ТРЕТЬЯ МЕЖДУНАРОДНАЯ КОНФЕРЕНЦИЯ « G : M D : B J ? …dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/139938/1/... · ТРЕТЬЯ МЕЖДУНАРОДНАЯ КОНФЕРЕНЦИЯ

mesame saerTaSoriso konferencia

`mecniereba da religia~ eZRvneba akademikos iveri frangiSvilis xsovnas

mo x s e n e b aT a k r e b ul i

ТРЕТЬЯ МЕЖДУНАРОДНАЯ КОНФЕРЕНЦИЯ

«НАУКА И РЕЛИГИЯ»

Посвящается светлой памяти академика Ивери Прангишвили

СБОРНИК СТАТЕЙ

COLLECTION OF REPORTS

Dedicated to the light memory of the Academician Iveri Prangishvili

THE THIRD INTERNATIONAL CONFERENCE

"SCIENCE AND RELIGION"

Tbilisi * ТБИЛИСИ * TBILISI

04-05. 11. 2014

uak(UDK)001+2](063)

m-621

ibeWdeba

uwmidesisa da unetaresis ,

ilia I I - is locva -kurTxeviT

Печатается

По Благословению Католикоса-Патриарха

Всея Грузии, Святейшего и

Блаженнейшего Ильи II

ISSN 1512 - 3464

© „მეცნიერება და რელიგია“ (მესამე საერთაშორისო კონფერენციის მოხსენებათა

კრებული, 4-5 ნოემბერი, 2014, თბილისი) მეცნიერების ისტორიის

საქართველოს საზოგადოება, , თბილისი, 2014.

saqarTvelos sapatriarqo

saqarTvelos teqnikuri universiteti

saqarTvelos sainJinro akademia

mecnierebis istoriis saqarTvelos sazogadoeba

krebuli momzadda da gamoica SoTa rusTavelis erovnuli

samecniero fondis dafinansebiT (granti CF/26/2-160/14)

СБОРНИК ПОДГОТОВЛЕН И ИЗДАН ПРИ ФИНАНСИРОВАНИИ НАЦИОНАЛЬНОГО

НАУЧНОГО ФОНДА ИМ. ШОТА РУСТАВЕЛИ (ГРАНТ CF/26/2 – 160/14)

wmena ar gamoricxavs mecnierebas:

piriqiT, mis miRwevebsa da mtkicebulebebs

iyenebs da axali aRmoCenebisaTvis TviTonac

iRwvis.

sruliad saqarTvelos

kaTolikos-patriarqis ilia II

r

[mecniereba da religia] 2014

5

saerTaSoriso konferenciis „mecniereba da religia“ sarganizacio komitetis Tavmjdomaris, akademikos arCil frangiSvilis

misasalmebeli sityva

თქვენო მაღალყოვლადუსამღვდელოესობავ ,

ღირსო მამებო ,

პატივცემულო ქალბატობებო და ბატონებო,

ძვირფასო სტუმრებო ,

გულითადად მოგესალმებით მესამე საერთაშორისო კონფერენციის −

„მეცნიერება და რელიგია― მონაწილეებს , რომელიც ტარდება საქართველოს

საპატრიარქოს, საქართველოს საინჟინრო აკადემიის, საქართველოს ტექნიკური

უნივერსიტეტისა და მეცნიერების ისტორიის საქართველოს საზოგადოების

ეგიდით.

კონფერენციის მუშაობაში მონაწილეობენ რუსეთის მართლმადიდებელი

ეკლესიის, რომის კათოლიკე ეკლესიის, ამიერკავკასიის ლათინური წესის

ეკლესიის, მუსლიმანური რელიგიისა და სხვა კონფენსიების წარმომადგენ-

ლები, ცნობილი ფიზიკოსები, თეოლოგები , ფილოსოფოსები , სამღვდელოების

წარმომადგენლები , ფილოლოგები , ისტორიკოსები და სხვ.

თითოეულ თქვენგანს კარგად ესმის მეცნიერებისა და რელიგიის ურთი-

ერთობის მნიშვნელობა , რომელსაც ეძღვნება კონფერენცია .

როგორც უწმიდესი პატრიარქი ილია II ბრძანებს: „რწმენა არ გამორი-

ცხავს მეცნიერებას : პირიქით, მის მიღწევებსა და მტკიცებულებებს იყენებს

და ახალი აღმოჩენებისათვის თვითონაც იღწვის―.

დარწმუნებული ვარ, რომ კონფერენცია ჩატარდება ნაყოფიერეად და იგი

სასარგებლო რეკომენდაციებს შეიმუშავებს მეცნიერებისა და რელიგიის

ურთიერთობის პრობლემებზე .

გისურვებთ წარმატებებს .

6

misasalmebeli sityva konferenciaze `mecniereba da religia~

პროფესორი, მიტროპოლიტი ანანია ჯაფარიძე

თქვენო აღმატებულებავ, ბატონო რექტორო,

ქალბატონებო და ბატონებო, ძვირფასო სტუმრებო,

მამანო და ძმანო, ქრისტეს მიერ საყვარელო შვილებო,

დღეს ჩვენთვის საზეიმო დღეა, კონფერენციამ `მეცნიერება და რელიგია~

ჩვენთან უკვე მიიღო ტრადიციული სახე, ის რიგით მესამეა, პირველი შედგა

თითქმის 15 წლის წინ, მეცნიერთა და სახელოვან მოღვაწეთა ამ შეხვედრებს

განსაკუთრებული და შეიძლება ითქვას დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა წინა 20-30

წლის წინ, საქმე ის იყო, რომ იმ პერიოდში ჩვენი საზოგადოება გათავისუფლდა

ათეიზმის მარწუხებისგან, ჩვენი ხალხი, ჩვენი ხალხი ცხოვრობდა საბჭოთა

კავშირში. ეს იყო უზარმაზარი და უმძიმესი ათეისტური იმპერია, აქ ათეიზმი

ტოტალურად სავალდებულო იყო როგორც განათლების სისტემის ყოველ

საფეხურზე, ისე საზოგადოებრივი ცხოვრების ყოველ ეტაპზე, უფრო მეტიც,

რელიგიურობის ოდნავი გამომჟღავნებაც კი ისჯებოდა როგორც მორალურად

ისე სამართლებრივად, აქ რელიგიური ადამიანები მიიჩნევდნენ ფსიქიკურად

დაავადებულ პიროვნებებად.

