Ministria e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis

Programi msimor ARSIMI PROFESIONAL

Programi 2008

Transporti rrugor Niveli I dhe II

Kosov, 2008

UDHZIM ADMINISTRATIV

ZBATIMI I PLANIT DHE PROGRAMIT PR ARSIMIN PROFESIONAL FUSHA: TRANSPORT, PR NIVELIN E PAR (KL.X,XI)

NUMR:29/2008 DAT: 19.08.2008 N baz t Kapitullit VI, neneve 93 (4) dhe 97 (2) t Kushtetuts s Republiks s Kosovs, nenit 6.1 paragrafi (d) t Ligjit mbi Arsimin Fillor dhe t Mesm n Kosov, nenit 6, 8, 11 t Ligjit mbi Arsimin dhe Aftsimin Profesional si dhe nenit 25 paragrafi 7 t Rregullores s Puns t Qeveris s Kosovs nr. 1/2007, Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe e Teknologjis nxjerr kt Udhzim administrativ (m tutje UA): Neni 1 Qllimi Qllimi i ktij udhzimi sht zbatimi i planit dhe programit msimor pr shkollat profesionale, nivelin e par (kl.X,XI.).

Neni 2 Planprogrami Plani dhe programi i ri pr nivelin e par (kl.X,XI) fusha: Transport, profilet: transporti rrugor, lvizja e trenave, trheqja e trenave, i sht bashkangjitur ktij Udhzimi administrativ. Neni 3 Zbatueshmria Me zbatimin e planit dhe programit t nivelit t par zvendsohen planet dhe programet e deritashme t kl. X,XI Neni 4 Hyrja n fuqi Ky Udhzim administrativ hyn n fuqi me fillimin e vitit shkollor 2008/2009.

2

PRMBAJTJA I. Parathnie II. Korniza e programit msimor profesional pr profilin Transporti rrugor,

Niveli I dhe II. III. Programet e lndve profesionale dhe prshkruesit e moduleve t praktikave

profesionale pr Nivelin I

a) Programet e lndve profesionale, kl. 10. 1. Vizatimi teknik 2. Mekanika teknike 3. Detalet e makinave 4. Bazat e transportit rrugor 5. Elektroteknika e mjeteve t transportit 6. Gjeografia e transportit

b) Prshkruesit e moduleve t praktikave profesionale, kl. 10.

1. Pritja dhe prcjellja n transportin rrugor 2. Punime axhusterie

c) Programet e lndve profesionale, kl. 11.

1. Bazat e automjeteve 2. Rrugt dhe teknika e ndrtimit 3. Teknologjia e karburanteve dhe yndyrnave 4. Teknologjia e materialeve 5. Mekanizmat ngarkues

d) Prshkruesit e moduleve t praktikave profesionale, kl. 11.

1. Numrimi i trafikut 2. Prpilimi i planit t sinjalizimit n udhkryqe t thjeshta 3. Vendosja e sinjalizimit rrugor 4. Mirmbajtja e automjeteve

IV. Programet e lndve profesionale dhe prshkruesit e moduleve t praktikave

profesionale pr Nivelin II. a) Programet e lndve profesionale, kl. 12.

1. Bazat e automjeteve 2. Transporti i udhtarve dhe mallrave 3. Bazat e siguris n komunikacion 4. Rregullimi i qarkullimit n komunikacion

b) Prshkruesit e moduleve t praktikave profesionale, kl. 12.

1. Administrimi i dokumentacionit n transport 2. Mirmbajtja e sinjalizimit rrugor 3. Kontrollimi teknik i automjeteve 4. Matjet n vendin e aksidentit

3

I. PARATHNIE

Shoqrit bashkkohore arsimin e konsiderojn ndr pasurit m t rndsishme t njerzimit dhe prpiqen t gjurmojn potencialin e tij t plot, n mnyr q tu ndihmojn njerzve t ballafaqohen me sfidat e bots s sotme.

Pas nj krize t gjat, shoqria kosovare sot ballafaqohet me nj sfid t re pr tiu bashkangjitur rrjedhave aktuale t zhvillimit ndrkombtar. N sfern e arsimit, reforma e planprogramit sht nj reagim ndaj zhvillimeve t reja n shoqrin kosovare. Procesi i reforms s planprogramit synon rritjen e cilsis s arsimit dhe barazis n gzimin e dobive q ofron ai pr t gjith nxnsit dhe inkuadrimin e sistemit t arsimit n rrjedhat aktuale q kan t bjn me reformat e arsimit n sistemet tjera t prparuara. Nevojat e prhershme pr ristrukturimin e shkollimit dhe pr riprkufizimin e qllimeve dhe objektivave t tij, lidhen me ndryshimet q shfaqen n shoqri, ekonomi, politik, shkenc e teknologji.

Q nga fillimi i veprimtaris n Kosov, Ministria e Arsimit e Shkencs dhe e Teknologjis (MASHT) reformn e vet e ka mbshtetur n dy shtylla: (a) prfshirja e ekspertve, specialistve dhe konsulentve vendor pr zhvillimin e strukturave t reja, dhe (b) angazhimin e agjencive ndrkombtare e vendore, t cilat ndihmojn Ministrin n sajimin dhe zbatimin e programeve t reja n sistemin e ri t arsimit n Kosov.

N planprogramet pr arsimin profesional t Kosovs gjersia dhe thellsia e formimit t nxnsve shikohen si nj proces integral q prmbledh dimensionin e prgjithshm t njeriut, dimensionin shoqror t qytetarit dhe dimensionin profesional t puntorit, t pajisur me dije, shprehi dhe vlera t shumfishta. Nxnsit do t ndjekin lnd t prgjithshme dhe profesionale. N kt mnyr, MASHT synon t zhvilloj nj kultur t prgjithshme unike pr t gjith nxnsit q prfundojn shkollat teknike e profesionale.

Programet e reja t lndve t prgjithshme, s bashku me ato t lndve e t praktikave t ndryshme profesionale, do t sigurojn nj formim bashkkohor, sa i prket kulturs s prgjithshme dhe profesioneve t ndryshme, duke synuar t prgatisin brezin e ri si qytetar t ardhshm t nj shoqrie kosovare t lir e demokratike, t aft pr tu ballafaquar me sfidat e zhvillimit kulturor e ekonomik dhe me krkesat e tregut t puns n shkall vendi, rajoni e m gjer.

Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe Teknologjis i fton t gjith msimdhnsit dhe drejtuesit e shkollave profesionale, specialistt, prindrit, nxnsit dhe t gjith t interesuarit pr zhvillimin e sistemit t Arsimit t Mesm Profesional t Kosovs t japin ndihmesn e tyre pr ngritjen e nivelit t ktyre shkollave n nivel t shkollave prkatse evropiane e m gjer, sa u prket parametrave e standardeve.

Shfrytzojm rastin ti falnderojm t gjith ata q me prkushtim t madh punuan n kt dokument dhe donatort q kan ndihmuar dhe prkrahur procesin e zhvillimit t planprogramit deri n kt faz.

4

Korniza e programit msimor profesional

ARSIMI PROFESIONAL

Programi 2008

Transporti rrugor Niveli I dhe II

5

Korniza e programit msimor profesional

Lmi: Transport Profili: Transporti rrugor Niveli: I dhe II

I. Njoftime t prgjithshme pr shkollimin 1. Struktura e shkollimit Arsimimi n profilin msimor Transporti rrugor pr nivelet I dhe II trajtohet n kuadrin e shkollimit t mesm t lart n Kosov. - Niveli i par i arsimimit profesional, me kohzgjatje dy vite msimore pas prfundimit t

arsimit t detyruar (kl. 10 dhe 11), i prgatit nxnsit pr kompetencat fillestare (hyrse) t punsimit n profesionin transportit rrugor. Jep nj certifikat t prgatitjes profesionale t nivelit t punonjsit t gjysmkualifikuar dhe mundson kalimin n nivelin e dyt t arsimimit profesional.

- Niveli i dyt i arsimimit profesional, me kohzgjatje nj vit msimor (kl. 12) pas prfundimit me sukses t nivelit t par, i prgatit nxnsit pr t fituar nj kualifikim profesional q u mundson atyre integrimin n tregun e puns pr transport rrugor, si dhe vazhdimin e arsimimit n nivele m t larta. Jep nj certifikat t prgatitjes profesionale t nivelit t punonjsit t kualifikuar dhe mundson kalimin n nivelin e tret t arsimimit profesional (matur) q lejon kalimin edhe n studimet universitare.

Ky dokument prmban dokumentet kurrikulare t profilit msimor Transporti rrugor pr nivelet I dhe II, t strukturuara n lnd msimore (teorike) dhe module msimore (praktike), n tri grupe kryesore: (i) grupi i lndve t prgjithshme, q synojn formimin shkencor/humanitar t nxnsve

pr t lehtsuar integrimin e tyre n shoqri, si dhe vazhdimin e shkollimit t mtejshm.

(ii) grupi i lndve teorike-profesionale, q synojn konsolidimin te nxnsit, t koncepteve shkencore, si dhe bjn njohjen e tyre me proceset teknike-teknologjike q lidhen me profesionin e transportit rrugor.

(iii) grupi i moduleve t praktiks profesionale, q synojn prgatitjen e nxnsve me kompetencat praktike t nevojshme pr tu integruar me sukses n tregun e puns n sektorin e transportit rrugor.

2. Qllimet e prgjithshme t shkollimit Qllimi kryesor i shkollimit (dynivelsh) pr Transport rrugor sht zhvillimi i personalitetit t nxnsve pr tu inkuadruar n nj shoqri demokratike si qytetar aktiv e kompetent, si dhe pr tu angazhuar me sukses n tregun e puns gjithnj n ndryshim. Sfida t rndsishme pr arritjen e ktij qllimi jan dhe zhvillimi te nxnsit i ndjenjs s vetbesimit, kultivimi i vullnetit t lir n marrjen e vendimeve, nxitja e ndjenjs s siprmarrjes dhe e gatishmris pr t nxn gjat gjith jets. Pr t mundsuar zhvillimin individual t nxnsve nga pikpamja emocionale, intelektuale dhe profesionale, sht e nevojshme q shkolla profesionale tu krijoj atyre:

6

- Mundsi t prshtatshme pr t nxn, pavarsisht nga gjinia, raca, etniteti dhe aftsit fizike e mendore;

- Lehtsi pr t kuptuar mjedisin shoqror dhe ekonomik, lokal, kombtar dhe rajonal, si dhe pr t qen t vetdijshm pr rolin q mund t luajn n shoqri;

- Mbshtetje pr t zhvilluar ndjenjn e siprmarrjes dhe t disiplins, kureshtjen intelektuale dhe vlerat morale;

- Kushte pr tu zhvilluar psikologjikisht dhe fizikisht, pr t prballuar vshtirsit q do t ndeshin gjat veprimtarive t ardhshme jetsore dhe profesionale;

- Mundsi pr t zhvilluar kompetencat profesionale, t bazuara n njohurit, shprehit dhe qndrimet/vlerat, t mjaftueshme pr t lehtsuar punsimin dhe prparimin drejt arsimit dhe aftsimit profesional t mtejshm;

- Mbshtetje pr t muar me realizm vlerat dhe potencialin e tyre, pr tu orientuar drejt n drejtimet e karriers profesionale t ardhshme dhe pr t marr prgjegjsi n procesin e zhvillimit t tyre t vazhdueshm personal dhe profesional;

- Mbshtetje pr t zhvilluar format e bashkpunimit dhe t besimit t ndrsjell nprmjet prvojs s puns praktike;

- Mundsi pr tu njohur me zhvillimet perspektive t profesionit t tyre, t para kto n kontekstet e integrimit rajonal dhe evropian;

- Kushte pr tu njohur me teknologjit dhe proceset teknologjike aktuale e t perspektivs, n sektorin e transportit rrugor;

- Kushte pr t njohur dhe pr t zbatuar rregullat e mbrojtjes n pun e t ruajtjes s mjedisit, n prputhje me standardet ndrkombtare.

