жон Ун дөрвөн сарын дотор хоёр дахин гутааж зүрхлэв.

Хятадын удирдагч далайн эргийн Сямэнь хотноо Бразил, ОХУ, Энэтхэг, Өмнөд Африкийн удирдагч нарыг хүлээн авахаар бэлтгэж буй үед ноён Ким Бээжингийн хилэнг хөдөлгөн байж ням гарагт цөмийн туршилт явууллаа. Туршилтын үеэр Умард Солонгостой хил залгаа Хятадын Жилин мужийн Яньбянь хотноо 6.3 магнитудын хүчтэй доргилт бүртгэсэн байна. Хята дын Байгаль орчны яам

Уур амьсгалын өөрчлөлт бол санхүүжилт босгох боломж

Эх баригчид энхрий үрсийг хохироосоор байх уу

Ким Жон Ун БНХАУ-ыг гутааж зүрхлэв

З.Цэлмэг@tselmegZGM

Б.Бямбасүрэн@byambaab_ZGM

Б.Ганбаяр / ZGM©

-Ногоон бизнесийн санхүү-жилтээс аль салбарынхан нэн түрүүнд хүртэх боломжтой вэ?

-Эрчим хүчний хэрэглээ, дулаан алдагдлыг бууруулахад чиглэсэн аливаа үйл ажиллагаанд хөнгөлөлттэй зээл олгоно. Яагаад энэ чиглэлд анхаарах хэрэг тэй талаар ярья. Манайхан герман-чуудад цахилгаан станц барьж өгөх хүсэлт тавьсан. Германчууд хүсэлтийнх нь дагуу ирж судалгаа хийгээд, цахилгаан станц барих шаардлагагүй гэж үзсэн.

хил залгаа бүс нутагт цацраг идэвхт тунадасны хэмжээг хянан бүртгэж байгаа талаар ням гарагийн орой мэдэгдэв. Ням гарагт явуулсан цөмийн туршилт нь Кимийн дэглэм Японы нутаг дэвсгэр дээ гүүр пуужин харваснаас долоо хоногийн дараа боллоо. Пуужин харвасан нь Токио болоод түүний Америк холбоотныг нарийн тооцоотой доромжилсон хэрэг байсан юм.

Умард Солонгосын цөмийн туршилт нь юун түрүүнд Хятадтай сөргөлдсөн хэрэг хэмээн АНУ-ын Ерөнхийлөгч Дональд Трамп ням гарагт тайлбарлав.

2017.09.05, МЯГМАР ~ №167 (713) YНЭ: 600₮~ СОЁЛТ ХҮНИЙ ӨГЛӨӨ СОНИН УНШИХААС ЭХЭЛДЭГ ~

ЗГМ

Сурах бичиг хэвлэлтээс гарах болоогүйТендерт будлиан гарснаар сурах бичгийн хэвлэлт хойшлогджээ. > 7

Эрх мэдлийн тэмцэл эдийн засагт нөлөөлөвЗасгийн тогтвортой байдал ганхаж эхэлсэнд хөрөнгө оруулагчид эмзэг хандаж байна. > 2

Өрнөдийн ардчиллыг Меркельд даатгах нь

Залуусын шинэ брэнд

Ubinfo.mn сайт шилдэгт багтлааGogo.mnIkon.mnXopom.comCaak.mn

“Засгийн газрын мэдээ” сонины цахим хуудас Ubinfo.mn нь Монголын мэдээллийн шилдэг сайтуудын зургадугаарт бичигдлээ.

Zaluu.comUbinfo.mnMedee.mnNews.mn

Эх сурвалж: Alexa.com©

Түшмэд намайг яаж үздэг хамаагүй, Түмэн намайг яаж үздэг хамаатайБ.Ринчен

ubinfo.mnБҮРЭЛДЭХҮҮНКОМПАНИ

THE OFFICIAL GAZETTE

Хөгжлийн боломжийг хэлэлцэв

Авто замУсан зам

Төмөр замАгаараар242,775.3

3.4243,805.8

135,686.4

ТЭЭВРИЙН САЛБАРЫН ҮНДСЭН ҮЗҮҮЛЭЛТ (2017 оны эхний хагас жилд)

Бүх төрлийн тээвэр

Жилийн өмнөхтэй харьцуулахадТээврийн

орлого

622,270.9 122%

mrtd.gov.mn©

Тээсэн ачаа (тонноор)

24,582.2 151.2%мянга

Ачаа эргэлт (км-ээр)

8,913.0 120.7%сая тонн

Зорчигчид

105,957.6 79.3%мянга

Зорчигч эргэлт (км-ээр)

1,958.2 102.3%сая хүн

Шилжүүлсэн (км-ээр)

9,807.1 118.5%сая тонн

Монголын үндэсний брэндийн зөвлөлийн анхдугаар зөвлөгөөн өчигдөр болж, Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат оролцов. Тэрбээр эрсдэлийг боломжоор солиход Монголын үндэсний брэндийн зөвлөл их үүрэг гүйцэтгэнэ гэдгийг онцолсон юм.

Монголын үндэсний брэндийн зөвлөл нь дэлхийд Монгол Улсын үнэлэмж, байр суурь, монгол хүний үнэ цэнийг нэмэгдүүлэн таниулах бодлогыг зохицуулах үүрэгтэй. Мөн гадаадын улс орнуудад Монгол Улсын байр суурь, ард түмэн, түүх, өв соёл, үйлчилгээ, бүтээгдэхүүнүүд ямар

түвшинд танигдан үнэлэгдсэн талаарх шат дараалсан судалгааг мэргэжлийн түвшинд хийхээр төлөвлөсөн юм. Үүнээс гадна дотооддоо байгаа боломжит нөөц бололцоо, тулгамдаж буй асуудлуудыг судалгаан дээр үндэслэн тооцож, улс орны хэмжээнд өндөр өгөөжтэй хөгжлийн бодлогын төслийг боловсруулах үүрэгтэй уг зөвлөлийг өнгөрсөн тавдугаар сард байгуулсан.

Энэ талаар Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат “Гадаадын улс орнуудад эдийн засгийн тогтвортой өсөлт, иргэдийнхээ төрд итгэх итгэлийг дээшлүүлэх ач холбогдол бүхий бие даасан ийм байгууллагуудыг 1990 оны сүүл, 2000 оны

эхээр Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайдынхаа дэргэд газар, агентлаг, компанийн хэлбэрээр байгуулсан байдаг. Ингэснээр улс орныхоо хөгжлийн гарцыг оновчтой тодорхойлж, амжилттай хэрэгжүүлж ирсэн жишээ олон байна. Улс орны хөгжил зогсонги байдалд орох, эсвэл эдийн засгийн хэт уналтад орсон тохиолдолд л үндэснийхээ брэндийг Засгийн газрынхаа түвшинд дэмжин ажилладаг байна. Учир нь үндэсний брэнд бол тухайн улс, ард түмний үзэл санаа, эв нэгдэл, хүрэх мөрөөдөл, урагш явах зүг чиг болдог байна. Монгол Улс ийм үндэсний брэндтэй, үндэсний үзэл санаа, мөрөөдөлтэй, явах зүгтэй болохоор уг зөвлөлийг

байгуулсан” гэлээ. Засгийн газраас “Дэлхийн

Монголчууд” болон “Монгол Улсыг гадаадад сурталчлах хөтөлбөр”-ийг баталсан. Энэхүү хөтөлбөрүүдийг амжилттай хэрэгжүүлэх нь Үндэсний брэндийн зөвлөлтэй хамтарч ажиллахаас ихээхэн шалтгаална гэдгийг Ерөнхий сайд онцлов. Мөн алдаанаасаа суралцах ёстойг ч тодотгосон юм. Учир нь Монголын үндэсний брэндийн зөвлөл нь эхний ээлжинд зөвхөн уул уурхайн бүтээгдэхүүн, түүхий эдийн үнийн өсөлтөд тулгуурлаж хөгжихийг бус, нэн түрүүн байгаль цаг уурын онцлог, нүүдэлчин соёл, язгуур урлаг, биет болон биет бус өвийг сурталчилах ёстойг сануулав.

Монгол Улсын язгуур дүр төрхийг тодруулж, ард түмнийхээ итгэл үнэмшил, эерэг хандлагыг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн кампанит ажлыг өрнүүлэх, тэдгээрийг дэлхийн улс орнуудад урт хугацаанд, давтамжтайгаар таниулах ажлын эхлэлийг тавиад байгаа аж.

Дашрамд дурдахад, БНСУ-ын “Эделман Кореа” компани Монголын үндэсний брэндийн зөвлөлтэй хамтран ажиллах хүсэлтээ байгаагаа илэрхийлсэн юм. Тус компани дэлхийн 200 гаруй оронд Монгол Улсын брэндийг таниулахыг зорьж, эн түрүүнд судалгаа хийн монгол иргэдийн саналд тулгуурлан үндэсний брэнд гаргахаар төлөвлөсөн.

Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөл-тийн төслийн талаарх ээлжит хэлэлцүүлэг Шихихутуг их сургуульд боллоо. Хэлэлцүүлэгт тус сургуулийн эрдэмтэн суд-лаач, багш, оюутнууд оролцож, Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийн төсөлд өөрс-дийн байр сууриа илэрхийлэв. Хэлэлцүүлгээс гарсан санал, дүгнэлтийг нэгтгэн УИХ-ын Тамгын газарт хүргүүлжээ.

Шихихутуг их сургуулийн Төр, захиргааны эрхзүйн тэн хи мийн багш, докторант Х.Одонтуяа “1992 онд батлагд-сан шинэ Үндсэн хууль өнгөрсөн 25 жилийн хугацаанд үүргээ сайн гүйцэтгэсэн. Гэтэл өнөөдрийн хувьд нийгэм, эдийн засгийн амьдрал өөрчлөгдөж, үүнийг дагаад иргэдийн үзэл бодол ч өөрчлөгдсөн байна. Иймд Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах нь зөв. Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах асуудал иргэд янз бүрийн байр суурийг илэрхийлж, саналаа хэлж байна. Гэхдээ иргэдийн мэдээлэл дутмаг байгааг зарим хүмүүс буруугаар ашиглаж байна. Тухайлбал, Ерөнхийлөгчийн хууль санаач-

лах эрхийг хасахаар төсөлд тусгасан. Ингэхдээ уг заалтыг 2021 оноос хэрэгжихээр заасан байгаа. Гэтэл Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн дараа энэхүү заалтыг тусгаж, батлагдсан даруйд хүчин төгөлдөр мөрдөх мэтээр тайлбарлаж, иргэдийг төөрөгдөлд оруулж байгаал харамсаж байна. Улстөржсөн байдлаар асуудалд тайлбар өгөх, үзэл баримтлал, онолын түвшинд мэдлэгийг түгээх зайлшгүй шаардлагатай байна”

хэмээв. Хэлэлцүүлэг УИХ, Ерөн-

хийлөгч, Засгийн газар, шүүх эрх мэдэл, төрийн алба болон Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлага гэсэн зургаан сэдвийн хүрээнд өрнөв. УИХ-ын Тамгын газраас улс орон даяар Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийн төслийн талаарх олон нийтийн хэлэлцүүлгийг зохион байгуулаад өндөрлөж байгаа. Харин энэ өдрүүдэд яам,

УИХ-ын харьяа байгууллагууд чиглэл, чиглэлээрээ Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийн төслийг хэлэлцэж байгаа юм. Мөн хууль зүй, улс төр судлалын судлаачид болон эрдэм шинжилгээний байгууллагууд төслийн талаар нарийвчилсан судалгаа, хэлэлцүүлэг хийж байгаа бол улс төрийн намууд дор бүрнээ комисс томилон энэ асуудлаар байр сууриа илэрхийлэхээр зэхэж буй аж.

Улс төр

2 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2017.09.05, МЯГМАР ~ №167 (713)

Чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэж, эцсийн шийдвэрийг гаргана

ТОДРУУЛГА & ЗАЛРУУЛГА

Уншигч та манай сонины мэдээ, нийтлэл, сурвалжилгатай холбоотой тодруулж, залруулах шаардлагатай

санал, хүсэлт байвал

› OPED@ZASAG.CO

Утас: 99903584 хаягаар бидэнтэй холбогдоно уу.

БАЙР СУУРЬ

Эрх мэдлийн тэмцэл эдийн засагт нөлөөлөв

Б.Даваатогтох@datoZGM

Б.ДавааЗГМ

Б.ТогтохЗГМ

УИХ дахь МАН-ын бүлгийн нэр бүхий гишүүд Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбатыг огцруулах саналаа УИХ-д өргөн бариад багагүй хугацаа өнгөрч байна. УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хуралдаанаар дээрх асуудлыг хэлэлцсэн боловч дэмжлэг хүлээж чадаагүй юм. Ингэснээр дээрх асуудлыг энэ долоо хоногт УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэж, эцсийн шийдвэрийг гаргах юм.

Засгийн газрын үйл ажилла-гаанд үнэлэлт дүгнэлт өгч, хариуцлага тооцох асуудал хөндөгдсөн даруйд Монголоор овоглосон бондуудын ханш буурсан юм. Тухайлбал, Засгийн газрын тав, арван жилийн хугацаатай “Чингис”, энэ оны эхээр олон улсын зах зээлд босгосон долоон жилийн хугацаатай “Хуралдай” бондын ханш уруудсан. Үүнээс гадна

ЗГМ ТОВЧХОН» АЙЛЧЛАЛМонгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга Дорнын эдийн засгийн форумд оролцож байна. Энэ үеэр Ерөнхийлөгч Х.Баттулга ОХУ­ын Ерөнхийлөгч В.Путин, БНСУ­ын Ерөнхийлөгч Мүн Жэ Ин, Японы Ерөнхий сайд Шинзо Абэ нартай уулзана. Ерөнхийлөгчийг дагалдан Зам, тээврийн хөгжлийн сайд Д.Ганбат, Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга З.Энхболд, Гадаад харилцааны дэд сайд Б.Батцэцэг нарын албаны хүмүүс ажиллаж байна.

» УУЛЗАЛТУИХ­ын гишүүн Ж.Батзандан Хууль зүй, дотоод хэргийн яам, Цагдаагийн ерөнхий газар болон Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газрын төлөөллийг хүлээн авч, Захиргаа, Эрүү болон Зөрчлийн тухай хуулийн хэрэгжилтийн талаар мэдээлэл авлаа. Дээрх хуулиудын талаар мэргэжилтнүүд болон иргэд хэр мэдээлэлтэй байгааг, хэрэгжилт нь ямар байгааг дүгнэх зорилгоор холбогдох байгууллагуудын төлөөллийг хамруулан хэлэлцүүлэг өрнүүлэхээр боллоо.

УИХ­ын гишүүн Д.Цогтбаатар, Х.Баделхан, Г.Солтан нар ЕАБХАБ­ын Үндэсний цөөнхийн асуудал эрхэлсэн Дээд комиссарын албаны улс төрийн ахлах зөвлөх М.Фумагалли, хуулийн ахлах зөвлөх Л.Хадирка нарыг хүлээн авч уулзав. Уулзалтаар талууд үндэсний цөөнхийн талаар санал солилцжээ.

» ТОО

27Мянга га талбай. Газар тариалангийн техникийн шинэчлэлийн төслийг хэрэгжүүлснээр жилд 48 мянган га талбайд уринш боловсруулах, 15.6 мянга га­д үр тариа тариалж, 27 мянга гаруй га талбайн үр тариаг технологийн хугацаанд хураан авах техникийн боломж бүрдэнэ.

» ХЭЛЭЛЦҮҮЛЭГЕрөнхийлөгчийн Тамгын газар, Монголын хүмүүнлэгийн үндэсний хороо хамтран “Төрөөс хүмүүнлэгийн талаар баримтлах бодлого, чиглэл” сэдэвт хэлэлцүүлгийг Төрийн ордонд зохион байгууллаа. Энэ үеэр үндэсний хэмжээний хүмүүнлэгийн сан байгуулан хандив тусламжийг нэгтгэн төвлөрүүлж хуваарилалт, хүргэлт, түгээлтийг зохицуулалтаар хангах шаардлагатай байгааг онцлов.

» БАЙР СУУРЬМонгол Улсын Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийн төслийн талаар хуульч Ц.Монгол, Н.Чадраабал нар мэдээлэл хийж, байр сууриа илэрхийлэв. Тэд энэ удаагийн өөрчлөлтийг хууль бус хэмээн үзэж байгаа аж. Энэ талаар хуульч Ц.Монгол “Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулахаар олон нийтийн дунд хэлэлцүүлэг явуулж байгаа нь анхнаасаа Үндсэн хуулийг зөрчсөн. Учир нь Үндсэн хууль зөрчих замаар Зөвлөлдөх санал асуулгын тухай хууль баталсан. Иймд энэ хуулийг хүчингүй болгуулахаар Үндсэн хуулийн цэцэд хандаад байна” гэлээ.

-Үндсэн хууль гэдэг бол тухайн улс орны төр засаг нь ард түмэнтэйгээ байгуулсан хамгийн том гэрээ. Тиймээс улс орны амьдралын зохион байгуулалтын үндсэн зарчмуудыг тогтоож өгдөг. Нэгэнт баталсан Үндсэн хуулиар тогтоосон зарчмууд нь цаг хугацаа болоод хөгжил, нийгмийн өөрчлөлтийн явцад доголдоод эхэлбэл нэмэлт, өөрчлөлт оруулаад явдаг. Энэ бол хүн төрөлхтний түүхэн зарчим. Бид 27 жилийн турш энэ Үндсэн хуулиар явлаа. Мэдээж, энэ хооронд ард түмэн маань эрх чөлөөтэй болж, улс орон маань тусгаар тогтнох бүрэн эрхээ гартаа авлаа гэж тунхаглалаа. Гэтэл нөгөө талд нь цаашид тэвчиж болохгүй хүнд асуудлууд хуримтлагдлаа шүү дээ. Тухайлбал, бид Үндсэн хуулиараа төрийн бүх эрх мэдэл ард түмний гарт байна гэж заасан. Үндсэн хуулиараа зургаан удаа сонгууль явууллаа. Эргээд харахад, төр маань олигарх бүлэглэлийн гарт орчихоод байна.

Ерөнхий сайд асан Д.Бямбасүрэн

ҮНДСЭН ХУУЛЬЭШЛЭЛ

Эрдэмтэд байр сууриа нэгтгэж байна

ЗАСГИЙН ГАЗАР

Эрсдэлийг боломжоор солих нь брэндийн зөвлөлийн үүрэг

бондуудын эргэн төлөлт хийх хугацаа хаяанд тулсан байгааг ч Сангийн яамнаас мэдээлсэн. Монгол Улс ирэх оны нэгдүгээр сард таван жилийн хугацаатай “Чингис” бондын эхний эргэн төлөлтийг хийх хуваарьтай. Таван жилийн өмнө олон улсын зах зээл дээрээс босгосон 1.5 тэрбум ам.долларын “Чингис” бондын 500 сая ам.долларыг 2018 оны нэгдүгээр сарын 5-нд барагдуулах ёстой юм. Үүнээс гадна ирэх онд “Дим сан” бонд буюу нэг тэрбум юанийн зээлийн хүүд 160 сая ам.доллар төлөх хуваарьтай. Гэвч эдгээр төлбөрийн эх үүсвэр хуримтлагдаагүй байгаа бөгөөд Засгийн газраас шинэ бонд гаргах бэлтгэл ажил хийж байсан гэдгийг Сангийн яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга Б.Нямаа дуулгасан. Тэрбээр “Бид байгаа боломжоо шавхаад энэ төлбөрүүдийг дотоод доо хийх юм бол эдийн засагт үзүүлэх нөлөөлөл нь сөрөг байх магадлалтай” гэв.

Ийнхүү эрх баригч хүчин эрх мэдлийн хуваарилалтаа дахин хийхээр тэмцэл өрнүүлж байх хооронд улс орны эдийн засгийн нөхцөл уруудаж байна. Угтаа бол 2016 оны УИХ-ын сонгуулийн дүнд МАН 65 суудал авч, Засгийн газраа хамгийн богино хугацаанд эмхлэн байгуулсан юм. Эдийн засгийн өсөлт хасах үзүүлэлттэй байсан үед улс төрийн нэг хүчин үнэмлэхүй ялалт байгуулсныг

гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулагчид олзуурхан хүлээн авсан. Гэвч жилийн дараа Ерөнхий сайдад хариуцлага тооцох асуудлыг хөндөж, Засгийн газрын тогтвортой байдал ганхаж эхэлсэнд хөрөнгө оруулагчид эмзэг хандаж байна.

Ингээд Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэ-батыг огцруулах асуудалд УИХ-ын гишүүдийн байр суурийг хүргэж байна.

Ж.БАТ-ЭРДЭНЭ: УЛСТӨРЖИХИЙН ОРОНД

ТӨСВИЙН БОДЛОГОО БОЛОВСРУУЛАХ ХЭРЭГТЭЙ

-Би намаа шинэчлэх санаа-чилгыг дэвшүүлж, голлох үүрэг тэй оролцож явсан хүний нэг. “Уламжлал, шинэчлэл, ардчи лал, шударга ёс” жигүүрийн дэд зохицуулагчаар ажиллаж байлаа. Намын шинэчлэлийн талаар байнга ярьж байх ёстой гэж үздэг. Гэхдээ би үүссэн асуудлыг ирэх аравдугаар сард намын Их хурлаараа шийдэх ёстой гэсэн байр суурьтай байгаа. Намын Удирдах зөвлөлийнхөн үүссэн асуудлыг Их хурлаараа шийдвэрлэнэ гээд тохирчихсон.

Улстөржихийн оронд төсвийн бодлогоо сайтар боловсруулах хэрэгтэй байна. Эдийн засгийн хүндрэлтэй энэ үед зөв шийдвэр гаргаж ажиллаж байгаа гэж боддог. Үүгээрээ бусад Засгийн газ раас илүү байх. Жилийн хуга цаанд үүнээс илүү гоц гойд ажилласан Засгийн газрыг мэдэхгүй юм.

