3 36คัณฐีพระธัมมปทัฏฐกถา+ยกศัพท์แปล+ภาค๖

ประโยค๓ - คณฐพระธมมปทฏฐกถา ยกศพทแปล ภาค ๖ - หนาท 1

คณฐธมมปทฏฐกถา ยกศพทแปล ภาค ๖ เรองโพธราชกมาร ๑.๔/๘ ตงแต สตถา อนนตสส ปพพกมม ทสเสตวา เปนตนไป สตถา อ พระศาสดา ทสเสตวา ครนทรงแสดงแลว ปพพกมม ซงกรรมในกาลกอน อท น ตสส โพธราชกมารสส ของพระโพธ- ราชกมารนน วตวา ตรสแลววา กมาร ดกอนพระกมาร ห ก สเจ ถาวา ตว อ. พระองค อาปชชสส จกทรงถงทว อปปมาท ซงความ ไมประมาท สทธ พรอม ภรยาย ดวยพระชายา เอกสมป วเย ในวย แมวยหนง ตทา ในกาลนนไซร ปตโต วา อ. พระโอรสหรอ ธตา วา หรอวา อ.พระธดา อปปชเชยย พงเกดขน เอกสมป วเย ใน วยแมวยหนง ปน ก สเจ ถาวา โว แหงพระองค ท. หนา เอโกป ปคคโล อ. บคคลแมคนหนง อปมตโต จกเปนผไมประมาทแลว อภวสส จกไดเปนแลวไซร ปตโต วา อ. พระโอรสหรอ ธตา วา หรอวา อ. พระธดา ปฏจจ จกอาศยแลว ต อปปมตตปคคล ซง บคคลผไมประมาทแลว อปปาชชสส จกเกดขน กมาร ดกอน พระกมาร ห ก อตตา อ. ตน (ปคคเลน) อนบคคล มมาเนน ผสาคญอย อตตาน ซงตน ปย วาเปนทรก อปปมตเตน ผไมประมาท แลว ตสป วเยส ในวย ท. แมสาม รกขตพโพ พงรกษา (อตตา) อ. ตน (ปคคเลน) อนบคคล อสกโกนเตน ผไมอาจอย (รกขต)


เพออนรกษา เอว อยางน เอกวเยป รกขตพโพเอว พงรกษา แม ในวยอนหนงนนเทยว อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา เจ หากวา (ปคคโล) อ. บคคล ชา พงร อตตาน ซงตน ปย วาเปนทรกไซร รกขยย พงรกษา น อตตาน ซงตนนน (กตวา) กระทา สรกขต ใหเปนสภาพอนตนรกษาดแลว ปณฑโต อ. บณฑต ปฏชคเคยย พงประคบประคอง (อตตาน) ซงตน ตณณ ยามาน แหงยาม ท. ๓ หนา อตร ยาม ตลอดยาม ยามใดยามหนง อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา ทสเสต ยอมทรงแสดง กตวา กระทา ตณณ วยาน แหงวย ท. ๓ หนา อตร วย ซงวยอนใดอนหนง ยาม อต ใหซอวายาม อตตโน ธมมสสรตาย จเอว เพราะความท แหงพระองคทรงเปนใหญในธรรมดวยนนเทยว (อตตโน) เทสนา- กสลตาย จ เพราะความทแหงพระองค ทรงเปนผฉลาดในเทศนาดวย ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานน อธ ปเท ในบทนวา ยาม อต ดงนฯ ตสมา เพราะเหตนน อตโถ อ. เนอความ เอตถ คาถาย ใน พระคาถาน (ปณฑเตน) อนบณฑต เวทตพโพ พงทราบ เอว


อยางนวา สเจ ถาวา (ปคคโล) อ. บคคล ชาเนยย พงร อตตาน ซงตน ปย วาเปนทรกไซร รกเขยย พงรกษาด น อตตน ซงตน นน (กตวา) กระทา สรกขต ใหเปนสภาพอนตนรกษาดแลว คอ วา โส อตตา อ. ตนนน สรกขต เปนสภาพอนบคคลรกษาดแลว โหต ยอมเปน ยถา โดยประการใด รกเขยย พงรกษา ต อตตาน ซงตนนน เอว โดยประการนน ตตถ อตตรกขกชเนส ในชน ผรกษาซงตน ท. เหลานนหนา สเจ ถาวา (อตตรกขกชโน) อ. ชนผรกษาซงตน คห เปนคฤหสถ สมาโน เปนอย (จนเตตวา) คดแลววา อห อ. เรา รกขสสาม จกรกษา อตตาน ซงตน อต ดงน ปวสตวา เขาไปแลว คพภ สหอง สสวต อนบคคล ปดดแลว สมปนนรกโข เปนผมการรกษา อนถงพรอมแลว หตวา เปน วสนโตป แมอยอย ปาสาทตเล บนพนแหงปราสาท อปร ในเบองบน อตตาน น รกขตเอว เชอวายอมไมรกษา ซงตนนนเทยว (อตตรกขกชโน) อ. ชนผรกษาซงตน ปพพชโต เปนบรรพชต หตวา เปน วหรนโตป แมอยอย เลเณ ในถา ปทหตทวารวาตปาเน อนมประต และหนาตาง อนอนบคคลปดแลว สสวเต อนอนบคคลระวงดแลวไซร อตตาน น รกขตเอว ยอมไมชอวารกษา ซงตนนนเทยว ฯ ปน แตวา (อตตรกขก- ชโน) อ. ชนผรกษาซงตน คห เปนหฤหสถ สมาโน เปนอย กโรนโต กระทาอย ปาน ซงบญ ท. ทานสลาทน มทานและศลเปนตน ยถาพล ตามกาลง อตตาน รกขต นาม ชอวายอมรกษา ซงตน วา ปน กหรอวา (อตตรกขกชโน) อ. ชนผรกษาซงตน ปพพชโต เปน บรรพชต (หตวา) เปน อาปชชมาโน ถงทวอย อสสกก ซงความ ขวนขวาย วตตปปฏวตตปรยตตมนสกาเรส ในวตรและวตรอนสมควร


และการกระทาไวในใจซงปรยต ท. รกขต นาม ชอวายอมรกษา อตตาน ซงตน ฯ ปณฑตปรโส อ. บรษผเปนบณฑต อสกโกนโต เมอไมอาจ (กาต) เพออนกระทา เอว อยางน ตส วเยส ในวย ท. ๓ อตตาน ปฏชคคตเอว ยอมประคบประคอง ซงตนนนเทยว อญตรสมป วเย ในวยแมวยใดวยหนง ฯ ห ก สเจ ถาวา (อตตรกขกชโน) อ. ชนผรกษาซงตน คหภโต ผเปนคฤหสถเปนแลว น สกโกต ยอมไมอาจ กาต เพอ อนกระทา กสล ซงกศล (อตตโน) ขฑฑาปสตตาย เพราะความท แหงตนเปนผขวนขวายแลวในการเลน ปมวเย ในวยทหนงไซร กสล อ. กศล (เตน อตตรกขกชเนน) อนชนผรกษาซงตนนน อปปมตเตน เปนผไมประมาทแลว หตวา เปน กาตพพ พงกระทา มชฌมวเย ในวยอนนในทามกลาง ฯ สเจ ถาวา (อตตรกขกชโน) อ. ชนผรกษา ซงตน (คหภโต) ผเปนคฤหสถเปนแลว โปเสนโต เลยงดอย ปตตทาร ซงบตรและเมย มชฌมวเย ในวยอนมในทามกลาง น สกโกต ยอมไมอาจ กาต เพออนกระทา กสล ซงกศลไซร (กสล) อ. กศล (เตย อตตรกขก- ชเนน) อนชนผรกษาซงตนนน (อปปมตเตน) เปนผไมประมาทแลว (หตวา) เปน ปจฉมวเย กาตพพเอว พงกระทา ในวยอนมในเบองหลง นนเทยว ฯ อตตา อ. ตน เตน อตตรกขกชเนน ปฏชคคโต ว เปนสภาพอน ชนผรกษาซงตนนน ประคบประคองแลวเทยว เอวป แมดวยประการ ฉะน โหต ยอมเปน ฯ ปน แตวา (ตสส อตตรกขกชนสส) เมอ ชนผรกษาซงตนนน อกโรนตสส ไมกระทาอย เอว อยางน อตตา


อ. ตน ปโย นาม ชอวาเปนทรก โหต ยอมเปน น หามได (โส อตตรกขกชโน) อ. ชนผรกษาซงตนนน กโรต ยอมกระทา น อตตาน ซงตนนน อปายปรายนเอว ใหเปนสภาพมอบายเปนทไปใน เบองหนานนเทยว ปน ก สเจ ถาวา (อตตรกขกขโน) อ. ชนผรกษาซงตน ปพพชโต เปนบรรพชต (หตวา) เปน กโรนโต กระทาอย สชฌย ซงการสาธยาย ธาเรนโต ทรงจาอย วาเจนโต บอกอย กโรนโต กระทาอย วตตปปฏวตต ซงวตรและวตรอนสมควร ปมวเย ใน วยทหนง อาปชชต ชอวายอมถงทว ปมาท ซงความประมาทไซร สมณธมโม อ. สมณธรรม (เตน อตตรกขกปพพชเตน) อนบรรพชต ผรกษาซงตนนน อปปมตเตน เปนผไมประมาทแลว (หตวา) เปน กาตพโพ พงกระทา มชฌมวเย ในวยอนมในทามกลาง ฯ ปน อนง สเจ ถาวา (อตตรกขกปพพชโต) อ. บรรพชตผรกษาซงตน ปจฉนโต ถามอย อฏกถาวนจฉย จ ซงอรรถกถาและวนจฉยดวย การณ จ ซง เหตดวย อคคหตปรยตตยา แหงปรยตอนอนตนเรยนเอาแลว ปมวเย ในวยทหนง อาปชชต ชอวายอมถงทว ปมาท ซงความประมาท มชฌมวเย ในวยอนมในทามกลางไซร สมณธมโม อ. สมณธรรม (เตน อตตรกขกปพพชเตน) อนบรรพชตผรกษาซงตนนน อปปมต- เตน เปนผไมประมาทแลว (หตวา) เปน กาตพโพ พงกระทา ปจฉมวเย ในวยอนมในเบองหลง ฯ อตตา อ. ตน เตน อตต- รกขกปพพชเตน ปฏชคคโต ว เปนสภาพอนบรรพชต ผรกษาซงตนนน


ประคบประคองแลวเทยว เอวป แมดวยประการฉะน โหต ยอมเปน ฯ ปน แตวา (ตสส อตตรกขกปพพชตสส) เมอบรรพชต ผรกษาซงตน นน อกโรนตสส ไมกระทาอย เอว อยางน อตตา อ. ตน ปโย นาม ชอวาเปนทรก โหต ยอมเปน น หามได (โส อตตรกขกปพพขโต) อ. บรรพชต ผรกษาซงตนนน น อตตาน ยงตนนน ตาเปต ยอมให เดอดรอน ปจฉานตาเปนเอว ดวยการตามเดอดรอนในภายหลง นนเทยว อต ดงน ฯ


เรองพระอปนนทศากยบตร ๒.๗/๒๐ ตงแต เตนห สาธต โส สส ฉนทตวา เปนตนไป. โส สคาโล อ. สนขจงจอกนน (วตวา) กลาวแลววา เตนห ถาอยางนน สาธ อ. ดละ อต ดงน ฉนทตวา ตดแลว สส ซงศรษะ อกาส ไดกระทาแลว เอกมนเต ในสวนสดขางหนง (อกาส) ได กระทาแลว นงคฏ ซงหาง เอกมนเต ในสวนสดขางหนง จ ปน กแล (โส สคาโล) อ. สนขจงจอกนน กตวา ครนกระทาแลว (วตวา) กลาวแลววา โว แหงทาน ท. หนา เยน อทเทน อนนากตวใด จรต เทยวไปแลว อนตเร ในทตามซงฝง โส อทโท อ. นากตวนน คณหาต จงถอเอา นงคฏ ซงหาง เยน อทเทน อนนากตวใด จรต เทยวไป แลว คมภเร ในนาลก สส อ. ศรษะ โหต จงม ตสส อททสส แกนาก ตวนน ปน สวนวา ขณโฑ อ. ทอน มชฌโม อนมในทามกลาง อย น ภวสสต จกม มม แกเรา ตสส ผตงอยแลว วนจฉยธมเม ในธรรมอนเปนเครองวนจฉย อต ดงน เต อทเท สญาเปนโต เมอจะยงนาก ท. เหลานนใหรดวยด วตวา กลาวแลว คาถ ซงคาถา อม นวา นงคฏ อ.หาง (โหต) จงม อนตรจารโน อททสส แกนากตวเทยวไปตามซงฝงโดยปกต สส อ. ศรษะ (โหต) จงม คมภรจารโน อททสส


แกนากตวเทยวไปในนาลกโดยปกต อถ สวนวา ขณโฑ อ. ทอน มชฌโม อนมในทามกลาง อย น ภวสสต จกม (มม) แกเรา ธมมฏสส ผตง อยในธรรม อต ดงน อาทาย ถอเอาแลว มชฌมขณฑ ซงทอนอนมในทามกลาง ปกกาม หลกไปแลว ฯ เตป อททา อ. นาก ท. แมเหลานน วปปฏสารโน ผมความเดอดรอน ต สคาล โอโลเกตวา อฏส ไดยนแลดแลว ซงสนขจงจอกนน ฯ สตถา อ. พระศาสดา ทสเสตวา ครนทรงแสดงแลว อตต วตถ ซงเรองอนลวงไปแลว อม น (วตวา) ตรสแลววา เอโส อปนนโท อ. ภกษขอวาอปนนทะนน ตมเห วปปฏสารโน อกาสเอว ไดกระทาแลว ซงเธอ ท. ใหเปนผมความเดอดรอน นนเทยว เอว อยางน อตเตป กาเล ในกาลแมอนลวงไปแลว อต ดงน เต ภกข ยงภกษ ท. เหลานน สาเปตวา ทรงใหรดวยดแลว ครหนโต เมอจะทรงตเตยน อปนนท ซงภกษชอวาอปนนทะ วตวา ตรสแลว วา ภกขเว ดกอนภกษ ท. อตตา อ. ตน (ปคคเลน) อนบคคล โอวทนเตน นาม ชอวาผเมอจะกลาวสอน ปร ชน ซงชนอน ปตฏาเปตพโพ พงใหตงอยเฉพาะ ปฏรเป ในคณอนสมควร ปมเอว กอนนนเทยว อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา ปณฑโต อ. บณฑต อตตานเอว ยงตนนน เทยว นเวสเย พงใหตงอย ปฏรเป ในคณอน


สมควร ปม กอน อนสาเสยย พงพราสอน อ ปคคล ซงบคคลอน อถ ในภายหลง น กลสเสยย ไมพงเศราหมอง อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ปตฏาเปยย พงยงตนใหตงอยเฉพาะ คเณ ในคณ อนจฉวเก อนสมควร (อต) ดงน ตตถ ปเทส ใน บท ท. เหลานนหนา (คาถาปาทสส) แหงบาลแหงพระคาถาวา ปฏรเป นเวสเย อต ดงน ฯ อท อตถรป อ. อรรถรปนวา โย ปคคโล อ. บคคลใด อนสาสตกาโม เปนผใครเพออนพราสอน ปร ชน ซงชนอน อปปจฉตาทคเณห วา ดวยคณมความเปนแหงบคคลผมความปรารถนา อนนอยเปนตน ท. หรอ อรยวสปปฏปทาทห ปฏปทาห วา หรอ วา ดวยขอปฏบต ท. มขอปฏบตของอรยวงศเปนตน (โหต) ยอมเปน โส ปคคโล อ. บคคลนน อตตานเอว ยงตนนนเทยว ปตฏาเปยย พงใหตงอยเฉพาะ ตสม คเณ ในคณนน ปม กอน (โส ปคคโล) อ. บคคลนน ปตฏาเปตวา ครนยงตนใหตงอยเฉพาะแลว เอว อยางน อนสาเสยย พงพราสอน อ ปคคล ซงบคคลอน คเณห ดวยคณ ท. เตห เหลานน อถ ในภายหลง ห ดวยวา (ปคคโล) อ. บคคล อตตาน อนเวเสตวา ไมยงตนใหตงลงแลว ตตถ คเณ ในคณนน อนสาสมาโน พราสอนอย เกวล ปรเอว ชน ซงชนอน อยางเดยวนนเทยว ลภตวา ได แลว นนน ซงการนนทา ปรโต ชนโต จากชนอน กลสสต นาม


ชอวายอมเศราหมอง (ปคคโล) อ. บคคล อตตาน นเวเสตวา ใหตงลงแลว ตตถ คเณ ในคณนน อนสาสมาโน พราสอนอย ลภต ชอวายอมได ปสส ซงความสรรเสรญ ปรโต ชนโต จากชนอน ตสมา เพราะเหตนน (โส ปคคโล) อ. บคคลนน น กลสสต นาม ชอวายอมไมเศราหมอง ปณฑโต อ. บณฑต กโรนโต เมอกระทา เอว อยางน น กลสเสยย ชอวาไมพงเศราหมอง อต ดงน (ภควตา) วตต เปนคาอธบายอนพระผมพระภาคเจาตรสแลว โหต ยอมเปน ฯ


เรองพระปธานกตสสเถระ ๓.๙/๑๗ ตงแต โส ปนป ปพชฌตวา เตส สนตก เปนตนไป. โส ตสสตเถโร อ. พระเถระชอวาตสสะนน ปพชฌตวา ตนแลว ปนป แมอก คนตวา ไปแลว สนตก สสานก เตส ภกขน ของ ภกษ ท. เหลานน นหรตวา นาออกไปแลว เต ภกข ซงภกษ ท. เหลานน วหารา จากวหาร คนตวา ไปแลว สย ปน สปตเอว ยอมหลบ เองอกนนเทยว ฯ ตสม ตสสตเถเร ครนเมอพระเถระ ชอวาตสสะนน กโรนเต กระทาอย เอว อยางน นจจกาล ตลอดกาล เปนนจ เต ภกข อ. ภกษ ท. เหลานน น อสกขส ไมไดอาจแลว มนสกาต เพออนกระทาไวในใจ สชฌาย วา ซงการสาธยายหรอ กมมฏาน วา หรอวาซงกรรมฐาน ฯ จตต อ. จต อคมาส ไดถง แลว อตถตต ซงความเปนโดยประการอน ฯ เต ภกข อ. ภกษ ท. เหลานน (มนเตตวา) ปรกษากนแลววา อาจรโย อ. อาจารย อมหาก ของเรา ท. อารทธวรโย เปนผมความเพยรอนปรารภ แลว อตวย เกนเปรยบ (โหต) ยอมเปน มย อ. เรา ท. ปรคคณหสสาม จกกาหนดจบ น อาจรย ซงอาจารยนน อต ดงน ปรคคณหนตา กาหนดจบอย ทสวา เหนแลว กรย ซงกรยา ตสส ตสสตเถรสส ของพระเถระชอวาตสสะนน วทส กลาวแลววา อาวโส แนะผมอาย ท. มย อ. เรา ท. นฏา เปนผฉบหายแลว อมห ยอมเปน อาจรโย


อ. อาจารย โน ของเรา ท. รวต ยอมรอง ตจฉรว รองเปลา อต ดงน ฯ เตส ภกขน แหงภกษ ท. เหลานน กลมนตาน ผลาบาก อย อตวย เกนเปรยบหนา เอกภกขป แม อ. ภกษรปหนง น อสกข ไมไดอาจแลว วเสส นพพตเตต เพออนยงคณวเศษใหบงเกด ฯ เต ภกข อ. ภกษ ท. เหลานน วตถวสสา ผมพรรษาอนอย แลว คนตวา ไปแลว สนตก สสานก สตถ ของพระศาสดา สตถารา กตปปฏสนถารา ผมปฏสนถารอนอนพระศาสดาทรงกระทาแลว (สต- ถารา) ปจฉตา ผอนพระศาสดาตรสถามแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. อปปมตตา เปนผไมประมาทแลว หตวา เปน กรตถ กระทาแลว สมณธมม ซงสมณธรรม ก หรอ อต ดงน อาโรเจส กราบทลแลว ต อตถ ซงเนอความนน ฯ สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. (เอโส ตสโส) อ. ภกษชอวาตสสะ นน (กโรต) ยอมกระทา (อนตราย) ซงอนตราย (ตมหาก) แกเธอ ท. อทานเอว ในกาลนนนเทยว น หามได เอโส ตสโส อ. ภกษ ชอวาตสสสะนน ตมหาก อนตราย อกาสเอว ไดกระทาแลวซงอนตราย แกเธอ ท. นนเทยว ปพเพป แมในกาลกอน อต ดงน เตห ภกขห ยาจโต ผอนภกษ ท. เหลานน ทลวงวอนแลว อกาลรวกกกฏชาตก ยงขาดกอนบณฑตกาหนดแลวดวยไกตวขนในสมยมใชกาล อม นวา อย กกกโฏ อ. ไกตวน อมาตาปตสวฑโฒ ตว เจรญแลวในสานกของไกผมใชมารดาและบดา วส


อยอย อนาจรยกเล ในตระกลของไก ผมใชอาจารย น อภชานาต ยอมไมรเฉพาะ กาล วา ซงกาล หรอ อกาล วา หรอวา ซงสมยมใชกาล อต ดงน วตถาเรตวา ทรงใหพสดารแลว วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอน ภกษ ท. อตตา อ. ตน (ปคคเลน) อนบคคล โอวทนเตน นาม ชอวาผเมอกลาวสอน ปร ปคคล ซงบคคลอน กาตพโพ พงกระทา สทนโต ใหเปนสภาพอนตนทรมานดแลว ห เพราะวา (ปคคโล) อ. บคคล โอวทนโต เมอกลาวสอน เอว อยางน สทนโต เปนผ ฝกดแลว หตวา เปน ทเมต นาม ชอวายอมฝกได อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา เจ หากวา (ปคคโล) อ. บคคล อนสาสต ยอม พราสอน อ ปคคล ซงบคคลอน ยถา ฉนใด กรยา พงกระทา อตตาน ซงตน ตถา ฉนนนไซร (ปคคโล) อ. บคคล สทนโต วต ผฝกดแลวหนอ ทเมถ ควรฝกได ห เพราะวา กร ไดยนวา อตตา อ. ตน ทททโม เปนสภาพอนบคคลฝกได โดยยาก (โหต) ยอมเปน อต ดงน ฯ อตโถ อ. เนอความวา ภกข อ. ภกษ วตวา กลาวแลววา (ตมเหห) อนทาน ท. จงกมตพพ พงจงกรม ปมยามาทส ยาเมส ในยาม ท. มยามทหนงเปนตน อต ดงน โอวทต ชอวายอมกลาวสอน ปร


ชน ซงชนอน ยถา ฉนใด เจ หากวา (ภกข) อ. ภกษ อธฏหนโต อธฐานอย จงกมนาทน วตตาน ซงวตร ท. มการจงกรมเปนตน สย เอง กยรา ชอวาพงกระทา อตตาน ซงตน อนสาสต ยอมพราสอน อ ปคคล ซงบคคลอน ยถา ฉนใด ตถา ฉนนน เอว ครน เมอความเปนอยางน สนเต มอย (โส ภกข) อ.ภกษนน สทนโต วต ผฝกดแลวหนอ ทเมถ ควรฝกได ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา (ภกข) อ. ภกษ อนสาสต ยอมพราสอน ปร ปคคล ซงบคคลอน เยน คเณน ดวยคณอนใด สทนโต เปน ผฝกดแลว อตตนา ดวยตน เตน คเณน ดวยคณอนนน หตวา เปน ทเมยย ควรฝกได (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระ คาถาวา สทนโต วต ทเมถ อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ห เพราะวา อตตา นาม ชอ อ. ตน อย น ทททโม เปนสภาพอนบคคลฝกไดโดยยาก (โหต) ยอมเปน ตสมา เพราะเหตนน โส อตตา อ. ตนนน สทนโต เปนสภาพอน บคคลฝกดแลว โหต ยอมเปน ยถา โดยประการใด (โส อตตา) อ. ตนนน (ปคคเลน) อนบคคล ทเมตพโพ พงฝก ตถา โดย ประการนน อต ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา อตตา ห กร ทททโม อต ดงน (อต) ดงน ตสสา คาถาวา อตตา นน (ปณฑเตน) อนบณฑต (เวทตพโพ) พงทราบ ฯ


เรองมารดาพระกมารกสสปเถระ ๔.๑๔/๑๕ ตงแต อปเรน สมเยน ธมมสภาย กถ เปนตนไป อปเรน สมเยน โดยสมยอนอก (ภกข) อ. ภกษ ท. กถ ยงถอยคา วา อาวโส แนะผมอาย ท. เอว อปนสสยสมปนโน กมารกสสโป จ อ. พระเถระชอวากมารกสสปะ ผถงพรอมแลวดวยอปนสยอยางน ดวย (เอว อปนสสยสมปนนา) เถร จ อ. พระเถร ผถงพรอมแลว ดวยอปนสยอยางนดวย เทวทตเตน อนภกษชอวาเทวทต นาสตา ใหฉบหายแลว ปน แตวา สตถา อ. พระศาสดา ปตฏา เปนผทรง เปนทตงเฉพาะ เตส ชนาน ของชน ท. เหลานน ชาโต เกดแลว อโห โอ พทธา นาม ชอ อ. พระพทธเจา ท. โลกานกมปา เปน ผทรงอนเคราะหซงชาวโลก (โหนต) ยอมเปน อต ดงน สมฏาเปส ใหตงขนพรอมแลว ธมมสภาย ในธรรมสภา ฯ สตถา อ. พระศาสดา อาคนตวา เสดจมาแลว ปจฉตวา ตรสถามแลววา ภกขเว ดกอน ภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. สนนสนนา เปนผนงประชมกนแลว กถาย ดวยถอยคา กาย น อะไรหนอ อตถ ยอมม เอตรห ในกาลบดน อต ดงน (วจเน) ครนเมอคาวา (มย) อ. ขาพระองค ท. (สนนสนนา) เปนผนงประชมกนแลว อมาย นาม กถาย ดวยถอยคาชอน (อมห) ยอมม (เอตรห) ในกาลบดน อต ดงน (เตห ภกขห) อนภกษ ท. เหลานน วตเต กราบทลแลว วตเว ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. อห อ. เรา ปจจโย จ เปนผเปนปจจยดวย ปตฏา จ เปนผ


เปนทตงเฉพาะดวย อเมส ชนาน ของชน ท. เหลาน ชาโต เกดแลว (อมห) ยอมเปน อทานเอว ในกาลนนนเทยว น หามได อห อ. เรา ปตฏา เปนผเปนทตงเฉพาะ เตส ชนาน ของชน ท. เหลานน อโหสเอว ไดเปนแลวนนเทยว ปพเพป แมในกาลกอน อต ดงน กเถตวา ตรสแลว นโครธชาตก ซงชาดกอนบณฑตกาหนดแลวดวย เนอชอวานโครธ อม นวา (ตว วา) อ. เจาหรอ (อโญ ปคคโล วา) หรอวา อ. บคคลอน เสเวยย พงเสพ นโครธเอว ซง เนอชอวานโครธนนเทยว น อปสวเส ไมพงเขา ไปอยรวมดวยด สาข ซงเนอชอวาสาขะ มต อ. ความตาย นโครธสม ในสานกของเนอชอวา นโครธ เสยโย เปนคณชาตประเสรฐกวา (โหต) ยอมเปน เจ หากวา ชวต อ. ความเปนอย สาขสม ในสานกของเนอชอวาสาขะ ย ใด (ต สาขสม ชวต) อ. ความเปนอย ในสานกของเนอชอวา สาขะนน (เสยโย) เปนคณชาตประเสรฐกวา (โหต) ยอมเปน (น) หามได อต ดงน วตถาเรน โดยพสดาร ชาตก ยงขาดก สโมธาเนตวา ทรงใหตงลง พรอมแลว (วจเนน) ดวยพระดารสวา สาขมโค อ. เนอชอวาสาขะ ตทา ในกาลนน เทวทตโต เปนภกษชอวาเทวทต อโหส ไดเปน


แลว (เอตรห) ในกาลบดน ปรสาป แม อ. บรษท อสส สาขมคสส ของเนอชอวาสาขะนน (ตทา) ในกาลนน เทวทตตปรสา ว เปน บรษทของภกษชอวาเทวทตเทยว (อโหส) ไดเปนแลว (เอตรห) ในกาลบดน มคเธน อ. แมเนอ วารปปตตา ตวถงแลวซงวาระ (ตทา) ในกาลนน เถร เปนพระเถร (อโหส) ไดเปนแลว (เอตรห) ในกาลบดน ปตโต อ. บตร (ตทา) ในกาลนน กมารกสสโป เปน ภกษชอวากมารกสสปะ (อโหส) ไดเปนแลว (เอตรห) ในกาลบดน ปน สวนวา นโครธมคราชา อ. เนอผพระราชาชอวานโครธ คพภนมคยา ชวต ปรจจชตวา คโต ผไปบรจาคแลว ซงชวตแกแมเนอตวมครรภ (ตทา) ในกาลนน อหเอว เปนเรานนเทยว (อโหส) ไดเปนแลว (เอตรห) ในกาลบดน อต ดงน ปกาเสนโต เมอจะทรงประกาศ ปตตสเนห ฉนทตวา เ ถรยา อตตนา ว อตตโน ปตฏานกตภาว๑

ซงความทแหงพระเถร เปนผตดแลว ซงความสเนหาในบตร มทเปน ทตงเฉพาะอนกระทาแลว แกตน ดวยตนเทยว วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. (ปคคลเลน) อนบคคล เตน ผตงอยแลว อตตน ในตน ปรสส ปคคลสส ของบคคลอน น สกกา ไมอาจ ภวต เพออนเปน สคคปรายเนน วา เปนผมสวรรคเปนทไปใน เบองหนาหรอ มคคปรายเนน วา หรอวาเปนผมมรรคเปนทไป ในเบองหนา ยสมา เหตใด ตสมา เพราะเหตนน อตตา ว อ. ตนเทยว นาโถ เปนทพง อตตโน ของตน (โหต) ยอมเปน ปโร ปคคโล อ. บคคลอน กรสสต จกกระทา ก ซงอะไรได อต ดงน อาห ๑. แปลวา ซงความทแหงตนเปนสภาพมทเปนทตงเฉพาะ อนพระเถร ตดแลว ซงความ สเนหาในบตร กระทาแลว ดวยตนเทยวกได.


ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา อตตา ห อ. ตนแล นาโถ เปนทพง อตตโน ของตน (โหต) ยอมเปน ปโร ปคคโล อ.บคคล อน โก ห ใครแล นาโถ พงเปนทพง สยา พงเปน ห เพราะวา (ปคคโล) อ. บคคล อตตนา มตน สทนเตน อนฝกดแลว ลภต ยอมได นาถ ซงทพง ทลลภ อนบคคลไดโดยยาก อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ปตฏา เปนทตงเฉพาะ (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา นาโถ อต ดงน ฯ อท อตถรป อ.อรรถรปนวา (ปคคเลน) อนบคคล เตน ผตงอยแลว อตตน ในตน คอวา สมปนเนน ผถงพรอมแลว อตตนา ดวยตน สกกา อาจ กสล กตวา สคค ปาปณต วา เพออนกระทา ซงกศล แลวถง ซงสวรรค หรอ มคค ภาเวต วา หรอวา เพออน ยงมรรคใหเจรญ ผล สจฉกาต วา หรอวา เพออนกระทาใหแจง ซงผล ยสมา เหตใด ตสมา ห เพราะเหตนนแล อตตา ว อ. ตน เทยว ปตฏา พงเปนทตงเฉพาะ อตตโน ของตน สยา พงเปน ปโร ปคคโล อ. บคคลอน โก นาม ชอวาใคร ปตฏา พงเปน ทตงเฉพาะ กสส ของใคร สยา พงเปน ห เพราะวา (ปคคโล) อ. บคคล อตตนาเอง มตนนนเทยว สทนเตน อนฝกดแลว คอวา


นพพเสวเนน อนมความเสพผดออกแลว ลภต ยอมได นาถ ซงท พง ทลลภ อนบคคลไดโดยยาก อรหตตผลสงขาต อนอนบณฑต นบพรอมแลววาอรหตผล ห ก (วจน) อ. พระดารสวา นาถ ลภต ทลลภ อต ดงน (ภควตา) อนพระผมพระภาคเจา สนธาย ทรง หมายเอา อรหตต ซงความเปนแหงพระอรหนต วตต ตรสแลว (อต) ดงน (ภควตา) วตต เปนคาอธบายอนพระผมพระภาคเจา ตรสแลว โหต ยอมเปน ฯ


เรองพระเทวทต ๕.๑๙/๔ ตงแต เอกสม ห ทวเส ภกข ธมมสภาย เปนตนไป. ห ความพสดารวา เอกสม ทวเส ในวนหนง ภกข อ. ภกษชอ กถ ยงถอยคาวา อาวโส แนะผมอาย ท. เทวทตโต อ. ภกษชอ วาเทวทต ทสสโล เปนผมศลอนโทษประทษรายแลว ปาปธมโท เปน ผมธรรมอนลามก (หตวา) เปน สงคณหตวา สงเคราะหดวยดแลว อชาตสตต ซงพระราชาพระนามวาอชาตศตร ลาภสกการ ยงลาภและ สกการะ มหนต อนใหญ นพพตเตตวา ใหบงเกดแลว อชาตสตต ยงพระราชาพระนามวาอชาตศตร สมาทเปตวา ใหทรงถอเอาดวยด แลว วเธ ในการปลงพระชนม ปต ซงพระบดา หตวา เปน เอกโต โดยความเปนอนหนงอนเดยว สทธ กบ เตน อชาตสตตนา ดวยพระ- ราชาพระนามวาอชาตศตรนน ปรสกก ตะเกยกตะกายแลว วธาย เพอ อนปลงพระชนม ตถาคตสส ซงพระตถาคต นานปปกาเรน โดย ประการตาง ๆ ตณหาย เพราะตณหา วฑฒตาย อนเจรญแลว ทสสลยการเณนเอว ดวยเหตคอความเปนแหงบคคลผมศลอนโทษ ประทษรายแลวนนเทยว อต ดงน สมฏาเปส ใหตงขนพรอมแลว ธทมาสภาย ในธรรมสภา ฯ สตถา อ. พระศาสดา อาคนตวา เสดจ มาแลว ปจฉตวา ตรสถามแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. สนนสนนา เปนผนงประชมกนแลว กถาย ดวยถอยคา กาย น อะไรหนอ อตถ ยอมม เอตรห ในกาลบดน อต ดงน (วจเน)


ครนเมอคาวา (มย) อ. ขาพระองค ท. (สนนสนนา) เปนผนง ประชมกนแลว อมาย นาม กถาย ดวยถอยคาชอน (อมห) ยอมม (เอตรห) ในกาลบดน อต ดงน (เตห ภกขห) อนภกษ ท. เหลานน วตเต กราบทลแลว วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. (เทวทตโต) อ. ภกษชอวาเทวทต (ปรสกกต) ยอมตะเกยกตะกาย (วธาย) เพออนฆา มยห ซงเรา นานปปกาเรนเอว ในกาลนนนเทยว น หามได เทวทตโต อ. ภกษชอวาเทวทต ปรสกก ตะเกยกตะกายแลว วธาย เพออนฆา มยห ซงเรา นานปปกาเรนเอว โดยประการตาง ๆ นนเทยว ปพเพป ชาตกาน ซงชาดก ท. มกรงคชาดกเปนตน วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตณหา อ. ตณหา อปปนนา อนเกด ขนแลว ทสสลยการณา เพราะเหตคอความเปนแหงบคคลผมศลอน โทษประทษรายแลว ปรโยนทธตวา หมหอแลว สมภชมานา หกราน อย ปกขปต ยอมซดไป อาจจนตทสสลปคคล นาม ชอซงบคคลผมศล อนโทษประทษรายแลวโดยลวงซงสวนสด นรยาทส อปาเยส ใน อบาย ท. มนรกเปนตน มาลวา วย ราวกะ อ. เถายานทราย (ปรโย- นทธตวา สมภชมานา) รวบรดแลว หกรานอย สาล ซงตนสาละ อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา อจจนตทสสลย อ. ความเปนแหงบคคลผมศลอน โทษประทษรายแลวโดยลวงซงสวนสด โอตถต รวบรดแลว (อตตภาว) ซงอตภาพ ยสส


ปคคลสส ของบคคลใด มาลวา อว ราวกะ อ. เถายานทราย (โอตถตา) รวบรดแลว สาล ซง ตนสาละ โส ปคคโล อ. บคคลนน กโรต ยอม กระทา อตตาน ซงตน ทโส อ. โจรผปรากฏ อจฉต ยอมปรารถนา น ปคคล ซงบคคลนน ยถา ฉนใด ตถา ฉนนน อต ดงน ฯ เอกนตทสสลภาโว อ. ความเปนแหงบคคลผมศลอนโทษประทษ- รายแลวโดยสวนเตยว อจจนตทสสลย อต ชอวาความเปนแหงบคคล ผมศลอนโทษประทษรายแลวโดยลวงซงสวนสด ตตถ คาถาย ใน พระคาถานน ฯ คห ชาตโต ปฏาย ทส อกสลกมมปเถ กโรนโต วา อ. บคคลผเปนคฤหสถ กระทาอย ซงกรรมบถอนเปนอกศล ท. ๑๐ จาเดม แตการเกดหรอ ปพพชโต (อตตโน) อปสมปนนทวสโต ปฏาย ครกาปตต อาปชชมาโน วา หรอวา อ. บคคลผเปนบรรพชต ถงทวอยซงอาบตอนหนก จาเดม แตวนแหงตนอปสมบทแลว อจจนต- ทสสโล นาม ชอวาผมศลอนโทษประทษรายแลวโดยลวงซงสวนสด ฯ ปน แตวา โย ปคคโล อ.บคคลใด ทสสโล เปนผมศลอน โทษประทษรายแลว อตตภาเวส ในอตภาพ ท. ทวส ๒ ตส ๓ (โหต) ยอมเปน เอต ปท อ. บทนวา อจจนตทสสลย อต ดงน (ภควตา) อนพระผมพระภาคเจา วตต ตรสแลว อธ คาถาย ในพระคาถาน สนธาย ทรงหมายเอา ทสสลภาว ซงความเปนแหงบคคลผมศลอน โทษประทษรายแลว อาคต อนมาแลว คตยา ตามคต เอตสส


ปคคลสส แหงบคคลนน ๆ จ อนง ตณหา อ. ตณหา ทสสลสส ฉ ทวาราน นสสาย อปปนนา อนอาศยแลว ซงทวาร ท. ๖ ของบคคล ผมศลอนโทษประทษรายแลว เกดขนแลว (ปณฑเตน) อนบณฑต เวทตพพา พงทราบวา ทสสลภาโว อ. ความเปนแหงบคคลผมศลอน โทษประทษรายแลว อต ดงน เอตถ คาถาย ในพระคาถาน ฯ อตโถ อ.อรรถวา มาลวา อ. เถายานทราย โอตถต รวบรด แลว สาล ซงไมสาละ คอวา ปรโยนทธต หมหออย สพพตถกเอว ฐาน ซงทอนมประโยชนทงปวงนนเทยว เทเว วสสนเต ปตเตห อทก ปฏจฉตวา สมภชนวเสน ดวยอานาจแหงอน ครนเมอฝน ตกอย รบเอาซงนา ดวยใบ ท. แลวหกราน ยถา นาม ชอฉนใด ทสสลย อ. ความเปนแหงบคคลผมศลอนโทษประทษรายแลว ตณหา- สงขาต อนอนบณฑตนบพรอมแลววาตณหา โอตถต รวบรดแลว คอ วา ปรโยนทธตวา หมหอแลว อตตภาว ซงอตภาพ ยสส ปคคลสส ของบคคลใด ต ตงอยแลว เอว ฉนนน โส ปคคโล อ. บคคลนน คอวา ตาย ทสสลยสงขาตาย ตณหาย สมภชตวา อปาเยส ปาตยมาโน ผอนตณหา อนอนบณฑตนบพรอมแลววาควมเปนแหงบคคลผมศลอน โทษประทษรายแลวนน หกรานแลว ใหตกไปอย ในอบาย ท. มาลวาย สมภชตวา ภมย ปาตยมาโน รกโข วย ราวกะ อ. ตนไมอนอน เถายานทรายหกรานแลว ใหตกไปอยบนภาคพน ทโส อ. โจรผปรากฏ อนตถกาโม ผใครซงความฉบหายมใชความเจรญ อจฉต ยอมปรารถนา น ปคคล ซงบคคลนน ยถา ฉนใด กโรต นาม ชอวายอมกระทา


