گزارش سطح یک - نهایی (Secured)

وزارت راه و شهرسازي

شركت مادر تخصصي عمران و بهسازي شهري ايران

ها دفتر نظارت بر تهيه طرح

طرح بهسازي و نوسازي بافت فرسوده شهر جيرفت

گزارش سطح يك

ويرايش يكم

مهندسين مشاور شارستان

1390مهرماه

فقط براى مطالعه - غير قابل استناد

وزارت راه و شهرسازي

شركت مادر تخصصي عمران و بهسازي شهري ايران

ها دفتر نظارت بر تهيه طرح


سطح يكگزارش

ويرايش يكم

مهندسين مشاور شارستان

1390مهرماه



پيش گفتار

همگان از مواهب زندگي شهري و داشتن فرصتهاي برابر در برخـورداري از محـيط مناسـب جهـت زنـدگي و حق استفاده. ها، بر عهده حاكميت اسـت هاي عقيدتي و حقوق اساسي انسانفعاليتهاي شهروندي، حقي است كه احقاق آن به موجب بنيان

رو، تحقق عدالت اجتماعي در قانون اساسي مورد تاكيد بوده و ايجاد محيطي مطلوب و ايمـن بـراي زيسـت و فعاليـت ، از اين امكان دسترسي و برخـورداري از امكانـات زنـدگي شـهري از چنـان . انداز كشور قرار گرفته است جزء اهداف كالن سند چشم

گي را، فقدان فرصتهاي برابر جهت استفاده از فضاي زيسـتي مناسـب اهميتي برخوردار است كه سازمان ملل متحد، عقب ماند ).، مقدمه1385حبيبي (كند ها، تعريف ميبراي فعاليت انسان

تامين حق حيات شهروندان وكـاهش مخـاطرات بدين منظور براي امروزه ضرورت موضوع نوسازي بر كسي پوشيده نيست،تـوان از طريـق آمـوزش، توانمندسـازي و نهادسـازي در راسـتاي مي و كاهش فقر بالياي طبيعي، دستيابي به عدالت اجتماعي

اي برخوردار است و راهبردهـاي آينـده را تعيـين آنچه كه در اين ميان از اهميت ويژه .رسيدن به وضعيت مطلوب گام برداشتت مؤيد آن است كه كليه ابزارهاي تحقـق هاي جهاني و تجارب داخلي ريز و درشنمونه. باشدفرآيند و روش اقدام مي نمايد،مي

هاي اجرايـي مـي ها و برنامهطرحباشد؛ به عبارت ديگر كليه رويكردها،ها ميهاي نوسازي در دستان ساكنان اين محدودهبرنامهمعـه حضور ساكنان در فرآيند نوسازي و تامين انتقـال جا . تدوين شده و به عمل درآيد "مشاركت مردم"بايست بر اساس اصل

.تواند هدف بازآفريني محالت فرسوده شهري را محقق سازدذي مدخل، يگانه راه حلي است كه مي

به مهندسين مشـاور شارسـتان 7/4/1390انجام مطالعات و تهيه طرح بهسازي و نوسازي بافت فرسوده جيرفت در تاريخ آوري اطالعات براي شناخت هاي اوليه و جمعروع به بررسيبالفاصله بعد از ابالغ قرارداد، تيم مطالعات راهبردي ش. واگذار شد

ن و يپـس از اعمـال نظـرات مسـئول 14/06/90خ يكـه در تـار . كلي شهر، ناحيه و در نتيجه تدقيق محدوده بافت فرسوده نمودرد خالصـه يمطالعات قرار گ يد تا مبنايرس يو معمار يشهرساز يعاليشورا 5ب كميسيون ماده يبه تصو يكارشناسان شهردار

. دييفرمان اقدامات را در بخش نخست گزارش مشاهده ميياز ا يا

يهـا گونـه ييبافت فرسوده و شناسـا يگونه بند يارهاين معييدر مرحله اول شروع به تع يم مطالعاتيخ به بعد تياز آن تارن يـ ا 5و 4، 3 يمختلف در محدوده، مطالعه اسناد باالدست و به هنگام كردن آن اسناد نمـود كـه بـه طـور مفصـل در بنـدها

ن يو همچنـ يت شـهر يريمد ينهادها يو آت ي، اقدامات جار 7و 6 يدر ادامه گزارش بندها. گزارش به آنها پرداخته شده استچشـم انـداز، محـدوده و يجه بررسيو در نت يو كاركرد ي، اجتماعياظ اقتصاددر شهر به لح يگاه محدوده مطالعاتينقش و جا

كارگـاه ياز بـه برگـزار ين سه بند نيبه هر حال ا. قرار گرفت ينفوذ مورد بررسيمدخل و ذيذ يهامطالعات از نقطه نظر گروهبر ير مبتنيجامع و فراگ يجيبه نتا يابيبه منظور دست ياندركاران و افراد مطلع محلن، دستيبا حضور مسئول يمشاركت يها

و جـدول 8نـه در بنـد ين زمياقدامات صورت گرفته در ا. بر استزمان يمردم دارد كه خود مستلزم روند يياصل مشاركت جوبر ارائه چشم انداز يكارشناسان طرح مبن يشنهادهاين گزارش پيا يانيدربخش پا. ارائه شده است 9در بند SWOTل يتحل

يو نوساز يطرح بهساز 2ق شرح خدمات سطح يتاً تدقيمحدوده، و نها يكالن برا ين اهداف و راهبردهايتوسعه، تدو ياتمقدم . رفت مطرح گرديده استيبافت فرسوده ج


كارشناسان و همكاران طرح

هاي گوناگون مختلفي به صورتها، كارشناسان و همكاران در جريان انجام مطالعات و تهيه و تدوين طرح :شود ها تشكر و قدرداني مي اند كه بدين وسيله از يكايك آن با اين مهندسين مشاور همكاري داشته

ريز شهري مدير پروژه و برنامه بهرام فريور صدري

مسئول پروژه و طراح شهري احسان بازافكن

تسهيلگر اجتماعي پويا سپهر

طراح شهري سروناز ناظم

شناس و جمعيت كارشناس آمار ابوالقاسم دربندي

كارشناس اقتصادي ليال سليمي

كارشناس محيط زيست مائده سليمي

كارشناس ترافيك بهمن رشيدي

ريز شهري نماينده محلي و برنامه معصومه عليمرادي

كارشناس مرمت شهري كار محمد شخم

تكنيسين شهرسازي ناربه داوتيان

كارشناسان زير در روند داند تا از همكاري صميمانه ندسين مشاور شارستان وظيفه خود ميهمچنين مه :تهيه طرح سپاسگذاري نمايد

پژوهشگر برجسته ميراث فرهنگي و آگاه محلي جناب آقاي دكتر طياري

معاونت محترم معماري و شهرسازي شهرداري جيرفت ياري جناب آقاي مهندس علي

آگاه محلي و فعال صنعت ساختمان در جيرفت رمانيجناب آقاي مهندس

پژوهشگر ميراث فرهنگي فر جناب آقاي مهندس كرامت


مطالبفهرست

1 ...................................................................................................................................... هيناح و شهر يكل شناخت - 1

3 ............................................................................................................................................ يرسم ماتيتقس - 1- 2

3 ....................................................................................................... يعيطب عوارض و ييايجغراف تيموقع - 1- 3

4 .......................................................................................................................................................... هوا و آب - 1- 4

4 ......................................................................................................................... رفتيج شهر گسترش روند - 1- 5

8 ............................................................................................................... رفتيج شهر يكالبد يها يژگيو -1- 6

8 ........................................................................................................................................ يشهر ياراض1-5-1-

8 ............................................................................................................................................... يبند دانه1-5-2-

9 ..................................................................................................................................... سكونت يالگو -1- 5- 3

9 ...................................................................................................................................... ساخت يالگو -1- 5- 4

11 ......................................................................................................................................... شهر شكل -1- 5- 5

12 ....................................................................................................................................... معابر شبكه -5-1- 6

15 .......................................................................................................... رفتيج شهر يتيجمع يها يژگيو - 1- 7

21 ...................................................................................... رفتيج شهر يفرهنگ و ياجتماع يها يژگيو - 1- 8

22 .......................................................................................................... رفتيج شهر ياقتصاد يها يژگيو - 1- 9

24 ..................................................................................................................... رفتيج شهر در يكشاورز - 10-1

25 .............................................................................................................................. فرسوده بافت محدوده قيتدق - 2

28 .........................................................................................................فرسوده بافت يبند گونه يارهايمع نييتع - 3

30 .......................................................................................................................................... باالدست اسناد مطالعه - 4

35 .......................................................................................................... باالدست اسناد اطالعات كردن هنگام به - 5


36 .................................................................................. يشهر تيريمد ينهادها يآت و يجار اقدامات يبررس - 6

38 ............................................................................................ شهر در يمطالعات محدوده گاهيجا و نقش نييتع - 7

40 .............................................. .... كارشناسان، مسئوالن، ران،يمد نگاه از طرح محدوده انداز چشم يبررس - 8

44 ................................................................................... فرسوده بافت يها فرصت و مسائل ها، يژگيو استنتاج - 9

44 ....................................................................................رفتيج شهر فرسوده بافت محدوده قوت نقاط - 9- 1

44 ............................................................. رفتيج شهر فرسوده بافت با ارتباط در رو شيپ يها فرصت - 9- 2

45 ................................................................................................. رفتيج شهر فرسوده بافت ضعف نقاط - 9- 3

47 ................................................................................ رفتيج شهر فرسوده بافت يرو شيپ يها ديتهد - 9- 4

48 .................................................................................. رفتيج شهر فرسوده بافت يمنف و مثبت نكات - 9- 5

50 .................................................................................. يمطالعات محدوده توسعه از يمقدمات انداز چشم ارائه -10

51 .................................................................................. طرح محدوده يبرا كالن يراهبردها و اهداف نيتدو -11

53 ........................................................................................................................... دو سطح خدمات شرح قيتدق12-


ها نگارهفهرست

1 ............................................................................................................... كشور در رفتيج شهر تيموقع: 1-1 نگاره

2 .................................................................................................. رفتيج شهر در فرسوده بافت تيموقع: 2-1 نگاره

3 ..................................................................................................................................... كرمان استان نقشه: 3-1 نگاره

7 ...................................................................................................................... رفتيج شهر گسترش نحوه: 4-1 نگاره

10 .............................................................................................................................. جامع طرح ماتيتقس: 5-1 نگاره

12 ............................................................................................................. رفتيج شهر يا ماهواره ريتصو: 6-1 نگاره

14 ............................................................................................................. رفتيج شهر معابر شبكه نقشه: 7-1 نگاره

19 ...................................................... 1385 و 1365 يها سال در رفتيج شهر تيجمع يسن هرم: 8-1 نگاره

25 ............................ )كرمان آمودان مشاور نيمهندس( رفتيج شهر فرسوده بافت محدوده نقشه: 1-2 نگاره

26 ................................................................. رفتيج شهر در فرسوده بافت مصوب محدوده تيموقع: 2-2 نگاره


جداولفهرست

15 ................................................................. 1335-85 رفتيج شهر در تيجمع و خانوار تحوالت: 1-1 جدول

17 .............................................. 1385 يسرشمار - رفتيج شهر تيجمع يجنس و يسن ساختار: 2-1 جدول

18 .............................................. 1365 يسرشمار - رفتيج شهر تيجمع يجنس و يسن ساختار: 3-1 جدول

20 ......................................... رفتيج شهر در تيجمع راتييتغ يها زانيم و ها شاخص تحوالت: 4-1 جدول

27 .............................................................. رفتيج شهر مصوب فرسوده بافت يها بلوك مشخصات: 1-2 جدول

41 .......................... شان سكونت محل تيوضع با ارتباط در شوندگان پرسش از ينظرسنج جينتا: 1-8 جدول

42 ......................... بافت محدوده در اقدامات تياولو درباره شوندگان پرسش از ينظرسنج جينتا: 2-8 جدول

42 ......................... طرح در مشاركت يچگونگ با ارتباط در گان شوند پرسش از ينظرسنج جينتا: 3-8 جدول

49 ....................................... رفتيج شهر فرسوده بافت ديتهد و فرصت ضعف، قوت، نقاط جدول: 1-9 جدول

52 .............................. فرسوده بافت ينوساز و يبهساز طرح كالن يراهبردها و اهداف جدول: 1-11 جدول



1 شناخت كلي شهر و ناحيه

ناحيهشناخت كلي شهر و -1

اين شهر مركز شهرستان . )1-1 نگاره ( جيرفت در جنوب شرقي ايران و در استان كرمان واقع استشهر هليل رود و حاشيه شمالي در جيرفتشهر .رود به شمار مياستان جيرفت بوده و از مهمترين شهرهاي

اين شهر. است واقع شرقي 57˚ 45' و شمالي 28˚ 40'، در موقعيت جغرافيايي ي جنوبي جبالبارزاه دامنهكيلومتري جنوب شرقي شهر كرمان و 230درو )Google Earth: منبع(ه ارتفاع داشت متر از سطح دريا 688

.واقع است كيلومتري جنوب شرق تهران 1375

كشور در رفتيج شهر تيموقع: 1-1 نگاره

مساحت . نفر بوده است 97988مركز آمار ايران برابر با 1385جمعيت جيرفت بنا بر سرشماري سال برابر با ) 1378 -مهندسين مشاور آرمانشهر (محدوده قانوني شهر جيرفت در زمان تهيه طرح جامع مصوب

.هكتار بوده است 57/2572

استان كرمان مورخ 5جلسه كميسيون ماده تصويب شده در(محدوده مصوب بافت فرسوده شهر جيرفت نگاره ( رود، واقع است هاي ملنتي و هليل در بخش مركزي شهر جيرفت، حد فاصل رودخانه) 14/6/1390

جمعيت ساكن .محاسبه شده است) هكتار 6/204(متر مربع 2046135مساحت اين محدوده برابر با . )1-2 .نفر بوده است 13291برابر با 1385در اين محدوده بنا به سرشماري سال




تقسيمات رسمي -1- 2

ايران، آمار مركز 1385 سال سرشماري بر بناداشته و وسعت كيلومترمربع 13799شهرستان جيرفت و بهشت درب ،)مركز شهرستان( جيرفتاين شهرستان سه شهر . )3-1 نگاره ( جمعيت دارد نفر 187595

به شمال از شهرستان جيرفت .دارد سكنه داراي آبادي 1128 و دهستان يازده و بخش چهار و بارز جبال به غرب از و بم شهرستان از قسمتي به شرق از عنبرآباد، شهرستان به جنوب از كرمان، و بم هاي شهرستان 1325شهرستان در ابتدا بخشي از شهرستان بم بود و سپس در سال اين . است شده محدود بافت شهرستان

.از بم جدا گرديد

نقشه استان كرمان: 3-1 نگاره

و عوارض طبيعي موقعيت جغرافيايي -1- 3

هاي داخل ايران ترين دشت متر از سطح دريا از جمله كم ارتفاع 700تا 400دشت جيرفت با ارتفاع كيلومتر از اين دشت قرار دارند كه گاه تا 30تا 10هاي متعددي در فواصل كوه با اين وجود رشته. است

ها و شرايط طبيعي متفاوتي درمنطقه اقليمها ه وجود اين رشته كو. مي گيرندمتر از سطح دريا ارتفاع 3000و جذب عشاير ) سردسيري و گرمسيري(در نتيجه باعث توليد محصوالت متنوع كشاورزي ورده كهبوجود آ




از لحاظ جنس خاك نيز مي توان دشت جيرفت را يك فرورفتگي دانست كه از رسوبات .كوچرو گرديده است .1آبرفتي پر شده است

اين شهر در مجاورت . مي و چند مسيل فصلي از حاشيه شهر جيرفت عبور مي نماينديك رودخانه دائ. گيرد ترين رودخانه اين حوزه به نام هليل رود واقع شده كه از بخشهاي شمالي سرچشمه مي و مهمپرآبترين

هاي حوزه هستند كه از نزديك جيرفت به سمت همچنين رود شور و رود فصلي ملنتي از ديگر رودخانه .اند جنوب كشيده شده

آب و هوا - 4-1

: شهرستان جيرفت را مي توان از نظر اقليمي به سه بخش عمده تقسيم بندي كرد

شهر جيرفت نيز در . گيرد اين اقليم بخش عمده دشت جيرفت را در بر مي: اقليم گرمسيريدرجه سانتيگراد و حداكثر مطلق 5/23مقدار متوسط دما حدود . اين محدوده واقع است

در اين مناطق در تابستان به دليل نزديكي به خليج . درجه و حداقل صفر مي باشد 48دما .فارس رطوبت هوا بسيار باال مي رود كه در اصطالح آن را هواي شرجي مي نامند

است شامل نواحي دلفارد، ميجان، سقدراقليم معتدل كوهستاني كه. است ساردوئيه و نواحي مرتفع محمد آباد مسكونكه شامل اقليم سردسيري.

