Орал Өнiрi №116

ОбЛЫСТЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САяСИ ГАЗеТ

www.zhaIkpress.kz

бейсенбі,19 қыркүйек 2013 жыл№116 (19877)

+ 19 0С

+ 12 0С

Газет 1918 жылғы 17 қарашадан шығып келеді. 1968 жылы "Құрмет Белгісі" орденімен марапатталған [email protected]

3

ЕЛ-ЖҰРТ

МӘСЕЛЕ

Қанағат қыл, кәсіпкер...

Орал өңірі

Саяси доктринаны талқылады

Қысқа-нұсқа. Теректі аудандық Достық үйін-де БҚО «Үміт-Орал өңірі әйелдері одағы» қоғамдық бірлестігінің ұйым-дастыруымен, аудандық ішкі сая-сат бөлімінің қолдауымен «Әйелдер көшбасшылығының мектебі» мемле-кеттік әлеуметтік жоба шеңберінде семинар-тренинг болып өтті. . Ақжайық аудандық аурухана ұжымының күшімен денсаулық фести-валі ұйымдастырылған болатын.

Акцияға аталмыш аудан орталы-ғындағы барлық мекеме ұжымдары қатыстырылып, командааралық спорт жарыстары өтті.

. 18 қыркүйек күні Қазталов ауда-нында облыстық мәслихат хатшысы Мәлік Құлшар қоғамдық қабылдау өткізді.

Қоғамдық қабылдауға келгендер Бостандық ауылына мәдениет үйін салу, аудан орталығында халықтық банкінің филиалын ашу, Жұлдыз ауы-лына газ құбырын өткізу, балабақша салу, Жаңажол ауылын «Ақбұлақ» бағ-дарламасына қосу, Қараөзен ауылы-

15

Дәстүрлі дін – діңгегіміз

Сейсенбі күні облыс әкімі Н.Ноғаевтың же-текшілігімен облыс әкімдігі жанындағы діни бірлестіктермен байланыс жөніндегі кеңестің кезекті отырысы өтті. басқосуда күн тәртібіне қойылған үш мәселе талқыланып, нақты шешімдер қабылданды.

на балабақша салу сияқты мәселелер төңірегінде әңгімелер қозғады. . «УралТехСервис» ЖШС-ның ұжы-мы облыстық көру қабілеті бұзылған балаларға арналған арнаулы мектеп-интернатындағы аз қамтылған, көп ба-лалы отбасынан шыққан 10 оқушыны 120 мың теңгеге мектепке қажет киім-дермен қамтамасыз етті. . Жаңақала кәсіптік колледжін-де аудан имамы Мұратбек қажы Жахатов, ішкі саясат бөлімінің бас-шысы Е.Танзенов, ішкі істер бөлімі басшысының бірінші орынбасары С.Шалдарбеков, колледж директоры С.Жәрдемалиев, колледж ұстаздары, студенттерінің қатысуымен «Діни экс-тремизм – қауіпті бағыт» тақырыбында конференция өтті. . Қазталов ауылының тұрғыны, I топтағы мүгедек Роза Елекеноваға қоларба табыс етілді. Роза Елеке-нова мемлекетіміздің осындай қам-қорлығына ризашылығын жеткізді.

Өз тілшілерімізден

4

ауыл шаруашылығы АлғА БАсПАҚ

- Баршаға мәлім, бүгінгі заманауи қа-зақстандық мемлекет тарихи тұрғыда көп-дінді мемлекет ретінде қалыптасқандықтан, елімізде дәйекті дінаралық қарым-қаты-нас тәжірибесі жинақталған. Елбасымыз Н.Назарбаев өзінің «Қазақстан – 2050 Стра-тегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауында ХХІ ғасырдағы Отанымыздың рухани өміріндегі діннің мәніне баса назар аударды: «...бүгінгі күні біздің халқымыз үшін дәстүрлі емес және жалған діни ағымдар мәселесі өткір күйінде қалып отыр. Сондық-тан қазақстандықтардың бойында еліміздің

дәстүрі мен мәдениетіне сәйкес келетін сана-сезім қалыптастыру мемлекет пен азаматтардың алдында тұрған аса маңызды міндет болып табылады». Елбасының бұл сөзінің біздің қоғам үшін маңызы ерекше, -деді жиынды ашқан облыс әкімі.

- Өкініштісі сол, сыртқы және ішкі құ-былыстар бізге де әсер етпей қоймайды. Оқушылар, студент жастар, кейде буыны қатқан ересектер де жат ағымның құрсауы- на қалай түсіп қалғанын білмей қалады. Біз соған қарсы күресіп, саяси тұрақтылық пен бейбітшілікті сақтауға күш салуы-мыз қажет. Қазақтың бойында ғасырлар бойы қалыптасқан дәстүрлі діни сананы сақтауымыз керек, - деді әрі қарай Нұрлан Асқарұлы.

(Жалғасы 2-бетте)

Серік ІЗБАСАРҰЛЫ,"Орал өңірі"

АҚПАРАТБейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

[email protected]

(Жалғасы. Басы 1-бетте)

Отырыста «Қылмыстық атқару жүйесі мекемелеріндегі діни жағ- дайды реттеу мәселелері тура- лы» облыстық қылмыстық-атқа- ру жүйесі департаментінің бас-шысы Бекболат Төремұратов, «Батыс Қазақстан облысында діни жүгенсіздік және лаңкестіктің алдын алу бойынша ақпараттық-насихаттау топтарының қызметін және тиімділігін талдау туралы» облыстық ішкі саясат басқарма-сы басшысының міндетін атқару-шы Айгүл Есекенова, «Облыстық

Дәстүрлі дін –діңгегіміз

Айша ӨТЕБӘЛІ,«Орал өңірі»

Жиында ҚР Өңірлік даму вице-министрі Серік Нокин құрылыс

саласының нормативтік базасын реформалау жөніндегі тұжырым- дамасы бойынша баяндама жа-сады. Серік Кеңесұлының ай- туынша, бұл тұжырымдама құры-лыс жұмысының сапасын артты-рып, деңгейін жоғарылатпақ. Бұл өз кезегінде осы жұмыспен ай- налысатын нысандардың бәсеке-ге қабілеттілігін арттырады. Ал бұл жағдай айналып келгенде ха- лықтың өмір сүру сапасын жақ-сартуға ықпал етеді.

Осы мәселеге қатысты сөйле-ген ҚР индустриалдық құрылыс технологиясы қауымдастығының төрағасы К.Нұрбатыров жаңа ре- форманың тиімділігі жөнінде айт-ты. Баяндамашылардың сөзін қо- рытындылаған Серік Ахметов Ел-басының тапсырмасына сәйкес, ұсынылған тұжырымдама құры- лыс жұмысының сапасын артты-рып, қауіпсіздігін қамтамасыз ете- тінін айтты. Бұл тұжырымдама құ- рылыс саласына қатысты заңды-лықты жетілдіріп, еліміздің әлем-дік стандартқа өтуіне ықпал етпек.

Бұдан соң ҚР Мұнай және газ министрі Ұзақбай Қарабалин сөй-

Құрылыстағы ЖАңА РеФОРмА

Сейсенбі күні ҚР Премьер-министрі Серік Ахметовтің төрағалығымен өткен Үкімет отырысында құрылыс саласының нормативтік базасын реформалау мен табиғи ресурстарды тиімді басқару және шикізат секторынан түсетін табысты пайдалану жөніндегі тұжырымдамалар талқыланып, мақұлданды. Онлайн режимінде өткен бұл кеңеске облыс әкімі Н.Ноғаев қатысты.

леп, жиналғандарды «Қазақстан Республикасының табиғи ресурс-тарын басқару және шикізат сек-торынан түсетін табысты пайда-лану тұжырымдамасын бекіту ту- ралы» Елбасы Жарлығының жо- басымен таныстырды. Министрдің сөзінше, 2025 жылға қарай Қа-зақстан экспортқа 90 миллион тонна мұнай шығармақ. Мұнай сыртқы нарықта негізінен КТК, Атырау-Самара, Қазақстан-Қытай мұнай құбырлары арқылы тасы-малданбақ. Елімізде мұнайдың мол қоры бар екенін қаперге сал-ған Ұзақбай Қарабалин отандық мұнайхимия өндірісінің болаша- ғы жөнінде айта келіп, осы сала бойынша ұсынылып отырған тұ-жырымдаманың артықшылығына тоқталды.

Кеңесті қорытындылаған Үкі-мет басшысы Серік Ахметов бұл тұжырымдаманың табиғи ресурс-тарды өндіру ісін жеделдетуге және оларды әлемдік нарыққа шығаруға ықпалын тигізетінін айт- ты. Сонымен қатар бұл құжат еліміздегі жанар-жағармай өнді- рісін жолға қойып, жаңа эколо-гиялық стандартқа сәйкес дамы-туға оң әсерін тигізбек.

жаңсақтығын мойындауда. Де- генмен келешекте де бұл жұмыс- ты пәрменді жүргізу қажеттігі туып отыр. Қазір ақпараттық-на- сихаттық топтардың жұмысы- на талай адам тартылғанымен, оның сапасын арттыру күн тәр- тібінде өткір тұр. Өйткені атал- мыш топтар мүшелерінің басым көпшілігінің діни білімдері терең болмағандықтан, адамдар тара- пынан қойылған сұрақтарға то-лық және мемлекеттің діни сая-сатына сай келетін жауап бере алмайды. Егер қаражат бөлінсе, кеңес беру-оңалту орталығы

православие тармағының өкілі, архимандрит Феодосий және басқалары сөз сөйлеп, талқылан-ған мәселелерге үн қосты.

– Ұлтына және дініне қарамас- тан, - деді отырысты қорытын-дылаған Нұрлан Асқарұлы, - кез келген жазасын өтеуші өзінің Қазақстан Республикасының аза- маты екенін ұмытпауы тиіс. Де-мек, қоғам олардың өмірден ла-йықты орнын табуға көмектесуі тиіс. Оның түзелуіне, соның ішін-де рухани жағынан жаңаруына да жағдай жасалғаны жөн. Ақпа-раттық-насихаттық топтарға кел-сем, олардың құрамының көкіре- гі сезімді, тілі орамды жандар- дан жасақталғаны тиімді. Әрине, ислам туралы терең білімі бол-сын. Өзі жақсы білмесе, кімді кім үйретпек? Алайда лаңкестік пен діни жүгенсіздікке жол беруге болмайды. Бұған қарсы бәріміз иық тірестіре, бірлесе күресуіміз қажет. Мемлекет осы мақсат жо-лында арнайы діни басқарма құрды. Ол өзге де мүдделі та-раптармен бірге Отанымыздағы бейбітшілік пен рухани келісімді қамтамасыз етуі керек. Жат ағым-ның шылауында жүргендер де біздің бауырларымыз. Демек, оларға өшпенділікпен қарауға болмайды. Керісінше, үгіт-наси-хат және басқа тәсілдер арқылы қатарымызға қайтарайық. Бауыр-ларды жоғалтпайық, ағайын!

Облыс әкімі жұмыс жоспарына байланысты нақты нұсқаулар мен тапсырмалар берді. Әрі келешек-те осындай отырысқа облыстық дін істері басқармасы ұжымы-ның толық қатысуын тапсырды. Отырысты онлайн тәртібінде өңіріміздің бүкіл аудан әкімдері тыңдап отырды.

дін істері басқармасының 2013 жылдың қыркүйек-желтоқсан ай-ларына арналған кешенді жұмыс жоспары туралы» облыстық дін істері басқармасының басшысы Т.Нығмет хабарлама жасады.

Хабарламаларда айтылғанын- дай, Орал қаласының түзету ме- кемелеріндегі діни ахуалды жақ-сарту жұмысы жалғасуда. Атал- ған мекемелерде аптасына бір рет мешіт имамдары жұма нама- зын өткізіп, уағызын айтады. Сон-дай-ақ облыстық дін істері бас- қармасының бас маманы, ислам-танушы М.Раманқұлов аптасы-на бір рет дәріс беріп жүр. Осы жұмыстың нәтижесінде соттал- ған азаматтар исламды дұрыс түсініп, ұстанған бағытының

арқылы маман дінтанушылар- ды тарта отырып, жергілікті БАҚ өкілдерінің, мемлекеттік қызметкерлердің, имамдардың, ақпараттық-насихаттық топ мү- шелерінің біліктілігін арттыру және оқыту курстарын жүйе- лі өткізу жоспарланған. Сонымен бірге дәстүрлі Әбу-Ханифа мәз- һабының құндылықтары туралы дәйекті ақпаратты жеткізу мақ- сатында араб тілін үйретудің 3-6 айлық курстары ұйымдасты-рылмақ.

Отырыста облыстық мәсли-хаттың депутаты, татар ұлттық- мәдени орталығының жетек- шісі Р.Хайруллин, М.Өтемісов атындағы БҚМУ-дың ректоры А.Иманғалиев, христиандықтың

Жиынды жүргізген об-лыс әкімінің орын-басары Бақтияр Мә-

кен көтеріліп отырған тақы-рыптың маңыздылығына тоқта- лып, бүгінгі жиында осы бағыт-та жүргізіліп жатқан жұмыстың талқыланатынын жеткізді. Оның айтуынша, соңғы кездері респуб-лика бойынша жиілеп кеткен суицид жағдайы қоғамның алаң-даушылығын туғызуда.

– Кәмелетке толмағандар ара- сында өз-өзіне қол жұмсаудың алдын алу шаралары – мемлеке-тіміздің әлеуметтік саясатының стратегиялық міндеттерінің бірі. Қазіргі уақытта 2012-2014 жыл-

Айша ҚАБЫЛОВА,«Орал өңірі»

Суицидті болдырмауАмАлдАРы ТАлҚылАнды

Сәрсенбіде облыстық балалар құқықтарын қорғау басқармасы «Балалар мен жастар арасындағы суи-цидтік мінез-құлықтың алдын алу шаралары» атты тақырыпта дөңгелек үстел ұйымдастырды.

дарға арналған өз-өзіне қол жұм- саудың алдын алу жөніндегі ве-домствоаралық іс-шаралар жос-пары жасақталған, облыстық бір- лескен жұмыс бағдарламалары жүзеге асырылуда. Дегенмен бұл бағытта атқарылып жатқан жұмыстардың нәтижелері әзірге көңіл көншітпейді. Алынып жат-қан шараларға қарамастан, жыл өткен сайын жасөспірімдер мен балалар арасындағы суицид жағ- дайы көбейе түсуде. Біз бүгін осы түйінді мәселені талқылап, мұндай оқиғалардың қалай ал-дын алуға болатыны жөнінде ақылдаспақпыз. Мемлекет бізге осындай жағдайды азайтып, тіпті оны мүлде болдырмау міндетін жүктеп отыр. Олай болса, біз осы мәселені бірігіп шешуіміз керек, осы бағыттағы жұмысты бірігіп жүргізуге тиіспіз, - деген Бақтияр Мәкен жиналғандарға сөз кезе- гін берді.

Алғашқы боп сөйлеген облыс-тық балалар құқықтарын қор- ғау басқармасының басшысы Әли Мәсәлімов 2006-2013 жыл-дары жасөспірімдер арасындағы аяқталған суицид пен суицидке ұмтылу мониторингісінің нәти-жесін баяндады. Ол баяндама-сында суицид жағдайына итер-

мелейтін себептерге тоқталып, көп жағдайда оның алдын алуға болатынын айтты. Бұдан кейін сөйлеген облыстық денсаулық сақтау басқармасы басшысының орынбасары Ғизатолла Лямов суицидтің алдын алу ісіндегі се-нім телефонының маңызына тоқ- талып, психолог мамандарды ар- найы курстарда көптеп оқы- ту қажеттігін айтты. Сондай-ақ осы жиында сөйлеген облыстық білім басқармасының басшы- сы Айгүл Мыңбаева жасөспі-рім дер арасында суицидтік мі-нез-құлықты алдын алу үшін білім беру ұйымдарындағы пси-хологиялық қызметтің деңгейі мен сапасын жоғарылату шара-лары жөнінде баяндаса, Орал қаласы әкімінің орынбасары Ға- лым Орынғалиев осы бағытта атқарылған жұмыстар жөнінде әңгімеледі. Ал Тасқала ауданы-нан келген «Тасқала әйелдері» ҚБ төрайымы В.Завгарина суицид- тің алдын алу шаралары бойын-ша ҮЕҰ-ның жұмыс тәжірибеле- рінен мысалдар келтіріп, бейне-ролик көрсетті. Көтеріліп отыр- ған мәселелер бойынша құқық қорғау саласының қызметкер- лері де өз пікірлерін жеткізді.

Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл3

[email protected]

ҚОғАм

ауыл шаруашылығыАлғА БАсПАҚ

Сейсенбі күні об-лыс әкімінің орынба-сары Серік Сүлеймен мен облыстық ауыл шаруашылығы басқар-масының басшысы Арман Өтеғұловтың қатысуымен баспасөз мәслихаты өтті. Онда егін орағының өту ба-рысы, мал азығын дайындау, агроөнеркәсіп кешенінің бүгінгі жай-күйі талқыланды.

Сәкен МҰРАТҰЛЫ,«Орал өңірі»

– Біздің облысымыздың таби-ғаты ауыл шаруашылығымен ай-налысуға толық мүміндік береді. Соған сай, сонау заманнан бері күні бүгінге дейін осы саладан қол үзілген жоқ. Еліміздің эконо-микасы да ауыл шаруашылығы-мен тікелей байланысты. Бүгін- гі таңда батысқазақстандықтар- дың алпыс пайызға жуығы ауыл- дық жерде тұрады. Енді өңірі-міздегі агроөнеркәсіп кешенінің даму барысы жөнінде айтып өтейін. Қазіргі кезде облыс көле-мінде 32,7 млрд. теңгенің ауыл шаруашылығы өнімдері өндіріл- ді. Ол өткен жылдың осы кезе-ңімен салыстырғанда 100,6 па-йызды құрап отыр. Яғни өсім бар. Өндірілген өнімнің үлес сал- мағы мал шаруашылығына тие-сілі.

Елбасымыздың ауыл шаруа-шылығын қолдауға бағытталған тапсырмасына сәйкес, мемле-кеттік бағдарламалар, түрлі ша- ралар жүзеге асып жатқаны бел-гілі. Мәселен, биыл облысымызда агроөнеркәсіп кешенін дамыту-ға мемлекет қазынасынан 4386

млн. теңге қаржы бөлінді. Са-ланы қолдау өткен жылмен са-лыстырғанда 22,3 пайызға арт-ты. Сонымен қатар «ҚазАгро» ҰБХ» АҚ-ның облыстық филиал-дары арқылы өңіріміздегі агро-құрылымдар 2657,1 млн. теңге көлемінде несие ресурстарын алды. Егін жинау жайына тоқ- талатын болсақ, биыл 354 мың гектарға дәнді дақылдар егілді. Биылғы ауа райы дәнді дақыл-дардың өнімділігіне жақсы әсер етті. Қазіргі таңда осы алқаптың тоқсан пайызына жуығы орыл-ды. Орташа өнімділік гектарына 6,5 центнерді құрап отыр. Жос-пар бойынша 200 мың тонна- ның үстінде дәнді дақыл жина-мақпыз. Бұл бізге халыққа ке- рек 106 мың тонна бидаймен, 50 мың тонна мал азығымен және келесі жылғы егіске қажет 40 мың тонна тұқыммен қамтылуға мүмкіндік береді. Оның сыртын-да 55 мың гектар жерге майлы дақылдар егілді. Оларды жинау енді басталуда. Бүгінгі таңда 5,9 мың гектар алқап жиналды. Көкөніс, бақша дақылдарына келсек, биыл 4132 гектарға кар-топ егілді. Қазір оның алпыс па- йыздайы жиналды. Әр гекта-

рынан 145 центнерден өнім алып жатыр. Биыл да облыс тұр- ғындары қажет картоппен қам- тылып, артылғаны сыртқы на- рыққа шығарылмақшы. Ағымда-ғы жылы көкөніс 3,9 мың гектар жерге отырғызылды. Оның 88 пайызын жинап алдық. Орташа өнім 143 центнерді құрап отыр. Батысқазақстандықтар көкөніс- тен де тарықпайтын болады. 1,6 мың гектарға егілген бақша өнімдерін жинау толық аяқта- ла келді. Әр гектарынан 151 центнерден өнім алынды. Мал азығын дайындау ісі де тәмам-далуда. Қыстақ уақытында мал-ды азықпен қамтамасыз ету үшін 1036 мың тонна шөп дайын- дау қажет. Соған орай қазір об-лыс бойынша 2780,7 мың га ал- қап шабылып, гектарына 3,4 центнер өнімділікпен 948,3 мың тонна шөп дайындалды, бұл қажеттіліктің 91,5%-ын құрайды. Мал азығы да толық көлемде да-йындалатын болады, - деді Серік Кенжебекұлы.

Жергілікті БАҚ өкілдерінің мал өнімдерін, соның ішінде қой жүнін өңдеуге қатысты қойған сұрақтарына жауап берген об-лыстық ауыл шаруашылығы

басқармасының басшысы Ар- ман Өтеғұлов қазіргі таңда жүн өңдеуге жете мән беріліп отыр-ғандығын жеткізді. «Ақжайық ау- данындағы бір кәсіпкер осы істі бастауға ынталы, - дейді Арман Кәрімұлы. - Егер оның жобасы «ҚазАгроӨнім» АҚ желісі арқы-лы қылшық және биязы жүн- дерді өңдеу бағытындағы бағдар-ламасы аясында қолдау тапса, Қытайдан жүнді бастапқы өңдеу-ге арналған құрылғы әкелмек- ші. Сөйтіп, өңделген жүн Шым-кентке жөнелтіледі. Онда қуатты-лығы 7 мың тоннаны құрайтын жүн өңдейтін заманауи фабрика жұмыс істеп тұр. Одан кейін Қы-тайға кетеді. Таяуда мен Аспан-асты елінде болдым. Олар жүн өңдеу бойынша алға кеткенін өз көзіммен көрдім. Мәселен, каши-мир фабрикасына барғанымызда, бір жағынан, лас жүн кірсе, екін-ші жағынан, дайын өнім ретінде дүкенге түсетінін көріп таңғал-дық. Аумағы үлкен фабрикада за- ман талабына сай құрал-жаб- дық көп. Біз бірден мұндай дең-гейге жетпегенімізбен, бірте-бір-де оған келетініміз анық».

Суретті түсірген Арман МӘМБЕТОВ

Жиында тиісті минис- трліктердің, ведом-стволардың және

өңірлердің басшыларының қыс-қы маусымға дайындық жұмыс-тары жайындағы хабарламала-ры тыңдалды. Бүгінде өңірлердің жылыту маусымына дайындығы- на мониторинг жүргізіліп, қыс

Қыс маусымына дайындық ПысыҚТАлды

Гүлбаршын ӘЖІГЕРЕЕВА,«Орал өңірі»

Қыркүйектің 17-сінде ҚР Премьер-министрінің бірінші орынбасары, Өңірлік даму министрі бақытжан Сағынтаевтың төрағалығымен Үкіметтің кезекті селекторлық кеңесінде 2013-2014 жылғы жылыту маусы-мына дайындық мәселесі қаралды. Оған облыс әкімінің орынбасары Алмаз бадашев қатысты.

айларында қиындықтарға ұшы- рауы мүмкін өңірлер анықта-луда. Жалпы, еліміз бойынша да- йындық жұмыстары жоспарға сай жүргізілуде. Кейбір өңір бас-шыларының айтуынша, қысқа да- йындық жұмыстарының кеше-уілдеуіне қаржының кештеу бө-лінуі, соған орай тендерлердің кешеуілдеуі, қосалқы бөлшек- терді жеткізудегі іркілістер се-беп болған. Бақытжан Сағынтаев өңір басшыларына қысқа дайын-

дықты ширатуды, жүргізіліп жат-қан жұмыстарды қатаң бақы- лауға алуды тапсырды.

Облыс әкімдігінің баспасөз қызметі ұсынған мәліметке сү-йенсек, облыста әлеуметтік ны- сандарды ағымдағы және күр-делі жөндеу бойынша жұмыс- тар аяқталуда. Бюджеттік меке-мелердің қажеттілігі үшін 13 мың тонна көмірдің 10,3 мың тон- насы (79,0%-ы), 3,7 мың тонна сұйық отынның 2,6 мың тоннасы (71,4%-ы) жеткізілді. Бүгінде жы-лыту маусымына 1263 тұрғын үйдің 1019-ы (жоспардың 81%-ы), 434 денсаулық сақтау ныса-ны 100%-ға, 367 мәдениет ны- санының 339-ы (92%-ы), барлық әлеуметтік нысан (9 нысан), 663

білім беру нысанының 652-сі (98%-ы) дайындалды. Сондай-ақ жөнделуге және қайта құры- лымдауға тиіс 17,6 шақырым-дық жылу желілерінің 15 шақы- рымы (86%-ы), 2632 шақырым-дық электр желілерінің 2439 ша- қырымы (93%-ы), 14,9 шақырым-дық су құбырлары және кәріз же- лілерінің 16,9 шақырымы (113%-ы) қысқы маусымға дайын.

«Бабалар тарихына аманат» экс- педициясы қыркүйектің 16-17-сі күн- дері Жаңақала ауданының аума- ғында болды. Құрамында БҚМУ про- фессорлары Серікқали Шарабасов пен Абат Қыдыршаев, өнертанушы Айгүл Ерғалиева, видиоинженер Ербол Ажмұхамбетов пен универ- ситеттің қос студенті Динара Орақ-баева мен Айзада Сапашева бар экспедиция алғашқы күні Қызылоба ауылында болып, Е.Орақбаев атын-дағы мектеп оқушыларымен кез-десті. Олар ел ішінен мәліметтер жинастыруда.

бабалар тарихыніздеушілер

Өз тілшілеріміз

Батыс Қазақстан гуманитарлық академиясының доценті, тарих ғы- лымдарының кандидаты Бақтылы Боранбаеваның «Орта ғасырлар тарихы» (V ғ. екінші жартысы – ХVІІ ғ. ортасы) атты оқу құралы Астана қаласындағы «Фолиант» баспасы-нан жарық көрді.

Отандық жоғары оқу орында-рында тарих мамандығы бойын-ша білім алатын қазақ топтарына арналып мемлекеттік тілде жазыл-ған еңбекті баспаға әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық универси-теті ұсынған екен. «Жоғары білім» сериясы бойынша шыққан бұл оқулық жоғары оқу орындарының студенттері мен магистрларына, дүние жүзі орта ғасырлар тарихы-на қызығушылық танытушы тарих-шы мамандарға арналған.

Оралдық ғалымоқулық жазды

Жақында Қазталов ауданында Бөкей ордасы, Жәнібек, Қазталов аудандары агроөнеркәсіп қызмет-керлерінің аймақтық кеңесі болып өтті.

Кеңесте Елбасының агроөнер-кәсіп кешеніне қойып отырған міндеттеріне сәйкес етті бағыттағы мал өсіру, оны экспорттау және «Сыбаға» бағдарламасының орын-далуы талқыланды. Кеңесте ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі мал шаруашылығы консалтингі де- партаментінің директоры Бауыр-жан Құрманов, бас менеджері Қа- дыржан Нұрманов, облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының бө-лім басшысы Исмадияр Жұмабаев шаруа қожалығының жетекшіле-ріне түсініктер берді.

«Сыбағаның» жәйі қалай?

ел-ЖұРТБейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

[email protected]

ИндусТРИАлды-ИннОвАцИялыҚ дАму

ҮИИДМБ және индустриялизациялау

картасы аясында

35 индустриалды-инновациялық жобалармен

жұмыс жүргізілуде

облыста жалпы сомасы 257 млрд. теңгеге 17000 жұмыс

орындары құрылмақ

Облыста 2020 жылға дейінгі индустриалды-инновациялық даму тұжырымдамасы жа-салды. Басым бағыт болып: машина жасау, құрылыс индустриясы, агроөнеркәсіп кешені, көлік логистикасы және туризм салалары белгі-ленді.

Облыста 44,5 мың шағын және орта кәсіпкерлік субъек-тісі тіркелген. Оның 26 мыңы белсенді жұмыс істеуде. Өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда ол 2,1 пайызға көп.

«Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасы аясында 2010-2013 жылдар аралығында 37,6 млрд. теңгенің 251 жобасы мақұлданды. 2 мыңнан аса жаңа жұмыс орындары құрылды. Соның нәтижесінде облыста жаңа өнім түрлері

шығарылып, жаңа технологиялар өндіріске енгізілді.

Саяси доктринаны ТАлҚылАды

Кеше «Нұр Отан» ХДП Орал қалалық филиалының кезектен тыс XI конференциясы болып өтті. Оның жұмысына «Нұр Отан» ХДП облыстық филиалы партиялық бақылау комиссиясының төрағасы, облыс әкімінің бірінші орынбасары Серік Шәпкенов, облыстық филиал төрағасының бірінші орынбасары Кенжебай Нығмет, облыстық және қалалық мәслихат депутаттары, атқарушы органдардың басшылары, конференция делегаттары, бастауыш партия ұйымдарының төрағалары қатысты.

Конференцияда «Нұр Отан» ХДП Орал қалалық филиалының төрағасы,

қала әкімі Алтай Көлгінов «Қазақ-стан – 2050» Стратегиясын жүзе-ге асыру аясында «Нұр Отан» ХДП-ның жаңа міндеттері және партияның «Нұр Отан. Нұрлы бо-лашақ жолында» саяси доктри-насының жобасы туралы» баянда-ма жасады.

Баяндамашы партияның саяси доктринасының барлық басымды бағыттары бойынша – елімізде бір-лік пен келісімді тұрақтандырып,

Шалқыма ҚҰРМАНӘЛИНА, Орал қалалық мәслихатының депутаты:

- Бұл мереке сүйікті қаламыздың тұр-ғындары үшін айтулы да тамаша мейрам болды деп ойлаймын. Өзім қала тұрғыны және жас ұрпаққа тәлім-тәрбие беретін ұстаз ретінде, қала өміріне қатысты шараларға жиі қатысамын. Сонда байқағаным, қандай ма шара болмасын жастарға толы бола-тыны мені қуантады. Биылғы қала күні

мерекесі аясында облыс, қала әкімдігі, облыстық мекеме-лер басшыларының, ұзын-ырғасы 300-ге жуық адамдар-дың қатысуымен ұйымдастырылған велошеру мейрамды тамашалаушыларға үлкен әсер қалдырды.

Анатолий КИМ, корей ұлттық-мәдени бірлестігі төрағасының орынбасары:

- Қала күні мерекесіне жыл сайын қа-тысып жүрміз. Біздің корей ұлттық-мә-дени бірлестігі мүшелері өздерінің туған қаласына айналған Орал шаһарын үнемі мақтан тұтады. Сондықтан біз осы күні қала қонақтары мен тұрғындарына өз ұлтымыздың тұрмысы, салты, мәдениетін

паш етіп, ұлттық өнерімізді ұсындық. Сонымен қатар барлық шараларға қатыстық. Осы күні ашылған «Бастау» композициялық мүсінін ерекше толғаныспен көрдік. Бұл мүсін түсінген кісіге біздің бауырлас қазақ ұлтының сонау көне дәуірдегі және бүгінгі тұрмысынан көп мағлұмат бе-реді. Осындай ұлттық нышандағы тарихи ескерткіштер көп ашылса, нұр үстіне нұр болар еді.

Жәдігер ДӘРМЕНОВ, қалалық халыққа қызмет көрсету орталығының қызметкері:

- Ежелден той-думаншыл қазақ ұлтының ұрпағымыз ғой. Қалада өтетін мерекелік шаралардан ешқашан шет қалмаймыз. Өкінішке орай, биылғы қала күніне орайластырған шаралардың бәріне қатыса алмадым. Өйткені сенбі күні Оралда бірін-

ші рет халыққа қызмет көрсету орталығы қызметкерлерінің I аймақтық спартакиадасы өтті. Осы салада қызмет жасағасын барлық жарыстарға қатысуға тура келді. Көршілес Ақтөбе, Атырау және Қызылорда облыстарынан келген әріптестеріміз күннен-күнге өсіп, көркейіп келе жатқан көне қаламыздың әсем көркіне, табиғатына тәнті болғандарын естіп, қуанып қалдық. Әйтсе де уақыт тауып, қонақтардың бірнешеуімен Гагарин көшесіндегі үйдің ауласындағы балаларға арналған спорт алаңының ашылуы мен велошерудің басталуын тама-шаладым. Ал қалған шараларды теледидардан көрдім.

Қала күні ҚАлАй өТТі?

қуатты экономиканы дамытып, төл мәдениетіміз бен руханияттың өрісін кеңейту, тиімді мемлекет-тік басқару және Қазақстанды өркениетті елдер қатарына қосуда партияның алдында тұрған мін-деттерге кеңінен тоқталды.

Баяндаманы талқылауға қатыс-қан делегаттар, БҚО тарих және ар-хеология орталығының директо-ры Мұрат Сдықов, кәсіпкер, Орал қалалық мәслихатының депута-ты Ляна Тұрсынова және «Әлім» ЖШС-ның бас директоры Алтай Тұяқов партияның саяси доктри-

насын қызу қолдайтындықтарын білдіріп, бұл саяси құжаттың басты құндылықтарына тоқталды.

Конференция делегаттары Ел-басының жүргізіп отырған саяса-тын бірауыздан қолдап, өмірлік маңызы бар құжатта көрсетілген міндеттерді орындауға өз үлес-терін қосатындықтарын білдірді.

Конференцияда «Нұр Отан» ХДП Батыс Қазақстан облыстық филиалының кезектен тыс XIII кон-ференциясына делегаттар сайлан-ды.

Еламан БАДЕНҰЛЫ

5дАлА-ҚАлА[email protected] Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

Қазаннан қазақтарға мың сәлем!Күнделікті өмірдің тыныс-тіршілігін,

қайталанбас сәттерді фотосуретке түсіруді

кәсіп қылған қарапайым фотосуретшімін. Жақында қасыма қызым Розалияны

ертіп, Татарстанға жолға шықтым. Төменде сол

сапардан көрген-білгенімді «Орал өңірі» газеті

оқырмандарына баян етпекпін.

Қазанға барған мақсатым – әйгі-лі Қадыр Мырза Әлінің өлеңдерін татар тіліне аудартып, ақынмен он жылдан аса бірге болған сәт-терден түсірген фотосуреттерім-мен безендіріп, татар тілінде кітап шығару болатын. Бұйырса, алда-ғы желтоқсан айында, еліміздің тәуелсіздік күні қарсаңында Қазан қаласында «Менің Қазақстаным» атты фотокөрмемді өткізу де жос-парда еді. Татар бауырлар бұл ұсыныстарды қолдап, құшақ жая қарсы алды.

Қазан шаһарының мың жылдан астам тарихы бар. Та- тар елінің астанасынан бөлек, басқа да жерлерді араладық. Татарстанның тұңғыш президенті Мінтемір Шаймиев туған Акта-ныш өлкесі Қазаннан 380 шақы-рым жерде. Қарағайлы ну орман,

бөктер-бөктер тау, айнала бұлақ үлкен Ақ Еділ өзенінің бойындағы Актаныш қаласы бізді өте жақсы қарсылады.

