1.BDP_-_DRUŠTVENI_PROIZVOD_I_DOHODAK

8/13/2019 1.BDP_-_DRUTVENI_PROIZVOD_I_DOHODAK

1/87

BDP DRUTVENI PROIZVOD I

DOHODAKDoc. dr Zoran M astil o


2/87

PREDMET MAKROEKONOMIJE


3/87

Razlika mikr oekonomije i makroekonomije.

U dijelu bavljenja mikroekonomijom bavili smo seindividualnim tritima, odnosno tritima pojedinih proizvoda i usluga (penica, automobili,turistike agencije).

To su bila pitanja potroakog izbora kao i ta odreuje visinu cijene pojedinog proizvoda ili

faktora proizvodnje i visinu ponude. Bavili smo se pitanjima maksimuma profita preduzea imaksinuma koristi za potroaa.


4/87

Nevidljiva ruka trita

Svako radi u svom interesuRazm ena povezuje interese

pojedinanih privrednih

subjekataCijene su najvaniji indikatori za trino

odluivanje

(Potpuna) konkurencija podie efikasnostupotrebe oskudnih resursa

Savremena ekonomska kriza radja sumnje oefikasnosti trita


5/87

Poslednja tri naela: Opte okolnosti ivotni standard zavisi od produktivnosti ilokacije na svetskom tritu Insitucije uredjuju poslovanje u svakoj privredi ismanjuju neizvesnost

Privredne odluke imaju multiplikativne efekte idugorone efekte


6/87

ivotni standard zavisi od produktivnosti

Bruto domai proizvod meri ivotni standard

U svetu ne postoji ravnomerna raspodela BDP-a Najbogatije zemlje su, medjutim, najproduktivnije

Blizina razvijenim tritima je, takodje, znaajna jersmanjuje transakcione trokove trgovine i investiranja


7/87

U makroekonomiji je pogled mnogo iri. Ovdje se bavimo ekonomijom kao cjelinom. Kada je u pitanjuodnos ponude i tranje, ovdje se ne bavimo tritima pojedinanih proizvoda, nego ukupnom ponudom na jednoj, i ukupnom tranjom, na drugoj strani. Drugimrijeima, u makroekonomiji se bavimo agregatnom

ponudom i agregatnom tranjom.

Kada govorimo o cijenama, ne govorimo o cijenama pojedinog proizvoda ili usluge, nego o cijena cjeline, ooptem nivou cijena.

Cijene su vezane ne samo za obim proizvodnje nego iza monetarno trite, pa se postavlja i pitanje nivoainflacije.


8/87

M akroekonomija se zapravo bavi:

ukupnim obimom proizvodnje dobara i usluga,

ukupnom tranjom za ovim proizvodima iuslugama,

ukupnom zaposlenosti i nezaposlenosti,

optim nivoima cijena, platnim bilansom,

stopom ekonomskog rasta.


9/87

Ciljevi makr oekonomije:

maksimalan rast proizvodnje,

ostvarenje pune zaposlenosti,

stabilne cijene i

ravnotea uvoza i izvoza.


10/87

M aksimalan rast proizvodnje. Postoje dva naina za mjerenje bruto drutvenog proizvoda. Nominalni

BDP izraava se u tekuim cijenama, a realni ustalnim cijenama, ime rast realnog BDP zapravoizraava rast fizikog obima proizvodnje.

Bruto drutveni proizvod (BDP) , predstavljaukupno proizvedenu koliinu materijalnih dobara iizvrenih usluga u jednoj dravi (drutvenoj zajednici) tokom jedne godine.

BDP se moe izraziti: Naturalno ili koliinski Vrednosno (u novcu)


11/87

Potrebno je razlikovati potencijalni od realnog BDP.

Potencijalni BDP predstavlja mogunost proizvodnje.

Dva su kljuna faktora koja utiu na rast potencijalnog BDP:

porast resursa i

porast efikasnosti koritenja raspoloivih resursa. Realan BDP je ispod potencijalnog.

Kada je kretanje nizbrdino blago, kada kratko traje i kada je udaljenost od potencijalnog BDP mala, to stanje u privredi se naziva recesijom , a kada je kretanje okomitije,kada dugo traje i kada je udaljenost od potencijalnog BDPvelika, stanje u privredi se naziva depresijom .


12/87

Odnos potencijalnog i realnog BDP mogao bi segrafiki prikazati na sljedei nain:

Realni BDP

VRIJEME

B D P


13/87

Nominalni BDP, I stope rasta realnog BDP-a u BI H

Izvor: Centralna Banka BIH, Godinji izvjetaj 2010, str.14

1 9 . 2

7 2

2 1 . 7

8 8 2 4

. 7 1 7

2 4 . 0

0 4 2 4 . 7 5

0

5

10

15

20

25

30

2006 2007 2008 2009 2010

u m

i l i j a r d a m a

K M

Nominalni BDP (l.