روند گسترش شهر جيرفت - 1- 5

هرچند سكونت در محدوده كنوني جيرفت از سابقه تاريخي طوالني برخوردار است اما آنچه ما امروزه به پيش از آن اين. گيري نموده است شناسيم از اوايل دهه بيست خورشيدي شروع به شكل جيرفت مي شهر نام

محل تجمع ) 2گرديد محسوب مي دوساريجزئي از بلوك شد و شناخته مي سبزوارانكه به نام (محدوده ،واني منابع آباتعداد زيادي چادر و كپر، متعلق به ايالت و عشاير بود كه به سبب حاصلخيزي خاك و فر

همچنين تعداد قابل . كردند ها در اين محدوده ساكن شده و در تابستان به نواحي معتدل كوچ مي زمستانحتي تعدادي از خوانين (متعلق به خرده مالكين و خوانين محلي نيز وجود داشت توجهي زمين و باغ

از يك (غالباً بنايي مسكوني ها اين باغ). اند داشته شهرهاي دورتر مثل بم و كرمان نيز در اين محدوده زمينود در جيرفت كه شايد تنها نوع سرپناه ثابت موجاند گرديده را شامل مي) هاي كوچك اتاق محقر تا كوشك

1378طرح جامع مصوب شهر جيرفت، مهندسين مشاور آرمانشهر، ١

)118ـ 117، 115 ص( يكرمان يريوز ٢




را شهر ناميد در محدوده كنوني به واقع پيش از دهه بيست جايي كه بتوان آن. است ها بوده در اين سالمانده است وز نيز بر روي ساختار فضايي و اجتماعي جيرفت باقيها تا به امر تاثير اين ويژگي. وجود نداشت

ها و اي، تعدد باغ مالكيت زمين، ساختار قومي و عشيره سرعت باالي تغيير بدون وابستگي شديد به حدود( .... ).هاي بصري سرگردان ميان سيماي شهري و روستايي، ها، ويژگي باغ - خانه

بر مبناي احداث خيابان (دهه بعد از آغاز جنبش جديد توسعه شهري اوايل دهه بيست، نزديك به دودر گيري شهر جيرفت از استقرار ساختمان فرمانداري و ساختمان نطفه اوليه شكل، )هاي جديد و فلكهتعدادي چادر و كپر در اطراف در ابتدا .خانه در محدوده شمالي چهارراه فرمانداري كنوني آغاز گرديد تلگراف

-همچنين اولين خيابان شهر نيز با راستايي شمالي .داد اختمان بافت مسكوني شهر را تشكيل مياين دو سهاي ديگري عمود و يا موازي بر آن اضافه و به تدريج خيابان) خيابان دولت كنوني(جنوبي احداث گرديد

قبايل و نيز عشاير و الشبه عنبرآباد، با ت) كرمان(رغم تمايل مسئوالن مركز استان در آن زمان علي .گرديدگيري خرده مالكين محلي، جيرفت به عنوان مركز شهرستان انتخاب گرديد و اين رويداد مولد شكل

.3هاي جديد در اين سكونتگاه حاصلخيز گرديد توسعه

بنا به ادعاي . و با تاسيس شهرداري جيرفت صورت پذيرفت 1330در سال تبديل جيرفت به شهر پس از تغيير وضعيت . روند گسترش شهر تا اين زمان يكنواخت و متعادل بوده استمطالعات طرح جامع

) 1348 سال(هاي هوايي موجود عكس. جيرفت به شهر، سرعت گسترش شهر نيز به شدت افزايش يافترود غربي بين دو رودخانه ملتني و هليل - دهد كه در امتدادي شرقي شهري سرسبز نشان مي-جيرفت را باغ

ها به ساخت و سازمسكوني ديده هاي تغيير كاربري باغ ها اولين نشانه در اين عكس. شده است كشيده. دانه احداث گرديده اند بزرگهاي سرسبز و هاي تازه تاسيس نيز در ميان باغچه ، هر چند اكثر خانهشود مي

اين نوارها به احتمال . يك ويژگي ديگر شهر عبارت است از تراكم ساخت و سازهاي نواري در بر معابر اصليها و اما نكته جالب توجه عدم تناسب ميان حجم مغازه. هاي شهر بوده اند ها و فروشگاه بسيار زياد دكان

!)هاي مسكوني است ها به نظر بسيار زيادتر از واحد تعداد مغازه(است 1348مساحت بافت مسكوني در سال دوده و مراجعه مداوم روستاييان و عشاير جهت تامين به علت مركزيت شهر جيرفت در محتواند كه مي

.كاالها و خدمات مورد نياز باشد

ساخت و ساز در مركز شهر كندتر شده و 1365تا 1345هاي بنا به مطالعات طرح جامع در فاصله سالامالً به اين نواحي امروز ك). غالباً توسط مهاجرين روستايي(ها دنبال گرديد گسترش شهر بيشتر در حاشيه

جيرفت با تشكر از جناب آقاي دكتر طياري، پژوهشگر نام آشناي ميراث فرهنگي و آگاه محلي ٣




آباد، صاحب آباد، همگي واقع در شرق محدوده بافت روستاهاي سرجاز، كالغ(اند شهر متصل گرديده .ند ا ، ولي به ميزان زيادي خصوصيات روستايي خود را حفظ نموده)فرسوده

هاي طرح هادي مصوب و به زير ساخت رفتن بيشتر ، همزمان با اعمال سياست1365هاي پس از سالهاي قابل توسعه زمينوفور . هاي مابين دو رودخانه، گسترش شهر به شمال رودخانه ملنتي كشيده شد زمين

ين اراضي كه ا. هاي دولتي را به اين اراضي جلب نمود جود جاده جيرفت به كرمان و بم توجه سازمانو وغالباً مالكيت دولتي داشتند، به واسطه تعدادي طرح آماده سازي اراضي به محدوده شهر اضافه گرديده و

پس از گذشت نزديك به سه دهه هنوز هم روند گسترش شهر در اين . سپس به تدريج توسعه يافتندتوان ادعا نمود كه مركز كه مي اي به گونه. كرمان و به سمت شمال است - جيرفت محدوده، در امتداد جاده

نزديك به سه دهه است كه هيچگونه توسعه قابل توجه جديد را به خود شهر، و محدوده بافت فرسوده، .هاست و نوسازي ابنيه توسط مالكين آن چه كه اتفاق افتاده روند طبيعي تخريب، بازسازي اند و آن نديده





هاي كالبدي شهر جيرفت ويژگي -6-1

طرح جامع اين .4هكتار را داراست 57/2572مصوب قانوني شهر جيرفت مساحتي برابر با محدوده منطقه پنجم ناحيه صنعتي جيرفت را شامل (مساحت را به پنج منطقه و سيزده محله تقسيم نموده است

.ه در دو منطقه يك و دو واقع استمحدوده بافت فرسود ).گردد مي

اراضي شهري1-5-1-

) رمساحت كل شه% 85/45(هكتار 1179برابر با 1378مساحت اراضي ساخته شده شهر در سال ها در زندگي شهر با توجه به اهميت باغ(گيرد هاي جيرفت را نيز در بر مي اين عدد مساحت باغ. 5است بوده

بيش از نيمي از مساحت كل شهر ). ها را جزو اراضي ساخته شده به شمار آورده است جيرفت، طرح جامع باغحت حريم و بستر رودخانه فصلي دهد كه حتي با توجه به محاسبه مسا را اراضي ساخته نشده تشكيل مي

بستر (دهنده وجود اراضي باير فراوان در محدوده قانوني شهر است ملنتي در اين محاسبه، باز هم نشان ).رود در محدوده قانوني شهر نيست كه با توجه به اهميت اين رود جاي تعجب دارد رودخانه هليل

:زير محاسبه گرديده استنحوه اختصاص اراضي ساخته شده در طرح جامع به شرح

o ؛)مساحت كل شهر% 12/17(هكتار 440: اراضي مسكوني o ؛)مساحت كل شهر% 51/11(هكتار 296: معابر o ؛)مساحت كل شهر% 44/10(هكتار 196: ساير كاربري هاي شهري o ؛)مساحت كل شهر% 78/6(هكتار 174: ها باغ

بندي دانه1-5-2-

با فرض ثابت بودن آن از زمان تهيه طرح جامع مصوب در سال (با توجه به مساحت محدوده قانوني شهر است كه در قياس نفر در هكتار بوده 37تراكم ناخالص جمعيت شهر جيرفت برابر با 1385در سال ) 61378

مساحت قطعات زمين در شهر جيرفت در قياس با اكثر شهرهاي . با اكثر شهرهاي كشور بسيار پايين استاين ). اين ويژگي در تعداد ديگري از شهرهاي استان كرمان نيز مشاهده مي شود( كشور بسيار باالست

كلرود و (رود هاي جنوب رودخانه هليل اخيراً اقداماتي در جهت الحاق محدوده. محدوده داده نشده باشد نيدر ا يرييطرح جامع تاكنون تغ هيالبته اگر از زمان ته ٤

ها مساحت بافت فرسوده شهر در صورت الحاق اين قسمت. انجام پذيرفته كه البته هنوز مورد تصويب شوراي عالي معماري و شهرسازي ايران قرار نگرفته است) كهوروئيه . ي خواهد داشتافزايش چشمگير

.استفاده گرديده است) 1378(هاي طرح جامع با توجه به اينكه نقشه و اطالعات بروز از وضعيت كالبدي شهر جيرفت موجود نيست، ناگزير در مواردي از داده ٥

٦ 1378طرح جامع مصوب شهر جيرفت، مهندسين مشاور آرمانشهر،




ويژگي از آن جهت حائز اهميت است كه يكي از معيارهاي تعيين بافت فرسوده، از ديدگاه شورايعالي شهر هاي زراعي درون محدوده قانوني ها و زمين فراواني اراضي باير، باغ. معماري و شهرسازي، ريزدانگي است

.از داليل اين ويژگي هستند

ها و شهر بوده است و اكثر واحدهاي مسكوني درون باغ - گيري يك باغ به طور كلي جيرفت از بدو شكلمساحت باالي : تاثير اين پديده تا به امروز نيز قابل مشاهده است. شدند قطعات بزرگ مسكوني ساخته مي

رغم نظم نسبي شبكه علي(ها و شكل نامنظم تفكيكقطعات زمين، مساحت باالي فضاي سبز خصوصي، ).معابر و شكل كلي بافت

الگوي سكونت -1- 5- 3

متر مربع براي هر نفر 41/74سرانه خالص مسكوني در شهر جيرفت را 1378طرح جامع در سال مساحت متوسط قطعات ) 1378سال (واحد مسكوني 9334محاسبه نموده است و با در نظر گرفتن تعداد

دانه اين محاسبه تاكيد مجددي بر درشت! متر مربع برآورد گرديده است 530زمين در جيرفت در حدود فاصله قابل توجه ميان سرانه خالص مسكوني و مساحت باالي قطعات زمين را . بودن بافت شهر جيرفت است

توان با اطمينان ميهرچند كه . توان ناشي از رواج الگوي زندگي چند خانواري در شهر جيرفت دانست مي ).با توجه به افزايش قابل توجه جمعيت(گفت كه امروز اين شاخص به متوسط كشوري نزديكتر شده است

الگوي ساخت -1- 5- 4

در . متر مربع محاسبه گرديده است 21/226در طرح جامع متوسط زيربناي قطعات مسكوني برابر با با توجه به تعدد (درصد سطح زمين ساخته شده 42توان تخمين زد كه به طور متوسط فقط نتيجه ميباغ، عليرغم حجم باالي ساخت و ساز -دهنده تداوم برتري الگوي خانه كه نشان) هاي يك طبقه ساختمان

همچنين بايد توجه داشت كه آمار فوق براي كل سطح . ها در چند دهه گذشته است آپارتماني و تفكيك باغنمايند را هم در نظر تبعيت مي% 60هاي جديد كه معموالً از الگوي اشغال شهر محاسبه گرديده و توسعه

توان تصور نمود كه در مناطق مركزي متوسط درصد سطح ها، مي با كنار گذاشتن اين بخش. داشته استرشد عمودي رود كه شهرهايي به شمار ميشهر جيرفت از جمله همچنين .تر است اشغال بنا از اين هم پايين

. هاي شهر يك يا دو طبقه هستند اكثر ساختمان. اند ر كمي داشتهبسيا





شكل شهر -1- 5- 5

بر روي شكل شهر و همچنين وضعيت شبكه معابر تاثير گذار رود و ملنتي هليل هاي عبور رودخانهمسير هاي خاص خود اند كه هر كدام ويژگي شهر جيرفت را به سه بخش تقسيم نموده دو رودخانهاين . بوده است

.)6-1 نگاره ( را دارا هستند

هاي اي از توسعه عمده قسمتكه )شمال رودخانه ملنتي تا محدوده منابع ذخيره آب( بخش شماليها متعلق به سه دهه گذشته مي باشند و اين توسعه .به وقوع پيوسته است بخش جديد شهر جيرفت در اين

ها سازي تعدادي از اين آماده .اند سازي اراضي تحت مالكيت دولتي به وقوع پيوسته هاي آماده غالباً در طرحهمچنين . ترين مناطق شهر جيرفت در اين بخش قرار دارند مرفه. اند هنوز به طور كامل به زير ساخت نرفته

نظم بوده مشكل بافت شهري در اين بخش شطرنجي .تعدادي شهرك در اين بخش قابل شناسايي هستندناحيه صنعتي شهر جيرفت نيز در بخش شمالي واقع . كه در دو سوي بلوار امام خميني گسترده شده است

.است

محدوده بافت فرسوده شهر .گردد را شامل مي رود حد فاصل رودخانه ملنتي و رودخانه هليلبخش مياني روستاهاي سرجاز و اراضي كشاورزي هاي عامري در غرب تا از باغاين بخش، .جيرفت در اين بخش قرار دارد

هاي ملنتي غربي اين بخش، كه متاثر از مسير رودخانه-كشيدگي شرقي .اد يافته استامتد باد در شرقآ كالغجنوبي به -غربي و تعداد زيادي مسير شمالي-باشد، توسط چهار خيابان نسبتاً شرقي رود مي و هليل

.هاي شهري تقريباً منظم تقسيم گرديده است بلوك

خيابان ( ، مركز تجاري اصلي شهر)يانجاويهآباد و م هاي حسن محله( گيري شهر هسته قديمي شكلبيمارستان اصلي ،)به ويژه در امتداد خيابان دولت( هاي دولتي اي از ادارات و سازمان ، بخش عمده)يكطرفه

اي از ديگر مراكز و كاربري هاي مهم شهر در اين و بخش عمدهشهر، مراكز آموزش عالي، مسجد جامع شهر، جالب توجه اينكه در عمق نكته .فت فرسوده شهر نيز در اين بخش واقع استمحدوده با. بخش قرار دارند

.دهند بخش مياني هنوز تعدادي زمين كشاورزي به فعاليت خود ادامه مي

اين بخش در . اند كه به شهر جيرفت متصل گرديدههايي است در واقع روستاها و باغبخش جنوبي هاي گذشته روند توسعه شهري جيرفت به شكلي نامناسب به المحدوده قانوني شهر قرار ندارد اما در طي س

.اين محدوده نيز سرايت نموده است




)Google Earth 2002( اي شهر جيرفت تصوير ماهواره: 6-1 نگاره

شبكه معابر -5-1- 6

به . شهرهاي كشورمان از قدمت چنداني برخوردار نيستشهر كنوني جيرفت در مقام مقايسه با اكثر هاي متداول شهرسازي دهه بيست خورشيدي، يعني احداث خيابانهاي همين لحاظ از ابتدا تحت تاثير روش

هاي شمالي و مركزي شطرنجي منظم بافت شهر در بخش. مستقيم و عمود بر هم قرار داشته است هايي از بخش مركزي، به خصوص در مجاور رودخانه هليل رود، اندكي بهم البته در قسمت. )7-1 نگاره (است

رسد كه دليل اصلي اين بهم ريختگي به نظر مي .ريختگي در اين شبكه شطرنجي منظم قابل مشاهده است .جستجو نمود در اين محدوده رود انحناي بلوار هليلتصفيه خانه آب شهر جيرفت و را بايد در مكان

نمايند كه برنامه شهرداري بر روي رودخانه ملنتي ارتباط ميان شمال و مركز شهر را برقرار مي مسيرپنج در امتداد خيابان دولت احداث شده و در شمال مسيرهامهمترين اين . باشد مي مسيرنه افزايش اين تعداد به

.شود رودخانه ملنتي به بلوار امام خميني، ميدان انقالب و سپس جاده جيرفت كرمان كشيده مي




