1._Predodzbe_o_sebi_i_Drugome_u_liminalnom_kontekstu_imperijalnih_visegranicja.ppt

1. Predodžbe o sebi i/kao 1. Predodžbe o sebi i/kao Drugome u liminalnom Drugome u liminalnom kontekstu imperijalnih kontekstu imperijalnih

višegraničjavišegraničja

1. Predodžbe o sebi i/kao Drugome u 1. Predodžbe o sebi i/kao Drugome u liminalnom kontekstu imperijalnih liminalnom kontekstu imperijalnih

višegraničjavišegraničja

• IMAGOLOGIJA = kritičko-analitički pravac IMAGOLOGIJA = kritičko-analitički pravac u okviru suvremene kulturalne teorijeu okviru suvremene kulturalne teorije

• nastoji u širem kontekstu epistemološki nastoji u širem kontekstu epistemološki propitati fenomen kulturne razlikepropitati fenomen kulturne razlike

• bavi interpretativnom analizom bavi interpretativnom analizom konstrukcija i reprezentacija kolektivnih konstrukcija i reprezentacija kolektivnih identiteta (etničkih, nacionalnih, identiteta (etničkih, nacionalnih, konfesionalnih, socijalnih, rodnih itd.), konfesionalnih, socijalnih, rodnih itd.), odnosno fenomena alteriteta i alijeniteta odnosno fenomena alteriteta i alijeniteta

1. Predodžbe o sebi i/kao Drugome u liminalnom 1. Predodžbe o sebi i/kao Drugome u liminalnom kontekstu imperijalnih višegraničjakontekstu imperijalnih višegraničja

• interes za specifična etno-kulturna obilježja kolektiva interes za specifična etno-kulturna obilježja kolektiva javlja se u doba humanizma (npr. Julius Caesar javlja se u doba humanizma (npr. Julius Caesar Scaliger) u formi stereotipnih etnokarakteroloških Scaliger) u formi stereotipnih etnokarakteroloških sistematizacija u okviru tematizacija tzv."mores sistematizacija u okviru tematizacija tzv."mores gentis"gentis"

• pokušaji definiranja ontoloških obilježja "nacionalnog pokušaji definiranja ontoloških obilježja "nacionalnog karaktera" iz različitih etnografskih i antropoloških karaktera" iz različitih etnografskih i antropoloških perspektiva kontinuirano se nastavljaju u okviru perspektiva kontinuirano se nastavljaju u okviru prosvjetiteljstva (Vico, Voltaire, Montesquieu), prosvjetiteljstva (Vico, Voltaire, Montesquieu), idealističke filozofije (Herder, Humboldt) i idealističke filozofije (Herder, Humboldt) i pozitivizma (Taine), sve do "protoimagoloških pozitivizma (Taine), sve do "protoimagoloških studija" iz prve polovice 20. st (studija" iz prve polovice 20. st (Völkerpsychologie,Völkerpsychologie, Stoffgeschichte, Kulturphilosophie – Stoffgeschichte, Kulturphilosophie – G. Simmel, W. G. Simmel, W. Dilthey, E. Cassirer)Dilthey, E. Cassirer)


• kao moderan znanstveno-istraživački pravac imagologija se kao moderan znanstveno-istraživački pravac imagologija se konstituira sredinom 50-ih godina 20. stoljeća u okviru konstituira sredinom 50-ih godina 20. stoljeća u okviru komparativne književnostikomparativne književnosti

• pod utjecajem teorijskih premisa i metodoloških postulata pod utjecajem teorijskih premisa i metodoloških postulata socijalne psihologije, simboličke i etnoantropologije te socijalne psihologije, simboličke i etnoantropologije te mnemohistorije, a u novije vrijeme i različitih mnemohistorije, a u novije vrijeme i različitih poststrukturalističkih pravaca (postkolonijalna i feministička poststrukturalističkih pravaca (postkolonijalna i feministička teorija, novi historizam) poprima obilježja kompleksne teorija, novi historizam) poprima obilježja kompleksne transdisciplinarne paradigmetransdisciplinarne paradigme

