ปรศนาธรรม

โดย

นายธนากรณ อดมศร

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปมหาบณฑต

สาขาวชาศลปไทย ภาควชาศลปไทย

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2554

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปรศนาธรรม

โดย นายธนากรณ อดมศร

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปมหาบณฑต สาขาวชาศลปไทย

ภาควชาศลปไทย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2554

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

DHARMIC PARADOX

By

Thanakorn Udomsri

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree

MASTER OF FINE ARTS Department of Thai Art

Graduate School SILPAKORN UNIVERSITY

2011

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหวทยานพนธเรอง “ ปรศนาธรรม ” เสนอโดย นายธนากรณ อดมศร เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปมหาบณ ฑต สาขาวชาศลปไทย

..........……....................................................... (ผชวยศาสตราจารย ดร.ปานใจ ธารทศนวงศ)

คณบดบณฑตวทยาลย วนท.......... เดอน.................... พ.ศ. ..........

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ 1. ศาสตราจารยชลด นมเสมอ 2. อาจารยปญญา วจนธนสาร

คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ .................................................... ประธานกรรมการ (ศาสตราจารยปรชา เถาทอง) ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ ................................. ................... กรรมการ (ศาสตราจารยอทธพล ตงโฉลก) ( ผชวยศาสตราจารยอภชย ภรมยร กษ) ............/......................../.............. ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ .................................................... กรรมการ (ศาสตราจารยชลด นมเสมอ ) (อาจารยปญญา วจนธนสาร) ............/......................../.............. ............/........ ................/..............

ง

50004202 : สาขาวชาศลปไทย ค าส าคญ : ทศนศลป/ จตรกรรม / ปรศนาธรรม/สญลกษณ ธนากรณ อดมศร : ปรศนาธรรม. อาจารยทปรกษาวทยานพนธ : ศ.ชลด นมเสมอ และ อ.ปญญา วจนธนสาร . 40 หนา.

วทยานพนธเรอง “ปรศนาธรรม” เปนการสรางสรรคผลงานจตกรรม ไทยแนวประเพณ บนผนผาทออสาน ทมแนวความคดจากหลกธรรมในพระพทธศาสนา โดยน าเรอง “ปรศนาธรรม ” ทเชอมโยงสมพนธถงวถแหงการปฏบต ธรรม โดยสอความหมายถงพระธรรมอนมลกษณะเปนนามธรรม สความเปนรปธรรมผานการแทนคาดวย ทศนธาตทางศลปะ ทแสดง แนวความคด อารมณความรสก และความงาม ในเชงสญลกษณ โดยมงหวงสอสาร ดานพทธปญญา เพอยกระดบของจตใจมนษย และเปนแนวทางในการด าเนนชวต อนดงามตามหลกธรรมในพระพทธศาสนา

ภาควชาศลปไทย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2554

ลายมอชอนกศกษา ........................................ ลายมอชออาจารยทปรกษาวทยานพนธ 1. ........................... 2. .............................

จ

50004202 : MAJOR : THAI ART KEY WORD : VISUAL ART / PAINTING / DHARMIC PARADOX / SIMBOLISM / BUDDHIST ART / DHARMA THANAKORN UDOMSRI : DHARMIC PARADOX. THESIS ADVISORS : PROF. CHALOOD NIMSAMER, AND PANYA VIJINTHANASARN. 40 pp. Created on stretched Isan textile, “Dharmic Paradox” is a Thai traditional art project in which the main concept derives from Buddhist Dharma. As the terminology partly engaging in religious practices, the “Dharmic Paradox” converts the subtlety of Buddha’s teaching into a variety of mysterious and sophisticated pictorial images by which abstract ideas can be visually expressed. Such symbolism regularly reflects beauty, essence, and sentiment of Buddhist art. Not only these symbolic elements convey messages of morality to elevate human intellect, but they also serve as ethical guidance for all lay persons.

Department of Thai Art Graduate Schoo l, Si lpakorn Universi ty Academic Year 2011 Student's signature ........................................ Thesis Advisors' signature 1. ...................................... 2. .......................................

ฉ

กตตกรรมประกาศ

ขาพเจาขอนอมร าลก ถงคณแหง พระรตนตรย อนประกอบดวยพระพทธคณ พระธรรมคณ พระสงฆคณ คณของพอแมครบาอาจารยหลวงตามหาบว ญาณสมปนโน ผเปนสรณะใหปญญาทางธรรมแกขาพเจา คณอปชฌา ยอาจารย ตลอดจนสงศกดสทธทงหลายในสากลโลก ขาพเจาขอนอมจตคารวะ กราบขอบพระคณ บดามารดาผใหก าเนด ผใหก าลงกาย ก าลงใจและก าลงสตปญญา กราบขอบพระคณ ศาสตราจารยชลด นมเสมอ อาจารยปญญา วจนธนสาร รวมถงคณาจารยภาควชาศลปไทยทกทาน ผประสทธประสาทวชาความรอบรมบมสอน และเมตตา กรณาใหความชวยเหลอส าหรบวทยานพนธ ปรศนาธรรม ชดน ขอขอบคณกลยาณมตรทกทานทใหการชวยเหลอดวยดเสมอมา ขาพเจาขอคณอ านาจพระศรรตนตรยจงดลบนดาลใหทกๆ ทาน จงมความสขความเจรญในชวต และสงใดทเปนคณงามความดอนเกดจากวทยานพนธน ขาพเจาขอ นอมอทศแดบคลทงหลายเหลานดวย

ช

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย .......................................................................................................................... ง บทคดยอภาษาองกฤษ ..................................................................................................................... จ กตตกรรมประกาศ .......................................................................................................................... ฉ สารบญภาพ ..................................................................................................................................... ฌ บทท 1 บทน า ................................................................................................................................... 1 ความเปนมาและความส าคญของการศกษา .............................................................. 1 ความมงหมายและวตถประสงคของการศกษา ......................................................... 1 สมมตฐานของการศกษา ............................................................................................ 2 ขอบเขตการศกษา ....................................................................................................... 2 วธการศกษา ................................................................................................................ 2 แหลงขอมลทน ามาใชในการสรางสรรค .................................................................. 3 อปกรณทใชในการสรางสรรค .................................................................................. 3 2 ขอมลทเกยวของกบการสรางสรรค ................................................................................... 4 ทศนคตทเกยวของกบการสรางสรรค ....................................................................... 4 อทธพลจากความเชอทางพระพทธศาสนา ................................................................ 4 อทธพลจากจตรกรรมไทย ......................................................................................... 5 อทธพลจากศลปกรรมอสาน........................... ....................... .............................. . 12 3 การก าหนดรปแบบ เทคนค และวธการสรางสรรคผลงานวทยานพนธ ........................ 20 ทศนธาตในการสรางสรรคผลงานวทยานพนธ ........................................................ 21 อปกรณในการสรางสรรค .......................................................................................... 21 ขนตอน วธการสรางสรรค ......................................................................................... 22 ผลงานชวงกอนวทยานพนธ .................................................................................. 26

ซ

บทท หนา 4 การด าเนนสรางสรรคผลงานวทยานพนธ ......................................................................... 31 ผลงานวทยานพนธชนท 1 ......................................................................................... 31 ผลงานวทยานพนธชนท 2 ......................................................................................... 32 ผลงานวทยานพนธชนท 3 ......................................................................................... 33 ผลงานวทยานพนธชนท 4 ......................................................................................... 35 5 สรป ..................................................................................................................................... 37 บรรณานกรม ................................................................................................................................ 38 ประวตผวจย ................................................................................................................................. 39

