ОНЦЛОХ

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©

0 0 8 0 4

ЦАГ АГААРЫН ДЭЛГЭРЭНГYЙ МЭДЭЭЛЛИЙГ 8 ДУГААР НҮҮРЭЭС УНШИНА УУ.

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР2018.01.09

ҮҮЛ БАГАСНА

-16° -23°

УЛС ТӨРЭнэ сарын 15-17-нд Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх БНСУ-д айлчилна.Нийслэлийн өрхүүдийн тодор-хой хэсэгт утаагүй зуух тараана гэж сайд Н.Цэрэнбат мэдэгдэв. Ахмад депутатууд Үндсэн хуулийг өөрчлөхийг дэмжихгүй байна. Эрх нь үүссэн 13 мянган малч ны тэтгэвэрт зориулж, 44 тэрбум төгрөг төсөвлөжээ.Дэд сайдын орон тоог цомхот-гох саналыг МАН-ын бүлгийн гишүүд гаргасан ч, дэмжсэнгүй.

ЭДИЙН ЗАСАГГадаад худалдааны тэнцэл 1.9 тэрбум ам.долларын ашигтай гарав.Хөрөнгийн биржийн “MSE ALL” индекс 1150.71 нэгж болж, 1.21 хувиар буурлаа. Нийслэлд 80 мянга гаруй айлын орон сууцны барилга угсралтын ажил үргэлжилж байна. Даатгалын компаниуд дүр мийн сангийн доод хэмжээг хангаж дуусахад хагас жил үлдлээ.

НИЙГЭМНогоон нуур орчимд түр суурьших орон сууц барихад 350 сая юань зарцуулна.Цэцэрлэгийн хүүхдийн нэг өдрийн хоолны мөнгийг 1147 төгрөгөөр нэмнэ. Баянзүрхийн авто вокзал “Тэнгэр” худалдааны төвд ажиллаж эхэллээ.Агаар цэвэршүүлэгчийг татвараас чөлөөлөхөд 9.5 тэрбум төгрөг шаардлагатай.Өнгөрсөн онд техникийн хяналтын үзлэгт 11234 автомашин тэнцээгүй байна.

ДЭЛХИЙТрампын шийдвэр АНУ-ын ашиг сонирхолд нийцдэгийг Тереза Мэй тайлбарлав.Кино, телевизийн “Алтан бөмбөрцөг” шагналын эзэд Лос Анжелест тодорлоо. Унгарын Ерөнхий сайд дүрвэгсдийг исламын булаан эзлэгч нар хэмээн нэрлэв. Францын Ерөнхийлөгч Хятад ын удирдагчид аргамаг хөлгөөр бэлэг барилаа. Япон улс сансрын микро хог хаягдал илрүүлэгч радар бүтээж байна.

2018.01.09, МЯГМАР ~ №005 (804) YНЭ: 1000₮~ СОЁЛТ ХҮНИЙ ӨГЛӨӨ СОНИН УНШИХААС ЭХЭЛДЭГ ~

ЗГМ

Автомашинтайгаа олон улсад зорчих боломж бүрдэнэДугаар шинэчлэхэд иргэдээс нэмэлт төлбөр хураамж авахгүй. > 6

Шинэчлэл эд эрхтэн шилжүүлэхэд төвлөрнөЭрхтэн шилжүүлэх хагалгааг хуулиар бус сайдын баталсан журмаар хийдэг. > 2

Зах зээлийг урагшлуулах гурван хандлага

Airbus БНХАУ-тай түншлэхээр чармайж байна

Зорилгоо хэрэгжүүлэхэд хамгийн хүчтэй зэвсэг бол мэдлэг, боловсрол, чадвар юм. Н.Багабанди

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2,432.64 374.71 42.56

ЗЭС 5-ГЭРЭГЭ

99.710.09%

АЛТMSE ALL 10-ЧИНГИС БОНД

1319.590.26%

1150.751.21%

101.540.05%

71210.94%

ubinfo.mnБҮРЭЛДЭХҮҮНКОМПАНИ

THE OFFICIAL GAZETTE

Гадаад валютын улсын албан нөөц гурван тэрбум ам.долларт хүрснээр хүчирхэг ам.долларын өмнө хүчин мөхөсдөж байсан төгрөгийн ханшийн уналт зогслоо. 12

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Ubinfo.mn сайт шилдэгт багтлааGogo.mnXopom.comIkon.mnCaak.mnUbinfo.mn

“Засгийн газрын мэдээ” сонины цахим хуудас Ubinfo.mn нь Монголын мэдээллийн шилдэг сайтуудын тавдугаарт бичигдлээ.

Zaluu.comNews.mnMedee.mnOlloo.mnDorgio.mn

Эх сурвалж: Alexa.com©

НИЙТЛЭЛЧИЙН БУЛАН

ЗГМ: СЭДЭВ

Мөнгө олох мөлжүүртэй арга-Утаа

Мөнгө амархан олмоор байна уу... Ахиу ашиг олчих амар арга хаана байна, тэнд үсчиж яв­даг иргэн Б ийн асууж байна. Өн гөр сөн жил албан тасалгаа­ны агаар цэвэршүүлэгч зарж байсан тэрбээр ирэх жилүүдэд автомашины утааг саармагжуу­лах төхөөрөмж борлуулж азаа үзэхээр зэхэж байна. “Catalytic converter” буюу автомашинаас ялгарч буй утааны хорт бодисыг саармагжуулдаг төхөөрөмжийг жолооч нар андахгүй. Тэгвэл танил маань урд хөршөөс ийм

Г.Байгал @baigalZGM

Б.Баярмаа@bayarmaaZGM

төхөөрөмж импортлоод, эх орон­доо борлуулахаар шийд чихэж. Энэ ч учиртай. Учир нь ирэх онд уг төхөөрөмжийн эрэлт өснө гэдэгт тэрбээр итгэлтэй байгаа юм.

Яагаад гэвэл уг төхөөрөмжийн эрэлтийг хүчээр өсгөх эрхзүйн зохицуулалтыг төрийн зарим түшээ хүчтэй зүтгүүлж буй. Саяхнаас саарал ордны нэгэн гишүүн нийс­лэлийн тээврийн хэрэгслийн “cat­alytic converter”­ийг шинэ чилж, агаарын бохирдлыг буу руу лах арга замыг судлаад эхэлжээ. Энэ санаагаа удахгүй УИХ­аар хэлэл­цүүлж, хууль болгохоор зориг шулуудчихсан яваа юм байна.

3

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

Орлогын “орц”-ыг нэмэх боломж

Хорь гаруй жил хуучин бичиг баримттай хамт мартагдаж, үн­гэгдэж үрчийсэн цэнхэр тасал­бараа өдгөө ямар үнэд хүрэхийг мэдсэн буурай магнай хагартал баярлажээ. Түүний 1990­ээд онд авсан “АПУ” компанийн цэн хэр тасалбарынх нь өгөөж энэ хуга­цаанд үлэмж өсөж, 17 сая төгрөгт хүрсэн байна. Энэ буурай шиг хувь цааны үнэ цэнийг мэддэггүй, цэнхэр болон ягаан тасалбараа мартаж орхисон 250 мянга гаруй иргэн байна. Өнөөдөр тэдний

найман тэрбум гаруй төгрөг Үнэт цаасны төвлөрсөн хадгаламжийн төвд хүүгүй хадгалагдаж буй. Хэрэв үүнийг таг мартсан эзэд нь эдийн засгийн эргэлтэд оруулж чадвал манай улсын хөрөнгийн зах зээл сэргэж, орол цогчдын тоо багагүй нэмэгдэнэ.

ТОГЛОГЧИД ЗАЛУУЖИВХэдхэн жилийн өмнө хөрөн гийн

зах зээл гэхээр компанийн баян захирлуудын ярьдаг сэдэв мэт хол сонсогддог байсан. Мөн Зас гийн газрын бондыг иргэд, ком па ниуд худалдаж авах эрхгүй байв.

5

ИПОТЕКИЙН ЗЭЭЛИЙН ТАЙЛАН

Монголбанк ©

2017 САР11

БАЙДЛААР92887

68701

16.6жил 52.8%

2-30жил 62.8%

20416 3770

иргэн ипотекийн зээлтэй

Хөтөлбөрийн зээлд

Нийт ипотекийн зээлийн үлдэгдлийн жигнэсэн дундаж хугацаа

Жигнэсэн дундаж хугацаа нь 18 жил байна

Банкуудын өөрийн эх үүсвэрийн зээлд

Бусад эх үүсвэрийн зээлд хамрагдсан

Тухайн сард олгосон зээлийн дийлэнх буюу 62.8 хувь нь 16-20 хүртэлх жилийн хугацаатай байна

Нийт ипотекийн зээлийн үлдэгдлийн эзэлж буй жил

Ипотекийн зээл орон нутагт

16-20 хүртэлх жил 11-15 хүртэлх жил 21-27 хүртэлх, 6-10 хүртэлх жил

74.9% 21.1% 2%

Хүн амын суурьшил харьцангуй их Орхон, Дархан-Уул, Дорноговь,

Дорнод, Ховд аймгуудад байна

Төгрөгийн ханш тогтворжив

2018.01.09, МЯГМАР ~ №005 (804)2 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

Улс төр

Амьгүй донороос эрхтэн шилжүүлэх хууль шаардлагатайг ДЭМБ-аас зөвлөжээ

Б.Энхжаргал@enkhjrglZGM

ТӨСӨЛ ТОВЧХОН » ХАРИЛЦАА Ерөнхийлөгч Х.Баттулгад Бүгд Найрамдах Ардчилсан Солонгос Ард Улсаас Монгол Улсад суух Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд О Сын Хо Итгэмжлэх жуух бичгээ өргөн барив. Хоёр орны хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 70 жилийн ой энэ онд тохиож байгаа аж.

» АЙЛЧЛАЛ Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх энэ сарын 15-17-ны өдөр Бүгд Найрамдах Солонгос Улсад албан ёсны айлчлал хийхээр болжээ. Энэ нь Засгийн газрыг байгуулснаас хойших Ерөнхий сайдын анхны айлчлал юм.

» МЭДЭЭЛЭЛ “Үндсэн хууль тогтоогчдын холбоо” ТББ-аас мэдээлэл хийн, “эцэг” хуулийг өөрчлөхийг эсэргүүцэж байгаагаа мэдээлэв. Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг аль нэг нам, бүлэг хүмүүсийн санаачилгаар хийдэг юм биш. Уг хуулийг өөрчлөх эсэх нь нийгмийн өөрийнх захиалга байдаг. Гэтэл Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах санаачилга нь төрийн эрх барьж буй намаас гарч байна. Тэгэхээр энэхүү асуудалд иргэд хөдөлмөрчид эргэлзэж байна хэмээн Үндсэн хуулийг баталсан депутатуудын төлөөлөл хэлэв.

» ТАЙЛБАРУИХ-ын Тамгын газрын дарга Ц.Цолмон УИХ-ын гишүүдэд утасны ярианы төлбөрт зориулж улсаас мөнгө төсөвлөдөггүй талаарх тайлбарыг өглөө. 2017 оны нэгдүгээр сарын 1-ний өдрөөс эхлэн гишүүдийн утасны зардалд төсвөөс нэг ч төгрөг олгоогүй аж. Мөн 2018 онд ч төсөвлөөгүй байна.

» ТОО

44 Тэрбум төгрөг. Малчдын тэтгэвэрт гарах насыг таван жилээр наашлуулах хуулийг УИХ баталсан. Энэ хүрээнд 13 мянган малчин нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэвэр авах эрх үүсэх аж. Мөн шаардлагатай 44 тэрбум төгрөгийг улсын төсөвт тусгажээ.

ТОДРУУЛГА & ЗАЛРУУЛГА

Уншигч та манай сонины мэдээ, нийтлэл, сурвалжилгатай холбоотой тодруулж, залруулах шаардлагатай

санал, хүсэлт байвал

› INFO@ZASAG.CO

Утас: 99903584 хаягаар бидэнтэй холбогдоно уу.

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Сүүлийн 10 жилийн хугацаанд Монгол Улс тархи эдгэшгүй өөрчлөлтөд орсон, бусад эрхтэн нь зохиомол амьсгалын аппаратны тусламжтайгаар хэвийн ажиллаж байгаа донороос 12 хүнд бөөр, нэг хүнд элэг шилжүүлэн суулгасан байна. Манай оронд энэ мэт хагалгааг хуулиар бус сайдын баталсан журмаар хийдэг байна.

Гэхдээ элэг бөөрнөөс бусад эрхтнийг шилжүүлэн суулгахад заавал тархины үхжилттэй донороос тухайн эрхтнийг авч, шилжүүлэн суулгадаг. Харин шинэчилсэн найруулгын төсөл батлагдсанаар Монгол Улсын хэмжээнд эрхтний донорын сүлжээ, хариуцсан нэгж Эрүүл мэндийн хөгжлийн төвд бий болж, нэгдсэн бүртгэлтэй болно. Ингэснээр донорын эх үүсвэр өргөн хүрээнд шийдэгдэж, зүрх, уушги, нойр булчирхай шилжүүлэн суулгах мэс засал хүн дээр хийгдэх бололцоо нээгдэнэ хэмээн үзэж буй.

УИХ­ын НББСШУ­ы Байнгын хороо өнөөдөр хуралдаж, Донорын тухай хуулийн шинэ­чилсэн найруулгын төслийн эхний хэлэлцүүлгийг хийх юм.

Яг нэг жилийн өмнө Засгийн газраас уг төслийг өргөн барихдаа одоогийн мөрдөж буй хууль цаг үеийн шаардлагыг хангахгүй байна хэмээн үзэж байв. Учир нь, сүүлийн жилүүдэд хүн амын өвчлөл нэмэгдэх болсон. Тэр дундаа нас баралтын тэргүүлэх шалтгаанд хорт хавдар, гаднын шалтгаант осол гэмтэл эзэлж,

ЭШЛЭЛ

­Элчин сайд нар болон гадаад харилцаатай холбоотой асуудлыг нэлээд ярьсан. АНУ, Канад, Япон гэсэн гурван улсад Элчин сайд томилох асуудлыг өмнөх Ерөнхийлөгч шийдээд, тухайн орон нь Элчин сайдаар авъя гэдэг зөвшөөрөл нь ирчихсэн байсан. Гэтэл Ерөнхийлөгч Х.Баттулга шаардлага хангахгүй хүмүүс гэдгээр хойшлуулаад хүлээлгэж байгааг ойлгохгүй байгаа. УИХ, Ерөнхийлөгч шийдвэрээ гаргачихсан юм шүү дээ. Ерөнхийлөгч ойрын үед анхараал хандуулж, гурван Элчин сайдыг томилно гэж найдаж байна.

УИХ дахь МАН-ын бүлгийн дарга Д.Хаянхярваа

Шинэчлэл эд эрхтэн шилжүүлэхэд төвлөрнө

жилээс жилд төрөлт нэмэгдэж байгаа ч хүндрэл нь буурахгүй, олдмол болон төрөлхийн цусны өвчлөл нэмэгдэж байгаа.

Харин нөгөө талдаа өвчтөн өөрөө болон ар гэр нь санхүүгийн дарамтад шууд ордог, эрхтэн шилжүүлэх мэс засал хийлгэе гэсэн ч эд, эрхтэний донор байдаггүй зэрэг асуудлууд их. Тиймээс амьгүй донороос эрхтэн шилжүүлэн суулгах эрх зүйн орчинг улам боловсронгуй

болгох, донороос өвчтөнд цусны үүдэл эс шилжүүлэн суулгах, хүйн цусны донорын банк болон цусны үүдэл эсийн банк байгуулах зэрэг зохицуулалтыг хуулийн шинэчилсэн төсөлд оруулж өгчээ. Мөн цус, цусан бүтээгдэхүүн, тэдгээрийг орлох бэлдмэлийн нөөцийн нөхөн хангалт, цусны донор элсүүлэх, алдаршуулах, урамшуулахтай холбоотой зохицуулалтыг ч оруулсан байна.

Тэгвэл хуулийн төслийн Ажлын хэсгийн гишүүн, Анагаахын шинжлэх ухааны доктор, профессор, Монгол Улсын хүний гавьяат эмч О.Сэргэлэн “ДЭМБ­аас тархины үхжилттэй донороос эрхтэн шилжүүлэх хууль эрх зүйн орчинг бүрдүүлэх шаардлагатай гэсэн зөвлөмжийг бидэнд өгсөн. Хуулийн төсөлд донорын эд эрхтэнг тээвэрлэх, хадгалах, шилжүүлэх зэрэг асуудлыг

нарийвчлан тусгаж өгсөн. Мөн донорын санхүүжилт, урамшуула л, нийгмийн асуудлыг дэмжих тогтолцоог боловсронгуй болгохоор тусгасан” хэмээн хэлэв. Харин Улсын нэгдүгээр төв эмнэлгийн Эрхтэн шилжүүлэн суулгах төвийн зөвлөх эмч П.Батчулуун хуулийн төсөлд Эрүүл мэндийн яамны дэргэд тархины үхжилттэй донорыг бүртгэдэг, эрхтэн шилжүүлэн суулгах хагалгаанд орох хүмүүсийг бүртгэдэг, эдгээр хүмүүсийн хуваарилалтад хяналт тавих үүрэг бүхий алба бий болгохоор тусгасан талаар нэмж тайлбарласан юм.

Харин дэлхийн улс орнууд амьгүй донороос эд, эрхтэн шилжүүлэн авах зохицуулалтыг тун энгийнээр шийдсэн байдаг аж. Тухайлбал, Япон орон жолооч бүрт олгосон үнэмлэх дээрээ “Хэрэв амь

насаа алдсан тохиолдолд миний эд эрхтнийг донор болгон ашиглаж болно” гэсэн зөвшөөрөл бүхий тэмдэглэгээг хийсэн байдаг аж. Мөн гэр бүл, төрөл төрөгсдөөс нь зөвшөөрөл авдаг зохицуулалт ч бий. Энэ бол амь нас нь дээсэн дөрөөн дээр байгаа иргэнээ, мөн эрүүл иргэнээ ч аварч буй зохицуулалт гэж үздэг байна. Тэгвэл энэ талаар Эрүүл мэндийн сайд Д.Сарангэрэл манай сонинд өгсөн ярилцлагадаа “Гэмт хэргийн улмаас, эсвэл гаднын нөлөөтэй амиа алдсан иргэнээс эд эрхтэн авахгүй байх”­ыг хуулийн төсөлд оруулж өгснийг хэлж байв.

Учир нь, энэ төрлийн хэрэг­цээ шаардлага хүний болон эд эрхтэний наймаатай хол­бог дох эмзэг асуудал тул ийн болгоомжлох үүднээс хуу лийн төсөлд дээрх зохи цуу лал тыг хийж өгсөн байна.

УИХ­ын дарга М.Энхболдын ивээл дор уламжлал болгон зохион байгуулдаг Шатар сонирхогчдын улсын аварга шалгаруулах тэмцээний шигшээ шат өндөрлөж, аваргуудаа тодрууллаа.

Тэмцээнд нийт эмэгтэй 33 шатарчин оролцсон аж. Үүнээс Дорно говь аймгийн иргэн Э.Одгэрэл алт, нийслэлийн Баянзүрх дүүргийн иргэн

Д.Цээсүрэн мөнгө, Өмнөговь аймгийн ир гэн Э.Мөнх­Амгалан хүрэл медаль авсан байна. Тусгай шагналыг ахмад шатарчин 63 настай М.Жаргалсайхан хүртсэн аж. Харин эрэгтэй 91 шатарчин оролцсоноос Хэнтий аймгийн иргэн Г.Амарсанаа алт, МУИС­иас оролцож буй Г.Бат­Эрдэнэ мөнгө, УИХ­ын гишүүний туслах Н.Галцог хүрэл медалийн эзэн болжээ.

МАХН­ын Нарийн бичгийн дарга Г.Бямбасүрэн тэргүүтэй хүмүүс өчигдөр мэдээлэл хийж, сүүлийн үед тус намтай холбоотой цацагдаад буй зарим мэдээлэлд тайлбар өглөө.