3. Grupi t cilit i drejtohet shkollimi Shkollimin pr Transport rrugor, niveli I dhe II, mund ta ndjekin t gjith t rinjt dhe t rejat t cilt kan prfunduar me sukses arsimin e detyruar nntvjear, jan n mosh deri 24 vje dhe zotrojn aftsi shndetsore (fizike e mendore) t mjaftueshme pr t kryer kto nivele shkollimi. N raste t veanta, kur krkesat e nxnsve pr t ndjekur kt shkollim jan m t larta se sa mundsit reale t shkollave profesionale t veanta, Ministria e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis (MASHT) prgatit udhzime me kritere t posame pranimi n kto shkolla. 4. Mundsit e shkollimit t mtejshm Prfundimi me sukses i shkollimit pr profilin msimor Transporti rrugor n nivelin I, u lejon nxnsve vazhdimin e shkollimit n nivelin II t ktij profili. Prfundimi me sukses i shkollimit pr profilin msimor Transporti rrugor, niveli II, u lejon nxnsve vazhdimin e shkollimit n shkalln III (t punonjsit me shkathtsi t larta) n t njjtin profil msimor, pr t fituar diplomn e maturs, me t drejt kalimi n shkollimin e lart universitar. 5. Mundsit e punsimit Shkollimi pr Transport rrugor, niveli I dhe II, u referohet punve n ndrmarrjet q merren me ofrimin e shrbimeve n transportin rrugor t njerzve dhe mallrave q jan aktuale dhe shihen me prparsi pr t ardhmen n tregun e Kosovs. Nisur nga kjo nxnsi pr Transport rrugor i nivelit I dhe II mund t punsohet n ndrmarrje transportuese t udhtarve dhe mallrave, stacione t autobusve, terminale t mallrave dhe n ndrmarrjet q

7

merren me kontrollimin teknik t automjeteve, sinjalizimin rrugor, matjet n trafik, servisimin e automjeteve dhe me sigurimin e automjeteve. Me kualifikime t mtejshme dhe pas nj prvoje pune t konsiderueshme, ai mund t krijoj nj biznes t vetin n kt sektor dhe t punsoj t tjer. II. Kompetencat e fituara nga nxnsit n prfundim t shkollimit 1. Kompetencat e prgjithshme Ndjekja e shkollimit n profilin msimor Transporti rrugor, niveli I, do t zhvilloj te nxnsit nj trsi kompetencash t prgjithshme, t cilat do ti shrbejn atij pr prvetsimin me efektivitet t programit msimor, zhvillimin n nivelin e krkuar t kompetencave profesionale dhe integrimin e mtejshm n shoqri dhe n tregun e puns gjithnj n ndryshim. Kto kompetenca t prgjithshme do t zhvillohen n nj nivel m t lart gjat kryerjes s shkollimit pr Transporti rrugor, niveli II. Kshtu, nxnsi do t jet i aft: - T komunikoj n mnyr korrekte, me shkrim dhe me goj, pr t shprehur mendimet e

ndjenjat e tij dhe pr t argumentuar opinionet pr shtje t ndryshme. - T prdor burime dhe teknika t ndryshme (prfshir dhe ato t kompjuterizuara) t

mbledhjes dhe t shfrytzimit t informacioneve t nevojshme pr zhvillimin e tij personal dhe profesional.

- T angazhohet fizikisht, mendrisht dhe emocionalisht n zgjidhjen e situatave t ndryshme problemore q do t ndesh n kontekstin profesional, personal dhe shoqror.

- T manifestoj qasje t nj kritike konstruktive ndaj zhvillimeve profesionale, personale dhe shoqrore.

- T nxit potencialin e tij t brendshm pr krkim t vazhdueshm n drejtim t zgjidhjeve t reja, m efektive dhe m efiiente.

- T respektoj rregullat dhe parimet e nj bashkjetese demokratike n kontekstin e integrimeve lokale, rajonale dhe globale.

- T manifestoj guxim dhe iniciativ n marrjen e prgjegjsis pr t ardhmen e tij. - T tregoj vetkontroll n ushtrimin e veprimtarive t tij n kontekstin e pavarsis n

vendimmarrje. - T organizoj drejt procesin e t nxnit t tij dhe t shfaq gatishmrin e vullnetin pr

nj t nxn q zgjat gjith jetn. - T respektoj parimet e puns n grup dhe t bashkpunoj aktivisht n arritjen e

objektivave t pranuara. - T bj vlersime dhe vetvlersime nisur nga kritere t drejta, si baz pr t prmirsuar

dhe uar m tej arritjet. - T hulumtoj vetveten dhe rrugt e mundshme t karriers profesionale pr t br

zgjedhje t prshtatshme t veprimtarive profesionale t ardhshme. 2. Kompetencat profesionale Me prfundimin e suksesshm t shkollimit dyvjear n profilin Transporti rrugor, niveli I, nxnsi do t jet i aft t ushtroj kompetencat profesionale si m posht: - Prgatit vendin e puns. - Przgjedh, prdor dhe mirmban veglat dhe mjetet e puns. - Zbaton rregullat e siguris teknike dhe t mbrojtjes n pun. - Kryen punt e nevojshm pr regjistrimin e automjeteve.

8

- Mbledh t dhnat n rast t dmtimit t mallit. - Mbledh dhe dorzon dokumentacionin pr automjetet e aksidentuara. - Bn numrimin e trafikut. - Vendos shenjat e sinjalizimit vertikal n rrug. - Shnon (vendos) vijat gjatsore dhe trthore t sinjalizimit horizontal n rrug. - Kryen punime t thjeshta t mirmbajtjes s automjeteve. - Kryen pun n ngarkimin dhe shkarkimin e mallrave. - Zbaton rregullat pr ruajtjen e mjedisit. Me prfundimin e suksesshm t shkollimit t mtejshm njvjear n profilin msimor Transporti rrugor, niveli II, nxnsi do t rris n nj shkall m t lart nivelin e kompetencave profesionale t fituara n nivelin I, si dhe do t aftsohet t ushtroj kompetenca t tjera profesionale si m posht: - Mbledh t dhnat pr shfrytzimin e autoparkut. - Zbaton programin e mirmbajtjes s autoparkut. - Bn pranimin/dorzimin, grumbullimin, deponimin, dhe ngarkimin/shkarkimin e

mallrave. - Bn shitjen dhe kontrollimin e biletave. - Prgatit dokumentacionin e nevojshm pr transport. - Bn kontrollimin teknik t automjeteve. - Analizon t dhnat e numrimit t trafikut. - Bn mirmbajtjen e sinjalizimit horizontal dhe vertikal. - Prpilon skicimin e projektit t sinjalizimit. - Kryen matje n vendin e aksidentit. - Zbaton legjislacionin n fushn e transportit rrugor.

9

III. Plani msimor pr profilin msimor Transporti rrugor, Niveli I dhe II

Ort javore/vjetore dhe kreditet Niveli I Niveli II Nr Lndt dhe modulet msimore

Klasa 10 Klasa 11 Klasa 12 A. Lndt e prgjithshme (Gjithsej) 16 14 14 1 Gjuh shqipe dhe letrsi 3 (105) 3 (105) 3 (105) 2 Gjuh angleze 2 (70) 2 (70) 2 (70) 3 Matematik 2 (70) 3 (105) 3 (105) 4 Teknologji e informimit dhe komunikimit 2 (70) 2 (70) 2 (70) 5 Ekonomia dhe ndrmarrsia 1 (35) 1 (35) 1 (35) 6 Edukat qytetare 1 (35) - - 7 Edukat fizike 2 (70) 2 (70) 2 (70) 8 Fizik 1 (35) 1 (35) 1 (35) 9 Histori 1 (35) - - 10 Gjeografi 1 (35) - - B. Lndt profesionale (Gjithsej) 13 (455) 9 (315) 9 (315) 1 Vizatimi teknik 2 (70) - - 2 Mekanika teknike 2 (70) - - 3 Detalet e makinave 2 (70) - - 4 Bazat e transportit rrugor 3 (105) - - 5 Elektroteknika e mjeteve t transportit 2 (70) - - 6 Gjeografia e transportit 2 (70) - - 7 Bazat e automjeteve - 2 (70) 2 (70) 8 Rrugt dhe teknika e ndrtimit - 2 (70) - 9 Teknologjia e karburanteve dhe yndyrave - 1 (35) - 10 Teknologjia e materialeve - 2 (70) - 11 Mekanizmat ngarkues - 2 (70) - 12 Transporti i udhtarve dhe mallrave - - 3 (105) 13 Bazat e siguris n komunikacion - - 2 (70) 14 Rregullimi i qarkullimit n komunikacion - - 2 (70) C. Modulet e praktiks profesionale (Gjithsej) 3 (105) 9 (315) 9 (315) 1 Pritja dhe prcjellja n transportin rrugor 10K (60) - - 2 Punime axhusterie 7,5K (45) - - 3 Numrimi i trafikut - 8K (48) -

4 Prpilimi i planit t sinjalizimit n udhkryqe t thjeshta - 16K (96) -

5 Vendosja e sinjalizimit rrugor - 14K (84) - 6 Mirmbajtja e automjeteve - 14,5K(87) - 7 Administrimi i dokumentacionit n transport - - 8,5K(51) 8 Mirmbajtja e sinjalizimit rrugor - - 15K (90) 9 Kontrollimi teknik i automjeteve - - 19K (114)10 Matjet n vendin e aksidentit - - 10K (60)

Gjithsej A+B+C 32 (1120) 32 (1120) 32 (1120)

10

IV. Udhzime pr zbatimin e Kornizs s programit msimor profesional: Programet e hollsishme t lndve t prgjithshme parashtrohen n nj dokument t veant t MASHT. Javt msimore sipas klasave: - Klasa 10 - 35 jav; Klasa 11 - 35 jav (niveli I); - Klasa 12 - 35 jav (niveli II). Java msimore (5 dit msimore) prmban 30 - 32 or msimore. Nj or msimore ka 45 minuta. Si njsi e ngarkess msimore pr praktikat msimore profesionale do t prdoret krediti (K), i cili do t jet i barasvlershm me 6 or msimore (1 dit praktik msimore). Rekomandohet q praktikat profesionale t realizohen ditore (6 or n dit), si m posht: - Klasa 10: Praktik - 0,5 dit n jav dhe Teori - 4,5 dit n jav - Klasa 11: Praktik - 1,5 dit n jav dhe Teori - 3,5 dit n jav - Klasa 12: Praktik - 1,5 dit n jav dhe Teori - 3,5 dit n jav Rekomandohet q modulet praktike pr do vit msimor, t realizohen n prputhje me radhn e paraqitur n planin msimor. Shkollat profesionale, n varsi nga kushtet dhe situatat e veanta n t cilat ndodhen, mund t bjn ndryshime t radhs s trajtimit t moduleve msimore praktike, gjithnj duke synuar t mos e dmtojn procesin e prvetsimit t tyre. Mbshtetur n programet e detajuara t lndve profesionale, msimdhnsit e lndve teorike profesionale bjn planifikimin e njsive msimore prkatse. Mbshtetur n prshkruesit e moduleve t praktikave profesionale, msimdhnsit e praktikave profesionale prgatisin plane m t detajuara, ku parashtrohen veprimtarit praktike konkrete. Njkohsisht, ata prgatisin instrumentet e vlersimit pr do rezultat msimor t paraqitur n prshkruesit e moduleve. Vlersimi prfundimtar i nxnsve, n mbarim t secilit prej t dy niveleve t prgatitjes n profilin Transporti rrugor, do t organizohet n form provimesh: - N Nivelin I: Provimi i integruar i prgatitjes praktike q organizohet nga shkolla

profesionale. - N Nivelin II: (a) Provimi i integruar pr lndt e teoris profesionale, q organizohet

nga shkolla profesionale, dhe (b) Provimi i integruar pr praktikn profesionale q organizohet nga shkolla profesionale.