อตตาน ซงตน ตถา ฉนนน อต ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาท แหงพระคาถาวา มาลวา สาลามโวตถต อต ดงน ฯ


เรองตะเกยกตะกายทาลายสงฆ ๖. ๒๐/๑๖ ตงแต เอกทวส หเทวทตโต สงฆเภทาย เปนตนไป. ห ความพสดารวา เอกทวส ในวนหนง เทวทตโต อ. ภกษ ชอวาเทวทต ปรสกกนโต กระเสอกกระสนอย สงฆเภทาย เพออน ทาลายซงสงฆ ทสวา เหนแลว อานนท ซงพระเถระชอวาอานนท อายสมนต ผมอาย จรนต ผเทยวไปอย ปณฑาย เพอบณฑบาต อาโรเจส บอกแลว อธปปาย ซงความประสงค อตตโน ของตน ฯ เถโร อ. พระเถระ สตวา ฟงแลว ต วจน ซงคานน คนตวา ไปแลว สนตก สสานก สตถ ของพระศาสดา อโวจ ไดกราบทลแลว เอต วจน ซงคานวา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ อห อ. ขาพระองค นวาเสตวา นงแลว อธ เวฬวเน ในพระเวฬวนน ปพพณหสมย ในสมยแหงวนในกอน อาทาย ถอเอาแลว ปตตจวร ซงบาตรและจวร ปาวส ไดเขาไปแลว ราชคห สเมองราชคฤห ปณฑาย เพอบณฑบาต ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ เทวทตโต อ. ภกษชอวาเทวทต อททสา โข ไดเหนแลวแล ม ซงขาพระองค จรนต ผเทยวไปอย ราชคเห ในเมองราชคฤห ปณฑาย เพอบณฑบาต (เทวทตโต) อ. ภกษชอ วาเทวทต ทสวาน ครนเหนแลว อห อ. ขาพระองค (วสาม) ยอมอย เยน ทสาภาเคน โดยสวนแหงทศใด อปสงกม เขาไปหาแลว เตน ทสาภาเคน โดยสวนแหงทศนน (เทวทตโต) อ. ภกษชอวา


เทวทต อปสงกมตวา ครนเขาไปแลว อโวจ ไดกลาวแลว เอต วจน ซงคานวา อานนท แนะอานนท อาวโส ผมอาย อชชตคเคทาน ในกาลมวนนเปนเบองตน อห อ. ฉน อโปสถ กรสสาม จ จกกระทา ซงอโบสถดวย สงฆกมมาน (กรสสาม) จ จกกระทาซงสงฆกรรม ท. ดวย อตรเอว ภควตา แยกจากพระผมพระภาคเจานนเทยว อตร แยก ภกขสงเฆน จากหมแหงภกษ อต ดงน ม กะขา- พระองค ภควา ขาแตพระผมพระภาคเจา อชช ในวนน เทวทตโต อ. ภกษชอวาเทวทต ภนทสสต จกทาลาย สงฆ ซงสงฆ คอวา กรสสต จกกระทา อโบสถ จ ซงอโบสถดย สงฆกมมาน จ ซงสงฆกรรม ท. ดวย อต ดงน ภควนต กะพระผมพระภาคเจา ฯ เอว วจเน ครนเมอคาอยางน (อานนเทน) อนพระเถระ ชอวาอานนท วตเต กราบทลแลว สตถา อ. พระศาสดา อทาเนตวา ทรงเปลงแลว อทาน ซงพระอทาน อม นวา สาธ อ. กรรมอนยงประโยชนใหสาเรจ สาธนา อนบคคลผยงประโยชนใหสาเรจ สกร กระทาได โดยงาย สาธ อ. กรรมอนยงประโยชนใหสาเรจ ปาเปน อนบคคลผลามก ทกกร กระทาไดโดยยาก ปาป อ. กรรมอนลามก ปาเปน อนบคคลผลามก สกร กระทาไดโดยงาย ปาป อ. กรรมอนลามก อรเยห อนพระอรยเจา ท. ทกกร กระทาไดโดย ยาก อต ดงน


วตวา ตรสแลววา อานนท ดกอนอานนท อหตกมม นาม ชอ อ. กรรมอนไมเกอกล อตตโน แกตน (ปคคเลน) อนบคคล สกร กระทาไดโดยงาย (อตตโน) หตกมมเอว อ. กรรมอนเกอกล แกตน นนเทยว (ปคคเลน) อนบคคล ทกกร กระทาไดโดยยาก อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา (กมมาน) อ. กรรม ท. อสาธน จ อนไมยง ประโยชนใหสาเรจดวย อตตโน อหตาน จ อนไมเกอกล แกตนดวย (ปคคเลน) อนบคคล สกราน กระทาไดโดยงาย ย เว กมม อ. กรรม ใดแล หต จ อนเกอกลดวย สาธ จ อนยง ประโยชนใหสาเรจดวย ต เว กมม อ. กรรม นนแล ปรมทกกร เปนกรรมอนบคคลกระทาได โดยยากอยางยง (โหต) ยอมเปน อต ดงน ฯ อตโถ อ. เนอความวา กมมาน อ. กรรม ท. ยาน เหลาใด อสาธน สาวชชาน จ เปนกรรมไมยงประโยชนใหสาเรจ คอวา เปนกรรมเปนไปกบดวยโทษดวย อปายสวตตนกาน (เตส กมมาน ปคคเลน) กตตตาเอว อตตโน อหตาน จ เปนกรรมมอนยงสตว ใหเปนไปพรอมในอบาย ชอวาเปนกรรมไมเกอกล แกตน เพราะ ความทแหงกรรม ท. เหลานน เปนกรรมอนบคคลกระทาแลวนนเทยว ดวย โหนต ยอมเปน ตาน กมมาน อ. กรรม ท. เหลานน


(ปคคเลน) อนบคคล สกราน กระทาไดโดยงาย ปน ฝายวา ย กมม อ. กรรมใด (ตสส กมมสส ปคคเลน) กตตตา อตตโน หต จ ชอวาอนเกอกล แกตน เพราะความทแหงกรรมนน เปนกรรม อนบคคลกระทาแลวดวย อนวชชตเถน สาธ จ อนชอวายงประโยชน ใหสาเรจ เพราะอรรถวาไมมโทษดวย คอวา สคตสวตตนก จเอว อนมอนยงสตวใหเปนไปพรอมเพอสคตดวยนนเทยว นพพานสวตตนก จ อนมอนยงสตวใหเปนไปพรอมเพอพระนพพานดวย ต กมม อ. กรรม นน (ปคคเลน) อนบคคล อตทกกร กระทาไดโดยยากยง ปาจน- นนนาย คงคาย อพพตเตตวา ปจฉามขกรณ วย ราวกะ อ. อนทดขน แลวกระทา ซงแมนาชอวาคงคา อนนอมไปแลวสทศปราจน ใหมหนา ในเบองหลง อต ดงน ตสสา คาถาย แหงพระคาถานน (ปณฑเตน) อนบณฑต (เวทตพโพ) พงทราบ ฯ


เรองพระกาลเถระ ๗. ๒๒/๑๒ ตงแต สา เอกทวส ปาโตว ภตตปาตราสา เปนตนไป. เอกทวส ในวนหนง สา อตถ อ. หญงนน ภตตปาตราสา ผมอาหารอนบคคลพงกนแตเชาอนบรโภคแลว ปาโต ว แตเชาเทยว สมาทยตวา สมาทานแลว อโปสถ ซงอโบสถ ธตร ยงธดา อาณาเปตวา ใหรทวแลว (วจเนน) ดวยคาวา อมม ดกอนแม ตว อ. ทาน ปรวเสยยาส พงองคาส อยย ซงพระผเปนเจา (กตวา) กระทา สาธก ใหเปนกรรมยงประโยชนใหสาเรจ อต ดงน อคมาส ไดไปแลว วหาร สวหาร ฯ ธตาป แม อ.ธดา อสสา อตถยา ของหญงนน ปรวสตวา องคาสแลว ต ภกข ซงภกษนน สมมา โดยชอบ (ตสส ภกขโน) อาคตกาเล ในกาลแหงภกษนนมาแลว (เตน ภกขนา) วตตา ผอนภกษนนกลาวแลววา มหาอปาสกา อ.มหาอบาสกา (คตา) ไปแลว กห าเน ณ ทไหน อต ดงน อาห เรยนแลววา (มหาอปาสกา) อ. มหาอบาสกา คตา ไปแลว วหาร สวหาร ธมมสสวนาย เพออนฟงซงธรรม อต ดงน ฯ โส กาโล อ. พระ เถระชอวากาละนน ต วจน สตวา ว ฟงแลว ซงคานนเทยว สนตปปมาโน ทรนทรายอย ฑาเหน เพราะความเรารอน อฏ เตน อนตงขนแลว กจฉย ในทอง (จนเตตวา) คดแลววา อทาน ในกาลน


สา อตถ อ. หญงนน ภนนา แตกแลว มย ในเรา อต ดงน คนตวา ไปแลว เวเคน โดยเรว ทสวา เหนแลว (อปาสก) ซง อบาสกา สตถ สนตเก ธมม สณมาน ผฟงอย ซงธรรม ในสานก ของพระศาสดา อาห กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ อย อตถ อ. หญงน ทนธา เปนคนเขลา (หตวา) เปน น ชานาต ยอมไมร ธมมกถ ซงธรรมกถา สขม อนละเอยด อมสสา อตถยา ขนธาทปปฏสยตต สขม ธมมกถ อกเถตวา ทานกถ วา สลกถ วา (ตมเหห) กเถต อ. อนอนพระองค ท. ไมตรสแลว ซงพระ- ธรรมกถา อนละเอยด อนประกอบพรอมเฉพาะแลวดวยธรรมมขนธ เปนตน ตรส ซงทานกถาหรอ หรอวาซงสลกถา แกหญงน วฏฏต ยอมควร อต ดงน สตถาร กะพระศาสดา ฯ สตถา อ. พระศาสดา วทตวา ทรงทราบแลว อชฌาสย ซงอธยาศย ตสส กาลสส ของพระเถระชอวากาละนน วตวา ตรส แลววา ตว อ. เธอ ทปปโ ผมปญญาชว นสสาย อาศยแลว ทฏ ซงทฏฐ ปาปก อนลามก ปฏกโกสส ยอมคดคาน สาสน ซงคาสงสอน พทธาน ของพระพทธเจา ท. วายมส ยอมพยายาม อตตฆาตายเอว เพออนฆาซงตนนนเทยว อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา โย ปคคโล อ. บคคลใด ทมเมโธ ผมปญาชว นสสาย อาศยแลว ทฏ ซงทฏฐ ปาปก อนลามก ปฏกโกสต ยอมคดคาน สาสน ซง


คาสงสอน อรยาน ของพระอรยเจา ท. อรหต ผเปนพระอรหนต ธมมชวน ผมปกตเปนอยโดย ธรรม (โส ปคคโล) อ. บคคนน ผลลต ยอมเกด อตตฆาย เพออนฆาซงตน ผลาน อว ราวกะ อ. ขย ท. กณฏกสส ของไมมหนาม (ผลลนตาน) เกดอย (อตตฆาย) เพออนฆาซงตน อต ดงน ฯ อตโถ อ.เนอความวา โย ปคคโล อ. บคคลใด ทมเมโธ ผมปญญาชว นสสาย อาศยแลว ทฏ ซงทฏฐ ปาปก อนลามก ปฏกโกสนโต คดคานอย วทนเต ชเน ซงชน ท. ผกลาวอยวา มย อ. เรา ท. ธมม โสสสาม วา จกฟง ซงธรรมหรอ ทาน ทสสาม วา หรอวา จกถวาย ซงทาน อต ดงน สกการหานภเยน เพราะความกลวแตความเสอมแหงสกการะ อตตโน ของตน ปฏกโกสต ชอวายอมคดคาน สาสน ซงคาสงสอน อรยาน ของพระอรยเจา ท. อรหต ผเปนพระอรหนต ธมมชวน ผมปกตเปนอยโดยธรรม คอวา พทธาน ของพระพทธเจา ท. ต ปฏกโกสน จ อ. การคดคาน นนดวย สา ปาปกา ทฏ จ อ. ทฏฐอนลามกนนดวย ตสส ปคคลสส ของบคคลนน โหต ยอมเปน เวฬสงขาตสส กณฏกสส ผลาน วย ราวกะ อ. ขย ท. ของไมมหนาม อนอนบณฑตนบพรอมแลววาไมไผ ตสมา เพราะเหตนน กณฏโก อ. ไมมหนาม คณหนโต เมอถอเอา ผลาน ซงขย ท. ผลลต ชอวายอมเกด อตตฆาย เพออนฆาซงตน คอวา ผลลต ชอวายอมเกด อตตโน ฆาตตถเอว เพออนฆา ซงตนนน


เทยว ยถา ฉนใด โสป ปคคโล อ. บคคลแมนน ผลลต ยอมเกด ฆาตาย เพออนฆา อตตโน ซงตน เอว ฉนนน อต ดงน ตสสา คาถาย แหงพระคาถานน (ปณฑเตน) อนบณฑต (เวทตพโพ) พงทราบ ฯ จ จรงอย เอต คาถาวจน อ. คาคอพระคาถานวา ผล เว อ. ผลแล หนต ยอมฆา กทล ซงตน กลวย ผล อ. ผล (หนต) ยอมฆา เวฬ ซง ไมไผ ผล อ. ผล (หนต) ยอมฆา นฬ ซงไมออ คพโภ อ. สตวผเกดในครรภ (หนต) ยอมฆา อสสตร ซงแมมาอศดร ยถา ฉนใด สกกาโร อ. สกการะ หนต ยอมฆา กาปรส ซงบรษผถอย (ตถา) ฉนนน อต ดงน (ภควตา) อนพระผมพระภาคเจา วตตป แมตรสแลว ฯ


เรองจลลกาลอบาสก ๘. ๒๔/๗ ตงแต มนสสา ต ทสวา อย รตต โจรกมม เปนตนไป. มนสสา อ. มนษย ท. ทสวา เหนแลว ต จลลกาล ซงอบาสกชอวา จลลกาลนน (วตวา) กลาวแลว วา อย ปคคโล อ. บคคลน กตวา กระทาแลว โจรกมม ซงโจรกรรม รตต ในราตร ธมม สณนโต วย ราวกะวาฟงอย ซงธรรม จรต เทยวไปอย ตมเห อ. ทาน ท. คณหถ จงจบเอา น ปคคล ซงบคคลนน อต ดงน โปถยส โบยแลว ต อปาสก ซงอบาสกนน ฯ กมภทาสโย อ. นางกมภทาส ท. คจฉมานา เดนไปอย อทกตตถ สทาแหงนา ทสวา เหนแลว ต การณ ซงเหตนน (วตวา) กลาวแลว วา สาม ขาแตนาย ตมเห อ. ทาน ท. อเปถ จงหลกไป อย ปคคโล อ. บคคลน น กโรต ยอมไมกระทา เอวรป กมม ซง กรรมอนมรปอยางน อต ดงน โมเจส ยงมนษยใหปลอยแลว ต อปาสก ซงอบาสกนน ๆ โส อปาสโก อ. อบาสกนน คนตวา ไปแลว วหาร สวหาร อาโรเจส บอกแลว ภกขน แกภกษ ท. วา ภนเต ขาแตทานผเจรญ อห อ. กระผม มนสเสห นาสโต เปนผอนมนษย ท. ใหฉบหาย แลว อมห ยอมเปน ชวต อ. ชวต เม อนกระผม ลทธ ไดแลว นสสาย เพราะอาศย กมภทาสโย ซงนางกมภทาส ท. อต ดงน ฯ ภกข


อ. ภกษ ท. อาโรเจส กราบทลแลว ต อตถ ซงเนอความนน ตถาคตสส แกพระตถาคต ฯ สตถา อ. พระศาสดา สตวา ทรงสดบแลว กถ ซงถอยคา เตส ภกขน ของภกษ ท. เหลานน วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. จลลกาลอปาสโก อ. อบาสกชอวาจลลกาล ลภ ไดแลว ชวต ซงชวต กมภทาสโย นสสาย จเอว เพราะอาศย ซงนางกมภทาส ท. ดวยนนเทยว อตตโน อการกภาเวน จ เพราะความ ทแหงตนเปนผไมกระทาดวย ห ดวยวา สตตา อ. สตว ท. อเม นาม ชอเหลาน กตวา กระทาแลว ปาปกมม ซงกรรมอนลามก อตตนา ดวยตน กลสสนต ยอมเศราหมอง อตตนา ว ดวยตนเทยว นรยาทส อปาเยส ในอบาย ท. มนรกเปนตน ปน สวนวา (สตตา) อ. สตว ท. กตวา กระทาแลว กสล ซงกศล คจฉนตา เมอไป สคต จเอว สสคตดวยนนเทยว นพพาน จ สพระนพพานดวย วสชฌนต ชอวา ยอมหมดจดวเศษ อตตนา ว ดวยตนเทยว อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา ปาป อ. บาป (เยน ปคคเลน) กต เปนกรรม อนบคคลใดกระทาแลว อตตนา ว ดวยตนเทยว (โหต) ยอมเปน (โส ปคคเลน) อ. บคคลนน สงกลสสต ยอมเศราหมอง อตตนา ดวยตน ปาป อ. บาป (เยน ปคคเลน) อกต เปนกรรม อนบคคลใดไมกระทาแลว อตตนา ดวยตน (โหต)


ยอมเปน (โส ปคคโล) อ. บคคลนน วสชฒต ยอมหมดจดวเศษ อตตนา ว ดวยตนเทยว สทธ อ. ความหมดจด อสทธ อ. ความไมหมดจด ปจจตต เปนของมตนเฉพาะ (โหต) ยอมเปฯ อโ ปคคโล อ. บคคลอน อ ปคคล ยงบคคลอน น วโสธเย พงใหหมดจดวเศษไมได อต ดงน ฯ อตโถ อ. เนอความวา อกสลกมม อ. กรรมอนเปนอกศล เยน ปคคเลน กต เปนกรรมอนบคคลใดกระทาแลว อตตนา ดวยตน โหต ยอมเปน โส ปคคโล อ. บคคลนน อนภวนโต เมอเสวย ทกข ซงทกข อปาเยส ในอบาย ท. จตส ๔ สงกลสสต ชอวายอมเศราหมอง อตตนา ว ดวยตนเทยว ปน สวนวา ปาป อ. บาป เยน ปคคเลน อกต เปน กรรมอนบคคลใดไมกระทาแลว อตตนา ดวยตน (โหต) ยอมเปน โส ปคคโล อ. บคคลนน คจฉนโต เมอไป สคต จเอว สสคตดวย นนเทยว นพพาน จ สพระนพพานดวย วสชฌต ชอวายอมหมดจด วเศษ อตตนา ว ดวยตนเทยว กสลกมมสงขาตา สทธ จ อ. ความหมดจด อนอนบณฑตนบพรอมแลววากรรมอนเปนกศลดวย อกสลกมมสงขาตา อสทธ จ อ. ความไมหมดจด อนอนบณฑตนบพรอมแลววากรรมอนเปน อกศลดวย ปจจตต เปนของมตนเฉพาะ (โหต) ยอมเปน คอวา วปจจต ยอมเผลดผล การกสตตาน อตตนเอว ในตน ของสตวผ กระทา ท. นนเทยว อโ ปคคโล อ. บคคลอน อ ปคคล ยงบคคลอน น วโสธเย พงใหหมดจดวเศษไมได คอวา นเอว วโสเธต


ยอมบรสทธไมไดนนเทยว คอวา น กเลเสต ยอมใหเศราหมอง ไมได อต ดงน ตสสา คาถาย แหงพระคาถานน (ปณฑเตน) อนบณฑต (เวทตพโพ) พงทราบ ฯ


เรองพระอตตทตถเถระ ๙. ๒๖/๓ ตงแต อถ น ภกข กสมา อาวโส ตว เปนตนไป. อถ ครงนน ภกข อ. ภกษ ท. วตวา กลาวแลววา อาวโส แนะผมอาย ตว อ. ทาน นเอว อมหาก สนตก อาคจฉส ยอมไมมา สสานก ของเรา ท. นนเทยว น มนเตส ยอมไมปรกษา กจ ซง อะไร ๆ กสมา เพราะเหตอะไร อต ดงน น เถร กะพระเถระนน เนตวา นาไปแลว สนตก สสานก สตถ ของพระศาสดา อาโรจยส กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ อย ภกข อ. ภกษน กโรต ยอมกระทา เอว นาม กมม ซงกรรมชออยางน อต ดงน ฯ โส เถโร อ. พระเถระนน สตถาราป วตโต ผแมอนพระศาสดาตรสแลววา ตว อ. เธอ กโรส ยอมกระทา เอว อยางน กสมา เพราะเหตอะไร อต ดงน (อาห) กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ กร ไดยนวา ตมเห อ. พระองค ท. ปรนพพายสสถ จกเสดจปรนพพาน จาตมมาสจจเยน โดยอนลวงไปแหงกาลประกอบดวยเดอนส อห อ. ขาพระองค ตมเหส ครนเมอพระองค ท. ธรนเตสเอว ยงทรงพระ ชนมอยนนเทยว วายมาม จะพยายาม อรหตตปปตตยา เพออน บรรลซงความเปนแหงพระอรหนต อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา ทตวา ทรงประทานแลว สาธการ ซงอนสาธการ ตสส เถรสส แกพระเถระนน วตวา ตรสแลววา


ภกขเว ดกอนภกษ ท. สเนโห อ. ความสเนหา มย ในเรา อตถ มอย ยสส ปคคลสส แกบคคลใด เตน ปคคเลน อตตทตถตเถเรน วย ภวต อ. อนอนบคคลนนเปน เปนผเพยงดงวาพระเถระชอวา อตตทตถะ วฏฏต ยอมควร ห ดวยวา (ชนา) อ. ชน ท. ปเชนตา บชาอย คนธาทห วตถห ดวยวตถ ท. มของหอมเปนตน น ปเชนต ยอมไม ชอวาบชา ม ซงเรา ปน สวนวา (ชนา) อ. ชน ท. (ปเชนตา) บชาอย ธมมานธมมปปฏปตตยา ดวยการปฏบตซงธรรมอนสมควร แกธรรม ปเชนต ชอวายอมบชา ม ซงเรา ตสมา เพราะเหตนน อเนป ภกขนา อนภกษแมรปอน อตตทตถสทเสน พงเปนผเชน กบดวยภกษชอวาอตตทตถะ ภวภพพ พงเปน อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา (ปคคโล) อ. บคคล อตตทตถ น หาปเย ไมพงยงประโยชนของตนใหเสอม ปรตเถน เพราะประโยชนของบคคลอน พหนาป แมมาก อภาย รยงแลว อตตทตถ ซงประโยชนของตน สทตถปปสโต พงเปนผขวนขวายแลวในประโยชน อนเปนของตน สยา พงเปน อต ดงน ฯ อตโถ อ.เนอความวา (ปคคโล) อ. บคคล คหภโต ผเปน คฤหสถเปนแลว กากณกมตตป อตตโน อตถ น หาปเย ไมพงยง ประโยชน ของตน แมอนมกากณกเปนประมาณใหเสอม อตเถน


เพราะประโยชน ปรสส ปคคลสส ของบคคลอน สหสสมตเตนอป แมอนมพนเปนประมาณ ตาว กอน ห ดวยวา อสส ปคคลสส อตตทตโถ ว อ. ประโยชนของตน ของบคคลนนเทยว กากณกมตโตป แมอนมกากณกเปนประมาณ ขาทนย วา ยงวตถอนบคคลพงเคยวหรอ โภชนย วา หรอวายงวตถอนบคคลพงบรโภค นปผาเทต ยอมให สาเรจ ปรตโถ อ. ประโยชนของบคคลอน (ขาทนย วา) ยงวตถ อนบคคลพงเคยวหรอ (โภชนย วา) หรอวายงวตถอนบคคลพงบรโภค น (นปผาเทต) ยอมไมใหสาเรจ ปน สวนวา อท คาถาปาททวย อ. หมวดสองแหงบาทแหงพระคาถาน (ภควตา) อนพระผมพระ- ภาคเจา อกเถตวา ไมตรสแลว เอว อยางน กถต ตรสแลว กมมฏฐาน- สเสน ดวยหวขอแหงพระกรรมฐาน ตสมา เพราะเหตนน สงฆสส อปปนน เจตยปปฏสงขรณาทกจจ วา อ. กจมการปฏสงขรณซงเจดย เปนตน อนเกดขนแลว แกสงฆหรอ อปชฌายาทวตต วา หรอวา อ. วตรมวตรเพออปชฌายะเปนตน ภกขนา อนภกษ (จนเตตวา) คดแลววา อห อ. เรา อตตทตถ น หาเปม จะไมยงประโยชน ของตนใหเสอม อต ดงน น หาเปตพพ ไมพงใหเสอม ห ดวยวา (ภกข) อ. ภกษ อภสมาจารกวตต ยงวตรของภกษผมความประพฤต เออเฟอดวยดยง ปเรนโตเอว ใหเตมอยนนเทยว สจฉกโรต ยอม กระทาใหแจง อรยผลาทน ผลาน ซงผล ท. มอรยผลเปนตน ตสมา เพราะเหตนน อยป วตตปรณภาโว อ. ความเปนคออนยงวตรให เตมแมน อตตทตโถ ว ชอวาเปนประโยชนของตนเทยว (โหต)


ยอมเปน ปน อนง โย ภกข อ. ภกขใด อจจารทธวปสสโก ผม วปสสนาอนปรารภยงแลว ปตถยมาโน ปรารถนาอย ปฏเวธ ซงการ แทงตลอดวา (อห) อ. เรา (ปฏวชฌสสาม) จกแทงตลอด อชช ในวนน (อห) อ. เรา (ปฏวชฌสสาม) จกแทงตลอด อชชเอว ในวนนนนเทยว อต ดงน วจรต ประพฤตอย อตตโน กจจเอว อ. กจของตนนนเทยว เตน ภกขนา อนภกษนน อปชฌายาทวตตานป ยงแมวตรมวตรเพออปชฌายเปนตน ท. หาเปตวา ใหเสอมแลว กาตพพ พงกระทา ห ก (ภกข) อ. ภกษ อภาย รยงแลว อตตทตถ ซงประโยชนของตน เอวรป อนมรปอยางน คอวา สลลกเขตวา กาหนดแลววา อย ธมโม อ. ธรรมน อตโถ เปนประโยชน อตตโน ของตน เม ของเรา (โหต) ยอมเปน อต ดงน อยตตตปปยตโต พงเปนผขวนขวายแลวและประกอบแลว อตเว ในประโยชน สเก อนเปนของตน ตสม นน ภเวยย พงเปน อต ดงน ตสสา คาถาย แหงพระคาถานน (ปณฑเตน) อนบณฑต (เวทตพโพ) พงทราบ ฯ


เรองพระเจาสทโธทนะ ๑๐. ๓๑/๑๗ ตงแต ราชา สาฏก สณเปนโต เวเคน เปนตนไป. ราชา อ. พระราชา สณเปนโต ทรงตงไวดวยดอย สาฏก ซงผาสาฎก นกขมตวา เสดจออกไปแลว เวเคน โดยเรว วนทตวา ถวายบงคมแลว สตถาร ซงพระศาสดา อาห ตรสแลววา ปตต แนะบตร ตว อ. พระองค ม ยงขาพเจา นาเสส ยอมใหฉบหาย กสมา เพราะเหตอะไร ลชชา อ. ความละอาย (ตยา) อนพระองค จรนเตน ผเสดจเทยวไปอย ปณฑาย เพอบณฑบาต อปปาทตา ใหเกดขนแลว เม แกขาพเจา อตวย เกนเปรยบ อยตต นาม กมม อ. กรรมอนซงวาไมควรแลว เต อนพระองค กต ทรงกระทาแลว (ตยา) อมสมเอว นคเร สวณณสวกาทห ยาเนห จรตวา ปณฑาย จรต อ. อนอนพระองค เสดจเทยวไปแลว ดวยยาน ท. มวออนเปน วการแหงทองเปนตน เสดจเทยวไป เพอบณฑบาต ในพระนครน นนเทยว วฏฏต ยอมควร ตว อ. พระองค ม ยงขาพเจา สชชาเปส ยอมใหละอาย ก เพราะเหตอะไร อต ดงน ฯ (สตถา) อ.พระศาสดา (อาห) ตรสแลววา มหาราช ดกอนมหาบพตร อห อ. อาตมภาพ ต ยงพระองค ลชชเปม ยอมใหทรงละอาย น หามได ปน แตวา อห อ. อาตมภาพ อนวตตาม ยอมประพฤตตาม กลวส ซงวงศแหง


ตระกล อตตโน ของตน อต ดงน ฯ (ราชา) อ. พระราชา (อาห) ตรสแลววา ตาต แนะพอ ปน ก ปณฑาย จรตวา ชวน อ. อนเสดจ เทยวไป เพอบณฑบาต แลวเปนอย วโส เปนวงศ มม ของขาพเจา (โหต) ยอมเปน ก หรอ อต ดงน ฯ (สตถา) อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา มหาราช ดกอนมหาบพตร เอโส ปณฑาย จรตวา ชวนภาโว อ. ความเปนคออนเทยวไป เพอบณฑบาต แลวจงเปนอยนน วโส เปนวงศ ตว ของพระองค (โหต) ยอมเปน น หามได ปน แตวา เอโส ปณฑาย จรตวา ชวนภาโว อ. ความเปนคออนเทยวไป เพอ บณฑบาต แลวจงเปนอยนน วโส เปนวงค มม ของอาตมภาพ (โหต) ยอมเปน ห เพราะวา พทธสหสสาน อ. พนแหงพระพทธเจา ท. อเนกาน อนมใชพนเดยว ปณฑาย จรตวา ว ทรงเทยวไปแลว เพอบณฑบาต เทยว ชวส ทรงเปนอยแลว อต ดงน เทเสนโต เมอจะทรงแสดง ธมม ซงธรรม อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา (ปพพชโต) อ. บรรพชต น ปมชเชยย ไมพงประมาท อตตฏเ ปณเฑ ในกอนขาว อนอนตนพงลกขนแลว ยนแลวพงรบเอา (ปคคโล) อ. บคคล จเร พงประพฤต ธมม ซงธรรม (กตวา) กระทา สจรต ใหเปนสจรต ธมมจาร อ. บคคลผประพฤตซงธรรมโดยปกต เสต ยอมนอน


สข เปนสข อสม โลเก จ ในโลกนดวย ปรมห โลเก จ ในโลกอนดวย (ปคคโล) อ. บคคล จเร พงประพฤต ธมม ซงธรรม (กตวา) กระทา สจรต ใหเปนสจรต น จเร ไมพง ประพฤต ต ธมม ซงธรรมนน (กตวา) กระทา ทจจรต ใหเปนทจรต ธมมจาร อ. บคคลผ ประพฤตซงธรรมโดยปกต เสต ยอมนอน สข เปนสข อสม โลเก จ ในโลกนดวย ปรมห โลเก จ ในโลกอนดวย อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา (อตตนา) อฏหตวา ปเรส ชนาน ฆรทวาเร ตวา คเหตพปณเฑ ในกอนขาว อนอนตนพงลกขนแลว ยนอยแลว ทประตแหงเรอน ของชน ท. เหลาอน พงรบเอา (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา อตตฏเ อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ห ก (ภกข) อ. ภกษ ปณฑจารกวตต ยงวตรของภกษมการเทยวไปเพอบณฑบาต ปรหาเปตวา ใหเสอมรอบ แลว ปรเยสนโต แสวงหาอย ปณตโภชนาน ซงโภชนะอนประณต ท. ปมชชต นาม ชอวายอมประมาท อตตฏเ ปณเฑ ในกอนขาว อนอนตนพงลกขนแลว ยนแลวพงรบเอา ปน แตวา (ภกข) อ. ภกษ จรนโต เทยวไปอย ปณฑาย เพอบณฑบาต สปทาน ตามลาดบตรอก


น ปมชชต นาม ชอวายอมไมประมาท อตตฏเ ปณเฑ ในกอนขาว อนอนตนพงลกขนแลว ยนแลวพงรบเอา (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา นปปมชเชยย อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา (ภกข) อ. ภกษถ อเนสน ปหาย สปทาน จรนโต เมอละแลว ซงการแสวงหาอนไมควร เทยวไป ตามลาดบตรอก จเรยย ชอวาพงประพฤต ภกขาจรยธมม ซงธรรมคอการเทยวไปเพอภกษา ตเอว นนนนเทยว (กตวา) กระทา สจรต ใหเปนสจรต (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ธมม อต ดงน ฯ เอต วจน อ. คานวา สข เสต อต ดงน เทสนามตต เปนคา สกวาเทศนา (โหต) ยอมเปน ฯ อตโถ อ.อธบายวา (ปคคโล) อ. บคคล จรนโต เมอประพฤต ภกขาจรยธมม ซงธรรมคอการเทยว ไปเพอภกษา ธมมจาร ชอวาผประพฤตซงธรรมโดยปกต วหรต ยอมอย สข เปนสข อรยาปเถห ดวยอรยาบถ ท. จตหป แม ๔ อธ โลเก จ ในโลกนดวย ปรโลเก จ ในโลกอนดวย อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา (ปคคโล) อ. บคคล จรนโต เมอ เทยวไป อโคจเร ในอโคจร เวสยาทเภเท อนตางดวยอโคจรมหญง แพศยาเปนตน จรต นาม ชอวายอมประพฤต ภกขาจรยธมม ซงธรรม คอการเทยวไปเพอภกษา (กตวา) กระทา ทจจรต ใหเปนทจรต อจรตวา ไมประพฤตแลว เอว อยางน จเร พงประพฤต ต ธมม ซงธรรมนน (กตวา) กระทา สจรต ใหเปนสจรต น จเร ไมพง


ประพฤต ต ธมม ซงธรรมนน (กตวา) กระทา ทจจรต ใหเปน ทจรต (อต) ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดแหงบทวา น ต ทจจรต อต ดงน ฯ เสส วจน อ. คาอนเหลอ วตตตถเอว เปนคามเนอความอนขาพเจากลาวแลวนนเทยว (โหต) ยอมเปน ฯ


เรองพระสมมชชนเถระ ๑๑. ๓๖/๑๑ ตงแต อถ น เถโร เอกมนนต นสทาเปตวา เปนตนไป. อถ ครงนน เถโร อ. พระเถระ น สมมชชนตเถร ยง พระเถระชอวาสมมชชนะนน นสทาเปตวา ใหนงแลว เอกมนต ณ สวนสดขางหนง โอวทนโต เมอจะกลาวสอน อาห กลาวแลววา อาวโส แนะผมอาย ภกขนา นาม สพพกาล สมมชชนเตน (หตวา) วจรต อ. อนชออนภกษ เทยวไปเปนเปนผกวาดอย ตลอดกาล ทงปวง น วฏฏต ยอมไมควร ปน ก (ภกขนา) ปาโตเอว สมมชชตวา ปณฑาย จรตวา ปณฑปาตปปฏกกนเตน อาคนตวา รตตฏาเน วา ทวาฏาเน วา นสนเนน ทวตตสาการ สชฌายตวา อตตภาเว ขยวย ปฏเปตวา สายณเห อฏาย สมมชชต อ. อน อนภกษ ผกวาดแลว แตเชานนเทยว เทยวไปแลว เพอบณฑบาต กาวกลบแลวจากบณฑบาต ผมาแลว นงแลว ในทเปนทพกใน กลางคนหรอ หรอวาในทเปนทพกในกลางวน สาธยายแลว ซงอาการ ๓๒ เรมตงแลว ซงความสนไปและความเสอมไป ในอตภาพ ลก ขนแลวกวาด ในเวลาเยน วฏฏต ยอมควร โอกาโส อ. โอกาส (ภกขนา) อนภกษ อสมมชชตวา ไมกวาดแลว นจจกาล ตลอด กาลเปนนจ กาตพโพ พงกระทา อตตโนป นาม ชอแมแกตน อต


ดงน ฯ โส สมมขชนตเถโร อ. พระเถระชอวาสมมชชนะนน ตวา ตงอยแลว โอวาเท ในโอวาท เถนสส ของพระเถระ ปาปณ บรรลแลว อรหตต ซงความเปนแหงพระอรหนต น จรสสเอว ตอกาลไมนานนนเทยว ฯ ต ต าน อ. ทนนนน อกกลาป เปน ทรกรงรง อโหส ไดเปนแลว ฯ อถ ครงนน ภกข อ. ภกษ ท. อาหส กลาวแลววา สมมชชนตเถร แนะสมมชชนเถระ อาวโส ผมอาย ต ต าน อ. ทนนนน อกกลาป เปนทรกรงรง (โหต) ยอมเปน ตว อ. ทาน น สมมชชส ยอมไมกวาด กสมา เพราะเหตอะไร อต ดงน น สมมชชนตเถร กะพระเถระชอวาสมมชชนะนน ฯ (สมมชชนตเถโร) อ. พระเถระชอวาสมมชชนะ (อาห) กลาวแลววา ภนเต ขาแต ทานผเจรญ เอว กมม อ.กรรมอยางน มยา อนกระผม กต กระทาแลว ปมาทกาเล ในกาลแหงความประมาท อทาน ในกาลน อห อ. กระผม อปปมตโต เปนผไมประมาทแลว อมห ยอมเปน อต ดงน ฯ ภกข อ. ภกษ ท. อาโรเจส กราบทลแลววา อย เถโร อ. พระเถระน พยากโรต ยอมพยากรณ อ อรหตตผล ซงพระอรหตผล อนบคคลพงรทว อต ดงน สตถ แดพระศาสดา ฯ สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. อาม เออ (เอว) อ. อยางนน ปตโต อ. บตร มม ของเรา สมมชชนโต วจร เทยวไปกวาดอยแลว ปมาทกาเล ในกาลแหงความ


ประมาท ปพเพ ในกาลกอน ปน แตวา อทาน ในกาลน (มม ปตโต) อ. บตรของเรา วตนาเมนโต ยงกาลใหนอมลวงไปวเศษอย มคคผลสเขน ดวยความสขอนเกดจากมรรคและผล น สมมชชต ยอมไมกวาด อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา จ ก โย ปคคโล อ. บคคลใด ปมชชตวา ประมาทแลว ปพเพ ในกาลกอน โส ปคคโล อ. บคคลนน น ปมชชต ยอมไมประมาท ปจฉา ภายหลง โส ปคคโล อ. บคคลนน อ โลก ยงโลกน ปภาเสต ยอมใหสวาง จนทมา อว ราวกะ อ. พระจนทร มตโต พนแลว อพภา จากหมอก (โลก ปกาเสนโต) ยงโลกใหสวางอย อต ดงน ฯ อตโถ อ. เนอความวา โย ปคคโล อ. บคคลใด ปมชชตวา ประมาทแลว ปพเพ ในกาลกอน วตตปปฏวตตกรเณน วา ดวย การกระทาซงวตรและวตรอนสมควรหรอ สชฌมยาทห กจเจห วา หรอ วาดวยกจ ท. มการสาธยายเปนตน วตนาเมนโต ยงกาลใหนอมลวง ไปวเศษอย มคคผลสเขน ดวยความสขอนเกดจากมรรคและผล น ปมชชต ชอวายอมไมประมาท ปจฉา ภายหลง โส ปคคโส อ. บคคลนน อม ขนธาทโลก ยงโลกมขนธเปนตนน โอภาเสต ยอม ใหสวาง คอวา กโรต ยอมกระทา เอกาโลก ใหมแสงสวางอน