Г. Бямбасүрэн хэлэхдээ “Их чуулганыг зохион байгуулахад О.Баасанхүү гишүүн Ажлын хэсэгт 20 сая төгрөг гаргаж өгсөн. Бусад зардлыг манай намыг дэмждэг гишүүдийн хандив тусламжаар хийсэн. Миний бие гэхэд л зээл авч хандив өгч хурлаа зохион байгуулсан. Үүнийг АТГ шалгасан шүү дээ. Гэтэл хэвлэлүүдээр биднийг автобусанд явж байгаа хүмүүст 150 мянган төгрөг тараан, зөөж авчран хурал хийсэн гэдэг сонин асуудал ярьсан байна лээ. Ийм асуудал байхгүй” гэв.

Мөн тус намын ахмад

гишүүдийн зүгээс “МАХН бол нэг хүний гараар хөдөлдөг нам болсон. Манай намын нэг гишүүн УИХ­д төлөөлдөг. Бид дуудаж уулзан, намын дотоод асуудлаа ярилцаж байсан. Нам доторх асуудлаа шийдвэрлэх, ялзарсан байдлыг нь өөрчлөх хэрэгтэй байна гэж хэлсэн. Хамтраад Их, Бага чуулганаа хуралдуулъя гэхэд өмнөх удирдлагууд хүлээж авдаггүй байсан. Бид өнөөдрийг хүртэл тэвчээртэй хандаж ирсэн. Бид МАХН­ыг салгах гээгүй юм. УИХ­д суудалтай ганцхан гишүүнээ намраас хойш оролдож эхэлсэн. Хөөнө, тууна гэж ярьсаар ирсэн. Энэ асуудлыг ганцхан хүн шийдээд хөөчихдөг юм биш. Бага чуулганаараа хэлэлцэж шийдвэрлэдэг” гэсэн юм.

НАМУУД

Г.Бямбасүрэн: Их чуулганы зардлыг хандиваар босгосон

ПАРЛАМЕНТ

Шатар сонирхогчдын улсын аваргууд тодров

Эрхтэн шилжүүлэх хагалгааг хуулиар

бус сайдын баталсан журмаар

хийдэг

“Засгийн газар ирэх гурван жилд хөдөө аж ахуй, аялал жуулчлал, ажилгүйдэлтэй хол­боотой асуудалд голлон анхаарч ажиллана. Мэдээж уул уурхайн салбар бидний анхаарлын төвд байна. Үлдэж байгаа хугацаанд ямар тодорхой томоохон төслүүдэд анхаарал хандуулж ажиллах вэ гэдгийг намрын чуулганд тодорхой санал гаргаж, хаврын чуулганаар хэлэлцээд явахаар тохиролцсон” гэж УИХ дахь МАН­ын бүлгийн дарга Д.Хаянхярваа мэдэгдлээ.

Тус намын бүлгийн ху рал­даанаар мөн агаарын бохирдлын талаар хэлэлцсэн аж.

Үүнтэй холбогдуулан Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд Н.Цэрэнбат “Агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлд үе үеийн Засгийн газар ажилласаар ирсэн. Ж.Эрдэнэбатын Засгийн газар гэхэд энэ асуудлыг тусгайлан авч хэлэлцэн, Үндэсний хөтөлбөр хүртэл боловсруулсан байдаг. Агаарын бохирдлыг бууруулах тодорхой шийдлүүдийг эрэл­хийлж байна.

Ингэхдээ нэг л зүйлийг гол­чилж харж байгаа. Тухайлбал, үнэ өртгийн хэмжээнд бо­ломжийн мөртлөө нийтийг хамарч болохуйц технологийг эрэлхийлж байна. Мэдээж зарим хэсэгт зуух тараана. Мөн агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлээр тодорхой олон төсөл хэрэгжүүлнэ” гэсэн юм.

Хэдийгээр албан ёсны мэ­дээлэлдээ дурдаагүй ч тус намын бүлгийн бусад хэд хэ­дэн асуудлыг хуралдаанаар хэлэлцсэн аж. Тухайлбал, тат­варын нэмэгдэлтэй холбоотой зохицуулалтууд цагаа олоогүй талаар бүлгийн гишүүд ихээхэн шүүмжлэл өрнүүлсэн аж. Улмаар Засгийн газар энэ асуудлаар ОУВС­тай уулзалт хийж, намрын чуулган өндөрлөхөөс өмнө байр сууриа илэрхийлэх үүргийг авчээ.

Үүнээс гадна төрийн албаны данхар бүтэц, зардал ч анхаарлын төвд байсан аж. Улмаар дэд сайдын орон тоог цомхотгох саналыг зарим гишүүн гаргасан ч дэмжлэг аваагүй хэмээн эх сурвалж мэдээлж байна.

БҮЛЭГ

Дэд сайдын орон тоог цомхотгох санал гарчээ

Б.СэлэнгэЗГМ

Засгийн газар энэ асуудлаар

ОУВС-тай уулзалт хийж,

намрын чуулган

өндөрлөхөөс өмнө байр

сууриа илэрхийлэх

үүргийг авчээ.

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

2018.01.09, МЯГМАР ~ №005 (804)

Нийтлэлчийн булан

3ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

Мөнгө олох мөлжүүртэй арга-Утаа

1Хэрэв нийслэлийн нийтийн

тээврийн утааг бууруулах энэ төсөл урагшилбал иргэн Б­гийн бизнес цэцэглэх учиртай. Ингээд өмнөх итгэл төгс хариултыг нь батлан, “catalytic converter”­ийн эрэлт огцом өсөхөөр байна. Албан мэдээллээр нийслэлд 339 мянган тээврийн хэрэгсэл бүртгэлтэй. Эдгээр тээврийн хэрэгслийн “catalytic con­verter”­ийг шинэчлэхээр болбол үүнийг дагаад төдий хэмжээний төхөөрөмжийн эрэлт үүснэ. Энэ төрлийн нэг төхөөрөмж дунджаар 200­400 мянган төгрөгийн үнэтэй гэж тооцвол ойролцоогоор 100 тэрбум төг­рөгийн зах зээл эрхзүйн зохи­цуулалтыг даган бий болох юм. Ирэх саруудад “Утаагүй автомашин” төсөл хэрэгжээд эхэлбэл бүү гайхаарай. Энэ бол иргэн Б, төрийн түшээ гээд хэсэг нөхдийн хамтран хэрэгжүүлэх гэж буй бизнес.

Одоо харин ганц асуулт үлдэнэ. Ингэлээ гээд нийслэлийн агаарын чанар өөрчлөгдөх үү.

Утааг бууруулах нь өөрөө бизнес болчихоод байна

иргэдийн эрүүл мэндийг хам­гаалах чиглэлээр үйл ажил­лагаа явуулж байгаа бизнес эрх лэгчдийн тоо сүүлийн нэг жилд 27 хувиар нэмэгдсэн гэж Монголын үндэсний худалдаа, аж үйлдвэрийн танхимаас мэ­дээлсэн. Мөн өнгөрсөн оны ес дү гээр сараас хойш утаагүй шахмал түлшний үйлдвэрлэ­лийн чиглэлээр гурван компани бизнесээ эхлүүлжээ.

Бас амны хаалт, агаар цэвэр­шүүлэгчийн эрэлт хэрхэн өсөж буй нь нийслэлийн иргэдийн нүдэн дээр ил байгаа. Гаалийн ерөнхий газрын мэдээлс­нээр Монгол Улс сүү лийн нэг жилийн хугацаанд найман сая гаруй ам.долларын амны хаалт, 12 мянган ширхэг агаар цэвэршүүлэгч импортол сон байна. Энэ нь 2016 оныхоос хоёр дахин өссөн үзүүлэлт.

Үүнийг ойлгосон биз нес эрх лэгчид утааны эсрэг ба­раа бүтээгдэхүүнээ банкны зээлээр борлуулж эхэлсэн. Агаар цэвэршүүлэгч дотоодын томоохон цахилгаан барааны дэлгүүрүүдэд дунджаар 100 мянгаас хоёр сая төгрөг хүртэлх үнэтэй байна. Ийнхүү утааны эсрэг бараа, бүтээгдэхүүн, үйл­

• Агаарын чанарыг бус ашиг харсан бодлогын хувилбарыг сонгосоор ирсэн.

• Өнгөрсөн оны есдүгээр сараас хойш утаагүй шахмал түлшний үйлдвэрлэлийн чиглэлээр гурван компани бизнес эхлүүлжээ.

• Агаарын бохирдлыг бууруулах нь овсгоотой бизнес эрхлэгч, увайгүй албан тушаалтнуудын хэтэвчээ түнтийлгэдэг шалгарсан арга болон хувирчихаад байна.

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

чилгээний эрэлт үржихийн хүрд шиг өссөөр.

Агаарын бохирдлын улмаас хүн амын дунд амьсгалын замын өвчлөл нэмэгдэж байна. Тий­мээс бизнес эрхлэгчид ч уушги хамгаалах эм, цай үйлдвэрлэж, худалдаад эхэлчихэж. Мөн аравдугаар сараас гуравдугаар сар хүртэл чацарганы ундааны борлуу лалт 50 хувь хүртэл өсд­гийг үйлдвэрлэгч компани нь онцолсон юм.

Мөн “Сонгдо” эмнэлэг бүх амьсгалын замын өвчний шинжилгээний багц санал болгож байна. Тэрчлэн эмийн бизнес эрхлэгчид утааны эсрэг тусгай тасаг хүртэл бай гуулаад амжжээ.

Товчхондоо, утаа “татуулсан”

бизнес газар авлаа. Утаа ашиг олох хамгийн таатай амттай талбар болон хувирчихаад байна. Утааны эсрэг, агаа­рын бохирдлыг бууруул­на, хамгаална гэсэн итгэл дагуулсан үг, уриа, лоозонг өлгөж аваад, борлуулалтаа өсгөж буй нь цөөнгүй. Олон жил ярьж буй утаа, угаар улиг болоогүй, харин ч мөнгө угаах ухаалаг арга болон хувирлаа.

Хатуухан хэлэхэд, утаатай тэмцэх ажил дорвитой үр дүнд хүрсэнгүй. Утаанд зар цуул­сан мөнгө жил ирэх тусам нэмэгдсээр байхад утаа багасах биш, харин ч өсөөд байгааг өөрөөр тайлбарлах арга даанч алга. Уг нь үйлдвэржээгүй Улаан баатарын агаарын бо­хирдлыг Бээжин, Мехико зэрэг хотын утаа нь хүхэр, мөнгөн ус, хүнцэл, ту галга мэтийг агуулсан үйлд вэрийн гаралтай, үхлийн аюул тай утаатай харьцуулахад буу­руулах боломж бий. Гэвч утааг буу руулах нь өөрөө бизнес болчихоод байна. Үүний цаана тэрбум тэрбумаар тоологд­сон, гадна, дотны мөнгөний урсгалыг удирддаг эрхмүүд буй.

Засаг бол гон утааг бууруулах төсөл хөтөл бөр хэрэгжүүлсэн ч агаарын бохирдол буурах бус улам л нэмэгдсэн.

Утааны эсрэг өрнөсөн бас нэг ажил болох “Утаагүй зуух”­жуулах төслийн хүрээнд 2011­2015 онд улсын төсөв, “Цэвэр агаар” сангийн татаастай үнээр нийт 175 мянган зуух тараасан. Нийт гэр хорооллын өрхийн 97.6 хувь нь ийм зуухтай болсон гэдгийг Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамны Хүрээлэн буй орчин, байгалийн нөөцийн удирдлагын газраас мэдээллээ. Агаарт ялгаруулж буй бохирдлын 80 хувийг “үйлдвэрлэж” байгаа гэр хорооллын өрхүүд утаагүй зуухтай болоход улсаас 68 тэрбум төгрөгийн татаас өгчээ. Урдаа “утаа” гэсэн нэртэй төсөл, хөтөлбөр бүр тэрбумаар хэм­жигдсэн өртөгтэй.

Төртэй зэрэгцээд иргэд ч агаарын бохирдлоос амь нас, эрүүл мэнд, гэр бүлээ хамгаалахад гар татахгүй байна. Өрх бүр эрвийх дэврийхээрээ утаанаас хамгаалж байгаа. Зах зээлийн хуулиар эрэлт өсөх хэрээр бизнес идэвхжинэ. Агаарын бохирдлыг бууруулах,

Агаарын бохирдлыг бууруулах, иргэдийн эрүүл мэндийг хамгаалах чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байгаа бизнес эрхлэгчдийн тоо сүүлийн нэг жилд 27 хувиар нэмэгдсэн гэж Монголын үндэсний худалдаа, аж үйлдвэрийн танхимаас мэдээллээ.

Утааны эсрэг бараа, бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний

эрэлт үржихийн хүрд шиг өссөөр

УХААРАЛ ХАЙРЛАХ УРАН ШОГ

Херлуф Бидструп Уран шог©

Хүнд суртлын гай

Одоогоор энэ талын судалгааг албан ёсоор хийгээгүй байгаа. Гэхдээ ашиг авчрах нь тодорхой хэмээн Иргэн Б хариулж байна.

Инээдтэй бас эмгэнэлтэй ийм нэгэн төсөл ирэх саруудад УИХ­ын босго давж магадгүй нь. Хамгийн харамсалтай нь энэ төсөл сүүлийн 10 гаруй жил утааны эсрэг хэрэг жүүл­сэн бодлого тодор хойлогчдын тэмцлийн нийтлэг төрх юм. Ийм хөнгөн хуумгай, тоо цоо судалгаагүй, ашиг хонжоо харсан, зарим бизнес эрхлэгч­дийн аманд багтаж утаатай тэмцсээр ирсний нэг баталгаа. Ерөөсөө манай бодлого тодор­хойлогчид агаарын чанарыг бус ашиг харсан хувилбарыг сонгосоор ирсэн. Эцэст нь агаарын бохирдлыг бууруулах нь овсгоотой бизнес эрхлэгч, увайгүй албан тушаалтнуудын хэтэвчээ түнтийлгэдэг шал­гарсан арга болон хувир чихсан.

Улаанбаатарын утааны гам­шиг Монголын хамгийн мөл­жүүр тэй бизнес болсон. Учир нь утаанд эргэлдэж байгаа мөнгөн дүн толгой эргэмээр хурдан өссөөр байна. Төр засаг ч төсвийн мөнгийг гар таталгүй утаанд цацаж, мөнгө

угаасаар. Монгол Улс агаарын бохирдолтой эрчимтэй тэмцэж эхэлсэн 2008 оноос хойш улсын төсвөөс 147 тэрбум төгрөг, олон улсын бай гууллагуудаас 100­гаад сая ам.долларын санхүүжилтыг утаатай тэмцэхэд зарцуулжээ.

4 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2018.01.09, МЯГМАР ~ №005 (804)

Судлаачийн үг

0 0 8 0 4

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Ерөнхий эрхлэгч Баатарын ДУЛАМХОРЛОО

ЗөвлөхШатарбалын ДАВААДОРЖ

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын СУГАРМАА

Утас: 99903584

Улс төр, нийгэм, эрэн сурвалжлах мэдээллийн албаЭдитор Б.Даваатогтох

Утас: 99901637

Эдийн засаг, уул уурхайн мэдээллийн албаЭдитор Б.Баяртогтох

Утас: 99901532

Цахим контент, бүтээлч үйлдвэрлэлийн албаЭдитор Г.Баярсайхан

Утас: 99903574

Э.ЭнхбаатарУтас: 99903578

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар. 1024

Утас: 70103131, Факс: 70106065

ubinfo.mn

Дугаарын удирдагчБ.Даваатогтох

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг дээдэлж, чөлөөт

сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг илэрхийлэх мэдээллийн

индэр байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг бэхжүүлэхийг эрхэм

зорилгоо болгоно.

РЕДАКЦИ

ЗАР СУРТАЛЧИЛГАА

ХАЯГ

ЦАХИМ ХУВИЛБАР

Монголчууд дэлхийн эдийн засагт хэн бэ гэх асуултыг би шувтан, тасралтгүй уншигчиддаа тавьж хариулт хайх, өөрсдөөр нь хариулт олуулах, тэгснээрээ улс орноо хөгжүүлэх хөшүүрэг болгох санаатай мучийж яваа нэгэн билээ би.

Дэлхий, юуны өмнө дэлхийн хамгийн том зах зээл болох өмнөд хөрш маань дэлхийг бараагаар дарах бодлогоосоо салаад, бүр төрөл арилжаад, интернет эдийн засаг, дижитал эдийн засаг руу хошуурч, энэ талаар дэлхийд хошуучлагч болохыг зорьж яваа. Харин дэргэдэх хөрш­манай улс, уул уурхай шүтсэн эдийн засагтай, дээр нь лангуу­чингэлэг­түрээсийн (зах дэлгүүрийн гэе л дээ!) эдийн засагтай яваа нь даан ч тэнцвэргүй, харьцуулшгүй хоцрогдол, бүр дэмийрэл балайрал хэмээн би үглэсээр яваа нэгэн билээ.

Холын биш, нэн ойрын жишээ баримт шүүе. Тийм л сүрхий лангуу сахисан эдийн засагтай (зах дэлгүүрийн) юм бол дараах жагсаалтад бид тэргүүлээд ороод ирэх нь яасан юм бэ хэмээн хорлонтойгоор асууя, эрхэм лангуучид аа?

International Trade Statistics 2015, wto.org сайтаас шууд хуулбарлалаа.

Лангуучдад зориулсан хэдэн үг

Лангуу caxисан лангуу-түрээсийн эдийн засаг

Хэрэв миний бичсэнд эгдүүцэж байгаа бол дээрх сайтаас Монголынхоо жин, хувийг олоод үзчихээрэй.

Бүтээсэн баялгаар нь (ДНБ) улс орнуудын дунд ОУВС­гаас 2017 оны рейтинг гаргаж үзжээ. Би бас л интернетээс эшлэнэ. Мoney.cnn.com/2017/11/22/, The world’s 10 biggest econo­mies in 2017, weforum.org/agen­da/2017/03/worlds­biggest­econ­omies­in­2017/, einisfischer.com/Тop 30 largest economies world GDP nominal­2015 гэсэн сайтуудаас үзвэл эхний байрт АНУ 19.4 триллион долларын баялаг бүтээснээрээ шалгарчээ. Араас нь Хятад ($11.9 триллион), гуравт Япон ($4.9 триллион), дөрөвт Герман ($3.7 триллион), Франц ($2.5 триллион), Их Британи ($2.5 триллион), Энэтхэг ($2.4 триллион) гэхчлэн жагсаж байна. Өмнөх гурван жилийн рейтингийн судалгаагаар манай нэг гол түнш Орос нь 12 дугаарт жагсаж байсан ба 2017 онд мөн 12 дугаарт $1.4 триллион гэж гарчээ. Энэтхэгийн араас Бразил, Итали, Канад, Өмнөд Солонгос (Оросын өмнө), Оросын ард Австрали, Испани, Мексик гэхчлэн жагсаж байна.

Дэлхийн эдийн засгийн форумаас гаргадаг дэлхийн топ 10 эдийн засаг гэдэгт АНУ, Хятад, Япон, Герман, Их Британи, Франц, Энэтхэг, Итали, Бразил, Канад хэмээн жагссан байх ба АНУ­ын эдийн засаг нь дэлхийн эдийн засгийн 24.3 хувь, Хятадынх 14.8 хувь, Японых 5.9 хувь, Германых 4.5 хувь гэхчлэн жагсахад манай хөрш Оросынх бүр сүүлээр 1.8 хувь гэж бичигджээ. Дахиад нэг хүснэгт.

Олон улсын санхүү­эдийн засгийн институциуд нэгэн зэрэг тэмдэглэж буй ганц дүгнэлт байна. Зориуд эшлэе. Юу гэвэл Хятадын ДНБ­ий өсөлт 35 жилд буюу 1980­2015 онд 191 тэрбумаас 11 их наяд ам.доллар (бараг 58 дахин, яг нарийвчилбал $11.9 триллион) болж өссөн нь дэлхийн эдийн засгийн түүхнээ урьд хожид үзэгдээгүй үзэгдэл болох аж. Болхидууболовч тоо баримт сайтай дээрх хоёр хүснэгтээс манай эдийн засагчид, эдийн засгийг хөтлөн явуулдаг эрх мэдэлтнүүд дүгнэлтээ хийх буй заа. Манай эдийн засгийн гадаад харилцааны бодлогод (ялангуяа худалдаа, хөрөнгө оруулалт) тусгаасай гэсэн санаагаар бичиж байна.