Осы қалада қызық оқиға бол-ды: қызым екеуміздің қазақ тілін-де сөйлеп тұрғанымызға қарады ма, алпысты алқымдап қалған үлкендеу кісі бізге қарап: «Қазақ малай, бері кел!» деп шақырды. Бірден автобусының радиосын көрсетіп: «Мен мұны үзбей тыңдаймын. Сіздердің маңдай-ларыңа біткен жарық жұлдыз-дарың – әлем мойындаған На-зарбаевтай Президенттерің бар. Сен бүгін қуан, өйткені бақытты-

сың! Аз уақытта Астана қаласын тұрғызды. Маған балаларым ға-ламтордан көрсетті, Астана ке-ремет қала екен! Нұрсұлтан На-зарбаевты қадірлеп, құрметтей біліңдер. Айналаға қарасам, өзге ұлттар жұмыс іздеп, толып жүр. Бірақ соның ішінде бір қазақ жоқ. Бұл - Назарбаевтың арқасы! Біз, жүргізушілер, жиналғанда «На-зарбаев басқарғанда, Кеңес одағы құламас еді» деп әңгіме қыламыз. Алла тағала Нұрсұлтанға ұзақ өмір берсін! Барлық қазақтарға Илияс Миннурұлынан сәлемімді жеткізерсіз!» – деді өзін «Ғиззатул-лин Илияс Миннурұлы» деп таныс-тырған қандас ағайын.

Біздің Оралға өз баласын-дай болып кеткен татар классик ақыны Ғабдолла Тоқайдың туған жері Арыск-Арча қаласында бол-дық. Бізді бұл жақта да жақсы қарсылады. Осы қалада кездескен Азат пен Лилия Шаймардановтар «Бала Тоқайды өсіріп жетілдірген қазақ еліне дұғай сәлем! Тіл-көзіміз тасқа, сіздер бақыттысыздар ғой. Анық жолды көрсетер, тура жолға салар көсемдеріңнің соңынан ілессеңдер, адаспайсыздар ғой» – дегенде, біздің ел туралы өзге елдің халқынан жақсы сөз есті-генімізге қуанып, төбем көкке бір елі жетпей қалды.

Қазан шаһарында жүргенде трамвайда әңгіме-дүкен құрып, өзді-өзі мәз болып тұрған жігіттер-

ден іздеген аялдаманы сұрадым. «Бірге түсеміз, қайдан келдіңіз?» – деді бірі. Менің Қазақстаннан еке-німді естігенде: «Бәрекелді, құда болдың ғой!» – деп қалжыңдаған жігіт ағасы әңгімесін Жәңгір ханның зайыбы Фатимаға тіреді. «Бізге күнкөріс қамымен, жұмыс іздеп жан-жақтан көп келеді. Ал қазақтар тойға келеді! Сендердің Президенттерің ақылды адам ғой. Оралда үлкен сабантой жасап, жан-жақтан бүкіл татардың басын қосқан басшыларыңның еңбегі қандай! Қазақтарға Айраттан дұғай сәлем!» - дейді жаңа танысым.

Мен 9-сыныпқа көшкен қызым Розалияны Қазан қаласындағы дарынды балаларға арналған мек-тепке қалдырдым. ХХ ғасырдың басында қаншама қазақ балалары

осында оқыған. Талай қазақ зия-лылары осы Қазаннан білім алған. «Қызым, сен де осы жерден терең білім ал, тіл үйрен! Өзің сүйіп оқитын Мұхтар Шаханов, Жұбан Молдағалиев, Қайрат Жұмағалиев аталарыңның, Ақұштап апаңның өлеңдерін татар тіліне аударып, қазақты бүкіл татарға танытатын өзің боласың! – дедім қызыммен қоштасарда. Қызым ұялы телефо-нына Батыс Қазақстан облысының әкімі Нұрлан Ноғаевтың сәттілік тілеген смс хатын бірнеше қай-та оқып тұрып: «Әке, сеніміңді ақтаймын!» деп қала барды.

Рафхат ХАЛЕЛОВ,Орал-Қазан-Орал

Фотосуреттердітүсірген автор

жастар ауылға жол тарттыҚызығымен қатар

қиындығы да кездесе-тін студенттік өмірмен қош айтысқан бір топ

жас ауылға қарай жол тартты.

2009 жылдан бастап қол-ға алынған «Дипломмен – ауылға!» бағдарламасы бү-гінгі жас мамандардың бағ-дарға алған бағдаршамы іспетті болып отыр. Әсіресе, осы бағдарлама бойынша еңбекке араласқандардың арасында ұстаздық жолды таңдаған жастардың қарасы көп.

Бөрлі аудандық білім бе-ру бөлімінің берген мәліметі-не қарағанда, аудан мектеп-теріне жаңа оқу жылында

жоғары оқу орнындарын және колледждерді бітірген 25 жас маман жолдамамен келген. Оның 8-і бағдарлама бойынша ауыл мектептері-не жол тартқан. Олардың арасында химия, физика, математика, технология мен бейнелеу пәнінің, өзге де гуманитарлық пәндердің мұ-ғалімдері бар.

Аудандық экономика және бюджеттік жоспарлау бөлімінің инспекторы Анар Қоблашованың айтуынша, ағымдағы жылы жоспар-ланған 40 маманның 20-сы бір жолғы көтермеақы алған. Ал бұлардың ішінде 6 маман бюджеттік несие алу үшін құжаттарын ресімдеген. Олар негізінен өткен жылдары оқу бітірген. Биыл 6 медби-

ке, бір фельдшер және бір тіс дәрігері алғашқы еңбек жолын аудандық орталық ауруханада бастап отыр.

«Жұмыспен қамту - 2020» бағдарламасының бірінші бағытына сәйкес ағымда-ғы жылы жоспар бойынша Бөрлі ауданына республи-калық бюджеттен 150 орын-ға 26 млн. 796 мың теңге қаражат бөлінген.

Бүгінгі таңда Бөрлі ауда-ны бойынша 135 жас ма-ман жастар практикасы бойынша еңбектің дәмін татып жүр. Олардың 98-і – оқу орындарының биылғы түлегі. Ал 4-еуі тұрақты жұ-мысқа орналастырылған.

ясипа РАБАЕВА, Бөрлі ауданы

Илияс Миннурулы

Азат пен Лилия Шаймардановтар

алқаптан – жәрмеңкеге

Ауданда 28 шаруашылық құрылымы көктемгі егіс науқанын ойдағы-дай атқарды. «егінжай» бағдарламасы бойынша Лубен ауылдық окру-гінің үш шаруашылығы несие алып, жұмыстарын толыққанды жүргізді. енді, міне, диқан қауымы ел ырысын шашпай-төкпей жинап бола келді.

Ауа райының қолайсыздығы тағы да жиын-терім жұмысына кедергі келтіріп, нәтижесінде 15700 гектардағы дәнді дақылдардың 8,9 мың гектары орылды. Оның орташа шығымдылығы әр гекта-рына 2,3 центнерді құрап, 2 мың тонна астық жиналды. 6974 гектарға егілген майлы дақылдардың 1,6 мың гектарына орақ түсіп, 184 тонна өнім жиналды. Май-лы дақылдардың түсімі шамалы. Есесіне 65 гектардан бақша өнімдері, 58 гектар-дан көкөніс, 68 гектар жерден картоп дақылдары жиналып, әр сенбі сайын ауыл шаруашылығы жәрмеңкесінде тұрғындар-дың сұранысына ие болуда. Қызанақ-қияр 70 теңгеден, жергілікті картоп 50 теңгеден сатылымға шығарылуда.

Ауданның барлық шаруашылық құры-лымдары мал қыстақтарын жөндеп, мал азығын молынан әзірлеуге күш салуда. Ауылдық округтердегі ауыл шаруашылығы-на қарасты 29 қыстаққа 61000 тонна шөп қажет болса, бүгінде 8 округте 56400 тон-на шөп дайындалды немесе жоспар 92%-ға орындалды деуге негіз бар. Алдағы уақытта ауа райы қолайлы болса, жаз айының соңғы күндері толассыз жауған жаңбырдан кейінгі қаулаған жасыл майсаға тағы да орақ салып, жоспар үдесінен шығу көзделіп отыр.

Алтынбек БЕкСЕЙІТОВ,Шыңғырлау аудандық

кәсіпкерлік, ауыл шаруашылығы және ветеринария

бөлімінің басшысы

ТАРИхБейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

[email protected]

Тектіден текті туады,Тектілік тұқым қуады.Тектілердің тұяғы,Таңдайды құз-қияны.Шын тектілер халқы үшін,Өлімге басын қияды.Жақсы, жаман деместен,Жанына жұртын жияды...

Бекасыл әулие (1822-1915)

Елбасы Н.Ә.Назарбаев «Қайтсем Қазақ елін мәңгілік мемлекетке айналдырам?!» дейтін аса ұлы мемлекетшіл мүдде жолында тынымсыз ізденіс үстінде жүрген халқымыздың аяулы перзенті һәм Ұлт Көшбасшысы. Мәңгілік ел болуды көздеген мем-лекет алдымен өз тамырының тереңнен тартатынын және ата-бабасының тектілік фило-софиясын өмірге өзге жұрттан ертерек енгізгенін есінен бір сәтке шығармауы тиіс. Тектіліктің бас-тау бұлағы мен алатын негізгі нәрі ғасырлар сынынан сүрінбей өткен қазақтың теңдессіз дәс-түрі мен ғибратты ғұрпында жа-тыр. Оның үстіне ел тәуелсіздігін мәңгілік ету қашанда ұлттан шыққан талғампаз текті тұлға-ларға байланысты және қоғам тектілік феноменін жан-жақты сараламайынша мемлекетте ары таза ұлттық элита қалыптасуы қиын.

Сөз басыОтан тарихы ғылымында

зерттеушілердің дендеп бой-лай алмай жүрген ділгірлігінің бірі – тектілік феномені. Тек-тілік пен оның эволюциясы сыры толық ашылмаған ең күрделі мәселелердің бірі және оның құпиясының ғылымда жұмбақ күйінде жатқан қырлары жеткілік-ті. Тәуелсіздікке дейін қазақ тари-хын негізінен жергілікті ұлттың тілін, салт-дәстүрін, әдет-ғұрпын, этногенезисін жетік білмейтін өзге жұрт өкілдері жазғандықтан, аталған тақырып тесіле зерт-теліп, тереңірек ашылмады. Басқа жұрттың дәстүрінен өзгешелеу көрінетін қазақ қоғамының қат-парларына жатжұрттық зерттеу-шілердің түсінік, парасат-пайымы жете бермеді. Шындығына кел-генде, ұлтсыздандыру саясатын абайлап, жымысқылықпен жүзеге асыруға кіріскен кеңестік-комму-нистік режим тұсында ұлттық дәстүр, ұлттық мәдениет, ұлттық құндылық сияқты мәселелерге нақты ғылыми тұрғыда көңіл бөлу мүмкін бе еді?! Оның бергі жағын-да, азаттық алғанымызға ширек ғасырға жақындаса да, ұлттық құндылықтарға бодандық дәуір-де қалыптасқан стереотиптер-

ден алшақтап кеткеніміз шамалы. Мұның сырын зиялылар бізде кейбір посткеңестік кеңістіктегі елдердегідей неоколонизация (отаршылдықтан арылу) саяса-тының жүрмеуімен байланысты-рады. Күні бүгінге дейін «қазақтар «ақ жұмыртқа, сары уыз» қыз-дарын қалың малға бола қаусаған шалға сатқан» деген санамызға сіңген сыңаржақ түсініктен толық арылғанымыз жоқ. Ұлы қайнардан сусындаған дана халықтың аялап өсірген бойжеткенін «теңін тап-са тегін бергенін», сонда да тегін сұрауды ұмытпағанын Кеңестер билігі байқамаған сыңай танытты. Дәстүрлі қазақ қоғамында нәзік жандыларға деген көзқарастың ықылым заманнан түзу болғанын дәлелдейтін деректер жеткілікті. Аруларын аяламаған халық Асыл жар – ердің дәулеті; Жақсы әйел теңі жоқ жолдас, түбі жоқ сырлас; Ердің жақсысы елімен ойласады, әйелдің жақсысы ерімен ойласа-ды; Жақсы әйел жаман еркекті түзетеді, жаман әйел жақсы ер-кекті жүдетеді; Ерге жаққан әйел елге де жағады; Ерін баққан әйел елін де бағады деген мәтелдерді шығармас еді. Орыс отаршыл-дары жүргізген ұлтсыздандыру саясатының жарқын мысалы қазақ әйелдерін үнемі күң ретін-де жүргендей насихаттап, таптық принциптерге иек артқан марк-стік-лениндік кеңес тарихнама-сы ғасырлар бойы сыннан өткен ұлттық құндылықтардың ішкі қуатын, қадір-қасиетін өңін ай-налдыра көрсетіп, феодалдық қоғамның сарқыншақтары деп сынағаны белгілі. Сөйтіп, ұлтты төл мәдениетінен жеріндірді. Сол мақсатта ХХ ғасырдың басындағы қазақ зиялыларының шығармала-рын коммунистік билік өз идеоло-гиясының алаңына айналдырды.

Сөздің қысқасы, мыңның біріне ұя салатын тектілік құ-былыстың тәрбиеге көнбей-тінін, ол атаның қаны, ананың сүтімен дарып, сүйекке бітетін асыл қасиет екенін қазақ халқы алыстан аңғарды. Сайып кел-генде, ұлттың тектік қорын (ге-нофондын) күшейту мақсатында жеті атаны сақтау, құдандалы болу, атастыру, қалың мал, поли-гамия (көп әйел алу), әмеңгерлік, т.с.с. ата дәстүрлерді сары май-дай сақтап, шынжырлы-текті тұ-қымдардың тамырын үзіп алмай, ұрпақтарға сабақтастыруда бай тәжірибе жинақтады. Дәстүрлі қазақ қоғамында қалыптасқан некелік-отбасылық қатынастың негізгі өзегі бозбала мен бой-жеткеннің арасындағы тамыры жоқ арзан сезім емес, жарық дүниеге ақыл-ойы зерек, дені сау, аяқ-қолы балғадай текті ұрпақ әкелу философиясымен байланы-сып жатыр. Өйткені қай кезде де ұрпақтың денсаулығы мен зердесі мемлекеттің ең үлкен қазынасы екені сөзсіз.

1.«Жеті атасын білген ұл,жеті жұрттың қамын жер...».

«Ең мықты заңдархалықтың дәстүрлері»

(Конфуций) Ортағасырлық жазба дерек-

терде бірде Жәнібек хан ғұлама ғалым, шипагерліктен қара үзіп шыққан Өтейбойдақ Тілеуқабыл-ұлынан: «Қандай ауруды емдеу қиын?», - деп сұрағанда емші:

лық шығарады. Көшпелі қазақтар-дың ел билеу заңы Жеті жарғы бойынша да жеті ата ішінде қан араластыру өлімге не ағайындар белгілеген жазаға бұйырылады. М.Қозыбаевтың пікірінше, «тоқсан тоғыз қырылып, тоқсан тоғыз тірілген ол (қазақ-Ж.Ж.) халықтың асыл тұқымын қалай сақтау заңын игерді. Жеті атаға дейін өзара қан араластыруға болмайтынын бар-ша түрік тайпаларының ішінде ең алдымен түсінді» (Қозыбаев М. Жауды шаптым ту байлап. Алматы: Қазақстан, 1994. 59-б.).

медицина не дейді?Демек, ата-бабаларымыз дәл

қазіргідей ДНК-ны толық зерт-темесе де, жақын адамдардың отбасылы болуынан сан алуан дерттің етек алатынын жетік біл-ген. Тұқымқуалаушылықтың заң-дары тұрғысынан алғанда туыс адамдардың некелесуі дұрыс емес. Бүгінде сирек кездесетін сырқаттар негізінен генетикалық аурулар екендігі анықталып, ме-дициналық тілмен айтқанда, ор-фандық аурулар проблемасын дәрігерлер соңғы жылдары дабыл қағып көтере бастады. Әсіресе, мутацияға ұшыраған нәрестелер санының көбеюі қоғамды алаң-датып отыр. Дамыған елдерде адамның тұқым қуалайтын 50-55 түрлі ауруларына тест жасайтын генетикалық консультациялар-дың жұмыс істеуінің өзі көп нәр-сені аңғартады. Бүгінгі таңда ерекше назар аударарлық нәрсе АҚШ және Батыс Еуропаның онға жуық мемлекеті заңдастырып үлгерген бір жыныстылардың не-кесі, киеңкілер мен қызтекелер деген сорақылықты және өзге де ұлттық ділімізге жат көріністерді мамандар түптеп келгенде қан тазалығын сақтамаудың салдары-мен байланыстырып жүр. Өйткені еуропалық мәдениетте тек ту-ралы түсінік жоқ, оларда отбасы ұғымы ғана бар. Соңғы жылда-ры шетелдіктердің өзгеден гөрі қазақ балаларын көптеп асырап алуының да негізгі сыры тектік қорымыздың тазалығымен аста-сып жатыр. Алаш баласының не-келік-отбасылық түсінігіне мүлде жат, небір азғындықты білдіретін

әулетінің соңғы патшайымы, әлем тарихындағы белгілі тұлғалардың бірі Клеопатра сол замандағы Мы-сыр ғұрпына орай, өзінің туған інісіне тұрмысқа шыққаны белгілі. Жалпы бұл әулеттің жер бетінен жоқ болып кетуіне ғалымдардың айтуынша, туыс адамдардың қан араласуы бірден-бір себеп болған. Осыған ұқсас тағы бір мысал. 1917 жылы тақтан құлатылған Ресей патшасы ІІ Николайдың баласы ге-мофилия (қан тоқтамайтын ауру) сырқатымен ауырып, соны гип-ноз арқылы емдеп жазған Вален-тин Распутин патша сарайында үлкен беделге ие болған. Тарих-шылар баланың мұндай ауруға душар болу себебін, ақсүйек әулет

тыс, «гомос» - неке) жатады. Демек, экзогамия – аталас бір рудың ішін-де еркек пен әйелдің некелесуіне рұқсат етпеу дәстүрі. Мұны сол заманнан қазірге жеткен «Руын жасырған – құл», «Тегін құл мен қу жасырады», «Дөңгелектің шегі жоқ, көргенсіздің тегі жоқ», «Жабыдан тұлпар шықпайды, тексізден тек-ті тумайды», «Тегін білмеген теріс бағады», «Тексізді төрге шығарма» деген мақал-мәтелдер дәлелдей-ді. Бабаларымыз жеті атасына қа-рап кімнің кім екенін анықтаумен шектелмей, «қызды жеті өзеннен өткізіп ал» деген қағидаға баса мән берген. Аса көрнекті этнограф Жағда Бабалықұлы осы орайда мынадай бір қызықты дерек келті-

Жаңабек ЖАҚСығАЛИЕВ, тарих ғылымдарыныңкандидаты

Тектілік (тарихи-этнографиялық пайым)

«Тұқым қуалайтын ауруды емдеу қиын», - деп жауап береді. «Оның алдын алуға бола ма?» - деген ханның екінші сұрағына Өтейбойдақ: «Бо-лады. Жеті атаға дейін туыс адам-дар өзара қыз алыспау керек. Жеті қазақ үшін қасиетті сан», - деген екен. Аты аңызға айналған емшінің айтқанына тоқтаған Жәнібек хан жеті атаға дейін үйленуге тыйым салып: «Кімде-кім жеті атаға тол-май үйленсе, өлім жазасына кесіл-сін!» (Тілеуқабылұлы Ө. Шипагерлік баян. Араб қарпінен көшіргендер – К.Елемес, Д.Мәсімхан. – Алматы: Жалын, 1996.15,43-б.) деген жар-

анайы көріністер адамзат та-рихында жеткілікті. Бұған дейін де аталған тақырып жергілікті зиялылардың (Набиоллаұлы Ж. «Жеті ата» // Егемен Қазақстан, 2013, 16 мамыр) зерттеулерінде көтерілгендіктен, біз дәйегімізге дәлел болмақ бір-екі мысалмен ғана шектелмекпіз. Мысалы, көне заман өркениетінің ошағы әйгілі Мысыр елінде б.д.д. 59 жылы ХІ Птолемей перғауын бақилық бол-ғаннан кейін тақ мұрагерлігіне 16 жасар қызы Клеопатра мен 13 жасар ұлы Птолемей қалған еді. Осы елдің Птолемей перғауындар

ге де ауыз салып, аралас неке қоғамға сыналай енуде. Мұндайда «жақсыны жатқа жібермеген» бабалар ұстанымы еске түседі. Сөзімізді тұжырсақ, қазақтың бе-керден-бекерге жеті атаны сұра-майтындығы, мұның шын мәнінде генетикалық қорғаныс екендігі тиянақталады.

Экзогамия дегеніміз не?

Сонымен, қазақ халқы жеті ата-ға дейін қыз алыспайтын дәстүрді өте қатаң ұстанған экзогамистерге (грек тілінде «экзо» - бірдеңеден

Романовтардың өзара қыз алыса бергендігімен байланыстырады. Адам түгілі текті жануарлар өз қанына ешқашан шаппайтынын білген дана халқымыз мұндайға барғандарды «жатынына шапқан жаман айғырға» теңеген.

Генофондтағы тағы бір түйткілге мамандар алаңдауда. Еуропа ел-дерінде тұқымның тексізденіп бара жатқанын байқаған генетик ғалымдар үш атадан үзілмей ара-лас некеден туған ұрпақтың бел-сіздікке ұшырайтынын анықтауда. Мұның сырын зерттеушілер – бел-сіз еркектер өздерінің қай ұлтқа жататындығын білмегендігімен байланыстырады. Бұл биология ғылымындағы жылқы мен есектің буданынан қашырдың дүниеге келетінін, қашырдан кейін еш ұр-пақ болмайтынын еске түсіреді. Түйіп айтқанда, қандас жақын адамдардың қойындасуы мен аралас неке еуропалықтарды тұйыққа тіреуде. Соңғысы қазіргі қазақ қоғамы үшін де өте өзекті мәселеге айнала бастады. Өйтке-ні жатжұрттықтардың етегінен ұстаған кәсіби білікті, көп тілді, көрікті қаракөздеріміздің саны жылдан-жылға өсуде. Сайып кел-генде, әлемдік жаһандану біз-

реді. – Қазақтар тектілік танымды тек бес-он жыл ішінде емес, ұлт бо-лып қалыптасып, тайпалық бөліс-терден бері дарытқан. Сондықтан қазақтар ішінде кем-кетік адамдар аз кезігеді. Қазақтарда тектілікті дәріптеудегі бұлжымас қағида – некелесу барысында тегіне қарау. Ежелден, мейлі ұл, мейлі қыз жағы болсын, балалары мақұлдасудың алдында тегін анықтайды. «Ол қандай жердің балалары, әкесі қандай, оның арғы тегі қандай» деп қуалайды. Міне, тектілікті дәріптеу. Өр Алтайда өмір сүрген Бөстек деген сал Алтай өңіріне ба-рып Мәмидің қызына құдаласып келгенде басқалардың: «өр Алтай-да қыз құрығандай, келінді төменгі Алтайдан іздегеніңіз не» деген-деріне Бөстек: «Текті атаның ба-ласынан текті ұрпақ көремін бе деп отырмын» (Бегманов Қ. Эт-нографпен әңгіме (Көрнекті ақын, қаламгер Қасымхан Бегмановтың абыз, зерттеуші-ғалым Жағда Ба-балықұлымен сыр-сұхбаты). – А., 2010. 99-б.) , – деп жауап берген екен. Отандық этнограф ғалымдар жеті атаға жіктеу, қан тазалығын сақтау, біле білсек, бүкіл жер беті

Күні бүгінге дейін «қазақтар «ақ жұмыртқа, сары уыз» қыздарын қалың малға бола қаусаған шалға сатқан» деген санамызға сіңген сыңаржақ түсініктен толық арылғанымыз жоқ.

7ТАРИх[email protected] Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

халықтары ішінде тек қазаққа ғана тән салт-дәстүр екенін анықтауда. Бұл жөнінде зерттеушілік ғұмы-рын қазақтың этнологиясына арна-ған белгілі ғалым А.Сейдімбектің пікір-тұжырымы назар аударар-лық: «Жеті атаға дейін қыз алыс-пау дәстүрін ұстанатын қазақтан басқа этностың жер бетінде бар екенін біз біле алмадық», «Бұл үрдісті қалыптастыруда олар мейлінше мол өмірлік тәжірибе жинақтап, эмпирикалық жол-мен-ақ өздерінің эвгеникалық (тектілікке ұмтылу) зердесін таңға-ларлық биікке көтере алған»,

міз – туыс. Немерені алғанымен адамның қаны бұзылады да, түрлі аурулар көбейеді. Нәсіл өзгереді (Бегманов Қ. Көрсетілген еңбек. 98-б.).Тәжік депутаттары да бұл мәселені енді-енді мемлекеттік деңгейге көтеріп жатыр.

Ойымызды түйіндей келе айта-рымыз, тектіліктің тамырын терең түсіну үшін алдымен қазақтың жеті ата тарататын дәстүрі мен ата-тек шежіресін мұқият зерделеген жөн. Қазақ генетикасы өзге ұлттарға ұқсамайтын өзіндік ерекшелігімен дараланатын бай өрелі ілім болып қалыптасты. Ата-бабаларымыз ис-ламның да (араб мәдениетінің де) тек өзінің табиғатына үйлесімді қағидаларын қабылдады, мәсе-

асыл қасиеттерге теңеген. Қазақта біреудің баласы жақсы өнегелі азамат болып өссе: «Оның әкесі жақсы кісі еді, өнегелі жерден шыққан ғой», - дейді. Кеңес қо-ғамында Ы.Алтынсариннің Асан мен Үсені кеңінен насихатталып, таптық күресті ту еткен коммунис-тер ұлтты тексіздендіруде жарлы баласы «сұңғыла», бай баласы «миғұла» деген түсінікті санаға сіңіруге барын салды.

Ғаламтордағы уикипедия ашық энциклопедиясының мәліметін-де «тектіліктің – адам бойындағы асыл қасиеттердің парасатты-лықтың үлгісі ретінде ұрпақтан-ұрпаққа рухани сабақтастықпен берілуі тектілік құбылысы жақсы

саналған төрелер мен қожаларды айналып өту мүмкін емес. Текті атаның ұрпақтары ретінде зор беделге ие болған олар өзара қыз алысып, эндогамиялық неке-лерді қатаң сақтады. Жалпы төре тұқымында ертеден келе жатқан салт әрбір адам сауатты болуға және «жеті жұрттың тілін білуге тиісті» болған. Тарихқа жүгінсек, хан тұқымы деп аталатын қуатты топ қазақ топырағында қайталанбас дара тұлғалар тудырғаны рас. Бір ғажабы олар, кейін қазақ қоғамымен біте-қайнасып, сіңісіп кетті және тарихи әдебиетте Шыңғыс ханның жеке басы мен Шыңғыстың «алтын тұқымына» (Владимирцов Б.Я. Общественный строй монголов: Монгольский кочевой феодализм. Л., 1938.С.17, 144-147) табыну біршама жақсы көрсетілген. Түйіп айтқанда, тек төре тұқымын дәріптеу көтерілген мәселенің барлық қырын ашуға мүмкіндік бермесі хақ.

Халық ауыз әдебиеті не дейді?

Жылдар бойы үстем таптың өкілі саналған «бай» туралы түсі-нігіміздің солғын тартқаны сон-дай, соңғы кезге дейін қазақтың батырлар жырындағы бас кейіп-керлер, яғни ел қорғайтын ұлы мақсаттағы ерлер негізінен бай-дың не ханның ұлы болып келе-тіндігіне мүлде мән бергеніміз жоқ.

Батырлар жырының сюжетіне тән негізгі ерекшелік – алдында мыңғырған малы бар әрі ақыл-парасатымен халқына өте сыйлы, кемеліне келген жанның фәни дүниеде бір перзентке зар бо-лып (Қобыланды батырды әкесі Тоқтарбайдың, Алпамысты әкесі Байбөрінің, Қамбар батырды әкесі Әлімбай ханның т.б.), «Тәңір мен пірге сыйынып», «әулие қоймай қыдырып», ғұмыр бойы аңсаған шаранасын қартайған шағында зарығып көруге құрылуы – текті-ден тұяқ көруді аңсаған халықтың арман-тілегінен туған тәсіл екенін атап өткен жөн.

Біздіңше, осы тұста мәселенің мәнін тереңірек ашу үшін сәл аялдайтын бекет бар. Хисса-дас-тандардан көрі шынайы өмірде жағдай басқашалау. Олай дей-тініміз, Жаратушыға қанша жал-барынғанымен Мырза Құдай ті-лекті бермесе, тектіден де тұқым үзілетіндігін дәлелдейтін деректер жеткілікті. «Пәленшенің ұрпағы жоқ», «Түгеншенің тұқымы осымен бітті» деген сөз қазақтың ең ауыр қасіреті болатын. «Ат тұяғын басар тайдың болмауы» қазақ түсінігінде рухани қайғы. Ұлы адам да пенде. Тектіден тұяқ қалмаудың сыры не-де? Ұлыларда неге ұл болмайды? Өмірден бір перзентке зар болып өткен саңлақтар (Ш.Уәлиханов, А.Байтұрсынов, М.Шоқай, Ж.Дос-мұхамедов, Д.Қонаев т.б.) қан-шама?! Бұл – жаратылыстың адам санасы жете қоймайтын көп тыл-сымдарының бірі һәм пенделер-ге жұмбақ тектілік феноменінің ашылмаған құпиясы. Бір кем дүние. Осы орайда, пайғамбарлық қасиет қонған жанның соңынан ұрпақ ер-мейді деген аңыз-әфсана бар екені еске түседі. Қазақ мұндайда «тұяғы бүтін тұлпар жоқ, қанаты бүтін сұңқар жоқ» деген. Сайып кел-генде, мұның бәрі тектіден тұқым

қалудың оңай нәрсе емес екенін аңғартады.

Бағанағы ой-сорабын әрі қарай жалғасақ, халық арасына кең та-раған қазақ ертегілеріндегі негізгі кейіпкерлердің шыққан тегінің де өнегелі тұқым болып көрсетілуі кездейсоқ емес. Мәселен, баста-уыш сынып оқушысынан бастап, жақсы білетін ертегілеріміздің бірі «Ер Төстіктің» ақылды, тапқыр, батыл, т.с.с. болып ержеткендігін сипаттағанда әкесі Ерназар байдан да табиғи жаратылыс жағынан оған көптеген қасиеттер дарығанын ойлап жатпадық. Мұқым қазаққа мәшһүр «Аяз би» ертегісі бүгін біз көтеріп отырған тақырыптың та-мыры ғасырлар тереңіне кететіні-не жарқын мысал. Ертегінің желісі ертеде Мадан деген хан болыпты деп басталады, ол өзінің қырық уәзірі арқылы таптырған Жер бетіндегі ең Жаман (болашақ Аяз би) адамның сыншылық қасиетіне тәнті болып, оған менің өзімді сы-нашы, мен неше атамнан бері хан екенмін? - дейді. Жаман:

- Жақсы! – деп, тақта отырған ханның алды-артына шығып, ал-дына келіп, ханның бетіне тіке қарап тұрып:

- Тақсыр ханым! Ақыл-ойың ешкімнен кем емес, бірақ хандық қара басыңда, қарадан туып хан болғансыз, атаңда хандық жоқ,- дейді. Жаман сөзін бітірмей, хан сөзін бөліп:

- Жоқ, қате айтасың! Мен жеті атамнан бері ханмын. Өзімді қойғанда да, алты атамды қайда жібересің? – деп зекіреді. Жаман саспайды.

- Жоқ, тақсыр! Сіздің қара ба-сыңыздан басқа тегіңізде хандық жоқ. Сіз нағыз наубайдың баласы-сыз, - дейді. Хан не дерін білмей, халыққа қарап, анасын алдырып, шындықты айтуын сұрайды. Анасы болған жайдың ақиқатын айтып, оның шын мәнінде ханның ұлы емес екенін, өзіне дейінгі он тоғыз әйелді әкесі Зәрлі ханның кілең қыз туғаны үшін жарып өлтіргендігін, құрсағына көтергені қыз екенін тәуіптер арқылы білгесін, шыбын жанын сақтау мақсатында өзімен бір мезгілде ұл көтерген сарайда-ғы наубайшының әйелімен жасы-рын келісіп, кейін күні жеткесін нәрестелерді алмастырып, содан бері екеуінің бұл жөнінде ешкімге тіс жармағандарын тәптіштейді. Хан:

- Апырмай, менің наубайдың баласы екенімді қайдан білдіңіз? – дейді. Сонда Жаман:

- Мен Жаман-жақсы болсам да, үйіңізге келген қонақ едім. Хандардың ішер асы – жал мен жая аузыңызға түспей, нан, көже түсіп, мені келісімен аспазға жібердіңіз. Салтыңызға тарттыңыз. Сіздің шонжарлы, атаулы хан емес екеніңізді со-дан байқадым, - дейді.

Келтірілген мысалдар жас ұр-пақ бойына ұлттық құндылықтар халқымыздың бай ауыз әдебиеті арқылы ғасырлар бойы үзіліссіз сіңіріліп келгенін дәйектейді. Со-нымен, қазақ халқының шығар-машылық дәстүрі ертегілер, ба-тырлар жыры, аңыз әңгімелер, лиро-эпостық жырлардың т.б. маз- мұнын жан-жақты саралау тектілік феноменінің ұлт тамырына бағ-зы замандарда-ақ байланғанын айшықтайды.

(Жалғасы бар)

феномені«Жеті атаға дейін қыз алыспау дәстүрінің қылдай ауытқымауын әрі қырағылықпен, әрі қатал-дықпен қадағалап отырған. Еңлік пен Кебектің, Қалқаман мен Ма-мырдың аралары төрт-бес ата болғанына қарамастан, олардың бір-біріне деген сүйіспеншілігі елдіктің шырқын бұзатын ауыр қылмысқа баланып, қатал жазаға ұшырайтыны да содан» (Сейдімбек А. Қазақтың ауызша тарихы. – Ас-тана, 2008.170,171,174-б.). Түптеп келгенде, жетінші ұрпаққа дейін қыз берісіп, қыз алысуға үзілді-кесілді тыйым салудың арқасын-да қазақ тұқымның бұзылуынан, тектік-генетикалық қасиеттердің жойылуынан, ұрпақтың азғын-дауынан сақтандырылған. Бұл салт-дәстүрдің адам дамуының тарихындағы биологиялық және әлеуметтік мәні өте зор. Жұбай-бек Жұмаханұлы айтқандай, тіп-ті мұның өзі табиғат заңына сай. Өйткені бүкіл әлемді құрайтын химиялық элементтер қасиеттері бойынша орналастырғанда жеті период, жеті негізгі топқа бөліне-ді. Қасиеттерінің жақындықтары бойынша осылай орналасқан элементтер неғұрлым бір-бірімен алшақ тұрғандарымен қосылғанда ғана мызғымас берік келеді. Тіпті қасиеттері өте ұқсас элементтер бір-бірімен мүлде қосылыспай-ды да. Ата-бабаларымыз осын-дай табиғат заңдылығын білген (Жұмаханұлы Ж. Балалардың жеті атасын білуге мән берейік // Қазақ тарихы.1994.№2.55б.). Қош, соны-мен «Жеті атасын білмеген – же-тесіз», «Жеті атасын білген ұл – жеті жұрттың қамын жер», «Жеті атасын білген жетімдік көрмейді», «Жеті атасын білмеген – жетімдіктің салдары» т.б. деген мақалдар мен қанатты сөздердің бәрі тегіміз-ді тануға байланысты айтылған. Ұлт денсаулығы алдымен қан тазалығынан басталатынын ес-керсек, мұндай әлемді таңғалдыр-ған өрелі салт ұстанған қазақтың төлтума мәдениетін ұлттық бренд десек артық айтқанымыз емес. Осы тұрғыда қазақ халқы клас-сикалық ұлтқа жатады. Өйт-кені ұлтымыздың қаны саф ал-тындай таза, соған сәйкес жаны да таза.