ฌ

สารบญภาพ

ภาพท หนา 1 อปาทานส ................................................................................................................. 7 2 อปาทานส จตรกรรมลายรดน า ................................................................................ 8 3 ชางกลนกนน า 3 สระ ............................................................................................... 10 4 กบกลนกนชาง .......................................................................................................... 11 5 งกลนกนกบ .............................................................................................................. 11 6 นกไสกลนกนง ......................................................................................................... 12 7 จตรกรรมพทธประวต วดโพธชยนาพง จงหวดเลย ............................................... 13 8 นรกภม จตรกรรมวดสนวนวารพฒนาราม จงหวดขอนแกน ................................ 14 9 ภาพแสดงรายละเอยดนรกภม วดสนวนวารพฒนาราม จงหวดขอนแกน ............ 14 10 ชชก จตรกรรมวดสนวนวารพฒนาราม จงหวดขอนแกน .................................. 15 11 ตนนารผล จตรกรรมวดสนวนวารพฒนาราม จงหวดขอนแกน ........................... 15 12 ลวดลายผามดหมทมเรองราวพระพธประวต ......................................................... 16 13 ลวดลายผามดหมทมเรองราวทางพระพทธศาสนา ................................................ 17 14 ลวดลายผามดหมไหลเรอไฟ ................................................................................... 18 15 ลวดลายผามดหมลายสตว ........................................................................................ 19 16 อปกรณการสรางสรรคผลงานวทยานพนธ ............................................................ 22 17 ภาพรางตนแบบลายเสน ........................................................................................... 23 18 ภาพรางตนแบบส ..................................................................................................... 24 19 ข นตอนการเตรยมพ น .............................................................................................. 24 20 ข นตอนการขยายผลงาน .......................................................................................... 25 21 ข นตอนการสรางพ นผวของตวภาพ ........................................................................ 25 22 ข นตอนการแตงรายละเอยดของจดทตองการเนนใหสมบรณ ............................... 26 23 ผลงานชวงกอนวทยานพนธ ช นท 1 ....................................................................... 27 24 ผลงานชวงกอนวทยานพนธ ช นท 2 ....................................................................... 28 25 ผลงานชวงกอนวทยานพนธ ช นท 3 ....................................................................... 29 26 ผลงานชวงกอนวทยานพนธ ช นท 4 ....................................................................... 30 27 ผลงานวทยานพนธ ช นท 1 ...................................................................................... 32

ญ

ภาพท หนา 28 ผลงานวทยานพนธ ชนท 2 ...................................................................................... 33 29 ผลงานวทยานพนธ ชนท 3 ...................................................................................... 34 30 ผลงานวทยานพนธ ชนท 4 ...................................................................................... 36

1

บทท 1

บทน า

ภาพปรศนาธรรม เปนศลปะจตรกรรม ไทยโบราณ และเปนมรดก บรรพชน ไดใหไว

เพอสอนธรรมะแกผไมรหนงสอ เรมมมาแตสมยสโขทยจนถงปจจบน เนองจากเขยนคดลอกกนมานาน จงมการเปลยนแปลงตามยคสมย แตขอคดเรองธรรมะจากภาพปรศนาธร รมนนยงคงไมเปลยนแปลงไป ภาพปรศนาธรรมในสมดขอยและจตรกรรมฝาผนง โดยจะตองใชสมองขบคดตความหมายของภาพทมความหมายเกยวกบหลกธรรมในเชงอปมาอปไมย

ภาพปรศนาธรรม คนดจะตองใชความคดแปลความหมายของภาพนนใหออก ซงไมเหมอนภาพจตรกรรมอนๆ เชน ภาพพทธประวต ทศชาตชาดก เปนตน ภาพปรศนาธรรมท โบราณาจารยทวาดไวในอดตนน แตละภาพมความหมายลกซงและมความหมายอนๆ ซอนอยอกมากนอกเหนอจากความหมายทมผแปลไวเปนแนวทางเทานน เมอดภาพภาพปรศนาธรรมแตละภาพใชสตปญญาไตรตรองดใหด อาจน าเอาหลกธรรมหรอความหมายทไดจากภาพปรศนาธรรมนน ไปใชในครอบครวและชวตประจ าวนไดเปนอยางด

ความเปนมาและความส าคญของการศกษา

การสอสารเนอหาสาระปรชญาทางพระพทธศาสนาใน จตรกรรมไทย ทน าเสนอผานภาพปรศนาธรรม ท าใหขาพเจาประทบใจและเปนแรงบนดาลใจในการสรางสรรคงานศลปะ โดยสะทอนธรรมะทางพระพทธศาสนา ในเชงสญลกษณ นามธรรม และรปธรรม โ ดยใชทศนธาตทางศลปะ สรางรปทรงใหม แสดงออกผานแนวความคด อารมณความรสก ความงาม เพอสอสารในการสรางจตส านกอนดงามตามหลกพทธปรชญาควบคกบการด าเนนชวตในสงคม

ความมงหมายและวตถประสงคของการศกษา

การสรางสรรควทยานพนธชดนขาพเจาไดก าหนดความมงหมายและวตถประสงคของการศกษา ไวดงน

1. เพอสรางสรรคจตรกรรมไทยแนวประเพณ โดยมภาพปรศนาธรรมของชางเขยนไทยโบราณเปนจดบนดาลใจ

2. เพอสรางสรรคงานทยงคงแสดงลกษณะฮปแตมของจตรกรรมพนถนอสาน

2

3. เพอสรางสรรคงานจตรกรรมไทยรวมสมยทแสดงความคด ความรสกและความงามทมลกษณะสวนตน

4. เพอสอสาระทางพทธธรรมโดยใชการแสดงออกทางศลปะเปนสวนน า

สมมตฐานของการศกษา

การสรางสรรคผลงานจตรกรรมในหวขอ “ปรศนาธรรม” นเปนการสะทอนสภาวะของจตในการเจรญสต อนเปนนามธรรม สรปธรรม โดยมงเนนใหการใชคตธรรมจากภาพปรศนาธรรม รปแบบจตรกรรมไทยแนวประเพณเชงสญลกษณ ทสามารถสอสารตอด ใหเขาใจในขอธรรมอนเปนหลกแหงความสงบสขในการด าเนนชวตตามแนวทางพระพทธศาสนา

ขอบเขตของการศกษา

การสรางสรรควทยานพนธชดน ขาพเจาไดก าหนดขอบเขตงานไวดงน 1. ขอบเขตดานศกษาเนอหาสาระเกยวกบภาพปรศนาธรรม 2. ขอบเขตดานรปแบบ ศกษาการใชรปทรง และสญลกษณตางๆ ในการเชอมโยงสอ

ความหมายปรศนาธรรม การใชส และเทคนคในการแสดงออกดานอารมณ ความรสก ดวยการใชเทคนคสอะครลค

3. ขอบเขตการน าเสนอ ไดน าเสนอผลงานในลกษณะจตรกรรม 2 มต วธการศกษา

วธการศกษาวทยานพนธ ชดน มขนตอนสรปโดยสงเขปไดดงน 1. ท าความเขาใจเกยวกบ ภาพปรศนาธรรม และหลกธรรมะ ทางพระพทธศาสนา ซง

เปนทมาของแรงบนดาลใจในการสรางสรรค 2. รวบรวมขอมลตางๆจากหนงสอ บทความ ผลงานวจยทเกยวของ รวมทงขอมลภาพ

ถาย เพอความเขาใจทชดเจนลกซงยงขน และพฒนาเปนแนวความคดในการสรางสรรค 3. วเคราะหเลอกสรรและจดล าดบขนตอนของความคด เพอพฒนาไปสแนวความคดท

เหมาะสมและชดเจนทสด 4. ก าหนดกรอบความคดและ วางขอบเขตของการน าเสนอเปน โครงสรางรวมของ

ผลงาน 5. สรางเปนภาพราง เพอหาแนวทางของรปทรงจรงท ชดเจนและใหความรสกตรงกบ

แนวความคดหรอไม

3

6. การสรางสรรคผลงานจรงดวยกระบวนการจตรกรรม ในขนตอนนอาจมการเพมเตม ตดทอน หรอดดแปลงรปทรงรายละเอยดเพอใหเกดความเหมาะสม

7. วเคราะหผลงานทสรางสรรคเพอหาขอดขอเสยแกไขขอบกพร องทเกดขนและพฒนาผลงานทสรางสรรคใหสมบรณทสด

8. น าเสนอผลงานตอการ สมมน าวจารณ เพอแกปญหา และพฒนาแนวทางการสรางสรรค ทงเนอหา รปแบบและเทคนควธการตอไป

9. การวเคราะหและสรปการสรางสรรค โดยการบนทกรวบรวมขอมลอนเปนประโยชนตอแนวความคด เพอพฒนาผลงานในแตละชวง