Г.ТЭМҮҮЛЭН: ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАГЧИД ТОГТВОРТОЙ

БАЙДЛЫГ ЧУХАЛЧИЛЖ БАЙНА

-Нэг нам доторх дотоод зөрчил, хэрүүл маргаан нь даамжраад одоо байтлаа Засгийн газрыг огцруулах асуудлыг хөндөх хэмжээнд очоод байх шиг байна. Бид ер нь аливаа асуудалд нийтлэг эрх ашиг, ерөнхий зарчмаа баримтлан нухацтай хандах хэрэгтэй. Засгийн газрыг огцруулах асуудлыг хэсэг хүмүүс хөндөж эхэллээ. Хэрэв намын дотоод зөрчлөөр далимдуулан сандал, ширээ хөөцөлдөж байгаа бол энэ нь нийгмийн нийтлэг эрх ашгийн төлөө гэсэн асуудал биш болж таарч байна. Эдийн засгийн эерэг үр дүн гарч байгаа энэ үед ард түмэн ч тэр, гадаадын

хөрөнгө оруулагчид төр засгийн тогтвортой байдлыг юу юунаас илүү чухалчилж байна. Тийм ч учраас би л лав хувьдаа нийтлэг эрх ашгийн төлөө энэ Засгийн газрыг огцруулах асуудлыг зөвшөөрч гарын үсэг зурахгүй.

Л.МӨНХБААТАР: УДИРДЛАГА МУУ БАЙГАА БОЛ СОЛИХ

ХЭРЭГТЭЙ

-Засгийн газраа огцруулснаар өнөөгийн нөхцөл байдал дээрдэх үү, эсвэл бүр дордох уу. Алдаа байгаа бол энэ нь хүнээсээ болоод байна уу, бодлого нь буруу байна уу, нөхцөл байдлаасаа шалтгаалаад байна уу гэдгээ ялгаж салгах ёстой гэж бодож байна. Удирдлага муу байгаа бол солих хэрэгтэй. Үүнд бол эргэлзэх юмгүй. Харин бодлого нь буруу гэж байгаа бол Засгийн газрын бодлогыг УИХ баталж өгдөг. Тиймээс дан ганц засгаа буруутгах асуудал биш л дээ. Алдсан бол хамт л алдсан гэсэн үг. Нөхцөл байдал муу байгаа бол тэр нь хүнээс, бодлогоос тэр бүр хамаарахгүй. Тийм бол нөхцөл байдлаа яаж сайжруулах вэ гэдгээ бас л хамтаараа бодох, шийдэх естой.

С.Батсайхан / ЗГМ©

бодоход кесар хагалгаагаар төрсөн намайг өндийж чадахгүй байхад эмнэлгийн ор хүрэлцэхгүй байна гээд хонгилын өрөөндөө гурван цаг хүлээлгэж байсан. Ар гэрийнхэн маань туршлага дутаж төрсний дараа нь гарыг нь цайлгасан учраас хэдэн цаг хонгилд хэвтэх шаардлага тулгарч байсныг сүүлд нь ойлгосон. Төрөхийнхөө өмнө гар сунгадаг “ёс”-ыг мэдээгүй миний хохь болсон. Найман жилийн өмнөх энэ байдал одоо ч хэвээр байгааг саяхан төрсөн хамаатны дүүгээ хараад мэдэрсэн юм. Төрөх дөхөж, шөнө дөлөөр өвдөн савны амсар нь нээгдчихсэн эмнэлэгт очиход нойроо харам ласан эмч нар тоохгүй, гэрт нь буцаасан байгаа юм.

Ерөөс төрөхийн тулд хамгийн түрүүнд Өрхийн эмнэлгийн “туршилтын туулай”-нуудтай “үзэлцэх” хэрэг гарна. Ханиадны эмийг халууных гээд бичиж өгдөг эмч нарт хэн итгэж, юугаа үзүүлэх билээ. Тиймдээ ч өнөөдөр Өрхийн эмнэлэгт итгэж очдог хүн ховор болсон гэхэд хилсдэхгүй. Дараа нь жирэмсний гурван сар хүрээд дүүргийн эмнэлгийн эмчийн хяналтад орж, бөөн гарын үсэг цуглуулах хэрэг гарна. Зарим дүүргийн эмч нар “Жирэмсэн үү. Ороод ир” гээд л үзэж, харахгүйгээр шууд л дэвтэр дээр гарын үсэг зурж, бушуухан өрөөнөөсөө гаргахын түүс болдог нь нууц биш. Ингэж явсаар харьяа дүүргийнхээ амаржих газрыг бараадна. Ер нь эртхэн шиг танил талаа сураглаж, сувилагчид ч хамаагүй төрөх хүнээ даатгахгүй бол асуудал буруу тийш эргэх магадлал өндөр. Учир нь зарим эх баригчид хурууны амсар нээгдэн, өвдөж байгаа ээжийг болоогүй байна гээд төрөхийн орон дээр гаргахгүй, тоохгүй хөсөр хаях мөртлөө мөнгө өгсөн нэгнийх нь хоол цайг нь зөөгөөд байж байдаг. Хатуу боловч үнэн гэдгийг хэн бүхэн мэднэ. Эмч хүний амь нас, эрүүл энхийн төлөө тангараг өргөдөг.

Эрүүл мэндийн хөгжлийн төвөөс гаргасан судалгаагаар 2016 онд улсын хэмжээнд 38 удаагийн эхийн эндэгдэл гарсан бол энэ оны эхний долоон сарын байдлаар 10-т хүрээд байна. Эхийн эндэгдлийг төрөлттэй хамаатуулан ойлгож болно. Хэдийгээр олон шалтгааны улмаас эх, хүүхдийн эндэгдэл тохиолддог боловч тодорхой хувь нь эх баригч эмчийн буруугаас болдог гэдгийг хэлэхэд буруудахгүй байх. Эхийн эндэгдлийн тухай тоо баримт ийм байгаа бол та хажуугийн тоон үзүүлэлтээс нялхсын эндэгдлийг харж болно. Өнгөрсөн гурван жилийн тоо баримтыг харахад нялхсын эндэгдэл байнга өссөн үзүүлэлттэй байгаа юм. Улсын хэмжээнд гарч буй нийт нялхсын эндэгдлийн гуравны нэг нь Улаанбаатар хотод гарчээ.

Эм чийн буруутай үйлдлээс эх үрсийг хага цаасан, эрүүл мэндээр хохироо сон гээд тэдэнд хаягласан санал гомдол, шүүмжлэл энэ салбараас салахаа болилоо. Тэр битгий хэл хорвоод мэндэлсэн үрийг нь согтуугаар өлгийдөн авч, хүндээр гэмтээсэн эмчийн олиггүй үйл дэл олныг цочроосон удаатай. Энэ мэтчилэн эх баригчийн буруугаас болж, ангир уургаа амалж чадахгүй үрс хорвоог цаг бусаар орхиж байгаад харамсаад барамгүй. Хамгийн гол нь эрдэнэт хүний амийг аврах тангараг өргөсөн атлаа хүйтэн хөндий цэвдэг сэтгэлтэй эмчээс болж аав, ээждээ эрхлээд гүйж байх ёстой бяцхан үрс хохирч үлдсэн баримт үүгээр дуусахгүй олон бий. Бүр дөнгөж төрсөн нярайг сувилагч ха луун усанд шалзалсан хэрэг ч гарч байлаа. Энхийн манаанд зогссон эмч нарын сэтгэлгээ, ажилдаа хандах хариуцлага нь ямар түвшинд явааг дээрх хэдэн жишээнээс харж боло хоор байна. Ямартай ч, эрүүл мэндийн манаанд зогсдог эмч нарын ёс зүйд анхаарах цаг хэдийнэ болжээ.

Эх баригчид энхрий үрсийг хохироосоор байх уу

Хүүхдээ эрүүл саруул тээж, төрүүлчихээд эх баригч эмчийн хариуцлагагүй үйлдлээс болж насаараа зовж, шаналах ямар байх вэ.

Үзэл бодол

2017.09.05, МЯГМАР ~ №167 (713) ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 3

Бэл бэнчин, танил тал муутай нэгний хувьд төрнө гэдэг амаргүй даваа

Өөрийн биеийг өмөөрч, өргөсөн

тангаргаасаа буцдаг эх баригч

олширлоо

С.ЦОГТБАЯР ЗУРЖ БАЙНА

Нялхсын эндэгдэлУлсын хэмжээнд Улаанбаатар хот

2014

1251 1234 1315

604

2015 2016 2017 оны 1­7 сар

360

1004007001000

362 395297

1Хүүхдийн толгой томорч, ярьж,

явж чадахгүй байнгын асаргаанд оржээ. Арга барахдаа аав, ээж нь мэргэн цэцэн, таньдаг мэддэг, чадвартай, мэдлэгтэй гэсэн хүн бүрт хандсанаар томографикийн зургийг нь авахуулж, Монголдоо урдаа барьдаг эмчээр уншуулж, таниулжээ. Гэтэл хүүхэд нь эх баригч эмчийн буруугаас болж газар хүчтэй унаж, тархинд нь үхжилт үүссэн гэдгийг хоёр жилийн дараа мэджээ. Ингэхдээ бүр хоёр өөр газар үхжиж эхэлсэн бөгөөд энэ нь толгой томроод байсан шалтгаан байв. Улмаар тархины мэс засалд орохоор болсон аж. Гэтэл бас л асуудал тулгарчээ. Монголд тархинд нь

тавих гуурсыг худалддаггүй учир эрэл хайгуул болсны эцэст “Дэлхийн зөн” олон улсын байгууллагад хандаж, ховор байдаг гуурсыг чамгүй үнээр худалдан авч, 2010 онд хагалгаанд оржээ. Эмч нар толгойд нь хоёр ширхэг гуурс тавьсан боловч хүүхдийн бие дээрдэж, эрүүл саруул болох нь бүү хэл татаж унадаг өвчтэй болчихов. Эмч нарт хэлтэл “Зүгээр болно. Санаа зоволтгүй” гэсэн сэтгэл тайвшруулах үгийг сонсжээ. Одоо хүү 10 настай боловч аав, ээж, ах, эгчтэйгээ тоглож, хайрлаж, энхрийлүүлэхийг мэдэхгүй өсөж торниж байна. Иргэн Г “Хагалгаа хийлгэхээр үсийг нь хусах үед толгойд нь сорви байсныг мэдсэн. Хамгийн гомдмоор нь намайг төрөх үед хүүхдийг маань газар унагачихаад худал хэлж, гурван сар сорви эдгэхийг хүлээж, надтай уулзуулаагүй юм билээ. Эмч хүмүүс тийм харгис байж болно гэж үү. Тэр үед намайг төрүүлсэн эмч, сувилагч нар бүгд ажлаасаа гарчихсан байна лээ. Хагалгаанд орох гэж байхад хэл, ам гаргаад яахав гэж бодоод орхисон.

Хүүхдийнхээ өвдөж, өвчиндөө шаналж байгааг нь харахад үнэхээр хэцүү байдаг. Халамжаас тодорхой хэмжээний мөнгө өгдөг ч живх, эм тариа нь өндөр үнэтэй урчаас тэр бүр хүрэлцдэггүй” гэв.

Монгол Улсын хэмжээнд эх баригч эмч нарын ёс зүйн асуудал үнэхээр анхаарал татах түвшинд хүрчихсэн байгааг дээрх үйл явдал баталж байна. Өөрийн зовлонг бусдад тоочих амаргүй. Ямартай ч манай сонинд өөрт тохиолдсон харамсалтай явдлыг илэн далангүй ярьсан Г хэмээх эмэгтэйн зовлон, шаналалыг бусад ээж бүү амсаасай гэсэндээ эмч, ялангуяа эх баригч нарын ёс зүйн асуудлыг энэ удаад хөндөж байна. Мэдээж хэрэг, Монголын мянга мянган үрсийг эсэн мэнд өлгийдсөн ачтай буянтай олон хүйн ээж бий. Гэсэн ч энэ мэт сайны хажуугаар саар асуудал нийгэмд тулгарсаар байгаа учраас эрүүл мэндийн тогтолцоо, эмч, эмнэлгийн байгууллагын сахилга бат, ёс зүйг гаргаж тавихыг хүслээ. Хүүхдээ эрүүл саруул тээж, төрүүлчихээд эх баригч эмчийн хариуцлагагүй үйлдлээс

болж насаараа зовж, шаналах ямар байх вэ. Тэр тусмаа эмч хүн атлаа өргөсөн тангаргаасаа буцаж, өөрийн өчүүхэн биеийг өмгөөлж, өөдөсхөн хүүхдийг бэртээчихээд нууж, хаана гэдэг үнэхээр том асуудал.

Үнэндээ Монголын нийгэмд хариуцлагагүй, хайхрамжгүй эмч нарын дүр төрх ийм л байна. Энэ салбарт олон жил болсон, ороод удаагүй гээд дээр, доор, хөгшин залуугүй төрөхөөр очсон ээжээс, тэдний ар гэрээс хэдэн төгрөгийн “гар хардаг” нь нууц биш. Бэл бэнчин, танил тал муутай нэгний

хувьд эсэн мэнд төрнө гэдэг тамын тогооны үлгэр шиг гаслантай. Ерөөс жирэмсэлсэн цагаас хойш асуудлууд ар араасаа тулгарч эхэлнэ. Найман жилийн өмнө намайг төрөхөөр эмнэлэгт хэвтэж байхад эх баригч эмч, сувилагч нар нь олигтой хайхрахгүй байсныг тод санаж байна. Хажуу талын орон дээр хэвтэж байсан эмэгтэйд илүү анхаарал тавьж, байсхийгээд өрөөнд орж ирж, бие нь ямар байгааг асууж байсан юм. Анхны төрөлт, туршлага муу залуу ээжийн хувьд тухайн үед нэг их гомдоогүй ч эргээд

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Эрүүл мэндийн яам©

4 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2017.09.05, МЯГМАР ~ №167 (713)

Судлаачийн үг

0 0 7 1 3

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Тэргүүн орлогч эрхлэгч Баатарын ДУЛАМХОРЛОО

Утас. 99997481

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын СУГАРМАА

Утас. 99903584

Улс төр, нийгмийн мэдээллийн албаЭдитор Б.Даваатогтох

Утас: 99901637

Эдийн засаг, бизнес мэдээллийн албаЭдитор Б.Баяртогтох

Утас. 99901532

Гадаад контент, соёл энтертайнментын албаЭдитор Г.Баярсайхан

Утас: 99903574

Э.ЭнхбаатарУтас. 99903578

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар. 1024

Утас. 70103131, Факс. 70106065

ubinfo.mn

Дугаарын удирдагч Б.Даваатогтох

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг дээдэлж, чөлөөт

сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг илэрхийлэх мэдээллийн

индэр байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг бэхжүүлэхийг эрхэм

зорилгоо болгоно.

РЕДАКЦИ

ЗАР СУРТАЛЧИЛГАА

ХАЯГ

ЦАХИМ ХУВИЛБАР

төслийн тухай энд ярьж байна. Ази, Африкийн орнууд Японы санхүүжилтээр Энэтхэгийн оролцоотой, бараг Энэтхэг нь оройлоод глобал эдийн засгийн өрсөлдөгч өөр нэг блок буй болох нигуртай аж. Япон санхүүжүүлээд зогсохгүй хамгийн орчин үеийн технологиороо Энэтхэгийн ин-женер-техникчдээр дэд бүтцийн бүтээн байгуулалт Африкт хийх юм байх.

ХИЛ ДЭЭРХ БУУН ДУУНХятад-Пакистаны эдийн засгийн

коридор гэгчийг Энэтхэг хүлээн зөвшөөрөхгүй гэж дээр хэллээ. Энэтхэгийн хилийн нутгийг хөнд сөн учраас тэр гэлээ. Хилийн мар гаантай газар нутаг гэж ярих аваас ганц Пакистан бус Бутан, мөн Түвдийн уулархаг нутгаар нэгээр тогтохгүй маргаантай га-зар бугшаад байж байна. Бутан руу цэргээ оруулснаас нь үүдээд Энэтхэгт Хятад эсэргүүцлээ илэр хийлсэн саяхны баримт бий. Хэрүүл үргэлжилсээр.

Одоогоор цус урсаагүй, ба-гав тар гэж тодотгож байгаа ч Хятад-Энэтхэгийн хил дээр асуу дал бишгүйдээ дэгдэж буй. Дип лома тын шугамаар эсэргүүцэл илэрхийлэх, БХЯ-д нь харилцан эсэргүүцэл илэрхийлэх, хэвлэлээр бие биенээ дайрах явдал 2017 оны зун эрс ихэсчээ. Дундад Иргэн Улс ба Британийн Энэтхэгийн хооронд 100 жилийн тэртээгээс бугшсан “түвдийн асуудал” өвлөгдсөөр эдүгээ хүрсэн. Энэтхэгийн зүүн хойд нутагт шигүү суурьшсан түвдийн дүрвэгсэд ямагт шатрын

нэг зам”-ын нэг оролцогч хэмээн үзэх, үзүүлэх нь учир дутагдалтай гэнэ. Энэтхэгийн хүсэл юув гэхлээр Хятад нь Энэтхэгийн эл шүүмжлэл, эмзэглэлийг хүлээн авах, Хятадын талаас буулт хийх, түншүүдтэйгээ хэлэлцээ хийх, имижээ өөрчлөх, эрсдэлүүдийг тооцох ёстой гэнэ. Ямар эрсдэл вэ? Шашин-угсаатны шинжтэй үй түмэн асуудал “Нэг бүс, нэг зам”-ын оролцогч улсуудад бий. Терроризм, экстремизм, зас гийн эрх байнга солигдох, геополитикийн сонирхлуудын өрсөлдөөн гэх мэт. Жишээ нь Хятад-Пакистаны эдийн засгийн хонгилын нэг гол оролцогч Пакис-танд нь Хятадын лоббидоод байсан Ерөнхий сайд Н.Шариф нь Панамд оффшор данстай байсан ба түүнийгээ тайлбарлаж чадаагүй гэдэг шалтгаанаар Дээд шүүхээсээ ял сонсож огцорлоо. Мьянмар, Шри-Ланкад засгийн эрх тогтвортой биш байна.

ЯГ ИЗРАИЛЬ ШИГ АНУ-ЫН ЦЭРГИЙН ХОЛБООТОН

Энэтхэг нь Вашингтонтой ямагт ойр дөт байсан, тэр харилцаагаа ШХАБ, БРИКС дэх байр суу-рьтайгаа айхтар хослуулчихсан, Хятадыг тогтоон барих АНУ-ын чиг шугамыг аялдан дагалдагч улс гэдгийг Бээжинд сэтгэл түгшин харж суудаг. Энэтхэг, Америк хоёр 12 жилийн хугацаанд хэрэгжүүлэх цэргийн ложистик, цэрэг-техни-кийн хамтын ажиллагааны хэ лэл цээр байгуулсны дараа Хята-дын хардлага хэрээсээ хэтэрчээ. Батлан хамгаалах салбарт Энэтхэг нь АНУ-ын “гол түнш”, америкийн цэрэг-дайны технологи, тоног төхөөрөмжийг зүйрлэвээс НАТО, Израилийн түвшинд авах улс боллоо. АНУ-аас “секонд-ханд” нисэх онгоц тээгч хөлөг, тэнгисийн супер нисэх онгоц худалдан авахаар болж байна. Тэр ч бүү хэл Гужарат дахь нэг зогсоолоо АНУ-ын долдугаар флотын хө-лөг онгоцны зогсоол болгожээ. АНУ-Энэтхэгийн цэргийн хамтын ажиллагааны дэд бүтэц, салбар комисс, мэргэжилтний хэсэг, ажлын баг, мэдээлэл солилцоо, цэргийн тагнуулчдын хамтын ажиллагаа, сансраас ажиглалт хамтран хийх, хими, биологийн зэвсгээс хамтран хамгаалах гээд жагсаавал “Энэтхэг Та Шанхайн байгууллагын өмнө ямар үүрэг хүлээсэн юм бэ?” гэх асуулт яах аргагүй тавигдахаар болжээ.

Хятадыг сөрөх бусад алхмаа Ерөнхий сайд Н.Моди угсруулан дэвшүүлж эхэллээ. Бээжинд “Бүс ба Зам” олон улсын чуулга уулзалт зохион хөл хөөрцөг болж байхад Энэтхэг нь Японы дэмжлэгтэйгээр Ази-Африкийн тэнгисийн кори-дорын өсөлтийг хангах төлөвлөгөө гэдгээ зарлав. Энэтхэгт явагдсан Африкийн хөгжлийн банкны жил тутмын хурал дээр 2017 оны тавдугаар сарын 23-нд Моди ингэж мэдэгдсэн. Энэ санаачилгыг анхлан 2016 оны арваннэгдүгээр сард Н.Моди, Синзо Абэ нар хамтарсан тунхаглал гэдгээрээ дэлхийд зарласан. “Хя тад торгоны замын эдийн засгаараа Евразид данхалзана, харин бид (Япон, Энэтхэг) их далайд мөчөөгөө өгөхгүй” гэсэн өгөө аваатай

ба далайн торгоны замын хонгил буй болгох Хятадын санал анхаар-лын төвд байна. Энэтхэг өөрөө 2014 онд Азийн дэд бүт цийн хөрөнгө оруулалтын банкны гишүүн болсон. Энэтхэгийг ШХАБ-д жинхлэхэд Хятад дэмж лээ. Одоо хамтын ажиллагаа саадгүй гэж Бээжинд төсөөлтөл харин эсрэгээр.

Энэтхэгийн далайд Энэтхэг-Хятадын харилцаа стратегийн салбарт хурцдав. Хятад нь нө-лөөгөө тэлж, хилийн чанад дахь анхны цэргийн бааз байгуулах газраараа Жи бүти улсыг сонгов. Байнгын ба хөвөгч бааз, шумбагч хөлөг онгоц, командын байр гэхчлэн шил шилээ даран буй боллоо. 2017 оны нэгдүгээр сард Хятад Энэтхэгийн далайд анхны том цэргийн сургуулилалтаа хийлээ.