6.0% 6.2% 5.7%

-3.0%

0.9%

Stopa rasta realnog BDP-a (d. skala)

-4%

-2%

0%

2%

4%

6%

8%

Ovaj grafiki prikaz pokazuje, da je BDP u BIH od 2006. do 2008.godine imao rast, a dolaskom globalne krize u 2009. godini, BDP jeimao smanjenje, dok je u 2010. godini, imao blagi oporavak, te 2012.,2013, oekuje se blagi rast.


14/87

Realni BDP, godi nja stopa rasta

2009 2010 2011 2012

Svijet -0.5 5.0 4.4 4.5

SAD -2.6 2.8 2.8 2.9

Zona eura -4.1 1.7 1.6 1.8

Japan -6.3 3.9 1.4 2.1

Centralna i Istona Evropa -3.6 4.2 3.7 4.0BiH -3.1 0.8 2.2 4.0

Izvor: World Economic Outlook, IMF, Apr 11

Ova analiza pokazuje pad BDP-a, od 2009. i procjenerasta u 2010., 2011., i 2012. godini, u svijetu, SAD-u,Zoni eura, Japanu, Centralnoj i Istonoj Evropi i BIH.


15/87

Projekcija razvoja: stope rasta BDP

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Svet Euro zona SAD Srbija


16/87

Osnovni makr oekonomski indikator i RS 2006 - 2010

POKAZATELJ

PERIOD

2006. 2007. 2008. 2009. 2010.

Broj stanovnika u RS (procjena) 1.443.709 1.439.673 1.439.673 1.435.179 1.433.038

Nominalni BDP (u 000 KM) 6.543.726 7.350.985 8.489.287 8.243.265 8.306.974

Realna stopa rasta (u %) 5,8% 6,7% 6,2% -2,8% 0,8%

Broj zaposlenih 252.227 258.209 259.205 253.665 247.388

Broj nezaposlenih 143.219 139.825 135.102 139.536 145.343

Prosjena neto plata (u KM) 520 585 755 788 784

Stopa rasta industrijske proizvodnje 19,1% 1,4% 16,8% 19,0% 5,0%

Izvoz (u 000 KM) 1.540.236 1.671.601 1.921.837 1.672.915 2.177.809

Uvoz (u 000 KM) 2.760.163 3.347.925 4.146.519 3.567.104 4.053.076

Saldo robne razmjene (u 000 KM) -1.219.927 -1.676.324 -2.224.682 -1.894.189 -1.875.267

Pokrivenost uvoza izvozom 55,8% 49,9% 46,3% 46,9% 53,7%

Inflacija ( potroake cijene, %) 6,4% 1,1% 7,2% -0,4% 2,5%

Strane direktne investicije(u 000 KM) 103.223 1.946.688 165.675 104.500

Izvor: Privredna Komora Republike Srpske - www.komorars.ba


17/87

BDP (u 000 KM) I BDP PER CAPITA (KM2006-2010

6 , 5 4 3 , 7 2 6

7 , 3 5 0 , 9 8 5

8 , 4 8 9 , 2 8 7

8 , 2 2 2 , 9 7 4

8 , 3 0 6 , 9 7 4

0

1,000,000

2,000,000

3,000,000

4,000,000

5,000,000

6,000,000

7,000,000

8,000,000

9,000,000

10,000,000

2006 2007 2008 2009 2010

BDP

4533

5106

5906 5730 5797

BDP per capita

0

1,000

2,000

3,000

4,000

5,000

6,000

7,000

Izvor: Republiki zavod za statistiku Republike Srpske


18/87


19/87

STRUKTURA BDP RS U 2010. GODINI

Izvor: Republiki zavod za statistiku Republike Srpske

12.4%

10.7%

8.9%

7.0%

5.1%4.8%

51.1%

Trgovina na veliko i malo

Poljoprivreda, lov i umarstvo

Preraivaka industrija

Saobraaj, skladitenje i komunikacije

Proizvodnja i snabdjevanje elektrinomenergijom, gasom i vodom

Graevinarstvo

Ostalo


20/87

U Saveznoj Republici Njemakoj, npr., odnos potencijalnog i realnog BDP je sledei:


21/87

Razlika izmeu potencijalnog i stvarnog BDPnaziva se jaz (odnosno GAP).

Ostvarenje pune zaposlenosti . Osnovna je potreba

ljudi da rade, te vlada koja ne moe da zaposlisvoje ljude, ne treba ni da vlada.

Stopa nezaposlenosti je postotak radne snage kojane moe da nae zaposlenje.


22/87

Stabilne cijene. Cilj je da se odre stabilne cijene naslobodnom tritu, odnosno da se odre stabilne cijenena osnovi odnosa ponude i tranje, sa to je mogue manjim uplitanjem drave.

Kretanje opteg nivoa cijena mjeri se indeksom cijenana malo.