Ж.Бабалықұлының деректері-не сенсек, Оңтүстік Кореяның ғалымдары дүниежүзіндегі халық-тардың қанының құрамын тек-серіпті. Сонда ең таза қан, қазақ-тың қаны деп тауыпты. Жеті атаны ұстанады екен деген. Осында қа-зақтың қырық үш руының қанын тексергенде, әлгі қырық үш рудың қаны бір әкенің қанындай болып шыққан. Бұл – жеті атаның қасиеті. Жеті атаны ұстайтын қазақтан өзге ел жоқ. Мына ұйғыр халқы неме-ресін алады. Өзбек немересін алады. Татарың мен түрікменде немересін алады. Немере дегені-

Сыпыра жырау( ХІІІ-ХҮ ғасырлар)

Текті де терең тамырлы бай тарихы бар қазақ халқы қашанда асылы мен жасығын, жаманы мен жақсысын парықтауға айрықша мән беріп, тектілік қасиетті ерек-ше классикалық биік деңгейге көтерді. Тектің һәм ұрпақтың тағдыры – ұлттың тағдыры. Ата қазақ келешек ұрпағының кемел болуы үшін өзіне талапты биік қойған. Зерделі, тапқыр, жігерлі, қайратты, ақылды, білімді т.б. бо-лып өсуді ер жігіттің басындағы

лен, шариғаттағы көпәйелалушы-лықты өміріне енгізгенімен, араб-тар сияқты немере қарындасын әйел қылған жоқ. Ғасырлар бойы қазақ қоғамына билік жүргізген Шыңғыс ұрпақтары, яғни төре-лердің жеті атаға дейін туыс адамдар өзара қыз алыса бере-тін дәстүрінен де бойын аулақ ұстады. Өзге жұртта кездеспейтін өте ерекше этникалық жүйенің тек дәстүрлі қазақ қоғамымен байланыстылығына ерекше мән берген Ә. Кекілбаев мұны «көшпе-лі тұрмыс пен көшпелі экономика үшін ауадай қажет туысқандық психология, соған негізделген эти-ка мен моральдан» (Ә.Кекілбаев.Үш пайғамбар, 134-135-б.) туын-даған құбылыс деп қорытты.

2. «Сұңқардан сұңқар туар

саңқылдаған, Қарғадан қарға туар

қарқылдаған...» Бай баласы байға ұқсар,Байлаулы тұрған тайға ұқсар.Би баласы биге ұқсар,Алты қанат үйге ұқсар.Хан баласы ханға ұқсар,Биік-биік шыңға ұқсар.Құл баласы құлға ұқсар,Мал таптаған гүлге ұқсар.

Осында қазақтың қырық үш руының қанын тексергенде, әлгі қырық үш рудың қаны бір әкенің қанындай болып шыққан. Бұл – жеті атаның қасиеті.

адамның кездейсоқ қалыптас-пайтынын, ата-бабалардан бе-рілетін дүниетанымдық, ділдік, психологиялық т.б. бейімділіктері болуға тиістілігін көрсетеді. На-ғыз тектілік сыпайылықтан, ке-шірімпаздықтан, мейірбандықтан көрініп, осы ізгі ниетпен ешкімді төмендетпей, шеттетпей биікте-туге мүмкіндік береді. Халқының, Отанының мүддесін жоғары, қоя білген адамдардың қатары көбейген сайын тектіліктің де қадірі артып, қоғамдағы қайшы-лықтар шешімі жеңілдейді» (kk.wikipedia.org/wiki/Тектілік) делін-ген. Сондықтан табиғи дарынды әлеуетті күш қашанда мемлекет үшін баға жетпес ұлттық құнды-лық. Халықтың көшін бастайтын ел ұстарлары мен игі-жақсылары жоғалса, ұлт та ұнжырғасы түсіп, тұлғасыз-тұлдыр ұлтқа айналады. Тамырынан айырылған терек-тей текті ұлдарынан айырылған ұлттың ұшпаққа шыға алмасы ақиқат. Қалың тобыр арасынан да-ра көрінетін текті тұлға – бір қап арпа ішіндегі жалғыз бидай секілді айшықталып тұрады.

Тектілік тақырыбы сөз болған жерде ұлттың рухани қазынасы, дәстүрлі қазақ қоғамындағы таң-даулы топ – асыл текті ақсүйектер

Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл8 сұхБАТ

[email protected]

"жазушы хАлыҚ ЖАғындА БОлсын!"Таяуда өңірімізге қазақтың көрнекті жазушы-

сы, драматург, аудармашы және қоғам қайраткері Роллан Сейсенбаев келіп кетті. Сапар барысында ол «Жайық Пресс» ЖШС-ында да болып, журналистер-мен кездесті.

- Құрметті Роллан Шәкенұлы! Сіздің ұлы Абай мен Шәкәрім-ге туыстығыңыз белгілі. «Абай» үйін аштыңыз. Ұлы ақынды ұлықтауда бұдан басқа да ат-қарған ісіңіз бар. Осы жағдаят және әдебиетке қалай келгені-ңіз туралы айтсаңыз.

- Иә, ұлы Абай мен Шәкәрім қажының рухын ұлықтауда тын-дырылған іс аз емес. Әлі де ат-қарыла бермек. Енді қаламгерлік жәйіне келсем, былай. Әркім де жазушы болғысы келеді. Бірақ дарын мен талантты тек Аллаһ береді. Ұлы Жаратушының бер-ген сыйын иемдену кез келген пенденің маңдайына жазылмаған. Жазушылық - өте қиын жұмыс. Егер маған қайтадан өмір сүру мүмкіндігі берілсе, жазушылықты таңдамас едім. Менің пайымда-уымша, нағыз ақын да, жазушы да тек халық жағында болуы тиіс. Соның мұңын мұңдап, жырын жыр-ласын! 28 жасымда маған айрықша сенім көрсетіліп, Мәскеуге ба-рып, ғұмыр кешудің сәті түсті. Әрине, көңілде қалған қуанышты сәт өте көп. Бүгінгі Ресейдің аста-насында қазақ әдебиетін әлемге кеңінен таныстыруға мүмкіндік алдым. Талай орыс және өзге ұлт қаламгерлерімен танысып, дос-жолдас болғанымды да айту артық емес. Сонымен бірге А.Ким, Е.Евтушенко, Е.Попов, тағы басқа мүйізі қарағайдай, танымал аудар-машымен жұмыстас болып, Ду-лат Исабеков, Оралхан Бөкей, өзге де қазақ жазушыларының шы-

ғармаларын орыс тіліне аудартып, әлемге танытуға септігім тигенін мақтан тұтамын. Әсіресе, Орал-хан күшті жазушы еді, өмірден тым ерте кетті ғой. Ал қазір әдеби шығарманы қазақ тілінен орыс тілі-не аударатын адам жоқ. Сондықтан енді кез келген туындыны қазақ тілінен тікелей ағылшын, қытай, тағы басқа тілге аударатын ма-мандар даярлайтын уақыт жетті. Осыған ел Үкіметі көңіл бөлсе, қандай жақсы?! Өйткені Махам-бет, Ғұмар Қараш, тағы басқа дана да дара тұлғаларды әлемге таны-ту керек. Шыны керек, әлі күнге дейін ақын да батыр Махамбетті қазақтан өзге ұлтқа таныта алмай келеміз. Жалпы, Махамбет Өтеміс-ұлы - теңдесі жоқ ақын. Сегіз жыл құм Нарынды кешіп, жалғыз жүру – оның мықтылығы. Бүгінгі жастар отансүйгіштікті Махамбеттен үй-ренсін! Соның өр де отаншыл ру-хын бойына сіңірсе екен! Өкініш-тісі сол, қазақты екі үлкен міні: атаққұмарлық пен намыссыздық жеңіп болды. Осыдан арылу қа-жет. Мәселен, шешен ағайын өз еліне отаршылар өктемдікпен ор-натқан, кезінде Отанын жаулап алған генерал Ермоловтың ескерт-кішіне Кеңес Одағының кезінде тыныштық берген жоқ. Әлсін-әлі шабуыл жасап, масқаралап отырды. Міне, ұлттық намыс деген – осы...

- Ендігі сұрақ Шәкәрім қажы туралы. Оның лақтырыла сал-ған сүйегін жасырын әкеліп, ақ жуып, арулау ісіне әкеңіз де

қатысқан екен. Қазақтың сол бір ұлы тұлғасы хақында кітабыңыз шықты ма?

- Көпке мәлім, оның есімі мен қызметі күні кешеге дейін бұғауда ұсталды. Ал әкемнің қилы заманда ба-сын қатерге тіккені рас. Кейін ол де-сантшы болып, Ұлы Отан соғысында от пен оқтың ортасынан өтті. Жас кезімде «Қажының өлімі» атты қол-жазбасы 400 беттік кітап жаздым. Неге екенін білмеймін, әкем оқып шығып, өртеуге бұйрық берді. Әке сыйлаған ұрпақпыз, қанша қиналсам да, қолжазбаны темір қазандыққа өртеуге тура келді. Қасымда отырған ол біраздан соң: «Балам, ер екенсің!» деді. Міне, оның осы сөзі күні бүгінге дейін мен үшін бар биік марапаттан мың есе артық. Айтпақшы, 32 жа-сымда «Шайтанның тағы» атты ро-ман жазып бітірдім. Ол 40 жасымда жарық көрді. Өйткені «Үш әріптің» қудалауына ұшырады.

- Өзіңіздің жаныңызға қымбат шығармаңыз?

- Қаламгер үшін әр жазғаны да қадірлі. Жақсы, сұраған екенсіз, айтайын. Ол – 1995 жылы жарық көрген «Құм кезген өліктер» ро-маны. Орыс тіліндегі туынды. Екі тілде жазатынымды білесіз. Соңғы қомақты кітабым. Әрине, күрделі де ауыр шығарма, өйткені Арал қасіреті туралы сыр шертеді. Сонан соң айтарлықтай дүние жазғаным жоқ. Ұлы Абайдың 45 «Қара сөзін» жұбайым Клара екеуміз орыс тілі-не аударғанымыз болмаса. Айта кетерім, сол жұмыста араб және иран әдебиетінің жауһарларымен таныстым. Абай, Шәкәрім, Махам-беттер мұсылман Шығысының сол әдебиеттерінен поэзия үлгілерін оқып-үйренді емес пе?!

- Сіз қазір шетелде тұрасыз? Елге оралу ойыңызда бар ма?

- Осы күні Англияда тұрсам да, келешекте Қытайға барып өмір сүру ойымда бар. Қытай - Ұлы Жібек жолының бастауы және қан тамыры. Қытай сынды ұлы өркениетпен қарым-қатынасты ұлғайту қажет. Қазақтың талай тарихи шежіресі сонда жатыр. Сондықтан Қытайды терең зерттеп, ұғынғым келеді. Ха-лықаралық Абай клубының бір бағыты осыған бағытталған. Әрі Қытай және Ресеймен тату болғаннан тіпті де ұтылмаймыз. Мен тек Қытай емес, Тайбэй (Тайвань) және Жапонияда да болғанмын. Олардың ішкі мәдениеті, сыпайылығы және ұлттық намысы қатты ұнады. Бір мысал. Жапон елінде император Хирохитоның қабылдауынан соң, орыс тілін меңгерген тілмәш ұшаққа шығарып салды. Сонда ұшаққа отырғалы тұрған үш ше-телдікке темекі тұқылын жерге тастағаны үшін қасымдағы жапон тілмәш және басқалары қатаң ес-керту жасады: «Бұл – жапонның жері. Оны темекінің күлімен бүлдірмеңіз!». Ал бізде сондай намыс бар ма? Бізде оқу орын-дарында неге екені белгісіз, эти-ка, эстетика, ұлттық салт-сана сабақтары өтпейді. Өте өкінішті.

- Нұрлан Оразәлиннің шы-ғармашылық одақ басшылы-ғымен қоса, сенаторлыққа та-ғайындалғанын білесіз. Осы орайда қоғамда екіұдай пікір бар. Бірі «Ол төрағалықтан бас тартсын!» деген, екіншісі «Сенаторлықты да, Қазақстан Жазушылар одағының төра-ғасы міндетін де қатар ат-қарсын» дегенге саяды. Сіз қалай ойлайсыз?

- Нұрлан - жақсы жазушы, жолдас жігіт. Ол төрағалықтан бұ-

дан үш жыл бұрын кету керек еді. Тек шығармашылықпен айналыс-са, өзіне де, өзгеге де пайда. Ал сенаторлықтан бас тартуы керек болатын. Айтарым осы.

- Дінге көзқарасыңыз қандай?- Дәстүрлі дінге - оң, теріс

ағымға - ымырасыз. Мынаны ай-тайын, 1917 жылғы коммунистік төңкеріске дейінгі қазақ қажы-ларының суретін көргенім бар. Байқағаным, әр қажының жүзінен ізгілік пен мейірімнің нұры төгіліп тұр. Себеп - шынайы ислам адам-ды тек адалдық пен өзге асыл қасиеттерге баулиды. Өкініштісі сол, қазақ әлі де «Құран-кәрімнің» ауадай қажеттілігін сезінген емес. Біздегі теріс ағымдардың қайнар көзі Сауд Арабиясында жатыр. Қынжылтатыны – осы мұсылман елі, қасиетті Қағба мен Мәккә, Мәдина қалаларының Отаны көптен бері АҚШ пен Батыстың қолшоқпарына айналған. Сонау

Роллан Шәкенұлы 1946 жылы Семей облысында дүниеге келген. 1970 жылы Семей инженерлік технология институтын бітірді. Сонан кейін жазушылыққа ден қойып, түрлі жұмыста істеді. 1975 жылы белгілі орыс жазушысы Г.Марковтың шақыруымен Мәскеу қаласына ауысып, КСРО Жазушылар одағында жауапты хатшы болды. Сол жылдары орыс астанасында әдеби жоғары курсты тәмамдады. Сонан бері оның қаламынан «Өзімді іздеймін», «Соңғы қар», «Өмір сүргің келсе», «Шайтанның тағы», өзге де роман, повесть, сан алуан пьесалар туындап, оқырман және көрермен қауымға жол тартты. Р.Сейсенбаев ондаған шетел ақын-жазушыларының шығармаларын ана тілімізге аударған. Соңғы бес жылда Англияда тұрады. 1999 жылы оның белсенді қатысуымен Абай халықаралық клубы өмірге келді. «Аманат» атты үш тілді (қазақ, орыс, ағылшын) әдеби альманах ашып, жұмысын жолға қойды. Ол – АҚШ-тағы Колумбия университетінің, отандық «Тарлан» сыйлығының иегері. Талай елде шығармашылық іссапарда болды.Роллан СейСеНбАев:

жылдары жастарды сол елге және басқа да мемлекеттердегі күмән-ді дін орындарына оқуға жіберу – үлкен саяси қателік. Протестант және католик бағытындағы теріс ағымдағылардың да кесірі аз тиіп жатқан жоқ. Турасын айтсақ, АҚШ та, Батыс та, Сауд Арабиясы да еліміздің жарқын болашағына мүдделі емес. Оларға керегі – біздің табиғи байлығымыз ғана.

- «Аманат» журналы туралы бірер сөз...

- Ол 1999 жылы ашылған. Журналдың мақсаты – қазақ әде-биетінің таңдаулы туындыларын әлем әдебиетіне таныстыру және керісінше. Таралымы - 7,5 мың да-на, үш тілде (қазақ, орыс, ағылшын) шығады. Әлемнің жиырма елінде тарайды. Редколлегия құрамында шетел жазушылары, соның ішінде Нобель сыйлығының иегерлері де бар. Журналды әдебиет агенттері таратады.

- Жайық еліне келу мақса-тыңыз?

- Орал қаласына, Жайық өңіріне тұңғыш келуім. Қалаңыз - жап-жа-сыл да көрікті. Кезінде жерлесіңіз Жұбан ағамыз мені жанындай жақсы көрді. Еліне барған са-йын маған ұсынатын құрт пен бауырсағының дәмі әлі аузым-да. Өзім табынатын Махамбет батырдың Отаны - Бөкей ордасын көргім келеді. Мені жылы қарсы алған облыс басшыларына, құрақ ұшып, ел аралатқан, көне қала-ның көрікті жерлерін көрсеткен азаматтардың бәріне алғыс айта-мын.

Сұхбаттасқан Қалиолла ҚАРАҒОЙШИН,

Серік ИХСАНҒАЛИ


[email protected]

ел ЖӘне Әлем

Қыркүйектің 25-і Астанадағы

Тәуелсіздік са-райында Әлемдік

және дәстүрлі дін-дер көшбасшылары

сиезі хатшылығы-ның ХІІ отырысы болады. Сондай-ақ «Өркениеттер үнқатысуындағы

Астана дінаралық форумының рөлі»

тақырыбы бойынша ғылыми тәжірибелік конференция өтеді. бұл шаралар атал-

мыш сиездің 10 жылдығына арналып

отыр.

«Командалық ауысуға»

Хатшылықтың отырысы барысында былтыр ма- мырда өткен IV Әлем-

дік және дәстүрлі діндер көш- басшылары сиезінің қорытын- дылары бойынша пікір алмасу- лар өтеді. Қатысушылар соны- мен қатар 2015 жылға жоспар-ланған V сиездің тұжырымдама- лық және ұйымдастыру мәселе-лерін талқылайды. Отырысқа хат- шылық басшысы – ҚР Парламен-ті Сенатының төрағасы Қайрат Мәми төрағалық етіп, хатшылық мүшелері, яғни Әлемдік және дәс- түрлі діндердің өкілдері қатыс-пақшы. Бұл туралы кеше ҚР Пре-зиденті жанындағы ОКҚ-ның бри- фингінде Парламент Сенатының баспасөз хатшысы Талғат Жұма-ғұлов мәлімдеді.

Брифингте екінші болып сөз алған ҚР Мемлекеттік қызмет іс- тері агенттігінің төрағасы Әли- хан Бәйменов мемлекеттік орган-дардың басшыларын тағайындау

бҰҰ сарапшылары Сирияда 21 тамызда «арасында балалар да бар бейбіт тұрғындарға» қарсы химиялық қару қолданылғанын дәлелдейтін «бұлтартпас айғақ» барын анықтады. бұл туралы сарапшылар әзірлеген қорытынды есепті 16 қыркүйекте бҰҰ Қауіпсіздік кеңесінің жабық жиынында бҰҰ бас хатшысы Пан Ги Мун таныстырған.

Сирияда зарин газын қолданған

Мамандардың айтуынша, оқиға болған жерден алынған үлгілерге жасалған талдау нәтижесі тамыздың соңында Дамаскінің маңында қолданылған әскери зымырандардың «Жер-Жер» деген түрінің құ-рамында жүйкені жансыздандыратын зарин газы болғанын анықта- ған. Соның салдарынан жүздеген адам қаза болған.

БҰҰ бас хатшысы бұл шабуылды «әскери қылмыс» деп атады. Өз-деріне белгіленген өкілет бойынша сарапшылар улы заттарды нақты қай тарап қолданғаны туралы ұйғарым жасай алмайды.

АҚШ Президен-ті барак Обама

вашингтонда болған атыста

қаза болғандар үшін қаралы күн

ретінде барлық федералды меке-

мелерде мемле-кеттік туды төмен

түсіруге өкім етті. бұл туралы

Ақ үйдің ресми мәлімдемесінде

айтылған.

вашингтон: 20 қыркүйек - қаралы күн

Ту 20 қыркүйек, жұма күнге дейін Ақ үй, Конгресс ғимаратында, елшіліктер, консул-дықтар және АҚШ-тың шетелдегі басқа да ресми өкілдіктерінде, сонымен бірге құрлық әскерлері мен флотта жалаулар төменге тү-сіріледі, деп хабарлады Lenta.Ru.

Еске сала кетсек, 12 адам АҚШ-тың әске- ри базасы нысанында болған атыстың құрба- нына айналды.

Материалды әзірлеген Тоқтар кЕНЖЕҒАЛИЕВ

Грекияда бүгіннен бастап жаппай наразылық акция-лары басталды, деп хабарлайды РОСбАЛТ.

Елде мектеп мұғалімдері мен гимназия және ЖОО ұстаздары, мемқызметкерлер мен дәрігерлер жұмыстан шығаруға қарсы және өмір сүру деңгейінің төмендеуіне байланысты наразылық шараларын өткізбек.

5 күндік ереуілді орта мектеп мұғалімдерінің кәсіподақтары білім жүйесіндегі өзгерістер мен қысқартуға қарсылықтарын білдіруден бастайды. Бір апта бойы жоғары және техникалық оқу орындарының ұстаздары мен қызметкерлері де наразылық білдірмек.

Қарсылық шараларын басқа да кәсіподақтар дайындауда, 3 күн, яғни қыркүйектің 17-нен 19-на дейін аурухана дәрігерлері ереуілге шықпақ.

кезіндегі «командалық ауысуға» тосқауыл қойылатынын айтты. «Заңнамаға өзгерістер енгізілген-нен кейін мемлекеттік органдар арасындағы ауыс-түйіс былтырғы жылмен салыстырғанда елу есе-ге азайды, – деді ол. – Бұған дейін мемлекеттік орган басшысы жаңа қызметке тағайындалғаннан ке-йін өзімен бірге ведомствоның өзге қызметкерлерін ауыстырып алатын «командалық ауысу» тә-жірибесі іске асырылып келген еді. Егер былтыр екінші тоқсанда 3,5 мың тағайындау мемлекет-тік органдар арасында ауысым тәртібімен болса, биылғы екін-ші тоқсанда 65 тағайындау ғана жүзеге асырылды».

Тағы бір жаңалық - «Үздік мем-лекеттік қызметші» төсбелгісі ен-гізілді. Ол мемлекеттік қызметте мінсіз еңбек өтілі кемінде 15 жыл болған, мемлекеттік қызметтің дамуына елеулі үлес қосқан жан-дарға беріледі.

Грекиялық кәсіподақтаререуілге шығуда

ТОсҚАуыл ҚОйылудАСәкен ӘБІЛХАЛЫҚОВ,«Орал өңірі»

1214 жалған кәсіпорын

Сейсенбі күні ҚР Прези-денті жанындағы Орталық коммуникациялар қызметі

ұйымдастырған баспасөз мәслихатында ҚР Қаржы

министрлігі Салық комитетінің төрағасы

Әнуар Жұмаділдеев пен ҚР Экономикалық және

сыбайлас жемқорлықпен күрес жөніндегі

агенттіктің Экономикалық және қаржылық

қылмыстарды ашу жөніндегі департаментінің

басшысы Жанат Элима-нов көлеңкелі экономи-ка және жемқорлықпен

күресте салық органдары мен қаржы полициясы

жүргізіп отырған іс-әрекеттер туралы бАҚ

өкілдеріне жан-жақты баяндап берді.

– Жалған кәсіпорын қызме- ті - еліміздің экономикалық қа- уіпсіздігіне қауіп тудырады және бюджеттің кіріс бөлігін қалыптастыруға теріс ықпал етеді. Сондықтан салық пен қаржы полициясы органдары жалған кәсіпкерлікті ерте са- тысында анықтау және жо- лын кесу мақсатында бірле- сіп іс-әрекет жасауда деді, – салық комитетінің басшысы.

Бізге жеткен мәлімет бо- йынша күні бүгінге дейін Қар- жы полициясы органдарына жалған кәсіпорын белгілері бар 7333 заңды тұлғаға қатыс- ты мәліметтер берілген. Бүгінгі күнде 1214 салық төлеушіні сот жалған кәсіпорын деп та-ныды. Ал 2013 жылдың бірін- ші жартыжылдығында 104 са- лық төлеушіге қатысты қыл-мыстық іс қозғалып, 22,6 млрд. теңге өндіріліп алынған.

Еламан БАДЕНҰЛЫ,«Орал өңірі»

мұнай-газ өндіруде

қарқын бар

Тәуелсіздік жылдарында ел эко-номикасына 160 млрд. АҚШ долла-рынан астам қаржы тартылса, оның 60 млрд. долларға жуығы мұнай- газ саласына тиесілі.

Тек соңғы бес жылдың ішін-де мұнай-газ саласына 20 млрд. долларға жуық қаржы инвести-цияланды. Бұл туралы кеше ҚР Президенті жанындағы ОКҚ-ның баспасөз мәслихатында Мұнай жә- не газ министрі Ұзақбай Қараба-лин мәлімдеді. «Ағымдағы жыл- дың сегіз айында 47,4 млн. тонна мұнай және газ конденсаты өнді- рілді, бұл өткен жылмен салыстыр-ғанда 102,1 пайызды құрайды. Со-нымен бірге есепті кезең ішінде республикамыздағы үш мұнай өң-деу зауытында 8,14 млн. тонна шикі мұнай өңделді, - деді ол. - Биылғы көктемгі егін егу жұмыстарын жүр-гізуге 360 мың тонна дизель оты- нының литрі 78 теңгеден жеткізіл-ді. Ал оның нарықтағы құны әр литрі үшін 102 теңге. Егін жинау науқанына қажет 410 мың тонна дизель отыны да дәл осындай ба-ғамен босатылды».

2030 жылға қарай республикамызда мұнай

өндіру деңгейі 110 млн. тоннадан асып,

Қазақстанның әлемдегі ірі мұнай өндіруші 10

елдің қатарына кіруге толық мүмкіндігі бар.

бұл істе Теңіз, Қашаған, Қарашығанақ кен орында-

ры базалық жоба ретінде қарастырылуда.

Сәкен МҰРАТҰЛЫ,«Орал өңірі»

ҚАРЛығАШПЕНСӨйЛЕСКЕНіМ

Келемін кештіғұрым елге қарап,Қалмайды бір қарлығаш алдымды орап.Ұмтылып желе жортқан маған еріпҰмытты балаларын, кетті ұзап.Тамаша қарлығашқа қалып қайран,Анықтап білгім келді жайын сұрап.Қарлығаш! Не қыл дейсің, неге мененҚалмайсың, кешке дейін жанамалап?Мен таңмын, қарлығашым, бұл ісіңе,Мұнша бұ ұшуыңа недүр себеп?Жайыңды ашық айтып түсіндіріп,Бер сана сен, бейшара, маған жауап.Тамағын сонда аh деп қырып алып,Қарлығаш сөз сөйлейді маған қарап:«Адамзат! Бұ дүниеде жан-жануар,Бәріне керек емес пе риздық тамақ.Жүре бер өз жөніңе сенде нем бар,Айып па риздығымды етсем талап?Көбелек, шыбын, маса үшеуінеЖүруі адамзаттың болар себеп.Бұ дүние себеп, талап дүниесі,Тек жүрген себеп етпей болар харап*.Іздемей риздығымды мен сопы ма,Созылып отыруға деспе санап.Бізде жоқ адамдардай надан сопы,_________________

* Харап - біту, жоқ болу, бұзылу, бүліну.

Сопысып, елді алдайтын төмен қарап.Алданып қиялиға, әм алдатып,Жориды әулиеге өзін балап.Себепсіз риздық сұрап олар бейне,Бидайға екпей егін тосады қап.Шығар ма егін екпей жерден бидайБілмей ме тым болмаса осыны ойлап?!Бір Алла, бір Алла деп, ертеңді кеш,

ТұлғАБейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

[email protected]

Құдайды ренжітеді, бимазалап.Мен кепіл етсе себеп бір-бірінеПендесін Тәңірі айырмас еш алалап.Алланың, досы жалғыз олар ма екен?Қол қатпай, себебі не риздық сұрап.Білмейді надандықтан бейшаралар,Алады күнә үстіне күнә жамап.Бос жүріп, кәсіп етпей сопысынып,Тартады дүние, ақирет, ауыр азап.Келгенде осы араға бір көбелек,Бетінен жердің ұшты, жоғары қарап.Қарлығаш жанай беріп қағып алып,Жөнелді кейін қарай, атын сабап...

* * *Бар еді, қазағымда оңған заман,Басына бақыт құсы қонған заман.Мал бағып, шаруа істеп, босқа жүрмей,Төрт түлік бірдей бітіп толған заман.Үлкеннің кішілері сөзін тыңдап,Бойсұнып төзім тұта тұрған заман.Көңілі жай, дәулеті сай ол замандаТолықсып қазақ, қазақ болған заман.Хан ғадыл, билер тура, байлар момын,Уызында жарып бала тойған заман.Бейілді жомарт байлар, ашық жүзбенТу бие қонағына сойған заманМал да жоқ, бейіл де жоқ бұ замандаДеспе ұстап сопысынып солған заман.Жөн білмес, жолға жүрмес надан сопыҚысапсыз біздің елде толған заман.Кәсіп жоқ, харакет жоқ, көзін сүзіп,Келемеж қарлығашқа болған заман.Кідіріп біздің қазақ қалып соңғаБасқалар асқан оң мен солдан заман.Қор қазақ, жалқау қазақ, надан қазақ,Адасып алды-алдына тозған заман.

Қамын жеп елдің жайын көрген ерлерКөңілінде дерті былай қозған заман.Басарға көңіл дертін күңіреніпЖыр толғап мұнды аузын созған заман.

* * * Жалқау жұрт қалған кейін қазақ халқы,Өнер жоқ, білігі жоқ, қазақ жартыҚолданған өнерлері осы күнгіОйын ойнап, ішкі ішіп жасы-қарты.Білмейді әдеп-әркін, дінін, күнінЖоқ шығар хайуаннан ешбір парқы.Ұрылық, ұятсыздық, бұзықтықтаЕшбір ел пар келмейді, қазақ жалқы.Аспайды құлағына айтқандарынСөз айтса арасынан шығып нарты.Қазақтың енді барар еш жері жоқҚамалған оңы-солы, алды-арты.Қой қазақ! Таста мұны бұл емес-ті,Тәріктік бұл дүниеде келген шарты.Өнерің, ғылымың толық болсаң халықЫқтияр ол уақытта сен де шалқы!Қоймайды ырыс қашса туыс дегенБіл өнер толған айдан нұрға балқы.Қарайлап жан-жағыңа қорғаламаЖолына өнер, ғылым түсіп аңқы!

ғАДіЛДіК

«Ғаділдік» бай, жарлыны тең көруің,Әлсіздің хақын өтеп теңгеруің.Хакім да адам ұлы, бәрі тегіс,Бірі артық, бірін жөнсіз кем көрудің.Ашық жүз байлар келсе күлер шырай,Жарлының ісі түссе, өңгеруің.Ант беріп, аманатты болып хакім,Лайық па, алым-пара, сөзге еруің?Пайдаға біраз ғана қызығасың,Білмейсің адамдығың өзгеруін?

Адамдық кетсе қайта таба алмассың,Қиын-ды кеткен затқа кез келуің.Шошынып, хош-сау айтып бір кеткен соң,Болар ма күтіп қайта тез келуің.«Ғаділдік» адамдықты, қолда тұрған,Қадірін тиіс оның бек білуің.Айрылып адамдықтан, дәрежеден,Жап-жақын қалып мыстай тек жүруің.Біз көрдік, талай бұлай қалғандарды,Айтамын етіп ғибрәт* көз көруін.

ЖОМАРТТыҚ

«Жомарттық» ашық жүзді шытпағаның,Мұқтаждан қол қайырың қытпағаның.«Адаммен адам күні» деген сөздің,Мәнісін есте тұтып, мұтпағаның.Көз салып, тұтып шафғат** еске алғаның,Жетімдер жылап, жесір сықтағанын.Кәріпке беріп киім жылытқаның,Көрген күн суықтағы ықтағанын.Айтыңдар, көрдіңіз бе жомарттардыңДәулеті етіп қайыр тоқтағанын?Қайырдың ең үлкені халық пайдасынІзденіп, кем-кетігін жоқтағаның.Сарп етсең дәулетінді ойын-сауыққаХалалға***, харам қосып боқтағаның.Қысылып келгендерге қарыз бермей,Қайтарсаң жомарттықты тұтпағаның.Аз күнге бар нәрсені бере алмасаң,Езгілер жүмлесінен**** шықпағаның.Бұл етіп аз нәрсені алдағандай,Осы ма адам болып мықтағаның?

БАТыРЛыҚ

Қазағым заманы өтті батырлықтыңШаруа келді уағы бақырлықтыңШаруаңды айт, малыңды бақ, тұр жөніне,Жолын тұт осылайша мақұлдықтыңҚағылып, соғылатын заман озды__________

* Ғибрад-үлгі.** Шафғат - шапағат, рахым,

қайырым.*** Халал - адал деген сөз.

**** Жүмле - бұл жерде тобы-нан деген мағынада.

Күнің көр, жайын қара татымдықтыңТату тұр ағайынмен араз болма,Қадірін біл қастан айтқан жақындықтың.Дос айтқан үгіт сөзді қастық санау -Белгісі ғақыл жағы тақырлықтың.Құлаққа айтқан сөзді аспағаныМиы жоқ ыспаты сол ғапылдықтың.

Достықты айтқан үгіт жақсы тындау -Бейнесі жігіттігі асылдықтың.Жөн сөзге желке беріп кері шалу -Ер емес бейнесі ол қатындықтың.Кім айтса жақсы үгіт сол-ды досыңПарқы жоқ мұсылманның, кәпірліктің.Дегенге мен мұсылман нана бермеЖүрген көп ар жағында батылдықтың.

ЖіГЕР

Жігіттер, жалқау болма, жігерлі бол,Жігітке еткен жігер ашық-ты жол.Табарсың қылсаң талап жігер тұтып,Жауады талаптыға әр уақыт нұр.Таңдап ал! Бір өнерді өзің біліп,Айрылма дайым соның артында бол!Кешірме ғұмырыңды бос жүріске,Тыңдар деп, жігіт, саған айтқаным сол,Қолданып бір өнерді берік тұтсаң,Тарылмас күндік риздық жетісер мол,Бұ дүние жігер, талап дүниесі,Жалқаулық құрбыларым еместі қол.Жасында жалқау болып босқа қалған,Сазайын кәрілікте тартады ол,Мұқтаждық нәмәрттерге телміртеді,Сазайын жалқаулықтың тартқаны сол.Жігерсіз жалқаулықта ғұмыр өткен,Теңдікті емес адам, о да бір қор.Жігерсіз біздің қазақ бақ, дәулеттенАйрылды, әлі тағы көрері зор.

* * *

ӘДЕПЖігіттер, жаның жаста әдеп үйрен,Қаш жырақ, әдебі жоқ істен жирен. Сүйкімді әдеп тұтпай бола алмассың,Әдепсіз, жоқ мінезі Тәңірі сүйген.Мінезін, оның қалай Тәңірі сүйсін,Өзінен кесірі асып жұртқа тиген.Қарттардың бұрынғы өткен айтқаны сол,Тентек деп, ұяты жоқ суға сиген.Білікті, өнері сол оңған елдер,Олардың жасы, қарты әдеп білген.Көрмессін, ол елдерде біздегідей,Сұмырайды жөнді білмей қисық жүрген.Белгілі өнерінің арқасында,Татымды ғұмыр етіп рақат сүрген.Келеді надандықтан әдепсіздікБолмайды, одан хлас* надан күймен.Біледі жамандықты жақсылық деп,Көзі жоқ надан соқыр нені көрген?!Наданның исі шығып білінедіСәлемді жетіп келіп берген жерден.

