1

1. ชอเรอง : การรบรความสามารถในการเลยงลกดวยนมแมในมารดาหลงคลอด งานหองคลอด

โรงพยาบาลสไหงปาด 2. ผน ำเสนอและเบอรโทรตดตอ : นางปทมา สามนง พยาบาลวชาชพช านาญการ ,โทรศพท 0822663721 3. ประเภททสงเขำประกวด : R2R Poster 4. สถำนทปฏบตงำน : งานหองคลอด โรงพยาบาลสไหงปาด จงหวดนราธวาส 5. สมำชกทมด ำเนนงำน : 1.นางปทมา สามนง พยาบาลวชาชพช านาญการ 2.นางสนดา สามะ พยาบาลวชาชพช านาญการ

2

กำรรบรควำมสำมำรถในกำรเลยงลกดวยนมแมในมำรดำหลงคลอด งำนหองคลอด โรงพยำบำลสไหงปำด

พว.ปทมา สามนง โรงพยาบาลสไหงปาด จงหวดนราธวาส

บทคดยอ

การวจยเชงพรรณนาน มวตถประสงคเพอศกษาการรบรความสามารถการเลยงลกดวยนมแมในมารดาหลงคลอด งานหองคลอด โรงพยาบาลสไหงปาดจ าแนกตามอาย จ านวนครงของการตงครรภ และการอาศยอยรวมกบแมตนเองหรอแมสาม กลมตวอยางไดแก มารดาหลงคลอดทมารบบรการคลอดในงานหองคลอด โรงพยาบาลสไหงปาด ระหวางเดอนมกราคม– พฤษภาคม พ.ศ. 2561 จ านวนทงสน 128 คน ก าหนดขนาดกลมตวอยางโดยใชโปรแกรม G* Power ใชวธสมแบบบงเอญ เครองมอทใชคอแบบสอบถามการรบรความสามารถการเลยงลกดวยนมแมผานการตรวจสอบความตรงเชงเนอหา ไดคา IOC เทากบ 1.00 และหาคาความเชอมนสมประสทธแอลฟาของ ครอนบาค ไดคาความเชอมนทงฉบบเทากบ.844 วเคราะหขอมลโดยใช คาความถ รอยละ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และสถตIndependent t- test ผลการวจยพบวา

1. การรบรความสามารถการเลยงลกดวยนมแมในมารดาหลงคลอด งานหองคลอดโรงพยาบาลสไหงปาด พบวาในภาพรวมอยในระดบมาก ( X = 4.24, S.D. = 0.40)

2. มารดาหลงคลอดทมอายตางกนมการรบรความสามารถในการเลยงลกดวยนมแมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 โดยมารดาหลงคลอดทมอายมากกวา25ปมการรบรความสามารถในการเลยงลกดวยนมแม ( X = 4.30, S.D. = 0.43) สงกวามารดาหลงคลอดทมอายนอยกวา 25 ป ( X = 4.13, S.D. = 0.58) ส าหรบตวแปรจ านวนครงของการตงครรภ และการอยรวมกนของแมตนเองหรอแมสามมการรบรความสามารถในการเลยงลกดวยนมแมไมแตกตาง ควรสงเสรมความรเ รองนมแมในมารดาทมอายนอยกวา25ป เพอใหเ กดการรบรความสามารถการเลยงลกดวยนมแมดยงขน ค ำส ำคญ: การรบรความสามารถ ,เลยงลกดวยนมแม,มารดาหลงคลอด,งานหองคลอด

3

ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ นมแม (Human milk) เปนอาหารทดทสดส าหรบทารก องคการอนามยโลก องคการยนเซฟ

และสมาคมกมารแพทยทวโลก แนะน าใหมารดาเลยงลกดวยนมอยางเดยวเปนเวลาอยางนอย 6 เดอนหลงจากนนใหอาหารเสรมตามวยรวมกบนมแมตอไปอกจนถงอายครบ 1 ป การเลยงลกดวยนมแมเปนจดเรมตนและพนฐานทส าคญในการดแลเดกใหเจรญเตบโต แขงแรง สมบรณ ควบคไปกบการสงเสรมพฒนาการ ดานสตปญญา สมอง และอารมณ เดกทกนนมแมอยางตอเนอง จะมระดบพฒนาการและเชาวปญญาด กวาเดกทกนนมผสม (กรมอนามย,2557)

ปจจบนนโยบายระดบชาตคอโครงการสายใยรกแหงครอบครวดวยปณธานอนแนวแนของ พระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาศรรศม พระวรชายาในสมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร ทจะสงเสรมและแนะน าวา เดกทกคนควรไดรบนมแมอยางเดยวเปนระยะเวลา6 เดอน (สมาคมนมแมแหงประเทศไทย,2551) และแผนพฒนาสงคมแหงชาตฉบบท 10 จงก าหนดเปาประสงคใหทารกรอยละ 30 กนนมแมอยางเดยวตงแตแรกเกดจนถง 6 เดอน (ขนษฐา ปานยมและกรรณกา ลมประไพพงษ,2555) แตความส าเรจในการเลยงลกดวยนมแมไมไดอาศยเพยงสญชาตญาณยงขนอยกบประสบการณและการเรยนร มารดาทมทศนคตทด รบรประโยชนและมวธการเลยงลกดวยนมแมทถกตองจะเลอกเลยงลกดวยนมแมไดนานขน นอกจากนการสนบสนนทางสงคมทงจากสาม บคคลในครอบครว และบคคลทมสขภาพกเปนปจจยหนงทท าใหการเลยงลกดวยนมแมอยางตอเนอง (อาภา วงค า นตยาไทยาภรมณ และอษณย จนตะเวช,2554) ซงการขาดความเชอมนในการเลยงลกดวยนมแมมผลใหมารดามความตงใจในการเลยงลกดวยนมแมส าเรจลดลง มารดาในจงหวดนราธวาสมความตงใจในการเลยงลกดวยนมแมในระดบปานกลางเทานน (ธดารตน หวงสวสด,2557)