แหลงขอมลทน ามาใชในการสรางสรรค

1. ขอมลทไดจากการรวบรวมเอกสารทเกยวของ หนงสอทเกยวกบ คตความเชอและหลกปรชญาทางพระพทธศาสนา เชน หนงสอภาพปรศนาธรรม สมดขอย เปนตน

อปกรณทใชในการสรางสรรค

อปกรณทใชในการสรางสรรคผลงานวทยานพนธชดน แบงไดตามสวนของขนตอนการท างานดงน

1. อปกรณในสวนของการคนควาหาขอมล ไดแก เครองบนทกภาพ เครองเขยน สมดบนทก

2. อปกรณในการสรางภาพราง ไดแก สอะครลค กาว พกน และเครองเขยน 3. อปกรณในการสรางสรรคผลงานจรง ไดแก ผาทออสาน กรอบโครงไม

สอะครลค และเครองเขยน

4

บทท 2

ขอมลทเกยวของกบการสรางสรรค

ทศนคตเกยวของกบการสรางสรรค วถชวตของคนไทย มความผกพน ทสอดคลองกลมกลนอยางแนบแนน กบหลกความ

เชอ หลกปฏบตและหลกค าสอนในพทธศาสนามาโดยตลอด จนผสมผสานอยในวถชวต เรยกไดวาพทธศาสนา มสวนหลอหลอมลกษณะนสย และชวตจตใจของคนไทย พทธศาสนาจงมอทธพลตอคนไทย อยางลกซง เหนยวแนน กจกรรมทงปวงของ คนอสานจงมพทธศาสนาเปนเขมทศ ดงนนคานยม ประเพณ วฒนธรรม การด ารงชวตของคนไทย ลวนมาจากคตความเชอ และความศรทธา ทผกพนกบพระพทธศาสนาอยางลกซง

ในพนถนอสานทขาพเจามชวตรวมอย มโอกาสไดรบการอบรม สงสอน และถกปลกฝงเรอง ศลธรรม จรยธรรม ตามหลกปรชญาทางพระพทธศาสนา จากพอแม ปยา ตายาย และญาตพนองในครอบครวของขาพเจา ตงแตวยเยาว การท าบญใสบา ตร สวดมนต ไหวพระ ฟงเทศน ฟงธรรมทวด หรอการไดรบคตธรรม แงคดอนเปนสารตถประโยชน ลวนเปนปจจยใหขาพเจาเกดความผกพน และมความศรทธาตอพทธศาสนา จงน าหลกพทธ ปญญามาเปนแนวทางในการประพฤตปฏบตตนและสรางสรรคผลงานศลปะธรรมศลป ในผลงา นวทยานพนธชด “ปรศนาธรรม”

อทธพลจากความเชอทางพระพทธศาสนา

ความเชอ ความเลอมใสศรทธาในพระพทธศาสนารวมถงพระธรรมค าสอนของพระสมมาสมพทธเจา ถอวามอทธพลอยางมากตอชวตจตใจของขาพเจารวมไปถงพทธศาสนกชนทกคน ดวยมความเกยวเนองสมพนธก นทงทางกาย ทางวาจา ทางใจ ซงมอทธพลตอวถชวต วธคด การแสดงออกทางสงคม จารตประเพณ ศลปวฒนธรรม ความเชอความเลอมใสศรทธาในพระพทธศาสนาในหลกพระธรรมค าสอนนบวาสงผลใหผคนในสงคมอยรวมกนไดอยางเปนปกตสข พระพทธศาสนารวมถงพระธรรมค าสอนจง เปนสงคควรกบจตใจ ตองอาศยความเชอความเลอมใสศรทธาเปนสงน าทางเพอกาวไปสการนอมน าหลกธรรมเขามาปฏบตทจะพงรเหนและเขาใจไดเฉพาะตน จนเปนความมนคงในหลกแหงความเชอและความศรทธา

5

วถทางแหงการด าเนนตามหลกธรรมในพระพทธศาสนาเปนหนทางท ตองอาศยความเชอมนและความศรทธาอนแรงกลาทประกอบไปดวยปญญาด าเนนไป ดวยสต ไดอยางถกทาง ทางทองคพระสมมาสมพทธเจา และพระอรยเจาทกพระองคไดช น าไว ขาพเจาเชอวาการปฏบตตามหลกธรรมจนบงเกดผลเปนความสขแกตนนน การเจรญสต มสตในทกชวงขณะจตของตว ของตวผปฏบตเองเปนสงส าคญยง ทจะปรากฏ ผลมากนอยเชนไรเปน ไปตามล าดบไปจนถงขนส งสดคอพระนพพาน และผลกจะเปนทประจกษใจแกตวผปฏบตเอง รไดเฉพาะตนเองเปนสมบตของเจาของเอง จนเกดความเชอมนในหลกธรรม และกลมกลนไปกบการด าเนนชวต

สตปฏฐาน 41 ธรรมอนเปนทตงแหงจต ขอปฏบตมสตเปนประธานการตงสตก าหนดพจารณาสงทงหลายใหรเหนเทาทนตามความจรงการมสตกบการดสงตางๆ และความเปนไปทงหลาย โดยรเทาทนตามสภาวะของมนไมถกครอบง าดวยความยนดยนราย ท ท าใหมองเหนเพยนไปตามอ านาจกเลสม 4 อยางคอ

1. กายานปสสนา สตปฏฐาน การตงสตก าหนดพจารณากาย การมสตก ากบดรเทาทนกายและเรองทางกาย

2. เวทนานปสสนา สตปฏฐาน การตงสตก าหนดพจารณาเวทนา การมสตก ากบดรเทาทนเวทนา

3. จตตานปสสนา สตปฏฐาน การตงสตก าหนดพจารณา จต การมสตก ากบดรเทาทนจตหรอสภาวะอาการของจต

4. ธมมานปสสนา สตปฏฐาน การตงสตก าหนดพจารณาธรรม การมสตก ากบดรเทาทนธรรม

เรยกสนๆ วากาย เวทนา จต ธรรม อทธพลจากจตรกรรมไทย

ภาพปรศนาธรรม หมายถ ง ภาพหรอถอยค าทผกข นเปนเงอนง าในทางธรรม เปนภมปญญาไทยโบราณ ของบรรพชนเขยนไวในสมดไทยหรอสมดขอยและในจตรกรรมฝาผนง ตามวดทวไปเพอสอนพทธรรมในลกษณะอปมาอปมย ภาพปรศนาธรรมมกจะมรปแบบการเขยนรปสบตอๆ กนมาในกรอบของแบบแผนประเพณ ลกษณะของ ภาพอาจเปลยนแปลงไปบางตามยคสมย

1

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม (กรงเทพฯ : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , 2546),391.

6

และฝมอของชางเขยน แตแนวความคดในเชงชชองธรรมะยงคงเดม ดงนนการแสดงปรศนาธรรมในรปแบบของภาพศลปะ จง เปนอกวธหนงทใหคนหนมาพงธรรม ะ โดยดภาพท เขยนแลวตความหมาย ท าใหคน ไดพจารนา รด รชว บาป บญ คณ โทษ อยางไรคอประโยชนหรอมใชประโยชน ไดอยางละเอยดลกซง

คณลกษณะของภาพปรศนาธรรม แบงได 2 ภาค คอ คนมมจฉาทฐและคนมสมมาทฐ ภาคแรก เปนภาคของคนมจฉาทฐ คอ คนทมความเหนผดจากครรลอง คลองธรรม

ไดแก คนทเหนผดวาบญไมม บาปไมม นรกไมม สวรรคนพพานไมม เปนตน คนจ าพวกนมากดวยกเลส คอ ความโลภ ความโกรธ ความหลงและการอปาทานยดมน ถอมน ในสงผด เหนกงจกรเปนดอกบว เพราะหางไกลจากธรรม จงไมประสบความสข พบแตความเสอมในทสด

ภาคทสอง เปนภาคของคนสมมาทฐ คอคนทเหนถกตองตามครรลองคลองธรรม ปฏบตธรรมตามสมควรแกธรรม โดยทานแสดงเปนภาพพระโยคาวจรคอพระผบ าเพญเพยร อยางแรงกลาและพจารณาสจธรรมอยางถถวน โดยใชปญญาบ าเพญวปสสนาญาณ 9 จนพบความสขทแทจรง บรรลมรรคผล คอ ความหลดพน อนไดแกพระนพพาน ซงเปนความสงบสขทสด ดงพทธภาษตทวา “ นพพาน ปรม สข ” แปลวา นพพานเปนสขอยางยง2