Rast cijena se mjeri stopom inflacije koja se dobijekada se od indeksa cijena ove godine oduzme indekscijena prosle godine i razlika podijeli sa indeksomcijena iz prole godine, te pomnoi sa sto.

Stopa inflacije = 100 godine prolecijenaindeks

godine prolecijenaindeks godineovecijenaindeks


23/87

-50

0

50

100

150

200

250

300

Inflacija malopr.cene XII/XII 38.7 14.2 7.2 13.7 17.7 7.3 11.0 8.6 6.6 10.5 13.5 247

BDP - rast na pret. god 5.6 3.9 2.4 8.3 5.6 5.2 6.9 5.5 -3.1 1.5 4.18 57

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Prosek

2010/00

Kumul.rast

2010/00

Uporedni prikaz inf laci je merene rastom maloprodajnih cena kaoi stopa rasta BDP na prethodnu godinu, prosenog ikumulativnog rasta 2010/2000.


24/87

Poeci druge decenije XXI veka su, za Srbiju, uznaku ogromnog rizika od rastue inflacije i opte ekonomske nestabilnosti, daljeg pada dinara.Opasnost od kratkorone upotrebe sredstava od

prodaje Telekoma, velika iskuenja vlade usuoavanju sa trajkovima zaposlenih u javnimslubama i sve to u situaciji kada su godinji anuiteti za servis stranog duga dospeli do nivoa

jedne desetine BDP-a. Stopa nezaposlenosti je bilau padu kratko vreme nakon 2007. da bi u vremekrize opet eskalirala, ka vrednosti od ak preko19%.


25/87

78

80

82

84

86

88

90

92

94

96

Srbija

Srbija 91 85 93 96

2007/8 2008/9 2009/10 2010/11

Na slici data je grafika informacija o tome da je Srbija nakon blagog poboljanja pozicije na globalnoj rang listi 2008/9. kada je dospela na 85. poziciju, u svim kasnijim vrednovanjima

padala sve do 96. mesta, od ukupno 136 zemalja za 2010/11.

Pozici je Srbije u globalnoj konkurentnosti naosnovu godinjih izvetaja WEF


26/87

Na osnovu pozicije ukupno 12 pojedinih stubova kojiuslovljavaju bolju ili slabiju meunarodnu konkurentnost, evo

prikaza najslabije ocenjenih indikatora za Srbiju na skali WEF.

Relativne pozicije u globalnoj skali konkurentnosti(prema WEF) Srbije i nekih zemalja u okruenju tokom proteklih etiri godine

0

20

40

60

80

100

120

2007/8 39 82 79 57 94 109 91 106

2008/9 42 65 76 61 89 108 85 107

2009/10 37 62 76 72 84 96 93 109

2010/11 45 49 71 77 79 78 96 102

Slovenija Crna Gora Bugarska Hrvatska Makedonija Albanija Srbija BIH


27/87

Stubovi Rang od ukupno

139 zemal ja

1. Institucije 120

3. Makro- ekonomsko okruenje 1096. Efikasnost trita dobara 125

7. Efikasnost trita rada 102 1

1. The Global Competitiveness Raport , World Economic Forum, Geneva,Switzerland 2010 Table 4: Global Competitiveness Index 2010 2011 rankings and2009 2010 comparisons,


28/87

Srbija i svet: BDP tokom poslednje dve decenija saprojekcijama za narednu (4,5% rasta - plavi i 5,8% -crveni indikator i)

0

50

100

150

200

250

Svetska privreda 100 100 102 104 106 111 115 122 126 128 130 133 136 139 142 146 151 156 163 169 163 165 169 174 179 185 190 196 202 208 214 220

BDP/DP Srbije (pret. SCG) 100 92 82 60 42 43 45 48 51 52 42 45 47 49 51 55 59 64 69 73 71 75 78 82 86 89 94 98 102 107 112 117

Optimisticka varijanta 75 79 84 89 94 99 105 111 118 124 132

1989

90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 200

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

2010

11 12 13 14 15 16 17 18 19 202

0


29/87

Ako se dogodi opti pad cijena, onda je rije odeflaciji.

Ravnotea uvoza izvoza.

Razlika izmeu izvoza i uvoza naziva se netoizvoz. Kada je vrijednost izvoza vea od vrijednostiuvoza, onda je neto izvoz pozitivan, odnosno radi

se o trgovinskom suficitu. Trgovinski deficit jestanje u platnom bilansu kada je vrijednost uvozavea od vrijednosti izvoza.


30/87

I nstrumenti ekonomske poli tike.

Uglavnom se odnose na etiri instrumenta,odnosno etiri politike koje provodi drava:

fiskalna politika,monetarna politika,

meunarodna ekonomska politika i politika dohodaka.


31/87

F iskalna politika. Dvije su strane sa kojih fiskalna politika utie na privredni razvoj, odnosno rastdohotka.