(Жалғасы бар)

Ғұмар ҚАРАШ

ҚАРЛығАШҚазан, 1911

“ОРАл өңіРі” – 95Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

[email protected]

Туған күнніңтарихы

Бүгінде «Орал өңірі» газетінің алғашқы саны Орда қаласынан 1918 жылдың 17 қарашасынан «Известия»-«Хабар» деген атаумен шықты деп жүрміз. Мәскеу мем- лекеттік мұрағатының сирек қо-рынан алып келген сол газет тігін-ділерін оқып отырып, мынадай хабарға көзіміз түсті:

«Протокол №112. Баспасөз та-рату ісінің ілгерілеп, жемісті һәм пайдалы болуы үшін облыстық кіндік комитет қаулы жасады: Астраханнан келген жаңа баспа-хана мен Хан ордасындағы «Ұран» баспаханасын бірге қосып, қыз- мет еттіруге һәм ол баспаха- наны басқару ісін жолдас Выг-дорщикке тапсыруға. Област- ной кіндік комитет»

«Известия»-«Хабар»-дың алғаш-қы санында, бірінші бетте басыл-ған бұл құжат жаңа басылымның Хан ордасында бұрыннан қызмет еткен «Ұран» газетінің негізінде ашылғанын мәлімдеп тұр ғой.

Жалпы, осы кезге дейін «Орал өңірі» газетінің «туған күні» бірне-ше мәрте өзгерген. «1920 жылы Орал қаласында «Қызыл ту» деген атаумен шыға бастағандығы» ту- ралы мәлімет 1950 жылдарға де-йін ресми хабарланып келді. Бұл датаның әріге жылжуы басылым-ды Бисен Жұмағалиев ағамыздың басқаруымен (1952-1955, «Екпінді құрылыс») тұспа-тұс келеді.

«Біздің облыстық газеттер 1920 жылдан шығып келеді деп жазы-лып жүрген. Бірде оңтүстіктегі ши- па мекендердің бірінде демалып қайтқан қарт журналист Ғұбаш Жөндібаев Мәскеудегі бос уақы- тын пайдаланып, революция му-зейіне барып, Бөкей губерния-сында екі тілде 1918 жылдың 17 қа- рашасынан шыға бастаған газет- терді тауып алады да, екеуінің фо- токөшірмесін әкелмесі бар ма?! Бұл оқиға бізді бір сілкіндіріп тас- тады», – деп еске алады қарт жур-налист.

«ұран»гАзеТін ұмыТПАйыҚ

Қазақ баспасөзі тарихын зерттеуде ақтаңдақтар әлі де бар. «Орал өңірі» газетінің 95 жылдық тарихына орай басылымның баста-уында тұрған тұлғалар мен оқиғаларды зерт-тей жүріп, тағы бір тың тақырыпқа тап болдық.

Қазбек ҚҰТТЫМҰРАТҰЛЫ,«Орал өңірі»

Осы деректің негізінде газеттің жаңа «туған күні» бекітіліп, об-лыстық «Орал өңірі», «Приуралье» газеттері елу жылдық алтын тойы-на байланысты «Құрмет белгісі» орденімен наградталған.

Осы жерде бір ой келеді: «Из-вестия» – «Хабар» газетінің алғаш- қы сандарын тауып, әкелген аза-маттар оның бірінші бетіндегі «хаттаманы» - «Ұран» газеті туралы деректі де көргені анық. Неге ен- деше басылым тарихын бұдан да әрі жылжытып, 1917 жылдан шық-қан «Ұран» газетінен бастамады екен?

Алашорданыңұраны

«Ұран» газеті туралы дерек- терді іздестіре жүріп, КСРО-ның күркіреп тұрған 1950 жылдары «Ұран» газетінің неге «ұмыт қалға-нын» түсіндік. Бар мәселе – «Ұран- ды» ұйымдастырған азаматтардың 1917-1918 жылдары большевик-тік идеяға емес, қазақтың қанына жақын Алаш қозғалысына бүйрек бұрғанында екен.

Әйгілі «қызыл сұңқар» Сәкен Сейфуллин өзінің «Тар жол, тайғақ кешу» атты кітабында сол кезеңде-гі қазақ баспасөзінің тартысы ту-ралы мынадай құнды дерек кел-тіреді:

«...1917-18 жылдарда ...қазақ боль-шевиктері саяси күресті «Алаш- пен» айқасып бастаған еді. ...Се- мейде шыққан «Сарыарқа» мен «Абай» «Алаштың» ордасы болды.

Ақмола губерниясында – Ақмо-лада шыққан «Тіршілік» газеті «Алашты» мінеп, жазып жатты. Ақмола губерниясы Қызылжар қа- ласында «Үш жүз газеті» «Алаш-тың» азбандарын боқтап жат-ты. Ал Ақмола губерниясының бұл екі газетіне де риза болмаған

біраз адамдар – «жасалаштар» Қызылжарда 1918 жылдың жазы- нан бастап «Жас азамат» деген газет шығарып, «Алашты» ұран қылды. «Алашорданы» көтерді.

Торғайдың оқығандары, Қоста-

Бөкей облысына көшуіне байла- нысты «Ұран» газеті Қазан рево- люциясының мұраттарын наси-хаттайды».

Белгілі тарихшы Исатай Кен-жәлиевтің «Ғұмар Қараш» кітабын-

Сағымбай Қозыбаев, Айгүл Рама-занова, Қырықбай Аллаберген шығарған «Әлем баспасөзі тари-хынан» атты оқу құралында (Ал-маты, «Санат», 1998) ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың

P.S. Исатай Кенжәлиев ағамыздың «зерттеушіге қатерлі» деген диагнозы сол заманның көп шындығы дер кезінде не себепті айтылмағандығын дәл түсіндіреді. Әрине, ол үшін ешкімді сынап, кінәлаудың қажеті де жоқ. «Жайық Пресс» ЖШС Мәскеу мен Санкт Петербург мұрағаттарына сұрау салып, «Ұран» газетін іздестіруде. Замана дөңгелегі шыр айналған аласапыран кезеңде Алаш арыста-ры шығарған газеттің дерегі шығып, көшірмесі қолға тиіп жатса, ол жаңалықты да өздеріңізбен бөлісетін боламыз, құрметті оқырман.

найдың, Оралдың «алдыңғы қа-тардағы» оқығандары қосылып, Орынбор қаласындағы «Қазақ» га-зетінің шылауында болды. Бұлар көп жерге – барлық Қазақстанға жөн-жобасын беріп тұрды. «Қазақ» газеті «Алаштың» ұйым ордасы болып тұрды.

Түркістан оқығандары Ташкен-де «Бірлік туы» деген газет шыға- рып, «Алашты» ұран қылып тұр-ды.

Бөкей ордасының біраз оқыған-дары, ақын, молда Қарашұлы бас болып, «Ұран» деген газет шы-ғарып, «Алашорданы» ұран қылып тұрды. Тырбанып бұларға қарсы болған Жақыпұлы Серіктер ғана жүрді.

Қарашұлы Омар «Алаш» ұранын жыр қылып, кітапша жазып шы-ғарды. Ұмытпасам, кітапшасы- ның аты «Терме» еді. Кітапшасын-да Әлекеңді мақтайды... «Ту ұс- таған топтың Әлекең жүр ба-сында. Сұр кепкісі басында; Гим-назистер, студенттер қасын- да...» – дейді. Қазақтың барлық газеттерін мақтайды. Жалғыз «Үш жүз» газетін боқтайды. «Тір- шілік» туралы ептеп, жұмбақ- тап, ноқат қойып жазады».

Көріп отырғанымыздай, «Ұран-ның» ұмытылуы оны ұйымдасты-рушылардың саяси көзқарасына, ұстанған бағытына байланысты болды.

«Зерттеушігеқатерлі...»

«Ұран» газеті туралы кеңірек білгіміз келген үмітіміз әзірге көп нәтиже бермей тұр. Қазақ баспа-сөзінің қалыптасу тарихына ар-налған еңбектерде «Ұран» тура- лы жалпы тізімде айтып кеткені- мен, жеке тоқталмайды. Ғалымдар

басындағы қазақ баспасөзінің та-рихы туралы арнайы бөлім беріл-ген. Алайда 1917-1918 жылдары жарық көрген «Сарыарқа», «Бір-лік туы», «Жас азамат», «Алаш» га- зеттері мен «Абай» журналына то- лығырақ тоқталған авторлар «Ұран» туралы ештеңе жазбаған.

«Қазақ мерзімді баспасөзі: шығу тарихы мен деректік маңызы (ХХ ғ. 20-30 ж.ж.) атты зерттеу еңбегінде (Алматы, «Елтаным», 2011) ғалым Светлана Смағұлова да «Ұран» ту-ралы мүлдем жазбайды.

«Ұран» газетіне қатысты дерек-тер жанама болса да Ғұмар Қараш пен Ғабдолғазиз Мұсағалиевтің өміріне қатысты құжаттарда қам-тылған. «Алаш» қозғалысы» атты (Алматы, 2008) жинақта берілген Ғ.Мұсағалиевтің «1917 жылы Ор-дада «Ұран» аталатын жартылай ресми газет шығарғанын» айтады. «XX ғасырдың басындағы ұлттық демократиялық ағымдағы қазақ зиялыларының бірі Ғабдулғазиз Мұсағалиевтің қызметі» атты ма-қаласында («ҚазҰУ хабаршысы», Заң сериясы, N2 (54). 2010) ғалым Т.Муттайрова былай деп жазады:

«1917 жылдың ақпан айында патша тақтан түсіп, Уақытша үкі- мет құрылғанда, Ғабдулғазиз Мұ- сағалиев шілде айынан бастап, Орал қаласында өзінің әріптес-терімен қосыла отырып, «Ұран» деп аталатын жартылай ресми га- зетті шығарады. Ұлт істері комис-сариатының қазақ бөлімшесінің

да (Исатай Нәсекенұлы, Орал қа- ласы, 2004) «Ұран» газетінің ма-ңында болған тұлғалар туралы мәлімет бар:

«Ғ.Қараш баспа жұмысына да араласады. Әуелі Ғ.Мұсағалиевпен Ордада шығып тұрған «Ұран» га-зетінің ісіне қатысады. 1918 жылы күзде РСФСР Ұлт істері халық ко-миссариаты (ҰІХК) Қазақ бөлімі- нің басшылығымен қазақша-орыс- ша газет-журнал шығару ісі қолға алынады. Мұғалімдер үшін «Мұ-ғалім» журналын дайындауға кірі-седі. Әр жерден араб әріптерін, баспахана станогын т.б. жабды- ғын тауып әкелу, полиграфия ма- манын табуда Ғ.Қараш тәжіри-бесі пайдаланылды. ҰІХК-ның қа- зақ бөлімі үгіт-насихат жұмысын жүргізу үшін көрнекі қайраткер-лердің еңбектерін қазақ тілінде шығаруға аудармашылар комис-сиясын құрады. Оған С.Меңдешев, Ғ.Қараш, Х.Есенбаев, Т.Сафиев, Ғ.Мұ- сағалиев т.б. кіреді. Қазақта бол-маған аударма жұмысы баста-лады. Бұл кезде Ғұмар жұмыс-басты хәлде болады. «Алашқа» деген өлеңі Семейдегі «Сарыарқа» газетінде 1918 жылғы 22 қаңтар-да жарияланады. «Алаш азамат- тарына» деген өлеңі Ордадағы «Ұран» газетіне шығады. Бұны зерттеген Қазақ ССР Ғылым ака-демиясының ғылыми қызметкері Мұстафа Исмағұловтың ең бол- маса бір тарихи мақала жазбаға-ны өкінішті. Әрине, кезең тарихы ауыр, зерттеушіге қатерлі де еді...»

Сол жылдардағы баспахана

елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың баста-

масымен өмірге келген «Жұмыспен қамту - 2020»

бағдарламасы арманын құр «әлдилеп», дәрменсіз

отырған талай жанның жолын ашып, өз кәсібін

өрістетуге мүмкіндік туғызды. Жанақовтар от-

басы жұмыссыз қалып, қол қусырып отырмағанмен,

осы бағдарламаның көмек-қолдауымен өздерінің отбасылық шаруасын

күрлетіп, кәсіпкерлік жолы-на түсті. Отағасы Жексемал

құқық қорғау саласында еңбек етіп, зейнеткерлікке шықты. Отанасы Эльмира

біраз жыл кәсіпкерлік сала-сында тер төкті.

Эльмира Нұрмұханқызы үсті-міздегі жылы «Жұмыспен қамту - 2020» бағдарламасы аясында 1,3 млн. теңгенің шағын несие-сіне қол жеткізді. Сөйтіп, бұл от-басы Бірлік ауылының Деркөл өзені бетінен жер алып, бау-бақ-ша екті. – Бизнес жоспарымыз бойынша алған қаржының 250 мы-ңын бақша егуге жұмсадық. Бұған дейін де осы жерде картоп егетін едік. Биыл мемлекеттік қолдау-дың арқасында егістік көлемін 1 гектарға ұлғайттық. Өнім жаман емес. Әр түптен онның үстінде картоп беріп тұр. Әзірге картопты қазған жоқпыз. 40 тоннаға дейін өнім алармыз деп отырмыз. Негізгі мақсат – жергілікті өніммен аудан тұрғындарын қамтамасыз етуге үлес қосу, - дейді бағбан Эльмира Жанақова.

Біз атыз басынан картоптан басқа қарбыз, жүгері, асқабақ, қы-зылша, қызанақ, сәбіз және өзге де екпелерді көріп қалдық.

- Біз несие алып отырған «Жұмыспен қамту - 2020» бағдар-ламасы өте тиімді. Біріншіден, не-

сие өте төмен пайызбен беріледі, екіншіден, несиені кері қайтаруда 18 айлық демалысы бар. Жеңіл несиеге қол жеткізген соң, жұмыс та алға жүре бастады. Бақшада қазір 5 адам жұмыс істеп жатыр. Олардың жалақысының 50%-ын жұмыспен қамту орталығы төлей-ді. Міне, мемлекет тарапынан халыққа беріліп жатқан нақты кө-мек деп осыны айт. Жаңағы айтып өткен жұмысшылардың үшеуін тұрақты жұмысқа алып қаламын деп отырмын, - дейді Эльмира Нұрмұханқызы.

Отбасы үкіметтен алған жеңіл несиенің қалғанына бизнес жос-парына сәйкес мал сатып алды. Негізінен сиыр өсіруді көздеп отыр. 11 сиыр (баспақ) сатып алып-ты. Отағасы Жексемал қазір қысқы мал азығын қызу қамдауда.

– 155 гектардай жер алдық. Бұ-рын техникамен шөп шауып көр-меген соң, аздаған қиындықтар бар. Бірақ алғашқы кездегідей емес, төселіп қалдық. Шөп шабу науқаны біткенше кәсіби трак-торшы болмағаныммен, өзіме керекті мал азығын қамдайтын

тәжірибе жинайтын сияқтымын, - дейді ол.

Олар жаңа орынға әлі үй са-лып үлгермеген. Кішілеу етіп жазғы баспана тұрғызған. Алдағы уақытта Деркөлдің жағасынан үй салып, электр желісін жүргізуді ойластыруда. – Істі бастаған соң аяғына дейін жеткізу керек деп есептеймін. Осы жерден үй салып, мал басын өсіріп, тұрақтап жұмыс жасағымыз келеді. Қазір тырба-нып тірлік еткен адамды мемле-кет далада қалдырып жатқан жоқ. Сонымен бірге алдағы уақытта «Сыбаға» бағдарламасына қол созып көрмекпіз. Ол жүзеге асып кеткен жағдайда мал басын асыл-дандыру да ойда бар. Елбасының өзі асыл тұқымды мал өсіруді құптап отырғанда, біз де елдің аза-маты ретінде бұл бастамаға үлес қосуымыз керек деп есептейміз, - деді Эльмира.

Сөз етіп отырған отбасы мү-шелерінің еңбекке деген құлшы-ныстарына қарап риза болдық.

Думан ҒАЗЕЗ,Тасқала ауданы

Шаруасы күрленген отбасы

Самараныңстаногы

- Өзім ауылда туып-өстім. Кейін шопан болып 6 жыл жұмыс жа-садым. Механизатор болып трак-тор да жүргіздім. Қазір ағаш ше-берімін, - деп чапаевтық Елеген Усахов өзінің Самара қаласынан сатып алған ағаш өңдейтін ста-ногын көруге шақырды. Жаңадан ағаш өңдеуге арнап салынған кең сарайда іске қосуға әзірлеп жатқан станогы «Корвет-322» аталады екен.

- Осы ағаш өңдейтін құрал Орал қаласында 315 мың теңге болса, Самарада біздің теңгемен 165 мың тұрады. Көп арзан еке-нін көріп тұрсыз. Бұрынғы ескі станогым да бар. Ол тек ағаш ті-луге арналса, жаңа станокпен әр түрлі бұрыштар шығару, есікке өрнек салу, жұмырлау т.б. қара-ғайды қалауыма сай қия аламын, - дейді шебер.

Елеген өзінің Отан алдындағы азаматтық борышын Мәскеу қаласында атқарыпты. Құрылыс батальонында жұмыс істеген. Әйгілі «Останкино» телемұнара-сы түбіндегі Лужники спорттық кешенінде, сондай-ақ Отряд-ный көшесіндегі 16-24 қабатты тұрғын үйлерді қалауда болған. Мұның өзі жас жігіттің құрылыс саласындағы білігін толықтыруға өз себін тигізген. 2007-2009 жыл-дары Чапаевтағы №1 орта мек-

тепте жұмыс жасап, жас ұрпақ-ты еңбекке тәрбиелеуде де өзіндік қолтаңбасы қалыптасты. Мектептердегі алғашқы жылы-жайлардың өмірге келуіне өз қо-лымен үлес қосты.

- Үйімді 3 рет кепілге қойып, несие алдым. Басында 250 мың, кейін 450 мың, соңынан 1 млн. теңге ақша алып, шағын бизнесті дамытуға иек артып отырмын. Осының арқасында үйге газ, су кіргіздім. Сөйтіп, қазір өзің көрген ұзын қарағайларды қы-сы-жазы тіліп, өңдеуге лайықтап, техникалық талаптарға сай са-рай салып алдым. Оған есік, терезе, төбелік құрылыстық қажеттіктерді өзім дайында-дым. Қарағайды Чапаевтағы «Нұр-ғасыр» ЖШС-дан аламын. Менің қолымнан үйге есік, тере-зе, балаға бесік жасау да келеді. Моншаға, сарайларға да қажетті жабдықтар істеймін. Бағасы келісімді. Болашақта қазақтың домбырасын, жылқышыларға ер, доға жасауға да машықтанбақ-пын. Шағын бизнестің берері көп, - дейді ағаштан түйін түйген шебер.

Тілес ЖАЗЫҚБАЙ,Ақжайық ауданы

Суретті түсірген автор

Ауыл-АймАҚБейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл12 [email protected]

Таразы туғалы денеңді тітіркендірген таңғы суық күз маусымы келгенін сез-діріп-ақ тұр. Малды ауыл-да алдағы қысқы кезеңге қамданыс енді бұрынғыдан бетер қыза түскен. «Қыс-тың қамы – қазірден» деп мал қыстату науқанына дайындықты жаз шығы-сымен қолға алған Аңқаты ауылдық округіндегілер осыған дейін біраз істі тындырып та үлгерді. Мал-шылар қыстаққа кіретін мал қоңын көтеру мақса-тында жайлауда өріс мүм-кіндігін тиімді пайдалану-ға тер төкті. Әсіресе, бұл

іске округтегі 11 шаруа қожалығында айрықша кө-ңіл бөлінді. Жоспарлы 830 сиырды қолдан ұрықтанды-ру дер кезінде іске асты. 600 жылқыға таңба басу жұмысы да тиісінше атқа-рылуда.

Шаруа қожалықтары ие-лігінде 7928 гектар егіс бар. 1482 гектар жердегі қара бидай жинауды шілденің алғашқы күндерінен баста-ған «Айсұлу» шаруа қожалы-ғының диқандары сапалы өнім алуға қол жеткізді.

Округ бойынша малдың қысқы қамы үшін 6508 тон-на пішен дайындау жос-

парланған. Бұл меже де мәреге жетті. Осы орайда атап айтар бір жайт – мұнда жеке тұрғындарға шөп сату бағасын көтермеуге баса назар аударылған. Әр арбаның шөп құны 20 мың теңгеден аспауы сондықтан.

Қысқы мал орындарын жөндеу ісі де ойдағыдай. Қора-қопсылар көң-қоқыс-тан дер кезінде тазартылып, суық түспей толық дайын-дап қоюға күш салынуда.

Мұхамбет МЕРҒАЛИҰЛЫ,Теректі ауданы

Шашыраңқы бұлтты шапағымен шанши көтерілген күн көзі ауыл-аймақты алтын нұрға бөлегендей.

малды ауылдағы қамданысардагер журналист

туған жерінде болдыЖақында ардагер журналист

Амангелді Ақмурзин өзінің туған жері Жалпақталға ат басын тіреп, өзі оқыған, қазіргі Жалпақтал агроколледжінде мектеп оқушыларымен, ұстаздарымен жүздесті.

Келесі күні осындай кездесу Қазталов ауылында болды. Аудандық кітапханада жерлес ағамыз сиясы әлі кеуіп үлгермеген “Плата” кітабының мән-мазмұнына, оның жастарға берер тәлім-тәрбиесіне тоқталып, әңгімеледі.

Кездесуде сөз алған еңбек ардагері Есімхан Меңешев, ауылдастары Сәрсенбі Бектеміров, Миржан Қарабалин, редакция қызметкерлері Серік Жұмағалиев, Гүлфия Көшбаева қаламгердің журналистика саласындағы еңбектерін айтып, сонымен

қатар алдағы шығармашылық жұмыстары-на табыстар тіледі. Кездесу соңында жерлес қаламгерге ауданымыз туралы естелік кітап табыс етілді. Ардагер журналист аудандық мұражай жәдігерлерімен танысты.

Нұрбек ОРАЗАЕВ,Қазталов ауданы

Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл[email protected] 13шАңыРАҚ

Некеге немқұрайлы қарамайық!

Алдымен ауылдың бір-екі жасына осы сауалды қойға-нымда, айтатын жауаптары «өзгені сүйіп қалыпты». Бұл нақты дәлел емес екенін білсе де, өзінің отын өшіріп, өзгемен қол ұстасып кететіндер де бар екенін білдіреді. Ғаламтор-дағы әлеуметтік желілерде желіккен жастардың осындай қателіктерге бой алдырып, өз болашағына немқұрайлы қарауы олардың әлсіздігі ме деп қаласың?! Бұл еліміз-дің демографиялық өсімінің кемуі, тастанды, жетім бала-лар санының артуы сынды күрделі мәселелерге әкеліп

Қазақ халқы ежелден некені киелі санаған. Қызды тәрбиелі отбасыларға тұрмысқа беруге, баласын текті отбасының қызына үйлендіруге талпынған. бұл біздің халқымыздың текті халық екенін білдірсе керек. бүгінде заман өзгерді, ал неке жайының халі нешік? Аудандық әділет бөлімінің берген ақпаратына сүйенсек, қоғамда ақыл тоқтататын жасқа жетіп, некеге отырып, ажырасып жатқандар саны артып отыр. бұл қоғамның өзекті мәселесі десек, «ажырасуға негізгі себеп не?» деген сауалға жауап іздеп көрдік.

Иә, қашанда

қазақ халқы

ата-анасын

құрмет тұтып,

оларға әрдайым

ілтипатпен,

сыпайылықпен

қараған.

баласының

әкеге қайы-

рымды, ме-

йірімді болуы

туралы Пайғам-

барымыз өзінің

хадистерінде де

айтып кеткен.

Осы мақаланы жазуға негіз болған, көзге түскен бір жайт,

әрбір апта сайын моншаға барып жүргенде маған жағымды әсер ет-кені бар. Адами құндылықтар ара-мыздан алыстай бастаған заманда күнделікті өмірде байқала бермейтін, үлгі боларлық әрбір жақсы қарым-қатынасқа назар аударғанымыз орын-ды. Балаларын қасына ертіп, жуын-дырып жүрген әкені жиі көресің, ал үлкенге құрмет көрсетіп, кәрі әкесін моншаға әкеліп, балаша шомылдырып жүрген ұлды көргенде амалсыз көңіл аударасың. Себебі мұндай жайт сирек кездеседі. Апта сайын бармай қалсақ, денемiз iздеп тұратын, шыққаннан соң рақат бiр сезiмдi бастан кешiрер монша ауылдық жерде адамдардың кездесетін орны да сияқты. Әкелі-балалы Отаровтарды сол моншада кездестіресің, әңгіме-дүкен құрасың, Қанат Отаров пен тоқсанға жақындаған әкесі Шәкір туралы көп айтуға болады. Шәкір атамыз - атакәсіптің майталма-ны, ауданның атақты шопандарының бірі. Қанат әкенің аялы алақанында өсіп, есейіп ер жетті. Сондай-ақ ата-ананың көңілін тауып, айтқан ақылын тыңдап, әкесінің қарамағында көмекші болып қой да бақты. Жасы-нан әкесімен өмір түйткілдерін бірге көрді. Енді, міне, қартайған әкесіне құрмет көрсету өзінің парызы және міндеті деп санайды. Әкесінің ақ ба-тасына бөлену деген осы болса керек. Жүрегінде иманы жоқ ұл-қыздарымыз әкеге қарсы сөз айтпақ тұрмақ, беті-

“атаңа не істесең, алдыңа сол келеді”

Қыз – болашақ жар, болашақ ана. ең бірінші

тазалық пен тәрбиенің нәрі ана сүтімен балаға

дариды. Ана әңгімесімен, ертегілерімен бала

жарық дүниемен таны-сады.

Жарық дүниеге көрінген сәбиді қоршаған ортамен қауыштырып, ұяда қанатын қатайтатын – ана. Ана – үйдің берекесі, қыз баланың өнегесі, шаруаның несібесі. Ананың көзінен нұр төгіліп, жан-жағы-на шуағын төгеді. Сондықтан халқымыз қыз тәрбиесіне ерекше көңіл бөлген, оны жан-ұяның, сол әулеттің айнасы ретінде көрген.

«Қызға қырық үйден тыю, ұлға отыз үйден тыю». Халқы-мыздың тәрбиелік құралдары-ның күнделікті қолданылатын үлгі-өнеге түрлерінің бірі – тыйым. Бұл - балалар мен жастарды жаман әдеттерден сақтандырып, жақсылыққа бе-йімдеуден шыққан педагоги-калық ұғым. Осы арқылы олар әркімді теріс мінез, орынсыз қимылдардан сақтандырып отырған. Қыз дүниеге кел-се, үйімізге береке келді деп қуанатын болған. Халқымыз қызды көзінің қарашығындай көріп, асыл затындай қадір-леген. Сондықтан да келін

түсіруге, қыз таңдауға келген-де жақсы отбасымен, қадірлі адаммен, тек-ті жермен құдаласуға тырысқан.

Қазақ халқының салт-дәстүрі бойын-ша, бір атадан тарай-тын (бір рудан) қыз бен жігіт арасындағы туыстық (руластық) қарым-қатынас жеті атадан асуға тиісті. Тіпті бұрын да, қазір де бір рудың көпте-ген қыз бен жігіті бірін-бірі туыс санап, үйлене бермейді. Қазақтың жақ-сы-жайсаңдары ұ р п а ғ ы н жақсарту, қа-нын бұзбау үшін ұлын тек-ті жердің қызына үйлендіруді мақсат тұтқан. Соған сәйкес халық арасында мынандай сөздер бар:

Тегіне қарап қызын ал, Соғуына қарап қару ас.Көріп алған көріктіден, Көрмей алған текті артық.Аяғын көріп асын іш, Шешесін көріп қызын ал.Атақты Шал ақын өзінің үй-

лену туралы ойын өлеңмен былайша өрнектеген:

«Әйел алсаң,қарап ал ақылдысын,

Ол сенің ақыреттікжақын кісің».

Иә, әйелдің ашуланшақ емес, ақылды болғаны – шаңы-рақтың бақыты.

«Әйелің жақсы болса, бірін-ші – иманың, екінші – жиғаның, үшінші – ырысыңның тұрағы» деген екен бұрынғылар. Жан мен тән тазалығының жемісі – өнегелі ұрпақ. Иманымыз, жиғанымыз түгел болсын десек, қыздарымызды ата-бабаның даналығына лайық тәрбиелейік.

Гүлсая ӨТЕГЕНОВА,Орал қаласы

соқтыратыны анық. Сала мамандарының мәліметіне қарағанда, ажырасуға тағы бір себеп әлеуметтік жағдай-дан туындайтын түрлі мә-селелер болып отыр. Бұл азаматтардың белгілі бір деңгейде жауапкершілігінің төмендігін аңғартады. Ажы-расу көп болған сайын бала туу да аз. Көптеген әйел мен еркек ажырасқаннан кейін біраз уақыт немесе өмір бойы жалғыз басты болып қалады. Мұның салдары-нан бірінші кезекте балалар зиян шегетіндігін ұмытпаған жөн.

Әділет бөлімінің мәліметі-не қарағанда, Зеленов ауда-ны бойынша 2013 жылы 159 жас некеге тұруға өтініш біл-дірген болса, жыл басынан бері 99 неке бұзу ісі тіркеліп отыр. Яғни ажырасу көрсет-кіші облыстың өзге аудандар-мен салыстырғанда жоғары. Азаматтардың некеге тұру жасы орташа есеппен 22-23 жас болса, неке бұзатындар 35-37 жастағыларды құрайды екен.

Отбасы мемлекеттің не-гізгі байлығы десек, ұлт тіз-гінін ұстар ертеңгі ұрпақ мәселесіне салғырт қарамай, маңызды қадамға барарда «он рет өлшеп, бір рет пішіп» ба-рып қадам жасауды есімізден шығармайық.

Надежда ЕСЕТОВА,Зеленов ауданы

алғаның жақсы болса...нен алып, жаға жыртысуға дейін барып жүргендері жасырын емес. Мұндайда дана халқымыз: «Үміт күткен ұл оңбаған болып кетсе, әке сорлы» де-мей ме? “Жас кезіңде көрген бейнетің ағып түскен сумен тең, қартайғанда көрген бейнетің езіп ішкен умен тең” деп отырушы еді бұрынғылар. Әкені асқар тауға теңеген қазақ осындай ата-лы сөзді тегін айтпаса керек-ті.

Қанатты әңгімеге тартып, әкесінің көңіл күйін сұрағанымызда, “Кезінде атам Отарды да мектепте оқып жүрген шағымда моншаға түсіретін едім”, - деген сөзі табиғи қалыпта шын ни-етімен айтылды. Міне, қарапайым еңбек адамдарының бейнесі бүгінгі ұрпаққа үлгі болуға лайық. Қартайып, күш-қуаты кеткен кездегі ата-анаға көрсетілген қызметі мәңгілікте жән-натқа кіруге лайық жан екенін еске салу артықтық етпес. Себебі олар қартайған шағында кішкентай бала секілді бо-лып қалады емес пе?! Өздігінен жү-ріп-тұруы, тамақтануы, киінуі қиын-дайды. Сондықтан осы кезде оларды бала көңілін аулағандай көңілін аулап, қамқорлық ету керек.

Пайғамбарымыз: «Ата-аналарыңа жақсылық жасаңдар, балаларың да сендерге жақсылық жасайтын бола-ды. Сіздің мейірімдерге толы көзқа-расыңыздың өзі – жақсылық» деген. Мұны қазақ бір сөзбен: “Атаңа не істесең, алдыңа сол келеді” дейді.

Уәлиолла ӘБІШЕВ, Қазталов ауданы

Сапа мен қолжетімділік – біздің жетістігіміз!

3 жыл немесе 100 000 км кепілдік Біз қуана ұсынамыз:

жылға бөліп төлеу және үстемесіз

Жедел желі: 8 800 070 44 04 Қазақстан бойынша кез келгентелефоннан қоңырау шалу тегін

Орал қ., 4-шағынаудан, 28-үй, «CAR CITY URAL» ғимараты,тел./факс: 8 (7112) 22-65-22, 8 701 376 88 66, 8 702 790 59 12, 8 701 383 06 86.

www.uzdaewoo.kz

ӘлеумеТБейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

[email protected]

«Нұр Отан» партиясы төраға- сының бірінші орынбасары Ба-уыржан Байбек семинардың ашы-лу салтанатында қатысушылар- ды «Нұр Отанның» «Қазақстан-2050» стратегиясын жүзеге асыру жолындағы жаңа мақсаттары- мен, сонымен қатар партияның болашақтағы мемлекет дамуын-дағы рөлін, Тәуелсіздік жолында қалыптасқан, уақытпен тексеріл-ген басты құндылықтарын айқын- дайтын саяси доктрина жобасы-ның негізгі бағыттарымен таныс-тырды. Доктрина партия мүше- лерін Елбасы ұстанған Мемле- кеттік бағытты тұрақты әрі мыз-ғымас етуге біріктіреді.

«Стратегиялық маңызы бар осы құжатта билеуші партия мис-

болашаққа БАғдАР БеРеР ҚұЖАТ

Таяуда Ақтөбе қаласында өткен семинар-кеңесте «Нұр Отан» пар-тиясы басшылары мен Парламент депутаттарының, аймақтардағы

партия филиалдары төрағаларының бірінші орынбасарла-ры мен бөлім меңгерушілерінің қатысуымен партияның XV съезінде қабылдануы жоспарланған жаңа саяси доктрина жобасы талқыланды.

сиясы мен Елбасының мемле-кеттік саясатының жетістіктерін қамтамасыз ететін құндылықтары қарастырылған», – деп атап өтті Б.Байбек.

Доктринада партияның әлеу- меттік саясатының негізі өмір са- пасының әлемдік стандарттарына сай азаматтарды әлеуметтік қыз-меттердің базалық қоржынымен қамтамасыз етуге негізделген: са- палы білім, денсаулық сақтау, та-за ауыз су, лайықты зейнетақы және экологиялық қолайлы өмір жағдайы деп көрсетілген. «Нұр Отан» партиясы өз доктринасын- да әрбір азамат үшін әлеуметтік берік кепілдіктері бар экономи-калық гүлденген мемлекетті құ- руға бет алған бағыт-бағдары

бұлжымайтындығын мәлімдейді. Партияның миссиясы – дамудың эволюциялық жолын қамтама- сыз ету, өркендеген, бәсекеге қабілетті және әлеуметтік бағыт-бағдары бар мемлекетті құру.

Семинар-кеңестің екінші бө-лімінде «Нұр Отан» партиясы хатшысының міндетін атқарушы Б.Берсебаев сөз алып, партияның жаңа даму кезеңіне аяқ басқаны, электронды партия жүйесінің құ-рылымы, ішкіпартиялық жұмыс-тарды сапалы жүргізуі туралы айтып өтті. Семинар-кеңес жұмы-сы «Медиа жоспарлау», «БАҚ-пен жұмыс» атты тренингпен аяқтал-ды. Тренинг барысында қоғамдық-саяси жұмыстарды бұқараға таны- тудағы бұқаралық ақпарат құрал-дарының рөлі айқындалды.