ภาพปรศนาธรรมในการอปมาของอปปาทานทง 43 คอ ภาพง 4 ตวขดพนกนอย ง 4 ตวหมายถงอปาทาน คอความยดมนถอมนผกพน 4 ชนด ทเขยนเปนงหมายความวา เมอมความหลงแลว จตยอมยดมนผกพนอยางแนนแฟนเหมอนถกงรด คอวาไปกอดรดเขาทกองไฟ ไปกอดรดเขาทกองทกข ไปกอดรดเขาทอนตราย ดงนนอปาทานจงเปนเครองมดถง 4 ประการ ทจะผกมดคนเราไวกบกองทกข

อปาทาน 44 คอ ความยดมน ความถอมนดวยอ านาจของกเลส ค วามยดตดอนเนองมาแตตณหา ผกพนเอาตวตนเปนทตง อนไดแก

1. กามปาทาน ความยดมนใน กาม คอ รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ ทนาใครนาพอใจ

2

ประภาส สระเสน, สมดภาพปฤษณาธรรม (กรงเทพฯ : กรมศลปากร, 2545), 8.

3 พทธทาสภกข, ค าอธบายภาพปรศนาธรรมชดกายนคร (กรงเทพฯ : ธรรมสภา,

2520), 54. 4

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม (กรงเทพฯ : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , 2546), 160.

7

2. ทฏฐปาทาน ความยดมนในทฏฐหรอทฤษฎ คอความเหน ลทธ หรอหลกค าสอนตางๆ

3.สลพพตปาทาน ความยดมนในศลและพรต คอถอวาจะบรสทธหลดพนไดเพยงดวยศล และวตร หลกความประพฤต ขอปฏบต แบบแผน ระเบยบ วธ ขนบธรรมเนยมประเพณ ลทธพธตางๆ ถอวาจะตองเปนอยางนนๆ โดยสกวาท าสบๆกนมาหรอปฏบตตามๆกนไปอยางงมงาย หรอโดยนยมวาขลง วาศกดสทธ มไดเปนไปดวยความรความเขาใจตามหลกความสมพนธแหงเหตและผล

4. อตตวาทปาทาน ความยดมนในวาทะวาตวตน คอความถอหรอส าคญหมายอยในภายในวา มตวตน ทจะได จะเปน จะม จะสญสลาย ถกบบคนท าลาย หรอเปนเจาของ เปนน ายบงคบบญชาสงตางๆได ไมมองเหนสภาวะของสงทงปวง อนรวมทงตวตนวาเปนแตเพยงสงทประชมประกอบกนเขา เปนไปตามเหตปจจยทงหลายทมาสมพนธกนลวนๆ

จตของคนเราเขาไปยดถอสงทงปวงดวยอปาทาน 4 อยางนเพราะความหลง หรอเพราะความโงหลงจงไปยดมนผกพนรปนาม ขนธ 5 ไววาเปนตน เปนของตน ดวยเครองผก 4 ประการนแลว จะตองตดแนนอยในความทกข ไมเปนอสระ และยากทจะถายถอนได เหมอนถกงรดไวแนนฉะนน

ภาพท 1 อปาทานส ทมา : พทธทาสภกข, ค าอธบายภาพปรศนาธรรมชดกายนคร (กรงเทพฯ : ธรรมสภา, 2520), 52.

8

ภาพท 2 อปาทานส จตรกรรมลายรดน า ทมา : พระมหาญาณวฒน (ฐตวฑฒโน), มณฑปลายรดน า อตตสนตมหาเถราจารย (อางทอง วรศลปการพมพ , 2552), 76.

ภาพปรศนาธรรมในการอปมาของปฏจจสมปบาท5 น คอความเปนธรรมอาศยกนและ

กนเกดขน เปนการอาศยอยในรางกายอปมา เหมอนตนออมงเอาตนออซงไมมแกน เหมอนสรระรางกายไมมแกนสาร ไมคงทนถาวร มเปอย ผพง แตรางกายเปนทอาศยของจต ทประกอบดวยกเลส ตณหา และอปาทาน อาศยกนเกดซอนกนและกนไป อปมาดงนกไ สอาศยตนออ ซงไมมแกนพรอมทจะหกลงไดงายตลอดกาลทกเมอ อปมาดงรางกายไมมแกนสารยอมจะถกความเกด ความแก ความเจบ ความตาย เบยดเบยนตลอดเวลา ไมนานสรระรางกายกจะลมลง ไมมแกสารไมจรงยงยนเลยฉะนน

กลาวโดยสรปในการอปมาของปฏจจสมปบาทคอ 1. นกไสจบเกาะตนออเทากบภพเปนปจจยใหเกดชาต 2. งถกนกไสกนเทากบอปาทานเปนปจจยใหเกดภพ

5

ประภาส สระเสน, สมดภาพปฤษณาธรรม . (กรงเทพฯ : กรมศลปากร , 2545), 39.

9

3. กบถกงกนเทากบตณหาเปนปจจยใหเกดอปาทาน 4. ชางถกกบกนเทากบเวทนาเปนปจจยใหเกดตณหา 5. น า 3 สระถกชางกนเทากบผสสะเปนปจจยใหเกดเวทนา รปภาพเหลานเปนรปภาพแสดงความซบซอนของกเลสตณหาเปนภาพของรางกายอน

เปนทตงของจต ทประกอบดวยกเลสและตณหา แสดงถงความทกขล าบากอนเกยวพนมาแตความเกด ความแก ความเจบ และความตาย ซบซอนเป นปมเงอนอยอยางนไมมทสนสด ด งนนขอใหวญญชนพงพจารณาละกเลสตณหา พอกพนแตสงทเปนแกนสาร จะไดด าเนนชวตทดมสขตลอดไป

ปฏจจสมปบาท6 มองคหรอหวขอ 12 คอการเกดขนพรอมแหงธรรมทงหลาย เพราะอาศยกน ธรรมทอาศยกนเกดขนพรอม การทสงทงหลายอาศยกนๆจงเกดม

1.-2. อวชชาปจจยา สงขารา เพราะอวชา เปนปจจย สงขารจงม 3. สงขารปจจยา วญญาณ เพราะสงขารเปนปจจย วญญาณจงม 4. วญญาณปจจยา นามรป เพราะวญญาณเปนปจจย นามรปจงม 5. นามรปปจจยา สฬายตน เพราะนามรปเปนปจจย สฬายตนะจงม 6. สฬายตนปจจยา ผสโส เพราะสฬายตนะเปนปจจย ผสสะจงม 7. ผสสปจจยา เวทนา เพราะผสสะเปนปจจย เวทนาจงม 8. เวทนาปจจยา ตณหา เพราะเวทนาเปนปจจย ตณหาจงม 9. ตณหาปจจยา อปาทาน เพราะตณหาเปนปจจย อปาทานจงม 10. อปาทานปจจยา ภโว เพราะอปาทานเปนปจจย ภพจงม 11. ภวปจจยา ชาต เพราะภพเปนปจจย ชาตจงม 12. ชาตปจจยา ชรามรณ เพราะชาตเปนปจจย ชรามรณจงม โสกปรเทวทกขโทมนสสปายาสา สมภวนต ความโศก ความคร าครวญ ทกข

โทมนส และความคบแคนใจมพรอม เอวเมตสส เกวลสส ทกขกขนธสส สมทโย โหต ความเกดขน แหงกองทกขทงปวงน

จงมดวยประการฉะน จากการศกษาภาพปรศนาธรรมยงไดรบร ความเปนอจฉรยะของบรรพชนไทยในอดต

ซงแสดงความเปนผมปญญา ความรอบร ทงทางโลก และทางธรรม โดยมความศรทธาอยางแนบ

6 พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม ,

252.