რელიგიის საპირწონედ, მის მეტოქედ მიიჩნეოდა მეცნიერება. ითვლებოდა,

რომ ღმერთი უარყოფილი იყო მეცნიერების მიერ, უფრო მეტი, მთელი ათეისტუ-

რი ტოტალიტარული სისტემა ეყრდნობოდა მეცნიერების იმ დარგს,

რომლისთვისაც ღმერთის უარყოფა საფუძველს წარმოადგენდა. ასეთი

სულისკვეთებით იყო გაზრდილი საბჭოთა ადამიანები, მაგრამ როგორც წმიდა

წერილშია ნაბრძანები: `მე ჩემს ეკლესიას დავაფუძნებ კლდეზე, რომელსაც

ვერაფერს დააკლებს ქარიშხლები ბჭენი ჯოჯოხეთისანი~. მართლაც დაინგრა

საბჭოთა სისტემა, უარყოფილ იქნა ათეიზმი, მაგრამ დარჩა ათეისტური

სულისკვეთებით შებოჭილი და დათრგუნული ხალხი.

მათთვის სიახლე იყო ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ მეცნიერების ახალი

თანამედროვე მიმართულება არ უარყოფს ღმერთის არსებობას, პირიქით, ახლა

თავისი განვითარების ახალ ეტაპზე, მეცნიერები თვით ეძებენ ღმერთს, ისინი

გრძნობენ, ღმერთის მძლავრ ხელს თავიანთი სამეცნიერო სამუშაოების წარმო-


7

ებისას, კვლევა-ძიებათა დროს. ეს ინფორმაცია დიდ სულიერ ძალას მატებდა

ატეიზმისაგან თავდაღწეულ თაობებს.

ამჟამად ვითარება გაცილებით უკეთესია, საზოგადოება თავისუფალია, ათე-

იზმი აღარ ბატონობს, თავისუფლება მოიპოვა თვით ქართველმა ერმა, რომელმაც

აღიდგინა თავისი 1000 წლოვანი სახელმწიფოებრიობა, მეცნიერებისა და

რელიგიის კარგი მაგალითია სტუ-ში დაარსებული თეოლოგიის სამეცნიერო

კვლევითი ცენტრი, ამ ცენტრის დაფუძნებისას რექტორატს ამხნევებდა და ჩვენს

გვერდით იდგა დიდი ქართველი მეცნიერი ივერი ფრანგიშვილი. სიამაყე მთელი

ქართველი ხალხისა. მისი სიდიადე იქიდანაც ჩანს, რომ ის თავისი სამეცნიერო

მწვერვალზე ასვლის შემდეგ ცაუღრმავდა სარწმუნოებას და მრავალი ახალი

გამოკვლევით გაამდიდრა ცოდნა სულის უკვდავების შესახებ, ცნობილია მისი

სამეცნიერო ექსპერიმენტები სულის რაობის დასადგენად. მისი ავტორიტეტი,

მისი თანადგომა ძალზე ძვირფასი იყო ჩვენთვის თეოლოგიის კათედრის

მუშაობის პირველ წლებში, ამ დროს ის საგანგებოდ ჩამობრძანდა თბილისში

ჩვენი თანადგომის მიზნით, შემდგომ წლებში კი, კონფერენცია მოიწვია ჩვენი

კათედრის მეშვეობით. ამისთვის მას მოსკოვიდან საგანგებოდ ჩამოიუყვანა

რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის ცნობილი მეცნიერები, ეს იყო დაუვიწყარი

დღეები, განსაკუთრებით კი მათი შეხვედრები უწმინდეს პატრიარქთან.

ივერი ფრანგიშვილისა და უწმინდესი პატრიარქის ილია II-ის შეხვედრა, ეს

იყო თითქოსდა პიროვნული შეხვედრა მეცნიერებისა და სარწმუნოებისა.

თითქოსდა ეს იყო დასასრული ათეიზმის ეპოქისა ილია II და ივერი

ფრანგიშვილი იყვნენ პიროვნული გამოხატულებები სარწმუნოებისა და მეცნი-

ერებისა, ახალი ეტაპი ჩვენი სულიერი ცხოვრების დასაწყისისა, ამ ახალ ეტაპზე

მეცნიერება აღარ უარყოფს სარწმუნოებას, პირიქით მათი ერთობლიობა, მათი

სერწყმა უთუოდ დიდი სიკეთის მომტანი იქნება კაცობრიობისა და ჩვენი ახალი

თაობისათვის.

ჩვენ კიდევ ერთხელ გილოცავთ კონფერენციის დაწყებას, გისურვებთ ნაყო-

ფიერ მორვაწეობას, მუშაობას, ვმადლობ ბატონ რექტორს, რომელმაც ბევრი

იღვაწა ამ კონფერენციის ნაყოფიერი მუშაობისთვის, ღმერთმა დაგლოცოთ.

moxsenebebi * ДОКЛАДЫ * REPORTS

8

uwmidesi patriarqi ilia II eklesiis

iurisdiqciis sazRvrebis Sesaxeb

პროფესორი, მიტროპოლიტი ანანია ჯაფარიძე

17-დან 20 მაისის ჩათვლით საქართველოს ეკლესიის დელეგაცია მისი უწმინდე-

სობის ხელმძღვანელობით კონსტანტინეპოლის საპატრიარქოს სტუმრობდა. მსოფლიო

საპატრიარქო ოფიციალურად მილანის ედიქტის საიუბილეო თარიღს აღნიშნავდა,

თუმცა ილია მეორემ და ბართლომეოს პირველმა აფხაზეთში საეკლესიო ვითარება-

ზეც იმსჯელეს.

თუ რა გზები დასახეს საქართველოს კათოლიკოს პატრიარქმა და დელეგაციის

წევრებმა ოკუპირებულ ტერიტორიაზე არსებული პრობლემის შესახებ, როგორია

რუსეთის პოზიცია აღნიშნულ თემასთან დაკავშირებით და რა ვითარებაა ოკუპი-

რებულ ტერიტორიაზე, ამის შესახებ „ამბიონს“ მიტროპოლიტი ანანია ჯაფარიძე

ესაუბრა:

„2013 წელს ქრისტიანობისათვის დიდი თარიღი შესრულდა. 313 წელს, 1700

წლის წინ იმპერატორმა კონსტანტინემ გამოსცა მილანის ედიქტი, ანუ ეს გახლავთ

შეწყნარება ქრისტიანებისა. მანამდე რომის იმპერიაში ქრისტიანობა ძალზე იდევ-

ნებოდა. მილანის ედიქტის ამ დადგენილების შედეგად ქრისტიანობა მიიღეს,

როგორც ერთ-ერთი თანაბარუფლებიანი სარწმუნოება რომის იმპერიაში. ეს უდიდე-

სი გამარჯვება იყო ქრისტიანობისა. ქრისტიანობა აღარ იდევნებოდა და იმის გამო,

რომ რომის იმპერიის მოსახლეობის დიდი ნაწილი ქრისტიანი იყო, ბუნებრივია,

ქრისტიანობამ გაიმარჯვა მთელ რომის იმპერიაში. მილანის ედიქტის წყალობით,

რომის იმპერია გახდა ქრისტიანული ზესახელმწიფო.