จากการเกบขอมลในหนวยงานหองคลอด โรงพยาบาลสไหงปาด พบอตราการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวนาน 6 เดอน ป 2558 – 2560 คดเปน รอยละ 73.68 70.51 และ 63.96 ตามล าดบซงพบวาอตราการเลยงลกดวยนมแมนาน 6 เดอนยงไมประสบความส าเรจมากนก มแนวโนมลดลงวเคราะหสาเหตเกดจากมารดาขาดความร ขาดความตระหนกและแรงจงใจ ขาดการสนบสนนจากสามและญาต

เพอสงเสรมใหเกดพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมทเหมาะสม ผวจยจงตองการศกษาการรบรความสามารถการเลยงลกดวยนมแมในมารดาหลงคลอด งานหองคลอด โรงพยาบาลสไหงปาด รวมทงศกษาหาปจจยขางตนทอาจมผลตอการรบรความสามารถการเลยงลกดวยนมแมในมารดาหลงคลอด ทงนจากผลการวจยดงกลาวจะน ามาเปนแนวทางพฒนาในงานหองคลอด โรงพยาบาลสไหงปาด เพอสงเสรมการเลยงลกดวยนมแมตอไป

4

วตถประสงคกำรวจย 1. เพอศกษาการรบรความสามารถในการเลยงลกดวยนมแมในมารดาหลงคลอด งานหองคลอด

โรงพยาบาลสไหงปาด 2. เพอเปรยบเทยบการรบรความสามารถในการเลยงลกดวยนมแมในมารดาหลงคลอด งาน

หองคลอด โรงพยาบาลสไหงปาด จ าแนกตามอาย จ านวนครงของการตงครรภ และการอาศยอยรวมกบแมตนเองหรอแมสาม สมมตฐำนกำรวจย 1.มารดาหลงคลอดทมอายตางกนมการรบรความสามารถการเลยงลกดวยนมแมตางกน 2.มารดาหลงคลอดทมจ านวนครงของการตงครรภตางกนมการรบรความสามารถการเลยงลกดวยนมแมตางกน 3.มารดาหลงคลอดทอยรวมกบแมตนเองหรอแมสามตางกนมการรบรความสามารถการเลยงลกดวยนมแมตางกน กรอบแนวคดกำรวจย

ผวจยไดใชแนวคดพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ (Health Promotion Behavior) ของ Pender, Murdaugh, & Parsons (2011) กลาววา บคคลจะปฏบตพฤตกรรมสขภาพทดไดเมอบคคลนนมความตงใจทจะปฏบตพฤตกรรมนน ๆ ซงอาจขนอยกบสถานการณและลกษณะสวนบคคล นอกจากนอาจขนอยกบปจจยจ าเพาะตอการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ ประกอบดวย การรบรประโยชนของการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ การรบรอปสรรคตอการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ การรบรความสามารถของตนเองตอการปฏบตพฤตกรรมสขภาพและความรสกทมตอพฤตกรรมนน ๆ ดงภาพ 1

ภำพ 1 กรอบแนวคดการวจย

1. อาย 2. จ านวนครงของการตงครรภ 3. การอยรวมกบแมตนเอง หรอแมสาม

กำรรบรควำมสำมำรถกำรเลยงลกดวยนมแม ในมำรดำหลงคลอด งำนหองคลอด โรงพยำบำลสไหงปำด

1. การรบรประโยชนจากการเลยงลกดวยนมแม 2. การรบรอปสรรคตอการเลยงลกดวยนมแม 3. การรบรความสามารถของมารดาในการเลยงลกดวยนมแม

5

ทบทวนวรรณกรรม และงำนวจยทเกยวของ ควำมรทเกยวของ

1. ประโยชนของนมแมการเลยงลกดวยนมแม 1.นมแมมสารอาหารทจ าเปนตอการเจรญเตบโตของรางกายและสมองครบถวน มน ามากกวา

และมโปรตนทยอย ดดซมเรว มคารโบไฮเดรต ชวยในการเจรญเตบโตของสมอง และมภมตานทานชวยในการปองกนการตดเชอ ทงยงมแรธาต วตามน เกลอแรเอนไซมตางๆซงส าคญกบทารก

2. การเลยงลกดวยนมแม สรางความรกความผกพนระหวางมารดาและทารก 3. ในนมแมมภมตานทานโรค ไดแก scretory IgA ,macrophage, lysozyme และcytokines 4. เดกเจรญเตบโตสมวยและมเชาวปญญาด ทารกทกนนมแมจะมระดบสตปญญาดกวาเดกท

กนนมผสม (กสมา ชศลป,2556) 2. หลกการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม

น านมแมเปนอาหารธรรมชาตทเหมาะสมและดทสดส าหรบทารก จากขอมลขององคกรอนามยโลกและองคการยนเซฟ นมแมเปนอาหารทมคณคามากทสด เปนยอดอาหารส าหรบทารกชวง6 เดอนแรกของชวต แตมารดา บางคนไมประสบความส าเรจในการเลยงลกดวยนมแมเนองจากมปจจยทเกยวของตอการตดสนใจหลายประการ ไดแก