10

แนนกบพทธศาสนา บรรจงสรางสรรคผลงานศลปะ ในเชงสญลกษณ เปนภาพปรศนาธรรม เพอสอนธรรมะแกคนผไมรหนงสอ ในอดต ไดอยางรวบลด และสามารถเขา ใจธรรมะในขนลก ดวยความเพลดเพลนไมเบอหนาย จนถงปจจบนทมผไดรบการ ศกษาอยางกวางขวาง กยงคง มความส าคญและเหมาะสมกบการใชเผยแพรพทธธรรม เพอการด าเนนชวตของคนในสงคม

ความส าคญดงกลาว ขาพเจาจงสรางสรรคผลงานวทยานพนธชด “ปรศนาธรรม ” ขน ทสอดคลองสมพนธกนระหวางภาพปรศนาธรรมและจตรกรรมเชงสญลกษณ มความห มายนยซอนระหวาง “ความงามภายนอก(รปทรง) – ความงามภายใน(สารตถะ)” แสดงออกดวยทศนะธาต ผานความคด อารมณความรสก และจนตนาการทผสมผสานการไดรบอทธพลตางๆ เกดผลงานสรางสรรค ทมลกษณะเฉพาะตน โดยมงหวงสอ “สาร” คอ “พทธปญญา ” พฒนาใหเขาในสว นลกของ “จตใจ” มนษย เพอเปนแนวทางของการด ารงชวต ตามวถพทธรรมอนดงาม สรางความสงบสขใหเกดขนทงในตนเองและสงคม

ภาพท 3 ชางกลนกนน า 3 สระ ทมา : ประภาส สระเสน , สมดภาพปฤษณาธรรม (กรงเทพฯ : กรมศลปากร, 2554), 34.

11

ภาพท 4 กบกลนกนชาง ทมา : ประภาส สระเสน , สมดภาพปฤษณาธรรม (กรงเทพฯ : กรมศลปากร, 2554), 35.

ภาพท 5 งกลนกนกบ ทมา : ประภาส สระเสน , สมดภาพปฤษณาธรรม (กรงเทพฯ : กรมศลปากร, 2554), 36.

12

ภาพท 6 นกไสกลนกนง ทมา : ประภาส สระเสน , สมดภาพปฤษณาธรรม (กรงเทพฯ : กรมศลปากร, 2554), 38.

อทธพลจากศลปกรรมอสาน อทธพลจากจตรกรรมอสาน เมอกลาวถงดนแดนทราบส งภาคอสาน พนเพนสย วถ

ชวตความเปนอย รปแบบการด าเนนชวต ศลปวฒนธรรม ประเพณ ของชาวอสาน ลวนแลวแตเกยวของผกพนกบพระพทธศาสนา อนปรากฏในภาพจตรกรรมฝาผนงตามสมในภาคอสาน

ภาพจตรกรรมเปนสนทรยะทางอารมณของศลปนทมแรงบนดาลใจจากเรองราวทางพระพทธศาสนา ความเชอและความศรทธาเปนพลงใหจตรกรสรางสรรคภาพจตรกรรมเปนพทธบชา เรองราวทปรากฏในภาพจตกรรมฝาผนงอสานแบงออกตามล กษณะของเรองได 2 กลม คอ เรองราวทางพระพทธศาสนา และวรรณกรรมทองถน กลมแรกแบงยอยไดเปน พทธประวต พระมาลย ไตรภม อรรถกถาชาดก ปรศนาธรรม สวนกลมหลงไดแก สนไซ (ศลปชย ) พระรามชาดกหรอพระลก – พระราม สรวงศ กาละเกด และเรองปาจตนางอรพมพ

ภาพจตรกรรมอสาน ทมเอกลกษณเฉพาะมความอสระในการแสดงออก ดวยความบรสทธ จรงใจ ซงแตกตางจากจตรกรรมแบชางหลวง ทมรปแบบอนเปนระบบและระเบยบแบบแผนทเครงครด จตรกรรมอสานทมแกนความเปนเอกลกษณ โดยมงหวงเปนสอนอม น าใหเกดแงมมคตคณธรรมตอผพบเหน เมอพจารณาแงมมคณคาความส าคญดานจรยธรรมจากภาพ

13

จตรกรรมอสาน จะเหนไดวา ชาวอสานแตอดตมความเชอเรองบาป -บญ เชอวามนรก มสวรรค เชอในไตรภม ดวยเหตนภาพจตรกรรมเปนสอทเชอมโยงระหวางความเชอและจตใจของชาวอสานเพอโนมนาวจตใจใหเกดคณธรรมตามแนวทางพระพทธศาสนา คณคาความดงามทงหลายเลานทขาพเจาไดซมซบตงแตวยเยาวไดมอทธพลตอทศนคตการสรางสรรคผลงานศลปะของขาพเจา

ภาพท 7 จตรกรรมพทธประวต วดโพธชยนาพง จงหวดเลย

14

ภาพท 8 นรกภม จตรกรรมวดสนวนวารพฒนาราม จงหวดขอนแกน

ภาพท 9 ภาพแสดงรายละเอยดนรกภม วดสนวนวารพฒนาราม จงหวดขอนแกน

15

ภาพท 10 ชชก จตรกรรมวดสนวนวารพฒนาราม จงหวดขอนแกน

ภาพท 11 ตนนารผล จตรกรรมวดสนวนวารพฒนาราม จงหวดขอนแกน

16

อทธพลจากผาทออสาน อทธพลจากผาทออสานเปนความในเชอเรองของผา ทเกดจากการสบทอดขนบธรรมเนยมประเพณ ซงถอวาผาขดเปนของสง อาจเปนเพราะ การทอผาขดทมความซบซอนมาก จงตองใชอยางคมคา โดยจะ ใชใน พธมงคล ซงมกท า เปนหมอน ผาโพกหวผาคลมไหล ผากราบพระ ไมนยมใชเปนเครองนงหมทต ากวาเอ วลงมา ลวดลายทมกน ามาใชไดแก ลวดลายเรขาคณต ลวดลายประดษฐ ลวดลายจากธรรมชาต ลวดลายของสตว ลวดลายจากสงของเครองใชใกลตว และลวดลายทเกยวของกบศาสนา เชน ลายขนหมากเบง ลายธรรมมาสน ลายหอปราสาท ลายนาค ลายชาง ลายมา ลายตะขาบ ลายหงส ลายสงห ลายคน เปนตน

จากอทธพลของลวดลายผาดงกลาวไดสงอทธพลตอการเสดงออกของขาพเจา ทงทางดานเทคนคทมการใชลายผาเปนสวนหนงในการ แสดง ความรสก ดวยคว ามงามพเศษของพนผว และการใชรปทรงตางๆ อนมทมาจากลวดลายของผา จงเปนสวนหนง ทส าคญ ในการสรางสรรคผลงานในชดปรศนาธรรมของขาพเจา

ภาพท 12 ลวดลายผามดหมทมเรองราว พทธประวต ทมา : มหาวทยาลยศลปากร , ผาทอพนเมองในภา คอสาน (กรงเทพฯ : บรษท อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จ ากด , 2543), 174.

17

ภาพท 13 ลวดลายผามดหมทมเรองราวทางพระพทธศาสนา ทมา : มหาวทยาลยศลปากร , ผาทอพนเมองในภาคอสาน (กรงเทพฯ : บรษท อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จ ากด , 2543), 175.

18

ภาพท 14 ลวดลายผามดหมไหลเรอไฟ ทมา : มหาวทยาลยศลปากร , ผาทอพนเมองในภาคอสาน (กรงเทพฯ : บรษท อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จ ากด , 2543), 176.

19

ภาพท 15 ลวดลายผามดหมลายสตว ทมา : มหาวทยาลยศลปากร , ผาทอพนเมองในภาคอสาน (กรงเทพฯ : บรษท อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จ ากด , 2543), 122.