ამ მოვლენას აღნიშნავდა მსოფლიო საპატრიარქო კონსტანტინეპოლში. შეკ-

რებილნი იყვნენ მსოფლიოს სხვადასხვა ეკლესიის წარმომადგენლები, უმაღლესი

სასულიერო იერარქები.

მოგეხსენებათ, რომ სტამბულში _ კონსტანტინეპოლში მსოფლიო პატრიარქს

აქვს თავისი კათედრა. ეს არის ძველი დედაქალაქი ბიზანტიისა, ძველი კონსტან-

ტინეპოლი, განსაკუთრებით დიდი მოლოდინი იყო იმისა, რომ საქართველოს

უწმინდესი პატრიარქი ილია II ჩაბრძანედებოდა კონსტანტინეპოლში. საქმე ის

გახლავთ, რომ სწორედ ამ დღეებში გახლდათ აღდგომა რამდენიმე კვირით ადრე.

ჩვენი უწმინდესის ჩაბრძანება ინება მსოფლიო პატრიარქმა, რათა კიდევ ერთხელ

მისთვის მიელოცა აღდგომა და საქართველოს პატრიარქს წმიდა ივერიის მადლი

მიეტანა კონსტანტინეპოლში, მსოფლიო ეკლესიები დაელოცა ჩვენს უწმინდეს

პატრიარქს. ეს იყო სიყვარულის, მეგობრობის, პატივისცემის შეხვედრა. ვიზიტი

რამდენიმე დღეს გაგრძელდა... იყო ლიტურგია ერთ-ერთ მთავარ ტაძარში, წირვის


9

შემდეგ მოიხსენიეს ძველი პატრიარქები. მათ შორის გახლდათ დიმიტრიოსი _

კონსტანტინეპოლის პატრიარქი, რომლის საფლავზეც ჩვენ გავედით და პანაშვიდი

გადავიხადეთ. დიმიტრიოსი არის ის პატრიარქი, რომელმაც 1990 წელს კიდევ

ერთხელ აღიარა საქართველოს ეკლესიის საპატრიარქო ღირსება და მისი ადგილი

მსოფლიო ეკლესიათა შორის. ასე რომ, ეს იყო მოვლენა, დღესასწაული მსოფლიო

ეკლესიისათვის, პატრიარქის ჩაბრძანება და ასევე, მისი დელეგაციის

წევრებისათვისაც.

მეორე დღეს იყო შეხვედრა თვითონ საპატრიარქოს შენობაში. კონსტანტინე-

პოლის საპატრიარქოს სინოდის წევრები, თავად უწმინდესი პატრიარქი, ასევე,

ჩვენი უწმინდესი და ჩვენი დელეგატები შევიკრიბეთ და ვიმსჯელეთ. საუბარი

ეხებოდა, რა თქმა უნდა, სხვადასხვა მსოფლიო საეკლესიო საკითხებს. ერთ-ერთი

საკითხი გახლდათ საქართველოს ეკლესიის მთლიანობა, კიდევ ერთხელ ამის

დადასტურება და აღიარება.

მსოფლიო პატრიარქმა პირველი სიტყვიდანვე ბრძანა, რომ მსოფლიო

საპატრიარქო უსიტყვოდ აღიარებს, აფხაზეთი შედის საქართველოს ეკლესიის

იურისდიქციაში, რაც უეჭველია და მათ არასდროს ეჭვი არ შეპარვიათ და არც

შეეპარებათ, მაგრამ პრობლემას ქმნის ის გარემოება, რომ ზოგიერთი პირი ჩადის

კონსტანტინეპოლში და ითხოვს, საქართველოს ეკლესიის იურისდიქციაში მყოფი

აფხაზეთი გადავიდეს კონსტანტინეპოლის იურისდიქციაში. თავად პატრიარქმა

ბრძანა, რომ ეს მიუღებელია.

ჩვენმა უწმინდესმა პატრიარქმა, დელეგაციის წევრებმა დასახეს გზები და

მეთოდები, თუ რა არის საჭირო იმისათვის, რათა აფხაზეთში მცხოვრებ მართლ-

მადიდებელ ქრისტიანებს მიექცეს ისეთი ყურადღება, როგორიც აქამდეც ექცეოდა,

რა თქმა უნდა, ჩვენი ეკლესიის მხრიდან და შემდგომ კიდევ სხვა გზები დაისახა

ამისთვის.

ერთ-ერთი გზა გახლავთ ის, როგორც უწმინდესმა ილია მეორემ ბრძანა, რომ

ის აფხაზეთში დანიშნავს თავის ქორეპისკოპოსს, მცოდნეს იქაური ზნე-ჩვეულებისა,

იქაური ადგილისა და გარემოსი, ეყოლება მრავალი ნაცნობი, მეგობარი, ასეთი კი

მრავალია, 300.000-მდე ჩვენი მართლმადიდებელი ქრისტიანი გამოაძევეს აფხაზეთი-

დან და ბევრი დახოცეს, ეს იყო ტრაგედია ჩვენი ერისა და მართლმადიდებლობი

სათვის, ჩვენი მოსახლეობის გენოციდი, ლტოლვილთა შორის ბევრი სასულიერო

პირი გახდა, მათ შორის, ზოგიერთი ეპისკოპოსია. იმ ხალხის ტანჯვა და ტრაგედია

ზოგიერთმა ჩვენმა ეპისკოპოსმა, სასულიერო პირმა, მონაზონმა პირადად

გადაიტანა.

10

ზუსტი თარიღი უცნობია ჩემთვის, როდის შევა ქართველი სამღვდელოება

აფხაზეთში. როგორც უწმინდესმა ბრძანა, შემზადდება შესაბამისი პირობები და

დანიშნავს ქორეპისკოპოსს.

რუსეთის ეკლესიას თავისი პოზიცია გააჩნია ამ ყოველივეს მიმართ და ჩვენ

ეს უნდა ვთქვათ. ცხინვალის ომის შემდეგაც რუსეთის სინოდმა კიდევ ერთხელ

დაადასტურა, რომ აფხაზეთი შედის საქართველოს ეკლესიის იურისდიქციაში.

მაგრამ, რა თქმა უნდა, მათ თავიანთი პოზიცია აქვთ. აფხაზეთში არის განხეთქი-

ლებაში მყოფი ჯგუფი, რომელიც სწორედ კონსტანტინეპოლში ამრუდებს ჩვენი

ურთიერთობის სურათს. ეს ჯგუფი არის დოროთე დბარის მიერ ჩამოყალიბებული.