مسافرت به بم، كرمان . گردد جنوبي شهر جيرفت محسوب مي -بلوار امام خميني مهمترين مسير شمالي جنوبي ديگر هركدام در يك سمت - دو مسير موازي شمالي. پذيرد از طريق اين بلوار صورت مي و تهران نيز

.سازند هاي مركزي شهر را فراهم مي اين بلوار دسترسي به محدوده

با (نمايند غربي نقش اساسي در حمل و نقل درون شهري ايفا مي-در بخش مركزي مسيرهاي شرقيخيابان (هاي مطهري، طالقاني از ميان اين مسيرها امتداد خيابان). توجه به شكل خطي شهر در اين بخش

ترافيك شديد و كمبود پاركينگ در قسمت . نمايد ، و تختي، تمام طول بخش مركزي را طي مي)يكطرفههاي تجاري در بر خيابان يكطرفه و تعدد تجمع كاربري. شود موسوم به خيابان يكطرفه مشاهده مي

. موزشي و خدماتي داليل اصلي اين امر هستندعملكردهاي اداري، آ

يك پل در امتداد خيابان وحدت ارتباط ميان بخش مركزي شهر و نواحي نيمه شهري جنوب رودخانه هاي اخير هنوز هم كمربندي در سال جادهاين پل، حتي با وجود احداث . هليل رود را ممكن ساخته است

البته اين پل در امتداد بلوار امام . گردد ه بندرعباس محسوب ميتردد وسايل نقليه عبوري از كرمان ب سيرمچند چرخش خطرناك را در محدوده خيابان بعثت و نيز تقاطع بلوار خميني نيست و همين امر به اجبار

.رود به وجود آورده است شهيد رجايي با بلوار هليل





شهر جيرفتجمعيتي هاي ويژگي - 7-1

شهر جيرفت اگرچه بدليل دوري از قطب هاي صنعتي بزرگ كرمان و دوري از بازار هاي منطقه اي و - نداشته اما بدليل نقش كشاورزيفقدان واحدهاي صنعتي و معادن عمده رشد چنداني دراين امور

مي باشد و روند رشد جمعيتي كرمان پذير از جنوب استانخود يكي از كانونهاي عمده مهاجر خدماتي . سال گذشته تجربه كرده است 50بااليي را در طول

بوده است تا سرشماري عمومي سال نفر 2480فقط برابر 1335سرشماري كه در جيرفتشمار سكنه برابر شدن ساكنان اين شهر در طول 40اين ارقام به معناي .ارش شده استنفر گز 97988بالغ بر 1385

هاي مشابه استان بين اغلب شهر كه دردرصد مي باشد 3/7االنه به ميزان پنج دهه گذشته و رشد متوسط س .و حتي سراسر كشور بي نظير مي باشد

تحوالت خانوار و )1-1 جدول ( اي عمومي نقل مي شوده كه از گزارش هاي نتايج سرشماري زير جدول :جمعيت را درشهر جيرفت در طول دوره هاي مذكور نمايش مي دهد

1335- 85 رفتيج شهر در تيجمع و خانوار تحوالت: 1-1 جدول

رشد ساالنه جمعيت بعد خانوار جمعيت خانوارتعداد ها سال

1335 476 2480 24/5

1345 1345 6723 00/5 0/10

1355 4356 20186 63/4 0/11

1365 6237 25033 62/5 5/5

1375 10671 59201 55/5 2/5

1385 19975 97988 92/4 0/5

3/7 1335-85ميانگين رشد ساليانه دوره

سازمان آمارهاي سرشماري: منبع

50به اين ترتيب بايد گفت مهاجرپذيري شهر جيرفت با روند تند وشتابان پديده دايمي است كه بالغ بر مهاجران اغلب روستاييان و خانوار هاي عشايري هستند كه در . سال است كه در اين شهر ادامه داشته است

مستمر و كمبود آب و گياه ناگزير معيشت سالهاي اخير با قهر طبيعت روبرو بوده و بعلت خشك ساليهاي .دامداري و كوچ روي را ترك گفته و براي اسكان دايم به شهرها و مناطق آبادتر جيرفت پناه آورده اند




هاي روستايي و كوچ نشيني بايد توجه داشت كه بافت اجتماعي شهر جيرفت هنوز هم متاثر از ويژگي :نمايد قاي صفا، اين ويژگي را با بياني شيوا به شرح زير بيان مييكي از محققين برجسته جيرفت، آ. است

فصل به طور كلي زمستان كه در مناطق سردسير ايران زمان استراحت و كسادي كار است،"، فارس، ترك، كرد، بلوچ، افغان باشد و گروههاي مختلف فعاليت و رونق كارهاي جيرفت مي

برعكس در تابستان به . جيرفت مشاهده و مالقات كرد توان در اصفهاني و غيره را مي يزدي،شود و سكنه بومي جيرفت روانه علت گرماي طاقت فرسا و نزديكي ييالقات شهر خلوت مي

گردند تا فصلي ديگر روز از ييالقهاي اطراف شهرستان و گروههاي غير بومي راهي ديارشان مي ".نو و روزي از نو

مطابق گزارش ، بايد عنوان نمود كه كاري هاي به ويژه مهاجرتدر تاييد اهميت پديده مهاجرت، نفر مرد و 51390تعداد ) نفر 97988( جيرفتازمجموع جمعيت شهر، 1385سال سرشماري عمومي

د به ازاي يكصد نفر نفر مر 3/110نفر زن گزارش شده كه نشان مي دهد نسبت جنسي دراين شهر 46598است كه نيروي كارمهاجرت پديده باالبودن شاخص نسبت جنسي در اين شهر به علت وجود . زن مي باشد

.استشامل مردان بيشتر

اين شهر نيـز ماننـد اغلـب منـاطق شـهري كه در بررسي ساختار سني جمعيت شهر جيرفت نشان مي دهدكـل جمعيـت معـادل ساله نسبت به 15كشور از سهم جواني جمعيت كاسته شده و سهم جمعيت كمتر از

در شهر جيرفـت سـهم ايـن گـروه از 1365در سرشماري درصد است، در حالي كه بيست سال قبل 5/20بـر 1385 و 1365هاي را در سـال ت شهرجداول زير ساختار جمعي. درصد بوده است 6/49جمعيت معادل

:)2-1 جدول( دهدمي ني مركز آمار ايران نشان از واحد اطالع رسامبناي گزارش دريافتي




1385 يسرشمار - رفتيج شهر تيجمع يجنس و يسن ساختار: 2-1 جدول

گروه هاي سنينسبت زن مرد و زن مرد

درصد تعداددرصد تعداد درصد تعداد جنسي 9283 9.5 5077 9.9 4206 9.0 120.7 ساله 0- 4

9122 9.3 4909 9.6 4213 9.0 116.5 ساله 5- 9

11504 11.7 6099 11.9 5405 11.6 112.8 ساله 14-10

13482 13.8 6958 13.5 6524 14.0 106.7 ساله 15- 19

12416 12.7 6436 12.5 5980 12.8 107.6 ساله 24-20

9405 9.6 4799 9.3 4606 9.9 104.2 ساله 25- 29

7283 7.4 3725 7.2 3558 7.6 104.7 ساله 34-30

6503 6.6 3357 6.5 3146 6.8 106.7 ساله 35- 39

5296 5.4 2799 5.4 2497 5.4 112.1 ساله 40- 44

4371 4.5 2344 4.6 2027 4.4 115.6 ساله 49-45

3154 3.2 1731 3.4 1423 3.1 121.6 ساله 50- 54

1720 1.8 876 1.7 844 1.8 103.7 ساله 59-55

1136 1.2 589 1.1 547 1.2 107.7 ساله 64-60

1116 1.1 609 1.2 507 1.1 120.1 ساله 65-69

873 0.9 434 0.8 439 0.9 98.8 ساله 70-74

1321 1.3 649 1.3 672 1.4 96.6 بيشتر ساله و 75

97988 100.0 51390 100.0 46598 100.0 110.3 جمع

1385سرشماري عمومي -مركز آمار ايران : منبع

شناخت و بررسي تحوالت ساختارسني و جنسي جمعيت شهر جيرفت از اين اهميت ويژه برخوردار است هاي آن مي توان سيماي تحوالت آينده و پيش بيني جمعيت سالهاي دورتري را ترسيم كه به كمك شاخص

و مقايسه آن با )3-1 جدول ( نمايان مي سازد 1365را در سال جدول زير اين ساختار . و پيش بيني كرد :به خوبي تحوالت و تغييرات ساختار سني جمعيت اين شهر را نشان مي دهد 1385ارقام سال




1365 يسرشمار - رفتيج شهر تيجمع يجنس و يسن ساختار: 3-1 جدول

گروه هاي سني زن مرد و زن مرد

نسبت جنسيدرصد تعداددرصد تعداد درصد تعداد

7361 21.0 3785 20.9 3576 21.2 105.8 ساله 0- 4

5592 16.0 2891 15.9 2701 16.0 107.0 ساله 5- 9

4410 12.6 2288 12.6 2122 12.6 107.8 ساله 14-10

3759 10.7 2002 11.0 1757 10.4 113.9 ساله 15- 19

2679 7.7 1275 7.0 1404 8.3 90.8 ساله 24-20

2726 7.8 1367 7.5 1359 8.1 100.6 ساله 25- 29

2192 6.3 1161 6.4 1031 6.1 112.6 ساله 34-30

1447 4.1 724 4.0 723 4.3 100.1 ساله 35- 39

983 2.8 541 3.0 442 2.6 122.4 ساله 40- 44

945 2.7 532 2.9 413 2.4 128.8 ساله 49-45

823 2.4 478 2.6 345 2.0 138.6 ساله50- 54

634 1.8 339 1.9 295 1.7 114.9 ساله 59-55

705 2.0 388 2.1 317 1.9 122.4 ساله 64-60

248 0.7 131 0.7 117 0.7 112.0 ساله 65-69

219 0.6 109 0.6 110 0.7 99.1 ساله 70-74

294 0.8 137 0.8 157 0.9 87.3 بيشتر ساله و 75

35017 100.0 18148 100.0 16869 100.0 107.6 جمع

1365سرشماري عمومي -مركز آمار ايران : منبع

جنسي دچار تحول سراسر كشور ساختار سني و مانند اين شهر در درسالهاي اخيرمشاهده مي شود كه گروه هاي سني زير بيست سال درسهم كمتر شدناين پديده اصلي آثار .و تغييرات فراوان شده است

براي هريك از دو لهاگروه سني كمتر از پنج س 1365در سرشماري سال .است بودهجيرفت شهر جمعيت معادل 1385در سال همين گروه سنيولي ، شد از جمعيت را شامل مي% 21معادل ، جنس مرد و زن

.دهد را تشكيل مي زناناز % 9فقط از مردان و 9/9%

فاصله در بين تولد فزايشا ،ن جواناندير ازدواج كرد عامل عمده در تغييرات ساختار هاي سني جمعيت هاي جوان و باال رفتن سواد و آگاهي زوج. هر خانوار است در كاهش متوسط فرزندان در نتيجه فرزندان و




و تورم و گراني هزينه هاي زندگي. گردند هاي تنظيم خانواده از جمله داليل اصلي اين امر محسوب مي برنامهنيز به عنوان يك عامل اقتصادي در كنار عامل جمعيت شناسي در كوچك شدن ابعاد واحد هاي مسكوني

.اين پديده اثر گذار بوده است

ادامهدر 1385و 1365در سال هاي جيرفت ر، هرم سني جمعيت شهاين تغييرات براي نمايش بهترشدن مواليد در سالهاي كم ك شدن پايه هاي هرم سني كه نتيجهكوچ. )8-1 نگاره ( ترسيم گشته است

فاصله . بخوبي استنباط مي شوداخير است از مقايسه اشكال هرم هاي سني اين شهر در طول بيست سال .تمعادل بيست سال اس ني كه در نمودار زير ارائه مي شودزماني براي دو هرم س

1385و 1365هاي هرم سني جمعيت شهر جيرفت در سال:8-1نگاره




ول زير ارايه مي شود تاكيد مجددي است بر مهاجر پذير بودن نتايج تحليلي جمعيت كه در جدبررسي بل توجهي از دانشجويان در اين شهر شمار قا آموزش عالي كزين مرچنداخير با احداث هاي سال در .جيرفت

ن منطقه به جيرفت آ ه مهلك بم و مهاجرت برخي از مردمديگر نيز بدنبال زلزلاز سوي . استقرار يافته اند رهاي عمده جمعيت شناختي شه ها و ميزان محاسبه شاخص. افزايش يافته استهم روند مهاجرت باز

:7استدرجدول زير نمايان و تحوالت آنها در هر دوره مختلف هاي براي دوره جيرفت

رفتيج شهر در تيجمع راتييتغ يها زانيم و ها شاخص تحوالت: 4-1 جدول

عاليم

اختصاري سنجش واحد ها و شاخص ها شرح ميزان

هاي سرشماري سال

136513751385

G R R 1.09 1.33 2.02 دختر فرزند يد نسلميزان خالص تجد

T F R 2.25 2.62 4.11 تعداد فرزندان متوسط تعداد فرزندان هر مادر

G F R 73.13 134.685.2 در هزار عموميميزان باروري

E O 68.0 66.5 64.5 سال طول متوسط عمـــر

C B R 21.1 24.6 40.6 درهزار ت ساالنهميزان خام والد

C D R 4.7 6.5 8.2 درهزار ميزان خام مرگ و مير ساالنه

N I R 16.4 18.1 32.4 درهزار ميزان ساالنه رشد طبيعي جمعيت

G R 50.0 52.0 55.0 درهزار ساالنهرشد واقعـــي

N M R 33.6 33.9 22.6 در هزار ميزان خالص مهاجرت

محاسبات مهندسين مشاور شارستان: منبع

به فزايش جمعيت شهر جيرفتا 1385دريك نتيجه گيري كلي بايد اشاره شود كه در سالهاي منتهي به % 5وع ساالنه كه در مجم ،مهاجرت بوده استعلت ه ب %4/3ولي ه علت رشد طبيعي جمعيتب% 6/1ميزان

جمعيت شهر در حقيقت مهاجرت بيش از دو برابر رشد طبيعي بر افزايش. بر ساكنان اين شهر افزوده است .تاثير گذار بوده است

1382 ،انتشارات سمت ،يشناخت تيجمع زيآنال ،ياهللا زنجان بيدكتر حب: جعه شودكتاب زير مرااضي روش محاسبات به هاي ري براي فرمول ٧




هاي اجتماعي و فرهنگي شهر جيرفت ويژگي - 1- 8

. اشاره به فقر شديد فرهنگي و اقتصادي در جيرفت دارد "كهنوجتاريخ جيرفت و "عزيز اهللا صفا در كتاب اي فقيـر و از لحـاظ فرهنگـي منطقـه جيرفـت را 8"جيرفـت در آيينـه تـاريخ "يـز در كتـاب حسن رفعتي ن

سرانه كلـي فضـاهاي . هاي اخير تا حدي رو به بهبود است اما اين وضعيت در سال .افتاده ياد كرده است عقبدانشـگاه آزاد ضـمناً دانشـكده كشـاورزي، . 9جيرفت از وضعيت مناسـبي برخـوردار اسـت آموزش عمومي در

تواننـد اند كه مـي شروع به كار نموده در اين شهر اسالمي با چهار رشته و دانشكده پرستاري در سالهاي اخير .باشندنيروهاي بومي داشته آموزشنقش موثري در

اند و به اي شده دهند كه بر اثر گرماي زياد گندمگون تيره بيشتر جمعيت جيرفت را نژاد سفيد تشكيل ميدر گذشته اكثريت امالك و زمينهاي اين نـواحي متعلـق .طبقه ديگر خوانين هستند. ت دارندبلوچكاره شهر

انـد و بجـز معـدودي كـه به آنان بوده ولي در حال حاضر تعدادشان كم و بيشتر امالكشـان را از دسـت داده .رند بقيه زندگي مناسبي ندارندزندگي مرفهي دا

اند، در گذشـته بـرده كه اصالً آفريقايي هستند و در نقاط مختلف جيرفت پراكنده گروه ديگر نژاد سياهنداند و بيشتر به كشاورزي اشـتغال شدند، اكنون صاحب آب و زمين شده مي اند و سياه باب خوانده يا غالم بوده

هـا و به علت تجمع گـروه . اند اي را بوجود آورده د دو رگهبا سفيد پوستان نژا جازدوادارند و تعدادي نيز بر اثر طوايف گوناگون طبعاً آداب و رسوم مختلفي در ميان ساكنين جيرفت مشاهده مي شود اما برخـي رسـوم در ميان اكثر طوايف تقريباً يكسان است به خصوص مراسم عروسي سنتي كه همراه با چوب بازي و چوب چـاپ