เดยวกน มคคาเณน ดวยญาณอนประกอบแลวดวยมรรค จนโท วย ราวกะ อ. พระจนทร มตโต อนพนแลว อพภาทห ปฏจฉา- ทเนห จากเครองปดบง ท. มหมอกเปนตน โอกาสโลก ยงโลกอนวาง (โอภาเสนโต) ใหสวางอย อต ดงน ตสสา คาถาย แหงพระ คาถานน (ปณฑเตน) อนบณฑต (เวทตพโพ) พงทราบ ฯ


เรองธดานายชางหก ๑๒. ๔๒/๒ ตงแต มหาขโน อชฌาย อมโภ ปสสถ เปนตนไป. มหาชโน อ.มหาชน อชฌาย โพนทนาแลววา อมโภ แนะ ผเจรญ ตมเห อ. ทาน ท. ปสสถ จงด อย เปสการธตา อ. ธดา ของนายชางหกน กเถส กลาวแลว (อตตนา) อจฉตจฉต วจน ซงคาอนอนตนปรารถนาแลวและปรารถนาแลว สทธ กบ สมมาสมพทเธน ดวยพระสมมาสมพทธเจา (วจเน) ครนเมอพระดารสวา ตว อ. เธอ อาคจฉส ยอมมา กโต านโต แตทไหน อต ดงน (สมมาสมพทเธน) อนพระสมมาสมพทธเจา วตเต ตรสแลว (วจน) อ. คาวา (อห) อ. หมอมฉน (อาคจฉาม) ยอมมา เปสการเคหโต จากเรอนของนายชางหก อต ดงน อมาย เปสการธตรา วตตพพ พงเปนคาอนธดาของนายชางหกนพงกลาว (สยา) พงเปน (วจเน) ครนเมอดารสวา ตว อ. เธอ คจฉส จะไป กห าเน ณ ทไหน อต ดงน (สมมาสมพทเธน) อนพระสมมาสมพทธเจา วตเต ตรสแลว (วจน) อ. ตาวา (อห) หมอมฉน (คจฉาม) จะไป เปสการสาล สศาลาของนายชางหก อต ดงน (อมาย เปสการธตรา) วตตพพ พงเปนคาอนธดาของนายชางหกนพงกลาว สยา พงเปน นน นาม ชอมใชหรอ อต ดงน ฯ


สตถา อ. พระศาสดา กตวา ทรงกระทาแลว มหาชน ซง มหาชน นสสทท ใหเปนผมเสยงออกแลว ปจฉ ตรสถามแลววา กมารเก ดกอนกมารกา ตว อ. เธอ (วจเน) ครนเมอคาวา ตว อ. เธอ อาคจฉส ยอมมา กโต านโต จากทไหน อต ดงน (มยา) อนเรา วตเต กลาวแลว วเทส ยอมกลาววา อห อ. หมอมฉน น ชานาม ยอมไมทราบ อต ดงน กสมา เพราะเหตอะไร อต ดงน ฯ (กมารกา) อ.นางกมารการ (อาห) กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระ องคผเจรญ ตมเห อ. พระองค ท. ชานาถ ยอมทรงทราบ มม เปสการเคหโต อาคตภาว ซงความทแหงหมอมฉนเปนผมาแลว จาก เรอนของนายชางหก ปน แตวา ตมเห อ. พระองค ท. ปจฉนตา เมอจะตรสถามวา ตว อ. เธอ อาคตา เปนผมาแลว กโต านโต จากทไหน อส ยอมเปน อต ดงน ปจฉถ ยอมตรสถามวา ตว อ. เธอ อาคนตวา มาแลว กโต านโต จากทไหน นพพตตา เปนผบงเกดแลว อธ าเน ในทน อส ยอมเปน อต ดงน ปน แตวา อห อ. หมอมฉน น ชานาม ยอมไมทราบวา จ ก อห อ. หมอมฉน อาคนตวา มาแลว กโต านโต แตทไหน นพพตตา เปนผบงเกดแลว อธ าเน ในทน อมห ยอมเปน (อต) ดงน อต ดงน ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา ทตวา ทรงประทานแลว สาธการ ซงอนสาธการ ปม ทหนงวา กมารเก ดกอนกมารกา สาธ อ. ดละ สาธ อ. ดละ มยา ปจฉตปโหเอว อ.ปญหาอนอนเราถาม


แลวนนเทยว ตยา อนเธอ วสสชชโต เฉลยแลว อต ดงน อสสา กมารกาย แกนางกมารกา นน ปจฉ ตรสถามแลว อตตรป แมยง ขนวา ตว อ. เธอ (มยา) ปฏา ผอนเราถามแลววา ตว อ. เธอ คมสสส จกไป กตถ าเน ณ ทไหน อต ดงน วเทส ยอมกลาววา อห อ. หมอมฉน น ชานาม ยอมไมทราบ อต ดงน กสมา เพราะเหตอะไร อต ดงน ฯ (กมารกา) อ. นาง กมารกา (อาห) กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ตมเห อ. พระองค ท. ชานาถ ยอมทรงทราบ ม ซงหมอมฉน ตสรปจฉ คเหตวา เปสการสาล คจฉนต ผถอเอาแลว ซงกระเชา แหงดายหลอด ไปอย สศาลาของนายชางหก ปจฉถ ยอมตรสถามวา ปน ก ตว อ. เธอ คนตวา ไปแลว อโต านโต จากทน นพพตตสสส จกบงเกด กตถ าเน ณ ทไหน อต ดงน จ ก อห อ. หมอมฉน จตา เคลอนแลว อโต านโต จากทน น ชานาม ยอมไมทราบวา อห อ.หมอมฉน คนตวา ไปแลว นพพตตสสาม จกบงเกด กตถ าเน ในทไหน (อต) ดงน อต ดงน ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา ทตวา ทรงประทานแลว สาธการ ซงอนสาธการ ทตย ทสองวา มยา ปจฉตปโหเอว อ. ปญหาอนอนเราถามแลวนนเทยว ตยา อนเธอ วสสชชโต เฉลยแลว อต ดงน อสสา กมารกาย แกนางกมารกานน ปจฉ ตรสถามแลว อตตรป แมยงขนวา อถ ครนเมอความเปนอยางนน (สนเต) มอย ตว อ. เธอ (มยา) ปฏา ผอนเราถามแลววา ตว อ.


เธอ น ชานาส ยอมไมทราบหรอ อต ดงน วเทส ยอมกลาววา อห อ. หมอมฉน ชานาม ยอมทราบ อต ดงน กสมา เพราะ เหตอะไร อต ดงน ฯ (กมารกา) อ. นางกมารกา (อาห) กราบ ทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ อห อ. หมอมฉน ชานาม ยอมทราบ มม มรณภาวเอว ซงความเปนคออนตาย แหงหมอมฉน นนเทยว ตสมา เพราะเหตนน อห อ. หมอมฉน วเทม ยอม กราบทล เอว อยางน อต ดงน ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา ทตวา ทรงประทานแลว สาธการ ซงอนสาธการ ตตย ทสามวา มยา ปจฉตปโหเอว อ. ปญหาอนอนเราถามแลวนนเทยว ตยา อนเธอ วสสชชโต เฉลยแลว อต ดงน อสสา กมารกาย แกนางกมารกานน ปจฉ ตรสถามแลว อตตรป แมยงขนวา อถ ครนเมอความเปนอยางนน (สนเต) มอย ตว อ. เธอ (มยา) ปฏา ผอนเราถามแลววา ตว อ. เธอ ชานาส ยอมทราบหรอ อต ดงน วเทส ยอมกลาววา อห อ. หมอมฉน น ชานาม ยอมไมทราบ อต ดงน กสมา เพราะเหต- อะไร อต ดงน ฯ (กมารกา) อ. นางกมารกา (อาห) กราบทล แลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ อห อ. หมอมฉน ชานาม ยอมทราบ มม มรณภาวเอว ซงความเปนคออนตาย แหงหมอมฉน นนเทยว น ชานาม ยอมไมทราบวา ปน ก อห อ. หมอมฉน มรสสาม จกตาย รตตนทวปพพณหาทส กาเลส ในกาล ท. มกลาง คนและกลางวนและเวลาเชาเปนตนหนา อสกกาเล นาม ชอในกาล


โนน อต ดงน ตสมา เพราะเหตนน อห อ. หมอมฉน วเทม ยอมกราบทล เอว อยางน อต ดงน ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา ทตวา ทรงประทานแลว สาธการ ซงอนสาธการ จตตถ ทสวา มยา ปจฉตปโหเอว อ. ปญหาอนอนเราถามแลวนนเทยว ตยา อนเธอ วสสชชโต เฉลย แลว อต ดงน อสสา กมารกาย แกนางกมารกานน อามนเตตวา ตรสเตอนแลว ปรส ซงบรษท วตวา ตรสแลววา ตมเห อ. ทาน ท. น ชานาถ ยอมไมทราบ เอตตก นาม วจน ซงคาชออนม ประมาณเทาน อมาย กมารกาย กถต อนอนนางกมารกานกลาวแลว เกวล อชฌายถเอว ยอมยกโทษอยางเดยวนนเทยว ห เพราะวา ปจกข อ. จกษคอปญญา เยส ชนาน ของชน ท. เหลาใด นตถ ยอมไมม เต ชนา อ. ชน ท. เหลานน อนธาเอว เปนคน บอดนนเทยว (โหนต) ยอมเปน ปจกข อ. จกษคอปญญา เยส ชนาน ของชน ท. เหลาใด อตถ มอย เตเอว ชนา อ. ชน ท. เหลานนนนเทยว จกขมนโต เปนผมจกษ (โหนต) ยอมเปน อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา อย โลโก อ. สตวโลกน อนธภโต เปนผเปนคน บอดเปนแลว (โหต) ยอมเปน ตนโก ชโน อ. ชน นอยคน เอตถ โลเก ในโลกน วปสสต จะเหนแจง อปโป ชโน อ. ชนนอยคน คจฉต


จะไป สคคาย ส สวรรค สกโณ อว ราวกะ อ. นก ชาลมตโต ตวพนแลวจากขาย (อปโป) เปน สตวนอย (โหนโต) เปนอย อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา โลกยมหาชโน อ. โลกยมหาชน อย น อนธภโต เปนผชอวาเปนคนบอดเปนแลว อภาเวน เพราะความ ไมม ปาจกขโน แหงจกษคอปญญา (โหต) ยอมเปน (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปททวยสส) แหง หมวดสองแหงบทวา อย โลโก อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ชโน อ. ชน ตนโก นอยคน คอวา น พห ไมมาก เอตถ โลเก ในโลกน วปสสต จะเหนแจง อนจจาทวเสน ดวยอานาจแหงลกษณะ มลกษณะอนไมเทยงเปนตน (อต) ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา ตนเกตถ อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา วฏฏเกส ในนกกระจาบ ท. เฉเกน สากณเกน ชาเลน โอตถรตวา คยหมาเนส ตวอนบคคลผฆาซงนก แลวเปนอย ผฉลาดตลบแลว ดวยขาย จบเอาอยหนา โกจเอว วฏฏโก อ. นกกระจาบ บางตวนนเทยว มจจต ยอมหลด ชาลโต จากขาย เสสา วฏฏกา อ.นกกระจาบ ท. ตวเหลอ ปวสนต ยอมเขา ไป อนโชาลเอว สภายในแหงขายนนเทยว ยถา ฉนใด สตเตส ในสตว ท. มารชาเลน โอตถเตส ผอนขายคอมารรวบไวแลวหนา พห สตตา อ. สตว ท. มาก อปายคามโน เปนผมปกตไปสอบาย โหนต ยอมเปน สตโต อ. สตว อปโป นอยตว คอวา โกจเอว


บางตวนนเทยว คจฉต จะไป สคคาย สสวรรค คอวา ปาปณาต จะถง สคต วา ซงสคตหรอ นพพาน วา หรอวาซงพระนพพาน ตถา ฉนนน อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา ชาลมตโตว อต ดงน ฯ


เรองอสทสทาน ๑๓. ๕๕/๕ ตงแต ราชาป โทมนสสปปตโต เอวรปาย เปนตนไป. ราชาป แม อ. พระราชา โทมนสสปปตโต ผทรงถงแลวซง ความโทมนส (จนเตตวา) ทรงพระดารแลววา สตถา อ. พระศาสดา อกตวา ไมทรงกระทาแลว อนโมทน ซงอนโมทนา อนจฉวก อนสมควร มยห แกเรา ทาน ทตวา ตสส ผถวายแลว ซงทาน จงยนอยแลว มชเฌ ในทามกลาง ปรสาย แหงบรษท เอวรปาย อนมรปอยางน วตวา ตรสแลว คาถเอว ซงพระคาถานนเทยว อฏาย เสดจลกขนแลว อาสนา จากอาสนะ คโต เสดจไปแลว อนนจฉวก ทาน อ. ทาน อนไมสมควร มยา สตถ อนจฉวก ทาน อกตวา กต จกเปนทานอนเรา ไมกระทา ซงทาน อนสมควร แกพระศาสดา แลวกระทาแลว ภวสสต จก เปน อกปปยภณฑเอว อ. ภณฑะอนเปนอกปปยะนนเทยว (มยา) กปปยภณฑ อกตวา ทนน จกเปนของอนเรา ไมกระทาแลว ซงภณฑะอนเปนกปปยะ ถวายแลว ภวสสต จกเปน สตถารา อนพระศาสดา กปเตน พงเปน ผทรงพระพโรธแลว เม แกเรา ภวตพพ พงเปน (สตถารา) ยสส กสสจ นาม ปคคลสส ทานานรป อนโมทน กาต อ. อน อนพระศาสดา ทรงกระทา ซงอนโมทนา อนสมควรแกทาน แก บคคล ชอคนใดคนหนง วฏฏต ยอมควร อต ดงน คนตวา เสดจไปแลว วหาร สพระวหาร วนทตวา ถวายบงคมแลว สตถาร


ซงพระศาสดา อโวจ ไดกราบทลแลว เอต วจน ซงพระดารสนวา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ทาน อ. ทาน ทาตพพยตตก อนสม ควรแลวแกความเปนทานอนบคคลพงถวาย เม อนหมอมฉน น ทนน ไมถวายแลว ก น โข หรอหนอแล อทาห หรอวา อกปปยภณฑเอว อ. ภณฑะอนเปนอกปปยะนนเทยว (เม) อนหมอมฉน อทตวา ไมถวายแลว กปปยภณฑ ซงภณฑะอนเปนกปปยะ ทานารป อน สมควรแกทาน ทนน ถวายแลว อต ดงน ฯ (สตถา) อ. พระ ศาสดา (ปจฉ) ตรสถามแลววา มหาราช ดกอนมหาบพตร เอต การณ อ. เหตน ก อะไร อต ดงน ฯ (ราชา) อ. พระราชา (อาห) กราบทลแลววา อนโมทนา อ. การอนโมทนา ทานานจฉวกา อนสมควรแกทาน ตมเหห อนพระองค ท. น กตา ไมทรงกระทาแลว เม แกหมอมฉน อต ดงน ฯ (สตถา) อ. พระศาสดา (อาห) ตรสแลววา มหาราช ดกอนมหาบพตร ทาน อ. ทาน อนจฉวกเอว อนสมควรนนเทยว เต อนพระองค ทนน ทรงถวายแลว ห จรงอย เอต ทาน อ. ทานนน อสทสทาน อ. อสทสทานน (เกนจ) อนใคร ๆ สกกา อาจ ทาต เพออน ถวาย พทธสส แกพระพทธเจา เอกสส พระองคเดยว เอกวารเอว สนวาระเดยวนนเทยว ทาน อ. ทาน เอวรป นาม ชออนมรปอยางน ทททท เปนทานอนบคลถวายไดโดยยาก ปน อก (โหต) ยอม เปน อต ดงน ฯ (ราชา) อ. พระราชา (ปจฉ) ทลถามแลววา


ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ อถ ครนเมอความเปนอยางนน (สนเต) มอย ตมเห อ. พระองค ท. น กรตถ ไมทรงกระทาแลว อนโมทน ซง อนโมทนา ทานานรป อนสมควรแกทาน เม ของหมอมฉน กสมา เพราะเหตอะไร อต ดงน ฯ (สตถา) อ. พระศาสดา (อาห) ตรส แลววา มหาราช ดกอนมหาบพตร (อห) อ. อาตมภาพ (น กร) ไมกระทาแลว (อนโมทน) ซงอนโมทนา (ทานนานรป) อนสมควร แกทาน (เต) ของพระองค ปรสาย อสทธตตา เพราะความทแหง บรษทเปนบรษทไมบรสทธแลว อต ดงน ฯ (ราชา) อ. พระราชา (ปจฉ) ทลถามแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ โทโส อ. โทษ โก น โข อะไรหนอแล (อตถ) มอย ปรสาย แกบรษท อต ดงน ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา อาโรเจตวา ตรสบอกแลว จตตวาร ซงวาระแหงจต อมจจาน ของอามาตย ท. ทวนนป แมสอง อสส รโ แกพระราชานน อาจกข ตรสบอกแลว อนโมทนา (อตตนา) อกตภาว ซงความทแหงอนโมทนาเปนกรยาอนพระองค ไมทรงกระทาแลว ปฏจจ เพราะอาศย อนกมป ซงความอนเคราะห กาเฬ ในอามาตยชอวากาฬะ ฯ ราชา อ. พระราชา ปจฉตวา ตรสถาม แลววา กาฬ ดกอนกาฬ กรไดยนวา เอว จนตน อ. ความคดอยางน เต อนทาน จนตต คดแลว สจจ จรงหรอ อต ดงน (วจเน) ครน เมอคาวา (เอว จนตน) อ. ความคดอยางน (เม) อนขาพระองค (จนตต) คดแลว สจจ จรง อต ดงน (กาเฬน) อนอามาตย


ชอวากาฬะ วตเต กราบทลแลว (วตวา) ตรสแลววา มย ครน เมอเรา สทธ กบ ปตตทาเรห ดวยบตรและทาระ ท. มม ของเรา อคคเหตวา ไมถอเอาแลว สนตก วตถ ซงวตถอนเปนของมอย ตว ของทาน เทนเต ถวายอย สนตก วตถ ซงวตถอนเปนของมอย อตตโน ของตน หาน อ. ความเสอม กา อะไร (โหต) ยอมม ตยหป แมแกทาน ย วตถ อ. วตถใด มยา อนเรา ทนน ใหแลว เต แกทาน ต วตถ อ. วตถนน (มยา) ทนนเอว จงเปนวตถอนเราใหแลวนนเทยว โหต จงเปน ปน แตวา ตว อ. ทาน นกขม จงออกไป รฏโต จากแวนแควน เม ของเรา อต ดงน นหรตวา ทรงนาออกแลว ต กาฬ ซงอามาตยชอวา กาฬะนน รฏา จากแวนแควน ปกโกสาเปตวา ทรงยงราชบรษให รองเรยกมาแลว ชณห ซงอามาตยชอวาชณหะ ปจฉตวา ตรสถาม แลววา กร ไดยนวา เอว จนตน อ. ความคดอยางน เต อนทาน จนตต คดแลว สจจ จรงหรอ อต ดงน (วจเน) ครนเมอคาวา (เอว จนตน) อ. ความคดอยางน (เม) อนขาพระองค (จนตต) คดแลว สจจ จรง ดงน (ชณเหน) อนอามาตยชอวาชณหะ วตเต กราบทลแลว (วตวา) ตรสแลววา มาตล ดกอนลง สาธ อ. ดละ อห อ. เรา ปสนโน เปนผเลอมใสแลว อมห ยอมเปน ตว อ. ทาน คเหตวา จงถอเอาแลว รชช ซงความเปนแหงพระราชา มม ของเรา เทห จงถวาย ทาน ซงทาน ทวสาน สนวน ท. สตต ๗ มยา ทนนนยาเมนเอว โดยทานองแหงทานอนอนเราถวายแลว


นนเทยว อต ดงน นยยาเทตวา ทรงมอบใหแลว รชช ซงความ เปนแหงพระราชา สตตาห ตลอดวน ๗ ตสส ชณหสส แกอามาตย ชอวาชณหะนน อาห กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ตมเห อ. พระองค ท. ปสสถ ขอจงทอดพระเนตร กรณ ซงการ กระทา พาลสส แหงคนเขลา (พาโล) อ. คนเขลา อทาส ไดใหแลว ปหาร ซงอนประหาร ทาเน ในทาน มยา เอว ทนเน อนอน หมอมฉนถวายแลว อยางน อต ดงน สตถาร กะพระศาสดา ฯ สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา มหาราช ดกอน มหาบพตร อาม ขอถวายพระพร (เอว) อ. อยางนน พาลา นาม ชอ อ. คนเขลา ท. อนภนนทตวา ไมเพลดเพลนเฉพาะแลว ทาน ซงทาน ปรสส ปคคลสส ของบคคลอน ทคคตปรายนา เปนผมทคตเปนทไปในเบองหนา โหนต ยอมเปน ปน สวนวา ธรา อ. ปราชญ ท. อนโมทตวา อนโมทนาแลว ทาน ซงทาน ปเรสป ชนาน ของชน ท. แมเหลาอน สคคปรายนาเอว เปนผม สวรรคเปนทไปในเบองหนานนเทยว โหนต ยอมเปน อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา กทรยา อ. ชนผตระหน ท. วชนต จะไป เทวโลก สเทวโลก น เว หามไดแล พาลา หเว อ. คนเขลา ท. แล น ปสสนต ยอมไมสรรเสรญ ทาน ซงทาน จ สวนวา ธโร อ.ปราชญ อนโมทนาโน อนโมทนาอย ทาน ซงทาน เตน-


เอว การเณน เพราะเหตนนนนเทยว โส ธโร อ. ปราชญนน สข เปนผมความสข ปรตถ โลเก ในโลกเบองหนา โหต ยอมเปน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ถทธมจฉรโน ผมความตระหนทงกระ ดาง (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา กทรยา อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อชานนกา ผไมร อธโลกปรโลกตถ ซงประโยชนในโลกนและโลกในเบองหนา (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา พาลา อต ดงน ฯ ปณฑโต อ. บณฑต ธโร อต ชอวาปราชญ ฯ (อตโถ) อ.อรรถวา โส ธโร อ. ปราชญนน อนภวมาโน เมอเสวย ทพพสมปตต ซงสมบตอนเปนทพ สข ชอวาเปนผม ความสข ปรโลเก ในโลกเบองหนา โหต ยอมเปน ทานานโมทน- ปเน เพราะบญอนเกดแตการอนโมทนาซงทาน เตนเอว นนนน เทยว อต ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสองบทวา สข ปรตถ อต ดงน ฯ


เรองมารธดา ๑๔. ๖๑/๑๕ ตงแต พราหมโณ สตถ รปสร โอโลเกนโต เปนตนไป. พราหมโณ อ. พราหมณ โอโลเกนโต แลดอย รปสร ซง สรแหงพระรป สตถ ของพระศาสดา จนเตตวา คดแลว ปรโส นาม ชอ อ. บรษ สทโส ผเชนกบ อมนา ปรเสน ดวยบรษน นตถ ยอมไมม อมสม โลเก ในโลกน อย ปรโส อ. บรษน อนจฉวโก เปนผสมควร ธต แกธดา มยห ของเรา (โหต) ยอมเปน อห อ. เรา ทสสาม จกให ธตร ซงธดา อมสส ปรสสส แกบรษน อต ดงน อาห กราบทลแลววา สมณ ขาแตพระสมณะ ธตา อ. ธดา เอกา คนหนง มยห ของเรา อตถ มอย อห อ. เรา อปสสนโต ไมเหนอย ปรส ซงบรษ อนจฉวก ผสมควร ตสสา ธต แกธดานน น อทาส ไมไดใหแลว ต ธตร ซงธดานน กสสจ แกใคร ๆ ปน สวนวา ตว อ. ทาน อนจฉวโก เปนผ สมควร อสสา ธต แกธดานน (อส) ยอมเปน อห อ. เรา ทาตกาโม เปนผใครเพออนให ธตร ซงธดา เต แกทาน กตวา กระทา ปาทปรจารก ใหเปนผบาเรอซงเทา (อมห) ยอมเปน อห อ. เรา อาเนม จะนามา น ธตร ซงธดานน ยาว เพยงใด ตว อ. ทาน ตฏาห จงยนอย อธเอว าเน ในทนนนเทยว ตาว เพยงนน อต ดงน สตถาร กะพระศาสดา ฯ สตถา อ. พระศาสดา สตวา


ทรงสดบแลว กถ ซงถอยคา ตสส พราหมณสส ของพราหมณนน นเอว อภนนท ไมทรงเพลดเพลนเฉพาะแลวนนเทยว น ปฏกโกส ไมทรงคดคานแลว ฯ พราหมโณป แม อ. พราหมณ คนตวา ไปแลว เคห สเรอน อาห กลาวแลววา โภต แนะนางผเจรญ อชช ในวนน ปรโส อ. บรษ อนจฉวโก ผสมควร ธต แกธดา เม อนฉน ทฏโ เหนแลว มย อ. เรา ท. ทสสาม จกให น ธต ซงธดา นน ตสส ปรสสส แกบรษนน อต ดงน พราหมณ กะนางพราหมณ ธตร ยงธดา อลงการาเปตวา ใหประดบแลว อาทาย พาเอาแลว อคมาส ไดไปแลว ต าน สทนน สทธ กบ พราหมณยา ดวย นางพราหมณ ฯ มหาชโนป แม อ. มหาชน กตหลชาโต ผมความ โกลาหลเกดแลว นกขม ออกไปแลว ฯ สตถา อ. พระศาสดา อฏตวา ไมประทบยนอยแลว พราหมเณน วตตฏาเน ในทอนอนพราหมณกลาวแลว ทสเสตวา ทรงแสดงแลว ปทเจตย ซงเจดยคอรอยพระบาท ตตถ าเน ในทนน อฏาส ไดประทบยนอยแลว อสม าเน ในทอน ฯ กร ไดยนวา ปทเจตย อ. เจดยคอรอยพระบาท พทธาน ของพระพทธเจา ท. ปายต ยอมปรากฆ อท ปทเจตย อสโก นาม ปคคโล ปสสต อต อธฏหตวา (พททธาน) อกกนตฏาเนเอว ในทแหงพระพทธเจา ท. ทรงอธษฐานแลววา อ. บคคลชอโนน จงเหน ซงเจดยคอรอย เทาน ดงน ทรงเหยยบแลวนนเทยว ฯ ปสสนโต นาม ปคคโล อ. บคคล ชอวาผเหนอย ต ปทเจตย ซงเจดยคอรอยพระบาทนน


เสสฏาเน ในทอนเหลอ นตถ ยอมไมม ฯ พราหมโณ อ. พราหมณ อนตนา สทธ คจฉมานาย พราหมณยา ปฏโ ผอนนางพราหมณ ผไปอย กบดวยตน ถามแลววา โส ปรโส อ. บรษนน (วสต) ยอมอย กห าเน ณ ทไหน อต ดงน (วตวา) กลาวแลววา อห อ. เรา อวจ ไดกลาวแลววา ตว อ. ทาน ตฏาห จงยนอย อมสม าเน ในทนเถด อต ดงน ต ปรส กะบรษนน อต ดงน โอโลเกนโต แลดอย ทสวา เหนแลว ปทวลช ซงเครอง ใชสอยแหงรอยเทา ทสเสส แสดงแลววา อท ปทวลช อ. รอย เทาอนเปนเครองใชสอยน ปท เปนรอยเทา อสส ปรสสส ของ บรษนน (โหต) ยอมเปน อต ดงน ฯ สา พราหมณ อ. นางพราหมณนน วตวา กลาวแลว พราหมณ ขาแตพราหมณ อท ปท อ. รอยเทาน ปท เปนรอยเทา กามโภคโน ปคคลสส ของบคคลผมการบรโภคซงกาม (โหต) ยอมเปน น หามได อต ดงน (อตตโน) ลกขณมนตกสลตาย เพราะความท แหงตนเปนผฉลาดในมนตอนเปนเครองทานายซงลกษณะ (วจเน) ครนเมอคาวา โภต แนะนางผเจรญ ตว อ. ทาน ปสสส ยอมเหน สสมาร ซงจระเข อทกจาฏมห ในตมแหงนา โส สมโณ อ. สมณะนน มยา วตโต ผอนเรากลาวแลววา อห อ. เรา ทสสาม จกให ธตร ซงธดา เต แกทาน อต ดงน (วจน) อ. คา เม ของเรา เตนอป สมเณน อนพระสมณะแมนน อธวาสต ใหอยทบแลว อต ดงน พราหมเณน อนพราหมณ วตเต กลาวแลว วตวา


กลาวแลววา พราหมณ ขาแตพราหมณ ตว อ. ทาน วเทส กลาวแลว เอว อยางน กจาป แมกจรง ปน ถงอยางนน อท ปท อ. รอยเทาน ปท เปนรอยเทา นกกเลสสสเอว ปคคลสส ของบคคล ผมกเลสอนออกแลวนนเทยว (โหต) ยอมเปน อต ดงน อาห กลาวแลว คาถ ซงคถา อม นวา ห ก ปท อ. รอยเทา รตตสส ปคคลสส ของบคคล ผอนราคะยอมแลว อกกฏก พงเปน รอยเทากระหยง ภเว พงเปน (ปท) อ. รอย เทา ทฏสส ปคคลสส ของบคคล ผอนโทษ ประทษรายแลว สหสา อนปฬต เปนรอยเทา อนสนเทาบบตามแลวโดยพลน (โหต) ยอมเปน ปท อ. รอยเทา มฬหสส ปคคลสส ของบคคล ผ หลงแลว อวกฑฒต เปนรอยเทาอนปลายแหงเทาครา ลงแลว โหต ยอมเปน อท ปท อ. รอยเทาน อทส อนเชนน ปท เปนรอยเทา ววฏจฉทสส ปคคลสส ของบคคล ผมกเลสอนเปนเครองมงบงอนเปด แลว (โหต ) ยอมเปน อต ดงน ฯ


๑๕. ๖๔/๑๒ ตงแต สตถา เนว ตาส วจน มนสากาส เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา นเอว ตาส มารธตน วจน มนส อกาส ไมไดทรงกระทาแลว ซงคาของธดาของมาร ท. เหลานน ในพระทยนนเทยว น อกขน อมมเลตวา โอโลเกส ไมทรงลม แลวซงพระเนตร ท. แลดแลว ฯ มารธตโร อ. ธดาของมาร ท. (จนเตตวา) คดแลววา อธปปาโย อ. ความประสงค ปรสาน แหงบรษ ท. อจจาวโจ โข เปนอาการทงสงทงตาแล (โหต) ยอมเปน เปม อ. ความรก กมารกาส ในเดกหญง ท. โหต ยอมม เกสจ ปรสาน แกบรษ ท. บางพวก (เปม) อ. ความรก ตาส อตถส ในหญง ท. ผดารงอยแลว ปมวเย ในวยทหนง (โหต) ยอมม เกสจ ปรสาน แกบรษ ท. บางพวก (เปม) อ. ความรก ตาส อตถส ในหญง ท. ผดารงอยแลว มชฌมวเย ในวยอนมในทามกลาง (โหต) ยอมม เกสจ ปรสาน แกบรษ ท. บางพวก (เปม) อ. ความรก ตาส อตถส ในหญง ท. ผดารงอยแลว ปจฉมวเย ในวยอนมในเบองหลง (โหต) ยอมม เกสจ ปรสาน แกบรษ ท. บางพวก มย อ. เรา ท. ปโลภสสาม จกประเลาประโลม ต สมณ ซงพระสมณะนน นามปปกาเรห โดยประการตาง ๆ ท. อต ดงน ปน อก เอเกกา คนหนงคนหนง อภนมมนตวา เนรมตแลว อตตภาเว ซงอตภาพ ท. สต อนมรอยเปนประมาณ สต อนม รอยเปนประมาณ กมารกาวณณาทวเสน ดวยอานาจแหงวรรณะม วรรณะของเดกหญงเปนตน กมารกาโย จ เปนเดกหญงดวย อวชาตา


จ เปนหญงผไมคลอดแลวดวย สกวชาตา จ เปนหญงผคลอดแลว คราวเดยวดวย ทวชาตา จ เปนหญงผคลอดแลวสองครงแลว มชฌมตถโย จ เปนหญงผมในทามกลางดวย มหลลกตถโย จ เปน หญงผแกดวย หตวา เปน อปสงกมตวา เขาไปเฝาแลว ภควนต ซงพระผมพระภาคเจา ฉกขตต ๖ ครง อาหส กราบทลแลววา สมณ ขาแตพระสมณะ มย อ. ดฉน ท. ปรจาเรม จะบาเรอ ปาเท ซง พระบาท ท. เต ของพระองค อต ดงน ฯ ภควา อ. พระผมพระภาคเจา อธมตโต ทรงนอมไปแลว อปธสงขเย ในความสนไปพรอมแหงกเลสเปนเครองเขาไปทรงไว อนตตเร อนยอดเยยม ยถาต ฉนใดแล น อกาส ไมไดทรงกระ- ทาแลว ตป มารธตน วจน ซงคา ของธดาของมาร ท. แมนน มนส ในพระทย (ตถา) ฉนนน อต ดวยประการฉะน ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา ตมเห อ. เธอ ท. อเปถ จงหลกไปเถด ตมเห อ. เธอ ท. ทสวา เหน แลว ก ซงอะไร วายมถ ยอมพยายาม เอว อยางน (ตมเหห) เอวรป นาม กมม อวตราคาน ชนาน ปรโต กาต อ. อนอนเธอ ท. กระทา ซงกรรม ชออนมรปอยางน ขางหนา ของชน ท. ผม ราคะอนไมไปปราศแลว วฏฏต ยอมควร ปน สวนวา ราคาทโย กเลสา อ. กเลส ท. มราคะเปนตน ตถาคตสส ปหนา อนตถาคต ละได แลว ตมเห อ. เธอ ท. เนสสถ จกนาไป ม ซงเรา วเส ในอานาจ อตตโน ของตน เกน การเณน ดวยเหตอะไร อต ดงน ตา มารธตโร กะธดาของมาร ท. เหลานน อนคจฉนตโย ผไปตามอย


เอตตเกนอป การเณน ดวยเหตแมอนมประมาณเทาน อภาส ไดทรง ภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา (ราคาทกกเลสชาต) อ. กเลสชาตมราคะเปนตน ยสส สมมาสมพทธสส ชต อนอนพระสมมา สมพทธเจาพระองคใดทรงชนะแลว (เตน) อน พระองค น อวชยต ยอมไมกลบแพ โกจ กเลโส อ. กเลสนอยหนง โลเก ในโลก น อยยาต ยอม ไมไปหา (กเลสชาต) ซงกเลสชาต อสส สมมาสมพทธสส ชต อนอนพระสมมาสมพทธ- เจาพระองคนนทรงชนะแลว ตมเห อ. ทาน ท. เนสสถ จกนาไป ต พทธ ซงพระพทธเจาพระ องคนน อนนตโคจร ผมอารมณอนไมมทสด อปท ผมรอยหามได เกน ปเทน ดวยรอยอะไร ตณหา อ. ตณหา ชาลน อนมขาย วสตตกา อนซานไปในอารมณอนมอยางตาง ๆ นตถ ยอม ไมม ยสส พทธสส แกพระพทธเจาพระองคใด เนตเว เพออนนาไป กหจ ภเว ในภพไหน ๆ ตมเห อ. ทาน ท. เนสสถ จกนาไป ต พทธ ซงพระพทธเจาพระองคนน อนนตโคจร ผม อารมณอนไมมทสด อปท ผมรอยหามได เกน ปเทน ดวยรอยอะไร อต ดงน ฯ


(อตโถ) อ. อรรถวา ราคา ทกกเลสชาต อ. กเลสชาตมราคะ เปนตน ยสส สมมาสมพทธสส เตน เตน มคเคน ชต อนอน พระสมมาสมพทธเจาพระองคใดทรงชนะแลว ดวยมรรคนนนน (เตน) อนพระองค ย อวชยต ยอมไมกลบแพ คอวา ทชชต นาม ชอวา เปนกเลสชาตอนพระองคทรงชนะชวแลว โหต ยอมเปน น หามได อสมทาจรณโต เพราะอนไมฟงขนดวยด ปน อก (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระ คาถาวา ยสส ชต นาวชยต อต ดงน ฯ (ปทจเฉโท) อ. การตด ซงบทวา น อยยาต (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา โนยาต อต ดงน ฯ อตโถ อ. อธบายวา ราคาทส กเลเสส ในกเลส ท. มราคะ เปนตนหนา เอกกกเลโสป แม อ. กเลสอนหนง โกจ นอยหนง โลเก ในโลก นวตต นาม ชอวาเปนกเลสกลบไป ปจฉโต ขางหลง น โหต ยอมไมม คอวา น อนพนธต ยอมไมตดตาม กเลสชาต ซงกเลสชาต ยสส สมมาสมพทธสส ชต อนอนพระสมมาสมพทธเจา พระองคใดทรงชนะแลว อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อปรยนตโคจร ผมอารมณอนไมมทสด รอบ วเสน ดวยอานาจ สพพตาณสส แหงพระสพพตาณ อนนตารมมณสส อนมอารมณอนไมมทสด (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา อนนตโคจร อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ราคปทาทส ปเทส ในรอย ท. มรอย


คอราคะเปนตนหนา เอกปทป แม อ. รอยรอยหนง นตถ ยอมไมม ยสส สมมาสมพทธสส แกพระสมมาสมพทธเจาพระองคใด ตมเห อ. ทาน ท. เนสสถ จกนาไป ต สมมาสมพทธ ซงพระสมมาสมพทธเจา พระองคนน เกน ปเทน ดวยรอยอะไร คอวา ปน ก เอกปทป แม อ. รอยรอยหนง นตถ ยอมไมม พทธสส แกพระพทธเจา ตมเห อ. ทาน ท. เนสสถ จกนาไป ต พทธ ซงพระพทธเจาพระองคนน อปท ผมรอยหามได เกน ปเทน ดวยรอยอะไร (อต) ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา เกน ปเทน อต ดงน เปนตน ฯ (วนจฉโย) อ. วนจฉย ทตยคาถาย ในพระคาถาทสอง (ปณฑเตน) อนบณฑต (เวทตพโพ) พงทราบ เอสา ตณหา นาม ชอ อ. ตณหานน ชาลน ชอวามขาย (วคคเหน) เพราะวเคราะห วา ชาล อ. ขาย อตถ มอย อสสา ตณหาย แกตณหานน อตป ดงนบาง วา (ตณหา) อ. ตณหา ชาลการกา เปนกเลสชาตกระทา ซงขาย (โหต) ยอมเปน อตป ดงนบาง วา (ตณหา) อ. ตณหา ชาลปมา เปนกเลสชาตเปรยบดวยขาย (โหต) ยอมเปน อตป ดงนบาง สสพพตปสพพตปรโยนทธตเถน เพราะอรรถวาเยบพรอม แลวและเยบรอยแลวและรดรงรอบแลว วสตตกา ชอวามอนซานไป ในอารมณอนมอยางตาง ๆ (ตสสา ตณหาย) วสตตตาย เพราะความ ทแหงตณหานนเปนกเลสชาตซานไปแลว อารมมเณส ในอารมณ ท. รปาทส มรปเปนตน (ตสสา ตณหาย) วสาหารตาย เพราะความ