ปจจยดานมารดา 1. ทศนคตเกยวกบความเชอของมารดา มารดาทมทศนคตความเชอดานบวก ยอมมการ

ตดสนใจในการเลยงลกดวยนมแม เชนเดยวกนมารดาทมทศคตดานลบ ยอมตดสนใจเลยงลกดวยนมผสม ความเชอทศคตมาจากหลายแหลง เชนบคคลในครอบครว ชมชน สอตางๆ รวมทงความรของมารดาเอง

2. ความรของมารดาเกยวกบการเลยงลกดวยนมแม 3. ประสบการณของมารดา จากการคลอด ความเจบปวด การเผชญกบความเครยด การสมผส

บตรครงแรก หรอแมแตความส าเรจของการใหนมบตร กสงผลตอการตดสนใจเลยงลกดวยนมแม 4. คณลกษณะของมารดา เชน อาย สถานภาพสมรส สถานะทางเศรษฐกจและสงคม (สดาภรณ

พยคฆเรอง, 2555) ปจจยดานการสนบสนนทางสงคม 1. นโยบายในทกระดบ ทงระดบประเทศ โรงพยาบาลและชมชน 2. วฒนธรรมและมาตรฐานทางสงคม 3. สมาชกในครอบครวและสนบสนนทางสงคม

6

3.แนวคดพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ (Health Promotion Behavior) แนวคดพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ (Health Promotion Behavior)ของ Pender, Murdaugh, &

Parsons (2011) กลาววา บคคลจะปฏบตพฤตกรรมสขภาพทดไดเมอบคคลนนมความตงใจทจะปฏบตพฤตกรรมนน ๆ ซงอาจขนอยกบสถานการณและลกษณะสวนบคคล นอกจากนอาจขนอยกบปจจยจ าเพาะตอการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ ประกอบดวย การรบรประโยชนของการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ การรบรอปสรรคตอการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ การรบรความสามารถของตนเองตอการปฏบตพฤตกรรมสขภาพและความรสกทมตอพฤตกรรมนน ๆ งำนวจยทเกยวของ

1.นางธดารตน หวงสวสดและคณะ,(2557) อาจารยคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทรศกษาเรองปจจยทมอทธพลตอความตงใจในการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวนาน 6 เดอนของมารดาในจงหวดนราธวาส กลมตวอยางเปนบดา มารดาในจงหวดนราธวาส จ านวน 126 ค ผลการศกษาพบวามารดามอายเฉลยเทากบ 28.88 ป จะมความตงใจในการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยว 6 เดอนอยในระดบมากรอยละ 42.8 และมารดาทมบตรอาย 0-6 เดอน ในจงหวดนราธวาสมความรเรองประโยชนของการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยง 6 เดอนอยในระดบมาก รอยละ 58

2.นางจรา ขอบคณและคณะ,(2553)ศกษาเรองปจจยทมผลตอการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวครบ6 เดอนผลการศกษาพบวามารดาทมความรเรองประโยชนนมแมอยในระดบมากจงมความตงใจในการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวนาน 6 เดอนสงกวามารดาทมความรเรองประโยชนของนมแมนอย

3.นางอาภา วงค าและคณะ, (2554) มหาวทยาลยเชยงใหมศกษาเรองปจจยทเกยวของกบการใหนมมารดาอยางตอเนองของมารดาทารกเกดกอนก าหนดผลการศกษาพบวาความส าเรจในการเลยงลกดวยนมแมไมไดอาศยเพยงสญชาตญาณยงขนอยกบประสบการณและการเรยนร มารดาทมทศนคตทด รบรประโยชนและมวธการเลยงลกดวยนมแมทถกตองจะเลอกเลยงลกดวยนมแมไดนานขนอยางตอเนองและเกดความเชอมนวาตนเองไดปฏบตในสงทถกตองเหมาะสมมารดาจงมความตงใจทจะคงพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมไว

4.นางสาวเสาวลกษณ คาของ,(2560)มหาวทยาลยธรรมศาสตรศกษาเรองผลของโปรแกรมสงเสรมการรบรสมรรถนะแหงตนตอพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมของวยรนในชมชนผลการศกษาพบวาวยรนเปนวยทมการเปลยนแปลงทงทางดานรางกาย อารมณจตใจ และมลกษณะยดตวเองเปนศนยกลาง ยงขาดวฒภาวะทางอารมณซงยงไมพรอมทจะเปนมารดาจงมกจะนกถงแตความตองการของตนเอง กอนทจะสนองความตองการของบตร การใหบตรดดนมจงเปนความยงยากล าบากและรบกวนความสะดวกสบายของตนเองประกอบกบไมมประสบการณในการเลยงลกดวยนมแมจงขาดความเชอมนในความสามารถของตนเองในการเลยงลกดวยนมแม

7

วธด ำเนนกำรวจย เปนการวจยเชงพรรณนา (Descriptive Research)

ประชำกรและกลมตวอยำง ประชำกรไดแก มารดาหลงคลอดทมารบบรการในงานหองคลอด โรงพยาบาลสไหงปาด กลมตวอยำงทใชในกำรวจยไดแก มารดาหลงคลอดทมารบบรการคลอดในงานหองคลอด

โรงพยาบาลสไหงปาด ระหวางเดอนมกราคม– พฤษภาคม พ.ศ. 2561 จ านวนทงสน `128 คน การก าหนดขนาดกลมตวอยางโดยใชโปรแกรม G* Power ใช Test family เลอก t-test,