20

บทท 3

การก าหนดรปแบบ เทคนคและวธการสรางสรรคผลงานวทยานพนธ

ในการศกษาคนควาเพอการสรางสรรคผลงานวทยานพนธชดน ขาพเจา ได น าแนวความคดมาจาก หลกธรรมค าสอน ทางพทธศาสนา ภาพปรศนาธรรม ในอดต ความมงหมายเรมแรก เพอสอนธรรมะแกผไมร หนงสอ ขาพเจาไดน า หลกธรรมะทางพทธศาส นาดงกลาว มาพฒนา และถายทอด ผานผลงาน ศลปะ และการสรางสรรค ทแสดงออกดวยทศน ธาต ผานกระบวนการเทคนคจตรกรรม

1 รปทรง เปนองคประกอบทมความส าคญทสดอยางหนง ซงขาพเจาสรางสรรครปทรงสญลกษณทมลกษณะเฉพาะตน ประกอบดวยเทคนคและแนว เรอง โดยอาศยโครงสรางของ ภาพปรศนาธรรม แบบประเพณ เดม น ามาประสานกบ จนตนาการ จากความบนดาลใจและการไดรบอทธพลจากคตธรรม แสดงออกดวยทศนธาตทแสดงสญลกษณเพอถายทอดสาระ ความส าคญ โดยก าหนดรปทรงหลก รปทรงรอง ลดหลนตาม ล าดบความส าคญขอ งเนอหาทตองการน าเสนอ ซงรปทรงแสดงความหมายเนอหาใหกบตวรปทรงเองและเปนสญลกษณใหแกอารมณ ความรสกหรอปญญาความคดทเกดขนในจตดวย

2 เนอหา การสรางสรรควทยานพนธชดน ประกอบดวย เนอหาภายนอกไดแก เนอหาทางดานทศนศลป และเนอหาภายใน ไดแก เนอหา ทางเรองราวหรอทางสญลกษณ ดงตอไปน

2.1 เนอหาทางทศนศลป เปนการแสดงออก ของอารมณความรสกผาน เทคนคกระบวนการ จตกรรม และการ คนควา หาแนวทาง สรางสรรคดวยการเทคนคใหสอดคลองกบเนอหาเพอ สรางรปทรงโดยอาศยทศนธาตตางๆ ม เสน ส น าหนก ทวาง พนผว และน าเสนอในรปแบบจตรกรรม 2 มต

2.2 เนอหาทางเรองราวสญลกษณ เปนผลงานสรางสรรคเรองปรศนาธรรม โดยน าหลกธรรมค าสอน ทางพระพทธศาสนามา ตความ และ แสดงออกในเชง สญลกษณ ทาง ธรรม สญลกษณทปร ากฏในผลงานวทยานพนธช ดน คอ การตความหลกธรรมค าสอน เรอง อปทาน ส และปฏจจสมปบาท โดยถายทอด สนทรยภาพ ผานรปทรง จตกรรม ซงเปนรปธรรมภายนอก เพอแสดงพทธปญญาทเปนนามธรรมภายใน ใหปรากฏเขาในสวนลกของจตใจผดศลปะ

20

21

ทศนธาตในการสรางสรรคผลงานวทยานพนธ

ทศนธาต ทใชในการสรางสรรค ประกอบดวย ส น าหนก ทวางและ พนผว โดยน ามาประสานกบจน ตนาการและความบนดาลใจ จาก ภาพปรศนาธรรม และ คตความเชอทางพระพทธศาสนา ดงตอไปน

1. ส โครงสรางสสวนรวมของผลงานวทยานพนธชดน ขาพเจา เนนวรรณะของ สทไดจากสของ พนผวของผาทออสาน เปนโครงสรางหลกส าคญ เพอแสดงคณสมบต คอใหอารมณความรสกและความงาม ผสมผสานกบสของผา ทมลกษณะ พเศษ แสดง ลกษณะ เฉพาะ พนถนภาคอสาน สรางความกลมกลนของตวภาพกบพนผว ของผาทมลกษณะพเศษอยแลว โดยการใชสคตรงขามกบตวภาพเพอชวยเนนใหบางรปทรงมความนาสนใจเพมขน

2. น าหนก ลกษณะผลงาน สวนรวมทงชด มคาน าหนกของสท คอนขาง มความกลมกลน ถงแมในบางรปทรงจะใชน าหนกทตดกนชดเจน แตเนองจากมการก าหนดใหโครงสรางหลกเปน น าหนกส ของผาทอ อสาน เดม ซงมคาน า หนกออนแก เปนตวประสานกลม รปทรงหลกและรปทรงรองใหเกดความกลมกลน กอใหเกดคาน าหนกสโดยรวม ของรปทรง มความสอดคลองกบเนอหาทตองการสอสารไดอยางชดเจน

3. ทวาง เปนสวนส าคญทท าหนาทสรางความประสานกลมกลน และแสดงพลงความเคลอนไหวของรปทรงตวภาพ ซงท าปฏกรยากบทวางของพนผวผาทอ ทมการเกอกลซงกนและกน โดยอาศยพนทวางรอบตวภาพเปนตวเลอนไหล และสรางอารมณความรสกในภาพ

4. พนผว ผลงานของขาพเจาใชพนผว ผาทออสาน เปนคณลกษณะ พเศษ และพนผวของตวภาพทสรางขนใหมทมความหนา บาง เรยบและขรขระ และคณสมบต พเศษคอ พนผวของผาและตวภาพทมการประสานกนอยางกลมกลนโดยมการ ทบซอนกน ของพนผวทสรางขนใหมและพนผวเดมของผา ทใหอารมณความรสกของคาน าหนกส ของตวภาพ และพนผวของผา ทยงคงคณลกษณะและอารมณความรสกเฉพาะของพนถนอสาน

อปกรณการสรางสรรค 1. อปกรณในสวนของการคนควาหาขอมล ไดแก เครองบนทกภาพ เครองเขยน สมด

บนทก 2. อปกรณในการสรางภาพราง ไดแก สอะครลค กาว พกน และเครองเขยน 3. อปกรณในการสรางสรรคผลงานจรง ไดแก เฟรม ผาทออสาน สอะครลค และ

เครองเขยน

22

ภาพท 16 อปกรณการสรางสรรคผลงานวทยานพนธ

ขนตอน วธการสรางสรรค 1. การสรางภาพราง จากการประมวลทางความคด เนอหา เรองราว น าไปสการใช

เทคนคตางๆทางจตกรรม เพอแสดงออกทางอารมณความรสก โดยสรางภาพแบบราง ก าหนดองคประกอบตางๆของภาพ หาความลงตวดวย รปทรง น าหนก ส และพนผว ซงเปนการใช ภาพปรศนาธรรม บวกกบประสบการณทางความรสกถายทอดออกมาใหตรงกบความรสกทตองการใหมากทสด

2. การสรางสรรคจตรกรรม เมอไดภาพแบบรางทตรงตอเปาหมาย แนวความคด และ เทคนคแลว ขนตอนตอไปจงสรางสรรคผลงานจตรกรรมจรงทพอจะสรปไดดงน

2.1 การเตรยมพน โดยการขงผาใบลงบนเฟรมและขงผาทออสานทบผนผาใบ โดยใชสของผาทอเปน โครง สหลกของภา พ ซงมการรองพนดวยน ายาเคลอบพนผวทมความโปรงใสเพอใหงายตอการเขยนภาพและยงคงคณลกษณะเดมของผาไว

2.2 ขนตอนการขยายผล งาน น าแบบราง ทมความสมบรณมาขยายใหเทากบผลงานทจะสรางจรงซงอาจมการปรบเปลยนแกไขเพมเตมเพอความสมบรณของผลงาน

2.3 การสรางพนผวของตวภาพ เปนการทาสรองพนตามรปทรงของตวภาพทไดขยายไวเพอสรางลกษณะพนผวทมลกษณะตางๆ กน

2.4 การลงส ใชสอะครลค ก าหนดโครงสในภาพรวมทงหมดของภาพ 2.5 เนนน าหนกของรปทรงตางๆ รวมถงใสรายละเอยดตามความตองการ