Худалдааны бодлого, арга барил, тоглоомын дүрмээ

засаг чинь хэвээрээ үлдэнэ, тэр нь ямагт хэврэг байх болно, мөнгө болж мөнгө босгож чадахгүй хэмээн тайлбараа дагалдуулъя.

Эрээн, Манжуураас бараа дардаг, Улаан­Үд, Хиагтаас бараа авчирч зардаг нийт монголчуудаа гадаад худалдааны бодлогын хүрээнд ангилж, цэгцэлж, зэрэг дэв олгож, өндөр зэрэглэлийнхийг нь төрөөс угжиж, доогуурх зэрэглэлийнх нь хавчиж, шантаажилж, хүчээр өөрчлүүлэхгүй бол нүүдэлчин залхуу монгол зан гадаад худалдааг сүйтгэж дууслаа.

Эрээн, Манжуур, Улаан­Үд, Хиагтаас бэлэн бараа бэлэн мөнгөөр авчирч ажил хийхгүйгээр (тархиа ажиллуулж, гар хөлөө хөдөлгөхгүйгээр) нийслэлдээ голдуу бэлэн лангуу, зах дээр бэлэн мөнгөөр зарчихаад, эргээд явдаг богинын зайн маршрутыг нь өөрчлүүлэхгүй бол бид өмнөд хөрш, худалдааны гол түнш Хятаддаа худалдаагаар бараагүй хаягдлаа. Одоо Хятадтай хэрхэн түншлэх вэ гэдэгтээ хариулт хайж бэдэрцгээнэ, лангууны эдийн засгаа гээхгүй бол өөр зөв хариултыг бид олж хэзээ ч чадахгүй.

Ганц Хятад, Орос гэлтгүй хэтдээ Зүүн Азийн хамтын нийгэмлэгт нэгдэнэ, АСЕАН­д нэгдэнэ, АПЕК­т нэгдэнэ гэж ярьдаг бидний хувьд тэдгээр улс орнууд чинь лангууны наймааны эдийн засгаа аль эрт гээчихсэн, шал өмнөө худалдаа эрхэлдэг болсон, хэмжүүр шалгуур нь өөр болсныг тэмдэглэх юун. Адаглаад л Орос, Хятадтайгаа “Гурван улсын эдийн засгийн коридор” гээд түншлэе, хоршъё, хамтрая гэтэл гадаад худалдаа нь “60 хувь”, “14.3 хувь” гэсэн харьцуулшгүй үзүүлэлттэй, экспортоо аваад үз. Хятадад ногдох нь 79.4 хувь, Орост ногдох нь 1.1 хувь, импорт нь Хятадад ногдох нь 31.6 хувь, Орост ногдох нь 26.2 хувь буюу дахиад л эрүүл бус үзүүлэлттэй яваа нь манай гадаад худалдаа буруу замаар будаа тээж яваагийн илэрхийлэл болов уу.

Лангууны эдийн засагтай энэ улсыг дарамтлах, доромжлох, егөөдөх түнш захаас аваад олон. Дээр нь болхи улс төр, авилгажсан ардчиллыг нь нэмчихтэй зэрэг есөн шид нь бүрдэж байгаа нь тэр.

Улс орны эдийн засагт хэрэгтэй байж мэдэх дээрх үндэслэл, баримтуудыг эх сурвалжуудаас хайж буулгаж, дүгнэлтээ толилуулж байгааг уншигчид зөв ойлгох биз ээ.

Олхонуд БаярхүүСудлаач профессор

АНУ

Хят

ад

Япон

Герм

ан

Их

Брит

ани

Фра

нц

Энэт

хэг

Итал

и

Браз

ил

Кана

д

БНСУ

Авст

рали

Оро

с

Испа

ни

Мек

сик

Индо

нез

Ниде

рлан

д

Турк

Шве

йцар

Сауд

ын

Араб

Арге

нтин

Шве

д

Ниге

риа

Поль

ш

Бель

ги

Иран

Тайл

анд

Норв

ег

Авст

ри

АНЭУ

2275 290

505 285

329 282

625 267

567 265

527 214

511 202

506 200

460 198

459 191

408 188

398 162

381 158

351 152

340 150

1. Хятад 16. Швейцар

2. АНУ 17. Тайвань

3. Герман 18. Испани

4. Япон 19. Энэтхэг

5. Нидерланд 20. АНЭУ

6. БНСУ 21. Тайланд

7. Хонконг 22. Саудын Араб

8. Франц 23. Малайз

9. Их Британи 24. Польш

10. Итали 25. Бразил

11. Канад 26. Австрали

12. Бельги 27. Вьетнам

13. Мексик 28. Чех

14. Сингапур 29. Австри

15. Орос 30. Индонез

ДЭЛХИЙН ТОП 30 ЭКСПОРТЛОГЧ(2015 онд тэрбум ам.доллар)

№ УЛС ОРНУУД ЭКСПОРТ

Дэлхийн нийт экспорт 16 482

13 849“Топ 30”-ын экспорт

Дэлхийн экспортод Ази-Номхон далайн бүс нутгийн 16 улсын эзлэх хувь

285 “Топ 30” дотроо дээрх орнуудын экспортын эзлэх хувь

50.9%

60.6%

ДЭЛХИЙН ТОП 30 ЭДИЙН ЗАСАГ – УЛС ОРНЫ ДНБ

(2015 онд тэрбум ам.доллар)Улс орнууд ДНБ

“Топ 30” дотроо дээрх 11 улсын ДНБ-ий эзлэх хувь

1803

711

008

4383

3364

2858

2419

2095

1822

1775

1551

1378

1339

1331

1199

1144

862

750

718

671

646

583

496

481

477

455

425

395

387

377

370

18000

11000

4000

3000

2000

1000

100

яаралтай өөрчлөн сайжруулахгүй бол бид Азийн цээжин дээр хоцрогдлын бэлгэдэл болж үлдлээ гэдэг харангыг би мөн олон жил бичиж, уриалж байна даа. Манай гадаад худалдаанд Хятадтай хийж

буй худалдаа 60 хувь, Оростой 14.3 хувь, гуравдагч хөрш ба бусад улстай хийж байгаа худалдаа 25.7 хувь (харамсалтай AHУ­тай 1.6 хувь!) эзэлж байгаа нь миний тэр харангын дуудлагыг

илэрхийлэх бус уу?Юу гэвэл бид худалдаан дахь

бараа бүтээгдэхүүн, гаргаж байгаа болон оруулж байгаа бүх бүтээгдэхүүнээ орвонгоор нь өөрчлөхгүй бол лангууны эдийн

Соёлт хүний өглөө сонин уншихаас эхэлдэг

Засгийн газрын мэдээ сонины 2018 оны I улирлыннэмэлт захиалга явагдаж байна

Улиралд: 30,000₮ (62 дугаар) Хагас жилд: 60,000₮ (124 дугаар)

Бүтэн жилд: 120,000₮ (248 дугаар)Нэмэлт захиалга: 21,000₮ (42 дугаар)

Утас: 7010 3131, 9990 3581

Та энэхүү QR кодыг уншуулан гүйлгээний утга хэсэгт өөрийн и-мэйл хаяг, утасны дугаараа бүртгүүлэн дижитал сонинг захиална уу?

Таны эрх ажлын 8 цагийн дотор идэвхжих болно.

tdbpay үйлчилгээгээр цахим сонин худалдан авах

74,153 58.7%

68.2%63,796

Дэлхийн нийт ДНБ

“Топ 30”-ын ДНБ

Ази-Номхон далайн бүс нутгийн 11 улсын ДНБ-ий дэлхийд эзлэх хувь

►

►

Ард академийн сургагч багш, “Ард актив” хадгаламж зээлийн хоршооны гүйцэтгэх захирал Г.Билгүүнээс хөрөнгийн зах зээлийн бүтээгдэхүүнүүдийн сул болон давуу талын талаар сонирхлоо. Тус академиас явуулдаг сургалтад сард дунджаар 100 хүн хамрагддаг байна.

-Бонд, хадгаламж, хувьцаа зэ рэг мөнгөө өсгөх аргууд хоо рон-доо юугаараа ялгаатай бай даг вэ. Хөрөнгийн зах зээлд орол цох нь ямар давуу талтай вэ?

­Эдгээрийн аль алинд нь сул болоод давуу тал байдаг. Бонд бол хамгийн эрсдэл багатай, хугацаанаас нь өмнө цуцлахад хуримтлуулсан хүү нь буурдаггүй. Гэхдээ яаралтай мөнгөний хэрэг гараад зээл авах гэвэл хамгийн багадаа нэг өдрийг зарцуулна. Харин банкны хадгаламжаа барьцаалбал онлайнаар маш богино хугацаанд зээл авах боломжтой. Хувьцаа бол эдгээр шиг тогтсон хугацаа, хүү байхгүй бөгөөд жилийн дараа хэдэн төгрөг авах нь тодорхой болдог. Гэхдээ сайн тооцоолж чадвал маш өндөр ашиг хүртэх боломж бий.

-Энэ зах зээлд анх хөл тавьж буй хүн юунд анхаарах ёстой вэ?

­Таны мөнгө хэзээ хэрэгтэй, юунд зориулж хадгалж байна вэ гэдэг нь тун чухал. Хэрэв гэнэт мөнгөө татах хэрэг гарвал

хадгаламжид хийх нь ашиггүй. Мөн хүүхдээ гадаадад сургахаар төлөвлөж, мөнгөө хурааж байгаа бол валютын хадгаламжийг сонгож болно. Хэрэв жилийн 15 хувийн хүүтэй хадгаламжид хийсэн байхад ам.долларын ханш 25 хувиар өсвөл мөнгөн дүн нь 10 хувиар буурна гэсэн үг. Түүнчлэн хөрөнгө оруулалтын багцаа үл хөдлөх, бонд, хувьцаа, хадгаламж гээд тараан байршуулбал эрсдэл буурдаг.

Компанийн хувьцаа авах бол компанийн дотоод засаглал, хөрвөх чадвар зэргийг сайтар бодолцох нь зөв. Эргүүлээд зарахад дараагийн хүн нь богино хугацаанд авахуйц, хөрвөх чадвартай байх нь ашигтай. Ер нь компани бүрийн эрсдэлийн түвшин харилцан адилгүй. Гол нь мэдээлэл сайн цуглуулж, авах болон зарах зөв цагаа олж чадсан хүн ашиг олдог. Заримдаа нэг хүн их хэмжээний мөнгөөр хувьцаа авахад л үнийн “хөөс” үүсдэг. Өөрөөр хэлбэл, тоглоомын дүрэм, том тоглогчид хэрхэн хөдөлж байгааг тооцох хэрэгтэй.

-Хөрөнгийн зах зээлд орол-цогч дын цаашдын хандлага ямар байна вэ?

­Сүүлийн хоёр жилд иргэдийн хөрөнгийн зах зээлийн талаарх хандлага, мэдлэг дээшилж байгаа учраас цаашид олон нийтийн сонирхол улам идэвхжих болов уу гэсэн таамаг бий. Ихэнх оронд санхүүгийн зах зээлийн 40 орчим хувийг хөрөнгийн зах зээл эзэлдэг. Харин манайд 95 хувийг банк, үлдсэн таван хувийг банк бус санхүүгийн байгууллага, хадгаламж зээлийн хоршоо, хөрөнгийн зах зээл эзэлж буй. Тиймээс илүү олон шинэ бүтээг­дэхүүн хэрэгтэй.

Хөрөнгийн зах зээл бол мэргэжил, нас хүйс, амьдарч буй орчин зэргээс үл хамааран мэдээлэлтэй, мэдрэмжтэй байж л чадвал мөнгө олох боломжтой талбар.

Орлогын “орц”-ыг нэмэх боломж

◄1Харин сүүлийн үед хөрөнгийн

зах зээлийн орчин иргэдэд ээлтэй болж, хөдөлгөөн нь эрчим­жиж байна. Өмнө нь “Хэрхэн ухаалгаар мөнгөтэй болох вэ”, “Баян аав, ядуу аав”, “Мөнгө босгох мянган санаа” зэрэг ном хамгийн эрэлттэй байлаа. Харин одоо хөрөнгийн зах зээлийн онол, туршлагуудыг багтаасан “Хөрөнгийн зах зээл”, “Миний анхны амжилттай хөрөнгө оруулалт”, “Цахим алт” зэрэг номнууд тэдний орон зайг эзлэх болсон нь сайшаалтай. Өөрөөр

Хөрөнгийн зах зээл сонирхогчдын нас залуужиж, идэвх нэмэгдэв

С.Батсайхан / ЗГМ©

2018.01.09, МЯГМАР ~ №005 (804)

ЗГМ: Сэдэв

5ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

ЗГМ: ИНФОГРАФИК дунджаар 30­40 сая төгрөгийн арилжаа явагддаг байсантай харьцуулбал өндөр дүн юм.

2017 оны эцсээр зарим ком­па нийн хувьцаа огцом өсөж, хувьцаа эзэмшигчдээ баяр­луулсан билээ. Тухайлбал, “Говь” компанийн хувьцаа 2017 оны эхэнд 10150 төгрөг байсан бол тус оны сүүлийн өдрүүдэд 35800 төгрөг болж огцом өссөн нь оролцогчдын тоо хэт их байснаас “хөөсөрсөн” үнэ гэж эдийн засагчид үзэж байна. Харин 2018 он гармагц ханш нь доошилж, 20 мянган төгрөгт хүрээд, өдгөө эргэн сэргэснээр зах зээлийн бодит үнэ тогтож байгаа аж. Өөрөөр хэлбэл, ма­най хөрөнгийн зах зээлд цөөн хэдэн идэвхтэй компани бий ч үүнд хөрөнгө оруулах, ашиг хүртэх гэсэн иргэдийн тоо олон байснаас үүссэн “хөөс” ийнхүү хагарав.

Гэхдээ хөрөнгө оруулах со нир­холтой иргэдийн тоо нэмэгдсэн эрэлтийг дагаад санхүүгийн бай гууллагууд олон төрлийн бүтээгдэхүүн санал болгож бай гаа юм. Эдгээрээс олон ний тийн анхаарлыг хамгийн их татаж буй нь биткоин, этериум зэрэг эрсдэл ихтэй ч өгөөж нь арвин криптовалю тууд юм. Олон улсын шинжээчид ийм төрлийн валютыг худалдан авч, хөрөнгийн зах зээлд оролцох бол өөрийн хөрөнгийн 1­10 хүр­тэлх хувийг зарцуулбал эрсдэл багатай гэж үздэг аж.

Хөрөнгийн зах зээлд анх лан хөл тавьж буй иргэд аль болох хөрөнгөө тараан байршуул­бал эрсдэлээс хамгаалж чадна. Мэдээж, хэтэрхий олон, жижиг хэсгүүдэд хуваавал мэ дээлэл цуглуулахаас эх лээд чирэгдэл ихтэй. Мөн бага мөн гөөр арил­жаа хийвэл, түүний өгөөж нь ч бага байдаг. Тиймээс арил жаанд оролцохдоо аль аль талыг нь бодолцох хэрэгтэй юм.

хэлбэл, иргэд хөрөнгийн зах зээл бол орлогынхоо “орц”­ыг нэмэх боломж хэмээн хардаг болжээ.

Өнгөрсөн жил Монголын хөрөнгийн биржийн арилжаа түүхэн дээд хэмжээндээ хүрсэн. “АПУ”, “Говь”, “Талх чихэр”, “Сүү” гэх зэрэг дотоодын олон ком панийн хувьцаа 50­150 хувиар өсөж, хувьцаа эзэмшигчдэдээ багагүй өгөөж хүртээсэн. Мөн хувьцаа, бонд зэрэг хөрөн гийн зах зээлийн үндсэн бүтээг­дэхүүнийг сонирхох иргэдийн тоо нэмэгдэж байна. Сургалтад сууж буй иргэдийн бараг тал хувь нь оюутан, залуус байгаа аж. 2016 онд энэ төрлийн сургалт явуулдаг 3­4 байгууллага байсан. Харин өнөөдөр энэ чиглэлд үйл ажиллагаа явуул даг бай­гууллагын тоо үлэмж өсөж, өрсөлдөөн ч ширүүссэн байна. Иргэд ийнхүү хөрөн гийн зах зээлийг ихээр сонирхох болсон нь тогтмол цалин, орлогоосоо илүүг олох гэсэн хүсэлтэй холбоотой. Нөгөөтэйгүүр, арилжааны бан­кууд дахь хадгаламжийн хүүгээс татвар авдаг болсон нь иргэ дийн мөнгөө хадгалах сонирх лыг бууруулжээ. Үүний оронд илүү ашигтай салбарт хөрөнгө оруу­лах эрмэлзэл нэмэгдэв. Үүнд иргэдийн санхүү гийн мэдлэг дээшилж, мэдээлэл солилцох боломж нь өргөжсөн нь мөн нөлөөлж байна.

“Хөрөнгийн зах зээл бол мэргэжил, нас, хүйс, амьдарч буй орчин зэргээс үл хамааран мэдээлэлтэй, мэдрэмжтэй байж л чадвал мөнгө олох боломжтой талбар” гэж хувиараа хувьцаа арилждаг Б.Энх­Отгон өгүүлэв. Ялангуяа Монголын зах зээл бол орлогынхоо “орц”­ыг нэмэхэд харьцангуй эрсдэл багатай гэж мэргэжлийнхэн дүгнэж байна.

Эдийн засагч Б.Мөнх­Эр дэнэ “Хонконг, Нью­Йорк зэ рэг том зах зээлд маш их хэмжээний мөнгө эргэлддэг учраас ямар

ЗГМ: ТОДРУУЛГА

Хөрөнгө оруулалтаа тараан байршуулбал эрсдэл буурна

компанийн хувьцаа авах вэ гэдгээ сонгох, мэдээлэл цуглуулж, дүн шинжилгээ хий хэд түвэгтэй. Улс орнуудын эдийн засаг нэг нэгнээсээ ха рилцан хамааралтай болсон тул нэг хүнд ахадсан зах зээл. Харин Монголын хөрөнгийн зах зээл цөөн тооны тоглогчтой, дотоод нөхцөл байдлаас илүү хамаардаг учраас харьцангуй эрсдэл багатай” хэмээн өгүүлсэн.

МЭДЛЭГГҮЙГЭЭС ҮНИЙН “ХӨӨС” ҮҮСДЭГМанай улсад 228 хувьцаат

компани бий. Эдгээрээс Мон­голын хөрөнгийн биржийн самбарт өдөрт 20­35 компанийнх нь хувьцаа тогтмол арилжигддаг. Үүнээс хоёр саяас дээш төг­рөгийн арилжаа хийж буй компани нь гарын арван хуруунд багтана. Гэхдээ оролцогчдын идэвх нэмэгдсэнээр өдрийн арилжааны дүн 150 сая төгрөгөөс буурахгүй байгааг хөрөнгийн зах зээлийн шинжээч өгүүллээ. Энэ нь өнгөрсөн оны зун өдөрт

• Банкууд дахь хадгаламжийн хүүгээс татвар авдаг болсон нь иргэдийн мөнгөө хадгалах сонирхлыг бууруулжээ.

• Монголын хөрөнгийн зах зээл цөөн тооны том тоглогчтой, дотоод нөхцөл байдлаас илүү хамаардаг учраас харьцангуй эрсдэл багатай.

• Цэнхэр болон ягаан тасалбараа мартсан 250 мянга гаруй иргэний найман тэрбум гаруй төгрөг хадгалагдаж байна.

