Энэ дугаарт

2019.11.07, ПҮРЭВ~№195 (1247) ^1000, 24 НҮҮР

хумигдсан зэрэг эдийн засгийн таагүй нөхцөл байдал дунд Мон­голбанкны шинэ ерөнхийлөгч ажиллах нь.

Монголбанкны удирдлагаар хэн очих бол гэсэн хүлээлт ний гэмд хэдийн үүсжээ. Тэр тусмаа эрх баригч нам дотор төв банкны ерөнхийлөгчийн сууд лыг горилсон хүн цөөнгүй байгаа дуулдана. Эдийн засгийн хүндрэлтэй байгаа өнөө үед Монгол банкны ерөнхийлөгчөөр хэнийг сонгохоос улс орны төсөв, мөн гөний бодлогын хувь заяа, үүнийг дагаад ард иргэдийн амьд­рал ахуй шалтгаалах учраас зөв хүнээ онож тавих нь нэн чухал. Өөрөөр хэлбэл, эдийн засгаа зөв залах, нөхцөл байдлыг оновчтой то дор хойлох, мөнгөний бодлогыг үр дүнтэй хэрэгжүүлэх хүлээн зөвшөөрөгдсөн эдийн засагчийн

Mongolian groom-ийн үхэл амьтны эрх хамгаалагчдын тэмцлийг дэлхий даяар идэвхжүүллээ

УЛС ТӨР ЗГМ: ЗОЧИН ЭДИЙН ЗАСАГ ZGM DAILY

Монгол Улс, БНСУ­ынхэн нь худал хэлэв

Идэшний бяруу 500­600, эр үхэр нэг сая төгрөгийн ханштай байна

FULL ENGLISH PAGE INSIDE

2

17

10, 11

20-22

Дэлхий ертөнц хурдацтай өөрчлөгдсөөр байгаа энэ цаг үед өрсөлдөгчийнхөө ард хоцрохгүйн тулд өдөр бүр өчигдрийнхөөсөө илүү хичээж, шинийг эрэлхийл.

#70 $16.7 тэрбумЭбигейл Жонсон, Fidelity Investments-ийн захирал, АНУ-ын тэрбумтан

Т.Мөнхсайхан: Эмнэлгээ 600 гаруй сая төгрөгөөр тохижуулсан

~ МОНГОЛ ХҮН БҮР БАЯЖИГТУН ~

Б.Мөнх-Эрдэнэ, ЗГМ сонин

УИХ-ын чуулганы өнөөдрийн хуралдаанаар Эдийн засгийн байнгын хорооны шийдвэрийг алба жуулах бөгөөд төрийн мөнгөний бодлогыг хэрэгжүүлэх төв банкны дараагийн ерөнхийлөгчийн сун гаа үүгээр эхэлж байна.

0 1 2 4 7

2703.39 386.39 42.52 2.33

НЕФТЬ

55.940.46%

АМ.ДОЛЛАРХУРАЛДАЙ БОНД

113.000.12%

РУБЛЬТӨМРИЙН ХҮДЭР

640.000.01%

САМУРАЙ БОНД

103.700.60%

АЛТ

1,486.80 0.21%

ЧИНГИС БОНД

109.560.13%

ЮАНЬГЭРЭГЭ БОНД

102.400.12%

ВОНЗЭС

5,940.001.07

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

Тэрбээр өчигдөр өглөө 08:29 цагт Инчеоны нисэх онгоцны буудалд ирсэн бөгөөд тэр даруйд нь саатуулжээ. Харин байцаалт 10:35 цагаас эхэлсэн байна.

Монголын Засгийн газар ОУВС­гийн хөтөлбөрийн хүрээнд хүлээсэн үүргээ бие­лүүлээгүй, хариуц­лагагүй хандсанаас болж энэ онд эдийн засгийн өсөлт саарч мэдэхээр байгаа юм.

Авлигаа төгрөгөөр бус ам.доллараар нэхдэг болжээ

Д.Одбаярыг 48 цагийн хугацаатай хорихоор болжээ

Эдийн засаг энэонд хэдэн хувиарөсөх вэ

Төрийн нэрээр авлига нэхэх, албан тушаал ашиглан дарамтлах, нарийн яривал авлигаа төгрөгөөр бус ам.доллараар нэхэх үзэгдэл бий болсныг эдийн засгийн чуулганы индрээс олон хүн хэлж байна.

5

7

16

Төв банкийг удирдаж чадах МАН-ын дараагийн боловсон хүчин хэн бэ

тухай энд ярихад хүрч байна. Төв банкны жолоо цулбуурыг

ат гуулж болох хоёр хүн эдийн засгийн бодлогын төвд яриг дах учир­тай. Тодруулбал, ма най улсын урдаа барих эдийн засагч Ч.Хаш чулуун, Н.Энх­баяр нар. Энэ хоёр хүн аль аль нь мөн­гө ний бодлогыг удир ­дан хэрэгжүү лэх хэм­жээнд бэлт гэгд сэн. Ч.Хашчулуун эдийн засаг чийн хувьд Мөн гөний бод ло гын хорооны орон тооны бус гишүү нээр удаа дараа ажиллаж бай­сан. Мөн Хувийн хэвшлийг дэмжих үндэсний зөвлөлийг тэргүүлэхийн сацуу МУИС­ийн Эдийн засгийн

3

Гадаад өрийн эргэн төлөлт ойртсон, ОУВС­гийн тусгай хө­төлбөр дуусгавар болох амар­гүй цаг үе ирэх жилийн тө сөв, мөнгөний бодлогыг хүлээж байна. Инфляц төв банк ны зорил тот түвшнээс давсан, саарал жаг­саалттай хол бог дуулан валютын ханшийн дарамт нэмэгдсэн, га­даадын шууд хөрөнгө оруулалт

сур гуульд ажиллаж ирсэн турш­лагатай. Тэгвэл Н.Энхбаяр эдийн засагч Дэлхийн банкны Австрали,

Монголыг хариуцсан гүйцэтгэх захирлын зөвлөхөөр ажиллаж байсан. Монголоос олон улсын түвшинд, тэр тусмаа дэлхийн сан хүүгийн тэргүү­лэх бай гуул лагад ажил лаж байсан эдийн засагч цөөн билээ. Үүнээс гадна тэрбээр Монгол Ул­сын эдийн засгийн бодлого боловс руу­лах түвшинд ажил­лаж ирсэн. 2020 оны мөнгөний бод логыг

УИХ­аар энэ сарын 15­наас өмнө хэ лэл цэх бөгөөд шинэ ерөн хий лөгч үүнтэй хамт тодрох цаг ойртлоо. █

Гэрэл зургийг Ж.Гэрэлчулуун

Төв банкны жолоог атгуулж болох хоёр хүн эдийн засгийн бодлогын төвд яриг­дах учиртай. Тодруулбал, манай улсын урдаа барих эдийн засагч Ч.Хашчулуун, Н.Энх баяр нар.

02 2019.11.07, ПҮРЭВ~№195 (1247)

УЛС ТӨР

Монгол Улс, БНСУ хоёрын хэн нь худал хэлэв

Д ахиад л Үндсэн хуулийн цэцийн дарга Д.Одбаярын тухай. Хүний мууд дурласандаа өдөр

бүр Д.Одбаярын мэдээг сэвээд байгаа юм биш шүү. Тэртээ тэргүй Монголоос илүү БНСУ­ын хэв лэл мэдээлэл, ард түмэн нь энэ асуудлыг нухацтай анхаарч, ёстой л Хан мөрнөөр нэг шуугиж байна.

Өчигдөр тэрбээр Индонезээс БНСУ­д очиж, мэдүүлэг өгч эхэлсэн билээ. KAL­ийн нис­лэгээр зорчихдоо онгоцны үйлч­лэгч эмэгтэйд бэлгийн дарамт учруулсан хэрэгт холбогдоод байсан Д.Одбаярыг Сөүлд буухад нь бусдыг заналхийлж, айлган сүрдүүлсэн гэх “зүйл анги” давхар угтсан байна.

Бидний Монголыг бодоход харьцангуй шударга хуультай, шүүхтэй, эвдрээгүй ёс зүйтэй со лонгосчууд асуудлыг хуу­лийн дагуу, хурдан шуурхай ший дэх биз гээд тэнд болж буй процессыг энд нуршихаа больё. Харин энэ хэрэгтэй холбоо­тойгоор хоёр улсын Гадаад харилцааны сайдуудын хэн нь худал хэлэв гэдэг асуулт урган гарлаа. Учир нь Д.Одбаярыг суллаж явуулсны дараа тус улсын

Мөрийтэй тоглосон албан хаагчдыг ажлаас нь чөлөөлөв

Гаалийн ерөнхий газрын дэд дарга Ё.Бат­Эрдэнэ, МИАТ ТӨХК­ийн БНСУ­ын нийс лэл Сөүл дэх төлөөлөгч С.Баатарцогт нарыг мөрийтэй тоглоом тоглож, энэ төр лийн үйлчилгээ эрхэлдэг байгууллагаар үйлчлүүлсэн нь баримтаар нотлогдсон тул

үүрэгт ажлаас нь чөлөөлөх шийдвэрийг Засгийн газар гаргажээ.

Учир нь төрийн албан хаагч нь гадаад улсуудад зорчих доо дээрх үйлдлийг хийхгүй байхыг холбогдох хуулиар зааж өгсөн байдаг аж. Цаа шид төрийн

албан хаагчийн ёсзүйн дүрмийг шинэчилж, зарим, зүйл заалтыг чангатган мөрийтэй тоглоомын газ раар үйлчлүүлсэн төрийн албан хаагчийг шууд ажлаас нь чөлөө лөх, дахин төрийн албанд ажиллахыг хориглох, цалингаасаа өндөр үнэтэй бэлэг

авах, ажлын байранд бэлгийн дарамт учруулсан үйлдэл гаргах, албаны тээв рийн хэрэгслийг хувийн хэрэгцээнд ашиглах, албан ажлаар агаарын тээврээр үйлчлүүлэхдээ бизнес ангиллаар зорчихыг тус тус хориг лох нь зүйтэй гэж үзсэн байна. █

Цалингаасаа өндөр бэлэг авч, бизнес ангиллаар зорчихыг хориглов

ТАТВАР

Тусгай хамгаалалттай, дархан цаазат газар нутагт байгаа аливаа үл хөдлөх хөрөнгө эзэмшигчдэд ногдуулах татварыг нэмэгдүүлэх төслийг Засгийн газар санаачилжээ.

ТОО

20.12020 оны УИХ­ын сонгуульд 20.1 тэрбум төгрөг зарцуулахаар Сангийн яам тооцоолж, төсөвт тусгажээ.

ТӨСӨЛ

Сонгуулийн тухай хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөөр УИХ­ын, Ерөнхийлөгчийн, Орон нутгийн сонгууль гэж гурав ангилахаар тусгасан. Мөн сонгуулийн саналыг хяналтын тооллого буюу гар аргаар дахин тоолох саналыг хуулийн төсөлд оруулж байгаа гэв.

ТОМИЛГОО Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга зарлиг гаргаж, Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн даргаар Э. Батбаярыг томилов.

ЗГМ: ТОВЧХОН

ЗАСГИЙН ГАЗАР

2. Нэгдсэн Үндэстний Бай-гуул лагын гишүүдийн тө-лөө лөг чид болон Нэгдсэн Үндэст ний Байгууллагын албан тушаалтнууд Нэгдсэн Үндэст ний Байгууллагын үйл ажиллагаатай холбоотой өөрсдийн чиг үүргийг бие даан хэрэгжүүлэхэд шаар дагдах эрх ямба, дархан эрхийг нэг адил эдэлнэ.

Харин Үндсэн хуулийн цэцийн дарга Д.Одбаяр Монгол Улсын төрийн өндөр албан тушаалтан мөн боловч, манай ҮХЦ нь НҮБ-д хамаарах байгууллага биш билээ.

Хашир дипломатч, хариуц­лагатай албан тушаалтны хувьд Д.Цогтбаатар сайд илт худал үг хэлж болох уу? Монголын улстөрчид найгүй худалч гэдгийг тэртэй тэргүй монголчууд мэднэ. Нүүр тулаад асуулт тавихаар аргалаад өнгөрдөг, мэлзээд гардаг та нарын арга чинь солонгосчуудад үйлчлэхгүй. Техник технологи өндөр хөгжсөн, мэдээллийн хурд, хүрээ хил хязгааргүйгээр тэлсэн өнөө үед Та тав алхаад л баригдана. Тиймээс НҮБ­ын тусгай үүрэгтэй конвенцоор Д.Одбаяр тусгай эрх, ямбатай гэж хэлсэн таны үг Д.Одбаярын “өгзөг”­ний асууд­лын дараах ичгүүр болох вий. Удахгүй таны худал хэлсэн эсэх тодорхой болно. Тэр үед тантай ёс зүйн асуудал яригдаж эхлэх вий. Энэ тохиолдолд иргэн Д.Од­баяраас илүү өөрийн тань огцрох асуудал хүчтэй босож ирнэ.

Худалч улстөрчид Монголдоо дүүрчээ гэж бодоход Монгол Улсыг гадаад ертөнцөд тө­лөөлсөн Гадаад харилцааны сайд худалч байх нь хүлээн зөвшөөрөх хэв хэмжээнээс хэтийдсэн факт болох билээ. █

Б.Энхжаргал, ЗГМ сонин

Гадаад харилцааны яамнаас гаргасан мэдэгдэлд “Монгол Улсын Үндсэн Хуулийн Цэцийн дарга Д.Одбаярыг саатуулах үед тус улс дахь Монголын ЭСЯ “Эдгээр хүмүүс дипломат паспорттой учир халдашгүй эрхтэй” гэж хэлээд суллуулж авсан. Харин дээрх хүмүүс дип­ломат паспорттой боловч НҮБ­ын Венийн конвенцын дагуу дипломат бүрэн эрхэд хамаарах хүмүүс биш байж ” гэж дурдсан байв. Өөрөөр хэлбэл, БНСУ дахь Монголын ЭСЯ­ны ажилтнууд худал хэлж, Д.Одбаярыг сул­лаж аваад зугтаалгасан болж таарч байгаа юм. Уг нь Венийн кон венцод тусгаснаар дипло­мат төлөөлөгч нь хүлээн авагч улсын эрүүгийн хэргийн харьяал лаас чөлөөлөгдөх дар­хан эрхтэй бөгөөд тэр хүнд ямар нэгэн гүйцэтгэх ажил­лагааны арга хэмжээ авч үл болно гэж заасан байдаг. Бүр гэрчийн хувиар ч мэдүүлэг өгөх

үүрэггүй зэрэг дархан эрхийг тус конвенцоор эдэлдэг аж. Харин энэ тохиолдолд Д.Одбаяр нь нэгдүгээрт, дипломат төлөөлөгч биш. Хоёрдугаарт, түүнийг хүлээн авагч улс нь ч БНСУ биш гэдэг асуудалтай тулгарч байгаа юм. Тэр Индонез руу явах замдаа БНСУ­аар дамжин өнгөрсөн төдий. Харин БНСУ дахь Монголын Элчин сайдын яамны ажилтнууд яагаад худал хэлж, Д.Одбаярыг авч явсан талаар Гадаад харилцааны сайд Д.Цогтбаатараас тодруулахад “Тийм юм гэж юу байхав дээ” гэж ирээд л НҮБ-ын тусгай үүрэгтний конвенцоор Д.Одбаярын албан тушаал дархан эрхтэйг “баталсан” юм.

“Олон улсын хуулийн дагуу аливаа улсын өндөр албан тушаалтан дипломат эрх ямбатай байдаг. Тэр нь дипломат харилцааны тухай Венийн конвенц биш эртнээс заншсан олон улсын хууль болон бусад

гэрээгээр зохицуулагдаж бай даг. Тодорхой нэршлийг нь НҮБ­ын тусгай үүрэгтний конвенц гэдэг. Тиймээс манай кон су лынхан очоод олон улсын конвенц, хуулийн дагуу тэр хүнийг аваад явсан” хэмээн бүр бат нот, итгэлтэйгээр ярьсан Д.Цогтбаатар сайдын үг тэгэхээр худлаа болж таарлаа.

Учир нь эрхэм сайдын хэлсэн конвенц зөвхөн НҮБ­ын үндсэн байгууллагууд болох Ерөнхий Ассамблей, Аюулгүйн Зөвлөл, Эдийн засаг, нийгмийн зөвлөл, Асрам жийн зөвлөл, Олон улсын шүүх, Нарийн бичгийн дарга нарын албан тушаалтан, ажилт­нуу дад хамаатай байдаг юм байна.

Түүнд зааснаар: 1. Нэгдсэн Үндэстний Байгуул-

лага гишүүн улс бүрийнхээ нутаг дэвсгэр дээр зорилгоо биелүүлэхэд шаардагдах эрх ямба, дархан эрхийг эдэлнэ.

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | НИЙГМИЙН СОНИН САЙХАН 03 2019.11.07, ПҮРЭВ~№195 (1247)

Mongolian groom-ийн үхэл амьтны эрх хамгаалагчдын тэмцлийг дэлхий даяар идэвхжүүллээ

Баян чинээлэг, язгуурт­нуудын зугаа цэнгэл гэгддэг хурдан мори­ны урал даан олны бахархал, талархлыг

хүлээхээ нэгэнт больж, амьтны эрх хамгаалагчдын эсэргүүцэлтэй тулгарах боллоо. Хамгийн их мөнгө эргэлддэг спорт болтлоо өндрөө авсан уг тэмцээний үеэр гэмтэл авсан морьдод шууд нойрсуулах тариа хийж амийг нь хөнөөдөг явдлыг таслан зогсоохыг тэд шаардаж байна. “Гэмтлийг нь эдгээсэн ч өмнөх шигээ амжилт үзүүлдэггүй” гэх харгис үзлээр тэдгээр хурдан ажнайг “тэнгэрт залдаг” уламжлал өнөөгийн нийгэмд эвлэршгүй үзэгдэл болж шүүмжлүүлсээр ирлээ.

Анх 1864 онд Австралийн Мель­бурны цомын тэмцээнээр эхлэлээ тавьсан хурдан морины уралдаан ийнхүү 150 гаруй жилийн дараа нийгмийн хүчтэй эсзэргүүцэлтэй

Э.Ганбат: Бүх зүйлд маш их харамсаж байна

тулгарч байна. Эсэргүүцлийн хөдөлгөөн Австралиас эхэлж, Европоор дамжин, өдгөө Америкт хүчтэй өрнөх болсон юм.

Ирэх жил болох хамгийн өндөр бай шагналтай уралдаан нь Саудын Арабад болох 20 сая ам.долларын шагналын сантай “Саудын цом” тэмцээн. Түүний араас $12 саяын бай амлаад байгаа Арабын нэгдсэн Эмиратад болох “Дубайн цом”, $9.6 саяар шагнах Австралийн “Эверест”, АНУ­д зохион байгуулах “Пегасын цом” $9 сая гэх мэтээр зиндаагаа тодорхойлж байгаа.

Эдгээрээс шагналын сангаараа тавдугаарт орсон буюу $6 саяын шагналтай Брийдерийн цомын төлөөх тэмцээнд Монгол Улсын алдарт уяач Э.Ганбат уяа сойлгыг нь тааруулсан “Макс” группийн Д.Ганбаатарын Mongolian groom гэх англи угсааны дөрвөн настай хурдан морь уралдсан. Харамсалтай нь энэ сарын 3­нд болсон уралдааны сүүлийн

тойрогт хөлдөө гэмтэл авч, улмаар эмч нарын баг нойрсуулах тариа хийн үүрд унтуулсан нь нэгэнт давалгаалж эхэлсэн тэмцэгчдийг идэвхжүүлэхэд хүргэв.

Mongolian groom бэртэх үедээ эхний гуравт давхиж явсан ба унаач нь сүүлийн тойрогт ташуурдаж, үүнээс үүдэн зүүн хойд хөлөө гэмтээх шалтгаан болсон гэж уралдаан эсэргүүцэгчид үзжээ. Мөн тэр даруйд уралдааныг зогсоохыг шаардсан боловч эсэргүүцэгчдийн шаардлагыг хүлээж авсангүй. Зохион байгуулагчид Mongo-lian groom-д нойрсуулах тариа хийж амийг нь егүүтгэх тушаал ажиг ч үгүй өгсөн тэр амаараа шагналын олон сая ам.долларын тухай ярьж, шийдвэр үзэглэсэн гараараа түрүүлсэн морины эзэнд цом гардуулж байгаа нь хүний ёсноос гаж, хэрцгий үйлдэл гэж жигшицгээж байна.

Түүнчлэн уясан морьдоос нь хамгийн өндөр амжилт үзүүлж,

Э.Батцэцэг, ЗГМ сонин Брийдерийн цомын шилдэг 14 морины эгнээнд орж чадсан Mongolian groom­ынхээ амийг таслуулаад, талбай дээгүүр уйлан гүйж яваа уяач Э.Ганбатыг тэд онцолж байна. Тэрбээр, “Бүх зүйлд маш их харамсаж байна” гэхээс өөр үг хэлж чадахгүй байсан аж.

Mongolian groom эмч нарын гарт үрэгдэхээс өмнөх уралдаандаа гуравдугаар байрт орж байв. Тухайн үед Э.Ганбат “Би унаачдаа нэг минутын дотор барианд орох шаардлага тавьдаг. Гэтэл нэг минут хоёр секундэд уралдааны замыг туулсанд сэтгэл дундуур байна” гэж ярьж байсан юм. Магадгүй тэрбээр хэтэрхий хүнд шахалт үзүүлсэн гэж өөрийгөө буруутгаж байгаа биз.

Санта Анита паркийн удирд­лагуудын зүгээс унаачдыг ташуур хэрэглэхгүй байх шаардлага тавьдаггүй ч цуцсан морьдыг ташуурдахыг таашаадаггүй гэсэн. Mongolian groom­ын гэмтсэн

шалтгааныг ташууртай холбон тайлбарлаж, уяач, унаачийн буруу болгож орхиод, тэдгээр морьдоор олон сая ам.доллар олдог хувь хүртэгчдийг уснаас хуурай гарахаар нуугдацгааж байна гэж олон нийт үзжээ.

Энэ явдлаас гурав хоногийн дараа Австралид болсон Мелбурны цомын тэмцээний урьдчилсан сунгаанд Хятадын тэрбумтны морь гэмтэл авсан ч амьтны эрх хамгаалагчдын эсэргүүцэл хүчээ авсан нөхцөлийг мэдэрч, Gold mount хэмээх хүлэгт нойрсуулах тариа хийлгүйгээр морины жүчээнд үлдсэн насаа амар тайван өнгөрүүлэх боломж олгосон шийдвэр гаргалаа. Ийнхүү хамгийн их мөнгө эргэлддэг баячуудын зугаа болсон морьдыг гэмтлийн улмаас нойрсуулах тариа хийдэг харгис “уламжлал”­ыг халж эхэллээ. “Макс” Ганбаагийн Mon­golian groom энэ хэрцгий заншлын сүүлчийн хохирогч болсон байж магадгүй. █

“Макс” Ганбаагийн хурдан морь уралдааны талбайд “үхлийн ял” оноодог хэрцгий заншлын сүүлчийн хохирогч болсон байж магадгүй

Эрэн сурвалжлагдаж байгаа 69 дипломатчийн нэрийг гэмт этгээдийн гэрээс олжээ

2010 онд Польшид тамхины наймаанд холбогдож баригдсан монгол иргэний гэрт нэгжлэг хийхэд манай 69 дипломатчийн нэр гарч ирсэн аж.