)149: 1337. ع. صفا. (باشد بسيار ديدني است يم

جيرفـت ديـده در حال حاضر به استثناي مسلمانان شيعه و سني، ديگر گروههاي وابسـته بـه اسـالم در )159: همان( .شوند، شيعيان داراي اكثريت مطلق و اهل تسنن تعدادشان كمتر است نمي

ه لهجه رودباري شباهت نزديك دارد و مخلوطي اي مخصوص به خود دارند كه ب مردم جلگه جيرفت لهجهموضوع قابل توجه در زبان و گويش جيرفت اين است كه اهـالي يـك . ت از عبارات فارسي، بلوچي و عربياس

هـاي امـا در دهسـتان كننـد، بارز به زبان فارسي صـحبت مـي مثالً اهالي جال .بخش چند لهجه متفاوت دارندباشـد و علـت آن حتي در يك دهستان چند لهجه متـداول مـي .فاوت داردها ت مسكون، امگز و گاوكان لهجه

تهيه شده در مركز كرمان شناسي؛ ٨

؛1378طرح جامع مصوب شهر جيرفت، مهندسين مشاور آرمانشهر، ٩




در قرون گذشته صـورت قديم مهاجرت و تجمع طوايف مختلف در اين نواحي است كه بعد از ويراني جيرفتاهالي امگز و گاوكـان دارنـد كـه بـه علـت را ترين و نزديكترين لهجه به زبان فارسي قديم اصيل. گرفته استمخصوصـاً بعضـي طوايـف ،انـد بودن و دوري از مراكز شهري تقريباً زبان گذشتگان را حفظ كـرده كوهستاني

نيك ( .ي داراي اصالت لهجه بيشتري هستند، پهلوان و ساالر كريممثل مير احمدي، منزلي، ميرشكاري بومي )7: 1377. نفس دهقاني ا

ايي جيرفت را به يك قطب مهم توليـد وجود گذشته روستايي و عشايري و تداوم روش زندگي نيمه روست ).هاي اقتصادي شهر جيرفت مراجعه فرماييد براي اطالع بيشتر به ويژگي(صنايع دستي تبديل نموده است

هاي اقتصادي شهر جيرفت ويژگي -1- 9

بر مبناي آمارهاي سرشـماري . شناسيم در كشاورزي كشور مي مهم امروز شهر جيرفت را به عنوان قطبياند كـه بـه به كشاورزي اشتغال داشته 10شاغلين در نقاط شهري شهرستان جيرفت% 15بيش از 1385سال

، و بخـش %5/68، بخش خـدمات %7/10صنعت ساختمان . نسبت الگوهاي رايج شهرنشيني قابل توجه است .اند اين آمار را به خود اختصاص داده% 6/4صنعت و معدن تنها

. عمدتاً بر پايه كشاورزي اسـت ، اقتصاد شهر ن معادن درشرايط حاضربكر ماند و به دليل عدم رشد صنايعبه نحوي كه يك كارشـناس بانـك جهـاني در . استعداد ويژه جيرفت براي كشاورزي قابل چشم پوشي نيست

:نويسد درباره جيرفت چنين مي 1994مارس 15گزارش خود در مورخ

ثنايي بوده و مشابه مناطق خوب دنيا جيرفت يكي از مناطق با ارزش كشاورزي و كامالً است"موقعيت آب و هوايي انحصاري و .... شود دلتاي نيل و جنوب اسپانيا محسوب مي نظير كاليفرنيا،

تواند جيرفت را به يكي از مناطق استعدادهاي اين منطقه در زمينه توليدات كشاورزي ميم وجود برف و سرما در اين ناحيه عد.... عظيم صادرات كاالهاي غير نفتي به اروپا تبديل سازد

گردد محصوالت آن با توليدات غير فصل كشورهائي مزيتهائي را به وجود آورده كه موجب مي ".قبرس و يونان قابل رقابت باشد مراكش ، نظير اسپانيا ،

ر وجـود اراضـي بسـيا . اين منطقه در ارتباط با دو فاكتور اصلي كشاورزي يعني آب و خاك مشكلي نـدارد وجود رودخانه هليل هكتار، 125 000مستعد حاشيه رودخانه هليل و دشتهاي حاصلخيز جيرفت با مساحت

توان انتظار داشت كه برتري چشمگير جمعيت شهر جيرفت ميهرچند كه آمار ياد شده براي هر سه شهر واقع در شهرستان جيرفت است، اما با توجه به ١٠

.درصدها براي خود شهر تغيير چنداني نداشته باشند




ميليون متر مكعب در سال، چند هزار حلقه چاه عميق و نيمه عميق و ساير منابع آبي نظيـر 540با ظرفيت عـالوه . آيـد بشمار مي زيدر بخش كشاور سارها، همگي حاكي از ظرفيت باالي توسعه منطقه قنوات و چشمه

14500تـامين آب جهـت وري از سد مخزني جيرفت، و بندهاي انحرافي و كانالهـاي آبرسـاني، بر آن با بهره .هكتار از اراضي كهنوج ميسر خواهد شد 4500هكتار از اراضي جيرفت و

ارهـاي مصـرف گرچه شهر جيرفت فاصله چنداني با مهمترين بندر كشور يعني بندرعباس و همچنـين باز بندي و سردخانه نتوانسـته در كشورهاي خليج فارس ندارد اما تا كنون به دليل فقدان صنايع تبديلي و بسته

از سـوي ديگـر واقـع شـدن ) 1377. نيك نفس دهقـاني ا ( .لقوه خود استفاده الزم را بنمايداز استعدادهاي باچستان با بنـدرعباس موقعيـت ممتـازي را باعـث شهر در كنار جاده ارتباطي استانهاي كرمان، سيستان و بلو

. تواند مورد استفاده بخش تجاري درحال گسترش شهر جيرفت قرار گيرد شده كه مي

از طريق كهنوج به بندرعباس، از بم :هم اكنون خطوط مواصالتي جيرفت به ساير نقاط به اين شرح استجاده جيرفت بـه سـيرجان از طريـق . برقرار است جنوب شرق كشور، از كرمان به ساير نقاط ايران ارتباطبه

عالوه بر آن، . ساردوئيه نيز رو به اتمام است كه نقش مهمي در توسعه ارتباط جيرفت و ساير نقاط ايران دارداتصال كهنوج به بندر جاسك ، هر و بندر چابهار از طريق زهكلوتطرح در دست اقدام اتصال كهنوج به ايرانش

نـه چنـدان دور بـه اي كامل از فرودگاه جيرفت، اين منطقـه را در آينـده نيز بهره برداري از طريق بشاگرد و .11بار درخواهد آورد صورت باراندازي از محصوالت كشاورزي و پايگاهي مناسب جهت صادرات ميوه و تره

هـاي عشـاير توان به قالي و گليم بافي اشاره كرد كه عمدتاً توسط خانوار از صنايع دستي مهم جيرفت ميباشد كه طرحي مخصوص دارند و بيشتر هاي امگز و گاوكان مي بهترين نوع قالي جبالبارز قالي. شود بافته ميشوند و قبالً رنگ گياهي ثابتي داشتند اما در سالهاي اخيـر رنگهـاي مصـنوعي بافته مي 3× 2هاي در اندازه

نين قاليهاي اسفندقه و ساردوئيه در نوع خود از لحاظ همچ. اعتبار گذشته اين نوع قالي را از ميان برده استرويهم رفتـه صـنايع . هاي مختلف شهرت خاصي دارد مخصوصاً قالي اسفندقه در اندازه ،طرح و نقش معروفند

جين بافي، ليف، دستدون، پشتي بافي ، چادر شب و جاجيم بـافي، يبافي، خورقال: دستي مردم جيرفت شامليـاهي، پـالس ، كاله حصيري بافي، ريسـندگي، رنگـرزي گ دوزي، حصير و سبد بافي بافي، پتهخوشاله، جوال

)1386. ح. رفعتي( .بافي است) سياه چادر(

نوشته 83شماره 1376مرداد 26 "كرمان امروز"مندرج در هفته نامه 1375، آمار و ارقام بر اساس سرشماري 1374نقل از گزارش عملكرد فرمانداري جيرفت ١١ .شده است




در شهر جيرفت كشاورزي -10-1

، به واسطه كه در گذشتهجيرفت يكي از مهمترين مراكز كشاورزي كشور به شمار مي رود، تا بدانجا فراواني اراضي كشاورزي مرغوب .شد كوچك و سبزواران ناميده مي، هند ي بسيار حاصلخيزاداشتن سرزمينه

و هار بار را درسال ميسر مي سازد، در اطراف اين شهر و شرايط مناسب آب و هوايي كه برداشت يك تا چرود، امكانات ويژه و استثنايي براي رشد و توسعه امور كشاورزي دراين منابع آب كشاورزي از طريق سد هليل

راهم ساخته است، بطوري كه در سالهاي اخير محصوالت كشاورزي جيرفت در سراسر كشور و محدوده ف .روش و مشتريان فراواني مي باشدحتي كشورهاي جنوب خليج فارس داراي بازار ف

محصوالت مهم كشاورزي با توجه به آنچه در ارتباط با تقسيم بندي اقليمي شهرستان جيرفت گفته شد، : ه تقسيم بندي نمود كه عبارتند ازي توان به سه دستاين شهرستان را م

محصوالت گرمسيري اين محصوالت مهمترين و بزرگترين برداشت منطقه محسوب مي شوند و در ) الف .نقش مهمي را ايفا مي نمايند منطقه اقتصاد

مركبات به اعتقاد كارشناسان مرغوب ترين مركبات ايران در اين ناحيه به عمل مي آيد كهمهمترين آنها را ليمو ترش، ليمو شيرين، پرتقال، گريپ . از صادرات مهم اين منطقه است .فروت، نارنگي تشكيل مي دهد

از نظر سطح زير كشت و ارزش اقتصادي خرما يكي از لذيذترين محصوالت منطقه است كه .بعد از مركبات در مرتبه بعدي قرار دارد

ه، گوجه فرنگي، طالبي، بادمجان، گرمك، كدو و كشت جاليزي كه شامل خيارسبز، هندواناحداث گلخانه ها اين محصوالت طرفداران زيادي پيدا رواج امروز با. ها است انواع سبزي . كرده است

هاي روغني نظير حبوبات شامل لوبيا، ماش، باقال، دانه: ت گرمسيري اين منطقه عبارتند ازديگر محصوال .، انبه، حنا و گندمنين موز، آفتابگردان و همچكنجد، ذرت

انار، انجير، ليمو ترش، پرتقال،: آنها عبارتند از ترينمحصوالت ناحيه معتدل و نيمه گرمسيري مهم) ب .بادام، زردآلو، هلو، سيب درختي و انگور

از مهمترين آنها مي توان از گردو، آلبالو، گيالس، گالبي و غيره ناممحصوالت نواحي سردسيري كه ) ج.برد


طرح بهسازي و نوسازي

بافت فرسوده شهر جيرفت

25 تدقيق محدوده بافت فرسوده

تدقيق محدوده بافت فرسوده -2

مسئول شناسايي بافت فرسوده (بر اساس مطالعات انجام پذيرفته توسط مهندسين مشاور آمودان كرمان هكتار به عنوان بافت 186شهري با مساحت تقريبي بلوك، سيزده 1386، تهيه شده در سال )شهر جيرفت

.)1-2 نگاره ( دفرسوده تعيين و مصوب گرديدن

)كرمان آمودان مشاور نيمهندس( رفتيج شهر فرسوده بافت محدوده نقشه: 1-2 نگاره

ها بازنگري اين محدودهها و نيز بازديد ميداني، نياز به بررسي دقيق و پيرو جلسات برگزار شده، مصاحبهدر اين رابطه نظرات شهرداري جيرفت، اداره كل مسكن و شهرسازي استان كرمان، و .احساس گرديد

آوري گرديده و مدارك طرح شناسايي بافت فرسوده شهر سازمان عمران و مسكن سازان شهر كرمان جمع تهيه گرديده و ن مهندسين مشاور توسط اي جديد محدوده پيشنهادي سپس. دشنيز به دقت بررسي جيرفت

.به بررسي گذاشته شد

استان كرمان مورخ 5در جلسه كميسيون ماده محدوده پيشنهادي مهندسين مشاور شارستانبررسي و تصويب گرديد و از اين پس از آن به عنوان محدوده مصوب بافت فرسوده شهر جيرفت 14/6/1390

هكتار 204حدود مساحت محدوده مصوب جديد بافت فرسوده شهر جيرفت. )2-2 نگاره ( ياد خواهد شد .)نسبت به محدوده مصوب قبلي مساحت% 6/9افزايش ( است





27 تدقيق محدوده بافت فرسوده

رود و محدوده مصوب بافت فرسوده شهر جيرفت در بخش مركزي شهر و در حدفاصل رودخانه هليلهاي كشاورزي، مصطفي خميني و اين محدوده از شمال به خيابان. رودخانه فصلي ملنتي قرار گرفته است

رود، و از غرب از جنوب به بلوار هليلت تير، تختي و وليعصر، هاي حافظ، مدرس، هف جهاد، از شرق به خياباناين محدوده با توجه به . منتهي مي گردد) نرسيده به خيابان اميركبير(هاي وحدت و كوچه هفتم به خيابان

.)1-2 جدول ( شكل شبكه معابر به يازده بخش تقسيم گرديده است

هاي بافت فرسوده مصوب شهر جيرفتمشخصات بلوك:1-2جدول

پيوست يك همين براي اطالع بيشتر از جزئيات فرآيند تدقيق محدوده بافت فرسوده شهر جيرفت به .مراجعه فرماييد» تدقيق محدوده بافت فرسوده«گزارش




28 تعيين معيارهاي گونه بندي بافت فرسوده

بندي بافت فرسوده تعيين معيارهاي گونه - 3

معيارهـاي دي و عملكـردي شـهر جيرفـت بيـان گشـت، هاي كالب ارتباط با ويژگيكنون در بنا به آنچه تااز ميان سه معيار مصوب شورايعالي . اند بندي گرديده بندي بافت فرسوده شهر جيرفت به شرح زير دسته گونه

معماري و شهرسازي ايران براي سنجش ميزان فرسودگي، ريزدانگي با توجه به شرايط خـاص جيرفـت كنـار ته شده، معيار استحكام بنا تحت عنوان كيفيت ساخت بررسي شده و معيـار عـرض معـابر بـه يكـي از گذاش

.موارد مرتبط به نفوذ پذيري تبديل گرديده است

:در سطح قطعه

استحكام پايين ناشي از فرسودگي بنا، سازه نامناسب، روش ساخت نادرسـت، نبـود (كيفيت ساخت )...، نماسازي يا كيفيت پايين آن

قدمت بنا

:در سطح پهنه

هاي سطحي، گاز، برق، تلفن، آبآب آشاميدني، فاضالب و دفع ( ها ساخت زير..(. هاي تجاري، خدماتي، آموزشي، ورزشي، توزيع مناسب كاربري( خدمات شهري(...