Гэтэл энэ бүхэнд Н.Модийн Засгийн газар учиргүй эмзэг-лэчихжээ. “Синоцентризм” (Хятад төвт бодлого) гэдгийн илрэл гэж Дели харджээ. Тэрхүү бод логоо бусадтай зөвлөлдөхгүй хэрэгжүүллээ хэмээн шүүмж лэв. Уг нь Энэтхэг гарцаагүй орол цогч байх ёстой гэнэ. Бүх ний тийн хү лээн зөвшөөрөгд сөн инс титу-циональ, зохицуулагч, хууль зүйг дээдэлсэн дүрэм журмыг Хя тад огоорлоо гэв. Нийтийн соёл ба ир гэнш лийн харилцааг Хятад үл хэрэгссэн болж таарав.

“СИНОЦЕНТРИЗМ” -ИЙГ ЯГ СӨРЛӨӨ

Бүс нутгийн стратегийн шинж-тэй интеграцийн төслүүдэд Энэт хэг нь нэг чухал санаачлагч, оролцогч байсан, байгаа, байх ёстойг Хята дын хөршүүд нь мартлаа гэж үү хэмээн гоморхжээ. Хятадын санаачилга л урагшлаад яваад байдаг. Гэтэл Энэтхэг аль эрт эх лүүл чихсэн: Ираны Чабахараас Афганистан хүртэлх худалдаа-транзитын хонгил байна. Үүнийг Энэтхэг 2009 онд оролцон байж байгуулсан Заранж-Деламарын засмал зам байна. Энэ бол “Умард-Өмнөд” тэнхлэгийн гол судас, 2000 онд Энэтхэг, Иран, Орос хамртан санаачилсан. Хожим түүнд Турк, Төв Азийнхан нэгдэж орсон. Персийн булангаар дамжаад Европ руу очих дөт зам. Энэ төслийн оролцогчид 2015 онд дамжин өнгө рөх ба гаалийн хэлэлцээрээ байгуулчихсан. 2016 оны хавар Энэтхэг нь Ашхабадын тээврийн хэлэлцээрт (2011 oны) нэгдэж орсонд Оман, Иран, Төв Азийн хэд хэдэн улс оролцож байгаа.

Энэтхэг-Хятадын хойг ба Өмнөд Азийг холбох хонгил гэвэл бас нэрлэж чадна. Андаманы шүрэн арлуудын байгууллага, Шри-Ланкад Тринкомалын нефтийн агуулах-боомт-зогсоол гээд ярьвал Энэтхэг нь таван тэрбум ам.дол ларын төслийн орой дээр сууж байна. 2013-2015 онд Энэтхэгээс дэвшүүлсэн “Муссон”, “Хөвөнгийн зам”, “Сагар Мала төсөл” гэхчлэн далайн боомт, тэнгисийн дэд бүтэц, соёлын хамтын ажиллагааны олон төсөл байна. Сурталчилж, бас өргөн рекламдаагүй хэрнээ санхүүгийн талаас Хятадаас дутахааргүй төслүүд гэнэ.

Ийм байтал Энэтхэгийг Хятадын торгоны зам, “Нэг бүс,

“Бүс ба Зам”-ыг эсэргүүцэх Энэтхэгийн шалтгаан

ЭМЗЭГЛЭЛ2017 оны тавдугаар сараас хойш

дэлхий нийт БРИКС, ШХАБ-ын том түнш-хамтрагч Хятад, Энэтхэг хоёрын өвөр хоорондын авир араншинг гайхшаа баран ажиглаж буй. Бээжинд дуулиантай болсон “Нэг бүс-Нэг зам” форумд

Олхонуд БаярхүүСудлаач профессор

болж таарчээ. Залгуулаад Н.Моди Астанад ШХАБ-ын дээд түвшний уулзалтад оролцохоор нисэж. Астанад Энэтхэгийг ШХАБ-д баяр ёслолын байдалтай гишүүнээр батламжилна. Харин Моди талар-хахынхаа оронд хинди хэлээр хилэнтэйгээр үг хэлнэ. Үүнийг судлаач би Астанад өөрийн нүдээр харсан тул бардам бичиж байна.

Итгэлцэлийг дээд зэргээр хан-гасан гэж үздэг, оросууд болохоор цэрэг-улс төрийн эвслийн хаяг наачих гээд байдаг Шанхайн байгууллагад шинээр элсэж буй улс энэ байгууллага дахь түнш, гол орныхоо эсрэг ингэж аашилж болдог юм уу хэмээн хятадын экспертүүд гайхшаа баран бичсэн байх юм. БРИКС ч бүр дүүрчээ. Моди яаж л бол яаж авирлах юм байна.

Нью-Делид Энэтхэг-Хятадын хооронд Гималайн участкаар хи лийн маргаантай асуудал хэлэл цэх яриа хэлэлцээ 2015 онд явагдаж байсансан. Энэ нь Нарендра Моди Ерөнхий сайд болсны дараа эхлүүлсэн дипломат чармайлт байсан ба 1962 оноос хэрүүл тэмцэл хийж явсаар 2015 оныг хүргэсэн нь тэр байсан бол 2017 онд хил дээрээ бүр цагаандаа гарсныг бид харлаа.

Хилийн маш өчүүхэн маргаан өчүүхэн байх тусмаа хоёр том гигантын хувьд маш эмзэг тусдаг, тэр хэрээрээ хэрүүлийн алим болдгийг 2017 оны зун бид ийнхүү харах шив. Хятад, Энэтхэг хоёр нийт 4000 км газраар хиллэдэг. Гималайн уулс ихэнхийг нь эзэлдэг. Энэтхэг нь ДНБ-ий хэмжээгээрээ Хятадаас дөрөв дахин, батлан хам гаалах зардлаараа хоёр дахин бага, гэвч АНУ-ын дэмжлэгээр тэр “бага” гэдгээ нөхөхөөр уухайллаа. Гималайн уулсын хаа нэгтэй хятад-энэтхэгийн хил дээр хэл ам дэгдэж байхтай давхцаад 2017 оны долдугаар сарын дундуур Бен галийн буланд “Малабар” гэх тэнгисийн цэргийн олон улсын сургууль явагдлаа. Түүнд АНУ-ын нисэх онгоц тээгч, мөн Энэтхэг, Японы тэнгисийн цэргийн хүчний онгоцууд оролцлоо. Даклам руу Бенгалийн булангаас сөнөөгч-бөмбөгдөгч онгоц нисгэж солиороогүй нь л аз юм.

“Хятад бол нэг том тасалгаанд буй заан” хэмээх зүйрлэл судлаачид хэлэх дуртай. Тэгж бичсэн ярьсан нь бүр их. Тэгвэл тэр аварга заан байшингаа эвдээд гараад ирэх үеэст өөдөөс сөргүүлээд бас нэг заан бэлэн зэхээстэй байж байх ёстой нь Энэтхэг л байж таарах гээд байна.

ШХАБ нь Энэтхэг-Пакистаны мөргөлдөөн, хилийн дайныг эцэс төгсгөлгүй хэлэлцэж байдаг нээлттэй индэр болох вий хэмээн би хоёр жилийн тэртээ бичиж байсан бол энэ удаа ШХАБ нь Энэтхэг-Хятадын хилийн мөргөлдөөнийг эцэс төгсгөлгүй хэлэлцэж байдаг нээлттэй индэр болоход тун ойртсон байна.

1. Байгуулагын борлуулалт хариуцсан менежер / Enterprise product manager

• Үндсэн хариуцлага:1. Байгууллагын борлуулалт, шийдэл маркетинг болон шинэ боломжийг нээх2. Байгууллагын борлуулалтын төлөвлөгөө гаргах3. Байгууллагын борлуулалтын гэрээ хэлэлцээр хийх4. Борлуулалтын үйл явцыг хянаж шинэчлэх

• Боловсрол болон ажлын туршлага1. Мэдээлэл харилцаа холбооны чиглэлээр их, дээд сургууль төгссөн. 2. Харилцаа холбооны салбарт 2 жил ажилласан туршлагатай.3. Англи хэлний ахисан төвшнээс дээш мэдлэгтэй

2. Сервисийн шийдэл хариуцсан менежер / Service solution manager

• Үндсэн хариуцлага:1. Сервис үйлчилгээний борлуулалт, маркетинг болон шинэ боломжийг хайх2. Сервис үйлчилгээний борлуулалтын төлөвлөгөө гаргах3. Сервис үйлчилгээний гэрээ хэлэлцээр хийх4. Төслийн үйл явцыг хянах, удирдах

• Боловсрол болон ажлын туршлага1. Мэдээлэл харилцаа холбооны чиглэлээр их, дээд сургууль төгссөн. 2. Харилцаа холбооны салбарт 2 жил ажилласан туршлагатай.3. Англи хэлний ахисан төвшнээс дээш мэдлэгтэй

• Бусад шаарлага:1. Хэлэлцээр хийх ур чадвар болон илтгэл тавих чадвартай 2. Манлайлах болон шийдвэр гаргах ур чадвар 3. Харилцааны ур чадвар.4. Компьютерийн хэрэглээний чадвартай байх

• Ажилд орохыг хүсэгчид дараах бичиг баримтыг бүрдүүлэн S.Saranchimeg@huawei.com имэйл хаягаар ирүүлнэ үү!

1. Өөрийн намтар /CV/2. Дипломын хуулбар3. 1% Цээж зураг

• Ажилд орох өргөдөл хүлээж авах хугацаа:2017 оны 09 сарын 08­ныг дуустал

Хаяг: Монгол Улс, Улаанбаатар хот, Баянгол дүүрэг, Үндсэн Хуулийн гудамж-24 “Рокмон” Бюлдинг, 409тоот.

Харилцах утас: 70110727, 88116687

НЭЭЛТТЭЙ АЖЛЫН БАЙР ТАНД САНАЛ БОЛГОЖ БАЙНАHuawei Technologies LLC

Энэтхэгийн Ерөнхий сайд Н.Моди оролцоогүйгээс л энэ гайхшрал эхэлсэн. Хятад-Пакистаны эдийн засгийн коридор гэгчийг Энэтхэг хүлээн зөвшөөрч чадахгүй байгаагаас бүх юм эхтэй. Энэ хонгил Энэтхэгийн бүрэн эрхт байдлыг бусниулж байна. Кашмирын нэг хэсэг болох Гилгит-Балтистан гэх газар нутагт Хятад, Пакистан хамтран дэд бүтцээ бүтээн байгуулах нь Энэтхэгийн бүрэн эрхт байдалд халдсан хэрэг гэж Энэтхэгийн албан ёсоор үзээд байгаа юм.

Ерөөсөө Хятадын торгоны замын эдийн засгийн бүс, тэнгисийн тор гоны зам гэдэгт Энэтхэгийн эрх баригчид ихэд эргэлзэж байх шиг. Тэр ч бүү хэл Энэтхэгийг ганцаардуулахад чиглэсэн Хятадын хэт дээгүүр санаархал гэх сэтгэлгээ Энэтхэгийн элит дотор ч байна. Хятад нь Пакистанаар дамжиж Энэтхэгийн далай руу нэвтрээд Энэтхэгийг далай талаас нь бүслэх юм гэнэ. Энэтхэг үүнийг нь сөрөөд Энэтхэгийн ба Номхон далайн бүс нутагт идэвхтэй ажиллах шаардлагатай гэж үзэж буй.

Хятад-Бангладеш-Мьянмар-Энэтхэгийг холбох эдийн засгийн

хүү мэт тоглоомын зэвсэг болсоор байна. Түвдийн идэвхтүүнийг дарж номхруулах талаар Хятадын хүссэн хэмжээнд Энэтхэг хэзээ ч ажиллаж байгаагүй.

Энэтхэгийн Сикким, Бутаны хаант улсын хилийн орчимд нутаг дэвсгэрийн маргаантай газар бий. Тэнд 2017 оны зун золтой л байлдчихалгүй тэсч байх шиг. Дакламын тэгш өндөрлөгт (100 орчим хавтгай дөрвөлжин км) Хятад санаархдаг. Энэ бол том биш нутаг. Харьцуулбал Энэтхэгийн Аруначал-Прадеш (100 мянган хавтгай дөрвөлжин км) мужийн дэргэд жижиг нутаг боловч Энэтхэг бас санаархдаг. Аль алин нь манай нутаг гэдэг. Нарендра Моди АНУ-д айлчлал хийгээд хамтарсан мэдэгдэл гаргасны дараахан Энэт хэг тэрхүү Даклам руу цэргээ оруулжээ. Хятад наанаас нь цэргээ дөхүүлэн байршуулжээ. Аль 100 жилийн тэртээ нутгийн феодал ноёд нутаг дэвсгэрээ булаалдан тэмцэлдэж байсны тусгал XXI зуунд соёлжиж гэгээрсэн Хятад-Энэтхэгийн маргааны сэдэв болон өвлөгдөж явна.

Энэтхэг нь чимээгүй хэрнээ нутаг дэвсгэрээ аажим аажмаар тэлж ирсэн. Зүүн өмнөд Азийн хэдэн шүрэн арлыг эс тооцвол Хятад тэгж чадаагүй. Сик кимийн хаант улсыг 1975 онд Энэтхэг өөртөө хавсаргачихсан. Одоо нэг штаб нь. Уртаашаа 7000 хавтгай дөрвөлжин км нутаг, ердөө 100 мянгахан хүн ам. Сиккимтэй хил залгаа Бутан гэж бие даасан улс байна. Тэр жижиг улс далайд гарцгүй, буддын шашинд нэвт мунхарсан, хаант засагтай гэдгийг монголчууд мэднэ. Нийт 40 мянган хавтгай дөрвөлжин км нутагт 800 мянган хүн ард хашигдан аж төрнө. 1949 оны Энэтхэг-Бутаны гэрээгээр Энэтхэг нь энэ жижиг хаант улсын тусгаар тогтнолыг хүлээн зөвшөөрнө, харин гадаад бодлогыг нь Энэтхэг эзэн мэднэ. Тэр хэрээрээ энэ улсын санхүүг Энэтхэг авч явж ирсэн. Нэг тэрбум ам.долларын санхүүгийн тусламж үзүүлсэн.

Харин Дакламын тэгш өндөрлөг бол БНХАУ-ынх гэвэл Бутан өө-рийнх гэсэн. Хэн нь энэ газрыг хянаж байгаа нь тодорхойгүй. Хятад өөрийн Дакламдаа авто зам тавьсан, харин Энэтхэг, Бутан хоёр дагалдуулан хилийн цэргийн нөөц бункер барьсан. Хятадууд 2017 оны зургаадугаар сарын 6-нд тийм хоёр бункерыг нь бульдозердож, хариуд нь Энэт хэг цэргээ хөдөлгөсөн. Одоо тэнд энэтхэгийн 3000 цэрэг бутаны хилчидтэй хамт Хятадыг дурандан байна. Хятад хариуд нь БНХАУ-ын нутаг дэвсгэр-Дак-ламаас цэр гээ гаргахыг Энэт хэгээс хатуу шаардана.

Сикким-Бутаны хоорондын буддист мөргөлчдийн хооронд ч хэрүүл дэгдээд авчээ. Яг энэ үед Н.Моди нь хятадуудын хардсанаар Цагаан ордонд Д.Трамптай хүзүү толгой холбоод сууж байсан

байсан шүү дээ.-Сэргээгдэх эрчим хүчний

зардал олборлох түлшнээс хямд байж чадах уу?

-Нар, салхины эрчим хүчний өртөг нүүрснээс өндөр байсан. Одоо бол хямдарчихсан. Техно-логи, тоног төхөөрөмж нь олширч, зах зээл дээр үнийн өрсөлдөөн явж байна. Тиймээс глобал бизнесүүд өртөг, зардлаа бууруулахад хэрэгтэй гэж үзсэн учраас хошуураад байгаа юм. Ямар ч бизнесийн байгууллага өөрсдөдөө ашиггүй зүйлд байгаль орчин бодож хуйларна гэж байхгүй. Гэтэл манайхан зардал ихтэй, хөрөнгө оруулалт шаардлагатай гээд айгаад байх шиг байна. Байгаль орчны стандарт бол тэр чигтээ зардлыг хэрхэн бууруулах, бага нөөцөөр их үйлдвэрлэл явуулахад чиглэсэн менежментийн бэлэн загвар юм. Эрчим хүчний зардлаа бууруулъя гэвэл ISO 50001, нөөцөө үр ашигтай зарцуулъя гэвэл ISO 14001-ийг нэвтрүүлэх хэрэгтэй. Аль аль нь бизнесийн үйл явц, шат дамжлага бүрд зардал хэмнэхэд чиглэдэг юм.

-Энэ стандартыг Монголд амжилттай хэрэгжүүлж байгаа компани хэр олон байгаа вэ?

-10 гаруй бий. Ихэнх нь үйлд вэрлэгч. “Улаанбаатар буян” зэрэг үйлчилгээний ганц нэг бай гууллага бий. Хөрс бага бохир дуулдаг, газар хэмнэдэг, зуух нь шүүлтүүр сайтай тул агаар ч бага бохирдуулдаг юм билээ.

Бас АПУ компани ISO

14001-ийг хэрэгжүүлээд хоёр сумын хэрэгцээтэй тэнцэхүйц эрчим хүч хэмнэсэн. Энэ менежментийг хэрэгжүүлэхэд гаргасан зардлаа 10 жилийн дотор нөхнө гэж тооцож байсан. Гэтэл хоёр жилийн дотор хэмнэлтээрээ нөхсөн. Үлдсэн найман жилийнх нь ашиг болж байна гэсэн үг. Үйлдвэрийн тоног төхөөрөмжөө цагт нь унтрааж, асааж, усны хэрэглээгээ хянасан байгаа юм. Нийслэлийн захиргаа бас эрчим хүчинд хэмнэлттэй гэрэлтүүлэг хийснээр сард 16 сая төгрөг хэмнэдэг шүү дээ.

-Байгальд ээлтэй бизнес гэхээр Монголын хувьд хэдэн жилийн дараа л ярих асуудал мэтээр хүмүүс ойлгодог. Гэтэл энэ бол хүн бүрээс хүчин чар-майлт шаардах ажил гэдгийг ямар үндэслэлээр тайлбарлах уу?

-Ногоон бизнесийг дэмжиж, хүрэн бизнесийг шахах хөшүүргүүд санхүүжилтээс эхлээд хөдөллөө. Яваандаа татварын систем рүү орох байх. Бас нүүрс, ямаанд татаас өгөхөө болих биз ээ. Бас орон

ЗГМ: Зочин

2017.09.05, МЯГМАР ~ №167 (713) 5ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

Ногоон бизнесийг дэлхийн орлогын 80 хувийг бүрдүүлэгчид дэмжиж байна

Эрчим хүч, барил-гын сал барыг но гоон болгох

хө шүүр гүүд ажил -лаж эхэллээ

боломж хумигдана гэж ойлгох хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл, сүүлд эдийн засгийн өсөлтөд жин дарсан экспортын тулгуур түүхий эд маань эрсдэлд орлоо. Гэтэл нүүрсний худалдан авалт нэмэгдсэн шалтгаан нь Хятад улс нүүрсний 1000 уурхайгаа хаасан. Мөн өнгөрсөн жил нөхөн сэргээгдэх эрчим хүч-ний нийлүүлэлтээ 16 хувиар нэмэгдүүлсэн. Хятад хүр тэл ногоон эдийн засгийн өөрч-лөлтөд ийм амбийцтай оролцож байгаа юм. Үүнээс болж манай эдийн засагт өсөлт бий болсон.

Яг үүнтэй адилхан хүрэн биз не сүүд шахагдах цаг хаяанд иржээ. Тиймээс бид болоод бай-гаа үйл явцтай эртнээс танилцаж, энэ талаар мэдлэгтэй байж олон улсын зах зээл дээрх байгаа мөнгөний урсгалыг эх орондоо татах боломжтой.

-Гэхдээ Д.Трампын Засгийн газар Парисын хэлэлцээрээс гарна гэдгээ зарласан шүү дээ?

-Эрдэмтдийн 95 хувь нь дэлхийн дулаарал бол бодитой гэдэгтэй санал нэгдсэн. Үүнээс зөрж байгаа бол орчин үеийн шинжлэх ухааны эсрэг, эсвэл ойлгодоггүй, магадгүй хүлээн зөвшөөрдөггүй гэсэн үг. АНУ-ын Ерөнхийлөгч хэлэлцээрээс гарах мэдэгдэл хийсэн ч зөрүүлээд Ap-ple, Facebook, Gap зэрэг дэлхийн орлогын 80 хувийг бүрдүүлдэг бизнесийн 365 компани нийлж Ерөнхийлөгчдөө шахалт үзүүлж эхэллээ. Мөн Нью-Йорк хотын дарга Майкл Блумберг ч Ерөн-хийлөгч байсан, байгаагүй дэл хийн дулааралтай тэмцэнэ гэдгээ мэдэгдсэн. Тэгэхээр энэ тэм цэлд хувийн хэвшлийн асар их дэмж лэг орж ирж байна шүү дээ.

Эдгээр компани, хотын ихэнх нь RE 100 хөтөлбөр буюу үйл ажиллагаагаа 100 хувь сэргээгдэх эрчим хүчээр хангахаар зорьж байна. Португали, Швед, Германы хотууд ч нэгдсэн. Үндсэндээ 100 хувь эрчим хүчний зардалгүй улс, компани болно гэсэн санаа л цаана нь яваад байна. Эрчим хүчний зардалтай улс, зардалгүй улс өрсөлдөхөд бүтээгдэхүүний өртгийн хувьд урт хугацаанд хэн нь хожих нь ойлгомжтой байгаа биз. Энэ давалгааны цаана үнэгүй эрчим хүчээр өөрсдийгөө хангах мөнхийн хөдөлгүүр бий болох юм.

-Эрчим хүчний салбарт хамгийн амбийцтай нь Tes-la байх шиг байна. Бараг сарын өмнө Невадагийн цөлд нарны эрчим хүчний асар том байгууламж нээлээ?

-Тийм шүү. Аварга үйлдвэ-рийнхээ эхний хэсгийг нээсэн. Ийм хэмжээний 100 үйлдвэр ажиллуулахад л дэлхийн эрчим хүчийг тэр чигт нь хангана гэсэн шүү дээ. “Before the flood” кинонд Леонардо ди Каприо “Ердөө 100-г л байгуулчихад болоо юм уу” гээд л гайхаад

Д.Бум-Эрдэнэ: Уур амьсгалын өөрчлөлт бол санхүүжилт босгох боломж

1Харин дулаан алдагдлаа

бууруулж чадвал эрчим хүчний хэрэглээгээ хоёр дахин хэмнэх боломжтой. Тиймээс цахилгаан станц нэмж барих нь эрчим хүчний илүүдэл бий болгож, хүлэмжийн хий үүсгэнэ гэж үзжээ. Тэгэхээр санхүүжилт эхний ээлжинд энэ зүгт чиглэнэ гэсэн үг.