Statistical test เลอก Mean: Difference between to independent mean (two group) ก าหนด Two tails คาอทธพลขนาดกลาง (Effect size) = 0.5 (นงลกษณ วรชชย, 2555) คาความคลาดเคลอน (Alpha) เทากบ 0.05 และคา Power เทากบ 0.8 การไดมาของกลมตวอยางโดยวธการสมแบบบงเอญและประเมนตามเกณฑดงน จนครบ 128 คน เกณฑกำรคดเลอกเขำของกลมตวอยำง

1. มารดาหลงคลอดทมารบบรการคลอดในงานหองคลอด โรงพยาบาลสไหงปาด ระหวางเดอนมกราคม– พฤษภาคม พ.ศ. 2561

2. มารดาสขภาพกายและสขภาพจตปกต ไมมโรคซงเปนขอหามในการใหนมแม 3. มารดาทสามารถสอสาร อาน เขยน ภาษาไทยไดและยนดเขารวมวจย เกณฑกำรคดเลอกออกของกลมตวอยำง 1. มารดาคลอดนอกสถานบรการ 2. มารดาทคลอดทารกตายในครรภ 3. มารดาหลงแทงบตร 4. มารดาทมโรคประจ าตวซงเปนขอหามในการใหนมแม 5. มารดาทตองรบประทานยาทมผลกระทบตอทารกและหลงผานน านม 6. มารดาทไมยนยอมใหขอมลการวจย

เครองมอทใชในกำรวจย เครองมอทใชเปนแบบสอบถามการรบรการเลยงลกดวยนมแมในมารดาหลงคลอด งานหอง

คลอด โรงพยาบาลสไหงปาด ประกอบดวย 2 สวน ดงน 1. ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม ไดแก อาย ระดบการศกษา อาชพปจจบน จ านวนครง

ของการตงครรภ การอยรวมกบสาม และการอยรวมกบแมตนเองหรอแมสาม 2. แบบสอบถามขอมลการรบรความสามารถการเลยงลกดวยนมแมในมารดาหลงคลอด งาน

หองคลอด โรงพยาบาลสไหงปาด ในระยะ 5 เดอนทผานมา โดยดดแปลงมาจากงานวจยของ จดาภา พกลงาม และนตยา โปสาวาท (2556) ประกอบดวย 3 ดาน คอ ดานการรบรประโยชนจากการเลยงลก

8

ดวยนมแมจ านวน 6 ขอ ดานการรบรอปสรรคตอการเลยงลกดวยนมแม จ านวน 4 ขอ และดานการรบรความสามารถตอการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม จ านวน 5 ขอ รวม 15 ขอ ลกษณะค าถามเปนมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ ไดแก เหนดวยอยางยง เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย และไมเหนดวยอยางยงการใหคะแนน ของขอค าถามทแสดงถงพฤตกรรมดทสดจนถงนอยทสด ใหคะแนน 4, 3 , 2 , 1, และ 0 คะแนน ตามล าดบ กำรตรวจสอบคณภำพของเครองมอ

แบบสอบถามผานการตรวจสอบความตรงเชงเนอหา (Content Validity) จากผเชยวชาญ 3 คน ไดแก อาจารยพยาบาลเชยวชาญดานวจย 1 คน และพยาบาลวชาชพช านาญการดานวจย จ านวน 2 คน ไดคา IOC เทากบ 0.67 – 1.00 แลวจงน ามาทดลองใช (Try Out) กบกลมทมลกษณะคลายคลงกบกลมตวอยาง จ านวน 30 คน เพอหาคาความเชอมน (Reliability) ของแบบสอบถามโดยใชคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s Alpha Coefficient) ทมคาความเชอมนตงแต .7 ขนไป (Fraenkel, Wallen & Hyun, 2012) ไดคาความเชอมนทงฉบบเทากบ .844 กำรเกบรวบรวมขอมล

ผวจยด าเนนการเกบขอมลมารดาหลงคลอดทมารบบรการคลอด งานหองคลอด โรงพยาบาล สไหงปาด โดยผวจยไดชแจงวตถประสงคและการพทกษสทธแกกลมตวอยาง แลวจงด าเนนการเกบขอมลดวยตนเองระหวางเดอนมกราคม– พฤษภาคม 2561 ทงนภายหลงเสรจสนการเกบขอมล ผวจยท าการตรวจสอบความสมบรณของแบบสอบถาม พบวา ทงจ านวน 128 ฉบบ คดเปน รอยละ 100 แบบสอบถามมความสมบรณครบถวน กำรวเครำะหขอมล

1. วเคราะหขอมลทวไป โดยใช คาความถ รอยละ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน คาต าสด และคาสงสด

2. วเคราะหระดบการรบรความสามารถการเลยงลกดวยนมแมในมารดาหลงคลอด งานหองคลอด โรงพยาบาลสไหงปาด โดยใชคาเฉลยและคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน ส าหรบเกณฑการแบงระดบการรบรความสามารถการเลยงลกดวยนมแมโดยใชเกณฑของชศร วงศรตนะ (2553)โดยแบงเปน 5 ระดบ ดงน

คาเฉลย 1.00 – 1.49 การรบรความสามารถการเลยงลกดวยนมแมในอยในระดบนอยทสด คาเฉลย 1.50 – 2.49 การรบรความสามารถการเลยงลกดวยนมแมในอยในระดบนอย คาเฉลย 2.50 – 3.49 การรบรความสามารถการเลยงลกดวยนมแมในอยในระดบปานกลาง คาเฉลย 3.50 – 4.49 การรบรความสามารถการเลยงลกดวยนมแมในอยในระดบมาก คาเฉลย 4.50 – 5.00 การรบรความสามารถการเลยงลกดวยนมแมในอยในระดบมากทสด