Аталмыш семинар-кеңес жұмы-сы аймақтарда доктрина жобасын талқылауға арналған партия кон-ференцияларымен жалғаспақ.

Гауһар ШАЙХИНИяЗОВА,«Нұр Отан» ХДП облыстық

филиалының бөлім меңгерушісі

Қойсын Дауылбайқызы Бөкей ордасы ауданы ның Мешітқұм ауылын-

да 1931 жылы дүниеге келген. Оның балғын балалық шағы бал жалатпаған. Қиындықты көп көріп, ширығып өсті. Аудан ор-

Отбасындағы дана ана-лар – ұрпақтың ұлағатты өсуіне мықты діңгек, ұйытқы. Солардың қа-тарына Қойсын Дауыл-байқызы Әжіғұлкелінін қосқан жөн.

ақылман анаталығындағы орта мектепті тә-мамдап, Мешітқұм ауылындағы бастауыш мектепке мұғалім болып орналасты. Осы мектеп- те қызмет істеп жүріп, болашақ жан серігі Мұхтар Әжіғұлұлы- мен танысқан. Осы таныстық уа-қыт өткен соң үлкен махаббат- қа айналып, 1950 жылы олар бас қосты. Сөйтіп, 62 жыл бо-йы бірге ұзақ әрі айшықты да қызықты тұрмыс кешті. Қойсын-ның өмірлік серігі Мұхтар – Ұлы Отан соғысының ардагері, до- ғарыстағы полковник. 40 жыл бойы партия, кеңес, кәсіподақ органдарында басшылық қыз-метте болып, жемісті еңбек етіп, игілігін көруде. Бөкей ордасы, Сырым аудандарының құрметті азаматы.

Қойсын келін болып түскен күннен бастап, шын мәнінде үй- дің берекелі тұлғасы, отбасы-ның көркіне айналды. Ол жай-лы Мұхтар ағай былай дейді: «Қойсын - мінезге бай, өз пікірі-не, ісіне берік, әр нәрсеге елік-темейтін, байсалды да кең пейіл жар».

1950 жылдардан бастап Жым-питы, Қаратөбе аудандарының бастауыш кластарында мұғалім болды. Мұхтар ағай отбасымен Оралға көшіп келгенде, ұлағат- ты ұстаз С.Сейфуллин атында- ғы №11 мектепте 1972-1977 жыл- дары бізге тәрбиеші болды. «Ұстаздық қылған жалықпас үйретуден балаға» – деп ұлы Абай айтқандай, ерінбей, жа-лықпай, бар білгенін үйретті. Жылы жүзінен мейірім шуа-ғы төгіліп тұратын. Айтар сө- зін жаймен түсіндіретін, ешуа-қытта дауыс көтермейтін еді. Үйден алыста жүрген кезіміз- де туған анамыздай қамқорлай-тын. Әсіресе, интернатта кешкі тамақ ерте ішіледі, жатқанша қарнымыз ашады. Сол кезде апай үйден тамақ дайындап әкеледі. Кей кезде киімі жүдеу

балаларға, қыздарға үйінен киім-кешек әкеп беретін. Біз онымен емін-еркін сырласатынбыз, бола-шақ арманымызды айтатын едік. Бізге ең бастысы - білім алу керек екенін ескертетін. Қыз балаға тән кішіпейіл, үлкенді сыйлауды, ілти-патты, қамқоршы, мейірімді болуды үйретті. Оның тәрбиесімен білімді де мейірімді болдық. Бос уақытта кесте тігу, тоқуды үйрендік. Осы тамаша адам ұжым арасында өте мәдениетті, беделді, сыйлы мінезі-мен есте қалды. Жұмсақ мінезді, кішіпейіл, мейірімді жан еді.

Мектеп бітіргенімізге 35 жыл толғанын былтыр 26 шілдеде бірге тойладық. Сол кезде Қойсын апай мен Мұхтар ағай төрде жарқырап, көтеріңкі көңіл күймен, жайда-ры қалыпта жарқырап, күлімдеп отырды. Сол бейнесі есімізде мәң-гі сақталады.

Қойсын апай, аяулы ұстазымыз!Өтіпті-ау өзіңізбен қыс-жазымыз.Есіміңіз мәңгі бақи сақталады.Өтсе-дағы арадан жылдарымыз!Топырағың торқа болсын, аяулы ана!Артта қалған ұрпағың сізге риза.Жаныңыз жәннатта бола көрсінЖаратқан Аллам өзі қолдап қана.Міне, аяулы ұстаз Қойсын ана-

мыздың өмірден кеткеніне де жыл толыпты. Ұстаз өмірден кетсе де, берген тәрбиесі, айтқан ақыл- ойы, аналық жылуының сезімі еш- уақытта ұмытылмайды. Жарқыра- ған әдемі, көрікті жүзін сағына еске алып, айтып отырамыз.

Сәуле БИМАҒАМБЕТОВА,Дариға ӘБДІРАХМАНОВА,

С.Сейфуллин атындағы №11 мектептің 1977 жылғы

түлектері

«Көлбеп жатыр көз алдымда маң дала, Пенделерге қарайтындай паңдана.Әкем күйеу, анам келін болған жер, Сағындым ғой атамекен, Жаң-

ғала!» – деп ақын алдымен сиясы кеппеген жаңа өлеңімен атамеке-ніне сағынышын жеткізді. Ақынға өмірі мен шығармашылығына қа-тысты сұрақтар қарша борады.

– Әке-шешем жаңақалалық еке-нін өлеңімнен білдіңіздер. Олар «Айдархан» кеңшарында тұрды. Ата-анам отбасын құрғаннан ке-йін Тасқалаға жер аударылып кө-шіпті. Мен 1940 жылы Тасқалада дүниеге келіппін. Орта мектепті бітіргеннен кейін еңбек жолым-ды ұжымшардың елді мекенінде кітапхана меңгерушісі болып бас-тадым. Бір жыл ішінде бар кітапты оқып тауыстым. Кітапты оқимын да ойға қаламын. Шығармашылы-ғыма осы себеп болды. Аудандық, облыстық газеттерге мақала мен өлең жіберіп тұрдым. Бірі басылды, бірі басылған жоқ. Әйтеуір, жазу-ға әуестік сол кезден басталды. 1961 жылы Орал пединститутына оқуға түстім. Үш айдан соң әскер

ақынмен Жүздесу

Жаңақаладағы «Ауданаралық сауықтыру ауруханасы» оңалту орталығында Қазақстан Жазу-шылар одағының мүшесі, ақын Айтқали Нәріковпен кездесу кеші өтті.

қатарына алынып, оқуды тек 1964 жылы жалғастыра алдым. 1970 жылы «Көкмайса», содан соң «Жү- рек толқындары», «Самал», «Са-ғыныш» атты кітаптарым жарық көрді. Қазір кітабымның саны 20-ға жетті. Оқу орнын бітіргеннен кейін «Орал өңірі» газетінде журналист, облыстық телеарнада редактор болып жасап, зейнеткерлікке шық- тым, – деп ақын өмір жолынан сыр шертті. Ол сөз арасында оқырманын маржан жырларымен сусындатуды да ұмытпады.

Кеш көрермендерінің дені қа- риялар еді. Жасы шамалас болған-дықтан, олар ақынның жанын жақ-сы ұқты. «Немере» деген өлеңінде ақын:

«Тіл жетпесе, қас-қабақпен ымдайды,Анау-мынау сылтауыңды «ұрмайды».Көңіліне жақпай қалса бір ісің, Тегін жатқан «насыбайын» бұл-

дайды», – деп немеренің бал қы-

лықтарын езу тарттыра сипаттады. «Күні кеше жан жүйемді қозғаған, Алыс тартып бара жатыр өз балам.Жаным қазір немеремнің үстінде,Әсер етпес енді басқа сөз ма-

ған» деп, барлық қарияның ба-сынан кешетін жағдайды дөп бас-қан ақын селт еткізбей қоймады. Ақын өлеңдері арқылы адам пси-хологиясын ашты. Сондықтан да өлеңдері тыңдарман жүрегіне жол тауып жатты. Кештің көркем өтуіне оның замандасы, ем алушы Каспи Жахатов, термеші Сұңғат Жанаев атсалысты. Кешті қоры- тындылаған орталықтың дирек- торы А.Досалиев оған сый-сияпат көрсетіп, қолтаңбасы қалдырыл-ған кітаптарды кітапхана қорына қабылдап алды.

Меңтай БЕкТҰРСЫНОВА,Жаңақала ауданы

Алғыс айтамын

Жүрегіме ота жасалғанын білмей де қалыппын. Екі күннен кейін палатаға келіп, «Апа, қалайсыз? Сіз отадан сәтті өттіңіз» дегенде, кеудемнің қуысындағы жұдырықтай ғана жүрегіме жан кіргізген Талғат балама алғысымды сөзбен айтып жеткізе алмадым. Білікті маман Талғат балама жемісті еңбек, ұзақ ғұмыр тілеймін. Онымен қызметтес медбикелерге де ризашылығымды білдіремін.

Бәтима ЗИНУРАЙҚЫЗЫ,зейнеткер,

Орал қаласы

Инфаркт алып, облыстық кардиология орталы-ғының хирургия бөліміне «Жедел жәрдем» көмегімен келіп түскен едім. Онда кардиохирург Талғат Ғұсманов-тың қабылдауында болдым.


[email protected]

мӘселе

Мемлекет тарапынан көрсетілген осындай қамқорлықты тиімді

пайдаланған кәсіпкерлердің бір- қатары бүгінде аяғынан тік тұрып, шаруаларын бірыңғайлап алды. Үкімет қолдауына жауап ретінде олар өздері құрған серіктестік пен кәсіпорындарға жергілікті тұр- ғындарды жұмысқа тартып, елде-гі жұмыссыздардың санын азай- туға атсалысты. Олар, бір жағы-нан, өздері өндірген өнімдерін ха- лыққа кеңінен тарату арқылы са-лық түсімінің көлемін ұлғайтса, екіншіден, отандық тауар өндірісін дамытуға үлкен үлес қосуда.

Адал еңбектің арқасында өзде- рін де, өзгелерді де ризалап жүр-ген кәсіпкерлер елімізде жетіп ар- тылады. Бірақ, өкінішке орай, кә-сіпкерлердің бәрі бірдей ондай емес болып шықты. Олардың ара- сында жалған кәсіпкерлікпен ай- налысып, көп ақша тауып жүрген-дері де, мемлекет тарапынан көр- сетілген қамқорлықты тек өз мақ-саттарына бұрып алып, қоғамға зиянын тигізіп жүргендері де бар екен.

Жалған кәсіпкерліктің эконо-микалық қылмыстың бір түрі еке- ні белгілі. Ал экономикалық қыл-мыс мемлекеттің дамуына кедер- гі келтіреді. Өкінішке орай, бүгін- де қылмыстың тап осы түрі кәсіп-керлер арасында жиі болмаса да, ішінара кездесіп қалады.

Жарты жылда 17 жалған кәсіпкер...

Мысалы, қалалық салық бас-қармасы қызметкерлерінің мәлім-деуінше, басқарма бойынша ағым-дағы жылдың 1 шілдесіне дейін 17 адам жалған кәсіпкер ретінде тіркелген. Олар салықтан жалта- ру арқылы мемлекетке ҚҚС бо-йынша 2 326 795,9 мың теңге мөл- шерінде зиян келтірген. Жасы-рын жолмен пайда тапқысы кел- гендер тек биыл ғана пайда бо-лып отырған жоқ, олар ел аума- ғында бұдан бұрын да жиі болма-ғанымен, анда-санда бір төбе көр-сетіп қояды. Соның өзінде жал- ған кәсіпкерлерден келетін зиян шаш етектен. Мысалы, 2005-2009 жылдар аралығында жалған кә- сіпкерлікпен айналысқан И.Га-лаган дейтін азамат мемлекетке 491,6 млн. астам теңгеге зиян кел-тірсе, тағы бір жалған кәсіпкер «Стройэкспорт» ЖК жетекшісі

Ел Үкіметі шағын және орта бизнесті қолдау бағытында ауқымды жұмыс жасады. Атап айтқанда, елімізде кәсіпкерлікті қолдаудың нормативтік-құқықтық базасы қалыптастырылды, бизнесті тексеруге бірнеше мәрте морато-рий жарияланды. Дағдарысқа қарсы мемлекеттік бағдарлама шеңберінде кәсіпкерлікті несиелеуге қомақты қаржы бөлінді. Салықтық жүктеме төмендетіліп, салық салудың жеңілдетілген жүйесімен жұмыс істейтін кәсіпкерлерге қолдау көрсетілді.

Айша ӨТЕБӘЛІ,«Орал өңірі»

кӘсіПкеР... А.Килимов мемлекетке 238,5 млн. жуық теңге көлемінде зардап шек-тірді. Бұлар жалған құжат жасау арқылы мол пайда табуды көзде-ген. Олардың қылмысты істерін сот анықтап, кінәларын мойнына қойды. Сөйтіп, жоғарыда есімде- рі аталған айлакер кәсіпкерлер «ішкен-жегендерін» қайта «құсуға» мәжбүр болды.

Облыстық экономикалық қыл- мысқа және сыбайлас жемқор-лыққа қарсы күрес департаменті-нің өкілдері берген мәлімет те осыған ұқсас. Олардың айтуын- ша, 2011 жылы белгісіз біреулер «СДО-Силикат» ЖШС атынан мұ-най өнімдерін алу және оны тара- ту бағытында жалған кәсіпкер- лікпен айналысып, мемлекетке 105 миллион теңге көлемінде зиян келтірген. Бұдан басқа «Строй-ком-К» ЖШС атынан әрекет жаса-ған белгісіз тұлғалар да есеп құ-жаттарын жалған жасау арқылы әріптес мекемелерінің салықты тиісті мөлшерде төлемеуіне се-бепші болған. Сөйтіп, олар 388,5 миллион теңге мөлшерінде бюд-жетке зиян шектірген.

Тексертпеу үшін түрлі амалдар жасайды

Ал Орал қаласы бойынша мемлекеттік санитарлық-эпиде- миологиялық қадағалау басқар-масы қызметкерлерінің пікірінше, кейбір кәсіпкерлер өздеріне бе-рілген жеңілдіктерді місе тұтпай отыр. Тазалық сақшыларының ай- туынша, бұдан біраз уақыт бұрын «ҚР Мемлекеттік бақылау және қадағалау туралы» Заңына толық-тырулар мен өзгерістер енгізі- ліп, осыған байланысты жоспар-лы тексерулер саны әжептәуір азайған. Мысалы, бұрын кондитер-лік цехтар мен қоғамдық тамақ- тану орындары айына бір немесе үш айда бір қадағаланса, қазіргі таңда аталған нысандар жарты жылда бір-ақ рет тексеріледі. Ал азық-түлік сататын сауда нүктеле- рі жылына тек бір рет қана тексе-ріледі. Толықтырылған заң бо- йынша мемлекеттік тіркеуден өтіп, ісін жаңадан бастаған кәсіпкер- лерді 3 жыл уақыт өтпейінше, тек- серуге болмайды. Бұл жағдай- лардың барлығын мемлекетіміз елімізде шағын және орта биз-несті дамыту мақсатында жасап отыр. Бірақ, өкінішке орай, кейбір кәсіпкерлер мемлекет тарапы-

нан жасалып жатқан жағдайды ел игілігі үшін емес, керісінше тек өз пайдасына ғана жаратуға тырыса-ды. Мысалы, жоғарыдағы заңды пайдаланып, кейбір кәсіпкерлер санитарлық тексерулерді мүлдем болдырмау мақсатында бұрыннан жұмыс істеп келе жатқан асха-насын немесе дүкенін 3 жылдан кейін басқа біреуге жалға беріп немесе өз туысына сатқан бо-лып, өзге атпен тіркеуден қайта өткізеді де, жұмысын одан әрі жалғастыра береді. Бірақ құжат бойынша бұл сауда нүктесі басқа адамға көшкендіктен, ол жаңадан ашылған нысан болып есептеледі де, заң бойынша оны тексеруге болмайды. Осындай жолмен кей-бір кәсіпкерлер онсыз да сиреп кеткен жоспарлы тексеруді мүл-дем жасатпауға тырысады. Таза- лық жоқ жерде неше түрлі жағ-дайдың орын алатыны белгілі. Жаңағыдай әрекет жасаған шағын бизнес иелерінің кесірінен ел ара-сында жұқпалы аурулар таралуы мүмкін.

Заңмен міндеттеу керек

Былтыр жазда газетімізде үр- мелі ойыншықтардан құрасты-рылған ойын алаңы және оның зияны жөнінде жазып, дабыл қақ- қанбыз. Сол жолы қаладағы осын-дай бірнеше ойын алаңының қо-жайындарымен және Орал қала- сы бойынша мемлекеттік сани-тарлық-эпидемиологиялық қада- ғалау басқармасы қызметкерле-рімен жолығысып, осы бағытта бірнеше сұрақ қойдық. Сонда ұйымдастырушылар ойын алаңын құрудың ережесі жөнінде білмей-тіндіктерін аңғартса, СЭС қызмет-керлері оларды тексеруге құқта-ры жоқ екендігін айтып, ақталды. Кәсіпкерлер биыл да қаланың әр жерінде ойын алаңдарын жасақ-тап, ақша табуда, ал балалардың өмірі үшін мұның қауіпті екеніне ешкім пысқырып та қарап жат- қан жоқ. Дүкендерден мерзімі асып кеткен тағамдарды да жиі кез-дестіретін болдық. Мысалы, осы жолдардың авторы жақында бір дүкеннен ет консервісін алып, ол бұзылып кеткесін кері әкеліп тап-

сырды. Көршілердің бірі тағы бір дүкеннен жаңғақ дәнін сатып алып, одан жыбырлаған уақ құрт- тарды көріп, қоқыс салатын жә-шікке лақтырып тастағанын айт-ты. Дүкеннен мерзімі асып кеткен кәмпит сатып алған танысым оны пайдалануға қауіптеніп, жойып жі-берді...

Осы тақырыпта сұхбаттасып отырғанымызда, СЭС қызметкері толықтырылған заңға сәйкес өзде-рінің ісін жаңадан бастап жат- қан кәсіпкерлерге бара алмайты-нын айтып, оларға сауда мәдение-тін ең болмаса, сол аймақтағы кәсіпкерлер қауымдастығы неме-се «Даму» кәсіпкерлікті дамыту қоры» АҚ арқылы үйрету керек деген болатын. «Тұтынушылармен мәдениетті қарым-қатынас қалып- тастыруды және адам қауіпсіздігі мен еңбек заңдылығын сақтауды кәсіпкерлерге заң арқылы міндет-теп қою керек. Сонда ғана еліміз-де жаңа дамып келе жатқан кә-сіпкерлік қызметтің сапасы артып, дұрыс жетіледі» дейді мамандар.

Жалақысын бермей, жұрттың еңбегін

қанайтындар да бар

Айтпақшы, кейбір кәсіпкерлер арасында жұмыс көзін ашқаны-мен, қызметкерлері мен жұмыс-шыларына еңбекақы төлемей, құр уәдемен тойдырып жүре беретін-дер де кездеседі. Облыстық ба- қылау және әлеуметтік қорғау департаментінің қызметкерлері бізге осындай жағдаяттар жөнін-де нақты ақпараттарды да берді. Мамандардың айтуынша, өздерін қорғауды сұрап, өтініш айтып ке- летіндердің көбісі жеке кәсіпкер-лерде жұмыс істейтін адамдар екен. Олардың сөзінше, жеке кә- сіпкерлердің көбісі жұмысқа алған адамдарымен еңбек шартын жа-сауға аса құлықты емес. Басқа жер-ден жұмыс таба алмай, осы жерге қалай да табан тірегісі келіп тұр- ған адамның мұндай талапты бір-ден қоя алмайтыны түсінікті жағ-дай. Жұмысшы еңбегін қанау деген осыдан келіп шығады. «Оларды қорғау үшін жұмыс беруші мен жұмысшы арасында еңбек шарты

жасалуы керек. Мұндай құжатсыз оларды біз қалай қорғаймыз?» дейді еңбек инспекторлары. Осы жағдайды қаперге салған маман-дар жұмысшымен арада еңбек шартын жасауды кәсіпкерлерге заңмен міндеттеу керек дегенді айтты. Адами құқықтары тапталған жұрт осындай шағыммен «Нұр Отан» ХДП облыстық бөлімшесі жанындағы қоғамдық қабылдауға да жиі келетін көрінеді. Атал- мыш қабылдау бөлмесінің меңге-рушісі Гүлжан Мұқтарқызының айтуынша, мұндай мәселелер көп жағдайда осы бөлмеде кесте бойынша қабылдау жүргізіп отыр-ған құзырлы орган өкілдерінің ықпалымен оңды шешіліп жатады.

Ел Үкіметі тарапынан көрсеті-ліп жатқан қолдау көмекті барын- ша пайдаланып, жеке ісін дамы-тып алған кейбір кәсіпкерлердің арасында мемлекетке салық, жұ- мысшыларға жалақы төлемегені- мен тұрмай, жергілікті билік өкіл- деріне қарсы шығып, заңға бағын-ғысы келмейтіндері де бар. Мұн- дай фактілер еліміздің түкпір-түк-пірінде кездеседі. Мемлекет та- рапынан қолдау алған кәсіпкер-лер арасында өз өнімдерін жер-гілікті тұрғындарға қолжетімді ба- ғаға ұсынып жатқандары да өте сирек. Олардың өзі жергілікті биліктің ықпалымен анда-санда әлеуметтік мекемелерге көмек көрсеткен түр көрсетіп қояды. Оның үстіне Сыбайлас жемқор- лық және экономикалық қылмыс- пен күрес агенттігі төрағасының орынбасары Марат Ахметжанов-тың «Қазақстанның 16 ірі компа-ниясы ұзақ жыл бойы радикалдық діни ағымдарды қаржыландырып келген» деген мәлімдемесіне ха-лықтың бейжай қарамағаны анық. Аталмыш 16 ірі компанияның ар-тында еліміздің 16 ірі бизнесмені тұрған жоқ па?

Міне, осындай жағымсыз әре-кеттері арқылы бизнес өкілдері халықтың наразылығын туғызуда. Бұл жағдайдың ел экономикасын жақсартуды көздеген мемлекет басшысының тапсырмасын жү-зеге асыруға кедергі келтіретіні анық. Сондықтан Үкімет тарапы-нан берілетін көмекқаржыны алу үшін кәсіпкерлердің жоғарыдағы талаптарды іс жүзінде орында-уы және оның халықпен қарым-қатынасы мен адамгершілік қадір-қасиеті ескерілсе екен дейміз.

Қанағат қыл,

ӘділеТБейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

[email protected]

«айқын» жобасы ОлҚылыҚҚА ЖОл БеРмейді

Заңдылық пен құқықтық тәртіпті қамтамасыз ету жұмыстары шеңберінде Құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі комитет өтініштердің қаралу, ілгері жылжу тәртібін жария етіп оты-ратын, шенеуніктер мен азаматтардың жеке байланыстарына жол бермейтін «Айқын» жобасын әзірледі.

«Айқын» жобасы арқылы же-ке және заңды тұлғалар өзде- рінің өтініштерінің мемлекет-тік органдарда нақты мерзім-де қаралуын интернет желісі арқылы бақылай алады. Сон-дай-ақ жаңа жоба прокурату-ра органдарына мемлекеттік органдардың жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау жөніндегі қызметін нақты уақыт режимінде ұдайы түрде бақы-лауға және қадағалауға мүмкін-дігін береді. Мысалы, өтініш деректемелерін, құжаттың іл-гері жылжуын, қабылданған шешімді, сонымен бірге қарау мерзімдерінің бұзылуын да ба-қылауға болады.

Өтініш берушіге дербес 18 санды талон беріледі, оның көмегімен автоматтандырылған жүйеге еніп, өтініштің қаралу нәтижелері, мерзімнің ұзарты-луы, өтініштің аумақтық рет-пен (ведомстволық ретпен) жолдануы туралы ақпарат алу үшін төмендегі тәсілдер қолда-нылады:

- 8-800-080-7777 нөміріне (байланыс телефоннан) және 1414 нөміріне (ұялы телефоннан) тегін қоңырау шалу (операторға талонның нөмірін айту керек);

- талонның нөмірі жазып, 1012 нөміріне СМС-хабарлама жіберу (барлық байланыс опе-раторларына 15 теңге),

- Бас прокуратураның Құ-қықтық статистика және ар-найы есепке алу жөніндегі комитетінің сайтына кіру: Һttp://sегvісе.ргаvstаt.кz, «Мем-лекеттік органдарға жүгіну» тарауын таңдап, талонның нө-мірін теру керек. Бұл тәртіп бұзылған жағдайда өтініш бе-руші 115 нөмірін теріп, Бас про-куратураның СаІІ орталығына хабарласа алады. Ағымдағы жылдың 1 сәуірінен бастап об-лыс әкімінің аппаратында және жиырма басқармада «Айқын» жобасы іске қосылды. Қосылған уақытынан бастап, қазіргі кезге дейін 2140 талон беріліп, дерек-тер қорына енгізілген.

Алдағы жылдың 1 қаңтарынан

бастап облыстық маңызы бар қала мен аудандардың әкімі ап-параттары, облыстық мәслихат, орталық атқарушы органдардың жергілікті өкілдіктері, ҚР Пре-зидентіне тікелей есеп беретін және бағынышты мемлекеттік органдар жобаға қосылады. Ал 2015 жылдан бастап аудандық өкілдік және атқарушы орган-дар да бұл жобаны пайдалана-тын болады.

Осылайша бұл жоба өтініш-терді қарауды созбалаңға салу-ды жойып, өтініш қарау кезін-дегі басқа да олқылықтарға жол бермейді. Егер олқылықтар орын алған жағдайда жедел прокурорлық кірісу шарала-рын қабылдауға, жүгінген тұл-ғаның құқықтарын қорғауға бағытталған.

Сая УТЯПОВ, ҚСжАЕАЖК

БҚО бойынша басқармасының аға прокуроры

малдан келген залал иесінен өндірілді

Соңғы жылдары күре жолдың бойындағы көлік апат-тарына жол бойындағы мал табыны жиі себепкер болу-да. Әсіресе, түнгі жолдардағы мал қауіпті. Күре жолдың бойымен құстай ұшып келе жатқан талай көлік малға соқтығысып, мұрттай ұшып жатқанынан оқырман қауым хабардар шығар.

Осындай мазмұндағы оқи-ғаға қатысты істердің бірі

маусым айында №2 Ақжайық аудан-дық сотында қаралған болатын.

Өткен жылы 6 қараша күні іңір қараңғысында Атырау – Орал ав-тожолымен жүйткіп келе жатқан «AVTOLIFE» жауапкершілігі шек-теулі серіктестігінің иелігіндегі көлік Ақжайық ауданының Ақсуат ауылының тұсына келгенде, жолға кенеттен шыға келген ірі қараға соқтығысып, апатқа ұшырады. Абы-рой болғанда, көлік бүлінгенімен, оның ішіндегі адам аман қалды. Жүргізушіге еш зақым келген жоқ.

Айдың күні аманында қараусыз жүрген бейсауат малдың кесірі-нен қымбат көлігі бүлініп, зардап шеккен мекеме мал иесі А.Рысқа-лиевтен келтірілген 400 мың тең-ге шығынды өндіріп беруді талап етіп, сотқа шағынды. Ал мал ие-сінің аталған малды көлік апаты болмастан бұрын сатып жібердім деген уәжі дәлелін таппады.

Қазақстан Республикасы Азамат-тық кодексінің 124-бабына сәй- кес жануарларға мүлікке қатыс-ты ережелер қолданылады. Мен- шік иелерінің өзгелердің заңмен қорғалатын құқықтары мен мүд-

адам өлтірген АзғындАР

Жастайынан күрес және бокспен айналысқан елдар Өтешев өзгелерге әлімжеттік жасағанды жақсы көретін.

Сол әдетімен мол ақша табу мақсатында ол

биыл наурыз айының басын-да ауылдағы жуас жігіттердің бірі Б.Баймағамбетовке жөнсіз тиісіп, «Маған 15 000 теңге ақша тауып бересің» деп талап қойған. Осы келеңсіз жәйттің соңы Б.Бай-мағамбетовтің бала кезден бір-ге жүрген досы А.Мұқашевтың өлімімен аяқталды.

Соңғы кездесуде Елдар бұ-ларды ауылда салынып біт-

делеріне нұқсан келтірулеріне жол берілмейді. Мал иесі мүлкімен басқаларға келтірген залалы үшін жауапты. Ал Қазақстан Респуб-ликасының жол қауіпсіздігі ере-жесінің 24. 8-тармағына сәйкес мал иелерінің малды қатқыл қап- тамалы жолдардың бойында түн-ге қарай қараусыз қалдыруына тыйым салынған.

Осы заң қағидалары мен жол ережелерін, азаматтық іс жүргізу заңдарының тиісті баптарын бас-шылыққа ала отырып, сот мал иесі А.Рысқалиевтен көлік иесіне кел-тірген 400 мың теңге мен 13 мың теңге мүлікті бағалау шығындарын және 12390 теңге мемлекеттік баж салығын, небары 425390 теңге өндіру жөнінде шешім шығарды.

Үстіміздегі жылғы 13 тамызда қар- сы тараптың апелляциялық шағы-мын қараған Батыс Қазақстан об- лыстық сотының азаматтық және әкімшілік істер жөніндегі сот ал-қасы Ақжайық аудандық сотының шешімін күшінде қалдырды.

Аманкелді ШАХИН, Батыс Қазақстан

облыстық сотының баспасөз хатшысы

пеген үйдің бірінде кездесуге шақырған. Сөйтіп, наурыздың 22-сі күні кешке қарай Б.Бай-мағамбетов қанша қорықса да, сұраған ақшасын таба алмай жүргенін айту үшін жолдасы А.Мұқашевты қасына ілестіріп, Елдардың белгілеген жеріне келеді. Бұл жерде оларды Ел-дар, Мирас Тоқтар, ағайынды Сейілбек және Сайлаубек Дүй-сенбаевтар күтіп тұр екен. Ақша тауып бере алмаған екеуді

төртеуі бірдей жұдырықтап, белбеумен қылғындырып, бас-көзге қарамай тепкен. Соққы-дан әбден әлсіреген А.Мұқашев Елдар басынан тағы бір тепкен-де, сол жерде жан тапсырды. Кейін сот-сараптама қызметі А.Мұқашевтың ажалы басқа тиген тепкінің салдарынан бол-ғанын анықтады.

Үстіміздегі жылы наурыз ай-ында болған бұл сұмдық оқиғаға қатысты ашық сот тамыз айының 2-сі күні болды. Аудандық сот Елдар Өтешевті 8 жылға, Сейіл-бек Дүйсенбаевты төрт жыл-ға, Мирас Тоқтарды үш жылға бас бостандықтарынан айыруға, Сайлаубек Дүйсенбаевты жаза-сын шартты түрде екі жыл сынақ мерзімінде өтеуге үкім етті.

Айнұр НҰРҒАЛИЕВА,№2 Теректі аудандық

сотының бас маманы

КӘСіПКЕРЛЕРДіҢ НАЗАРыНА!

«Бизнестің жол картасы - 2020» мемлекеттік бағдарламасы бойынша

«Әділет» республикалық ғылыми-білім орталығы» ЖШС2013 жылдың 31 желтоқсанына дейін әрекеттегі бизнеске сервистік қолдау

көрсету шеңберінде мемлекеттік сатып алуға, ұлттық компаниялардың және жер қойнауларын пайдаланушылардың сатып алуларына байланысты келесі қызметтерді көрсетеді:

- конкурсқа/тендерге қатысу үшін өтінімдерді дайындау;- конкурсқа/тендерге қатысуға арналған өтінімдердің сараптамасын (аудит)

жүргізу;- Қазақстанның сатып алу бойынша бірыңғай құрылымданған ақпараттық

базаны кіргізетін ғаламтор көзіне қосу;- мемлекеттік және басқа да сатып алу түрлері бойынша кеңестік

қызметтер;- мемлекеттік және басқа да сатып алуларға қатысу үшін мүмкіншілігін жетіл-

діруге кәсіпорынның/жеке кәсіпкердің құжаттамаларын сараптау;- сатып алуды ұйымдастырушылардың әрекеттеріне/әрекетсіздіктеріне

шағым жасау;- қазақстандық қамтылуын есептеу;- жылдық жобалардың негізінде Қазақстанның мемлекеттік және басқа да

сатып алулардың нарықтық сыйымдылығы бойынша аналитикалық есептер беру;

- қоршаған ортаны басқару менеджменті жүйесін сертификациялау.Мекенжайымыз: Орал қ., Т.Масин көшесі, 67,

тел.: 8 (7112) 51 92 25,e-mail: [email protected]

денсАулыҚБейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

[email protected]

Қорқынышты сурет ҚОРҚыТА мА?ел үкіметінің шешімімен шілде айынан

бастап елімізде шығарылып, сатылатын барлық темекі қорапшаларының сыртында адам шошырлық суреттер бейнелене бастады.

Мұндай шешімді қол-даған мамандар жан түршігерлік сурет-

тер адамның темекі шегуіне тосқауыл болады деп күтеді. Қорапшалар сыртында темекі шегудің салдарынан туын-дайтын обыр және өкпе эм-физемасы, миокард инфаркті, қол-аяқ гангренасы, белсіздік және бедеулік аурулары, жүкті әйелдердің түсік тастау қаупі, сондай-ақ терінің уақытынан бұрын қартаюы туралы ескер-тулер пиктограммалармен көр-сетілген.

Бір талының өзі түрлі улы қоспалардан тұратын темекіге адамдардың тәуелділігі ерте кезден-ақ етек алып келеді. Еуропа мен Азияны XV ғасырда жаулаған темекі алғашында тіс ауруына қарсы қолданылатын дәрі ретінде пайдаланылған. Ал 1878 жылы дүниеге келген ақын Омар Шораяқов өзі өмір сүрген қоғамда: «Денсаулыққа зор ке-сел, Үйрете көрме ауызды, На-сыбай менен шылымға», - деп жырлаған екен. Қазіргі таңда біз де болашақ ұрпақтың ден-саулығына төнген қауіпті жоюға дабыл қағудамыз.

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының деректеріне сүйенсек, темекі шегудің сал-дарынан болатын аурулардан ХХ ғасырда 100 миллион адам көз жұмған екен, ал ХХІ ғасыр-да темекі Жер планетасының 1 миллиард тұрғынының өмірін алуы мүмкін. Денсаулық сақ-тау министрлігінің мәліметін-ше, Қазақстанда жыл сайын темекі тартудың салдарынан 25 мыңнан астам азамат көз жұмады. Халықтың 27 пайы-зы немесе еліміздің әрбір төртінші тұрғыны никотинге тәуелділіктен зардап шегуде. Осындай жан түршігерлік цифр-ларды алға тартатын маман-дар, қорқынышты суреттердің темекіқұмарларды райынан қайтаруға бір себеп болса екен дейді.