Monetarna politika je drugi moni instrumentmakroeko-nomske politike. To je upravljanje

ponudom novca, uslovima kreditiranja i

bankarskim sistemom. Meunarodna ekonomska politika. Nunost ukljuenja u meunarodnu razmjenu daje posebanznaaj ovom instrume-ntu makroekonomske

politike.Politika dohodaka. Djelovanje vlade putemdirektne kontrole na visine cijena i nadnica,

poznato kao politika dohodaka.


32/87

MAKROEKONOMSKA RAVNOTEA


33/87

U okviru mikroekonomske analize upotrebljavalismo krivu ponude, krivu tranje, kako bi odredili(analizirali) cijene i koliine pojedinanih

proizvoda.

Agaregatna tranja je tranja svih dobara i usluga uodreenoj ekonomiji za vrijeme od jedne godine.To je suma potronje gdje se sva dobra sabiraju(agregiraju) u jedno jedino dobro ( AD ) koje seonda, prema namjenama troe za zadovoljenje

potreba stanovnitva (C ), za investicionu potronju u privredi ( I), za potronju drave (G ) i neto izvoz(X-M ).

AD = C + I + G + (X - M)


34/87

Kriva agregatne tranje pokazuje sve koliine dobarakoje su potroai spremni da kupe po razliitim

cijenama.Agregatna ponuda je ukupna vrijednost svih finalnihdobara usluga koje je privreda spremna da ponudi uodreenom vremenu, uglavnom za godinu dana.Kriva agregatne ponude pokazuje sve koliine outputakoje su preduzea spremna da isporue po razliitim cijenama ( P ).

Funkcija agregatne ponude je tako proizvodnafunkcija:

AS = f (P,L,K,G.S,T).


35/87

Uravnoteenje je postignuto kada je agregatna ponuda jednaka agregatnoj tranji (AS = AD ), kadani kupci ni prodavci ne ele da promijene to stanje.

Makroekonomska ravnotea je kombinacija opteg nivoa cijena i agregatnog proizvoda kojim semaksimalno zadovoljavaju potrebe i kupaca i

prodavaca.


36/87

U potpunijoj ekonomskoj interpretaciji makroekonomskaravnotea znai zapravo stanje kada nemamo snage dadostignuti nivo realnog bruto drutvenog proizvoda

pomjerimo na vie. To znai da je ravnoteu mogue ostvariti na svakom nivou privrednog razvoja.

50

100

150

200

250

0

AS G

AD

AD E

AD P

10000 20000 250000 Y

i n d e

k s c

i j e n a z a s v e r o

b e

p o

t e n c i j a

l n i b r u

t o d r u

t v

e

n i

p r o

i z v o

d

realni bruto drutveni proizvod


37/87

MJERENJE DRUTVENOGPROIZVODA I DOHODKA


38/87

Kruni tok u privredi. Osnovna karakteristikasavremene privrede je u visokoj podjeli rada i

intezivnoj razmjeni proizvoda.

Domainstva

Banke

Vlada

Inostranstvo

Preduzea Dohodci

Potronja

tednja Investicije

Porezi Porezi

Transferna plaanja

Subvencije i potronja Vlade

Uvoz Izvoz


39/87

Kruni tok izmeu preduzea i domainstva beztednje. Najintezivnija razmjena se odvija izmeu preduzea i domainstva.

Domainstva su vlasnici faktora proizvodnje, koje

iznajmljuju preduzecima u cilju proizvodnjeodreenih roba.

Preduzea , na drugoj strani, proizvode robe koje prodaju domainstvima, za iju kupovinudomainstva troe ostvarene dohotke (robni tok).


40/87

Kruni tok izmeu preduzea i domainstava ukljuujui i tednju. Ovo usaglasavanje tednje

(domainstva) i investicija (preduzea) u vezi savisinom kamatne stope, obzirom da za tousaglaavanje postoji vremenski p omak, predstavljaosnovu talasanja privrede, odnosno formiranjakonjuktornih (poslovnih) ciklusa.

Kruni tok izmeu preduzea, domainstava i drave.

Kruni tok izmeu domainstava, preduzea iinostranstva. Ovaj dio ukupnog krunog toka seostvaruje po osnovu uvoza, odnosno izvoza.


41/87

Sadraj pojmova drutveni proizvod i nacionalnidohodak. Drutveni proizvod, odnosno drutveni

bruto i drutveni neto proizvod predstavlja polazni pojam mjerenja ekonomskog uspjeha odreene privrede. To je zbir trinih vrijednosti svih flnalnihdobara i usluga.

U finalna dobra i usluge ubrajaju se:

potrona dobra koja slue konanom

zadovoljenju konanih potroaa iostvarene investicije.

U raun ne ulaze takozvana intermedijarna dobra.