ҮЦТХТ ©

1011

326.5

Зах зээлд гаргасан үнэт цаас

Таваас их хувь эзэмшигч

Таваас бага хувь эзэмшигч

7.5тэрбум ширхэг

5.4тэрбум ширхэг сая ширхэг

319,012

МОНГОЛЫН ХӨРӨНГИЙН БИРЖИЙН ҮНЭТ ЦААСНЫ ТӨВЛӨРӨЛ

2017.XII сарын байдлаар

6 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2018.01.09, МЯГМАР ~ №005 (804)

Нийгэм

С.Батсайхан / ЗГМ©

ОРОН НУТАГ» ХОВДЦэцэрлэгийн хүүхдүүдийн дунд томуу, томуу төст өвчний өвчлөл нэмэгдсэнтэй холбогдуулан бүх цэцэрлэгийн үйл ажиллагааг зогсоов. БСШУС-ын сайдын тушаалаар энэ сарын 5-15-ны өдрийг хүртэл түр хугацаанд амрахаар болсон байна.

» БАЯН-ӨЛГИЙТэшүүрийн мастерүүдийн холбоо Өлгий сумын ЗДТГ, аймгийн Онцгой байдлын газар, Биеийн тамир, спортын газар, “Суат” ХХК-тай хамтран стандартын шаардлагад нийцсэн мөсөн гулгуурын талбай байгуулав. Төв цэнгэлдэх хүрээлэнг түшиглэн байгуулсан уг талбайн нийт хэмжээ нь 280 ам.метр бөгөөд 200 метр урт тэшүүрийн гүйлтийн замтай аж. Тэшүүр сонирхогчдод зориулан лхагва, баасан гарагт онолын хичээл, мягмар, пүрэв гарагт практик хичээл заах юм.

» БУЛГАННэгдсэн эмнэлэгт анх удаа дурангийн мэс заслын хагалгааг амжилттай хийжээ. Улсын клиникийн нэгдүгээр төв эмнэлгийн зөвлөх эмч, доктор О.Ганбат ахлагчтай баг аймгийн нэгдсэн эмнэлгийн эмч, сувилагч нартай хамтран нийт есөн дурангийн мэс засал хийсэн байна.

Аймгийн Засаг дарга уламжлалт мөсний шагайн харвааг өвлийн аялал жуулчлалтай хослуулан хөгжүүлэх зорилгоор “Мөнгөн өвлийн жингэнээ” арга хэмжээг Хутаг-Өндөр суманд зохион байгуулахаар шийдвэрлэжээ. Энэ сарын 20-21-ний өдрүүдэд болох энэхүү үйл ажиллагааны үеэр мөсний шагайн аймгийн аварга шалгаруулах тэмцээн болох бөгөөд багийн харваа, талын харваа, цуваа харваа гэсэн төрлөөр зохион байгуулах юм.

» ГОВЬ-АЛТАЙШарга сумд өвөлжилтийн байдал хүндрээд байна. Өнгөрсөн долоо хоногт нийт нутгаар цас үргэлжлэн орж, уулархаг газарт 120-150 см, тал газраар 8-15 см цасан бүрхүүл тогтжээ. Өнгөрсөн зун нутгийн 80 хувь нь гантай, 10 хувь нь гандуу байсан учир өвөлжилт хүндрэх шалтгаан болсон байна. Одоогийн байдлаар малчдад аюулгүйн нөөцийн сангаас 50 тонн өвс, 30 тонн тэжээл олгожээ.

» ЗАВХАНИТХ-ын тэргүүлэгчид ойн сангаас 2018 онд бэлтгэх модны хязгаарыг баталлаа. Аймгийн хэмжээнд энэ онд 117.4 мянган шоо метр мод бэлтгэж, орон нутгийн төсөвт 296.8 сая төгрөгийн орлого оруулахаар төлөвлөжээ. Үйлдвэрлэлийн зориулалтаар бэлтгэх модны зөвшөөрлийг зөвхөн мэргэжлийн эрхтэй, боловсон хүчний чадавх, тоног төхөөрөмжтэй ахуйн нэгжид олгоно. » ТӨВЦаг агаар муудаж, өвөлжилт хүндэрсэн тул малчдад хямд өвс, тэжээл борлуулж эхэлжээ. Аймгаас 250 саяар өвс, 110 сая төгрөгөөр тэжээл худалдан авч өвөлжилт хүндэрсэн малчдад хямдралтай үнээр олгож эхлэв. Мөн аймгийн Засаг даргын захирамжаар аюулгүй нөөц сангийн өвснөөс 180 тонныг өвөлжилт хүндэрсэн сумдад 5850 төгрөгийн үнээр борлуулж байна.

» ӨВӨРХАНГАЙ Азийн хөгжлийн банкны хөрөнгө оруулалтаар Арвайхээр суманд 3000 шоо метр хүчин чадалтай цэвэрлэх байгууламж байгуулна. Сонгон шалгаруулалтыг зарласан бөгөөд ажлыг ирэх гуравдугаар сараас эхлүүлж, 2019 онд ашиглалтад оруулахаар төлөвлөжээ.

0 100300 200200 300100

Монгол Улсын хүн амын хэтийн тооцоо 2045 онд

Монгол Улсын 4,000,000 дахь иргэн 2030 онд мэндэлнэ

70+65-6960-6455-5950-5445-4940-4435-3930-3425-2920-2415-1910-145-90-4

5,010,3102,459,976 2,550,334

51%49% Хүн амын эзлэх хувь, насны бүлгээр:

Хүн амын тоо, оноор:

2015 20152045 онд эрэгтэй 2045 онд эмэгтэй

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

Монгол Улс олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн автомашины дугаарын шинэчлэл хийхээр төлөвлөж буй. Энэ талаар “Автотээврийн үндэсний төв” ТӨҮГ-ын дэд захирал Х.Баярхүүгээс тодрууллаа.

-Тээврийн хэрэгслийн улсын бүртгэлийн серийн дугаарт өөрчлөлт оруулахаар болсон байна. Яагаад өөрч лөхөөр болсон юм бэ?

­Тээврийн хэрэгслийн улсын дугаарыг олон улсын жишигт нийцүүлэхээр болсон. Учир нь, НҮБ­аас гар гасан кон венцид нэгдэн орсноор зайлшгүй шинэчлэх шаард лагатай болсон юм. Автомашины дугаар­жуулалтыг үсэг, тэмдэглэгээ буюу тоо үсгийг олон улсын с т а н дар т а д н и й ц ү үлэх зорилгоор MNS 44102002 гэсэн стандартын дагуу ажиллаж байна. Үүнээс гадна холбогдох журам, программд өөрчлөлт оруулж шинэчилж байгаа. Гэхдээ одоогийн байд лаар Зам, тээврийн хөгжлийн яамнаас бүртгэлийн журам хараахан гараагүй. Ерөн хийдөө бэлтгэл ажил хангагдаад явж байна.

-Хэзээнээс мөрдөгдөж эхлэх вэ?

­Энэ оны долдугаар сарын 1­нээс эхлэн мөрдөгдөж эхэлнэ. Стандарт маань өнгөрсөн онд батлагдсан. Одоо журмаа батлах болон бусад бэлтгэл ажил

ЗГМ: ТОДРУУЛГА

Автомашинтайгаа олон улсад зорчих боломж бүрдэнэДугаар шинэчлэхэд иргэдээс нэмэлт хураамж, төлбөр авахгүй

Г.Оюунтөгс@oyuntugsZGM

үлдсэн.-Тээврийн хэрэгслийн дугаа-

рын шинэчлэлд нийт хэчнээн төгрөг зарцуулж байгаа вэ?

­Дугаарын шинэчлэлд ямар ч хөрөнгө мөнгө зарцуулахгүй.

-Дугаарын хэмжээ, загвар гээд бүхэлд нь өөрч лөлт орж байгаа юу?

­Манайх одоо 25 үсэгтэй крилл үсгээр явж байгаа. Тухайлбал, УБЯ, УБН гэх мэт дугаарын тэмдэглэгээг хэрэглэдэг. Гэвч хил даваад явахаар зарим нэг үсгийг ОХУ­аас өөр таньдаг улс байдаггүй. Жишээлбэл “Ж” үсэг байлаа гэхэд ганцхан оросууд л мэддэг. Тэгвэл тээврийн хэрэгслийн дугаарын шинэчлэлээр хуучин хэрэглэгдэж байсан дугаарын үсгийг 11 латин үсгийн тэм­дэгтэд багтаан өөрчлөх юм. Түүнээс биш дугаарын хэмжээ, өнгө будгийн хувьд өөрчлөлт орохгүй. Нэг машин нэг л дугаартай байна. Дугаарыг бол солихгүй. Манайхаас лацдана. Тиймээс хэрэв тээврийн хэрэгслээ худалдахаар болбол дугаартай нь өгнө гэсэн үг. Нэг үгээр иргэд олон улсад зорчиход тулгардаг байсан бэрхшээлийг хөнгөлж буй хэрэг юм.

-Тээврийн хэрэгслийнхээ дугаарыг солиход иргэд ямар нэг төлбөр, хураамж төлөх үү?

­Иргэд ямар нэгэн нэмэлт төлбөр төлөх шаардлагагүй. Урьдын адил тээврийн хэрэгс­лийн дугаар авдаг байсан, тэр журмынхаа дагуу авна.

-Шинээр импортоор оруулж ирж байгаа тээврийн хэрэгсэлд шууд хамааралтай юу?

­Тэгэлгүй яахав. Тэгэхдээ ирэх долдугаар сарын 1­нээс хэрэгжиж эхлэх учраас заасан хугацаанаас хойш импортоор орж ирсэн тээврийн хэрэгсэл худалдаж авах юм бол заавал шинэ стандартын дагуу дугаар

авах шаардлагатай. -Нийт тээврийн хэрэгслийг

хэзээ хамруулж дуусах вэ?­Албан шаардлагаар дугаарын

шинэчлэл хийхгүй. Иргэд өөрсдийн хүсэлтээр солиулна. Хэрвээ иргэд тээврийн хэрэгс­лээр олон улсад байнга зорчдог бол шинэ дугаараар солиулах хэрэгтэй. Ерөнхийдөө шинэчлэлийг аажмаар хийнэ

гэсэн үг.-Дугаар солиход машины

овор хэмжээ болон марк хамаарах уу?

­Маркийн хувьд ямар ч ялгаа байхгүй. Харин хүнд даацын тээврийн хэрэгслийн стандартад заасан технологийн дугаар гэж бий. Үүгээр ялгарахаас биш дугаарын шинэчлэлд ямар нэг ялгаа гарахгүй.

2045

2030

2015

30.4%

28.8%

30.7%

60.6%

67.3%

62.9%

9.0%

3.9%

6.4%

0-14 нас

15-64 нас

65+ нас

2045

2030

2015

5,010,310

4,000,000

3,026,871

Үндэсний статистикийн газар©

Гэр хороололд дахин төлөв­лөлтийн ажлын хүрээнд бариг дахаар болсон “Ногоон нуур орчмын түр оршин суурьших орон сууцны хотхон” төслийг хэрэгжүүлэхэд БНХАУ­ын Засгийн газраас 350 сая юанийн буцалтгүй тусламж олгохоор болжээ. Уг хотхонд 21 давхар найман орон сууцны блок, 960 хүүхдийн багтаамжтай дунд сургууль, 240 хүүхдийн багтаамжтай цэцэрлэг, 240

автомашины дулаан зогсоол барина. Мөн 160 ам.метр талбай бүхий худалдаа үйлчилгээний төв, тоглоомын талбай барихаар төлөвлөсөн байна. Гэвч одоогийн байдлаар зураг төсөл хэрхэн гарсан, барилгын хэзээ эхлэх нь тодорхойгүй байгаа аж. Иймээс нийслэлийн Засаг даргын Дэд бүтэц, гэр хорооллын хөгжлийн асуудал хариуцсан орлогч П.Баярхүү төслийг эрчимжүүлэх, өнөөгийн

ажлын явцын талаар тодорхой мэдээлэл байхгүй байгааг дуулгасан юм. Харин энэ талаар уг төслийн ажлын албаны дарга Ли Юн Жян “Бидний зүгээс тендерт хамгийн өндөр үнэлгээ авсан гурван компанийг сонгон шалгаруулж, Барилга хот байгуулалтын яаманд саналаа хүргүүлсэн. Мэдээж хэрэг Монголын цаг агаарт тохирсон чадварлаг компани сонгож, чадвартай хүмүүсийг

томилж ажиллуулах болно. Ажлын зураг төсөл эхний ээлжинд хятад хэл дээр гарсан бөгөөд удахгүй монгол хэл дээр хөрвүүлж танилцуулна. Иймд бид төслийн ажлыг түргэвчилж, бүх арга хэмжээ авч ажиллана” гэж хэлэв. Хэрэв уг ажил нэн даруй эхлэх юм бол төвийн шугам сүлжээнд холбогдоогүй айл өрхийг дулаан, цахилгаанаар хангах бүрэн боломжтой болно.

БОЛОВСРОЛ

Хүүхдийн хоолны мөнгийг нэмэгдүүлэв

Улсын цэцэрлэгийн хүүхдийн хоолны мөнгийг 1147 төгрөгөөр нэмэг дүүлэхээр болжээ.

Энэ талаар Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын яамны Сургуулийн өмнөх боловс­ролын бодлогын газрын дарга С.Болормаа “Хуучин улсын цэцэрлэгт явдаг хүүхдийн нэг өдрийн хоолны мөнгөнд төрөөс 1650 төгрөг, 24 цагаар ажилладаг цэцэрлэгийн нэг хүүхдийн хоногийн хоолны мөнгөнд 2400 төгрөг зарцуулдаг байсан. Тэгвэл одоо хоолны мөнгө нэмэгдсэнээр өдрийн ангийн хүүхдэд 2797 төгрөг, 24 цагийн ангид суралцдаг хүүхдэд 3547 төгрөгийн хоол өгөхөөр болсон” гэж хэлэв.

Харин салбарын яамныхан болоод цэцэрлэгийн багш нар дахин хүүхдийн хоолны шим тэжээлийг нэмэхийг хүсвэл шаардагдах санхүүжилтийг аав, ээжээс нь авахаас өөр сонголтгүй гэдгийг онцолж байна.

ХЯНАЛТ ШАЛГАЛТ

ШӨХТГ цахим худалдааг хянана

Шударга өрсөлдөөн, хэрэг­лэгчдийн төлөө газар энэ жил “Цахим худалдаан дахь хэрэглэгчдийн эрх ашгийг хамгаалах жил” болгон зар­лажээ. Мөн “Эдийн засгийн хөгжлийг дэмжих өрсөлдөөний бодлого” сэдэвт үндэсний форум, “Хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах” үндэсний зөвлө гөөн хийхээр төлөвлөсөн байна. Шударга өрсөлдөөн, хэрэг­лэгчдийн төлөө газрын дарга Б.Лхагва “Шударга өрсөлдөөн хэрэглэгчийн төлөө газар 20 гаруй асуудлыг хэлэлцэн, 19 тогтоол гаргасан байна. Тухайлбал, Зар суртал чилгааны тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийг боловсруулж, хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах үндэс ний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх удирд лага зохион байгуулалтын ажлыг хийж гүйцэтгэлээ” гэв.

Одоогийн байдлаар ШӨХТГ найман улсын ижил төстэй байгууллагатай санамж бич­гийн хүрээнд хамт ран ажиллаж байгаа аж.

УЛААНБААТАР

Түр суурьших орон сууц барина

О.БилгүүнЗГМ

Tugsbilig.B@tugsbiligZGM

Deputy Minister of Mining and Heavy Industry to take initiative against Oyu Tolgoi

ZGM DAILY2018.01.09, МЯГМАР ~ №005 (804) 7THE OFFICIAL GAZETTE

Deputy Minister of Mining to hold press conference

MPP's group in the Parlia-ment convenes

According to some sources, the press conference will be about Oyu Tolgoi.

Cabinet plans to focus mainly on the issues of agriculture, tourism and unemployment.

Apartments for 80 thousand households in construction

Noble Group increases its stake in NMRL

A total of MNT 300 billion to be financed for the 8 percent mortgage loan program.

The Governor of Khuvsgul aimag halts Aspire Mining LLC's drilling site operation.

ZGM©

Deputy Minister of Mining and Heavy Industry Zagdjav Deleg an­nounced to hold a press conference on the current situations on Mon­day; however, the Deputy Minister cancelled the meeting for uncer­tain reasons. According to some sources, the press conference was supposed to be about Oyu Tolgoi residual deposits.

In the past, he had stated “The Minister of Mining and Heavy In­dustry Sumiyabazar Dolgorsuren has a lobby group in the Parlia­ment. This specific group initiated a plan to split the agreement and will soon present a draft agreement

Zagdjav Deleg: Oyu Tolgoi must stop

The MPP’s group in the Par­liament convened to discuss the Government’s 2018­2019 Action Plans and air pollution reduction on Monday.

Khaynkhyarvaa Damdin, Head of the MPP’s group in the Parlia­ment, addressed “The MPP held a hearing on the Cabinet Secretariat and National Development Agen­cy’s implementation of three main economic reforms, which will be implemented within 900 days.”

Accordingly, the Cabinet plans to focus mainly on the issues of agriculture, tourism and unemploy­ment. “Obviously, the mining sector will be our key focus. We reached an agreement to select specific ma­jor projects in the remaining tenure at the Autumn session and agreed to further discuss progressions at the Spring session,” informed the MPP’s group.

As for the discussion on the air

pollution, the MPP affirmed the severeness of the air pollution in Ulaanbaatar and reviewed to take comprehensive approach at every level of government bodies. There­fore, the members were ordered to study effective measures on com­bating air pollution and present it at the autumn session.

The MPP stated that the issue will not be settled at low­cost; thus, the members decided to discuss financial issues and options. Hence, the MPP decided to make a specific proposal to the Parliament’s spring session, regarding the effectiveness of use of stoves, electric heaters and gas to reduce air pollution and smog.

The MPP informed that another issue surfacing simultaneously with the air pollution is the soil pollution. Majority of the members agreed that the soil pollution needs to be settled along with the air pollution.

POLITICS

MPP decides to combat air pollution comprehensively

PRIVATE SECTOR

REAL ESTATE

Noble Group raises stake in Mongolian railways firm in exchange for debt repayment

Tenkhleg Zuuch: Housing of 26 thousand households ready for sale

ZGM: HIGHLIGHTS

POLITICSAmbassador Extraordinary and Plenipotentiary from Dem-ocratic People’s Republic of Korea to Mongolia O Sung Ho presents his letter of credence to the President.

Prime Minister Khurelsukh Ukhnaa to visit the Republic of Korea on January 15-17.

Badelkhan Khavdislam, Minister of Construction and Urban Development meets Xing Haiming, Ambassador of People’s Republic of China to Mongolia.

The Democratic Party’s work-ing group in the Parliament discusses the amendments to the Law on Air Pollution Reduction and other draft laws during its session on Monday.

ECONOMYMongolia to pay off a total of MNT 3.6 trillion for debt and interest rates in 2018. Aside from the 5-year Chinggis bond repayment, MNT 1.2 billion of high interest rate commercial bank loans have been repaid.

According to Badelkhan Khavdislam, Minister of Construction and Urban Devel-opment, MNT 111 billion has been financed from the State Budget and MNT 192 billion from the Bank of Mongolia to the 8 percent mortgage loan program in 2017.

In relations to the Parliament’s approval of certain measures on reducing air pollution, a study estimated that a total of MNT 2.8 billion is required to exempt customs duty of air purifiers, masks and ener-gy-efficient heaters, while VAT exemption will require MNT 9.5 billion.

Petro Matad, a Mongolian oil explorer, announces that the Block XX Production Sharing Contract has been formally extended by the Mineral Resource and Petroleum Authority of Mongolia for two years, to July 4, 2020.

Trade between North Korea and Mongolia reaches a record high in 2017 due to a surge in the tobacco exports.

MSE ALL index falls by 1.21 percent to 1,150.71 points. he MSE market cap stands at MNT 2,42 trillion.

SOCIETYBaasankhuu Turuu, winner of the President’s national wrestling cup, receives the President’s trophy.

Mongolian surgeon Dr. Chinburen Jigjidsuren becomes an honorary member of the Royal Academy of Medicine.

National Emergency Manage-ment Agency rescuers save two children from a cliffside, 6-meters above the ground.

"Works of Mongolian Composers” of Morin Khuur Ensemble to play at The State Philharmonic of Mongolia on January 12.