:گذار باشندبندي بافت فرسوده تاثير در گونه توانند معيار زير نيز مي دودر كنار اين چهار معيار اصلي،

ميزان كارايي شكل شبكه معابر، عرض معابر، كيفيت كفسازي، (يري نفوذ پذ(... نقيمت زمي

عالوه بر معيارهاي مطرح شده ميزان تعلق ساكنين به محيط سكونتشان نيز از عوامل تاثير گـذار و مهـم

ريـزي و طراحـي در رونـد برنامـه شود كه بايد مورد مطالعه و بازبيني شهري محسوب مي بافت در فرسودگي . قرار گيرد

شـش اطالعات موجود در ارتباط با بافت فرسوده شهر جيرفت در مقطع كنوني بـراي بررسـي دقيـق هـر هـاي تهاي طرح شناسـايي بافـت فرسـوده شـهر جيرفـت و برداشـ مبناي برداشتبر اما معيار كافي نيست،

تفاوت محسوس و تاثيرگـذاري ميـان توان چنين بيان كرد كه مي .ميداني و بازديدهاي اين مهندسين مشاور .شود ازده محدوده واقع در بافت فرسوده شهر جيرفت مشاهده نميي




29 تعيين معيارهاي گونه بندي بافت فرسوده

بـا توجـه بـه مراحـل و با اين وجود و با توجه به در دست بودن اطالعات مربوط به كيفيت و قدمت ابنيههـاي زيـر ويژگـي توان مي ،ها در محدوده بافت فرسوده نيز شكل كلي توزيع كاربري و شهر جيرفتگسترش

:ها برشمرد براي محدوده

منـاطق شـهر محسـوب ترين از جمله قديمي) اد و محله ميانجاويهمحله حسن آب( هاي يك و دو محدودهها در ايـن باغ-تعدد خانه. گتر هستندكل شهر، بزربه ، حتي نسبت ها محدوده اين قطعات زمين در. شوند يم

اي از بناهاي خشت و گلي شهر نيـز در ايـن بخش عمده. شود دو بخش به خصوص محله حسن آباد ديده ميهـا بـه نسـبت سـاير همچنين بنا به اظهارات آگاهان محلي قشر ساكن در اين بخـش . دو بخش واقع هستند

.ري برخوردار هستندمناطق مركزي شهر جيرفت از رفاه اقتصادي باالت

ندارنـد امـا دو محدوده قبليقدمت تفاوت چنداني با لحاظ اگر چه از هاي اطراف خيابان يكطرفه محدودهاين ويژگي بـه خصـوص . است و به تبع آن تراكم باالتري نيز دارند ها آنتر از بندي آنها به مراتب ريزدانه دانه

همچنـين بـه علـت همجـواري ايـن . نمايـد صدق مـي )فهجنوب خيابان يكطر(محدوده شماره سه در مورد هـاي تجـاري و اي از ساختمانهاي حاشيه اين معابر به كـاربري هاي اصلي شهر بخش عمده ها با خيابان بخش

همچنين وضعيت شبكة معابر در اين بخشها از لحاظ عرض معبر و كيفيـت معبـر بـه .اند انبار تبديل گرديده .وضعيت نامناسبي قرار داردنسبت ساير مناطق بافت در

اي بـا بندي و شـكل بافـت اخـتالف عمـده هاي شرقي بافت فرسوده هر چند كه از لحاظ نوع دانه محدودههـا را از ها از مركز شهر و تراكم باالي واحدهاي مسـكوني، ايـن محـدوده مناطق مركزي ندارند، اما فاصله آن

ابـل توجـه همچنين وضعيت خاص بخش يازده ق. ده استهاي بافت متمايز كر لحاظ عملكردي از ساير بخشمنظم و متمايز يك محـدوده تفكيـك زمـين واقـع در آن نسـبت بـه سـاير اين بخش به علت هندسه. است

.تفاوت گرديده استبخشهاي بافت فرسوده م




30 مطالعه اسناد باالدست

مطالعه اسناد باالدست -4

طرح جامع شهر . رود ريزي توسعه ايران طرح جامع به شمار مي مهمترين سند توسعه شهر در نظام برنامهافق در نظر گرفته شده براي اين طرح . تهيه گرديد 1378سال جيرفت توسط مهندسين مشاور آرمانشهر در

در اين ).!نيز ذكر شده است 1389در تعدادي از جلدهاي گزارش طرح جامع افق طرح (است، 1388سال الزم .گردد يم يبررس فرسوده بافت محدوده بر جامع طرح رگذاريتاث يراهبردها و شنهادهايپ خالصهبخش

ها و محاسبات طرح جامع در بندهاي ديگر اين گزارش مورد توجه قرار بسياري از يافتهبه ذكر است كه .گرفته است و در اين بخش به آنها پرداخته نخواهد شد

آخرين آمار و اطالعات رسمي موجود در زمينه 1379در زمان تدوين طرح جامع شهر جيرفت در سال دوره طرح جامع جيرفت دهساله و . بوده است 1375مي وساختارهاي جمعيتي اين شهر نتايج سرشماري عم

3/3در طرح مذكور روند رشد ساليانه جمعيت براي اين دوره معادل . مي باشد 1379-89برابر سالهاي ولي همانطور كه . نفر گزارش شده است 93664برابر 1389 ورد جمعيت شهر براي افقآدرصد منظور و بر

نشان مي دهد كه روند رشد ساالنه جمعيت در اين شهر 1385سرشماري اشاره گرديد نتايج ند يكدر ب .نفر گزارش شده است 97988برابر شمار ساكنان شهر جيرفت 1385در سال . درصد مي باشد 5ر براب

.بنابراين برآورد جمعيت طرح جامع چندان دقيق نبوده است

ورد آمنطقه بم به جيرفت نيز در خطاي برقابل اشاره است كه زلزله شهر بم و مهاجرت برخي از ساكنان .آن زمان قابل پيش بيني نبوده است در اين رويداد ناگوار كه جامع جيرفت بي تاثير نبوده است، طرح

اين شهر طي دوره هاي مختلف اشاره شده و شتابان جمعيت در جيرفت به رشد تند درطرح جامع شهراز جنوب استان كرمان ذكر شده كه با محروميت فراوان و و علت آن مركزيت اين شهر براي محدوده وسيعي

.همراه استاستان كرمان كمبود بسياري از امكانات رشد و توسعه در سراسر بخش هاي جنوبي

طـرح جـامع .نفـر بـوده اسـت 59201بر اساس سرشماري عمومي 1375جمعيت شهر جيرفت در سال ر در طول ده سال افق طرح پيشنهاداتي ارائـه نمـوده كـه در نف 34463براي اسكان افزايش جمعيت برابر با

.ها پرداخته خواهد شد ادامه به آن

شيافـزا وي نوساز شكل به(ي شهر درون توسعه صورت دو به جامع طرح در شهري شنهاديپ توسعه روندتعيين جهات عوامل اصلي محدود كننده و يا موثر در طرح جامع .هاي جديد ديده شده است توسعه و) تراكم :را چنين برشمرده است شهر جديد توسعه





هاي زيرزميني هاي بهره برداري آب ميدان ها رودخانه ارتفاعات شمال شهر باغات و اراضي ارزشمند كشاورزي جنوب شهر( دشت جيرفت(

:است داده ارائهي اصل شنهاديپ دو شهري آتي شنهاديپ توسعه جهاتي برا طرحبر اساس معيارهاي فوق

محدوده درون(ي نيرزميز آب رهيذخ منابع و شده ساخته بخش فاصل حد شهر،ي غرب شمالي اراض .1 .اند بوده مرتع آغاز دري اراض نيا). مصوبي ساز آماده طرحي دارا و) مصوبي هاد طرح

.اند بودهي كشاورز نيزم شتريب كه) سرجاز( شهري شرق جنوبي اراض .2

آتي شهر در قالب طرح جامع مسلماً نمي تواند بدون در نظر گـرفتن پيش بيني و پيشنهاد جهات توسعه :اين عوامل شامل موارد زير مي باشد. مكانيزم تمايالت طبيعي توسعه در شهر صورت گيرد

تمايالت موجود در شهر جيرفت در رابطه با انتخاب جهات توسعه .1در جذب توسعه شهري و خطوط ارتباطي اتصالي به شهر جيرفت با توجه به اهميت اين خطوط .2

حجم اين توسعه هاانواع اقشار اجتماعي ساكن در مناطق مختلف شهر و پيش بيني توسعه آتي شهر در رابطه با اقشار .3

اجتماعي كه جذب مناطق مذكور مي گردند وجود باغات و اراضي مناسب باغ داري در جهت جنوب شهر .4 اراضي مناسب ساخت و ساز در جهت شمال غربي شهر .5ساله به نحوي كه استعدادها و گرايش هاي 20ش بيني توسعه طبيعي شهر در دراز مدت پي .6

.موجود طبيعي در شهر بتواند تجسم گرددبه نحوي در نظر گرفته شده اسـت كـه ) ساله 20(توسعه شهر جيرفت در دراز مدت "بنا به ادعاي طرح،

گرفته و كاربري هاي اصلي شـهري كـه در خـدمت در انسجام بهتري با راه هاي حوزه نفوذ و منطقه اي قرار منطقه و حوزه نفوذ نيز مي باشند، به نحوي استقرار يابند كه امكان يكپـارچگي و انسـجام بهتـري را فـراهم نموده، در ضمن آنكه تسهيالت عبور و مرور كنار شهري را براي دسترسي هاي بهتر به مراكز اصلي خـدماتي

".ن شهري را ارتقا مي دهندتهيه نموده و با ترافيك درو

جهـت گسـترش شـهر بطـرف )كه اطالعاتي از آن در دست نيسـت ( شهر جيرفت در طرح هادي مصوبشمال غربي بوده است و در اين راستا عمالً تشويق هاي الزم با واگذاري زمين و احـداث تاسيسـات از جملـه





وص معابر در قسمت شمال غربـي شـهر تهيه طرح آماده سازي و پيش بيني احداث تاسيسات زيربنايي بخص . توسط سازمان مسكن و شهرسازي، بعمل آمده است

مال غربـي از مهمتـرين عوامـل كرد كـه ترغيـب گسـترش شـهر در جهـت شـ تاكيداين امر بر مي توانچرا كه با ترغيب به اسـكان جمعيـت در بخـش شـمالي .گذار بر فرسودگي بافت مركزي شهر مي باشدتاثير

.استكم رنگ شده به تدريج شهر مركزي خشب درگذاري گزيني و سرمايه تمايل به سكنيشهر،

بـه دو صـورت هـا گـرايش ايـن در توسعه شهر اشاره شده است كـه هاي موجود در طرح جامع به گرايشبـراي و گـرايش سـازمان مسـكن و شهرسـازي بـراي نوسـازي و بهسـازي گرايش خرد و انفرادي شهروندان

در حالت اول انتخاب اصلي نزديكي به تاسيسات موجـود . ديده شده است سازي هاي آماده ري از طرحبردا بهرهشهري و مركز شهر و پر شدن اراضي خالي داخل بافت بخش عمده اين انتخاب خواهد بـود و در حالـت دوم

يرفـت و بطـرف فاكتور عمده مالكيت اراضي و قيمت تمام شده مي باشد و از آنجا كه اراضي شـمال غربـي ج ارتفاعات و حتي اراضي واقع در حريم منابع آب زيرزميني از نقطه نظر تملك براي سازمان هـاي دولتـي كـه

همچنـين . در گسترش شهر نفوذ دارند، انتخاب عمده محسوب مي شود، توسعه در اين سو شكل مـي گيـرد ل شـهر نيسـت فاده از اراضي داخـ ي در استا لي شهر موجود است و تنگناي عمدهاراضي خالي در محدوده فع

، عمـالً جمعيـت در هاي اتخاذ شده از سوي سازمان هاي دولتي و طرح هادي مصـوب اما با توجه به سياست .كمتر استقرار يافته اند بافت مركزي شهر

د در اراضي شمال رودخانه هاي جدي توجه بيش از حد طرح جامع به توسعهدر نتيجه بايد عنوان نمود كه ، و اتخـاذ )و به خصوص اراضي تحت تملك سازمان مسكن و شهرسازي استان در شمال غـرب شـهر (ملتني براي محاسبه اراضي قابل توسعه و ابنيه واجد شرايط نوسازي، همچنين هاي به سختي قابل تحقق فرض پيش

و تشـديد ر محـدوده مركـزي شـهر هاي اجرايي روشن، در دراز مدت به انزواي بيشت بيني مكانيسم عدم پيش .اند فرسودگي آن كمك نموده

بـراي توسـعه ضمن تاكيد بر تخلخل باالي بافت و وجود اراضي باير در محدوده مركزي شهر، طرح جامع :است فرض در نظر گرفته يكسري پيش...) بازسازي، افزايش طبقات، افزايش سطح اشغال بنا، (درون شهري

توسط خود مالكين در طول دورة طرحبازسازي و نوسازي واحدهاي مسكوني تخريبي ابنيه% 15افزايش يك طبقه به بنا توسط خود مالكين براي از اراضي خالي داخل بافت به منظور ايجاد كاربري مسكوني% 25ساخته شدن





البته نيازي به ذكر اين مطلب نيست كه هيچ مكانيسـم روشـن اجرايـي و يـا مشـوقي بـراي تحقـق ايـن نشده و با اين وجود تمام محاسـبات طـرح، بـه خصـوص در ارتبـاط ميـزان اراضـي فرض درنظر گرفته پيش

هاي فوق فرض هاي جديد در شمال شهر، بر اين اساس صورت پذيرفته كه تمامي پيش موردنياز جهت توسعهآنچه امروز شـاهد آن هسـتيم عـدم تحقـق بخـش وسـيعي از ايـن فرضـيات، عـدم . در افق طرح تحقق يابد

هـاي هـاي توسـعه درون شـهري در محـدوده بافـت فرسـوده، و هجـوم سـرمايه كافي از ظرفيتبرداري بهره .هاي طرح است بيني هاي جديد در شمال رودخانه ملنتي، بسيار بيشتر از پيش ساختماني به توسعه

بنـا بـه .گـردد ها اشـاره مـي موارد ديگري نيز در طرح جامع به طور پراكنده ذكر شده كه در ادامه به آنهمچنـين طـرح جـامع . متر مربع خواهد بـود 300ت تفكيكي متوسط مساحت قطعا بيني طرح جامع، پيش

امـا مهمتـرين . اي از آن موجـود نيسـت نقشهشبكه ارتباطي پياده براي شهر جيرفت در نظر گرفته كه البته ي شـهرداري اسـت و اهميت متحول شدن سازمان و توان اجرايپيشنهاد اين طرح در ارتباط با بافت فرسوده،

بينـي ريزي و عمران شهري پيش بخشي تحت عنوان سازمان نوسازي را نيز ذيل معاونت برنامه در اين ارتباطتوانست گام موثري در تسريع بهسـازي و نوسـازي بافـت فرسـوده باشـد اين پيشنهاد نيز كه مي .نموده است

.محقق نگرديده است

ديتاك رفتيج شهر يزندگ در ها باغ تياهم بر بارها و بارها جامع طرحالزم به ذكر است كه همچنين يتمام در كه بدانجا تا. است داده قرار موجود يها باغ حفظ را خود يراهبردها نيمهمتر از يكي و نموده

ضمانت تنها البته. است نموده منظور شده ساخته ياراض جزو را يشهر درون يها باغ گرفته انجام محاسبات !است يقانون موارد تيرعا با مگر ها باغ يكاربر رييتغ تيممنوع بر يمبتن ضابطه كي راهبرد نيا تحقق

در هكتار 50 به كينزد( ها نيزم نيا تا داده شنهاديپ جامع طرح ،ي درون شهريزراع ياراض با ارتباط در البته. گردند حفظ) ساله 20 توسعه( جامع طرح يبعد دوره يبرا توسعه رهيذخ ياراض عنوان به) 1378 سال

به ها نيزم نيا بهي انداز دست امكان اما شود،ي اراض نيا حفظ به منجر تواند يم مدت كوتاه در راهبرد نيا .دارد وجودي آت توسعه منظور

از طرح تفصيلي جيرفت، كه بالفاصله پس از طرح جامع در مهندسين مشاور آرمانشهر تهيـه گشـت، بـه در ادامه به بررسي اجمالي مواردي كه از مطالعه نقشه فـوق . ري موجود نيستغير از يك نقشه اطالعات ديگ

.12شود در ارتباط محدوده بافت فرسوده قابل برداشت است پرداخته مي

.بررسي مدارك موجود از طرح تفصيلي در بند بررسي تطبيقي طرح تفصيلي با وضع موجود در سطح دو گزارش مورد توجه قرار خواهد گرفتمشروح ١٢





عبـر احداث دو معبـر جديـد و تعـريض يـك م ح تفصيلي در محدوده بافت فرسوده مهمترين پيشنهاد طرآن به خيابان ميثم در شمال غربي محـدوده بافـت فرسـوده در امتداد خيابان ابومسلم و اتصال . موجود است

يك خيابان جديد در شمال خيابـان يكطرفـه . غربي مهم را ايجاد خواهد نمود-صورت اتمام يك مسير شرقيمتنـاظر بـا ايـن مسـير در جنـوب . پيشنهاد گرديده است كه كامالً از درون بافت مسكوني عبور خواهد نمود

فصيلي پيشنهاد تعريض كوچه بصيريان را مطـرح نمـوده و بـه ايـن ترتيـب دو مسـير خيابان يكطرفه طرح ت .اند كمكي براي خيابان يكطرفه ايجاد گرديده

انـد، هاي مقطعي گرديـده عالوه بر سه معبر مهم ياد شده در مواردي معابر عمق بافت نيز مشمول تعريضدر طرح تفصيلي . اند مان وضع به حال خود راه گشتهاند به ه البته تعداد زيادي از معابر كه عرض كمي داشته

. ها پيشنهاد كرده است هندسي براي ميادين و تقاطع تعدادي طرح

طرح تفصيلي به منظور حل مشكل پارك اتومبيـل تعـداد قابـل تـوجهي كـاربري پاركينـگ در همچنين .پيشنهاد نموده استهاي يكطرفه، رجايي، دولت و ابومسلم اطراف خيابان

، و تجـاري )خيابان دولت(، اداري )شهريور 17تقاطع خيابان تختي با (طرح تفصيلي مراكز اصلي آموزشي ها به به طور كلي در بخش كاربري. را به همان صورت وضع موجود تثبيت نموده است) خيابان يكطرفه(شهر

در ايـن ميـان . داشته باشدرسد كه طرح پيشنهاد تغيير اساسي در توزيع عملكردها در وضع موجود نظر نميرغم فقر شديد محدوده از لحاظ پارك و فضاي سـبز طـرح عليرسد كه به نظر مي اشاره به اين نكته ضروري