9

3.วเคราะหระดบการรบรความสามารถการเลยงลกดวยนมแมในมารดาหลงคลอด งานหองคลอด โรงพยาบาลสไหงปาด จ าแนกตามอาย จ านวนครงของการตงครรภ และการอาศยอยรวมกบแมตนเองหรอแมสามโดยสถตคาท (t- test)

ทงนผวจยไดท าการทดสอบขอตกลงเบองตน (Assumption) ของการใชสถตทดสอบคาท โดยใชสถตทดสอบOne Sample Kolmogorov-smirmov test พบวาขอมลการรบรความสามารถการเลยงลกดวยนมแมในมารดาหลงคลอด มการแจกแจงแบบโคงปกต (p = 0.901) (Hair, Black, Babin, & Anderson, 2010) กำรพทกษสทธกลมตวอยำง

ผวจยไดมการพทกษสทธของกลมตวอยางโดยชแจงรายละเอยด ครอบคลมขอมลตอไปน 1) ชอและขอมลเกยวกบผวจย 2) วตถประสงค และประโยชนทไดรบจากการวจย 3) ขนตอนการเกบรวบรวมแบบสอบถาม ไมมการระบชอของผตอบแบบสอบถามในแบบสอบถาม 4) การเกบรกษาขอมลเปนความลบ 5) การเสนอผลงานวจยในภาพรวม 6) สทธทจะตอบรบหรอปฏเสธการเขารวมการวจย หรอสทธทจะถอนตวออกจากการวจยไดตลอดเวลา โดยไมมผลกระทบตอการปฏบตงานของผตอบแบบสอบถามและขอมลทงหมดจะถกท าลายภายใน 1 ป ภายหลงจากทผลการวจยไดรบการเผยแพรแลว ผลกำรวจย

1. ขอมลทวไปของกลมตวอยาง กลมตวอยางสวนใหญมอายมากกวา 25 ป รอยละ 68.8 โดยอายเฉลย 28.88 ป (S.D. = 5.63)

อายสงสด 40 ป อายต าสด 16 ป โดยเปนมารดาครรภท 2 ขนไป รอยละ 82 มการอยรวมกนกบสามรอยละ 96.9 และอยรวมกนกบแมตนเองหรอแมสามรอยละ 66.4 (ตารางท 1) ตำรำงท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง

ขอมลทวไป จ ำนวน (n=128) รอยละ อาย ( x = 28.88 ป , S.D. = 5.63 Min = 16 ป, Max = 40 ป) นอยกวา 25 ป 40 31.2 มากกวา 25 ป 88 68.8 ระดบการศกษา ประถมศกษา 40 31.2 มธยมตอนตน 52 40.6 มธยมตอนปลาย 27 21.1 ปรญญาตร 9 7.0

10

ขอมลทวไป จ ำนวน (n=128) รอยละ อาชพ แมบาน 106 82.8 อนๆ 22 17.2 จ านวนครงของการตงครรภ ครรภท 1 23 18.0 ครรภท 2 ขนไป 105 82.0 การอยรวมกบสาม อยรวมกน 124 96.9 ไมอยรวมกน 4 3.1 การอยรวมกบแมตนเองหรอแมสาม อยรวมกน 85 66.4 ไมอยรวมกน 43 33.6

2. การรบรความสามารถการเลยงลกดวยนมแมในมารดาหลงคลอด งานหองคลอดโรงพยาบาลสไหงปาด พบวาในภาพรวมอยในระดบมาก ( X = 4.24, S.D. = 0.40) โดยดานการรบรประโยชนจากการเลยงลกดวยนมแมมคาเฉลยสงสด ( X = 4.45, S.D. = 0.45) รองลงมาคอดานการรบรความสามารถของมารดาในการเลยงลกดวยนมแม ( X = 4.30, S.D .= 0.48) และดานทมคาเฉลยต าสดคอดานรบรอปสรรคตอการเลยงลกดวยนมแม ( X = 3.87, S.D. = 0.58)และเมอพจารณาเปนรายขอพบวาขอทมคาเฉลยต าสดคอความเขาใจถงผลเสยของการใหทารกดดหวนมยางและหวนมปลอม ( X = 3.71 , S.D.= 0.93) รองลงมาคอความเชอเกยวกบอาหารแสลง (ปาแต) หลงคลอด ( X = 3.88, S.D. = 0.83) (ตารางท 2) ตำรำงท 2 คาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบการรบรความสามารถของการเลยงลกดวยนมแม ในมารดาหลงคลอด โรงพยาบาลสไหงปาด

กำรรบรควำมสำมำรถกำรเลยงลกดวยนมแม X SD ระดบ การรบรประโยชนจากการเลยงลกดวยนมแม 4.45 0.45 มำก

1.การเขาใจถงประโยชนของการเลยงลกดวยนมแม 4.49 0.60 มาก 2.ความสามารถใหเลยงลกดวยนมแมทนททลกไดพบกบแม 4.62 0.51 มากทสด 3.การทราบถงนมแมมสารอาหารจ าเปนตอการเจรญเตบโต ของรางกายและสมองครบถวน

4.49 0.62 มาก

11

กำรรบรควำมสำมำรถกำรเลยงลกดวยนมแม X SD ระดบ 4.การทราบถงนมแมมภมตานทานโรค 4.28 0.72 มาก 5.การตระหนกประโยชนของทารกกนนมแมทเตบโตมเชาว ปญญาดกวาทารกทกนนมผสม