Сар гаруйн өмнө УИХ­ын гишүүн Т.Аюурсайхан Поль­шийн цагдаагийн газраас эрэн сурвалж лагдаж буй 69 дипло­матчийн нэрийн жагсаалтыг ил болгож, тэдгээрийн зарим

нь одоо ч төрийн албанд, улс төрийн зүтгэлтэн хийж бай гааг дуулгасан. ГХЯ энэ асууд лыг анх удаа мэдэж бай гаа мэт “гайхаад”, байдлыг нягт лан шалгахаа дуулгаснаар нам­жаасан билээ. Гэвч өмнө нь эрэн сурвалжлагдаж байсан дипломатчдын учрыг олж амжаагүй байхад нэмээд гэмт хэрэгт холбогдож нэрээ цуурайтуулагсад гарч ирснээр өмнөх дуулиан дарагдах

тийшээ хандсан. Тэгвэл энэ жагсаалтыг 2010

онд ГХЯ­нд ирүүлж, тухайн үед цагдаагийн байгууллагатай нийлсэн коммис байгуулан шалгасан аж. Польшид хууль бус тамхины наймаа эрхэлж байсан гэмт этгээдийг баривчлахад гэрээс нь дээрх дипломатуудын нэр бүхий баримт олдсон байна. Тиймээс Польшийн цагдаагийн газраас сэжигтэнтэй холбоотой

эсэхийг нятлахаар манай ГХЯ­нд хүсэлт ирүүлсэн нь эдгээр 69 дипломатчийн жагсаалт болон өдгөө гарч ирсэн тухай эх сурвалж хэлсэн. Жагсаалтад орсон бүх хүн тамхины най маатай холбоогүй ба, гэмт этгээд Монголын диполматчдын нэрсийг гаргаад шантаажлан дарам талдаг байсан байж магадгүй гэх таамгийг тэрбээр дэвшүүлсэн юм. █

УЛС ТӨР04 2019.11.07, ПҮРЭВ~№195 (1247)

РЕДАКЦ ЗАР СУРТАЛЧИЛГАА ХАЯГ ДУГААРЫН УДИРДАГЧ

ЦАХИМ ХУВИЛБАР

ТУЗ­ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Ерөнхий эрхлэгч Баатарын Дуламхорлоо

ЗөвлөхШатарбалын Даваадорж

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын Сугармаа Утас: 99903584

Улс төр, нийгэм, эрэн сурвалжлах мэдээллийн албаЭдитор Б.ЭнхжаргалУтас: 99901621

Цахим контент, бүтээлч үйлдвэрлэлийн албаЭдитор Г.БаярсайханУтас: 99903574

Эдийн засаг, уул уурхайн мэдээллийн алба

Утас: 99903581

99903578

99907843

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг,

I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоот

Улсын бүртгэлийн дугаар. 1024

Утас: 70103131,

Факс: 70106065

Г.Баярсайхан

zgm.mn

ubinfo.mn

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг

дээдэлж, чөлөөт сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч

үзлийг илэрхийлэх мэдээллийн индэр байж, нийт Монгол үндэстний

ойлголцол, эв нэгдлийг бэхжүүлэхийг эрхэм зорилгоо болгоно.

ТОДРУУЛГА & ЗАЛРУУЛГА Уншигч та манай сонины мэдээ, нийтлэл,

сурвалжилгатай холбоотой тодруулж, залруулах шаардлагатай санал, хүсэлт байвал

› INFO@ZASAG.COУтас: 99903584 хаягаар бидэнтэй

холбогдоно уу.

ҮНДСЭН ХУУЛЬ

Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт өөрчлөлтийн зорилго юу вэ

Өнөөгийн үйлчилж байгаа Үндсэн хууль нэг л болж өгөхгүй байгааг Монгол Улсын хөгжлийн сүүлийн 20 гаруй жилийн түүх тодорхой харуулдаг. Тиймээс үүнд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах оролдлогыг сүүлийн арваад жил хоёр гурван парламент дамжин оролдоод бүтэлтэй юм болж чадаагүй л байна.

Манай Үндсэн хуульд ямар алдаа, гажуудал орсныг эхлээд тодруулж байж түүнийг хэрхэн яаж өөрчлөхийг шийдэх учиртай юм.

Шинэ Үндсэн хууль гаргахтай холбогдуулан 1991 онд засаглалын ямар хэлбэрийг сонгох талаар ард түмний саналыг авсан байдаг. Энэ санал асуулгад 900,000 гаруй хүн саналаа өгсөн байдаг. Хаан, парламентын, ерөнхийлөгчийн засаглалтай байя гэсэн саналыг тус бүртээ гаргаж байсан. Харин тэдгээр иргэний 60 хувь нь парламентын засаглалын төлөө саналаа өгчээ. Ийнхүү Монгол Улс парламентын засаглалыг сонгосон юм.

Гэтэл түүнийг хуульчлан тогтоохдоо том алдаа гаргачихсан. Энэ нь парламентын гишүүд төдийгүй Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн аль алийг нь ард түмнээр шууд сонгох заалтыг Үндсэн хуульд оруулаад баталчихсан. Парламент болон ерөнхийлөгчийн засаглалын аль алийг ард түмэн шууд сонгож байгаа бол энэ нь парламентын бус ерөнхийлөгчийн засаг болдог. Гэтэл ард түмэн парламентын засгийг сонсгочихсон байдаг. Парламентын засагт сонгогчид парламентын гишүүдээ шууд сонгодог, харин төрийн тэргүүнээ парламентаасаа сонгодог. Ерөнхийлөгч билэгдлийн шинжтэй байдаг бол ерөнхий сайд хүчтэй байдаг онцлогтой. Энэ бол Үндсэн хууль дахь эхний том алдаа гажуудал болсон юм. Ард түмний сонголтыг Үндсэн хуульд зөв тусган хэрэгжүүлж чадаагүй гэсэн үг юм.

Энэ алдаагаа өнгөлөн далдалж Монгол Улс парламентын засагтай мэт харагдуулахын тулд дараа дараагийн алдаа, гажуудлыг хийсэн байдаг. Энэ нь УИХ­ыг төрийн эрх барих дээд байгууллага гэж өргөмжилсөн бол Ерөнхийлөгчид гүйцэтгэх засаглалыг толгойлох эрх олгоогүй явдал юм. Энэ шийдвэр нь хоёр алдаа, гажуудалд хүргэсэн. Парламентын засаглалд төрийн эрх барих нэг дээд байгууллага байж болдоггүй. Учир нь төрийн эрх мэдлийг хууль тогтоох, гүйцэтгэх, шүүн тогтоох гэсэн гурван салаанд хуваан эрх үүргийг нь тэнцвэржүүлэн,

уялж, харилцан хяналттай байдлыг хангадаг нь дэлхийн нийтлэг жишиг юм. Нөгөө талаар ерөнхийлөгчид гүйцэтгэх эрх мэдэл өгөөгүйгээс болоод Ерөнхийлөгчийн бие даасан институтыг бий болгочихсон. Монгол Улсад төрийн эрх мэдэл гурван салаанд биш, харин дөрвөн салаанд хуваагдчихсан. Ийнхүү гурван том алдаа, гажуудлыг бий болгосон юм.

УИХ­аа илүү хүч нөлөөтэй болгох үүднээс парламентын засаглалд байдаггүй, харин Ерөнхийлөгчийн засаглалын Сенатад байдаг эрх мэдлийг нэмээд өгчихсөн. Энэ нь Засгийн газрын гишүүдийг нэг бүрчлэн хэлэлцэж томилдог, Элчин сайд нарыг хэлэлцэж томилдог г.м. Энэ нь Үндсэн хуульд буй тав дахь алдаа гажуудал юм.

Парламентын хуралдааныг удирддаг хүнийг спикер гэдэг. Гэтэл манайх УИХ­ын дарга болгоод эрх мэдлийг нь өргөөд явчихсан. Ингээд зургаа дахь гажуудал. Ялсан намын дарга Ерөнхий сайд болдог нийтлэг жишигтэй. Гэтэл Монголд Ерөнхий сайдын ачааны хүндийг үүрэхээс зугтан эрх мэдэл ихтэй УИХ­ын дарга болоод явчихдаг гажуудал гарах болсныг З. Энхболд, М. Энхболд нарын жишээ тод харуулсан байдаг. Энэ нь долоодох гажуудал болно.

Ялсан намын УИХ дахь намын байгууллага, Засгийн газар хоёр нэг тэрэгний хос хоёр дугуй болж явдаг. Гэтэл манайд УИХ, Засгийн газар хоёрын энэ уялдаа, хамаарлыг салгаад хаячихсан. УИХ-ыг Засгийн газраас уялдаа, хамааралгүй болгочихсон. Өнгөрсөн хугацаанд Засгийн газар 15­16 удаа солигдож, нэг танхим дунджаар 1,8 жилийн настай байсан. Харин УИХ нэг удаа ч тарж байсангүй. Энэ нь УИХ­ыг унахгүй, тарахгүй байхаар хуульчилсантай холбоотой юм. Үүнийг найм дахь том алдаа гажуудал гэж үзнэ.

Төрийг нэг толгой удирддаг. Тэр нь парламентын засаглалд Ерөнхий сайд байдаг. Гэтэл Монголд 78 толгойтой болчихсон /УИХ­ын 76, Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд/. Энэ нь ес дөх гажуудал юм. Парламентын засагтай гэх атлаа Ерөнхий сайдынхаа эрх мэдлийг хасаад хаячихсан. Кабинетаа өөрөө бүрдүүлэх, сайд нараа халж солих, шинээр томилох эрхгүй болгочихсон. Энэ нь арав дахь алдаа гажуудал юм.

Ерөнхий сайд том бодлогын асуудлаар парламент дахь олонхтойгоо хамтарч ажиллаж чадахаа байвал түүний өмнө

гурван зам байдаг. Эхнийх нь өөрөө огцорч, намын лидер, ерөнхий сайдаар шинэ хүнийг нам нь гаргах. Хоёрдугаарт Засгийн газарт халаа сэлгээ хийх. Эцэст нь кабинет бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ огцорч, парламентыг тараан шинэ сонгууль явуулах. Ерөнхий сайдын парламентыг тараан сонгууль явуулах эрхийг нь хасчихсан. Энэ нь 11 дэх алдаа гажуудал болно.

Энд нэг жишээг онцлон тэмдэглэе. Зуу зуун жилийн парламентын ардчилалтай улс хүртэл алдаа гаргадгийг өнөөгийн Их Британийн жишээ тод харуулна. Их Британи 2011 онд Ерөнхий сайдынхаа парла­ментыг тараах эрхийг болиулж ийм эрхийг парламентдаа өгсөн хууль баталчихсан. Энэ шийдвэр нь ямар үр дагаварт хүргэж байгааг харъя. Парламент, Засгийн газар хоёрын эрх мэдлийн тэнцвэрийг хангадаг гол зүйл нь ялсан намын дарга Засгийн газраа толгойлдог, шаардлагатай үед парламентыг тараах эрх эдэлдэг явдал юм. Ингэж байж Засгийн газрын бодлогоо өөрийн парла мен­тын гишүүдээр дэмжүүлж, тэднийг нэг жолоонд барьдаг, гартаа удирд­лагыг төвлөрүүлж явдаг. Гэтэл Ерөнхий сайдын энэ эрхийг хасч парламен тад шилжүүлснээс болж парламен тын гишүүд нь намын лидерийн үгийг тоохоо больж, намын сахилга алдагдан, түүний бодлогын эсрэг санал өгөх, намаасаа гарцгаах болсон төдийгүй, парламентыг тараах боломжгүй байдал үүсчихээд ацан шалаанд орсон байна. Парламентыг гишүүдийн гуравны хоёрын саналаар тараадаг болгосноор парламентыг тараах асуудал засгийн эрх барьж байгаа намын болон сөрөг намуу­дын гишүүдээс мөн хамаарах бол­чихоод байгаа явдал юм. Европын Холбооноос гарах асуудлаас болж Их Британийн Ерөнхий сайд Борис Жонсон парламентыг тараах хүсэлтээ гурван удаа гаргасан боловч чадахгүй. Мухардмал байдалд орсон тэрбээр одоо яах учраа ч олохоо байчихаад буй гашуун сургамжийн гэрч бид болж байна. Үйл явдлын ийм өрнөл нь манай байдалтай тун адил төстэй болж байгааг харж байгаа биз.

Дээр дурдсан алдаа, гажуудлаас үзвэл Үндсэн хуулийн төрийн байгуулалтын үндэс анхнаасаа буруу тавигдсан байна. Засгийн тодорхой хэлбэр дүрсээ олоогүй, парламентын ч биш, ерөнхийлөгчийн ч биш, хольж бантагнуулсан байна. Төрийн эрх мэдлийг харьцангуй бие

даасан гурван салаанд хуваарилдаг нийтлэг жишиг алдагдаж дөрвөн салаатай болгочихсон байна. Төрийн эрх мэдлийг тэнцвэржүүлэн хуваа­рил даг тулгуур зарчим алдагдаж хэт их эрх мэдэлтэй УИХ, эрх мэдэл хомс Засгийн газартай болчихсон байна. Гурван салааны харьцангуй бие даа сан байдал, хоёр талт уялдаа хамаарал, зохист харьцаа, үйл ажил­лагааны нэгдэл хангагдаж чадахаа болисон байна. Шүүхийн бие даасан, хараат бус байдал алдагдаж шударга ёсыг тогтоож чадахаа больж, улстөрч­дийн болон хөрөнгө мөнгөтэй хүний эрх ашигт үйлчилдэг хэрэгсэл болон хувираад байна. Төрийн бод логын нэгдмэл, зангидмал байдал тэр бүр хангагдахгүй байгаа. Төрийн тэр гүүн гарын үсгээ зурж, тамгаа дарж байж хуулийг хүчин төгөлдөр болго дог төрт ёсны журам алдагдсан байна.

Тиймээс Үндсэн хуульд төрийн эрх мэдлийн хуваарилттай холбогдуулан дараах нэмэлт өөрчлөлт оруулах шаардлагатай байна. Үүнд:1. Төрийн эрх мэдлийг гурван салаанд

хуваахын тулд Ерөнхийлөгчийг УИХ­аас сонгодог болох. Энэ бол хамгийн түрүүнд, зайлшгүй хийх гол өөрчлөлт.

2. Ерөнхий сайд кабинетаа өөрөө бүрдүүлдэг эрхийг баталгаажуулах явдал дараагийн маш чухал өөрчлөлт байх болно. Мөн Ерөнхий сайдад УИХ­ыг тарааж шинэ сонгууль зарлах эрхийг Ерөнхийлөгчид мэдүүлснээр хэрэгжүүлдэг эрхийг олгох нь дээр дурдсан жишээнээс ямар чухал болох нь харагдана гэж үзнэ. Энэ тохиолдолд Засгийн газар тогтвортой ажиллан, Монгол Улсад улс төрийн тогтвортой байдал хангагдана.

3. Үндсэн хуулиас УИХ бол төрийн эрх барих дээд байгууллага гэсэн тодорхойлолтыг хасах.

4. УИХ Засгийн газрын гишүүдийг болон Элчин сайд нарыг хэлэл цэн томилдгийг болиулах. Энэ эрхийг Ерөнхий сайд болон Ерөнхий­лөгчид эргүүлэн өгөх.

5. Шүүхийн бие даасан, хараат бус байдлыг бүрэн хангасан тийм иж бүрэн зохицуулалтыг хийх. Шүүгчдийг томилдог биш, сонгодог болгох.

6. УИХ­ын дарга гэсэн томъёоллыг хасч УИХ­ын хуралдаан даргалагч гэж оруулах.

7. Засгийн газраас өргөн барьсан төсвийг өөрчилдөг, нэмж хасдаг УИХ­ын эрхийг хязгаарлах.

Ард түмэн парламентын засаглалыг 1991 онд нэгэнт сонгочихсон тул засаглалын асуудлаар дахин санал асуулга явуулах шаардлагагүй.

Манай Үндсэн хуульд төрийн эрх мэдлийн хуваарилалт ийнхүү ноцтой алдагдчихаад байхад Монгол Улсын Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах журмын тухай хуулийн 5.4.3­т “... төрийн эрх мэдлийг хуваарилсан зарчмыг үгүйсгэсэн байж болохгүй” гэсэн нь яавч зөвшөөрч үл болох заалт гэж үзэж буй тул тус хуульд өөрчлөлт оруулан энэхүү заалтыг хасах хэрэгтэй юм.

Зөвлөлдөх санал асуулгын тухай Монгол Улсын хуулийг Дэгийн тухай хуульд нэмэлт оруулах замаар Үндсэн хуульд хамааруулсныг буруу, алдаатай зүйл болсон гэж үзнэ. Тиймээс тус нэмэлтийг Журмын тухай хуулиас хасах хэрэгтэй. Зөвлөлдөх санал асуулгын тухай хуульд Үндсэн хуулийг хамааруулах ёсгүй гэж үзнэ. Зөв лөл­дөх санал асуулгаас болж Үндсэн хуульд хамгийн түрүүнд зай лаш гүй хийх ёстой ерөнхийлөгчийг УИХ­аас сонгох асуудал хасагдчихаад бай гаа биз дээ. Тиймээс Үндсэн хуулиас бусад асуудлаар зөвлөлдөх санал асуулгаа явуулдаг юм байгаа биз.

Монголд болж бүтэхгүй байгаа бүхэн парламентын засгаас болсон мэтээр шүүмжлэх явдал нэлээд газар авч байна. Энд парламентын засаглалын буруу байхгүй. Үндсэн хуульдаа парламентын системд байдаг нийтлэг зүйлс, цогц тогтолцоо, зохицуулалтыг бүрэн төгс суулгахын оронд өөр засаглалын зохицуулалттай хольж хутган бантан болгож, байж үл болох зүйл заалтаар тус системийг зэрэм дэг лэснээс бүх асуудал, бэрх­шээл үүдэлтэй. Тиймээс ч гадаадын судлаачид Монгол Улсыг парламентын засаглалтай улсад хамаа руулдаггүй, харин хагас ерөнхий лөгчийн засагтай гэх юм уу, эсвэл Ерөнхий сайд, Ерөнхийлөгчийн засаглалтай улс гэж үзэж байгаа нь харагддаг.

Парламентын системийг бүрэн төгс байдлаар, сонгодог хэлбэрт нь ойртуулсан өөрчлөлтийг Үндсэн хуульд хийх замаар парламентын засаг лалтай байна гэсэн ард түмний сон голтыг бүрэн хангах явдал Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт хийж байгаа­гийн гол зорилт гэж үзэж байна.

Ч.Баатар

Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд, Үндсэн хууль судлаач

2019.10. 27

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

Хувийн хэвшлийнхний тэсвэр, тэвчээр бараг­даж гүйцлээ. Төрийн дарамт шахалт, хүнд

суртал, авлига хэрээс хэтэрч, бүр туйлдаа хүрчээ. Үүнийг Монголын эдийн засгийн чуулганы уур амьсгалаас харж болохоор байлаа. Долоо хоногийн өмнө болсон энэхүү арга хэмжээний үеэр бизнесийнхэнд тулгарч буй хамгийн том бэрхшээл, сорилт нь авлига гэгч болсныг оролцогчид хэлж байв. Бүтэн өдрийн турш үргэлжилсэн тус чуулганы халуун сэдэв авлига л байлаа. Хүмүүс авлигаа шийдээгүй цагт улс орны амьдрал өөдөлнө, бизнесийн орчин сайжирна гэдэгт огтхон ч илтгэлгүй байгаагаа учирлаж байсан юм. Төрийн авлига түмний нуруун дээр гарчээ.

Монголдоо ажлын байр бий болгож, олон мянган хүний ажил, амьдралын баталгаа болж, улс орны хөгжилд ч өөрсдийн хувь нэмрээ оруулж буй хувийн

хэвшлийнхний зовлон улам хүндэрсээр байна. 20, 30 жил зүтгэн байж босгосон бизнесээ, бий болгосон бүхнээ авч үлдэхэд, үйл ажиллагаагаа хэвийн явуу­ла хад авлига алхам тутам газар авс ныг мянга мянган аж ахуйн нэгжийг залж, чиглүүлж яваа эрхмүүд арга барагдан хэлж сууна. Баялаг бүтээгчид ийм сул до рой, бусдаас тусламж дэмжлэг эрэх хэм жээнд очих хүмүүс уг нь биш юм сан. Гэвч авлига тэднийг сөх рүүлжээ.

Бага хүүтэй зээл, татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлт, төрийн хайр халамжийг бизнес эрхлэгчид гуйсангүй. Харин бизнест учруулж байгаа авлигаа л шийдэж өгөхийг төрийн эрх баригчдаас хүссэн юм. Бизнесийн орчныг сайжруулж, хувийн хэвшлийг дэмжихээ манай засаг төрийн удирдлагууд мөн ч олон ярьсан даа. Гэвч амьдрал дээр үүнийгээ дандаа эсрэгээрээ хэрэгжүүлж байна уу гэлтэй нөхцөл байдал урьд

өмнөх жилүүдтэй харьцуулахад дордсоор.

Төрийн нэрээр авлига нэхэх, албан тушаал ашиглан дарамтлах, нарийн яривал авлигаа төгрөгөөр бус ам.доллараар нэхэх үзэгдэл бий болсныг эдийн засгийн чуулганы индрээс олон хүн хэлж байна. Монгол төгрөгтөө ит гэх­гүй, үндэсний мөнгөн тэм дэг тээ үл тооно гэхээр авлига хэр хэм­жээнд цэцэглэн хөгжиж бай­гааг үүнээс харж болох юм. Төв банк ны зарласан албан ханшаар ам.дол лар 2703 төгрөгтэй тэнцэж байна. Авлига нэхэх, нэхэх нэхэх­дээ ам.доллараар гэж бизнес эрхлэгчдийг дарамтлах төрийн нэр барьсан хүмүүс өнгөрсөн хугацаанд илүү олширчээ. Төрийн албаны нэр хүнд бизнесийнхэн дунд шороотой хутгалдсаны нэг жишээ энэ. Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт жилээс жилд буурч эхэлсэн. Хөрөнгө оруулалт буурах тусам ам.доллар улам үнэтэй болж байна.

Дэлхийн банкны судалгаагаар, манай улсын бизнесийн орчин энэ онд урагшилсангүй. Тэр тусмаа 2018 оноос хойш бизнесийн орчныг сайжруулах шинэчлэл огтхон ч хийгдсэнгүй. “Бизнес

эрхлэлтийн индекс” судалгаагаар Монгол Улс энэ жил 81­д жагссан нь өмнөх жилтэй харьцуулахад долоон байраар ухарсан үзүүлэлт болсон билээ. Дахин хэлье, хөрөнгө оруулагчдад учирдаг нийтлэг хүндрэл авлига болж байна. Манай улс ийм болтлоо бизнесийн орчноо өөрсдөө эвдэн сүйтгэж, байгаа хэдээ үргэж холдоход хүргэжээ.

Монгол Улсад 184 мянган аж ахуйн нэгж бүртгэлтэй байгаагаас дөнгөж 50 хувь нь үйл ажиллагаа явуулж байна. Авилгаа ам.доллараар авч эхэлсэн улс оронд хувийн бизнес эрхэлнэ гэдэг амаргүй болох нь. Төрийн өндөрлөгүүд шударга ёсыг тунхаглах боловч ам.доллараар авлига яригдаж байна. Олон улсын байгууллагын авлигын индексийн судалгаагаар Монгол Улс 175 орноос 103­т эрэмбэлэгдэж буй. Энэ нь 16 байр ухарсан үзүүлэлт бөгөөд авлига улам нэмэгдсээр. █

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | 05 2019.11.07, ПҮРЭВ~№195 (1247)

Баялаг бүтээгчдийн үүрэх зовлонулам нэмэгдсээр

Б.Баяртогтох, ЗГМ сонин

Авлигаа төгрөгөөр бус ам.доллараар нэхдэг болжээ

МОНГОЛ УЛС ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРААРАА ДЭЛХИЙД СҮҮЛЭЭСЭЭ ХОЁРТ БИЧИГДЖЭЭ. ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРЫГ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТАМИР ТЭНХЭЭ, ЗАСАГЛАЛ БОЛОН БИЗНЕСИЙН ҮР АШИГ, ДЭД БҮТЭЦ ГЭСЭН ДӨРВӨН ҮНДСЭН ҮЗҮҮЛЭЛТЭЭР ХЭМЖДЭГ.

Гэрэл зургийг Ж.Гэрэлчулуун

НИЙТЛЭЛЧИЙН БУЛАН

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ06 2019.11.07, ПҮРЭВ~№195 (1247) СУДЛААЧИЙН ҮГ

гэдэг нь аюулгүй байдлын шинэ загварын үндэс болохыг илтгэнэ хэмээн доктор Пан Гуан ярьж байна.

Энэ удаа бид хоёр Шанхайн судалгааны төвд очихдоо ШХАБ­ын ес дэх гишүүнээр Монгол Улс элсээд, гадна өлгөөтэй байгаа есөн туг дээр 10 дахь далбаагаа мандуулаач гэх уриалгыг хоёр өдрийн турш бишгүйдээ л сонсож явлаа. Үндсэн гишүүн найман улс дээр ШХАБ­ын өөрийнх нь далбаа нэмэгдээд “9” гэсэн хэрэг л дээ. Тэдний яриа ятгалгаас үзвэл Монголыг заавал ШХАБ­д жинхлүүлнэ гэсэн онц тусгай үүрэг даалгавар “дээр”­ээсээ авсан, тэр нь дунд ба урт хугацаанд хэрэгжих тусгай төлөвлөгөөтэй мэт сэтгэгдэл төрөхөөр.