Rezultatet e provimeve do t pasqyrohen n certifikatat prkatse t prfundimit t shkollimeve profesionale n t dy nivelet e prgatitjes. Modalitetet e procedurave t provimeve prfundimtare, kriteret e vlersimit t nxnsve me nota dhe t prmbajtjes s certifikatave, prcaktohen me udhzime t veanta t MASHT. V. Udhzime t prgjithshme didaktike Msuesit e lndve teorike profesionale dhe t praktikave profesionale duhet t przgjedhin dhe prdorin forma dhe metoda msimdhnieje t tilla q t nxisin sa m shum t nxnit aktiv t nxnsve dhe t ojn n krijimin tek ata, t kompetencave sociale e profesionale, t plota dhe t qndrueshme. E rndsishme sht q planifikimi i msimdhnies t bazohet n nj proces analize fillestare, i cili t marr parasysh faktor t till t rndsishm si, niveli i hyrjes s nxnsve,

11

prmbajtja e hollsishme e lndve t teoris profesionale dhe e moduleve t praktikave profesionale, shkalla e integrimit t tyre, objektivat konkret q do t arrihen, mundsit reale q ka shkolla pr realizimin e veprimtarive msimore etj. Pr kt planifikim duhet nj bashkpunim i ngusht i t gjith personelit drejtues dhe msimdhns t shkolls. Elementi ky pr arritjen e suksesit n nj proces t nxni, sht motivimi i nxnsve. Njohja e vazhdueshme e nxnsve me shkalln e prmbushjes s objektivave nga ana e tyre, prbn nj mekanizm t fuqishm motivimi, i cili duhet t shihet me prparsi nga msimdhnsit e lndve teorike dhe moduleve praktike. Nj element tjetr q ndihmon suksesin sht integrimi i teoris me praktikn e profesionit. Parimi i t nxnit duke br duhet t gjej vendin e duhur n procesin e t msuarit n shkolln profesionale q prgatit nxnsit n profesionin e Transportit rrugor. Msimdhnsit duhet t prdorin metoda t tilla t t msuarit q zhvillojn jo vetm njohurit teorike, shkathtsit dhe shprehit praktike t nxnsve, por edhe qndrimet e tyre ndaj jets, puns dhe shoqris n prgjithsi. Puna n grup dhe Puna me projekte jan dy nga format baz t organizimit t msimit (teorik apo praktik) pr t zhvilluar kompetencat kye, t nevojshme pr zgjidhjen e problemeve q kan t bjn me veprimtarin profesionale, n veanti, dhe veprimtarin sociale t qytetarit t ardhshm, n prgjithsi. Nj parim tjetr q duhet respektuar nga msuesit dhe instruktort sht fakti q t nxnt nuk ndodh vetm n mjediset e shkolls, por edhe jasht tyre. Dhnia e detyrave dhe puna krkimore e pavarur e nxnsve ka nj ndikim t dukshm n formimin e tyre si profesionist t ardhshm. Format dhe metodat e t msuarit jan t shumta e t shumllojshme dhe msimdhnsit, n konsultim t ngusht me njri-tjetrin, duhet t przgjedhin ato q jan m t prshtatshme pr kontekstin e tyre konkret. T tilla jan: ligjrata tradicionale, demonstrimi, zgjidhja e problemit teorik, ushtrimi praktik, projektet praktike, veprimtarit n grupe t vogla etj. Rekomandohet q n prmbajtjet teorike t prdoren kryesisht ligjrata, zgjidhja e problemit teorik dhe demonstrimi, kurse n zbatimin e moduleve praktike t prdoren kryesisht demonstrimi nga msimdhnsi, praktika e mbikqyrur dhe praktika e pavarur e nxnsve. Projektet praktike, sidomos ato q integrojn kompetenca t lidhura me shum aspekte t profesionit, jan nj metod q rekomandohet sidomos n fazat prmbyllse t shkollimit. N kushtet e mungess s mjediseve reale t puns, duhet t synohet krijimi i mjediseve t simuluara t puns. Pr sa i prket vlersimit t nxnsve, rekomandohet t prdoren metoda dhe instrumente vlersimi q t nxisin prparimin e nxnsve, shmangin subjektivizmin n vlersim dhe pasqyrojn arritjet reale t tyre. Me rndsi sht vlersimi i vazhdueshm dhe ai prfundimtar, ku format dhe instrumentet e vlersimit przgjidhen apo hartohen nga vet msimdhnsit. Duhet t synohet vlersimi i arritjeve i bazuar n kriteret, ku arritjet e nxnsit krahasohen me standardet e paracaktuara dhe t shmanget sa m shum t jet e mundur vlersimi i bazuar n renditjen, ku nxnsit krahasohen me njri-tjetrin. Format dhe instrumentet e vlersimit q rekomandohen jan: pyetjet me goj, pyetjet me shkrim, detyrat me shkrim,vzhgimi i veprimtaris s nxnsve, listat e kontrollit, projekte pr vlersim etj. N veprimtarit praktike, listat e kontrollit duhet t jen instrumenti vlersues q duhet t mbizotroj. Msimdhnsi przgjedh ato q jan m t prshtatshme, duke marr parasysh kushtet konkrete. Edhe gjat provimeve prfundimtare n teori profesionale dhe praktik

12

profesionale, n prputhje me udhzimet prkatse t MASHT, duhet t mbizotroj vlersimi i kompetencave t puns s nxnsve, q testohen n situata pune reale ose t simuluara. N prgjithsi, si pr msimdhnien, ashtu edhe pr vlersimin duhet t synohen forma e metoda q e vendosin nxnsin n qendr t veprimtarive msimore dhe e shndrrojn rolin e msimdhnsit nga ligjrues (lektor) i thjesht, n nj moderator, mbikqyrs dhe vlersues i veprimtaris s nxnsve.

13

Programet e lndve profesionale dhe prshkruesit e moduleve profesionale

ARSIMI PROFESIONAL

Transporti rrugor Niveli I dhe II

14

Klasa 10

Programet e lndve profesionale

Programi i lnds

Vizatimi teknik Lmia: Transport Profili: Transporti rrugor, Lvizja e trenave, Trheqja e trenave Niveli: I Klasa: 10 Qllimet e lnds N prfundim t trajtimit t lnds n klasn e 10-t, nxnsi duhet t: - shpjegoj rndsin, parimet dhe rregullat kryesore t vizatimit teknik; - prdor veglat dhe materialet e vizatimit teknik; - bj projektime ortogonale t piks, t vijs dhe t trupave gjeometrik; - bj projektime ortogonale t pjesve t thjeshta makinerike; - interpretoj kuotimet n vizatime teknike; - shpjegoj dhe skicoj detale t paraqitura me prerje; - skicoj pjes makinerie n aksonometri; - lexoj dhe interpretoj tolerancat e paraqitura n vizatime teknike; - lexoj dhe interpretoj shenjat e cilsis s siprfaqes s detaleve; - interpretoj vizatimet e pjesve makinerive dhe t trsive; - kryej skicime t detaleve; - interpretoj vizatimin e infrastrukturs, mjeteve dhe objekteve t transportit; - interpretoj dhe skicoj vizatime skematike; - shpjegoj parimet themelore t vizatimit teknik me kompjuter. Fondi i orve t lnds 35 jav x 2 or/jav = 70 or Programi i hollsishm i lnds Kapitulli 1: Hyrje n vizatimin teknik 2 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - tregoj qllimin dhe objektivat e vizatimit teknik; - shpjegoj se far ndihme i jep puntorit t transportit vizatimi teknik; - rendis llojet e vizatimeve teknike; - dalloj materialet dhe pajisjet pr vizatim teknik.

15

b) Temat e kapitullit - Qllimi dhe objektivat e vizatimit teknik. - Rndsia e vizatimit teknik pr automekanikun. - Llojet e vizatimeve teknike. - Materialet dhe pajisjet pr vizatim teknik. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - ilustroj vizatimet teknike dhe materialet e vizatimit teknik me objekte konkrete. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas pr vizatim teknik; - formate dhe materiale t vizatimit teknik. Kapitulli 2: Parimet themelore t vizatimit teknik 4 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - tregoj formatet, llojet e vijave dhe prdorimin e vizatimeve teknike; - shpjegoj veorit e shkrimit teknik; - jap shembuj pr prpjesn; - interpretoj simbolet n vizatim teknik; - tregoj se jan standardet dhe rndsin e tyre pr vizatimin teknik. b) Temat e kapitullit - Formatet e vizatimeve teknike. - Llojet e vijave dhe prdorimi. - Shkrimi teknik. - Prpjesa. - Simbolet n vizatim teknik. - Standardet, rndsia e tyre pr vizatimin teknik. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - ilustroj shtjet q trajton me objekte konkrete; - jap ushtrime konkrete pr nxnsit. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas pr vizatim teknik; - vizatime t ndryshme teknike. Kapitulli 3: Projektimet ortogonale 3 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - shpjegoj konceptin e projektimeve dhe veorit e projektimeve ortogonale; - kryej projektimin e piks, t vijs dhe t trupit gjeometrik. b) Temat e kapitullit - Projektimet, projektimet ortogonale. - Projektimi i piks, i vijs dhe i trupit gjeometrik.

16

c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - trajtoj shembuj konkret t projektimeve; - angazhoj nxnsit n ushtrime projektimi. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas pr vizatim teknik; - trupa t ndryshm gjeometrik. Kapitulli 4: Projektimi ortogonal i pjesve makinerike 7 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - skicoj pamjet e pjesve makinerike nga ana e prparme; - skicoj pamjet e pjesve makinerike nga ana e siprme; - skicoj pamjet e pjesve makinerike nga ana e majt; - skicoj pamjet e pjesve makinerike nga ana e djatht; - skicoj pamjet e pjesve makinerike nga ana e poshtme; - skicoj pamjet e pjesve makinerike nga ana e prapme; - caktoj numrin e nevojshm t pamjeve. b) Temat e kapitullit - Projektimi ortogonal i pjesve makinerie. - Drejtimet e projektimeve ortogonale t pjesve makinerike. - Caktimi i numrit t nevojshm t pamjeve. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - trajtoj shembuj konkret t projektimeve ortogonale t pjesve makinerike; - angazhoj nxnsit n ushtrime projektimi ortogonal t pjesve makinerike. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas pr vizatim teknik; - pjes t ndryshme makinerie.

Kapitulli 5: Kuotimi 4 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - tregoj cilat jan elementet e kuotimit; - shpjegoj konvencionet dhe mbishkrimet; - tregoj si bhet bartja e prmasave; - tregoj veorit e kuotimit me koordinata dhe tabelar; - tregoj si vendosen prmasat e jashtme dhe t brendshme dhe n elementet q prsriten; - shpjegoj kur bhen ndryshimet dhe prmirsimet; - bj shnimin e konicitetit dhe t pjerrsis n vizatim; - bj kuotimin e nivelit. b) Temat e kapitullit - Elementet e kuotimit.

17

- Konvencionet dhe mbishkrimet. - Bartja e prmasave n varsi prej krkesave konstruktive. - Kuotimi me koordinata. - Kuotimi tabelar. - Prmasat e jashtme dhe t brendshme. - Prmasat n elementet q prsriten. - Ndryshimet dhe prmirsimet. - Shnimi i konicitetit dhe i pjerrsis n vizatim. - Kuotimi i nivelit. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - ilustroj shtjet q trajton me vizatime dhe shembuj konkret t kuotimeve; - jap ushtrime konkrete pr nxnsit. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas pr vizatim teknik; - vizatime t ndryshme teknike me kuotime. Kapitulli 6: Prerjet 4 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - shpjegoj jan prerjet dhe llojet e tyre; - shpjegoj jan pamjet e posame dhe t pjesshme; - shpjegoj jan ndrprerjet, shkurtimet dhe deprtimet. b) Temat e kapitullit - Prerjet, llojet e prerjeve. - Pamjet e posame dhe t pjesshme. - Ndrprerjet dhe shkurtimet. - Deprtimet. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - ilustroj shtjet q trajton me vizatime t objekteve t prera, t ndrprera dhe t

deprtuara; - jap ushtrime konkrete pr nxnsit.

d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas pr vizatim teknik; - vizatime t ndryshme teknike me prerje, ndrprerje dhe deprtime. Kapitulli 7: Paraqitja aksonometrike e pjesve makinerike 7 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - paraqes pjest makinerike n pamje izometrike; - paraqes pjest makinerike n pamje dimetrike; - paraqes pjest makinerike n projektim t pjerrt.