42/87

Bruto investicije predstavljaju vrijednost svih proizvodnih investicionih dobara u godini dana;

Neto investici je su bruto investicije umanjene zaamortizaciju. Ako se od bruto drutvenog

proizvoda oduzime amortizacija dobije sedrutveni neto proizvod ili samo drutveni

proizvod kao pouzdanija mjera nacionalnog bogatstva;

Nacionalni dohodak;

dohodak stanovnitva; rapoloivi dohodak domainstva.


43/87

Ako sve ovo sumiramo, dobijamo sljedei pregled Ukupna vrijednost prodaje (po trinim cijenama).

- Vrijednost nabavki od strane preduzea = Bruto drutveni proizvod po trinim cijenama- Amortizacija= Drutveni (neto) proizvod po trinim cijenama- Indirektni porezi+ Subvencije= Nacionalni dohodak ili drutveni neto proizvod po trinim cijenama - Profit preduzea - Direktni porezi preduzea - Iznos socijalnog osiguranja koji plaaju preduzea +Subvencije

= Dohodak domainstva (stanovnitva) - Direktni porezi graana - Iznos socijalnog osiguranja koji plaaju radnici = Raspolozivi dohodak domacinstava.


44/87

Metodi obrauna drutvenog proizvoda:

proizvodni metod (raun trokova faktora u proizvodnji),

dohodni metod (raun raspodjele) i

potroni metod (raun upotrebe).


45/87

Proizvodni metodRednibroj

Naziv privredne graneDrutveni proizvod utekuim cijenama u

godini XX1. 2. 3. 4.

Poljoprivreda, umarstvo, ribarstvo Industrija Trgovina i saobraaj Usluge (obrazovanje, finansijske usluge i sl.)

100 2000 1000 1500

5. 6.

Bruto vrijednost proizvoda Drava (plate dravnih slubenika) Domainstva (plaanje posluge)

4600 1000 300

+ Nacionalni dohodak Indirektni porezi 5900 650

Bruto drutveni proizvod po trinim cijenama 6550

Bruto drutveni proizvod je veliina je ne samovremenski (godinu dana) nego i teritorijalnoodreena. To je ukupna vrijednost stvorena nateritoriji odreene zemlje bez obzira da li jestvarali domai ili strani graani.


46/87

Dohodni metod. Poseban interes za ovaj metodobrauna drutvenog proizvoda je pitanjeraspodjele.

Pri tome se posebno misli na:

dio radnih dohodaka, odnosno dio koji pripada

radnicima u formi nadnica, idio neradnih dohodaka koji pripada vlasnicimakapitala (kamate, rente, profiti).


47/87

Raniji primjer dobija sledei oblik obrauna pmetodu dohotka.

Drutveni proizvod u tekuim cijenama

- Dohoci od rada ("radni dohoci") 3500

- Dohoci od imovine i preduzetnitva

(dohoci ostalih faktora ,,neradni dohoci") 1500 Nacionalni dohodak 5000

+ Indirektni porezi

} +550

- Subvencije

Drutveni proizvod po trinim cijenama 5550 + Amortizacija 1000

Bruto drutveni proizvod po trinim cijenama 6550

P i


48/87

Potroni metod. Ovaj metod mjerenja, odnosnoobra- una drutvenog proizvoda odnosi se natroenje, odnosno na njegovu konanu upotrebu.

Drutveniproizvod po tekuim cijenama

- Potronja stanovnitva 2500 - Potronja drave 1000 - Investicije 1500Potronja u zemlji 5000 Izvoz 2550

Uvoz 1000 Neto izvoz +1550Drutveni proizvod po trinim cijenama 6550


49/87

Drutveni proizvod kao pokazatelj stepena

ekonomske razvijenosti.

100 promjena realnog DP Stopa rasta= realni DP u prethodnoj godini


50/87

Zemlja $ Per capita Zemlja 1996 u $Per capita

Luksemburg 45360 Kanada 19020

vajcarska 44350 Irska 17110

Japan 40940 Izrael 15870

Norveka 34510 panija 14350

Danska 32100 Grka 11460

Njemaka

28870

Portugal

10160

SA D 28020 eska Republika 4740

Francuska 26270 Turska 2830

vedska 25710 Jordan 1650

Finska

23240

Egipat

1080

Austral ia 20090 Indonezija 1080

Italija 19880 Bolivi ja 83 0

V.Britanija 19600 Mozambik 80


51/87

Privredni rast nije bez limita, neogranien.Ogranienja su:

u rastu stanovnitva,

u rastu eksploatacije prirodnih bogatstava iu rastu zagaenosti ivotne sredine.


52/87

RASPODJELA DOHODKA


53/87

Definicija i znaenje . Problem raspodjele je jednood najkontroverznijih pitanja, u ekonomiji, esto

nazvan i konf l ikt raspodjele.Ukoliko bi se pojam pravedne raspodjeleizjednaio sa pojmom jednakosti, odmah se dolaziu sukob sa ekonomskom efikasnosti.Raspodjelu dohotka je mogue posmatrati:

na nivou preduzea, na nivou stanovnitva ina nivou drave.