Хагас жилийн өмнөх Бишкекийн дээд хэмжээний уулзалтын мэдээ. Хятадын удирдагч Ши Жиньпин ШХАБ­ын нэр хүнд дэлхий нийтэд өсөн нэмэгдэж, улам олон улс орон

Олхонуд Баярхүү, Профессор

Жинхэлчихвэл ажилгүйдэл ядуурлыг чинь арилгаад өгнө, бүх төрлийн зам xooлoйг чинь тавиад өгнө гэж ШХАБ-ын зүгээс огт амлаагүй

Шанхайн улс т ө р и й н ш и н ж л э х ухаан, хууль зүйн их

сургуулийн дэргэд “ШХАБ­ын олон улсын солилцоо, эрх зүйн хамтын ажиллагааны Хятадын үндэсний институт” гэж сургалт, судалгааны нэгэн лут сургууль байна. Тэнд албан ёсоор зочилж, онол­практикийн хурал хийсэн анхны монгол зочид нь Элчин сайд О.Очиржав, бид хоёр бaйлaa. Доктор Пан Гуан, профессор Вэй Ван, ШХАБ­ын ЕНБД­ын орлогч асан Элчин сайд Гао Юшэн, залуу захирал Чэнь Сяо, 2018 онд Хөх­хотод хамт хуралдаж байсан захирал хатагтай Ван Юфэн, профессор Чу Жинхуй нартай илэн далангүй, дотно хэлэлцүүлэг өрнүүллээ.

Доктор Пан Гуан бол Шанхайн нийгмийн шинжлэх ухааны академийн профессор, ШХАБ­ын судлалын төвийн захирал бөгөөд энэ удаа танилцаж, байр сууриа солилцох боломж тохиолоо. Тэрбээр “Шанхайн үзэл санаа” (The Shanghai Spirit) гэдгийг тайлбарласан. “Шанхайн үзэл санаа”­ны концепц юун дээр суурилсан бэ гэдэгт хариулт өгөхдөө олон улсын харилцааны салбарт Хятадын гурван үеийн удирдагчдын боловсруулж хэрэгжүүлсэн тэргүүний үзэл онолоос эхтэй: Дэн Сяопины “олон улсын стратегийн сэтгэлгээ”, Зян Зэминий “гурвыг төлөөлөх онол” бөгөөд 2001 онд ШХАБ­ыг эмхлэн байгуулах дээд хэмжэний уулзалт дээр тэр үеийн БНХАУ­ын дарга Зян Зэминь туршлагаа нэгтгэн дүгнээд “Шанхайн үзэл санаа”­г мөрдөх зарчим дэвшүүлж, тэр нь тулгуур баримт бичиг болсон юм гэжээ.

Х а н з ү с г э э р т э м д э г л э с э н “Шанхайн үзэл санаа”­ны ойлголт болгон нь гүн гүнзгий, товч оновчтой хэлэгдсэн ба ердөө 20­хон ханз үсгээр илэрхийлэгдэнэ. Харилцан итгэлцэл, харилцан ашигтай байх, тэгш эрхтэй байх, харилцан зөвлөлдөх, олон соёлыг хүлээн зөвшөөрөх, хамтын хөгжилд тэмүүлэх явдал. Эхний найман ханз буюу харилцан итгэлцэл, харилцан ашигтай байх, тэгш эрхтэй байх, харилцан зөвлөлдөх

“Шанхай”-д шахуулах логик

журамд өөрчлөлт оруулах, ШХАБ­ын гишүүн болон ажиглагч орнуудтай хамтын ажиллагааг идэвхжүүлэн өргөжүүлэхээр төлөвлөж буйг талархан хүлээн авч байна” гэсэн нь “идэвхтэй сайн ажиглагч”+“хоёр хөршийн чухал түнш” статусаа хослуулъя л гэсэн санаа бус уу?

Монгол Улсыг ШХАБ­д элсүүлэх “шахалт” жилээс жилд эрчимжиж байна уу, ингэсгээд зогсох уу? “БНХАУ­ын дарга Ши Жиньпин хэлсэн үгэндээ Монгол Улсыг ШХАБ­д элсэх асуудлын дурдсан” хэмээх сэтгүүлчийн асуултад Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга З.Энхболд ”Сэтгүүлчдэд нээлттэй хэсэгт БНХАУ­ын дарга Ши Жиньпин тийм утгатай үг хэлсэн. БНХАУ­ын байр суурь ойлгомжтой. ШХАБ­д элсэх нь ашигтай гэдэг байр сууриа тус улс Ц.Элбэгдорж Ерөнхийлөгчийн үед ч хэлдэг байсан. ШХАБ­д элсэхээр ямар үр дагавартай вэ гэдгийг бичиг, цаасан дээр л ярих ёстой. Тэр ажлыг өнгөрсөн жилүүдэд дутуу хийсэн. Яг ямар хэлэлцээр энэ байгууллагын цаана байгаа вэ гэдгийг маш сайн судлах ёстой. ШХАБ­д элсэх асуудлаар дотоодод олон нийтийн санал бодол хуваагдмал байдалтай байгаа. ШХАБ байгуулагдсан цагаас хойш 200 орчим хэлэлцээр зурагдсан байна. Тэр бүх хэлэлцээрийг бүрэн эхээр нь авч, орчуулж байгаа. Энэ ажлын хэсэгт багтаж байгаа хуучин Элчин сайд байсан болон бусад хүмүүс олон нийтэд ажлынхаа

явцын талаар мэдээлэл өгөх хэрэгтэй байх” гэсэн нь бас нэг тодорхой хариулт гэж үзэх үндэстэй.

Ерөнхийлөгчийн хэлсэнчлэн үнэхээр нарийвчлан судалмаар байна. Монголыг жинхлүүлж аваад дараагийнх нь алхам юу вэ гэдгийг л бид маш нарийвчлан судлах ёстой гэсэн бодол Шанхайд надад төрж байлаа. Тийм алхам нь улс төр­геополитикийнх байх уу гэдэгт л гол асуудал оршиж буй. Далай лам, Х Богд, хоёр Банчинбогд, Монгол дахь Хятадын хөрөнгө оруулалтын аюулгүй байдал, манайхны иргэний ба үндсэрхэг хөдөлгөөнүүдийн үйл ажил, Засгийн газрын сайд нь ахлаад тагнуул, цагдаагийн тусгай, дотоодын цэргийн бүрэлдэхүүнтэйгээр БНХАУ­ын 100 хувийн хөрөнгө оруулалттай Салхитын орд руу тусгай ажиллагаа зохион байгуулсан шиг гэнэтийн явдал, хамтын ажиллагаа, хөрөнгө оруулалт дээр манайхан нэг амтай байдаггүй, ярьснаасаа булздаг, худал хэлдэг гэхчлэн “олон асуудал” дээр хариуцлагажуулахын тулд тийм ятгалга уриалга, шахаа хэрэгтэй байж болно. Дотоодод нь цэгцэлж авахын тулд гишүүний хүлээх хариуцлага (ял) нь лав ажиглагч гишүүн байгаагаас “статус” дээшлээд явчихна, тэр мэдээж. Үнэндээ ажилгүйдэл ядуурлаа арилгуулах, зам тавиулахаас илүүтэй ноцтой асуудал яригдвал яах вэ? Гэхдээ

Яг ямар хэлэлцээр энэ байгууллагын цаана байгаа вэ гэдгийг маш сайн судлах ёстой. ШХАБ байгуулагдсан цагаас хойш 200 орчим хэлэлцээр зурагдсан байна. Тэр бүх хэлэлцээрийг бүрэн эхээр нь авч, орчуулж байгаа

ОФИССЫН ТАЛБАЙ ТҮРЭЭСЛҮҮЛНЭ

Энхтайвны гүүрний баруун урд талд, Дунд голын хойд эрэг дээр баригдсан 2020

оны I улиралд ашиглалтанд орох гаднаа 70 автомашины

зогсоолтой 13 давхар барилгын 8­12 давхрыг офиссын зориулалтаар

түрээслүүлнэ. 1 давхрын талбай – 500 мкв

Утас: 91188819, и-мэйл: tseeb.llc@gmail.com

OFFICE SPACE FOR RENT

We are offering 500 sq. office spaces on the 8­12th floor in our new office building. It will be commissioned in the first quarter of 2020. Located just southwest side of the Peace Bridge (on the banks of the

“Dund gol” river), you can feel natural light and view during all day long through big windows. Outside parking is well enough

for workers and guests.

For further information contact at 91188819, tseeb.llc@gmail.com

элсүүлэх асуудлаар манай улсын дотоодод олон нийтийн санал бодол хуваагдмал байдалтай байна” гэсэн нь дээрх уриалгын хариу нэг хэсэгтээ болох учиртай.

Цааш нь Төрийн тэргүүн манай талын аргументыг ч гаргаж тавьсан. Н э г э н т э э ажиглагч юм бол огтын гишүүн бус улсаас юугаараа давуу юм бэ гэдэгт хариулт хайжээ. Бараг л хариулт нэхжээ. “ШХАБ­ын ажиглагч болон яриа хэлэлцээний түнш орнууд ба нарийн бичгийн дарга нарын газрын хамтын ажиллагааг дунд хугацаанд хөгжүүлэх замын зургийн төслийг боловсруулж, ШХАБ­ын ажиглагчийн статусын

нэгдэхийг хүсч байгааг дурдаад “Монгол Улс тус байгууллагын үндсэн гишүүн болох асуудлаа эрт шийдэх тусам үндэсний хөгжил цэцэглэлтэд нэмэр болох олон боломжийг хүртэх болно” хэмээн хэлснийг энд дурдаж тайлбар хайя. “Боломж”

л гэсэн болохоос хөгжүүлээд өгнө гэсэн амлалт огт биш. “Цорын ганц боломж чинь” хэмээн тулгаагүй. Ерөөсөө м о н г о л ч у у д өөрсдөө ажиллаж бүтээж, мөнгө босгож, өөрсдөө гэгээрч боловсорч, өөрсдийгөө хэл үггүй аваад явах тухайд ШХАБ­ын шахалтгүй болчих асуудал хэмээн би бичээд байгаа. Арчаагүй анхиагүй, хүн амынхаа талыг ядууруулчихаад сууж байгаагаа

ертөнцөөр нэг тарааж ярьж сурталдах хэрэг баймааргүй.

Ерөнхийлөгч Х.Баттулга Бишкек хотноо ШХАБ­ын өргөтгөсөн хуралдаанд оролцож үг хэлэхдээ “Монгол Улс ШХАБ­д шат ахиулан оролцох боломжийг нарийвчлан судалж байгаа бөгөөд зохих хэлэлцүүлгийг улс төр, нийгмийн хүрээнд явуулж байгаа талаар та бүхэнд мэдээлж байсан билээ. Монгол Улсыг ШХАБ­д

жинхэлчихвэл ажилгүйдэл ядуурлыг чинь арилгаад өгнө, бүх төрлийн зам xooлoйг чинь тавиад өгнө гэж ШХАБ­ын зүгээс огт амлаагүй байгаа шүү дээ. █

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | НИЙГЭМ 07 2019.11.07, ПҮРЭВ~№195 (1247)

ЗГМ: ТОВЧХОН ЦАГ АГААР

Энэ сарын 8­нд Алтай, Хангайн уулархаг нутгаар, 9­нд нутгийн баруун өмнөд хэсгээр, цаашдаа нутгийн хойд хэсгээр цас орж, цасан шуурга шуурч, хүйтрэхийг анхааруулж байна.

БҮТЭЭН БАЙГУУЛАЛТ Нийслэлийн Хот байгуулалт хөгжлийн газраас ирэх онд цэцэрлэгт хүрээлэн, ногоон байгууламж байгуулах таван бүтээлч ажлыг санаачлан хэрэгжүүлэхээр төлөвлөжээ.

ГОМДОЛ Өнгөрсөн долоо хоногт “Хэрэглэгчийн мэдээллийн 1284 төв”­д ирүүлсэн гомдол, мэдээллийн 30 хувийг орон сууцны контор, СӨХ­той холбоотой асуудал эзэлсэн байна.

УРЛАГ Дэлхийн орчин үеийн амьтангүй цирк болох Cirque Phénix тоглолтод Монголын циркийн шилдэг үзүүлбэрүүд болон Үндэсний урлагийн их театрын бүжигчид, дуучин, хөгжимчид зэрэг нийт 40 гаруй хүний бүрэлдэхүүнтэй уран бүтээлчид оролцоно.

ЭРҮҮЛ МЭНД Энэ сарын 4­ны байдлаар хүүхдийн түргэн тусламжийн утсанд 1119 дуудлага ирснээс 38.7 хувь нь томуу, томуу төст өвчний тусламж, үйлчилгээг авчээ.

Ур чадварын хувьд дутагдалтай учир хүнд нь таарсан цалин өгдөг гэв.

“Муу удирдагчтай улсад хүн нь тогтдоггүй” гэж Сингапурыг 31 жилийн турш удирдахдаа дэлхийн эдийн засгийн гол төв болгож чадсан Ли Куан Ю хэлсэн байдаг. Гэтэл манай улсад Монголоос л хурдан “зайлмаар” байна гэх үг сүүлийн үед хэлц болтлоо хэвшиж байна. Одоогийн байдлаар Монгол Улсын 176 мянга орчим иргэн хилийн чанадад амьдарч байгаа талаар ГХЯ­ны статистикт дурджээ. Жилд ойролцоогоор 10 мянган оюутан гадагш сурахаар явдаг. Гэтэл ердөө талаас бага хувь нь сургуулиа төгсөөд эх орондоо ирдэг аж. Өнгөрсөн онд зөвхөн гадаадад их, дээд сургууль төгссөн залуучуудад зориулж 500 нээлттэй ажлын байрны үзэсгэлэн зохион

Г.Санжааханд , ЗГМ сонин байгуулж байв. Тухайн үед 1000 гаруй залуус ирж сонирхсон ч тал хувь нь л бүртгүүлж, ердөө 70 төгсөгч ажилд орсон байна. Бусад төгсөгчдийн хувьд монгол компаниудын амлаж буй цалинг шууд голсон байна. Ийнхүү санаандаа нийцсэн ажилд ороогүй тэд буцаад л гадагшаа явна гэсэн үг.

Тэгвэл ажил олгогч байгууллагуудын цалин хангалтгүй байдаг шалтгааныг нийслэлийн Гэр бүл, хүүхэд залуучуудын хөгжлийн газрын орлогч даргын үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч Н.Мандуул тухайн хүний ур чадвартай холбон тайлбарласан юм. Тэрбээр “Дундаж цалин 1.1 сая төгрөгт хүрсэн. Үүнээс бага цалин авч байгаа хүн дунджаас доош цалин авч байна гэдгээ ойлгох хэрэгтэй. Ямар салбарт ажиллаж байгаагаас шалтгаалан цалингийн хэмжээ өөр байдаг. Тухайлбал, боловсруулах үйлдвэрийн цалин 1.8 сая төгрөг

Залуу боловсон хүчнээ дэмждэггүй улсад хүн тогтохгүй

Өөрийгөө нээж, илүү боломж эрэлхийлж харийн орныг зорьсон залуус монголдоо ажиллах боломжгүй тул эргээд явах замыг сонгодог.

үүсэж байна гэж залуучуудын төлөөх байгууллагын дарга та хэлэхээсээ ичнэ үү. Үнэхээр ажлын байр нь байгаа бол цалин хөлсөө тохироод ажиллуулж болох. Тэгээд ч хөгжиж, дэвших насан дээрээ гадаад явж өөрийгөө хөгжүүлэхгүй юм бол хэдий болтол хөгжил муутай эх орондоо амьдрах юм. █

бол уул уурхайн салбар 2.3 саяас эхэлдэг. Гэхдээ ур чадвар цалинтай шууд хамааралтай. Үнэхээр өндөр ур чадвартай байвал тухайн компани хүндээ зориулсан цалин олгох систем рүү Монголын томоохон аж ахуйн нэгжүүд шилжиж байгаа. Тиймээс ажлын гүйцэтгэл сайтай байвал цалин нэмэгдэнэ. Үгүй бол цалин багасна гэсэн үг” гэв.

Гадаадад сурч байгаад ирсэн залуус ур чадварын хувьд дутагдалтай учир хүнд нь таарсан цалин өгч байгаа гэх түүний яриа утгагүй санагдав. Их, дээд

сургуулиа төгсөөд мэргэжил дээшлүүлэхээр гадаад улсыг зорьж, эх орондоо ирээд ихийг бүтээнэ гэсэн сайхан сэтгэл рүү нь ус цацахаар хэн ч баяртай хүлээж авахгүй. Өөрийгөө нээж, илүү боломж эрэлхийлж харийн орныг зорьсон залуус Монголдоо ажиллах боломжгүй тул эргээд явах замыг сонгодог нь мэдээж. Мэргэжлээрээ ажиллаагүй хүнээс ур чадвар шаардаад байгаа нь гайхмаар. Дөнгөж их, дээд сургуулиа төгсөж байгаа оюутнаас мэргэжлээрээ ажилласан жил шаарддаг утгагүй ажлын байрны зартай утга нэг санагдаж байв.

Залуу боловсон хүчнээ дэмжихгүй байхад Монгол Улсад хүн тогтоно гэж үү. Дэлхийн бусад улс орнууд залуу хүмүүстээ илүү боломж олгож, сурах, өөдлөх замыг нь нээж өгдөг. Гэтэл гадаадад сурахаар явсан оюутнууд Монголдоо ирэхгүй байгаагаас болж ажлын байрны хомсдол

ӨНГӨРСӨН ОНД ЗОХИОН БАЙГУУЛСАН НЭЭЛТТЭЙ АЖЛЫН БАЙРНЫ ҮЗЭСГЭЛЭНГ 1000 ГАРУЙ ЗАЛУУС СОНИРХСОН Ч ТАЛ ХУВЬ НЬ Л БҮРТГҮҮЛЖ, ЕРДӨӨ 70 ТӨГСӨГЧ АЖИЛД ОРСОН БАЙНА

Улмаар түүнийг 10 хоногийн дотор шүүх хурлаар оруулахаар болсон байна

ҮХЦ­ийн дарга Д.Одбаярыг БНСУ­ын цагдаагийн байгууллага 48 цагийн хугацаатай цагдан хорихоор болжээ. Улмаар түүнийг 10 хоногийн дотор шүүх хурлаар оруулахаар болсон байна.

ҮХЦ­ийн дарга Д.Одбаярыг БНСУ­ын цагдаа нар өчигдөр хоёр дахь удаагаа байцааж, улмаар дээрх шийдвэрийг гаргасныг KoreaTimes мэдээллээ.

Тус сайтад мэдээлснээр, Д.Одбаяр нь Индонезийн Бали

арлаас өчигдөр өглөө 08:29 цагт Инчеоны нисэх онгоцны буудалд ирсэн бөгөөд тэр даруйд нь саатуулжээ. Харин байцаалт 10:35 цагаас эхэлсэн байна.

Д.Одбаяр нь Korean Air компанийн онгоцны үйлчлэгчийн өгзгийг “базаж”, бэлгийн дарамт учруулсан хэргээр шалгагдаж байгаа. Мөн түүнтэй хамт аялж явсан хүмүүс нисэхийн багийн өөр ажилтанд бэлгийн дарамт учруулсан хэргээр сэжиглэгдэж байгаа тухай Инчеоны цагдаагийн алба мэдээлэв.

Иргэн А гэгч нь энэ сарын 1­ний өдөр Сингапур руу ниссэн тул

ямар нэгэн байдлаар шалгагдаж, байцаалт өгөөгүй юм. Харин Д.Одбаярыг Балид болох олон улсын хуралд оролцохоор зорчихоос өмнө дипломат эрх ямба эдлэхгүй болохыг нь тодруулж, нэг цаг гучин м и н у т ы н х у г а ц а а н д байцаажээ. █

Д.Одбаярыг 48 цагийн хугацаатай хорихоор болжээ

Гэрэл зургийг С.Батсайхан

08 2019.11.07, ПҮРЭВ~№195 (1247) АМЬДРАЛЫН ХЭМНЭЛ

ХАР, ЦАГААН БА ТОД ЦЭНХЭР

Хар болон цагаан өнгө хэдэн арван жилийн турш зочны өрөөний хамгийн классик зохицол байсаар ирсэн. Тэгвэл төгс зохицож буй энэхүү нийлэмж дээр тод цэнхэр өнгийг нэмбэл цоо шинэ хослолыг бий болгож болно. Зөөлөн, завсрын цэнхэр өнгөтэй ханын цаасыг хар, цагаан өнгийн тавилгуудтай хослуулаад үзээрэй. Хэрэв цэнхэр өнгийн агууламж бага байлгахыг хүсвэл зөвхөн зочны өрөөний акксесуарууд болох буйдангийн дэр, жижиг хивс, абжур гэх мэт бусад тавилгаа ийм өнгөөр сонгож болно. Мөн бараан цэнхэр өнгийн буйдан сонгосон бол тод шар өнгийн дэртэй хослуулснаар илүү өнгөлөг харагдуулахын зэрэгцээ шинэлэг мэдрэмж төрүүлнэ.

Цайвар, шаргал өнгө жижиг давчуу орон зайг том болгож харагдуулдаг

Өнгө хүний сэтгэл санаанд янз бүрээр нөлөөлж байдаг бөгөөд сэтгэлзүйчид тодорхой өнгөний эффектүүдийг эмчилгээнд ашиглах боломжтойг ч баталсан байдаг. Өнгийг дотор нь дулаан болон хүйтэн гэж ангилдаг. Зөөлөн шаргал, улбар шар, бор шаргал зэрэг нь дулаанд тооцогддог бол ногоон, цэнхэр, ягаан нил ягааныг хүйтэн өнгөнд хамааруулдаг. Өөр өөр өнгөний төгс зохицлууд таны гэрт таатай уур амьсгал бүрдүүлж, сэтгэл санааг ч тогтворжуулдаг байна. Тэгвэл энэхүү нөлөөллийг гэрийнхээ зочны өрөөний интерьер дизиайнд хэрхэн ухаалгаар ашиглах талаар зөвлөж байна.

Өнгөний сонголтыг зөв хийснээр саруул таатай орчин үүснэ

Ү.Аминаа, ЗГМ сонин УЛААН, ШАРГАЛЦагаан, цайвар шар болон бор шаргал өнгөнүүд өрөөг илүү гэгээлэг, том харагдуулдаг дотоод засал чимэглэлийн мэргэжилтнүүд санал нийлдэг. Эдгээр өнгөөр зочны өрөөгөө чимэхээр шийдсэн бол улаан өнгийг жижиг деталиар шигтгэж өгөөрэй. Ингэснээр өрөөний уур амьсгал илүү амьд, дулаан болдог. Шаргал суурьтай өнгийг дэвсгэр болгон хөшиг, сандал, буйдангийн олбог зэргээ улаан хүрэн өнгө, хээтэй хийцтэй болговол таны зочны өрөөний өнгөний бүтэц тэнцвэртэй болж, бат бөх, тансаг байдлыг мэдрүүлэх болно.

НОМИН ЦЭНХЭР БА НОГООН

Гэртээ байхдаа ой мод, уул, аглаг талд буй мэт тайван мэдрэмж авахыг хүсэж байна уу. Үүнийг бодитой болгох арга бол байгалийн амьд өнгөөр хүрээлүүлэх юм. Тухайлбал, өвсний ногоон болон номин цэнхэр өнгөний гайхалтай зохицлоор зочны өрөөний дизайнаа шийдэж болно. Гүн цэнхэр далай, хязгааргүй үргэлжлэх ногоон талыг санагдуулам номин цэнхэр, ногоон өнгөнүүд хүний сэтгэл зүйг тогтвортой байлгаж, тайвшруулах нөлөө үзүүлдэг бөгөөд онгон дагшин байгальд байгаа мэт сэтгэгдэл төрүүлдэг.

УЛБАР ШАР БА ТОД ХӨХЗочны өрөөний зохицлын дараагийн тренд нь улбар шар болон тод хөх өнгө юм. Аль аль нь цоглог, өнгөлөг дүр төрхийг илэрхийлэх эдгээр өнгө эрч хүчтэй, өөдрөг уур амьсгал бүрдүүлдэг бөгөөд уйтгартай, уламжлалт хэв маягийг эрс өөчлөх төгс шийдэл юм. Заавал улбар шар өнгийн тавилга, хөшиг гэлгүй хананд өлгөөтэй зургийн жаазны хүрээ шар өнгөтэй байж болохыг битгий мартаарай. Орчин үеийн чиг хандлага нь өрөөний деталиудад илүү ач холбогдол өгдөг болсон. Харин хөх өнгө хэтэрхий хурц санагдаж байвал усан цэнхэр өнгийг мөн жижиг деталь, чимэглэлүүддээ уусган ашиглаж болно.