2015 онд Парис хотноо дэлхийн 196 орон уур амьсгалын өөрчлөлттэй тэмцэж, хүлэмжийн хийг бууруулахаар нэгдсэн. Үүний хүрээнд Уур амьсгалын сан байгуулж, жил бүр 100 тэрбум ам.долларын санхүү-жилт босгохоор тохиролцсон. Хүлэмжийн хийг бууруулах аливаа үйл ажиллагааг энэ сан-гаас дэмжихийн зэрэгцээ уур амьс галын өөрчлөлтөд хамгийн их өртөж байгаа орнуудад сан-хүү жилт олгохоор болсон юм.

-Бизнесээ ногооруулах ямар бодит шаардлага байгаа вэ?

-Энэ зун хүндхэн боллоо. Бороо орсонгүй, зуны улирал цагтаа болохгүй байна. Гэсэн атлаа бороо саяхнаас асгараад эхэллээ. Мөн Харви хар салхины улмаас АНУ 160 тэрбум ам.дол-ларын буюу түүхэнд байгаагүй их хохирол амслаа. Өнгөрсөн жил Европ тэр аяараа үерт автсан. Гэтэл энэ бүхэн уур амьсгалын өөрчлөлтийн анхан шатны л шинж тэмдэг.

Дэлхийн хоёр туйлын хойд талынх нь 2040 он гэхэд хайлж дуусна гэсэн тооцоо бий. Хэрэв тэгвэл туйлаас ирсэн хүйтэн агаар экваторын бүсэд мөргөлдөж үүсгэдэг байсан агаарын урсгал зогсонги байдалд орж, дэлхий маань хүлэмж шиг халуун бүгчим болно. Туйлын мөс хайлж, наанадаж нэг цунами болоход л эрэг дагуух нутгуудаас их хэмжээний дүрвэлт бий болно. Гэтэл ганц Сирийн дүрвэгчдээс болж “би, чи хаана байна” гээд бөөн юм болсон шүү дээ. Энэ бол бизнесийн эрсдэл, эдийн засгийн хямралаас илүүтэй хүн төрөлхтний оршин байх, эсэх тухай асуудал. Дэлхийн олон орон нэгдэж, мөнгөө нийлүүлээд тэмцэх гол шалтгаан бол энэ юм.

-Энэ эрсдэл манайд байгаль, цаг уурын үзэгдлээс гадна ямар байдлаар буух бол?

-Бид гаднын зээл, хөрөнгө оруулалт авахгүйгээр ажил хийж чаддаггүй. Дэлхийн 400 гаруй хөрөнгө оруулалтын сан хүлэмжийн хийг бууруулах чиглэлд нэгдчихлээ. Ийм байхад нүүрсний салбарт гаднын хөрөнгө оруулалт татах

рахын хэрээр үр хүүхдийнхээ ирээдүйд гай болохооргүй бизнесийг дэмжиж, худалдан авалт хийе гэх хандлага өндөр хөгжилтэй орнуудад 60-70 хувь болсон байна. Уг нь барааны шошгыг хараад л үйлдвэрлэлийн мөчлөг ой тасдаад байна уу, аль эсвэл хаа нэгтээ байгаль сүйтгээд байгаа юм биш биз гэдгийг мэддэг байх хэрэгтэй.

Эрчим хүчний хэмнэлттэй ламп, таримал модоор үйлдвэр-лэсэн цаас зэргийн мэдээлэл шошгондоо байдаг. Харамсалтай нь, манайд хэрэглэгчийн мэдлэг тааруу тул одоохондоо энэ асуудал орхигдоод байна. Уг нь цахилгааны тарифыг нэмнэ гэж сүрдүүлэхийн оронд мэдлэг түгээж, дулаан алдагдал, эрчим хүчний үрэлгэн хэрэглээг бууруулах ёстой. Сайн дурын зарчим ажиллахгүй бол хө-шүүр гүүдээ хэрэглэж, ус, цахил гааны үнэ нэмэхээс өөр аргагүй. Үүнд хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудын нийгмийн хариуцлага ч яригдах ёстой.

-Байгууллагуудад маркетин-гаа ногооруулах ямар боломж байгаа юу?

-Levi’s брэндийн жинсийг бид мэднэ. Нэг ширхэг өмдний материал боловсруулахад 42 литр ус зарцуулдаг, будаг нь байгальд хортой талаар баримтат кино гарч, ихээхэн хэмжээний шүүмжлэлд өртсөн. Гэхдээ waterless буюу бага ус хэрэглэх технологийг инновацид нэвтрүүлсэн. Одоо Levi’s 501 загвар нэг литр ч хүрэхгүй усаар бүтдэг. Өөрөөр хэлбэл, байгаль орчинд ээлтэй эл үйлдлийнхээ төлөө усны зардлаа 96 хувь багасгасан гэсэн үг.

Дэлхий дахин 2025 он гэхэд усны нөөцийн хомсдолд гуравны хоёр нь орох гээд байна. 2020 он гэхэд Улаанбаатар хот усаа хангаж чадахгүй болно гэх тооцоо бий. Ийм байхад хэн ч гэсэн усаа хэмнэсэн сонголт хийнэ шүү дээ. Тиймээс зар сурталчилгаанд үүнийгээ тус-гана гэсэн үг. Тухайн бизнес нийгмийн тулгамдсан асуудалд хэрхэн хариу өгч байгаа вэ гэдгийг худалдан авагчид хардаг болсон. Тиймээс компаниуд технологийн шинэчлэл хийж үүнийг сурталчилах сонир-холтой байгаа хэрэг. Энэ бол бүтээгдэхүүний брэндинг хийхэд асар их нөлөөтэй юм. Яагаад автомашины зах зээлд дөнгөж саяхан орсон Tesla АНУ-ын зах зээлд Mercedes Benz-ээс тав дахин их буюу 25 мянган ширхэг автомашин борлуулж чадсан юм бэ. Ногоон бизнес бол зардлыг бууруулаад зогсохгүй брэндийн нэр хүндэд ийм ач тустай байна гэдгийг харуулж байгаа. Монголд ч гэсэн удахгүй ийм л болно.

Мөн Starbucks, Ikea-ийн нийг-мийн хариуцлагын хүрээнд гэхэд эрчим хүчээ бууруулсан, хог хаягдлаа дахин боловсруулсан талаар тайлагнадаг. Starbucks гэхэд Руанда, Танзанид органик тариалалтаар кофегоо ургуулдаг. Хөрс доройтуулахгүй, нутгийн ард иргэдийн амьдрал ахуйд нь нэмэртэй гээд энэ брэндийн нэр хүнд өндөр. Бас бүтээгдэхүүн нь ч тансаг амттай. Ийм олон давуу тал байгаа юм.

-Өнгөрсөн жил та “Ногоон бизнесийн ДНК” форум зохион байгуулж байсан. Энэ ажил үргэлжлэх үү?

-Үргэлжилнэ. Бас өргөжинө. Арваннэгдүгээр сарын сүүлээр томоохон бизнес эрхлэгчдэд зориулан “Ногоон бизнес форум”-ыг хоёр дахь жилдээ зохион байгуулна. Мөн удах-гүй Швейцарийн хөгжлийн агентлагийн Тогтвортой амьд ралын боловсрол төсөл, БОАЖЯ-тай хамтран Улаан-баатар хотын бизнесийн бай гуул лагуудад байгаль орч ны менеж ментийн сургалт явуулна. Бас Дархан, Эрдэнэт, Хөвс гөл, Хэнтий, Сэлэнгэ аймагт менеж-ментээ яаж ногоон болгох, хэмнэлт хэрхэн бий болгох гарцыг хэлж өгнө.

нутаг ч гэсэн хамгийн анхны нөхөн сэргээгдэх эрчим хүчээр өөрийгөө хангадаг суурин гэж амбийцлаж болно. Дэлхийн банкны хөтөлбөрөөр малчид нь нөхөн сэргээгдэх эрчим хүчээр цахилгаанаа хангаж байгаа. Тэгэхээр аймгийн төвийн нүүрсний бага зэргийн хэрэглээгээ л нар, салхиар орлуулчихад дэлхийгээс мөнгө босгох боломж байгаа юм. Энэ боломжийн төлөө зүтгэх хэрэгтэй.

Нөгөө талаас, Монгол бол байгаль орчны асуудал тул-гамд сан орон. Онгон зэрлэг, хөндөгдөөгүй байгальтай гэж ярьдаг. Гэтэл нийт газар нутгийн 80 хувь цөлжиж байна. Дэлхийн усны бага нөөцтэй 22 орны нэг. Улаанбаатар хот 2025 он гэхэд усны хэрэгцээгээ хангаж дийлэхгүй болно. Бэлчээрийн даац хоёр дахин хэтэрсэн. Хүүхдийн зулай шиг нимгэн хөрстэй. Ой модны нөөц маш бага. Нийслэлд хөрс, агаарын бохирдол гамшгийн хэмжээнд хүрсэн. Уур амьсгалын өөрчлөлт дэлхийн дунджаас манайд гурав дахин эрчимтэй явагддаг. Хүмүүс аялахдаа Сэлэнгэ, Хөвсгөл, Булган гээд ихэвчлэн сайхан байгальтай газраар аялдаг тул Монголыг ногоон хэвээрээ гэж ойлгоод байна.

-Ногоон бодлогыг дэмжих эрх зүйн орчин хэр зэрэг бүрдсэн бэ?

-Нэлээд чухал хуулиуд батлагдсан. Сая батлагдсан Хог хаягдлын тухай хууль байна. Мөн Эрчим хүчний хэмнэлтийн тухай хуультай. Ус бохирдуулсны төлбөрийн тухай хууль одоо яригдаж байгаа. Үүнээс илүүтэйгээр олон нийтэд ойлголт өгөх, үйлдвэр аж ахуйн нэгжид, бизнесүүдэд ногоон зээлд хамрагдах боломж, гарцыг хэлж өгөх, уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицохын тулд яах ёстой талаар мэдээлэл их хэрэгтэй байна. Өндөр хөгжсөн орнуудад худалдан авалт нь хүртэл ногоон болоод байна шүү дээ.

-Монголд аль салбарт биз-нес эрхлэгчид ногоон болох боломж өндөр байна вэ?

-Зээл, хөрөнгө оруулалтаа харах юм бол эрчим хүчнийхэн хурдтай ногоорч болохоор байна. Мөн дулааны алдагдал багатай барилгын шийдэл байгаа бол барилгынхан гээд хүлэмжийн хийг бууруулахад чиглэсэн аливаа үйл ажиллагаа илүү их боломжтой. Цаашдаа ус хэмнэлт, хог хаягдал дахин боловсруулах салбарынхныг дэмжих байх.

-Өндөр хөгжилтэй орны худалдан авалт нь хүртэл ногоон болчихлоо гэж та хэллээ. Монголд хэрэглэгчийн сэтгэл зүй хэр зэрэг бэлтгэгдсэн бэ. Ногоон худалдан авалт хийхийн тулд сонголтоо юунд үндэслэх вэ?

-Хэрэглэгчийн амьдрал сайж-

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

6 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2017.09.05, МЯГМАР ~ №167 (713)

Амьд ертөнц

Шоргоолж газар тариалан, “мал аж ахуй” эрхэлдэг

Б.Баярмаа@bayarmaaZGM

Хатан шоргоолжны “эзэнт гүрэн”

ЖАГСААЛТ СОНИН ХАЧИН

Хамгийн аюултай ноход

“Ярьдаг” халимын сүрэг

Forbes сэтгүүлээс дэлхийн хамгийн аюултай нохдын жаг-саалт гаргажээ. Уг жагсаалтын эхэнд “зодооны” гэсэн хочтой питбулл нохой орсон байна. АНУ-д гэхэд нохойд хазуулж, гэмтсэн тохиолдлын тал хувийн хариуцлагыг ийм үүлдрийн но-ход үүрдэг аж. Тус улсад 1982 оноос хойш питбулл нохой хүн рүү дайрсан 3000 гаруй, ноцтой гэмтэл учруулсан 365 тохиолдол бүртгэгджээ.

Жагсаалтын хоёрдугаарт, рот вей лер бичигдсэн байна. Гер ман чууд ротвейлерийг 1800 оноос хойш ан хийлгэж,

Карибын тэнгисийн Домника арлын ойролцоо нутагшдаг ка ша лот халим бусад сүргээр амь дардаг амьтдын адил дотроо нарийн зохион байгуулалттай. Энэ сүрэгт 1000 км-ын зайд амьдардаг хэдэн зуун гишүүн бий. Харин Номхон далайд мян га, түүнээс ч илүү гишүүнтэй аварга сүргүүд байдаг аж.

Нас бие гүйцсэн кашалот 20.5 метр урт, 57 мянган кг жин тэй. Биеийнхээ гуравны нэгтэй тэнцэхүйц том толгойтой, тархи нь долоон кг хүрдэг байна. Хамгийн том тархитай энэ загас бусдаас онцгой. Тэд хэдэн мянган км үргэлжлэх хол зайнаас ч бие биеэ олдог. Эх загас нь далайн гүн рүү 3000 метр хүртэл шумбаж

цаг даа, хүчний байгууллагад сургаж авдаг болсон. Тус жаг-саалтад ротвейлерийн дараа бичигдэж буй Сибирийн хаски нь үнэнч, эелдэг зантай боловч эзнээсээ бусдад халтай. Харин дөрөвдүгээрт, Германы анч но хой буюу овчарк орж байна. Овчарк аливааг сурахдаа сайн, дуул гавар тай ч бас догшин байж чаддаг. Жаг саалтын тавдугаарт, чонын эрлийз орсон байна. Чоно болон нохойн ДНК 99 хувь ижил гэж үздэг. Гэхдээ чонын эрлийз нох дын хувьд байгалийн догшин ширүүн зан чанар нь давамгай, хүн рүү дайрах магадлал өндөр

ан хийдэг бөгөөд гэр бүл, зул-загуудаасаа төөрнө гэж үгүй. Жилд хэд хэдэн удаа сүргээрээ цугларч, бусад үед нь бүлээрээ тасарч явна. Тэд ийнхүү захгүй далайд нэгнийгээ хэрхэн олдог нь эрдэмтдийн анхаарлыг татжээ. Уг сүргийг Данийн их сургуулийн эрдэмтэд 10 гаруй жил судалсны эцэст холбоо тогтоодог “хэл”-ийг нь олсон байна. Кашалот халим бүр тагнайгаа таших мэт чимээ гаргадаг. Энэ нь яг л хүний хоолойн өнгө давтагддаггүйтэй адил өөр хоорондоо адилгүй. Үүнийг судлаачид халимын код гэж нэрлэжээ. Тэд халимууд хамт байхдаа гаргаж буй дуу авиаг зургаан жилийн турш судалсан юм байна.

С.Батсайхан / ЗГМ©

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

ТЭЖЭЭВЭР АМЬТАД ХЭРХЭН

ҮРЖДЭГ ВЭ?

Хугацаа Нохой Муур

1 жил 16 12

2 жил 128 67

3 жил 512 376

4 жил 2,048 2,107

5 жил 12,288 11,801

6 жил 67,000 66,088

Үржил хаах мэс засал хийгээгүй тохиолдолд

байдаг аж. Хэрэв дээрх үүлдрийн нохдыг

гэртээ тэжээж байгаа бол түүнтэй харьцахдаа нарийн дэг тогтоох ёстойг мэргэжилтнүүд хэлж бай на. Нохдын хувьд зэрэг зиндаа, дэглэм хамгийн чухал. Хэрэв тэд эзнээ өөрийнхөө удир-дагч гэж үзвэл түүнд ямагт үнэнч байж, гэм хор учруулдаггүй. Ха-рин өөрийгөө эзнээсээ ямар нэг талаараа илүү гэж үзвэл халдах магадлалтай байдаг аж.

Ийм нөхцөл үүсгэхгүйн тулд эзэн нь удирдагч, нохой нь түү ний тушаалыг үг дуу гүй бие-лүүл дэг “цэрэг” байх нь чухал. Ту хайл бал, нохойгоо салхи луу-лах даа түүнийг хүссэн газар руу явуулал гүй, өөрөө хөтөлж явах хэрэгтэй. Нохой эзэнтэйгээ зэрэгцэж, эсвэл хойно нь дагаж явбал зөв харилцаа үүссэн гэж үздэг байна. Мөн хэзээ ч нохойтойгоо буйдан дээр зэрэгцэн хэвтэж болохгүй. Үнсэж бүр ч болохгүй. Ийм тохиолдолд тэд эзнийгээ өөртэйгөө нэг зиндааных гэж бодох, заримдаа өөрийгөө илүү гэж үздэг байна. Ноход бусдад ая тал засах үедээ хошууг нь долоодог. Хэрэв эзэн нь үнсвэл мөн л өөрт нь тал засаж байна гэж ойлгодог аж.

Кашалот нь амьдралынхаа гуравны хоёрыг далайн гүнд өнгөрүүлдэг. Тэрчлэн дэлхий дээрх хам гийн гүн шумбадаг хөхтөнд тооцогддог аж. 3000 метрийн гүн рүү хялбархан шумбаж, нэг амьсгаагаар 90 минут хүртэл байдаг. Харин бусад төрлийн халим 400 метр орчим шумбаж, 35 минут хүртэл амьсгаа авахгүй байж чаддаг аж. Хүнээс ойролцоогоор мянга дахин хүнд жинтэй энэ халим 70 гаруй насалдаг. Дөрвөн метр урт, 1000 орчим кг жинтэй төрдөг юм байна. Эм кашалот 7-13, эр нь 18 нас хүрч байж нас бие гүйцнэ. Мөн эр кашалот 50 нас хүрэхэд биеийн өсөлт нь бүрэн дуусдаг аж.

Ухаалаг, нэгдмэл, нийгэмш-сэн. Энэ бол хүнээс гадна шор гоолж ны гэр бүлд тохирсон то дор хойлолт. Хөл дор энд тэндгүй харагддаг шор гоолжийг нарийн судалбал амьдралын маш өвөрмөц төрх, нийгмийн зохион байгуулалтыг олж харна. Бид гаднаас нь хараад хар, улаан, нисдэг шоргоолж л гэж ялгадаг. Харин дэлхийд нийт 15 мянга гаруй зүйл шоргоолж бий. Үүнээс 72 зүйл нь Монгол оронд амьдардаг. Хамгийн бага нь хоёр мм орчим урттай бол том нь хоёр см хүрнэ.

Шоргоолж амьдрах чадварын хувьд маш сайн тул Антарктид тивээс бусад бүх газарт тархсан. Тухайлбал, Монголд орны говь цөл, хангай, тайга зэрэг бүхий л байгалийн нөхцөлд амьдардаг.

Энэ амьтныг маш олноороо, бүлээрээ амьдардгийг бид мэднэ. Төрөл зүйлээсээ хамаарч нэг үүрэн дэх шоргоолжны тоо янз бүр. Заримдаа нэг үүрэнд эх хатан шоргоолжноос гадна өөр цөөнгүй хатан шоргоолж хамт амьдрах тохиолдол бий. Хатан шоргоолж олон байх тусам бүлийн тоо нэмэгддэг. Ийм олон “хатан”-тай үүрэнд

10 сая орчим шоргоолж байдаг аж. Улаанбаатар хотын Тэрэлж ууланд гэхэд өргөнөөрөө 2-3 метр, өндрөөрөө 1.5 орчим метр том үүр тааралддаг байна.

Шоргоолжны нийгэм дотроо эртний Энэтхэгтэй адил давхарга буюу кастад хуваагддаг. Хамгийн дээд “каст” нь хатан шоргоолж. Үүний дараа эр нь ордог бол ажилчин шоргоолж хамгийн доод буюу гурав дахь “каст”-ыг бүрдүүлдэг байна.

Тэдний ажил үүргийн ху-

ваарь маш нарийн зохион байгуулалттай бөгөөд бүгд ажлаа үнэнчээр хийдэг. Шоргоолж биеийнхээ жингээс 20 дахин их идэш, тэжээл болон бусад зүйлийг чирдэг. Харин амаараа 10 дахин хүнд зүйлийг зууж явах чадалтай. Шоргоолжны хүч чадлын нууц нь тэдний биеийн бүтэцтэй холбоотой юм. Бусдаасаа том хэвлий хэс-гээ газарт тулан хөшүүрэгдэж өргөдөг. Микроскопоор том-руулан харвал чээж нь маш хүчирхэг, эрүү нь маш олон шүдэлбэртэй байдаг аж.

Аварга үүрийг авч явдаг ажилчин шоргоолжууд бүгд эм хүйстэй. Өндөг, авгалдай байхдаа хоол тэжээл дутагдсан нь ажилчин, хангалуун бойжиж өссөн нь хатан шоргоолж болдог аж. Хамгийн эрх мэдэлтэй хатан шоргоолжны амьдралын тойрог тун сонирхолтой.

Эр болон хатан шоргоолж хоёул үржилд орсныхоо дараа үүрнээсээ нисдэг. Эр нь тэр дороо үхдэг бол хатан шоргоолж үүр болох тохиромжтой газар олж өндөглөнө. Дараа нь далавчаа тасдаж, далавчийг хөдөлгөж байсан булчингаас ялгарч буй шингэнээр авгал-дайгаа тэжээдэг.

Хатан шор гоол жинд шинжлэх ухааны тайлж чадаагүй нэг нууц бий. Тэд амьдралдаа ганц удаа үржилд ордог бөгөөд эр бэлгийн эсийг насан туршдаа хадгалж, үржлийн хугацаа болоход түүнийгээ ашиглаж, үр тогтоодог байна.