ทแหงตณหานนเปนกเลสชาตเพยงดงวาอาหารอนเจอดวยยาพษ (ตสสา ตณหา) วสปปผตาย เพราะความทแหงตณหานนเปนกเลสชาตเพยง ดงวาดอกไมอนเจอดวยยาพษ (ตสสา ตณหาย) วสผลตาย เพราะ ความทแหงตณหานนเปนกเลสชาตเพยงดงวาผลไมอนเจอดวยยาพษ (ตสสา ตณหาย) วสปรโภคตาย เพราะความทแหงตณหานนเปน กเลสชาตเพยงดงวาเครองบรโภคอนเจอดวยยาพษ; อตโถ อ. อธบาย วา สา เอวรปา ตณหา อ. ตณหาอนมรปอยางนนน นตถ ยอมไมม ยสส พทธสส แกพระพทธเจาพระองคใด เนต เพออนนาไป กหจ ภเว ในภพไหน ๆ ตมเห อ. ทาน ท. เนสสถ จกนาไป ต พทธ ซงพระพทธเจาพระองคนน อปท ผมรอยหามได เกน ปเทน ดวย รอยอะไร อต ดงน ฯ เทสนาวสาเน ในกาลเปนทสดลงแหงเทศนา ธมมาภสมโย อ. การตรสรพรอมเฉพาะซงธรรม อโหส ไดมแลว เทวตาน แกเทวดา ท. พหน มาก ฯ มารธตโรป แม อ. ธดาของมาร ท. อนตรธายส อนตรธานแลว ตตถเอว าเน ณ ทนนนนเทยว ฯ สตถา อ. พระศาสดา อาหรตวา ครนทรงนามาแลว อม ธมมเทศน ซงพระธรรมเทศนาน วตวา ตรสแลววา มาคนทย ดกอน มาคนทยะ อห อ. เรา อททส ไดเหนแลว มารธตโร ซงธดาของ มาร ท. ตสโส ๓ อมา เหลาน สมนนาคตา ผมาตามพรอมแลว อตตภาเวน ดวยอตภาพ สวณณกขนธสทเสน อนเชนกบดวยแทง แหงทอง เสมหาทห อสจห อปลพทเธน อนอนของไมสะอาด ท. มเสมหะ


เปนตน ไมตดรอบแลว ปพเพ ในกาลกอน ตทาป แมในกาลนน ฉนโท อ. ความพอใจ เมถนสม ในเมถน น อโหส ไมไดมแลว เม แกเรา ปน ก สรร อ. สรระ ธต ของธดา ตว ของทาน ทวตตสาการกณปปรปร เปนธรรมชาตเตมรอบดวยซากศพคออาการ ๓๒ (โหต) ยอมเปน อสจฆโฏ วย ราวกะ อ. หมอแหงของไม สะอาด จตโต อนวจตร พห ในภายนอก สเจป แมถาวา ปาโท อ. เทา มม ของเรา อสจมกขโต พงเปนเทาอนของไมสะอาดเปอน แลว ภเวยย พงเปนไซร จ อนง อย ตว ธตา อ. ธดาของทานน ตฏเยย พงยนอย อมมารฏาเน ในทแหงธรณ ตถาป แมครนเมอ ความเปนอยางนน (สนเต) มอย อห อ. เรา น ผเสยย ไมพงถก ตอง สรร ซงสรระ อสสา ตว ธต ของธดาของทานนน ปาท ดวยเทา อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา ฉนโทอป แม อ. ความพอใจ เมถนสม ในเมถน น อโหส ไมไดมแลว (เม) แกเรา ทสวาน เพราะเหน ตณห จ ซงนางตณหาดวย อรต จ ซงนางอรดดวย ราค จ ซงนางราคาดวย (ฉนโท) อ. ความพอใจ (เมถนสม) ในเมถน (ภวสสต) จกม (เม) แกเรา (ทสวาน) เพราะเหน อท ตว ธต สรร ซงสรระของธดาของทานน มตต- กรสปณณ อนเตมแลวดวยมตรและคถ กเอว อยางไรนนเทยว อห อ. เรา น อจเฉ ยอมไป


ปรารถนา สมผสต เพออนถกตอง น ตว ธต สรร ซงสรระของธดาของทานนน ปาทาป แม ดวยเทา อต ดงน ฯ


เรองยมกปาฏหารย ๑๖. ๖๙/๗ ตงแต สตตเม ทวเส อายสมโต จ เปนตนไป. สตตเม ทวเส ในวนท ๗ คนตวา เอกสม ปฏ ปาสาเณ ตวา จวร ปารปนกาเล ในกาลอนเปนทไป แลวยน บนหลงแหงหนดาด แหงหนง แลวหม ซงจวร (จนตเนน) ดวยอนคดวา มย อ. เรา ท. จรสสาม จกเทยวไป ราชคเห ในเมองราชคฤห ปณฑาย เพอ บณฑบาต อต ดงน อายสมโต มหาโมคคลลานสส จ แหงพระเถระ ชอวามหาโมคคลลานะ ผมอายดวย อายสมโต ปณโฑลภารทวาชสส จ แหงพระเถระชอวาปณโฑลภารทวาชะ ผมอายดวย ธตตกา อ. นกเลง ท. กถ ยงถอยคาวา อมโภ แนะผเจรญ ปพเพ ในกาลกอน ฉ สตถาโร อ. คร ท. ๖ วทส กลาวแลววา มย อ. เรา ท. อรหนตา เปน พระอรหนต โลเก ในโลก อมห ยอมเปน อต ดงน ปน ก ราชคหเสฏ โน เมอเศรษฐในเมองราชคฤห อสสาเปตวา ยง บคคลใหยกขนแลว ปตต ซงบาตร วทนตสส กลาวอยวา สเจ ถาวา อรหา อ. อรหนต อตถ มอยไซร (โส อรหา) อ. พระอรหนต นน อาคนตวา จงมาแลว อากาเสน โดยอากาศ คณหาต จงถอ เอาเถด อต ดงน อชช อ. วนน ทวโส เปนวน สตตโม ท ๗ (โหต) ยอมเปน เอโกป ปคคโล อ. บคคลแมคนหนง อปปตนโต


นาม ชอวาผเหาะขนอย อากาเส ในอากาศ (วจเนน) ดวยคาวา อห อ. เรา อรหา เปนพระอรหนต (อมห) ยอมเปน อต ดงน นตถ ยอมไมม อชช ในวนน โลเก อรหนตาน นตถภาโว อ. ความทแหงพระอรหนต ท. ไมมอย ในโลก โน อนเรา ท. าโต รแลว อต ดงน สมฏาเปส ใหตงขนพรอมแลว ฯ มหาโมคคลลาโน อ. พระเถระชอวามหาโมคคลลานะ อายสมา ผมอาย สตวา ฟงแลว ต กถ ซงถอยคานน อาห กลาวแลววา ภารทวาช แนะภารทวาชะ อาวโส ผมอาย วจน อ. คา อเมส ธตตกาน ของนกเลง ท. เหลาน เต อนทาน สต ฟงแลวหร อเม ธตตกา อ. นกเลง ท. เหลาน วทนต ยอมกลาว ปรคคณหนตา วย เพยงดงวาถอเอารอบอย พทธสาสน ซงพระพทธศาสนา จ ก ตว อ. ทาน มหทธโก เปนผมฤทธมาก มหานภาโว เปนผมอานภาพมาก (อส) ยอมเปน ตว อ. ทาน คจฉ ไปเถด ตว อ. ทาน อาคนตวา จงมาแลว อากาเสน โดยอากาศ คณหาห จงถอเอา เอต ปตต ซงบาตรนนเถด อต ดงน ปณโฑลภารทวาช กะพระเถระชอวา ปณโฑลภารทวาชะ อายสมนต ผมอาย ฯ (ปณโฑลภารทวาโช) อ. พระเถระชอวาปณโฑลภารทวาชะ (อาห) กลาวแลววา โมคคลลาน แนะโมคคลลานะ อาวโส ผมอาย ตว อ. ทา อคโค เปนผเลศ อทธมนตาน อรหนตาน แหงพระอรหนต ท. ผมฤทธ (อส) ยอม เปน ตว อ. ทาน คณหาห จงถอเอ เอต ปตต ซงบาตรนนเถด ปน แตวา ตย ครนเมอทาน อคคณหนเต ไมถอเอาอย อห อ. ผม


คณหสสาม จกถอเอา อต ดงน ฯ เอว วจเน ครนเมอคาอยางนวา อาวโส แนะผมอาย ตว อ. ทาน คณห จงถอเอาเถด อต ดงน (โมคคลลาเนน) อนพระเถระชอวาโมคคลลานะ วตเต กลาวแลว ปณโฑลภารทวาโช อ. พระเถระชอวาปณโฑลภารทวาชะ อายสมา ผมอาย สมาปชชตวา เขาแลว จตตถชฌาน ซงฌานท ๔ อภ- ปาทก อนมอภาเปนบาท วฏาย ออกแลว ปรจฉนทนโต กาหนด ตดอย ปฏ ปาสาณ ซงหนดาด ตคาวต อนมคาวต ๓ เปนประมาณ ปาทนเตน ดวยปลายแหงเทา อฏาเปตวา ยงหนดาดใหตงขนแลว อากาเส ในอากาศ ตลปจ วย ราวกะ อ. ปยแหงนน อนปรยาย เวยนรอบแลว อปร ในเบองบน ราชคหนครสส แหงพระนครชอวา ราชคฤห ปรากฏแลว ปธาน วย ราวกะ อ. วตถเครองปด นครสส ซงพระนคร ตคาวตปปมาณสส อนมคาวต ๓ เปนประมาณ ฯ นครวาสโน ชนา อ. ชน ท. ผมปกตอยในพระนคร ภตา กลวแลววา ปาสาโณ อ. หน อวตถรตวา ทบลงแลว คณหาต ยด เอาอย โน ซงขาพเจา ท. อต ดงน กตวา กระทาแลว สปปาทน วตถน ซงวตถ ท. มกระดงเปนตน มตถเก บนกระหมอม นลยส แอบแลว ตตถ ตตถ าเน ในทนนนน ฯ สตตเม วาเร ในวาระ ท ๗ เถโร อ. พระเถระ ภนทตวา ทาลายแลว ปฏ ปาสาณ ซง หนดาด ทสเสส แสดงแลว อตตาน ซงตน ฯ มหาชโน อ. มหาชน ทสวา เหนแลว เถร ซงพระเถระ (อาห) กลาวแลววา ปณโฑลภาร-


ทวาช ขาแตทานปณโฑลภารทวาชะ ภนเต ผเจรญ ตว อ. ทาน ครห จงจบ ปาสาณ ซงหน ตว ของทาน กตวา กระทา ทฬห ใหมนเถด มา โน สพเพ นาสย อยายงขาพเจา ท. ทงปวง ให ฉบหายแลว อต ดงน ฯ เถโร อ. พระเถระ ขปตวา เหวยงไป แลว ปาสณ ซงหน ปาทนเตน ดวยปลายแหงเทา วสสชเชส ปลอยแลว ฯ ๑๗. ๗๙/๕ ตงแต อถ น สตถา นาย โมคคลลาน เปนตนไป. อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา โมคคลลาน ดกอนโมคคลลานะ มาลาปโฏ อ. พวงแหงดอกไม อย น (ตตถเยห) อนเดยรถย ท. น พทโธ ไมผกแลว อตถาย เพอ ประโยชน ตว แกเธอ ห ดวยวา อห อ. เรา อสมธโร เปนผม ธระอนกาบคคลเสมอมได (อมห) ยอมเปน อโ ปคคโล อ. บคคลอน สมตโถ นาม ชอวาผสามารถ วหต เพออนนาไป ธร ซงธระ มม ของเรา นตถ ยอมไมม สมตโถ ปคคโล อ. บคคลผ สามารถ วหต เพออนนาไป ธร ซงธระ มม ของเรา น ภเวยย ไมพงม อทาน ในกาลน ย ใด จ ก เอต มม ธร วหต สมตถสส ปคคลสส อภวตพพตต อ. ความทแหงบคคล ผสามารถ เพออนนาไป ซงธระ ของเรา เปนผไมพงมนน อนจฉรย เปนธรรมชาตไมนา


อศจรรย (โหต) ยอมเปน (มม) นพพตตกาเลป แมในกาลแหง เราบงเกดแลว อเหตกตรจฉานโยนย ในกาเนดของสตวดรจฉานผหา เหตมได อโ ปคคโล อ. บคคลอน สมตโถ ผสามารถ วหต เพออนนาไป ธร ซงธระ มม ของเรา น อโหสเอว ไมไดมแลว นนเทยว อต ดงน เถเรน ปฏโ ผอนพระเถระทลถามแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ปน ก (อโ ปคคโล) อ. บคคลอน (สมตโถ) ผสามารถ (วหต) เพออนนาไป (ธร) ซงธระ (ตว) ของพระองค (น อโหส) ไมไดมแลว กทา ในกาลไร อต ดงน อาหรตวา ทรงนามาแลว อตต วตถ ซงเรองอนลวงไปแลว กณห- อสภชาตก ยงชาดกอนบณฑตกาหนดแลวดวยโคผชอวากณหะ อท นวา ธร อ. ธระ คร อนหนก (อตถ) มอย ยโต ยโต กาลโต ในกาลใดใด คมภรวตตน อ. หนทางเปนทไปในทอนลกโดยปกต (อตถ) ม อย ยโต กาลโต ในกาลใด (สามกา) อ. เจา ของ ท. ยชนต ยอมเทยม กณห ซงโคชอวา กณหะ ตทาสส ในกาลนนแล โส ส กณโห อ. โคชอวากณหะนนแล วหเต ยอมนาไป ต ธร ซงธระนน อต ดงน วตถาเรตวา ทรงใหพสดารแลว ทสเสนโต เมอจะทรงแสดง ตเอว วตถ ซงเรองนนนนเทยว วเสเสตวา ใหวเศษ ปน อก วตถาเรตวา


กเถส ตรสใหพสดารแลว นนทวสาลชาตก ซงชาดกอนบณฑตกาหนด แลวดวยโคชอวานทวสาล อท นวา (ปคคโล) อ. บคคล ภาเสยย พงกลาว มนาปเอว วจน ซงคาอนเปนทยงใจใหเอบอาบ นนเทยว น (ภาเสยย) ไมพงกลาว อมนาป วจน ซงคาอนไมเปนทยงใจใหเอบอาบ กทาจน ในกาลไหน ๆ (ห) เพราะวา (พราหมณสส) เมอพราหมณ ภาสมานสส กลาวอย มนาป วจน ซงคาอนเปนทยงใจใหเอบอาบ (นนทวสาโล) อ. โคชอวานนทวสาล อทพพห ไดยกขนแลว ครภาร ซงภาระอนหนก ธน น พราหมณ อลาเภส จ ไดยงพราหมณนนใหไดแลว ซงทรพยดวย เตน ธนลาเภน (ตสส พราหมณสส) อตตโน อห จ เปนผมใจเปนของตน ไดเปนแลว เพราะการไดซง ทรพยนนแหงพราหมณนนดวย อต ดงน ฯ จ ปน กแล สตถา อ. พระศาสดา กเถตวา ครนตรสแลว อภรห เสดจขนเฉพาะแลว รตนจงกม สทเปนทจงกรมอนเปนวการแหงรตนะ ต นน ฯ ปรสา อ. บรษท ทวาทสโยชนกา อนประกอบดวยโยชน ๑๒ อโหส ไดมแลว ปรโต ขางหนา ตถา อนง (ปรสา) อ. บรษท (ทวาทสโชนกา) อนประกอบดวยโยชน ๑๒ (อโหส) ไดมแลว


ปจฉโต จ ขางหลงดวย อตตรโต จ ขางเหนอดวย ทกขณโต จ ขางขวาดวย ปน สวนวา (ปรสา) อ. บรษท จตพพสตโยนกา อนประกอบดวยโยชน ๒๔ (อโหส) ไดมแลว อชก ตรง ฯ ภควา อ. พระผมพระภาคเจา อกาส ไดทรงกระทาแลว ยมกปปาฏหารย ซง พระปาฏหารยอนเปนค มชเฌ ในทามกลาง ปรสาย แหงบรษท ฯ ต ยมกปปาฏหารย อ. พระปาฏหารยอนเปนคนน (ปณฑเตน) อน บณฑต เวทตพพ พงทราบ เอว อยางน ตาว กอน ฯ ๑๘. ๘๑/๒ ตงแต อท ปน ปาฏหารย สตถา ตสม เปนตนไป. ปน ก สตถา อ. พระศาสดา จงกมตวา เสดจจงกรมแลว ตสม จงกเม บนทเปนทจงกรมนน อกาส ไดทรงกระทาแลว อท ปาฏหารย ซงพระปาฏหารยน ฯ (วจน) อ. คาวา เหฏ มกายโต อปรมกายโต อต ดงน (สารปตตตเถเรน) อนพระเถระชอวา สารบตร วตต กลาวแลว ทสเสต เพออนแสดง ต อตถ ซงเนอ ความนนวา อคคกขนโธ อ. เปลวแหงไฟ ปวตตต ยอมเปนไป อปรมกายโต แตพระกายอนมในเบองบน เตโชกสณสมาปตตวเสน ดวยอานาจแหงสมบตอนมเตโชกสณเปนอารมณ ตสส สตถโน แหง ไป เหฏ มกายโต แตพระกายอนมในภายใต อาโปกสณสมาปตตวเสน


ดวยอานาจแหงสมาบตอนมอาโปกสณเปนอารมณ (ตสส สตถโน) แหงพระศาสดาพระองคนน ปน อทกธาราย ปวตตฏานโต อคคก- ขนโธ ปวตตต จ อ. เปลวแหงไฟ ยอมเปนไป แตทแหงสายแหงนา เปนไปแลวอกดวย อคคกขนธสส ปวตตฏานโต อทกธารา ปวตตต จ อ. สายแหงนา ยอมเปนไป แตทแหงเปลวไฟเปนไปแลวดวย อต ดงน ฯ นโย อ. นย สพพปเทส ในบททงปวง ท. เอโส น ฯ ปน ก อคคกขนโธ อ. เปลวแหงไฟ เอตถ ยมกปปาฏหารเย ใน พระปาฏหารยอนเปนคน อสมมสโส เปนสภาพไมเจอปนกน อทกธา- ราย ดวยสายแหงนา อโหส ไดเปนแลว ตถา อนง อทกธารา อ. สายแหงนา (เอตถ ยมกปปาฏหารเย) ในพระปาฏหารยอนเปนคน (อสมมสสา) เปนธรรมชาตไมเจอปนกน อคคกขนเธน ดวยเปลว แหงไฟ (อโหส) ไดเปนแลว ฯ จ ก กร ไดยนวา เอต อภยป อคคกขนธอทกธาราชาต อ. เปลวแหงไฟและสายแหงนา แมทง สองนน อคคนตวา พลงขนไปแลว ยาว เพยงใด พรหมโลกา แตพรหมโลก ปวตตต ยอมเปนไป จกกวาฬมขวฏฏย ทขอบแหง ปากแหงจกรวาล ฯ ปน ก ฉพพณณรสโย อ. พระรศมอนมพรรณ ๖ ท. อสส สตถโน ของพระศาสดาพระองคนน อคคนตวา พลงขนไปแลว เอกจกกวาฬ- คพภโต จากหองแหงจกรวาลอนหนง กเฏห อาสจมาน วลน- สวณณ วย จ ราวกะ อ. ทองคาอนหลอมแลว อนไหลออกอย จากเบา ท. ดวย ยนตนาฬกโต นกขนตา สวณณรสธารา วย จ


ราวกะ อ. สายแหงรสแหงทองคาอนไหลออกแลว จากทะนานอนเปน วการแหงยนตดวย อาหจจ จดแลว พรหมโลก ซงพรหมโลก ปฏ- นวตตตวา กลบเฉพาะแลว คณหส ยดเอาแลว จกกวาฬมขวฏฏเอว ซงขอบแหงปากแหงจกรวาลนนเทยว ฉนน วณณาน อต (วจนสส สารปตตตเถเรน) วตตตา เพราะความทแหงคาวา ฉนน วณณาน ดงน เปนคาอนพระเถระชอวาสารบตรกลาวแลว ฯ จกกวาฬคพภ อ. หองแหงจกรวาล เอก อนหนง โพธฆร วย เปนเพยงดงวา เรอนแหงตนโพธ วงกโคปานสวนทธ อนบคคลตรงแลวดวยซกลอน อนคด เอกาโลก เปนหองมแสงสวางอนเดยวกน อโหส ไดเปน แลว ฯ ตทวส ในวนนน สตถา อ. พระศาสดา จงกมตวา เสดจ จงกรมแลว กโรนโต ทรงกระทาอย ปาฏหารย ซงพระปาฏหารย กเถส ตรสแลว ธมมกถ ซงพระธรรมกถา มหาชนสส แกมหาชน อนตรนตรา ในระหวางและระหวาง จ กแล (สตถา) อ.พระ- ศาสดา กเถนโต เมอจะตรส อกตวา ไมทรงกระทาแลว ชน ซงชน นรสสาส ใหเปนผมความเบาใจออกแลว เทต ยอมประทาน อสสาส- ตร ซงความเบาใจกวา ฯ ตสม ขเณ ในขณะนน มหาชโน อ. มหาชน สาธการ ยงอนสาธการ ปวตเตส ใหเปนไปแลว ฯ สาธการป- ปวตตนกาเล ในกาลอนเปนทยงอนสาธการใหเปนไป ตสส มหาชนสส แหงมหาชนนน สตถา อ. พระศาสดา โอโลเกนโต ทรงตรวจดอย จตต ซงจต ปรสาย ของบรษท ตาวมหตยา อนใหญเพยงนน อาส


ไดทรงทราบแลว จตตวาร ซงวาระแหงจต เอเกกสส ปคคลสส ของบคคลคนหนงคนหนง วเสน ดวยอานาจ อาการาน แหงอาการ ท. โสฬสนน ๑๖ ฯ จตต อ. พระหฤทย พทธาน ของพระพทธเจา ท. ลหถกปรยตต เปนธรรมชาตเปนไปแลวเรว เอว อยางน (โหต) ยอมเปน ฯ โย โย ปคคโล อ. บคคลใดใด ปสนโน เสอมใสแลว ยสม ธมเม จ ในธรรมใดดวย ยสม ปาฏหารเย จ ในพระปาฏหารยใด ดวย (สตถา) อ. พระศาสดา (ต) ธมม กเถส จ ตรสแลว ซง ธรรมนนดวย (ต) ปาฏหารย อกาส จ ไดทรงกระทาแลว ซงพระ ปาฏหารยนนดวย อชฌาสยวเสน ดวยอานาจแหงอธยาศย ตสส ตสส ปคคลสส แหงบคคลนนนน ฯ เอว ธมเม (สตถารา) เทสยมาเน จ ครนเมอธรรม อนพระศาสดา ทรงแสดงอย อยางนดวย (เอว) ปาฏหารเย (สตถารา) กรยมาเน จ ครนเมอพระปาฏหารย อนพระ ศาสดา ทรงกระทาอย อยางนดวย ธมมาภสมโย อ. การตรสรพรอม เฉพาะซงธรรม อโหส ไดมแลว มหาชนสส แกมหาชน ฯ ปน ก สตถา อ. พระศาสดา คเหตวา ทรงถอเอาแลว มน ซงพระหฤทย อตตโน ของพระองค อทสวา ไมทรงเหนแลว อ ปคคล ซงบคคลอน สมตถ ผสามารถ ปจฉต เพออนถาม ปห ซง ปญหา ตสม สมาคเม ในสมาคมนน มาเปส ทรงเนรมตแลว นมมตพทธ ซงพระพทธเนรมต ฯ


สตถา อ. พระศาสดา วสสชเชส ทรงเฉลยแลว ปห ซง ปญหา เตน นมมตพทเธน ปจฉต อนอนพระพทธเนรมตถามแลว ฯ โส นมมตพทโธ อ. พระพทธเนรมตนน วสสชเชส เฉลยแลว (ปณห) ซงปญหา สตถารา ปจฉต อนอนพระศาสดาตรสถามแลว ฯ จงกมนกาแล ในกาลอนทเสดจจงกรม ภควโต แหงพระผมพระภาคเจา นมมโต อ. พระพทธเนรมต กปเปส สาเรจแลว านาทส อรยาปเถส ในอรยาบถ ท. มการยนเปนตนหนา อตร อรยาปถ ซงอรยาบถ อนใดอนหนง ฯ จงกมนกาเล ในกาลอนเปนทจงกรม นมมตสส แหงพระพทธเนรมต ภควา อ. พระผมพระภาคเจา กปเปส ทรง สาเรจแลว านาทส อรยาปเถส ในพระอรยาบถ ท. มการประทบ ยนเปนตนหนา อตร อรยาปถ ซงพระอรยาบถอนใดอนหนง ฯ (วจน) อ. คาอนมคาวา นมมโต จงกมต วา อตอาท ดงนเปนตน (ธมมสงคาหกาจรเยน) อนพระธรรมสคาหกาจารย วตต กลาวแลว ทสเสต เพออนแสดง ต อตถ ซงเนอความนน ฯ ธมมาภสมโย อ. การตรสรพรอมเฉพาะซงธรรม อโหส ไดมแลว ปาณโกฏน แกโกฏ แหงสตวผมลมปราณ ท. วสตยา ๒๐ ตสม สมาคเม ในสมาคมนน เอว กโรนตสส สตถ ปาฏหารย ทสวา จ เพราะเหน ซงพระปาฏหารย ของพระศาสดา ผทรงกระทาอย อยางนดวย ธมมกถ สตวา จ เพราะฟง ซงพระธรรมกถาดวย ฯ


๑๙. ๘๔/๑๕ ตงแต สตถารป มาต อภธมมเทสนตถ เปนตนไป. ทสสหสสจกกวาฬเทวดา อ. เทวดาในจกรวาลอนมหมนเปน ประมาณ ท. ปรวารยส แวดลอมแลว สตถารป แมซงพระศาสดา อปคต ผทรงเขาถงแลว วสส ซงพระวรรษา ปณฑกมพลสลาย เหนอบณฑกมพลสลา อภธมมเทสนตถ เพออนทรงแสดงชอพระ อภธรรม มาต แกพระมารดา ฯ เตน การเณน เพราะเหตนน (อท คาถาพนธวจน) อ. คาอนเปนคาถาประพนธนวา ยทา ในกาลใด พทโธ อ. พระพทธเจา ปรสตตโม ผทรงสงสดแหงบรษ วหาส ประทบ อยแลว สลาย เหนอศลา ปณฑกมพเล อนเพยง ดงวาผาขนสตวอนเหลอง ปารจฉตตกมลมห ณ โคนของตนไมชวาแคฝอย ตาวตเส ในภพชอวา ดาวดงส (ตทา) ในกาลนน เทวตา อ. เทวดา ท. โลกธาตส ในโลกธาต ท. ทสส ๑๐ สนน- ปตตวาน ประชมกนแลว ปยรปาสนต ยอมเขา ไปนงใกล สมพทธ ซงพระสมพทธเจา วสนต ผทรงประทบอย นคมทธน บนยอดแหงภเขา เทโว อ. เทพ โกจ องคไหน ๆ น วโรจต ยอม ไมรงเรองวเศษ สมพทธสส กวาพระสมพทธเจา วณเณน โดยวรรณะ สมพทโธ ว อ. พระสม-


พทธเจาเทยว วโรจต ยอมรงเรองวเศษ อตกกมม กาวลวง เทเว ซงเทพ ท. สพเพ ทงปวง อต ดงน (ธมมสงคาหกาจรเยน) อนพระธรรมสงคาหกาจารย วตต กลาว แลว ฯ ปน ก อสส สตถ เมอพระศาสดาพระองคนน อภภวตวา นสนนสส ประทบนงทรงครอบงาแลว สพพเทวตา ซงเทวดาทงปวง ท. สรรปปภาย ดวยพระรศมแหงพระสรระ อตตโน ของพระองค เอว อยางน มาตา อ. พระมารดา อาคนตวา เสดจมาแลว ตสต- วมานโต จากวมานในภพชอวาดสต นสพท ประทบนงแลว ทกขณ- ปสเส ณ พระปรศเบองขวา ฯ เทวปตโต อ. เทพบตร อนทโกป แมชอวาอนทกะ อาคนตวา มาแลว นสท นงแลว ทกขณปสเสเอว ณ พระปรศเบองขวา นนเทยว ฯ องกโร อ. เทพบตรชอวาองกระ (อาคนตวา) มาแลว (นสท) นงแลว วามปสเส ณ พระปรศเบองซาย ฯ โส องกโร อ. เทพบตรชอวาองกระนน เทวตาส ครนเมอเทวดา ท. มเหสกขาส ผมศกดอนใหญ สนปตตาส ประชมกนแลว อปคนตวา ไปปราศ แลว ลภ ไดแลว โอกาส ซงโอกาส าเน ในท ทวาทสโยชนเก อนประกอบดวยโยชน ๑๒ ฯ อนทโก อ. เทพบตรชอวาอนทกะ นสท นงแลว ตตถเอว าเน ในทนนนนเทยว ฯ สตถา อ. พระศาสดา โอโลเกตวา ทรงแลดแลว เต อโภป เทวปถตเต ซงเทพบตร ท. แมทงสองเหลานน าเปตกาโม เปนผทรงใครเพออนยงบรษทใหทราบ


อตตโน สาสเน ทกขเณยยปปคคลาน ทนนทานสส มหปผลภาว ซงความทแหงทานอนอนบคคลถวายแลว แกบคคผควรเพอทกษณา ท. ในศาสนา ของพระองค เปนทานมผลมาก (หตวา) เปน อาห ตรสแลว เอว อยางนวา องกร ดกอนองกระ มหาทาน อ. ทาน อนใหญ ตยา อนทาน กตวา กระทาแลว อทธนปนต ซงแถวแหง เตา ทวาทสโยชนก อนประกอบดวยโยชน ๑๒ ทนน ใหแลว ทสวสสสหสสปรมาณกาเล ในกาลอนมพนแหงป ๑๐ เปนปรมาณ ทฆมนตเร ในระหวางแหงกาลนาน อทาน ในกาลน ตว อ. ทาน อาคนตวา มาแลว สมาคม สสมาคม มม ของเรา ลภ ไดแลว โอกาส ซงโอกาส าเน ในท ทวาทสโยชนเก อนประกอบดวย โยชน ๑๒ สพพทเร อนไกลกวาเทพบตรทงปวง ก น โข อ. อะไร หนอแล การณ เปนเหต เอตถ วตถมห ในเรองน (โหต) ยอม เปน อต ดงน ฯ จ แทจรง เอต คาถาปพนธวจน อ. คาอนเปน คาถาประพนธนวา สมพทโธ อ. พระสมพทธเจา โอโลเกตวาน ทรงแลดแลว องกร จอป แมซงเทพบตรชอวา องกระดวย อนทก จ ซงเทพบตรชอวาอนทกะ ดวย ทกขเณยย ปภาเวนโต เมอจะทรงยงบคคล ผควรเพอทกษณาใหเปนทว อพรว ไดตรสแลว อท วจน ซงพระดารสนวา องกร ดกอนองกระ มหาทาน อ. ทานอนใหญ ตยา อนทาน ทนน


ใหแลว ทฆมนตเร ในระหวางแหงกาลนาน ตว อ. ทาน อาคจฉ เมอมา สนตก สสานก มม ของเรา นสนโน เปนผนงแลว อตทเร ในท ไกลยง อส ยอมเปน (อต) ดงน อต ดงน (ธมมสงคาหกาจรเยน) อนพระธรรมสงคาหกาจารย วตตป แมกลาว แลว ฯ โส สทโท อ. พระสรเสยงนน ปาปณ ถงแลว ปวตล ซงพนแหงแผนดน ฯ สา ปรสา อ. บรษทนน สพพาป แมทงปวง อสโสส ไดฟงแลว น สทท ซงพระสรเสยงนน ฯ เอว วจเน ครน เมอพระดารสอยางน (สตถารา) อนพระศาสดา วตเต ตรสแลว องกโร อ. เทพบตรชอวาองกระ ภาวตตเตน สตถารา โจทโต ผอนพระศาสดาผมพระองค อนทรงใหเปนแลว ทรงตกเตอนแลว อพรว ได กราบทลแลว เอต วจน ซงคานวา ก ปโยชน อ. ประโยชนอะไร มยห ของขาพระองค (ย ทาน) อ. ทานใด สต เปนทานวาง เปลา ทกขเณยเยน จากบคคลผควรเพอทกษณา (โหต) ยอมเปน เตน ทาเนน ดวยทานนน ยกโข อ. ยกษ อนทโก ชอวาอนทกะ อย โส นนน ทชชา ถวายแลว ทาน ซงทาน ปรตต อนนดหนอย อตโรจต ยอมรงเรองลวง อมเหห กวาขาพระองค ท. จนโท ตารคเณ (อตโรจนโต)


ยถา ราวกะ อ. พระจนทร รงเรองลวงอย ในหมแหงดาว อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ทตวา ถวายแลว (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา ทชชา อต ดงน ฯ เอว วจเน ครนเมอคาอยางน (องกเรน) อนเทพบตรชอวา องกระ วตเต กราบทลแลว สตถา อ. พระศาสดา อาห ตรสแลววา อนทก ดกอนอนทกะ ตว อ. ทาน นสนโน เปนผนงแลว ทกขณ- ปสเส ณ ขางเบองขวา มม ของเรา (อส) ยอมเปน ตว อ. ทาน อนปคนตวา ว ไมไปปราศแลวเทยว นสทส ยอมนง กสมา เพราะ เหตอะไร อต ดงน อนทก กะเทพบตรชอวาอนทกะ ฯ โส อนทโก อ. เทพบตรชอวาอนทกะนน (วตวา) กราบทลแลววา ภนเต ขาแต พระองคผเจรญ อห อ. ขาพระองค อลตถ ไดไดแลว ทกขเณยยสมปท ซงความถงพรอมแหงบคคลผควววรเพอทกษณา วปนกสสโก วย ราวกะ อ. ชาวนาผหวาน ปรตตพช ซงพชอนนดหนอย สกเขตเต ในนาอนด อต ดงน ทกขเณยย ปภาเวนโต เมอจะยงบคคลผควรเพอทกษณา ใหเปนทว อาห กราบทลแลววา พช อ. พช พหป แมอนมาก (ปคคเลน) อนบคคล โรปต ปลกแลว เขตเต ในนา อชชงคเล อนเปนแผนดนสง (นาดอน) ผล อ. ผล วปล เปนผลไพบล โหต ยอมเปน น


หามได กสสก ยงชาวนา โตเสต ยอมใหยนด นป แมหามได ยถา ฉนใด ทาน อ. ทาน พหก อนมาก (ปคคเลน) อนบคคล ปตฏ ต ตงไวเฉพาะแลว ทสสเลส ขเนส ในชน ท. ผมศลชว ผล อ. ผล วปล เปนผลไพบล ยอมเปน น หามได ทายก ยงทายก โตเสต ยอมใหยนด นป แมหามได ตถาเอว ฉนนน นนเทยว พช อ. พช อปปป แมอนนอย (ปคคเลน) อนบคคล โรปต ปลกแลว เขตเต ในนา ภททเก อนเจรญ (เทเว) ครนเมอฝน ปเวจฉนเต หลงอย ธาร ซงสายนา สมมา โดย ชอบ ผล อ. ผล กสสก ยงชาวนา โตเสต ยอมใหยนด ยถาป แมฉนใด สกกาเร ครนเมอ สกการะ อปปเกป แมอนนอย (ทายเกน) อน ทายก กเต กระทาแลว สลวนเตส อรเยส ใน พระอรยะ ท. ผมศล คณวนเตส ผมคณ ตาทส ผคงท ผล อ. ผล ทายก ยงทายก โตเสต ยอม ใหยนด ตถาเอว ฉนนนนนเทยว อต ดงน ฯ (ปจฉา) อ. อนถามวา ปน ก ก กมม อ. กรรมอะไร ปพพกมม เปนกรรมในกาลกอน เอตสส อนทกสส ของเทพบตร ชอวาอนทกะนน (โหต) ยอมเปน อต ดงน ฯ


(วสสชชน) อ. อนเฉลยวา กร ไดยนวา โส อนทโก อ. เทพ- บตรชอวาอนทกะนน ทาเปส ยงบคคลใหถวายแลว กฏจฉภกข ซง ภกษาอนมทพพเปนประมาณ อาภต อนอนบคคลนามาแลว อตตโน เพอตน อนรทธตเถรสส แกพระเถระชอวาอนรทธะ ปวฏสส ผ เขาไปแลว อนโตคาม สภายในแหงบาน ปณฑาย เพอบณฑยบาต ต ป อ. บญนน อสว อนทกสส ของเทพบตรชอวาอนทกะนน มหปผลตร เปนบญมผลมากกวา องกเรน ทสวสสสหสสาน ทวาทส- โยชนก อทธนปนต กตวา ทนนทานโต กวาทานอนอนเทพบตร ชอวาองกระ กระทาแลว ซงแถวแหงเตา อนประกอลดวยโยชน ๑๒ ใหแลว สนพนแหงป ๑๐ ท. ชาต เกดแลว ตสมา เพราะเหตนน (โส อนทโก) อ. เทพบตรชอวาอนทกะนน อาห กราบทลแลว เอว อยางน (อต) ดงน ฯ เอว วจเน ครนเมอคาอยางน (อนทเกน) อนเทพบตรชอวาอนทกะ วตเต กราบทลแลว สตถา อ. พระศาสดา (วตวา) ตรสแลววา องกร ดกอนองกระ ทาน นาม วเจยย ทาต อ. อนเลอกแลวให ชอซงทาน วฏฏต ยอมควร ต ทาน อ. ทาน นน มหปผล เปนทานมผลมาก โหต ยอมเปน เอว อยางน สวตตพช วย ราวกะ อ. พชอนอนบคคลหวานดแลว สกเขตเต ในนา อนด ปน แตวา ตว อ. ทาน อกาส ไดกระทาแลว ตถา เหมอน อยางนน น หามได เตน การเณน เพราะเหตนน ทาน อ. ทาน เต ของทาน มหปผล เปนทานมผลมาก ชาต เกดแลว น หามได อต ดงน อม อตถ วภาเวนโต เมอจะทรงยงเนอความนใหเปนแจง


วตวา ตรวแลววา ทนน ทาน อ. ทานอนอนบคคลใหแลว ยตถ เขตเต ในเขตใด มหปผล เปนทานมผลมาก (โหต) ยอมเปน ทาน อ. ทาน (ปคคเลน) อนบคคล วเจยย เลอกแลว ทาตพพ พงให (ตตถ เขตเต) ในเขตนน วเจยย ทาน อ. อนเลอกแลวให สค- ตปปสตถ เปนทานอนพระสคตทรงสรรเสรญแลว (โหต) ยอมเปน ทกขเณยยา ปคคลา อ. บคคล ท. ผควรเพอทกษณา เย เหลาใด (อตถ) มอย ชวโลเก ในโลกของสตวผเปนอย อธ น ทนนาน ทานาน อ. ทาน ท. อนอนบคคลใหแลว เอเตส ทกขเณยเยส ปคคเลส ในบคคล ท. ผควรเพอ ทกษณาเหลานน มหปผลาน เปนทานมผลมาก (โหนต) ยอมเปน พชาน วตตาน สเขตเต ยถา ราวกะ อ. พช ท. อนอนบคคลหวานแลว นาอนด อต ดงน เทเสนโต เมอจะทรงแสดง ธมม ซงธรรม อตตรป แมยงขน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา เขตตาน อ. นา ท. ตณโทสาน เปนทมหญาเปน เครองประทษราย (โหนต) ยอมเปน อย ปชา อ. หมสตวน ราคโทสา เปนผมราคะเปนเครอง