18

b) Temat e kapitullit - Paraqitja izometrike. - Paraqitja dimetrike. - Projeksioni i pjerrt. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - ilustroj shtjet q trajton me paraqitje izometrike, dimetrike dhe t pjerrta t pjesve

makinerike; - jap ushtrime konkrete pr nxnsit. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas pr vizatim teknik; - vizatime t ndryshme teknike me paraqitje izometrike, dimetrike dhe t pjerrta t pjesve

makinerike. Kapitulli 8: Tolerancat 3 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - rendis llojet e prmasave t pjesve makinerike; - shpjegoj jan tolerancat; - interpretoj pozitn e fushave toleruese; - jap shembuj pr llojet e vendosjeve t detaleve; - jap shembuj pr llojet e shmangieve. b) Temat e kapitullit - Llojet e prmasave t pjesve makinerike. - Kuptimet themelore t tolerancave. - Pozita e fushave toleruese. - Llojet e vendosjeve t detaleve. - Shmangiet, llojet e shmangieve. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - ilustroj shtjet q trajton me shembuj pr tolerancat, vendosjet dhe shmangiet; - angazhoj nxnsit n diskutimin e koncepteve t tolerancave. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas pr vizatim teknik; - vizatime t ndryshme teknike me paraqitje t tolerancave, vendosjeve dhe shmangieve. Kapitulli 9: Cilsia e prpunimit t siprfaqeve t detaleve 2 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - tregoj kuptimin e cilsis s prpunimit t siprfaqeve t detaleve; - jap shembuj t ashprsive t ndryshme t siprfaqeve t detaleve; - jap shembuj pr saktsin e siprfaqeve t detaleve t ndryshme.

19

b) Temat e kapitullit - Kuptimi i cilsis s prpunimit t siprfaqeve t detaleve. - Ashprsia e siprfaqeve t detaleve. - Saktsia e siprfaqeve t detaleve. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - ilustroj shtjet q trajton me shembuj pr ashprsin dhe saktsin e siprfaqeve; - angazhoj nxnsit n diskutimin e koncepteve t ashprsis dhe t saktsis s

siprfaqeve. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas pr vizatim teknik; - vizatime t ndryshme teknike me paraqitje t ashprsis dhe t saktsis s siprfaqeve t

detaleve; - detale me ashprsi dhe saktsi t ndryshme. Kapitulli 10: Vizatimi i pjesve makinerike 7 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - interpretoj vizatimin e lidhjeve filetore; - interpretoj vizatimin e lidhjeve me bulona, vidha dhe rondela; - interpretoj vizatimin e lidhjeve me pyka; - interpretoj vizatimin e lidhjeve me kunja; - interpretoj vizatimin e lidhjeve me kanale; - interpretoj vizatimin e lidhjeve elastike; - interpretoj vizatimin e lidhjeve t salduara. b) Temat e kapitullit - Vizatimi i lidhjeve filetore. - Vizatimi i lidhjeve me bulona, vidha dhe rondela. - Vizatimi i lidhjeve me pyka. - Vizatimi i lidhjeve me kunja. - Vizatimi i lidhjeve me kanale. - Vizatimi i lidhjeve elastike. - Vizatimi i lidhjeve t salduara. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - ilustroj shtjet q trajton me shembuj t lidhjeve konkrete t llojeve t ndryshme; - angazhoj nxnsit n diskutime pr interpretimin e vizatimeve t lidhjeve t ndryshme. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas pr vizatim teknik; - vizatime t ndryshme teknike me paraqitje t lidhjeve t detaleve; - lidhje t ndryshme t detaleve.

20

Kapitulli 11: Vizatimi i trsive 8 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - shpjegoj parimet themelore t vizatimit t trsive; - interpretoj vizatimet e trsive. b) Temat e kapitullit - Vizatimi i trsive, parimet themelore. - Rregullat e paraqitjes n vizatim t trsive makinerike. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - ilustroj shtjet q trajton me shembuj t paraqitjeve t trsive konkrete; - angazhoj nxnsit n diskutime pr interpretimin e vizatimeve t trsive. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas pr vizatim teknik; - vizatime t ndryshme teknike me paraqitje t trsive; - trsi makinerike konkrete. Kapitulli 12: Skicimi 8 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - interpretoj skica t ndryshme; - vizatoj skica t pjesve makinerike t ndryshme. b) Temat e kapitullit - Skicimi, rregullat e skicimit. - Skicimi i pjesve makinerike. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - ilustroj shtjet q trajton me shembuj t pjesve makinerike t skicuara; - angazhoj nxnsit n vizatimin e skicave t pjesve makinerike; - jap detyra shtpie pr skicimin e pjesve makinerike. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas pr vizatim teknik; - skica t pjesve t ndryshme makinerike; - pjes makinerike pr tu skicuar. Kapitulli 13: Vizatimi skematik 9 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - interpretoj vizatimet skematike; - skicoj skema t pjesve makinerike dhe t trsive; - interpretoj vizatimin e infrastrukturs, mjeteve dhe objekteve t transportit.

21

b) Temat e kapitullit - Vizatimi skematik, rregullat e vizatimit skematik. - Vizatimi skematik i pjesve makinerike dhe i trsive. - Vizatimi skematik i infrastrukturs, mjeteve dhe objekteve t transportit. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - ilustroj shtjet q trajton me shembuj t paraqitjes skematike; - angazhoj nxnsit n skicimin e skemave t pjesve makinerike dhe t trsive; - angazhoj nxnsit n skicimin dhe vizatimin e infrastrukturs, mjeteve dhe objekteve t

transportit. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas pr vizatim teknik; - vizatime t ndryshme skematike. Kapitulli 14: Vizatimi me kompjuter 2 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - tregoj parimet e prgjithshme t vizatimit me kompjuter; - tregoj veorit e vizatime me kompjuter, me programet e CAD-it. b) Temat e kapitullit - Njohuri t prgjithshme pr vizatimin me kompjuter. - Prdorimi i programeve t CAD-it pr vizatime teknike me kompjuter. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - ilustroj shtjet q trajton me shembuj nga vizatimi me kompjuter. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas pr vizatim teknik, me kompjuter q prmban programe t CAD-it. - vizatime t ndryshme me kompjuter.

22

Programi i lnds

Mekanika teknike Lmia: Transport Profili: Transporti rrugor, Lvizja e trenave, Trheqja e trenave Niveli: I Klasa: 10 I. Qllimet e lnds N prfundim t trajtimit t lnds n klasn e 10-t, nxnsi duhet t: - interpretoj parimet e statiks s trupit t ngurt; - interpretoj parimet themelore t rezistencs s materialeve; - interpretoj parimet e kinematiks s piks; - interpretoj parimet e dinamiks s piks; - interpretoj parimet e hidrauliks e pneumatiks. II. Fondi i orve t lnds 35 jav x 2 or/jav = 70 or III. Programi i hollsishm i lnds Kapitulli 1: Statika e trupit t ngurt 15 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - tregoj se prmban lnda Mekanika teknike; - tregoj aksiomat e statiks, lidhjet dhe reaksionet e lidhjeve; - bj mbledhjen dhe shprbrjen e forcave; - tregoj sht forca, momenti dhe ifti i forcave; - tregoj ekuilibrin e forcave dhe momenteve t forcave n rastet konkrete; - tregoj sht frkimi dhe llojet e frkimeve. b) Temat e kapitullit - Hyrje n mekanikn teknike. - Aksiomat e statiks, lidhjet dhe reaksionet e lidhjeve. - Forca, momenti dhe ifti i forcave. - Ekuilibri i forcave dhe momenteve t forcave te trupi i ngurrt. - Frkimi dhe llojet e frkimit. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - ilustroj shpjegimin e koncepteve themelore t mekaniks me shembuj konkret; - angazhoj nxnsit n zgjidhjen e problemeve t thjeshta t statiks. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas msimore e pajisur me pankarta dhe makete n mbshtetje t trajtimit t statiks.

23

Kapitulli 2: Rezistenca e materialeve 5 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - shpjegoj parimet themelore t rezistencs s materialit; - shpjegoj konceptin e trheqjes, shtypjes e prerjes, prkuljes, prdredhjes, t jap

shembuj; - shpjegoj konceptin e goditjeve mekanike, t jap shembuj; - shpjegoj konceptet e sforcimeve t prbra (prkulja dhe prdredhja normale dhe

tangjenciale); - shpjegoj llojet e ngarkesave statike dhe dinamike. b) Temat e kapitullit - Hyrje n rezistenc t materialit. - Trheqja, shtypja, prerja, prkulja dhe prdredhja. - Goditja mekanike. - Sforcimet e prbra (prkulje dhe prdredhje, normale e tangjenciale). - Llojet e ngarkesave statike dhe dinamike. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - ilustroj shpjegimin e parimeve themelore t rezistencs s materialit me shembuj

konkret; - zgjidh ushtrime t ndryshme mbi trheqjen, shtypjen, prerjen, goditjet mekanike,

prkuljen, prdredhjen, sforcimet e prbra dhe ngarkesat statike e dinamike; - angazhoj nxnsit n zgjidhjen e ushtrimeve pr trheqjen, shtypjen, prerjen, goditjet

mekanike, prkuljen, prdredhjen, sforcimet e prbra dhe ngarkesat statike e dinamike. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas msimore e pajisur me pankarta e makete n mbshtetje t trajtimit t rezistencs s

materialeve. Kapitulli 3: Kinematika e piks 12 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - shpjegoj kuptimet themelore t kinematiks s piks; - shpjegoj madhsit themelore t lvizjes s piks (kohn, rrugn, shpejtsin dhe

shpejtimin); - analizoj rastet e ndryshme t lvizjes s piks. b) Temat e kapitullit - Kuptimet themelore. - Madhsit themelore. - Lvizja e piks. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - ilustroj shpjegimin e parimeve t kinematiks me shembuj konkret; - angazhoj nxnsit n zgjidhjen e ushtrimeve pr lvizjen e piks.

24

d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas msimore e pajisur me pankarta e makete n mbshtetje t trajtimit t kinematiks. Kapitulli 4: Dinamika e piks 18 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - shpjegoj parimet themelore t dinamiks; - shpjegoj llojet e ndryshme t lvizjes s piks n dinamik; - shpjegoj konceptin e puns, energjis dhe fuqis dhe t jap shembuj; - shpjegoj konceptet e puns dhe rendimentit t nj makine dhe t jap shembuj pr to. b) Temat e kapitullit - Parimet themelore t dinamiks. - Llojet e lvizjes s piks n dinamik (drejtvizore, vijprkulur, rrethore dhe hedhja e

piks). - Puna e forcs, energjia dhe fuqia. - Rendimenti i nj makine. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - ilustroj shpjegimin e parimeve themelore t dinamiks me shembuj konkret; - angazhoj nxnsit n zgjidhjen e ushtrimeve nga lvizja e piks, puna, energjia, fuqia

dhe rendimenti. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas msimore e pajisur me pankarta e makete n mbshtetje t trajtimit t dinamiks.

Kapitulli 5: Hidraulika dhe pneumatika 10 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - shpjegoj nocionet themelore n hidraulik e pneumatik; - tregoj sht presioni hidrostatik dhe t shpjegoj Ligjin e Paskalit; - tregoj jan lngjet punuese dhe sistemet hidraulike; - shpjegoj karakteristikat e lngjeve dhe gazrave (dendsia, ngjeshja, shtypja, viskoziteti

dhe stabiliteti kimik). b) Temat e kapitullit - Nocionet themelore n hidraulik e pneumatik. - Presioni hidrostatik - Ligji i Paskalit. - Lngjet dhe gazrat punuese te sistemet hidro dhe pneumatike. - Karakteristikat e lngjeve dhe gazrave (dendsia, ngjeshja, shtypja, viskoziteti dhe

stabiliteti kimik). c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - ilustroj shpjegimin e nocioneve themelore n hidraulik e pneumatik; - angazhoj nxnsit n zgjidhje t ushtrimeve t ndryshme pr presionin hidrostatik -

Ligjin e Paskalit, lngjet dhe gazrat punuese te sistemet hidro dhe pneumatike. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas msimore e pajisur me pankarta e makete n mbshtetje t trajtimit t hidrauliks

dhe pneumatiks.