ШОРГООЛЖНЫ АЖ АХУЙ

Анхны хэдэн өндгөөс гарсан авгалдайнууд бүгд ажилчин болох бөгөөд үүрийг засаж янзлах, хамгаалах, бусдыгаа тэ жээх үүрэг хүлээдэг байна. Том биетэй нь үүрээ дайснаас хамгаалдаг бол дунд зэрэг нь гаднаас идэш, тэжээл түүж авчирдаг. Жижиг нь үүрээ цэвэрлэх гэх зэрэг дотоод ажил хийдэг аж.

Хамгийн сонирхолтой нь, шор гоолжнууд аж ахуй эрхэл-дэг. МУИС-ийн Биологийн тэн химийн багш, дэд профессор У.Айбек “Шоргоолжийг хүн-тэй зүйрлэвэл мал аж ахуй, газар тариалан эрхэлдэг. Шор-гоолжнууд ургамлын бөөсийг яг мал маллаж буй мэт хариулдаг. Ургамлын бөөс нь маш нимгэн арьстай. Үүгээр бусад махчин шавж хооллох маш дуртай байдаг. Харин шоргоолж тэднийг цуглуулан хашаанд хийж, махчин шавжуудаас хамгаалдаг. Өглөө ургамал, эсвэл модны орой руу ургамлын бөөсийг туугаад гарна. Тэд ургамал дээр гараад шүүсийг нь сорж, хэвлий хэсэг нь томордог. Харин шоргоолж хэвлийг нь сахлаараа гижигдмэгц ургамлын бөөсний хойд сүвээс чихэрлэг шингэн ялгардаг юм. Үүнийг нь шоргоолж амандаа хийгээд хурааж авдаг” гэлээ.

Шоргоолжны үүрэнд ургам-лын шүүсийг хадгалдаг тусгай шоргоолж гэж бас бий. Ажилчид амандаа хураасан шүүсээ тэдэнд өгдөг учраас гэдэс нь сав шиг томорсон байдаг аж. Орой

болоход малчид үхрээ туудаг шиг ургамлын бөөсөө тууж, үүрэн дэх хашаандаа оруулдаг нь тун гайхмаар.

Түүнчлэн, шоргоолж мөөгний аж ахуй эрхэлдэг. Үүрэн дотроо газрыг хагалж, хөрсөнд жижиг навчуудыг тасалж тавина. Ингэж бордсон талбайд жижиг мөөг ургуулдаг юм байна. Үүнийгээ яг л тариа, ногоо шиг арчилна, усална. Мөөг ургаж гүйцсэний дараа хураан авч хатаагаад, өвөл иддэг аж. Шоргоолж ихэнхдээ уураг буюу амьтан, ургамлын үлдэгдлээр хооллодог. Мөн глюкоз буюу сахрын уусмал тэдний гол “зоог”.

Манайх шиг дөрвөн улиралтай оронд ихэнх шоргоолж “ичдэг”. Ичнэ гэдэг нь харьцангуй идэвх-гүй байдалтай болно гэсэн үг.

Гэвч манай орны говь, цөлд таа ралддаг зүйл болох messor ичдэггүй. Тэдний биеийн хэмжээ нь 1.8 см буюу нэлээд том биетэй. Газрын гадаргаас доош зургаан метр гүнд буюу хоёр давхар байшинтай тэнцэхүйц нүх ухаж, үүрээ байгуулдаг. Ингэснээр үүр нь газрын хөлдүү хэсгээс доош байрлах тул өвөл ч идэвхтэй амьдардаг юм байна.

ЭКОЛОГИЙН ЭМЧЭнэ ажилч, хичээнгүй амьтны

байгалийн эко системд хүргэн тус их. Үүрээ ухахдаа газрын гүн дэх хөрсийг дээш нь гаргаж, эргүүлж байдаг. Мөн газрын гадаргуу дээрх ургамлын үр, амьтны сэг зэм, өвсийг үүртээ авч ороод газрыг сийрэгжүүлдэг. Ингэснээ хөрсөнд ялзмаг бий болж, газар эрүүлжиж байдаг аж. Сонирхолтой нь, нэг га талбай дахь шоргоолжны биомасс нь нэг тонн орчим. Өөрөөр хэлбэл, нэг га талбайн бүх шоргоолжийг цуглуулаад жинг нь хэмжиж үзвэл нэг тонн татдаг. Ингэж тооцвол, нэг га талбайн хөрсийг нэг тонн шоргоолж “эргүүлж” байна гэсэн үг. Харин нэг га талбай дахь арслангийн жин 450 орчим кг гэж тооцдог юм байна.

Хавар ичээнээсээ гарсан шор-гоолж ойн хөнөөлт шавжууд болох хүр хорхой, хүр эрвээхийн авгалдайг түүж иддэг. Зарим том бүл өдөрт нэг сая хортон шавж идэх нь хэвийн үзэгдэл. Тиймээс шоргоолж их байх тусам экологийн хувьд цэвэр, онгоноороо байх нөхцөл бүрддэг хэмээн судлаачид үздэг аж.

• Олон “хатан”-тай үүрэнд 10 сая орчим шоргоолж байдаг.

• Тэрэлж ууланд гэхэд өргөнөөрөө 2-3 метр, өндрөөрөө 1.5 орчим метр том үүр тааралддаг байна.

• Нэг га талбайн бүх шоргоолжийг цуглуулаад жигнэж үзвэл нэг тонн татдаг.

statista.com ©

лэлтээс гараагүй байгаа аж. Тиймээс сурах бичиг хэзээ хэвлэлтээс гарах талаар Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан спортын яамны Ерөнхий боловсролын бодлогын газрын мэргэжилтэн Р.Балжиннямаас тодрууллаа.

-Энэ жил ерөнхий боловс-

ролын сургуулийн I-X ангийн нийт хэчнээн сурах бичиг хэвлүүлж байгаа вэ?

-Бага ангийн сурагчдын өсөлт, бууралтаас шалтгаалан энэ жил нөхөн хангалтаар нийт 20 нэр төрлийн 600 мянган сурах бичиг хэвлүүлсэн.

Харин дунд буюу VI-IX ангийн 20 нэр төрлийн, ахлах

• Дунд, ахлах ангийн 45 нэр төрлийн сурах бичгийг шинэчлэх шаардлагатай.

• Бага ангийн 20 нэр төрлийн 600 мянган сурах бичиг хэвлэгдсэн.

• Сурах бичгийн үнэ1300-4500 төгрөгийн хооронд байна.

Тендерт будлиан гарснаар сурах бичиг тодорхойгүй хугацаагаар хойшлогджээ

Г.Оюунтөгс@oyuntugsZGM

Сурах бичиг хэвлэлтээс гарах болоогүй

ангийн 48 нэр төрлийн тус бүр 600 мянга орчим сурах бичиг хэв лүүлэхээр хэвлэлийн ком-паниудад эхээ өгчихсөн байгаа. Өнөөдрийн байдлаар бага болон дунд ангийн сурагчдын сурах бичиг тараагдсан. Харин ахлах ангийн сурах бичиг хэвлэлтээс хараахан гараагүй байна.

-Ахлах ангийн сурах бичиг хэзээ хэвлэлтээс гарах вэ?

-Уг нь Ц.Дамдинсүрэнгийн Монгол хэлний дүрмийг ашиг лаж ирсэн. Гэтэл хэв-лэлийн компаниуд энэ жур мыг мөрдөөгүйгээс үг, үс гийн зөрүү гарахаас гадна зарлагдсан тендерт маргаан үүсэж, Сангийн яам тендерийг татан авч шалгаж байгаа. Одоогийн байдлаар су-рах бичиг хэзээ хэвлэлтээс гарах нь тодорхойгүй байна.

-Энэ сард багтаж ахлах ангийн сурагчдын сурах би-чиг хэвлэлтээс гарах уу?

-Одоогоор тодорхой хариу гараагүй байна. Тендерийн шалгалтын дүн хэзээ дуусна тэр цагт хэвлэлтээс гарч, тараагдах байх.

Нийслэлийн хэмжээнд 2017-2018 оны хичээлийн жилд тө рийн өмчийн 136, төрийн бус өмчийн 105 сургуульд бага ангид 139226, дунд ангид 72940, ахлах ангид 37427 нийт 249593 хүүхэд суралцахаар бүртгэгдсэн. Тэгвэл энэ жил бага анги буюу I-V ангийн сурах бичгийг төрөөс зардлыг нь хариуцаж, өнгөрсөн зургадугаар сард нийслэл болон хөдөө орон нутгийн ерөнхий боловсролын сургуулиудад хүргүүлсэн. Харин дунд болон ахлах ангийн сурагчдын сурах бичиг өнөөдрийг хүртэл хэв-

ХЭЛЭЛЦҮҮЛЭГ

Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн үндэсний хөтөлбөрийг батлуулна

боловсролын сургуулийн сурах бичгийг хэвлэхээр болсон.

-Энэ хичээлийн жилд судлах сурах бичигт өөрчлөлт орсон уу?

-Бага ангийн сурах бичигт өөрчлөлт ороогүй. Харин дунд, ахлах ангийн 45 нэр төрлийн сурах бичгийг шинэчлэх шаард лагатай байгаа. Үнийн хувьд ч гэсэн өөрчлөлт ороогүй.

-Сурах бичгийн хэвлэлтэд хэчнээн төгрөгийн хөрөнгө зарцуулсан бэ?

-Энэ жил I-XII ангийн сурах бичигт нийт дөрвөн тэрбум төгрөг зарцуулаад байна. Дунд, ахлах ангийн сурах бичигт зарцуулах хөрөнгийн 40 хувийг төрөөс гаргасан. Харин үлдсэн хувийг борлуулалтын орлогоос олно.

-Сурах бичгийн үнэ нэмэгд-сэн үү?

-Үнийн хувьд хэвээр байгаа. Ерөнхийдөө бүх ангийн су-рах бичгийн үнэ 1300-4500 төгрөгийн хооронд хэлбэлзэж буй. Дундаж үнэ нь 2700 төгрөг гэсэн үг.

ЗГМ: Нийгэм

2017.09.05, МЯГМАР ~ №167 (713) ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 7

ЗГМ: ТОДРУУЛГА

Нийт дөрвөн тэрбум төгрөг

зарцуулаад байна

ЗГМ ТОВЧХОН

Улсын хэмжээнд өнгөрсөн жилийн байдлаар нийт 100993 хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн байдаг аж. Үүнээс есөн мянга гаруй нь хөдөлмөр эрхэлдэг гэсэн тооцоо бий. Эдгээр иргэдийн хөдөлмөрийн оролцоог хангахад чиглэсэн хамтарсан хэлэлцүүлэг өчигдөр боллоо.

Сүүлийн жилүүдэд Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яамнаас хөгж лийн бэрх шээлтэй иргэдийн хөдөлмөрийн оролцоог

нэмэгдүүлэхэд ихээхэн анхаарал хандуулж байгаа бөгөөд нийт 4.2 тэрбум төгрөгийг төсөвлөсөн. Өнөөдрийн байдлаар ХНХЯ-ны зүгээс хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн хөгжлийн асуудал хариуцсан Засгийн газрын хэрэг ж ү үлэг ч а ген тлаг байгуулах, хууль эрхзүйн орчныг сайжруулахад анхаарч ажиллаж байна. Тэгвэл энэ удаагийн зохион байгуулж буй арга хэмжээгээр иргэдийн хөдөлмөр

эрхлэлтийг дэмжих, аюулгүй орчныг бүрдүүлэхэд чиглэсэн гаднын орны туршлагыг монголд хэрэгжүүлж болох, эсэх талаар туршлага солилцов.

Хэлэлцүүлэгт Холбооны Бүгд Найрамдах Герман Улсын ФЭС-ийн Монгол дахь суурин төлөөлөгч Дотор Нийлс Хегевиш болон Хамбург чөлөөт боомт хот улсын Хөдөлмөр, нийгэм, нэгдлийн яамны Нийгэм, нөхөн сэргээлт, нөхөн төлбөр,

хөдөлмөрийн оролцооны рефератын дарга Доктор Дийрк Меллиес хүрэлцэн ирэв. Мөн Ерөнхийлөгчийн зөвлөх Ш.Батцэцэг болон хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн төлөөлөл оролцлоо.

Хоёр улсын хамтарсан хэлэл-цүүлгийн талаар ХНХЯ-ны Хүн амын хөгжлийн газрын дарга С.Тунгалагтамираас тод-руулахад “Өнөөдөр хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих чиглэлээр найман төсөл хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байна. Үүний нэг нь өөртөө ажлын байр бий болгож буй иргэд, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг ажлын байраар хангах аж ахуйн нэгж болон хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдээ асарч буй эцэг, эхийг дэмжих, хөдөлмөрийн оролцоог нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн үйл ажиллагаа юм. Тиймээс тус хөтөлбөрийг амжилттай хэрэг жүүлэхэд өнөөдрийн хэлэл-цүүлэг чухал үүргийг гүйцэтгэж байна” гэв. Мөн цаашид хөгж-лийн бэрхшээлтэй иргэдийн эрх, оролцоо, хөгжлийг дэмжих үндэсний хөтөлбөрийг батлуулж, цахим мэдээллийн нэгдсэн санг бий болгож, хөдөө орон нутагт хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн хөгжлийн төвийг байгуулахаар төлөвлөжээ.

С.Батсайхан / ЗГМ©

Хувийн архиваас©

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

АЖИЛГҮЙДЛИЙН ТҮВШИН

131,774

Улсын хэмжээнд

ажилгүй иргэн бий

Эмэгтэй

41.4

Эмэгтэй

51.7

Эрэгтэй

58.6

Эрэгтэй

48.3

%

БҮРТГЭЛТЭЙ АЖИЛГҮЙ ИРГЭД

29,061

Үндэсний статистикийн хороо ©

» ТОО

1500ТҮЦ. Нийслэлд 1500 гаруй түргэн үйлчилгээний цэг байгаагаас 500 орчим нь зөвшөөрөлтэй байдаг. Тэгвэл гар дээрээс худалдаа эрхэлж буй зөвшөөрөлгүй ТҮЦ­ийг энэ долоо хоногоос эхлэн буулгахаар болов.

» БОЛОВСРОЛХөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдэд зориулсан сургалт явуулдаг аравдугаар цэцэрлэгийн барилгыг 2013 онд ашиглалтын шаардлага хангахгүй хэмээн Мэргэжлийн хяналтын газрын дүгнэлтээр нураасан. Тэгвэл Улаанбаатар хотын захирагч С.Батболд тус цэцэрлэгийн барилгыг ашиглалтад оруулахад анхаарч ажиллахаар амаллаа.

» УЛААНБААТАРНийслэлийн газрын албанаас иргэдэд оршин суугаа газраа өмчлөхөд дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор гурван сарын аяныг зохион байгуулж эхэллээ. Үүнд нийслэлийн төвийн зургаан дүүргийн 43 хорооны иргэд хамрагдах боломжтой аж.

Хүн амын нягтаршлыг сааруулах бодлогын хүрээнд их, дээд сургуулийг хотоос гаргах саналыг нийслэлийн удирдлагууд гаргав.

» ЭРҮҮЛ МЭНД

13.5Хувь. Монгол Улсын хэмжээнд халдварт өвчний 26077 тохиолдол бүртгэгдсэн нь сүүлийн таван жилийн дунджаас 13.5 хувиар буурчээ.

» АРГА ХЭМЖЭЭЭнэ онд их хэлмэгдүүлэлтийн 80 жил тохиож байгаатай холбогдуулан маргааш хэлмэгдэгсдийн дурсгалд зориулсан “Мартаж болохгүй, давтах ёсгүй” үзэсгэлэнг Монголын үндэсний музейд дэлгэнэ.

» АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛӨнгөрсөн онд гарсан тоон мэдээллээр давхардсан тоогоор Замын­Үүд­Эрээн хотын чиглэлд 1.5 сая монгол иргэн зорчжээ.

-Нийт хэчнээн компани су-рах бичиг хэвлэж байна вэ?

-“Мөнхийн үсэг”, “Соёмбо принтинг”, “Адмон принт” зэрэг нийт найман компани ерөнхий

Лавлах

8 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2017.09.05, МЯГМАР ~ №167 (713)

ҮНДЭСНИЙ СОЁЛ АМРАЛТЫН ХҮРЭЭЛЭН

Залууст зориулсан “Be... Live show 2017” тоглолт энэ сарын 9-нд хоёр дахь жилдээ зохион байгуулагдана.

ZIFERBLAT1980-2000 оны эхэн үед нэрд

гарч байсан гаднын хамтлагуудын ковер тоглолт энэ сарын 10-нд болно. Тоглолтод “Caffeine” хамтлаг оролцоно. Тасалбарын үнэ 10 мянган төгрөг.

ЧОЙЖИН ЛАМЫН СҮМ МУЗЕЙ

Нийслэлийн Улаанбаатар чуулгатай хамтран "Шөнийн сүм музейд Улаанбаатар чуулга" үдшийн цэнгүүнийг энэ сарын 7-нд 20.00 цагаас зохион байгуулна. Тасалбарын үнэ 50 мянган төгрөг.

МОНГОЛЫН УРЧУУДЫН ЭВЛЭЛ

Маргааш реалист зураач Б.Одмэргэнийн уран бүтээлийн үзэсгэлэн Монголын урчуудын эвлэлийн уран зургийн “Best” галлерейд нээгдэнэ. Монгол Шишкин гэгддэг тэрбээр хөрөг зургаас гадна байгаль, түүхийн сэдэвтэй бүтээлүүдээ дэлгэх юм.

УЛААНБААТАР ПАЛАСХөгжим бүжгийн коллеж-Монгол Улсын консерваторийн түүхт 80 жилийн ойд зориулсан рок попын бүх оддын "Миний хөгжим бүжиг" тоглолт есдүгээр сарын 15-нд 19.00 цагаас Улаанбаатар паласын концертын их танхимд ганцхан удаа тоглоно. Монголын дуу, бичлэг бүтээгчдийн үндэсний төвөөс зохион байгуулж буй уг тоглолтын тасалбарыг 20000, 50000 төгрөгөөр худалдан аваарай.

Билгийн тооллын 14Намрын тэргүүн шар бич сарын зургаан цагаан мэнгэтэй хөхөгчин хонь өдөрҮс засуулбал: Эд мал арвиднаНаран ургах, шингэх: 06.21-19.25Барилдлага: ТүлэхШүтэн барилдлага: ТөрөхүйСуудал: Огторгуй

Аргын тооллын есдүгээр сарын 5, Ангараг гараг. Билгийн тоол-лын 14, Чөдөр одтой, хөхөгчин хонь өдөр.

Өдрийн наран 06.21 цагт мандан, 19.25 цагт жаргана. Тухайн өдөр гахай, туулай жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба бич, тахиа жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр гэмтнийг шийтгэх, угаал үйлдэх, мал худалдан авах, мал түгээх, огторгуйн үүдийг боох: их хүмүүнтэй уулзахад сайн. Сахил санваар авах, хануур, төөнүүр хийлгэх, балгадын суурь тавих, нохой худалдан авахад муу. Өдрийн сайн цаг нь бар, туулай, могой, бич, нохой, гахай болой. Хол газар яваар одогсод зүүн хойш мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулбал эд, мал арвидна.

(Өмнөх дугаарын хариу)

524619378

285347196

638752914

963581247

791438562

147926835

859174623

412863759

376295481

7

2

32

4

8

2

9

6

7

4

3

2685

1

62

93

264

ЗГМ: СҮДОКҮ

08.00

12.00

14.00

18.00

20.00

22.00

09.00 “Загвар өмсөгч гоо бүсгүй” УСК 5, 6 дугаар анги

11.00 “Монголын мэдээ” мэдээллийн хөтөлбөр

14.00 “Цэлмэг” өдрийн хөтөлбөр (шууд)

18.20 MNB-50 ярилцлага

20.00 “Цагийн хүрд” мэдээллийн хөтөлбөр

21.40 Засгийн газрын цаг

08.00 “Bloomberg Daybreak Asia”

12.00 “Бизнесийн хэмнэл” давталт

14.00 “Чарли Роузын ярилцлага” нэвтрүүлэг

17.00 “Bloomberg Surveillance”

20.00 “#MadeIn-Mongolia: Дарханы Төмөрлөгийн үйлдвэр ХК”

22.00 “Эзэнт гүрнийг босгосон нь” нэвтрүүлэг

08.10 “Анхдагчид” хүүхэлдэйн кино 61, 62 дугаар анги

12.10 “Гурван найз” ОАК 11,12 дугаар анги

14.10 “Хүрээлэн” амьд ертөнц нэвтрүүлэг (81-82 дугаар цуврал)

18.05 “Бяцхан оцон шувуу Пороро” хүүхэлдэйн кино 3.37-3.44 дүгээр анги

20.40 “3 найз: эргэж ирсэн нь” кино бүтсэн түүх

23.45 “Харваач” ОАК 2.14 дүгээр анги

12.30 “Тэр хөрөг” нэвтрүүлэг

14.30 “Наашаа Цаашаа”

17.55 Цаг агаарын хөтөлбөр

20.00 “Оргил цаг” мэдээллийн хөтөлбөр

22.30 “Тэрслүү хөвгүүд” ОАК (season-5) 13 дугаар анги

MNB Bloomberg Боловсрол Монгол ТВ09.30 “Тог тог тог” (season-4) 36 дугаар хэсэг

ТВ ХӨТӨЛБӨР

Сармис дарах арга

ЗӨВЛӨГӨӨ

ЗУРХАЙ

ҮЗВЭР

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАРIX.5 22o

4o

IX.6 23o

9o

IX.7 17o

7o

IX.8 23o

6o

IX.9 16o

10o 6 м/с

5 м/с

9 м/с

6 м/с

8 м/с

6 м/с

8 м/с

6 м/с

9 м/с

5 м/с

Багавтар үүлтэй ҮүлшинэБагавтар үүлтэй Багавтар үүлтэй Түр зуурын бороотой

УВС26o

10o

ХОВД 26o

10o

ЗАВХАН23o

5o

БАЯНХОНГОР22o

6o

ГОВЬ-АЛТАЙ20o

6o

ӨВӨРХАНГАЙ 23o

7o

АРХАНГАЙ 23o 6o

ХӨВСГӨЛ 21o

4o

БУЛГАН25o

6o

ТӨВ 21o

6o

ДУНДГОВЬ 24o 7o

ӨМНӨГОВЬ27o

13o

ГОВЬ-СҮМБЭР 25o

8o

ДОРНОГОВЬ 26o

12o

СҮХБААТАР 25o

8o

ХЭНТИЙ 26o

6o

СЭЛЭНГЭ 27o

8o

ОРХОН23o

8o

ДАРХАН-УУЛ27o

10o

ДОРНОД 26o

7o

БАЯН-ӨЛГИЙ25o

10o

Өмнөх дугаарын хариу / 09.05

ЗГМ: ҮГИЙН СҮЛЖЭЭ

Өвөл, хаврын цагт дархлааны бэлдмэлээ шинэ ургацны ногооны үнэ хямд байгаа үетэй зэрэгцэн бэлтгээрэй.