დბარი გახლავთ არქიმანდრიტი. კონსტანტინეპოლის ერთ-ერთი მიტროპოლიტი

ბრძანებდა, რომ ის აუცილებლად უნდა განიკვეთოს ეკლესიიდან, როგორც

მწვალებელი. დოროთე დბარი აცხადებს, რომ მან თითქოსდა აღადგინა აფხაზეთში

საქართველოსაგან დამოუკიდებელი ეკლესია, შექმნა ე.წ. სამიტროპოლიტო. დბარის

ჯგუფი, სეპარატისტებისა და მწვალებლების ჯგუფია, რომლებიც აფხაზეთშია

მოკალათებული და ძალზედ დიდ გავლენას ახდენ, რადგან როგორც ჩანს, მას

ეხმარება აფხაზეთის სეპარატისტული სამთავრობო წრეები. აქვთ დიდი გავლენა,

თანხები და ავრცელებენ არასწორ საისტორიო ლიტერატურას მთელ მსოფლიოში.

მათ უნდათ, რომ აფხაზეთი სულიერადაც, ეკლესიურადაც დაკარგოს საქართველომ,

ანუ მიმდინარეობს დიდი ომი საქართველოსთვის.

მსოფლიო საპატრიარქომ გასაგებად უთხრა დბარს, რომ მსოფლიო საპატრი-

არქო აღიარებს, საქართველოს ეკლესიის იურისდიქციას აფხაზეთში, ანუ მიუთითა,

რომ მათი მცდელობა არასწორია.

ჩვენი ეკლესია მოწყალე და შემწყნარებელია მათ მიმართ. ვფიქრობთ, რომ

როგორც დბარი, ისევე ასეთი სხვა პირები მოინანიებენ თავიანთ ცოდვას და

დაუბრუნდებიან დედაეკლესიის წიაღს. დედაეკლესია არის საქართველოს ეკლესია.

მართალია, როგორც კონსტანტინეპოლში აღნიშნეს, ისინი არიან მწვალებლები და

განხეთქილებაში მყოფნი, მაგრამ ჩვენ იმედი გვაქვს, რომ ისინი დაუბრუნდებიან

მართლმადიდებლურ ეკლესიას.

უნდა მოგახსენოთ, რომ დბარი მთელ მსოფლიო ეკლესიებში აგზავნის

მიმართვებს, გაავრცელა და ავრცელებს არასწორ ინფორმაციას, თანაც ინტენსიურად

და ძალზე მიზანმიმართულად. კონსტანტინეპოლის საპატრიარქოში ბევრჯერ გაგზავნა

ყალბი საისტორიო ცნობები, რომლებიც საბჭოთა ეპოქაში იყო შემუშავებული.

საერთოდ, XIX და XX საუკუნეში საქართველოს არ ჰქონდა თავისი სახელმ-

წიფოებრიობა. ჩვენი ხალხი არ იყო თავისუფალი, ჩვენ ვიყავით რუსეთის იმპერიის

ნაწილი, რომელსაც შემდეგ ეწოდა საბჭოთა კავშირი. რა თქმა უნდა, ეს გახლდათ


11

ერთიანი რუსეთის იმპერია, რომელსაც სურდა, ადვილად ემართა როგორც სხვა

კოლონიები, ასევე საქართველო.

საბჭოეთში ისტორიოგრაფია იყო იდეოლოგიური მეცნიერება, ემსახურებოდა

`დაყავი და იბატონეს“ პოლიტიკას. ამიტომაც საქართველოსთვის შემუშავდა

შესაბამისი საისტორიო მეცნიერება წყაროების არასწორი, კომენტირებისა და

გააზრების შედეგად, კერძოდ გაბატონდა, არასწორი დებულება, თითქოს

დასავლეთი საქართველო 600 წლის მანძილზე იმყოფებოდა კონსტანტინეპოლის

იურისდიქციაში, არამხოლოდ სოხუმის ოლქი, არამედ მთელი დასავლეთ

საქართველო. თითქოსდა 600 წლის მანძილზე IV საუკუნიდან X საუკუნემდე

ბერძნული საეკლესიო სამღვდელმთავრო კათედრები იდგა ქუთაისში, ფოთში და

მთელ დასავლეთ საქართველოში, სახელმძღვანელოებში ასე წერია დღესაც.

ქართული ეკლესია თითქოსდა შეიჭრა დასავლეთ საქართველოში და გააძევა

იქედან ბერძენი იერარქები. თითქოს დასავლეთ საქართველოში 600 წელი წირვა–

ლოცვა ბერძნულ ენაზე იყო და მხოლოდ მეათე საუკუნის შემდეგ შეცვალა

ქართულმა. ეს გახლავთ საბჭოთა საისტორიო მეცნიერების, შეიძლება ითქვას -

„მიღწევა“. ამას კარგად იცნობს არქმიმანდრიტი დბარი და იყენებს კიდეც ჩვენს

ავტორებს, ჩვენი მეცნიერების გამონათქვამებს და უთითებს იმ წერილებში,

რომლებსაც აგზავნის კონსტანტინეპოლსა და მსოფლიო ეკლესიაში, ეყრდნობა

ჩვენს ავტორებს, რათა დაანახოს, რომ თავად ქართველები აღიარებენ, რომ

დასავლეთ საქართველო იყო კონსტანტინეპოლის იურისდიქციაში 600 წლის

მანძილზე.

არსებობს საეკლესიო კანონები, რომლებსაც მსოფლიო საეკლესიო კრებები

ადგენენ. მესამე მსოფლიო კრების მერვე კანონში პირდაპირ გახლავთ

მითითებული, რომ თუ ერთი ეკლესია მეორე ეკლესიის იურისდიქციაში იჭრება,

ვალდებულია, რომ დაუბრუნდეს საწყის მდგომარეობას და აღადგინოს სტატუს-

კვო. როგორც ავღნიშნეთ დბარი ამბობს, რომ არათუ დღევანდელი სოხუმის ოლქი,

არამედ ქუთაისიც, ფოთიც, ისტორიულად თავდაპირველად კონსტანტინეპოლის

იურისდიქციის ქვეშ იყო და არა ქართული ეკლესიისა და ამიტომ მოითხოვს,

საეკლესიო სამართლის მიხედვით დასავლეთ საქართველო დაუბრუნდეს კვლავ

კონსტანტინეპოლს.

ეს გახლავთ არასწორი საისტორიო თეორია. ჩვენ გვაქვს გამოკვლევები და

არათუ ჩვენ, არამედ ძველი ქართული საისტორიო მეცნიერება, რუის ურბნისის

კრება ამბობს, რომ დასავლეთ საქართველო მუდამ იყო საქართველოს ეკლესიის

იურისდიქციაში მოციქულების, წმინდა ნინოს დროიდან. ძველი მეცნიერების,

მეცხრამეტე საუკუნემდელი ავტორების ცნობებით, დასავლეთ საქართველო ყოველ-

თვის იყო ჩვენი ეკლესიის იურისდიქციაში და საბჭოთა მეცნიერება არასწორია.