25

Programi i lnds

Detalet e makinave

Lmia: Transport Profili: Transporti rrugor, Lvizja e trenave, Trheqja e trenave Niveli: I Klasa: 10 I. Qllimet e lnds N prfundim t trajtimit t lnds n klasn e 10-t, nxnsi duhet t: - bj klasifikimin e detaleve dhe t trsive t makinave; - tregoj ndrtimin dhe prdorimin e detaleve dhe t trsive kryesore t makinave; - tregoj ndrtimin dhe prdorimin e lidhjeve t pandashme, lidhjeve t ndashme dhe

lidhjeve elastike; - prshkruaj ndrtimin, funksionimin dhe prdorimin e transmetuesve t fuqis n makina. II. Fondi i orve t lnds 35 jav x 2 or/jav = 70 or III. Programi i hollsishm i lnds Kapitulli 1: Detalet e makinave, klasifikimi 2 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - tregoj se prmban lnda Detalet e makinave; - bj klasifikimin e detaleve dhe t trsive t makinave. b) Temat e kapitullit - Hyrje n detalet e makinave. - Klasifikimi (ndarja) i detaleve dhe i trsive t makinave. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - ilustroj shpjegimin e detaleve dhe t trsive t makinave, me skema, makete dhe

elemente konkrete. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - skema, makete, detale dhe trsi konkrete makinash. Kapitulli 2: Detalet dhe trsit kryesore t makinave 35 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - dalloj detalet dhe trsit kryesore t makinave; - tregoj llojet, formn konstruktive, standardizimin dhe prdorimin e detaleve dhe t

trsive kryesore t makinave.

26

b) Temat e kapitullit - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe prdorimi i detaleve t filetuara. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe prdorimi i boshteve dhe i akseve. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe prdorimi i pulexhove. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe prdorimi i dhmbzoreve. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe prdorimi i yllzave. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe prdorimi i kushinetave. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe prdorimi i xhuntave (lidhseve). - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe prdorimi i pykave dhe kunjave. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe prdorimi i sustave. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe prdorimi i rondelave. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe prdorimi i shtpizave. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe prdorimi i litarve. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe prdorimi i gypave. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe prdorimi i hermetikzuesve. - Llojet, forma konstruktive, standardizimi dhe prdorimi i enve nn presion. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - ilustroj shpjegimin e detaleve kryesore t makinave me paraqitjen e detaleve konkrete

dhe n vizatime teknike e skema t ndryshme; - angazhoj nxnsit n analizn konstruktive t detaleve kryesore t makinave. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - pankarta dhe makete q paraqesin detalet kryesore t makinave; - detale konkrete. Kapitulli 3: Lidhjet e pandashme 4 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t; - tregoj veorit e lidhjeve me ribatina; - tregoj veorit e lidhjeve t salduara; - tregoj veorit e lidhjeve me ngjitje; - tregoj veorit e lidhjeve t presuara. b) Temat e kapitullit - Lidhjet me ribatina. - Lidhjet e salduara. - Lidhjet me ngjitje. - Lidhjet e presuara. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - ilustroj shpjegimin e lidhjeve t pandashme me pankarta dhe lidhje konkrete; - angazhoj nxnsit n prshkrimin e veorive t lidhjeve t pandashme. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - pankarta dhe makete q paraqesin lidhje t pandashme; - lidhje konkrete t pandashme.

27

Kapitulli 4: Lidhjet e ndashme 6 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - tregoj veorit e lidhjeve me pyka e kunja; - tregoj veorit e lidhjeve me kanale. b) Temat e kapitullit - Lidhjet filetore. - Lidhjet me pyka dhe kunja. - Lidhjet me kanale. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - ilustroj shpjegimin e lidhjeve t ndashme me pankarta dhe lidhje konkrete; - angazhoj nxnsit n prshkrimin e veorive t lidhjeve t ndashme. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - pankarta dhe makete q paraqesin lidhje t ndashme; - lidhje konkrete t ndashme. Kapitulli 5: Lidhjet elastike 3 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - tregoj veorit elastike me susta; - tregoj veorit e lidhjeve me elemente elastike t tipave t ndryshm. b) Temat e kapitullit - Lidhjet elastike me susta. - Lidhjet me elemente t tjera elastike. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - ilustroj shpjegimin e lidhjeve elastike, me an t pankartave dhe t lidhjeve konkrete; - angazhoj nxnsit n prshkrimin e veorive t lidhjeve elastike. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - pankarta dhe makete q paraqesin lidhje elastike t ndryshme; - lidhje elastike konkrete. Kapitulli 6: Transmetuesit e fuqis n makina 20 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - prshkruaj ndrtimin, funksionimin dhe prdorimin e transmetuesve filetor; - prshkruaj ndrtimin, funksionimin dhe prdorimin e transmetuesve me friksion

(frkim); - prshkruaj ndrtimin, funksionimin dhe prdorimin e transmetuesve me rripa; - prshkruaj ndrtimin, funksionimin dhe prdorimin e transmetuesve me zinxhir;

28

- prshkruaj ndrtimin, funksionimin dhe prdorimin e transmetuesve me dhmbzor; - prshkruaj ndrtimin, funksionimin dhe prdorimin e transmetuesve hidraulik; - prshkruaj ndrtimin, funksionimin dhe prdorimin e mekanizmave kryesor n makineri. b) Temat e kapitullit - Transmetuesit filetor. - Transmetuesit me friksion (frkim). - Transmetuesit me rripa. - Transmetuesit me zinxhir. - Transmetuesit me dhmbzor. - Transmetuesit hidraulik. - Mekanizmat kryesor n makineri c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - ilustroj shpjegimin e transmetuesve t ndryshm, me an t pankartave dhe t

transmetuesve konkret; - angazhoj nxnsit n prshkrimin e veorive t transmetuesve t ndryshm; - angazhoj nxnsit n prshkrimin e veorive t mekanizmave kryesor. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - pankarta dhe makete q paraqesin transmetues t llojeve t ndryshme; - transmetues konkret; - mekanizm me piston.

29

Programi i lnds

Bazat e transportit rrugor Lmia: Transport Profili: Transporti rrugor Niveli: I Klasa: 10 I. Qllimet e lnds: N prfundim t lnds s zhvilluar n klasn e 10-t, nxnsi duhet t: - tregoj qllimin dhe rndsin e transportit; - prshkruaj kufizimet fizike dhe njerzore t transportit; - t prshkruaj koston e transportit; - prshkruaj transformimin e atributeve gjeografike t mallrave, njerzve dhe informatave; - prshkruaj lehtsin pr lvizje t mallrave, njerzve dhe informatave; - prshkruaj qllimin specifik t transportit pr plotsimin e krkess pr lvizje; - tregoj rolin e transportit n strukturimin dhe organizimin e hapsirs dhe territoreve; - tregoj rolin e transportit n krijimin e lidhjeve ndrmjet regjioneve dhe aktiviteteve

ekonomike, ndrmjet njeriut dhe pjess tjetr t bots; - tregoj rolin historik, social, politik, ekonomik dhe mjedisor t luajtur nga degt e

ndryshme t transportit; - shpjegoj rolin, strukturn dhe veorit e rrjeteve t transportimit dhe transferit n degt e

ndryshme t transportit; - shpjegoj funksionin, veorit dhe ndarjen e nyjeve (terminaleve) t transportit degt e

ndryshme t transportit; - shpjegoj rolin dhe rndsin e transportit integral dhe multimodal (t kombinuar); - prshkruaj teknologjin e transportimit me prdorimin e paletave dhe kontejnerve; - prshkruaj teknologjin e transportimit t mjeteve t njrs deg t transportit n mjetet

e degs tjetr t transportit; - bj nj prshkrim t shkurtr t historikut t transportit rrugor; - tregoj rolin, rndsin dhe funksionin e transportit rrugor; - shpjegoj se si ndikon transportit rrugor n ambient; - bj ndarjen e transportit rrugor n transport t udhtarve, mallrave dhe t kombinuar; - shpjegoj llojet e rrugve transportuese dhe t dalloj rolin e tyre; - shpjegoj rndsin e organizimit t transportit rrugor dhe t jap shembuj t llojeve t

organizimit; - shpjegoj rndsin e eksploatimit, karakteristikat dhe aftsit bartse t mjeteve t

transportit rrugor; - shpjegoj parametrat themelor gjat procesit t bartjes n transportin rrugor; - shpjegoj mnyrat, mjetet dhe dokumentacionin themelor q prdoret n transportin

rrugor; - analizoj rastet e ndryshme pr transportin e mallrave varsisht nga lloji i barrs; - shpjegoj parimet themelore t mirmbajtjes s mjeteve t transportit rrugor; - shpjegoj rregullat dhe afatet e obliguara pr kontrollin teknik. II. Fondi i orve t lnds 35 jav x 3 or/jav = 105 or

30

III. Programi i hollsishm i lnds Kapitulli 1: Qllimi i transportit 10 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - tregoj qllimin e transportit - kalimi (mposhtjen) e hapsirs; - prshkruaj kufizimet fizike dhe njerzore q duhet t tejkalohen gjat kalimit t

hapsirs (distanca, koha, ndarjet administrative dhe topografia); - prshkruaj vshtirsit e distancs t krijuara nga kufizimet fizike dhe njerzore; - prshkruaj koston e nevojshme pr tejkalimin e kufizimeve dhe vshtirsive t varur nga

distanca dhe natyra e asaj q transportohet; - prshkruaj transformimin e atributeve gjeografike t mallrave, njerzve dhe informatave

dhe vlern e shtuar pas ktij procesi; - prshkruaj lehtsin pr lvizje (transportueshmrin) t mallrave, njerzve dhe

informatave t varur nga kostoja e transportit, atributet e asaj q transportohet (e thyeshme, e prishshme, mimi) dhe faktort politik (legjislacioni, kufijt dhe tarifat);

- prshkruaj qllimin specifik t transportit pr plotsimin e krkess pr lvizje t njerzve, mallrave dhe informatave;

- tregoj rolin e transportit n strukturimin dhe organizimin e hapsirs dhe territoreve. b) Temat e kapitullit - Lehtsimi i lvizjeve ndrmjet lokacioneve t ndryshme. - Kufizimet njerzore dhe fizike q duhet t tejkalohen (distanca, koha, ndarjet

administrative dhe topografia). - Vshtirsit e distancs t krijuara nga kufizimet. - Kostoja e transportit. - Transformimi i atributeve gjeografike t mallrave, njerzve dhe informatave. - Lehtsia pr lvizje (transportueshmria) t mallrave, njerzve dhe informatave. - Plotsimi i krkess pr lvizje. - Roli i transportit n strukturimin dhe organizimin e hapsirs dhe territoreve. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - shpjegoj njohurit e reja me mbshtetjen edhe t mjeteve pamore; - zhvilloj diskutime n grup (brain storming); - zhvilloj pyetje-prgjigje. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - mjete t ndryshme vizuale; - pankarta; - flip-chart. Kapitulli 2: Rndsia e transportit 8 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - tregoj rolin e transportit n krijimin e lidhjeve ndrmjet regjioneve dhe aktiviteteve

ekonomike, ndrmjet njeriut dhe pjess tjetr t bots;

31

- tregoj rolin historik t luajtur nga degt e ndryshme t transportit n ngritjen e civilizimeve, n krijimin e strukturave sociale dhe n mbrojtjen nacionale.