• u otklonu spram esencijalističkih i determinističkih poimanja u otklonu spram esencijalističkih i determinističkih poimanja individualnih i kolektivnih identiteta, imagologija promovira i individualnih i kolektivnih identiteta, imagologija promovira i prakticira kritički i konstruktivistički pristup problemu prakticira kritički i konstruktivistički pristup problemu kreiranja identifikacijskih modela kreiranja identifikacijskih modela

• zanima se istraživanjem reprezentacijskih formi te zanima se istraživanjem reprezentacijskih formi te sociopolitičkih funkcija različitih identifikacijskih mehanizama, sociopolitičkih funkcija različitih identifikacijskih mehanizama, zanemarujući njihovu objektivnu informacijsku vrijednost zanemarujući njihovu objektivnu informacijsku vrijednost

• historijska imagologijahistorijska imagologija – historijski kontekstualizirano – historijski kontekstualizirano istraživanje konstrukcija, funkcija i značenja nacionalnih, istraživanje konstrukcija, funkcija i značenja nacionalnih, etničkih, kulturnih, vjerskih itd. predodžbi, stereotipa i mitova etničkih, kulturnih, vjerskih itd. predodžbi, stereotipa i mitova kao kulturno formiranih i kulturno posredovanih konstrukata kao kulturno formiranih i kulturno posredovanih konstrukata (usp. programatske inicijative J. Lersseena, H –M. Pageauxa)(usp. programatske inicijative J. Lersseena, H –M. Pageauxa)


Istraživački interesi:Istraživački interesi:– tekstualni, intertekstualni i kontekstualni/povijesni aspekti tekstualni, intertekstualni i kontekstualni/povijesni aspekti

diskurzivnih konstrukcija diskurzivnih konstrukcija autopredodžbiautopredodžbi (predodžbi o (predodžbi o sebi), sebi), heteropredodžbiheteropredodžbi (predodžbi o drugome) i (predodžbi o drugome) i metapredodžbi metapredodžbi (predodžbi o predodžbama drugih o sebi) (predodžbi o predodžbama drugih o sebi)

– procesi kreiranja i modificiranja kulturnih imaginarija procesi kreiranja i modificiranja kulturnih imaginarija Predodžbe Predodžbe • elementi kulturnog imaginarija koji upućuju na elementi kulturnog imaginarija koji upućuju na

sustav značenja i vrijednosti nekog društva i/li sustav značenja i vrijednosti nekog društva i/li kulturekulture

• kolektivne predodžbe - konstitutivni elementi kolektivne predodžbe - konstitutivni elementi socijalnih i kulturnih praksi, te individualnog i socijalnih i kulturnih praksi, te individualnog i grupnog pamćenja (mnemohistorija)grupnog pamćenja (mnemohistorija)→ nužnost → nužnost interdisciplinarnog pristupa (antropologija, interdisciplinarnog pristupa (antropologija, intelektualna i kulturna historija, semiologija itd).intelektualna i kulturna historija, semiologija itd).

• važna kognitivna i performativna dimenzija važna kognitivna i performativna dimenzija kolektivnih predodžbikolektivnih predodžbi


Konstitutivni elementi predodžbe (Daniel –Henry Konstitutivni elementi predodžbe (Daniel –Henry Pageaux):Pageaux):

a)a) leksička dimenzijaleksička dimenzijab)b) hijerarhijska strukturahijerarhijska strukturac)c) scenarij scenarij - tri aksiološke kategorije predodžbi:- tri aksiološke kategorije predodžbi:a) ksenomanijske predodžbe - strana kultura je a) ksenomanijske predodžbe - strana kultura je

superiorna matičnoj, preferira procese akulturacijesuperiorna matičnoj, preferira procese akulturacijeb) ksenofilijske predodžbe – strana kultura se smatra b) ksenofilijske predodžbe – strana kultura se smatra

pozitivnom i drži se ravnopravnom matičnoj kulturi pozitivnom i drži se ravnopravnom matičnoj kulturi →→ bilateralnost, kulturna razmjena, drugi se bilateralnost, kulturna razmjena, drugi se prihvaća kao Drugi prihvaća kao Drugi

c) ksenofobijske predodžbe – strana kultura se drži c) ksenofobijske predodžbe – strana kultura se drži inferiornom i negativnom u odnosu na matičnuinferiornom i negativnom u odnosu na matičnu

d) univerzalističke predodžbe – imaginativno d) univerzalističke predodžbe – imaginativno kreiranje nove unificirane zajedničke kulture (npr. kreiranje nove unificirane zajedničke kulture (npr. panlatizam, panslavizam, kozmopolitizam) panlatizam, panslavizam, kozmopolitizam)