China to finance CNY 350 million for the construction of temporary housing in Nogoon Nuur.

According to The Business Times daily, the Noble Group LLC has bought an additional 10 percent stake in Northern Mongolian Railways Limited (NMRL), a subsidiary of Australia­listed Aspire Mining Lim­ited, for USD 1.4 million.

NMRL owns a concession to build, operate and transfer a rail­way line in Mongolia through its 100 percent owned subsidiary Northern Railway LLC, a Mongolian regis­tered company.

The consideration was satisfied through the conversion of debt owed to Noble Group's wholly owned sub­sidiary Noble Resources Internation­

al Pte Ltd (NRIPL) by Ovoot Coking Coal Pte Ltd, a wholly owned sub­sidiary of Aspire.

The shares carried a negative book value of AUD 833.8. With the latest deal, NRIPL's shareholding in NMRL is raised to 20 percent in total, and NMRL becomes an asso­ciated company of Noble.

Noble said that the amount was arrived on a willing buyer­willing seller basis, after taking into consid­eration, the future development pros­pects of Aspire's coal and railways projects, how it strengthens Noble's position in the Mongolian market, and the group's desire to consolidate its shareholding interests in Aspire.

NRIPL also increased its share­holding interest in Aspire from 18.2 percent to 19.9 percent on Decem­

ber 11, 2017, after subscribing for the full amount of its entitlement in a renounceable rights issue and agreeing to sub­underwrite a portion of the shortfall.

Additionally, a working group led by the Governor of Khuvsgul aimag worked in Burentogtokh, Tsagaan­Uul and Tsetserleg soums to monitor current situations of wintering and to hear the public’s opinion.

Within the frames, the working group visited a drilling site of Aspire Mining in Undur Denj and put a halt on the operation. The local author­ities were ordered to monitor the excavation. The Governor explained that the company’s exploration li­cense needs to be investigated; thus, the operation has been suspended for an indefinite period.

to the Parliament. The benefits of Oyu Tolgoi project are still invis­ible to the public and Mongolia’s economy.”

“After three years of operation, the company extracted around 3 million tons of copper concentrate. The pure copper extraction alone amounts to 600 thousand tons. No

profit gained from this production. Rio Tinto recently raised USD 4.5 billion to finance Oyu Tolgoi. The fund has been split among the stakeholders. Not a single penny was brought into Mongolia. Mon­golia’s debt, along with its interest rate, for the 34 percent ownership of Oyu Tolgoi equals around USD

2 billion. Why did the company not pay off this debt? This is the biggest reason why Oyu Tolgoi op­erations need to stop. However, the public had no information about it, which is regrettable. Therefore, the operation of Oyu Tolgoi must stop,” said the Deputy Minister of Mining and Heavy Industry at the Cabinet’s session.

Therefore, the Deputy Minis­ter might be planning to bring up Oyu Tolgoi once again at the press conference. He also stated “Many Parliament Members oppose the Oyu Tolgoi agreement, which was established in Dubai by the former Prime Minister Saikhan­bileg Chimed. The current PM Khurelsukh Ukhnaa previously announced to inspect the Oyu tolgoi agreement once he takes office. If there are illegal actions involved, they have to be settled by international regulations”.

Therefore, sources are saying that Mr. Zagdjav Damdin, the dep­uty mining minister of Khurelsukh Ukhnaa’s Cabinet, is becoming the first to take initiative in the Oyu Tolgoi issue.

COMMODITY MARKET

(USD/t oz.)Gold (Comex)

(USD/bbl.)Crude oil

(USD/MT)COPPER (LME)

01/07/201812/10/2017 12/10/2017 12/10/201701/04/2018 01/07/2018

12606600 57.00

12806800 58.00

1300 700059.00

1320 7200

60.0061.0062.00

Rio Tinto stakeholders split

fund raised to finance Oyu Tolgoi

Ganbayar.B ZGM©

1,319.707,121.00 61.82

As of January 8, around 80 thou­sand household apartments are under construction, of which 33 thousand household apartments are receiving pre­orders. According to Tenkhleg Zuuch real estate agency, apartments for 26 thousand house­holds are currently ready for sale.

In relation to joining the In­ternational Monetary Fund’s Ex­tended Fund Facility program, the financing of 8 percent mortgage loan program has been assessed and the Bank of Mongolia (BoM)

has been prohibited from financing the program. However, the Prime Minister announced that MNT 120 billion will be financed by the Gov­ernment and MNT 180 billion will be provided by the BoM for the program.

In other words, a total of MNT 300 billion is estimated to be used for housing around 4.4 thousand households. Furthermore, “Al­though the procedure is still un­clear, advance payments will not be available in the coming years. Also,

young families and target house­hold members will be supported by policy. Mortgage loan program will continue with increased access in 2018,” informed Ministry of Con­struction and Urban Development.

According to the latest informa­tion of Tenkhleg Zuuch LLC, the Government and BoM co-financed a total of MNT 24.8 billion for the program in November 2017, and the housing price index grew to 1.01 unit, back to the base period of 2013.

Tugsbilig.B@tugsbiligZGM

8 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2018.01.09, МЯГМАР ~ №005 (804)

Лавлах

08.00

12.00

14.00

18.00

20.00

22.00

07.00 “Өглөө” хөтөлбөр

11.00 “Монголын мэдээ” мэдээллийн хөтөлбөр

14.00 Сурагчдын амралтанд: “Үнсгэлжин” хүүхэлдэйн кино

18.40 Монголын зохиолчдын өдөрт:“Манай зохиолчид” баримтат кино

20.00 “Цагийн хүрд” мэдээллийн хөтөлбөр

22.45 MNB-энэ 7 хоногт

08.05 “Монголчууд XX зууны эхэнд” нэвтрүүлэг

12.10 Үүнийг хэрхэн хийдэг вэ?

15.00 “Япон хэлний” алсын зайн сургалт /Анхан шат №8/

19.00 “Долоон өдрийн хатан” ОАК 9 дүгээр анги

20.30 “Nous tech” танин мэдэхүйн нэвтрүүлэг

00:05 Кино миний амьдрал

06.30 “Өнөө өглөө”

12.00 “Хөтөч” мэдээллийн хөтөлбөр

15.30 “Цэнхэр тэнгисийн домог” СОАК 8 дугаар анги

18.30 “Наашаа Цаашаа”

20.00 “Оргил цаг” мэдээллийн хөтөлбөр

00.00 “Чадвал намайг хуур ОАК 33 дугаар анги

11:30 “Ногоон хот” нэвтрүүлэг

14.00 “Өсөлтийн замд” нэвтрүүлэг

17.00 “Bloomberg Surveillance”

20.00 #MadeIn-Mongolia: Монфрэш ХХК

22.00 “Эзэнт гүрнийг босгосон нь” нэвтрүүлэг

MNB Bloomberg Боловсрол Монгол ТВ08:00 “Bloomberg Daybreak Asia”

ТВ ХӨТӨЛБӨР

Энэ сарын 1­ний өдрөөс эхлэн их, дээд сургууль, коллежид суралцдаг оюутнуудын ний­тийн тээврээр хөнгөлөлттэй зорчдог смарт картны хэрэглээг хязгаарласан. Өвлийн улирлын амралт эхэлсэн тул нэгдүгээр сарын 1­нээс хоёрдугаар сарын 1­нийг хүртэл уг хяз гаарлалт үйлчлэх юм.

“Улаанбаатар смарт карт” ХХК дээрх шийдвэрээ нийслэлд харьяалагддаг бүх их, дээд сургууль, коллежид албан бичгээр хүргүүлжээ. Иймээс оюут нууд ирэх сарын 1­ний өд­рийг хүртэл 500 төгрөгөө бэлнээр төлж зорчих юм байна.

ҮЗВЭР

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР

УВС -27o

-37o

ХОВД -18o

-29o

ЗАВХАН -20o

-32o

БАЯНХОНГОР -10o

-24o

ГОВЬ-АЛТАЙ -13o

-27o

ӨВӨРХАНГАЙ-9o

-18o

АРХАНГАЙ -9o -19o

ХӨВСГӨЛ -11o

-22o

БУЛГАН -12o

-24o

ТӨВ -17o

-25o

ДУНДГОВЬ -12o -21o

ӨМНӨГОВЬ-10o

-20o

ГОВЬ-СҮМБЭР -15o

-24o

ДОРНОГОВЬ-11o

-20o

СҮХБААТАР -16o

-24o

ХЭНТИЙ -18o

-29o

СЭЛЭНГЭ -15o

-24o

ОРХОН -10o

-21o

ДАРХАН-УУЛ -17o

-25o

ДОРНОД -15o

-21o

БАЯН-ӨЛГИЙ -13o

-24o

ОНЦЛОХ ҮЗВЭР

I.11 -13o

-23o 5 м/с

5 м/с

Багавтар үүлтэй

I.10 -15o

-24o 6 м/с

5 м/с

Багавтар үүлтэй

I.09 -16o

-23o 8 м/с

7 м/с

Багавтар үүлтэй

I.13 -10o

-21o 6 м/с

5 м/с

Ялимгүй цастай

I.12 -9o

-21o 6 м/с

5 м/с

Багавтар үүлтэй

ХӨТӨЧ

АЯН

ЗӨВЛӨГӨӨ

Оюутнууд бэлэн мөнгөөр зорчино

Цахим халдлагаас хүүхдээ хамгаалъя

Давс хөгшрөлтийг түргэсгэдэг

М.МөнхзулЗГМ

Шинэ цагийн утга зохиолыг үндэслэгч, соён гэгээрүүлэгч, төр нийгмийн зүтгэлтэн Д.Нацагдоржийн мэндэлсний 110 жил, Улсын драмын эрдмийн театр үүсэн байгуулагдсаны 85 жилийн ойг тохиолдуулан их зохиолчийн амьдрал, уран бүтээлээс сэдэвлэсэн “Жаргаагүй нар” түүхэн жүжгийг энэ сарын 31-нд толилуулах гэж байна. Жүжгийн найруулагчаар Ч.Түвшин ажиллаж, гол дүр болох Нацагдоржид жүжигчин Б.Шинэбаяр, Пагмадуламын дүрийг жүжигчин Н.Баярмаа нар бүтээж байна. Тасал барын үнэ 10-25 мянган төгрөг.

Хог хаягдлаа ангилдаг болно

УЛААНБААТАР

(Өмнөх дугаарын хариу)

1 8 5 6

8 2 7 5 9 4

5 2 8 3

4 7 6 5

9 7 3 4 8 1

1 6 8 4

1 2 9 7

2 8 9 3

8 9 6 1 5 3 7 2 4

5 1 8 7 9 2 3 4 6

7 5 2 9 4 6 1 3 8

4 6 9 3 8 1 2 5 7

1 4 3 8 2 7 5 6 9

2 3 7 4 6 5 8 9 1

9 2 5 6 7 8 4 1 3

3 7 4 2 1 9 6 8 5

6 8 1 5 3 4 9 7 2

ЗГМ: СҮДОКҮЗГМ: ҮГИЙН СҮЛЖЭЭ

Өмнөх дугаарын хариу / 1.8

БОСООГООР:1. Германы алдартай автомашин2. Ази тивийнхний өргөн хэрэглээний хүнс

3. Булган аймгийн сум4. Үрэх хэрэгсэл5. Нэгхэн7. Навчны мод8. Хиур дарцаг9. Будгийн хэрэгсэл

11. Сүлжмэл сав13. Мөнх ногоон бутлаг ургамал15. Олсон юм

ХӨНДЛӨНГӨӨР:1. Баруун Ази, Хойд Африкт

Хог хаягдлыг дахин боловс­руулах боломжтой цаас, ундаа, усны хуванцар сав, хөнгөн цагаан лаазыг анхан шатанд ангилан ялгах дадал хэвшүүлэх ажлыг Сүхбаатар дүүргийн ЗДТГ газар эхлүүллээ. Тамгын газар байрандаа болон хорооддоо хог ангилан ялгах сав байрлуулжээ. Дахин боловсруулах боломжтой цаас, ундаа, усны хуванцар сав, хөнгөн цагаан лаазны хэмжээ нийт хог хаягдлын 30 орчим хувийг эзэлдэг байна. Тиймээс цэвэрлэгээ үйл чилгээний ажилтнуудын ажил хөнгөрч, тээвэрлэлтийн давтамж ч буурна гэж үзэж байгаа юм. Мөн цаашид хог хаягдлыг анхан шатанд нь ангилж сурах дадал олгох зорилгоор сур­гууль, цэцэрлэгүүдийн хүүхэд багачуудад сонирхолтой байдлаар сур галт явуулах талаар Сүхбаатар дүүр гийн ЗДТГ­аас мэдээллээ.

“Жаргаагүй нар” жүжгийг дахин тоглоно

Билгийн тооллын 23Өвлийн дунд хар хулгана сарын зургаан цагаан мэнгэтэй цагаагчин үхэр өдөр. Үс засуулбал: Эд эдлэл идээ ундаа олдоно.Наран ургах, шингэх: 08.32-17.22 Барилдлага: Хүчин төгсөхШүтэн барилдлага: ХүрэлцэхүйСуудал: Шороо

ЗУРХАЙ

УДЭТРомео & Жульетта” сонгодог жүжгийн 120 дахь удаагийн тоглолт энэ сарын 16-18-ны 17.00 цагт болно. Хагас мянганы тэртээд бичигдэж, зуун зууны туршид хүн төрөлхтний аугаа хайр сэтгэлийн бэлгэ тэмдэг болон мөнхөрч, хэн бүхний зүрх сэтгэлийг эзэмдсэн энэ бүтээлийг УДЭТ гурав дахь удаагаа Төрийн соёрхолт Н.Наранбаатарын орчин цагийн шинэ тавилтаар дахин туурвилаа. Тасалбарын үнэ суудлын зэрэглэлээс хамаарч 10-30 мянган төгрөг.

МОНГОЛ УЛСЫН ФИЛАРМОНИ

Морин хуурын чуулгын жил бүр уламжлал болгон зохион байгуулдаг “Торгоны хээ” ардын дууны цуврал тоглолт ирэх сарын 8, 9-нд болох гэж байна. Тоглолтод улсын Филармонийн Морин хуурын чуулга, удирдаач Д.Түвшинсайхан, дуучин Б.Мөнхбаатар, Б.Номин-Эрдэнэ нар оролцоно. Тоглолтыг 25 мянган төгрөгөөр таалан соёрхоорой.

УДБЭТА.Хачатуряны "Спартак" балетыг энэ сарын 27, 28-нд УДБЭТ-ын тайзнаа тоглоно. Уг бүтээлийг анх 1984 онд УДБЭТ-ийн тайзнаа тогложээ. "Спартак" балет нь жүжигчдээс мэргэжлийн өндөр ур чадвар, нэн ялангуяа "драматизм"-ыг нарийнаар шаарддаг, драм, бүжиг, хөгжмийн цогц бүтээл гэдгээрээ бусдаас ялгардаг байна. Тасалбарын үнэ 10-20 мянган төгрөг.

ТЭНГИС“Ах дүү гурав” инээдмийн уран сайхны киноны нээлт энэ сарын 12-нд болно. Уг киноны зохиолыг “Захиалгат инээд” продакшны жүжигчин Ө.Мөнх-эрдэнэ бичиж, найруулжээ.

УБ-Бээжин 08.15 10.30Бээжин-УБ 10.50 13.20УБ-Сөүл 00.00 03.20Сөүл-УБ 13.00 15.50УБ-Хонконг 07.50 12.25Хонконг-УБ 13.25 18.05УБ-Москва 08.00 09.50Москва-УБ 00.00 07.10Москва-Берлин 11.00 11.50Берлин-Москва 14.00 18.45

НИСЛЭГИЙН ЦАГИЙН ХУВААРЬ

ГАЛТ ТЭРЭГНИЙ ЦАГИЙН ХУВААРЬ

Москва-УБ 21.35 07.30УБ-Москва 13.50 14.28УБ-Эрхүү 21.10 02.40Эрхүү-УБ 15.35 06.20УБ-Замын-Үүд 20.00 07.50Замын-Үүд-УБ 21.35 09.55УБ-Эрдэнэт 20.30 07.45Эрдэнэт-УБ 19.10 05.48УБ-Сүхбаатар 10.55 19.52Сүхбаатар-УБ 06.30 15.35Сайншанд-УБ 20.25 07.01УБ-Сайншанд 09.15 19.15

амьдардаг үндэстэн4. Зальт гэгддэг амьтан6. Үнэн сонины нөлөөгөөр олон эрдэмтэн зохиолчдыг шоронгоос

суллуулсан эрхэм, эрдэмтэн зохиолч7. Хөнгөн атлетикийн нэгэн төрөл9. Хүйтэн зэвсэг 10. Бөхийн нутаг гэгдэх аймаг

12. Улаан номонд орсон шувуу14. Нохойн үүлдэр16. Орон байр17. Анхны мөнгөн тэмдэгт

1

811

12 13 14 159

16 17

2

710

6

3 4 5

Аргын тооллын нэгдүгээр сарын 9, Ангараг гараг. Билгийн тооллын 23, Тэргүүн дагуул одтой, цагаагчин үхэр өдөр.

Өдрийн наран 08.32 цагт мандан, 17.22 цагт жаргана. Тухайн өдөр могой жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба бич, тахиа жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр буян номын үйл эхлэх, дээдсээс халамж хүсэх, лам хуврага болох, багш шавь барилдах, номын абшиг авах, шинэ гэр ба байр авах, мал арилжих, буг дарах, газрын ам бооход сайн. Байшингийн суурь тавих, угаал үйлдэхэд муу. Өдрийн сайн цаг нь бар, туулай, могой, бич, нохой, гахай болой. Хол газар яваар одогсод баруун зүгт мөрөө гаргавал зохистой. Тэрсүүд өдөр. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулбал эд эдлэл, идээ, ундаа олно.

“Цахим халдлагаас хүүхдээ хамгаалъя” аянд Баянгол дүүргийн Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурал, Гэр бүл, хүүхэд залуучуудын хөгжлийн хэлтэс, Цагдаагийн нэг, хоёрдугаар хэлтэс болон боловсролын хэлтэс, Хүүхэд залуучуудын соёлын ордон зэрэг байгууллага нэгдлээ.

Манай улсын иргэдийн интeрнeт хэрэглээ эрс нэмэгдэж, цахим орчинд хүүхдүүд ихэнх цагийг өнгөрүүлж байгаатай холбогдуулан цахим орчинд хойч үeэ хамгаалах, зөв зохистой хэрэглээг төлөвшүүлэхэд олон нийт, эцэг эхчүүд, төрийн болон иргэний байгууллагуудыг анхаарч ажиллахыг уриаллаа.

Даршилсан байцаа, давсалсан өргөст хэмх болон мөөг зэрэг давстай бүхний цаана аюул нуугдаж байна. Учир нь сүүлийн жилүүдэд эмч нар цагаан үхэл гэгдэх давс болон элсэн чихэрээс үүдэлтэй маш олон шинэ аюулыг нээгээд байна. Давс нь тархинд нөлөөлж биохимийн өөрчлөлтөнд хүргэж мансууруулах бодис адил хараат болгон, биднийг чимээгүйхэн үхэлд хүргэж байдаг. Хүн сард дунджаар хоёр аяга давс хэрэглэж байгаа нь маш өндөр үзүүлэлт юм. Энэ нь өвчлөлийн суурь болохоос гадна, хөгшрөх процессийг түргэсгэдэг болохыг тогтоожээ.

Б Т Л З Т А Х И АИ

А А П П Н ИЕ Н А

Л В А Л Д ОИ Л Г

И Р Л О Р

Т М Н Д О ВА

О А Н О АН Й М Т У Н И А РА

ЗГМ. КОМИКС

Mr. Баагийгийн ПАЯН....Агааржуулагч

хэрэгтэй байна.

Цэвэр агаар ээ тэнгэр

минь ...

Туслаарай энд хүмүүс

ухаан алдаад уначихлаа ...

Би тэсэхгүй

нь !!!

Хүний үнэртэй хүмүүс хол бай гэмээр өдөр байлаа. Лифтэнд арай л явчихсангүй.