ประทษราย (โหต) ยอมเปน ตสมา ห เพราะ เหตนนแล ทนน ทาน อ. ทานอนอนบคคลใหแลว วตราเคส อรเยส ในพระอรยะ ท. ผมราคะไป ปราศแลว มหปผล เปนทานมผลมาก โหต ยอม เปน เขตตาน อ. นา ท. ตณโทสาน เปนทมหญา เปนเครองประทษราย (โหนต) ยอมเปน อย ปชา อ. หมสตวน โทสโทสา เปนผมโทสะเปน เครองประทษราย (โหต) ยอมเปน ตสมา ห เพราะเหตนนแล ทนน ทาน อ. ทานอนอนบคคล ใหแลว วตโทเสส อรเยส ในพระอรยะ ท. ผม โทสะไปปราศแลว มหปผล เปนทานมผลมาก โหต ยอมเปน เขตตาน อ. นา ท. ตณโทสาน เปนทมหญาเปนเครองประทษราย (โหนต) ยอม เปน อย ปชา อ. หมสตวน โมหโทสา เปนผ มโมหะเปนเครองประทษราย (โหต) ยอมเปน ตสมา ห เพราะเหตนนแล ทนน ทาว อ. ทาน อนอนบคคลใหแลว วตโมเหส อรเยส ในพระอรยะ ท. ผมโมหะไปปราศแลว มหปผล เปนทานมผล มาก โหต ยอมเปน เขตตาน อ. นา ท. ตณ- โทสาน เปนทมหญาเปนเครองประทษราย (โหนต) ยอมเปน อย ปชา อ. หมสตวน อจฉาโทสา เปน


ผมความอยากเปนเครองประทษราย (โหต) ยอม เปน ตสมา ห เพราะเหตนนแล ทนน ทาน อ. ทานอนอนบคคลใหแลว วคตจเฉส อรเยส ใน พระอรยะ ท. ผมความอยากไปปราศแลว มหปผล เปนทานมผลมาก โหต ยอมเปน อต ดงน ฯ ๒๐. ๙๐/๑๗ ตงแต สตถา อมนา ปรวาเรน สทธ โอตรตวา เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา โอตรตวา เสดจขามลงแลว สทธ พรอม อมนา ปรวาเรน ดวยบรวารน ปตฏห ทรงดารงอยเฉพาะแลว สงกสสนครทวาเร ทประตแหงนครชอวาสงกสสะ ฯ สารปตตตเถโรป แม อ. พระเถระชอวาสารบตร อาคนตวา มาแลว วนทตวา ถวาย บงคมแลว สตถาร ซงพระศาสดา สตถา อ. พระศาสดา โอตรนโต เสดจขามลงอย พทธสรยา ดวยพระสรของพระพทธเจา ตถารปาย อนมรปอยางนน เตน สารปตตตเถเรน น ทฏปพโพ เปนผอน พระเถระชอวาสารบตรนนไมเคยเหนแลว ปพเพ ในกาลกอน อโต กาลโต แตกาลน (โหต) ยอมเปนยสมา เหตใด ตสมา เพราะ เหตนน ปกาเสตวา ประกาศแลว ตฏ ซงความยนด อตตโน แหงตน (วจเนห) ดวยคา ท. อนมคาวา


สตถา อ. พระศาสดา วคคคโท ผมถอยคาอน ไพเราะ คณ ผเปนอาจารยแหงคณะ อาคโต ผ เสดจมาแลว ตสตา จากภพชอวาดสต เอว อยางน เม อนเรา น ทฏโ ไมเหนแลว อท หรอวา น สโต ไมสดบแลว กสสจ ตอใคร ๆ ปพเพ ในกาลกอน อโต กาลโต แตกาลน อตอาทห ดงนเปนตน อาห กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ อชช ในวนน เทวมนสสา อ. เทวดาและมนษย ท. สพเพป แมทงปวง ปหยนต ยอมกระหยม ปฏเนต ยอมปรารถนา ตมหาก ตอพระองค ท. อต ดงน ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา สารปตต ดกอนสารบตร พทธา นาม ชอ อ. พระพทธเจา ท. สมนนาคตา ผมา ตามพรอมแลว คเณห ดวยคณ ท. อนมรเปห อนมรปอยางน ปยา เปนผ ทรงเปนทรก เทวมนสสาน ของเทวดาและมนษย ท. โหนตเอว ยอมเปน นนเทยว อต ดงน น สารปตต กะพระเถระ ชอวาสารบตรนน เทเสนโต เมอจะทรงแสดง ธมม ซงธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา เย สมพทธา อ. พระสมพทธเจา ท. เหลาใด ฌานปปสตา ผทรงขวนขวายแลวในฌาน ธรา ผ ทรงเปนปราชญ รตา ทรงยนดแลว เนกขมมปสเม ในธรรมอนเปนทเขาไปสงบวเศษดวยอานาจแหง


การออกไป เทวาป แม อ. เทวดาและมนษย ท. ปหยนต ยอมกระหยม สมพทธาน ตอพระล สมพทธเจา ท. เตส เหลานน สตมต ผทรงม พระสต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ยตตปปยตตา ผทรงประกอบแลวและ ทรงประกอบทวแลว ฌาเนส ในฌาน ท. ทวส ๒ อเมส เหลาน อต คอ ลกขณปนชฌาน อ. การเขาไปเพงลงซงลกษณะ อารมมณปนชฌาน อ. การเขาไปเพงลงซงอารมณ อาวชชนสมาปชชนอธฏานวฎานป- ปจจเวกขเณห ดวยการราพงถงและการเขาและการอธษานและการออก และการพจารณาเหนเฉพาะ ท. (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา เย ฌาานป- ปสตา อต ดงน ฯ ปพพชชา อ. การบรรพชา (สกขกาเมห) อนบคคล ท. ผ ใครในการศกษา น คเหตพพา ไมพงถอเอาวา เนกขมม อ. การ ออกไป อต ดงน เอตถ คาถาปาเท ในบาทแหงพระคาถานวา เนกขมมปสเม รตา อต ดงน ปน ก เอต เนกขมม อต วจน อ. คาวา เนกขมมะ ดงนนน (ภควตา) อนพระผมพระภาคเจา วตต ตรสแลว สนธาย ทรงหมายเอา กเลสวปสมนนพพานรต ซงความ ยนดในพระนพพานอนเปนทเขาไปสงบวเศษแหงกเลส ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา เทวาป แม อ. เทวดา ท. มนสสาป แม อ. มนษย ท. ปหยนต ยอมกระหยม คอวา ปฏเนต ยอม


ปรารถนา เตส สมพทธาน ตอพระสมพทธเจา ท. เหลานน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทว เทวาป อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา (เทวมนสสา) อ. เทวและมนษย ท. อจฉมานา ปรารถนาอย พทธภาว ซงความเปนแหงพระพทธเจาวา อโห วต โอหนอ มยป แม อ. เรา ท. พทธา พงเปนพระพทธ- เจา ภเวยยาม พงเปน อต ดงน ปหยนต ชอวายอมกระหยม สมพทธาน ตอพระสมพทธเจา ท.เตส เหลานน เอวรปรณาน ผม พระคณอนมรปอยางน สมนนาคตาน ผทรงมาตามพรอมแลว สตยา ดวยพระสต อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา สตมต อต ดงน ฯ ๒๑. ๙๒/๑๐ ตงแต สตถา สารปตโต กลมต กจาป เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา (จนเตตวา) ทรงพระดารแลววา สาร- ปตโต อ. ภกษชอวาสารบตร กลมต ยอมลาลาก ห ดวยวา เอโส สารปตโต อ. ภกษชอวาสารบตรนน สตวา ฟงแลว (มยา) ปฏปห ซงปญหาอนอนเราถามแลว พทธวสเย ในวสยของพระพทธเจา อม นวา มารสา ดกอนทานผเชนดวยเรา ท. เย อรย- ปคคลา สงขาตธมมา เส (โหนต) จ อ. พระ อรยบคคล ท. เหลาใด เปนผมธรรมอนบณฑตนบ


พรอมแลวส ยอมเปนดวย เย เสขา ปถ อธ โลเก (โหนต) จ อ. พระเสขะ ท. เหลาใด มาก มอย ในโลกนดวย ตว อ. เธอ นปโก ผมปญญา เปนเครองรกษาซงตน เม ปฏโ ผอนเราถามแลว อรย ซงความเปนไป เตส เสขาเสขาน แหงพระ เสขาและพระอเสขะ ท. เหลานน ปพรห จงบอก (ต อรย) ซงความเปนไปนน เม แกเรา อต ดงน นกกงโข เปนผมความสงสยอนออกแลว ปเห ในปญหาวา สตถา อ. พระศาสดา ปจฉต ยอมตรสถาม อาคมนปปฏปท ซงขอปฏบต อนเปนทมา เสขาเสขาน แหงพระเสขะและพระอเสขะ ท. ม กะเรา อต ดงน (โหต) ยอมเปน กจาป แมกจรง ปน ถงอยางนน (สารปตโต) อ. ภกษชอวาสารบตร กงขต หวงอย อชฌาสย ซง อธยาศย มม ของเราวา อห อ. เรา กเถนโต เมอจะกลาว อม ปฏปท ซงขอปฏบตน มเขน โดยมข กตเรน น โข อนไหนหนอแล ขนธาทส ธมเมส ในธรรม ท. มขนธเปนตน สกขสสาม จกอาจ คณหต เพออนถอเอา อชฌาสย ซงพระอธยาศย สตถ ของพระ ศาสดา อต ดงน โส สารปตโต อ. ภกษชอวาสารบตรนน นเย ครนเมอนย มยา อนเรา อทนเน ไมใหแลว น สกขสสต จกไม อาจ กเถต เพออนกลาว อห อ. เรา ทสสาม จกให นย ซงนย อสส สารปตตสส แกภกษชอวาสารบตรนน อต ดงน ทสเสนโต


เมอจะทรงแสดง นย ซงนย อาห ตรสแลววา สารปตต ดกอนสาร- บตร ตว อ. เธอ สมนปสสาห จงตามเหนดวยด อท ภต การณ ซงเหตอนเปนแลวน อต ดงน ฯ กร ไดยนวา เอว จนตน อ. อน ทรงพระดารอยางนวา สารปตโต อ. ภกษชอวาสารบตร มม อชฌาสย คเหตวา กเถนโต เมอจะถอเอา ซงอธยาศย ของเรา แลวกลาว กเถสสต จกกลาว ขนธวเสน ดวยอานาจแหงขนธ อต ดงน อโหส ไดมแลว อสส สตถ แกพระศาสดาพระองคนน ฯ โส ปโห อ. ปญหานน อปฏาส ปรากฎแลว เถรสส แก พระเถระ นยสเตน โดยรอยแหงนย นยสหสเสน โดยพนแหงนย สห พรอม นยทาเนน ดวยการประทานซงนย ฯ โส เถโร อ. พระ เถระนน ตวา ตงอยแลว สตถารา ทนนนเย ในนยอนอนพระ ศาสดาประทานแลว กเถส กราบทลแลว ต ปห ซงปญหานน ฯ กร ไดยนวา อโ ปคคโล อ. บคคลอน เปตวา เวน สมมา- สมพทธ ซงพระสมมาสมพทธเจา สมตโถ นาม ชอวาผสามารถ ปาปณต เพออนถง ป ซงปญญา สารปตตตเถรสส ของพระเถระ ชอวาสารบตร นตถ ยอมไมม ฯ กร ไดยนวา เตนเอว การเณน เพราะเหตนนนนเทยว เถโร อ. พระเถระ ตวา ยนอยแลว ปรโต ขางหนา สตถ ของพระศาสดา นท บนลอแลว สหนาท ซงสหนาท วา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ อห อ. ขาพระองค เทเว ครน เมอฝน วสสนเต ตกอย สกลกปปป แมตลอดกปทงสน สมตโถ เปนผ สามารถ คเณตวา ลกข อาโรเปต เพออนนบแลวยกขน ซงคะแนน


วา พนทน อ. หยาด ท. เอตตกาน อนมประมาณเทาน ปตตาน ตกแลว มหาสมทเท ในมหาสมทร เอตตากาน พนทน อ. หยาด ท. อนมประมาณเทนน (ปตตาน) ตกแลว ภมย บนภาคพน เอตตกาน พนทน อ. หยาด ท. อนมประมาณเทานน (ปตตาน) ตกแลว ปพพเต บนภเขา อต ดงน (อมห) ยอมเปน อต ดงน ฯ สตถาป แม อ. พระศาสดา อาห ตรสแลววา สารปตต ดกอนสารบตร อห อ. เรา ชานาม ยอมทราบ เต คเณต สมตถภาว ซงความทแหงเธอเปนผ สามารถ เพออนนบ อต ดงน น สารปตตตเถร กะพระเถระชอวา สารบตรนน ฯ อปมา นาม ชอ อ. อปมา ปาย ดวยปญญา ตสส อายสมโต ของทานผมอายนน นตถ ยอมไมม ฯ เตน การเณน เพราะเหตนน (เถโร) อ. พระเถระ อาห กราบทลแลว เอว อยางนวา วาลกา อ. ทราย คงคาย ในแมนาชอวาคงคา ขเย พงสนไป อทก อ. นา มหณณเว ในหวงนาอน ใหญ ขเย พงสนไป มตตตา อ. ดนเหนยว มหยา ในแผนดน ขเย พงสนไป (วสสชชน) อ. การ เฉลย (ปหาน) ซงปญหา ท. พทธยา ดวย ความร มม แหงขาพระองค (น ขยต) ยอมไม สนไป ลกเขน ดวยคะแนน อต ดงน ฯ อท อตถรป อ. อรรถรปนวา โลกนาถ ขาแตพระโลก- นาถ ภนเต ผเจรญ พทธสมปนน ผทรงถงพรอมแลวดวยความร


ห ก สเจ ถาวา (ปคคโล) อ. บคคล ปเห ครนเมอ ปญหา เอกสม ขอหนง มยา อนขาพระองค วสสชชเต เฉลยแลว ปกขปตวา พงใสเขาแลว เอก วาลก วา ซงทราบเมลดหนงหรอ เอก อทกพนท วา หรอวา ซงหยาดแหงนาหยาดหนง เอก ปสขณฑ วา หรอวา ซงชนแหงดนรวนชนหนง สเต วา ครนเมอรอยหรอ สหสเส วา หรอวาครนเมอพน สตสหสเส วา หรอวาครนเมอแสน ปหาน แหงปญหา ท. (มยา) อนขาพระองค วสสชชเต เฉลยแลว ขเปยย พงใสเขา วาลกาทส ลกเขส ในคะแนน ท. มทรายเปนตน คงคาย ในแมนาชอวาคงคาหนา เอเกก ลกข ซงคะแนน อนหนง อนหนง เอกมนเต ณ ทสดขางหนงไซร วาลกาทโย ลกขา อ. คะแนน ท. มทรายเปนตน คงคาทส าเนส ในท ท. มแมนาชอวาคงคา เปนตน คจเฉยย พงถง ปรกขย ซงความสนไปรอบ ขปปตร พลนกวา ต สวนวา วสสชชน อ. การเฉลย ปหาน ซงปญหา ท. มม แหงขาพระองค นเอว ขยต ยอมไมสนไปนนเทยว อต ดงน (สาร- ปตตตเถเรน) วตต เปนคาอธบายอนพระเถระชอวาสารบตรกลาวแลว โหต ยอมเปน ฯ ภกข อ. ภกษ มหาปโป ผแมมปญญามาก เอว อยางน อทสวา ไมเหนแลว อนต วา ซงเงอนตนหรอ โกฏ วา หรอวา ซงเงอนปลาย (สตถารา) ปฏปหสส แหงปญหาอนอนพระศาสดา ตรสถามแลว พทธวสเย ในวสยของพระพทธเจา สตถารา ทนนนเย ตวา วา ตงอยแลว ในนยอนอนพระศาสดาทรงประทานแลวเทยว


วสสชเชส ทลเฉลยแลว ปห ซงปญหา ฯ ภกข อ. ภกษ ท. สตวา สดบแลว ต วจน ซงคานน กถ ยงถอยคาวา ชโน อ. ชน สพโพป แมทงปวง (สตถารา) ปฏโ ผอนพระศาสดาตรสถามแลว ย ปห ซงปญหาใด น อสกข ไมไดอาจแลว กเถต เพออนกราบทล สาร- ปตตตเถโร อ. พระเถระชอวาสารบตร ธมมเสนาปต ผพระธรรม- เสนาบด เอกโก ว ผผเดยวเทยว กเถส กราบทลแลว ต ปห ซงปญหานน อต ดงน สมฏาเปส ใหตงขนพรอมแลว ฯ สตถา อ. พระศาสดา สตวา ทรงสดบแลว ต กถ ซงถอยคานน วตวา ตรสแลววา มหาชโน อ. มหาชน น อสกข ไมไดอาจแลว วสสชชต เพออนเฉลย ย ปห ซงปญหาใด สารปตโต อ. ภกษชอวาสารบตร วสสชเชส เฉลย ย ปห ซงปญหานน อทานเอว ในกาลน นนเทยว น หามได (โส ปโห) อ. ปญหานน เตน สารปตเตน อนภกษชอวาสารบตรนน วสสชชโตเอว เฉลยแลวนนเทยว ปพเพป แมในกาลกอน อต ดงน อาหรตวา ทรงนามาแลว อตต วตถ ซงเรองอนลวงไปแลว กเถส ตรสแลว อม ชาตก ซงชาดกนวา ปโรสหสสป แม อ. พนอน สมาคตาน ชนาน แหงชน ท. ผมาพรอมแลว เต ชนา อ. ชน ท. เหลานน อปา เปนผมปญญาหามได (หตวา) เปน กนเทยย พงคราครวญ วสสสต ตลอดรอย แหงป โย ปรโส อ. บรษใด วชานาต ยอมร แจง อตถ ซงเนอความ ภาสตสส วจนสส แหง


คาอนเปนภาษต (โส) ปรโส อ. บรษนน สปโ ผเปนไปกบดวยปญญา เอโก ว ผเดยวเทยว เสยโย เปนผประเสรฐกวา (โหต) ยอมเปน อต ดงน ฯ วตถาเรน โดยพสดาร อต ดงนแล ฯ


เรองเอรกปตตนาคราช ๒๒. ๙๖/๑๓ ตงแต อถ น อตตโน ชานนนยาเมเนว เปนตนไป. อถ ครงนน (สตถา) อ. พระศาสดา (อาห) ตรสแลววา อตตร ดกอนอตตระ เอต คต อ. เพลงขบนน ปฏคต เปนเพลง ขบตอบ (โหต) ยอมเปน น หามได อห อ. เรา ทสสาม จกให ปฏคต ซงเพลงขบตอบ เต แกเธอ ตว อ. เธอ อาทาย พาเอา แลว ต มยา ทนนคต ซงเพลงขบอนอนเราใหแลวนน คมสสส จกไป อต ดงน น อตตรมาณว กะมาณพชอวาอตตระนน อตตโน ชานนนยาเมนเอว วทนต ผกราบทลอย โดยนยามอนเปนเหตร แหง ตนนนเทยว ฯ (อตตรมาณโว) อ. มาณพชอวา อตตระ (อาห) กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ สาธ อ. ดละ อต ดงน ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา อาห ตรสแลววา อตตร ดกอนอตตระ ตว อ. เธอ คาเยยยส พงขบ ปฏคต ซง เพลงขบตอบ อม นวา ฉทวาราธปต อ. บคคลผเปนใหญแหงทวาร ๖ ราชา ชอวาเปนพระราชา (โหต) ยอมเปน รชมาโน ราชา อ. พระราชาผกาหนดอย รชสสโร ชอวา เปนผมธลบนพระเศยร (โหต) ยอมเปน อรช


ราชา อ. พระราชาผไมกาหนดอย วรโช เปนผ มธลไปปราศแลว โหต ยอมเปน รช ราชา อ. พระราชาผกาหนดอย (ปณฑเตน) อนบณฑต วจจต ยอมเรยกวา พาโล เปนคนพาล อต ดงน อต ดงน นาคมาณวกาย คตกาเล ในกาลแหงนางนาคมาณวกาขบ เพลงแลว อต ดงน น อตตรมณว กะมาณพชอวาอตตระนน ฯ ห ก อตโถ อ. เนอความ คตสส แหงเพลงขบ นาคมาณ- วกาย ของนางนาคมาณวกา (ปณฑเตน) อนบณฑต (เวทตพโพ) พงทราบ; (อตโถ) อ. อรรถวา อธปต อ. บคคลผเปนใหญ กส อะไรส ราชา นาม ชอวาเปนพระราชา โหต ยอมเปน (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา กส อธปต ราชา อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ปน ก ราชา อ. พระราชา รชสสโร นาม ชอวาเปนผมธลบนพระเศยร โหต ยอมเปน กถ อยางไร (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา กส ราชา รชสสโร อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา โส ราชา อ. พระราชานน วรโช นาม ชอวา เปนผมธลไปปราศแลว โหต ยอมเปน กถ น โข อยางไรหนอแล (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา กถ ส อต ดงนเปนตน อต ดงน ฯ


ปน สวนวา อตโถ อ. เนอความ ปฏคตสส แหงเพลงขบ ตอบ (ปณฑเตน) อนบณฑต (เวทตพโพ) พงทราบ; (อตโถ) อ. อรรถวา โย ปคคโล อ. บคคลใด อธปต เปนผเปนใหญ ทวาราน แหงทวาร ท. ฉนน ๖ คอวา รปาทห อารมมเณห อนภภโต เปนผอนอารมณ ท. มรปเปนตน ไมครอบงาแลว เอกทวาเรป แม ในทวารอนหนง (โหต) ยอมเปน อย ปคลโล อ. บคคลน ราชา นาม ชอวา เปนพระราชา (โหต) ยอมเปน (อต) ดงน (คาถา- ปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา ฉทวาราธปต ราชา อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ปน สวน โย ราชา อ. พระราชา ใด รชต ยอมกาหนด เตส อารมมเณส ในอารมณ ท. เหลานน โส ราชา อ. พระราชานน รชมาโน ผกาหนดอย รชสสโร นาม ชอวาเปนผมธลบนพระเศยร (โหต) ยอมเปน (อต) ดงน (คาถา- ปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา รชมาโน รชสสโร อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ปน ฝายวา อรชมาโน ราชา อ. พระ ราชาผไมกาหนดอย วรโช นาม ชอวาเปนผมธลไปปราศแลว โหต ยอมเปน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา อรช อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา รชมาโน ราชา อ. พระราชา ผกาหนด อย (ปณฑเตน) อนบณฑต วจจต ยอมเรยกวา พาโล เปนคนพาล อต ดงน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา รช อต ดงน (อต) ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา ทตวา ครนทรงประทานแลว ปฏคต


ซงเพลงขบตอบ อสส อตตรมาณวสส แกมาณพชอวาอตตระนน เอว อยางน อาห ตรสแลววา อตตร อมสม คตา ครน เมอเพลงขบน ตยา อนเธอ คายเต ขบแลว (สา นาคมาณวกา) อ. นางนาคมาณวกานน คายสสต จกขบ อม ปฏคต ซงเพลงขบ ตอบนวา พาโล อ. คนพาล เกนสส อนอะไรส วยหต ยอมพดพาไป ปณฑโต อ. บณฑต นทต ยอม บรรเทาได กถ อยางไร (ปคคโล) อ. บคคล โยคกเขม เปนผมความเกษมจากกเลสเปนเครอง ประกอบ โหต ยอมเปน กถ อยางไร ตว อ. ทาน เม ปจฉโต ผอนเราถามแลว อกขาห จงบอก ต อตถ ซงเนอความนน เม แกเรา อต ดงน อมสส คตสส แกเพลงขบน เต ของเธอ อถ ครนเมอความเปน อยางนน (สนเต) มอย ตว อ. เธอ คาเยยยาส พงขบ อม ปฏคต ซงเพลงขบตอบนวา พาโล อ. คนพาล โอเฆน อนกเลสเพยงดงวาหวง นา วยหต ยอมพดพาไป ปณฑโต อ. บณฑต นทต ยอมบรรเทาได โยคา ดวยความเพยรเปน เครองประกอบ (โส ปณฑโต) อ. บณฑตนน สพพโยควสยตโต ผพรากแลวจากกเลส เปน เครองประกอบทงปวง (ปณฑเตน) อนบณฑต


วจจต ยอมเรยกวา โยคกเขม เปนผมความเกษม จากกเลสเปนเครองประกอบ อต ดงน (อต) ดงน อสสา นาคมาณวกาย แกนางนาคมาณวกานน อต ดงน ฯ อตโถ อ. เนอความ ตสส ปฏคตสส แหงเพลงขบตอบนน (ปณฑเตน) อนบณฑต (เวทตพโพ) พงทราบวา พาโล อ. คนพาล โอเฆน อนกเลสเพยงดงวาหวงนา จตพพเธน อนมอยาง ๔ กาโม- ฆาทนา มกเลสเพยงดงวาหวงนาคอกามเปนตน วยหต ยอมพดพาไป ปณฑโต อ. บณฑต นทต ยอมบรรเทา ต โอฆ ซงกเลสเพยงดงวา หวงนานน โยเคน ดวยความเพยรเปนเครองประกอบ โส ปณฑโต อ. บณฑตนน วสยตโต ผพรากแลว กามโยคาทห โยเคห จาก กเลสเปนเครองประกอบ ท. มกเลสเปนเครองประกอบคอกามเปนตน สพเพห ทงปวง (ปณฑเตน) อนบณฑต วจจต ยอมเรยกวา โยคกเขม นาม ชอวาเปนผมความเกษมจากกเลสเปนเครองประกอบ อต ดงน ฯ ๒๓. ๙๘/๑๔ ตงแต อถ น สตถา อาห กมท เปนตนไป อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา อาห ตรสแลววา มหาราช ดกอนมหาบพตร อท การณ อ. เหตน ก อะไร อต ดงน น นาคราชาน กะนาคผพระราชานน ฯ (นาคราชา) อ. นาคผพระราชา (อาห) กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ อห อ. ขา-


พระองค สาวโก เปนสาวก พทธสส ของพระพทธเจา ตมหาทสสส ผเชนกบดวยพระองค หตวา เปน อกาส ไดกระทาแลว สมณธมม ซงสมณธรรม วสตวสสสหสสาน สนพนปแหง ๒๐ ท. สมณธมโม อ. สมณธรรม โสป แมนน น อสกข ไมไดอาจแลว นตถาเรต เพออนตานทานไว ม ซงขาพระองค อห อ. ขาพระองค นสสาย อาศยแลว เอรกปตตจฉนทนมตต การณ ซงเหตอนมการยงใบของ ตะไครนาใหขาดเปนประมาณ อปปมตตก อนมประมาณนอย คเหตวา ถอเอาแลว อเหตกปปฏสนธ ซงปฏสนธในสตวผหาเหตมได นพพตโต เปนผบงเกดแลว ปรสกกนฏาเน ในทอนเปนทตะเกยกตะกายไป อเรน ดวยอก อมห ยอมเปน นเอว มนสสตต ลภาม ยอมไมได ซงความเปนแหงมนษยนนเทยว น (ลภาม) ยอมไมได สทธมมสสวน ซงการฟงซงพระสทธรรม น (ลภาม) ยอมไมได ทสสน ซงการ เหน พทธสส ซงพระพทธเจา ตมหาทสสส ผเชนกบดวยพระองค เอก พทธนตร ตลอดพทธนดรหนง อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา สตวา ทรงสดบแลว กถ ซงถอยคา ตสส นาคราชสส ของนาคผพระราชานน วตวา ตรสแลววา มหาราช ดกอนมหาบพตร มนสสตต นาม ชอ อ. ความเปนแหงมนษย ททลลภ- เอว เปนคณชาตอนสตวหาไดโดยยากนนเทยว (โหต) ยอมเปน ตถา อนง สทธมมสสวน อ. การฟงซงพระสทธรรม (ทลลภ) เปนคณชาต อนสตวหาไดโดยยาก (โหต) ยอมเปน ตถา อนง พทธปปาโท อ. การอบตแหงพระพทธเจา (ทลลโภ) เปนอาการอนสตวหา


ไดโดยยาก (โหต) ยอมเปน ห เพราะวา อท ตวธกมม อ. กรรม อนมอยาง ๓ น (ปคคเลน) อนบคคล ลพภต ยอมได กจเฉน โดยยาก กสเรน โดยลาบาก อต ดงน เทเสนโต เมอจะทรงแสดง ธมม ซงธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา มนสสปปฏลาโภ อ. การไดเฉพาะซงความเปน แหงมนษย กจโฉ เปนอาการยาก (โหต) ยอม เปน ชวต อ. ชวต มจจาน ของสตวผมอนจะพง ตายเปนสภาพ ท. กจฉ เปนธรรมชาตยาก (โหต) ยอมเปน สทธมมสสวน อ. การฟงซงพระสทธรรม กจฉ เปนธรรมชาตยาก (โหต) ยอมเปน อปปา- โท อ. การอบต พทธาน แหงพระพทธเจา ท. กจ- โฉ เปนอาการยาก (โหต) ยอมเปน อต ดงน ฯ อตโถ อ. เนอความ ตสสา คาถาย แหงพระคาถานน (ปณฑ- เตน) อนบณฑต (เวทตพโพ) พงทราบวา ห ก มนสสปปฏลาโภ นาม ชอ อ. การไดเฉพาะซงความเปนแหงมนษย กจโฉ ชอวาเปน อาการยาก คอวา ทลลโภ ชอวาเปนอาการอนสตวหาไดโดยยาก (ตสส มนสสปปฏลภสส ปคคเลน) ลทธตตา เพราะความทแหง การไดเฉพาะซงความเปนแหงมนษยนน เปนอาการอนบคคลไดแลว วายาเมน ดยความพยายาม มหนเตน อนใหญ กสเลน ดวยกศล มหนเตน อนใหญ (โหต) ยอมเปน ชวตป แม อ.ชวต มจจาน ของสตวผมอนจะพงตายเปนสภาพ ท. กจฉ ชอวาเปนธรรมชาตยาก


นรนตร กสกมมาทน กมมาน กตวา ชวตวตต ฆฏนโตป เพราะ อนกระทา ซงกรรม ท. มกสกรรมเปนตน มระหวางออกแลว แลว สบตอ ซงความเปนไปแหงชวตบาง (ตสส ชวตสส) ปรตตตายป เพราะความทแหงชวตนน เปนธรรมชาตนดหนอยบาง (โหต ) ยอม เปน สทธมมสสวนป แม อ. การฟงซงพระสทธรรม กจฉ ชอวา เปนคณชาตยาก อเนเกสป กปเปส ธมมเทสกสส ปคคลสส ทลลภ- ตาย เพราะความทแหงบคคล ผแสดงซงธรรม เปนผอนสตวหาได โดยยาก ในกป ท. แมอนมใชหนง (โหต) ยอมเปน ปน อนง อปปาโทป แม อ. การอบต พทธาน แหงพระพทธเจา ท. กจโฉเอว ชอวาเปนอาการยากนนเทยว คอวา ทลลโภ ชอวาเปนอาการอน สตวหาไดโดยยาก อตวย เกนเปรยบ มหนเตน วายาเมน อภนหารสส สมชฌนโต จ เพราะความสาเรจดวยด แหงอภนหาร ดวยความ พยายาม อนใหญดวย สมทธาภนหารสส อเนเกหป กปปโกฏสหส- เสห ทลลภป)ปาทโต จ เพราะความอบต แหงบคคลผมอภนหารอน สาเรจดวยดแลว เปนผอนสตวหาไดยาก ดวยพนแหงโกฏแหงกป ท. แมอนมใชหนงดวย (โหต) ยอมเปน อต ดงน ฯ เทสนาวสาเน ในกาลเปนทสดลงแหงเทศนา ธมมาภสมโย อ. การตรสรพรอมเฉพาะซงธรรม อโหส ไดมแลว ปาณสหสสาน แก พนแหงสตวผมลมปราณ ท. จตราสตยา ๘๔ ฯ นาคราชาป แม อ . นาคผพระราชา ลเภยย พงได โสตาปตตผล ซงโสดาปตตผล ตทวส ในวนนน ปน แตวา (นาคราชา) อ. นาคผพระราชา น อลตถ


ไมไดไดแลว (อตตโน) ตรจฉานคตตตา เพราะความทแหงตนเปน สตวดรจฉาน ฯ นาคา อ. นาค ท. คเหตวา ถอเอาแลว นาคสรร- เอว ซงสรระของนาคนนเทยว กลมนต ยอมลาบาก าเนส ใน านะ ท. ปจส ๕ เยส เหลาใด ปฏสนธคคหณตจชหนวสสฏนทโทก- กมนสชาตยาเมถนเสวนจตสงขาเตส อนอนบณฑตนบพรอมแลววาการถอ เอาซงปฏสนธ และการละซงหนง และการกาวลงสความหลบอนปลอย แลว และการเสพซงเมถนดวยนางนาคผมชาตอนเสมอกนและการจต โส นาคราชา อ. นาคผพระราชานน ปตวา ถงแลว อภลมนภาว ซงความเปนคอความไมลาบาก เตสถ าเนส ในานะ ท. เหลานน ลภต ยอมได วจรต เพออนเทยวไป มาณวรเปนเอว ดวยรปของ มาณพนนเทยว อต ดงนแล ฯ


เรองปญหาของพระอานนทเถระ ๒๔. ๑๐๐/๘ ตงแต ยสมา ปน เตส พทธาน กาลเภโทว เปนตนไป. ปน ก เตส พทธาน กาลเภโท ว อ. ความแตกตางแหงกาล แหงพระพทธเจา ท. เหลานนเทยว อโหส ไดมแลว คาถาเภโท อ. ความแตกตางแหงพระคาถา (เตส พทธาน) แหงพระพทธเจา ท. เหลานน น (อโหส) ไมไดมแลว ห ดวยวา สมมาสมพทโธ อ. พระสมมาสมพทธเจา วปสส ทรงพระนามวาวปสส อกาส ไดทรง กระทาแลว อโบสถ ซงอโบสถ สวจฉเร ในป สตตเม ท ๗ สตตเม ท ๗ ห เพราะวา อสส วปสสสมมาสมพทธสส เอกทวส ทนโนวาโท- เอว อ. พระโอวาท อนอนพระสมมาสมพทธเจาทรงพระนามวาวปวส พระองคนน ทรงประทานแลว ในวนหนงนนเทยว อล เปนของพอ สวจฉราน แกป ท. สตตนน ๗ อโหส ไดเปนแลว, สข จ อ. พระ สมมาสมพทธเจาทรงพระนามวาสขดวย เวสสภ จ อ. พระสมมาสม- พทธเจาทรงพระนามวาเวสสภดวย กรส ทรงกระทาแลว อโปสถ ซงอโบสถ สวจฉเรา ในป ฉฏเ ท ๖ ฉฏเ ท ๖ (ห) เพราะวา (เตส ทวนน พทธาน เอกทวส ทนโนวาโทเอว) อ. พระโอวาท อนอนพระ- พทธเจา ท. ๒ เหลานน ทรงประทานแลว ในวนหนงนนเทยว (อล) เปนของพอ (ฉนน สวจฉราน) แกป ท. ๖ (อโหส) ไดเปนแลว,


กกสนโธ จ อ. พระสมมาสมพทธเจาทรงพระนามวากกสนธะดวย โกนา- คมโน จ อ. พระสมมาสมพทธเจาทรงพระนามวาโกนาคมนดวย (กรส) ทรงกระทาแลว (อโบสถ) ซงอโบสถ สวจฉเร ในป สวจฉเร ในป (ห) เพราะวา (เตส ทวนน พทธาน เอกทส ทนโนวาโทเอว) อ. พระโอวาท อนอนพระพทธเจา ท. ๒ เหลานน ทรงประทานแลว ในวนหนงนนเทยว (อล) เปนของพอ (เอเกกสวจฉรสส) แกปหนงหนง (อโหส) ไดเปนแลว, กสสปทสพโถ อ. พระทศพลทรงพระนามวา กสสปะ อกาส ไดทรงการทาแลว อโบสถ ซงอโบสถ มาเส ในเดอน ฉฏเ ท ๖ ฉฏเ ท ๖ ห เพราะวา อสส กสสปทสพลสส เอกทวส ทนโนวาโทเอว อ. พระโอวาท อนอนพระทสพลทรงพระนามวา กสสปะนน ทรงประทานแลวในวนหนงนนเทยว อล เปนของพอ มาสน แกเดอน ท. ฉนน ๖ อโหส ไดเปนแลว, ยสมา เหตใด ตสมา เพราะเหตนน สตถา อ. พระศาสดา อาโรเจตวา ตรสบอกแลว อม กาลเภท ซงความแตกตางแหงกาลน เตส พทธาน แหงพระพทธเจา ท. เหลานน วตวา ตรสแลววา ปน สวนวา โอวาทคาถา อ. พระคาถา อนเปนเครองกลาวสอน ท. เนส พทธาน ของพระพทธเจา ท. เหลานน อมาเอว เปนอยางนนนเทยว (โหนต) ยอมเปน อต ดงน อาวกโรนโต เมอจะทรงกระทาใหแจง อโปสถ ซงอโบสถ เอกเอว อนหนงนนเทยว สพเพส พทธาน ของพระพทธเจา ท. ทงปวง อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา


เอต ตวธกมม อ. กรรมอนมอยาง ๓ น สพพ- ปาปสส อกรณ คอ อ. การไมกระทา ซงบาปทงปวง กสลสส อปสมปทา คอ อ. การยงกศลใหเขาไป ถงพรอม สจตตปรโยทปน คอ อ. การยงจตอน เปนของตนใหผองแผว สาสน เปนคาสงสอน พทธาน ของพระพทธเจา ท. (โหต) ยอมเปน ขนต อ. ความอดทน ตตกขา คอ อ. ความอดกลน ตโป เปนธรรมเครองเผาผลาญ ปรม อยางเยยม (โหต) ยอมเปน พทธา อ. ทานผร ท. วทนต ยอมกลาว นพพาน ซงพระนพพาน ปรม อยางเยยม อยางยง ห ก ปรปฆาต อ. บคคลผเขาไปฆาซง สตวอนโดยปกต ปพพชโต เปนผเปนบรรพชต (โหต) ยอมเปน น หามได วเหยนโต ปคคโล อ. บคคลผเบยดเบยนอย ปร สตต ซงสตวอน สมโณ ชอวาเปนสมณะ โหต ยอมเปน (น) หามได เอต ฉพพธกมม อ. กรรมอนมอยาง ๖ น อนปวาโท จ คอ อ. การไมเขาไปวารายดวย อนป- ฆาโต จ คอ อ. การไมเขาไปฆาดวย ปาฏโมกเข สวโร จ คอ อ. ความสารวม ในพระปาฏโมกขดวย ภตตสม มตตตา จ คอ อ. ความเปนแหง บคคลผรซงประมาณ ในภตดวย ปนต สยนาสน


จ คอ อ. ทเปนทนอนและทเปนทนง อนสงดแลว ดวย อธจตเต อาโยโค จ คอ อ. ความประกอบ โดยเออเฟอ ในจตอนยงดวย สาสน เปนคาสงสอน พทธาน ของพระพทธเจา ท. (โหต ) ยอมเปน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อกสลธมมสส ซงธรรมอนเปนอกศล สพพสส ทงปวง (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา สพพปาปสส อต ดงน ฯ นกขมนโต ปฏาย ยาว อรหตตมคคา กสลสส อปปาทน จเอว อ. การยงกศลใหเกดขน จาเดมแตการออกไป เพยงใดแตพระอรหตมรรคดวยนนเทยว (อตตนา) อปปาทตสส ภาวนา จ อ. การยงกศล อนอนตนใหเกดขนแลว ให เจรญดวย อปสมปทา อต ชอวาอปสมปทา ฯ อตตโน จตตสส โวทาปน อ. การยงจตของตนใหผองแผว นวรเณห จากนวรณ ท. ปจห ๕ สจตตปรโยทปน อต ชอวาสจตตปรโยทปน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อย วาจา อ. พระวาจาน อนสฏ เปน วาจาเครองพราสอน สพพพทธาน ของพระพทธเจาทงปวง ท. (โหต) ยอมเปน (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา เอต พทธานสาสน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ขนต นาม ชอ อ. ความอดทน ตตกขา- สงขาตา อนอนบณฑตนบพรอมแลววาความอดกลน ยา เอสา นใด อท อธวาสนขมน อ. ความอดทนคอความอดกลนน ตโป เปนธรรมเปน