- prshkruaj rolin social t transportit n lehtsimin e qasjes n kujdesin shndetsor, n mirqenie dhe n ngjarje kulturore apo artistike;

- tregoj rolin politik t transportit n ndrtimin e korridoreve t komunikimit pr qllime politike si pr qasje nacionale apo pr krijimin e vendeve t puns;

- tregoj rolin e transportit n zhvillimin ekonomik (prodhimin e t mirave materiale dhe t shrbimeve) dhe n formsimin e aktiviteteve ekonomike;

- tregoj rolin e transporti n mjedis (koston mjedisore), n cilsin e ajrit dhe ujit, nivelin e zhurms dhe n shndetin publik.

b) Temat e kapitullit - Rndsia e transportit si aktivitet multidimensional. - Rndsia historike e transportit n ngritjen e civilizimeve, krijimin e strukturave sociale

dhe n mbrojtjen nacionale. - Rndsia sociale e transportit n kryerjen e shrbimeve shoqrore. - Rndsia politike e transportit n ndrtimin e korridoreve t komunikimit. - Rndsia ekonomik e transportit. - Rndsia mjedisore e transportit. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - shpjegoj njohurit e reja me mbshtetjen edhe t mjeteve pamore; - zhvilloj diskutime n grup (brain storming); - zhvilloj pyetje-prgjigje. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - mjete t ndryshme vizuale; - pankarta; - flip-chart. Kapitulli 3: Rrjetet e transportimit n degt e ndryshme t transport 5 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - shpjegoj rolin, strukturn dhe veorit e rrjeteve t transportimit (bartjes) dhe transferit

n degt e ndryshme t transportit; - prshkruaj rrjetet n transportin rrugor; - prshkruaj rrjetet n transportin hekurudhor; - prshkruaj rrjetet n transportin detar; - prshkruaj rrjetet n transportin ajror; - prshkruaj rrjetet n transportin prmes gyp-sjellsve (naftsjellsve, gazsjellsve) dhe

shiritave transportues; - prshkruaj rrjetet n transportin lumor, liqenor dhe prmes kanaleve; - prshkruaj rrjetet e transportimit dhe transferit n transportin postar dhe n

telekomunikacion. b) Temat e kapitullit - Roli, struktura dhe veorit e rrjeteve t transportimit (bartjes) dhe transferit. - Rrjetet n transportin rrugor.

32

- Rrjetet n transportin hekurudhor. - Rrjetet n transportin detar. - Rrjetet n transportin ajror. - Rrjetet n transportin prmes gyp-sjellsve dhe shiritave transportues. - Rrjetet n transportin lumor, liqenor dhe prmes kanaleve. - Rrjetet e transportimit dhe transferit n transportin postar dhe n telekomunikacion. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - shpjegoj njohurit e reja me mbshtetjen edhe t mjeteve pamore; - zhvilloj diskutime n grup (brain storming); - zhvilloj pyetje-prgjigje. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - mjete t ndryshme vizuale; - pankarta; - flip-chart. Kapitulli 4: Nyjet (terminalet) e transportit n degt e ndryshme t transportit 5 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - shpjegoj funksionin dhe veorit e nyjeve (terminaleve) t transportit, ku rrjedhat

gjenerojn, prfundojn apo transferohen nga njra deg n tjetrn; - shpjegoj ndarjen e nyjeve (terminaleve) t transportit n terminale t udhtarve dhe t

mallrave; - prshkruaj terminalet n transportin rrugor; - prshkruaj terminalet n transportin hekurudhor; - prshkruaj terminalet n transportin ujor; - prshkruaj terminalet n transportin ajror; - prshkruaj terminalet n post dhe telekomunikacion. b) Temat e kapitullit - Funksioni, veorit dhe ndarja e nyjeve (terminaleve) t transportit. - Terminalet n transportin rrugor. - Terminalet n transportin hekurudhor. - Terminalet n transportin ujor. - Terminalet n transportin ajror. - Terminalet n post dhe telekomunikacion. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - shpjegoj njohurit e reja me mbshtetjen edhe t mjeteve pamore; - zhvilloj diskutime n grup (brain storming); - zhvilloj pyetje-prgjigje. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - mjete t ndryshme vizuale; - pankarta; - flip-chart.

33

Kapitulli 5: Transporti integral dhe multimodal (i kombinuar) 7 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - shpjegoj rolin dhe rndsin e transportit integral dhe multimodal (t kombinuar); - prshkruaj teknologjin e transportimit me prdorimin e paletave; - prshkruaj teknologjin e transportimit me prdorimin e kontejnerve; - prshkruaj teknologjin e transportimit t mjeteve t njrs deg t transportit n mjetet

e degs tjetr t transportit; - prshkruaj kontejnerizimin dhe paletizimin n transportin postar. b) Temat e kapitullit - Roli dhe rndsia e transportit integral dhe multimodal (t kombinuar) - Teknologjia e transportit me prdorimin e paletave. - Teknologjia e transportit me prdorimin e kontejnerve. - Teknologjia e transportimit t mjeteve t njrs deg t transportit n mjetet e degs tjetr

t transportit. - Kontejnerizimi dhe paletizimi n transportin postar. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - shpjegoj njohurit e reja me mbshtetjen edhe t mjeteve pamore; - zhvilloj diskutime n grup (brain storming); - zhvilloj pyetje-prgjigje. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - mjete t ndryshme vizuale q paraqesin mjetet e transportit integral dhe t kombinuar; - vizit n nj terminal t mallrave; - pankarta dhe foto; - flipart. Kapitulli 6: Zhvillimi historik i transportit rrugor 10 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - bj nj prshkrim t shkurtr t historikut t transportit rrugor; - tregoj rolin, rndsin dhe funksionin e transportit rrugor; - shpjegoj se si ndikon transportit rrugor n ambient. b) Temat e kapitullit - Kushtet dhe arsyet e paraqitjes dhe zhvillimit t transportit rrugor. - Sistemi i transportit rrugor. - Elementet, struktura dhe funksioni i transportit rrugor. - Ndikimi i zhvillimit t transportit rrugor n ambient. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - shpjegoj njohuri t reja mbi zhvillimin e transportit rrugor; - zhvilloj diskutim dhe debat pr temat e kapitullit.

34

d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - pankarta, projektor dhe katalog. Kapitulli 7: Ndarja dhe karakteristikat e transportit rrugor 22 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - bj ndarjen e transportit rrugor n transport t udhtarve, mallrave dhe t kombinuar; - shpjegoj llojet e rrugve transportuese dhe t dalloj rolin e tyre; - shpjegoj rndsin e organizimit t transportit rrugor dhe t jap shembuj t llojeve t

organizimit; - shpjegoj rndsin e eksploatimit, karakteristikat dhe aftsit bartse t mjeteve t

transportit rrugor. b) Temat e kapitullit - Ndarja e transportit rrugor (transport i udhtarve, mallrave dhe i kombinuar). - Rrugt transportuese. - Organizimi i transportit. - Detyrat e transportit. - Karakteristikat teknike dhe eksploatuese t mjeteve t transportit. - Dimensionet themelore t mjeteve t transportit. - Aftsit bartse t mjeteve transportuese. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - shpjegoj rrugt transportuese dhe ndarjen e tyre; - ilustroj shpjegimin e parimeve themelore t organizimit t transportit rrugor; - nxis dhe motivoj nxnsit nprmjet pyetje prgjigjeve dhe diskutimit mbi rndsin dhe

detyrat e transportit rrugor; - shpjegoj njohuri t reja lidhur me eksploatimin dhe karakteristikat e mjeteve t

transportit. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - pankarta, projektor dhe katalog. Kapitulli 8: Procesi i bartjes n transportin rrugor 22 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - shpjegoj parametrat themelor gjat procesit t bartjes n transportin rrugor; - shpjegoj mnyrat, mjetet dhe dokumentacionin themelor q prdoret n transportin

rrugor; - analizoj rastet e ndryshme pr transportin e mallrave varsisht nga lloji i barrs. b) Temat e kapitullit - Puna transportuese n transportin rrugor. - Matsit e puns n transportin rrugor. - Koeficienti i plotsimit statik, shfrytzimit statik dhe i ndrrimit t udhtarve. - Distanca mesatare e udhtimit t nj udhtari. - Rruga, koha dhe shpejtsia e bartjes.

35

- Shpejtsia mesatare dhe eksploatuese e mjeteve transportuese. - Rruga e kaluar, koeficienti i shfrytzimit t rrugs s kaluar. - Transportimi i mallit dhe dokumentacioni n transportin rrugor. - Llojet e barrs dhe karakteristikat e tyre. - Procesi i transportit t barrs. - Urdhresa rrugore. - Fleta prcjellse. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - shpjegoj procesin e transportit t mallrave me shembuj konkret; - angazhoj nxnsit n zgjidhjen e ushtrimeve t parametrave themelor gjat procesit t

bartjes n transportin rrugor. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - pankarta, projektor dhe katalog. Kapitulli 9: Nocionet themelore mbi kontrollimet teknike dhe mirmbajtjen e mjeteve transportuese rrugore 16 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - shpjegoj parimet themelore t mirmbajtjes s mjeteve t transportit rrugor; - shpjegoj rregullat dhe afatet e obliguara pr kontrollin teknik. b) Temat e kapitulli - Teknologjia e shrbimeve dhe riparimeve teknike. - Afatet e obliguara t kontrollimit teknik. - Kontrollimet teknike t automjeteve. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - shpjegoj njohuri t reja pr t arriturat bashkkohore n teknologjin e shrbimeve dhe

riparimeve teknike; - shpjegoj mnyrat, mjetet dhe rregullat e kontrollimit teknik t automjeteve n prputhje

me trendt dhe zhvillimet bashkkohore. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - pankarta, projektor dhe katalog.

36

Programi i lnds

Elektroteknika e mjeteve t transportit Lmia: Transport Profili: Transporti rrugor, Lvizja e trenave, Trheqja e trenave Niveli: I Klasa: 10 I. Qllimet e lnds N prfundim t lnds s zhvilluar n klasn e 10-t, nxnsi duhet t: - shpjegoj parimet themelore t elektrotekniks; - shpjegoj parimet themelore t elektroniks; - interpretoj skemat kryesore elektrike dhe elektronike, si dhe t tregoj kuptimin e

simboleve t tyre; - prshkruaj ndrtimin dhe funksionimin e burimeve t energjis elektrike n mjetet e

transportit; - prshkruaj ndrtimin dhe funksionimin e: sistemit t startimit (ndezjes), sistemit

tradicional t ndezjes me bateri, sistemeve elektronike t ndezjes, pajisjeve elektrike dhe elektronike t sistemeve t ushqimit - karburator, dizel e injeksion benzine, sistemit t ndriimit, pajisjeve t sinjalizimit, pajisjeve elektrike ndihmse, pajisjeve t siguris n mjetet e transportit.

II. Fondi i orve t lnds 35 jav x 2 or/jav = 70 or III. Programi i hollsishm i lnds Kapitulli 1: Njohuri plotsuese pr elektroteknikn 6 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - shpjegoj parimet themelore t elektrotekniks; - shpjegoj rrymat elektrike dhe burimet e saj, qarqet elektrike dhe parametrat e tyre,

pruesit dhe izolatort, ligjin e Omit, kondensatort, lidhjen e rezistorve, bobinat, rrymat e vazhduara dhe alternative, motort e rryms s vazhduar.

b) Temat e kapitullit - Hyrje n elektroteknik. - Rrymat elektrike dhe burimet e saj. - Qarqet elektrike dhe parametrat e tyre. - Pruesit dhe izolatort. - Ligji i Omit. - Kondensatort. - Lidhja e rezistorve. - Bobinat. - Rryma e vazhduar dhe rryma alternative. - Motort e rryms s vazhduar.