АЛТАН ШАР БОЛОН ТОД ХӨХ

Зочны өрөөний хана, таазыг саарал, алтлаг шаргал өнгөөр бүрснээр илүү зайтай, цэлгэр харагддаг. Үүн дээр тогосны өд шиг тод хөх өнгийг нэмбэл таны гэрийн өнгөний схем тэнцвэртэй болж, энгийн мөртөө өвөрмөц сэтгэгдэл төрүүлэх боломжтой.Шинэхэн гэрээ тохижуулах эсвэл гэртээ их засвар хийж өнгө үзэмжийг нь өөрчлөхөөр шийдсэн бол эдгээр өнгийг туршаад үзээрэй. Ханын цаас болон хөшгөө нэлэнхүйд нь алтлаг шар болгож, хөх өнгийн буйдантай хослуулж болно. Нэгэн хэвийн даруухан загвараас нэг удаа ч болов татгалзаж, тод өнгийн оруулгуудыг ухаалгаар ашиглаж чадвал таны гэр содон өнгө төрх, уур амьсгалтай болж чадна.

ЗӨӨЛӨН ЗАВСРЫН ЯГААН

Бага зэрэг эмэгтэйлэг өнгө мэт санагдаж магадгүй ч сүүлийн үеийн зочны өрөөний бас нэгэн трендэд ягаан өнгө багтах болсон. Тус өнгийг өрөөний интерьертээ оруулж өгснөөр таны гэрт тав тухтай, дулаан уур амьсгал бүрдэх болно. Ууссан ягаан өнгө нь өөрөө нийтлэг өнгө учир харьцангуй олон төрлийн өнгөний нийлэмжүүдээс сонгох боломжтой. Жишээлбэл, ихэмсэг, тансаг мөртөө цэгцтэй уур амьсгал бүрдүүлэхийг хүсвэл бор шаргал, саарал, хар болон цагаан өнгөтэй хослуулахыг зөвлөж байна.

УЛБАР ШАР БОЛОН АЛТЛАГГэрийн уур амьсгалыг дулаан болгох өөр нэг арга бол байгалийн улбар шар, алтлаг өнгөний нийлэмжийг ашиглах юм. Улбар шар болон алтлаг өнгө нь зочны өрөөг халуун дулаан уур амьсгалаар дүүргэж, илүү тав тухтай мэдрэмж төрүүлдэг. Гэхдээ хэтэрхий ихдүүлэлгүй тэнцвэртэй байлгахад анхаараарай. Мөн энэ зохицол дээрээ цагаан болон бор өнгө нэмбэл бүр ч илүү таатай, зочломтгой орчин бүрдүүлж чадна.

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

Ж.Гэрэлчулуун, ЗГМ сонин

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | АМРАЛТ 09 2019.11.07, ПҮРЭВ~№195 (1247)

Зовлонгоос хүртэл харамлаж чаддаг

Их хайрыг чинь мэдэрлээ хань минь

Золоор би эцсийн амьсгалынхаа босгон дээр мэдэрлээ

Чи надад үнэн хайртай юм байна

Чимээгүйхнээр чиний дүрийг би нvдээрээ залгилж байна

хэмээн үзэсгэлэнт хатан Гүргэл эцсийн амьсгалаа хураана. Энэ бол ардын уран зохиолч Б.Лхагвасүрэнгийн зохиол “Тамгагүй төр” түү­хэн жүжгийн өр өвтгөм нэгэн хэсэг. 21 дэх жилдээ тас­ралтгүй тоглогдож буй тус жүжиг Монголын бүх цаг үеийн хамгийн шилдэг түүхэн жүжгийн нэгд тооцогддог. Жүжгийн найруулагчаар УГЗ Ч.Найдандорж, хөгжмийн зохиолчоор Х.Булган ажилласан бол гол дүрүүдэд ардын жүжигчин П.Цэрэндагва, гавьяат жүжигчин Б.Жаргалсайхан нар

тогложээ.Хаан Арчугт их хатан Цэцэр,

бага хатан Гүргэл нар нэг өдөр хоёр нуган үр төрүүлж өгнө. Хаантан хурмаст тэнгэр, хувь заяаны даажигналыг хэрхэхээ мэдэхгүй балмагдаж, үр заяах битгий хэл үнэрийг нь мартсан эх хатныхаа хүүг өөрийн хүү биш тул бага хатан Гүргэлээс төрсөн хүүгээ өлгийтэйд нь хаанд өргөмжлөхөөр зарлиг буулгана. Хааны итгэлт шадар Эгэрэг энэ зарлигыг нь эсэргүүцэвч яаж ч чадахгүй буцахдаа их хатан Цэцэрийн хэвлийгээс төрсөн нууц хүүхдээ хэрхэн хаан сэнтийд суулгах тухайгаа сэтгэн байна.

Арчуг хааны гунигт түүх, төр улсын хувь заяаны төлөөх тэмцлийг энэхүү жүжгээс тольдоорой. “Тамгагүй төр” түүхэн жүжгийг энэ сарын 22­24­нд Улсын драмын эрдмийн театрт тоглоно. Тасалбарын үнэ суудлаасаа хамаараад 10­25 мянган төгрөг байна. █

Дэлхий даяар хит болж, олон сая ам.долларын ашиг олж буй шилдэг кинонуудын жагсаалтыг хүргэж байна. Нээлтээ хийгээд ердөө долоо хонож буй Termina-tor: Dark Fate кино Box office-г тэргүүлж эхэллээ. Тус кино эхний долоо хоногтоо л 29 сая долларын ашиг олжээ.

Terminator: Dark Fate

нээлтээ хийсэн даруйдаа

Box Office-г тэргүүллээ

Terminator: Dark Fate нээлтээ хийсэн даруйдаа Box Office-г тэргүүллээ

Дэлхий даяар хит болж, олон сая ам.долларын ашиг олж буй шилдэг кинонуудын жагсаалтыг хүргэж байна. Нээлтээ хийгээд ердөө долоо хонож буй Terminator: Dark Fate кино Box office-г тэргүүлж эхэллээ. Тус кино эхний долоо хоногтоо л 29 сая долларын ашиг олжээ.

Байр

Кино 7 хоногийн Нийт орлого Гарсан хугацаа

орлого

Terminator: Dark Fate $29,033,832 $29,033,832 1 долоо хоног

J oker $13,500,116 $299,187,108 5 долоо хоног

Maleficent: Mistress of Evil $13,090,680 $85,240,391 3 долоо хоног

Harriet $11,676,720 $11,676,720 1 долоо хоног

The Addams Family $8,296,007 $85,092,007 4 долоо хоног

Zombieland: Double Tap $7,424,626 $59,381,788 3 долоо хоног

C ountdown $5,768,282 $17,684,318 2 долоо хоног

Black and Blue $4,137,341 $15,529,819 2 долоо хоног

Motherless Brooklyn $3,500,454 $3,500,454 1 долоо хоног

Arctic Dogs $2,901,335 $2,901,335 1 долоо хоног

Кино 7 хоногийн орлого

Нийт орлого

Гарсан хугацаа

“Тамгагүй төр” 21 дэх жилдээ

Эрт цагт ихэс дээд­сийг зугаа цуу­лахаар албат, хамж лагуудынх нь бодож олсон

алиа хошин гараа, элдэв илбэ жил бийн үзүүлбэрүүд яван явсаар XVIII дугаар зууны эхэн үед урлаг болтлоо хөгжсөн нь өнөөгийн цирк гэгддэг. Араатан амьтдаас авахуулаад элдэв эрсдэл дагуулсан үзүүлбэрээр үзэгчдийг хөгжөөн цэнгүүлсээр ирсэн урлагийн эл төрөл орчин үед онхи ондоо болж, илүү энэрэнгүй, хүнлэг байдлыг эрхэмлэх болжээ. Тухайлбал, зэрлэг хийгээд тэжээвэр амьтдыг циркийн урлагт ашиглахыг дэлхий дахин эрс эсэргүүцэх болсон төдийгүй Европын орнууд араатан амьтдын эрхийг хамгаалахаар энэ асуудлыг хуульчилж эхлээд байна. Саяхан олон нийтийн сүлжээнд чамгүй газар авч, олны анхаарлыг татсан нэгэн үйл явдал үүнийг гэрчлэх аж. Дани улсад энэ оны сүүлээс амьтдыг зугаа цэнгэлийн зорилгоор ашиглахыг хориглосон хууль хэрэгжиж эхлэх бөгөөд энэ хүрээнд тус улсын засгийн газар циркийн болоод амьтны хүрээлэнгийн амьтдаа төсвийн хөрөнгөөр худалдан авч, хамгаалалтад авч эхэлсэн. Түүнчлэн, ХБНГУ­ын циркчид ч торонд “хорьсон” амьтдаа чөлөөлж, холограмаар орлуулж эхэлсэн нь саяхан. Товчхондоо хүн төрөлхтөн

толилуулах гэж байна. “Хаан” банкны дэргэдэх Angels циркийн уран бүтээлчид болоод Үндэсний урлагийн их театрын дуучид, хөгжимжид, бүжигчдээс бүрдсэн 40 гаруй хүний бүрэлдэхүүнтэй баг гурван сарын турш Франц орноор аялан тоглох бөгөөд энэ хүрээнд Монголын циркчид

Circue Phenix­ийн тайзнаа анх удаа хөл тавих аж. Энэ оны арваннэгдүгээр сарын 23­наас ирэх оны хоёрдугаар сарын 11 хүртэл үргэлжлэх тэдний аялан тоглолтын оргил нь уламжлал болон зохиогддог Circue Phe­nix тоглолтын тайз байх бөгөөд Nomade du circue de Mongolie

Алдарт Circue Phenix-ийн тайзнаа

араг, савраар жонглёрдоно

хөгжилдөх, зугаацах арга хэлбэрээ өөрчилж байна.

Тэгвэл нэг ч араатан амьтангүй хэр нь дэлхий дахины циркийн урлагийн төв болтлоо хөгжсөн Францын алдарт Circue Phe­nix­ийн тайзнаа Монголын циркчдийн төлөөлөл шилдэгийн шилдэг үзүүлбэрүүдээ

дэхүүнтэйгээр нумтай уран нуга­

ралтын үзүүлбэрээ толилуулах бол Үндэсний

урлагийн их театрын дуучид уртын дуугаа дээжлэн сонирхуулж, бүжигчид нь Жороон жороо тэргүүтэй үндэсний бүжгээр үзэгчдийг цэнгүүлэх аж. Тэр ч бүү хэл 6000 хүний суудал бүхий Circue Phe­nix­ийн тайзнаа таван ханатай иж бүрэн гэрийг дөрвөн минутад барьж, улмаар үндэсний өв соёлын дээд болсон монгол гэрээ орчин үеийн циркийн үзүүлбэртэй хослуулан ашиглах аж. Түүнчлэн, жонглёрын хэрэгсэл нь хүртэл нүүдэлчдийн өдөр тутмын ахуй амьдралыг илтгэх саалийн хувин, араг савар, тогоо шанага, ташуур тэргүүтэн байх аж. Энэ мэт дэлхийн циркчдийн хөл тавих хүслэн болдог алдарт Circue Phenix­ийн тайзнаа монгол циркчид гарч, Монголын циркийн урлагийн хөгжлийг таниулаад зогсохгүй дэлхийн үзэгчдэд нүүдэлчдийн ахуй соёлыг хажуугаас нь харах боломж олгох гэнэ. █

гэх нэрийн дор хоёр цагийн турш монгол циркчдийн авьяас билгийг таниулахын дээр нүүдэлчин түмний ахуй амьдрал, өв соёлыг илтгэсэн шилмэл үзүүлбэрүүдээ толилуулах гэнэ.

Тухайлбал, Angels циркийн уран бүтээлчид до лоон хүний бүрэл­

Таван ханатай иж бүрэн гэрийг дөрвөн минутад барьж үзүүлнэ

Дэлхийн циркчдийн хөл тавих хүслэн болсон тайзнаа Монголын циркийн урлагийн хөгжлийг таниулаад зогсохгүй дэлхийн үзэгчдэд нүүдэлчдийн ахуй соёлыг хажуугаас нь харах боломж олгох юм.

Т.Намуунболор, ЗГМ сонин

10 2019.11.07, ПҮРЭВ~№195 (1247) ЗГМ: ЗОЧИН

Орон нутгийн иргэд тэндээсээ цахимаар цаг аваад ирж үйлчлүүлдэг болж байгаа

Б.Гандолгор, ЗГМ сонин

Сайн ахмадтай он-гоц далайд хэзээ ч живдэггүй гэдэг. Тэгвэл эрүүл мэн-дийн салбар зөв зүгт

чиглүү лэх шинэ, залуу ахмадтай болжээ. Тогтмолын Мөнхсайхан гэх эгэл даруу, залуухан эмч хоёр ч том эмнэлгийг үйлчлүүлэгчдийн сэтгэлд нийцтэл тохижуулж, сайн менежер, удирдлага болохоо харуулж чадлаа. Өөдрөг хүсэл тэмүү лэлтэй, бүтээлч, зарчимч Т.Мөнхсайханы хэлэх дуртай үг нь “Хэвийн мэт хэвшсэн хэвийн бус зүйлийг өөрчилцгөөе”.

Ингээд Улсын нэгдүгээр төв эмнэлгийн захирал, анагаах ухааны магистр, клиникийн профессор Т.Мөнхсайхантай ярилцсанаа хүргэе.

-ГССҮТ-ийн өнгө төрх, орчин нөхцөл нь сайжирч, иргэд өндөр сэтгэгдэлтэй үйлчлүүлж байна. Эмнэлэг тохижуулахад төсөв санхүүгийн бэрхшээл тулгарах нь мэдээж. Санхүү-гийн асуудлаа хэрхэн зохи-цуулсан бол. Таны менеж-ментийн арга барил юу вэ?

­Тухайн эмнэлгийн орчин үйлчлүүлэгчийн сэтгэл зүйд

нөлөөлдөг л дөө. Цэвэрхэн тохилог орчинтой газраар үйлч­лүүлэхэд өвчтөнүүдэд ч гэсэн эерэг сэтгэгдэл төрнө. Эмнэлэг тохижуулахад багагүй мөнгө зарцуулах шаардлага тулгардаг. Мэдээж улсын төсвөөс тодорхой мөнгө зарцуулна. Хүрэлцэхгүй бол зарим аж ахуйн нэгж, бай гууллагаар нийгмийн хариуцлагынх нь хүрээнд тохи­жилт хийлгэдэг. Жишээлбэл, ГССҮТ­ийн нэг тасгийг “Хас” банк тохижуулж өгсөн. Мөн тус банкны олон улсын харилцагч “Каргил” байгууллага ГССҮТ­ийн мэс заслын блокыг бүхлээр нь тохижуулсан. Улсын төсвөөс хуваарилсан мөнгийг зөв зүйлд хэмнэлт тэй зарцуу ла­хыг зорьдог. Ажилласан газар бүртээ иргэдэд тав тухтай үйлч­лүү лэх нөхцөл бүрдүүлэхэд анхаарч байна.

-Том хэмжээний эмнэлэг тохижуулахад хэдий хэмжээний хөрөнгө шаардлагатай байна вэ?

­УНТЭ­ийг бүтэн тохижуулна гэвэл нэлээд олон тэрбум төгрөг шаардлагатай болно л доо. ГССҮТ­ийг гурван жилийн турш хэсэгчилсэн байд лаар тохижуулж, бүрэн зас аж тохижуулсан. УНТЭ­ийн удирд­

Манай гуравдугаар шатлалын эмнэлгүүд олон улсын жишиг стандартад нийцэж чаддаг уу?

­Манайх лавлагаа шатлалын үндэсний төв эмнэлэг гэсэн ангилалд ордог ч хөгжилтэй орны түвшинд хүрч чадаагүй. Үүнд хүрэхийн төлөө л ажиллаж байна. Бусад улсыг бодвол манай эрүүл мэндийн систем арай өөр онцлогтой. Хөгжилтэй оронд хоёр, гуравдугаар шатлалын эмнэлгийн ялгаа бараг байдаггүй. Учир нь хүн амын төвлөрөл бага, эмнэлгийн хүртээмж сайн болохоор чирэгдэлгүй үйлчилгээ авах боломжтой. Харин манай улсын тухайд лавлагаа шатлалын нэгдсэн эмнэлэг, аймаг, дүүргийн нэгдсэн эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний цар хүрээ эрс ялгаатай. Үүнээс болоод лавлагаа шатлалын эмнэлгийн ачаалал ихсээд байгаа юм. Аймаг, дүүргийн нэгдсэн эмнэлгээс хэт олон үйлчлүүлэгч манай эмнэлэгт ирдгээс болоод дараалал үүсгэж, иргэдийг бухимдуулж, сэтгэл ханамжгүй байдалд хүргэдэг. Манай эмнэлгийн амбулаториор өдөрт 2000­3000 хүн тогтмол үйлчлүүлдэг. Тиймээс үйлчлүүлэгчид хүндрэл учруулахгүйн тулд орон нутгийн эмнэлгүүдтэй уялдаа холбоогоо сайжруулсан. Энэ хүрээнд “Салбарын хөгжилд хамтдаа” гэдэг төсөл хэрэгжүүлж байна. Аймаг, дүүрэгт хийдэггүй үзлэг оношилгоог хийхэд бид мэргэжил аргазүйгээр хангаж ажиллах юм. Нэг аймагт нэг салбарын үйлчилгээг сайжруулах ажил хийгээд явбал урт хугацаандаа манай эмнэлгийн төвлөрөл саарна. “Салбарын хөгжилд хамтдаа” төслийг Багануур дүүргээс эхлүүлсэн. Тус дүүргийн иргэд тэндээсээ манай эмнэлэгт үзүүлэх цаг авч ирээд, өдөртөө оношлуулаад буцдаг боллоо. Бид бүх аймгийн 13А маягт бичдэг эмч нарыг сургалтад хамруулж, цахимаар цаг авдаг болгоод байна. Түүнчлэн аймаг, дүүргийн нэгдсэн эмнэлгүүдийг

Гэрэл зургийг Ж.Гэрэлчулуун

чадавхижуулахад бид дэмжлэг туслалцаа үзүүлж байгаа.

-Цаг зав муутай хүмүүс улсын эмнэлгээр үйлчлүүлэхэд дараа лал нь дийлдэхгүй хэцүү юм. Амраар нь хувийн эмнэлэгт очихоос өөр аргагүй болдог гэж ярьдаг. Танай эмнэлэг ийм хүмүүст зориулж төлбөртэй үзлэг хийж болдоггүй юм уу?

­Бидний барьж буй хоёр дахь бодлого бол төлбөртэй үйлчилгээ. Санхүүгийн боломж­той хүмүүст төлбөртэй тусламж үйлчилгээ үзүүлдэг болсон. Гадагшаа явж өндөр өртөгтэй, баталгаагүй үзлэг, шинжилгээ хийлгэж байхаар эх орондоо зохих төлбөртэйгээр оношлуулах боломжийг бид олгож байгаа.

-Танай эмнэлэг аймаг, дүүр гийн нэгдсэн эмнэ лэгт ажиллах нарийн мэргэжилт-нүүдийг чадавхижуулж явуулна гэсэн үг үү?

­Манайх чинь сургагч эмнэлэг шүү дээ. Энэ үүргээ биелүүлэх ёстой. АШУИС­ийг төгсөөд, төгсөлтийн дараах сургалтад хамрагдах хүмүүсийн 30 хувь нь манай эмнэлэгт дадлагаждаг. Тэгэхээр энэ нарийн мэргэжлийн дадлагажигч эмч нарыг өндөр түвшинд сургаж бэлтгэмээр байна. Ингэснээр манайхаас гарсан нарийн мэргэжлийн эмч нар аймаг, дүүргийн нэгдсэн эмнэлэгт очоод сайн ажиллавал орон нутгийн эмнэлгийн чадавх сайжирна. Үүний хүрээнд АШУИС, Эрүүл мэндийн хөгж­лийн төвтэй хамтран төгсөл­тийн дараах сургалтын хөтөл­бөрийг бүрэн шинэчиллээ. Жишээлбэл, Канадын төрийн бус байгууллагатай хамтраад нүдний тасагт хөтөлбөр хэрэг­жүүлж байна. Канадын эмч нарын сургалтын хөтөлбөр, арга барилыг Монголын нөхцөлд тохи руулан бага зэрэг өөрчлөөд нутагшуулж байгаа. Ийм байд­лаар нарийн мэргэжлийн эмч нарыг дадлагажуулаад орон нутагт ажиллах нөхцөлийг нь хангаад өгвөл эмнэлгийн үйлчилгээ, тусламж сайжирна.

УЛСЫН ЭМНЭЛЭГТ ҮЗҮҮЛЭХ БОЛОМЖТОЙ БАЙТАЛ САНААТАЙГААР ХУВИЙН ЭМНЭЛЭГ РҮҮ ЯВУУЛЖ ҮЙЛЧЛҮҮЛЭГЧИД ХҮНДРЭЛ, ЧИРЭГДЭЛ УЧРУУЛСАН НЬ ТОГТООГДВОЛ БИД ХӨДӨЛМӨРИЙН ГЭРЭЭГ НЬ ЦУЦЛАХ ХҮРТЭЛ АРГА ХЭМЖЭЭ АВНА.

Т.Мөнхсайхан: Эмнэлгээ 600

гаруй сая төгрөгөөр

тохижуулсан

лагаар ажилласнаас хойш гурван сар л ажиллаж байна. Саяхан би 100 хоногт хийсэн ажлынхаа тайланг салбарын удирдлагууд болон эмнэлгийнхээ ажилчдад тавьсан. Одоогоор 600 гаруй сая төгрөгөөр орчноо тохижуулсан. Үүний 300 гаруй сая төгрөгийг улсын төсвөөс зарцуулсан. Үлд сэнийг нь хувийн аж ахуйн нэгжийн тусламж, дэмжлэгээр босгож, тохижууллаа.

-УНТЭ бол гуравдугаар шат-лалын статустай эмнэлэг.

Бид санхүүдээ хэмнэлт хийж, ирэх жил эм авах байсан 30 гаруй хүний дархлаа дарангуйлах эмний мөнгийг нь шийдэж өглөө.

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

ЗГМ: ЗОЧИН 11 2019.11.07, ПҮРЭВ~№195 (1247)

ТАНИЛЦУУЛГА:2006 ОНД ЭМШУИС-ИЙГ ТӨГССӨН. СУРГУУЛИА ТӨГССӨНИЙ ДАРАА ГССҮТ-Д ГЭМТЭЛ СОГОГИЙН МЭС ЗАСАЛЧ МЭРГЭЖИЛ ЭЗЭМШСЭН. ТЭНД АЖИЛЛАХЫН ЗЭРЭГЦЭЭ БНСУ-Д ДАХИН СУРАЛЦАЖ, ХИЙМЭЛ ҮЕНИЙ ДУРАНГИЙН МЭС ЗАСАЛЧ БОЛСОН. ОДОО ӨВДӨГ, МӨРНИЙ ХИЙМЭЛ ҮЕ СУУЛГАХ ДУРАНГИЙН МЭС ЗАСЛЫГ ТҮЛХҮҮ ХИЙЖ БАЙНА. 2006-2016 ОН ХҮРТЭЛ ГССҮТ-Д АЖИЛЛАСАН. 2016 ОНЫ СҮҮЛЧЭЭР ГССҮТ-ИЙН ЕРӨНХИЙ ЗАХИРЛААР ТОМИЛОГДОН АЖИЛЛАЖ БАЙГААД ӨНГӨРСӨН ДОЛДУГААР САРААС ЭХЛЭН УНТЭ-ИЙГ УДИРДАЖ БАЙНА.

гэж байсан. Хэзээнээс энэ эмчилгээг хийж эхлэх вэ?

­Эрхтэн шилжүүлэн суулгах мэс заслын төв орон байрны дутагдалтай байгаа. Өргөтгөлийн барилгын зураг төсөв бэлэн болсон. Ирэх онд ажил нь эхлэх болов уу гэсэн хүлээлттэй байна. Ирэх оны дөрөвдүгээр сард элэг шилжүүлэн суулгах 100 дахь мэс заслыг хийнэ. Ирэх оны хоёрдугаар улиралд багтааж нойр булчирхай шилжүүлэн суулгах мэс засал хийхээр бэлтгэж байна. Багаж, төхөөрөмж, хүний нөөцийн бэлтгэлээ сайн хангасан.