Темекі қорабындағы сурет- тер, шынымен де, жүрек айны- тып, қорқыныш сезімін ұялата-ды. Осы орайда «Тұтынушылар қорқынышты суреті бар те-мекілерді көргенде бас тарта ма, жоқ әлде... мән бермей ме?» деген сауалмен бірнеше дүкенді аралап шығуды жөн көрген едік. Сауда айналымында табыстың басым бөлігін құрайтын темекі өнімінің өткірлігін сатушылар мойындап отыр. «Алайда әр

адам өз денсаулығын ойлауы қажет. Біз заң аясында сауда-мызды жасаймыз. Кейбіреу-лер, әсіресе, жасы ұлғайғандар суретсіз темекі сұрап жатады. Ондай темекілер бұрыннан қалып қойғаны болмаса, қазір сатылымда жоқ. Сондықтан қорабында «ауру» суреті бар темекіні шарасыздықтан ала-ды. Ал жастар жағы көп мән бермейді», - деген еді Ақсай қаласының орталығындағы бір дүкеннің сатушысы. Айтқандай-ақ, сол екі арада бір жас жігіт келіп, сыртында «шылым шегу тістің түсуі мен пародонтозға шалдықтырады» деген жазуы бар көк «Bondты» қалтасына сүңгітіп, шыға жөнелді. Тіпті сыртындағы суретке мән де бермеді.

Келесі дүкендегі сатушы апай суреті аса қорқынышты, әсіресе, шіріген ішкі органдары бар су-реттері бар қораптардан бас тартатындар бар екенін айтады. «Бірақ бәрібір темекі алмай кет-пейді. Өздерінің түсінігіндегі су-реті «онша қорқынышты емес» қораптарды саудалайды. Жей-тін тамақ алмаса да, темекіден бас тартпайды. Мәселен, нан 70 теңге, ал темекі 170 теңге. Бір темекінің құнына екі нан алуға болады немесе пісіретін мака-рон алса да болар еді. Біз тауар алғанда «Bondтың» 6 қорабын аламыз. Сол 3 күнге әрең же-теді. Жалпы, «Bond», «Marlbora», «Sobranie» секілді бағасы қым-бат темекілер тез өтіп кетеді. Қорқынышты суреттердің те-мекі шегетіндерді «қорқыта» қоймайтын секілді», - дейді са-тушы апай. Өзге дүкен сатушы-лары да қорқынышты суреті бар темекілердің өтімділігі кеміме-генін айтып отыр.

Тұтынушыларға «Қорап сыр- тындағы сурет темекіге де-ген көзқарасыңызды өзгертті ме?» деген сауал қойған едік. Нұрлан деген ағамыз: «Қорап сыртындағы суреттер шынымен де қорқынышты. Ойланған жан-ға бұл суреттердің маңызы зор. Таныстарымның көпшілігі шо-шынып жатыр. Маған да «мен де осылай ауырамын ба?» деген ой келеді. Темекі шегуді қоюды да ойлап жүрмін. Бірақ қиын екен», - дейді. «Қорап сыртында бей-неленген түрлі сырқаттардың бейнелері жаман, әрине. Бірақ көп жыл бойы темекімен доста-сып келе жатқан ағаларымызды көріп жүргендіктен, онша мән бермеймін. Әрине, темекінің

зияны болмаса, пайдасы жоқ. Бірақ әдеттен арылу оңай бол-май тұр. Сондықтан да қор-қынышты суреттердің бозба-лалар мен бойжеткендердің санасына әсер етіп, темекіден аулақ болуға көмектессе екен деп тілеймін», - дейді темекі тар-та бастағанына үш жыл болған Тұрар есімді жігіт.

Жалпы, шылымқорлықпен кү- рес, темекі тартудың алдын алу бағытында қолға алынған іс-шаралар еліміздегі заңнамалар-ға шектеу шараларын енгізу арқылы жүргізілуде. Мәселен, «Халық денсаулығы және ден-саулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының кодексінде 18 жасқа дейінгі тұл-ғаларға темекі сатуға, темекі бұйымының ашық қорабынан немесе бір-бірлеп сатуға, қо-ғамдық жерлерде шылым шегу-ге тыйым салу бекітілген. Темекі бұйымының қорабында, темекі бұйымының қаптамасында те-мекі шегудің зияны туралы ес-керту болуға және ол темекі бұйымының қорабының, теме-кі бұйымының қаптамасының көлемі бойынша әрбір үлкен жағының кемінде 40%-ын алып жатуға тиіс. Қорап сыртындағы жазулар немесе сурет пикто-грамма, график түрінде орын-далуға тиіс.

Ал «Жарнама туралы» заң-ның 13-бабында темекi және темекi бұйымдарына сұраныс пен қызығушылықты ынталан-дыруға бағытталған әр түрлi iс-шаралар, соның iшiнде ұтыстар, лотореялар ойнату нысанында жарнамалауға тыйым салына-ды. Бұлардан өзге де әр түрлі заңнамалық актілер бар.

Қалай болғанда да, шылым-қорлықпен күресу жолдары көп. Тек ол үшін, ең бастысы, темекі-ге тәуелді жанның ынта-ықыла-сы қажет-ақ. Темекі шегетіндер орыстың белгілі фармакологы И.Догель айтқандай, темекі шегу - адамның орынсыз тілегі-нен туған бақытсыздығы екенін ұғынуы керек секілді. Әйтпесе, адам ағзасы үшін темекінің еш қажеттілігі жоқ.

Тайландта осындай «қорқы-нышты» суреттерді көрген тұ-тынушылардың 4%-ы бірден те-мекіден бас тартқан деген дерек бар. Біздегі темекіге тәуелділер қайтер екен?!

ясипа РАБАЕВА, Бөрлі ауданы

ТЕМЕКі ТуРАЛы МӘЛіМЕТТЕР

• 1492 жылы 12 қазанда Христофор Колумб белгісіз аралдың (қазір Америка) жағалауына келіп тоқтағанда арал тұрғындары қонақтарға күнге кептірілген бүктеулі жапырақ ұсынады. Олар оны «петум» деп атаса керек. Колумбтың екінші саяхатынан соң табак дәні бірінші Испанияға, содан бүкіл жер бетіне тарап кеткен. Табактың кең тара-луы – оның тәуелділік тудыру қасиетінде.

• Темекі түтініне ерекше «аромат» пен «дәм» беру үшін адам зәрінің құрамына кіретін урина дейтін химиялық компонент қолданылады.

• Жылдан-жылға ең танымал темекі маркаларының өнімдерінде никотин мөлшері артуда.

• Темекі – ең сатылмалы тауар. Жыл сайын әр түрлі елдерде 1 триллиондай темекі сатылады.

• АҚШ-тың темекі өндірісінің басты табыс көзі – темекі экспор-ты, яғни сыртқа сату. Американың өзіне қарағанда, басқа елдер американдық темекілерге толы.

• Бүкіләлемдік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойын-ша, сатылымдағы темекінің 25 пайызы – көшірме.

• Темекі тартатын адам күніне орта есеппен 200 рет, айына 6 мың рет, жылына 72 мың рет ішке түтін сорады.

• Англияда темекі тартуға кеткен уақыт үшін жалақыдан ақша ұстап қалады екен. Дания қоғамдық орындарда темекі шегуге тыйым салған. Сингапурде темекі тартқан адамға 500 доллар штраф әрі темекі өнімдеріне жарнама жоқ. Финляндияның дәрігерлері бір күн – 17 қараша, темекішілер жұмысқа темекісіз келуін белгілеген. Жапонияның Ваки қаласының шешімімен айына 3 күн темекісіз деп жарияланған. Франциядағы антитемекі бағдарламасынан кейін те-мекі тартушылар саны 2 млн. адамға азайған.

• Күніне тартылған 20 темекі жылына 300 рет өткен флюрогра-фиямен тең.

• 20 қараша – Дүниежүзілік темекіден бас тарту күні.

ҚАулы-ҚАРАРБейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

[email protected]

ҚР Әділет министрлігі БҚО әділет департаментініңнормативтік-құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізілімінде

11.09.2013 ж. №3342 болып енгізілді

2013 жылғы 27 тамыз №194Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің қаулысымен

бекітілген

Батыс Қазақстан облысы бойынша 2013-2014 оқу жылынатехникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білімі бар мамандарды даярлауға арналған

мемлекеттік білім беру тапсырысы

№р/с

Маман-дықтар

кодыМамандық, біліктілік атауы

11 сынып негізінде

9 сынып негізінде

Оқу жылында бір маманды оқытуға

жұмсалатын шығыстың орташа құны (мың теңге)

қазақ тілінде

орыс тілінде

қазақ тілінде

орыс тілінде

Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Орал газ, мұнай және салалық технологиялар колледжі» МКҚК

1. 0104000,0104013

Кәсіптік білім беру, өнеркәсіптік оқыту шебері, техник 25 300,0

2. 0518000,0518033 Есеп және аудит, экономист-бухгалтер 25 393,6

3. 0802000,0802043

Мұнай-газ құбырлары мен мұнай-газ қоймаларын салу және пайдалану, техник-механик 25 25 232,8

4. 0902000,0902033 Электрмен қамтамасыз ету, техник-электрик 25 387,6

5. 1304000,1304043

Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету, техник-программист 25 25 362,4

6. 1401000,1401213

Ғимараттар мен құрылыстарды салу және пайдалану, құрылысшы- техник 25 382,8

7. 1405000,1405043

Газбен қамтамасыз ету жабдықтары мен жүйелерін құрастыру және пайдалану, газ объектілері құрал-жабдығын пайдалану технигі

25 25 382,8

8. 1410000, 1410013

Автомобиль жолдары мен аэродромдар құрылысы, құрылысшы-техник 25 382,8

9. 1502000,1502043 Агрономия, өсімдіктерді қорғау агрономы 25 390,0

10. 1510000,1510043

Ауыл шаруашылығын механикаландыру, техник-механик 25 390,0

11. 1511000,1511033 Жерге орналастыру, техник 25 390,0

12. 1513000,1513053 Ветеринария, ветеринарлық фельдшер 25 390,0

Барлығы: 125 75 100 75Жиынтығы: 375

Батыс Қазақстан облысы білім басқармасының «Ж.Досмұхамедов атындағы педагогикалық колледжі» МКҚК

1. 0103000,0103023

Дене тәрбиесі және спорт, дене тәрбиесі және спорт мұғалімі 25 300,0

2. 0105000,0105013 Бастауыш білім беру, бастауыш білім беру мұғалімі 25 300,0

3. 0108000,0108013

Музыкалық білім беру, мектепке дейінгі және негізгі орта білім беру ұйымдарындағы музыка мұғалімі 25 300,0

4. 0111000,0111083

Негізгі орта білім беру, негізгі мектептің шетел тілі мұғалімі 25 25 300,0

5. 1305000,1305023 Ақпараттық жүйелер, техник-программист 25 362,4


Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Ауыл шаруашылық колледжі» МКҚК

1. 0516000,0516053 Қаржы, қаржылық жұмыс жөніндегі экономист 25 393,6

2. 0518000,0518033 Есеп және аудит, экономист-бухгалтер 25 393,6

3. 0902000,0902033 Электрмен қамтамасыз ету, техник-электрик 25 387,6

4. 1201000,1201123

Автомобиль көлігіне техникалық қызмет көрсету, жөндеу және пайдалану, техник-механик 25 428,4

Барлығы: 0 0 50 50

Жиынтығы: 100

Батыс Қазақстан облыстық білім басқармасының «Құрманғазы атындағы саз колледжі» МКҚК

1. 0401000, 0401013 Кітапхана ісі, кітапханашы 12 15 633,6

2. 0402000, 0402013 Дизайн, дизайнер 11 7 633,6

3. 0403000, 0403013

Әлеуметтік-мәдени қызмет және халықтық көркем өнер шығармашылығы, ұйымдастырушы - педагог 21 633,6

4. 0404000, 0404013

Аспаптық орындау және музыкалық өнер эстрадасы, балалар музыка мектебінің оқытушысы, концертмейстер

1 3 633,6

5. 0404000, 0404023

Аспаптық орындау және музыкалық өнер эстрадасы, балалар музыка мектебінің оқытушысы, ансамбль, оркестр әртісі (басшы) 12 6 633,6

6. 0405000, 0405013 Хор дирижеры, оқытушы, хормейстер 6 633,6

7. 0407000, 0407013

Ән салу, академиялық ән салу әртісі, ансамбль солисі 2 633,6

8. 0413000, 0413163

Сәндік-қолданбалы және халықтық кәсіпшілік өнері, суретші 4 633,6


Батыс Қазақстан облысының әкімдігі денсаулық сақтау басқармасының «Батыс Қазақстан медициналық колледжі» МКҚК

1. 0301000, 0301013 Емдеу ісі, фельдшер 25 25 300,0

2. 0301000, 0301023 Емдеу ісі, акушер 25 300,0

3. 0302000, 0302033 Мейірбикелік іс, жалпы практикадағы мейірбике 75 50 300,0

4. 0305000, 0305013

Лабораториялық диагностика, медициналық зертханашы 25 300,0


Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің білім басқармасының «Батыс Қазақстан индустриалды колледжі» МКҚК

1. 1109000,1109012

Токарлық іс және металл өңдеу, токарь 25 412,8

2. 1114000, 1114042

Дәнекерлеу ісі,электр газымен дәнекерлеуші 25 412,8

3. 1115000,1115042

Өндірістегі электрлік механикалық жабдықтар, электр жабдықтарын жөндейтін және қызмет көрсететін электромонтер

25 412,8

4. 1115000,1115063

Өндірістегі электрлік-механикалық жабдықтар, электромеханик 25 387,6

5. 1307000, 1307022

Электр байланысы мен желімен хабарлау желілік құрылыстарын пайдалану, электр байланысы және желімен хабарлау желілік құрылыстарының электромонтері

25 362,4

6. 1307000, 1307032

Электр байланысы мен желімен хабарлау желілік құрылыстарын пайдалану, байланысты монтаждаушы-кабелші 25 362,4

71403000, 1403082

Ішкі санитарлық-техникалық құрылғыларды, желдеткіштерді және инженерлік жүйелерді пайдалану, электр газымен дәнекерлеуші 25 25 382,8


Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Орал “Сервис” технологиялық колледжі» МКҚК

1. 0506000,0506012

Шаштараз өнері және сәндік косметика, шаштараз-модельер 25 25 25 393,6

2. 0508000,0508012 Тамақтандыруды ұйымдастыру, аспазшы 25 25 393,6

3. 1211000,1211062 Тігін өндірісі және киімдерді үлгілеу, тігінші 25 25 393,6

4. 1211000,1211093

Тігін өндірісі және киімдерді үлгілеу, техник-технолог 25 393,6

12110001211083

Тігін өндірісі және киімдерді үлгілеу, модельер-конструктор 12


Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Технологиялық колледжі» МКҚК

1. 0506000, 0506012

Шаштараз өнері және сәндік косметика, шаштараз-модельер 25 393,6

2. 0508000, 0508012 Тамақтандыруды ұйымдастыру, аспазшы 25 393,6

3. 0508000, 0508022 Тамақтандыруды ұйымдастыру, кондитер 25 393,6

4. 0511000, 0511012 Туризм, туризм жөніндегі нұсқаушы-әдіскер 25 393,6

5. 1211000, 1211062 Тігін өндірісі және киімдерді үлгілеу, тігінші 25 393,6


Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің білім басқармасының «Орал политехникалық колледжі» МКҚК

1. 0910000 0910032

Электр және электрлік механикалық жабдықтар, жарық беру және жарықтандыру желілері бойынша электр монтаждаушы

25 25 387,6

2. 1201000, 1201072

Автомобиль көлігіне техникалық қызмет көрсету, жөндеу және пайдалану, автомобильдерді жөндеу жөніндегі слесарь

25 428,4

3. 1401000, 1401032

Ғимараттар мен құрылыстарды салу және пайдалану, құрылыс ұстасы 25 382,8

4. 1401000, 1401202

Ғимараттар мен құрылыстарды салу және пайдалану, құрғақ әдіс құрылысының маманы 25 382,8

5. 1401000, 1401213

Ғимараттар мен құрылыстарды салу және пайдалану, құрылысшы техник 25 382,8

6. 1401000, 1401222

Ғимараттар мен құрылыстарды салу және пайдалану, қаңқа-қаптауыш құрастырылымдар құрастырушысы

25 382,8

7. 1402000, 1402162

Жол-құрылыс машиналарын техникалық пайдалану, автомобиль кранының машинисі 25 25 382,8

8. 1403000, 1403082

Ішкі санитарлық-техникалық құрылғыларды, желдеткіштерді және инженерлік жүйелерді пайдалану, электр газымен дәнекерлеуші

25 25 25 382,8

Барлығы: 50 50 100 100

Жиынтығы: 300

Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Орал ақпараттық технологиялар колледжі» МКҚК

1. 1013000, 1013073

Механикалық өңдеу, өлшеу- бақылау құрылғылары және өнеркәсіпте автоматика, техник-механик 25 362,4

2. 1201000, 1201072


25 428,4

3. 1201000, 1201123

Автомобиль көлігіне техникалық қызмет көрсету, жөндеу және пайдалану, техник - механик 25 428,4

4. 1304000,1304012

Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету, электрондық есептеу машиналарының операторы

25 25 362,4

5. 1304000,1304043

Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету, техник-программист 25 362,4

6. 1304000,1304043

Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету, техник-программист 12 362,4


Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің білім басқармасының «Сервис және жаңа технологиялар колледжі» МКҚК

1. 0413000,0413122

Сәндік-қолданбалы және халықтық кәсіпшілік өнері, көркем заттарды жүннен және теріден жасаушы 12 393,6

2. 0508000,0508012 Тамақтандыруды ұйымдастыру, аспазшы 25 393,6

3. 0508000,0508022 Тамақтандыруды ұйымдастыру, кондитер 25 393,6

4. 0508000,0508063

Тамақтандыруды ұйымдастыру, қызмет көрсетуші менеджер 25 25 393,6

5. 1219000,1219142

Нан пісіру, макарондық және кондитерлік өндіріс, наубайшы 25 393,6


ҚАулы-ҚАРАРБейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

[email protected]

Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «А.Иманов атындағы жол-көлік колледжі» МКҚК

1. 1201000, 1201011

Автомобиль көлігіне техникалық қызмет көрсету, жөндеу және пайдалану, жүргізуші 25 428,4

2. 1402000,1402102

Жол-құрылыс машиналарын техникалық пайдалану, бір ожаулы экскаватор машинисі 25 382,8

3. 1402000, 1402122

Жол-құрылыс машиналарын техникалық пайдалану, тиейтін автомобиль машинисі 25 382,8

4. 1402000,1402132

Жол-құрылыс машиналарын техникалық пайдалану, автогрейдер машинисі 25 382,8

5. 1402000, 1402162

Жол-құрылыс машиналарын техникалық пайдалану, автомобиль кранының машинисі 50 382,8

6. 1402000,1402203

Жол-құрылыс машиналарын техникалық пайдалану, техник-механик 25 382,8


Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Ақжайық аграрлық техникалық колледжі» МКҚК

1. 0518000, 0518033 Есеп және аудит, экономист-бухгалтер 25 393,6

2. 1114000, 1114042 Дәнекерлеу ісі, электр газымен дәнекерлеуші 20 412,8

3. 1504000,1504042 Ферма шаруашылығы, аспазшы 25 390,0

4. 1504000,1504062

Ферма шаруашылығы, ауыл шаруашылығы өндірісіндегі тракторшы-машинист 25 390,0

5. 1513000, 1513063 Ветеринария, ветеринарлық техник 20 390,0


Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Ақсай техникалық колледжі» МКҚК


2. 0819000, 0819073

Мұнай және газды қайта өңдеу технологиясы, техник-технолог 25 232,8


4. 1201000, 1201123

Автомобиль көлігіне техникалық қызмет көрсету, жөндеу және пайдалану, техник - механик 25 428,4

5. 1504000, 1504062



Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Шыңғырлау колледжі» МКҚК

1. 0508000,0508012 Тамақтандыруды ұйымдастыру, аспазшы 12 13 393,6

2. 1304000 1304012


25 362,4

3. 1401000 1401012

Ғимараттар мен құрылыстарды салу және пайдалану, тас қалаушы 20 382,8

4. 1504000, 1504062



Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Жаңақала колледжі» МКҚК

1. 1114000,1114042 Дәнекерлеу ісі, электр газымен дәнекерлеуші 20 412,8

2. 1201000 1201072


25 428,4

3. 1504000,1504012 Ферма шаруашылығы, бухгалтер 15 393,6

4. 1504000, 1504062


1504000,1504092

Ферма шаруашылығы, электр жабдықтарына қызмет көрсету жөніндегі электр монтер 20 390,0


Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Жәнібек колледжі» МКҚК


2. 1304000 1304012


15 362,4

3. 1401000,1401012


4. 1504000 1504062


5. 1504000, 1504102 Ферма шаруашылығы, слесарь -жөндеуші 20 390,0


Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Тайпақ колледжі» МКҚК

1. 1304000 1304012


20 362,4

2. 1401000,1401012


3. 1504000,1504062



Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Теректі колледжі» МКҚК

1. 1201000 1201072


20 428,4

2. 1304000, 1304012


20 362,4

3. 1504000, 1504042 Ферма шаруашылығы, аспазшы 20 393,6

4. 1504000, 1504092


5. 1513000, 1513012

Ветеринария, жануарларды ветеринарлық өңдеуші операторы 20 390,0


Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Зеленов колледжі» МКҚК

1. 1114000,1114042 Дәнекерлеу ісі, электр газымен дәнекерлеуші 15 412,8

2. 1504000,1504042 Ферма шаруашылығы, аспазшы 15 20 393,6

3. 1504000,1504062


4. 1504000,1504082 Ферма шаруашылығы, автомобиль жүргізушісі 20 390,0

5. 1504000,1504092



Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Рубежка колледжі» МКҚК

1. 1504000 1504012 Ферма шаруашылығы, бухгалтер 20 393,6


3. 1504000, 1504062



Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Қазталов колледжі» МКҚК

1. 1304000,1304012


17 362,4

2. 1304000 1304033

Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету, техник 20 362,4

3. 1401000, 1401042

Ғимараттар мен құрылыстарды салу және пайдалану, сылақшы 17 382,8

4. 1504000, 1504062

Ферма шаруашылығы, ауыл шаруашылығы өндірісіндегі тракторшы-машинист 18 18 390,0


Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Бөкей ордасы колледжі» МКҚК

1. 1304000 1304012


15 15 362,4

2. 1504000,1504042 Ферма шаруашылығы, аспазшы 15 393,6

3. 1504000,1504082 Ферма шаруашылығы, автомобиль жүргізушісі 20 15 390,0


Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Сырым колледжі» МКҚК

1. 1304000 1304012


20 362,4

2. 1504000, 1504012 Ферма шаруашылығы, бухгалтер 20 393,6

3. 1504000, 1504042 Ферма шаруашылығы , аспазшы 15 393,6

4. 1504000, 1504062

Ферма шаруашылығы , ауыл шаруашылығы өндірісіндегі тракторшы-машинист 15 390,0

5. 1504000,1504092



Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Тасқала колледжі» МКҚК

1. 1401000,1401012



3. 1504000, 1504082 Ферма шаруашылығы, автомобиль жүргізушісі 15 390,0


Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Қаратөбе колледжі» МКҚК


2. 1211000, 1211032 Тігін өндірісі және киімдерді үлгілеу, тігінші әйел 15 393,6

3 1401000,1401042

Ғимараттар мен құрылыстарды салу және пайдалану, сылақшы 15 382,8

4. 1504000, 1504042 Ферма шаруашылығы, аспазшы 15 15 393,6


1) Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Орал колледжі» МКҚК

1. 1401000,1401022

Ғимараттар мен құрылымдарды салу және пайдалану, ұста 15 15 382,8

2. 1403000,1403082

Ішкі санитарлық-техникалық құрылғыларды, желдеткіштерді және инженерлік жүйелерді пайдалану, электр газымен дәнекерлеуші

15 15 382,8

Барлығы: 30 30 0 0Жиынтығы: 60Барлығы: 972 465 1454 695Жиынтығы: 3586

Аббревиатуралардың толық жазылуы:МКҚК – мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорны.

ДҮйСеНбІ, 23 ҚЫРКҮйеКҚАЗАҚСТАН 6.00 «ТАҢШОЛПАН».8.30, 11.30, 16.30, 19.30, 22.25 ЖАҢАЛЫҚТАР8.40 «Апта.Kz»9.45, 20.05 «Айтуға оңай...» 10.25, 14.55 «Тәуіп Хо Жун» 11.45 «Қазақтың қолөнері» 11.55 «Дауа» 12.25 «Ақсауыт». 12.55, 18.30 «Алғашқы махаббат». 13.55 «ӘЙЕЛ БАҚЫТЫ». Ток-шоу 16.00 «Менің Қазақстаным» 16.50 «ӨЗЕКЖАРДЫ» 17.10 «Көк тарландары». 21-бөлім 18.00 «ЗАҢ ЖӘНЕ БІЗ». Тікелей эфир 20.50 «ҰЛЖАН». 21.35 «КЕЛІН». 23.00 «SPORT.KZ» 23.20 «Көкпар» 0.00 «Өткеннен елес» К/ф 1.40 «Өзекжарды» 1.55 «Көк тарландары». 21-бөлім 2.35 «Кітапхана».

ОРАЛ16.50 «Апта» 17.40 “Мәңгілік ел”

ҚАЗАҚСТАН-ОРАЛ 06.55 Аңдатпа 07.00 Деректі фильм07.25 «Телемаркет», жарнама07.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама. 08.00 Деректі фильм08.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.09.00 “Менің ұлдарым”. Телехикая.10.00 «Будьте здоровы»10.20 “Сыр толғау”10.40 “Темірқазық”11.00 “Балапаннан” базарлық12.00 Мультсериал12.45 “Аспан аруы”. Телехикая.13.30 «Ақжайық» жаңалықтары13.45 Новости «Ақжайық»13.55 «Телемаркет», жарнама, аңдатпа14.00 17.55 Үзіліс17.55 Аңдатпа18.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары. Тікелей эфир18.25 «Телемаркет», жарнама18.30 “ЖАЙЫҚТЫҢ ЖАУҺАРЛАРЫ”19.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ». Тікелей эфир19.25 «Телемаркет», жарнама19.30 “ОПИРАЯСЬ НА ЗАКОН”. Тікелей эфир

20.00 “ЛЕЧУ ГИПНОЗОМ И ДУШОЙ”20.30 Деректі фильм20.50 «Телемаркет», жарнама21.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары21.30 “ТОПЖАРҒАН” 21.50 «Телемаркет», жарнама22.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ»22.30 “МЕНІҢ ҰЛДАРЫМ”. Телехикая. 6-бөлім23.30 Деректі сериал00.00 «Ақжайық» жаңалықтары00.30 Новости «Ақжайық»01.00 Аңдатпа

ХАБАР06.00 «Жаңа күн».08.00 Ақпарат арнасы – Жетi күн. 9.00 Жетi күн 10.00 Бармысың, бауырым? 10.50, 20.30 «25-й километр»-1. 11.30 Көзқарас12.00, 16.00, 19.00, 23.40, 01.00 Жаңалықтар12.10, 22.30 «Хван Чжин И» 13.10 Кулинарная академия.13.45 «Халық сарапшысы» .14.00, 17.00, 20.00, 00.10 Новости14.10 «Секреты в раю».15.00 «Телефон доверия».

15.50 «Подари детям жизнь…».16.15 «Сүлейман сұлтан». 1-маусым. 17.15 «Сүлейман сұлтан». 1-маусым. 18.10 «Біз». Ток-шоу.19.30 «Бюро расследований».21.10 «Орталық ХАБАР». 22.00 Тотальный футбол.00.40 Журналдар Бизнес Ауа райы Спорт Журналдар

ЕЛ АРНА7.30 “Ән арна”. 8.20 “Пора тюльпанов”. 10.00 “Сплетница”. 10.40 “Ібіліс”. 11.50 “Тракторшының махаббаты”. 12.30 «Жар@йсың». 13.00 “Белгісіз аймақтар”. 14.30 “Начистоту”. 15.10 “Әселдің құрбы - құрдастары”. 15.40 “Бакуган: Жанкешті жауынгерлер”. 16.10 “Закрытая школа”. 17.00 «Жар@йсың». 17.30 Реалити-шоу “10 поводов влюбить-ся”. 18.30 “Ән арна”. 19.20 “Мүмкін емес...” 20.00 “Менің кінәм жоқ”. 21.10 “Тракторшының махаббаты”.

21.55 “Долина волков”. 23.30 «Жар@йсың».

ЕУРАЗИЯ5.00 «МАРУСЯ. ВОЗВРАЩЕНИЕ» 6.00 Телеканал «Доброе утро»9.00 Новости9.05 «ЖДИ МЕНЯ» 10.05 «ЯСМИН» 11.00 «ЖЕНСКИЙ ДОКТОР 2» 11.55 «ДОБРЫЙ ВЕЧЕР, КАЗАХСТАН!» 13.00, 1.25 «КАРАОКЕ ТАКСИ» 13.30 «САПА БАҚЫЛАУДА» 14.00 «НОВОСТИ ДНЕМ» 14.30 «СУДЕБНЫЕ ИСТОРИИ» 15.25 «ЗВЕРОБОЙ» 16.20 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ» 17.30 НОВОСТИ 18.00 «ДИКИЙ 3» 19.00 «ВКУС ГРАНАТА». Заключительная серия 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 21.05 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ» 22.15 «Склифосовский 2». 23.15 «ВАНГЕЛИЯ». 1.50 «МАРУСЯ. ВОЗВРАЩЕНИЕ» 2.35 «Понять. Простить» 3.05 Детектив «БЕЗ ПРАВА НА ОШИБКУ» 4.30 «Контрольная закупка»

ҚАЗАҚСТАН 6.00 «ТАҢШОЛПАН».8.30, 11.30, 16.30, 19.30, 22.20 ЖАҢАЛЫҚТАР8.45, 20.50 «Ұлжан». 9.35 «Еңбек түбі - береке» 9.45, 20.05 «Айтуға оңай...» 10.25, 14.55 «Тәуіп Хо Жун» 11.45 «Жасампаздық және диалог» 12.05 «Алаң» ток-шоуы 12.55, 18.30 «Алғашқы махаббат». 13.55 «ӘЙЕЛ БАҚЫТЫ». Ток-шоу 16.00 «ҰЛТТЫҚ ӨНІМ» 16.25 «Еңбек түбі - береке» 16.50 «Елорда» 17.10 «Көк тарландары». 22-бөлім 18.05 «ТАРИХ ТОЛҚЫНЫНДА» 21.35 «КЕЛІН». 22.50 «Куәгердің азабы» К/ф. 0.30 «Тарих толқынында» 1.00 «Елорда»1.15 «Ұлттық өнім» 1.35 «Көк тарландары». 22-бөлім 2.15 «Өркениет»

ОРАЛ16.50 «Ақжайық» жаңалықтары17.40 «Жандауа»

ҚАЗАҚСТАН-ОРАЛ 06.55 Аңдатпа07.00 «Ақжайық» жаңалықтары07.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.07.55 «Телемаркет», жарнама08.00 Новости «Акжайык»08.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.09.00 “Менің ұлдарым”. Телехикая.10.00 “Опираясь на закон”10.30 “Бәрекелді”10.50 «Арнайы репортаж»11.10 “ЖОЛЫҢ БОЛСЫН, БАЛАҚАЙ”11.35 Мультсериал12.20 “Аспан аруы”. Телехикая.13.05 Деректі фильм13.30 «Ақжайық» жаңалықтары13.45 Новости «Ақжайық»13.55 «Телемаркет», жарнама, аңдатпа14.00 17.55 Үзіліс17.55 Аңдатпа 18.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары. Тікелей эфир18.25 «Телемаркет», жарнама18.30 “АТАМЕКЕН”19.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ». Тікелей эфир19.25 «Телемаркет», жарнама19.30 “ЕЛ АЛДЫНДА”. Тікелей эфир

20.00 Деректі фильм20.30 “ЛЕЧУ ГИПНОЗОМ И ДУШОЙ”21.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары21.30 “СВОЕ ДЕЛО”21.50 «Телемаркет», жарнама22.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ»22.30 “МЕНІҢ ҰЛДАРЫМ”. Телехикая.23.30 Деректі сериал00.00 «Ақжайық» жаңалықтары00.30 Новости «Ақжайық»01.00 Аңдатпа

ХАБАР06.00 «Жаңа күн».08.00, 10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 00.30 Жаңалықтар08.10 «Бюро расследований»08.40 «Адамзаттың ұлы жетістіктері». Д/ф.9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 23.40 Новости9.10, 18.10 «Біз». Ток-шоу.10.10, 21.10 «След».10.50, 20.30 «25-й километр»-1. 11.30 Көзқарас12.10, 22.30 «Хван Чжин И» 13.20 Кулинарная академия.13.50 Музыкальные путешествия 14.10 «Секреты в раю».15.00 «Телефон доверия». 15.50 «Подари детям жизнь...».

16.15 «Сүлейман сұлтан». 1-маусым. 17.15 «Сүлейман сұлтан». 1-маусым. 19.30 Арнайы хабар 19.50 Профессионал00.10 Журналдар Бизнес Ауа райы Спорт Журналдар

ЕЛ АРНА7.30 “Ән арна”. 8.25 “Пора тюльпанов”. 10.05 “Сплетница”. 10.40 “Ібіліс”. 11.50 “Тракторшының махаббаты”. 12.30 «Жар@йсың». 13.00 “Белгісіз аймақтар”. 14.30 “Пятый угол”. Социальное шоу. 15.10 “Әселдің құрбы - құрдастары”. 15.40 “Бакуган: Жанкешті жауынгерлер”. 16.10 “Закрытая школа”. 17.00 «Жар@йсың». 17.30 “Шіркін, life - Бурабайда!”.18.30 “Ән арна”. 19.20 “Архифакт”19.40 “Әзіл Tube”. 20.00 “Менің кінәм жоқ”. 21.10 “Тракторшының махаббаты”. 21.55 “Долина волков”. 23.30 «Жар@йсың».

ЕУРАЗИЯ5.00 «Понять. Простить» 5.45 ЖАҢАЛЫҚТАР 6.00 Телеканал «Доброе утро»9.00 Новости9.05 «САПА БАҚЫЛАУДА» 9.35 ЖАҢАЛЫҚТАР 10.05 «ЯСМИН» 11.00 «ЖЕНСКИЙ ДОКТОР 2» 11.55 «МОДНЫЙ ПРИГОВОР»13.00 «КАРАОКЕ ТАКСИ» 13.30 «САПА БАҚЫЛАУДА» 14.00 «НОВОСТИ ДНЕМ» 14.30 «СУДЕБНЫЕ ИСТОРИИ» 15.25 «ЗВЕРОБОЙ» 16.20 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ» 17.30 НОВОСТИ 18.00 «ДИКИЙ 3» 19.00 Х/ф «ВЕРОНИКА. ПОТЕРЯННОЕ СЧАСТЬЕ» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 21.05 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ» 22.15 «Склифосовский 2». 23.15 «ВАНГЕЛИЯ». серии 1.25 «КАРАОКЕ ТАКСИ» 1.50 «МАРУСЯ. ВОЗВРАЩЕНИЕ» 2.35 «Понять. Простить» 3.05 «ТРАКТИР НА ПЯТНИЦКОЙ» 4.30 «Контрольная закупка»

СәРСеНбІ, 25 ҚЫРКҮйеК

СейСеНбІ, 24 ҚЫРКҮйеК

ТелеЖОсыҚ[email protected]Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

Борышкерлердің мүлкін бағалау бойынша қызметті сатып алу жөніндегі конкурсты өткізу туралы ақпараттық хабарлама

«Динара» ЖК, конкурстық басқарушысы (БҚО, Орал қ, Скоробогатов 1/1-үй, СТН 271810703286) Орал қ., Строитель г/к бойынша тіркелген (№630 гараж), борышкердің мүлкін бағалау бойынша қызметті сатып алу жөніндегі конкурсты жариялайды.