37

c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - pasuroj shpjegimin pr elektroteknikn me pankarta, makete dhe elemente konkrete; - angazhoj nxnsit n diskutime pr elektroteknikn, me detyra dhe shembuj konkret. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas msimore e pajisur me pankarta, skema elektrike, makete t elementeve n qarqe

elektrike. Kapitulli 2: Njohuri pr elektronikn 6 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - shpjegoj parimet themelore t elektroniks; - shpjegoj: gjysmpruesit; diodat; rrymdrejtuesit n elektronik; stabilizuesit e

tensionit; sensort; relet; qarqet e thjeshta n elektronik. b) Temat e kapitullit - Hyrje n elektronik. - Gjysmpruesit. - Diodat. - Rrymdrejtuesit n elektronik. - Stabilizuesit e tensionit. - Sensort. - Relet. - Qarqet e thjeshta n elektronik. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - pasuroj shpjegimin e elektroniks me pankarta, makete dhe elemente konkrete; - angazhoj nxnsit n diskutime pr elektroteknikn, me detyra dhe me shembuj

konkret. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas msimore e pajisur me pankarta, skema elektronike, makete t elementeve n qarqe

elektronike. Kapitulli 3: Skemat elektrike dhe elektronike m kryesore, simbolet elektrike 6 or a) Qllimet e kapitullit: N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - lexoj dhe t shpjegoj skemat elektrike; - lexoj dhe t shpjegoj skemat elektronike. b) Temat e kapitullit - Skemat elektrike. - Skemat elektronike. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t:

38

- pasuroj shpjegimin pr skemat elektrike dhe elektronike; - angazhoj nxnsit n diskutime pr skemat elektrike dhe elektronike, me skema t

ndryshme nga librat teknik dhe aplikimi i tyre praktik. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas msimore e pajisur me skema e makete t sistemeve elektrike dhe elektronike. Kapitulli 4: Burimet e energjis elektrike n mjetet e transportit 6 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - prshkruaj ndrtimin dhe funksionimin e bateris; - shpjegoj karakteristikat e bateris; - prshkruaj ndrtimin dhe funksionimin e gjeneratorve t rryms alternative -

alternatorit; - prshkruaj ndrtimin dhe funksionimin e gjeneratorve t rryms s vazhduar - dinamos; - prshkruaj ndrtimin e starterit (motorins) si dhe t identifikoj tipat e starterve; - prshkruaj funksionimin e starterit. b) Temat e kapitullit - Bateria, qllimi, ndrtimi dhe funksionimi. - Karakteristikat e bateris. - Gjeneratort e rryms alternative - alternatori. - Gjeneratort e rryms s vazhduar - dinamoja. - Qllimi, ndrtimi dhe tipat e starterit (motorins). - Funksionimi i starterit. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - pasuroj shpjegimin pr burimet e energjis elektrike n mjetet e transportit me pankarta,

makete dhe elemente konkrete; - angazhoj nxnsit n diskutime pr burimet e energjis elektrike n mjetet e transportit. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas msimore e pajisur me pankarta, skema, makete e elemente t burimeve t energjis

elektrike n mjetet e transportit Kapitulli 5: Sistemi i startimit n mjetet e transportit 6 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - prshkruaj ndrtimin e elektroinstalimeve pr startim; - shpjegoj skemat elektrike t lidhjes s starterit; - shpjegoj skemat elektrike pr lidhjen e alternatorit. b) Temat e kapitullit - Elektroinstalimet pr startim. - Skemat elektrike t lidhjes s starterit. - Skemat elektrike pr lidhjen e alternatorit.

39

c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - pasuroj shpjegimin e sistemit t startimit n mjetet e transportit me skema, makete dhe

elemente konkrete; - angazhoj nxnsit n diskutime pr ndrtimin dhe rolin e sistemit t startimit n mjetet e

transportit. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas msimore e pajisur me pankarta, skema, makete e elemente t sistemit t startimit

n mjetet e transportit. Kapitulli 6: Sistemi tradicional i ndezjes me bateri 6 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - shpjegoj qllimin, llojet dhe elementet prbrs t sistemit me bateri; - prshkruaj ndrtimin dhe funksionimin e sistemit t ndezjes me bateri; - shpjegoj bobinn induktive; - shpjegoj qllimin dhe t prshkruaj ndrtimin e shprndarsit (distributorit); - prshkruaj ndrtimin dhe funksionimin e rregullatorve t distributorit; - prshkruaj ndrtimin dhe funksionimin e ndrprersit t kondensatorit. b) Temat e kapitullit - Qllimi, llojet dhe elementet prbrse t sistemit me bateri. - Ndrtimi i sistemit t ndezjes me bateri dhe funksionimi i tij. - Bobina induktive. - Qllimi dhe ndrtimi i shprndarsit (distributorit). - Rregullatort e shprndarsit (distributorit). - Ndrprersit e kondensatorit. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - pasuroj shpjegimin e sistemit tradicional t ndezjes me bateri me skema, makete dhe

elemente konkrete; - angazhoj nxnsit n diskutime pr sistemin tradicional t ndezjes me bateri. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas msimore e pajisur me pankarta, skema, makete dhe elemente t sistemit tradicional

t ndezjes me bateri. Kapitulli 7: Sistemet elektronike t ndezjes n mjetet e transportit 10 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - prshkruaj ndrtimin dhe funksionimin e elektroinstalimeve pr ndezjen e przierjes; - tregoj paraqitjen skematike t elektroinstalimeve pr ndezjen e przierjes; - tregoj paraqitjen skematike t ndezjes me transistor; - tregoj paraqitjen skematike t ndezjes elektronike; - tregoj paraqitjen skematike t ndezjes magnetike.

40

b) Temat e kapitullit - Elektroinstalimet pr ndezjen e przierjes. - Paraqitja skematike e elektroinstalimeve pr ndezjen e przierjes. - Paraqitja skematike e ndezjes me transistor. - Paraqitja skematike e ndezjes elektronike. - Paraqitja skematike e ndezjes magnetike. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - pasuroj shpjegimin e sistemeve elektronike t ndezjes n mjetet e transportit, me skema,

makete dhe elemente konkrete; - angazhoj nxnsit n diskutime pr sistemet elektronike t ndezjes n mjetet e transporti. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas msimore e pajisur me pankarta, skema, makete dhe elemente t sistemeve

elektronike t ndezjes n mjetet e transportit. Kapitulli 8: Pajisjet elektrike dhe elektronike t sistemeve t ushqimit me karburator, dizel dhe injektim benzin 6 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - prshkruaj ndrtimin dhe funksionimin e rregullimit kompjuterik t sistemit t ushqimit

t motorit; - prshkruaj ndrtimin dhe funksionimin e rregullatorve t sistemit t ushqimit t motorit

(rregullatort e presionit t karburantit, rregullatort elektronik); - prshkruaj ndrtimin dhe funksionimin e sensorve pr prcaktimin e pozits s hapjes

s fluturs; t presionit atmosferik; t temperaturs s ajrit hyrs e t presionit t ajrit n degn thithse; pr detektimin e sasis s oksigjenit n degn liruese; pr matjen e temperaturs s motorit; pr prcaktimin e sasis s oksigjenit e pr prcaktimin e gjendjes s przierjes.

b) Temat e kapitullit - Rregullimi kompjuterik i sistemit t ushqimit t motorit. - Rregullatort e sistemit t ushqimit t motorit . - Sensort. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - pasuroj shpjegimin e pajisjeve elektrike e elektronike t sistemeve t ushqimit me

karburator, dizel dhe injektim benzine; me skema; makete dhe elemente konkrete; - angazhoj nxnsit n diskutime pr pajisjet elektrike dhe elektronike t sistemeve t

ushqimit me karburator, dizel dhe injektim benzine. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas msimore e pajisur me pankarta, skema, makete dhe elemente t pajisjeve elektrike

e elektronike t sistemeve t ushqimit me karburator, dizel dhe injektim benzine.

41

Kapitulli 9: Sistemi i ndriimit n mjetet e transportit 6 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - prshkruaj ndrtimin dhe funksionimin e pajisjeve t jashtme t ndriimit (fenert,

llampat, elsat); - shpjegoj skemat e lidhjes s pajisjeve t jashtme t ndriimit; - prshkruaj ndrtimin dhe funksionimin e pajisjeve t brendshme t ndriimit (dritat e

brendshme t kabins, dritat e brendshme t bagazhit dhe t motorit); - shpjegoj skemat e lidhjes s pajisjeve t brendshme t ndriimit. b) Temat e kapitullit - Pajisjet e jashtme t ndriimit (fenert, llambat, elsat). - Skemat e lidhjes s pajisjeve t jashtme t ndriimit. - Pajisjet e brendshme t ndriimit (dritat e brendshme t kabins, dritat e brendshme t

bagazhit dhe t motorit). - Skemat e lidhjes s pajisjeve t brendshme t ndriimit. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - pasuroj shpjegimin e sistemit t ndriimit n mjetin e transportit, me skema, makete dhe

elemente konkrete; - angazhoj nxnsit n diskutime pr sistemin e ndriimit n mjetin e transportit. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas msimore e pajisur me pankarta, skema, makete dhe elemente t sistemit t

ndriimit n mjetin e transportit. Kapitulli 10: Pajisjet e sinjalizimit n mjetin e transportit 6 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - prshkruaj ndrtimin dhe funksionimin e pajisjeve t sinjalizimit kumbues; - shpjegoj skemat e lidhjeve t sinjalizimit kumbues (me z); - prshkruaj ndrtimin dhe funksionimin e sinjalizuesit t krahut t kthimit; - shpjegoj skemat e lidhjes s sinjalizimit t krahut t kthimit; - prshkruaj ndrtimin dhe funksionimin e sinjalizuesit t frenimit dhe t lvizjes prapa; - shpjegoj skemat e lidhjes s sinjalizimit t frenit dhe t lvizjes prapa. b) Temat e kapitullit - Pajisjet e sinjalizimit kumbues (me z). - Skema e lidhjeve t sinjalizimit kumbues. - Sinjalizuesit e krahut t kthimit. - Skema e lidhjes s sinjalizimit t krahut t kthimit. - Sinjalizuesi i frenimit dhe i lvizjes prapa. - Skemat e lidhjes s sinjalizimit t frenit dhe t lvizjes prapa.

42

c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - pasuroj shpjegimin e pajisjeve t sinjalizimit n mjetin e transportit me skema, makete

dhe elemente konkrete; - angazhoj nxnsit n diskutime pr ndrtimin dhe rolin e pajisjeve t sinjalizimit n

mjetin e transportit. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas msimore e pajisur me pankarta, skema, makete dhe elemente t pajisjeve t

sinjalizimit n automjet. Kapitulli 11: Pajisjet ndihmse n mjetin e transportit 6 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit, nxnsi duhet t: - prshkruaj ndrtimin dhe funksionimin e larsit t xhamave; - shpjegoj skemat e lidhjes s larsit t xhamave; - prshkruaj ndrtimin dhe funksionimin e ngrohsit dhe ventilatorit t kabins; - shpjegoj skemat e lidhjes s ngrohsit dhe ventilatorit t kabins; - prshkruaj ndrtimin dhe funksionimin e pajisjeve elektrike ndihmse pr hapjen dhe

mbylljen e dyerve; - shpjegoj skemat dhe lidhjet e pajisjeve pr hapjen dhe mbylljen e dyerve; - prshkruaj ndrtimin dhe funksionimin e pajisjeve elektrike ndihmse pr hapjen dhe

mbylljen e dritareve; - shpjegoj skemat dhe lidhjet e pajisjeve eletrike ndihmse pr hapjen dhe mbylljen e

dritareve; - prshkruaj ndrtimin dhe funksionimin e pajisjeve elektrike ndihmse pr hapjen dhe

mbylljen e kabrioletit; - shpjegoj skemat dhe lidhjet pr hapjen dhe mbylljen e kabrioletit. b) Temat e kapitullit - Larsi i xhamave. - Skemat e lidhjes s larsit t xhamave. - Ngrohsi dhe ventilatori i kabins. - Skemat e lidhjes s ngrohsit dhe ventilatorit t kabins. - Pajisjet elektrike ndihmse pr hapjen dhe mbylljen e dyerve. - Skemat dhe lidhjet e pajisjeve pr hapjen dhe mbylljen e dyerve. - Pajisjet elektrike ndihmse pr hapjen dhe mbylljen e dritareve. - Pajisjet elektrike ndihmse pr hapjen dhe mbylljen e kabrioletit. - Skemat dhe lidhjet pr hapjen dhe mbylljen e kabrioletit. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - pasuroj shpjegimin pr pajisjet ndihmse n mjetin e transportit me skema, makete dhe

elemente konkrete; - angazhoj nxnsit n diskutime pr pajisjet ndihmse n mjetin e transportit. d) Kushtet pr realizimin e kapitullit - klas msimore e pajisur me pankarta, skema, makete dhe elemente t pajisjeve ndihmse

n mjetin e transportit.