Нойр булчирхайг тархины үхэлтэй донороос шилжүүлэн суулгадаг юм. Тиймээс донор л хүлээж байгаа. Хамгийн гол нь иргэд донор болох асуудлыг зөвөөр хүлээж авч бусдадаа амьдрал бэлэглэж сайн үйлсэд нэгдмээр байна.

-Эрхтэн шилжүүлэн суул-гуулсны дараа удаан хугацааны эмчилгээ хийлгэдэг. Ялангуяа, дархлаа дарангуйлах эмийг байнга уудаг. Энэ эмийн хан-гамж ямар байгаа вэ?

­Эрхтэн шилжүүлэн суулгах эмчилгээ өндөр өртөгтэй. Дээр нь дархлаа дарангуйлах эм өндөр үнээр авч хэрэглэнэ гэвэл тухайн өвчтөнд хүндрэлтэй учраас төр хариуцдаг юм. Хэдийгээр төр хариуцдаг ч гэсэн асуудал байна. Өнгөрсөн зургадугаар сард эрхтэн шилжүүлэн суулгуулсан өвчтөн байлаа гэхэд дархлаа дарангуйлах эмнийх нь мөнгийг ирэх жилийн төлөвлөгөөнд оруулдаг. Гэтэл өвчтөн зургаан сарын турш өөрийнхөө мөнгөөр дархлаа дарангуйлах эм авч уух шаардлага тулгардаг. Үүнийг бид өвчтөнд ээлтэй байдлаар шийдсэн. Бид санхүүдээ хэмнэлт гаргаж ирэх жил эм авах байсан 30 гаруй хүний дархлаа дарангуйлах эмний мөнгийг шийдэж өглөө.

-Эрүүл мэндийн салбарын тогтолцоонд ямар алдаа дутаг дал байна. Бүтцийг нь яаж сайжруулбал иргэдэд хүртээмжтэй үйлчилгээ үзүүл-дэг болох вэ?

Лавлагаа шатлалын эмнэлгийн ачаалал ч буурна. Эрүүл мэндийн үйлчилгээ иргэдэд хүртээмжтэй болно.

Уг нь бол лавлагаа шатлалын эмнэлэг дэлхийн хөгжилтэй хөл нийлүүлж алхах ёстой шүү дээ. Аймаг, дүүргийн эмнэлгийн эмч нарыг чадавхижуулчихвал тэндээ тусламж үйлчилгээ нь сайжирч иргэд хот руу ирэх нь багасна. Ийн манай эмнэлгийн эмч нарын ачаалал багасаад ирвэл өөр шинэ эмчилгээ, оношилгоог нэвтрүүлж ажиллах боломжтой болно шүү дээ. Ийм алсын бодлого өвөртлөөд явж байна.

-Эмнэлгийн тоног, төхөөрөм-жийн хүрэлцээ хангамж сай-жирсан уу. Яаралтай хэрэгтэй байгаа, тоног төхөөрөмжөө авч чадаж байгаа юу?

­Сүүлийн нэг, хоёр жил тоног, төхөөрөмжийн шинэчлэл хийсэн. Гэвч шинэ гарч байгаа тоног, төхөөрөмжийг цаг тухайд нь нэвтрүүлэх боломж хомс байдаг. Санхүүгийн асуудал тулгардагаас гадна шат дамжлагын асуудал бэрхшээлтэй л дээ. Эхлээд бид яам руу саналаа хүргүүлээд ирэх оны төсөвт оруулдаг. Ингэж байж л худалдаж авах нөхцөл бүрдэнэ. Гэхдээ бид үүнийг хүлээгээд суухгүйгээр тухайн технологийг нэвтрүүлж иргэдэд төлбөртэй үйлчилгээ үзүүлээд, энэ орлогоороо тоног, төхөөрөмжийнхөө мөнгийг төлдөг. Ийм байдлаар асуудлыг зохицуулснаар иргэд эх орондоо хямд өртгөөр оношлуулж байна. Бид ч орлогоороо өөр шинэ тоног, төхөөрөмж авч байна. Энэ нь улс орон, эмнэлгийн хөгжилд ч хэрэгтэй шийдэл юм. Манай байгууллагад бөөрний чулуу бутлах, унтуулгын аппарат, цус шүүх аппарат яаралтай хэрэгтэй байгаа. Эдгээр аппаратыг авахад гурван тэрбум орчим төгрөг шаардлагатай л даа.

-Танай эмнэлгийг эрхтэн шилжүүлэн суулгах түшиц төв гэж хэлж болох байх. Элэг, бөөр шилжүүлэн суулгах эмчилгээг нутагшуулж чадлаа. Нойр булчирхай шилжүүлэн суулгана

хүрэл цээ хангамж ямар байдаг вэ?

­Нарийн мэргэжлийн эмч нар хангалттай байна. Улс даяар сувилагчийн дутагдалтай байгаа. Сувилагч болох хүсэлтэй залуус ховор байх шиг байна. Үнэхээр ачаалалттай ажилладаг цалин багатай учраас Монголд ажиллах сонирхол алга. Манай сувилагч нар БНСУ руу явж ажилладаг болсон. Хүн бүр орон байртай болох амьдрал ахуйгаа сайжруулах зорилготой л харьд ажиллахаар явдаг байх.

-Эмч, эрүүл мэндийн байгуул-

лагын хэдэн хувь нь цалингийн зээлтэй амьдардаг юм бол?

­Барагцаагаар 70­80 хувь нь цалингийн зээлтэй амьдардаг.

-Хувьдаа эмнэлэгтэй мөртөө улсын эмнэлэгт давхар ажилладаг. Тэгээд иргэдийг хувийн эмнэлэгтээ татдаг, ашиг сонирхлын зөрчилтэй эмч нарын талаар та юу хэлэх вэ. Танай эмнэлэгт ийм хүмүүс ажилладаг уу?

­Монгол гэлтгүй дэлхийд ч энэ асуудал хурцаар яригдаж байна. Хувийн эмнэлэгт дав­хар ажилладаг эмч нарын үйлч лүүлэгчид хүргэх тусламж үйлчил гээний чанар буурдаг гэсэн судалгаа бий. Гэхдээ 100 хувь хориглох боломжгүй байх. Амралтын өдрөөр хувийн эмнэлэгтээ хүн үзэх асуудал байж болно. Хувь, хувьсгалд дав хар ажиллахаар ашиг сонирх­лын зөрчил гарах гээд байдаг. Улсын эмнэлэгт шинжилгээ өгөх боломжтой байтал заа­вал хувийнхаа эмнэлэг рүү явуулах гээд байдаг тал бий. Тиймээс манай эмнэлэг энэ тал дээр хатуу бодлого барьж ажил лана. Улсын эмнэлэгт үзүүлэх боломжтой байтал санаатайгаар хувийн эмнэлэг рүү явуулж үйлчлүүлэгчдэд хүндрэл, чирэгдэл учруулсан нь тогтоогдвол бид хөдөлмөрийн гэрээг нь цуцлах хүртэл арга хэмжээ авна. █

­Иргэдийн эрүүл мэндийн боловсрол дутмаг байдгаас гол асуудал үүсдэг. Хаана хандаж, яаж оношлуулах вэ гэдэг мэдлэг дутмаг байдгаас харилцаа хандлагын асуудал үүсдэг байх. Тиймээс багаас нь эрүүл мэндийн боловсролыг сайн олгох ёстой. Дунд сургуулийн сургалтын хөтөл бөрт эрүүл мэндийн хичээл оруулдаг болсон. Иргэд эрүүл мэндийн мэдлэгтэй болбол харилцаа хандлагын үл ойлголцол цэгцрэх болов уу уу гэж боддог.

-УНТЭ боловсон хүчний

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ |

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ12 2019.11.07, ПҮРЭВ~№195 (1247) СУРТАЛЧИЛГАА

ХО

НК

ОН

Г Ө

ДӨ

Р Б

ҮР

НИ

СЛ

ЭГТ

ЭЙ

333 999

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | БАЯЖИХ УХААН 13 2019.11.07, ПҮРЭВ~№195 (1247)

Монголчуудын дийлэнх нь хэрэглээг хэт шүтсэн, хэмнэх, хуримтлуулах дадал суугаагүй, санхүүгийн сахилга бат сул байдаг. Өөрөөр хэлбэл, бид мөнгөнд асар үрэлгэн ханддаг хүмүүс. Тэгсэн хэрнээ улсаас халамж горилж, амьжиргааны түвшин доогуур байгаадаа төр засгийг буруутгана. Гэтэл хувь хүний санхүүгийн боловсрол өрхийн амьжиргаа төдийгүй улс орны эдийн засагт ч нөлөө үзүүлдэг байна. Тиймдээ ч “Иргэн баян бол улс баян, улс баян бол иргэн баян” хэмээдэг биз. Энэ талаар нийтлэлч, эдийн засагч Д.Жаргалсайхан “Хувь хүний санхүүгийн боловсрол улсын эдийн засагт шууд нөлөөтэй. Юу хийж, бүтээж, хэрхэн ажиллаж мөнгө олж байгаа нь маш чухал. Хувь хүмүүс бага зардлаар ихийг бүтээж, бусдын хэрэгцээг ханган, гадаадын зах зээлд бүтээгдэхүүн нийлүүлэх зэргээр бизнесээ хөгжүүлэх нь тэднийг санхүүгийн эрх чөлөөнд хүргээд зогсохгүй улсын эдийн засгийг сайжруулна. Түүнчлэн олсон мөнгөө хэрхэн зарцуулж, юунд хөрөнгө оруулж, яаж хуримтлуулж байгаа нь чухал ач холбогдолтой. Хуримтлалаас ирээдүй хамаарна” хэмээсэн.

Хувийн санхүүгээ удирдаж, хязгаарлагдмал нөөцөөр хязгааргүй хэрэглээг хэрхэн бүрдүүлэх талаар мэдэхийг хүсвэл дараах зөвлөгөөнд

анхаарлаа хандуулна уу.Мөнгөө тогтмол хадгал:

Та 31 наснаасаа эхлэн жилийн есөн хувийн хүүтэй банкинд жил бүр хоёр сая төгрөг хадгалуулахад 34 жилийн дараа 470 сая төгрөгтэй болсон байх талаар МУИС­иас гаргасан “Хувь хүний санхүү” номонд дурджээ. Нэг жилийн турш хоёр сая төгрөг хуримтлуулж, ирээдүйдээ хөрөнгө оруулах нь тийм ч хэцүү биш. Үүний тулд цалингийн данснаас хадгаламж руу тань автоматаар мөнгө татдаг үйлчилгээг ашиглаж хэвших нь үр дүнтэй.

Орон сууцныхаа төлбөрийг илүү төл: Хэрэв та орон сууцны зээлтэй бол түүнийгээ илүү төлж хэвшихийг хичээгээрэй. Түүнчлэн жилд нэг удаа илүү төлөлт хийх нь таны зээлийн хугацааг наашлуулна. Татварын буцаан олголт, ээлжийн амралтын мөнгө зэрэг гэнэтийн орлогоо байрны төлбөрөө төлөхөд зарцуулах нь ухаалаг сонголт юм.

Төлөвлөгөөтэй худалдан авалт хийх: Хувийн санхүүгээ зөв удирдаж сурах нь төлөвлөгөөтэй худалдан авалт хийхээс эхэлнэ. Бид нийт худалдан авалтынхаа цөөнгүй хувийг сэтгэл хөдлөлөөр хийдэг. Дэлхийн банкны Хөдөлмөрийн статистикийн товчооны судалгаагаар хүн амын дундаж наслалтыг 78 гэж тогтоожээ.

78 насалсан хүн амьдралынхаа найман жилийг дэлгүүр хэсэхэд зарцуулдаг байна. Тиймээс дэлгүүр хэсэх цагаа багасгах нь мөнгөө хуримтлуулах нэг арга болдог байна. Түүнчлэн бөөний үнээр болон хямдралтай үед нь бараа бүтээгдэхүүн худалдан авах нь чухал. Тухайлбал, хүнсний бүтээгдэхүүнийг байрны доорх дэлгүүрээс бус, захаас авах нь маш их мөнгө хэмнэдэг.

М ө р и й т э й т о г л о о м , сугалаа зэрэгт мөнгөө бүү үр: Мөнгө төлж, хонжворт сугалаа, мөрийтэй тоглоом тоглох нь санхүүгийн эрсдэл үүсгэдэг. Ихэнх хүн өөрт буй мөнгөө өсгөх зорилгоор дээрх сонголтыг хийдэг. Гэвч хөрөнгө оруулсан хүн бүрт аз, ашиг авч авчирдаггүй сугалаа, тоглоом зэрэгт мөнгөө үрэх нь зөв сонголт биш. Түүнчлэн сугалаа, тоглоомноос хожсон мөнгө тэр бүр “хоол болдоггүй” байх тохиолдол ч бий. Тухайлбал, 19 настайдаа сугалаагаар 9.7 сая

фунт стерлинг хожсон АНУ­ын иргэн Майкл Кэрролл “Миний олон сая фунт хормын дотор л дуусчихсан. Одоо надад орон сууц, машин ч үлдээгүй. Амархан олдсон мөнгө амархан дуусдаг юм байна. Одоо би хөлсөө гарган хөдөлмөрлөж хоолны мөнгөө олж байгаадаа баяртай байна” хэмээсэн байдаг. Тиймээс хэрэгцээгүй зүйлд хөрөнгө оруулалт хийхийн оронд мөнгөө хадгалах нь таны ирээдүйн баталгаа болно.

Тансаг хэрэглээнээс татгалз: Цалин, тэтгэвэр буумагц үнэтэй зоогийн газраар үйлчлүүлж, хүүхдүүдээ тоглоомын газар тоглуулах хандлага бидэнд түгээмэл бий. Гэтэл энэ нь санхүүгийн ухаалаг сонголт биш бөгөөд нөр их хөдөлмөрийнхөө хөлсийг богино хугацаанд “урсгах” шалгарсан арга юм. Тиймээс тансаглалдаа хяналт тавьж, хөдөлшгүй хөрөнгө оруулалт хийхийг зөвлөж байна. █

Мөнгө олохдоо бус зарцуулахдаа ухаан гаргаТа 31 наснаасаа эхлэн жилийн есөн хувийн хүүтэй банкинд жил бүр хоёр сая төгрөг хадгалуулахад 34 жилийн дараа

470 сая төгрөгтэй болсон байна

О.Даваасүрэн, ЗГМ сонин

Хувийн санхүүгээ удирдах монгол аппТехник, технологи хөгжсөн өнөө үед хүмүүс хувийн санхүүгээ ч ухаалаг дэлгэц ашиглан удирдах хүсэлтэй болсон. Тиймээс энэ төрлийн апп дэлхий нийтэд хэдэн зуугаараа ашиглагдаж буй. Монгол залуусын бүтээсэн санхүү төлөвлөлтийн апп-уудыг сонирхуулъя.

ТӨСӨВЧИН

Монгол банк “Олон нийтийн санхүүгийн

суурь мэдлэгийг дээшлүүлэх үндэсний хөтөлбөр”­ийн хүрээнд “Төсөвчин” аппликэйшнийг 2017 онд ашиглалтад оруулсан. И р г э д и й н с а н х ү ү г и й н боловсролыг дээшлүүлэх зорилготой уг апп нь орлого, зарлагаа хянах, хадгаламж, хуримтлалын төлөвлөгөө гаргах, зээлийн хүү бодох зэрэг функцтэй. Түүнчлэн танд мэдлэг олгож, зөвлөгөө өгөх контентууд бий. Монголын нөхцөлд тохируулсан апп учир эх

хэл дээрээ ашиглах боломжтой.

ХУВИЙН САНХҮҮЧ

Энэ апп­ыг ашиглаж, орлого, зарлагаа графикаар харах, хүнээс зээлсэн болон зээлүүлсэн мөнгөө тэмдэглэх, зарлагаа төлөвлөх боломжтой. Мөн автобусны U­money картан дахь үлдэгдэл болон картаар зорчсон түүхээ харж болдог. Түүнчлэн өөрийн апп­даа нууц үг хийдгээрээ онцлог. “Хувийн санхүүч” дээр тэмдэглэл бичиж болох тул санхүүгээ удирдаад зогсохгүй төлөвлөгөөгөө гаргах ч боломжтой юм. █

ДЭЛХИЙН БАНКНЫ ХӨДӨЛМӨРИЙН СТАТИСТИКИЙН ТОВЧООНЫ СУДАЛГААГААР ХҮН АМЫН ДУНДАЖ НАСЛАЛТЫГ 78 ГЭЖ ТОГТООЖЭЭ. 78 НАСАЛСАН ХҮН АМЬДРАЛЫНХАА НАЙМАН ЖИЛИЙГ ДЭЛГҮҮР ХЭСЭХЭД ЗАРЦУУЛДАГ БАЙНА. ТИЙМЭЭС ДЭЛГҮҮР ХЭСЭХ ЦАГАА БАГАСГАХ НЬ МӨНГӨӨ ХУРИМТЛУУЛАХ НЭГ АРГА БОЛДОГ БАЙНА

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ14 2019.11.07, ПҮРЭВ~№195 (1247) СУРТАЛЧИЛГАА

ШИНЖЛЭХ УХААН 15 2019.11.07, ПҮРЭВ~№195 (1247)

Д өчин жилийн өмнө 50 улсын эрдэмтэд Женев хотод чуулж, “СО2 ­ уур амьс га­

лын асуудал” сэдвээр мар гаан өрнүүлжээ. Тухайн үед олбор­лодог түлшний хэрэглээ 1979 оны нефтийн хямралын нэг шалтгаан болсон тул дэлхийн дулаарал байгаль орчны гол бэрхшээл болно гэдгийг таамаглан анхааруулж байсан юм. Тэд хэт оройтохоос өмнө зорилго ба урагш ахих замын зургаа тодорхойлжээ. Үүний үр дүнд эрдэмтэд асуудлыг хэрхэн шийдэх талаар стратеги боловсруулж, уур амьсгалын өөрчлөлтийн талаар Засгийн газар хоорондын зөвлөл байгуулах суурийг тавьжээ.

Ийнхүү түргэн эхэлсэн боловч эрчим хүчний салбарынхан хийгээд улстөрчид, эдийн засгийн өсөлтийг байгаль орчноос дээгүүр тавих үзэл санаа тэдний үйл ажиллагааг саатуулсан юм. Дэлхийн өнцөг булан бүрийн 11 мянган мэргэжилтэн олборлодог

Bloomberg News

Уур амьсгалын өөрчлөлтийг шийдэхэд хүн амаа цөөрүүлэх шаардлагатай

Хүүхдийн анхаарал хянах хэрэгслийг хятадууд

эсэргүүцэв

Нөхрийнхөө мөнгөөр нөхрөө хөнөөхийг оролджээ

Хүүхдийн анхаарал төвлөрөх байдлыг тархины долгионоор хянадаг хэрэгслийг Хятадад худалдаанд гаргажээ. Хүүхдээ амжилтад хүргэхийн тулд бүхнийг хийхэд бэлэн эцэг эхчүүд үүнээс болгоомжилж байна. Үсний обручка хэлбэртэй Focus 1 хэмээх уг аппаратыг АНУ­д төвтэй Brain­Co старт­ап боловсруулсан агаад сурагчийн тархины цахилгаан идэвхжилийг электродоор мэдрэн хэм­жиж, мэдээллийг багшийн компьютер буюу мобайл аппликейшнд илгээдэг гэнэ. Толгойд зүүдэг уг аппаратаас улаан, шар, хөх гурван өнгөөр дохио өгөх ба улаан өнгө нь хүүхэд хичээлдээ маш сайн анхаарч буйг илтгэнэ.

Дөрөвдүгээр сард ийм багаж зүүсэн сурагчдын зураг Хятадын нийгмийн сүлжээнд тавигдаж эхэлснээс хойш энэ бүтээгдэхүүн улс даяар тархаж эхэлжээ. Одоо жижиглэнгийн үнэ нь 3200­14000 юанийн уг аппарат Хятадын цахим арилжааны томоохон сайтуудад тавигдаад

буй. Weibo­гийн Данлан нэртэй хэрэглэгч “Миний хүүхдүүд амьтан биш. Тэднийг ийм маягаар сургах шаардлагагүй” хэмээн бичсэн байна. Sdjnmxh гэсэн нэртэй өөр нэг хэрэглэгч “Сурагчдын толгойд ийм багаж зүүж, туулай шиг турших эрхийг хэн өгөө вэ?” хэмээн эгдүүцжээ.

Уг бүтээгдэхүүнийг эсэр­гүүцсэн шүүмжлэл өнгөрсөн сараас бүр идэвхжиж, 10 дугаар сарын 31­нд зүүн Хятадын нэгэн бага сургууль уг туршил тыг зогсоов. BrainCo өнгөр сөн онд анхаарал хянах багажаа нутгийн сургуульд ирүүлснийг Хятадын хэвлэлд бичсэн байна. Туршилтыг зогсоох тухай асуудал Wei­bo сүлжээний халуун сэдэв болж, өнгөрсөн даваа гарагийн байдлаар 77 сая хүн үзэж бодлоо илэрхийлжээ. BrainCo энэ талаар тайлбар өгсөнгүй. Хятадад нийгмийг хянах био хэмжилтийн шинэ технологи түргэн нэвтэрдэг боловч хүүхдийн тархийг хянах туршилтыг эцэг эхчүүд хэтэр­сэн зүйл гэж үзсэн бололтой. █

Өнгөрсөн есдүгээр сард Индонезийн нийслэлийн оршин суугч 40 настай эмэгтэй 33 настай нууц амрагийнхаа тусламжтайгаар нөхрөө хөнөөх төлөвлөгөө боловсруулсан нь илэрчээ. Тэрбээр хам хэрэгтнээ 2018 онд Сурабай хотоос олсон байна. Анх уулзсан хоёр бие биедээ таалагдаж, эмэгтэй шинэхэн нууц амрагтаа Жакартад очиж, нөхрийнхөө бизнест ажиллахыг санал болгосон аж. Юу ч сэжиглээгүй нөхөр нь өнөөх залууг хувийн жолоочоор ажилд авчээ. Гэтэл нөхөр нь өөр бүсгүйтэй холбоотойг олж мэдсэн эхнэр эд баялгаа алдаж магадгүй хэмээн айх болсон байна.

Ингээд есдүгээр сарын эхээр нууц амрагууд мэргэжлийн алуурчин хөлсөлж, эмэгтэйн нөхрийг хөнөөхөөр шийдсэн гэнэ. Есдүгээр сарын 13­ны 23:30 цагийн орчимд юу ч сэжиглээгүй нөхөр гэр рүүгээ явж байв. Машинд мөн жолоочийн найз гэж өөрийгөө танилцуулсан алуурчин

сууж явжээ. Сургуулийн дэргэдүүр өнгөрөхөд жолооч дотор муухайраад байна хэмээн даргаасаа машин зогсоох зөвшөөрөл авав. Жолоочийг машинаас гарсны дараа алуурчин этгээд бизнесмений хүзүү рүү гурван удаа хутгалаад машинаас гарав. Гэвч дутуу хийснээ мэдсэн тул буцаад орох гэтэл амьд үлдсэн бизнесмен хаазаа гишгэн зугтаж, эмнэлэгт хүрч чадсан байна.

Гурав хоногийн дараа цагдаа нар Бали руу зугтахыг оролдсон жолоочийг баривчиллаа. Байцаалт дээр жолооч хам этгээдээ дор нь илчилсэн тул бизнесмений эхнэр ч тэр даруй баригдав. Мөрдөн байцаалтын явцад нууц амрагууд бүр зургадугаар сард аюултай төлөвлөгөөгөө боловсруулсан аж. Эхэндээ хохирогчийн ундаанд хүнцэл холихоор ярилцжээ. Хор худалдан авахын тулд эмэгтэй Сингапур явсан нөхрийнхөө картыг хулгайлан авч, жолоочид өгсөн гэнэ.

Гэтэл хам этгээд наймаанаас ашиг харж, гаднаас 31 сая Индонези рупигээр захиалж авах байсан хорыг сүлжээгээр хайн дотоодоос хагас саяар худалдаж авав.