54/87

Postavi li se pitanje koji dio dohotka pripada pojedinim domainstvima, dolazi se do raspodjeledohotka meu grupama domainstava ili

pojedinaca, odnosno do personale raspodjelenacionalnog dohotka.

Posmatra li se problem raspodjele dohotka sastanovita uticaja drave, imamo sekundarnuraspodjelu dohotka.


55/87

F unkcionalna raspodjela dohotka.

Procentualno uee nadnica u nacionalnomdohotku:

godina SR Njemaka Velika Br itani ja 1950 19651991

1993

71 - 66

-

- 76 -

65


56/87

Personalna raspodjela nacionalnog dohotka. Raspodjelu dohotka na pojedince mogue je

posmatrati sa stanovita grupisanja u pojedinesocijalne grupacije. Mogue je obaviti posmatranjei sa stanovita uea u pojedinim intervalnimdohodovnim grupama.

Razlikovanja uea u raspodjeli bogatstva idohotka takoe zasluu panju. Pod dohotkom se

podrazumijevaju ukupna godinja primanja unovcu koja mogu da potiu od rada (nadnice) ili odvlasnitva (kamate, dividende). Bogatstvo se sastojiod neto vrijednosti imovine u odreenom vremenu.


57/87

M jerenje nejednakosti . Dva su osnovna metoda za

mjere-nje personalne nejednakosti u raspodjelidohotka: Lorencova kriva i Dini koeficijent.

Lorencova kriva Dijagonalna kriva (45 ) pokazuje ravnomjernu raspodjelu dohotka (20%stanovnitva uiva 20% dohotka i sl.).

Koeficijent koncentracije dohotka nazvan je Ginikoeficijent (ABC/ABD).

L k i


58/87

Stanovnitvo

100%

75%

50%

25%20%

0 25% 50% 75% 100%

Dohodak

L orencova kr iva

Gi ik fi i j


59/87

Stanovnitvo

100%

75%

50%

25%

0 25% 50% 75% 100%

DohodakB

C

AD

Gini koefici jent

d


60/87

Dohodna struktur a drutva

Dohodovni

razred

(%) svih

domainstava (%) ukupnog

dohotkaprimljenog od

stranedomainstavaovog razreda

Stvarna

raspodela(%) od ukupnog

dohotka

Najnia petina 20 4 4Druga petina 20 9 13

Trea petina 20 15 28etvrta petina 20 24 52

Najvia petina 20 48 1003% najbogatijih 5 20 -

Izvor: na osnovu Samjuelson, Nordhaus, Ekonomija, op. cit. str. 383

100


61/87

Procenat stanovnitva

P r o c e n a

t d o

h o

t k a

100

80

60

40

20

20 40 60 80 100

Linija potpune dohodne jednakosti

Lorencove

kr ive

I II

Lorencova kriva, na osnovu tabele dohodnihrazreda: I manje nejednakosti (levo); i II -

vee nejednakosti dohotka (desno)

i


62/87

Ekonomske nejednakosti zemalja irom svetakr ajem XX veka .

05

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Gini koef. nejednakosti (0-100) 22 23 23.5 23.8 24 29 30.5 31 32 35 37 47

eka

(1992)

Australija

(1994)

Finska(1995)

Belgija(1994)

veds

ka(1995)

Maar

ska(1991)

Nemaka

(1994)

SAD(1979)

Poljska

(1995)

UK(1995)

SAD(1997)

Rusija1995)


63/87

G = povrina izmeu Lorencove krive i krive od 45

povrina i spod lini je od 45

Di ib ij d h k d b i lj i Gi i


64/87

Distribucija dohotka u odabranim zemljama i Ginikoeficijent u 1970. godini:

Zemlja etvrtine Gini koeficijent donja druga trea etvrta Finska 10,8 26,4 45,6 68,6 0,207

Belgija 10,2 25,0 43,5 66,4 0,235

Holandija 10,1 24,5 42,5 65,3 0,268

Njemaka 9,8 24,2 42,5 65,3 0,250 Norveka 9,8 24,9 43,7 66,7 0,234vedska 9,5 25,3 44,8 68,2 0,220Francuska 8,3 21,8 39,1 61,6 0,296

Italija 8,0 20,7 38,0 61,2 0,310

vajcarska 8,0 21,0 37,8 58,9 0,323V. Britanija 7,5 20,5 38,2 61,8 0,304

panija 7,4 20,1 37,5 60,2 0,320SAD 5,7 18,0 35,7 60,2 0,341

Izvor: Case K., 1999; 399


65/87

Primama i sekundarna raspodjela dohotka.