.تفصيلي پيشنهادي براي توسعه فضاي سبز عمومي در محدوده نداشته است




35 به هنگام كردن اطالعات اسناد باالدست

به هنگام كردن اطالعات اسناد باالدست -5

اطالعات .اند ه گرديدهطرح هاي جامع و تفصيلي شهر جيرفت هر دو در انتهاي دهه هفتاد خورشيدي تهيمهندسين مشاور شارستان .است بوده 1375ها مربوط به سرشماري سال آماري استفاده شده در اين طرح

. در جريان تهيه طرح بهسازي و نوسازي بافت فرسوده بسياري از اطالعات اين دو طرح را بروز خواهد نمود .گشتدر ادامه به اقداماتي كه در اين رابطه صورت پذيرفته اشاره خواهد

همانطور كه . گرفته شده است 1385اطالعات آماري استفاده شده جهت بروز رساني از سرشماري سال هاي جمعيتي طرح جامع در ارتباط با جمعيت با واقعيت امروز در بخش پيش نيز گفته شد پيش بيني

.دارد اختالف بااليي

هيه طرح جامع و تفصيلي مربوط به اوايل هاي مبناي استفاده شده براي ت همچنين با توجه به اينكه نقشهجهت به ) 1384سال (دهه هفتاد خورشيدي است، آخرين نقشه تهيه شده در سازمان نقشه برداري

.استفاده شده است GISها و تهيه روزرساني محدوده

بوده است، 1381آخرين اطالعات كارگاهي موجود براي شهر جيرفت مربوط به سرشماري كارگاهي سال به روز خواهد شد اصلي بنا به ضرورت اطالعات كارگاهي بر معابر همين دليل به




36 بررسي اقدامات جاري و آتي نهادهاي مديريت شهري

بررسي اقدامات جاري و آتي نهادهاي مديريت شهري -6

اندركار مديريت شهري براي هر سازمان يك براي اطالع از اقدامات جاري و آتي سازمانها و نهادهاي دستمشاور شارستان با سپس نماينده محلي مهندسين . فرم آنكت دريافت اطالعات منحصر به فرد طراحي گشتهـاي آتـي و طرحهـاي در دسـت انجـام آوري برنامه مراجعه به اين سازمانها به طور خصوصي نسبت به جمع

.اقدام نمود

رغم مركزيت قوي بافت فرسوده در شـهر جيرفـت و وجـود بخـش قابـل در ابتدا بايد اشاره نمود كه عليتوجهي نسبت به اين شهر در اين محدوده، نوعي بي هاي اداري، تجاري، خدماتي و فرهنگي توجهي از كاربري

و هـا اين نكته شايد ريشه در كمبود اطالعات و نبود آگاهي كافي در ميان سازمان. گردد محدوده احساس مي .نهادها و نيز خود ساكنين، نسبت به اهميت پرداختن به بهسازي و نوسازي بافت فرسوده دارد

اي براي بهسـازي و نوسـازي بافـت ن نهاد مديريت شهري، برنامة ويژهشهرداري جيرفت به عنوان مهمتريديدگاه مسئولين شهرداري در ارتباط با بافت فرسوده به نظر متكي بر جـذب هـر چـه بيشـتر . فرسوده ندارد

هاي اعطايي جهت نوسازي پراكنده واحدهاي مسكوني است حتـي بسـياري از اقـدامات مرسـوم از قبيـل وامبايد توجه داشت كه توان مـالي و اجرايـي شـهرداري نيـز . گردد ز در اين محدوده دنبال نمياحداث پارك ني

.دهد ها را نمي اجازه مداخله وسيع در اين محدوده

:باشند در حال حاضر اقدامات شهرداري در اين محدوده به قرار زير مي

ه به اين منظـور دو قطعـه بهبود مشكل كمبود پاركينگ در مركز بافت، به ويژه خيابان يك طرفه، ك .اند در نظر گرفته شده) كه يكي به تازگي خريداري شده است(زمين

احداث كانالهاي دفع آبهاي سطحي(هاي سطحي آوري آب طرح مديريت جمع(

هاي داراي مشكل و نيـز بررسـي امكـان تبـديل طرح مطالعاتي ترافيك شامل بررسي معابر و تقاطعاين پروژه بنا به گفته مسئولين شهرداري به علت معضل آبهـاي (يرگذر خيابان يك طرفه به مسير ز

.)سطحي فعالً متوقف مانده است

بـر اسـاس طـرح تفصـيلي (متر 18متر به 6تعريض كوچه بصيريان در جنوب خيابان يك طرفه از )مصوب

متر 18احداث خيابان دارايي در شمال خيابان يك طرفه با عرض

بخشهاي غربي و مركزي محدوده بافت فرسوده(افت قديمي شهر آسفالت معابر درون ب(




37 بررسي اقدامات جاري و آتي نهادهاي مديريت شهري

اي در ارتبـاط بـا بافـت فرسـوده اداره مسكن و شهرسازي شهر جيرفت نيز همانند شهرداري ديدگاه ويژههمانطور كـه در بنـدهاي قبلـي . اين اداره هيچ ملك و يا طرحي را در محدوده بافت فرسوده ندارد. ارائه نداد

) شمال رودخانه ملنتـي (هاي جديدتر شهر هاي اين اداره در توسعه ها و تملك عمده فعاليتبيان گشت بخش . متمركز بوده است

هاي در نظر گرفته شده براي مسكن مهر نيز درون محدوده بافـت فرسـوده همچنين هيچكدام از محدوده .قرار ندارد

نها گفتگو شد نيز از وضعيت مشابهي برخوردار ساير سازمانها و نهادهايي كه در ارتباط با بافت فرسوده با آنبود برنامه مشخص و مدون، در ارتباط با بافت فرسوده ناآگاهي نسبت به پديده فرسـودگي و اهميـت : بودند

هاي بهزيستي، تربيـت بـدني و اما بايد اشاره نمود كه سازمان .آن، ضعف اطالعاتي، توان پايين مالي و اجراييالبته سازمان ميراث .ي براي انجام اقدامات عمراني در محدوده بافت ابراز عالقه نمودندفرهنگ و ارشاد اسالم

شناسـي فرهنگي و گردشگري در نظر دارد تا تنها خانه با ارزش درون محدوده را جهت تبديل به موزه مـردم ).البته اين خانه داراي شماره ثبت ميراث نيست(مرمت نمايد




38تعيين نقش و جايگاه محدوده مطالعاتي در شهر

تعيين نقش و جايگاه محدوده مطالعاتي در شهر - 7

اي از محدوده بافت هاي عمده ط به نحوه گسترش شهر جيرفت گفته شد، بخشهمانطور كه در بند مربوهاي شهر به تدريج حول و ساير قسمت گيري شهر در دهه بيست است اوليه شكل هسته منطبق برفرسوده

به همين دليل اين محدوده نه تنها از نظر موقعيت مكاني از نوعي مركزيت . اند اين محدوده گسترش يافته .گردد ار است، بلكه مركز اقتصادي و فرهنگي شهر نيز محسوب ميبرخورد

همانطور كه در بند يك بـه . جايگاه محدوده در ارتباط با شبكه معابر شهر از اهميت بااليي برخوردار استهاي درون شهري بين سـه بخـش شـمالي، مركـزي و منـاطق اي از مسافرت تفصيل بيان گشت بخش عمده

ت فرسـوده صـورت نـاگزير از درون محـدوده بافـ ) مناطق كلـرود و كهوروئيـه (جيرفت روستايي جنوب شهر غربي درون بافت است لبه جنـوبي محـدوده را -رود نيز كه مهمترين مسير عبور شرقي بلوار هليل. پذيرند مي

سـرجاز، (هـاي شـرقي اي از سفرهاي درون شـهري بـه مقصـد محلـه همچنين بخش عمده. دهد تشكيل ميو دانشگاه آزاد اسالمي جيرفت نيز از لبه ) آيت اهللا كاشاني(، مهمترين بيمارستان شهر )د، كالغ آبادآبا صاحب

امتـداد خيابـان ابـوذر و (و از درون بافـت ) هاي مصطفي خميني و خيابان جهاد امتداد خيابان(شمالي بافت .پذيرد صورت مي) خيابان مدرس

بافت فرسوده محدوده در طول زمان درري و خدماتي شهر مهم اداري، تجا عملكردهاي اي از بخش عمدهاداره آموزش و پررش، اداره امور مالياتي، سازمان تامين اجتماعي، فرمانداري،شهرداري، ( اند متمركز گرديده

اداره تعزيرات حكومتي، سازمان تعاون روستايي، اداره تعاون، ل،اداره ثبت احوا ،هنگ و ارشاد اسالمياداره فر .تمركز اصلي ادارات در امتداد خيابان دولت است ....) سازمان بسيج مستضعفين اره دامپزشكي،اد

هاي ترين خيابان تجاري شهر، خيابان يكطرفه در عمق محدوده بافت فرسوده واقع است و بخش اصليراسته با توجه اين. هاي تجاري و انبارهاي اجناس اختصاص دارد اي از حاشيه اين مسير نيز به فعاليت عمده

، مقياس عملكردي ناحيه جنوب استانفراهم نمودن كاالهاي مورد نياز ساكنين به نقش شهر جيرفت در هاي اطراف نيز سرايت نموده است هاي تجاري خيابان يكطرفه به تعدادي از خيابان فعاليت .فراشهري دارد

براي جنوب استان كرمان به يك بازار بزرگو اين ناحيه را ) بهمن 12 هاي شهيد رجايي و خيابانبه ويژه (خريداران ) به سبك بازارهاي روز در شمال كشور(وجود يك بازارچه موقت نسبتاً بزرگ .تبديل نموده است

.نمايد بسياري را از شهر جيرفت و روستاهاي اطراف به خود جذب مي

اي بافت قرار دارد، اما بخش عمدههرچند كه ميدان اصلي ميوه و تره بار شهر در محلي خارج از محدوده . پذيرد گان خرد، در محدوده بافت صورت مي از عرضه محصوالت كشاورزي، به خصوص براي مصرف كننده




39تعيين نقش و جايگاه محدوده مطالعاتي در شهر

همچنين در . رود به همين منظور تاسيس گرديده است بازار ميوه و تره بار شهرداري در حاشيه بلوار هليلكشاورزي شكل گرفته كه بازار زنان در خيابان مطهري از هايي جهت ارائه محصوالت چند محور نيز راسته

.اين جمله است

دبيرسـتان، شـش توجـود هفـ .در محدوده بافت فرسوده جالب توجـه اسـت نيز يهاي آموزش تعدد كاربريدر (شـهريور 17تختـي و ،)يـك طرفـه (خيابانهـاي طالقـاني در حاشـيه مدرسه راهنمايي و هشت دبستان

اي از بار آموزش عمـومي شـهر را بـر دوش محـدوده بافـت بخش عمده) !فقط يك كيلومترامتدادي به طول .فرسوده گذاشته است

. همچنين محدوده بافت فرسوده تعدادي از مهمترين كاربريهاي فرهنگي شهر را در خود جاي داده اسـت ه باسـتان شناسـي در المللي باستان شناسـي جنـوب شـرق و مـوز مركز بين اداره ميراث فرهنگي هليل رود،

در ) كه مدتي است به دليل مسائل ايمني تعطيل گرديـده (تنها سينماي شهر .اند هاي محدوده قرار گرفته لبههاي متعدد را نيز بايـد بـه و آموزشگاه ، كتابخانهالبته چندين كانون فرهنگي. خيابان دولت واقع است امتداد

.موارد فوق اضافه نمود

هاي بي بي شهربانو و امير المومنين، مسجد جامع و حوزه علميـه رود، زيارتگاه رك هليلدر انتها بايد به پاو تعداد قابل توجهي باشـگاه ورزشـي خصوصـي اشـاره ) استاديوم تختي(وابسته به آن، استاديوم اصلي شهر

.اند هاي آن قرار گرفته نمود كه همگي در محدوده بافت فرسوده و يا لبه

گيري شهر جيرفت مركز اداري، اقتصادي و فرهنگي شهر بوده است ه از ابتداي شكلمحدوده بافت فرسودتوسـعه شـهر در شـمال رودخانـه ملنتـي و انتقـال تعـدادي از (و حتي با وجود تحـوالت چهـار دهـه اخيـر

مـود كـه توان به جرات ادعا ن باز هم مي) خميني ها به ويژه در امتداد بلوار امام هاي مهم به اين توسعه كاربري .تپد نبض زندگي شهر جيرفت در محدوده بافت فرسوده مي




40 .... انداز محدوده طرح از نگاه مديران، مسئوالن، كارشناسان، بررسي چشم

.... انداز محدوده طرح از نگاه مديران، مسئوالن، كارشناسان، بررسي چشم -8

هـاي بهسـازي و هاي جهاني و تجارب داخلي ريز و درشت مؤيد آن اسـت كـه تحقـق كليـه برنامـه نمونههـا و در طـرح باشد؛ به عبارت ديگر كليه رويكردها، مي هاي مورد مداخله نوسازي در دستان ساكنان محدوده

حضور ساكنان در . تدوين شده و به عمل درآيد "مشاركت مردم"بايست بر اساس اصل هاي اجرايي مي رنامهبتوانـد هـدف بـازآفريني محـالت كه مي است مدخل، يگانه راه حلي جامعه ذي منافعفرآيند نوسازي و تامين

.فرسوده شهري را محقق سازد

س اين طرح، و با استناد بـه تجربـه أم در ردمشاركت مربا تكيه بر اين اصل و قرار دادن اهميت حضور و ان بـا توافـق تهاي مشابه صورت گرفتـه در بافـت فرسـوده تهـران؛ شـركت مهندسـان مشـاوران شارسـ طرح

سـازي مقـدمات ريـزي و آمـاده اندركاران استاني و شهر جيرفت اقدام بـه برنامـه ، دستكارفرماها و مسئوالنانداز مقدماتي طرح از نگاه كارگاه همگرايي و تبيين چشم"اركتي با عنوان برگزاري يك سري كارگاههاي مش

با هدف بررسي وضع موجود و ترسيم وضع ،نموده است "مديران، مسئوالن و كارشناسان و افراد مطلع محليار از وضـع موجـود بـه وضـع مطلـوب بـا حضـور و يافتن راهكارهاي پيشنهادي براي گذمطلوب و در نتيجه

.گروههاي ذي نفع و ذي نفوذ مشاركت

بنـدي طالعـاتي از وضـع موجـود و اولويـت آوري نظرات سـاكنين محـدوده م در راستاي شناخت و جمعهـايي از سرپرست خانوار نمود كه در بخـش 204معضالت، تيم برداشت محلي اقدام به تكميل پرسشنامه از

به محله و تمايـل آنهـا بـه مشـاركت در بهبـود ها، تعلق ساكنين نسبت اين پرسشنامه ارزيابي وضعيت محله :)1-8 جدول ( گذارد را به نمايش ميجدول زير نتايج بدست آمده . وضعيت گنجانده شده بود





شان در ارتباط با وضعيت محل سكونت شوندگان پرسشنتايج نظرسنجي از : 1-8 جدول

يفرد

وضعيت محله

ار سي

بيف

ضع

صددر

يف ضع

صددر

سط متو

صددر

وبخ

صد در

%94 46 راه هاي دسترسي داخل محله1 69 34% 18 9% 4 2%

%56 27 سطح بهداشت2 71 35% 43 21% 19 9%

%34 17 سطح درآمد خانوار ها3 114 56% 27 13% 10 5%

%25 12 البجمع آوري آبهاي سطحي و فاض4 23 12% 70 34% 21 10%

%82 40 وضعيت جمع آوري زباله هاي شهري5 50 24% 22 11% 13 6%

%19 9 كيفيت هوا6 34 17% 67 33% 69 34%

%107 53 كيفيت آب آشاميدني7 6 3% 18 9% 25 12%

%12 6 پارك و وضعيت فضاهاي سبز8 7 4% 42 20% 121 59%

%2 1 امكانات رفاهي9 6 3% 37 18% 136 67%

%6 3%1 5/0 امكانات تفريحي10 36 17% 142 70%

%26 13 متروكه و خرابه هاخانه هاي 11 12 6% 43 21% 96 47%

%8 4 استحكام ساختمان ها12 35 17% 37 18% 113 55%

هاي محلي مهندسين مشاور شارستان برداشت: منبع

هـا ميداني كارشناسان طرح و اطالعات بدست آمده در پرسشنامهبين مشاهدات تضادهايي در برخي از موارد تفريحي در جـدول براي مثال امكانات رفاهي و . كه خود جاي پرسش و تحقيق بيشتر دارد ،شود مشاهده مي