Эмэгтэй нөхрөө гардан хөнөөх зориг хүрээгүй тул эхний төлөвлөгөө нурлаа. Ингээд алуурчин хөлсөлсөн нь тэр. Залуу нууц амраг “Бид найзуудаасаа хайж эхэлсэн. Тийм ч дотно биш хуучин танил маань ийм зүйл хийдгийг мэдэх тул түүнд хэлтэл зөвшөөрсөн” хэмээн мэдүүлжээ. Бүсгүй нөхрийнхөө нэг машин болон алтан эдлэлийг зарж, захиалгат аллагын 300 сая рупийг бүрдүүлэв. Энэ удаа ч залуу өөрийгөө мартсангүй, нийт мөнгөний гуравны хоёрыг өөртөө авсан байна. Жакартын цагдаагийн газар одоо ч энэхүү будилаантай хэргийг мөрдсөөр буй агаад гэм буруу нь нотлогдвол нууц амрагууд бүх насаараа хоригдох ял авна. Харин хөлсний алуурчныг цагдаа нар хайсаар байгаа гэнэ. █

сэтгүүлд нийтлэгдсэн маш ноцтой өгүүлэлд “Дэлхийн 11 мянган эрдэмтэн бид манай дэлхийн уур амьсгалын онц байдлыг маш тодорхой бөгөөд нэгэн санаатайгаар тунхаглаж байна” хэмээн бичжээ. Уур амьсгалын хяналтгүй өөрчлөлтийн аюул олны санааг зовоох хэмжээнд хүрсэн бол эрдэмтдийн өгүүлэлд маш хурц баримтуудыг дурдсан байна.

Махны хэрэглээ, хүлэмжийн хийн ялгаруулалт, мөс хай лалт, далайн түвшний дээш лэлт зэрэг нь 40 жилийн өмнө гээгд сэн боломжийг тодруулж байна. Эрдэмтэд бодлого боловс­руулагчдад тусгайлан хандаж, эрчим хүч, хүнс ба эдийн засгийн бодлогод системийн өөрчлөлт хийхийг уриалжээ. Мөн үүнээс ч цааш алхам хийхийг сануулж, улс төрийн хувьд эмзэг сэдэв болох хүн амын өсөлтийг хянах асуудлыг хөндөв. Эрдэмтэд “Хүн амын тоог тогтворжуулах, цаашлаад нийгмийн тогтвортой байдлын хүрээнд аажмаар цөөрүүлэх ёстой” гэсэн хатуу дүгнэлт хийсэн байна. █

түлшийг халж, сэргээгдэх эрчим хүч рүү шилжихийг уриалахын

сацуу дэлхийн хүн амын тоо одоогийнхоос хавьгүй цөөн байх

ёстойг онцлов.Мягмар гарагт BioScience

Бүсгүй нөхрийнхөө нэг машин болон алтан эдлэлийг зарж, захиалгат аллагын 300 сая рупийг бүрдүүлсэн байна

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ |

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ16 2019.11.07, ПҮРЭВ~№195 (1247)

ЗГМ: ТОВЧХОН АРИЛЖАА

Монголын хөрөнгийн биржийн лхагва гарагийн үнэт цаасны арилжаагаар 28 компанийн 182,704,590 төгрөгийн үнийн дүн бүхий 330,203 ширхэг хувьцаа арилжив. Энэ өдөр 10 хувьцаат компанийн хувьцааны ханш өсжээ.

ИНДЕКС

0.21“TOP 20” индекс 0.21 хувиар буурч, 18367.35 нэгжид хүрсэн бол зах зээлийн үнэлгээ 2,442,739,941,186.29 төгрөг боллоо.

УУЛ УУРХАЙ

1.92019 оны эхний есөн сарын байдлаар уул уурхайн салбараас улсын төсөвт 1.9 их наяд төгрөгийг татвар, хураамж хэлбэрээр төвлөрүүлжээ. Улсын төсөвт оруулсан орлого өнгөрсөн оны мөн үеийнхтэй харьцуулахад 360.6 тэрбумаар өсөв.

ЧУУЛГАН“Монгол Улсын эрсдэлийн удирдлагын чуулган­2019” энэ сарын 13­нд болно. Энэ удаагийн чуулган үндсэн гурван хэсгээс бүрдэнэ. Улмаар 2020 оны макро эдийн засгийн эрсдэл ба бизнесийн төлөвлөгөө, ханшийн эрсдэл, Байгууллагын эрсдэлийн удирдлага ба бодит алхмууд, Оюутолгойн төсөл зогсоход үүсэх эрсдэл гэсэн гурван сэдвийг эдийн засагчид хэлэлцэх аж.

ҮНЭТ ЦААСАравдугаар сард хөрөнгийн зах зээлд шинээр 16339 иргэн брокер дилерийн компаниудад хандаж үнэт цаасны данс нээлгэсэн байна. Энэ нь өмнөх сарынхаас 3.5 дахин нэмэгдсэн үзүүлэлт аж.

НЕФТЬ

63.13Лондоны ICE биржийн арилжааны явцад ирэх сард нийлүүлэх Brent маркийн нефтийн фьючерс хэлцлийн үнэ 1.61 хувиар өсөж, нэг торх нь 63.13 ам.доллар болсныг арилжааны мэдээлэл харуулжээ. Brent маркийн нефтийн үнэ хамгийн сүүлд өнгөрсөн есдүгээр сарын 26­нд 63 ам.доллар давж өсөж байв.

Улс орны хөгжил, иргэдийнх нь а м ь ж и р г а а н ы түвшнийг дийлэнх тохиолдолд ДНБ­

ий өсөлт, уналтаар хэмждэг. Тухайн жилийн өнгө төрхийг мөн адил энэхүү тоон үзүүлэлтээс харж болно. Бидний хувьд эдийн засаг нэг бус хоёр оронтой тоогоор өсөж, гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт тасралтгүй нэмэгдэж байсан сайхан үе бий. Нөхцөл байдал өнөөдрийнх ч шиг ийм ээдрээтэй байсангүй. “Оюутолгой” төслийн хөрөнгө оруулалтын гэрээг үзэглэж байсан 2009 он, уг төслийн санхүүжилт манай эдийн засагт орж ирсэн 2011, 2012 онд ихээхэн өөрчлөлт нийгмийн амьдралд гарч байлаа. Үүний нөлөө хүн болгон их, багаар мэдрэгдсэн нь бий. Тэгвэл эдийн засаг энэ онд хэдэн хувиар өсөх вэ.

Монгол Улсын эдийн засаг өнгөрсөн онд 7.2 хувиар өссөн бөгөөд энэ нь сүүлийн дөрвөн жилийн хамгийн өндөр үзүүлэлт

Б.Баяртогтох, ЗГМ сонин

Б.Мөнхзул, ЗГМ сонин

сонгууль тохиож байгаа нь ДНБ­ий өсөлт саарах гол эрсдэлийн нэгд тооцогдож байна. Мөн АНУ, БНХАУ­ын хоо ронд өрнөж байгаа худалдааны дайн хэрхэн төг­сөх, Хятадын аж ү й л д в э р л э л и й н салбарын бодлогод ямар өөрчлөлт гарахаас хөгжиж буй орнуудын эдийн засгийн өсөлт үлэмж шалтгаалах нь. Эдгээрээс гад на “Оюутолгой” төсөл тогтвортой хэрэгжих эсэхээс ирэх оны төлөв давхар хамаа рахаар байна.

ОУВС­гийн Өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөр ирэх оны тавдугаар сард дуусгавар болох учиртай. Уг хөтөлбөр хэрэгжиж эхэлсэн цагаас эдийн засагт эерэг өсөлт давам гайлж, төсөв, мөнгөний бодлогын сахилга бат тодорхой хэмжээнд сайжирсан. Гэхдээ ирэх оны төсвийн төслийг авч үзвэл, хөтөлбөрийн үр дүнг төсвөөс олж харна гэдэг бэрх. Учир нь Засгийн газар 13.9 их наяд төгрөгийн

зарлагатай төсөв УИХ­д оруулж ирсэн нь эдийн засагчдын шүүмжлэлийн бай болоод байгаа юм. Дээрх хөтөлбөрийн хэрэгжилт зогсонги байдалд шилжсэн бөгөөд үүнтэй хол­бог дуулан зарим санхүүжилт нь хүлээгдэж байна.

Тухайлбал, зур гаа дахь шатны санхүүжилт хуга цаа наасаа хойшилсноос үүдэн хөтөлбөрийн эрч суларсан билээ. Монголын Засгийн газар хөтөлбөрийн хүрээнд хүлээсэн үүргээ биелүүлээгүй, хариуцлагагүй хандсанаас болж энэ онд эдийн засгийн өсөлт саарч мэдэхээр байгаа юм. ОУВС энэ оны манай улсын эдийн засгийн өсөлтийг 6.3 хувиар зурагласан. Харин ирэх жил эдийн засаг тав хүртэлх хувиар өсөхөөр байгаа юм. Үндэсний статистикийн хорооны мэдээлснээр, ДНБ энэ оны эхний хагас жилд 7.3 хувиар өссөн. Энэ нь Сангийн яамны тооцооллоос ялимгүй буурсан бол төв банкны төсөөлөлтэй ойролцоо байна. █

болж байна. Харин 2019 онд эдийн засаг дээрх түвшнээс илүү гарах уу эсвэл уруудах уу уу гэсэн асуултад олон улсын санхүүгийн байгууллагууд харилцан адилгүй байр суурь илэрхийлж байна. Тухайлбал, Азийн хөгжлийн банк өөрсдийн тогтмол гаргадаг шинэчилсэн тайланд манай улсын энэ оны эдийн засгийн өсөлтийг 6.7 хувь гэж таамагласан. Тус банкны хувьд ДНБ­ий төсөөллийг ялимгүй бууруулаад байгаа. Хэдий тийм боловч Дэлхийн банк, ОУВС­гийн таамаглалтай харьцуулахад хамгийн эерэг нь болж байна.

Дэлхийн банкны зүгээс 2019 оны эдийн засгийн өсөлтийг зургаан хувиас ялимгүй давна гэж мэдээлсэн. Хэдий тийм боловч урт хугацаанд ДНБ­ий өсөлт саарч болзошгүй байгааг тэмдэглэсэн юм. Харин богино болон дунд хугацаанд эдийн засгийн өсөлт үргэлжлэхээр байна. Тодруулбал, манай улсын эдийн засаг 2021 он хүртэл зургаан хувиас өндөр өсөлттэй байх боломжтой аж. Гэхдээ ирэх онд УИХ­ын ээлжит

Ирэх 2020 онд иргэн таны төлөх нийгмийн даатгалын шимтгэлийн хэмжээ 26 хувьд хүрч өснө. Нийгмийн даатгалд хамрагддаг шимтгэлийн нэг төрөл болох тэтгэврийн

Топ 20 индекс(нэгжээр)

18367.3510,000

15,000

20,000

25,000

30,000

ОУВС­гийн тусгай хөтөлбөрийн хүрээнд манай улсын эдийн засаг сэргэж, ДНБ­ий өсөлт эерэг болж эхэлсэн

БАНК САНХҮҮ

Ирэх оноос нийгмийн даатгалын шимтгэл өснө

ЭДИЙН ЗАСАГБизнесийн боловсролд техникийн мэдлэг чухал болжээ

17 19

18

Идэшний бяруу 500­600, эр үхэр нэг сая төгрөгийн ханштай байна

Ж.Болд: Энэ оны III улиралд ₮15 тэрбумын борлуулалтын орлоготой ажиллалаа

Эдийн засаг энэ онд хэдэн хувиар өсөх вэ Гэрэл зургийг С.Батсайхан

даатгалын шимтгэлийн хувь хэмжээг нэмэгдүүлэхээр 2017 онд хуульчилсан. Уг бодлогын хүрээнд нийгмийн даатгалын шимтгэлийг 2018 онд хоёр, 2019 онд нэг, 2020 онд мөн хоёр, нийтдээ таван хувиар нэмэгдүүлэх шийдвэр гаргасан

байдаг. Уг өгсөх эрэмбээр ажил олгогч, ажилтны төлдөг нийт татварын хэмжээ 2017 онд 21, 2018 онд 23, 2019 онд 24, 2020 онд 26 хувь болж нэмэгдэх юм. Үүнийг задалбал, 2018 оны нэгдүгээр сарын 1­нээс ажилтан 11, ажил олгогч 12­14 хувийн

шимтгэл төлсөн. Харин 2019 оны нэгдүгээс сараас ажилтан 11.5, ажил олгогч 12.5­14.5 хувийн шимтгэл төлсөн юм. Тэгвэл ирэх оноос ажилтан 12.5, ажил олгогч 13.5­15.5 хувийн шимтгэлийг Нийгмийн даатгалын санд төлөх болж байна. █

Азийн хөгжлийн банк, ОУВС, Дэлхийн банкны байр суурь харилцан адилгүй байна

ЭДИЙН ЗАСАГ 17 2019.11.07, ПҮРЭВ~№195 (1247)

Байгууллагын богино хуга цааны зорилго, төлөвлөгөө урт хугацааны алсын хараатай нь уялдаж байх ёстой. Томоохон ком паниуд ирэх жилээ хэдийн төлөвлөөд эхэлжээ. Байгуул лагуудад урт хугацааны алсын хараагаа оновчтой тодор-хойлоход нь туслахаар дэлхийн томоохон компаниудын удир-дагч, сэтгэгчдээс Quartz 50 жилийн дараах бизнесийн төлөвийг тодруулсан байна. 2070 онд ямар бизнес “амьд үлдэж” чадах вэ.

Ричард БрансонҮүсгэн байгуулагч, Virgin Group

50 жилийн дараа хүрээлэн буй орчин, нийгэм болон дэлхийд үнэ цэн бий болгож чадаж буй компаниуд л амьд үлдэж чадна. Эдийн засгийн тогтолцоо ч өөрчлөгдөх нь тодорхой. Гэхдээ эерэг төсөөлөл тийм ч их биш байна. Өнөөгийн улс төр, эдийн засгийн маргаанаар асуудлыг шийддэг эдийн засгийн тогтолцоо өөрчлөгдөж, эрх мэдлээ урвуулан ашигладаггүй, сул доройд ээлтэй шинэ тогтолцоо бий болох байх. Блокчэйн, криптовалют бидний ирээдүйг хэрхэн өөрчилж, ямар шинэ боломжуудыг бий болгох нь сонирхолтой байна.

Кал Хендерсон Хамтран үүсгэн байгуулагч, Технологи хариуцсан захирал, Slack

Зах зээлээ үргэлж анхааралтай ажиглаж байх шаардлагатай биз несийн орчинд бид амь дарч байна. Бизнесийн моделийг бү­хэлд нь өөрчлөх тех но логи ун­таад сэрэхэд л шинээр гар чих ­даг. Тэгэхээр энэ өөрч лөл тийг хам гийн сайн мэдэрч, байгуул­лагын хаа хэм жээнд өндөр мэд­рэмжтэй ажил лаж чадаж байгаа компа ниуд тэсэж үлдэнэ.

Эми ЗегартУлс төр судлаач, Stanford

Дэлхийн иргэдийн амьдралын хэв маягийг өөрчлөх хиймэл оюуны технологи хөгжүүлэгч компаниуд хамгийн их ач холбогдолтой байх болно. Хиймэл оюуны компаниуд хүн төрөлхтний амьдрах, ажиллах, хоорондоо тэмцэлдэх хэв маягийг анхны аж үйлдвэрийн хувьсгалаас хойш байгаагүйгээр огцом өөрчилнө.

Жоанна КолсЕрөнхий продюсер, The Bold Type

Сайн чанарын хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч компаниуд хамгийн чухал. Цаг уурын өөрч лөлтөөс шалтгаалан хэдий ха рам салтай ч хүнс, усны аюулгүй байдлын дутагдал зайлшгүй бий болно. Тиймээс сайн чанартай хүнсийг үр ашигтай байдлаар үйлдвэрлэж байгаа компаниудын ач холбогдол өндөрсөнө.

Катрина ЛэйкҮүсгэн байгуулагч, Гүйцэтгэх захирал, Stitch Fix

Үйлчлүүлэгч нартайгаа хам­гийн утга учиртай, гүн гүнзгий холбоо харилцаа үүсгэж чадсан компаниуд амьд үлдэж чадна. Мөн дэлхий нийтэд эерэг нөлөө үзүүлэхэд гол анхаарлаа хан­дуулдаг компаниуд чухал байр суурьтай байх болов уу. Байгуул­лагууд өөрсдийн үйл ажиллагаа явуулж буй нийгэмдээ эерэг өөрч­лөлт авчрагчид нь байх шаард­лага одоо ч тулгарч байна. █

2070 онд ямар бизнес “амьд үлдэх” вэ

Д.Баатар, ЗГМ сонин

Идэшний бяруу 500-600, эр үхэр нэг сая төгрөгийн ханштай байна

“Хүчит шонхор” захад махны үнэ дунджаар 500 төгрөгөөр нэмэгджээ

ДЭЛХИЙН ЗАХ ЗЭЭЛИЙН ГОЛЛОХ

ИНДЕКСҮҮД

ДОТООДЫН ЗАХ ЗЭЭЛИЙН ГОЛЛОХ

ИНДЕКСҮҮД

Nasdaq Composite

АПУ ХК

KOSPI

ГОВЬ ХК

8,335.05

510

2,111.32

267.72

8,386.40

509

2,128.42

263.53

Өдөр 1.13% Сар Жил

Өдөр 3.05% Сар Жил

Өдөр 1.43% Сар Жил

Өдөр 1.57% Сар Жил

10.00

09.00

X.25

X.25

12.00

11.00

X.30

X.30

14.00

13.00

15.00

15.00

XI.05

XI.05

Цаг уур, орчны шинжилгээний хүрээлэнгээс олон нийтэд хүргэж буй мэдээллээр арваннэгдүгээр сарын сүүлч хүртэл цаг агаар тогтуун байх төлөвтэй. Тэгвэл өдийг хүртэл үргэлжилж буй намрын налгар, тогтуун өдрүүдэд нийслэлчүүд өвлийн идшээ базаадаг билээ. Тиймээс махны үнийн мэдээлэл хүргэе. “Хүчит шонхор” зах дээр хонины махны бөөний үнэ 5800-6000, үхрийн мах 7000-7500 төгрөгийн үнэтэй байна. Харин жижиглэнгээр хонины ястай мах 7000, үхрийн ястай мах 9000 төгрөгийн үнэтэй болжээ. Товчхондоо махны үнэ өнгөрсөн долоо хоногийнхтой харьцуулахад дунджаар 500 төгрөгөөр нэмэгдсэн байна. Ер нь махны үнэ нэлээд хэлбэлзэлтэй, тогтворгүй байгааг ченжүүд ярилаа. Өглөө бөөний үнэ нь 7500 төгрөг байсан үхрийн мах үдээс хойш 1000 төгрөгөөр нэмэгдэх, буурах нь хэвийн үзэгдэл гэнэ. Тэгвэл идэш бэлдэхээр зэхэж буй иргэддээ дараахь мэдээллийг

Б.Мөнхзул, ЗГМ сонин

хүргэж байна.Өөрт амар, хялбарыг бодож

“Хүчит шонхор” захаас идэшний махаа бэлдэх гэж байж болох юм. Тэгвэл та зөвхөн бүтэн мах л авах боломжтой. Учир нь, гэдэс, дотрыг тусад нь зардаг. Бүтэн бярууны мах дунджаар 650 мянган төгрөгийн үнэтэй зарагдаж байна. Махны бөөний үнэ 7000 төгрөг бөгөөд нэг бүтэн бяруу дунджаар 92.5 кг жинтэй болж байгаа. Харин нас бие гүйцсэн үхрийн мах хамгийн багадаа сая төгрөгийн үнэтэй байх жишээтэй. Идэшний үхэр

өнгөрсөн жилийн мөн үеийнхтэй харьцуулахад багадаа 100 мянга орчим төгрөгөөр нэмэгдсэнийг ченжүүд нийгэм, эдийн засгийн байдалтай холбон тайлбарлаж байна. Тухайлбал, махаа орон нутгаас тээвэрлэх зардал гэхэд хоёр дахин нэмэгдсэн гэнэ. Тэгвэл иргэд өөрсдийн унаагаар хоттой ойр аймгууд руу идшэндээ явахад зардал арай хямд тусна. Малчдын гар дээрээс ядаж л гэдэс, дотортой нь авна, үнийн хувьд ч хямд. Төв аймгийн Баянчандмань, Сэргэлэн, Эрдэнэ зэрэг нийслэлтэй ойр

сумдаас идшээ бэлдье гэвэл бяруу дунджаар 500 мянган төгрөг болж байна. Харин сайн яривал нас бие гүйцсэн үхрийг 850 мянгад авах боломжтой. Хонийг гэхэд 100­120 мянгаар авч болж байна. Хэдийгээр өнгөрсөн жилээс нэмэгдсэн ч ченжийн гараас авснаас харьцангуй хямд тусаж байгаа юм. Дээрээс нь малаа нядлуулаад, бэлдүүлээд авна. Тиймээс хэрэв идэшний талаар бодож байгаа бол цаг зав, амралтаа зохицуулаад хотоос ойрхон газар руу ухасхийгээд ирвэл тохиромжтой. █

Гэрэл зургийг Ж.Гэрэлчулуун

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ |

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ18 2019.11.07, ПҮРЭВ~№195 (1247) ЭДИЙН ЗАСАГ

Монголын хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй “Түмэн шувуут” ХК ээлжит тайлангаа

танилцууллаа. Тайлангийн үзүү лэлтүүд болоод IPO-гоос босгосон хөрөнгийн зарцуу-лалтын талаар тус ком панийн гүйцэтгэх захирал Ж.Болдтой ярилцлаа.

-IPO-гоос төвлөрүүлсэн хө-рөнгийн зарцуулалтын талаар яриагаа эхэлье. Нийт хичнээн төгрөг, юунд зарцуулаад байна вэ?

­Одоогийн байдлаар бид 13 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийсэн байна. Үүнээс 10 тэрбум төгрөгийг олон нийтээс татан төвлөрүүлж, дөрвөн үндсэн төсөлд хуваан зарцуулсан. Мөн хөрөнгө оруулалт шаардлагатай байсан учраас өөрсдийн хуримтлуулсан ашгаасаа гурван тэрбум төгрөг нэмж энэхүү төслүүдэд оруулсан.

-Гуравдугаар улирлын тайланд цэвэр ашиг 52 хувиар

Ж.Болд: Энэ оны III

улиралд ₮15 тэрбумын

борлуулалтын орлоготой ажиллалаа

Б.Ганцэцэг, ЗГМ сонин

Спортын хувцас, хэрэглэл үйлдвэрлэгч Adidas компани Хойд Америкт бүтээгдэхүүн нийлүүлэх сүлжээнд тулгарсан асуудлаа шийдсэнээр энэ оны гуравдугаар улирлын

санхүүгийн үзүүлэлт нь эдийн засагчдын таамаглаж байснаас сайн гарлаа.

Валютын ханшийн зөрүүнээс хүлээх алдагдлыг тооцсон бор­луулалтын орлого нь өнгөрсөн улиралд зургаан хувиар өсөж, 6.4 тэрбум евро болсон байна.

Борлуулалтын орлогыг бүс нутгаар нь зад лаад харвал Азийн орнууд нийт орлогын гуравны нэгийг бүрдүүлжээ. Харин Европ 26 хувиар удаалж, Хойд Америк нийт борлуулалтынх нь 26 ху вийг бүрдүүлсэн байна. Adidas­ын

Европын орнуудаас олох орлого өнгөрсөн улиралд 3.2 хувиар өссөн бөгөөд ирэх зун болох хөлбөмбөгийн Европын аварга шалгаруулах тэмцээний ачаар энэ бүсийн орлого ирэх онд ч өснө гэж хөрөнгө оруулагчид найдаж байна.

Хэдийгээр Adidas Европоос Хойд Америк руу бүтээгдэхүүнээ агаараар тээвэрлэх өртгөө эр­гүү лэн бууруулсан гэж мэдэг дэж бай гаа ч хөрөнгө оруулагчид дээрх асуудлыг бүрэн шийдэж чад сан эсэхийг тодруулахаар ком па нид хандсаар байгаа аж. █

БИЗНЕС

Э.Ундрам, Шинжээч

Adidas-ын борлуулалт зургаан хувиар өсөвАзийн орнууд нийт орлогын гуравны нэгийг бүрдүүлжээ

Цэвэр ашгийн 30 хувийг хувьцаа эзэмшигчдэдээногдол ашиг болгон олгоно.

өссөн гэжээ. Энэ нь хөрөнгө оруулагч болоод худалдан авагчдын дунд хүлээлт үүсгэж байна. Энэ ашгаас компанидаа хэрхэн хөрөнгө оруулах вэ?