Primarna raspodjela dohotka se odvija pododluujuim uticajem trita. Na njemu preduzea prisvajaju odreen ukupan prihod koji u sebi moe da sadri profit ili, ak, gubitak.Kada je rije o preraspodjeli putem poreza, onda segovori o tkzv. sekundarnoj (dravnoj) raspodjelidohotka. Dakle, sekundarna raspodjela jeraspodjela izmeu preduzea i drave, a sredstvaubrana tako slue optedrutvenim probama.


66/87

Primanja drave u periodu 1972 - 1994. godine:

GodinaUkupna potronja

drave (% od BDP)

Uee (% od BDP)

porezaDoprinosa za socijalno

osiguranje19721994

23,6653,46

24,4027,42

13,6421,61

Izvor: Woll A., 1998; 475

P uee domainstava i l


67/87

Procentno uee domainstava u nacionalnomdohotku rangirano u petine dohodovne grupe u V.

Britaniji:Petine dohotka

Ostvareni (predporeski)dohodak

Post-poreski dohodak

donja petina

druga petinatrea petina etvrta petina

peta petina

2,0

7,016,026,050,0

6,6

11,016,023,044,0

Sva domainstva 100,0 100,0

Gini koeficijent (u %) 51% 39%

Izvor: Hardwick P., 1994; 591

Ef k t dj l j idlji


68/87

Efekat preraspodjele je vidljiv.

Ukoliko se ovo prikae grafiki kao kumulativnadistribucija dohotka, dobiemo:

Stanovnitvo

100%

80%

60%

40%

20%20 40 60 80

100

Predpore skaraspodje l a

Dohodak Nakon oporezivanjasmanjile su se nejednakosti

u raspodjeli. Lorencovakriva sa krivomravnomjerne raspodjeledohotka zatvara, poslijeoporezivanja, manju povrinu nego to je ona bila prije oporezivanja.


69/87

AGREGATNA TRANJA INACIONALNI DOHODAK


70/87

Znaenje agregatne tranje. Ukupna (godinja)

vrijednost proizvoda i usluga koju proizvedu preduzea u jednoj zemlji predstavlja realni domai drutveni proizvod (Y) ili agregatni output (proizvod). On obuhvata usluge, potrona iinvesticiona dobra.

Adam Smit, osniva klasine ekonomske teorije,

poao je od pretpostavke o samoregulaciji trinog privrednog sistema.

Tranja potronimd b i


71/87

Tranja za potronim dobrima;Funkcija potronje i tednje.

Osnovni faktori potronje su:

raspoloivi dohodak domainstva,raspoloiva imovina kojom domainstvoraspolae,

visina kamatne stope,ivotna dob, procjene budunosti.

Raspoloivi dohodak domainstva


72/87

Raspoloivi dohodak domainstva. Bruto dohodak+ transferni dohodak (npr. djeiji dodatak)= ukupan dohodak- direktni porezi (npr. porez na dohodak)= raspoloivi dohodak (za potronju ili tednju)

Postoje razlike u troenju permanentnog i povremenog(tranzitnog) dohotka .Osnovna karakteristika potronje permanentnog dohotka jeda se radi o normalnom, odnosno planiranom nivou potronje, odnosno tednje.Povremeni (transferni) dohodak, troi se na drugaiji nain od permanentnog. Potronja ovog dohotka uglavnom nijeu nekoj vezi sa potronjom permanentnog dohotka.

Imovina kojom domainstvo raspolae.


73/87

Imovina kojom domainstvo raspolae. Domainstva priblinog nivoa tekuih dohodaka, ali razliitog bogatstva (visineimovine) razliito e se ponaati u potronji.Visina kamatne stope . Vie kamate e uticatina porast tednje, odnosno na smanjenje potronje. ivotna dob je takoe jedan od uticajnihfaktora potronje.Procjene budunosti . Oekivani rast cijena u budunosti uticae da se donese odluka da sevie troi, a da se manje tedi. Pojava novih

proizvoda moe da utie na porast potronje.

Funkcija potronje.Potronja je funkcija dohotka,


74/87

Funkcija potronje. Potronja je funkcija dohotka,odnosno potronja i tednja su u neposrednojzavisnosti od visine dohotka:C = f(Y). To je takozvana hipoteza apsolutnog dohotka .

Prosjena potronja je pokazatelj uea obima potronje u drutvenom proizvodu. Rije je o graninoj sklonosti ka potronji, odnosn prirastu potronje na jedinicu prirasta dohotka.Svaki porast dohotka (Y) dovodi do rasta potronje za iznos b x Y , odnosno C=b>Y, (b je C/Y.