4.28 0.74 มาก

6.การเขาใจถงการเลยงลกดวยนมแมเปนการสรางความรก ความผกพนระหวางมารดาและทารก

4.52 0.63 มากทสด

การรบรอปสรรคตอการเลยงลกดวยนมแม 3.87 0.58 มำก 1. การเขาใจถงเหตผลของการไมใหน า นมผสม หรอสารอาหารอนแกทารก

3.99 0.82 มาก

2.การเขาใจถงผลเสยของการใหทารกดดหวนมยางและหวนมปลอม (หวนมหลอก/จกนมปลอม)

3.71 0.93 มาก

3.การเขาใจถงวธการแกไขปญหาเกยวกบการเลยงลกดวยนมแม เชน ปญหาหวนมแตก เตานมคดและอกเสบเปนตน

3.90 0.81 มาก

4.ความเชอเกยวกบอาหารแสลง (ปาแต) หลงคลอด 3.88 0.83 มาก การรบรความสามารถของมารดาในการเลยงลกดวยนมแม 4.30 0.48 มำก

1.การเขาใจเกยวกบปจจยทมผลยบย งการสรางและหลงน านม เชน การพกผอน และการท าจตใจใหสบายไมวตกกงวล

4.18 0.76 มาก

2.การเขาใจถงความจ าเปนทตองรบประทานอาหารครบ ทง ๕ หมและในปรมาณทเพยงพอในระยะใหนมทารก

4.43 0.57 มาก

3.ความสามารถปฏบตเพอใหมน านมปรมาณเพยงพอ เชน การบบเกบน านมและใหนมแมอยางถกวธ

4.32 0.63 มาก

4.การรบประทานอาหารบ ารงใหน านมแมเพมมากขน เชน หวปล แกวมงกร ผกต าลง มะละกอ เปนตน

4.27 0.67 มาก

5.การไดรบการดแลเกยวกบแหลงใหค าปรกษาหรอ ชวยเหลอเกยวกบการเลยงลกดวยนมแมหลงออกจากโรงพยาบาล

4.32 0.63 มาก

รวมทกดำน 4.24 0.40 มำก

12

3. การเปรยบเทยบการรบรความสามารถในการเลยงลกดวยนมแมในมารดาหลงคลอด งานหองคลอด โรงพยาบาลสไหงปาด พบวามารดาหลงคลอดทมอายตางกนมการรบรความสามารถในการเลยงลกดวยนมแมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 โดยมารดาหลงคลอดทมอายมากกวา 25 ปมการรบรความสามารถในการเลยงลกดวยนมแม ( X = 4.30, S.D. = 0.43) สงกวามารดาหลงคลอดทมอายนอยกวา 25 ป ( X = 4.13, S.D. = 0.58) ส าหรบตวแปรดาน จ านวนครงของการตงครรภ และการอยรวมกนของแมตนเองหรอแมสามมการรบรความสามารถในการเลยงลกดวยนมแมไมแตกตางกน (ตารางท 3) ตำรำงท 3 เปรยบเทยบการรบรความสามารถในการเลยงลกดวยนมแมในมารดาหลงคลอด งานหองคลอด โรงพยาบาลสไหงปาด จ าแนกตามอาย จ านวนครงของการตงครรภ และการอยรวมกนของแมตนเองหรอแมสาม

ตวแปร n X S.D. t df p อาย นอยกวา 25 ป 40 4.13 0.58 -2.24 126 0.026 มากกวา 25 ป 88 4.30 0.43 จ านวนครงของการตงครรภ ครรภท 1 23 4.20 0.46 -0.57 126 0.566 ครรภท 2 ขนไป 105 4.29 0.43 การอยรวมกบแมตนเองหรอแมสาม อยรวมกน 85 4.27 0.41 1.05 126 0.292 ไมอยรวมกน 43 4.19 0.37

กำรอภปรำยผล

1.การรบรความสามารถการเลยงลกดวยนมแมในมารดาหลงคลอด งานหองคลอด โรงพยาบาลสไหงปาด พบวาในภาพรวมอยในระดบมาก โดยดานการรบรประโยชนจากการเลยงลกดวยนมแมมคาเฉลยสงสด ทงนเนองจากโรงพยาบาลสไหงปาดใหบรการความรประโยชนนมแมในคลนกโรงเรยนพอแมมารดาจงไดรบความรเรองประโยชนนมแมตงแตขณะฝากครรภ ซงใหบรการความรประโยชนนมแมในโรงเรยนพอ แม 2 ครง กอนคลอด เชน นมแมมสารอาหารทจ าเปนตอการเจรญเตบโตของรางกายและสมองครบถวน ชวยในการเจรญเตบโตของสมอง และมภมตานทานชวยในการปองกนการตดเชอ ทงยงมแรธาต วตามน เกลอแรเอนไซมตางๆซงส าคญกบทารก เดกเจรญเตบโตสมวยและมเชาวปญญาด(กสมา ชศลป,2556) การเลยงลกดวยนมแม สรางความรกความผกพนระหวางมารดาและทารก

13

และขณะอยโรงพยาบาลหลงคลอดจะมคลนกนมแมเพอสงเสรมความรเรองนมแมอยางตอเนอง ท าใหมารดาหลงคลอดเหนความส าคญของประโยชนนมแมมากยงขน จงมความรดานประโยชนนมแม สอดกลองกบการศกษาของ ธดารตน หวงสวสด, นนทา กาเลยง , อนงค ภบาล, รตนา ใจสมคม และวนสา หะยเซะ (2557)พบวามารดาทมบตรอาย 0-6 เดอน ในจงหวดนราธวาสมความรเรองประโยชนของการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยง 6 เดอนอยในระดบมาก รอยละ 58 นอกจากนมารดาทมความรเรองประโยชนนมแมอยในระดบมากจงมความตงใจในการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวนาน 6 เดอนสงกวามารดาทมความรเรองประโยชนของนมแมนอย(จรา ขอบคณ ,2553)