Орц: Хальсалсан сармисны

хумс-2 аяга Элсэн чихэр-¼ аяга Цагаан гаа-1 аяга Давс-1 ½ ц/х Гич ½ ц/х Лаврын навч-1ш

Хийх арга: Даралттай түргэн буцалгагчид бүх орцоо хийн буцалгана. Гал дээр нэг минут орчим буцалгана. Дараа нь сайтар ариутгаж цэвэрлэсэн шилэнд савлаж, таглан хөргөнө. Хөрснийх нь дараа хөргөгчинд хадгална.

Монгол, БНСУ-ын ажлын байрны өдөрлөг болно

Үерээс долоон хүн аварчээ

ӨДӨРЛӨГ

ТУСЛАМЖ

Нийслэлийн залуучуудын хөгжлийн газрын дэргэдэх Залуучуудын хөгжлийг дэмжих төвд энэ сарын 7, 8-нд БНСУ-ын технологийн компаниудад дадлагаар ажиллах хүсэлтэй залуучуудад зориулсан ажлын байрны өдөрлөг болно.

Өдөрлөгт БНСУ-ын мэдээл лийн технологийн салбарын тэргүүлэх байгууллагуудын тө лөөлөл болох “Хү Из Холдинг”, “Нексжио”, “Ипал” болон КОИКА-ийн Монгол дахь Суурин төлөөлөгчийн газар оролцож, сонгон шалгаруулал-тыг хийх аж. Тэнцсэн залуучууд БНСУ-д гурван сарын хугацаанд цалинтай дадлагажих ажилтнаар явах бөгөөд бүх зардлыг сонгон шалгаруулсан аж ахуйн нэгжүүд хариуцах юм байна.

БНСУ-ын Засгийн газраас санхүүждэг энэхүү төсөл 2019 онд дуустал хэрэгжих бөгөөд энэ онд 20, ирэх онд 80-100 залууг мэдээлэл технологийн салбарт дадлагажуулна гэдгийг төсөл хэрэгжүүлэгч MKIT сургалтын төв мэдэгджээ.

Улаанбаатар хотод усархаг бороо орсны улмаас нийслэлийн Сонгинохайрхан дүүргээс үерийн долоон дуудлага Онцгой байдлын газар ирсэн байна. Үүний дагуу аврагчид шуурхай ажиллаж Сон-гино хайрхан дүүр гийн 7, 20, 22 дугаар хорооны үерийн усанд автсан гэр, байшингаас насанд хүрсэн хоёр иргэн болон таван хүүхдийн амь насыг аварсан байна.

Ус цаг уурын байгууллагаас гаргасан цаг агаарын урьдчилсан мэдээгээр ойрын өдрүүдэд нийт нутгаар цаг агаар сэрүүсэж, нутгийн зарим хэсэгт хур бороо орох төлөвтэй байгаа. Иймд иргэд болзошгүй үерийн аюул, усны ослоос урьдчилан сэргийлж, сонор сэрэмжтэй байхыг нийслэлийн Онцгой байдлын газраас анхаа-руулав.

ОНЦЛОХ ҮЗВЭР

Намрын завгүй өдрүүд эхлэхтэй зэрэгцэн их хотын эрх чөлөөт соёлтой залууст зориулан зуны сүүлчийн голын эргийн задгай арга хэмжээ энэ сарын 8-нд 14.00 цагаас Монгол шилтгээнд болно. “Autumn party”-ийн шилдэг хөгжмийн хэмнэлийг хоёр тусдаа тайзнаас мэдрэх боломжтой аж. Мөн шилтгээний гадна талбайд майхнаа барьж тухлаад, хамт олон найз нөхөдтэйгөө кино үзэх нь арга хэмжээний бас нэгэн мартагдашгүй агшин байх болно. Хоолны үндсэн жор шорлог, хүйтэн шар айраг. 21-ээс дээш насныханд зориулсан эл арга хэмжээний тасалбарын үнэ 20 мянган төгрөг.

“Autumn party”

НИСЛЭГИЙН ЦАГИЙН ХУВААРЬ

УБ-Хонконг 06.25 10.55УБ-Ханбумбат 07.20 08.30УБ-Сөүл 08.45 12.50Ханбумбат-УБ 09.20 10.25Хонконг-УБ 12.05 16.45Сөүл-УБ 14.20 16.50УБ-Бээжин 17.55 20.10УБ-Ханбумбат 20.00 21.10Бээжин-УБ 21.10 23.40Ханбумбат-УБ 22.00 23.05

ГАЛТ ТЭРЭГНИЙ ЦАГИЙН ХУВААРЬ

УБ-Москва 13.50 14.28Москва-УБ 21.35 07.30УБ-Эрхүү 21.10 02.40Эрхүү-УБ 15.35 06.20УБ-Сүхбаатар 21.15 05.12Сүхбаатар-УБ 20.55 05.03УБ-Сүхбаатар 10.55 19.52УБ-Эрдэнэт 20.30 07.45Эрдэнэт-УБ 19.10 05.48Замын-Үүд-УБ 17.35 08.55УБ-Замын-Үүд 20.00 07.50

1

ТОЛ

ХНИ

УЛ А

М

У

А

ЯА

ЙХА

РАВ

ГА

ДАА

УНА

ИДЭ

ГОИ

ЗОО

УХАА

Т

УАСА Н

ДБ

Ч

Б А

Г

СБ

РР

С

ЕП

МО АГ

ЭБЭ

РАМ

ЛГА

ПАП

БОСООГООР. 2. Самбаа3. Америкийн хөдөө талын үхэрчин эрс5. Ширээний дэргэд

байх эдлэл6. Оготно, туулай зэрэг амьтдын ерөнхий нэр8. Монгол гутлын хоншоорын хэлбэр

12. Амьд ертөнцийн хувьсал хөгжлийн тухай онолыг анхлан үндэслэгч, Английн нэрт эрдэмтэн

13. 2018 оны өвлийн олимпийн наадам явагдах хот 15. Узбек16. Нисдэг харх гэгдсэн шувуу

ХӨНДЛӨНГӨӨР:1. Дундаж наслалтаараа дэлхийд тэргүүлдэг улс4. Асаргаа, халамж7. Нурууны дээд хэсэг9. "Тунгалаг тамир" романы дүр

10. Хүзүү хамгаалах хувцас11. Дэлхийн гадарга дээгүүр хойд, урд туйлыг холбосон шулуун шугам14. 12 дагуултай нарны аймгийн зургаа дахь гариг

16. Өвөрхангай аймгийн нутагт орших Өндөр гэгээний байгуулсан бясалгал хийдэг асан хийд17. Хаадын ордны албат18. Үхэр малын зүс

1 2 3 4 5 6

7 8

9

10

11 12

14 15

13

16

17

18

Нийслэлийн агаар, орчны бохирдлыг бууруулах ажлын хүрээнд энэ онд Улаанбаатар хотын хэмжээнд 230 уурын зуухыг төвийн дулааны эх үүсвэрт холбох ёстой аж. Харин энэ онд үүнээс 70-ыг нь төвийн шугамд холбох юм байна. Одоогоор Яармаг орчмын долоон уурын зуухыг холбоод байгааг албаны эх сурвалж мэдээллээ. Нийт 15 тэрбум төгрөг төсөвлөсөн эл ажлын хүрээнд энэ онд Маахуур толгой, Сонгинохайрхан дүүргийн цэргийн анги орчмын уурын зуухуудыг цэгцлэх аж.

ЭРЧИМ ХҮЧ

Төвийн шугамд 70 зуух холбоно

ЗГМ: КОМИКС

Mr. Баагийгийн ПАЯН....Хүний үсээр зан чанарыг нь шинжиж

болно.

Зөөлөн үстэй хүн зөөлөн, хатуу

үстэй хүн хатуу араншинтай

гэх мэт.

Халзан хүн бол яах вэ?

Их хувирамтгай л хүн байна даа.

Пөөх тийм

үү? Айн?

Оросын ХАА импортыг орлож байна Хятадын гадаад худалдан авалтын бүтэц өөрчлөгджээ

Steppe компани ирэх жил эсвэл 2019 онд хувьцаагаа нээлттэй худал­дахаар хөрөнгө оруулалтын банктай хэлэлцээ хийж байгаа аж. > 10

HNA Group, Tencent Holdings зэ рэг хувийн компани оффшорт хамгийн том хөрөнгө худалдан авагч болсон билээ. > 10

Томас ХэндрикВладимир Путиний зүгээс өр-

нөдийн ардчиллыг бусниулах гэсэн оролдлогыг таслан зогсоох гэвэл ХБНГУ, Ангела Меркельд найдах ёстой боллоо. Энэ сарын эхээр германчуудаас авсан санал асуулгын дүнг үзвэл цаг алдах хэрэггүй бололтой. Берлин хэдий чинээ шуурхай ажиллаж чадна ОХУ-ын Ерөнхийлөгч холбооны сонгуульд хутгалдах боломж төдий чинээ багасна. Ноён Путиний тагнуулууд өнгөрсөн онд АНУ-ын Ардчил сан намын үндэсний хороо болон бусад байгууллагын цахим шууданд нэвтэрсэн. АНУ-ын тагнуулын байгууллагын дүг-нэлтийг үзэх аваас “Либерал ардчилалд хөнөөл учруулж”, Дональд Трампын сонгуулийн ирээдүйг гэрэлтэй болгосон нууцын зэрэглэлтэй өгөгдөл уг халдлагын явцад гадагш задарчээ.

Францад орос хакерууд мөн адил арга хэрэглэж Эммануэль Макроны цахим шууданд нэв -тэр сэн. Германы Бундестагийн сүлжээнд халдсан то хиол долд одоохондоо бүртгэгдээгүй

Ник ФилдсVodafone компани 25-аас доош

насныханд зориулсан ши нэ брэнд танилцуулах гэж бай гаа нь өрсөлдөгч Three, O2 компаниас залуусын зах зээлд эзлэх хувийг булаахаар бэлтгэж буйн дохио боллоо.

Тус компани ирэх долоо хоно-гоос Их Британийн зах зээлд танилцуулах Voxi нь хэрэглэгч нарт цахим болон мессежний гол аппликэйшнүүдийг хяз гаар гүй дата эрхтэйгээр ашиглах боломж олгоно. Three компаниас энэ сард танилцуулсан хямд үнийн Smarty брэндтэй өрсөлдүүлэн гаргаж буй Voxi нь гар утас бус, үйлчилгээ зардаг SIM зах зээлд хэрэгжүүлж буй бас нэг шинэ арга болж байна.

Шинэ брэнд нь Vodafone-оос Их Британийн зах зээлд байр сууриа сэргээх гэсэн оролдлого юм. Сүлжээний үйлчилгээний хувьд бэрхшээлтэй тус ком пани дотоодынхоо зах зээлд байр сууриа бэхжүүлэхийг чар майсаар. Эх орондоо буюу Их Британид 19 сая үйлчлүүлэгчтэй тус компани өрсөлдөгч нараа гүйцэж дийлэлгүй сүүлийн арван жилийг өнгөрөөлөө.

Vodafone нь дэлхийн бусад зах зээлд залуу хэрэглэгчдэд зориулсан тусдаа брэндтэй. Жи-шээ нь, Португалд Vodafone-ийн Yorn хэмээн брэнд ажилладаг. Тус компанийн тооцоогоор 16-24 насныхан дундаж хэрэглэгчтэй харьцуулахад 2-3 дахин их дата ашигладаг. Энэ насны залуус Snapchat, Facebook, WhatsApp зэрэг цахим болон мессежний аппликэйшн ашиглан харилцах нь хамгийн их байгаа юм.

Их Британийн зах зээлийн

Ким Жон Ун БНХАУ-ыг гутааж зүрхлэв1“Умард Солонгос бол өөрт

нь туслах гээд амжилт олоогүй БНХАУ-д түвэг удаж, аюул учруулж буй үл бүтэх улс” хэмээн ноён Трамп Twitter-т бичжээ.

Гэхдээ ийм доромжлол хүр тэл БНХАУ-д удахгүй эх лэх чухал арга хэмжээний өм нө хөн ноён Шигээс Умард Солон госын дэг-лэмийг нефтийн бү тээг дэхүүнээр хангах явдлаа зог соох шал таг болж чадах, эсэх нь тодор хойгүй.

Ноён Трамп саяхан Пхеньянд “гал, уур хилэн”-ийн мөндөр буулгахаар заналхийлсэн. Уг сүр дүүлэг нь эргээд Сөүлийг сө рөг цохил тын бай болгож бол зош гүй гэсэн айдсыг нийтэд тө рүүл сэн. Умард Солонгосын эдийн засаг, улс төрийн тогтолцоо сүйрэх тохиолдолд дүрвэгчдийн давалгаа үүсэхээс болгоомжилдог Бээжингийн хариу арга хэмжээ ч тодорхой хязгаарт захирагдана.

“Энэ удаагийн цөмийн тур шилт нь Умард Солонгосын газ рын тосны хангамжийг зогсооход хүргэх цөөн шалтгааны нэг яах аргагүй мөн. Гэхдээ л газрын тосны хориг тавих, эсэхэд бид одоо ч эргэлзсээр” хэмээн Хятадын бодлого тодорхойлогч нарт ойр дөт нэгэн эх сурвалж тайлбарлав. “Асуудал Умард Со лон гостой холбогдож байгаа тохиолдолд Трамп, Ши хоёр

Өрнөдийн ардчиллыг Меркельд даатгах нь

Залуусын шинэ брэнд

Турк Европын холбоонд элсэхгүй

Ноён Шульц Турк болон цагаачлалын асуудлаар Канцлер рүү хүчтэй довтолсон нь гайхал төрүүллээ. > 10

эвслийн гишүүн нэг улсад довт лох нь нийт гишүүн улсад довтолсонтой адил хэмээн үздэг алдарт “хамтын хамгаалалт”-ын механизм биш. Гэхдээ гишүүн аль нэг улсын “газар нутгийн бү рэн бүтэн байдал, улс тө рийн бие даасан байдал, аюул гүй бай дал зэрэгт заналхийлэх то хиол долд” гишүүд хамтран ажил лах механизм болж чадна.

Сонгуульд нөлөөлөх нь улс төрийн бие даасан, аюулгүй байдалд заналхийлэл учруулж буй хэрэг яах аргагүй мөн хэ мээн АНУ-ын Үндэсний аюул гүй байдлын агентлагийн захи рал тайлбарлаж байна. Тэр бээр оросууд “Та бидний сонгуульд итгэх итгэлийг бусниулах зорилго агуулж байгаа. Сонгууль дуусмагц бие биеэ багалзуурдацгааг гэсэн бодолтой” хэмээн өгүүлсэн юм.

Дөрөвдүгээр заалт НАТО-ийн дээд түвшний удирдлагын түвшинд хэрэгждэг. Уг заалт ноён Путинд дохио болоод зогсохгүй ОХУ-д хөрш оршдог гишүүн улсуудад оросуудын зүгээс цэрэг зэвсгийн хүчээр юм уу, дижитал хорлон бусниулах аргаар хөндлөнгөөс оролцоход

Корвиг мэдэгдэв. Цөмийн тур-шилт болсон ням гарагт ноён Корвиг Хятадын Яньбянь хотноо байсан юм. Тэрбээр “Хятад улс газрын тос нийлүүлэхээ зогсоох нь Умард Солонгосын эдийн засгийг хямрааж, хонзогноход хүргэх аюултай учраас хориг тавих нь юу л бол” хэмээн

тайлбарлаж байна. Ноён Ши энэ долоо хоногт

BRICS буюу Бразил, ОХУ, Энэт-хэг, Өмнөд Африкийн түншүүдээ хүлээн авч уулзана. Уг уулзалт БНХАУ-ын даргын хувьд энэ оны хоёр дахь чухал үйл явдал юм.

Эхний чухал үйл явдал нь Еврази, Африкийг хамарсан дэд

хоёулаа цаасан бар байж мэдэх л юм” хэмээн уг эх сурвалж өгүүл-лээ.

“Хориг нь цөмийн зэвсгээр хөөцөлдөх явдлыг зогсоох үр дүнтэй хэрэглүүр болохоосоо шийтгэл л болж хувирна хэмээн Хятад улс үздэг” талаар Interna-tional Crisis Group-ийн Майкл

бүтэц үүсгэх “Шинэ тор гоны зам” санаачилгын хү рээн д тав дугаар сард чуулсан фо рум. Форумын үеэр Умард Солонгосын дэглэм АНУ-ын Гуам хүрэх чадвартай дунд тус галын пуужин амжилттай туршиж БНХАУ-ын даргын арга хэмжээг “үймүүлсэн” удаатай.

Ням гарагийн орой Хятадын

улс төрчид удахгүй хэмээн ёрлож байна. ХБНГУ-ын аюул гүйн албад BND гэсэн орос хакеруудын дайралтаас хам гаалах талаар анхааруулдаг боллоо. Энэ оросуудын санаа зорилго чухам юу болохыг судалж үзэцгээе.

Оросууд сонгуулийн кам -па нит ажилд төдийгүй эр чим хүч зэрэг амин чухал тог тол-цоонд хууль бусаар нэв тэрч буй нөхцөлд ХБНГУ нь Европын холбоо, НАТО-ийн бодлогыг ивээн тэтгэгчийн үүрэг гүйцэтгэвэл зохино. Сон гуулийн кампанийн өгөгд-лийн баазад нэвтэрсэн хэргийг сонссон энгийн иргэн мөрөө хавчаад өнгөрч болох. Харин цөмийн цахилгаан стан цын удирдлагын системд нэвтрэх тохиолдолд эс хайхрах аргагүй.

Өрнөдийн орнууд албаны түв шинд идэвхтэй хамтран ажиллах шаардлагатай. Угаа-саа ийм механизмын суурь ч бий. Жишээ нь, ХБНГУ Умард Атлантын гэрээний дө рөв дүгээр заалтын дагуу НАТО-ийн холбоотнуудтайгаа зөвлөлдөх хэрэгтэй байгаа юм. Энэ нь батлан хамгаалах

энэхүү хэсэг ойролцоогоор 10 сая орчим холболттой. Vodafone компани ч Voxi-г зөвхөн залууст зориулах замаар зах зээлд бэх-жиж чадна хэмээн найдаж бай на. Voxi хэрэглэх хүсэлтэй залуус гэрээ хийхдээ 25 юм уу, түүнээс доош настайгаа батлах ёстой. Гэрээ байгуулснаас хойш 25 нас өнгөрсөн үйлчлүүлэгчдийг тус компани Voxi-оос хасахгүй ч хэрэгцээ шаардлага нь хувирах тохиолдолд өөр үйлчилгээ сон-гохыг зөвлөх юм.

Шинэ брэндийг дууны пянз наас нэхмэл хатгамал хүртэлх соёлын олон трендийг гярхай ойлгох чадвар бүхий 17-25 нас ны 100 шинэ ажилтан эрхлэн хөтөлж байгаа талаар Voxi-ийн захирал

Дэн Ламбру тайлбарлав. “Ийм залуус нэг хэвийн юмыг үзэж чаддаггүй. Скэйтбордтой өсвөр насны хүүхдийн зураг үзүүлчихвэл харшил нь хөдөлнө. Лав 50 настан зурсан байж таарна гэцгээнэ” хэмээн захирал өгүүлж байлаа.

Өнгөрсөн долоо хоногт Dixons Carphone-оос нийтлэсэн орлогын тайланг үзвэл SIM-ээр дагнасан зах зээл Их Британид ид цэцэглэж байна. Хэрэглэгч нар шинэ утас аваад зургаан сар өнгөрмөгц л SIM-ээ сольж шинэ дата багц хайдаг байна. Virgin Media, Three, Sky Mobile компаниуд ч зөвхөн дата ашиглах сонирхолтой хэрэг-лэгч нарт зориулсан дан SIM үйлчилгээ нэвтрүүллээ.

Үнийн судалгааны uSwitch компанийн судалгаагаар Их Бри-та нийн үйлчлүүлэгчдийн 30 орчим хувь нь дан SIM бүхий уян хатан үйлчилгээ сонгогчид болжээ.

BBM©

BBM©

төв телевизийн мэдээллийн хөтөлбөрийн цагийн талаас илүү нь BRICS-ийн уулзалтад зориулагдсан атлаа нэвт рүүлгийн төгсгөлд Умард Со лон госын цөмийн туршилтын талаар товч мэдээлээд өнгөрлөө.

Сямэньд хүрэлцэн ирсэн ноён Ши ням гарагт Умард Со лон госыг шууд нэр цохоогүй ч терроризм, компьютер хак болон бусад аюул занал дэлхий ертөнцөд бараа сүүдрээ тусгаж байгааг анхааруулав.

Ноён Кимийн удаа дараагийн үйлдэл нь залуу удирдагч ший дэм гий байгааг ха руул лаа хэмээн Бээжин дэх Хятадын Ардын их сургуулийн га даад харилцааны шинжээч Ши Иньхун тайлбарлаж байна. “Ким Жон Унд АНУ, БНХАУ яах нь хамаагүй. Өргөжсөөр буй НҮБ-ын хориг хэцүү ч цөмийн пуужин бүтээх ажил нь урагшилсаар эц сийн шатандаа орж байгааг мань хүн ойлгож байгаа” хэмээн шин жээч өгүүлсэн юм.

“БНХАУ нь АНУ-ын шахал таар Умард Солонгостой хол боо той голлох асуудлуудад удаа дараа буулт хийсэн. Одоо Хя та даас Умард Со лон госын талаар ба-римт лах бодлогод нь цааш ма невр хийх зай үлдээгүй” хэмээн тэрбээр нэмж тайл барлав.