Борышкерге тиесілі мүлік құрамы: жалпы көлемі 18,0 ш.м болатын Строитель г/к бойынша тіркелген, қанағаттанарлық күйдегі №630 гараж.

Конкурсқа қатысу үшін өтінімдер осы хабарламаны жариялаған күннен бас-тап он бес жұмыс күні ішінде БҚО, Орал қ., Еуразия даңғылы, 108-үй, дәріхана ғимараты, тел.: 8 (7112) 283014, ұ.т.: 8 701 521 51 13 мекенжайы бойынша сағат 09.00-ден 17.00-ге дейін қабылданады, түскі үзіліс сағат 13.00-ден 14.00-ге дейін.

Конкурсты ұйымдастыру бойынша шағымдар ҚР ҚМ БҚО ДБЖК депар-таменті ММ, Орал қ., Сарайшық к. 79/1 мекенжайы бойынша сағат 08.30-

дан 18.00-ге дейін қабылданады, түскі үзіліс сағат 12.00-ден 13.30-ға дейін, тел.: 8 (7112) 51 25 45, электрондық пошта: knd_uralsk @ at. minfin. kz

Борышкерлердің мүлкін бағалау бойынша қызметті сатып алу жөніндегі конкурсты өткізу туралы ақпараттық хабарлама

«Ақсайсервис» ЖШС, конкурстық басқарушысы (БҚО, Ақсай қ, 4-ықшам-ауданы, 17-үй, 9-п., СТН 270300009868) Ақсай қ, 4-ықшамауданы, 17-үй, 9-п. бо-йынша тіркелген борышкердің мүлкін бағалау бойынша қызметті сатып алу жөніндегі конкурсты жариялайды.

Борышкерге тиесілі мүлік құрамы: Автогрейдер ДЗ-99, 1988 ж.ш., 1 д., трактор ЮМЗ – 6АЛ, 1984 ж.ш., 1 д., бульдозер Б-130, 1995 ж.ш., 1 д., Volkswagen, 1987 ж.ш., 1 д., Камаз 65115-015, 2005 ж.ш., 1 д., Камаз – 65115-015, 2001 ж.ш., 1 д., Камаз – 53212, 1986 ж.ш., 1 д., құжаты жоғалған, трактор Т 130 МГ2, 1986 ж.ш., 1 д., тірке-гіш құралдар ГКБ 818, 1988 ж.ш., 3 д., қанағаттанарлықсыз күйде.

Конкурсқа қатысу үшін өтінімдер осы хабарламаны жариялаған күннен бас-тап он бес жұмыс күні ішінде БҚО, Орал қ., Еуразия даңғылы, 108-үй, дәріхана ғимараты, тел.: 8 (7112) 283014, ұ.т.: 8 701 521 51 13 мекенжайы бойынша сағат 09.00-ден 17.00-ге дейін қабылданады, түскі үзіліс сағат 13.00-ден 14.00-ге дейін.

Конкурсты ұйымдастыру бойынша шағымдар ҚР ҚМ БҚО ДБЖК депар-таменті ММ, Орал қ., Сарайшық к. 79/1 мекенжайы бойынша сағат 08.30-

дан 18.00-ге дейін қабылданады, түскі үзіліс сағат 12.00-ден 13.30-ға дейін, тел.: 8 (7112) 51 25 45, электрондық пошта: knd_uralsk @ at. minfin. kz

ҚАЗАҚСТАН 6.00 «ТАҢШОЛПАН».8.30, 11.30, 16.30, 19.30, 22.20 ЖАҢАЛЫҚТАР8.45, 20.50 «Ұлжан». 9.35 «Еңбек түбі - береке» 9.45, 20.05 «Айтуға оңай...» 10.25, 14.55 «Тәуіп Хо Жун» 11.45 «Еңбек түбі - береке» 11.55 «Тарих толқынында» 12.25 «Заң және біз» 12.55, 18.30 «Алғашқы махаббат». 13.55 «ӘЙЕЛ БАҚЫТЫ». Ток-шоу 16.00 «Ұлт мақтанышы». 16.50 «ӨЗЕКЖАРДЫ»17.10 «Көк тарландары». 23-бөлім 18.05 «ҚЫЛМЫС ПЕН ЖАЗА» 21.35 «КЕЛІН». 22.50 «Ақымақтар» К/ф 0.25 «Сыр-сұхбат» 0.55 «Өзекжарды»1.10 «Ұлт мақтанышы». Д/ф 1.40 «Көк тарландары». 23-бөлім 2.20 «Әлі есімде»

ОРАЛ16.50 «Ақжайық» жаңалықтары17.15 «Сыр толғау»17.35 “Бәрекелді”

ҚАЗАҚСТАН-ОРАЛ 06.55 Аңдатпа07.00 «Ақжайық» жаңалықтары07.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ»08.00 Новости «Ақжайық»08.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ»09.00 “Менің ұлдарым”. Телехикая. 7-бөлім10.00 “Ел алдында”10.35 “Жайықтың жауһарлары”11.00 «Топжарған»11.20 “Женские секреты”11.40 Мультсериал12.25 “Аспан аруы”. Телехикая. 8-бөлім13.10 Деректі фильм13.30 «Ақжайық» жаңалықтары13.45 Новости «Ақжайық»14.00 17.55 Үзіліс17.55 Аңдатпа18.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары. Тікелей эфир

18.30 Деректі фильм 19.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ». Тікелей эфир19.25 «Телемаркет», жарнама19.30 “ВРЕМЯ ВАШЕГО ВОПРОСА”. Тікелей эфир20.00 “Менің ұлдарым”. Телесериал. 8-бөлім21.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары21.30 “ЖАСАМПАЗДЫҚ БЕЛЕСІ 2050”22.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ»22.30 “ЛЕЧУ ГИПНОЗОМ И ДУШОЙ”23.00 “Аспан аруы”. Телехикая. 8-бөлім00.00 «Ақжайық» жаңалықтары00.30 Новости «Ақжайық»01.00 Аңдатпа

ХАБАР06.00 «Жаңа күн».08.00, 10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 00.30 Жаңалықтар08.10 Арнайы хабар

08.35 «Адамзаттың ұлы жетістіктері» Д/ф. 9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 23.40 Новости9.10, 18.10 «Біз». Ток-шоу.10.10, 21.10 «След».10.50, 20.30 «25-й километр»-1. 11.30 Көзқарас12.10, 22.30 «Хван Чжин И» 13.20 Кулинарная академия.13.50 Музыкальные путешествия 14.10 «Секреты в раю».15.00 «Телефон доверия». 15.50 «Подари детям жизнь...».16.15 «Сүлейман сұлтан». 1-маусым. 17.15 «Сүлейман сұлтан». 1-маусым. 19.30 «Жаңа қоғам»19.40 «ЭКСПО -2017». 19.50 Профессионал00.10 Журналдар

ЕЛ АРНА7.30 “Ән арна”.8.25 “Пора тюльпанов”. 10.05 “Сплетница”. 10.40 “Ібіліс”. 11.50 “Тракторшының махаббаты”. 12.30 «Жар@йсың». 13.00 “Белгісіз аймақтар”. 14.30 “Бакуган: Жанкешті жауынгерлер”. 14.50 Футбол. Отборочный турнир чем-пионата Европы среди женских команд. Казахстан-Франция. Прямая трансляция17.00 «Жар@йсың». 17.30 Д/ф «Голливуд ғажабы”. 18.30 “Ән арна”. 19.20 “Пятый угол”. 20.00 “Менің кінәм жоқ”. 21.10 “Тракторшының махаббаты”. 21.55 “Долина волков”. 23.30 «Жар@йсың».

ЕУРАЗИЯ5.00 «Понять. Простить» 5.45 ЖАҢАЛЫҚТАР

6.00 Телеканал «Доброе утро»9.00 Новости9.05 «САПА БАҚЫЛАУДА» 9.35 ЖАҢАЛЫҚТАР 10.05 «ЯСМИН» 11.00 «ЖЕНСКИЙ ДОКТОР 2» 11.55 «МОДНЫЙ ПРИГОВОР»13.00 «КАРАОКЕ ТАКСИ» 13.30 «САПА БАҚЫЛАУДА» 14.00 «НОВОСТИ ДНЕМ» 14.30 «СУДЕБНЫЕ ИСТОРИИ» 15.25 «ЗВЕРОБОЙ» 16.20 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ» 17.30 НОВОСТИ 18.00 «ДИКИЙ 3» 19.00 «ВЕРОНИКА. ПОТЕРЯННОЕ СЧАСТЬЕ» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 21.05 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ» 22.15 «Склифосовский 2». 23.15 «ВАНГЕЛИЯ». 1.25 «КАРАОКЕ ТАКСИ» 1.50 «МАРУСЯ. ВОЗВРАЩЕНИЕ»2.35 «Понять. Простить» 3.05 Х/ф «ЗМЕЕЛОВ» 4.30 «Контрольная закупка»

бейСеНбІ, 26 ҚЫРКҮйеК ҚАЗАҚСТАН 6.00 «ТАҢШОЛПАН».8.30, 11.30, 16.30, 19.30, 22.20 ЖАҢАЛЫҚТАР8.45, 20.50 «Ұлжан». 9.35 «Еңбек түбі - береке» 9.45, 20.05 «Айтуға оңай...» 10.25, 14.55 «Тәуіп Хо Жун» 11.45 «Агробизнес»12.05 «Ас мәзірі» 12.25 «Алтайдың кербұғысы». 12.45 «Еңбек түбі - береке»12.55, 18.30 «Алғашқы махаббат». 13.55 «ӘЙЕЛ БАҚЫТЫ». 16.00 «Мың түрлі мамандық» 16.50 «Қылмыс пен жаза» 17.10 «Көк тарландары». 18.05 «Жаңа Қазақстан-2050»21.35 «КЕЛІН». 22.50 «Уэйверли сиқыршылары» К/ф 0.30 «Жаңа Қазақстан-2050»0.50 «Қылмыс пен жаза». 1.10 «Алтайдың кербұғысы».

1.40 «Көк тарландары». 2.20 «Қылқалам»

ОРАЛ16.50 «Ақжайық» жаңалықтары17.15 «Топжарған»17.35 “Атамекен”

ҚАЗАҚСТАН-ОРАЛ 06.55 Аңдатпа07.00 «Ақжайық» жаңалықтары07.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ»08.00 Новости «Ақжайық»08.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ»09.00 “Менің ұлдарым”. 10.00 «Время вашего вопроса»10.30 «Атамекен»10.50 “Свое дело”11.10 “Молодежный проспект”11.30 “Жолың болсын, балақай”12.00 Мультсериал12.45 “Аспан аруы”. Т/с13.30 «Ақжайық» жаңалықтары13.45 Новости «Ақжайық»18.00 «АҚЖАЙЫҚ»

жаңалықтары. Тікелей эфир18.30 “ЖЕРГІЛІКТІ УАҚЫТ”19.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ». 19.35 “Ел алдында”. 20.00 “Менің ұлдарым”. 21.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары21.30 “АЛТЫН БЕСІК”22.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ»22.30 “Аспан аруы”. Т/с23.20 Деректі сериал00.00 «Ақжайық» жаңалықтары00.30 Новости «Ақжайық»

ХАБАР06.00 «Жаңа күн».08.10 Жаңа қоғам08.20 «ЭКСПО -2017». Д/ф. 08.30 «Адамзаттың ұлы жетістіктері» . Д/ф9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 23.40 Новости9.10, 18.10 «Біз». Ток-шоу.10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 22.00, 00.30 Жаңалықтар10.10, 21.10 «След».

10.50, 20.30 «25-й километр»-1. 11.30 Көзқарас12.10, 22.30 «Хван Чжин И» 13.20 Кулинарная академия.13.50 Музыкальные путешествия 14.10 «Секреты в раю».15.00 «Телефон доверия». 15.50 «Подари детям жизнь».16.15 «Сүлейман сұлтан». 17.15 «Сүлейман сұлтан». 19.30 Халық –тарих толқынында «Қазақ хандығы: Қасымнан Кенесарыға дейін». Д/ф. 00.10 Журналдар

ЕЛ АРНА7.30 “Ән арна”. 8.25 “Пора тюльпанов”. 10.05 “Сплетница”. 10.40 “Ібіліс”. 11.50 “Тракторшының махаббаты”. 12.30 «Жар@йсың».

13.00 “Белгісіз аймақтар”. 14.30 “Сенім. Білім. КZ”. 14.50 Мультфильм.15.10 “Әселдің құрбы - құрдастары”. 15.40 “Бакуган: Жанкешті жауынгерлер”. 16.10 “Закрытая школа”. 17.00 «Жар@йсың». 17.30 Реалити-шоу “Махаббатқа 10 қадам”. 18.30 “Ән арна”. 19.20 “Побочный эффект”. 19.30 “Туған өлке”20.00 “Менің кінәм жоқ”. 21.10 “Тракторшының махаббаты”. 21.55 “Долина волков”. 23.30 «Жар@йсың».

ЕУРАЗИЯ5.00 «Понять. Простить» 5.45 ЖАҢАЛЫҚТАР 6.00 Телеканал «Доброе утро»9.00 Новости

9.05 «САПА БАҚЫЛАУДА» 9.35 ЖАҢАЛЫҚТАР 10.05 «ЯСМИН» 11.00 «ЖЕНСКИЙ ДОКТОР 2» 11.55 «МОДНЫЙ ПРИГОВОР»13.00 «КАРАОКЕ ТАКСИ» 13.30 «САПА БАҚЫЛАУДА» 14.00 «НОВОСТИ ДНЕМ» 14.30 «СУДЕБНЫЕ ИСТОРИИ» 15.25 «ЗВЕРОБОЙ» 16.20 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ» 17.30 НОВОСТИ 18.00 «ДИКИЙ 3» 19.00 «ВЕРОНИКА. ПОТЕРЯННОЕ СЧАСТЬЕ» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 21.05 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ» 22.15 «Склифосовский 2». 23.15 «ВАНГЕЛИЯ». 1.25 «КАРАОКЕ ТАКСИ» 1.50 «МАРУСЯ. ВОЗВРАЩЕНИЕ» 2.35 «Понять. Простить» 3.05 Х/ф «ЧЕРНЫЙ ПРИНЦ» 4.30 «Контрольная закупка»

жұма, 27 ҚЫРКҮйеКҚАЗАҚСТАН 6.00 «ТАҢШОЛПАН».8.30, 11.30, 16.30, 19.30, 23.10 ЖАҢАЛЫҚТАР8.45 «Ұлжан». 9.35 «Еңбек түбі - береке» 9.45, 20.05 «Айтуға оңай...» 10.25, 14.55 «Тәуіп Хо Жун» 11.45 «МЕНІҢ ҚАЗАҚСТАНЫМ» 12.20 «Келбет» 12.50, 18.30 «Алғашқы махаббат». 13.55 «ӘЙЕЛ БАҚЫТЫ». 16.00 «Жан жылуы» 16.50 «ӨЗЕКЖАРДЫ»17.10 «Жаңа Қазақстан-2050» 17.35 «ПАРЛАМЕНТ» 18.00 «ИМАН АЙНАСЫ» 20.50 «ҰЛТТЫҚ ШОУ» 21.55 «КЕЛІН». 22.40 «СІЗ НЕ ДЕЙСІЗ?». 23.40 «Жайдарман». 0.05 «Махаббат дәрістері» К/ф. 1.55 «Парламент»2.15 «Иман айнасы» 2.40 «Өзекжарды» 2.55 «Ғасырлар пернесі»

ОРАЛ16.50 «Ақжайық» жаңалықтары17.15 “Алтын бесік”17.35 “Арнайы репортаж”

ҚАЗАҚСТАН-ОРАЛ 07.00 «Ақжайық» жаңалықтары07.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.08.00 Новости «Ақжайық»08.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.09.00 “Менің ұлдарым”. Т/с10.00 «Ел алдында»10.30 “Жасампаздық белесі 2050”11.50 Мультсериал12.35 “Аспан аруы”. Т/с13.30 «Ақжайық» жаңалықтары13.45 Новости «Ақжайық»14.00 17.55 Үзіліс17.55 Аңдатпа18.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары. Тікелей эфир

18.30 «ЖАНДАУА» 19.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ». Тікелей эфир19.30 “ВРЕМЯ ВАШЕГО ВОПРОСА”. Тікелей эфир20.00 “Менің ұлдарым”. Т/с21.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары21.30 “МӘҢГІЛІК ЕЛ”22.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ»22.30 “Аспан аруы”. Телехикая. 7-бөлім23.20 Деректі сериал00.00 «Ақжайық» жаңалықтары00.30 Новости «Ақжайық»01.00 Аңдатпа

ХАБАР06.00 «Жаңа күн».08.00, 10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 00.30 Жаңалықтар08.10 Арнайы хабар 08.35 «Адамзаттың ұлы жетістіктері». Д/ф.9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 23.40 Новости

9.10, 18.10 «Біз». Ток-шоу.10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 22.00, 00.30 Жаңалықтар10.10, 21.10 «След».10.50, 20.30 «25-й километр»-1. 11.30 Көзқарас12.10, 22.30 «Хван Чжин И» 13.20 Кулинарная академия.13.50 Музыкальные путешествия 14.10 «Секреты в раю».15.00 «Телефон доверия». 15.50 «Подари детям жизнь...».16.15 «Сүлейман сұлтан». 1-маусым. 17.15 «Сүлейман сұлтан». 1-маусым. 19.30 Вектор развития19.40 «ЭКСПО -2017». Д/ф. 19.50 Профессионал20.30 Кино. «Повторяющаяся реальность»00.10 ЖурналдарБизнес Ауа райы Спорт Журналдар

ЕЛ АРНА7.30 “Ән арна”. 8.25 “Пора тюльпанов”. 10.05 “Сплетница”. 10.40 “Ібіліс”. 11.50 “Тракторшының махаббаты”. 12.30 «Жар@йсың». 13.00 “Белгісіз аймақтар”. 14.30 “FreshmanЫ”. 14.50 Мультфильм15.10 “Әселдің құрбы - құрдастары”. 15.40 “Бакуган: Жанкешті жауынгерлер”. 16.10 “Закрытая школа”. 17.00 «Жар@йсың». 17.30 “Фобия” 18.30 “Ән арна”. 19.20 “Бәрі есімде”. 20.00 “Менің кінәм жоқ”. 21.10 “Тракторшының махаббаты”. 21.55 “Талтүсте” К/ф.

ЕУРАЗИЯ5.00 «Понять. Простить» 5.45 ЖАҢАЛЫҚТАР 6.00 Телеканал «Доброе утро»9.00 Новости9.05 «САПА БАҚЫЛАУДА» 9.35 ЖАҢАЛЫҚТАР 10.00 Х/ф «КЛИНИКА» 11.55 «МОДНЫЙ ПРИГОВОР»13.00 Премьера. «САМЫЙ ЛУЧШИЙ МУЖ» 14.00 «НОВОСТИ ДНЕМ» 14.30 Х/ф «Чертово колесо» 16.25 «ЖДИ МЕНЯ» 17.30 НОВОСТИ 18.00 «ДИКИЙ 3» 19.00 «ВЕРОНИКА. ПОТЕРЯННОЕ СЧАСТЬЕ» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 21.05 «ПОЛЕ ЧУДЕС»22.10 Х/ф «РОДСТВЕННИК» 0.15 «ЧЕЛОВЕК И ЗАКОН»1.20 «Маруся. возвращение» 2.05 «Понять. Простить» 2.30 Детектив «КРИМИНАЛЬНЫЙ ТАЛАНТ»

СеНбІ, 28 ҚЫРКҮйеКҚАЗАҚСТАН 6.00 Қазақстан эстрада жұлдыздарының қатысуымен концерт.7.10 «Мәлім де беймәлім Қазақстан». 7.40 «Еріншектер елі». 8.35 «АГРОБИЗНЕС»9.00 «ДАУА». 9.30 «АС МӘЗІРІ». 10.00 «Ұлттық шоу» 11.05 «ТЕЛҚОҢЫР» 11.50 «ЖИҺАНКЕЗ» 12.15 «Ұлттық өнім» 12.35 «МЫҢ ТҮРЛІ МАМАНДЫҚ» 13.05 «БІЛГІРЛЕР ОТАУЫ». 13.55 «Туған елдің түтіні». 14.50 «Жүзден жүйрік»15.25 «Күлегеш». 15.35 «Тарих толқынында» 16.00 «ЖАРҚЫН БЕЙНЕ» 16.30, 19.30, 22.30 ЖАҢАЛЫҚТАР

16.50 «Келін». 18.40 «ЖАН ЖЫЛУЫ» 19.05 «АРНАЙЫ РЕПОРТАЖ» 20.05 «Жайдарман». «Жазғы кубок 2013» Баянауыл 21.40 «Сағындырған әндер-ай!». Ретроконцерт23.05 Дзюдодан Әлемдік «Гран-при» кезеңі1.05 «Арнайы репортаж» 1.30 «Жиһанкез» 2.00 «Ұлттық шоу»

ҚАЗАҚСТАН-ОРАЛ 09.00 «Ақжайық» жаңалықтары09.30 «Алтын бесік»10.00 Новости «Ақжайық»10.30 “Время вашего вопроса”11.05 «Жергілікті уақыт» 11.25 «Балапаннан» базарлық12.25 Көркем фильм14.00 16.55 Үзіліс17.00 “БАЛАПАННАН” 17.20 “Базар жоқ”

19.00 «АПТА». 19.40 “ТЕМІРҚАЗЫҚ”20.00 «ПАНОРАМА НЕДЕЛИ»20.40 «БУДЬТЕ ЗДОРОВЫ» 21.00 «СЫР ТОЛҒАУ»21.20 Көркем фильм23.00 Көркем фильм

ХАБАР06.00 «Махаббат мерейі ». 07.35 Балалар уақыты. «Етік киген мысықтың жаңа хикаялары». 08.55 «Подари детям жизнь...».9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 23.10 Новости9.10 Народный эксперт.9.25 Ұлт саулығы. 10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 22.40, 00.30 Жаңалықтар10.10 Едим дом10.40 ПРОД.ВОПРОС11.00 Халық сарапшысы11.15 «Наследие Земли».

11.30 «Контуры на карте». 12.10 «Жан сарай». Әшірбек Сығай.12.55 Кино. «Формула любви». 14.10 Х/ф «Формула любви» .14.45 «Сол бір кеш...».16.15 Бармысың, бауырым?17.15 «Сүлейман сұлтан». 19.30 «Менің жерім. Өлкетану». 20.30 «Битва умов». 21.15 Х/ф «Большая свадьба». 23.40 Кино. «Зұлымдық ордасы-3». 01.10 М.Әуезов атындағы академиялы драма театры. С.Асылбекұлы «Күзгі романс»

ЕЛ АРНА7.30 Концерт “Әсем әуен Ел арнада”.8.00 “Сенім. Білім. КZ”. 8.20 “Оян.KZ”.9.10 “Суперпапа”. 10.00 М/ф “Машины сказки”.

10.30 “Архифакт”11.00 “Әселдің құрбы - құрдастары”.12.40 “Начистоту”. 13.30 “Жаным”. 14.50 Үнді фильм. “Ана махаббаты”.17.20 “Бәрі есімде”. 18.00 Х/ф “Две судьбы. Новая жизнь”18.50 “Что наша жизнь...”. 19.20 Кино. “Время ведьм”. 20.50 “Әзіл-кеш” - әзіл-сықақ бағдарламасы. 21.35 Кино. “Жел тербеткен аршагүл”.

ЕУРАЗИЯ5.00 «МАРУСЯ. ВОЗВРАЩЕНИЕ» 5.45 Комедия «ЧАСТНЫЙ ДЕТЕКТИВ, ИЛИ ОПЕРАЦИЯ «КООПЕРАЦИЯ» 7.15 ЖАҢАЛЫҚТАР

7.45 «ЕРАЛАШ» 8.00 Новости8.10 «СМАК»8.50 Х/ф «Золотые небеса» 10.40 «ФАБРИКА ГРЕЗ» 11.15 «ДУ ҚОЛ ШОКОЛАД» 12.10 «МОНСТРЫ ПРОТИВ ПРИШЕЛЬЦЕВ» 12.45 «КУБ» 14.05 Х/ф «Будет светлым день» 18.20 «МИНУТА СЛАВЫ. ДОРОГА НА ОЛИМП» 20.00 «НОВОСТИ В СУББОТУ» 21.05 «СЕГОДНЯ ВЕЧЕРОМ» 23.10 «Успеть до полуночи»23.50 Кино. «КОМИССАР МОНТАЛЬБАНО» 0.50 «Маруся. возвращение» 1.35 «Понять. Простить» 2.00 Комедия «Частный детектив, или операция «кооперация» 3.30 Фильм «КЛЮЧИ ОТ НЕБА»

жеКСеНбІ, 29 ҚЫРКҮйеКҚАЗАҚСТАН 6.00 Қазақстан эстрада жұлдыздарының қатысуымен концерт.7.10 «Жиһанкез». 7.35 «Еріншектер елі». 8.30 V маусым. «АЙГӨЛЕК». 1-концерт10.05 «СЫР-СҰХБАТ» 10.35 «АҚСАУЫТ» 11.05 «Сіз не дейсіз?» 11.40 «ЕЛОРДА»12.00 «Елім менің»13.05 «ТОЛАҒАЙ». 13.55 «Туған елдің түтіні». 14.50 «Жүзден жүйрік»15.25 «Күлегеш». 15.30 «Ұлт мақтанышы». Д/ф 15.55 «Жайдарман» Үздік әзілдер16.20 «МӘЛІМ ДЕ БЕЙМӘЛІМ ҚАЗАҚСТАН» 16.50 «Келін».

18.40 «Сағындырған әндер-ай!». Ретроконцерт19.30 «АПТА. КZ» 20.35 «ҚАЗАҚСТАН ДАУЫСЫ»22.00 «АЛАҢ» ток-шоуы 22.50 «КӨКПАР». 23.30 Дзюдодан Әлемдік «Гран-при» кезеңі1.30 «Телқоңыр»2.10 «Сіз не дейсіз?»

ҚАЗАҚСТАН-ОРАЛ 08.55 Аңдатпа09.00 «Апта». Апталық сараптамалық шолу09.40 «Жандауа»10.00 «Панорама недели»10.40 “Мәңгілік ел” 11.00 «Балапаннан» базарлық12.00 Мультфильм12.30 Көркем фильм14.00 16.55 Үзіліс 17.00 “БАЛАПАННАН”

18.00 “Бақыттымын өзіңмен”20.00 «АРНАЙЫ РЕПОРТАЖ» 20.25 «БӘРЕКЕЛДІ»20.50 “ЖЕНСКИЕ СЕКРЕТЫ” 21.10 Көркем фильм 22.00 Көркем фильм

ХАБАР06.00 «Махаббат мерейі». 06.50 Дела армейские. 07.20 АС АРҚАУ 07.40 Айбын. 08.10 «Кішкентай өрт сөндергіш Финли». 08.55 Х/ф «Решающий поединок». 10.30 Мультфильм10.40 М/ф «Правдивая история кота в сапогах» 12.00 «Битва умов». 12.45 «Наследие Земли». 13.00 Шәмші әндерінен концерт.

14.30 ТВ Бинго. 15.30 Кино. «Балақай» 16.55 «Көзкөрген». Бауыржан Ибрагимов. 17.40 «Сол бір кеш...».19.00 Ақпарат арнасы – Жетi күн. 20.00 Жетi күн21.00 «Посмотрим, обсудим» с Олегом Борецким. Кино. «Порочная стасть».23.30 Кино. «Жекпе-жектің жампозы»

ЕЛ АРНА7.30 “Бакуган: Жанкешті жауынгерлер”. 8.20 “Оян.KZ”.9.20 “Побочный эффект”. 9.40 Мультфильм.10.00 “FreshmanЫ”. 10.15 “Әзіл-кеш”. 11.00 “Әселдің құрбы -

құрдастары”.12.00 “Әлем халықтарының ас мәзірі”.12.40 “Суперпапа”. 13.30 “Жаным”.14.20 “Жас қанат-2013”. 15.50 “Адам эволюциясы. Тіршілік үшін шайқас”. 16.50 Футбол. Премьер-лига. “Қайрат”-”Ақтөбе”. Прямая трансляция.18.50 “Әзіл Tube”. 19.20 “Мүмкін емес...” 20.10 Кино. “На грани”.21.55 Кино. “Коломбиана”.

ЕУРАЗИЯ5.00 «МАРУСЯ. ВОЗВРАЩЕНИЕ» 6.45 ЖАҢАЛЫҚТАР 7.10 «ИГРАЙ, ГАРМОНЬ ЛЮБИМАЯ!» 7.45 «ЕРАЛАШ»

8.00 Новости8.10 «ЗДОРОВЬЕ»9.10 «КАЗЛОТО». 9.55 «Многодетные невесты» 11.00 Премьера. «СВАТЫ У ПЛИТЫ» 11.35 «УГАДАЙ МЕЛОДИЮ» 12.05 «ЧУДОМ СПАСЕННЫЕ» 13.15 Х/ф «Чокнутый профессор» 14.45 Х/ф «Золотые ножницы» 16.55 «ДОБРЫЙ ВЕЧЕР, КАЗАХСТАН!» 17.55 Х/ф «ИВАН ВАСИЛЬЕВИЧ МЕНЯЕТ ПРОФЕССИЮ» 20.00 «АНАЛИТИКА» 21.00 «КВН». Летний кубок в Сочи 23.45 Х/ф «УОЛЛ-СТРИТ. ДЕНЬГИ НЕ СПЯТ» 2.00 Х/ф «К ЧЕРНОМУ МОРЮ» 3.30 Х/ф «ИВАН ВАСИЛЬЕВИЧ МЕНЯЕТ ПРОФЕССИЮ»

ТелеЖОсыҚБейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

[email protected]

хАТ-хАБАРБейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

[email protected]

Кеңсе ретінде қолдануға Строи - тель ш/а-да орналасқан жалпы ауда-ны 62 ш.м. ғимаратты сатамын. Бағасы – 80 000 ш.б.

Тел. 8-702-330-02-43

d-54 жаңа теледидар сатылады. Бағасы арзан.

Тел.: 27-72-21

Сатамын немесе бидайға айырбас-таймын:

- К-700 тракторы, өте жақсы күйде – 30000$. Саудаласу;

- ДТ-75 тракторы (2 дана) - 3000$. Саудаласу;

- ЖВП-9 егін оратын аударыл- малы машина (жатка свальная) – 1 200 000. Саудаласу;

- СК-5 «Нива» бидай жинайтын ком-байны, 2002 ж.ш., күнба ғыс жинауға

Сауда-саттықнегізделген сұрыптауышы бар;

- «КамАЗ» автокөлігіне арналған жартылай тіркеме, 9 м;

- ПД-3,3 дискілі соқа.Тел.: 8-777-256-75-31,

8-775-132-55-57, 8-777-195-40-20

Қатар тұрған 2 жер телімі сатыла- ды, әрқайсысы 10 сотықтан. Жарық, су қасында. 20-30 ірі қараға арнал- ған мал қорасы бар. Октябрь ауылы.

Тел.: 8-777-568-86-68

Орал қаласынан 50 шақырым, Владимировка ауылында (Зеленов ауданы), Орал-Атырау тас жолы бойында (МАИ посты, Көшім) үй са-тылады, гараж, жазғы сарай, монша, жертөле, құдығы бар. Жер көлемі 15-20 сотық, жеміс-жидек ағаштары (алма, өрік т.б.) бар. Бағасы 1 млн. 500

мың теңге. Тоғай, өзендер қасында.Тел.: 8-705-150-52-57,

8-775-300-20-40,8-705-592-80-00

Тасқала ауылы, бұрынғы Сәулет шағынауданынан 10 сотық жер телі-мі сатылады. Барлық коммуникация бар. Бөлінеді. Су баспайтын биік жерде орналасқан.

Тел: 8 777 516 51 28

Екі үйір жылқы сатылады. Тел: 8-701-261-31-65,

8-705-830-58-92

Т-25 тракторын шөп шабатын құ- ралдарымен және қосалқы бөлшек-терімен қоса сатамын.

Тел.: 8-771-014-48-25,Ақжайық ауданы

Салық комитеті ауданынан жал- пы аумағы 12 сотық жер сатылады. Барлық коммуникациялар бар. Басқа да нұсқаларды қарастыруға болады.

Тел.: 26-60-13, 8-702-547-16-02, 8-777-184-10-22,

Жаңақала ауданы Қызылоба ауы-лы, Ж.Молдағалиев көшесі, 5/1-үй ме- кенжайы бойынша үй сатылады. 110 м2, 4 бөлмелі, әжетхана, ванна, (кәріз) жүйесі бар. Гараж, сарайы (жертөлесімен) үйге дейін асфальт, табиғи газ, телефон, ғаламтор, спут-никтік тарелка орнатылған.

Тел.: 871123757

Күрең қызыл түсті, ұзындығы 3,20 метр жиһаз сатамын. Жағдайы жақсы.

Тел.: 26-82-06, 8-775-527-36-58

- Орал қ. НҚК-дан 2-кл. арпа сата-мын, бағасы келісім бойынша;

- Орал қ. қоймадан астық сатамын: ж/с – 63 тг/кг, 1/с – 53 тг/кг, 2/с – 42 тг/кг. Сапа сертификаты бар.

Тел.: 8-777-256-75-31, 8-702-514-85-82, 8-777-195-40-20, 24-03-34

«КамАЗ» а/к-мен жеткізіп беру мүмкіндігі қарастырылады.

Қызмет көрсетуҚұрылыс жұмыстары: сантехни-

ка, су құбыры, кәріз жүйесі, электр- лік, ағаш ұстасының жұмыстары, ка- фельдік және ішкі жұмыстарды орын-даймын. ГВЛ, ГКЛ орнату, іргетасын қалаудан төбесін жабуға дейінгі жұ-мыстарды жасаймын, “кілтін тапсыру”. Тас қалау. Сапалы! Қымбат емес!

Тел.: 8-705-328-60-54,8-701-849-07-78

Байланыс тел.: 8 701 795 93 99, 8 701 712 41 22. e-mail: [email protected]

Қосымша ақпараттарды Орал қаласының туристік фирмасы «DENIZ TOUR»-дан мына телефондар арқылы білуге болады: 8 (7112) 54-30-54, 543-222.

Сарыағаш шипажайыАйша Бибі емдеу-сауықтыру кешені:

- МИНЕРАЛДы СуМЕН ЕМДіК ШАғыН КЛИЗМА: тоқ ішек, асқазан, өт жолдарын шаю;- ЕМДіК ВАННАЛАР: бұғы мүйізінің ұнтағы, скипидарлы селендік, магний тұздарының қоспасымен;- Буын, сүйек қақсау ауруларын БАТПАҚПЕН, ПАРАФИН-ОЗЕКЕРИТ ҚОСПАСыМЕНемдеу қызметтерін көрсетеді.

Шипажай заманауи үлгідегі жиһаз және медициналық құралдармен жабдықталған.