เครองเผาผลาญ ปรม อยางเยยม คอวา อตตม อยางสงสด อมสม สาสเน ในศาสนาน (โหต) ยอมเปน (อต) ดงน (ปทสส) แหง บทวา ขนต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา พทธา อ. ทานผร ท. ตโย ๓ อเม เหลาน อต คอ พทธา จ อ. พระพทธะ ท. ดวย ปจเจกพทธา จ อ. พระ ปจเจกพทธะ ท. ดวย อนพทธา จ อ. พระอนพทธะ ท. ดวย วทนต ยอมกลาว นพพาน ซงพระนพพาน วา อตตม สงสด อต ดงน (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา นพพาน ปรม วทนต พทธา อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา (ปคคโล) อ. บคคล อปหนนโต ผเขา ไปฆาอย คอวา วเหเนโต ผเบยดเบยนอย ปร สตต ซงสตวอน ปาณอาทห ปหรณวตถห ดวยปหรณวตถ ท. มฝามอเปนตน ปรปฆาต ชอวาผเขาไปฆาซงสตวอนโดยปกต ปพพชโต นาม ชอวาเปนบรรพชต โหต ยอมเปน น หามได (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา น ห ปพพชโต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา (ปคคโล) อ. บคคล วเหยนโต ผเบยดเบยนอย ปร สตต ซงสตวอน วตตนเยนเอว โดยนยแหงคา อนขาพเจากลาวแลวนนเทยว สมโณป แมชอวาเปนสมณะ น โหตเอว ยอมเปนหามไดนนเทยว (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา สมโณ อต ดงน ฯ


อนวาทน จเอว อ. การไมเขาไปวารายดวยนนเทยว อนป- วาทาปน จ อ. การไมยงบคคลใหเขาไปวารายดวย อนปวาโท อต ชอวา อนปวาโท ฯ อนปฆาตน จเอว อ. การไมเขาไปฆาดวยนนเทยว อนปฆาตาปน จ อ. การไมยงบคคลใหเขาไปฆาดวย อนปฆาโต อต ชอวา อนปฆาโต ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา เชฏกสเล ในศลอนเจรญทสด (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ปาฏโมกเข อต ดงน ฯ ปทหน อ. การปด สวโร อต ชอวา สวโร ณ มตตภาโว อ. ความเปนแหงบคคลผร ซงประมาณ คอวา ปมาณชานน อ. การรซงประมาณ มตตตา อต ชอวา มตตตา ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ววตต อนสงดเงยบแลว (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ปนต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อธกจตเต ในจตอนยง อฏสมาปตต- สงขาเต อนอนบณฑตนบพรอมแลววาสมาบต ๘ (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา อธจตเต อต ดงน ฯ ปโยคกรณ อ. การกระทาซงความเพยร เปนเครองประกอบ อาโยโค อต ชอวา อาโยโค ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา เอต ฉพพธกมม อ. กรรมอนมอยาง ๖ น สาสน เปนคาสงสอน พทธาน ของพระพทธเจา ท. สพเพส ทงปวง (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา เอต อต ดงน ฯ ห ก สล อ. ศล วาจสก อนเปนไปในวาจา (ภควตา) อนพระผมพระภาคเจา กถต ตรสแลว อนปวาเทน ดวยการไมเขาไปวาราย เอตถ คาถาย


ในพระคาถาน สล อ. ศล กายก อนเปนไปในกาย (ภควตา) อน พระผมพระภาคเจา (กถต) ตรสแลว อนปฆาเตน ดวยการไมเขาไปฆา ฯ ปาฏโมกขสล จเอว อ. ศลคอพระปาฏโมกขดวยนนเทยว อนทรยสวร จ อ. ความสารวมซงอนทรยดวย (ภควตา) อนพระผมพระภาคเจา (กถตาน) ตรสแลว อมนา วจเนน ดวยพระดารสนวา ปาฏโมกเข จ สวโร อต ดงน ฯ อาชวปารสทธ จเอว อ. ความบรสทธแหง อาชพดวยนนเทยว ปจจยสนนสสตสล จ อ. ศลอนอาศยแลวซงปจจยดวย (ภควตา) อนพระผมพระภาคเจา (กถตาน) ตรสแลว มตตตาย ดวยความเปนแหงบคคลผรซงประมาณ สปปายเสนาสน อ. ทเปนทนอน และทเปนทนงอนเปนทสบาย (ภควตา) อนพระผมพระถาคเจา (กถต) ตรสแลว ปนตเสนาสเนน ดวยทเปนทนอนและทเปนทนงอนสงดแลว สมาปตตโย อ. สมาบต ท. อฏ ๘ (ภควตา) อนพระผมพระภาคเจา (กถตา) ตรสแลว อธจตเตน ดวยจตอนยง น สกขา อ. สกขา ท. ตสโสป แม ๓ (ภควตา) กถตาเอว เปนสกขาอนพระผมพระภาคเจา ตรสแลวนนเทยว อมาย คาถาย ดวยพระคาถาน โหนต ยอมเปน เอว ดวยประการฉะน อต ดงนแลว ฯ


เรองภกษผไมยนด ๒๕. ๑๐๓/๑๗ ตงแต โส สกขรา อาหร อถ น สตถา เปนตนไป. โส ภกข อ. ภกษนน อาหร นามาแลว สกขรา ซงกอนกรวด ท. ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา อาห ตรสแลววา ตว อ. เธอ เปห จงตงไว ปาส สกขรา ซงกอนกรวด ท. ๕๐ ปรโภคตถาย เพอประโยชนแกปจจยเปนเครองบรโภค ตาว กอน (เปห) จงตงไว จตวสต สกขรา ซงกอนกรวด ท.๒๔ อตถาย เพอประโยชน โคณาน แกโค ท. ทวนน ๒ (เปห) จงตงไว เอตตก นาม สกขร ซง กอนกรวด ชออนมประมาณเทาน วชตถาย เพอประโยชนแกพช (เปห) จงตงไว (เอตตก นาม สกขร) ซงกอนกรวด ชออนม ประมาณเทาน ยคนงคลตถาย เพอประโยชนแกแอกและไถ ( เปห) จงตงไว (เอตตก นาม สกขร) ซงกอนกรวด ชออนมประมาณเทาน กททาลตถาย เพอประโยชนแกจอบ (เปห) จงตงไว (เอตตก นาม สกขร) ซงกอนกรวด ชออนมประมาณเทาน วาสผรสอตถาย เพอ ประโยชนแกมดและขวาน อต ดงน น ภกข กะภกษนน ฯ สกขเร ครนเมอกอนกรวด (เตน ภกขนา) อนภกษนน คณยมาเน นบอย เอว อยางน กหาปณสต อ. รอยแหงกหาปณะ ต นน น ปโหต ยอมไมเพยงพอ ฯ


อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา ภกข ดกอนภกษ กหาปณา อ. กหาปณะ ท. ตว ของเธอ อปปกา เปน สภาพนอย (โหนต) ยอมเปน ตว อ. เธอ นสสาย อาศยแลว เอเต กหาปเณ ซงกหาปณะ ท. เหลานน ตณห ยงความอยาก ปเรสสส จกใหเตม กถ อยางไร กร ไดยน อตเต กาเล ในกาลอนลวง ไปแลว ปณฑตา อ. บณฑต ท. กาเรตวา ยงบคคลใหกระทาแลว จกกวจตรชช ซงความเปนแหงพระราชาผจกรพรรด สมตถา เปนผ สามารถ สตตรตนวสส วสสาเปต เพออนยงฝนคอรตนะ ๗ ใหตก กฏปปมาเณน โดยประมาณแหงสะเอว ทวาทสโยชนฏาเน ในทอนม โยชน ๑๒ เปนประมาณ อปโป ตมตเตน อากาเรน ดวยอาการสกวา มออนตนปรบแลว (หตวา) เปน กาเรตวาป แมยงเทวดาใหกระทาแลว เทวรชช ซงความเปนแหงเทวดาผพระราชา สกกา อ. ทาวสกกะ ท. ฉตตส ๓๖ จวนต ยอมเคลอน ยาว เพยงใด กาล ตลอดกาล เอตตก อนมประมาณเพยงน มรณกาเล ตณห อปเรตวา ว ยงความอยาก ไมใหเตมแลว ในกาลอนเปนทตายเทยว อกส ไดกระทาแลว กาล ซงกาละ อต ดงน น ภกข กะภกษนน เตน ภกขนา ยาจโต ผอน ภกษนนทลวงวอนแลว อาหรตวา ทรงนามาแลว อตต วตถ ซงเรอง อนลวงไปแลว มนธาตราชชาตก ยงชาดกอนบณฑตกาหนดแลวดวย พระราชาพระนามวามนธาต วตถาเรตวา ทรงใหพสดารแลว อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. เทว ๒ อมา เหลานวา


ตตต อ. ความอม การเมส ในกาม ท. น วชชต ยอมไมม กหาปณวสเสน เพราะผนคอกหาปณะ กามา อ. กาม ท. อปปสสาทา เปนสภาพมความ ยนดอนนอย ทกขา เปนสภาพมทกขมาก (โหนต) ยอมเปน ปณฑโต อ. บณฑต วาย รแจงแลว อต อยางน โส ปณฑโต อ. บณฑตนน น อธคจฉต ยอมไมถงทบ รต ซงความยนด กาเมส ในกาม ท. อป ทพเพส แมอนเปนทพ สมมา- สมพทธสาวโก อ. พระสาวกของพระสมมาสมพทธ- เจา ตณหกขยรโต เปนผยนดแลวในความสนไป แหงตณหา โหต ยอมเปน อต ดงน อนนตรา ในลาดบ คาถาย แหงพระคาถา อมสสา นวา จนทมสรยา อ. พระจนทรและพระอาทตย ท. (ปร- หรนต) ยอมหมนเวยนไป ภนต สองอย ทสา ซงทศ ท. (กตวา) กระทา วโรจนา ใหเปน ธรรมชาตรงเรอง ยาวตา กาหนดกาลเพยงใด ปาณา อ. สตวผมลมปราณ ท. ปวนสสตา ผอาศย แลวซงแผนดน เย เหลาใด (อตถ) มอย (เต ปาณา) อ. สตวผมลมปราณ ท. เหลานน สพเพ ว ทงปวงเทยว ทาสา เปนทาส มนธาต ของ


พระราชาพระนามวามนธาต (โหนต) ยอมเปน (ตาวตา) กาหนดกาลเพยงนน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา โส ปณฑโต อ. บณฑตนน อปโปเตวา ปรบแลว สตตรตนวสส ยงฝนคอรตนะ ๗ ย ใด วสสาเปส ใหตกแลว ต สตตรตนวสส อ. ฝนคอรตนะ ๗ นน (ภควตา) อนพระผม พระภาคเจา วตต ตรสแลว กหาปณวสส อต ใหชอวา ฝนคอกหาปณะ อธ คาถาย ในพระคาถาน ห ก ตตต นาม ชอ อ. ความอม วตถกามกกเลสกาเมส ในวตถกามและกเลสกาม ท. นตถ ยอมไมม เตนอป สตตรตนวสเสน เพราะฝนคอรตนะ ๗ แมนน ตณหา อ. ความ อยาก เอสา นน ทปปรา เปนธรรมชาตเตมไดโดยยาก เอว อยางน (โหต) ยอมเปน (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา กหาปณวสเสน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ปรตตสขา ชอวาเปนสภาพมสขนดหนอย (เตส กามาน) สปนกปมาทตาย เพราะความทแหงกาม ท. เหลานน เปนกเลสมอนเปรยบดวยความฝนเปนตน (อต) ดงน (ปทสส) แหง บทวา อปปสสาทา อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา พหทกขา ว ชอวา เปนสภาพมทกขมากเทยว อาคตทกขวเสน เพราะอานาจแหงทกขอนมาแลว ทกขกขนธาทส สตเตส ในสตร ท. มทกขกขนธสตรเปนตน (อต) ดงน (ปทสส) บทวา ทกขา อต ดงน ฯ


(อตโถ) อ. อรรถวา ชานตวา รแลว กาเม ซงกาม ท. เอเต เหลานน เอว อยางน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา อต วาย อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ห ก สเจ ถาวา (โกจ) อ. ใคร ๆ นมนเตยย พงเชอเชญ อปกปปนกกาเมห ดวยกามอนเปนเหตเขาไป สาเรจ ท. เทวาน แกเทวดา ท. ไซร เอวป แมครนเมอความเปนอยางน (สนเต) มอย (โส ปณฑโต) อ. บณฑตนน เตส กาเมส รต น วนทตเอว ยอมไมประสบ ซงความยนด ในกาม ท. เหลานน นนเทยว สมทธ วย ราวกะ อ. ภกษชอสมทธ อายสมา ผมอาย (เทเวห นมนตยมาโน) ผอนเทวดา ท. เชอเชญอย (กาเมห) ดวยกาม ท. (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา อป ทพเพส อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อภรโต เปนผยนดยงแลว อรหตเต จเอว ในความเปนแหงพระอรหนตดวยนนเทยว นพพาเน จ ใน พระนพพานดวย โหต ยอมเปน คอวา ปฏยนโต ปรารถนาอย ต อรหตตนพพาน ซงความเปนแหงพระอรหนตและพระนพพานนน วหรต อยอย (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ตณหกขยรโต อต ดงน ฯ ภกข อ. ภกษ โยคาวจโร ผโยคาวจร ชาโต ผเกดแลว สวนนเต ในทสดแหงการฟง ธมสส ซงธรรม สมมาสมพทเธน เทสตสส อนอนพระสมมาสมพทธเจาทรงแสดงแลว สมมาสมพทธสาวโก อต ชอวา สาวกของพระสมมาสมพทธเจา อต ดงนแล ฯ


เรองอคคทตตปโรหต ๒๖. ๑๐๙/๑๘ ตงแต สตถา น โข อคคทตต เอตาน เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา อคคทตต ดกอน อคคทต (ปคคโล) อ. บคคล คโต ถงแลว เอตาน ปพพตาทน วตถน ซงวตถ ท. มภเขาเปนตน เหลานน สรณ วาเปนทระลก น โข ทกขา มจจต ยอมไมพน จากทกขแล ปน สวนวา (ปคคโล) อ. บคคล คนตวา ถงแลว พทธ ซงพระพทธเจา ธมม ซงพระธรรม สงฆ ซงพระสงฆ สรณ วาเปนทระลก ปมจจต ยอมพน สกลวฏฏทกขา จากทกขในวฏฏะทงสน อต ดงน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา มนสสา อ. มนษย ท. พห เว มากแล ภยตชชตา ผอนภยคกคามแลว ยนต ยอมถง ปพพตาน จ ซงภเขา ท. ดวย วนาน จ ซงปา ท. ดวย อาราม- รกขเจตยาน จ ซงอารามและรกขเจดย ท. ดวย สรณ วาเปนทระลก สรณ อ. สรณะ เอต โข นนแล เขม เปนสรณะเกษม (โหต) ยอมเปน น หามได สรณ อ. สรณะ เอต นน อตตม เปนสรณะสงสด (โหต) ยอมเปน น หามได


(ปคคโล) อ. บคคล อาคมม อาศยแลว สรณ ซงสรณะ เอต นน น ปมจจต ยอมไมพน สพพทกขา จากทกขทงปวง จ สวนวา โย ปคคโล อ. บคคลใด คโต ถงแลว พทธ จ ซงพระ พทธเจาดวย ธมม จ ซงพระธรรมดวย สงฆ จ ซงพระสงฆดวย สรณ วาเปนสรณะ ปสสต ยอมเหน อรยสจจาน ซงอรยสจ ท. จตตาร ๔ ทกข จ คอ ซงทกขดวย ทกขสมปปาท จ คอ ซงความเกดขนดวยดแหงทกขดวย ทกขสส อตก- กม จ คอ ซงการกาวลวง ซงทกขดวย อรย อฏงคก มคค ทกขปสมคามน จ คอ ซงมรรค อนประเสรฐ อนประกอบดวยองค ๘ อนมปกต ยงสตวใหถงซงความเขาไปสงบแหงทกขดวย สม- มปปาย ดวยปญญาโดยชอบ สรณ อ. สรณะ เอต โข นนแล (ตสส ปคคลสส) ของบคคลนน เขม เปนสรณะเกษม (โหต) ยอมเปน สรณ อ. สรณะ เอต นน (ตสส ปคคลสส) ของบคคล นน อตตม เปนสรณะสงสด (โหต ) ยอมเปน (ห) เพราะวา (ปคคโล) อ. บคคล อาคมม อาศยแลว สรณ ซงสรณะ เอต นน ปมจจต ยอมพน สพพทกขา จากทกขทงปวง อต ดงน ฯ


(อตโถ) อ. อรรถวา พห มาก (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา พห อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา มนสสา อ. มนษย ท. เต เต เหลานน เหลานน เตน เตน ภเยน ตชชตา ผอนภยนนนนคกคามแลว ภยโต มจจตกามา วา ผใครเพออนพน จากภยหรอ ปตตลาภาทน วตถน ปฏยมานา วา หรอวาผปรารถนาอย ซงวตถ ท. มการไดซงบตรเปนตน ยนต ยอมถง อสคลเวปลลเวภาราทเก ปพพเต จเอว ซงภเขา ท. มภเขาชอวาอสคลและเวปลละและเวภาระเปนตนดวยนนเทยว มหาวน- โคสงคสาลวนาทน วนาน จ ซงปา ท. มปาชอวามหาวนและโคสงค- สาลวนเปนตนดวย เวฬวนขวกมพวนาทโย อาราเม จ ซงอาราม ท. มอารามชอวาเวฬวนและชวกมพวนเปนตนดวย อเทนเจตยโคตมเจต- ยาทน รกขเจตยาน จ ซงรกขเจดย ท. มอเทนเจดยและโคตมเจดย เปนตนดวย ตตถ ตตถ าเน ในทนนนน สรณ วาเปนสรณะ อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา ปพพตาน อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ปน ก สรณ อ. สรณะ เอต นน สพพป แมทงปวง เขม เปนสรณะเกษม (โหต) ยอมเปน นเอว หามได นนเทยว อตตม เปนสรณะสงสด (โหต) ยอมเปน น หามได จ ดวยวา สตเตส ในสตว ท. ชาตอาทธมเมส ผมเหตมความเกดเปนตน เปนธรรมหนา เอโกป ปคคโล อ. บคคลแมคนหนง ปฏจจ อาศยแลว เอต สรณ ซงสรณะนน น ปมจจต ยอมไมพน สพพทกขา จากทกข ทงปวง ชาตอาทโต มชาตเปนตน อต ดงน (ปททวยสส) แหง


หมวดสองแหงบทวา เนต สรณ อต ดงน ฯ อท วจน อ. คานวา โย จ อต ดงนเปนตน (สตถารา) อนพระศาสดา ทสเสตวา ทรงแสดงแลว สรณ ซงสรณะ อกเขม อนไมเกษม อนตตม อนไมสงสด อารทธ ทรงพระปรารภแลว ทสสนตถ เพออนทรงแสดง สรณ ซงสรณะ เขม อนเกษม อตตม อนสงสด ฯ อตโถ อ. เนอความวา จ สวนวา โย ปคคโล อ. บคคลใด คหฏโ วา คอ อ. คฤหสถหรอ ปพพชโต วา คอ หรอวา อ. บรรพชต นสสาย อาศยแลว พทธธมมสงฆานสสตกมมฏาน ซงกรรมานคอการ ตามระลกถง ซงพระพทธเจาและพระธรรมและพระสงฆ อนมคาวา อตป แมเพราะเหตน โส ภควา อ. พะผมพระภาคเจาพระองคนน อรห ทรงเปนพระอรหนต สมมาสมพทโธ เปนผตรสรเองแลวโดยชอบ (โหต) ยอมเปน อต อาทก ดงนเปนตน คโต ถงแลว พทธ จ ซงพระพทธเจาดวย ธมม จ ซงพระธรรมดวย สงฆ จ ซงพระสงฆดวย สรณ วาเปนสรณะ เสฏวเสน ดวยอานาจแหงวตถอนประเสรญทสด ต สรณคมน อ. การถงซงสรณะนน ตสสอป ปคคลสส แหงบคคล แมนน กปปต ยอมกาเรบ จลต ยอมหวนไหว อตตถยวนทนาทห กจเจห ดวยกจ ท. มการไหวซงเดยรถยอนเปนตน ปน แตวา (ภควา) อ. พระผมพระภาคเจา ปกาเสนโต เมอจะทรงประกาศ มคเคน อาคตสรณเอว ซงสรณะอนมาแลว โดยมรรคนนเทยว ทสเสต เพอ อนทรงแสดง ตสส สรณคมนสส อจลภาว ซงความทแหงการถงซง


สรณะนนเปนธรรมชาตไมหวนไหว อาห ตรสแลววา ปสสต ยอมเหน อรยสจจาน ซงอรยสจ ท. จตตาร ๔ สมมปปาย ดวยปญญาโดยชอบ อต ดงน ห ดวยวา โย ปคคโล อ. บคคลใด คโต ถงแลว เอตาน พทธรตนาทน รตนาน ซงรตนะ ท. มรตนะคอพระพทธเจาเปนตน เหลานน สรณ วาเปนสรณะ ทสสนวเสน ดวยอานาจแหงการเหน สจจาน ซงสจจะ ท. เอเตส เหลานน สรณ อ. สรณะ เอต นน ตสส ปคคลสส แหงบคคลนน เขม จ เปนสรณะเกษมดวย อตตม จ เปน สรณะสงสดดวย (โหต) ยอมเปน จ ก โส ปคคโล อ. บคคลนน ปฏจจ อาศยแลว เอต สรณ ซงสรณะนน ปมจจต ยอมพน วฏฏทกขา จากทกขในวฏฏะ สกลสสมาป แมทงสน ตสมา เพราะเหตนน (วจน) อ. พระดารสวา เอต โข สรณ อ. สรณะนนแล เขม เปนสรณะเกษม (โหต) ยอมเปน อตอาท ดงนเปนตน (ภควตา) อนพระผมพระ- ภาคเจา วตต ตรสแลว อต ดงน ตสส โย จ อต วจนสส แหงคาวา โย จ ดงนเปนตนนน (ปณฑเตน) อนบณฑต (เวทตพโพ) พงทราบ ฯ ----------------


เรองปญหาของพระอานนทเถระ ๒๗. ๑๑๒/๔ ตงแต เถโร ห เอกทวส ทวาฏาเน เปนตนไป. ห ความพสดารวา เถโร อ. พระเถระ นสนโน นงแลว ทวาฏ- าเน ในทเปนทพกในกลางวน เอกทวส ในวนหนง จนเตส คดแลววา อปปตตฏานาน อ. ทอนเปนทอบต ท. หตถอาชานยาทน วเสสสตตาน แหงสตวผวเศษ ท. มชางเชอกอาชาไนยเปนตน สตถารา อนพระศาสดา วทนเตน ผเมอจะตรส (วจนาน) ซงพระดารส ท. อนมพระดารสวา หตถาชานโย อ. ชางเชอกอาชาไนย อปปชชต ยอมเกดขน ฉททนตกเล วา ในตระกลแหงชางชอวาฉททนตหรอ อโปสถกเล วา หรอวาใน ตระกลแหงชางชอวาอโบสถ อสสาชานโย อ. มาตวอาชาไนย (อปปชชต) ยอมเกดขน สนธวกเล วา ในตระกลแหงมาสนธพหรอ วลาหกอสสราชกเล วา หรอวา ในตระกลแหงพญามาชอวา วลาหก โคอาชานโย อ. โคตวอาชาไนย (อปปชชต) ยอมเกดขน ทกขณาปเถ ในชนบทชอวาทกขณาปถะ อตอาทน ดงนเปนตน กถตาน ตรสแลว ปน สวนวา ปรสาชานโย อ. บรษผอาชาไนย อปปชชต ยอมเกดขน กห น โข ฐาเน ณ ทไหนหนอแล อต ดงน ฯ โส เถโร อ. พระเถระนน อปสงกมตวา เขาไปเฝาแลว สตถาร ซงพระศาสดา วนทตวา ถวายบงคมแลว ปจฉ ทลถามแลว เอต อตถ ซงเนอ ความนน ฯ


สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา อานนท ดกอนอานนท ปรสาชานโย นาม ชอ อ. บรษผอาชาไนย น อปปชชต ยอมไมเกดขน สพพตถ าเน ในททงปวง ปน แตวา (ปรสาชานโย) อ. บรษ ผอาชาไนย อปปชชต ยอมเกดขน มชฌมเทสฏาเน ในทอนเปน มชฌมประเทศ ตโยชนสตายาเม อนยาวโดยรอยแหงโยชน ๓ อชกโต โดยตรง นวโยชนสตปปมาเณ อนมรอยแหงโยชน ๙ เปนประมาณ อาวฏฏโต โดยกลม จ ก (โส ปรสาชานโย) อ. บรษผอาชาไนยนน อปปชชนโต เมอจะเกดขน น อปปชชต ยอมไมเกดขน กเล ในตระกล ยสม วา ใดหรอ ตสม วา หรอวานน อปปชชต ยอมเกดขน ขตตยมหาสาลพพราหมณมหาสาลกลาน แหงตระกลของกษตรยผมหาศาล และพราหมณผมหาศาล ท. หนา อตรสมเอว กเล ในตระกล ตระกลใดตระกลหนงนนเทยว อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซง พระคาถา อม นวา ปรสาชโ อ. บรษผอาชาไนย ทลลโภ เปน ผอนบคคลหาไดโดยยาก (โหต) ยอมเปน (ห) เพราะวา โส ปรสาชโ อ. บรษผอาชาไนยนน น ชายต ยอมไมเกด สพพตถ าเน ในททงปวง โส ปรสาชโ อ. บรษผอาชาไนยนน ธโร ผเปนนกปราชญ ชายต ยอมเกด ยตถ กเล ในตระกลใด ต กล อ. ตระกลนน เอธต ยอมถง สข ซงความสข อต ดงน ฯ


อตโถ อ. อรรถวา ห ก ปรสาชโ อ. บรษผอาชาไนย ทลลโภ เปนผอนบคคลหาไดโดยยาก (โหต) ยอมเปน หตถาชานยาทโย เปนผอนบคคลหาไดโดยยาก (โหต) ยอมเปน หตถาชานยาทโย วเสสสตตา วย ราวกะ อ. สตวผวเศษ ท. มชางเชอกอาชาไนยเปนตน น ห หามไดแล โส ปรสาชโ อ. บรษผอาชาไนย น ชายต ยอมไมเกด สพพตถ าเน ในททงปวง คอวา ปจจนตเทเส วา ในปจจนตประเทศหรอ นจกเล วา หรอวา ในตระกลอนตา ปน แตวา (โส ปรสาชโ) อ. บรษผอาชาไนยนน ชายต ยอมเกด ขตตย- พราหมณกลาน แหงตระกลของกษตรยและพราหมณ ท. หนา กเล ในตระกล อตรสม ตระกลใดตระกลหนง อภวาทนาทสกการกรณฏ- ฐาเน ในทอนเปนทกระทาซงสกการะมการอภวาทเปนตน มหาชนสส แหงมหาชน มชฌมเทเสเอว ในมชฌมประเทศนนเทยว จ ก โส ปรสาชโ อ. บรษผอาชาไนยนน ธโร ผเปนนกปราชญ คอวา อตตมปปโ ผมปญญาอนสงสด คอวา สมมาสมพทโธ ผเปนพระ- สมมาสมพทธเจา ชายมาโน เมอจะเกด เอว อยางน ชายต ยอมเกด ยตถ กเล ในตระกลใด ต กล อ. ตระกลนน เอธต ยอมถง สข ซงความสข คอวา สขปปตตเอว เปนตระกลถงแลวซงความสขนนเทยว โหต ยอมเปน อต ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา ทลลโภ อต ดงนเปนตน ฯ


เรองสมพหลภกษ ๒๘. ๑๑๓/๙ ตงแต เอกทวส ห ปจสตา ภกข เปนตนไป ห ความพสดารวา เอกทวส ในวนหนง ภกข อ. ภกษ ท. ปจสตา ผมรอยหาเปนประมาณ นสนนา นงแลว อปฏาน- สาลาย ทศาลาอนเปนทบารง กถ ยงถอยคาวา อาวโส แนะผมอาย ก น โข อ. อะไรหนอแล สข เปนความสข อมสม โลเก ใน โลกน (โหต) ยอมเปน อต ดงน สมฏาเปส ใหตงขนพรอม แลว ฯ ตตถ ภกขส ในภกษ ท. เหลานนหนา เกจ ภกข อ. ภกษ ท. บางพวก อาหส กลาวแลววา สข นาม ชอ อ. ความสข รชชสขสทส อนเชนกบดวยความสขในความเปนแหงพระราชา นตถ ยอมไมม อต ดงน ฯ เกจ ภกข อ. ภกษ ท. บางพวก (อาหส) กลาวแลววา (สข นาม) ชอ อ. ความสข กามสขสทส อนเชน กบดวยความสขในกาม (นตถ) ยอมไมม (อต) ดงน ฯ เกจ ภกข อ. ภกษ ท. บางพวก อาหส กลาวแลววา สข นาม ชอ อ. ความสข สาลมสโภชนสขสทส อนเชนกบดวยความสขในการ บรโภคซงขาวสาลและเนอ นตถ ยอมไมม อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา อาคนตวา เสดจมาแลว เตส ภกขน นสนนฏาน สทแหงภกษ ท. เหลานนนงแลว ปจฉตวา ตรสถาม


แลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. สนนสนนา เปนผนงประชมกนแลว กถาย ดวยถอยคา กาย น อะไรหนอ อตถ ยอมม เอตรห ในกาลบดน อต ดงน (วจเน) ครนเมอคาวา (มย) อ. ขาพระองค ท. (สนนสนนา) เปนผนงประชมกนแลว อมาย นาม กถาย ดวยถอยคาชอน (อมห) ยอมม (เอตรห) ใน กาลบดน อต ดงน (เตห ภกขห) อนภกษ ท. เหลานน วตเต กราบทลแลว วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. กเถถ ยอมกลาว ก วตถ ซงเรองอะไร ห ก อท สข อ. ความสขน สพพป แมทงปวง วฏฏทกขปรยาปนนเอว เปน ธรรมชาตนบเนองแลวในวฏฏทกขนนเทยว (โหต) ยอมเปน ปน แตวา อทเอว การณ อ. เหตนนนเทยว อต คอ พทธปปาโท อ. ความเกดขนแหงพระพทธเจา ธมมสสวน อ. การฟงซงธรรม สงฆ- สามคค อ. ความพรอมเพรยงแหงหม สมโมทมานภาโว อ. ความ เปนแหงบคคลผบนเทงพรอมอย สข เปนความสข (โหต) ยอมเปน อมสม โลเก ในโลกน อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระ คาถา อม นวา อปปาโท อ. ความเกดขน พทธาน แหงพระ- พทธเจา ท. สโข เปนเหตเครองนามาซงความ สข (โหต) ยอมเปน สมธมมเทสนา อ. การ แสดงซงพระสทธรรม สขา เปนเหตเครองนามาซง


ความสข (โหต) ยอมเปน สามคค อ. ความ พรอมเพรยง สงฆสส แหงหม สขา เปนเหต เครองนามาซงความสข (โหต) ยอมเปน ตโป อ. ความเพยรเครองเผาผลาญ สมคคาน ชนาน แหงชน ท. ผพรอมเพรยงกน สโข เปนเหต เครองนามาซงความสข (โหต) ยอมเปน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา พทธา อ. พระพทธเจา ท. อปปชช- มานา เมอจะทรงอบต มหาชน ยงมหาชน ตาเรนต ยอมใหขาม ราคกนตาราทห กนตาเรห จากกนดาร ท. มกนดารคอราคะเปนตน ยสมา เหตใด ตสมา เพราะเหตนน อปปาโท อ. ความเกดขน พทธาน แหงพระพทธเจา ท. สโข เปนเหตเครองนามาซงความสข (โหต) ยอมเปน สตตา อ. สตว ท. ชาตอาทธมมา ผมเหตม ความเกดเปนตนเปนธรรม อาคมม อาศยแลว สทธมมเทสน ซงการ แสดงซงพระสทธรรม มจจนต ยอมพน ชาตอาทห ทกเขห จากทกข ท. มชาตเปนตน ยสมา เหตใด ตสมา เพราะเหตนน สทธมม- เทสนา อ. การแสดงซงพระสทธรรม สขา ชอวาเปนเหตเครองนามา ซงความสข (โหต) ยอมเปน (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา พทธานมปปาโท อต ดงน เปนตน ฯ สมจตตตา อ. ความเปนแหงบคคลผมจตอนเสมอกน สามคค


อต ชอวา ความพรอมเพรยง ฯ สาป สามคค อ. ความพรอม เพรยงแมนน สขาเอว ชอวาเปนเหตเครองนามาซงความสขนนเทยว (โหต) ยอมเปน ฯ ปน อนง พทธวจน อคคณหต วา อ. การ เรยนเอา ซงพระพทธพจนหรอ ธตงคาน ปรหรต วา หรอวา อ. การบรหาร ซงธดงค ท. สมณธมม กาต วา หรอวา อ. การกระทา ซงสมณธรรม (ชนาน) แหงชน ท. สมคคาน ผพรอมเพรยงกน คอวา เอกจตตาน ผมจตอนเดยวกน สข เปนเหตเครองนามาซง ความสข (โหต) ยอมเปน ยสมา เหตใด ตสมา เพราะเหตนน (วจน) อ. พระดารสวา ตโป อ. ความเพยรเครองเผาผลาญ สมคคาน ชนาน แหงชน ท. ผพรอมเพรยงกน สโข เปนเหตเครอง นามาซงความสข (โหต) ยอมเปน อต ดงน (ภควตา) อนพระ ผมพระภาคเจา วตต ตรสแลว ฯ เตนเอว การเณน เพราะเหตนน นนเทยว (ภควา) อ. พระผมพระภาคเจา อาห ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. จ ก ภกข อ. ภกษ ท. สมคคา จกเปนผพรอม เพรยงกน (หตวา) เปน สนนปตสสนต จกประชมกน สมคคา จกเปนผพรอมเพรยงกน (หตวา) เปน วฏหสสนต จกลกขน สมคคา จกเปนผพรอมเพรยงกน (หตวา) เปน กรสสนต จกกระทา สงฆกรณยาน ซงกจอนตนพงกระทาของหม ท. ยาวกว กาหนดกาล มประมาณเพยงไร ภกขเว ดกอนภกษ ท. วฑฒเอว อ. ความเจรญ นนเทยว ภกขน อนภกษ ทท. ปาฏกงขา พงหวงเฉพาะ ปรหาน


อ. ความเสอมรอบ (ภกขน) อนภกษ ท. โน (ปาฏกงขา) ไม พงหวงเฉพาะ (ตวตตก) กาหนดกกาลมประมาณเพยงนน อต ดงน ฯ


เรองสวรรณเจดยแหงพระกสสปทสพล ๒๙. ๑๑๕/๘ ตงแต โส พราหมโณ อาคนตวา ตถาคต เปนตนไป. โส พราหมโณ อ. พราหมณนน อาคนตวา มาแลว อนภ- วนทตวา ไมถวายบงคมแลว ตถาคต ซงพระตถาคต วนทตวา ไหว แลว เทวฏาน ซงเทวสถาน ตเอว นนนนเทยว อฏาส ไดยน อยแลว ฯ สคโตป แม อ. พระสคต อาห ตรสแลววา พราหมณ ดกอนพราหมณ ตว อ. ทาน มส ยอมสาคญ อม ปเทส ซง ประเทศนวา ก เปนอะไร อต ดงน อต ดงน ฯ (พราหมโณ) อ. พราหมณ (อาห) กราบทลแลววา โคตม ขาแตพระโคดม โภ ผเจรญ อห อ. ขาพระองค วนทาม ยอมไหว (จนตเนน) ดวย อนคดวา (อท ฐน) อ. ทน อาคตเจตยฏาน เปนทแหงเจดย อนมาแลว ปาเวณยา ตามประเพณ อมหาก ของขาพระองค ท. (โหต) ยอมเปน อต ดงน อต ดงน ฯ สคโต อ. พระสคต ต พราหมณ ยงพราหมณนน สมปหเสส ทรงใหรนเรงดวยดแลว (วจเนน) ดวยพระดารสวา พราหมณ ดกอนพราหมณ สาธ อ. กรรมอนยงประโยชนใหสาเรจ ตยา อนทาน วนทนเตน ผไหวอย อม าน ซงทน กต กระทาแลว อต ดงน ฯ ภกข อ. ภกษ ท. สตวา ฟงแลว ต วจน ซงพระดารสนน สสย ยงความสงสยวา


ภควา อ. พระผมพระภาคเจา สมปหเสส ทรงยงพราหมณใหรนเรง ดวยดแลว เอว อยางน เกน น โข การเณน เพราะเหตอะไร หนอแล อต ดงน สชเนส ใหเกดพรอมแลว ฯ ตโต ลาดบนน ตถาคโต อ. พระตถาคต วตวา ตรสแลว ฆฏการสตตนต ซงฆฏ- การสตร มชฌมนกาเย ในมชฌมนกาย อปเนต เพออนทรงนาไป ปราศ สสย ซงความสงสย เตส ภกขน แหงภกษ ท. เหลานน นมมนตวา ทรงเนรมตแลว กสสปทสพลสส โยชนพเพธ กนกเจตย จ ซงพระเจดยอนบคคลกระทาแลวดวยทองอนสงโดยโยชน ของพระ ทศพลทรงพระนามวากสสปะดวย อปร กนกเจตย จ ซงพระเจดย อนบคคลกระทาแลวดวยทอง องคอนอกดวย อากาเส ในอากาศ อทธานภาเวน ดวยอานภาพแหงพระฤทธ ทสเสตวา ทรงแสดงแลว มหาชน แกมหาชน วตวา ตรสแลววา พราหมณ ดกอนพราหมณ ปชา อ. การบชา ปชารหาน ปคคลาน ซงบคคล ท. ผควรเพอ การบชา เอววธาน ผมอยางอยางน ยตตตรา ว เปนกรยาควรแลว กวาเทยว (โหต) ยอมเปน อต ดงน ปกาเสตวา ทรงประกาศแลว ปชารเห ปคคเล ซงบคคล ท. ผควรเพออนบชา จตตาโร ๔ พทธา- ทเก มพระพทธเจาเปนตน มหาปรนพพานสตเต ทสสตนเยนเอว โดยนยแหงพระดารสอนพระองคทรงแสดงแลว ในมหาปรนพพาน- สตรนนเทยว ปรทเปตวา ทรงแสดงแลว เจตยาน ซงพระเจดย ท. ตณ ๓ อต คอ สรรเจตย ซงสรรเจดย อททสสเจตย ซงอททส- เดจย ปรโภคเจตย ซงปรโภคเจดย วเสสโต โดยพเศษ อภาส ได


ทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา ป อ. บญ ปชยโต ปคคลสส ของบคคล ผบชาอย ปชารเห ปคคเล ซงบคคล ท. ผควร เพออนบชา พทเธ จ คอ ซงพระพทธเจา ท. ดวย ยท สาวเก จ คอ หรอวา ซงพระสาวก ท. ดวย ปปจสมตกกนเต ผมธรรมเปนเหต เนนชาอนกาวลวงดวยดแลว ตณณโสกปรททเว ผมความเศราโศกและความราไรอนขามไปแลว ปชยโต ผบชาอย เต ปชารหปคคเล ซงบคคล ผควรเพออนบชา ท. เหลานน ตาทเส ผเชนนน นพพเต ผดบกเลสแลว อกโตภเย ผมภยแตท ไหน ๆ หามได เกนจ อป แมอนใคร ๆ น สกกา ไมอาจ สงขาต เพออนนบวา อม ป อ. บญน เอตต อนมประมาณเทาน (อต) ดงน อต ดงน ฯ (เย ปคคลา) อ. บคคล ท. เหลาใด อรหา เปนผควร ปชต เพออนบชา อตโถ อ. อธบายวา ยตตา เปนผควรแลว ปชต เพออนบชา อต ดงน (โหนต) ยอมเปน (เต ปคคลา) อ. บคคล ท. เหลานน ปชารหา ชอวาเปนผควรเพออนบชา ตตถ คาถาส ในพระคาถา ท. เหลานน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ปเชนตสส ปคคลสส ของบคคล ผ