43

Programi i lnds

Gjeografia e transportit Lmia: Transport Profili: Transporti rrugor, Lvizja e trenave, Trheqja e trenave Niveli: I Klasa: 10 I. Qllimet e lnds N prfundim t lnds s zhvilluar n klasn e 10-t, nxnsi duhet t: - shpjegoj nocionin, ndarjen, esencn dhe kuptimin e transportit; - prshkruaj elementet kryesore t sistemit t transportit; - shpjegoj prmbajtjen, nocionin dhe metodat e gjeografis s transportit; - prshkruaj preokupimin e gjeografis s transportit; - analizoj rrjetet n gjeografin e transportit; - prshkruaj faktort natyralo-gjeografik, ekonomik, teknologjik, ekologjik dhe t tjer t

zhvillimit t rrjeteve t transportit; - shpjegoj regjionin nodal (funksional); - tregoj rndsin e qendrave t transportit dhe organizimin e hapsirs n regjion nodal; - prshkruaj transportin si faktor t zhvillimit t veprimtarive ekonomike; - prshkruaj migrimet e popullsis; - prshkruaj transportin urban dhe lvizjet e popullsis s qyteteve; - prshkruaj zhvillimin hapsinor t qyteteve; - prshkruaj transportin rrugor dhe transportin integral dhe intermodal; - prshkruaj kushtet shoqrore dhe historike t zhvillimit t regjioneve t Kosovs dhe

konceptin e ndrtimit t rrjetit rrugor n Kosov; - prshkruaj veorit e transportit urban; - prshkruaj ekonomin turistike dhe aspektin ekonomik t turizmit; - prshkruaj transportin hekurudhor, rrjetin hekurudhor, stacionet hekurudhore, zhvillimin

e transportit hekurudhor dhe rolin e tij n zhvillimin e ekonomis; - prshkruaj transporti lumor, transportin prmes kanaleve dhe transportin liqenor; - prshkruaj transporti gypor (gyp-sjellsit, gazsjellsit, naftsjellsit); - prshkruaj transporti detar, portet dhe llojet e anijeve; - prshkruaj nocionin, zhvillimin dhe sistemet e porteve detare; - prshkruaj transportin ajror, zhvillimin historik, rrjetet e tij n bot dhe n Kosov,

aeroportet n bot dhe n Kosov; - prshkruaj telekomunikacioni, rrjetin e telekomunikacionit klasik, telekomunikimet

moderne dhe pasojat e tyre; - prshkruaj parimin e puns dhe funksionin e sistemit global t pozicionimit (GPS); - prshkruaj prdorimin e sistemit pr nevoja ushtarake dhe civile; - tregoj sistemet tjera t pozicionimit prmes sateliteve; - tregoj zhvillimin historik t sistemit gjeografik t informacionit (GIS) dhe prshkruaj

teknikat e prdoruara n t; - prshkruaj analizimin hapsinor prmes GIS-it; - prshkruaj nxjerrjen e t dhnave dhe hartografin; - prshkruaj teknikat e paraqitjes grafike dhe tregoj softuert pr GIS; - prshkruaj prdorimin e GIS-it pr shtje t transportit (GIS-T).

44

II. Fondi i orve t lnds 35 jav x 2 or/jav = 70 or III. Programi i hollsishm i lnds Kapitulli 1: Njohuri themelore pr gjeografin e transportit 8 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit nxnsi duhet t: - shpjegoj nocionin, ndarjen, esencn dhe kuptimin e transportit; - prshkruaj elementet kryesore t sistemit t transportit; - shpjegoj prmbajtjen, nocionin dhe metodat e gjeografis s transportit; - prshkruaj preokupimin e gjeografis s transportit: lvizja e mallrave, njerzve dhe

informatave; lidhja ndrmjet kufizimeve dhe tipareve hapsinore me origjinn, destinacionin, distancn, natyrn dhe me qllimin e lvizjeve;

- analizoj rrjetet n gjeografin e transportit: zhvillimi dhe dendsia e rrjetit, struktura dhe cilsia, rrjedhat e transportit, hierarkia e drejtimeve dhe e qendrave, gravitimet, hartat e transportit.

b) Temat e kapitullit - Njohuri themelore pr transportin: nocioni, ndarja, esenca dhe kuptimi i transportit. - Elementet kryesore t sistemit t transporti: rrjetet, nyjet dhe krkesat. - Gjeografia e transportit: prmbajtja, nocioni dhe metodat. - Gjeografia e transportit si nn-disiplin e gjeografis ekonomike. - Preokupimi i gjeografis s transportit. - Analiza e rrjeteve n gjeografin e transportit. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - shpjegoj njohurit e reja me mbshtetjen edhe t mjeteve pamore; - zhvilloj diskutime n grup (brain storming); - zhvilloj pyetje-prgjigje.

d) Kushtet pr realizim e kapitullit - mjete t ndryshme vizuale; - harta t ndryshme t bots, Evrops dhe Kosovs; - pankarta, publikime dhe foto t ndryshme lidhur me rrjetet dhe nyjet e transportit; - flip-chart. Kapitulli 2: Faktort e zhvillimit t rrjeteve t transportit 10 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit nxnsi duhet t: - prshkruaj faktort natyralo-gjeografik t zhvillimit t rrjeteve t transportit: relievi dhe

rrjetet e transportit toksor (ndikimi i relievit kontinental, ultsirat dhe luginat, transporti n rajonet malore), relievi dhe terminalet e transportit detar dhe ajror, ndikimi i klims dhe ujrave n rrjetet e transportit;

- prshkruaj faktort ekonomik t zhvillimit t rrjeteve t transportit: roli i shpenzimeve t transportimit (bartjes), llojet (degt) e transportit dhe shpenzimeve t bartjes, mimet

45

dhe tarifat, organizatat transportuese dhe shteti si faktor t zhvillimit t rrjeteve dhe sistemit t transportit;

- prshkruaj faktort teknologjik dhe ekologjik t zhvillimit t rrjeteve t transportit: ndikimi i teknologjis s transportit n zhvillimin e degve t caktuara t transportit, ndikimi i faktorve ekologjik (shpenzimi i lnds djegse, ndotja e ajrit, zhurma, etj.);

- prshkruaj faktort e tjer t zhvillimit t rrjeteve t transportit: faktort politik (madhsia dhe forma e shtetit, lloji i kufirit, etj), faktort social (standardi i jets dhe transporti, privilegjet sociale), faktort historik (ndikimi i trashgimis s transportit).

b) Temat e kapitullit - Faktort natyralo-gjeografik. - Faktort ekonomik t zhvillimit t rrjeteve t transportit. - Faktort teknologjik dhe ekologjik. - Faktort e tjer. c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - shpjegoj njohurit e reja me mbshtetjen edhe t mjeteve pamore; - nxis vmendjen nprmjet pyetje-prgjigjeve (brain storming) dhe puns n grupe . d) Kushtet pr realizim e kapitullit - mjete t ndryshme vizuale; - harta t ndryshme fizike t bots, Evrops dhe Kosovs; - pankarta, publikime dhe foto; - flip-chart. Kapitulli 3: Sistemi i transportit dhe organizimi i hapsirs 8 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit nxnsi duhet t: - shpjegoj regjionin nodal (funksional); - tregoj rndsin e qendrave t transportit dhe organizimin e hapsirs n regjion nodal; - prshkruaj transportin si faktor t zhvillimit t veprimtarive ekonomike; - prshkruaj migrimet e popullsis; - prshkruaj transportin urban (n qytet) dhe lvizjet e popullsis s qyteteve; - prshkruaj zhvillimin hapsinor t qyteteve. b) Temat e kapitullit - Transporti dhe regjioni nodal (funksional). - Rndsia e qendrave t transportit: qyteti dhe regjioni nodal; organizimi i hapsirs n

regjionin nodal. - Transporti si faktor i lokacionit t zhvillimit t veprimtaris ekonomike: transporti dhe

industria; transporti dhe zhvillimi i bujqsis; raporti i transportit me turizmin. - Transporti dhe migrimet e popullsis. - Transporti urban (n qytet). - Lvizjet e popullsis s qyteteve: transporti urban publik, transporti automobilistik dhe

kmbsor. - Transporti dhe zhvillimi hapsinor i qyteteve.

46

c) Udhzime didaktike pr kapitullin Rekomandohet q msuesi t: - shpjegoj njohurit e reja me mbshtetjen edhe t mjeteve pamore; - zhvilloj diskutime n grup (brain storming); - nxis vmendjen nprmjet pyetje-prgjigjeve. d) Kushtet pr realizim e kapitullit - mjete t ndryshme vizuale; - harta fizike t bots, Evrops dhe Kosovs; - harta t rrjetit rrugor t qyteteve t ndryshme t bots dhe Kosovs; - pankarta, publikime dhe foto t ndryshme lidhur me organizimin e hapsirs; - flip-chart. Kapitulli 4: Degt e transportit dhe llojet e rrjeteve t transportit 34 or a) Qllimet e kapitullit N prfundim t kapitullit nxnsi duhet t: - prshkruaj transportin rrugor dhe transportin integral dhe intermodal; - prshkruaj kushtet shoqrore dhe historike t zhvillimit t regjioneve t Kosovs; - prshkruaj konceptin e ndrtimit t rrjetit rrugor n Kosov dhe lidhjen e Kosovs me

Shqiprin dhe Evropn; - prshkruaj veorit e transportit urban n metropolet e mdha botrore dhe n qytetet e

Kosovs; - prshkruaj ekonomin turistike dhe aspektin ekonomik t turizmit; - prshkruaj transportin hekurudhor, rrjetin hekurudhor, stacionet hekurudhore, zhvillimin

e transportit hekurudhor dhe rolin e tij n zhvillimin e ekonomis; - prshkruaj transporti lumor, transportin prmes kanaleve dhe transportin liqenor; - prshkruaj transporti gypor (gyp-sjellsit, gazsjellsit, naftsjellsit); - prshkruaj transporti detar, marinn tregtare, portet, kalesat detare, zhvillimin e anije-

ndrtimtaris dhe llojet e anijeve; - prshkruaj nocionin, zhvillimin dhe sistemet e porteve detare; - prshkruaj transportin ajror, zhvillimin historik, rrjetet e tij n bot dhe n Kosov,

aeroportet n bot dhe n Kosov; - prshkruaj telekomunikacioni, zhvillimin e rrjetit t telekomunikacionit klasik dhe

telekomunikimet moderne dhe pasojat e tyre. b) Temat e kapitullit - Transporti rrugor, prparsit dhe kuptimi. - Automobilizmi dhe zhvillimi i rrjetit rrugor. - Transportimi rrugor. - Transporti integral dhe intermodal. - Terminalet n transportin rrugor. - Kushtet shoqrore: faktort shoqroro-ekonomik n zhvillimin e transportit rrugor. - Kushtet historike t zhvillimit t regjioneve t Kosovs, kufijt shtetror. - Koncepti i ndrtimit t rrjetit rrugor n Kosov: aspektet e lidhjes s brendshme, veorit

e territorit nacional, lidhja e qendrave kryesore urbane. - Aspektet e lidhjes ndrkombtare t rrjetit rrugor t Kosovs, lidhja me Shqiprin,

Kosova n bashksin ndrkombtare (BE). - Rrugt magjistrale t Kosovs, (autostradat e Kosovs), propozimi i rrjetit t ri t rrugve

magjistrale dhe t autostradave.

47

- Problematika e vendbanimeve: veorit e transportit urban n metropolet e mdha botrore.

- Karakteristikat e transportit urban n qytetet e Kosovs. - Transporti rrugor n ekonomin turistike: lvizjet turistike dhe aspekti ekonomik i

turizmit, drejtimet kryesore rrugore n Kosov. - Transporti hekurudhor: veorit e prgjithshme; zhvillimi historik i rrjetit hekurudhor

(vijave hekurudhore); funksioni i transportit hekurudhor; avancimi teknik; stacionet hekurudhore.

- Zhvillimi i transportit hekurudhor (tek ne dhe n bot); roli i hekurudhs n zhvillimin e ekonomis.

- Rrjeti hekurudhor n Republikn e Kosovs; vijat kryesore dhe sekondare hekurudhore; vijat kryesore t shteteve fqinje; qendrat kryesore hekurudhore n vijat magjistrale.

- Transporti lumor, prmes kanaleve dhe liqenor: veorit e prgjithshme; zhvillimi i rrjeteve; zonat kryesore t lundrimit; rruga e transportit dhe mjetet e transportit.

- Transporti gypor (gyp-sjellsit, gazsjellsit, naftsjellsit): zhvillimi, vendosja dhe funksionet e transportit gypor.