BBM©

саад болж чадна. Уг заалтыг Европын холбооны

цар хүрээнд авч үзэх аваас цаг хугацааны хувьд туйлын тохиромжтой үе таарч байна. Европын хамгийн дижиталжсан улс, НАТО-ийн гишүүн Эстони хуваарийн дагуу Европын хол-боог тэргүүлэх ээлж нь болсон. Тус улс ердөө энэ сард гишүүн улсуудын дижитал чуулга уул-залтыг зохион байгуулна.

Хатагтай Меркельд санаанд оромгүй газраас ч дэмжлэг олдоно. Бусад улсын дотоод хэрэгт хөндлөнгөөс оролцохыг Хятад улс байнга буруутган шүүмжилж ирсэн. Улс төрийн үйл явц дахь идэвхтэй далд явууллага нь коммунист намын засаглалыг нураах аюултай тул БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпин далдуур ноён Путинд шахалт үзүүлж болох юм.

Чухам энэхүү хөрсөнд тул-гуур лан Европ, магадгүй АНУ хориг арга хэмжээгээ өргөтгөх, хакерын сөрөг дайралт явуулах, зэвсэгт хүчнээ бэлэн байлгах, дасгал сургуулилалтаа олш-руулах аргаар ОХУ-д дарамт шахалт үзүүлж болно.

Хамгийн чухал нь өрнөдийн иргэд ноён Путинээс бидэнд, бидний амьдралд нөлөөлөхөөр оролдож буй оролдлогын мөн чанарыг ойлгож авах явдал.

АНУ болон Европын орны иргэд удирдагчаа, улс төрийн бодлогоо өөрсдөө сонгодог, ард чилалд суурилсан эрх чө лөө тэйгээрээ оросуудаас ял гар даг. Автократ дэглэм ма най ардчиллын тогтолцоо, ард чилалд итгэх итгэл үнэмшил рүү нарийн тооцоотой дайралт хийж байгаа нь эрх чөлөөнд тулгарч буй хамгийн ноцтой аюул юм. Ардчиллыг Германы Канцлер мөрөн дээрээ үүрч гарах хэрэг тохиолдлоо.

Уг нийтлэлийг бичигч нь Гуверийн хүрээлэнд ажил лаж буй, Эстоны хуучин Ерөн хийлөгч.

Оросын ХАА импортыг орлож байна

Хенри ФойХэрэв Өрнөдийн хориг Оросын

эдийн засгийг унагахад чиг лэгд-сэн бол загасны аж ахуйд харин ч таатай нөхцөл бүрдүүлжээ. Баренцийн хоо лойн хүйтэн уснаас хулд загас олборлодог Russian Aquaculture компани энэ онд гарцаа зургаа дахин нэмэгдүүлж чадав. Учир нь Өрнөдөөс хүнсний импортыг хориглосны улмаас тус улсад хүнс, хөдөө аж ахуйн салбар цэцэглэн хөгжиж байна. Орос орон даяар хэрэглэгчид дотоодын хүнс рүү хандахын хэрээр ферм, тариалан болон хүлэмжийн аж ахуй хөгжиж, тэжээл, бордооны үйлдвэрүүд боссон нь Өрнөд ба Москвагийн харилцаа эрс муудсантай шууд холбоотой.

2014 онд ОХУ Крымийг Ук-раинаас салган авч, дотоод хэрэгт нь оролцсоны дараа Европын холбоо ба АНУ Оросын бизнесийн эсрэг хориг арга хэмжээ авсан. Үүний хариуд Москва өрнөдөөс хүнс импортлохыг зогсоосон юм. Ганц шөнийн дотор загас болон махан бүтээгдэхүүний 60 хувь,

компанийн захирал Илья Соснов “Одоохондоо импортлогчид зонхилж буй зах зээлийн 25 хувийг бид яваандаа эзлэх болно” гэв. Оросын ХАА-н салбарт тэргүүлэгч Rusagro компанийн үйлдвэрлэл 2016 оноос 16 хувь өссөний дотор үр тариа, эрдэнэ шишийн боловсруулалт нь 49 хувиар дээшилжээ. Түүнчлэн Sistema группт багтдаг Steppe компанийн үр тарианы үйлдвэрлэл өнгөрсөн онтой харьцуулахад 80 хувь өссөн дүнтэй байна.

VTB Capital банкны шинжээч Николай Ковалев ХАА-н ком-паниуд Орост таван тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийж, сүүлийн хэдхэн жилд жимс, ногоо, бяслаг, сүү, махан

бү тээг дэхүүний зах зээлд зонхи-лох болсныг дуулгав. 2014 оноос хойш Rusagro, PhosAgro болон мах үйлдвэрлэгч Cherkizovo компанийн хувьцааны үнэ хоёр дахин өслөө. Steppe компани ирэх жил эсвэл 2019 онд хувьцаагаа нээлттэй худалдахаар хөрөнгө оруулалтын банктай хэлэлцээ хийж байгаа аж. Тус компани энэ онд 130 мянган га газар худалдан авснаар нийт тариалангийнхаа хэмжээг 500 мянган га-д хүргэсний дээр улаан лооль, өргөст хэмхийн хүлэмж барьж байгаа юм.

Москвад төвтэй ProZerno зөвлөх фирмийн тооцоогоор Орос улс энэ онд 130 сая тонн ургац хураах төлөвтэй байгаа

нь 1978 онд хуучин Зөвлөлтийн улсын хамт ралуудын хүрсэн дээд ам жил тыг эвдэж магадгүй байна. Оросын Хөдөө аж ахуйн сайд Александр Ткачев ярьснаар тус улс энэ онд 40 сая тонн үр тариа экспортлох таамаг гарсан нь мөн түүхэн дээд хэм жээ юм. АНУ-ын ХАА-н яамны мэдээгээр ОХУ өнгөрсөн онд үр тарианы экспортоор Америкийг давсан бол энэ жил дэлхийн хамгийн том үр тариа экспортлогч ЕХ-г гүйцэх боломжтой аж.

Саяхан Вашингтоноос авсан шинэ хориг хоёр талын харилцаа мөддөө сайжрахгүйг харуулахын хамт ХАА-н үйлдвэрлэгчид урт хугацаанд хөрөнгө оруулж болохыг нотоллоо. Ноён Гуриев

Хятадын гадаад худалдан авалтын бүтэц өөрчлөгджээДон Вейнланд, Эмили Фен

Хятадын эрх баригчид хувийн салбараас оффшорт хөрөнгө оруулахыг хязгаарласны дараа 2017 онд улсын компаниуд гадаад дахь худалдан авалтаар тэргүүлж эхэллээ. Оны эхний хагаст төрийн өмчийн үйлдвэрийн газрууд хилийн чанадад 28.7 тэрбум ам.долларын худалдан авалт хийсэн нь хувийнхны 26.6 тэр-бумаас давсан үзүүлэлт болсныг PwC фирмийн тайланд онцлов. China Investment Corporation Бри танид байрлалтай Logicor ком панийг худалдан авсан нь оны хам гийн том хэлцэл бөгөөд дээрх тооцоонд орсон байна.

Энэхүү үзүүлэлт сүүлийн жил хагасын хугацаанд улсын ком па ниудын гадаад худалдан авалт хувийнхнаас давж буйг харуулав. Хятадын Cnooc, Alu-minum Corporation гэх мэт төрийн өмчийн компани Бээжингийн зохицуулагчдын удирдлага дор гадаад валютын нөөцийг хилийн цаана хэрхэн байрлуулах үйл явцад тэргүүлж буй. 2015 оны сүүлийн хагасаас зохицуулалт сулрах үед хувийн салбарынхан Хятадын гадаад худалдан авалтын өнгө төрхийг тодорхойлж байв. HNA Group, Tencent Holdings зэ рэг хувийн компани оффшорт хамгийн том хөрөнгө худалдан авагч болсон билээ.

2016 оны эхнээс улсын ком-паниудын худалдан авах чадвар оргилдоо хүрч, ChemChina Швейцарын Syngenta-г 44 тэрбум ам.доллараар эрхэндээ оруулсан боловч Tencent Финландын Super-cell-ийг нэгтгэх гэрээнд гарын үсэг зурснаар хувийнхны хил дамнасан хэлцлийн гол зүтгүүр болсон юм. Гэвч хөрөнгийн нөөц багатай харьцангуй жижиг компаниуд видео тоглоом, Холливудын кино

студийг худалдан авч эхэлсэн нь Бээжинд болгоомжлол төрүүлсэн байна. Өнгөрсөн оны сүүлчээр Бээжингийн эрх баригчид Хя та-дын компаниуд гадаад худал дан авалтыг хөрөнгөө гадагш шил-жүүлэхэд ашиглаж байна гэж сэжиглэж, уг ажиллагааны хянал-тыг чангатгасан юм.

Хятадын банкны хяналтын байгууллага нэлээд хэмжээний өр хуримтлуулсан HNA Group, Dalian Wanda, Fosun International, Anbang Insurance зэрэг компанид шалгалт оруулж, эдгээр зээлдэгч тус улсын банкны салбарт системийн эрсдэл учруулах аюултайг нотол сон аж. Компаниуд худалдан авалтаа эрс багасгасны дээр Anbang Insur-ance-ийн захирал баривчлагдаж, одоо хүртэл хаана байгаа нь мэдэгдэхгүй байна. Уг шахалтын үр дүнд энэ жил улсын банкууд гадаад хэлцлийг санхүүжүүлэхээ зогсоожээ. Хон конг дахь Хятадын банкны нэг удирдах ажилтан гадаад хэлцлийг нь санхүүжүүлэх үйлчлүүлэгчийн талаар “Зөвхөн улсын компаниуд, зөвхөн нэр-тэй компа ниу дад зөвшөөрнө” хэмээ сэн юм. Тэр бээр “Бид бүс нутаг буюу муждаа томд ордог ком панитай хүр тэл хамтран ажил лахгүй. Хэл цэл дууслаа гээд зог сох гүй. Хэлц лийг үзэглэсний да раа ч түү нийг шалгах болно” гэв.

Уг арга хэмжээний нөлөө ху вийн салбарынханд илт ажиг-лаг даж байна. Оны эхээр үл хөдлөхийн Zhonghong Zhuoye Group-ын Нью Йоркод бүрт-гэлтэй Brookdale Senior Living компанийг худалдан авах саналыг судалж үзээд эрсдэлийн дүгнэлт гаргасны үндсэн дээр улсын банк санхүүжилтээ татсан юм.

PhosAgro бордооны үйлдвэрийн захирал Андрей Гуриев “Оросын ХАА ид цэцэглэж байна. Гадаадын хөрөнгө оруулагчид ихээхэн сонирхож байгаа” гэв.

Стефан Вагстил, Гай ЧазанГерманы канцлер Ангела

Меркель сонгуулийн өмнөх хэлэлцүүлгийг шууд нэвтрүүлж байх үеэр ЕХ-нд элсэх Туркийн хэлэлцээг зогсооно хэмээн гэнэт мэдэгджээ. Берлин болон Туркийн Ерөнхийлөгч Режеп Тайип Эрдоаны хооронд санал зөрөлдөөн хурцдаад байгаа цаг үед ийм үг хэлсэн байна. Түүний гол өрсөлдөгч Социал демократ намаас нэр дэвшигч Мартин Шульц энэ сарын 24-нд болох парламентын сонгуульд ялбал уг хэлэлцээг зогсоохоо түрүүлж амласан юм. Гэвч хатагтай Меркель ийм хатуу мэдэгдэл хийснээрээ өрсөлдөгчөө давах гэсэн бололтой. Ноён Эрдоан түүний засаглалыг шүүмжлэгчдийг дарах явцдаа Германы иргэн болох 12 сэтгүүлчийг баривчлан хорьсноос маргаан дэгдсэн агаад ЕХ үүнийг улс төрийн зорилготой, ардчиллын эсрэг үйлдэл хэмээн үзэж байна.

Канцлер “Турк улс ЕХ-ны ги шүүн болохгүй нь бодит ба-

Турк Европын холбоонд элсэхгүйримт” гэсэн нь Анкарагийн найд варыг бүрэн тасалсан хэрэг юм. Тэрбээр гишүүнчлэлийн та-лаар хэлэлцээг төгсгөхийн тулд ЕХ-ны түншүүдтэй зөвлөлдөхөө амлажээ. Ноён Шульц Турк болон цагаачлалын асуудлаар Канцлер рүү хүчтэй довтолсон нь гайхал төрүүллээ. Гэвч ажиглагчид өрсөл-дөгчийн түрэмгий шүүмжлэлийг үл харгалзан хатагтай Меркель сонгуульд баттай ялна гэж үзэж байна. ARD телевизийн са нал асуулгад оролцогсдын 55 хувь нь Канцлерийг дэмжихээ илэр-хийлжээ.

Хэрэв санал асуулга зөв бол 35 хувийн дэмжлэг авсан ноён Шульц сонгуулийн өмнөх ганц халз мэтгэлцээнд ялж чадаагүй агаад Меркель дөрөв дэх удаагаа сонгогдох магадлалаа ахиулж чадсан байна. Хохенхайм их сургуулийн профессор Франк Бретшнайдер “Мартин Шульц сайн тоглосон. Гэвч тэр Канцлер Меркелийг ганхуулж чадаагүй боловч шийдвэртэй шахалт

жимс, ногоо, сүүн бү тээг дэхүүний импор тын 50 хувийг хориглосон нь дотоодын үйлдвэрлэгчдэд асар том боломж нээж өгсөн. 2013-2016 онд ЕХ-ноос ирэх хүнсний импорт нийтдээ 40 хувиар унажээ. PhosA-gro бордооны үйлдвэрийн захирал Андрей Гуриев “Оросын ХАА ид цэцэглэж байна. Гадаадын хөрөнгө оруулагчид ихээхэн сонирхож байгаа” гэв.

Russian Aquaculture энэ онд өнгөрсөн оноос 664 хувь илүү загас нийлүүлж, ирэх оноос загасны нөөцөө нэмэгдүүлэхийн тулд 1500 тоннын хүчин чадалтай шинэ ферм байгуулав. Бизнес нь сайн байгаа учир ойрын үед хувьцаагаа хоёрдогч зах зээлд худалдахаар төлөвлөжээ. Тус

Financial times сонинд ярилцлага өгөхдөө “Хориг бидэнд гарааны түлхэц өгсөн. Хүнсний хориг хамгийн сүүлд цуцлагдана гэдэгт би итгэлтэй байна” гэсэн юм. PhosAgro-д хөрөнгө оруулж, захирлын зөвлөлд нь суудаг Америкийн бизнесмен Жим Рожерс “Өрнөдийнхөн хөл рүүгээ буудсан хэрэг болсон. Хориг Орост хохирол учруулах ёстой байсан боловч ХАА-д нь ач тусаа өглөө. Мөнгө, мэргэжлийн тусламж хоёр ийшээ урсаж бай-на” хэмээв. Тэрбээр өнгөрсөн сард мал аж ахуй эрхлэгч AgroGard компанийн зөвлөлд орсон агаад “Таван жилийн хугацаанд бүрэн хэрэг жиж, хүчин чадалдаа хүрнэ. Энд асар том, үр ашигтай, үлэмж

санхүүжилттэй аж үйлдвэр бүрэлдэхээс өмнө хэн нэг нь америкчуудад хоригоо зогсоо гэж хэлээсэй” хэмээн өгүүллээ.

Оросын 145 сая хүн ам бо-лом жийн хэмжээтэй зах зээл боловч ХАА-н олон компани урт хугацааны өсөлтөө экспорттой холбон харж байна. Ноён Гуриев “Орос улс дэлхийг тэжээнэ. Эргэлзэх хэрэггүй. Бидэнд тариалах боломжтой газар, ус, технологи, дэд бүтэц бүгд бий. Маш энгийн. Улс орнуудад хүнс-ний хомсдол нүүрлэж байгаа. Иймээс тэд Орос руу хандаж, өөрсдийгөө хам гаа лахын тулд энд хөрөнгө оруулна” хэмээн өгүүллээ.

BBM©

үзүүллээ” хэмээн дүгнэв. Гэхдээ шууд нэвтрүүлгийн үеэр Туркийн асуудлаарх Меркелийн байр суурь гэнэт чангарсан нь бодлогоо амар өөрчилдөггүй хашир Канцлерийн хувьд санаандгүй алхам юм. Түүнчлэн СДН Туркийг элсүүлэх асуудлаар илүү нааштай байр суурь баримталж ирснийг ноён Шульц огцом тасалсан нь гайхалтай хэрэг боллоо гэж ажиглагчид дүгнэжээ.

Туркийн гишүүнчлэлийн хэлэл-цээний талаар Канцлер шинэ бодлого зөвхөн 12 сэтгүүлчийг баривчилснаас үүдсэн гэж үзэж болохгүй. Тэрбээр “Би Турктэй дипломат харилцааг таслах бодолгүй байна” гэжээ. Брюссель Анкаратай харилцаагаа хэдийнэ царцаасан бөгөөд одоо цаашдын алхмаа төлөвлөж байгаа. Ноён Шульцын хувьд халз мэтгэлцээн Канцлерийг нүүр тулан шүүмж-лэх ховор боломж байв. Тэрбээр 2015 онд Германы хилийг нээж, дүрвэгсдийг оруулсан явдалд Меркелийг буруутгасан байна. Түүнчлэн дүрвэгсдийн хямралаас

өмнө ЕХ-ны түншүүдтэйгээ зөвлөлдөлгүй алхам хийж, олон зуун мянган орогнол хүсэгчийг нэвтрүүлсний дээр холбооны дотоод харилцааг сэвтүүлсэн хэмээн шүүмжлэв.

Канцлер саяхан хоёр жилийн өмнө хийснээ давтахад бэлэн байна хэмээн хэлснийг ноён Шульц өлгөн авч, хүчтэй хариу өгсөн байна. Тэрбээр “Меркель 2015 онд хийснээ дахин хийнэ гэсэн. Би үүнтэй огтхон ч санал нийлэхгүй байна. Уг асуудлаар Европын шийдэл хэрэгтэй. Бид энэ арга барилыг орхигдуулсан” хэмээсэн юм. Хатагтай Меркель хариуд нь хүний эрхийг эн тэргүүнд тавих тухай Германы Үндсэн хуулийн нэгдүгээр заалтыг хэрэгжүүлснээ тайлбарлав. Канцлер цааш хэлэхдээ “Зарим үед шийдвэр гаргахаас өөр аргагүй үе амьдралд тохиолддог. Гэхдээ хүн бүр манайд ирэх боломжгүй. Бид үүнийг сүүлийн хэдэн жилийн сургамжаас харлаа” хэмээн онцолсон юм.

BBM©

байна. Энэ мэт алхам цаашид ч үргэлжилнэ гэдгийг ЗГХЭГ-ын дарга, Хөрөнгө оруулагчдын эрх ашгийг хамгаалах зөвлөлийн дарга Ж.Мөнхбат онцлов. Хамгийн гол нь Монголыг чиглэсэн мөнгөний урсгалыг эх орондоо тогтоон, үр дүнтэй ашиглах нь чухал болохыг тодотголоо. Монгол Улсын Засгийн газар ийнхүү хөрөнгө оруулагчдыг хамгаалах шат дараатай арга хэмжээ авч байна. Тэгвэл хөрөнгө оруулагчдын хандлага хэр байна вэ.

Сүүлийн хэдэн жил Монголыг сонирхох хөрөнгө оруулагчид, манай улсыг чиглэх мөнгөний урсгал татарч, тэр хэрээр эдийн засгийн чуулганыг зорих оролцогчдын тоо цөөрсөн. Тэгвэл энэ удаад оролцогчдын тоо харьцангуй өссөнийг чуулган зохион байгуулагчид мэдээлэв.

Намрын эхэн сарын босгон дээр болж буй энэ удаагийн чуулган онцлогтой. Сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд гурван ч сонгуулийн ард гарч, шинэ Засгийн газар, шинэ Ерөнхийлөгчөө угтан авсан Монгол Улс хөрөнгө оруулагчидтай чуулаагүй удсан. Олон талын төлөөллийн уулзах гол талбар болдог Монголын эдийн засгийн чуулган хойшилс-ноор Засгийн газар ч бодлого, арга хэмжээнийхээ талаар нээлттэй мэдээлээгүй байсан юм. Тэгвэл энэ удаагийн чуулганаар хөрөнгө оруулагчдын дунд хүлээлт үүсгээд байсан хэлхээ холбоог бэхжүүлж буй тул “Invest Mongolia”-г зорих, Монголын хөрөнгө оруулалт, макро эдийн засгийн орчныг сонирхох оролцогчдын тоо өндөр байна.

Энэ оны хоёрдугаар улирлын байдлаар Монгол дахь гадаадын

Эдийн засаг

2017.09.05, МЯГМАР ~ №167 (713) 11ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

Хөгжлийн боломжийг хэлэлцэв

Г.Байгал @baigalZGM

ЗГМ ТОВЧХОН

Ам.доллар 2433.17

Евро 2894.38

Япон иен 22.23

ОХУ рубль 42.07

БНХАУ юань 372.07

БНСУ вон 2.15

ВАЛЮТЫН ХАНШ

Монголын боломжийг хэлэл-цэж байна. Төрийн түшээд, хө рөн гө оруулагчид, бизнес эрх лэг чид нэг танхимд чуулж, сорилтыг давах шийдэл, хөгж лийн төлөөх боломжийг эрэлхийлж байна. “Монголын хөгжилд хөрөнгө оруулалт зайлшгүй хэрэгтэй” хэмээн Монгол Улсын Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат хөрөнгө оруулагч-дын “Invest Mongolia” чуулганы индрээс мэдэгдлээ. Тиймээс хөрөнгө оруулалт тата хад ан-хаарч буйгаа тодотгов.

Тухайлбал, сүүлийн нэг жилд Хойд Америкийн хөрөнгө оруу-лалтыг хөхиүлэн дэмжихэд анхаарсан. Монгол Улс АНУ-тай Ил тод байдлын хэлэлцээр, Канадтай Хөрөнгө оруулал тын хэлэлцээр байгуулсан. Ингэс-нээр Хойд Америкийн хөрөнгө оруулагчид Монголд санхүүжилт хийх таатай нөхцөл бүрджээ. Энэ оны хоёрдугаар улирлын байдлаар манай улсыг чиглэсэн Канадын хөрөнгө оруулалт өмнөх оны мөн үеэс 170 сая ам.доллараар өсөж, 272 сая ам.долларт хүрчээ.