23

2.6 เกบรายละเอยดของน าหนกบรรยากาศของภาพโดยรวมใหไดความรสกทตองการในขนสดทาย

2.7 แตงรายละเอยดของจดทตองการเนนความส าคญของภาพใหสมบรณ

ภาพท 17 ภาพรางตนแบบลายเสน

24

ภาพท 18 ภาพรางตนแบบส

ภาพท 19 ขนตอนการเตรยมพน

25

ภาพท 20 ขนตอนการขยายผลงาน

ภาพท 21 ขนตอนการสรางพนผวของตวภาพ

26

ภาพท 22 ขนตอนการแตงรายละเอยดของจดทตองการเนนใหสมบรณ ผลงานชวงกอนวทยานพนธ

เปนผลงานทตองการน าเสนอแนวความคดซงไดรบอทธพลจากภาพปรศนาธรรมซ งอปมาไดกบเมอคนหลงมวเมายดตดกบอปาทานยดมนในรป รส กลน เสยง โผฏฐพพะ เปนตน จากสจธรรมดงกลาวน าไปสรปธรรมในผลงานซงภาพรวมของผลงาน โดยมงเนนการแสดงออกทางความคด อารมณ ความรสกเชงสญลกษณผานรปทรงของใบหนาคน เพอตองการเนนความรสกผานใบหนาทาทาง และก าหนดทศทางองคประกอบเปนเสนหมนวนตอเนองกนไป

การสรางสรรคผลงานในระยะนภาพรวมเปนการศกษาคนควาเพอหาเอกลกษณเฉพาะตน ปญหาของผลงานในภาพรวม ขาดความเปนเอกภาพทลงตวชดเจน ดานเทคนค แนวเรอง และแนวความคด สงผลใหกระบวนการแสดงออกทางการสรางสรรคไมชดเจนเทาทควรจงตองอาศยกระบวนการเรยนรในการพจารณาและวเคราะหเลอกสรรสาระส าคญทแทจรง เพอน ามาแกไขปรบปรงใหเกดการพฒนาผลงานทลงตวสมบรณ

ดงนนการศกษาและพฒนาสรางสรรคผลงานกอนวทยานพนธในแตละช นนบเปนประโยชนทางขอมลในการล าดบความคดเพอสรางสรรคและพฒนาผลงานวทยานพนธในระยะตอไป

27

ภาพท 23 ผลงานชวงกอนวทยานพนธ ชนท 1 ชอผลงาน ไมมชอ เทคนค สอะครลคบนผาใบ ขนาด 130 x 160 เซนตเมตร

28

ภาพท 24 ผลงานชวงกอนวทยานพนธ ชนท 2

ชอผลงาน ไมมชอ เทคนค สอะครลคบนผาใบ ขนาด 150 x 160 เซนตเมตร

29

ภาพท 25 ผลงานชวงกอนวทยานพนธ ชนท 3

ชอผลงาน ไมมชอ เทคนค สอะครลคบนผาใบ ขนาด 150 x 150 เซนตเมตร

30

ภาพท 26 ผลงานชวงกอนวทยานพนธ ชนท 4

ชอผลงาน กเลส ตณหา อปาทาน เทคนค สอะครลคบนผาใบ ขนาด 130 x 160 เซนตเมตร

31

บทท 4

การด าเนนการสรางสรรคผลงานวทยานพนธ

การสรางสรรคผลงานวทยานพนธเปนการพฒนาตอเนองจากผลงานระยะกอนวทยานพนธ ซงไดมการศกษา คนควา ทดลอง พฒนาและปรบปรงแกไขขอบกพรองตางๆ ทงดานแนวความคด องคประกอบของภาพ ทศนธาตตางๆ รวมถงเทค นคทใช จนกระทงเขาสกระบวนการสรางสรรคผลงานวทยานพนธภายใตหวขอ “ปรศนาธรรม”

ผลงานวทยานพนธชดนเปน การ แสดง เนอหาสาระปรชญาทางพระพทธศาสนาในจตรกรรมไทย ทน าเสนอผานภาพปรศนาธรรม ท าใหขาพเจาประทบใจและเปนแรงบนดาลใจในการสรางสรรคงานศลปะ โดยสะทอนธรรมะทางพระพทธศาสนา ในเชงสญลกษณ นามธรรม และรปธรรม โ ดยใชทศนธาตทางศลปะ สรางรปทรงใหม แสดงออก ผานแนวความคด อารมณความรสก ความงาม เพอสอสารในการ สรางจตส านกตามหลก พทธปรชญาควบคกบการด าเนนชวตในสงคม

ผลงานวทยานพนธ ชนท 1 การสรางสรรค ผลงาน วทยานพนธ ชนท1น แสดงสาระทางพทธ ปญญาทเกดจากการตความ “ปรศนาธรรม ” โดยยงคงอาศยรปทรงภาพปรศนาธรรม อปาทานส ซงมทมาจากหลกธรรมทางพระพทธ ศาสนา มาสอสารเนอหาทางสญลกษณของกเลสตณหา ความยดมนถอมน น ามาตความผ านรปแบบทางศลปะทเปนรปธรรม โดยใชรป ทรงเชงสญลกษณ ในการสอสารเรองราวและอารมณความรสก ไดแก ภาพงเพอแทนความหมายของอปาทานทง 4 น ามา คลคลาย ปรบปรงแกไข เพอพฒนาการสรางสรรคทางรปทรงและเนอหา ใหตรงกบความตองการน าเสนอ โดยลดทอนรป ก าหนดทศทางและองคประกอบของภาพ เนนความส าคญดวยการระบายสสนและสรางพนผวทกลมกลนกบผนผาทออสาน เฉพาะสญลกษณทางรปทรงวตถสงของทตองการน าเสนอ เพอแสดงสภาวะความยดมนถอมน กอตวกลายเปนเครองมดสประการทจะผกมดของมนษยคอ กามปาทาน ทฏฐปาทาน สลพพตปาทาน อตตวาทปาทาน เปนตน เครองผกมดนเปนตนทางแหงทกข จะตดตามอยในตวปถชนตงแตก าเนดไปจนกระทงสนชวต

32

ภาพท 27 ผลงานวทยานพนธ ชนท 1 ชอผลงาน อปาทานส 1 เทคนค สอะครลค ขนาด 130 x 150 เซนตเมตร ผลงานวทยานพนธ ชนท 2 การสรางสรรค ผลงานวทยานพนธ ชนท 2 น ยงคงมงเนน

สาระทางสาระทางพทธ ปญญาทเกดจากการตความ “ปรศนาธรรม ” โดยยงคงอาศยรปทรงภาพปรศนาธรรม อปาทาน ส ซงมทมาจากหลกธรรมทางพระพทธศาสนา โดยใชรปทรงของคนเปนประธานในภาพเพอเปนตวแทนในการสอสารเรองราวและอารมณความรสก มการใชภาพงเพอแทนความหมายของอปาทานทง 4 เชนเดยวกบผลงานวทยานพนธชนท 1 มาสอสารเนอหาทางสญลกษณของกเลสตณหา ความยดมนถอมน น ามาตความผานรปแบบทางศลปะทเปนรปธรรม ทมการพฒนาใช วรรณะ สจากผลงานวทยานพนธชนท 1 เพอแสดงอารมณความรสกทตรงกบแนวความคดมากยงขน

33

ภาพท 28 ผลงานวทยานพนธ ชนท2

ชอผลงาน อปาทานส 2 เทคนค สอะครลค ขนาด 150 x 150 เซนตเมตร

ผลงานวทยานพนธ ชนท 3 การสรางสรรค ผลงานวทยานพนธ ชนท 3 น ยงคงมงเนนสาระทางสาระทางพทธปญญาทเกดจากการตความ “ปรศนาธรรม ” เปนการคลคลาย รปทรงภาพปรศนาธรรม ปฏจจสมปบาท ซงมทมาจากหลกธรรมทางพระพทธศาสนา มาสอสารเนอหาทางสญลกษณ โดยอาศยรปทรงของมนษยในการสอสารอารมณความรสกทเชอมโยง หมนวนของกเลสตณหา เปนภาพรางกายอนเปนทตงของจต ทประกอบดวยกเลสและตณหา แสดงความทก ขล าบาก

34

อนเกยวพนมาแต ความเกด ความแก ความเจบ และความตาย ทบซอนเปนปมเงอนอยไมสนสด ผลงานวทยานพนธ ชนท 3 น ยงคงมก ารใชเทคนคในการสรางสรรคผลงานเชนเดยวกบผลงานวทยานพนธ ชนท1 และ ผลงานวทยานพนธ ชนท2