«Квант» ЖШС мемлекеттік экологиялық сараптаманың қарастыруына балық өнім-ділігінің биологиялық негізде-месі және Дөңгелек және Жамбыл ауылдарына жақын жерде, Батыс Қазақстан облы-сының Ақжайық ауданында орналасқан Дөңгелек су қой-масындағы балықтардың жал-пы шекті аулау көлемін (ЖША) анықтау жобасын тапсырды.

Барлық қызығушылық та-нытқан тұлғалар өз ескертпе-лері мен ұсыныстарын жаз- баша түрде БҚО бойынша эко-логия департаментіне мына мекенжай бойынша тапсыра алады: Орал қ., Л.Толстой көш., 59, тел.: 50-79-04.

«Қазақтелеком» АҚ филиалы Батыс Қазақстан ОТД телекоммуникация желілерін дамыту бойынша жоспарланатын жұмыстар туралы хабарлайды

ҚР Экологиялық кодексінің (57-бап) талаптарына сәйкес, Батыс Қазақстан ОТД, БҚО табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасына мемле-кеттік экологиялық сараптама жүргізу үшін келесі жобалар бойынша жобалық құжаттаманы ұсынады:

1. «Петровский көшесі, 103 («Серік ӨЖК» ЖШС) – «Қазтелерадио» АҚ ғимараты учаскесінде ТОБЖ құрылысы»;

2. «Сарайшық көшесі, 47 мекенжайында орналасқан «Л.Г.Бәйгереева» ЖК ғимаратын телефондандыру».

Барлық мүдделі азаматтар мен қоғамдық бірлестіктерге мемлекеттік эко-логиялық сараптама жүру кезеңінде келесі мекенжай бойынша өз пікірлерін айтуға мүмкіндік беріледі: Орал қаласы, Дамба тұйығы көшесі, 5/1, БҚО табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасы, тел.: 8-7112-50-92-70, 50-32-99, факс: 50-35-75, 51-28-42.

БҚО әкімдігінің 2013 жылғы 26 шілдедегі №ОРД-145 «Денсаулық сақтау жүйесіндегі кейбір коммуналдық кәсіпорындардың мә-селелері туралы» қаулысы негізінде Батыс Қазақстан облысы Шыңғырлау аудандық орталық ауруханасы» МКҚК-ны Батыс Қазақстан облысының әкімдігі денсаулық сақтау басқармасының «Шыңғырлау аудандық орталық ауруханасы» шаруашылық жүргі-зу құқығындағы мемлекеттік коммуналдық кәсіпорны болып қайта құрылуына байланысты талаптар 2 ай ішінде қабылданады. Кәсіпорынның заңды мекенжайы: индекс: 091200, Батыс Қазақ- стан облысы, Шыңғырлау ауданы, Шыңғырлау ауылы, Қазақстан көшесі, 22-үй. Телефон: 8 (71137) 33-390.

«Батыс су арнасы» ЖШС 2014-2018 ж.ж. арналған қоршаған ортаны қорғау шараларының бағдарламасына (жоспар) қоғам-дық тыңдау болатынын хабарлайды. Қоғамдық тыңдау 10 қа- зан 2013 ж., БҚО, Орал қ., С.Датов к-сі, 4/4 мекенжайы бойынша өткізіледі. Басталу уақыты 16.00. Материалдармен мына ме-кенжай бойынша таныса аласыздар: Орал қ., С.Датов к-сі, 4/4. Барлық сұрақтар бойынша 8 (7112) 25-10-54 телефоны арқылы хабарласыңыз.

Жоғары қабілетті және сәулелік жүктемесі айтарлықтай төмен соң-ғы үлгідегі аппаратта компьютер- лік томография (қабатталған рентге-нология) өткізіледі.

Мекенжайымыз: Орал қаласы, Есенжанов көшесі, 19-үй (“Омега” зауыты ауданы). “Медициналық ор-талық” ЖШС.

Анықтама алу үшін телефон: 53-72-59.

Жарамсыз деп танылсын

Шымбаев Байжан Ержанұлының аты-на Жаңақала ауданы, Қызылоба ауылы, Е.Орақбаев ЖОББМ 18.06.2009 ж. бер-ген №0388541 аттестат жоғалуына бай-ланысты жарамсыз деп танылсын.

Ахмет Асылхан Ғарифоллаұлы аты-на Қазталов ауданы, Ақпәтер ЖОББМ 20.06.2012 ж. берген №0469352 аттес-тат жоғалуына байланысты жарамсыз деп танылсын.

Менжанов Мереке Орынтайұлының атына 2004 жылы Құрманғазы саз кол-леджін бітіргендігі туралы берілген се-риясы ОАБ №0307514 санды дипломы жоғалуына байланысты жарамсыз деп танылсын.

Максутов Ерлан Максимовичтің аты-на 16.06.2012 ж. берілген Теректі ауда-ны Аңқаты ЖОББМ бітіргендігі туралы №0470729 аттестатының жоғалуына байланысты жарамсыз деп танылсын.

1. Психолог – 1 бірлік2. Ағылшын тілі пәнінің мұғалімі – 2 бірлік3. Физика пәнінің мұғалімі – 1 бірлік4. Математика пәнінің мұғалімі – 1 бірлік5. Экономика пәнінің мұғалімі – 1 бірлік6. Дене шынықтыру пәнінің мұғалімі – 1 бірлік7. Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі – 1 бірлік8. Тарих пәнінің оқытушысы – 1 бірлікТалаптар: жоғары білімді, магистр, жоғары санатты және 1

санатты, мамандықтары бойынша еңбек өтілі 10 жылдан кем емес, мемлекеттік тілді және орыс тілін жетік білуі керек.

1. Мемлекеттік сатып алу ісі жөніндегі есепші – 1 орынБіліктілік талаптары: жоғары қаржылық білімі, бухгалтер-

лік салықтық есепті және еңбек заңнамаларын, 1-С бухгал- терлік бағдарламаларын білуі, Word, Excel бағдарламасы бо-йынша жұмыс істей білгені, мемлекеттік тілді білгені жөн. Жұмыс өтілі 3-5 жылдан кем болмауы тиіс.

1. Медбике – 1 бірлік2. Аула сыпырушы – 1 бірлік3. Сантехник – 1 бірлікТалаптар: арнаулы орта білім, мамандықтары бойынша

еңбек өтілі 3 жылдан кем емес.

Қажетті құжаттар:Байқауға қатысу туралы өтініш;Жеке куәлігінің көшірмесі;Жеке іс қағазы;Еңбек кітапшасының көшірмесі;Дәрігерлік кітапшасының көшірмесі;Білімі туралы құжат, СТН, ӘЖК.

Ж.Досмұхамедов атындағы педагогикалық колледжі төмендегі бос орындарға конкурс жариялайды

Газетке хабарландыру шыққан соң 15 күнтізбелік күн ішінде құжаттар мына мекенжайда қабылданады.

Орал қаласы, Достық даңғылы, 173, тел/факс: 510681, электрондық пошта: [email protected].

Біздің газетіміздегі

жарнамаңыз –сіздің

табысыңыз.Тел: 51-51-09

«ОРАЛ ӨҢІРІ» Батыс Қазақстан облыстық қоғамдық-саяси газеті. 090000, Орал қаласы, Мұхит көшесі, 57/1. Е-mаіl: о[email protected]

Газет облыстық «Орал өңірі» газетi редакциясының компьютерлiк орталығында терiлiп, беттелдi."Жайық Пресс" ЖШС баспаханасында басылдыИндексі: 65428 Таралымы: 15880, 6 баспа табақ. Газет аптасына үш рет шығады.Корректорлар: Н.СҰЛТАНОВА, Д.ШАНКИШеВА, Ж.ЖАйЛАуОВАКезекшi редакторлар: Г.ӘЖІГЕРЕЕВА, Н.САФУЛЛИН

Меншік иесі: «Жайық Пресс» ЖШС

Бас директорЖантас Набиоллаұлы САФУЛЛИН

Бас редактор Бауыржан ҒҰБАЙДУЛЛИН Газет ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінде2006 жылғы 4 мамырда тіркеліп, №7201-г куәлігі берілгенБас редактор 51-25-80,

Бас редактордың орынбасарлары 24-17-08, 51-18-08

МЕНШІкТІ ТІЛШІЛЕР: Тілес ЖАЗЫҚБАЙ (Ақжайық ауданы) 8-711-42-21-720,Нұрымбек ЖАПАҚОВ (Жәнібек ауданы) 8-711-35-21-770, Өмірзақ АҚБАСОВ (Жаңақала ауданы) 8-711-41-21-755, Серік ЖҰМАҒАЛИЕВ (Қазталов ауданы) 8-711-44-31-468, Мүсірбек АЙТАШЕВ (Сырым ауданы) 8-711-34-31-126

Редакция алқасы: Есенжол ҚЫСТАУБАЕВ,Сырымбек ТҰяҚОВ (бас редактордың орынбасарлары), Жаннат ЕСПОЛАЕВА (жауапты хатшы),Тоқтар кЕНЖЕҒАЛИЕВ (қоғамдық-саяси бөлім), Қазбек ҚАБЖАНОВ (арнайы тілші),Сәкен ӘБІЛХАЛЫҚОВ (экономика бөлімі),Нұрлыбек РАХМАНОВ (гуманитарлық бөлім).

Қолжазбаларға пiкiр айтылмайды және пайдаланылмаған хат авторларына жауап қайтарылмайды. Деректердің дәлдiгi үшiн автор жауапты. Жарияланым авторларының пiкiрлерi редакция көзқарасын бiлдiрмейдi. Редакция тапсырысымен жазылмаған материалдар үшін қаламақы төленбейді. «Орал өңірінде» жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп ба-суға болмайды. Мақалалар электрондық нұсқада қабылдана-ды.

белгісімен жарияланған материалдар ақылы болып есептеледі.

Ж

Жауапты хатшы 50-83-99.Жарнама қабылдау

тел/факс: 51-51-09; Бухгалтерия 50-63-99.

е-mail: [email protected]

Телефондар:

хАБАР-ОшАРБейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

[email protected]

Ақжайық ауданы Тайпақ ауылының тұрғыны болған аяулы ана-мыз Ләйлә Әмірқызы Қалдыбаева егер де ортамызда болса, 19 қыркүйекте 60 жасқа толар еді. Анамыздың аяулы бейнесін үл- кен сағынышпен еске аламыз.

Бір әулетке ұйытқы болдың аяулы,Өзің кетіп, көңіліміз қаяулы.Жатқан жерің жайлы болсын, анажан,Ұрпағыңа өмір берсін баянды.

Сағына еске алушылар: Ақсай қаласынан қыз-күйеу баласы Жаңабай-Айгүл, жиендері Диана, Дамир, Азамат

Жаңақала аудандық қазынашылық басқармасының бас маманы Сәуле Арыстанбековаға жолдасы

Қабдреш Қайырғалиұлыныңқайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып, көңіл айтамыз.

Көңіл айтушылар: Фарида, Дамира, Райхан, Әлия, Данагүл

1. Жер кадастры бөлімінің бас ма-маны (1 бірлік) санаты “D-О-4” (ин-декс №2-3) жалақысы қызмет өткерген жылдарына байланысты 64063 теңгеден 86485 теңгеге дейiн.

Функционалдық мiндеттерi: Жерді тиімді пайдалану жөнінде ай-

мақтық бағдарламаны жабдықтау жә- не құру жобаларына материалдар да-йындауды қамтамасыз етеді. Жер учас-келерінің сауда-саттығын (аукцион- дар, конкурстар) өткізілуін және орын- далуын (облыс аумағында сауда-сат- тық өткізуі жөнінде мәліметтермен ма- териалдарды жүйелеу: аукцион, кон- курс хаттамаларын, басқа да тиісті құжаттарды), талдау жасап дайындау мәселелерімен айналысады. Жерлер- ді резервке қою үшін ұсыныстар дайындайды. Жер санатындағы ерек- ше қорғалатын табиғи аймақтардың есебін жүргізеді. Су қоры санатында- ғы жерлерді пайдалану жөнінде есебін жүргізеді. Жеке тұрғын үй құрылы- сына берілген жерлерге инфрақұры-лымдарды өткізуге қажетті қаражат бөлінуі бойынша жұмыстанады. Пай-даланылмай жатқан ауыл шаруашы-лық мақсатындағы жерлерге түгендеу жұмыстарын жүргізіп, қажетті шара-ларды алады. Облыстың мемлекеттік жер кадастрын құруда ақпараттық мәліметтермен қамтамасыз етілуін ұйымдастырады. Аудандар мен қала бөлімдерінің берген мәліметтері бо-йынша облыстың жер балансының жа- салуын жүзеге асырады. Облыс аума-ғындағы барлық санаттағы пайдала- нылатын жерлерге талдау жасауды жү- зеге асырады. Бөлімнің іс жүргізу но-менклатурасына сәйкес құжаттарды хаттайды. Жеке және заңды тұлғалар-дың өтініштеріне жауап дайындайды.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар:

Жоғары кәсіби. Мемлекеттік қыз-мет өтілі бір жылдан кем емес неме-се осы санаттағы нақты лауазымның функционалдық бағытына сәйкес об-лыстарда екі жылдан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда ортадан ке-йінгі білімі барларға рұқсат етіледі.

Мамандығы бойынша: инженер жерге орналастырушы, жер кадастры инженері немесе «Ауыл шаруашылығы ғылымдары» (агрономия), жерге орна-ластыру мамандығы бойынша бакалав-ры.

Мемлекеттік тілді және компьютер-де жұмыс істей білу.

2. Жер кадастры бөлімінің бас маманы (1 бірлік) санаты “D-О-4” (индекс № 2-4) лауазымдық жалақысы қызмет өткерген жылдарына байла-нысты 64063 теңгеден 86485 теңгеге дейiн.

«Батыс Қазақстан облысының жер қатынастары басқармасы» мемлекеттік мекемесі «Б» корпусы бойынша бос әкiмшiлiк мемлекеттiк лауазымына орналасуға конкурс жариялайды: 090006, Батыс Қазақстан облысы,

Орал қаласы, Х.Чурин көшесі, 116-үй, 4-қабат. Анықтама алу үшін телефоны: 8-(7112)- 51-36-52, e-mail: [email protected]

Функционалдық мiндеттерi: Облыс аумағында орналасқан елді

мекендер жерлерінде жер шаруашы-лық және мониторинг жоспарларын жасақтау мәселелерімен айналысады. Мемлекеттің нақты жер учаскелерін же- ке меншікке сатуда кадастрлық (баға-лау) құнын анықтау мәселелерімен ай- налысады. Облыстың жер пайдалану-шыларының жерді пайдалану туралы мәліметтерді жинақтау, аудандар, қала бөлімдері ақпараты негізінде облыс- тың жер балансын жасақтауын қамта-масыз етеді. Облыс аумағындағы бар-лық санаттағы пайдаланылатын жер-лерге талдау жасауды жүзеге асырады. Басқарма құзіреті шегінде жер сауда-саттығын (конкурстар, аукциондар) жүр- гізуді ұйымдастырады және оларға тал-дау жүргізеді. Жерлерді резервке қою үшін ұсыныстар дайындайды. Батыс Қа- зақстан облысы бойынша әскери сынақ полигон жерлерінің пайдалануы жө- нінде талдау жасайды. Жайылымдық ал-қаптарының пайдаланылуы бойынша ұсыныстар енгізеді (жерлердің сапалы жағдайына, мал басы санына және т.б. параметрлерге талдау жасау). Облыс аумағындағы барлық санаттағы пайда- ланылатын жерлерге талдау жасауды жүзеге асырады. Аудандар мен қала бөлімдерінің берген мәліметтері бо-йынша облыстың жер балансының жаса-луын жүзеге асырады. Жеке және заңды тұлғалардың өтініштеріне жауап дайын-дайды.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар:

Жоғары кәсіби. Мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функцио-налдық бағытына сәйкес облыстарда екі жылдан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі.

Мамандығы бойынша: инженер жерге орналастырушы, жер кадастры ин-женері немесе «Ауыл шаруашылығы ғы-лымдары» (агрономия), жерге орналас-тыру мамандығы бойынша бакалавры.

Мемлекеттік тілді және компьютерде жұмыс істей білу.

Қазақстан Республикасының Конс-титуциясын, Қазақстан Республикасы- ның «Қазақстан Республикасының Пре- зиденті туралы», «Қазақстан Республи-касының Парламентi және оның депу-таттарының мәртебесi туралы», «Қа- зақстан Республикасының Үкіметі ту- ралы» Конституциялық заңдарын, Қазақстан Республикасының «Мем-лекеттік қызмет туралы», «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы», «Әкімшілік рәсімдер туралы», «Жеке және заңды тұлғалардың өтiнiштерiн қарау тәртiбi туралы» Заңдарын, осы

санаттағы нақты лауазымның маман-дануына сәйкес облыстардағы қа- тынастарды реттейтін Қазақстан Рес-публикасының нормативтік-құқықтық актілерін, «Қазақстан – 2050» Страте-гиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты стратегиясын білуі.

Конкурсқа қатысу үшін қажетті құжаттар:

1) өкілетті орган белгiленген ны-сандағы өтініш;

2) 3х4 үлгідегі суретпен, белгілен-ген нысандағы сауалнама;

3) білімі туралы құжаттардың но-тариалдық куәландырылған көшірме-лері;

4) еңбек қызметін растайтын құ-жаттың нотариалдық куәландырылған көшірмесі;

5) Қазақстан Республикасы Денсау- лық сақтау министрлігінің 2010 жыл- ғы 23 қарашадағы №907 бұйрығымен бекітілген (Қазақстан Республикасы-ның Нормативтік-құқықтық актілер- дің тізілімінде 2010 жылы 21 желтоқ-санда №6697 болып тіркелген) нысан- дағы денсаулығы туралы анықтама;

6) Қазақстан Республикасы азама-тының жеке куәлігінің көшірмесі;

7) Құжаттарды тапсыру сәтінде бас-қармада белгіленген шекті мәннен төмен емес нәтижемен тестілеуден өткені туралы қолданыстағы сертифи-кат.

Азаматтар біліміне, еңбек тәжiрибе-сiне, кәсiби шеберлігіне және беделіне қатысты (бiлiктiлiгiн арттыру, ғылыми дәрежелер мен атақтар берiлуі тура- лы құжаттардың көшірмелері, мiнез-демелер, ұсынымдар, ғылыми жария-ланымдар және өзге де олардың кәсі-би қызметін, біліктілігін сипаттайтын мәліметтер) қосымша ақпараттарды бере алады.

Конкурсқа қатысуға қажетті құ-жаттар кұжат тігілген папкада конкурс туралы хабарландыру жарияланған сәттен бастап 10 жұмыс күнінің ішін-де мына мекенжайда қабылданады: 090006, Батыс Қазақстан облысы, Орал қаласы, Х.Чурин көшесі, 116-үй, 4-қабат. Анықтама алу үшiн телефон: 8-(7112)-513652, e-mail: [email protected]

Электрондық пошта арқылы кон-курсқа қатысуға құжат тапсырған аза-маттар әңгімелесу бастағанға дейін бір жұмыс күнінен кешіктірмей құжат түпнұсқаларын тапсырады.

Әңгімелесуге жіберілген кандидат-тар одан кандидаттарды әңгімелесуге жіберу туралы хабардар ету күнінен бастап бес жұмыс күні ішінде Ба-тыс Қазақстан облысының жер қаты-настары басқармасында өтеді.

«Январцев ауылдық (селолық) округі әкімінің аппараты» ММ: 090628, Зеленов ауданы, Январцев ауылы, Советская көшесі , анықта-ма үшін телефондар: 8 (711-31) 95-549, 95-517, электрондық мекен-жайы: [email protected] бос мемлекеттік әкімшілік лауазымға орналасуға конкурс жариялайды:

Январцев ауылдық округі әкімі аппаратының бас маманы. Сана-ты E-G-3, (№ 03-02-03). Қызмет ет-кен жылдарына байланысты ла- уазымдық жалақысы 53813 теңге-ден 72391 теңгеге дейін.

Функционалдық міндеттері: Ауылдық округті дамытудың әлеу-

меттік-экономикалық бағдарламала- рын орындауға, саяси-қоғамдық және спорттық шараларды қатысу, ақпарат-тық-талдау жұмысы және мониторинг нышандары мен әдістерін қолдана білу, халықпен жұмыстану, қоғамдық құрылымдармен жұмыстану, ауылдық рейтінгі бойынша, статистикалық есеп беру. Шаруа қожалықтарымен жұмыс-тану. Өз жұмысын болжамдау, жоспар-лау және ұйымдастыру қабілеті.

Конкурсқа қатысушы үміткер- ге қойылатын талаптар:

Білімі жоғары, гуманитарлық, құ- қық, білім, ауыл шаруашылығы ғылым-дар, әлеуметтік ғылым және бизнес, техникалық ғылымдар және техноло-гия мамандықтар бойынша.

Жұмыс тәжірибесі келесі талап-тардың біріне сәйкес болуы тиіс :

- мемлекеттік қызмет өтілі бір жыл-дан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалдық бағытына сәйкес облыстарда екі жыл- дан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда ортадан кейінгі білімі бар-ларға рұқсат етіледі.

Қазақстан Республикасының заң- намасын тестілеу бағдарламасына сәй кес нормативтік-құқықтық актілер- ді білу. Мемлекеттік тілді білуі құп- талады. Компьютерде жұмыс істей білуі міндетті. Осы санаттағы лауазым бойынша функционалдық міндеттерді орындау үшін қажетті басқа да білім-дер.

Конкурсқа қатысу үшін қажетті құжаттар:

«Б» корпусы бойынша бос әкімшілік мемлекеттік лауазымға орналасуға конкурс жариялайды

1) өкілетті орган белгілеген ны-сандағы өтініш;

2) 3х4 үлгідегі суретпен өкілетті орган белгілеген нысандағы толты- рылған сауалнама:

3) білімі туралы құжаттардың нота- риалдық куәландырылған көшірмелері;

4) еңбек қызметін растайтын құ-жаттың нотариалдық куәландырыл- ған көшірмесі;

5) Қазақстан Республикасы Ден- саулық сақтау министрлігінің 2010 жылғы 23 қарашадағы №907 бұйры- ғымен бекітілген (Қазақстан Респуб-ликасының Нормативтік-құқықтық ак- тілердің тізілімінде 2010 жылы 21 желтоқсанда №6697 болып тіркел-ген) нысандағы денсаулығы туралы анықтама;

6) Қазақстан Республикасы азама-тының жеке куәлігінің көшірмесі;

7) құжаттарды тапсыру сәтінде уә- кілетті органмен белгіленген шекті мәннен төмен емес нәтижемен тесті-леуден өткені туралы қолданыстағы сертификат.

Қабылдау мерзімі конкурс өткізу туралы хабарландыру соңғы жария-ланған күннен бастап 10 жұмыс күні- нің ішінде көрсетілген мекенжай бо- йынша сәйкесті мемлекеттік органға тапсырылуы тиіс. Конкурс комиссия-сының қарауына құжаттарды қабыл-дау мерзімінде азаматтардың өздері әкеліп берген, поштамен жіберілген (қоса тіркелген құжаттардың тізбесі көрсетілген құжат тігілетін папкада орналастырылған) құжаттары қабыл-данады.

Құжаттардың толық емес пакетін ұсыну конкурс комиссиясының олар-ды қараудан бас тартуы үшін негіз бо-лып табылады. Конкурсқа қатысу үшін құжаттарды электрондық пошта ар-қылы берген азаматтар құжаттардың түпнұсқасын әңгімелесу басталғанға дейін бір жұмыс күн бұрын кешікті-рілмей береді. Осы құжаттардың түп-нұсқасы берілмеген жағдайда тұлға әңгімелесуден өтуге жіберілмейді.

Әңгімелесуге жіберілген кандидат-тар оны кандидаттарды әңгімелесуге жіберу туралы хабардар ету күнінен бастап 5 күн ішінде Зеленов ауданы әкімінің аппаратында өтеді.

Жәнібек ауданы Ұзынкөл ауылының «Ұзынкөл» балабақшасы балабақшаны табиғи газға қосу үшін от жағу орнының құрылысының жұмыс жобасы мемле-кеттік экологиялық сараптамаға жібе-рілгенін хабарлайды. Барлық сұрақтар мен ұсыныстарыңызды жазбаша түрде табиғат ресурстары және табиғат пай-далануды реттеу басқармасына ке-лесі мекенжай бойынша берулеріңізді сұраймыз: 090000, Орал қаласы, Дам-бы тұйығы, 5/1. Телефон: 24-04-62.

«Батыс Қазақстан машина жасау компа- ниясы» АҚ «БҚМЖК» АҚ желілері арқылы электр энергиясын алатын өз тұтынушы-ларына 2013 жылдың 1 қазанынан бастап электр энергиясын беру мен тарату бойын- ша қызметті жүзеге асыра бастайтынын ха-барлайды. Аталмыш қызмет түрінің құны Қазақстан Республикасының Табиғи моно-полияларды реттеу агенттігі Батыс Қазақ-стан облысы бойынша департаментінің 09.09.2013 ж. №243-ОД бұйрығына сәйкес, 1 кВт.сағ. үшін ҚҚС-сыз 0,59 теңгені құрайды.

кеРуен сАРАйБейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл24 [email protected]

Құттықтаймыз!Қаратөбе ауданы Темір ауылының тұрғыны, шаңырақтың ұйыт-

қысы бола білген аяулы да асыл анамыз Роза Сағидолақызы САРИЕВАНы адам өмірінің асқар биігі – алпыс бестің арқауына келген мерейлі жасымен шын жүректен құттықтаймыз!

Өзіңіздің мейірім шуағына бөленген жайдарлы жүзіңіз әр балапаныңызға ерекше жылылық танытып, олардың өсіп-өркендеп, өмірге қанаттануына тәлім-тәрбие дәнін сепкен бола-тын. Сондықтан да, асыл ана, біз сізге әрдайым бас ие отырып, алдағы өміріңіздің жарқын болуына, деніңіз сау болып, бақыт шыңынан асқақтауыңызға, тамырын тереңге жайған үрім-бұ-тақтарыңыздың қуанышы мен шаттығына бөленіп, ұзақ ғұмыр кешуіңізге тілектеспіз.

Ғұмырыңыз қашан да парасатпен өрілсін,Береке мен бақ қонып, қуанышқа жеткізсін.Мерейтойда тілейміз жақсылықтың баршасын,Бар тілектер қабыл боп, өркеніңді өсірсін.

Ізгі тілекпен: жұбайыңыз Боран, бала-келіндеріңіз: Арман-Ләззат, Сейілхан, Әлібек-Бибігүл, Мерлан-Гүлжан, Әзімбек, қыз-күйеу балаларыңыз Манас-

Жұмагүл, Жұмагелді-Алмагүл, Баян, немере-жиендеріңіз

Ақжайық ауданы Чапаев ауылының тұрғыны, асыл жар, аяулы да сүйікті анамыз Райса Серікқызы СИСЕНғАЗИЕВАНы 17 қыркүйекте толған 45 жасқа то-лу мерейлі күнімен құттықтаймыз.

Әрқашан нұрға толсын жүзіңіз,Қуаныңыз, шаттаныңыз, күліңіз.Тіршіліктің қызығына бөленіп,Аман-есен ортамызда жүріңіз!

Игі тілекпен: жұбайыңыз Талап, бала-келіндеріңіз Қайсар-Венера, Қайрат және барша Сисенғазиевтер

мен Ерболатовтар әулеті

«махамбеттер тірі екен!..»

Орал қаласының тұрғыны, әріптесіміз Оралбек Аманжол-ұлы АМАНЖОЛДы 24 жасқа толуымен шын жүректен құттық-таймыз.

Құтты болсын 24 деген жасыңыз,Қуаныштың кемерінен тасыңыз.Әрқашанда мықты болып денсаулық,Қажымастан жүзден әрмен асыңыз.

Құттықтаушылар:РУ-170/1 мекемесі ҚАЖД 2-ауысым қызметкерлері

Тың туындылар

Оралдық журналист, ақын Мұнайдар балмолда осылай деп аталатын дерек-ті фильм түсірді. Автор бұл туындысының көрсетілімін Махамбет батырдың туғанына 210 жыл толуы-мен орайластырыпты.

Өткен жұма күні облыстық та-рихи-өлкетану мұражайында осы деректі фильмнің тұсаукесері өтті. Шараға қаладағы жоғары оқу орындарының тарихшылары, та-

нымал ақын-жазушылар, зиялы қауым өкілдері, студенттер мен журналистер қатысты.

Деректі фильм сонау 1991 жылдың қыркүйегінде Батыс Қа-зақстан облысында болған саяси мәні бар оқиға туралы сыр шер-теді. Автор осы оқиғаның шығу, орын алу себептерін сол кезде түсірілген тарихи бейнекадрлар мен фотосуреттерді шебер пай-даланып, ақиқатын бұрмаламай ашық баяндаған.

1991 жылы Кеңестер Одағы ыдырап, оның құрамындағы рес-публикалар өз тәуелсіздігін жа-риялап жатқан сәтте кейбір се-паратистік ұйымдар өздерінің жат пиғылдарын жүзеге асырып қалуды көздеді. Соның бірі - казак әскери топтары Орал қаласында казак әскерінің патшаға қызмет көрсетуінің 400 жылдығын атап өтуді ұйғарды. Бұл шешімге жер-гілікті халық қарсы болды. «Азат»

қозғалысының белсенді мүшелері батылдық танытып, қазақ ұлтының намысын аяққа басуға жол бермеді. Осы оқиғаның куәгері болған аға буын өкілдері мен кейінгі ұрпақ сол кездегі «Азат» қозғалысының бел-сенді мүшелері Тұрсын Жоламан, Дәрібек Өтегенов, Аманжол Зи-нуллин, Айсұлу Қадырбаева және тағы басқаларының сұхбаттарын тыңдап, тарихтың ақтаңдақ бетте-рінен біраз мағлұмат алды.

Шара соңында танымал ға-лымдар Тұяқбай Рысбеков, Серік-қали Шарабасов, Тихон Әліпқали, Сайлау Сүлейменов және тағы басқалары фильм туралы ойларын ортаға салды. Олар ел тарихын қозғаған алғашқы телевизиялық деректі фильмнің сәтті шыққанын және оны одан әрі жалғастыру қажеттігін тілге тиек етті.

Еламан БАДЕНҰЛЫ

Қос кітаптың авторлары – ер-лі-зайыпты тарихшылар, Батыс Қазақстан гуманитарлық акаде-миясының оқытушылары Сайлау және Дәметкен Сүлейменовтер. Бұл - екі автордың көп жылғы шы-ғармашылық еңбегі мен ізденісінің мәуелі жемісі. Авторлар шығар-

маларының жарық көруіне мұрындық болған, демеу-шілер Серік Біләлов және Нұрлыбек Бірманов сықылды азаматтарға жүрекжарды алғысын айтады.

Серпін САяҚ

Жақында Орал қаласындағы «Полиграфсервис» ЖШС-ның баспаханасынан «биікке самғайтын құс» және «Аққу махаббат» атты жаңа екі кітап жарық көрді. Алғашқысы жерлес ақын Тайыр Жароков туралы сыр шертсе, екіншісі «Ақжайық» трилогиясының авторы Хам-за есенжановқа арналған. Тың туындылар Жайық өңірінен шыққан екі қаламгердің туылғанына 105 жыл толуына арналыпты.

«Мектепке жол» ак-циясы биыл Қазталов ауданы Қошанкөл ауы-лында белсенді жүргізіліп, оған кәсіпкерлер, жеке қожалықтар, мектеп ұжымы, жатақхана қызмет-керлері өз үлестерін қосты.

Ауылдық округ әкімі Аяз-бай Шамұратов округтегі жеке қожалық иелеріне әлеуметтік жағ-дайы төмен жанұяларға көмек көрсетуге өтініш білдірген бола-тын. Бұл өтінішті жеке қожалық ие-лері қолдап, демеушілік көрсетті. Конституция күніне орай мере-

келік шарада он жыл бұрын мектеп бітірген түлектер аз қамтылған, көп балалы отбасының 10 баласына, аудандық мәслихат депутаты Ме-йірбек Рамазанов ағамыз 4 балаға, жеке қожалықтар 5 оқушыға оқу-құралдарымен сөмке табыстады. Ауыл кәсіпкерлері 12 оқушыны мектепке қажетті оқу құралдармен қамтамасыз етті.

Осы шара аясында 70 оқушы мектепке қажетті құралдармен қамтамасыз етілді.

Гауһар кЕРЕЕВА, Г.Бегалиев атындағы

ОЖББ мектебінің әлеуметтік педагогы,

Қазталов ауданы

Қошанкөлдегі қайырымдылық

Қола жүлдемен оралдыПавлодар қаласында

ішкі істер бөлімшелері арасында әскери қарудан нысана көздеуден өткен ҚР ІІМ мен «Динамо» спорт қоғамы чемпионатынан батысқазақстандық поли-цейлер олжалы оралды.

БҚО ішкі істер департаменті-нің баспасөз қызметінен түскен мәліметке қарағанда, жарысқа ел өңірлерінен барлығы 17 коман-да қатысты. БҚО полицейлерінің құрамасына облыс жеңімпаз-дары Бауыржан Оспанов, Вадим Бекчентаев, Едірес Зейнуллин, Шолпан Рашитова кірді. Олар АК-74 автоматы мен Макаров та-

паншасынан нысана көздеуден сынға түсті. Әсіресе, Бауыржан Оспанов Макаров тапаншасынан нысана көздеуден ең көп ұпай жинады. Соның нәтижесінде БҚО құрамасы жалпыкоманда-лық үшінші орынды иеленіп, ку-бок, диплом, бағалы сыйлықтар-мен марапатталды.

Арман БОЛАТҰЛЫ

Облыстық «Орал өңірі» және «Приуралье» газетте-рінің 95 жылдығына орай «Жайық Пресс» баспахана-сынан Мұхит Мерәліұлы, Дина Нұрпейісова, Құрман-ғазы Сағырбайұлы, Сырым Датұлы, Абай Құнанбайұлы, Исатай Тайманұлы сынды тарихи тұлғалар және жоғарыда аталған облыстық газеттердің логотипі бей-неленген дәптерлер шығарылды.

Аталмыш дәптерлерді Мұхит көшесі, 57/1мекенжайында орналасқан «Жайық Пресс» ЖШС

ғимаратынан алуға болады.

«Қарашығанақ Петролиум Оперейтинг б.в.» компаниясы «ҚМГКК белгіленген санитарлық қорғау аймағы» жобасы бойынша қоғамдық тыңдау өткізуді жоспарлап отыр.

Тыңдау Ақсай қаласы, Бөрлі аудандық әкімдігінде 2013 жылғы 10 қазанда сағат 10.00-де өткізіледі.

Жоба материалдарымен танысу үшін сенбі және жексенбі күндерінен басқа сағат 9.00-18.00 аралығында келесі мекенжайға хабарласыңыз:

Ақсай қаласы, Бөрлі аудандық әкімдігі, 3-бөлме. Жобаның электрондық нұсқасы www.kpo.kz ғаламтор сайтының ЕҚ, ҚТ және ҚОҚ /Қоршаған орта- ны қорғау/ ҚМГКК бекітілген санитарлық қорғау аймағы бетінде орналасқан.

Жоба бойынша ескертулер мен ұсыныстар хабарлама жарияланған күннен бастап 2013 жылғы 9 қазанға дейін Бөрлі аудандық әкімдігі ғимара- ты, 3-бөлмеде және SPZ@ kpo.kz электрондық поштасы арқылы қабылданады.

Documents

Орал Өнiрi №116