StereotipiStereotipi- shematizirane predodžbe o sebi i drugima- shematizirane predodžbe o sebi i drugima• nekritičke, subjektivne, shematične kognitivne formule, obično u nekritičke, subjektivne, shematične kognitivne formule, obično u

logičkoj formi predrasudelogičkoj formi predrasude• pojednostavljene i općenite kategorije s naglašenom emotivnom pojednostavljene i općenite kategorije s naglašenom emotivnom

dimenzijomdimenzijom• počivaju na mehanizmu miješanja deskriptivnih (obično fizičkih i počivaju na mehanizmu miješanja deskriptivnih (obično fizičkih i

fizioloških) i normativnih kategorijafizioloških) i normativnih kategorija• uvjerenja i "opće znanje" o karakteristikama ljudi i stvariuvjerenja i "opće znanje" o karakteristikama ljudi i stvari• signali odnosno indicije jednoznačne komunikacijesignali odnosno indicije jednoznačne komunikacije• mentalne strukture, subjektivacije koje se objektiviraju na različite mentalne strukture, subjektivacije koje se objektiviraju na različite

načine (jezično – epiteti, poslovice, vicevi, slikovno, simbolički)načine (jezično – epiteti, poslovice, vicevi, slikovno, simbolički)• karakteristike stereotipa: dugovječni, stabilni, rezistentni, kulturalno karakteristike stereotipa: dugovječni, stabilni, rezistentni, kulturalno

posredovani, monomorfni i monosemični, počivaju na tautologiji, posredovani, monomorfni i monosemični, počivaju na tautologiji, pretpostavljaju najviši stupanj društveno-kulturnog konsenzusa i pretpostavljaju najviši stupanj društveno-kulturnog konsenzusa i ostvaruju se u ponavljanju ostvaruju se u ponavljanju → → elementi elementi self-fulfilling propheciesself-fulfilling prophecies

• u procesu konstruiranja stereotipa miješa se atribut i bit što u procesu konstruiranja stereotipa miješa se atribut i bit što omogućuje dedukciju od posebnog prema općem i od pojedinačnog omogućuje dedukciju od posebnog prema općem i od pojedinačnog prema kolektivnog, pružaju minimalni oblik informacija za prema kolektivnog, pružaju minimalni oblik informacija za maksimalnu masovnu komunikaciju maksimalnu masovnu komunikaciju

• nemaju empirijsku osnovu, nego su posredovani odgojem, nemaju empirijsku osnovu, nego su posredovani odgojem, socijalizacijom i javnim medijimasocijalizacijom i javnim medijima


Stereotipi imaju ideološku i mobilizacijsku funkciju:Stereotipi imaju ideološku i mobilizacijsku funkciju:– elementi "govora mržnje“elementi "govora mržnje“– potiču grupni egoizampotiču grupni egoizam– blokiraju interkulturni kontakt i razumijevanje (forme: blokiraju interkulturni kontakt i razumijevanje (forme:

rasizam, antisemitizam, ksenofobija, šovinizam, rasizam, antisemitizam, ksenofobija, šovinizam, nacionalizam)nacionalizam)

Faktori koji utječu na formiranje auto- i hetero- Faktori koji utječu na formiranje auto- i hetero- stereotipa (Arnold Suppan):stereotipa (Arnold Suppan):

a) socijalni faktori (susjedski odnos, rodbinski odnos, rat)a) socijalni faktori (susjedski odnos, rodbinski odnos, rat)b) ekonomski faktori (trgovačke, prometne veze, turizam)b) ekonomski faktori (trgovačke, prometne veze, turizam)c) kulturni (kulturni transfer odnosno razmjena, c) kulturni (kulturni transfer odnosno razmjena,

transkuluracija, konfesionalna sličnost/različitost)transkuluracija, konfesionalna sličnost/različitost)d) ideološko-politički (npr. nacionalna mobilizacija d) ideološko-politički (npr. nacionalna mobilizacija

tijekom 19. stoljeća)tijekom 19. stoljeća)e) vojni (vojni protivnik e) vojni (vojni protivnik →→negativne karakterizacije, negativne karakterizacije,

saveznik saveznik →→ pozitivne) pozitivne)