บชาอย อภวาทนาทห สามจกมเมห จ ดวยสามจกรรม ท. มการ อภวาทเปนตนดวย จตห ปจจเยห จ ดวยปจจย ท. ๔ ดวย (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา ปชารเห ปชยโต อต ดงน ฯ (ตถาคโต) อ. พระตถาคต ทสเสต ยอมทรงแสดง ปชารเห ปคคเล ซงบคคล ท. ผควรเพออนบชา (ปเทน) ดวย บทอนมบทวา พทเธ อตอาทนา ดงนเปนตน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา สมมาสมพทเธ คอ ซงพระสมมาสม- พทธเจา ท. (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา พทเธ อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ยทวา หรอวา (อต) ดงน (สททสส) แหงศพทวา ยท อต ดงน ฯ อตโถ อ. อธบายวา อถวา อก อยางหนง อต ดงน ฯ (ปท) อ. บทวา ปจเจกพทเธ อต ดงน (ตถาคเตน) กถต เปนบทอนพระตถาคตตรสแลว ตตถ พทเธ อต ปเท ในบทวา พทเธ ดงนนน โหต ยอมเปน ฯ สาวเก จ คอ ซงพระสาวก ท. ดวย ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา สมตกกนตตณหาทฏ มานปปเจ ผม ธรรมเปนเหตเนนชาคอตณหาและทฏฐและมานะอนกาวลวงแลวดวยด (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา ปปจ สมตกกนเต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อตกกนตโสกปรททเว ผมความเศรา โศกและความราไรอนกาวลวงแลว (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา ตณณโสกปรททเว อต ดงน ฯ อตโถ


อ. อธบายวา อตกกนเต ผกาวลวงแลว อเม เทว โสกปรททเว ซง ความเศราโศกและความราไร ท. ๒ เหลาน อต ดงน ฯ (ปคคลสส) ปชารหตต อ. ความทแหงบคคลเปนผควรเพออนบชา (ตถาคเตน) อนพระตถาคต ทสสต ทรงแสดงแลว เอเตห ปเทห ดวยบท ท. เหลาน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา พทธาทโย ปชารหปคคเล ซงบคคลผ ควรเพออนบชา ท. มพระพทธเจาเปน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา เต อต ดงน ฯ (ปท) อ. บทวา ตาทเส อต ดงน (ตถาคเตน) อนพระตถาคต (ทสสต) ทรงแสดงแลว วตตคหณ- วเสน ดวยอานาจแหงการถอเอาซงคณอนพระองคตรสแลว ฯ (ปท) อ. บทวา นพพเต อต ดงน (ตถาคเตน) อนพระตถาคต (ทสสต) ทรงแสดงแลว ราคาทนพพตยา ดวยความดบแหงกเลสมราคะ เปนตน ฯ ภย อ. ภย กโตจ แตทไหน ๆ คอวา ภวโต วา แต ภพหรอ อารมมณโต วา หรอวา แตอารมณ นตถ ยอมไมม เอเตส พทธาทน ปคคลาน แกบคคล ท. มพระพทธเจาเปนตนเหลาน อต เพราะเหตนน (เอเต พทธาทโย ปคคลา) อ. บคคล ท. มพระ- พทธเจาเปนตน เหลาน อกโตภยา ชอวาผมภยแตทไหน ๆ หามได ฯ เต พทธาทเก ปคคเล ซงบคคล ท. มพระพทธเจาเปนตน เหลา นน อกโตภเย ผมภยแตทไหน ๆ หามได ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ป อ. บญ (เกนจ) อนใคร ๆ น สกกา ไมอาจ คเณต เพออนนบ (อต) ดงน (คาถาปาทสส)


แหงบาทแหงพระคาถาวา น สกกา ป สงขาต อต ดงน ฯ (ปจฉา) อ. อนถามวา เจ หากวา (ป) อ. บญ (เกนจ) อนใคร ๆ (น สกกา) ไมอาจ (คเณต) เพออนนบ กถ อยางไร อต ดงน (ภเวยย) พงมไซร ฯ (วสสชน) อ. อนเฉลยวา (ป) อ. บญ (เกนจป) แมอนใคร ๆ (น สกกา) ไมอาจ (สงขาต) เพออนนบวา (อม ป) อ. บญน (เอตต) อนมประมาณเทาน (อต) ดงน (อต) ดงน (ภเวยย) พงม ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา (ป) อ. บญ เกนจ อนใคร ๆ (น สกกา) ไมอาจ (สงขาต ) เพออนนบวา อม ป อ. บญน เอตตก อนมประมาณเทาน อม ป อ. บญน เอตตก อนม ประมาณเทาน อต ดงน อต ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหง พระคาถาวา อเมตตมป เกนจ อต ดงน ฯ อปสทโท อ. ศพทคอ อป ( ปณฑเตน) อนบณฑต สมพนธตพโพ พงสมพนธ อธ ปเท ในบทนวา (เกนจ อต) ดงน ฯ เกนจ อนใคร ๆ คอวา ปคคเลน วา อนบคคลหรอ มาเนน วา หรอวาอนเครองนบ ฯ ตตถ ปคคล- มาเนส ในบคคลและเครองนบ ท. เหลานนหนา เตน ปคคเลน อนบคคลนน พรหมาทนา มพรหมเปนตน ปคคเลน อต ชอวา อนบคคล ฯ มาเนน อนเครองนบ ตวเธน อนมอยาง ๓ ตรเณน วา คอ อนเครองพจารณาหรอ ธารเณน วา คอ หรอวา อนเครองชง ปรเณน วา คอ หรอวา อนเครองตวง มาเนน อต ชอวา อน


เครองนบ ฯ ตรณ อ. เครองพจารณา นยโต โดยนยวา อท วตถ อ. วตถน เอตตก อนมประมาณเทาน อต ดงน ตรณ นาม ชอวา เครองพจารณา ฯ ธารณ อ. เครองรองรบ ตลาย ดวยตราชง ธารณ อต ชอวาเครองชง ฯ ปรณ เครองตวง อฑฒปปสตปตถ- นาฬกาทวเสน ดวยอานาจแหงเครองตวงมกงแหงซองมอและแลงและ ทะนานเปนตน ปรณ นาม ชอวาเครองตวง ฯ ป อ. บญ ปชยโต ปคคลสส ของบคคลผบชาอย พทธาทเก ปชารหปคคเล ซงบคคลผควรเพออนบชา ท. มพระพทธเจาเปนตน เกนจ อนใคร ๆ คอวา ปคคเลน อนบคคล อเมห ตห มาเนห อนเครองนบ ท. ๓ เหลาน น สกกา ไมอาจ คเณต เพออนนบ วปากวเสน ดวยอานาจ แหงวบาก (ตสส ปญสส) ปรยนตรหตโต เพราะความทแหงบญ นน เปนคณชาตเวนแลวจากสวนสดรอบ อต ดงนแล ฯ (ปจฉา) อ. ถามวา ทาน อ. การปน ก อยางไร ปชยโต ปคคลสส ของบคคลผบชาอย ทวส าเนส ในานะ ท. ๒ (อต) ดงน (ภเวยย) พงม ฯ (วสสชชน) อ. เฉลยวา เภทา อ. อนแยก ท. อต คอ (เภโท) อ. อนแยก ปม ครงทหนงวา ป อ. บญ ปชยโต ปคคลสส ของบคคลผบชาอย (ปชารหปคคเล) ซงบคคลผควรเพอ อนบชา ท. พทธาท มพระพทธเจาเปนตน ธรมาเน ผยงทรงพระ ชนมอย (เกนจ) อนใคร ๆ น สกกา ไมอาจ สงขาต เพออนนบ


(อต) ดงน (เภโท) อ. อนแยก ปน อกวา (ป) อ. บญ ปชยโต ปคคลสส ของบคคลผบชาอย เต ปชารหปคคเล ซงบคคล ผควรเพออนบชา ท. เหลานน ตาทเส ผเชนนน นพพเตป ผแม ปรนพพานแลว ขนธปรนพพาเนน ดวยขนธปรนพพาน กเลสปร- นพพานนมตเตน อนมกเลสปรนพพานเปนนมต (เกนจ) อนใคร ๆ น สกกา ไมอาจ สงขาต เพออนนบ (อต) ดงน ยชชนต ยอม ควร (อต) ดงน (ภเวยย) พงม ฯ


เรองสงบความทะเลาะกนแหงหมพระญาต ๓๐. ๑๒๑/๓ ตงแต อถ เต สตถา อามนเตตวา กสมา เปนตนไป. อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา อามนเตตวา ตรสเรยก แลว เต าตเก ซงพระาต ท. เหลานน วตวา ตรสแลววา มหาราช ดกอนมหาบพตร ตมเห อ. ทาน ท. กโรถ ยอมกระทา เอวรป กมม ซงกรรมอนมรปอยางน กสมา เพราะเหตอะไร มย ครนเมอเรา อสนเต ไมมอย โลหตนท อ. แมนาคอโลหต ปวต- ตสสต จกเปนไป อชช ในวนน อยตต กมม อ. กรรมอนไมควรแลว โว อนทาน ท. กต กระทาแลว ตมเห อ. ทาน ท. สเวรา เปน ผเปนไปกบดวยเวร เวเรห ดวยเวร ท. ปจห ๕ (หตวา) เปน วหรถ อยอย อห อ. เรา อเวโร เปนผไมมเวร (หตวา) เปน วหราม ยอมอย ตมเห อ. ทาน ท. กเลสาตรา เปนผกระสบกระสาย ดวยกเลส หตวา เปน วหรถ อยอย อห อ. เรา อนาตโร เปน ผไมกระสบกระสาย (หตวา) เปน วหราม ยอมอย ตมเห อ. ทาน ท. อสสกกา เปนผมความขวนขวาย กามคณปรเยสเน ในการแสวง หาซงกามคณ หตวา เปน วหถ อยอย อห อ. เรา อนสสโก เปนผไมมความขวนขวาย (หตวา) เปน วหราม ยอมอย อต ดงน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา


เวรเนส มนสเสส มนษย ท. ผมเวรหนา (เย มย) อ. เรา ท. เหลาใด อเวรโน เปนผ ไมมเวรกน (อมห) ยอมเปน (เต มย) อ. เรา ท. เหลานน ชวาม ยอมเปนอย สสข วต สบายดหนอ มนสเสส ในมนษย ท. เวรเนส ผมเวรกนหนา (เย มย) อ. เรา ท. เหลาใด อเวรโน เปนผไมมเวรกน (อมห) ยอมเปน (เต มย) อ. เรา ท. เหลานน วหราม ยอมอย อาตเรส มนสเสส ในมนษย ท. ผกระสบกระ- สายหนา (เย มย) อ. เรา ท. เหลาใด อนาตรา เปนผไมกระสบสระสาย (อมห) ยอมเปน (เต มย) อ. เรา ท. เหลานน ชวาม ยอม เปนอย สสข วต สบายดหนอ มนสเสส ใน มนษย ท. อาตเรส ผกระสบกระสายหนา (เย มย) อ. เรา ท. เหลาใด อนาตรา เปนผไม กระสบกระสาย (อมห) ยอมเปน (เต มย) อ. เรา ท. เหลานน วหราม ยอมเปน (เต มย) มนสเสส ในมนษย ท. ผมความขวนขวายหนา (เย มย) อ. เรา ท. เหลาใด อนสสกา เปนผ ไมขวนขวาย (อมห) ยอมเปน (เต มย) อ. เรา ท. เหลานน ชวาม ยอมเปนอย สสข วต


สบายดหนอ มนสเสส ในมนษย ท. อถสสเกส ผมความขวนขวายหนา (เย มย) อ. เรา ท. เหลาใด อนสสกา เปนผไมมความขวนขวาย (อมห) ยอมเปน (เต มย) อ. เรา ท. เหลานน วหราม ยอมเปน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา สข สฏ ดวยด (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา สสข อต ดงน ฯ อท อตถรป อ. อรรถรปนวา คหโน อ. คฤหสถ ท. เย เหลาใด (ชวตวตต) ยงความเปนไปแหงชวต อปปาเทตวา ใหเกด ขนแลว สนธจเฉทาทวเสน ดวยอานาจแหงกรรมมการตดซงทตอเปน ตน วา ปน กหรอวา ปพพชตา อ. บรรพชต ท. (เย) เหลาใด ชวตวตต ยงความเปนไปแหงชวต อปปาเทตวา ใหเกดขนแลว เวชชกมมาทวเสน ดวยอานาจแหงกรรมมเวชกรรมเปนตน วทนต ยอมกลาววา มย อ. เรา ท. ชวาม ยอมเปนอย สเขน ตามสบาย อต ดงน มนสเสส ในมนษย ท. เวรเนส ผมเวรกน เวเรห ดวยเวร ท. ปจห ๕ หนา เย มย อ. เรา ท. เหลาใด อเวรโน เปนผ ไมมเวรกน (อมห) ยอมเปน มนสเสส ในมนษย ท. กเลสาตเรส ผกระสบกระสายดวยกเลสหนา (เย มย) อ. เรา ท. เหลาใด อนา- ตรา ชอวาเปนผไมกระสบกระสาย (อตตโน) นกกเลสตาย เพราะ ความทแหงตนเปนผไมกระสบกระสาย (อมห) ยอมเปน มนสเสส ในมนษย ท. อสสเกส ผมความขวนขวาย ปจกามคณปรเยสเน


ในการแสวงหาซงกามคณ ๕ หนา (เย มย) อ. เรา ท. เหลาใด อนสสกา ชอวาเปนผไมมความขวนขวาย (อมห) ยอมเปน อภา- เวน เพราะความไมม ปรเยสนาย แหงการแสวงหา ตาย นน (เต) มยเอว อ. เรา ท. เหลานนนนเทยว ชวาม ยอมเปนอย สสข วต สบายดหนอ เตห คหปพพชเตห กวาคฤหสถและบรรพชต ท. เหลา นน อต ดงน (ภควตา) วตต เปนคาอธบายอนพระผมพระภาคเจา ตรสแลว โหต ยอมเปน ฯ เสส ปท อ. บทอนเหลอ อตตานตถ- เอว เปนบทมเนอความอนตนนนเทยว (โหต) ยอมเปน ฯ


เรองความปราชยของพระเจาปเสนทโกศล ๓๑ ๑๒๔/๓ ตงแต โส กร กาสกคาม นสสาย เปนตนไป กร ไดยนวา โส โกสลราชา อ. พระราชาพระนามวาโกศล นน นสสาย ทรงอาศยแลว กาสกคาม ซงกาสกคาม ยชฌนโต ทรง รบอย สทธ กบ อชาตสตตนา ดวยพระราชาพระนามวาอชาตศตร ภาคเนยเยน ผเปนพระภาคไนย เตน อชาตสตตนา ตโย วาเร ปราชโต ผอนพระราชาพระนามวาอชาตศตรนนใหทรงแพแลว สน วาระ ท. ๓ จนเตส ทรงดารแลววา อห อ. เรา น อสกข ไม ไดอาจแลว ขรมข ทารก ปราเชต เพออนยงเดก ผมปากอนมนานม ไมสนแลวใหแพ ก ปโยชน อ. ประโยชนอะไร เม ของเรา ชวเตน ดวยชวต อต ดงน วาเร ในวาระ ตตเย ท ๓ ฯ โส โกสลราชา อ. พระราชาพระนามวาโกศลนน กตวา ทรงกระทาแลว อาหารปจ- เฉท ซงการเขาไปตดซงพระกระยาหาร นปชช ทรงบรรทมแลว มจเก บนพระแทน ฯ อถ ครงนน สา ปวตต อ. ความเปนไป นน อสส รโ แหงพระราชานน ปตถร แผไปแลว สกลนคร ตลอดพระนครทงสน ฯ ภกข อ. ภกษ ท. อาโรเจส กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ กร ไดยนวา ราชา อ. พระราชา นสสาย ทรงอาศยแลว กาสกคามก ซงกาสกคาม (อชาตสตตนา) อนพระราชาพระนามวาอชาตศตร ปราชโต ใหทรงแพแลว วาเร


สนวาระ ท. ตโย ๓ อทาน ในกาลน โส ราชา อ. พระราชานน ปราชตวา ทรงแพแลว อาคโต เสดจมาแลว กตวา ทรงกระทาแลว อาหารปจเฉท ซงการเขาไปตดซงพระกระยาหาร นปนโน ทรงบรร- ทมแลว มจเก บนพระแทน (จนตเนน) ดวยอนทรงดารวา อห อ. เรา น อสกข ไมไดอาจแลว ขรมข ทารก ปราเชต เพอ อนยงเดก ผมปากอนมนานมไมสนไปแลวใหพน ก ปโยชน อ. ประโยชนอะไร เม ของเรา ชวเตน ดวยชวต อต ดงน อต ดงน ตถาคตสส แกพระตถาคต ฯ สตถา อ. พระศาสดา สตวา ทรงสดบแลว กถ ซงถอยคา เตส ภกขน ของภกษ ท. เหลานน วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ชนนโตป ปคคโล อ. บคคล ผแมชนะอย ปสวต ยอมประสบ เวร ซงเวร ปน สวนวา ปราชโต ปคคโล อ. บคคล ผอนบคคลอนใหแพแลว ทกข เสตเอว ยอมนอน เปนทกขนนเทยว อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา ชย ปคคโล อ. บคคลผชนะอย ปสวต ยอม ประสบ เวร ซงเวร ปราชโต ปคคโล อ. บคคล ผอนบคคลใหแพแลว เสต ยอมนอน ทกข เปนทกข อปสนโต ปคคโล อ. บคคล ผเขา ไปสงบแลว หตวา ละแลว ชยปราชย ซงความ ชนะและความแพ เสต ยอมนอน สข เปนสข อต ดงน ฯ


(อตโถ) อ. อรรถวา ชนนโต ปคคโล อ. บคคลผชนะอย ปร ปคคล ซงบคคลอน ปฏลภต ยอมไดเฉพาะ เวร ซงเวร (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา ชย อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ปเรน ปคคเลน ปราชโต ปคคโล อ. บคคล ผอนบคคลอนใหแพแลว เสต ยอมนอน ทกข เปนทกข คอวา วหรต ยอมอย ทกขเอว เปนทกขนนเทยว สพพรยาปเถส ในอรยาบถทงปวง ท. (จนตเนน) ดวยอนคดวา อห อ. เรา สกขสสาม จกอาจ ทฏ เพออนเหน ปฏ ซงหลง ปจจามตตสส ของปจจามตร กทา น โข ในกาลไรหนอแล อต ดงน อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา ปราชโต อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ขณาสโว อ. พระขณาสพ อปสนตราคา- ทกกเลโส ผมกเลสมราคะเปนตนอนเขาไปสงบแลว อพภนตเร ใน ภายใน หตวา ละแลว ชย จ ซงความชนะดวย ปราชย จ ซงความ แพดวย เสต ยอมนอน สข เปนสข คอวา วหรต ยอมอย สขเอว เปนสขนนเทยว สพพรยาปเถส ในอรยาบถทงปวง ท. อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา อถปสนโต อต ดงน ฯ -------------


เรองอบาสกคนใดคนหนง ๓๒. ๑๒๘/๑๐ ตงแต ภกข สตถารา สทธ คจฉนตาเอว เปนตนไป. ภกข อ. ภกษ ท. สตถารา สทธ คจฉนตาเอว ผไปอย กบ ดวยพระศาสดา นนเทยว อชฌายส โพนทนาแลววา อาวโส แนะ ผมอาย ท. ตมเห อ. ทาน ท. ปสสถ จงด กมม ซงกรรม สตถ ของพระศาสดา เอวรป กมม อ. กรรม อนมรปอยางน นตถ ยอม ไมม อเส ในวน ท. เหลาอน ปน แตวา อชช ในวนน (สตถา) อ. พระศาสดา นสสาย ทรงอาศยแลว เอก มนสส ซง มนษยคนหนง วจาเรตวา ทรงจดแจงแลว ทาเปส ทรงยงบคคลให ใหแลว ยาคอาทน วตถน ซงวตถ ท. มขาวยาคเปนตน อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา นวตตตวา เสดจกลบแลว ตโก ว ประทบ ยนแลวเทยว ปจฉตวา ตรสถามแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. กเถถ ยอมกลาว ก วตถ ชอเรองอะไร อต ดงน สตวา ทรงสดบแลว ต อตถ ซงเนอความนน วตวา ตรส แลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. อาม เออ (เอว) อ. อยางนน อห อ. เรา จนเตตวา คดแลววา อห อ. เรา อาคจฉนโต เมอ จะมา ตสโยชนกนตาร สนทางกนดารอนมโยชน ๓๐ เปนประมาณ


ทสวา เหนแลว อปนสสย ซงอปนสย ตสส อปาสกสส ของ อบาสกนน อาคโต เปนผมาแลวว (อมห) ยอมเปน โส อปาสโก อ. อบาสกนน ชคจฉโต หวแลว อตวย เกนเปรยบ อฏาย ลกขนแลว ปาโต ว แตเชาเทยว ปรเยสนโต แสวงหาอย โคณ ซงโค วจร เทยวไปแลว อรเ ในปา ธมเม ครนเมอธรรม (มยา) อนเรา เทสยมาเนป แมแสดงอย น สกขสสต จกไมอาจ ปฏวชฌต เพอ อนแทงตลอด ชฆจฉาทกเขน เพราะความทกขอนเกดจากความหว อต ดงน อกาส ไดกระทาแลว เอว อยางน ภกขเว ดกอนภกษ ท. ห ดวยวา โรโค นาม ชอ อ. โรค ชฆจฉาโรคสทโส อนเชน กบดวยโรคคอความหว นตถ ยอมไมม อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา ชฆจฉา อ. ความหว โรคา เปนโรค ปรมา อยางยง (โหต) ยอมเปน สงขารา อ. สงขาร ท. ทกขา เปนทกข ปรมา อยางยง (โหนต) ยอมเปน (ปณฑโต) อ. บณฑต ตวา ทราบ แลว เอต อตถ ซงเนอความน ยถาภต ตาม เปนแลว (สจฉกโรต) กระทาใหแจงอย (นพพาน) ซงพระนพพาน (ห) เพราะวา นพพาน อ. พระนพพาน สข เปนสข ปรม อยางยง (โหต) ยอมเปน อต ดงน ฯ


(อตโถ) อ. อรรถวา อโ โรโค อ. โรคอน ตกจฉโต อนอนบคคลเยยวยาแลว สก คราวเดยว วนสสต ยอมฉบหายหรอ ตทงควเสน (ปคคเลน) ปหยต วา หรอวา อนบคคล ยอมละได ดวยอานาจแหงองคนนนน ปน สวนวา ชฆจฉา อ. ความหว (ปคคเลน) อนบคคล นจจกาล ตกจฉตพพาเอว พงเยยวยา ตลอด กาลเปนนจนนเทยว อต เพราะเหตนน อย ชฆจฉา อ. ความหวน ปรมา นาม ชอวาเปนอยางยง เสสโรคาน กวาโรคอนเหลอ ท. (โหต) ยอมเปน (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา ชฆจฉา ปรมา โรคา อต ดงน ฯ ปจกขนธา อ. ขนธ ๕ ท. สงขารา อต ชอวาสงขาร ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ปณฑโต อ. บณฑต ตวา ทราบแลว เอต อตถ ซงเนอความนน ยถาภต ตามเปนแลววา โรโค อ. โรค สโม อนเสมอ ชฆจฉาย ดวยความหว นตถ ยอมไมม ทกข นาม ชอ อ. ทกข ขนธปรหรณสม อนเสมอดวยการบรหารซงขนธ นตถ ยอมไมม อต ดงน สจฉกโรต กระทาใหแจงอย นพพาน ซงพระ- นพพาน (อต) ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา เอต ตวา อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ห เพราะวา ต นพพาน อ. พระนพพาน นน สข เปนความสข ปรม อยางเยยม คอวา อตตม อยางสงสด สพพสขาน กวาความสขทงปวง ท. (โหต) ยอมเปน อต ดงน


(คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา นพพาน ปรม สข อต ดงน ฯ


เรองพระเจาปเสนทโกศล ๓๓. ๑๒๙/๑๔ ตงแต เอกสม ห สมเย ราชา เปนตนไป ห ความพสดารวา เอกสม สมเย ในสมยหนง ราชา อ. พระราชา ภชต ยอมทรงเสวย โอทน ซงพระกระยาหาร ตณฑล- โทณสส แหงทะนานแหงขาวสาร สปพยชเนน ดวยแกงและกบ ตทปเยน อนสมควรแกพระกระยาหารนน ฯ เอกทวส ในวนหนง โส ราชา อ. พระราชานน ภตตสมมท อวโนเทววา ว ไมทรงบรรเทา แลว ซงความเมาดวยดเพราะภตเทยว คนตวา เสดจไปแลว สนตก สสานก สตถ ของพระศาสดา กลนตรโป ผมพระรปอนทรงลาบาก แลว สมปรวตตนโต ทรงเปนไปรอบดวยดอย อโต จ ขางนดวย อโต จ ขางนดวย นททาย อภภยยมาโนป ผแมอนความหลบครอบ งาอย อสกโกนโต เมอไมทรงอาจ นปชชต เพออนบรรทม อชก ตรง นสท ประทบนงแลว เอกมนต ณ สวนสดขางหนง ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา อาห ตรสแลววา มหาราช ดกอนมหาบพตร ตว อ. พระองค อวสสมตวา ว ไมทรงพกผอน แลวเทยว อาคโต เปนผเสดจมาแลว อส ยอมเปน ก หรอ อต ดงน น ราชาน กะพระราชานน ฯ (ราชา) อ. พระราชา (อาห) กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ อาม พระเจาขา มหา-


ทกข อ. ความลาบากอนใหญ โหต ยอมม เม แกหมอมฉน ปฏาย จาเดม (อาหารสส) ภตตกาลโต แตกาลแหงอาหารอนอนหมอมฉน บรโภคแลว อต ดงน ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา มหาราช ดกอนมหาบพตร อตพหโภชน อ. การบรโภคมากยง ทกข เปนความ ลาบาก เอว อยางน โหต ยอมเปน อต ดงน น ราชาน กะพระ ราชานน ฌอวทตวา ทรงสงสอนแลว คาถาย ดวยพระคาถา อมาย นวา ยทา ในกาลใด (ปคคโล) อ. บคคล มทธ จ เปนผมความงวงเหงาดวย มหาคฆโส จ เปนผ กนมากดวย นททายตา จ เปนผมปกตประพฤต หลบดวย สมปรวตตสาย จ เปนผมปกตนอน เปนไปรอบดวยดแลวดวย โหต ยอมเปน มหาวราโห อว ราวกะ อ. สกรตวใหญ นวาปปฏโ ตวอนบคคลเลยงแลวดวยผก (ตทา) ในกาลนน (โส ปคคโล) อ. บคคลนน มนโท เปนคน มนซม (หตวา) เปน อเปต ยอมเขาไป คพภ สหอง ปนปปน บอย ๆ อต ดงน (วตวา) ตรสแลววา มหาราช ดกอนมหาบพตร ภชต อ. การ บรโภค โภชน นาม ชอซงโภชนะ มตตาย โดยประมาณ วฏฏต ยอมควร ห เพราะวา สข อ. ความสข โหต ยอมม มตตโภชโน


ปคคลสส แกบคคล ผมปกตบรโภคโดยประมาณ อต ดงน โอวทนโต เมอจะทรงสงสอน อตตร ยงขน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา เวทนา อ. เวทนา ท. มนชสส ของบคคลผเกด แตมน สตมโต ผมสต สทา ในกาลทกเมอ ชานโต ผรอย มตต ซงประมาณ ลทธโภชเน ในโภชนะอนอนตนไดแลว อสส นน ตนกา เปน ธรรมชาตเบาบาง ภวนต ยอมเปน (โส ภตตาหาโร) อ. อาหารอนอนบคคลบรโภคแลวนน ปาลย รกษาอย อาย ซงอาย ชวต ยอมคราครา ไป สณก คอย ๆ อต ดงน ฯ ๓๔. ๑๓๑/๕ ตงแต โส อปหเรน สมเยน นาฬโกทนปรมตาย เปนตนไป. อปเรน สมเยน โดยสมยอนอก โส ราชา อ. พระราชานน สณหตวา ทรงดารงดยดวยดแลว (อตตโน) นาฬโกทนปรมตาย เพราะความทแหงพระองค ทรงเปนผมขาวสกอนมทะนานเปนประมาณ เปนอยางยง สขปปตโต เปนผทรงถงแลวซงความสข ตนสรโร เปน ผทรงมพระสรระอนเบาบาง อโหส ไดเปนแลว ฯ อถ ครงนน


เอกทวส ในวนหนง (ราชา) อ. พระราชา คนตวา เสดจไปแลว สนตก สสานก สตถ ของพระศาสดา วนทตวา ถวายบงคมแลว สตถาร ซงพระศาสดา อาห ทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ อทาน ในกาลน สข อ. ความสข ชาต เกดแลว เม แกหมอมฉน อห อ. หมอมฉน มคป อสสป อนพนธตวา คณหนสมตโถ เปนผสามารถ เพออนตดตามแลวจบ ซงเนอบาง ซงมาบาง ชาโต เกดแลว อมห ยอมเปน ปพเพ ในกาลกอน ภาคเนยเยน สทธ ยทธเอว อ. การยทธกบ ดวยหลานนนเทยว โหต ยอมม เม แกหมอมฉน อทาน ในกาลน โส คาโม อ. บานนน เม อนหมอมฉน ทตวา พระราชทานแลว ธตร ซงพระธดา วชรกมาร นาม ชอวาวชรกมาร ภาคเนยยสส แกหลาน ทนโน พระราชทานแลว กตวา กระทพ นหานมลก ใหเปนมลคา แหงนาเปนเครองอาบนา ตสสาเอว ธต แกพระธดานนนนเทยว วคคโห อ. ความแกงแยง สทธ กบ เตน ภาคเนยเยน ดวยหลานนน วปสนโต เขาไปสงบวเศษแลว สขเอว อ. ความสขนนเทยว ชาต เกดแลว เม แกหมอมฉน อมนาป การเณน เพราะเหตแมน มณรตนป แม อ. รตนะคอแกวมณ กสราชสนตก อนเปนของมอยแหงพระราชา พระนามวากสะ นฏ ฉบหายไปแลว เคเห ในเรอน โน ของ หมอมฉน ท. ปรมทวเส ในวนอนมในกอน อทาน ในกาลน ตป มณรตน อ. รตนะคอแกวมณ อาคต มาแลว หตถปถ สคลอง แหงมอ สขเอว อ. ความสขนนเทยว ชาต เกดแลว เม แกหมอมฉน อมนาป การเณน เพราะเหตแมน าตธตาป แม อ. ธดาแหง


พระญาต โว ของพระองค ท. (มยา) อนหมอมฉน อจฉนเตน ผปรารถนาอย วสสาส ซงความคนเคย สทธ กบ สาวเกห ดวย พระสาวก ท. ตมหาก ของพระองค ท. กตา กระทาแลว เคเห ในเรอน สขเอว อ. ความสขนนเทยว ชาต เกดแลว เม แกหมอมฉน อมนาป การเณน เพราะเหตแมน อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา มหาราช ดกอน มหาบพตร อาโรคยา นาม ชอ อ. ความไมมแหงโรค ลาภา เปนลาภ ปรมา อยางยง (โหต) ยอมเปน ธน อ. ทรพย สนตฏ ภาวสทสป อนแมเชนกบดวยความเปนคอความสนโดษ ยถาลทเธน วตถนา ดวยวตถ ตามอนตนไดแลว (นตถ) ยอมไมม จ อนง าต นาม ชอ อ. ญาต วสสาสสทโส อนเชนกบดวยความคนเคย (นตถ) ยอมไมม สข นาม ชอ อ. ความสข ปรม อยางยง นพพานสทส อนเชนกบดวยพระนพพาน นตถ ยอมไมม อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา ลาภา อ. ลาภ ท. อาโรคยปรมา เปนสภาพมความ ไมมแหงโรคเปนอยางยง (โหนต) ยอมเปน ธน อ. ทรพย สนตฏ ปรม เปนวตถมความสนโดษ เปนอยางยง (โหต) ยอมเปน าต อ. ญาต ท. วสสาสปรมา เปนธรรมชาตมความคนเคย เปนอยางยง (โหนต) ยอมเปน นพพาน อ. พระ นพพาน สข เปนความสข ปรม อยางยง (โหต) ยอมเปน อต ดงน ฯ


(อตโถ) อ. อรรถวา อาโรคภาวปรมา เปนสภาพมความไมม แหงโรคเปนอยางยง (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานน หนา (ปทสส) แหงบทวา อาโรคยปรมา อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อธบายวา ห จรงอย ลาภา อ. ลาภ ท. วชชมานาป แมมอย โรคโน ปคคลสส แกบคคลผมโรค อลาภาเอว เปนสภาพ มใชลาภนนเทยว (โหนต) ยอมเปน ตสมา เพราะเหตนน สพพลาภา อ. ลาภทงปวง ท. อาคตา ว เปนสภาพมาแลวเทยว อโรคสส ปคคลสส แกบคคลผไมมโรค โหนต ยอมเปน เตน การเณน เพราะเหตนน (วจน) อ. พระดารสวา อาโรคยปรมา ลาภา อต ดงน (สตถารา) อนพระศาสดา วตต ตรสแลว (อต) ดงน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ตสสนภาโว อ. ความเปนคอความยนด ย วตถ อ. วตถใด อตตนา ลทธ อนอนตนไดแลว สนตก เปน วตถเปนของมอย อตตโน แหงตน (โหต) ยอมเปน เตนเอว วตถนา ดวยวตถนนนนเทยว คหโน วา แหงคฤหสถหรอ ปพพชตสส วา หรอวา แหงบรรพชต สนตฏ นาม ชอวา ความสนโดษ โส ตสสนภาโว อ. ความเปนคอความยนดนน ธน เปนทรพย ปรม อยางยง เสสธเนห กวาทรพยอนเหลอ ท. (โหต) ยอมเปน (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา สนตฏ ปรม ธน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา มาตา วา อ. มารดา หรอ ปตา วา


หรอวา อ. บดา โหต จงมเถด วสสาโส อ. ความคนเคย สทธ กบ เยน ปคคเลน ดวยบคคลใด นตถ ยอมไมม โส ปคคโล อ. บคคลนน อาตโก ว เปนผไมใชญาตเทยว (โหต) ยอมเปน ปน แตวา วสสาโส อ. ความคนเคย สทธ กบ เยน ปคคเลน ดวยบคคลใด อตถ มอย โส ปคคโล อ. บคคลนน อสมพทโธป ผแมไมสมพนธ แลว าต ชอวาเปนญาต ปรโม อยางยง คอวา อตตโม อยางสงสด (โหต) ยอมเปน (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหง พระคาถาวา วสสาสปรมา ญาต อต ดงน ฯ เตน การเณน เพราะเหตนน (วจน) อ. พระดารสวา วสสาสปรมา าต อต ดงน (สตถารา) อนพระศาสดา วตต ตรสแลว ฯ ปน อนง สข นาม ชอ อ. ความสข นพพานสทส อนเชนกบดวยพระนพพาน นตถ ยอมไมม เตน การเณน เพราะเหตนน (สตถา) อ. พระศาสดา อาห ตรสแลววา นพพาน ปรม สข อต ดงน ฯ.