12

საბჭოთა საისტორიო მეცნიერება ძირის გამომთხრელია საერთოდ საქართველოს

ტერიტორიული და ეკლესიის მთლიანობისა. ამის საპასუხო ნაშრომები არსებობს

და საჭიროა მათი გამოცემა.

თავად პატრიარქმა და წმიდა სინოდმა საგანგებო დადგენილებით დაავალ-

დებულა საქართველოს საპატრიარქოს უნივერსიტეტი, რომ გამოსცეს შესაბამისი

სახელმძღვანელოები, რუკები, რომელიც ასახავს საქართველოს ეკლესიის რეალურ

ისტორიას.

აგრეთვე, საბჭოთა საისტორიო მეცნიერება ავრცელებს თვალსაზრისს თითქოს

კახეთის დიდი ნაწილი - ბოდბე, დავით გარეჯა, საინგილო, წითელი წყარო,

კახეთის რეგიონი - ბოდბედან მოყოლებული შედიოდა ალბანეთის საკათალიკოსო-

ში და ეს არასწორი თვალსაზრისი ასახულია სახელმძღვანელოებში და რუკებზეც.

საერთოდ ალბანეთი ერქვა აზერბაიჯანს ძველად. დღეს ალბანელები აღარ

არსებობენ, მაგრამ დღევანდელი აზერბაიჯანელი მეცნიერები აცხადებენ, რომ

აზერბაიჯანელი ერი ალბანელების კულტურული და ისტორიული მემკვიდრეები

არიან. ტერიტორია, რაც ალბანელებს ეკავათ, ახლა მათი მემკვიდრეობაა. ანუ

როდესაც ჩვენი მეცნიერები ამბობენ, რომ ბოდბე იყო ალბანელების ქალაქი და

დავით გარეჯა ალბანეთის საკათალიკოსოში შედიოდა, ამით ჩვენი მეცნიერები

ამტკიცებენ, რომ ეს ისტორიულად აზერბაიჯანული მიწა-წყალია. თუ, ერთის

მხრივ, კონსტანტინეპოლში ასეთი მდგომარეობაა, მეორეს მხრივ, აზერბაიჯანელი

მეცნიერების კუთხით ასეთი ვითარებაა.

საბჭოთა საისტორიო მეცნიერება მეოცე საუკუნეში, ათეისტური, ანტი ეკლესი-

ური გახლდათ.

საქართველოს პატრიარქმა ბრძანა, რამდენიმე ქადაგებაში მიუთითა, რომ

მეოცე საუკუნის ისტორიოგრაფია არასწორია და საჭიროა ხელახლა დაიწეროს ამ

პერიოდის ჭეშმარიტი, რეალური ისტორია, რათა საქართველოს არ მიადგეს დიდი

განსაცდელი ამ საისტორიო მოსაზრებებით. ასევე, წმინდა სინოდმა მიიღო ორი

დადგენილება ამ საკითხთან დაკავშირებით, რომ საჭიროა ახალი კვლევების

გამოქვეყნება და ახალი საისტორიო მუშაობა ძველ ქართულ საეკლესიო

ისტორიოგრაფიაზე დაყრდნობით.

წმიდა სინოდის დადგენილებანი ეკლესიის იურისდიქციის საზღვრებთან

დაკავშირებით _


13

1. წმიდა სინოდის განჩინება

2012 წლის 5 ივლისს საქართველოს საპატრიარქოში შედგა წმინდა სინოდის

მორიგი სხდომა. სხდომას თავმჯდომარეობდა სრულიად საქართველოს

კათოლიკოს-პატრიარქი, მცხეთა-თბილისის მთავარეპისკოპოსი და ბიჭვინთისა და

ცხუმ-აფხაზეთის მიტროპოლიტი ილია II.

წმინდა სინოდმა მოისმინა მანგლისისა და წალკის მიტროპოლიტ ანანიას

(ჯაფარიძე) მოხსენება საქართველოს ეკლესიის ისტორიის პრობლემატიკასთან

დაკავშირებით და განაჩინა:

ვინაიდან XIX საუკუნის მეორე ნახევარში და განსაკუთრებით, XX ს-ში, -

კომუნისტების მმართველობის ხანაში, მიზანმიმართულად შეიცვალა და გაყალბდა

შეხედულება საქართველოს ეკლესიის საზღვრების შესახებ, მკვიდრდებოდა რა

აზრი, თითქოს დასავლეთ საქართველო IV-X საუკუნეებში, ანუ 600 წლის

მანძილზე, არ იყო ქართული ეკლესიის იურისდიქციაში, ამასთან, თითქოს,

ჩრდილო, აღმოსავლეთ და სამხრეთ საქართველოში ასევე არ შედიოდა ჩვენი

ზოგიერთი ისტორიული რეგიონი, დაევალოს წმიდა ანდრია პირველწოდებულის

ქართულ უნივერსიტეტს, გადადგას რეალური, დროული და ქმედითი ნაბიჯები

ათეისტურ პერიოდში შემუშავებული იდეოლოგიის ნაცვლად საქართველოს

ეკლესიის ნამდვილი ისტორიის წარმოჩენისა და პოპულარიზაციისათვის.

ხელი შეეწყოს მეუფე ანანიას (ჯაფარიძე) მიერ წარმოდგენილი მასალების

დაბეჭდვას და ისტორიულ წყაროებზე დაყრდნობილი იმ ჭეშმარიტი აზრის

განმტკიცებას, რომ `წმიდა მოციქულმა ანდრიამ იქადაგა ყოველსა ქვეყანასა

საქართველოისასა~, ხოლო წმიდა ნინომ `განანათლა ყოველი სავსება ყოველთა

ქართველთა ნათესავისა~ (დიდი სჯულის კანონი, 1974, გვ. 545-546) და რომ ამას

მოწმობენ უცხოური წყაროებიც.

აღსანიშნავია ისიც, რომ ამ აზრს სრულად იზიარებს ბატონი ივანე

ჯავახიშვილი. იგი წერს: `ანდრია მოციქულიც და წმიდა ნინოც საერთო ქართული

ეკლესიის დამაარსებლად და მთელი ერის განმანათლებლად იყვნენ ცნობილნი,

საქართველოს სხვადასხვა ნაწილების ცალკე მქადაგებლების გამოძებნის სურვილიც

არ ჰქონიათ, რადგან ისინი მთლიანი და განუყოფელი საქართველოს განმტკი-

ცებისა და აღორძინებისათვის იღვწოდნენ~ (ქართველი ერის ისტორია, ტ. III,

გვ. 47).

`საპატრიარქოს უწყებანი~, # 27, 2012

14

2. ბრძანება #76

სრულიად საქართველოს საპატრიარქოსადმი

10 ივლისი, 2009 წელი

XIX - XX საუკუნეებში საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის გაუქმებისა და

სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის გაუქმების პერიოდში მიზანმიმართულად

ყალბდებოდა საქართველოს ისტორია და ენათმეცნიერების საფუძვლები.

