Дулааны сүлжээний хяналт удирдлагын “СКАДА” (SCADA) систем бүхий НЭГДСЭН

УДИРДЛАГЫН СИСТЕМ хөгжүүлэх төсөл Үйлдвэрлэлийн процесс, үйл ажиллагааг хянах, удирдах зорилгоор автоматжуулалтын

системийг суурилуулж өгдөг. Үйлдвэрийн автоматжуулалтын систем нь өдрөөс өдөрт хөгжиж байна. 1990-ээд оныг хүртэл үйлдвэрлэлийн автүматжуулалтыг телемеханикийн аргаар хянадаг байсан. Үйлдвэрлэлийн системийг иж бүрэн автоматжуулсанаар тоног төхөөрөмж бүрийн үзүүлэлт, ажиллагааны байдал зэргийг хянах бүрэн боломжтой болж байна. Эрчим хүчний салбарт СКАДА систем буюу (SCADA-Supervisory Control And Data Acquisition) телеметрийн системийг 1990-ээд оны сүүлээр ашиглаж эхлэсэн. Уг системийн давуу тал нь нэг төвлөрсөн цэгээс бүх байгууламжуудын үйл ажиллагаа нөхцөлийг хянах, удирдах зорилготой. Тухайн объектод суурилуулсан тоног төхөөрөмжүүдийн үзүүлэлт, шаардлагатай мэдээллүүдийг нэгтгэн авч өгөгдлийн бааздаа хадгална. Хадгалсан болон ирж буй өгөгдөлүүдэд анализ, боловсруулалт хийн шаардлагатай арга хэмжээнүүдийг авна. Мөн оператор нэг дэлгэцийг хянаж, тухайн ажлын компьютерээс хяналт, удирдлагын ажлаа гүйцэтгэх боломжийг олгодог байна.

Улаанбаатар дулааны сүлжээ ХК нь 2000 аад оноос эхлэн Дани улсын АВВ компанитай хамтран сүлжээний горим ажиллагааг хянах, тохируулах үйлдлийг алсын зай удирдлагад шилжүүлэх ажлуудыг үе шаттай хийж ирсэн. Өнөөдөр байдлаар УБДС ХК-д ашиглагдаж байгаа СКАДА алсын зайн хяналт, удирдлагын систем нь 3-н үндсэн хэсгээс бүрдэж байна. Үүнд:

1. Дулаан эх үүсвэрийн хяналт: ДЦС-3, 4-ийн дулаанжуулалтын тоноглолын ажиллагааны зарчмын схем болон ажиллагааны байдлын график байдлаар шууд дамжуулан хүлээн авч дэлгэцэнд гаргадаг. Дулааны станцуудын сүлжээний параметрүүдийг тухай эгшинд

2016-2020 онуудад хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байгаа төсөл, хөтөлбөрүүд

дэлгэцэнд үзүүлдэг тул сүлжээний горим ажиллагааг хянах бүрэн боломжтой болсон. Мөн түүнчлэн ажиллагаанд байгаа болон бэлтгэлд байгаа дулаанжуулалтын тоноглолуудыг (cүлжээний насос, нэмэлт усны насос, сүлжээний усны үндсэн ба туслах халаагуур гэх мэт) ажиллагааны байдлыг дэлгэцэнд шууд хүлээн авч шуурхай үйл ажиллагаанд ашиглах боломжтой.

2. Сүлжээний даралт өргөх насос станцуудын тохируулга, хяналт: Улаанбаатар хотын дулааны сүлжээгээр өвлийн оргил ачааллын үед 1 цагт 19000 эргэдэг ба үүнийг төв шугамд суурилуулсан 9 насос станцаар дамжуулан хэрэглэгчдэд түгээдэг. Хуучин ашиглаж байсан насосуудын даралтын горимыг гидравлик автоматаар гар аргаар тохируулдаг байсан. Энэ байдлыг бүрэн өөрчлөн давтамж хувьсгагч бүхий хувьсах хурдны насосуудыг суурилуулсан. Насосны станцуудыг шуурхай удирдлагын төвтэй шилэн каблиар холбосон. Энэ ажлыг хийснээр насосуудыг ажиллагаанд залгах, зогсоох, давтамжийн нэмэх, бууруулах замаар насосны даралтын горимыг өөрчлөх гэх мэт үйлдэлийг шуурхай ажиллагаа явуулж байгаа ээлжийн инженер өөр шууд удирдан хийж болно.

3. Хэрэглэгчийн дулаан хангамжийн тохируулга, хяналт: Даралт өргөх насос станцуудаас хангагдаж байгаа сүлжээний төгсгөлийн цэгт байрладаг 6 дулаан дамжуулах төв (ДДТ)-үүдийн сүлжээний параметрүүдийг (даралт, температур) дэлгэцнээс харж сүлжээний горим ажиллагааг хянаж байна.

Улаанбаатар дулааны сүлжээнд 200 гаруй дулааны төв зангилаа, хэрэглэгчийн 300 гаруй томоохон ДДТ-үүдээр дамжуулан дулааны эрчим хүчийг хэрэглэгчдэд түгээж байна. Гэхдээ дурьснаар СКАДА систем нь хэрэглэгч болон дулааны сүлжээний хувьд нэлээд хангалтгүй буюу сүлжээний горим ажиллагаанд хяналт тавих, удирдах боломж тутмаг бүгд хүний оролцоотойгоор хийгдэж байна. Иймд сүлжээний хяналт удирдлагад дараах системийг хөгжүүлэх зайлшгүй шаардлага тулгарч байна. Нэгдсэн удирдлагын системийг дараах байдлаар хөгжүүлнэ. Үүнд:

1. ДЦС-2-д шинээр СКАДА системийг хөгжүүлэх ба энэ дараах байдалтай байна. ДЦС-2-н удирдлагын төвөөс ирэх мэдээлэл нь ч мөн адил 800хА үйлдлийн системийн нэг бүрэлдэхүүн хэсэг болох ба хяналт, удирдлага хийх боломжтой болгох

2. Хэрэглэгчийн томоохон ачаалал бүхий 250 орчим ДДТөвийн сүлжээний параметрийг хянах, тоноглолуудыг удирдах боломжтой болгох. Мэдээлэл авах ДДТ-ийн тоог цаашид жил бүр нэмэх боломжтой байна.

3. Дулааны сүлжээний 120 гаруй томоохон зангилаа цэгүүдийн хаалтыг хааж нээх үйлдэлийг шуурхай удирдлагын төвөөс хийх боломжтой байх

4. СКАДА системийг гидравлик тооцооны программ болон одоо хөгжүүлж байгаа газар зүйн мэдээллийн систем буюу орон зайн мэдээллийн системтэй холбож тооцоо ба бодит параметрийн таацын хяналт, дүн шинжилгээ хийдэг байх

2016-2020 онуудад хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байгаа төсөл, хөтөлбөрүүд

Нэгдсэн хяналт, удирдлагын системийн ажиллагааны бүдүүвч схем