Funkcije auto i hetero-stereotipa (Klaus Roth)Funkcije auto i hetero-stereotipa (Klaus Roth)a)a) kognitivna orijentacija i redukcija kompleksnosti stvarnog kognitivna orijentacija i redukcija kompleksnosti stvarnog

"svijeta-života“"svijeta-života“- uređuju difuzni materijal tisuća svakodnevnih utisaka i iskustava - uređuju difuzni materijal tisuća svakodnevnih utisaka i iskustava

formirajući sustav orijentacije i klasifikacije, ključni elementi formirajući sustav orijentacije i klasifikacije, ključni elementi ekonomije prerade stvarnosti, nužni za ljudsko preživljavanjeekonomije prerade stvarnosti, nužni za ljudsko preživljavanje

b) psihohigijenska funkcijab) psihohigijenska funkcija- ključni za održavanje sebstva, nude mogućnosti samoidentifikacije ključni za održavanje sebstva, nude mogućnosti samoidentifikacije

te individualnog i kolektivnog samoutemeljenjate individualnog i kolektivnog samoutemeljenja- kao sedimentirana kolektivna iskustva imaju ulogu psihičke kao sedimentirana kolektivna iskustva imaju ulogu psihičke

zaštite, održavanja sebstva i pojašnjavanja vlastitog identitetazaštite, održavanja sebstva i pojašnjavanja vlastitog identitetac) socijalna funkcija c) socijalna funkcija - zaštitni mehanizam grupe, markirajući granice "mi" i "oni" grupe - zaštitni mehanizam grupe, markirajući granice "mi" i "oni" grupe

definiraju kolektivni identitet, vrijednosti i pripadnostdefiniraju kolektivni identitet, vrijednosti i pripadnost- kao elementi kolektivnih identiteta definiraju grupnospecifična - kao elementi kolektivnih identiteta definiraju grupnospecifična

stereotipna obilježja: podrijetlo, jezik, vjeru, kulturu itd. → stereotipna obilježja: podrijetlo, jezik, vjeru, kulturu itd. → elementi nacionalnih ideologijaelementi nacionalnih ideologija

d) ključni čimbenici kulture pamćenja i povijesne orijentacijed) ključni čimbenici kulture pamćenja i povijesne orijentacije• negativne heteropredodžbe često projekcije nepoželjnih osobina negativne heteropredodžbe često projekcije nepoželjnih osobina

“mi-grupe” na Drugog,obično motivirane osjećajem ugroženosti “mi-grupe” na Drugog,obično motivirane osjećajem ugroženosti • predodžbe imaju kompenzacijski i subverzivni učinak predodžbe imaju kompenzacijski i subverzivni učinak →→

imaginiranje Drugog je stalno simboličko ulaganje u Jaimaginiranje Drugog je stalno simboličko ulaganje u Ja


• MITOVI= stereotipni pseudopovijesni narativi koji se MITOVI= stereotipni pseudopovijesni narativi koji se smatraju neupitnima smatraju neupitnima

• etiološka funkcija kreiranja i legitimiranja temeljnih etiološka funkcija kreiranja i legitimiranja temeljnih vrijednosti i normi, ideja, odnosa, svjetonazora i identiteta vrijednosti i normi, ideja, odnosa, svjetonazora i identiteta neke grupe neke grupe → → mit kao djelatna fikcija (E. Cassirer)mit kao djelatna fikcija (E. Cassirer)