Мөн Хөрөнгө оруулагчдын эрх ашгийг хамгаалах зөвлөл байгуулсан. Одоо холбогдох эрхзүйн шинэчлэлийг хийж байна. Тухайлбал, өнгөр сөн жилүүдэд хуулийн байгуул-лагын албан тушаалтан шүүхийн шийдвэрээс урьтаад гадаадын иргэдэд хилийн хориг тавьдаг байсан. Тэгвэл үүнийг цуцалж байгаа аж. Мөн аливаа зөвшөө-рөл олгох шат дамжлагыг цөө лөх, төрийн байгууллагын хүнд суртал, дарамт шахалтыг хориглох арга хэмжээ авч

Хөрөнгө оруулалтын орчин олон улсын жишигт ойртсон

» УУЛ УУРХАЙ “Kincora Copper” компани Өмнөговь аймгийн нутагт байрлах порфир зэсийн талбайдаа өрөмдлөг хийж эхэллээ. Цагаан суваргын зүүн хэсэгт байрлах "Зүүн Цагаан суварга" гэж нэрлэгдсэн энэхүү талбайд нийт 2870 метрийн өрөмдлөг хийхээр төлөвлөжээ. Түүний дараа геофизикийн судалгаа хийж, 5000 метрийн өрөмдлөг хийх төлөвлөгөөтэй байна.

» ХӨРӨНГИЙН ЗАХ ЗЭЭЛ

3.8Тэрбум төгрөг. Монголын хөрөнгийн биржийн өнгөрсөн долоо хоногийн арилжаагаар нийт 19 тэрбум төгрөгийн арилжаа хийжээ. Өдөрт дунджаар 3.8 тэрбум төгрөгийн гүйлгээ хийсэн байна.

» САНХҮҮГИЙН ЗАХ ЗЭЭЛ

96.6 Хувь. Санхүүгийн зохицуулах хороонд бүртгэлтэй ББСБ­уудын тоо 533­т хүрээд байна. Эдгээрийн 515 буюу 96.6 хувь нь хоёрдугаар улирлын тайлан, мэдээгээ хугацаанд нь СЗХ­нд хүргүүлжээ.

» АРИЛЖАА Монголын хөрөнгийн зах зээлийн MSE ALL жишиг индекс 0.77 хувиар өслөө.

» ТҮҮХИЙ ЭД

0.2 West Texas төрлийн газрын тосны ханш 0.2 хувиар өсөж, баррель нь 47.39 ам.долларт хүрлээ.

» ДЭЛХИЙД БНХАУ­ын хэрэглээний үнийн индекс наймдугаар сард 1.5­1.7 хувьд хэлбэлзсэн байх төлөвтэй.

MSE all

1,000

950

900

850

8002017 VII сар

хэлж байна. Монгол Улс одоо ч өргөн

боломжийн өмнө зогсож байгаа. Хамгийн ойрын боломжуу-даас дурдахад “Оюутолгой”, “Таван толгой”-н үйл ажиллагаа эр чимж сэнээс өмнийн говьд цахил гаан станц, боловсруулах үйлдвэр, төмөр зам барих зэрэг томоо хон бүтээн байгуулалтууд эхлээд байна. Зөвхөн уул уурхай гаас гадна боловсруулах үйлд вэрүүдэд, баялгийг эрсдэл-гүй, богино хугацаанд тээвэрлэх авто болон төмөр замын бүтээн байгуулалтад хөрөнгө оруулах боломж бийг Монголын тал санал болгож байна.

Гэхдээ боломж агуулсан улсад эрсдэл бас байна. Чуулга уулзал тын үеэр нийтлэлч, “Нэпко” компанийн ТУЗ-ийн дарга Баабар хөгжиж буй зарим орны нийгмийн сэтгэлгээний сул тал нь хөгжлийг тушиж байгааг онцолсон. Тодруулбал, орчин үеийн төр байгуулж амжаагүй, иргэдийн нийтлэг сэтгэлгээ нь дундад зууны ойлголттой. Өмнөх түүхийнхээ аль нэг гялайж гялтайсан үеийг үндэсний бахархал болгох гэж тэмүүлдэг. Өнөөдрөөр амьдардаг, өчигдрөөр бахархдаг, маргаашаа боддоггүй. Асар их баялагтай боловч үүнд нь саад болдог эсвэл баялгийг нь булаах гэсэн гаднын хүчин байгаад итгэдэг гэх мэт шинжийг агуулсан нийгмийн сэтгэлгээ нь хөгжиж буй орны хамгийн том зовлон болж буйг тэрбээр тодотгов. Гэхдээ Монгол Улсад, монголчуудад хоцрогдсон бусад оронтой харьцуулахад олон давуу чанар байгаа аж. Ямар ч шинэ нөхцөлд дасан зохицох, аливаа юмыг хурдан сурдаг зэрэг үндэсний эдгээр онцлог, давамгай чанар нь хөгжил дэвшилд хөтөлнө гэж үзэж буйгаа нийтлэлч Баабар уламжиллаа.

Ийнхүү хөрөнгө оруулалттай холбогдсон олон талт сэдвээр “Invest Mongolia” чуулган үргэл-жилж байна. 11 дэх удаагаа болж буй тус чуулган өнөөдөр дэд бүтэц, сэргээгдэх эрчим хүч, компанийн засаглал зэрэг сэдвээр үргэлжилнэ.

ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЭШЛЭЛ

IX/4-9 Владивостокийн Дорнын эдийн засгийн форумIX/5"Invest Mongolia" хөрөнгө оруулагчдын чуулганIX/7Улаанбаатар түншлэл-2017 олон улсын үзэсгэлэн яармагIX/7-8 Discover Mongolia 2017IX/7-9

Coal Mongolia-2017 чуулганIX/14 Тогтвортой санхүүжилтийн форумIX/16Америкийн өдрүүд 2017 үзэсгэлэн худалдааIX/19-24НҮБ-ын Ерөнхий ассамблейн 72 дугаар уулзалтIX/20-24Унгарын хүнс хөдөө аж ахуйн үзэсгэлэн худалдаа

-Зарим хөрөнгө оруулагч манай улсын хөрөнгө оруу-лалтын орчныг “Сайнгүй, эрхзүйн орчин хангалтгүй” гэж болох юм. Би үүнтэй Ерөнхий сайдын хувьд санал нийлэхгүй байна. Өнөөдөр манай эдийн засгийн голлох салбарууд, ялангуяа томоохон хөрөнгө оруулалт татдаг уул уурхайн салбар жигдэрсэн, хөрөнгө оруулагчдыг хамгаалсан, болзошгүй эрсдлийг зохих түвшинд хаасан, олон улсын жишигт ойртсон эрхзүйн орчинтой болсон.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат

-Эрдсийн үнэ өндийж байгаа энэ нөхцөлд гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулагчид Монголыг сонирхож байгаа. Гэхдээ тэд улс төр нь тогтвортой төр засгийн бодлого тууштай байгаа, эсэхэд анхаарч байгаа нь дамжиггүй. Уул уурхайгаас гадна боловсруулах болон дэд бүтцийн төслүүдэд манайд боломж байгаа.

“Эрдэнэс Монгол” компанийн гүйцэтгэх захирал

Ц.Түмэнцогт

-Эрдэс баялгийн экспорт, түүхий эдийн үнэ Монгол Улсын макро эдийн засгийн ойрын өсөлтийг тодорхойлно. Түүнчлэн гадаадын хөрөнгө оруулалт бодлогын болон нийгмийн тогтвортой орчинд өсөн, нэмэгддэг. Тиймээс гадаадын шууд хөрөнгө нь улс орны хөгжлийг урьдчилан таамаглах чухал индикатор болдог. Монгол Улсад бүсийн шинжтэй хэд хэдэн эрсдэл байгааг бодолцох ёстой. Эрдэс түүхий эдийн үнэ таатай байвал аливаа сорилтыг хурдан шийдэх боломж олгоно.

“Moody's Investors Ser-vice”-ийн Засгийн газрын өрийн эрсдэл судалгааны

группийн шинжээч Анушка Шах

-Монгол Улсын ДНБ-ий өсөлтийг задлаад харвал түүхий эд тэр дундаа нүүрсний үнийн өсөлтөөс бий болсон байх талтай. Тиймээс үнийн өсөлт бус шинээр бий болсон үйлдвэрлэл ялангуяа, эдийн засаг идэвхжиж, үйлдвэрлэл сэргэснээр ямар өөрчлөлт бий болсныг бодитой харах нь чухал.

“Терра ком лимитэд” компанийн гүйцэтгэх захирал

Камерон Макрей

Өнөөдрөөр амьдардаг, өчигдрөөр

бахархдаг, мар-гаашаа боддоггүй

шууд хөрөнгө оруулалт 355 сая ам.долларт хүрчээ. Үүнд, хөрөнгө оруулалтын орох урсгалын дүн 109 сая ам.доллараар өсөж, хөрөнгө оруулалтын буцаалт болон зээлийн эргэн төлөлттэй холбоотой гарах урсгал 185 сая ам.доллараар буурсан нь нөлөөлжээ. Ялангуяа, уул уурхайг чиглэсэн хөрөнгө оруулалт 179 сая ам.доллар, санхүү болон даатгалын салбарынх зургаан сая ам.доллараар тус бүр өссөн. Мөн энэ оны наймдугаар сарын байдлаар гадаадын хөрөнгө оруулалттай шинэ аж ахуйн нэгжийн тоо 230 болсон нь өнгөрсөн оны мөн үеэс 13.6 хувиар өссөн дүн. Ер нь эдийн засагт эерэг өнгө, өсөлтийн дохио ассан. Үүнийг ч ОУВС-гийн Монгол дахь суурин төлөөлөгч Нэйл Сакер онцолж байна. Монгол Улсын макро эдийн засгийн өсөлт таамгаас давж, харьцангуй хурдан сэргэж буйг тэрбээр тодотгов.

“Moody's Investors Service”-ийн салбар хариуцсан захирал Грэйм Ноуд “Хөрөнгө оруулагчдад улс тө рийн тогтвортой байдал хам-гийн чухал индикатор. Тиймээс мөнгө татахаар зорьж байгаа бол тогтвортой бөгөөд тууштай байх нь чухал. Олон улсын үнэлгээний “Moody's” агентлаг зээлжих зэрэглэл тогтоохдоо ч тогтвортой байдлыг чухал-чилдаг. Монгол Улсын эдийн засгийн суурь үзүүлэлт сэргэж байгаа ч, гадаад валютын албан нөөц хангалтгүй түвшинд хэвээр, засаглал хоорондын зөрчил нь зээлжих зэрэглэл бууруулах суурь шалтгаан болж байна” гэв.

Тэгвэл “Билл Бикалес Эдвай-зорс” компанийн гүйцэтгэх захирал Билл Бикалес “Монгол Улс гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх нь чухал. Засгийн газар бодитой хандах ёстой. Өмнө нь гадаад зах зээл дэх Монгол Улсын имижийг муутгасан учир шалтгааныг ойлгох ёстой. Улмаар зөв алхам хийх нь чухал. Зөвхөн бодлогын тохиргоо хийгээд энэ нь хүссэн үр дүнг авчрахгүй байх талтай. Тиймээс үйлдэл, шийдвэр бүрээ зөв байлгах хэрэгтэй” хэмээн

ЗГМ: ХУАНЛИ ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ

НЯМ ДАВАА

2017 оны есдүгээр сарМЯГМАР ЛХАГВА ПҮРЭВ БААСАН

1

8

15

22

29

2

976543

161413121110

232120191817

302827262524

БЯМБА

Улсын хэмжээнд 6000 орчим аж ахуйн нэгж чацаргана тариалж байна. Чацарганы бүтээгдэхүүн үйлд вэрлэл сүүлийн гурван жилд 10 орчим хувиар буурсан. Ха рин импортоор авч буй чацарганы хэмжээ 2015 оноос хойш хоёр хувиар өссөнийг ХХААХҮ-ийн яам мэдээлж байна. Тухайлбал, өнгөрсөн онд 2044 тонн чацаргана хураан авсан нь жимс, жимсгэнэ тариалсан нийт талбайн 90 хувийг эзэлж байна. Монгол Улс 2010 оноос Япон руу чацаргана экспортолж эхэлсэн. Харин 2016 онд байгуулсан Япон, Монголын Эдийн засгийн түншлэлийн хэлэлцээрийн хүрээнд чацарганын экспортын гаалийн татвар 14 хувь байсныг

тэглэсэн юм. Өнгөрсөн онд хоёр сая ам.долларын чацарганы тос, жүүс, хатаасан навчийг ОХУ болон Япон, Сингапур улсад экспортолсон байна. Тухайлбал, "Монос хүнс" компани 2017 он гарснаас хойш нийт чацаргана

үйлдвэрлэлийнхээ 20 орчим хувийг экспортолсон гэж мэдээл-лээ. Харин "Эко эрдэнэ" компани шууд ууж хэрэглэх зориулалттай 250 мл-ийн савлагаатай чацар-ганы шүүсийг Япон руу экспортолж байна. Нэг шилийг

нь 1.8 ам.доллараар үнэлжээ.Япон, Монголын Эдийн зас-

гийн түншлэлийн хэлэлцээ рийн хүрээнд 14 хувьтай байсан чацар-ганы тосны татварыг тэглэсэн ч чацарганы шүүс татвартай хэвээр байна. Хэрэв чацарганы шүүсийг татвараас чөлөөлбөл экспортын эргэлт одоогийнхоос 20 орчим хувиар нэмэгдэх боломжтой гэж "Эко эрдэнэ" компани үзэж байна. Жилийн дөрвөн улиралд хүлэмжийн ногоог тариалах-даа малын гаралтай бордоо ашиглах нь органик хүнсний шаардлагыг илүү сайн хангана. Гэхдээ компаниуд үүний оронд БНХАУ-аас бордоо импортлон ашигладаг байна. 2016 онд л гэхэд хүлэмжийн тариалан эрхлэгчид импортын бордоонд 20 мянган ам.доллар зарцуулсныг салбарын холбооны тэргүүн мэдээлсэн юм.

6000 орчим ААН чацаргана тариалж байнаЖ.ЖаргалмааШинжээч

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

С.Батсайхан / ЗГМ©

Эдийн засаг

12 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2017.09.05, МЯГМАР ~ №167 (713)

Азийн хувьцаануудын ханш унавБНАСАУ өнгөрсөн ням гарагт

устөрөгчийн бөмбөг туршсан талаар олон улсын агентлагууд мэдээлж байна. Үүнээс үүдэн Аз ийн хөрөн гийн зах зээлд уналт давамгайлав. Энэ бүс нутгийн тэр-гүүлэх эдийн засгийн нэг Японы Topix индекс нэг хувиар буурлаа. Мөн БНСУ-ын хөрөнгийн зах зээлийн жишиг индекс Kospi 1.2 хувиар уруудсан бол Австралийн S&P/ASX 200 индекс 0.4 хувиар

доошилжээ. Хонконгийн Hang Seng индекс ч нэг хувиар багассан байна. Ингэснээр Ази, Номхон далайн бүсийн жишиг индекс 0.6 хувиар буурлаа.

Хойд Солонгосын устөрөгчийн бөмбөгийн туршилт Азийн хө рөн -гөөс гадна санхүүгийн зах зээлд нөлөөлсөн. Тухайлбал, ам.долл-артай харьцах воны ханш 0.9 хувиар суларч, 1132.82 нэгжид хүрчээ.

Японы Topix индекс сүүлийн нэг сард

09/04 1,232.72

1,220.00

1,230.00

1,240.00

1,250.00

(Нэгжээр)

Соёлт хүний өглөө Сонин уншихаас эхэлдэг

Засгийн газрын мэдээ сонины шинэ

улирлын захиалга эхэллээ

2017 оны есдүгээр сарын 30-ыг хүртэл

Улиралд: 30,000₮ (76 дугаар) Хагас жилд: 60,000₮ (152 дугаар)

Бүтэн жилд: 120,000₮ (304 дугаар)Нэмэлт захиалга: 21,000₮ (50 дугаар)

Утас: 7010 3131, 9990 3581

Та өөрийн интернэт хөтчөөс QR кодыг уншуулан эрхээ нээлгэнэ үү.

14 ХОНОГИЙН ХУГАЦААНД ҮНЭГҮЙ УНШИХ ЭРХ БЭЛЭГЛЭЖ БАЙНА

ТҮҮХИЙ ЭД

НЭР СИМБОЛ НЭГЖ ХАНШ ($) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

АЛТНЫ СПОТ XAU унци 1335.5 0.77% 9/4/2017

ЦАГААН АЛТ PLA унци 1014 0.50% 9/4/2017

МӨНГӨ SIA унци 17.93 0.64% 9/4/2017

ЗЭС (COMEX) HGA фунт 314.45 0.85% 9/4/2017

ТӨМРИЙН ХҮДЭР TIOA тонн 77.87 0.13% 9/4/2017

WTI ТОС CLA баррель 47.32 0.06% 9/4/2017

БРЕНТ COA баррель 52.35 -0.76% 9/4/2017

БЕНЗИН XBA 167.55 -4.14% 9/4/2017

БАЙГАЛИЙН ХИЙ NGA Mmbtu 3.039 -1.01% 9/4/2017

НҮҮРС (NYMEX) QZA тонн 336.55 0.21% 9/4/2017

НҮҮРС (NEW CASTLE) XWA тонн 92.6 0.71% 9/4/2017

ЭЛСЭН ЧИХЭР SBA фунт 13.75 -4.51% 9/4/2017

БУДАА RRA центнер 12.945 0.94% 9/4/2017

БУУДАЙ WA бушель 438.75 0.98% 9/4/2017

КАКАО CCA тонн 1947 1.09% 9/4/2017

КОФЕ KCA фунт 129.05 -0.23% 9/4/2017Энэхүү ханшийн мэдээлэл нь хүснэгтэд заасан өдрийн 15 цагийн байдлаарх дүн тул үүнээс хойш өөрчлөгдсөн байх боломжтой.

▲

▲

▲

▲

▲

▲

▼

▼

▼

▲

▲

▼

▲

▲

▲

▼

МОНГОЛД ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЯВУУЛДАГ ГАДААД КОМПАНИУД

67.68 -0.88% 9/4/2017

0.019 11.76% 9/4/2017

10.125 -16.16% 9/4/2017

0.023 4.35% 9/4/2017

0.013 -7.69% 9/4/2017

3.61 1.69% 9/4/2017

4.16 -1.19% 9/4/2017

0.22 -4.35% 9/4/2017

0.2 2.56% 9/4/2017

0.57 -1.72% 9/4/2017

RIO TINTO RIO ASX AUD

WOLF PETROLEUM WOF ASX AUD

PETRO MATAD MATD LON GBX

ASPIRE MINING AKM ASX AUD

GUILDFORD COAL GUF ASX AUD

PROPHECY DEVELOPMENT PCY TSX CAD

TURQUOISE HILL RESOURCES TRQ TSX CAD

SOUTHGOBI RESOURCES SGQ TSX CAD

XANADU MINES XAM ASX AUD

ENTREE GOLD ETG TSX CAD

НЭР СИМБОЛ БИРЖ ВАЛЮТ ХАНШ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

▼

▲

▼

▲

▼

▲

▼

▼

▲

▼

МОНГОЛЫН ХӨРӨНГИЙН БИРЖ

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

NASDAQ COMPOSITE CCMP 6435.331 +6.67 +0.1% 9/4/2017DAX INDEX DAX 12090.59 -52.05 -0.43% 9/4/2017TORONTO STOCK EXCHANGE SPTSX 15191.6 -20.27 -0.13% 9/4/2017S&P/ASX 200 AS51 5702.002 -22.59 -0.39% 9/4/2017S&P 500 INX 2476.55 +4.9 +0.2% 9/4/2017SHANGHAI COMPOSITE SHCOMP 3379.583 +12.46 +0.37% 9/4/2017TOP 20 MSETOP 15627.36 -23.25 -0.15% 9/4/2017FTSE 100 UKX 7423.33 -15.17 -0.2% 9/4/2017HANG SENG HSI 27740.26 -212.9 -0.76% 9/4/2017NIKKEI 225 NKY 19508.25 -183.22 -0.93% 9/4/2017

▲

▼

▼ ▼

▲

▲

▼

▼ ▼▼

ДЭЛХИЙН ГОЛЛОХ ИНДЕКСҮҮД

Тухайн өдөр арилжаалагдсан хувьцаа

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

АПУ ХК APU 459.03 1.57% 9/4/2017ГОВЬ ХК GOV 15470 0.59% 9/4/2017ДАРХАН НЭХИЙ ХК NEH 24000 6.67% 9/4/2017СҮҮ ХК SUU 154.85 -3.45% 9/4/2017АДУУН ЧУЛУУН ХК ADL 2549 10.78% 9/4/2017БАГАНУУР ХК BAN 2195 0.55% 9/4/2017МОГОЙН ГОЛ ХК BDL 5250 5% 9/4/2017БИ ДИ СЕК ХК BDS 1030 -1.90% 9/4/2017УБ-БҮК ХК BUK 544.3 11.53% 9/4/2017АРИГ ГАЛ ХК EER 2766 0.58% 9/4/2017ХАЙ БИ ОЙЛ ХК HBO 80 -6.10% 9/4/2017ХӨХ ГАН ХК HGN 80.05 0.06% 9/4/2017ГЕРМЕС ЦЕНТР ХК HRM 149 2.91% 9/4/2017ХАСУ-МАНДАЛ ХК HSR 4140 15% 9/4/2017ЖЕНКО ТУР БЮРА ХК JTB 61.55 4.94% 9/4/2017МОНГОЛ НЭХИЙ ХК MNH 3680 15% 9/4/2017МОНГОЛ ШУУДАН ХК MNP 380.03 -1.30% 9/4/2017

▲▲▲▼▲▲▲▼▲▲▼▲▲▲▲▲▼