ამასთან დაკავშირებით ვბრძანებ:

I. საქართველოს საპატრიარქოსთან შეიქმნას საქართველოს რეალური ისტო-

რიის დამდგენი მუდმივმოქმედი კომისია მისი მაღალყოვლადუსამღვდელოესობის,

მანგლისისა და წალკის მიტროპოლიტ ანანიას (ჯაფარიძის) ხელმძღვანელობით;

II. საქართველოს საპატრიარქოსთან შეიქმნას ქართული ენათმეცნიერების

პრობლემური საკითხების შემსწავლელი მუდმივმოქმედი კომისია პროფესორ მანანა

ტაბიძის ხელმძღვანელობით;

3. 2011 წლის 20 დეკემბერს შედგა საქართველოს მართლმადიდებელი

ეკლესიის წმინდა სინოდის სხდომა. წმინდა სინოდმა განიხილა შემდეგი

საკითხები:

2. საეკლესიო სასწავლებლებში განათლების მიღების მსურველთა რიცხვი

აღემატება ეპარქიების შესაძლებლობებს. მიუხედავად ამისა, ეკლესია მუდმივად

უნდა ზრუნავდეს სასწავლო პროცესის განვითარებისათვის, რისთვისაც აუცილებე-

ლია საპატრიარქოსა და ეპარქიებს შორის ურთიერთთანამშრომლობის გააქტიურება.

წმინდმა სინოდმა განაჩინა:

დ) საბჭოთა პერიოდში ხდებოდა საქართველოსა და მსოფლიო ისტორიის

გაყალბება. შეცდომების გამოსასწორებლად შეიქმნას ისტორიკოსთა ჯგუფი

მანგლისისა და წალკის მიტროპოლიტ ანანიას (ჯაფარიძე) ხელმძღვანელობით.


15

СВЯТЕЙШИЙ ПАТРИАРХ ИЛИЯ II

О ГРАНИЦАХ ЦЕРКОВНОЙ ЮРИСДИКЦИИ

Профессор, митрополит Aнания Джапаридзе

Вслед за нарушением государственных границ Грузии в оккупированных

регионах появились церковные сепаратисты, пытающиеся при помощи иностранных

сил сократить границы юрисдикции Грузинской Церкви. Они подали ложные

сведения международным кругам и организациям, а так же главам различных

Вселенских Церквей, в которых отмечается, что якобы в Западной Грузии и в

Цхинвальском регионе исторически, в течение 600 лет (VI-X веках) церковные

полномочия (законную юрисдикцию) осуществляла не Грузинская Церковь, а

Константинопольский Патриархат. Соответственно, они утверждают, что нынешняя

грузинская церковная юрисдикция в Западной Грузии и некоторых других регионах

является незаконной, например, в Тао-Кларджети, Южном Кахети (Бодбе – Давид –

Гареджа и Саингило). Церковные сепаратисты ссылаются на некоторые исторические

труды советской эпохи. В связи с этим, Святейший Патриарх Грузии призвал

грузинских историков к более глубокому изучению вопроса. Он заявил:

«Сейчас, когда независимость Грузии восстановлена, необходимо выявить

осознанно скрытое прошлое, и написать объективную летопись Грузии с

незапамятных времен до сегодняшнего дня»... (Рождественское послание, 2012).

В связи с юрисдикцией он сказал: «На протяжении истории, несмотря на

нарушения территориальной целостности страны, границы юрисдикции Грузинской

Церкви не менялись. По Божьей милости Церковь всегда, вплоть до сегодняшнего

дня, сохраняла сформировавшуюся на протяжении тысячелетий единство нашей

страны» (Рождественское послание, 2011).

По указу патриарха (2009.10.07; указ №76) была создана научная группа, по

исследованиям которой, Святейший Синод принял обязательные для Церкви чрезвы-

чайное постановление (2011.20.12), и указ (2012.05.07) в связи с границами страны. В

частности, в них говорится, что епархии лазской митрополии Константинопольского

Патриархата – Родополис, Зигана, Сиасин, и епископаты Петры находились не в

Западной Грузии, а в древней исторической земле грузин в регионе Халдеи-Лазики,

на юге Трапезунта, в регионе современного монастыря Сумела. Так же, в результате

исследований было обнаружено, что грузино-албанский пограничный пункт Гулгула

находился не у Телави, а между современными Шакои и Кабалой, рядом с одним из

устьев реки Алазани, рядом с селом Вардашени, а в частности, с современным селом

Пилпила. Здесь находился старый город Челети, современное село Челиати. Село

Пилпила раньше называлось Гулгулой, и оно являлось границей между царствами

Албании и Грузии.

16

HIS HOLINESS PATRIARCH ILIA II ON THE BORDERS

OF THE CHURCH JURISDICTION Professor Mitrpolitan Anania Japaridze

In occupied regions of Georgia there are separatist church groups which try to abridge

the borders of the jurisdiction of the Georgian Church. They gave false information to

international circles, organizations and to the heads of local churches that historically in

Western Georgia and Tskhinvali region church authority during 600 years (VI-X cc) was

executed not by the Georgian Church but by the Patriarchate of Constantinople. So, they

claim that the modern Georgian Church jurisdiction in Western Georgia and in some other

of its regions is unlawful. For example, Tao-Klarjeti, South Kakheti (Bodbe – Davit Gareja

and Saingilo). Those church separatist groups refer to some historical works of the Soviet

period. In regard to this the patriarch of Georgia called Georgian scholars to a deeper study

of those issues. He stated:

“Now, when Georgia is independent it is necessary to reveal the hidden past and

write an objective history of Georgia from the earliest time until today”… (Christmas

Epistle, 2012).

In regard to the jurisdiction he said: “During the history, though the borders of the

country were transgressed the jurisdiction of the Georgian Church remained

integrate. Georgian Church, by the Lord’s mercy, has always kept integrity of our

country” (Christmas Epistle, 2011).

By the patriarch’s decree (2009.10.07; decree №76) a scientific group was found. The

Holy Synod of the Georgian Church – based on researches of the group received a

resolution (2011.20.12) and a decree (2012.05.07) on the boundaries of the country. These

documents say that the eparchies of the Lasian metropolis of the Patriarchate of

Constantinople – Rodopolis, Zigana, Siasin and the episcopate of Petra were not located in

Western Georgia but in the ancient historical land of Georgians, in the region of Chaldea-

Lazika, south of Trapezunt, in the region of modern Sumela monastery. Research also has

shown that Gerogian-Albanian check point Gulgula was not located at Telavi but between

modern Shaksi and Kabala, near one of the mouths of Alazani River, near Vardasheni

village, at modern Pilpila village. There was an old city of Cheleti. This territory is now

occupied by the village of Cheliaty. Pilpila village once was named Gulgula and it was a

border between the kingdoms of Georgia and Albania.