2.มารดาหลงคลอดทมอายตางกนมการรบรความสามารถในการเลยงลกดวยนมแมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 โดยมารดาหลงคลอดทมอายมากกวา 25 ปมการรบรความสามารถในการเลยงลกดวยนมแมสงกวามารดาหลงคลอดทมอายนอยกวา 25 ป ทงนเนองจากมารดาทมอายมากกวา 25 ปมความพรอมและความตงใจการเลยงลกดวยนมแมมากกวาเชนเดยวกบการศกษาของ ธดารตน หวงสวสด, นนทา กาเลยง , อนงค ภบาล, รตนา ใจสมคม และวนสา หะยเซะ (2557)พบวามารดามอายเฉลยเทากบ 28.88 ป จะมความตงใจในการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยว 6 เดอนอยในระดบมากรอยละ 42.8 ซงจากการวเคราะหขอมลสวนใหญมารดาทมอายมากกวา 25 ป เคยมประสบการณคลอดมากอนท าใหมรบรวธการเลยงลกดวยนมแมมประสบการณการเลยงลกดวยนมแมมากยงขนสอดคลองกบแนวคดพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ (Health Promotion Behavior) ของ Pender, Murdaugh, & Parsons (2011) กลาววา บคคลจะปฏบตพฤตกรรมสขภาพทดไดเมอบคคลนนมความตงใจทจะปฏบตพฤตกรรมนน ๆ ซงอาจขนอยกบสถานการณและลกษณะสวนบคคล นอกจากนอาจขนอยกบปจจยจ าเพาะตอการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ ประกอบดวย การรบรประโยชนของการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ การรบรอปสรรคตอการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ การรบรความสามารถของตนเองตอการปฏบตพฤตกรรมสขภาพและความรสกทมตอพฤตกรรมนน เชนเดยวกบการศกษาของอาภา วงค า นตยาไทยาภรมณ และอษณย จนตะเวช(2554)พบวาความส าเรจในการเลยงลกดวยนมแมไมไดอาศยเพยงสญชาตญาณยงขนอยกบประสบการณและการเรยนร มารดาทมทศนคตทด รบรประโยชนและมวธการเลยงลกดวยนมแมทถกตองจะเลอกเลยงลกดวยนมแมไดนานขนอยางตอเนองและเกดความเชอมนวาตนเองไดปฏบตในสงทถกตองเหมาะสมมารดาจงมความตงใจทจะคงพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมไว (จรา ขอบคณ ,2553)ส าหรบมารดาวยรนเลยงลกดวยนมแมนอยกวากลมอนและมระยะเวลาในการใหนมบตรคอนขางสน อาจเนองมาจากวยรนเปนวยทมการเปลยนแปลงทงทางดานรางกาย อารมณจตใจ และมลกษณะยดตวเองเปนศนยกลาง ยงขาดวฒภาวะทางอารมณซงยงไมพรอมทจะเปนมารดาจงมกจะนกถงแตความตองการของตนเอง กอนทจะสนองความตองการของบตร การใหบตรดดนมจงเปนความยงยากล าบากและรบกวนความสะดวกสบายของตนเองประกอบกบไมมประสบการณในการเลยงลกดวยนมแมจงขาดความเชอมนในความสามารถของตนเองในการเลยงลกดวยนมแม(เสาวลกษณ คาของ,2560)

14

ส าหรบจ านวนครงของการตงครรภ และการอยรวมกนของแมตนเองหรอแมสามมการรบรความสามารถในการเลยงลกดวยนมแมไมแตกตางกน เนองจากบรบท 3 จงหวดชายแดนใตเปนครอบครวขยายอาศยอยรวมกนกบพอแมตนเองหรอพอแมสาม รอยละ 66.4 ผลการส ารวจขอมลประชากรในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตประชากรในจงหวดนราธวาสนบถอศาสนาอสลาม รอยละ 85.16 ยดถอปฏบตตวตามค าสอนของศาสนา สวนใหญจะไมมการวางแผนครวท าใหปรมาณบตรในแตละครอบครวมจ านวนมากและมความรต ากวาประถมศกษารอยละ 41.22 จงไมมความรในการเลยงลกดวยนมแมเทาทควรท าใหการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแมจากครอบครวลดลงดวยสอดกลองกบการศกษาของ ชญาภา ชยสวรรณและคณะ(2554) พบวาการสนบสนนของบดาและครอบครวซงเปนคนทอยใกลชดไดรบความไววางใจและมารดาหวงพงพามากทสด จงเปนแหลงสนบสนนทางสงคมทส าคญของมารดาในการเลยงลกดวยนมแมและผลการศกษาครงนซงพบวามารดามความเชอเกยวกบอาหารแสลงหลงคลอดอยในระดบมาก รอยละ 3.88 อาหารแสลงคอหามกนเนอสตวหรอผกบางอยาง เชน หวล ฟกทอง ต าลง ผกเขยว ผกช กนขาวกบเกลอหรอปลาเคมความเชอนเปนการยดถอปฏบตมานานสงผลใหปรมาณน านมลดลง(อมาภรณ กวสทธและคณะ,2555) กำรน ำผลกำรวจยไปใช