از سطح اين امكانات مي باشد، كه اين مغـايرت بـا نظـرات رضايت باالي پرسش شوندگان فوق نشان دهندةدر همچنـين . افراد آگاه محلي مصاحبه شده در بازديد ميداني و همچنين بررسي هـاي مقـدماتي شـهر دارد

نفر پرسش شونده در مجموع سطح بهداشـت را بسـيار ضـعيف و ضـعيف عنـوان 127جدول وضعيت محله شـته انـد كـه نفر اشاره به ضرورت بهبود و تغيير سطح بهداشـت دا 11اند، در صورتي كه در ادامه تنها كرده

:)2-8 جدول ( سوال برانگيز است





در محدوده بافت اقدامات اولويت درباره شوندگان نظرسنجي از پرسش جينتا: 2-8 جدول

درصدتعداد عنوانرديف

%84 41 مقاوم سازي ابنيه 1

%37 18 فضاي سبزايجاد 2

%112 55 آسفالت و كفسازي معابر 3

%58 28 نوسازي محله 4

%3 1 ايجاد مكان بازي 5

%14 7 تعريض معابر 6

%11 5 بهبود وضعيت بهداشت 7

%11 5 روشنايي معابر 8

%8 5 ارتقاء امنيت محله 9


قابل توجهي از پرسش شوندگان ابراز تمايـل بـه مشـاركت در تشـكيل گـروه هـاي محلـي و در ادامه تعداد ي تمايل به مشاركت مـال % 8، در صورتي كه تنها )3-8 جدول ( اند ايش آگاهي آموزش نشان دادههمچنين افز

:اند توجه اندكي بهره مند بودهمابقي گزينه ها از . اند و سرمايه گذاري را مطرح نموده

گان در ارتباط با چگونگي مشاركت در طرح شوند نتايج نظرسنجي از پرسش: 3-8 جدول

درصدتعداد موضوع وضعيت محله رديف

%17 8 سرمايه گذاري مشاركت مالي و 1

%1 0 مشاركت مديريتي 2

%69 34 مشاركت در تشكيل گروه هاي محلي 3

%7 3 مشاركت در نظارت و ارزيابي 4

%9 4 مشاركت در اجرا 5

%30 15 مشاركت در افزايش آگاهي و آموزش 6


ن مدت سپري شده تا زمان برگزاري كارگاه اقـدامات متعـددي در ايـ ، به هر جهت طي الزم به ذكر است :است راستا صورت گرفته كه به شرح زير

شهري كه به صورت مكتوب موجود است؛ها با نهادهاي مديريت انجام يكسري مصاحبه شهرداري جيرفت به عنوان مهمتـرين نهـاد مسئوالن و مديرانطرح با كارشناسانهاي مداوم تماس

؛اندركار مديريت شهرياست ؛در سطح شهر جيرفت هاي ذي نفع و ذي نفوذ گروهو برقراري ارتباط با ، تحليلشناسايي اي؛ هاي مشاركتي با مشاوره تسهيلگران حرفه ريزي مقدماتي اجراي كارگاه طراحي و برنامه





انـداز تـا تـدوين چشـم آوردهاي بدست آمده از كارگاه اين امكـان را فـراهم خواهـد كـرد در نهايت دست

منـدان در براي مردم به وسيله حرفه محدوده طرح بوسيله مردم انجام گيرد بجاي روش معمولي آن كه اكثراًي يهـا انـدازي چنـين كارگـاه به هـر جهـت برگـزاري و راه . گردد گيري مي تصميم خارج از فضاي زيست آنها

تا به دست آوردن نتايجي قابـل اسـتناد و برخواسـته از باشد سازي و زمان الزم براي برپايي مي مستلزم آماده .به دست آيد واقعيات جامعة هدف




44هاي بافت فرسوده ها، مسائل و فرصت استنتاج ويژگي

هاي بافت فرسوده ها، مسائل و فرصت استنتاج ويژگي -9

ها و با توجه به مواردي كه در بندهاي پيشين مورد بررسي قرار گرفت، نقاط قوت و ضعف، و فرصتسپس اين . هايي در ارتباط با محدوده بافت فرسوده شهر جيرفت و عوامل موثر بر آن شناسايي گرديد تهديدها و از درون آن) 1-9 جدول (قرار گرفت دسته بندي و مورد تحليل SWOTت در يك جدول اطالعااجمالي در ادامه به بررسي . استخراج گرديد) تحت عنوان نكات مثبت و منفي(هاي بافت ترين ويژگي اصلي .ها در قالب ياد شده خواهيم پرداخت تحليل نقاط قوت محدوده بافت فرسوده شهر جيرفت -9- 1

توان اميدوار بود كه مالكين در صورت وجود توجيه اقتصادي مي: كشش نسبي براي نوسازي و بهسازيدرون بافت، يعني توان بر معابر اصلي اين ويژگي را مي. خود به نوسازي و بهسازي واحدها اقدام نمايند

.هاي نوساز و يا بازسازي شده مشاهده نمود هاي داراي مزيت اقتصادي، به صورت تعدد خانه موقعيت هاي هاي خالي، بناهاي مخروبه و سايت تعدد زمين: محدوده سطح در باير زمينهاي فراواني نسبي

مشكل جستجوي زمين مناسب ساختماني نيمه كاره، حتي بر مسيرهاي اصلي محدوده، به ميزان زيادي .نمايد هاي جديد را برطرف مي براي تامين خدمات و مسكن و نيز تزريق انواع كاربري

مؤيد اين مطلب است كه در صورت نياز به تجميع، تعداد ويژگياين : زمين قطعات بودن دانه درشت . هاي فرسوده خواهد بود ها مذاكره شود كمتر از موارد مشابه در ساير بافت مالكيني كه بايد با آن

هنوز هم در ساختار فضايي پيشينشهر جيرفت -تاثيرات باغ: شهر-ساختار فضايي مبتني بر الگوي باغهاي واقع در مركز شهر و باغ- تعدد فضاهاي سبز خصوصي، وجود خانه. بافت قابل مشاهده است

. شهر هستند- ار باغهاي كشاورزي در درون بافت شهري همگي از نتايج تداوم ساخت زمين نادر پرندگان و پوشش گياهي بومي از هاي وجود گونه: شهر در بومي گياهي و پرندگان هاي گونه وجود

هاي توانند در جهت بهبود كيفيت هاي محيطي و ايجاد فرصت هايي هستند كه مي جمله ويژگي .اقتصادي مورد استفاده قرار گيرند

مداخله در بافت را تسهيل نموده و ايجاد ارزش افزوده اقتصادي اين ويژگي امكان: قيمت پايين زمين .سازد قابل توجه را ممكن مي

رو در ارتباط با بافت فرسوده شهر جيرفت هاي پيش فرصت - 9- 2

بايد به اين نكته اشاره نمود كه : ارائه وام براي نوسازي واحدهاي مسكوني در محدوده بافت فرسودهمشروط به اصالح روش اعطاي وام، مقدار و نيز ميزان دربرگيرندگي آن تحقق كامل فرصت ياد شده

شوند، مقدار آن ها در حال حاضر تنها براي نوسازي بنا ارائه مي كه اين وام توضيح بيشتر آن .خواهد بودهاي اعطايي در برابر تعداد واحدها بسيار هاي واقعي ساخت نيست، نسبت تعداد وام متناسب با هزينه





ن است، و هيچگونه مشاوره تخصصي طراحي و ساخت و يا نظارت بر كيفيت ساخت در دستورالعمل پايي . بيني نگرديده است اعطاي وام پيش

پذيرش نسبي احداث بنا در چند مرحله توسط : انعطاف پذيري باالي ساكنين در ارتباط با ساخت و سازريزي منعطف بر اساس نياز مكان برنامهساكنين، كه به روشني در سطح بافت قابل مشاهده است، ا

واحدهاي توان مي در صورت لزوم. ساكنين و توان اجرايي و مالي طرح در هر زمان را فراهم مي سازد .مسكوني را در چند مرحله احداث نمود

با توجه به حاصلخيزي خاك در سطح شهر، فرصت بهبود شرايط محيطي به كمك : حاصلخيز خاك . ي سبز در قلمرو عمومي ميسر استايجاد پارك و فضا

دهنده وجود نان، و موارد مشابه، نشانراسته موسوم به بازار ز: اقتصادي چرخه در زنان فعال حضور . فرصت قابل توجه در ارتباط با ايجاد اشتغال جديد در سطح محدوده است

با توجه به : بافت در گذاريسرمايه در مشاركت منظور به ايو منطقه محلي گذارانسرمايه جذب امكانگذاران متعددي هاي مهندسين مشاور شارستان، در سطح شهر جيرفت سرمايه ها و ارتباط بررسي

اين فرصت بايد . دگذاري در شهر خودشان برخوردارن اند كه از تمايل نسبي براي سرمايه شناسايي شده .به منظور افزايش توان مالي مورد استفاده قرار گيرد

هاي امكان انجام فعاليت: بوم منطقه اي از مشاغل جديد با تكيه بر كشاورزي و زيست ايجاد گسترهامكانها، فرصت هاي كوچك كشاورزي در سطح محله اقتصادي باغداري درون بافت، امكان ايجاد كاربري

هاي هاي گردشگري مانند باغ پرندگان، و نيز امكان معرفي كاربري استثنايي براي تزريق كاربريتوانند عالوه بر افزايش توان كارگاهي كوچك مقياس بر مبناي صنايع تبديلي كشاورزي همگي مي

. اقتصادي ساكنين، به ايجاد ارزش افزوده اقتصادي جهت بهسازي و نوسازي بافت كمك نمايد بافت فرسوده شهر جيرفت نقاط ضعف -9- 3

اين . تال به فقر اقتصادي و فرهنگي استشهر جيرفت مب: در محدوده اقتصادي و فرهنگي نسبي ضعفرسد كه سرمنشاء به نظر مي. ويژگي بارها توسط صاحبنظران محلي نيز مورد تاكيد قرار گرفته است

گيري نوعي تضاد رويه از روستاهاي اطراف، منجر به شكل نشيني شهر و نيز مهاجرت بي روستايي و كوچهمچنين . بتني بر شيوه زندگي روستايي گرديده استبين الزامات محيط شهري و الگوهاي رفتاري م

رسد كه رغم اين واقعيت كه جيرفت يك مركز كشاورزي مهم در جنوب شرقي ايران است به نظر مي علي .هاي اقتصادي مبتني بر كشاورزي نمي برد خود شهر بهره چنداني از عايدات سرشار فعاليت

ميزان نفوذپذيري و سهولت دسترسي به : ده عابر پيادهكيفيت پايين شبكه معابر به خصوص براي استفاآميختگي نامناسب حركت پياده رو در معابر درون بافت، و درهم علت كيفيت پايين كفسازي، نبود پياده

).متر است 6هرچند كه عرض معابر اكثراً بيش از (با سواره، بسيار پايين است





قريباً هيچ فضاي شهري مشخص و يا فضاي سبز ت: نبود فضاي شهري و فضاي سبز در سطح محدودهشهر، نبود پارك در سطح -با توجه به سابقه جيرفت به عنوان يك باغ. عمومي درون محدوده وجود ندارد

ها شايد به دليل همچنين نبود فضاي عمومي در درون محله. هاي مركزي شهر تاسف برانگيز است محله .گيري شهر بوده است و ساز در يك نقطه در آغاز شكل ها و عدم وجود تمركز ساخت فراواني باغ

الحاق نامناسب بنا، تبديل فضاي باز به ساختمان، اضافه طبقات، و : تعدد موارد انجام تخلفات ساختمانيعالوه بر . شوند همگي در سطح محدوده به وفور ديده مي! حتي ايجاد در و پنجره در زمين همسايه

برخورد سنتي با مسئله ساخت و ساز، يادگاري از روستا نشيني و كوچ نشيني نظارت ضعيف، تداوم نحوه .پيش از دهه بيست، از داليل اين ويژگي است

يكي از مهمترين معيارهاي : خدمات شهري و عملكردهاي فرهنگي و ورزشي در سطح محدوده كمبوددوده در شهر جيرفت، به رغم مركزيت اين مح بافت فرسوده، علي. فرسودگي، فرسودگي عملكردي است

البته كل شهر نيز از اين لحاظ در وضعيت قابل . هاي فرهنگي و ورزشي است شدت دچار كمبود كاربري .برد قبولي به سر نمي

ها از بر تقريباً تمام نيازهاي روزمره خانواده: بافت عمق در ايمحله هاي تجاري كمبود شديد كاربريبا توجه به فرسودگي كالبدي بافت، كمبود روشنايي در شب و . گردد هاي اصلي بافت تامين مي خيابان

ها محدوده هايي از محدوده، عمالً ميزان دسترسي به اين كاربري وجود فرسودگي اجتماعي در بخش .گرديده است

اين ويژگي متاسفانه حتي در بسياري از : ضعف تكنولوژي ساخت و كيفيت پايين مصالح ساختمانياستفاده از تركيبات نامناسب و گاه نامتجانس مصالح، . شود جديد نيز مشاهده مي ساخت و سازهاي

، عدم توجه به نحوه )معموالً ناشي از تخريب ملك قبلي واقع در زمين(گيري از مصالح مستعمل بهرههاي موقت ساخت براي ايجاد سرپناه دائم، همگي از ، استفاده از روشصحيح اجراي جزييات ساختماني

پذيري بافت در برابر حوادث و فرسايش طبيعي در طول زمان را ه مواردي هستند كه ميزان آسيبجمل .اند به شدت افزايش داده

مشكالت اصلي شبكه معابر شطرنجي : مشكالت ساختاري شبكه معابر و بارگذاري ترافيكي نامتعادلش از حد بر روي خيابان بارگذاري عملكردي بي: ناحيه مركزي شهر ناشي از چند ويژگي خاص است

است، مشكل گذر از شمال به مركز به جنوب، يكطرفه و محدوده اطراف آن كه توازن شبكه را به هم زدههاي خطرناك كه به علت نبود مسير مستقيم چند تقاطع را دچار مشكل اغتشاش حركتي و چرخش

.يان شهرنموده است، و نبود كشش براي انتخاب جاده كمربندي به جاي گذر از م هاي اين معضل منجر به سرريز پارك ماشين به درون محله: شهر مركزي ناحيه در پاركينگ كمبود

هاي مورد نياز محله آرامش به هاي همجوار با خيابان يكطرفه شده و مركزي، به خصوص محدوده .زند مسكوني صدمه مي





برق در سطح محدوده انتقال شبكه نابساماني عدم وجود جوي و يا كانال انتقال آب در : هاي سطحي آوري و مديريت آب نحوه جمعمشكالت عمده در

.روند سطح بافت و شيب بسيار كم زمين از جمله داليل وقوع اين معضل به شمار مي ه شهر بر هاي خدماتي، و تكي و بزرگ، فعاليتنبود صنايع متوسط : هاي اشتغال محدود بودن نسبي زمينه

اين پديده همچنين مانع جذب . وع مشاغل موجود و آتي را محدوده ساخته استاقتصاد كشاورزي تن .درازمدت نيروهاي متخصص، به خصوص خدمات فني و مهندسي و مشاغل مرتبط با فناوري خواهد بود

ده هرچند كه بافت فرسو: هاي بافت فرسوده و نيز ماهيت طرح نبود آگاهي الزم در ارتباط با ويژگيتوان گردد و مرز آن يك خط فرضي بر روي كاغذ است، و هرچند كه مي سوب ميئي از شهر محجز

ها و اي از شهر جيرفت را بافت فرسوده قلمداد نمود، اما به هر حال الزم است تا نهاد بخش عمدههاي نفهته در اين محدوده ها، معضالت و فرصت هاي محلي، و نيز خود ساكنين، نسبت به ويژگي سازمان

در حال حاضر در شهر جيرفت بافت فرسوده تنها با امكان دريافت وام . الزم برخوردار باشند از آگاهي ).هم در بين تعداد اندكي از ساكنين آن(شود نوسازي شناخته مي

هاي ساختماني تعدد موارد خالف: ساز و ساخت امر مسئول بر هاي دستگاه منسجم نظارت عدمالبته شايد دليل . است در سطح شهر جيرفت بر امر ساخت و ساز دهنده نبود نظارت قوي و مستمرنشان

.گردد عمده اين ضعف نظارتي به كمبود شديد نيروي متخصص در سطح شهر برمي كيفيت ساخت در منفي اين كمبود عالوه بر تاثير: محلي ساختمان صنعت در متخصص كمبود نيروهاي

گيري تقاضا براي هي عمومي و در نتيجه عدم شكلو ساز، در دراز مدت منجر به عدم افزايش سطح آگانمونه روشن اين امر در نبود آرشيتكت در سطح شهر و در نتيجه . هاي با كيفيت خواهد گرديد ساختمان