17

ВЕРА И ЕСТЕСТВЕННОНАУЧНОЕ ЗНАНИЕ

Протоиерей Владимир Воробьев

Ректор Православного Свято-Тихоновского Гуманитарного Университета

Священник Александр Щелкачев

ПСТГУ, Москва

Прежде всего, нужно отметить, что, поставив задачу объединения усилий

представителей христианской мысли, пастырей, богословов, миссионеров и деятелей

современной науки, – не следует употреблять таких выражений как «встреча между

Церковью и учеными» или «диалог науки и религии». При использовании таких

формулировок неявно подразумевается существование некоей границы между верующими

людьми с одной стороны, и учеными – с другой. В действительности среди христиан есть

много замечательных ученых, которые в собеседованиях такого рода могут с равным

успехом представлять и веру христианина, и светскую науку.

Желая привлечь к обсуждению неверующих ученых, полезно прежде всего говорить о

необходимости совместного обсуждения проблем, которые ставит перед человечеством

бурный прогресс науки.

Одной из таких проблем является нравственная оценка научных достижений. Чем

больше мы узнаем о мире, тем очевиднее становится безграничность непознанного, а мир все

яснее осознается нами как грандиозная тайна. Но там, где теряется смиренное и осторожное

отношение к этой тайне, возникают серьезные этические разногласия между неверующими

учеными и носителями религиозного мировоззрения. Церковь, обязанная свидетельствовать

истину, не может молчать, когда видит в развитии той или иной отрасли науки серьезную

опасность для жизни и здоровья человека, для его духовной и нравственной полноценности.

Ученые, не имеющие веры в Бога, часто теряют чувство ответственности и способны

безоглядно разрабатывать новые технологии, угрожающие человеку, семье и даже всему

человечеству. Наиболее выпукло эти риски демонстрируют биомедицинские технологии,

дерзко вторгающиеся в сокровенные тайны человеческой жизни. Так называемые

«репродуктивные технологии», генная инженерия и т.п. вводят в жизнь все дальше

уходящего от Бога человечества соблазны, чреватые трагическими последствиями в мировом

масштабе. Подобно тому, как узаконенные аборты и контрацепция привели к сотням

миллионов убийств еще не рожденных, но уже живых детей, к массовому распространению

безответственного секса, к распаду семьи и демографическому кризису, – так же

«суррогатное материнство» и эксперименты с геномом человека могут привести к массовой

торговле детьми, к атрофии материнского инстинкта, к появлению «из пробирки» множества

монстров без рода и племени, зачатых, рожденных и выращенных без любви, веры,

традиций, и потому неспособных верить и любить. «Попытки людей поставить себя на место

18

Бога, по своему произволу изменяя и «улучшая» Его творение, могут принести человечеству

новые тяготы и страдания. Развитие биомедицинских технологий значительно опережает

осмысление возможных духовно-нравственных и социальных последствий их бесконтроль-

ного применения, что не может не вызывать у Церкви глубокой пастырской озабоченности.

Формулируя свое отношение к широко обсуждаемым в современном мире проблемам

биоэтики, в первую очередь к тем из них, которые связаны с непосредственным

воздействием на человека, Церковь исходит из основанных на Божественном Откровении

представлений о жизни как бесценном даре Божием, о неотъемлемой свободе и бого-

подобном достоинстве человеческой личности»1. При рассмотрении этих проблем был,

остается и становится все более острым вопрос о взаимопонимании и соработничестве

Церкви и ученого мира.

Следующая проблема – утрата частью молодежи духовных интересов, сокращении

числа тех, кто стремится получить научные знания и посвятить жизнь дальнейшему

научному прогрессу. Церковь, которая хорошо осознает значение науки и образования в

современном мире, стремится развивать сотрудничество с учеными и тружениками

интеллектуальных профессий в общем служении добру и правде, поддерживать все доброе в

отечественной науке. Но здесь она зачастую встречает непонимание. Начавшееся с эпохи

Просвещения настойчивое формирование в сознании людей уверенности в том, что

религиозное и естественнонаучное мировоззрения противоположны, стало одним из главных

способов вытеснения христианской веры и нравственности из жизни христианских народов.

Такое противопоставление является ложным, его успех базируется на дезинформации и

неосведомленности, поэтому насущной задачей является преодоление представлений о

«противоречии науки и религии», которые закреплялись в сознании людей на протяжении

многих десятилетий господства государственного атеизма.

В настоящем докладе обсуждаются возможности преодоления этих заблуждений.

Примером отношений христианской Церкви и науки в древности может служить

личность св. Василия Великого, соединившего в себе выдающегося богослова и

выдающегося деятеля античной культуры. Значение сочинений св. Василия Великого в этой

области было засвидетельствовано его другом, также великим учителем Церкви св.

Григорием Богословом2.

1 Социальная концепция Русской Православной Церкви XII.1.

2 Вспоминая в надгробном слове совместное учение в Афинах, св. Григорий говорит о том, что

никто не мог сравниться со св. Василием в «риторстве, дышащем силою огня», в умении привести

«в надлежащие правила» грамматику или язык, во владении «мерами стиля» и знании истории (слово

43). «Полагаю же, – пишет он далее, – что всякий, имеющий ум, признает первым для нас благом

ученость, и не только эту благороднейшую и нашу ученость, которая, презирая все украшения и

плодовитость речи, берется за единое спасение и за красоту умосозерцаемую, но и ученость

внешнюю, которой многие из христиан по худому разумению гнушаются, как злоискусной, опасной и

удаляющей от Бога». И еще: «…не должно унижать ученость, как рассуждают об этом некоторые, а напротив, надобно признать глупыми и невеждами тех, которые придерживаясь


19

Обращаясь к творениям святителя Василия Великого в наше время, важно понимать,

что многие его мысли следует рассматривать как пример отношения христианского

богослова к современным ему научным знаниям, а не как свидетельство, полностью

обязанное своим появлением благодатным озарениям Св. Духа, каковыми являются

формулировки основных богословских истин.

Именно рассмотрение мира как творения Божия и убежденность в непостижимости

сущности Божества привели св. Василия к мысли о сотворенности времени – мысли,

непостижимой для человеческого разума на протяжении многих столетий. Только после

того, как в начале ХХ века появилась общая теория относительности Эйнштейна и

космологическая теория Фридмана, этот парадоксальный взгляд стал господствующим в

современной науке. Пример этот показывает плодотворность богословского взгляда на все

сущее.

Отношение к научным знаниям великих учителей Церкви св. Василия Великого и св.

Григория Богослова было определяющим для православного мира вплоть до падения

Константинополя в XV веке.