Pretpostavimo sljedeiprimjer:


75/87

Pretpostavimo sljedei primjer:

Ako ovo grafiki prikaemo, dobiemo sljedeu

sliku:

Y C S 0

100200300

40

120200280

-40

-20020

Funkcija potronje ima u vidu vezu potronje i dohotka;


76/87

j p j p jF unkcija investicija. Investicije su upotreba, odnosnoaktiviranje tednje: I = S Poetna tekoa investicija je u vremenu trajanja.I =

Potroaka tranja.Procjene o visokoj potroakoj tranji i povoljnim cijenama odreene robe, vaan su podsticaj preduzeima za investiranje. To je principakceleratora , gdjesu investicije funkcija prirasta potronje: I =

Kamatna stopa. Investicije su opadajua funkcija kamatnestope. Ova razlika izmeu godinjeg prihoda i godinjegtroka je godinji neto profit.

C


77/87

VISINA RAVNOTENOG DOHODKA

Potronjaiinvestici je;


78/87

Potronja i investici je; Visina ravnotenog dohotka u privredi bezinvesticija. Stanje ravnotenog dohotka je dostignuto kada jeagregatna tranja jednaka agregatnoj ponudi.

Stanje ravnotenogdohotka pokazuje krivu od 45 .


79/87

Stanje ravnotenog dohotka pokazuje krivu od 45 .Agregatna ponuda, odnosno visina nacionalnogdohotka ( Y) u svakoj taki ove krive jednaka jeiznosu tranje za proizvodima, odnosno iznosu potronje (C ). Suma faktorskih dohodaka jednaka je vrijednosti proizvodnje.

Ravnoteno stanje, odnosno ravnoteni nacionalnidohodak podrazumijeva puno koritenje faktora

proizvodnje.

Visina ravnotenog dohotka u privredi sainvesticijama. Kako je kamata odluujui faktorvisine investicija, pretpo-stavimo da je fiksna.


80/87

Ako prethodnu tabelu dopunimo iznosom zainvesticije, ona e izgledati:

Y C S I

0100200300

40120200280

-40-20020

10101010

Grafiki prikaz ove tabele izgleda ovako:


81/87

p g

U privredi bez investicija ukupna agregatna tranja se odnosilasamo na nivo potronje stanovnitva (C ). U privredi sainvesticijama nivo agregatne tranje se die za iznos ostvarenihinvesticija, te je sada iznos agregatne ponude jednak zbiru ovedvije tranje:Y = C + I.


82/87

MULTIPLIKATOR

U prethodnoj analizi smo nauili da je ponuda


83/87

p j j pdeterminisana tranjom. Zavisno od nivoatranje formira se nivo ravnotenog dohotka.Ako je agregatna tranja manja od obima(mogue) agregatne ponude, ponuda e sesmanjiti do nivoa uspostavljanja ravnotenog dohotka.Multiplikator predstavlja jedan od kljunih elemenata u sistemu Keynes -ove analize.U naem prethodnom primjeru odgovor je dat.Porast investicija za 10 jedinica poveao jeiznos nacionalnog dohotka za 50.

Multiplikator je mjera odnosa izmeu promjena ravnotenog nacionalnog dohotka i autonomne potronje


84/87

nacionalnog dohotka i autonomne potronje.

Autonomnost znai nezavisnost od stanja u ekonomiji, kada se

neto prihvata kao dato, odnosno kada brojni neekonomski(egzogeni) faktori djeluju na visinu odnosne varijable.

Ovdje emo se baviti investicijama i toj vrsti uticaja na rastdrutvenog proizvoda, odnosno baviemo se investicionimmultiplikatorom.

Prvi faktor od kog zavisi nivo multiplikacije je granina sklonostka potronji (C/Y), odnosno granine sklonosti ka tednji (S/Y).

Iznos autonomne investicione tranje je u naem primjeru10 jedinica.

Y = I + C.

M ultiplikator javne potronje. Drava svojim porezima


85/87

oduzima jedan dio dohodaka stanovnitvu i privredi, ime smanjuje obim njihove tranje. Nisu svi prikupljeni porezi

prihodi drave. Jedan dio poreza drava vrati stanovnitvu i privredi u formi raznih subvencija, dotacija i sl. To sutransferna plaanja .

M ul tipli kator spoljne trgovine.

Neto izvoz je razlika izmeu izvoza ( X) i uvoza ( M )dobara i usluga ( X-M ).

Ovo znai da prisustvo spoljne trgovine znai da se potronja u zemlji moe razlikovati od obima njene proizvodnje.

M ul tiplikator otvorene pr ivrede . Koeficijent otvorenosti


86/87

privrede predstavlja odnos izmeu zbira uvoza i izvoza uodnosu na drutveni proizvod.

Za potrebe raunanja mul tiplikatora spoljne trgovine prvose javlja potreba da se izrauna granina sklonost ka uvozukoja predstavlja porast vrijednosti uvoza po jedinici

porasta drutvenog proizvoda (MPm)

Multiplikator spoljne trgovine tako bi bio:

proizvod drutveniizvoz uvoz

privredeiotvorenost t Koeficijen

)(11

MPm MPC M M X


87/87

HVALA NA PANJI

Documents

1.BDP_-_DRUŠTVENI_PROIZVOD_I_DOHODAK