.شود پايين بودن سطح انتظار عمومي از كيفيت طراحي ابنيه ديده مي طرح پذيريتحقق در موثر نهاد مهمترين عنوان به شهرداري مالي و مديريتي تخصصي، ضعف

روي بافت فرسوده شهر جيرفت ي پيشها تهديد - 4-9

براي اين پديده كه به خصوص در : آن از ناشي ساختماني هاي آُسيب و زمين در سطح محدوده نشستاختالف شديد : شود، داليل متعددي برشمرده شده است هاي غربي بافت به روشني ديده مي سطح بخش

. اما هنوز علت اصلي روشن نيست .هاي زيرزميني قديمي جنس خاك و وجود كانالدماي شب و روز، ها را دو چندان نبود توجه كافي به اهميت احداث شناژ و فونداسيون، تاثير نشست زمين بر ساختمان

. نموده است دو قوميت عمده گرمسيري و سردسيري به نظر : جيرفت شهر در تاثيرگذار قومي هايبنديدسته وجود

البته اين برخورد بازتاب جدي در بحث . همواره در حال يك جدال نامحسوس اما تاثيرگذار هستند





اما در صورت عدم توجه . رسد گزيني نداشته و به نظر بيشتر كالمي و سياسي به نظر مي الگوهاي سكني .ها را دچار اخالل نمايد يا حتي چگونگي اجراي آن ها و گيري تواند صحت بسياري از تصميم مي

هاي جديد در بخش گسترش شهرك: هاي شهري جديد گرايش ساكنين بافت به نقل مكان به توسعهتواند عاملي براي نقل مكان ساكنين بافت فرسوده، به خصوص مالكين و شمالي رودخانه ملنتي مي

تر را هاي درآمدي پايين جرت درون شهري و جايگزيني گروهها گشته و فرآيند مها متولين، به اين توسعهاين پديده در صورت ادامه ميزان تعلق ساكنين بافت نسبت به محيط زندگي خود . در بافت تشديد نمايد

همچنين در .ها در بهسازي و نوسازي خواهد كاست را كاهش داده، و از ميزان مشاركت مالي و عملي آن .بي شدن شهر دور از انتظار نيستدراز مدت احتمال دو قط

شود اين احتمال به خصوص براي رودخانه فصلي ملنتي جدي محسوب مي: سيل وقوع احتمال باالي. .تر خواهد كرد هاي سطحي اين معضل را پيچيده بايد توجه داشت كه نبود امكانات مناسب براي دفع آب

تنها منبع مالي كه مستقيم بنا به : فرسودهكمبود منابع مالي مستقيم براي بهسازي و نوسازي بافتها نه تنها به اين وام. هاي بيست ميليوني نوسازي است گيرد وام هاي فرسوده تعلق مي قوانين به بافت

همچنين مكانيسم . گردند، بلكه فقط براي نوسازي قابل درخواست هستند تعداد بسيار محدود عرضه مي . بااليي برخوردار است و براي همگان در دسترس نيستها نيز از پيچيدگي پرداخت اين وام

و منفي بافت فرسوده شهر جيرفت نكات مثبت - 9- 5

o وجود توجيه اقتصادي و سهولت اجرايي براي مداخله در بافت فرسوده: نكته مثبت o ظرفيت باالي شهر براي توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي شهر: نكته مثبت o در سطح بافت هاي كالبدي و عملكردي نابساماني: نكته منفي o كمبود منابع مالي: نكته منفي o ضعف مديريت شهري: نكته منفي o نبود آگاهي كافي نسبت به ماهيت بافت فرسوده و طرح: نكته منفي





50 انداز مقدماتي از توسعه محدوده مطالعاتي ارائه چشم

توسعه محدوده مطالعاتيانداز مقدماتي از ارائه چشم - 10

ترين دستاوردهاي اين بيانيه، از مهم. انداز تصويري است محتمل از آينده محدوده مطالعاتي بيانيه چشمتدوين يك نقشه راه براي انجام مطالعات و نيز درگير كردن ساكنين و دست اندركاران در فرآيند تهيه طرح

با توجه به اين . ي قوي به عنوان مقصد نهايي طرح استدهي يك تصوير ذهن و نيز تحقق آن، از طريق شكل .انداز سازي لزوماً امري است مشاركتي تعريف، مهندسين مشاور شارستان بر اين اعتقاد راسخ است كه چشم

انداز قابل اتكا، كه دربرگيرنده نظرات و آرزوهاي ساكنين محدوده طرح و به منظور تهيه يك بيانيه چشمكارگاه «باشد، مهندسين مشاور شارستان برگزاري يك كارگاه مشاركتي تحت عنوان مسئوالن محلي شهر

در اين كارگاه پس از . را در شهر جيرفت در دستور كار خود قرار داده است» انداز همگرايي و بررسي چشمه تدوين كنندگان، اقدام ب هاي نهفته در بافت در تعامل با شركت ها، مشكالت و فرصت بررسي تفصيلي ويژگي

هاي متفاوتي در نقاط گوناگون جهان تجربه گرديده براي تدوين بيانيه روش. انداز خواهد نمود بيانيه چشم .انداز بر اساس چند گزينه پيشنهادي گروه كارشناسي اشاره نمود توان به تدوين چشم ها مي كه از ميان آن

. گردد هاي زير بيان مي انداز در قالب گزاره چشمدر ادامه تعدادي گزينه قابل طرح در كارگاه تدوين :گردد ز به برگزاري كارگاه يادشده موكول مياندا تدقيق اين گزاره ها و تدوين بيانيه چشم

محدوده بافت فرسوده مركز خدماتي، اقتصادي و فرهنگي شهر جيرفت و جنوب استان كرمان .خواهد بود

يبا، كارآمد و مقاوم در برابر حوادث طبيعي خواهد بوداي سرزنده، ز محدوده بافت فرسوده منطقه. هايي فعال و زيست بومي پويا خواهد بود اي سرسبز، با باغ محدوده بافت فرسوده منطقه. و ) توسعه اجتماعي(توسعه كالبدي در محدوده بافت فرسوده همراه با گسترش عدالت اجتماعي

.حفاظت از محيط زيست همراه خواهد بود ترين سرمايه مالي و محدوده بافت فرسوده مهمترين نيروي مديريتي و اجرايي و اصلي ساكنين

.انساني براي محدوده خواهند بود




51تدوين اهداف و راهبردهاي كالن براي محدوده طرح

تدوين اهداف و راهبردهاي كالن براي محدوده طرح -11

تعبير ) انداز چشم(هاي اصلي طرح در راه رسيدن به مقصد نهايي توان به ايستگاه اهداف كالن را ميبرخاسته از ماهيت و بستر طرح و نيز اهداف كالن اصوالً فراگير و گاه حتي آرماني بوده و البته . نمود

تدوين نهايي اين اهداف بايد پس از اتمام فرآيند . كنندگان است هاي ساكنين و استفاده خواسته .انداز سازي و ترجيحاً در ادامه آن صورت پذيرد مشاركتي چشم

شنهادي بنا بر شناخت كلي به دست آمده از محدوده و نظرات مسئولين و ساكنين، اهداف كالن پياين مهندسين مشاور براي طرح بهسازي و نوسازي بافت فرسوده شهر جيرفت به شرح زير تدوين

:گرديده اند

محيط سالم، زيبا و مقاوم در برابر حوادث طبيعي: ارتقاء كيفيت كالبدي .1 : تقويت جايگاه محدوده به عنوان مركز شهر .2 ايمني و امكانات زندگيبرخورداري همگان از آسايش، : زندگي كيفيت باالي .3 پايداري زيست محيطي .4 كاهش فقر شهري .5 : تحقق پذيري .6





:در جدول زير قابل بررسي هستند فوق اهداف راهبردهاي متناظر با

جدول اهداف و راهبردهاي كالن طرح بهسازي و نوسازي بافت فرسوده: 1-11 جدول

راهبردها هدافا

ارائه الگوي معماري زيبا، مقاوم و كارآمد - ارتقاء كيفيت كالبدي

تقويت صنعت ساختمان محلي -

تقويت جايگاه محدوده به عنوان مركز شهر

هاي كالن مقياس اداري، فرهنگي و آموزشي در محدوده استقرار كاربري -

بهبود الگوي توزيع خدمات - زندگي كيفيت باالي

ارتقاء كيفيت فضاهاي شهري -

ارتقاء امنيت -

و حمل و نقل عمومي هبود وضعيت دسترسيب -

هاي محيطي كنترل و كاهش آلودگي - محيطي پايداري زيست

ها هاي بالقوه زيستي به خصوص باغ استفاده از قابليت -

بهينه سازي مصرف انرژي -

در ارتباط با بافت فرسوده افزايش آگاهي عمومي - كاهش فقر شهري

هاي اقتصادي فرصت برداري از و بهره شناسايي -

ررنگ كردن جايگاه مشاركت مردميپ - تحقق پذيري

پايدار تامين منابع مالي -

كنترل و پايش دائمي محدوده طرح -





تدقيق شرح خدمات سطح دو - 12

شناخت وضع موجود و بررسي پيشنهادهاي طرح تفصيلي در محدوده مورد نظر -2سطح

شناخت ساختار وضع موجود محدوده - 1 ها و تنگناهاي زيست محيطي بررسي و تحليل شرايط، ارزش - 1- 1 بررسي و تحليل ساختار فضايي، نحوه استفاده از زمين و پراكنش مراكز خدماتي - 2- 1 ها بررسي و تحليل وضع مسكن و الگوهاي عمده سكونتگاه - 3- 1 هاي فضاهاي عمومي و همگاني بررسي و تحليل ويژگي - 4- 1 عمده شبكه و نظام رفت و آمدهاي بررسي و تحليل ساختار و ويژگي - 5- 1 هاي بناها و عناصر تاريخي بررسي و تحليل موقعيت و ويژگي -6- 1 ها و سطوح تحت پوشش شبكه و مراكز تاسيسات و تجهيزات شهري بررسي و تحليل ويژگي - 7- 1 هاي جمعيتي و تغييرات آن ساختار و ويژگي - 8- 1هـاي ذينفـع و ذينفـوذ، فرهنگي سـاكنان، شـناخت گروه -هاي اجتماعي بررسي و تحليل ويژگي - 9- 1

پذيري مردم در زمينه نوسازي و ساماندهي محيط امكانات همكاري و مشاركت ....ها، هيئت امنا و اجتماعي نظير تعاونيي بررسي و تحليل امكانات تشكيل و استفاده از نهادها - 10- 1 هاي عمده اقتصادي، وضـع اشـتغال و درآمـد و امكانـات مشـاركت مـالي بررسي و تحليل ويژگي - 11- 1

هاي نوسازي و ساماندهي محيط شهري ساكنين در جريانبررسي و تحليل وضع مالكيت، قيمت زمـين، سـرقفلي، اجـاره و تغييـرات آن در محـدودة مـورد - 12- 1

مطالعه هاي عمده سازماندهي و مديريت توسعه و امكانات سازمانهاي موجـود در بررسي و تحليل ويژگي - 13- 1

مورد نظر زمينه هدايت و كنترل توسعه در محدودة

هاي فرادست مربوط به محدودة مورد نظر ها و برنامه بررسي طرح تفصيلي و ساير طرح - 2هاي موجود و ضوابط و مقـررات در ها و برنامه هاي تفصيلي و ساير طرح طرح پيشنهادهاي ارزيابي - 1- 2

دست عمل و تأثير آنها در بازسازي و ساماندهي محدودهبيني شـده در طـرح تفصـيلي بـراي محـدودة مـورد وضع شبكه و نظام رفت و آمد پيشارزيابي - 2- 2

مطالعه نظر دت در محدوده مورطرح تفصيلي براي ميزان و نحوة توزيع جمعي گذاري هدفارزيابي - 3- 2هـاي بنـدي و محـدوده پهنـه (هاي طرح تفصيلي در رابطه با پدافند غير عامـل بيني پيشارزيابي - 4- 2

.....)هاي مديريت بحران و سازي، پايگاه زي و مقاومنيازمند به نوسا





تحليل و سنجش وضعيت - 3هـاي تحليل يكپارچه با استفاده از همپوشاني مطالعات سطح يك، ساختار وضـع موجـود و طـرح - 1- 3

فرادست هاي پيشرو حل ها و راه شناسايي مسائل و مشكالت توسعه محدوده و بررسي فرصت - 2- 3ن بر اساس نتايج بدست آمده از مطالعات، به ويژه از نظـر نحـوة هاي همگ شناسائي و تعيين پهنه - 3- 3

ه نوسازي و ساماندهي مورد مطالعهمداخله و اقدامات مربوط ب

انداز تدوين چشم - 4 انداز توسعه محدوده چشم نهايي تدوين بيانيه - 1- 4 ها راهبردها به تفكيك پهنهتدوين - 2- 4 ها به تفكيك پهنه ها و سياست اهداف عملياتيتدوين - 3- 4

ارائه پيشنهادها درباره محدودة بافت فرسوده - 5 اقتصادي -هاي جمعيتي بيني پيش - 1- 5

بيني رشد جمعيت طبيعي، مهاجرپذيري يا فرستي، بـا توجيـه بـه شـرايط اقتصـادي و پيش -5-1-1 اشتغال سنجي

هـاي هـا، خـدمات و ويژگـي پذيري محدوده با توجه بـه زيـر سـاخت ارزيابي ظرفيت جمعيت -5-1-2 كالبدي محدوده

هـاي خصوصـي و عمـومي ذاريگـ هاي اقتصادي مالي جهت سرمايه برآورد امكانات و ظرفيت -5-1-3 سازي، بازسازي و ساماندهي محدوده ، انبوهجهت تجميع

هاي پيشنهادي براي توسعة محدوده ارائه برنامه - 2- 5 درمـاني، –ي، بهداشـتي آموزش(تعيين اهداف كمي و ارزيابي نياز به خدمات عمومي اساسي -5-2-1

هاي پيشنهادي براي خدمات مزبور در محدوده و تهيه برنامه..........) ورزشي، فرهنگي، فضاي سبز هـاي مربـوط بـه توسـعه و بينـي تعيين اهداف مربوط به اصالح شرايط و وضع مسكن و پيش -5-2-2

ساماندهي واحدهاي مسكوني در محدوده ربوط به رفع كمبودهاي موجود در زمينه تاسيسات و تجهيزات شهري ارائه پيشنهادهاي م -5-2-3هـاي هاي مداخله و تعيين راهبردهاي تهيه و اجراي طـرح ها و روش تدوين حدود كلي برنامه -5-2-4

ضوعي و موضعي در محدودة مورد نظرمو





ي توسعه و ساماندهي محدودهارائه طرح پيشنهادي برا - 3- 5هـاي كوچـه فرعي، براي كليه معابر اعم از اصلي،( 2000/1پيشنهادي، به مقياس شبكه معابر -5-3-1

همراه با اصالحات و تجديد نظرهاي الزم در شبكة پيشنهادي طرح تفصيلي) دسترسيهـا تغييرات تراكم نحوة استفاده از زمين و چگونگي استقرار خدمات شهري، مناطق مسكوني، -5-3-2

.ساماندهي محدوده مورد نظر الزم استو ديگر مواردي كه براي ها و نوع مداخله الزم براي نوسازي و ساماندهي محدوده مورد نظر تعيين پهنه -5-3-3هـاي موضـوعي و ها و برنامه هاي پيشنهادي مناسب براي تهيه طرح موقعيت محل و محدوده -5-3-4

موضعي هاي جزئيات شهرسـازي دارنـد و تهيه طرحهائي كه نياز به طراحي شهري محورها و محدوده -5-3-5

هاي مزبور هاي طرح همراه با تعيين ويژگيمانند نيـاز بـه نوسـازي، تمايـل (هاي مداخله بر اساس معيارهاي مشخص بندي حوزه اولويت -5-3-6

.....)گذاري، مشاركت مردم، ميزان اثرگذاري و غيره سرمايه تدوين ضوابط و مقررات پيشنهادي - 4- 5

ها وابط و مقررات عمومي مربوط به تفكيك و تجميع زمينض -5-4-1ها ، نحوة پوشـش كـف و بندي معابر، مقاطع عرضي، تقاطع ضوابط و مقررات مربوط به شبكه -5-4-2 .........)دوچرخه رو اعم از معابر اتومبيل رو، پياده رو ،(غيره ، مسكوني و غيـره از فضاهاي خدماتيخت و سازها اعم ضوابط و مقررات عمومي مربوط به سا -5-4-3

، رنگ، حجم و غيـره اندازي، نماسازي ارتفاع و سايه نورگيري، شامل مقررات مربوط به نحوة سطح اشغال،( (........ ضوابط و مقررات حمايتي، تشويقي و بازدارنده به منظور كمـك بـه تحقـق پـذيري و اجـراي -5-4-4 هاي پيشنهادي ها و برنامه طرح


Documents

گزارش سطح یک - نهایی (Secured)