Не касаясь сложного вопроса о причинах бурного развития науки в Европе в конце XV

века, отметим, что одним из его важнейших факторов было появление университетов,

образцом для которых послужил христианский лицей, созданный в Константинополе при св.

Патриархе Фотии. В нем преподавались философия, математика и прочие науки

античности3.

В течение примерно полутора тысяч лет в Европе формируется великая европейская

цивилизация, создается непревзойденная гуманитарная культура и христианское духовное

наследие, которое стремится обратить человеческие взоры к вечным ценностям. В то же

время античные натурфилософские достижения казались достаточными, а естествен-

нонаучные изыскания – гораздо менее актуальными, чем борьба за чистоту христианской

веры и победу христианской государственности. Великий западный схоласт Фома

Аквинский изложил христианское богословие языком аристотелевской метафизики. Однако

эпоха схоластики явилась переходной к бурному развитию в новое время естественной

науки, которое стало возможным именно в контексте христианской культуры.

На фоне грандиозного религиозного кризиса, реформатских войн и разделений

начинается научная революция XVII века.

Первые шаги науки нового времени были связаны с борьбой научных идей Галилея,

Декарта и их последователей с положениями аристотелевской физики (а не с христианским

учением, которое, по их убеждению, нисколько не противоречило науке). Будучи искренним

христианином, Галилей находит основу для своих научных идей в мыслях ранних отцов

такого мнения, желали бы всех видеть подобными себе, чтобы в общем недостатке скрыть свой

собственный недостаток и избежать обличения в невежестве». 3 Первым руководителем этого лицея был Лев Математик.

20

Церкви. Блаженный Августин говорил о математических основаниях мира, вспоминая, что

есть такое «место Писания, где сказано, что Бог все расположил мерою, числом и весом»

(Прем. XI, 21), что «есть Число без числа, по Которому все образуется». Развивая учение о

«двух книгах» - Книге божественного откровения и Книге божественного творения, Галилей

вслед за Августином утверждал, что «книга природы написана языком математики». Можно

привести множество примеров глубоко религиозного, христианского отношения великих

ученых к своему научному поиску, и, напротив, вряд ли найдутся примеры, когда ученые

этого периода противопоставляют науку христианской вере.

Можно ли все же говорить, что в эпоху Просвещения имел место конфликт между

религиозным взглядом на мир и научным подходом, между Церковью и ученым

сообществом, боровшимся за свободу научного поиска, за автономию естественнонаучного

знания? Думается, что добросовестное исследование даст отрицательный ответ на этот

вопрос. Необходимо, однако, отличать естественную науку и ее творцов от общественно-

политических устремлений всевозможных «просветителей», «энциклопедистов», реформато-

ров, революционеров и прочих свободолюбцев и вольнодумцев, всегда готовых любыми

средствами бороться с существующим порядком – строем, властью, Церковью. Возника-

ющая при этом угроза дестабилизации общественной, национальной, государственной жизни

вызывает охранительную реакцию и Церкви, и власти. Но по существу все это не имеет

прямого отношения к вопросу о противоположности веры и разума, науки и религии.

Что касается «церковных гонений» на науку в XVI–XVII вв., то фактически

рассматриваются только два таких случая – с Джордано Бруно и Галилео Галилеем. Эти

примеры некорректны. Джордано Бруно был доминиканским монахом, нарушившим

монашеские обеты. Отрицая христианское учение, он стал проповедовать оккультизм и

заниматься магией, за что и был казнен. Прискорбный инцидент с Галилеем имел причину в

контрреформатской политике Римского престола, т.к. пропаганда гелиоцентрической модели

Коперника ассоциировалась с реформатскими устремлениями. Прямым гонением на науку

это назвать нельзя, особенно принимая во внимание, что именно научные достижения

доставили Галилею громкую славу и уважение не только в обществе, но и в среде церковных

и светских представителей власти. Сравнивая описанные эпизоды с настоящим гонением на

верующих ученых со стороны атеистов и богоборческой власти, нетрудно увидеть разницу и

понять природу этих конфликтов. Достаточно вспомнить судьбу в советской России

верующих в Бога основателей московской математической школы Д.Ф. Егорова,

скончавшегося в тюремной больнице, и Н.Н. Лузина, буквально затравленного атеистами,

Н.И. Вавилова, арестованного и замученного в тюрьме, и множество других ученых,

пострадавших от большевиков, про запреты на теорию относительности в нацистской

Германии и в Советском Союзе, про объявление генетики и кибернетики «буржуазными


21

лженауками»4 и т.д. Следует отличать постоянное стремление разных политических сил

использовать или задушить науку, исходя из своих предвзятых идей и интересов, – от

вопроса о природе соотношения науки и веры.

О некоторой ответственности науки за возникновение атеизма в Европе можно

говорить в связи с тем, что научные знания обеспечили мировое господство европейцев.

Сосредоточение в Европе громадных богатств привело, как это всегда бывало в истории, к

моральному разложению общества и к связанному с ним распространению безбожия.

Было, однако, нечто и в самой науке того времени, дающее надежды на возможность

противопоставить ее религиозной вере.

Замечательные успехи, связанные с экспериментальным методом изучения природных

процессов, привели к убеждению в универсальных возможностях экспериментального

подхода для объяснения всех явлений. При этом постулировалось, что такой подход

неприменим по отношению к Божеству, а также духовной части человеческой природы. Тем

самым все богословские проблемы выносились за пределы области интеллектуальной

активности.

Уже в первой половине XVII века возникает убеждение в возможности решения всех

стоящих перед человечеством проблем за счет развития экспериментальной науки. Творцом

этого направления, получившего впоследствии название сциентизма, можно считать

Фрэнсиса Бэкона. Выраженная в его трудах восторженная убежденность в практической

всесильности научных экспериментальных методов плохо сочеталась с христианской верой.

Сам Бэкон эту веру сохранял, но его сочинения использовались в XVIII веке

просветителями-энциклопедистами для пропаганды атеистического материалистического

мировоззрения.

Безусловно, незнание границ применимости экспериментальных методов могло

привести к торжеству материализма и атеизма только при примитивном уровне мышления.

Пропагандисты атеизма и материализма XVIII и XIX веков хорошо осознавали, что для

торжества их мировоззрения большое психологическое (а не логическое) значение имеет

именно простота квазинаучного мировоззрения и непоследовательность его тезисов. Обладая

заметным влиянием в полуобразованном обществе, они организовывали травлю ученых,

которые их не поддерживали или же делали открытия, не соответствующие создаваемой

материалистами

Documents

ТРЕТЬЯ МЕЖДУНАРОДНАЯ КОНФЕРЕНЦИЯ « G : M D : B J ? …dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/139938/1/... · ТРЕТЬЯ МЕЖДУНАРОДНАЯ КОНФЕРЕНЦИЯ