ภาพท 29 ผลงานวทยานพนธ ชนท 3

ชอผลงาน ปฏจจสมปบาท 1 เทคนค สอะครลค ขนาด 100 x 100 เซนตเมตร

35

ผลงานวทยานพนธ ชนท 4 การสรางสรรค ผลงานวทยานพนธ ชนท 4 น ยงคงมงเนนสาระทางสาระทางพทธปญญาทเกดจากการตความ “ปรศนาธรรม ” เปนการคลคลายรปทรงภาพปรศนาธรรม ปฏจจสมปบาท ซงมทมาจากหลกธรรมทางพระพทธศาสนา มาสอสารเนอหาทางสญลกษณ เปนภาพรางกายอนเปนทตงของจต ทประกอบดวยกเลสและตณหา แสดงความทกขล าบากอนเกยวพนมาแต ความเกด ความแก ความเจบ และความตาย ทบซอนเปนปมเงอนอยไมสนสด ผลงานวทยานพนธ ชนท 4 วรรณะของส จะมลกษณะมด และเนนความส าคญทรปทรงสญลกษณตางๆ ภายในภาพเพอสออารมณความรสกทเชอมโยงหมนวนของกเลสตณหา ซงผลงานวทยานพนธ ชนท4 น จะใหความส าคญของการแสดง ทางออกอารมณความรสกของภาพรวมในผลงาน แต ยงคงมการใชเทคนคในการสรางสรรคผลงานเชนเดยวกบผลงานวทยานพนธ ชนทผานมา

36

ภาพท 30 ผลงานวทยานพนธ ชนท 4

ชอผลงาน ปฏจจสมปบาท 2 เทคนค สอะครลค ขนาด 150 x 150 เซนตเมตร

37

บทท 5

บทสรป

วทยานพนธเรอง “ปรศนาธรรม ” เปนการสรางสรรคผลงานจต รกรรม ไทยแนว

ประเพณ ทไดรบอทธพลจากศลปกรรมไทยอสาน ทมแนวความคดจากหลกธรรมในพระพทธศาสนา โดยน าเรอง “ปรศนาธรรม” ทเชอมโยงสมพนธถงวถแหงการปฏบต โดยสอความหมายถงหลกค าสอนทางพระพทธศาสนา อนมลกษณะเปนนามธรรม สความเปนรปธรรมผานการแทนคาดวย ทศนธาตทางศลปะ ทแสดง แนวความคด อารมณความรสก และความงาม ในเชงสญลกษณ โดยมงหวงสอสาร ดานพทธปญญา เพอยกระดบ ของจตใจมนษย และเปนแนวทางในการด าเนนชวต อนดงามตามหลกธรรมในพระพทธศาสนา

การสรางสรรคผลงาน วทยา นพนธอยางเปนขนเปนตอน ท าใหสามารถวเคราะหและมองเหนถงพฒนาการดานตาง ๆ ของการสรางสรรคผลงานทผานมาแตละชน ซงการวเคราะหปญหาตาง ๆ ตลอดจนการแกปญหาของผลงานแตละชน ไดน าไปสการแสดงออก ทชดเจนทงดานแนวความคด กระบวนการสรางสรรค และการสออารมณ ความรสก ซงสงทงหลายเหลานตองประกอบกนอยางลงตว ผลงานจงจะบรรลวตถประสงค และสามารถสอความหมายไดอยางสมบรณ อนจะเปนแนวทางสกระบวนการพฒนาในขนตอ ๆ ไป

38

บรรณานกรม

ชลด นมเสมอ . องคประกอบของศลปะ . กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช, 2542. ประภาส สระเสน . สมดภาพปฤษณาธรรม .กรงเทพฯ : กรมศลปากร , 2545. พระธรรมวสทธมงคล (พระมหาบว ญาณสมปนโน ). ปฏปทาของพระธดงคกรรมฐาน สายพระ

อาจารยมน ภรทตโต. กรงเทพฯ : ส านกพมพสภา, 2552.

_____. แวนสองธรรม. กรงเทพฯ : โรงพมพชวนพมพ , 2537.

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต). พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลศพท . กรงเทพฯ : โรง พมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , 2546.

พทธทาสภกข. ค าอธบายภาพปรศนาธรรมชดกายนคร . กรงเทพฯ : ธรรมสภา, 2520.

39

ประวตผวจย

ชอ-นามสกล นาย ธนากรณ อดมศร วนเดอนปเกด 5 ตลาคม 2525 ทอย 74 หม 12 ต.ผาอนทรแปลง อ.เอราวณ จ.เลย 42220 โทรศพท 0890506889 Email malang_tk@hotmail.com ประวตการศกษา 2554 - ศลปมหาบณฑต (ศลปไทย) คณะจตรกรรมประตมากรรมและภาพพมพ มหาวทยาลยศลปากร 2549 - ศลปบณฑต เกยรตนยมอนดบ 2 ( ศลปไทย ) คณะจตรกรรม ประตมากรรมและภาพพมพ มหาวทยาลย ศลปากร 2542 - ( ศ. ปวช. ) วทยาลบชางศลป กรมศลปากร 2541 - โรงเรยนศรสงครามวทยา จ . เลย การแสดงงาน 2553 - นทรรศการ “ ไท - ไทย ” ณ หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร

- นทรรศการศลปกรรม “ น าสงทดสชวต ” ครงท 22 ประจ าป 2553 - Art Exhibition “ Thai Spiritual Image” 2552 - นทรรศการ “ วถแหงความเปนไทย ” ณ หอศลปสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ 2549 - รวมแสดงศลปกรรม ป . ต .ท. ครงท 21 “ ในหวขอแผนดนทฉนรก ” - รวมแสดงจตรกรรมบวหลวง ครงท 28 - นทรรศการ “ ยอนรอยโบราณวจตรสวจตรศลป ” อทยานประวตศาสตร แหงชาต สโขทย และศรสชนาลย 2542 - การแสดงภาพวาด การสถาปนาประเทศอสราเอล ครบรอบ 50 ป - การแสดงศลปเดกนานาชาต ประเทศฟนแลนด 2548 - นทรรศการเทดพระเกยรตสมเดจพระเทพรตนราชสดาสยา มบรมราชกมาร ณ ศนยศบปสรนธร จ . เลย

40

- นทรรศการทศนศลป ณ สถานกงสลไทย การทองเทยวแหงประเทศไทย มลรฐแคลฟอรเนย สหรฐอเมรกา โดยกระทรวงวฒนธรรม - นทรรศการผไดรบรางวลนรศรานวตวงศ - นทรรศการ อมตะ อารตอวอรต ครงท 2 นทรรศการเดยว 2552 - นทรรศการ “ นทรรศการบนทกจากทองทง ” 2551 - นทรรศการ “ จตวญญาณแหงศลปะไทย ” เกยรตประวต 2554 - ออกแบบและเขยนภาพจตรกรรมพทธประวต เพอถวายเปนพระราชกศลแด พระบาทสมเดจพระเจาอยหวเนองในวโรกาสทรงม พระชนมาย 7 รอบ 84 พรรษา 5 ธนวาคม 2554 ณ วดสะอาดโนนงาม อ.บานไผ จ.ขอนแกน 2553 - รางวลพเศษ การประกวดศลปกรรม “ น าสงทดสชวต ” ครงท 22 2552 - ออกแบบภาพจตรกรรมหองนทรรศการ ณ พพธภณฑรตนโกสนทร ถนนราช ด าเนน หองวดประจ า 5 ราชการและหองการละเลนมหรสพสมโภช 2550 - รางวล ท 3 ภาพวาด “โครงการปนสองลอเพอพอไมงอน ามน ” โดยเทศบาล ปากชอง จ.นครราชศรมา 2549 - รางวลนรศรานวตวงศ 2548 - รางวลรองชนะเลศอนดบ 3 การประกวดออกแบบโปสเตอร “ โครงการเดกและเยาวชน ไมสบบหร ” - ไดรบคดเลอกวาด ภาพจตรกรรมตนแบบปฏทน ภาพพทธประวต โดย บรษท กนกศลป 2545 - รางวลยอดเยยม “ University Music Parade ” 2544 - รางวลท 2 ประเภทประตมากรรม ( ศ. ปวช. ) วทยาลยชางศลป - รางวลท 1 สถาปตยกรรมไทย ( ศ. ปวช. ) วทยาลยชางศลป