• Kategorije povijesnih mitova: Kategorije povijesnih mitova: – mitovi podrijetlamitovi podrijetla - povijesno utemeljenje zajednice - povijesno utemeljenje zajednice– politički mitovipolitički mitovi - legitimiranja moći, hegemonije grupe ili - legitimiranja moći, hegemonije grupe ili

institucije te ekskluzivističko konfiguriranje “mi-grupe”, institucije te ekskluzivističko konfiguriranje “mi-grupe”, ključni elementi političke komunikacije ključni elementi političke komunikacije

• Karakteristike političkih mitova: polisemičnost i Karakteristike političkih mitova: polisemičnost i polifunkcionalnost polifunkcionalnost →→ istraživanje logike mitskog diskursa: istraživanje logike mitskog diskursa: mitovi o zavjeri, spasitelju, zlatnom dobu mitovi o zavjeri, spasitelju, zlatnom dobu i jedinstvu (Raoul i jedinstvu (Raoul Girardet )Girardet )

• Funkcije historijske imagologije: Funkcije historijske imagologije: – kognitivnakognitivna– kritička kritička →→ naučiti prepoznati stereotipne značenjske i naučiti prepoznati stereotipne značenjske i

vrijednosne kvalifikacije i mehanizam njihova vrijednosne kvalifikacije i mehanizam njihova konstruiranja kako bi se upoznala kompleksna kvaliteta konstruiranja kako bi se upoznala kompleksna kvaliteta vlastitog identiteta i identiteta "Drugog – kao –subjekta" vlastitog identiteta i identiteta "Drugog – kao –subjekta" (Tzvetan Todorov)(Tzvetan Todorov)


• liminalni prostor imperijalnih višegraničja u ranome novom vijeku liminalni prostor imperijalnih višegraničja u ranome novom vijeku → kontaktna zona transkulturacije odnosno područje koje → kontaktna zona transkulturacije odnosno područje koje karakterizira kontinuirani dinamički proces transfera i razmjena karakterizira kontinuirani dinamički proces transfera i razmjena među različitim etničkim, konfesionalnim i kulturnim entitetima među različitim etničkim, konfesionalnim i kulturnim entitetima

• u liminalnom prostoru imperijalnog višegraničja granice se u liminalnom prostoru imperijalnog višegraničja granice se konceptualiziraju kao međuprostori, odnosno zone konceptualiziraju kao međuprostori, odnosno zone međudjelovanjameđudjelovanja

• granice su prostori prožimanja i preklapanja koji konstantno granice su prostori prožimanja i preklapanja koji konstantno fluktuiraju formirajući zone neodredivosti u kojima se (re)kreiraju fluktuiraju formirajući zone neodredivosti u kojima se (re)kreiraju kulturni identiteti uvijek kontaminirani drugošću i razlikomkulturni identiteti uvijek kontaminirani drugošću i razlikom

• hermeneutika nerazumijevanja Wernera Koggea kao izazov hermeneutika nerazumijevanja Wernera Koggea kao izazov historijskome istraživanju procesa konstrukcije predodžbi o sebi historijskome istraživanju procesa konstrukcije predodžbi o sebi i/kao Drugomei/kao Drugome

• središnji koncept hermeneutike nerazumijevanja je središnji koncept hermeneutike nerazumijevanja je diskrecijadiskrecija (lat. (lat. discernerediscernere- razvidjeti, razlučiti, razlikovati):- razvidjeti, razlučiti, razlikovati):

a) hermeneutički čin oscilacije između poznatog i nepoznatog, a) hermeneutički čin oscilacije između poznatog i nepoznatog, razumljivog i nerazumljivog, smislenog i nesmislenog koji su razumljivog i nerazumljivog, smislenog i nesmislenog koji su konstitutivni faktori procesa razumijevanja općenitokonstitutivni faktori procesa razumijevanja općenito

b) specifična hermeneutička praksa koja inzistira na revidiranju b) specifična hermeneutička praksa koja inzistira na revidiranju vlastitih epistemoloških i objasnidbenih granice i pledira za vlastitih epistemoloških i objasnidbenih granice i pledira za poštivanje neproničnih i nesvodivih aspekata Drugosti poštivanje neproničnih i nesvodivih aspekata Drugosti

Documents

1._Predodzbe_o_sebi_i_Drugome_u_liminalnom_kontekstu_imperijalnih_visegranicja.ppt