Америк хөлдөж, Австрали “шатаж” байна

Хөрөнгө оруулагчид нийтийн эрүүл мэндэд санаа зовнив

АНУ-ын Нью Энгланд ба Австралийн Сиднейн хооронд Цельсийн 120 хэмийн температурын ялгаа үүслээ. > 10

Apple-ын хоёр хөрөнгө оруулагч iPhone ухаалаг утас хүүхдийн сэтгэцийн эрүүл мэндэд нөлөөлж буйг анхааруулав. > 10

Вьетнамын коммунистууд авлигачдаас ангижирнаДаваа гарагт Вьетнамын Коммунист намын улс төрийн товчооны гишүүн асан Динх Ла Танг нарын 22 хүнийг шүүж эхэллээ. > 10

Бизнес, эдийн засагт цалин хөлс, компанийн зардал чухал байр суурь эзэлнэ.

Хориг хэрэгжиж чадах эсэхэд багш нар ч эргэлзэж бай на.

Рана ФүрүхарЭнэ онд бизнес, эдийн засагт

хамгийн чухал бөгөөд зах зээлийг урагшлуулж өгөх гурван зүйлийг авч үзэцгээе.

Хамгийн эхнийх нь цахин хөлс. Тооцоолж үзсэнээр цалин өргөн цар хүрээтэй, гайгүйхэн шиг өсөх болов уу. Өнгөрсөн 10 жилд АНУ­д ца лин хөлс, ажлын байр аль аль нь сайжирсан. Одоо ажил хаа сайгүй ихэссэн тул америкчуудын дөрөвхөн хувь нь ажилгүйд тоо­цогдож байна. Сүүлийн нэг жилд цалин ч өсөж эхэллээ.

Гэхдээ цалингийн өсөлт хэт бага, дэндүү хожуу, даан ч явцуу гэж үнэлэхээр. Гэрээр хүн асрах, үйлчлэх, жижиглэн худалдаа зэрэг доод шатны хөдөлмөр эрхлэгч, санхүүгийн үйлчилгээ эрхлэгч, мөн супер оддын цалин өссөн. Харин хүн амын дийлэнх хувийг эзэлдэг гол хэсгийнхний цалин хэвээрээ.

Яахлаараа ингэдэг байна. Ста­тистикт тулгуурласан янз бүр шалтгаан гаргаад ирж болно. Гэх­дээ л минийхээр бол цалингийн үлбэгэр өсөлт нь сэтгэл зүйн учир шалтгаантай. АНУ­д baby boom­ers буюу 1960­аад онд хорвоод мэндлэгсэд, мянганыхан буюу 1990­ээд он, 2000­аад оны эхэн үед мэндлэгсэд ажиллах хүчний гол цөм боллоо. Эдүгээ нас сүүдэр 50 гарчихсан хэсэг нь өтөлж, өөрсдөө ч үл ойлгох шинэ технологид түрэгдэж байгаадаа сэтгэл түгшдэг. Энэ хүмүүс хөдөлмөрийн зах зээл хумигдаж буй өнөөгийн нөхцөлд цалингаа л нэмүүлэх бодолтой. Эдний ихэнх нь тэтгэвэрт гартлаа ажлын байрандаа тогтож байхыг л хичээж байгаа.

Гэтэл мянганыхны амьдарч ажил лах арга өмнөх үеийнхээсээ тэс өөр. Энэ үеийнхэн эрх чөлөө, уян хатан байдал, өндөр цалингийн

Зах зээлийг урагшлуулах гурван хандлага

явах ёстой. Энэ хоёр хүчин зүйл л туйлдаа тулчхаад байгаа ком­панийн өрийн хөөсийг хагалж, сул тоглогчдыг зайлуулан, эдийн засагт засвар оруулах хөшүүрэг болох юм.

“Компаниудын өр тун түг шүүр­тэй. Зээлийн зардал жишээ нь 3­5 хувь биш 5­7 хувь болчих юм бол компаниуд, зах зээлийн ааш аяг тэс өөр болох байх” хэмээн BNP Parib­as­ийн ахлах эдийн засагч Бриклин Дуайер өгүүлж байна.

Энэ оны эцэс гэхэд зах зээлд засвар орно гэж үзвэл чухам хаа­наас орж таарах вэ. Би хувьдаа тех нологийн салбараас л болов уу гэж таамаглаж байгаа. Өнгөрсөн онд дэлхийн үнэт цаасны зах зээлийн гол хөдөлгөгч хүч байсан технологийн салбарын бизнес загвар нь хөнгөн зохицуулалтад суурилдаг. Гэтэл энэхүү хөнгөн зохицуулалт ч хувирах төлөвтэй.

Дараагийн хэдэн улиралд Ев­ропын холбоо анхаарлаа хан­дуулах хэд хэдэн чухал зүйл бий. Үүнд, шударга бус өрсөл дөөнтэй холбогдуулан гаргасан (өрсөлдөгч нар нь сул хэмээн чамласаар байгаа) дүрэм журмуудыг нь дагаж мөрдөхөөр Google­ээс гаргаж буй хүчин чармайлт, биткоины арилжаанд тавих хяналт, улс тус бүрээс сөхсөн FANG буюу Face­book, Apple, Netflix, Google-ыг хамарсан монополийн эсрэг хэрэг, ОХУ­аас олон нийтийн мэ­дээллийн хэрэгсэл ашиглан сон­гуульд нөлөөлснийг гэрчлэх шинэ баталгаа зэргийг дурдаж болно.

Эцэст нь өгүүлэхэд өгөгдөл гээч зүйл дижитал эриний хамгийн үнэтэй таваар, шинэ төрлийн газ­рын тос болж хувирлаа. Өгөг дөлд хяналт тогтоож чадсан нь энэ онд төдийгүй цаашдын олон жилд ялагч байх болно.

Нажме БозоргмерӨрнөдийн зүгээс өрнүүлж буй

соёлын байлдан дагууллыг сөрөн зогсох үүднээс бага сур гуу лиудад англи хэл заахыг хориг лохоор Иран улс төлөвлөж байна.

Төрийн болон хувийн сургуу­лиудад англи хэл заах нь хууль ёсны эсрэг, байж болшгүй үйлдэл хэмээн Боловсролын дээд зөвлөл хэмээх Засгийн газрын агентлагийн тэргүүн Меди Навид­Адхам Ираны телевизээр зарлав. “Бага сургуульд заах үндсэн хичээл бол фарси хэл, Ираны соёл” хэмээн агентлагийн тэргүүн хожим нь бямба гарагт нэмж тайлбарласан юм.

Тус улсад оршин буй дэглэмийг эсэргүүцсэн өргөн цар хүрээ тэй эсэргүүцэл 10 жилийн дараа дэгдсэн нь АНУ, Израил, Сау дын Араб зэрэг гадаадынхны хуй вал­дааны үр дагавар хэмээн Ираны эрх баригчид шүүмжилмэгц энэхүү хориг тавих санаачилга гарлаа.

Эсэргүүцлийн ажиллагааны явцад 21 хүний амь үрэгдэж, олон зуун хүн баривчлагдсаны до тор Тегераны их сургуулийн 90 оюутан багтаж байгааг Ираны пар­ламентын гишүүн тайлбарласан юм.

Эдүгээ үймээн самуун үндсэн­дээ дарагдсан. Гэхдээ Ерөнхийлөгч Хасан Рухани эрх барих болсон

цагаас иргэдийн ний гэм, улс төрийн эрх чөлөөг эргүүлэн хяз­гаарлах шаардлагыг тус улсын эрс байр суурь баримтлагч нар тавьсаар.

Эсэргүүцэл өрнүүлэгч нар хоо­рондоо харилцах хэрэглүүр бол­дог Telegram апп­ны хэрэглээг эрх бариг чид өнгөрсөн долоо хоногоос хаажээ. Эрх баригчдын авлигатай холбоотой мэдээллийг иргэдийн дунд тараах гол эх сурвалжийн нэг нь энэхүү апп.

“Англи хэл заахыг хориглосон нь эсэргүүцлийн ажиллагаатай холбоогүй ч байж болох. Гэхдээ л ийм арга хэмжээ улс оронд таагүй үр дагавартай” хэмээн шинэчлэлийг дэмжигч улстөрч тайлбарлав. “Үр хүүхдэдээ бо­ловсрол олгоход англи хэл чухал гэсэн бодолтой айл олон учраас ийм арга хэмжээ хэрэгжих бо­ломжгүй биз” хэмээн тэрбээр анхаарууллаа.

Араб хэлийг оролцуулаад гадаад хэлний сургалт нь Ираны ахлах сургуулиудад заавал байх ёстой сургалт. Гэхдээ сүүлийн 20 жилд ихэвчлэн хувийн бага сургуулиуд хичээлийн хөтөлбөртөө англи хэл багтаадаг болжээ. Хожим 2012 онд Ираны Боловсролын яамны харьяа Боловсролын дээд зөвлөлөөс итали, герман, испани,

орос, франц хэлийг хүүхдүүдэд сургах нь зүйтэй гэсэн зөвлөмж гаргасан юм.

Харин Ираны дээд удирдагч Аятолла Али Хаменеи боловсролын тогтолцоо бүрэн ислам байж чадах гүй байгааг удаа дараа шүүм­жилж ирлээ. Хүүхдүүдэд сургаж буй гол гадаад хэл нь англи хэл болсон явдлыг эрүүл бус үзэгдэл хэмээн дээд удирдагч бүр 2016 онд шүүмжилсэн юм. “Тэдний хэлийг бидний мөнгөөр сургах нь зүйтэй хэрэг үү” хэмээн удирдагч асуулт тавьж байлаа. “Маргааш гэхэд анг ли хэл заахаа зогсооцгоо гэж буй хэрэг биш” хэмээн Аятолла тайлбарлаад ядаж л испани, франц, герман хэл сургах нөхцөл бүр­дүүлэхийн чухлыг ухуулсан юм.

Ийм хориг хэрэгжиж чадах эсэхэд багш нар ч эргэлзэж бай­на. “Боловсролын яамны удирд­лага нийгмээсээ тасарсны ил рэл” хэмээн Тегераны зүүн өм нө дөд орших Карчак суурины бага сургуулийн багш Фатеме тайл­барлав. Хориг тавихаар төлөвлөж байгааг Теге раны хойд хэсэгт орших бага сургуульд англи хэл заадаг багш эмэгтэй Шива ч шүүм­жиллээ. “Бага сургуулиуд англи хэл сургах чадвараараа л өрсөлддөг”­ийг хатагтай Шива анхаарууллаа.

хой ноос улайрагсад. Нас нь дөн­гөж 20 гарч буй энэ үеийнхэн үр хүүхэдтэй болж, байр сууц худалдан авах тэр үед одоогийн чиг хандлага хэрхэн хувирахыг та бид харцгаах болно. Ямартай ч АНУ­ын Холбооны нөө цийн системээс өнгөрсөн долоо хоногт нийтэлсэн тайланг үзвэл ажил олгогчид цалин нэмэхээсээ илүүгээр тусгай тэтгэмж олгох, ажлын цагийг уян хатан зохицуулах сонирхолтой байгаа. АНУ­д эдийн засаг гурван хувиар өсөж, сүүлийн 30 жилд тохиолдоогүй татварын хөнгөлөлт

үйлчлэх гэж байхад шүү. Энэ нь та бид хөдөлмөрийн зах зээлийн талаарх хэвшмэл ойл голтоо эдийн засгийн өнөөгийн нөхцөлд нийцүүлэн эргэж харах ёстойг харуулж байна.

Ажиглаж байх ёстой бас нэг чухал зүйл бол компаниудын зар­дал. Санхүүгийн хямралаас хойш үүссэн өрийн ихэнхийг эзэм­шиж буй, байнгын дэмжлэгтэй төрийн салбар, цалингийн үлбэгэр өсөлтөөс үүдэн хязгаарлагдчихаад байгаа хэрэглэгчийн эрэлт сэргэх хандлагын ачаар эдийн засагт ком­

паниудын дарах жин улам ихэснэ.Бүгд найрамдах намынхны

бод лоор бол татвар багасгасан гол шалтгаан нь компаниудаас хилийн чанадад хуримтлуулсан мөнгийг АНУ­д авчрах, авчирсан хөрөнгийг бүтээлч хөрөнгө оруулалт болгох хувиргах явдал. AT&T, CVC, FedEx зэрэг зарим компани татварын хөнгөлөлтөөс хойш урамшуу лалт цалин олгох, одоогийнхоос илүү ажиллах хүч ашиглахаар амлах нь амлаж байгаа. Гэхдээ л компаниудын дийлэнх нь өнгөрсөн жил хийсэн тэр л ажил

ВВМ©

Airbus БНХАУ-тай түншлэхээр чармайж байна

Иран бага ангийн сурагчдад англи хэл заахыг хориглоно

Пегги Холлинжер, Дэвид КеохэйнХятадын агаарын тээврийн

компаниуд дэлхийн хамгийн аварга зорчигч тээврийн нисэх онгоцыг худалдан авах захиалга өгвөл тус улстай А380­ын үйлдвэрлэлд түншлэх сонирхолтойгоо Airbus компани мэдэгдэв. Airbus компани цаашдаа аварга хөлгийнхөө шинэ үйлчлүүлэгч олж чадах эсэх нь тодорхойгүй байгаа.

Францын Ерөнхийлөгч Эмма­нуэль Макроны БНХАУ­д хийж буй анхны албан ёсны айлчлалын хүрээнд Airbus­ын халаагаа өгөх захирал Фабрис Брежье түнш­лэлтэй холбоотой анхан шатны яриа хэлэлцээ өрнүүлэх юм.

Airbus компани Тяньжинд сар даа дөрвөн A320 нисэх онгоц угсардаг үйлдвэрийнхээ хүчин чадлыг тав болгон өргөтгөхөөр тө лөв лөж байна. Өргөтгөл хийснээр дэл хийн хэмжээнд сардаа 50 гаруй ширхэг онгоц угсардаг Airbus­ын хүчин чадал 60 болж өснө.

Европын нисэх онгоц үйлд вэр­лэгч компани БНХАУ­ын төрийн өм чийн нисэх онгоц түрээ сийн группэд 100 нисэх онгоц бор­луулахаар төлөвлөж буй үед уг яриа хэлэлцээ өрнөж байна. Дан болон хос эгнээ бүхий нисэх онгоцны аль алийг худалдаж авах энэ удаагийн наймаанд А380­ын захиалга байхгүй.

Уг арга хэмжээ нь Airbus­аас Хятадын зах зээлд байр сууриа бэхжүүлэх стратегийн бүрдэл.

Дараа гийн арван жилд БНХАУ­д нисэх онгоцны эрэлт хэрэгцээ өрнөдийн орнуудад өгөх захиал­гаас нь давах шинжтэй. Хятадын за хиалгын төлөө Boeing, Airbus хоёр тус улс дахь үйлдвэр лэлээ өргөжүүлэх замаар өрсөлддөг.

Дэлхийн агаарын тээврийн хоёр дахь гол зах зээл болох Хятад улс ердөө 2024 он гэхэд АНУ­ыг гүйцэж түрүүлэх тооцоог Олон улсын агаарын тээврийн холбоо (In­ternational Air Transport Association) гаргажээ. Ирэх 20 жилд Хятадын агаарын зорчигч тээвэр дэлхийн дунджаас илүү буюу 6.9 хувиар өснө хэмээн Airbus тооцоолов. Цаашид 2036 он гэхэд Хятадад 6500 ширхэг зорчигч болон ачаа тээврийн нисэх онгоц шаардлагатай. Одоогоор тус улсын агаарын хөлгийн 24 хувийг Airbus­ын онгоц бүрдүүлж байна.

Зорчигч тээврийн урсгал эрс нэмэгдэхээс шалтгаалан ирэх таван жилд Хятадын нисэх компаниу­дад 60­100 ширхэг супержамбо буюу өндөр даацын нисэх онгоц шаардлагатайг Airbus­ын Хятад дахь салбарын ерөнхийлөгч Эрик Чен тайлбарлав. Гэтэл Хятадын агаарын тээврийн үйлчилгээний компаниуд 500­800 зорчигчийн суудалтай аварга хөлөг худалдаж авах сонирхол бага. Airbus компани Хятадын China Southern агаарын шугамд тавхан ширхэг супержамбо борлуулаад байна.

А380 загварын хэрэглээг хад ­галж үлдэхийн тулд шинэ за хиал­

га олноор байгуулах шаард лага Европын нисэх онгоц үйлд вэрлэгч компаниудад тулгамдсан бэрх­шээл боллоо. Одоогоор тус ком­пани 100 үл хүрэх захиалга хүлээн аваад байгаагаас нэлээд нь эргээд цуцлагдах эрсдэлтэй. Үүний зэ­рэг цээ Emirates Airline­д 15 тэр­бум ам.доллараар нийлүүлэх 36 онгоцны захиалгатай холбоотой яриа хэлэлцээ ч нэг мөр эцэслэж амжаагүй байгаа.

Дэлхийд Airbus, Boeing хоёрын тогтоосон дуопол ноёрхлыг эцэс болгож өөрийн гэсэн агаарын нислэг, сансрын үйлдвэрлэл хөг­жүүлэх том амбийц Хятад улсад бий. А380­ын үйлдвэрлэлд хамтрах нь Хятадын энэхүү стратегийн ашиг сонирхолд ч нийцнэ. Шинэ түншлэлийн ачаар хятадууд су­пер жамбо онгоцны бүхээгийн тоног лолоос эхлээд эцсийн угсар­гаа хүртэлх үйлдвэрлэлд хандах боломж бүрдэнэ.

Airbus нь 2008 онд Хятадын агаарын нислэг, батлан хамгаала­хын Aviation Industry Corporation групптэй хамтарсан компани байгуулах замаар Тяньжин дахь угсрах үйлдвэрээ байгуулсан юм. Хятадын агаарын тээврийн ком­паниуд их даацын өргөн их биет нисэх онгоцны захиалга өгөх нь ихэссэн тул Европын үйлдвэрлэгч жилийн өмнө Тяньжин дахь үйлд­вэрээ хос эгнээт А330 онгоцны эц­сийн угсаргаа, хүлээлгэн өгөх төв болгон өргөжүүлжээ.

Airbus нь хятад түншүү дийн­хээ хамтаар тус улс дахь эцсийн уг саргааны үйлдвэрлэлд 600 сая ам.долларын хөрөнгө оруулаад байна. Хятадын агаарын тээв­рийн үйлдвэрлэлтэй хоршиж буй хам тын ажиллагаа 2015 онд 500 сая ам.доллараар хэмжигдэж байсан бол 2020 онд нэг тэрбум ам.доллар болж өснө хэ­мээн дээрх эх сурвалж өгүүлэв.

буюу татвараас хэмнэсэн мөнгөө өөр бусад компанийг өөртөө нэгт­гэх, хувьцаагаа эргүүлэн худалдаж авах, ноогдох ашгийн төлбөрт зарцуулах төлөвтэй.

Зах зээлд асар их (2007 онд болсончлон бодит эдийн засгийн хэмжээнээс бараг 3.5 дахин их) мөнгө цутгах нь та бидний адгуусан зөнг дахиад хэдэн улирал торгоож дөнгөх нь дөнгөнө. Гэхдээ үүнийг Холбооны нөөцийн тайлан тэнцэл багасах үр нөлөө (2018 оны дунд үеэр л мэдэгдэнэ), бодлогын хүү өсөх магадлал хоёртой уялдуулж

ВВМ©

ВВМ©

Жон РидДаваа гарагт Вьетнамын

Ком мунист намын улс төрийн тов чооны гишүүн асан Динх Ла Танг нарын өндөр тушаалын 22 хүнийг шүүх ажиллагаа эхэллээ. Тэднийг эрчим хүч болон банкны салбарт авлигын хэрэгт буруутгаж байгаа нь цаанаа улс төрийн агуулгатай байж магадгүй. Орлогоороо улсдаа тэргүүлдэг төрийн хөрөнгө оруулалттай PetroViet­nam компанийн захирал асан 57 настай ноён Динхэ уг албан тушаалд байхдаа эдийн засгийн буруу менежмент явуулсан хэрэг тулгажээ.