1. ผลการวจยพบวาการรบรการเลยงลกดวยนมแมดานรบรอปสรรคตอการเลยงลกดวยนมแมมคาเฉลยต าสด ( X = 3.87, S.D. = 0.58) ดงนนควรเนนเจาหนาทผรบผดชอบใหสงเสรมความรในคลนกโรงเรยนพอแมและคลนกนมแมดานอปสรรคตอการเลยงลกดวยนมแมใหมากขน เชน การเขาใจถงผลเสยของการใหทารกดดหวนมยางและหวนมปลอม (หวนมหลอก/จกนมปลอม) ความเชอเกยวกบอาหารแสลง (ปาแต) หลงคลอด การเขาใจถงเหตผลของการไมใหน า นมผสม หรอสารอาหารอนแกทารก และวธการแกไขปญหาเกยวกบการเลยงลกดวยนมแม เชน ปญหาหวนมแตก เตานมคด อกเสบเปนตน

2. ผลการวจย พบวามารดาหลงคลอดทมอายตางกนมการรบรความสามารถในการเลยงลกดวยนมแมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 โดยมารดาหลงคลอดทมอายมากกวา 25 ปมการรบรความสามารถในการเลยงลกดวยนมแม ( X = 4.30, S.D. = 0.43) สงกวามารดาหลงคลอดทมอายนอยกวา 25 ป ( X = 4.13, S.D. = 0.58) ดงนนควรมการจดตงกลมมารดาทมอายนอยกวา 25 ป รวมถงสามและญาตเขารวมคลนกโรงเรยนพอแมเพอสงเสรมความรการเลยงลกดวยนมแมอยางตอเนองและเกดการรบรความสามารถการเลยงลกดวยนมแมดยงขน

15

บทเรยนทไดรบ 1. การรบรความสามารถการเลยงลกดวยนมแมในมารดาหลงคลอด งานหองคลอด โรงพยาบาลสไหงปาด พบวาในภาพรวมอยในระดบมาก

2. มารดาหลงคลอดทมอายมากกวา 25 ปมการรบรความสามารถในการเลยงลกดวยนมแมสงกวามารดาหลงคลอดทมอายนอยกวา 25 ป ปจจยแหงควำมส ำเรจ 1. ผปฏบตงานสนใจในปญหาหนางานและน าปญหานนมาหาแนวทางการพฒนา 2. ความรวมมอจากบคลากรในหนวยงาน มารดาหลงคลอดทใหความสนใจใสใจพฒนารวมกน กำรสนบสนนทไดรบจำกผบรหำรหนวยงำน/องคกำร สนบสนนนโยบาย สรางขวญและก าลงใจแกบคลากรทพฒนางาน ขอเสนอแนะในกำรวจยครงตอไป

1. ควรศกษาวธการเลยงลกดวยนมแมดวยการวจยเชงคณภาพ 2. ควรศกษาการพฒนารปแบบการเลยงลกดวยนมแมภายใตความรวมมอระหวางมารดา สาม

และเจาหนาทสาธารณสข กตตกรรมประกำศ ขอขอบคณดร.กตตพร เนาวสวรรณ ศษ.ด. (การบรหารการศกษา)วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนสงขลา ทสนบสนนในการศกษางานวจยครงน

16

เอกสำรอำงอง กรมอนามย.แผนยทธศาสตรสขภาพกระทรวงสาธารณสข ดานการสงเสรมสขภาพและปองกนโรค

ปงบประมาณ พ.ศ.2557(5 Flagship projects).สบคนเมอ 1 มถนายน 2561 จาก www.mhso.moph.go.th

ขนษฐา ปานยม และกรรณการณ ลมประไพพงษ,. (2555).ประสทธผลของการใชแนวปฏบตทเปนเลศส าหรบสงเสรมการเลยงลกดวยนมแมโรงพยาบาลพบพระ จงหวดตาก.พยาบาลสาร,39(2): 66-78

อาภา วงค า นตยาไทยาภรมณ และอษณย จนตะเวช. (2554).ปจจยทเกยวของกบการใหนมมารดาอยางตอเนองของมารดาทารกเกดกอนก าหนด. พยาบาลสาร,38: 73-83.

ธดารตน หวงสวสด , นนทา กาเลยง , อนงค ภบาล, รตนา ใจสมคม และวนสา หะยเซะ (2557).ปจจยทมอทธพลตอความตงใจในการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวนาน 6 เดอนของมารดาในจงหวดนราธวาส ,เขาถงไดจาก file:///C:/Users/com/Downloads/32715-Article%20Text-73177-1-10-20150401%20(1).pdf (คนขอมล 10 พฤษภาคม 2561)

สดาภรณ พยคฆเรอง,ชญาภา ชยสวรรณ,ทศน ประสบกตตคณ และพรรณรตน แสงเพม. (2554). อ านาจการท านายของการสนบสนนจากสาม ยายาย และพยาบาลตอระยะเวลาในการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยว.วารสารพยาบาลศาสตร, 30(1): 70 – 80.

จรา ขอบคณ ,ภทรภร สฤษชสมบต และนฤมล ขขรง. (2553). ปจจยทมผลตอการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวครบ 6 เดอน,เขาถงไดจาก http://bcnnv.ac.th/80bcnnv/80%20pee/Abtract_full%20text/0.57.pdf (คนขอมล 10 พฤษภาคม 2561)

เสาวลกษณ คาของ และมยร นรตธรดร. (2560).ผลของโปรแกรมสงเสรมการรบรสมรรถนะแหงตนตอพฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมของวยรนในชมชน,เขาถงไดจาก https://www.tci-thaijo.org/index.php/jph/article/view/71128/69041(คนขอมล 11 พฤษภาคม 2561)