­2019 онд эдийн засаг харь­цангуй сайн байсан. Манай ком­панийн хувьд ч мөн адил. Бид 2018 онд 2.6 тэрбум төгрөгийн цэвэр ашигтай байсан бол энэ оны III улирлын байдлаар 2.9 тэрбум төгрөгийн цэвэр ашигтай байсан. Он дуусахад үүнийг дөрвөн тэрбум болгох төлөвлөгөөтэй ажиллаж байна. Энэхүү цэвэр ашгаа үйлдвэрлэл нэмэгдүүлэхэд зориулна. Бид “Түмэн шувуут­2” төслийг хэрэг­жүүлж байна. Энэ хүрээнд 350 шувуутай шинэ аж ахуй бай­гуулах юм. Олон улсын хамгийн сүүлийн үеийн шувууны аж ахуйн стандартаар бүтээн бай­гуулалтын ажлыг хийж бай на. Үүний зэрэгцээ цэвэр аш гийн 30 хувийг ног дол ашиг болгон хувьцаа эзэм шигч дэдээ олгоно.

-Хэзээнээс олгох вэ?­Энэ оны эцсийн тайлан гарсны

да раа хувьцаа эзэм шигч дийн хурлаар энэ асуудлыг эцэслэн

шийдвэрлэнэ. -Зөвхөн шувуу ны аж ахуй

гэлт гүй дайвар бүтээг дэ хүүний аж ахуй хөг жүүлнэ гэж байсан. Энэ ажил явц ямар байна вэ?

­Шувууны санга саар бид бордоо үйлд вэр лэх тө сөл ам ­жилт тай хэрэг жүүлж байна. Мөн 1000­аад га талбайг усал­гаа жуулж, 910 тонн улаан буудай хурааж авсан гэх мэт IPO төслийн хүрээнд олон ажил хийж байна.

-Монгол Улс өндөгнийхөө хэрэглээг импортоор хангадаг байснаа одоо дотоодоос мөн авдаг боллоо. Зах зээлийн нөхцөл байдалд ямар өөрчлөлт гарав?

­Манай монгол чууд жилдээ 300 сая ширхэг өн дөг хэрэглэж бай на гэсэн тооцоо гарсан. Энэ нь нэг хүнд 100 орчим өн дөг ногдож байгаа гэсэн үг. Дэлхийн хэм жээнд авч үз вэл харьцангуй бага тоо. Манай улс өн дөг­нийхөө хэрэг лээний 50 хувийг ОХУ­аас импорт лодог. Өндөг бол ши нээр нь хэрэглэх хүнс учраас нийлүү лэлтээ ихэсгэж, ул сын хэрэгцээг бүрэн хангахын тулд бид ажиллаж байна.

-Өндөгний аж ахуйг дагаад хог хаягдал үүсэж байгаа. Бай-галь экологид үзүүлэх сөрөг нө лөөг бууруулах тал дээр ямар арга хэмжээ авч байна вэ?

­IPO төслийн хүрээнд тахианы сангасыг бордоо болгон дахин боловсруулан ашиглаж байгаа нь олон талыг ашигтай зүйл юм. Мөн өндөгний хальсыг малын тэжээлийн түүхий эд болгон

ашигладаг. -IPO гаргасантай холбоотой

засаглалын өөрчлөлт хэрхэн гарав?

­Бид хувьцаат компанид та­вигддаг шаардлагыг мөрдөж байгаа. Хувьцаа эзэмшигчдийн хурлаас гарсан шийдвэрээр ТУЗ­ийн есөн гишүүн ажиллаж байна. Мөн жижиг хувьцаа эзэм­шигчдийн төлөөлөл орж ирсэн.

-Хөрөнгийн бирж мэр-гэж лийн хөрөнгө оруулагч тата хаар ажилладаг. Харин танайх жижиг хувьцаа эзэмшигчид рүү чиглэсэн үйл ажиллагаа явуулж байна. Хувьцаагаа мэргэжлийн хөрөнгө оруулагчдад борлуу-лах шаардлагатай гэж үзэж байна уу?

­Бид аль болох өргөн хүрээнд олон хөрөнгө оруулагчтай болох нь давуу тал гэж харсан.

Гэхдээ одоо хэрэгжүүлж байгаа төслүүдээ хариуцлагатай гүйцэтгэсэн тохиолдолд хувь­цааны маань үнэ цэнэ өснө гэсэн хүлээлттэй байна. Ийм үед мэргэжлийн хөрөнгө оруу лагч­дын анхаарлыг татах болно. █

МОНГОЛЧУУД ЖИЛДЭЭ 300 САЯ ШИРХЭГ ӨНДӨГ ХЭРЭГЛЭЖ БАЙНА ГЭСЭН ТООЦОО ГАРСАН. ЭНЭ НЬ НЭГ ХҮНД 100 ОРЧИМ ӨНДӨГ НОГДОЖ БАЙГАА ГЭСЭН ҮГ. ДЭЛХИЙН ХЭМЖЭЭНД АВЧ ҮЗВЭЛ ХАРЬЦАНГУЙ БАГА ТОО.

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ЭДИЙН ЗАСАГ 19 2019.11.07, ПҮРЭВ~№195 (1247)

Бизнесийн боловсролд техникийн мэдлэг чухал болжээ

Хоёр жил хагасын өмнө жирийн сэт гүүлч явсан Д и н Ч э н ь ж е т е х н о л о г и й н

компанид ажиллах чадвар өөрт нь ноцтой дутагдаж буйг ухамсарлажээ. Data буюу өгөгдлийн анализ, технологийн менежментийн ур чадвараа сайжруулахын тулд Чэньже Лос­Анжелес дахь Калифорнийн их сургуулийн харьяа Андерсоны бизнесийн удирдлагын сургуульд суралцаж төгссөн юм.

Өдгөө Amazon.com Inc­ийн хөтөлбөр хариуцсан менежер тэрбээр Андерсоны сургуулийн бизнесийн ухааны мастерын зэрэг горилогч, төгсөөд технологийн салбарт ажиллах зорилготой оюутнуудыг компанидаа дадлага хийлгэхээр хүлээн авдаг.

Өнөө цагт Дин Чэньже шиг төгсөгчид бизнесийн сургуулиудад “хэвийн зүйл”. Орчин үеийн бизнесийн сур­гуулиуд нь ирээдүйн технологийн салбарын ажилтны зэрэгцээ техник, технологийн бус компаниуд дахь бизнесийн

Арианне Коэн

АНУ-ыг худалдааны дайны зэвсгээс нь салгах

Бээжингийн ятгалга

Залуу америкчуудын 86 хувь influencer болох хүсэлтэй

Женни Леонард

Мэтью Таунсенд

Худалдааны дайныг зогсоох явцуу хэлэлцээрийг урагшлуулъя гэвэл Дональд Трампаас есдүгээр сард тавьсан 110 тэрбум ам.долларын тарифыг устгаж, шинээр тариф оноохгүй байх хүсэлтийг Бээжин АНУ­ын засаг захиргаанд тавьсныг үйл явдалд ойр эх сурвалж Bloomberg­д уламжлав. Уг мэдээллээс үзвэл, Трампын зүгээс жилийн өмнө 250 тэрбум ам.долларын бараа бүтээгдэхүүнд оноосон 25 хувийн тарифыг ч бууруулах талаар хоёр тал хэлэлцэж байна.

Гэхдээ Дональд Трамп урьд өмнө оноосон татвараа эргүүлэн багасгах эсэх нь тодорхойгүйг дээрх эх сурвалж тайлбарлав.

АНУ­аас хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн ахиу худалдан авч, оюуны өмчийн хулгайг зогсоох шинэ үүрэг амлалт авъя гэвэл Вашингтон цаашид тариф оноох сүрдүүлгээ зогсоох төдийгүй хоёр тал тарифаа ижил хэмжээнд бууруулах ёстой хэмээн Бээжин үзэж байгааг Хятадын төрийн мэдээллийн хэрэгсэлд мягмар гарагт бичсэн юм.

Тариф нь дэлхийн үйлд­вэрлэлийн ханган нийлүүлэх сүлжээг БНХАУ­аас гадагш гаргах замаар Бээжингийн хүчирхэгжлийг сааруулах, Хятадын Коммунист Намын удирдагчдад төрийн оролцоот үйлдвэрлэлийн бодлогодоо бүтцийн шинэчлэл өрнүүлэх

дарамт үзүүлэх Трампын гол зэвсэг нь. Нөгөө талаар Трампын зэвсэг АНУ­ын эдийн засагт сөргөөр нөлөөлж болзошгүйд бизнесийн бүлгийнхэн төдийгүй Ерөнхийлөгчийн зарим туслах хүртэл түгшдэг.

Тариф дэлхийн тэргүүлэх хоёр эдийн засгийн хоорондох худалдааны харилцаанд сөргөөр нөлөөлсөн нь мягмар гарагт нийтлэгдсэн есдүгээр сарын статистикт тусгалаа олжээ. БНХАУ­аас АНУ­д нийлүүлдэг бараа бүтээгдэхүүний экспорт э есдүгээр сард өмнөх сарынхаас 4.9 хувиар буурсан нь сүүлийн гурван жилд тохиолдож байгаагүй сул үзүүлэлт боллоо. АНУ­аас БНХАУ­д нийлүүлдэг бараа бүтээгдэхүүний экспорт сүүлийн таван сарын үнэмлэхүй доод түвшинд буюу 10 хувиар багассаныг АНУ­ын Худалдааны Яамнаас гаргасан статистикт дурджээ.

Хятадын хүсэлтийг биелүүлэх нь Трампын хувьд эрсдэлтэй алхам. Ши Жиньпинтэй эхний шатны хэлэлцээнд гарын үсэг зурахаар чармайж буй Трамп тарифыг буцаан багасгах аваас АНУ­ын гол хоёр намын шүүмжлэлд өртөнө.

Хятадын 250 тэрбум ам.дол­ларын бараа бүтээгдэхүүнд оноосон тарифыг хэвээр үлдээх нь Бээжин хүлээсэн үүргээ хэтийн урт хугацаанд сахин биелүүлэх шахалт болж өгнө хэмээн АНУ­ын худалдааны төлөөлөгч Роберт Лайтхайзер зэрэг албаны хүмүүс үздэг юм. █

Сошиал медиа плат фор муудад нөлөөтэй нэгэн болох нь америк залуусын амьдралын салшгүй хэсэг болж хувирлаа. АНУ­ын залуусын дийлэнх нь Instagram, YouTube зэрэг сайтуудад бараа бүтээгдэхүүн сурталчлах аргаар амьдралаа авч явах хүсэлтэйгээ тайлбарлаж байна.

Тус улсын 13­38 настай залуусын 86­гаас доошгүй хувь нь influencer буюу сошиал

медиад нөлөөлөгч болохоор үзээд алдах сонирхолтойг Morning Consult­ын судалгаа харуулав. Гэхдээ залуусын ердөө 12 хувь нь өөрсдийгөө нөлөөлөгч хэмээн үзэж байгаа юм. Өнөөгийн хэрэглэгч телевиз үзэхэд бага, сошиал медиагийн мэдээлэлд их цаг зарцуулдаг болсон нь зар сурталчилгааны салбарт шинэ боломж нээж өгөв.

Morning Consult­ын судал­гаанаас үзвэл, урлаг, спортын

болоод технологийн ажилтнуудыг хооронд нь холбож өгөх ур чадвартай удирдлага бэлтгэн гаргадаг болжээ. Орчин үеийн удирдах ажилтан ямар салбарт ажиллахаас үл хамааран инже­неринг, мэдээлэл, IT салбарын ур чадвартай байх ёстой.

“Өгөгдлийн эрдэмтэд, удирдах ажилтнуудын хооронд харилцааны том ангал оршдог”­ийг Стэнфордын бизнесийн сургуулийн (Stanford Graduate School of Business) экономиксын профессор Пол Ойер анхаарууллаа. “Бизнесийн менежерүүд институц, бизнесийн асар их мэдлэгтэй мөртлөө цугларсан өгөгдлийг яах ёстойг ойлгодоггүй. Гэтэл өгөгдлийн салбарт мэргэшсэн хүмүүс өгөгдлийн тусламжтай ямар асуудал шийдвэрлэх ёстойг мэддэггүй. Энэ хоёрыг нэгтгэх чадвартай хүн л одоо үнэд орлоо” хэмээн профессор тайлбарлав.

Зургаан жилийн өмнө бизнесийн сургуульд элсэгчдийн ихэнх нь удирдлага, менежментийн ур чадвар эзэмшихийн төлөө суралцдаг байжээ. Одоо байдал өөрчлөгдсөн. Компанид нь “бизнесийн лут мэдлэгтэй,

Amazon.com-ын хөтөлбөр хариуцсан захирал Дин Чэньже

эсвэл технологийн гарамгай ур чадвартай ажилтан хангалттай. Харин хоёуланг эзэмшсэн хүн байхгүй” хэмээн Citigroup Inc, Goldman Sachs Group Inc­ийн захирлууд өөрт нь тайлбарлаж байсныг Нью­Йоркийн Штерний бизнесийн сургуулийн тэнхимийн эрхлэгч Рагу Сундарам эш татан тайлбарлав. Дүнд нь тус сургуульд 12 сарын хугацатай Andre Koo Technology and Entrepreneuship нэртэй бизнесийн ухааны мастерын зэрэг олгох сургалт тавдугаар сараас 40 оюутантай эхэлжээ.

Испанийн Мадрид дахь IE бизнесийн сургуулийн тэнхимийн эрхлэгч Мартин Боем ч Google LLC, Amazon.com Inc, Facebook Inc болон консалтингийн компанийн захирлуудаас мөн адил бэрхшээл сонссон юм. Тус сургууль бизнес, технологийн хосолсон ур чадвартай ажилтан бэлтгэх 10 сарын сургалтыг ирэх оноос эхлүүлэхээр төлөвлөжээ.

Бизнесийн ухааны магистрын зэрэг хамгаалахын тулд технологийн суурь боловсрол давхар эзэмших шаардлага сүүлийн 10 жилд дэлхийн олон сургуульд нэвтрээд байна. █

оддоос илүүтэй нөлөөлөгчдөд итгэдэг шинэ чиг хандлагатай хэрэглэгчдийн талаас илүү хувь нь ердөө сошиал медиад байршуулсан бусдын мэдээлэлд түшиглэн наймаа хийж байгаа юм.

Мөн ийм хэрэглэгчдийн 61 хувь нь өөрсдийн дуртай брэндийн бараа бүтээгдэхүүний талаар угаасаа үнэ төлбөргүй онлайн пост тавьдаг болохоор цалинтай ажиллахад болохгүй юу байна гэсэн бодолтой ажээ. █

Содон онцгой байхын тулд

Ажлын цаг уян хатан учраас

Санаагаа бусадтай хуваалцахын тулд

Зугаатай учраас

Мөнгөний төлөө

Шинэ бүтээгдэхүүн хэрэглэх хүсэл

Нэр алдар

Сошиал медиа платформд төлбөрт бичлэг оруулах хүслийн учир шалтгаан

Мянганыхан (1980­аад оноос 1990­ээд оны дунд үе хүртэлх цаг үед мэндэлсэн хүмүүс)

– Z үеийнхэн (1990­ээд оны эцсээс хойш үед мэндэлсэн хүмүүс)

48%58

6055

4453

4851

5850

4840

1417

Сурвалж: Morning Consult

P.Tsagaan: Would the President of the country ever collaborate with the wife and kids of his

employee on the almost ridiculous project aiming to extract metals from waste

News has started circulating about the inspection by the Anti-corruption Agency at the office of Achit Ikht company, which produces cathode copper using off-balance ores of Erdenet Mining Corporation. We sat with Mr. P.Tsagaan, former Chief of Staff of the President’s Office, and the founder of Achit Ikht for an interview.

-The law enforcement organization is apparently inspecting Achit Ikht company, which has just celebrat-ed its 5th anniversary and reported its achievements and contributions to the state budget. What has hap-pened? Shall we start talks from this point?

­The Anti­corruption Agency officials have come to our company office to ex­amine necessary documents in relation to Erdenet Mining Corporation (EMC). The process is ongoing. Sometimes, inspections have good effects such as being cleared off any allegations. That is why we are actively cooperating with the law enforcement organization voluntarily. I used to think that jealous people only live in fairy tales, but it is disappointing to come to know that in real life there are some people who are envious of others who create and strive for better things, and lead ideal lifestyles. Different factors might have had influence on it.

Anyway, I believe that the truth will be re­asserted by the end of this process.

-The issue at hand seems that Achit Ikht company concluded an agreement which envisaged EMC would have 34 percent of the com-pany’s shares, but this agreement did not become effective, and that a private company is making a sig-nificant profit using assets of the state-owned company. Can you please talk about how idea of using the off-balance ores of EMC came about, and the establishment of Achit Ikht company?

­It is a long story. In 2006, our cabi­net just resigned, and I became unem­ployed. That time, the current so­called ‘fair’ member of Parliament Mr. Lu. Bold was the Head of the Minerals Authority. He said, ‘There arrived many people from a major UK investor and you shall advise them if you are not too busy.’ And those people were from the British company ‘Central Asia Metals’. They had started exploration works, looking for gold, copper, and molybdenum.

We have been both open and flexible with EMC, and have always fulfilled our duties and responsibilities. Yet, there are only two persons who spread negative publicity about our plant.

and continued the construction works and finally commissioned the plant in October 2014. We went through a lot of hardship during this period. In fact, it was my wife, not me, who went through all these difficulties. There were cases where some people who

had worked in the first stage of the project did ill­intended things such as stealing money, mis­appropriation of assets and money. There was even an attempt of strike against us.

-Please tell me why the 34 percent project ownership of EMC had changed?

­A working group was formed at EMC during that time. After some research, it concluded that this project would be both financially and operationally risky. EMC did not participate in the technology selection,

nor in the drafting of feasibility study. They considered that we had no oper­ational experience and found the whole venture too risky.

Refusing to take any risks they said, “We will not enter this project. Rath­er, we would like to receive royalties if you manage to produce. Let us opt for something akin to production sharing contract.” Well, we were dumbfounded,

would have built a plant ourselves in the first place. Why are you so adamant to lose money in this?”. Nevertheless, I insisted I can do this.

-Why were you so confident? ­I studied the technology. While

working with the British colleagues, I imagined in my mind what would be the sources, where to pro­cure, and how to build, etc. Projects are usually formed in the mind first.

Then I kept nagging Mr.Ch.Ganzorig, CEO of the EMC, “Those British guys offered you 15 per­cent, but I would offer 34 percent. I would never ask you for single pen­ny investment. I will take the investment responsi­bility 100 percent.”

The concept of 34 percent deal was quite trendy at that time. Fi­nally, Mr. Ch.Ganzorig signed the agreement upon getting assurance from me by asking “You will not hold grudges against me for life if you go broke and fall in debt?”. That is how this project started.

Then we got a loan from Golomt Bank, and the credit was suspend­ed later. After a year break, we got a financing of 24 million USD from an international trading company “Noble”

and even felt offended. We thought that we came across as not worthy. Proba­bly, there was no point in believing us. This was a point I concerned that we are going to bankrupt.

I went to see Mr. Roy, then the First Deputy Director of EMC. He told me, “Tsagaan, that Dump 2, is written off from our balance. It is not our asset anymore. However, we stockpiled this dump, kept it for many years. And it is on the land possessed by us. For these reasons, you would have to give us a cut of your production if you use it. We will not engage in any of your activities. We will not give you any money, and won’t be responsible for any risks. The joint ventures we dealt with in the past only brought us losses, not profit. We founded a joint venture to extract mo­lybdenum with a Russian company, but we faced loss. If God blesses your op­eration and you prove to be successful, then you should give us two percent of your products free of charge regardless of your operation being in loss or profit.” Thus, we had to follow the big fellow’s words. Come to think of it now, the decision was the right one.

-So Erdenet Mining Corporation refused the 34 percent of the project?

­To be honest, we would like to have a joint venture with EMC, which is con­trary to the current arrangement. I will say one thing. Both Mr.Davaatseren and Mr.Roy, and others who worked there, have not been given or taken any bribes. What they did is that they prayed for the success of the project.

I would like to point out an inter­esting fact from that time. We hired a man who was previously employed at Central Asia Metals as our Director in Mongolia, in addition to an expert from Australia whom we paid 25 thousand dollars per month. The plant recycles the water it uses. During this period, it rained more than average, increasing the water balance of the plant sub­stantially, causing havoc. The pump at the plant, even with an additional four pumps, could not handle the amount of water. We then went to Oyu Tolgoi for assistance; however they did not have pumps to handle large volumes of solu­tions at that time. As a last resort, we hired EMC’s portable pump which they used to pump their green water, until it stopped raining. The water level was nearly full at the time. It would be rather

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ20 2019.11.07, THURSDAY~№195 (1247)

ZGM DAILY

I agreed to advise them. If I re­member correctly, these people dis­covered a world­class molybdenum deposit in Mongolia. Also, they had an interest in another prospect, which was to produce copper cathode by the hydro­metallurgical method from EMC’s written­off mine dumps which contained low­grade ores not compat­ible with EMC’s flotation technology. It was very interesting for me because I had been the Chairman of the Board of EMC in the 90s. Numerous dumps had been accumulating since 1978, which were never used. These dumps were source of continuous dust and acid mine drainage. Moreover, this acidic green water penetrated into the ground, posing huge risks to surrounding plants and animals. That is why I started re­searching this potential.

Unfortunately, I became quite sick in 2007 and took one­year break to get treated overseas.

When I came back in 2008, I found that the minds of the folks at ‘Central Asia Metals’ had somewhat changed. It seemed like that they somehow lost interest in Mongolia. Soon afterwards in 2009 they sold out and transferred all their licenses to others and left for Kazakhstan. There were about 30 cop­per­producing plants in Kazakhstan during the Soviet period. One such plant was located near Balkhash lake. It had been operational since 1938 till it ran out mining reserves, and was left for other location, leaving behind big aban­doned dumps. ‘Central Asia Metals’ acquired these dumps and constructed a plant exactly the same as ours. That plant was the first hydrometallurgical plant ever built in the Central Asian re­gion. The opening ceremony was even attended by N. Nazarbaev, President of Kazakhstan, who congratulated the team.

The departure of ‘Central Asia Met­als’ from Mongolia had a significant damage on me – both economically and time­wise. I had invested a good deal of money to jointly implement the project. Then I approached the EMC management and asked, “Shall I imple­ment the project?”. In response, they said “This dump was not only exam­ined by American and South Korean companies, but also by us. Everyone concluded that this project is econom­ically unviable. If it were profitable, we

Motto of our company is not to cherry pick mineral resourc­es. For example, ‘Erdenes Tav­antolgoi’ has reserves of 6 bil­lion tonnes. And some are fight­ing over the 2 billion tonnes of this coking coal reserve. Yet no­body talks about the remaining two­thirds of it.

catastrophic if the dam overflowed. The matter was quite challenging that we even alerted the National Emergency Management Agency for immediate action, if necessary. This is probably why the Erdenet Mining Corporation was skeptical about our project as they witnessed this event.

We have been both open and flexible with EMC, and have always fulfilled our duties and responsibilities. Yet, there are only two persons who spread negative publicity about our plant. The former Prime Minister N.Altankhuyag, the one who was actually applauding us when the plant was first opened. And his racketeering relative who keeps asking for money or share of the com­pany. The evil brothers of fairy tales and legends still exist to this day. It seems that these people are using the media to spread allegations to their greedy interests. I even doubt their sanity. Well, I believe that the knowledge and exper­tise of the professional management team of EMC is far beyond than that of Mr.Altankhuyag.

-How much of financial proceeds does EMC receive from the plant?

­The company has paid Erdenet around 10 billion tugriks in royalties. And it looks to be no less than 2 to 3 billion tugriks annually in the com­ing years. This is the standard in other countries where mining and markets are matured. They do not interfere with others’ businesses. They help you and wish you the best. They get royalties or other forms of incentives, that’s it.

Actually, the concept of ‘royalty cor­poration’ is taking hold. For example, there is the case involving the famous Canadian hockey player Tim Horton. The investor who financed the chain using his name earns six cents of per dollar sales revenue. This fast­food restaurant took over Canada and has now entered the USA. Even though it is somewhat new in Mongolia, the con­cept of royalty, an outstanding practice, has existed in developed countries for long time.

-They rumor that the process of Feasibility Study was unlawful?

­That would be utterly silly. No point in even talking about it.

Another issue relates to your compa­ny is that a private enterprise is using a state­owned dump, what would be your response to this claim?