Эрх баригч намын өндөр тушаалтай энэ хүнээс үндэсний ассемблейн шийдвэрээр ги­шүү ний халдашгүй эрх болон албан тушаалыг нь хураан авсан. Улмаар өнгөрсөн ар­ван хоёрдугаар сарын 8­нд барив чилсан. Тэрбээр сүүлийн хэдэн жилд эрүүгийн хэрэгт татагдсан хамгийн өндөр тушаалын хүн болж байна. Өсөж яваа улс төрийн од асан Динх нийслэл хотын намын хорооны

даргын албаа хүлээлгэн өгчээ. Түүний дүүг дараа өдөр нь баривчилсан байна. Вьетнамын мөрдөн байцаагчид PetroViet­nam­аас гадна улсын компаниуд хөрөнгө худалдан авах үед нефть, хийн компаниас хөрөнгө оруулсан хувийн Ocean Bank­ны үйл ажиллагааг шалгаж байгаа юм.

2015 онд Ocean­ыг дампуур­лаас аврахын тулд төв банк хяналтыг гартаа авч, PetroViet­nam­ын эзэмшлийг цуцалсан аж. Вьетнамын төрийн хэвлэлд мэдээлснээр ноён Динх Petro­Vietnam­ын 35 сая орчим ам.дол лартай тэнцэх мөнгийг гэрээг сайтар хяналгүйгээр дээрх банкинд оруулсны учир “Эдийн засгийн менежментийн төрийн зохицуулалтыг санаа­тайгаар зөрчиж, ноцтой хохирол учруулсан” гэх хэрэгт унаад байгаа гэнэ. Энэ хэрэгт 20 жил хүртэл хорих ял өгөх боломжтой аж.

Шүүхэд татагдсан өөр нэг өн дөр тушаалын хүн бол Petro­Vietnam­ын барилгын сал барын захирал Тринх Суан Танх юм.

Германы тал түүнийг тус улсаас хулгайлж, мансуу руулаад хилээр гаргасныг эрс буруушаасан дипломатын маргаан үүсгэсэн. Ноён Тринх олон улсад эрэн сурвалжлагдаж, Германаас улс төрийн орогнол хүсэж байсан боловч өнгөрсөн наймдугаар сард гэнэт Ханой хотын цагдаа­гийн газарт өөрөө ирсэн тухай мэдээ тарсан. Тэрбээр Вьетнамд

сайн дураар эргэн ирсэн гэж мэдэгдсэн боловч түүнийг Берлин хотын Тиергартен паркад машинд хүчээр суулгаж буйг хар сан хүмүүс гэрчилжээ. Германы Засгийн газар түүнийг Берлин дэх Вьетнамын Элчин сайдын яамны оролцоотойгоор хулгайлсан хэмээн буруутгагдсан билээ.

Энэ хэргийн улмаас Германы

тал Берлин дэх Вьетнамын Аюулаас хамгаалах албаны төлөө лөгчийг албадан гарга­жээ. Ноён Динх болон шүүгдэж буй хүмүүсийн алинаас ч Financial Times сонин тайлбар авч чадсангүй. Вьет намын Коммунист нам Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Нгуен Пху Тронгийн удирдлага дор зарим нэг албан тушаалтан хувийн

хөрөнгө хуримтлуулж, энгийн ард иргэдийн дургүйцлийг төрүүлж буйн эсрэг хатуу арга хэмжээ авч эхэллээ. Үүний хүрээнд PetroVietnam төрийн компани авлигын эсрэг хүчин чармайлтын гол бай болж байна.

PetroVietnam­ын дэд ерөн­хийлөгч хийгээд Ocean Bank­ны захирал асан Нгуен Суан Сонд өнгөрсөн есдүгээр сард авлигын хэрэг тулгаж, цаазаар авах ял оноосон. Ажиглагчдын дүг­нэснээр авлигын эсрэг кам пани нь коммунистууд засгийн эр хийг атгадаг энэ улсад эрх мэдлийн төлөөх тэмцэлтэй холбоотой байж магадгүй юм. Энэ байдал гадаадын компа­ниудад ч нөлөөлж болзошгүйг ажиглагчид анхаарууллаа. Сингапурт төвтэй Control Risks зөвлөх фирмийн шинжээч Нгуен Пхуон Линх “Энэ явдал хөрөнгө оруулагчдыг түгшээнэ. Вьетнам Зүүн өмнөд Азидаа улс төрийн хувьд хамгийн тогтвортой улс байсан боловч дээрх хэргүүд эрсдэлийн түвшнийг нэмэгдүүлж болох юм” хэмээн дүгнэсэн байна.

Америк хөлдөж, Австрали "шатаж" байна

Ням гарагт сая сая америкчууд гэнэт хүйтэрснээс чичирч байсан бол Нью Хемпшир муж дахь Вашингтон уул дэлхийн хамгийн хүйтэн цэг нэрийн төлөө өрсөлдөв.

АНУ­ын Нью­Энгланд ба Авст ралийн Сиднейн хооронд цельсийн 120 хэмийн темпе­ратурын ялгаа үүслээ. Ням гарагт сая сая америкчууд гэнэт хүйтэрснээс чичирч байсан бол Нью Хемпшир муж дахь Вашингтон уул дэлхийн хамгийн хүйтэн цэг нэрийн төлөө өрсөлдөв. АНУ­ын зүүн хойд нутгийн 6000 тохой өндөр оргилд хүйтний эрч ­73.3 хэмд хүрсэн бол мөн өдөр Арктикын Гринланд болон Антарктидын Скот­Амундсены станцад температур ­23 орчим хэм байлаа. Гэтэл Австралид хэт халалт үүсэж, тус тивийн зарим нутгийг хэдэн арван жил үзэгдээгүй өндөр хэмээр шарж байна. Ням гарагт Сидней хотод термометрийн заалт 80 жилийн дээд хэмжээ буюу 47 хэмд хүрэв.

Энэ хоёр хэмжээсийг харь­

цуулж үзвэл АНУ­ын зүүн эрэг ба Австралийн зүүн эргийн нутаг хооронд температурын ялгаа 120 хэмд хүрсэн нь зайрмагтсан усыг уур болгон замхруулах боломжтой халуун юм. Америкийн зүүн хойд нутгийн Вермонт муж улсын Барлингтон хотод агаарын температур ­18.3 хэмд хүрч, ­34.4 хэмтэй салхины жаварт гудамжаар явсан хүмүүс дагжин чичирч байв. Харин Нью­Йорк, Филадельфи хотуудад ­13.3 хэм хүйтэрсэн нь ойрд үзэгдээгүй явдал юм. Шинэ жилийн баяраас хойш АНУ­ын ихэнх нутаг дэвсгэрт температур доошилсноос цасан шуурга болж, Флоридад игуана гүрвэлийн цус царцаж, мэдээ алдан модноос унасан байна. Цаг уурчид хүйтрэлт даваа гарагаас намдана гэж таамаглажээ.

Тус улсын төв нутаг цас, мөсөнд хучигдсан боловч агаарын температур энэ долоо хоногийн эхнээс дээшилж дулааны хэм рүү орох төлөвтэй байна. АНУ­ын Үндэсний цаг уурын алба “Ирэх долоо хоногоос дулаарч, хэвийн байдалдаа орно” гэж мэдэгдсэн. Зүүн хойд нутагт хэт хүйтэрч, цас мөсөнд хучигдсанаас тээврийн хөдөлгөөн саатсанаас гадна сүүлийн хэд хоногт цаг зуурын үзэгдлээс болж, 18 хүн нас барсан гэж үзэж байна. Нью­Йорк дахь Кеннедийн нисэх буудал цасанд дарагдаж, мягмараас баасан гараг хүртэл хаагдсан ба энд нэгдүгээр сарын 6­нд түүхэн хамгийн хүйтэн өдөр болж ­13о хэмтэй байсныг Үндэсний цаг уурын албан мэдээлэв.

Зүүн эрэгт оны анхны цас

орж, агаарын даралт огцом унасан үзэгдлийг зарим цагуурч шуурганы тэсрэлт хэмээн нэрлэв. Үүний улмаас салхины хүч 110 км/цагаас давж, Мэйн муж улсад 56 см зузаан, Мас­сачусеттс мужид 43 см зузаан цас унаж, хунгарлажээ. Хүйтэн цаг агаар голдуу дулаан байдаг Флоридаг хүртэл цасаар дарж, хүмүүс игуана гүрвэл царцсаны улмаас модноос унасан зургийг нийгмийн сүлжээнд тавьсан байв.

Энэ завсар 10 мянган бээрийн тэртээх Австралид хэт халсны улмаас Сидней хотын орчимд хэдэн мянган айлын цахилгаан тасарч, түүдэг асаахыг хориг­лосны дээр албаныхан хэт халалтаас сэргийлэхийг ор­шин суугчдад анхаарууллаа. Халалтыг дагаад агаарын бохир­дол нэмэгдсэн тул хүмүүсийг аль болох гэрээсээ гарахгүй байх, шингэн зүйл илүү уухыг сануулжээ. Тус хотод хамгийн халуун жил гэж бүртгэгдсэн 1939 оны дээд хэмжээ болох 47.8 хэмд арай хүрэхээргүй халсан байна. Шинэ Өмнөд Уэльс мужийн цагдаагийн орлогч Катерин Барн хэт халууны эсрэг төлөвлөгөөт арга хэмжээ авсан хэмээн мэдэгдэв.

Гэвч Австралид спортын арга хэмжээ үргэлжилж байна. Австралийн крикетийн баг Английг хожсон боловч Английн багийн ахлагч Жо Рут биеийн шингэнээ алдаж, эмнэлэгт хүр­гэгджээ. Тэрбээр удахгүй эдгэрч, тоглолтоо үргэлжлүүлнэ эмч нар хэлсэн байна. Түүнчлэн Сиднейн олимпийн хүрээлэнд олон улсын теннисийн тэмцээн эхэллээ.

Хөрөнгө оруулагчид нийтийн эрүүл мэндэд санаа зовнив

Лесли ХукApple­ийн хоёр хөрөнгө оруу­

лагч ухаалаг утас хүүхдийн сэтгэцийн эрүүл мэндэд нөлөөлж буй асуудалд анхаарахыг шаардсан байна. Энэ санаачилга хөрөнгө оруулагчдын зүгээс санхүүгийн байдлыг бус нийтийн эрүүл мэндийг илүүд үзсэн маш ховор тохиолдол боллоо. Apple­д 1.5 тэрбум ам.долларын хувьцаа эзэмшдэг Jana Partners ба Калифорнийн Teachers’ Retirement System тэтгэврийн сангууд Apple компанид илгээсэн захидалдаа өөрсдийн түгшүүрийг илэр­хийлжээ. Захидалд хүүхэд багачуудын хэрэглэдэг ухаалаг утас дам сөрөг нөлөөтэй байж болохыг дурдаад Apple­д хандан уг асуудлыг судалж, хүүхдийн дэлгэц харах цаг болон контентыг хязгаарлах арга хэмжээ авахыг уриалсан байна.

Хөрөнгө оруулагч Барри Розенш тейний үүсгэн бай­гуулсан Jana Partners сан Whole Foods Market, Qualcomm зэрэг компанид санхүүгийн бүтцийн өөрчлөлт хийхийг шаардсан хөдөлгөөн өрнүүлж, олны танил болсон билээ. Ухаалаг утасны донтолтын эсрэг энэхүү кампанит ажлын явцад эднийх зорилтдоо хүрэх шахалт үзүүлэхийн тулд нийтийн эрүүл мэндийн асуудлыг анх удаа хөндөж байна. Wall Street Jour­nal сэтгүүлд нийтлэгдсэн дээрх захидалд хөрөнгө оруулагчид сэтгэцийн эрүүл мэндийн талаар түгшүүрээ илэрхийлсэн агуулгатай учир Apple­ийн санхүүгийн урт хугацааны төлөвт муугаар нөлөөлж болзошгүй юм.

Хоёр сан ухаалаг утсанд донтдог шинэ үеийнхнийг iGen гэдэг нэрээр анх томъёолсон Сан Диегогийн их сургуулийн сэтгэл судлалын профессор Жан Твинж нарын зэрэг эрдэмтэн­тэй хамтран ажиллаж буйгаа дурджээ. Профессор өнгөрсөн онд Atlantic сэтгүүлд бичсэн өгүүлэлдээ “iGen үеийнхэн хэдэн арван жилд үзэгдээгүй сэтгэцийн эрүүл мэндийн хямралын ирмэг дээр байна гэж тайлбарлахад хэтрүүлсэн болохгүй. Энэхүү хямралын гол учиг нь ухаалаг утас руу хөтөлдөг” хэмээн онцолсон байдаг.

Jana, Calstrs сангийн Apple дахь эзэмшил нь тус компанийн зах зээлийн нийт үнэлгээ болох 890 тэрбум ам.долларын нэг хувьд ч хүрэхгүй боловч ухаалаг утасны донтолтыг хөндөж гаргасан нь хөрөнгө оруулагчид, хэрэглэгчдийн аль алиныг сэрээнэ гэж найдаж байгаа аж. Apple жолооны ард мессеж бичих нь замын осолд хүргэж болзошгүйг хүлээн зөвшөөрч, зам дээр явахдаа мессеж илгээх боломжийг хаах оролдлого хийж эхэлсэн. Технологийн бусад компани мөн өсвөр насны хэрэглэгчдийн талаар зовнилыг хүлээн зөвшөөрч, зарим арга хэмжээ авч буй. Тухайлбал, Facebook саяхнаас зургаагаас доош насныханд зориулсан эцэг, эхийн хатуу хяналт­тай мессежийн аппликейшн ажиллуулж эхэлжээ. Apple, Calstrs энэ асуудлаар тайлбар өгөхөөс татгалзсан бол Jana захидал илгээсэн но­толлоо.

Вьетнамын коммунистууд авлигачдаас ангижирнаPetroVietnam

компанийн захирал асан

57 настай ноён Динхэд уг

албан тушаалд байхдаа эдийн засгийн буруу

менежмент явуулсан хэрэг

тулгажээ.

ВВМ©

ВВМ©

ВВМ©

ам.доллар байдаг бол Монголынх үүнээс 3­5 дахин их тээврийн зардалтай. Мөн тэдний хүдэр дэх төмрийн агууламж өндөр тул өрсөлдөх чадвар харьцангуй сайтай, боловс руулалтын зардал ч хэмнэдэг. Харин монголынх нэмэлт бо ловсруулалт шаар­дагддаг.

Үүнээс гадна, төмрөөр хий­сэн эдлэлийн хэмжээ улам бүр нэмэгдэж байна. Тий мээс ирэх 15­20 жилд төмөр дахин боловсруулах үйл явц эрчим жинэ. Ингэснээр бай галиас олборлох түүхий эдийн хэм жээ тодорхой хэмжээгээр багасах болов уу. Энэ хандлагаар харвал Монгол Улс одоо байгаа төмрийн хүдрээ хурдан хугацаанд боловсруулж, аль болох түргэн экспортлох нь ашигтай. Энэ гэхдээ миний хувийн бодол.

-Өнгөрсөн онд танайх хэдэн тонн төмрийн хүдэр экспор-толсон бэ?

­Хагас жилийн хугацаанд 100 мянган тонн хүдэр боловс руул­сан. Ирэх онд онцын өөрч лөлт га рах гүй бол бид энэ хэм жээг хоёр дахин нэмэгдүүлэх зорил­готой.

-Танай төмрийн хүдрийн агуу ламж хэдэн хувьтай вэ. Ной тон технологи ашиг лас-наар хэд болж нэмэгддэг вэ?

2018.01.09, МЯГМАР ~ №005 (804)

Эдийн засаг

11ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

Монгол Улс төмөр замаа хурдан бариасай гэж хүсэж байна

Сингапурын хөрөнгө оруу-лалт тай “Эм эл цахиурт овоо” ХХК-ийн ерөнхий захирал Ван Хуй Шүйтэй төмрийн хүдрийн зах зээлийн талаар ярилцлаа. Тус компани Сүхбаатар аймаг дахь “Цахиурт овоо” ордод 2011 оноос үйл ажиллагаа явуулж буй бөгөөд Монгол Улсад уул уурхайн салбар үүсэж, хөгжсөний 95 жилийн ойгоор шилдэг хөрөнгө оруулагчаар шалгарсан юм. “Цахиурт овоо” бол зүүн бүсийн төмрийн хүдрийн томоохон ордуудын нэг бөгөөд 88 сая тонн нөөцтэй.

-Юуны өмнө шилдэг хөрөнгө оруулагч болсонд баяр хүргэе. Уул уурхайн салбарт хэчнээн төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийсэн бэ?

ЗГМ ТОВЧХОН

АНУ доллар 2,432.64

Евро 2,917.59

Япон иен 21.46

ОХУ рубль 42.56

БНХАУ юань 374.71

БНСУ вон 2.28

ВАЛЮТЫН ХАНШ

УУЛ УУРХАЙ

» ИНДЕКС

0.1Хувь. Bloomberg-ээс голлох валютуудтай жигнэн тооцдог ам.долларын спот индекс 0.1 хувиар өслөө. Тус индекс 20 орчим хоног унах чиглэлд шилжээд байсан.

» ТҮҮХИЙ ЭД

61Ам.доллар. WTI төрлийн газрын тосны ханш 0.2 хувиар чангарч, баррель нь 61 ам.долларыг давлаа.

» УУЛ УУРХАЙ Олон улсын зах зээлд алтны ханш 1320.14 ам.долларт хэлбэлзэж байна.

652017 онд 65 аж ахуйн нэгж ашиглахад бэлэн болсон уурхай, баяжуулах үйлдвэрийг улсын комисс хүлээлгэн өгөх хүсэлт гаргажээ. Үүнээс бичиг баримтын бүрдэл хангасан 19 уурхай, төмрийн хүдрийн баяжуулах нэг үйлдвэрийг улсын комисс хүлээн авчээ.

» ХУВЬЦААХөгжмийн стриминг үйлчилгээ үзүүлэгч Spotify компани удтал хүлээлгэсэн IPO гаргах хүсэлтээ илэрхийллээ. Тус компани энэ оны эхний улиралд багтаан хувьцаагаа нээлттэй арилжаалж эхлэх аж. Компанийн зах зээлийн үнэлгээ 15 тэрбум ам.долларт хүрээд байгаа юм. Өнгөрсөн долоо хоногт “Spotify” компани 70 сая дахь төлбөрт хэрэглэгчээ угтан авсан нь гол өрсөлдөгч “Apple Music”-ээс хоёр дахин өндөр тоо болжээ.

322.9Сая. Монголын хөрөнгийн бирж шинэ оны анхны долоо хоногт үнэт цаасны арилжааг зохион байгуулж, нийт 1.29 тэрбум гаруй төгрөгийн арилжаа хийж, өдөрт дунджаар 322.9 сая төгрөгийн гүйлгээ хийсэн байна.

» ТАТВАРТатварын мэргэшсэн зөвлөхийн үйлчилгээ эрхлэх тусгай зөвшөөрөлтэй 40 аж ахуйн нэгж үйл ажиллагаа явуулж байгааг Сангийн яамнаас мэдээллээ.

» ҮЙЛЧИЛГЭЭ

700Сая. Энэ онд нийслэлийн таксины үйлчилгээг боловсронгуй болгохоор эхлүүлж буй Улаанбаатар такси сервис үйлчилгээнд 700 сая төгрөг төсөвлөжээ. » ТЭТГЭВЭРӨнгөрсөн онд Нийгмийн даатгалын сангаас 381.8 мянган тэтгэвэр авагчийн 52,2 хувь нь ХААН, 39.6 хувь нь Төрийн банкаар, үлдсэн 8.2 хувь нь бусад найман арилжааны банкаар дамжуулан тэтгэврээ авч байна. 2017 оны арваннэгдүгээр сарын байдлаар арилжааны 10 банкнаас 230.8 мянган тэтгэвэр авагч 680.9 тэрбум төгрөгийн тэтгэвэр барьцаалсан зээлийг жилийн 18 хувийн хүүтэй, 36 хүртэл сарын хугацаатай авчээ.

З.Цэлмэг@tselmegZGM

Төмрийн хүдрийн ханш өмнөх шигээ гэнэт цойлохгүй

орчныг их судалсан. Түүний үндсэн дээр шийдвэр гаргаж бизнес эрхлэхээр орж ирсэн. 2011 оноос хойш өнөөг хүртэл бүх зүйл бидний урьдчилан харж, таамаглаж байсны дагуу өрнөсөн. Ний нуугүй хэлэхэд бид бизнесийн эрсдэлийг даван туулж сурсан.

-Одоо ч гэсэн төмрийн хүд-рийн ханш дэлхийн зах зээл дээр олигтой сэргээгүй байна. Төмрийн хүдрийн үнийн мөч лөгийг хэрхэн таамаглаж бай гаа вэ. ТЭЗҮ-ээр хөрөнгө оруу лалтаа хэдий хугацаанд нөх нө гэж төлөвлөсөн бэ?

­2011 оноос хойш бид хөрөнгө

П.ЭрдэнэнямШинжээч

Б.АриунболдШинжээч

бөгөөд хөрөнгө оруулагчдын эрэлтээс хамааран 3­5 жилийн хугацаатай байхыг онцолжээ. Банкны санхүүгийн өнгөрсөн оны тайлан, зээлийн болон бу­сад холбогдох баримт бичгийг тус банкны ТУЗ­ийн гишүүд батлахад оны хагас хүртэл тодорхой хугацаа шаардагдах юм байна. Мөн 2018 онд Азийн дэд бүтцийн хөрөнгө оруулалтын банк нийт зээлийнхээ хэмжээг гурван тэрбум ам.доллараар бууруулахаар төлөвлөж байгаа

148 мянган хүн шинээр ажилд оржээ. Өөрөөр хэлбэл, тус улсад шинээр ажилд орсон хүмүүсийн тоо 87 дахь сардаа дараалан өсөж, хамгийн урт хугацаанд хадгалагдсаар байгаа юм. Ес болон аравдугаар сард дэгдсэн хар салхинд өртсөн байшин барилгуудыг сэргээн босгох ажил өрнөснөөр арваннэгдүгээр сард АНУ­ын хөдөлмөрийн зах зээлд 228 мянган хүн шинээр ажилд орсон байна. Дэлхийн

БАНК САНХҮҮ

ХӨДӨЛМӨРИЙН ЗАХ ЗЭЭЛ

Азийн дэд бүтцийн хөрөнгө оруулалтын банк ам.долларын бонд гаргана

АНУ сард 173 мянган хүнийг ажлын байраар хангажээ

Бид бизнесийн эрсдэлийг

даван туулж сурсан

­2011 онд компаниа байгуулж, 2012 онд үйл ажиллагаагаа эхэлснээс хойш нийт 105 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийгээд байна. Үндсэн ордын болон усны хайгуул, усны болон эрчим хүчний хангамжийн дэд бүтэц, үндсэн уурхайн бүтээн байгуулалт гээд үе шаттай хөрөнгө оруулалтаа хийсэн авч 2015 онд дэлхийн зах зээл дээр төмрийн хүдрийн ханш унасан тул үйл ажиллагаагаа хойшлуулсан. Харин 2016 онд Монгол Улсын Засгийн газраас эдийн засгийг сэргээх хөтөлбөрийн хүрээнд манайхыг үйл ажиллагаагаа цаг алдалгүй эхлэхийг хүссэн юм. Үндсэндээ олборлолт хийгээд хагас жил болж байна.

-Дэлхийн зах зээлийн савла-гаанаас гадна Монголд хөрөнгө оруулахад ямар хүндрэл тул-гарч байсан бэ?

­Бид танай улсад үйл ажил­лагаа эхлэхээс өмнө мэдээж Монголын хөрөнгө оруулалтын

Далайгаар тээвэрлэдэг учраас Австрали, Өмнөд Америкийн нэг тонн гангийн тээврийн зардал 5-6 ам.доллар байдаг бол Монголынх үүнээс 3-5 дахин их. Мөн Монголын хүдэр дэх төмрийн агууламж нэмэлт боловсруулалт шаарддаг тул зардал өндөртэй.

БНХАУ­ын санаачилсан Азийн дэд бүтцийн хөрөнгө оруулалтын банк энэ оны зургадугаар сарын сүүлчээр анхны ам.долларын бонд гаргахаар боллоо. Энэ талаар Бээжинд төвтэй тус банкны төлөөлөгч Сорен Элбек мэдээлсэн байна. Тэрбээр бондын хэмжээ хамгийн багадаа нэг тэрбум ам.доллар байх

АНУ­ын шинээр ажилд орсон иргэдийн тоо шинжээчдийн таамгаас доогуур дүнтэй гарсан ч тус улсын ажилгүйдлийн түв шинд 17 жилийн доод үзүү­лэл тэд хадгалагдсан хэвээр байна. Тоон үзүүлэлтийг зад­лаад харвал АНУ­д өнгөрсөн 2017 оны арванхоёрдугаар сард

ам.доллар байгаа?­Манайх ашигтай ажиллахын

тулд нэг тонн төмрийн хүдрийг 80 ам.доллараас доошгүй үнээр борлуулах хэрэгтэй байгаа юм. Гэтэл одоогоор хүдрээ уур хайгаас 300 гаруй км зайд автомашинаар тээвэрлэж Бичиг тийн боомтод хүргэж, тон ныг нь 45 ам.дол­лараар экспор толж байна. Бид Монгол Улс зам тээврийн асуудлаа ший дээсэй л гэж хүсэж байна. Ингэ вэл зөвхөн манайх тө дийгүй түү хий эд экспортолж байгаа бусад аж ахуйн нэгжийн хувьд ч маш их ач холбогдолтой. Ялан гуяа төмөр зам маш чухал. Замын дэд бүтэц сайн хөгжвөл экспор тын бүтээгдэхүүнээс гадна мон голчуудын өдөр тутам хэрэглэдэг барааны үнэ ханш ч хямдрах нөхцөл бүрдэнэ.

-Дэлхийн төмрийн хүдрийн бараг тал хувийг Хятад улс худалдан авдаг. Ойрын жи-лүү дэд энэ худалдан авалт хадгалагдах болов уу. Мон-голоос нийлүүлж буй төмрийн хүдэр энэ зах зээлд хэр зэрэг эрэлттэй бүтээгдэхүүн бэ?

­Төмрийн хүдрийн хэрэглээ цаашид хэрхэн өсөхийг өмнөх шиг төсөөлөх боломжгүй бол­сон. 2016 оноос өмнө Хятадын гангийн хэрэглээ дэлхийн нийт үйлдвэрлэлийн 50­аас илүү хувийг эзэлж байсан. Одоо бол Хятадын гангийн хэрэглээгээ багасгаж байгаа. Гэхдээ дэлхийн бусад хэсэгт хэрэглээ тасралтгүй өсөх байх. Тухайлбал, Дональд Трамп ихээхэн бүтээн босголт эхлүүлж байна. Мөн Энэтхэг ч томоохон төслүүдээ хөдөлгөж эхэлсэн тул гангийн эрэлт хэрэгцээ нэмэгдэнэ. Төмрийн эрэлт, нийлүүлэлт алгуур өсөх хэдий ч үнэ харьцангуй савлагаа багатай байх болов уу.

Дэлхийн гангийн зах зээлийн үйлдвэрлэлийн 70 хувийг хан­гадаг дөрвөн гол тоглогч бий. Хэрэглэгчдийн дийлэнх нь хямд, чанартай учраас Австрали, Өмнөд Америкаас ган худалдаж авдаг. Далайгаар тээвэрлэдэг уч раас нэг тонн гангийн тээврийн зар дал 5­6

оруулалтад тулгуурлаж үйл ажиллагаа явуулж байна. Өөрөөр хэлбэл, байнгын алдагдалтай гэсэн үг. Хэдийгээр ашиг олох нь хөрөнгө оруулагчийн зүй ёсны ашиг сонирхол боловч улс орон, нийгэмд үр дүнгээ өгөх бүтээн байгуулалт босгох нь зорилгынх нь нэг хэсэг. Бидний тооцож буйгаар төмрийн хүдрийн ханш өмнөх шигээ гэнэт цойлохгүй. Ирэх жилүүдэд алгуур өснө. Өнөөдрийн хувьд бид боломжит алдагдлын хүрээнд л үйл ажиллагаагаа явуулахыг зорьж байна. Нөхцөл байдал өөрчлөгдсөн учраас ТЭЗҮ­ийн дагуу явах боломжгүй болсон. Тухайн үед төмрийн хүдрийн ханш 130 ам.доллар байхад боловсруул сан ТЭЗҮ­ээр эхний хөрөнгө оруулалтаа 15 жилийн дотор нөхнө гэж тооцсон.

-Та боломжит алдагдлын хэмжээг бага зэрэг тодруулаач. АМГТГ-ын мэдээгээр нэг тонн төмрийн хүдрийн үнэ 43, дэлхийн зах зээл дээр 60 гаруй

талаар Сорен Элбек мэдэгджээ.Дашрамд дурдахад, Ази,

Номхон далайн бүсийн эрчим хүч, дэд бүтцийн төслүүдэд хөрөнгө оруулах зорилгоор 2015 онд байгуулагдсан тус банк одоогоор 84 гишүүнтэйгээр үйл ажиллагаа явуулж байна. Азийн дэд бүтцийн хөрөнгө оруулалтын банк дэлхийн зээлийн үнэлгээний томоохон агентлагууд болох S&P Global Ratings, Moody's болон Fitch­ээс өндөр үнэлгээ авч байсан юм.

тэргүүлэх эдийн засагтай тус улсын ажилгүйдлийн түвшин 4.1 хувьтай буюу 17 жилийн доод түвшинд хадгалагдсан хэвээр байна. Ийнхүү Ерөнхийлөгч До­нальд Трампын Цагаан ор донд ажилласан эхний жилд эдийн засаг тогтвортой өсөж, 2.1 сая ажлын байр ши нээр бий бол жээ.Тус улсын Хөдөл мөрийн статис­тикийн газрын мэдээлснээр 2017 онд сар бүр дунджаар 173 мянган хүн шинээр ажилд орсон байна.

­Манай бүтээгдэхүүн Мон­голын экспортолж байгаа төм рийн баяжмалаас хамгийн чанартай нь. Нэг тонн хүдэрт агуулагдах төмрийн хэмжээ 65­68 хувь байгаа. Нэг тонн хүдэр дэх агууламж 61 хувиас дээш гарч байж олон улсын стандартын шаардлага хангадаг.

-Орон нутгийн иргэдийг хэчнээн ажлын байраар хангаж байна вэ?

­Одоогоор Сүхбаатар аймгийн 130 гаруй иргэнийг уурхайдаа ажиллуулж байна. Мөн харуул хамгаалалт гэх мэт туслах үйл ажиллагаанд нэмэлтээр 50 орчим хүнийг хамруулж, үйлчилгээ авдаг. Бас орон нутагт бүртгэлтэй тээврийн компанийг үйл ажиллагаандаа оролцуулж, 70­80 хүнийг ажиллуулж байна. Харин шинэ технологийг монгол ажилчдад зааж сургах зорилгоор 21 гадаад ажилтан ажиллуулж байгаа. Бид алсдаа тус үйлдвэрээ монгол мэргэжилтнүүдээр ажиллуулах зорилготой. Тиймээс тэднийг сургаж бэлтгэх нь чухал.

-Уурхайн ирээдүйг яаж төлөвлөж байгаа вэ. Цаашид орон нутагт ямар бүтээн бай-гуулалт хийх вэ?

­Төмрийн хүдрийн ханш дэлхийн зах зээл дээр тогтвортой байвал бүрэн хүчин чадлаараа ажиллах төлөвлөгөөтэй байна. Манайх жилдээ 1.3 сая тонн төмрийн хүдэр олборлож, боловс руулах хүчин чадалтай. Одоо бол үүнийхээ дөрөвний нэгд ч хүрэхгүй байна.

Яваандаа гол түүхий эдээс гадна олборлолтын явцад гарч ирсэн бусад түүхий эдийг боловсруулж, орон нутагт дагал­дах үйлдвэрлэлийг хөг жүүлнэ. Тухайлбал, олборлолтын явцад шохойжсон гантиг чулуу гэх мэт ашиглаж болох бүхий л зүйлийг үйлдвэрлэлд оруулна. Ингэснээр иргэд, орон нутгийн төдий гүй улсын эдийн засагт өгөх өгөөж ч нэмэгдэнэ. Ер нь ойрын хугацаанд 300 орчим ажлын байр бий болгох төлөвлөгөөтэй байгаа.

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

2015 2016 2017

4273.64936.2

223347.5202488

284328.7

7261.1

Төмрийн хүдрийн үйлдвэрлэл ба экспортын орлого

Үйлдвэрлэл (мян/тн)

Орлого (I-XI сар, мян/ам.доллар)

12 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2018.01.09, МЯГМАР ~ №005 (804)

Эдийн засаг

Монгол төгрөгийн ханшийн уналт зогслоо

Сүүлийн дөрвөн жилийн турш тогтмол уруудсан төгрөгийн ханш эсрэгээрээ чангарч эхэллээ. Хүчирхэг ам.долларын өмнө хүчин мөхөсдөж байсан төгрөг эргэн ирж, эдийн засаг эерэг төлөвт шилжив. Ганхаж байсан төгрөгийн ханшаа нураалгүй тулж тогтоосон 2017 онд инфляц тогтворжиж, эдийн засгийн уналт зогслоо. Ам.долларын өмнө ханш нь навс унаж байсан төгрөгийн баталгаа нэмэгдэж, гадаад валютын улсын албан нөөц гурван тэрбум ам.долларт хүрэв. Жилийн дотор гурав дахин өссөн валютын албан нөөц төгрөгийн ханшийг уруудахаас ийнхүү тогтоон барилаа. Ингэснээр төгрөгтэй харьцах ам.долларын ханш суларч, Монголбанкны зарласан албан ханшаар 2432 төгрөгтэй тэнцэв.

Валютын нөөц үлэмж нэмэгдэхэд төв банк дэлхийн зах зээлийн ханшаар алт, мөнгө худалдан авах болсноор алт тушаалт 20 тонныг давсан юм. Энэ нь Монголбанкны сүүлийн жилүүдэд худалдан авсан алтны түүхэн дээд хэмжээ болж байна. Жилийн хугацаанд ес хүртэл хувиар өссөн алт худалдан авалт нь монгол төгрөгийн өрсөлдөх чадвар, чансаа ахих баталгааны нэг мөн. Алт тушаалт энэ жил арай ахиу байх боломжтой. Учир нь, “Алт­2” хөтөлбөрийн хоёр дахь үе шат эрчимжих юм. Алт олборлолтыг жил бүр 2­3 тонноор нэмэгдүүлсээр 2020 он гэхэд 25 тонныг олборлох зорилгоор дээрх хөтөлбөрийн хүрээнд зураглаж буй. Алт тушаалт нэмэгдэх нь валютын албан нөөц өснө гэсэн үг.

Эдийн засагт төдийгүй биз­несийн орчинд дарамт болж байсан төгрөгийн үнэгүйдэлд алт тушаалт цэг хатгах үн­дэслэл болсон юм. Импортын хэрэглээнээс үлэмж хамааралтай манай эдийн засагт гадаад валютын ханшийн үзүүлэх нөлөө нь их.

Ялангуяа өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний үнэ тогтоход ханшийн хөдөлгөөн байнга жин дарж байдаг. Тэгвэл ам.долларын ханш тогтвортой байгаа нь иргэдийн худалдан авах чадвар улам доройтохоос сэргийлж, өрхийн эдийн за­сагт өөдрөг хүлээлт хэдийнэ бүрдүүлжээ. Энэ нь төгрөгийн ханш тогтвортой байх итгэл үнэмшил юм.

Монгол Улсын Засгийн газраас олон улсын хөрөнгийн захад “Хуралдай” болон “Гэрэгэ” бон дыг амжилттай гаргасан. Мөн ОУВС­гийн “Өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөр”­ийн хүрээнд болон донор орнуудаас 700 сая гаруй ам.долларын санхүүжилт орж ирсэн. Эдгээр

нь төгрөгийн тогтвортой байдлыг улам баталгаажуулав. Гадаад валютын албан нөөц импортын зургаан сарын хэрэгцээг хангах түвшинд ирлээ. Олон улсын жишгээр гадаад валютын албан нөөц тухайн улсын гурван сарын импортын хэрэгцээг хангах түвшинд байвал нөөц хангалттай гэж үздэг.

Монголбанкинд тушаасан алтны биет хэмжээний өсөл­төөс гадна дэлхийн зах зээл дээрх алтны үнэ өнгөрсөн оны турш тогтвортой байсан нь алтны орлого нэмэгдэх, цаашилбал нөөц өсөхөд эерэг нөлөө үзүүлжээ. Үүнээс гадна

гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт 1.2 тэрбум ам.долларт хүрч, гадаад худалдааны тэнцэл 1.9 тэрбум ам.долларын ашигтай гарсан билээ. Эдгээр нь эдийн засаг өсөлттэй гарахад хөтлөв. ДНБ­ий өсөлт хүлээгдэж байгаа гүйцэтгэлээр 3.8 хувьд хүрчээ. Мөн гадаадын шууд хөрөнгө оруулагчдын итгэл сэргэс­нээр хувийн хэвшилд хөрөнгө оруулалт нэмэгдсэн нь төгрөгийн ханшийг чангалав.

Эдийн засагч Д.Жаргалсайхан “Төгрөгийн ханшийн уналт, ам.долларын өсөлт бол хүний биеийн дулааны хэм хэт өсөж, халуурч буйтай адилхан” хэ­

Төгрөгийн ханш тогтворжив

С.Батсайхан / ЗГМ©

Монголбанк©

МӨНГӨНИЙ БОДЛОГО

мээн зүйрлэсэн байдаг. Тэгвэл халуурсан шалтгааныг тогтоон, түүнийг эмчилж эдгээх арга хэмжээг төвбанк авч эхэлсэн нь дээрх байдлаар эдийн засагт илэрч байна.

Шинэ оны зааг дээр тулсан өр төлбөр төгрөгтэй харьцах ам.долларын ханшид дарамт үзүүлсэнгүй. Таван жилийн хугацаатай, 4.125 хувийн хүүтэй 500 сая ам.долларын “Чингис” бондын эргэн төлөлт энэ сарын 5­нд хийгдэж, хүлээгдэж байсан өрийн дарамт буурлаа.

Монголбанкны Мөнгөний бодлогын газрын Эдийн засгийн шинжилгээ, бодлогын хэлтсийн захирал Б.Түмэнцэнгэл “Гадаад өр төлбөрүүдээ амжилттай шийдвэрлэсэн нь төгрөгт итгэх итгэлд эерэг нөлөөтэй” хэмээн мэдэгдэж байсан удаатай. Эдийн засагт тулгарч байсан эр гэл зээ бага багаар тайлагдаж байна. Хү лээг дэж байсан өрөө дарсан ч валютын албан нөөц өөрчлөгдсөнгүй. Харин ч валютын орох урсгал дотоодын эдийн засагт нэмэгдэж байна.

Төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханш

(төгрөг)Сүүлийн гурван сараар

2450

2440

2430XI/20179 XII/2017 I/2018

Б.Баяртогтох@bayartogtokhZGM

• Сүүлийн дөрвөн жилийн турш тогтмол уруудсан төгрөгийн ханш эсрэгээрээ чангарч эхлэв.

• Эдийн засагт төдийгүй бизнесийн орчинд дарамт болж байсан төгрөгийн үнэгүйдэлд алт тушаалт цэг хатгах үндэслэл болжээ.

• Хүлээгдэж байсан байсан өрөө дарсан ч валютын албан нөөц өөрчлөгдсөнгүй.

Дотоодын зах зээлд ховордож байсан ам.долларын олдоц сайжирч, ханшийн зөрүүнээс хүлээж байсан алдагдал бага багаар хумигдаж байна.

Монгол төгрөгийн өрсөлдөх чадвар өнгө засаж, гадаад валютын улсын албан нөөц гурав дахин өслөө.