There is no concept of private land, nor of private minerals. Isn’t taxation the most pivotal? We paid about 170 billion tugriks in taxes and fees to the government in the past. Look closer at this year’s government budget. The amount we paid equals the annual sum of the allowance the government pays to mothers with many children. I believe there is no other patriotic act than this. If everything belonged to the government, then how would mines such as Boroo Gold be treated?

Some time ago, I proposed a waste disposal project at Tsagaan Davaa landfill site by building a mini­power station in cooperation with Austrians. However, this was not approved by the Ulaanbaatar City Administration. If this project completed and the power station was built, would you ever de­mand “give me free electricity because

I have generated that much waste. This is my waste.”

Building a plant is hard work. I would say “No” even if they ask me to build more. Look at Central Asia Metals, which built a copper plant in Kazakh­stan. Their shares are now being traded on the London Stock Exchange. They produced about 10 thousand tonnes of cathode copper per year, and now their production has risen to 15,000 tonnes.

The eighth plant on different waste dumps is rolling into operation in that country now. This is how a nation de­velops and prospers. In Kazakhstan, the state demands the private enterprise to deliver their plants in short period time. They urge them to build it in three years. The rights are transferred to a different entity if the company does not deliver on time.

I understand some people are envi­ous. Yet, it is truly disappointing that a person, a person who once was Prime Minister of a country would be so low to spread baseless and defamatory information, wasting time and energy of his own and of others.

-Is it true that former President Elbegdorj had an influence in Achit Ikht’s efforts to obtain the mine dump of EMC? Some even say that he is a shareholder.

­Think about it. Would the President of the country ever cooperate with the spouse and children of his employee, whom he had labor contract, on a pro­ject that almost sounds ridiculous ­ to extract metals from industrial waste? I guess the person would have opted for a more tangible or more realistic project if he had to. Nevertheless, some people are rather skeptical on this.

I would like to share with them a Russian proverb, ‘man thinks to the best of his soul’s deprivation’. This is the suspicion of such people. Anyway, law enforcement organizations will find out whether the former President had anything to do with this business. I am surprised and extremely disappointed.

One Monday morning President Ts. Elbegdorj called me into his office and asked, ‘What are you doing?’. Felt a bit annoyed, I replied, ‘I am doing my job’ and he angrily went on, ‘What are you doing in Erdenet?’. I replied, ‘This does not concern you. My wife is implement­ing a project to extract metals from mine

dump based on a scientifically proven technology”, to which he replied, ‘Why haven’t you informed me’. I replied, ‘Why must I inform you; it is not your project’. He said, ‘I have recently met the citizens of Erdenet and they have asked me “what are you and Tsagaan doing in Erdenet”, and I replied that I am not aware”. I immediately suggest­ed that I call a press conference and declare that President Ts.Elbegdorj is not involved with this project. This in­censed him even more for he uttered “Don’t be so foolish, it will sound more suspicious”. And that was the end to it.

It was probably my mistake not to provide explanations each time a con­cern was raised. When I first joined the Cabinet, a wise old man from my hometown once said to me, ‘Do not throw stones at every dog that barks at you. You will not go far. But if you are honest and truthful, the truth will eventually prevail’.

I have experienced this in my life before, the truth has always prevailed. Therefore, my acts and tracks are flawless. I can say this anytime and anywhere. There is no need for me to steal or bribe anyone. The state should make its decisions if it sees this project as wrong or unjust. We would respect the decision. Just compensate us for our investment and set us free of the headache.

When I first started this project in 2006, I never thought that I would one day become the Chief of Staff of the President’s Office. There are no major issues between us and the EMC. Yet, it is interesting that some people keep interfering in our relationship. I actually feel that this project is an exemplary one that should receive compliments rather than blames.

Motto of our company is not to cher­ry­pick mineral resources. For example, ‘Erdenes Tavantolgoi’ has reserves of 6 billion tonnes. And some are fighting over the 2 billion tonnes of this coking coal reserve. Yet nobody talks about the remaining two­thirds of it. Further­more, 10 different types of products or businesses can be created on the back of these resources. One could build a power station or a chemical facility. Also, methane gas or rare earth elements can be extracted. Even ferti­lizers and medicines can be produced, just to name a few of many thousand possibilities. Unfortunately, there is the risk of depleting this wealth without ever using it if the government keeps it idle and let it decay. It is just like the Russian saying about a dog guarding a hay mound; the dog won’t eat the hay, nor it allows the cow to eat it. The hay is spoiled and thus wasted.

Actually, Mongolia is rather a wealthy country. But we treat our mineral wealth like an extravagant family or wolf. We use it selectively like a wolf that attacks and kills the sheep herd only to eat their tails. This is what is happening in the country’s mining sector.

I entered this business to prove that it is possible. To prove with my actions, not just words. Founding father of our constitution, B.Chimed, once said to me, “Tsagaan, don’t talk about what you would, should, or could do. But talk about the learnings and achievements

of your actions after you have done so”. Therefore, I talk after I do things.

-There are suspicions that you used your position as the Chief of Staff of the President’s Office to in-fluence this project?

­I became the Chief of the President’s Office in 2012. It is naive to assume that this plant has been easily built on my wish just because I was the Chief of Staff. This project involved energy and dedication of thousands of people, and took a long time to materialize. Ten or more dumps at Erdenet mine site are getting bigger and bigger every day. They are not so easy to exploit. Hence building and operating a plant is a both praiseworthy and meritorious undertaking.

-The involvement of your family may have come to scrutiny. Couldn’t you keep others in charge?

­Assigning this task to others have resulted in stealing or transfer of mon­ey to offshore accounts by these very people, and, even ridiculously, they provoked a strike against us. There­fore, there was no other choice but to assign the responsibility to my family members.

We did not get any financing from the Government Bonds, nor we received interest­free loans as N.Altankhuyag did. We have always got commercial loans with high­interest rates, taking associated risks along with it. Perhaps what the former Director of Erdenet Plant Mr. Ch. Ganzorig said to me was right. Had I been unable to pay off my loans, then I would be in jail today and nobody will talk about it.

Yet I trusted in knowledge and sci­ence. Moreover, I am a lucky man. At that time, the copper price surged. Kar­ma was on my side for I have never harboured ill will on others. I have never got an inch of land for free in Ulaan­baatar. During the numerous ministerial positions I held, I have never received even one square meter of an apartment. All we bought was with my own money earned with my hard labour. Thus, I have no fear and sleep peacefully. The officers who conducted the inspections seemed to be highly educated and not of the types to repress others.

-What development has Achit Ikht accomplished recently?

­My father used to ice­skate. I also grew up skating with blades manually attached to my felt boots. I wanted to realize the dream of multiple gener­ations of skate enthusiasts and em­barked on the development of an Olym­pic­standard, all­year­round indoor ice arena in cooperation with other national companies.

Our plant is the flagship of the nation­

al processing industry and the pioneer in introducing the best management system in Mongolia. I could proudly say that our plant is the first­hand experi­ence to be disseminated in Mongolia. For example, the fire system is unique in Mongolia for it can be monitored real­time from anywhere. Also, it has a sophisticated ERP management sys­tem. This exemplary plant deserves merits and compliments and should be replicated rather than being a target of pointed fingers.

Furthermore, we are issuing preferred shares with guaranteed fixed income to the employees of Achit Ikht and EMC. The first of its kind in Mongolia. Mon­golia has 600 thousand households. If each of top 100 enterprises of the coun­try issues their shares to 5,000­6,000 people, the poverty will be alleviated. The main reason behind the issuance of preferred shares was the wish to set an example of ‘people’s capitalism’. In advanced economies where markets matured, people do not put their money in savings accounts, nor do they feel the need to start a business, they sim­ply buy corporate shares. Therefore, these people pray to their gods that the corporations are successful and profitable rather than defaming them.

We believe that the steps we took are in right direction. We have learned and acquired the technology, employed expertise from the UK, Australia, and Canada. We have human resources and learned the managerial expertise needed. Some of our technologies have warrants not transferable to third par­ties. In this aspect, I believe that my knowledge, capabilities, and my net­work who respect my trustworthiness have played important role.

Let me tell you a secret. Currently, we produce 99.999% copper using the hydrometallurgical process. Next, we will open a small plant in Mongolia, the first of its kind that will produce water atomized metal powders. This technology is not even available in developing countries. It is scheduled to be commissioned before Naadam Festival next year unless we encounter significant obstacles.

Our plant will produce copper, brass and bronze powders. These are used in many business sectors such as elec­tronics, electric cars, high­speed trains, minting and jewellery. Actually, this is the way to push the country forward and what we should strive for.

N.Altankhuyag, who sold a sack of coal at 80,000 tugriks, which actually costed 27,000, suspects that I am like him. It is said that ‘man thinks to the best of his soul’s deprivation’. It is like a housewife stealing from her neighbour’s firewood on the way back home and yet wonders if her other neighbours do the same to her.

This is not a sort of a person I am. I think of myself as a person of Mongolia, for Mongolia.

I constantly receive work offers from both domestic and international organ­izations. I want to contribute to the de­velopment of Mongolia. If time allows, I want to enter the global market with my fellow Mongolians. I want to bring that possibility closer. Gossips and defamation won’t produce anything. █

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ZGM DAILY 21 2019.11.07, THURSDAY~№195 (1247)

Mongolia is rather a wealthy country. But we treat our min­eral wealth like an extravagant family or wolf. We use it selec­tively like a wolf that attacks and kills the sheep herd onlyto eat their tails.

WE PAID ABOUT MNT 170 BILLION IN TAXES AND FEES TO THE GOVERNMENT IN THE PAST. THE AMOUNT WE PAID EQUALS THE ANNUAL SUM OF THE ALLOWANCE THE GOVERNMENT PAYS TO MOTHERS WITH MANY CHILDREN. I BELIEVE THERE IS NO OTHER PATRIOTIC ACT THAN THIS.

ZGM: DAILY22 2019.11.07, THURSDAY~№195 (1247)

Head of the Constitution Court of Mongolia questioned again

Police questioned the Mongolian Constitu­tional Court chairman for a second time Wednesday over alle­

gations that he sexually harassed a flight attendant on a Korean Air flight.

“Investigators began their inter­rogation of Odbayar at 10:35 a.m. We are investigating all allegations regarding the complaint,” an officer said.

However, he failed to provide fur­ther details.

Odbayar faces allegations that he groped a flight attendant’s buttocks on the Korean Air night flight from Ulaanbaatar to Incheon, Oct. 31. In addition, one of his colleagues has also been accused of sexually har­assing another cabin crewmember. Upon arrival at Incheon, flight crew prevented the pair from deplaning and reported the two men to airport

Police questioned the Mongolian Constitutional Court chairman Odbayar Dorj for a second time over allegations that he sexually harassed a flight attendant

October 31, 2019The incident occurred on the Korean Air night flight Ulaan-baatar-Incheon

08:05 p.m The airplane landed at the Incheon International Airport and Odbayar Dorj was briefly ar­rested by Korean Police.

November 1, 2019 Odbayar flew for Bali to attend a meeting of the Association of Asian Constitutional Courts and Equivalent Institutions (AACC).November 2-5, 2019The meeting of the AACC and Equivalent Institutions heldNovember 6, 2019Odbayar departed for Korea to get investigated by the Korean Police

10:35 a.m The second investigation started

police who came to question them.However, the Mongolian Embassy

in Korea said Odbayar and the ac­companying official had diplomatic immunity in accordance with the Vi­enna Convention on Diplomatic Re­lations. Officers at the airport failed to consult the foreign ministry or the National Police Agency about their qualifications for diplomatic immu­nity and released the men. Odba­yar’s colleague left for Singapore the same day.

Belatedly discovering their mis­take, police were able to question the senior judge for one­and­a­half hours, Nov. 1, before he flew to Bali to attend a meeting of the Associa­tion of Asian Constitutional Courts and Equivalent Institutions.

At the time of his release, Odbayar promised to return for questioning after the international conference, as his flight back to Mongolia involved

a transfer at Incheon.There was speculation that he

would attempt to return to Mongolia through another country or rearrange his flight schedule. In the event of this, police said they had planned

to refer his case to the prosecution without his physical presence.

According to the officer, Odbayar also reportedly threatened a Mongo­lian attendant on the flight, who was helping to interpret for him, saying he would retaliate against her when he returned home.

Incheon Police Agency took over the case Nov. 2 and interviewed the two flight attendants, who told them they found the harassment unpleas­ant and wanted Odbayar and his colleague to be charged.

Following the allegations surfac­ing, the Mongolian Constitutional Court denied they occurred, saying the misconduct was committed by another Mongolian citizen who was sitting in the row behind the chair­man during the flight.

Odbayar was elected as head of his country’s constitutional court in June 2017. █

INCHEON POLICE AGENCY TOOK OVER THE CASE NOV. 2 AND INTERVIEWED THE TWO FLIGHT ATTENDANTS, WHO TOLD THEM THEY FOUND THE HARASSMENT UNPLEASANT AND WANTED ODBAYAR AND HIS COLLEAGUE TO BE CHARGED.

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ | ӨДРИЙН ХЭМНЭЛ 23 2019.11.07, ПҮРЭВ~№195 (1247)

1. Богд хаант Монгол Улсын Цэргийн яамны анхны сайд Г.Гомбосүрэнгийн цол хэргэм

7. Үүдэн шүд нь унаж онгойсон байдал

8. Манай улсад импортоор ирдэг

ЗГМ: ҮГИЙН СҮЛЖЭЭ

ЭНЭ ӨДРИЙН ЗУРХАЙ ДОРНЫН ЗУРХАЙ

ЗГМ: СҮДОКҮ

2

46

1

8

83

63

29

9

7

6

5

2

4

3

1

53

7

52

392176458

149387265

765438912

527641893

481592637

836259174

658923741

974815326

213764589

Өмнөх дугаарын хариу

БОСООГООР:

ХӨНДЛӨНГӨӨР:

Мэлхийн ордынхон ирээдүйн амжилтын үндэс сууриа тавих өдөр

Наран ургах, шингэх: 07.45­17.30 Үс засуулвал: Эрч хүч ихэснэ.Барилдлага: Хүчин төгсөхШүтэн барилдлага: Сэрэхүй Суудал: Ус

Аргын тооллын арваннэг-дүгээр сарын 7, Бархасвадь гараг. Билгийн тооллын 10. Шувуун хошуут одтой, шар бич өдөр. Өдрийн наран 07:45 цагт мандаж, 17:30 цагт жаргана.Тухайн өдөр хулгана жилтнээ аливаа үйл хийхэд эерэг сайн ба үхэр, луу, хонь, нохой жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр буян номын үйл эхлэх, дээдсээс халамж хүсэх, лам хувраг болох, багш шавьд барилдах, номын авшиг авах, шинэ гэр ба байр авах, сүм дуганыг сэргээх, бүжиг наадам хийх, цэцэрлэг байгуулах, хур оруулах, дарханы үйлд сайн. Хувцас эсгэх, шинэ хувцас өмсөх, зөвлөгөө хийх, гөлөг тэжээхэд муу. Өдрийн сайн цаг нь хулгана, үхэр, луу, могой, хонь, нохой болой. Хол газар яваар одогсод зүүн зүгт мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулбал эрч, хүч ихэснэ.

Үс засуулбал эрч хүч ихэснэ

1. Найрсаг2. Зэрэг, дугаар3. Дутуу нойртой байдал4. Казахстаны хуучин нийслэл

хот5. ... сайт

Хонь /III.21-IV.19/ Мэлхий /VI.22-VII.22/ Жинлүүр /IX.23-X.22/ Матар /XII.22-I.19/

Үхэр /IV.20-V.20/ Арслан /VII.23-VIII.22/ Хилэнц /X.23-XI.22/ Хумх /I.20-II.18/

Хамтатгах /V.21-VI.21/ Охин /VIII.23-IX.22/ Нум /XI.22-XII.21/ Загас /II.19-III.20/Хамтын үйл ажиллагаа амжилттай

байна. Мөн шинэ уран бүтээл туурвих, шинжлэх ухааны ажил зэрэгт ээлтэй өдөр. Од эрхэс урьдын адил таныг ивээж байна. Санхүүгийн байдал сайжирна. Тоглоомонд хожих, зээлээ буцаан авах, ашигтай наймаа хийх боломж байна.

Овсгоотой хүмүүсээс болгоомжил. Тэдний зөвлөгөөг зүгээр сонсоод орхи. Таны санаачилгатай байдал зөв чиглэлээ олоход тусална. Хүчтэй дур хүсэл нь хайр дурлалын харилцааг хялбархан эхлүүлэх болно. Хайртай хүнтэйгээ дотно байж болох газар оч. Таны мөнгөнд таарсан таатай газрыг олж чадна.

Сэтгэлийн хөдөлгөөнд авталгүй тайван байж аливаад бодитоор хандахгүй бол үл ойлголцол, санал зөрөлдөөн үүсч хэрүүл шуугиан болох магадлалтай. Гэр бүлийн гишүүдийн дунд өмч хөрөнгөтэй холбоотой асуудал гарч болох юм. Хийх ёстой зүйлсийн жагсаалтад шинэ төсөл нэмэх бололтой. Зарим нь хуучин ажлаа орхиж, өөр газар орж мэднэ.

Бусдаас онцгойрч, ихийг хийх гэсэн хүсэл ажлаас таашаал авахад төдийгүй харилцан ойлголцолд саад болох төлөвтэй. Урлагийн хүмүүс шинэ уран бүтээл туурвиж, энэ бүхнээрээ бахархах болно. Хайрын холбоо үргэлжилсээр байх ч нөхцөл байдал ойлгомжгүй болж ирэх төлөвтэй. Хүүхдүүддээ онцгой анхаарал хандуулаарай. █

Урьдын сэтгэл түгшээсэн явдал таныг дахин сэдрээж, сэтгэлийг хямраах магадлалтай. Үгүй бол тооцоолоогүй зарлага бага зэргийн тогтворгүй байдал үүсгэнэ. Асуудлын уг үндсийг арилгаагүй цагт энэ урсгал үл итгэлцэл, найдваргүй байдлыг авчирсаар байх болно. Тантай ойр хэн нэгэн аюулгүй байдалдаа итгэх итгэлийг тань алдуулах шалтгаан болж болзошгүй.

Ажил хэргээ дуусгах, идэвхтэй амрахад таатай өдөр. Материал­лаг байдлаа сайжруулах эсвэл ирээдүйн амжилтын үндэс сууриа тавьж чадна. Ганц бие хүмүүсийг харамсах, сэтгэл гонсойх шалтгаан болох уулзалт, шинэ танил хүлээж байна. Таны хүчин чармайлт гол нөлөө үзүүлнэ. Чөлөөт цаг гарвал хайрттайгаа гэртээ амраарай.

Та тушаал дэвших эсвэл шинэ ажилд орох гэж байгаа бол амжилтанд хүрнэ. Хэрэв та аль хэдийн найдвартай байр суурьтай болсон бол дарга чинь таны чадварыг үнэлэн цалин нэмэх болно. Та өөрийн тавьсан зарилгодоо итгэлтэй байгаа ч хамт ажилладаг хүмүүс тань таны хийж буйг өөлж гоочилж магадгүй. Асуудлаас зайлсхийхийн оронд өөрийн сэтгэгдлээ эелдгээр хэл.

Овсгоотой, гярхай байдлаар бизнес ажиллагаа урагшилна. Эерэг сэтгэлгээтэй хүмүүс хангалттай мөнгө л сайхан амьдралыг бий болгодог гэсэн утгагүй хүслийг ойлгоно. Энэ үед зохион байгуулагдах буяны ажиллагаанууд танд бусадтай дотно харилцаа үүсгэх ба алдар нэрийг өсгөх боломж авчирна.

Биеэ барьсан байдал тань аливаа чухал асуудлыг шийдэхэд саад болж магадгүй. Та өөртөө цаг зав гарган хүсэл сонирхол, амьдралын зам тань зөв явж байгаа эсэхийг нягтлан шалга. Гэхдээ өөрийнхөө өнгөрснийг шүүх хэрэггүй. Өөрийгөө юу хүсч байгааг юуны түрүүнд ойлго. Бусад хүмүүс таныг хэрхэн хүлээж авч байгаа талаар санаа зовохоо болих хэрэгтэй.

Ил тод бус ойлгомжгүй бай­сан зүйлс бүгд ил гарч ирнэ. Шударга шулуун байдал энэ өдөр давамгайлна. Ажлаас тань өөр үүрэг хариуцлага санал болговол амлалт өгөхдөө болгоомжтой бай. Учир нь таны эрүүл мэнд хэцүү байвал ядарч цуцах магадлалтай байна. Мөн танд хариугаа гаргахаар хойшлуулах хугацаа байна.

Өөрийн төлөвлөгөөг яг таг тодорхойл. Танд ирээдүйд хэрэг­жүүлэх агуу санаа төрөх болно. Мөн та аяллын тухай бодох болно. Зарим нь мэргэжлээ дээш лүүлэх, эсвэл өөрийн сонирхлоороо сурч магадгүй. Ном унших, бясалгал хийх зэрэг нь таны оюун ухааныг сэргээх болно.

Бизнес, ажил дээр дэвшилтэт үе байх тул тусламж дэмжлэг, зөвлөгөө өгч чадах хүмүүстэй холбоо барьж, тууштай хичээл зүтгэл гаргах хэрэгтэй. Бодит биш олон сонголттой учирна. Хэт их цаг шаардагдах ажлаа хойш тавин амарч, оронд нь бүтээлч сэтгэлгээ шаардах үр бүтээлтэй ажилд анхаарлаа хандуул.

6. ЗХУ (хуучнаар)­ын Ардын жүжигчин, нэрт алиалагч агсан

10. Индиантай романуудаараа алдаршсан зохиолч

12. Адууны хүзүү орчмын үс

байсан ЗХУ­ын тамхины нэр9. Сонор11. Сэлэнгэ аймгийн сум13. Дотогш гэдгийн эсрэг утга 14. Үхрийн зүс

1 2 3 4 5 6

7 8

9 10 11

13

12

14

С С

Ч ГТО А

ОО У

ЭХ Ц

О Б

ЭР Н

М Р

Й НЯ

РО Х

СЙ Н

О Й

ЭН В

Ү Э

И АУ

ПД Р

СИ А

Н И

ЛИ О

О Х

Г ЦА

АИ ИХУННДРЭПЦЦОО

ЭЦ А

О Р

ЭГ Ш

Өмнөх дугаарын хариу 11.06

О Н

Цагаан гаатай нэрсний зутан

| ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ24 2019.11.07, ПҮРЭВ~№195 (1247) ГАЛ ТОГОО

ҮНДСЭН ОРЦ:

Нэрс­100 грЦагаан гаа­5 грСүү­100 грДавс­5грСармис­1 хумсТалх­2 зүсэмУлаан лооль­2 зүсэмМасло­1 амны халбага (талхандаа түрхэх)

ИЛЧЛЭГ:

Порц: 1 тавагКалори: 120 ккалНүүрс ус: 3%Эслэг: 0.6 грӨөх тос: 15 грУураг: 8 грҮнэ: ₮2600

1. Жижиглэж хэрчсэн цагаан гаа болон нэрсээ зөөлөн гал дээр хуурна. 5­7 минут хуурсны дараа сүүгээ нэмнэ.

2. Цагаан гаа, нэрстэй сүүгээ 7­15 минут орчим буцалгаад блендерт хийнэ.

3. Блендерт сайтар хольж, буталсан зутангаа шүүгээд

дахин зөөлөн гал дээр халаана.

4. Талхаа нарийхан зүсэж, хоёр талд нь масло түрхээд жижиглэж хэрсэн сармисаа тавьж өгнө. Сармистай талхаа зөөлөн гал дээр 3­5 минут шараад улаан лооль, дуртай цэцэгт ногоогоороо чимэглээрэй.

ХЭРХЭН ХИЙХ ВЭ

ЗГМ: TIPХүйтний ам наашилж,

хөхүүрийн ам цаашилж буй энэ өдрүүдэд ханиад томуунаас урьдчилан сэргийлэх онцгой жорыг уншигчдадаа санал болгоё. Caelum Caferante рестораны ерөнхий тогооч О.Цэнгүүний зөвлөж буй цагаан гаатай нэрсний зутан өвлийн улиралд ханиад томуунаас сэргийлээд зогсохгүй, дархлааг тань дэмжих болно. Хүн хоолыг эхлээд нүдээрээ “иддэг”. Амтлахаас гадна өнгө үзэмжтэй, сайхан тавагласан хоол идэх нь сэтгэл санааг сайхан болгож, аз жаргалын даавар ялгаруулдаг байна. Зутан шөлөө сармистай талхтай хольж идэх нь төгс зохицол, сайхан амтыг мэдрүүлэх болно. █