เรองทาวสกกะ ๓๕. ๑๓๕/๑๑ ตงแต ภกข กถ สมฏาเปส อโห เปนตนไป ภกข อ. ภกษ ท. กถ ยงถอยคาวา อโห โอ สเนโห อ. ความ สเนหา สตถร ในพระศาสดา (อตถ) มอย สกกสส แกทาวสกกะ (สกโก) อ. ทาวสกกะ ปหาย ทรงละแลว ทพพสมปตต ซงสมบต อนเปนทพ เอวรป นาม ชออนมรปอยางน อกตวา ไมทรงกระทา แลว มขสงโกจนมตตป อาการ ซงพระอาการ แมอนมการสยวซง พระพกตรเปนประมาณ นหรนโต ทรงนาออกไปอย ครธภาชน ซงภาชนะแหงของหอม อกาส ไดทรงกระทาแลว อปฏาน ซง การบารง อต ดงน สมฏาเปส ใหตงขนพรอมแลว ฯ สตถา อ. พระศาสดา สตวา ทรงสดบแลว กถ ซงถอยคา เตส ภกขน ของภกษ ท. เหลานน ปจฉตวา ตรสถามแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. วเทถ ยอมกลาว ก วตถ ซงถอยคา อะไร อต ดงน (วจเน) ครนเมอคาวา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ (มย) อ. ขาพระองค ท. (วเทม) ยอมกลาว อม นาม วตถ ซง เรองชอน อต ดงน (เตห ภกขห) อนภกษ ท. เหลานน วตเต กราบทลแลว วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. เทวราชา


อ. เทวดาผพระราชา สกโก พระนามวาสกกะ กโรต ยอมทรงกระทา สเนห ซงความสเนหา มย ในเรา ย ใด เอต สกเกน มย สเนหสส กตตต อ. ความทแหงความสเนหา ในเรา เปนอาการอนทาวสกกะทรง กระทาแลวนน อนจฉรย เปนคณชาตไมนาอศจรรย (โหต) ยอมเปน ห เพราะวา เทวราชา อ. เทวดาผพระราชา สกโก พระนามวาสกกะ อย น สตวา ทรงสดบแลว ธมมเทสน ซงพระธรรมเทศนา โสตาปนโน เปนโสดาบน หตวา เปน วชหตวา ละวเศษแลว ชรสกกภาว ซง ความเปนแหงทาวสกกะผแก ปตโต ทรงถงแลว ตรณสกกภาว ซง ความเปนแหงทาวสกกะผหนม นสสาย เพราะอาศย ม ซงเรา ห จรงอย อห อ. เรา อสส สกกสส เมอทาวสกกะนน นสนนสส ประทบนงแลว มชเฌ ในทามกลาง เทวปรสาย แหงเทพบรษท อนทสาลคหาย ณ ถาชอวาอนทสาล (อตตโน) มรณภยตชชตสส ปจสขคนธพพเทวปตต ปรโต กตวา อาคตกาเล ในกาลแหงพระองค ผอนภยแตความตายคกคามแลว ทรงกระทาแลว ซงเทพบตรผเปน นกฟอนชอวาปญจสขะ ขางหนา เสดจมาแลว วตวา ตรสแลววา วาสว ดกอนทาววาสวะ ตว อ. ทาน ปจฉ จงถาม ปห ซงปญญา ม กะเรา ตว อ. ทาน อจฉส ยอมปรารถนา ยงกจ ปห ซงปญหาขอใด ขอหนง มนส ในพระทย อห อ. เรา กโรม จะกระทา อนต ซงสวนสด ปหสส แหงปญหา ตสส ตสสเอว นนนนนนเทยว เต แกทาน อต ดงน


วโนเทนโต เมอจะบรรเทา กงข ซงความสงสย ตสส สกกสส แหง ทาวสกกะนน เทเสส แสดงแลว ธมม ซงธรรม เทสนาวสาเน ใน กาลเปนทสดลงแหงเทศนา ธมมาภสมโย อ. การตรสรพรอมเฉพาะ ซงธรรม อโหส ไดมแลว ปาณโกฏน แกโกฏแหงสตวผมลมปราณ ท. จททสนน ๑๔ สกโกป แม อ. ทาวสกกะ ยถานสนโน ว ผประทบนงแลวอยางไรเทยว ปตวา ทรงบรรลแลว โสตาปตตผล ซงโสดาปตตผล ตรณสกโก เปนผเปนทาวสกกะผหนม ชาโต เกดแลว อห อ. เรา พหปกาโร เปนผมอปการะอนมาก อสส สกกสส แก ทาวสกกะนน เอว อยางน (อมห) ยอมเปน สเนโห นาม ชอ อ. ความสเนหา มย ในเรา ตสส สกกสส แหงทาวสกกะนน อนจฉรโย เปนอาการไมนาอศจรรย (โหต) ยอมเปน ภกขเว ดกอนภกษ ท. ห ก อรยาน ทสสนป แม อ. การเหน ซงพระอรยเจา ท. สข เปนเหต เครองนามาซงความสข (โหต) ยอมเปน สนนวาโสป แม อ. การ อยรวมกน เอกฏาเน ในทอนเดยวกน สทธ กบ เตห อรเยห ดวย พระอรยเจา ท. เหลานน สโข เปนอาการเครองนามาซงความสข (โหต) ยอมเปน ปน แตวา เอต กจจ อ. กจนน สพพ ทงปวง พาเลห ดวยคนพาล ท. ทกข เปนเหตเครองนามาซงทกข (โหต) ยอมเปน อต ดงน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา ทสสน อ. การเหน อรยาน ซงพระอรยเจา ท. สาห เปนคณชาตยงประโยชนใหสาเรจ (โหต)


ยอมเปน สนนวาโส อ. การอยรวมกน (เตห อรเยห) ดวยพระอรยเจา ท. เหลานน สโข เปน อาการเครองนามาซงความสข สทา ในกาลทกเมอ (โหต) ยอมเปน (ปคคโล) อ. บคคล สข พงเปนผมความสข นจจเอว เปนนจนนเทยว สยา พงเปน อทสสเนน เพราะการไมเหน พาลาน ซงคนพาล ท. ห เพราะวา พาลสงคตจาร ปคคโล อ. บคคล ผมปกตเทยวสมาคมแลวดวย คนพาล โสจต ยอมเศราโศก อทธาน สนกาล ยดยาว ทฆ มาน สวาโส อ. การอยรวมกน พาลาห ดวยคนพาล ท. ทกโข เปนอาการเครอง นามาซงทกข (โหต) ยอมเปน สพพทา ใน กาลทกเมอ (สวาโส) อว ราวกะ อ. การอยรวมกน อมตเตน ดวยศตรผมใชมตร จ สวนวา ธโร อ. ปราชญ สขสวาโส เปนผมการอยรวมกน เปนเครองนามาซงความสข (โหต) ยอมเปน สมาคโม อว ราวกะ อ. สมาคม าตน แหงญาต ท. (ตสมา ห) เพราะเหตนนแล ปคคโล อ. บคคล ภเชถ พงคบ (ปคคล) ซงบคคล ธร จ ผเปน ปราชญดวย ป จ ผมปญญาดวย พหสสต จ ผมพระพทธพจนอนสดบแลวมากดวย โธรยหลล


ผนาไปซงธระเปนปกต วตวนต ผมวตร อรยล ผเปนอรยะ ต นน ตาทส ผเชนนน สปปรส ผเปนสตบรษ สเมธ ผมปญญาด จนทมา อว ราวกะ อ. พระจนทร (ภชนโต) คบอย นกขตตปถ ซงคลองแหงนกษตร อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา สาธ เปนคณชาตยงประโยชนใหสาเรจ คอวา สนทร เปนกรรมด คอวา ภททก เปนกรรมเจรญ (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา สาห อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา เกวล เตส อรยาน ทสสนเอว อ. การ เหนซงพระอรยเจา ท. เหลานน อยางเดยวนนเทยว (สาธ) เปน คณชาตยงประโยชนใหสาเรจ (โหต) ยอมเปน น หามได ปน ก เตห อรเยห สทธ เอกฏาเน นสทนาทภาโวป แม อ. ความ เปนแหงกจมการนงเปนตน ในทอนเดยวกน กบดวยพระอรยเจา ท. เหลานน เตส อรยาน วตตปปฏวตต กาต ลภนภาโวป แม อ. ความ เปนคออนได เพออนกระทา ซงวตรและวตรอนสมควร แกพระ อรยเจา ท. เหลานน สาธเอว เปนอาการยงประโยชนใหสาเรจนนเทยว (โหต) ยอมเปน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา สนนวาโส อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ห เพราะวา โย ปคคโล อ. บคคลใด สหจาร เปนผมปกตเทยวไปกบ พาเลน ดวยคนพาล (โหต) ยอมเปน


(อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา พาลสงตจาร ห อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา โส ปคคโล อ. บคคลนน พาลสหาเยน วจจนาโม ผอนสหายผเปนพาลกลาวอยวา ตว อ. ทาน เอห จงมาเถด มย อ. เรา ท. กโรม จะกระทา สนธจเฉทาทน กมมาน ซงกรรม ท. มการตดซงทตอเปนตน อต ดงน เอกจฉนโท เปนผมความพอใจ อนเดยวกน สทธ กบ เตน พาลสหาเยน ดวยสหายผเปนพาลนน หตวา เปน กโรนโต กระทาอย ตาน กมมาน ซงกรรม ท. เหลานน ปตวา ถงแลว หตถจเฉทาทน ทกขาน ซงทกข ท. มการตดซงมอ เปนตน โสจต ชอวายอมเศราโศก อทธาน สนกาลยดยาว ทฆ นาน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ทฆมทธาน อต ดงนเปนตน ฯ อตโถ อ. อรรถวา วาโส นาม ชอ อ. การอย เอกโต โดย ความเปนอนเดยวกน สทธ กบ อสหตเถน อมตเตน วา ดวยศตร ผมใชมตร ผมดาบในมอหรอ อาสวสาทห จณฑสตเตห วา หรอวา ดวยสตวตวดราย ท. มอสรพษเปนตน ทกโข เปนอาการเครองนามา ซงความทกข นจจ เปนนจ (โหต) ยอมเปน ยถา ฉนใด (วาโส) อ. การอย (เอกโต) โดยความเปนอนเดยวกน สทธ กบ พาเลห ดวยคนพาล ท. (ทกโข) เปนอาการเครองนามาซงทกข (นจจ) เปนนจ (โหต) ยอมเปน ตถาเอว ฉนนนนนเทยว อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา สพพทา อต ดงน ฯ (วคคโห) อ. วเคราะห (เอตถ คาถาปาเท) ในบาทแหง พระคาถานวา ธโร จ สขสวาโส อต ดงน (ปณฑเตน) อนบณฑต


(กาตพโพ) พงกระทา ฯ สวาโส อ. การอยรวมกน เอเตน ธเรน ดวยนกปราชญนน สโข เปนอาการเครองนามาซงความสข (โหต) ยอมเปน อต เพราะเหตนน (โส ธโร) อ. นกปราชญนน สขสวาโส ชอวา เปนผมการอยรวมกนเปนเหตเครองนามาซงความสข (โหต) ยอมเปน ฯ อตโถ อ. อธบายวา วาโส อ. การอย เอกฏาเน ในทอนเดยวกน สทธ กบ ปณฑเตน ดวยบณฑต สโข เปนอาการเครองนามาซง ความสข (โหต) ยอมเปน อต ดงน ฯ (ปจฉา) อ. อนถามวา (สวาโส) อ. การอยรวมกน (ธเรน) ดวยนกปราชญ (สโข) เปนอาการเครองนามาซงความสข (โหต) ยอมเปน สมาคโม อว ราวกะ อ. สมาคม าตน แหงญาต ท. อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อธบายวา สมาคโม อ. สมาคม ปยาตน แหง ญาตผเปนทรก ท. สโข เปนอาการเครองนามาซงความสข (โหนต) ยอมเปน ยถา ฉนใด (สวาโส) อ. การอยรวมกน (ธเรน) ดวย นกปราชญ สโข เปนอาการเครองนามาซงความสข (โหต) ยอมเปน เอว ฉนนน (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา าตนว สมาคโม อต ดงน ฯ


อตโถ อ. อรรถวา สวาโส อ. การอยรวมกน สทธ กบ พาเลน ดวยคนพาล ทกโข เปนอาการเครองนามาซงทกข (โหต) ยอมเปน (สวาโส) อ. การอยรวมกน สทธ กบ ปณฑเตน ดวยบณฑต สโข เปนอาการเครองนามาซงความสข (โหต) ยอมเปน ยสมา เหตใด ตสมา ห เพราะเหตนนแล ปคคโล อ. บคคล ภเชถ พงคบ คอ วา ปยรปาเสถ พงเขาไปนงใกล (ปคคล) ซงบคคล ธตสมปนน ธร จ ผถงพรอมแลวดวยปญญาเปนเครองทรงจา ชอวาผเปนนกปราชญ ดวย โลกยโลกตตรปณาสมปนน ป จ ผถงพรอมแลวดวยปญญา อนเปนโลกยะและโลกตระ ชอวาผมปญญาดวย อาคมาธคมสมปนน พหสต จ ผถงพรอมแลวดวยนกายเปนเหตมาและมรรคและผลเปน เหตบรรล ชอวาผมพระพทธพจนอนสดบแลวมากดวย โธรยหสล ชอวาผนาไปซงธระเปนปกต (อตตโน) ธรวหนสลตาย เพราะความ ทแหงตนเปนผมอนนาไปซงธระเปนปกต อรหตตปาปนสงขาตาย อนอน บณฑตนบพรอมแลววา การยงตนใหบรรลซงความเปนแหงพระอรหนต วตวนต ชอวาผมวตร สลวเตน จเอว เพราะวตรคอศลดวยนนเทยว ธตงควเตน จ เพระวตรคอธดงคดวย อรย ชอวาผเปนอรยะ (อตตโน) อารกตาย เพราะความทแหงตนเปนผไกล กเลเสห จาก กเลส ท. ต นน คอวา ตถารป ผมรปอยางนน สปปรส ผเปน สตบรษ โสภนป ผมปญญาอนงาม จนทมา อ. พระจนทร ภชต คบอย อากาส ซงอากาศ นกขตตปถสงขาต อนอนบณฑตนบ


พรอมแลววาคลองแหงนกษตร นมมล อนมมลทนออกแลว ยถา ฉนใด เอว ฉนนน อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา ตสมา อต ดงนเปนตน ฯ


เรองตโยบรรพชต ๓๖. ๑๓๙/๑๖ ตงแต ปพพชตกาลโต ปฏาย เอว กรณ เปนตนไป. (สตถา) อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา กรณ นาม ชอ อ. การกระทา เอว อยางน ปฏาย จาเดม (อตตโน) ปพพชตกาลโต แตกาลแหงตนบวชแลว น ยตต ไมควรแลว ห เพราะวา ปยาน สตตสงขาราน อทสสน จ อ. การไมเหน ซงสตวและสงขาร ท. อน เปนทรกดวย อปปยาน สตตสงขาราน ทสสน จ อ. การเหน ซง สตวและสงขาร ท. อนไมเปนทรกดวย ทกขเอว เปนเหตเครองนามา ซงทกขนนเทยว (โหนต) ยอมเปน ตสมา เพราะเหตนน สตเตส จเอว สงขาเรส จ กจ สตตสงขาร ปย วา อปปย วา กาต อ. อนกระทา ในสตว ท. ดวยนนเทยวหนา ในสงขาร ท. ดวยหนา ซงสตวและสงขารอะไร ๆ ใหเปนทรกหรอ หรอวาใหไวเปนทรก น วฏฏต ยอมไมควร อต ดงน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซง พระคาถา ท. อมา เหลานวา (ปคคโล) อ. บคคล อโยเค อตตาน ยช จ ประกอบอย ซงตน ในเหตอนบคคลไมพง ประกอบดวย โยคสม (อตตาน) อโยชน จ ไมประกอบอย ซงตนในเหตอนบคคลพงประกอบ


ดวย หตวา ละแลว อตถ ซงประโยชน ปยคคาห เปนผมปกตถอเอาซงอารมณอนเปนทรก (หตวา) เปน ปเหต ยอทกระหยม อตตานโยคน ชนาน ตอชน ท. ผตามประกอบซงตนเปนปกต (ปคคโล) อ. บคคล มา สมาคฉ อยาสมาคม แลว ปเยห สตตสงขาเรห ดวยสตวและสงขาร ท. อนเปนทรก (มา สมาคฉ) อยาสมาคม แลว อปปเยห สตตสงขาเรห ดวยสตวและสงขาร ท. อนไมเปนทรก กทาจน ในกาลไหน ๆ (ห) เพราะวา ปยาน สตตสงขาราน อทสสน จ อ. การไมเหน ซงสตวและสงขาร ท. อนเปน ทรกดวย อปปยาน สตตสงขาราน ทสสน จ อ. การเหน ซงสตวและสงขาร ท. อนไมเปน ทรกดวย ทกข เปนเหตเครองนามาซงทกข (โหนต) ยอมเปน ตสมา เพราะเหตนน (ปคคโล) อ. บคคล น กยราถ ไมพงกระทา (สตต วา สงขาร วา) ซงสตวหรอ หรอวา ซงสงขาร ปย ใหเปนทรก ห เพราะวา ปยาปาโย อ. การไปปราศจากสตวและสงขารอนเปนทรก ปาปโก เปนสภาพลามก (โหต) ยอมเปน ปยาปย อารมมณ อ. อารมณ อนเปนทรกและ


ไมเปนทรก นตถ ยอมไมม เยส ชนาน แก ชน ท. เหลาใด คนถา อ. กเลสเครองรอยรด ท. น วชชนต ยอมไมม เตส ชนาน แกชน ท. เหลานน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อยชตพเพ เหตมห ในเหตอนบคคล ไมพงประกอบ คอวาา อยนโสมนสกาเร ในการกระทาไวในใจดวย ไมแยบคาย (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา อโยเค อต ดงน ฯ อตโถ อ. อธบายวา ห ก เสวน อ. การเสพ อโคจรสส ซง อโคจร ฉพพธสส อนมอยาง ๖ เวสยาโคจราทเภทส อนตางดวย อโคจรมอโคจรคอหญงเพศยาเปนตน อโยนโสมนสกาโร นาม ชอวาการกระทาไวในใจโดยไมแยบคาย อธ าเน ในทน ยชนโต ผประกอบอย อตตาน ซงตน อโยนโสมนสกาเร ในการกระทาไว ในใจโดยไมแยบคาย ตสม นน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ตพพปรเต โยนโสมนสกาเร อยชนโต จ ผไมประกอบอย ในการกระทาไวในใจโดยแยบคาย อนวปรตจาก การกระทาไวในใจโดยไมแยบคายนนดวย (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา โยคสม อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อธสลาทสกขาตตย อ. หมวดสามแหง สกขามศลอนยงเปนตน ปฏาย จาเดม (อตตโน) ปพพชตากาลโต แตกาลแหงตนบวชแลว อตโถ นาม ชอวาประโยชน หตวา ละแลว


ต อตถ ซงประโยชนนน (อต) ดงน (ปททวยสส) แหงหมวด สองแหงบทวา อตถ หตวา อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา คณหนโต ถอเอาอย ปยเอว อารมมณ ซงอารมณ อนเปนทรกนนเทยว ปจกามคณสงขาตอนอนบณฑตนบ พรอมแลววากามคณ ๕ (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ปยคคาห อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา (ปคคโล) อ. บคคล จโต เคลอนแลว สาสนโต จากศาสนา ตาย ปฏปตตยา เพราะการปฏบตนน ปตวา ถงแลว คหภาว ซงความเปนแหงคฤหสถ เย ชนา อ. ชน ท. เหลาใด อนยชนตา ตามประกอบอย อตตานโยค ตามประกอบซงตน สลาทน คณชาตาน ยงคณชาต ท. มศลเปนตน สมปาเทตวา ใหถง พรอมแลว ลภนต ยอมได สกการ ซงสกการะ สนตกา จากสานก เทวมนสสาน ของเทวดาและมนษย ท. ปเหต ยอมทะเยอทะยาน เตส ชนาน ตอชน ท. เหลานน ปจฉา ในภายหลง คอวา อจฉต ยอมปรารถนาวา อโห วต โอหนอ อหป แม อ. เรา เอวรโป พงเปนผมรปอยางน อสส พงเปน อต ดงน อต ดงน (คาถา- ปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา ปเหตตตานโยคน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา (ปคคโล) อ. บคคล น สมาคจเฉยย ไมพงสมาคม สตเตห วา ดวยสตว ท. หรอ สงขาเรห วา หรอวา ดวยสงขาร ท. ปเยห อนเปนทรก กทาจน ในกาลไหน ๆ คอวา เอกกขณป แมในขณะหนง ตถา อนง (ปคคโล) อ. บคคล (น


สมาคจเฉยย ไมพงสมาคม (สตเตห วา) ดวยสตว ท. หรอ (สงขาเรห วา) หรอวา ดวยสงขาร ท. อปปเยห อนไมเปนทรก (กทาจน) ในกาลไหน ๆ คอวา (เอกกขณป) แมในขณะหนง (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา มา ปเยห อต ดงน ฯ (ปจฉา) อ. อนถามวา (ปคคโล) อ. บคคล (น สมาคจเฉยย) ไมพงสมาคม (สตเตห วา) ดวยสตว ท. หรอ (สงขาเรห วา) หรอวา ดวยสงขาร ท. (ปเยห) อนเปนทรก (น สมาคจเฉยย) ไมพงสมาคม (สตเตห วา) ดวยสตว ท. หรอ (สงขาเรห วา) หรอวา ดวยสงขาร ท. (อปปเยห) อนไมเปนทรก กการณา เพราะ เหตอะไร (อต) ดงน ฯ (วสสชชน) อ. อนเฉลยวา ห เพราะวา ปยาน สตตสงขาราน วโยควเสน อทสสน จ อ. การไมเหนซงสตวและสงขาร อ. อนเปน ทรก ดวยอานาจแหงความพลดพรากดวย อปปยาน สตตสงขาราน อปสงกมนวเสน ทสสน จ อ. การเหน ซงสตวและสงขาร ท. อน ไมเปนทรก ดวยอานาจแหงการเขาไปหาดวย ทกข เปนเหตเครอง นามาซงทกข (โหนต ) ยอมเปน (อต) ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อท ทสสนาทสสน อ. การเหนและการ ไมเหนน อภยป แมทงสอง ทกข เปนเหตเครองนามาซงทกข (โหต) ยอมเปน ยสมา เหตใด ตสมา เพราะเหตนน (ปคคโล) อ. บคคล น กเรยย ไมพงกระทา สตต วา ซงสตวหรอ สงขาร วา หรอวา ซงสงขาร กจ อะไร ๆ ปย นาม ชอวาใหเปนทรก (อต) ดงน


(ปทสส) แหงบทวา ตสม อต ดงน ฯ อปาโย อ. ความไปปราศ คอวา วโยโค อ. ความพลดพราก ปเยห สตตสงขาเรห จากสตวและสงขาร ท. อนเปนทรก ปยาปาโย อต ชอวาความไปปราศจากสตวและสงขารอนเปนทรก ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ลามโก อนลามก (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ปาปโก อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ปย อารมมณ อ. อารมณอนเปนทรก นตถ ยอมไมม เยส ชนาน แกชน ท. เหลาใด กายคนโถ อ. กเลสเครอง รอยรดในกาย อภชฌา คอ อ. ความเพงเลง เตส ชนาน อนชน ท. เหลานน ปหยต ยอมละเสยได อปปย อารมมณ อ. อารมณอน ไมเปนทรก นตถ ยอมไมม เยส ชนาน แกชน ท. เหลาใด กายคนโถ อ. กเลสเครองรอยรดในกาย พยาปาโท คอ อ. ความพยายาม เตส ชนาน อนชน ท. เหลานน ปหยต ยอมละเสยได ปน ก เตส ทวส คนเถส ครนเมอกเลสเครองรอยรด ท. ๒ เหลานน (เตส ชนาน) อนชน ท. เหลานน ปหเนส ละเสยไดแลว เสสคนถาป แม อ. กเลส เครองรอยรดอนเหลอ ท. (เตส ชนาน) ปหนา นาม ชอวาเปน กเลส อนชน ท. เหลานน ละเสยไดแลว โหนต ยอมเปน ตสมา เพราะเหตนน (อารมมณ) อ. อารมณ (ปคคเลน) อนบคคล น กาตพพ ไมพงกระทา ปย วา ใหเปนทรกหรอ อปปย วา หรอวา ใหไมเปนทรก อต ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา คนถา เตส น วชชนต อต ดงน ฯ


เรองกฎมพคนใดคนหนง ๓๗. ๑๔๑/๑๙ ตงแต อถ น สตนา ก น โข อปาสก เปนตนไป. อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา ปจฉตวา ตรสถามแลว น กฏมพก ซงกฏมพนนวา อปาสก ดกอนอบาสก ตว อ. ทาน ทกขโต เปนผถงแลวซงความทกข อส ยอมเปน ก น โข เพราะเหตอะไร หนอแล อต ดงน ปตตวโยคทกเข ครนเมอความทกขเพราะความ พลดพรากจากบตร เตน กฏมพเกน อนกฏมพนน อาโรจเต กราบทล แลว วตวา ตรสแลววา อปาสก ดกอนอบาสก ตว อ. ทาน มา จนตย อยาคดแลว มรณ นาม ชอ อ. ความตาย อท น น เอกสม าเน (โหต) จ ยอมไมม ในทอนหนงดวย น เอกสสเอว ปคคลสส โหต จ ยอมไมม แกบคคล คนหนงนนเทยวดวย ปน ก ภวปปวตต นาม ชอ อ. ความเปนไปแหงภพ อตถ มอย ยาวตา มประมาณ พยงใด มรณ อ. ความตาย โหตเอว ยอมมนนเทยว สพพสตตาน แกสตวทงปวง ท. (ตาวตา) มประมาณเพยงนน เอกสงขาโรป แม อ. สงขารอนหนง นจโจ นาม ชอวาเทยง นตถ ยอมไมม ตสมา เพราะเหตนน (ตยา) อนทาน ปจจเวกขตพพ พงพจารณาเหนเฉพาะ โยนโส โดยแยบคายวา มรณธมม ธมมชาต อ. ธรรมชาต อนมความ ตายเปนธรรม มต ตายแลว ภชชนธมม ธมมชาต อ. ธรรมชาต


อนมความแตกเปนธรรม ภนน แตกแลว อต ดงน (ตยา) อนทาน น โสจตพพ ไมพงเศราโศก ห เพราะวา โปราณกปณฑตา อ. บณฑต ในกาลกอน ท. (ปจจเวกขตวา) พจารณาเหนเฉพาะแลววา มรณธมม ธมมชาต อ. ธรรมชาต อนมความตายเปนธรรม มต ตายแลว ภชชน- ธมม ธมมชาต อ. ธรรมชาต อนมความแตกเปนธรรม ภนน แตกแลว อต ดงน ปยปตตสส มตกาเล ในกาลแหงบตรผเปนทรกตายแลว อกตวา ไมกระทาแลว โสก ซงความเศราโศก มรณะสสตเอว ยง มรณสสตนนเทยว ภาวยส ใหเปนแลว อต ดงน (กฏมพเกน) ยาจโต ผอนกฏมพทลวงวอนแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ปณฑตา อ. บณฑต ท. เก เหลาไหน เอว อกส จ ไดกระทาแลว อยางนดวย กทา อกส จ ไดกระทาแลว ในกาลไรดวย ตมเห อ. อาหรตวา ทรงนามาแลว อตต วตถ ซงเรองอนลวงไปแลว ปกาสนตถ เพออนทรงประกาศ ตสส อตถสส ซงเนอความนน อรคชาตก ยง ชาดกอนบณฑตกาหนดแลวดวยง ปจกนปาเต ในปญจกนบาต อม นวา (มม ปตโต) อ. บตรของเรา สรเร ครนเมอสรระ นพโภเค เปนธรรมชาตมการใชสอยออกแลว (สมาเน) เปนอย เอว อยางน หตวา ละแลว สนตน ซงสรระอนเปนของตน คจฉต ไปอย อรโค อว ราวกะ อ. ง (หตวา) ละแลว ตจ


ซงหนง ชณณ อนคราคราแลว (คจฉนโต) ไปอย (มม ปตเต) ครนเมอบตรของเรา เปเต ละไปแลว กาลกเต เปนผมกาละอนกระทาแลว สต เปนอย (โส มม ปตโต) อ. บตรของ เรานน (อมเหห) ฑยหมาโน ผอนเรา ท. เผาอย น ชานาชาต ยอมไมร ปรเทวต ซงความราไร าตน แหงญาต ท. ตสมา เพราะเหตนน อห อ. เรา น โสจาม ยอมไมเศราโศกถง เอต ปตต ซงบตรนน ยา คตใด (อตถ) มอย ตสส ปตตสส แกบตรนน โส ปตโต อ. บตรนน คโต ไปแลว (ต คต) สคตนน อต ดงน วตถาเรตวา ทรงใหพสดารแลว วตวา ตรสแลววา ปณฑตา อ. บณฑต ท. ปพเพ ในกาลกอน ปยปตเต ครนเมอบตรผเปนทรก กาลกเต เปนผมกาลอนกระทาแลว (สมาเน) เปนอย เอว อยางน ตว อ. ทาน วสสชเชตวา สละวเศษแลว กมมนเต ซงการงาน ท. นราหาโร เปนผมอาหารออกแลว (หตวา) เปน โรทนโต วจรส ยอมเทยว ไปรองไหอย เอตรห ในกาลบดน ยถา ฉนใด อวจรตวา ไม ประพฤตแลว ตถา ฉนนน อกตวา ไมกระทาแลว โสก ซงความ เศราโศก มรณสสตภาวนาวเสน ดวยอานาจแหงการยงมรณสสตให เจรญ อาหาร ปรภชส จ บรโภคแลว ซงอาหารดวย กมมนต


อธฏหส จ ตงไวทบแลว ซงการงานดวย ตสมา เพราะเหตนน ตว อ. ทาน มา จนตย อยาคดแลววา ปยปตโต อ. บตรผเปนทรก เม ของเรา กาลกโต เปนผมกาลอนกระทาแลว (โหต) ยอมเปน อต ดงน ห จรงอย โสโก วา อ. ความเศราโศกหรอ ภย วา หรอวา อ. ภย อปปชชมาโน เมอจะเกดขน อปปชชต ยอมเกดขน นสสาย เพราะอาศย ปยเอว วตถ ซงวตถอนเปนทรกนนเทยว อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา โสโก อ. ความเศราโศก ชายเต ยอมเกด ปยโต วตถโต จากวตถอนเปนทรก ภย อ. ภย ชายเต ยอมเกด ปยโต วตถโต จากวตถอนเปนทรก โสโก อ. ความเศราโศก นตถ ยอมไมม วปปมตตสส ปคคสส แกบคคล ผพนวเศษแลว ปยโต วตถโต จากวตถอนเปนทรก ภย อ. ภย (ภวสสต) จกม กโต านโต แตทไหน อต ดงน ฯ อตโถ อรรถวา ห ก โสโก วา อ. ความเศราโศกหรอ ภย วา หรอวา อ. ภย วฏฏมลโก อนมวฏฏะเปนมล อปปชชมาน เมอ จะเกดขน อปปชชต ยอมเกดขน นสสาย เพราะอาศย สตต วา ซงสตวหรอ สงขาร วา หรอวา ซงสงขาร ปยเอว อนเปนทรกนน เทยว ปน แตวา เอต โสกภย อ. ความเศราโศกและภยนน อภยป แมทงสอง นตถ ยอมไมม วปปมตตสเส ปคคลสส แกบคคล ผพน


วเศษแลว ตโต สตตสงขารโต จากสตวและสงขารนน อต ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา ปยโต อต ดงนเปนตน ฯ


เรองนายนนทยะ ๒๘. ๑๕๖/๑๑ ตงแต อเถกทวส มหาโมคคลลานตเถโร เปนตนไป. อถ ครงนน เอกทวส ในวนหนง มหาโมคคลลานตเถโร อ. พระเถระชอวามหาโมคคลลานะ คนตวา ไปแลว เทวจารก สท จารกในเทวดา โต ยนอยแลว อวทเร ณ ทไมไกล ปาสาทสส แหงปราสาท ตสส นน ปจฉ ถามแลว เทวปตเต ซงเทพบตร ท. อาคเต ผมาแลว สนตก สสานก อตตโน ของตนวา ทพพปปาสาโท อ. ปราสาทอนเปนทพ อจฉราคณปรปณโณ อนเตมรอบแลวดวยหม แหงนางอปสร เอโส นน นพพตโต บงเกดแลว กสส เพอใคร อต ดงน ฯ อถ ครงนน เทวปตตา อ. เทพบตร ท. เต เหลานน อาจกขนตา เมอจะบอก วมานสามก ซงเจาของของวมาน อสส เถรสส แกพระเถระนน อาหส กราบเรยนแลววา ภนเต ขาแตทาน ผเจรญ วหาโร อ. วหาร คหปตปตเตน อนบตรของคฤหบด นนทเยน นาม ชอวานนทยะ เยน ใด กาเรตวา ยงบคคลใหกระทาแลว ทนโน ถวายแลว สตถ แกพระศาสดา อสปตเน ในปาชอวาอสปตนะ เอต วมาน อ. วมานนน นพพตต บงเกดแลว อตถาย เพอประโยชน ตสส นนทยสส แกนายนนทยะนน อต ดงน ฯ อจฉราสงโฆป แม อ. หมแหงนางอปสร ทสวา เหนแลว น เถร ซงพระเถระนน


โอตรตวา ขามลงแลว ปาสาทโต จากปราสาท อาห กราบเรยนแลว วา ภนเต ขาแตทานผเจรญ มย อ. ดฉน ท. นพพตา บงเกดแลว อธ าเน ในทน (อาสาย) ดวยความหวงวา มย อ. ดฉน ท. ปรจารกา จกเปนผบาเรอ นนทยสส ซงนายนนทยะ ภวสสาม จกเปน อต ดงน (อมห) ยอมเปน ปน แตวา มย อ. ดฉน ท. อปสสนตา เมอไมเปน ต นนทย ซงนายนนทยะนน อกกณ ตา เปนผกระสนขนแลว อตวย เกนเปรยบ อมห ยอมเปน ห ดวยวา มนสสสมปตต หตวา ทพพสมปตต คหณ อ. อนละ ซงสมบตของ มนษย แลวถอเอาซงสมบตอนเปนทพ มตตกปาต ภนทตวา สวณณปาต คหณสทส เปนเชนกบดวยอนทาลาย ซงถาดอนเปนวการแหงดน แลวถอเอา ซงถาดอนเปนวการแหงทอง (โหต) ยอมเปน ตมเห อ. ทาน ท. วเทยยาถ พงบอก น นนทย ซงนายนนทยะนน อาคมนตถาย เพอประโยชนแกอนมา อธ าเน ในทน อต ดงน ฯ เถโร อ. พระเถระ อาคนตวา มาแลว ตโต เทวโลกโต จากเทวโลกนน อปสงกมตวา เขาไปเฝาแลว สตถาร ซงพระศาสดา ปจฉ ทลถามแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ทพพสมปตต อ. สมบตอนเปนทพ นพพตตต น โข ยอมบงเกดหรอหนอแล กตกลยาณาน ชนาน เพอชน ท. ผมกรรมอนงามอนกระทาแลว มนสสโลเก ตานเอว ผยงดารงอยแลว ในโลกของมนษยนนเทยว อต ดงน (สตถา) อ. พระศาสดา (อาห) ตรสแลววา โมคคลลาน ดกอนโมคคลลานะ ทพพสมปตต อ. สมบตอนเปนทพ นพพตตา


บงเกดแลว นนทยสส เพอนายนนทยะ เทวโลเก ในโลกของเทวดา เต อนเธอ ทฏา เหนแลว สาม เอง นน มใชหรอ ตว อ. เธอ ปจฉส ยอมถาม ม ซงเรา กสมา เพราะเหตอะไร อต ดงน ฯ (เถโร) อ. พระเถระ (ปจฉ) ทลถามแลววา ภนเต ขาแตพระองค ผเจรญ (ทพพสมสปตต) อ. สมบตอนเปนทพ นพพตต บงเกดแลว เอว อยางนหรอ อต ดงน ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา โมคคลลาน ดกอนโมคคลลานะ ตว อ. เธอ กเถส กลาวแลว เอต วตถ ซงเรองนน ก นาม ชออะไร ห เหมอนอยางวา โกจเอว อ. ใคร ๆ นนเทยว โต ยนอยแลว คามทวาเร ทประตแหงบาน ทสวา เหนแลว ปตต วา ซงบตรหรอ ภาตร วา หรอวา ซง พชายนองชาย จรปปวตถ ผอยพกแรมแลวสนกาลนาน อาคจฉนต ผมาอย ปวาสโต จากทพกแรม อาคนตวา พงมาแลว เคห สเรอน เวเคน โดยเรว อาโรเจยย พงบอกวา อสโก นาม ปคคโล อ. บคคล ชอโนน อาคโต มาแลว อต ดงน อถ ครงนน าตกา อ. ญาต ท. อสส ปคคลสส ของบคคลนน หฏปหฏา เปนผราเรงแลวและราเรงทวแลว (หตวา) เปน นกขมตวา ออกไปแลว เวเคน โดยเรว อภนนเทยย พงเพลดเพลนยง ต ปคคล กะบคคลนนวา ตาต แนะพอ ตว อ. ทาน อาคโต เปนผมาแลว อส ยอมเปน ตาต แนะพอ ตว อ. ทาน อาคโต เปนผมาแลว อส ยอมเปน อต ดงน ยถา ฉนใด เทวตา อ. เทวดา


ท. อาทาย ถอเอาแลว ทพพปณณาการ ซงเครองบรรณาการอนเปนทพ ทสวธ อนมอยาง ๑๐ ปจจคคนตวา ตอนรบแลว (จนตเนน) ดวย อนคดวา อห อ. เรา (ภวสสาม) จกม ปรโต ขางหนา อห อ. เรา (ภวสสาม) จกม ปรโต ขางหนา อต ดงน อภนนทนต ยอม เพลดเพลนยง อตถ วา กะหญงหรอ ปรส วา หรอวา กะบรษ กตกลยาณ ผมกรรมอนงามอนกระทาแลว อธ โลเก ในโลกน อม โลก หตวา ปรโลก คต ผละแลว ซงโลกนไปแลว สโลกในเบองหนา เอว เอว ฉนนนนนเทยว อต ดงน น มหาโมคคลลานตเถร กะพระเถระ ชอวามหาโมคคลลานะนน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา าต จ อ. ญาต ท. ดวย มตตา จ อ. มตร ท. ดวย สหชชา จ อ. เพอนผมใจด ท. ดวย (ทสวา) เหนแลว ปรส ซงบรษ จรปปวาส ผมปกตอยพกแรมสนกาลนาน โสตถ ผมความ สวสด อาคต ผมาแลว ทรโต จากทไกล อภนนทนต ยอมเพลดเพลนยง อาคต วามา แลว ตถาเอว เพราะเหตนนนนเทยว ปาน อ. บญ ท. ปฏคคณหนต ยอมรบรองเฉพาะ กตปป ปคคล ซงบคคล ผแมมบญอนกระทา แลว คต ผไปแลว อสมา โลกา จากโลกน ปร โลก สโลกอน าต อว ราวกะ อ. ญาต ท.


(ปรคคณหนตา) รบรองเฉพาะอย ปย าต ซงญาตผเปนทรก อาคต ผมาแลว อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา จรปปวตถ ผอยพกแรมแลวสนกาลนาน (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา จรปปาวาส อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ลทธลาภ ผมลาภอนไดแลว คอวา นปผนนสมปตต ผมสมบตอนสาเรจแลว กตวา เพราะกระทา วณชช วา ซงการคาขายหรอ ราชโปรส วา หรอวา ซงความเปนแหงบรษ ของพระราชา อาคต ผมาแลว ทรฏานโต จากทอนไกล อนปททเวน โดยไมมอนตราย (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระ คาถาวา ทรโต โสตถมาคต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา (ชนา) อ. ชน ท. กลสมพนธวเสน ญาต จ ชอวาญาต เพราะอานาจแหงความสมพนธกนแหงตระกลดวย สนทฏาทภาเวน มตตา จ ชอวามตร เพราะความเปนแหงบคคล มบคคลผอนตนเหนแลวดวยดเปนตนดวย สหทยภาเวน สหชชา จ ชอวาเพอนผมใจด เพราะความเปนแหงบคคลผใจดดวย (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา าต มตตา สหชชา จ อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา (าตอาทโย ชนา) อ. ชน ท. มญาต เปนตน ทสวา เหนแลว น ปรส ซงบรษนน (อภนนทนต ) ยอม เพลดเพลนยง (ตยา) สวาคต อต วจนมตเตน อากาเรน วา ดวยอาการ


สกวาคาวา อนทานมาดแลว ดงนหรอ อชลกรณมตเตน อากาเรน วา หรอวา ดวยอาการสกวาการกระทาซงอญชล ปน อนง อภนนทนต ยอมเพลดเพลนยง (ปรส) กะบรษ สมปตต ผถงพรอมแลว เคห ซงเรอน นานปปการปณณาการาภหรณวเสน ดวยอานาจแหง การนาไปเฉพาะซงเครองบรรณาการอนมประการตาง ๆ (อต) องน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา อภนนทนต อาคต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ปาน อ. บญ ท. ตาน อนตงอยแลว มาตาปตฏาเน ในฐานะเพยงดงวามารดาและบดา อาทาย พาเอาแลว ปณณาการ ซงเครองบรรณาการ ทสวธ อนมอยาง ๑๐ อม น อต คอ อาย ซงอาย ทพพ อนเปนทพ วณณ ซงวรรณะ (ทพพ) อนเปนทพ สข ซงสข (ทพพ) อนเปนทพ ยส ซงยศ (ทพพ) ซงรป (ทพพ) อนเปนทพ สทท ซงเสยง (ทพพ) อนเปนทพ คนธ ซงกลน (ทพพ) อนเปนทพ สทท ซงเสยง (ทพพ) อนเปนทพ โผฏพพ ซงโผฏฐพพะ (ทพพ) อนเปนทพ อภนนทนตาน เพลดเพลนยงอย ปฏคคณหนต ชอวายอมรบรองเฉพาะ ปคคล ซง บคคล กตปป ผแมมบญอนกระทาแลว คต ผไปแลว อมมหา โลกา จากโลกน ปรโลก สโลกอน เตนเอว การเณน เพราะเหตนน นนเทยว (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ตเถว อต ดงนเปนตน ฯ อตโถ อ. อรรถวา เสสาตกา วย ราวกะ อ. ญาตผเหลอ ท.


(ปฏคคณหนตา) รบรองเฉพาะอย าตก ซงญาต ปย ผเปนทรก อาคต ผมาแลว อธ โลเก ในโลกน อต ดงน (ปททวยสส) แหง หมวดสองแหงบทวา ปย าตว อต ดงน ฯ


เรองพระนางโรหณขตตยกญญา ๓๙. ๑๖๒/๒ ตงแต เทสนาวสาเน พห โสตาปตตผลาทน เปนตนไป. เทสนาวสาเน ในกาลเปนทสดลงแหงเทศนา พห ชนา อ. ชน ท. มาก ปาปณส บรรลแลว โสตาปตตผลาทน อรยผลาน ซงอรยผล ท. มโสดาปตตผลเปนตน ฯ โรหณป แม อ. พระนางโรหณ ปตฏห ทรงตงอยเฉพาะแลว โสตาปตตผเล ในโสดาปตตผล ฯ ตขณเอว ในขณะนนนนเทยว สรร อ. สรระ อสสา โรหณยา ของพระนาง โรหณนน สวณณวณณ เปนสรระมวรรณะเพยงดงวาวรรณะแหงทอง อโหส ไดเปนแลว ฯ สา โรหณ อ. พระนางโรหณนน จตา เคลอนแลว ตโต อตตภาวโต จากอตภาพนน นพพตตตวา บงเกดแลว สมนตเร ในระหวางแดน เทวปตตาน ของเทพบตร ท. จตนน ๔ ตาว- ตสภวเน ในภพชอวาดาวดงส ปาสาทกา เปนผนามาซงความเลอมใส รปโสภคคปปตตา เปนผถงแลวซงความเลศดวยความงามแหงรป อโหส ไดเปนแลว ฯ เทวปตตา อ. เทพบตร ท. จตตาโรป แม ๔ ทสวา เหนแลว ต เทวธตร ซงนางเทพธดานน อปปนนสเนหา ผมความ สเนหาอนเกดขนแลว หตวา เปน ววทนตา ววาทกนอยวา (เทวธตา) อ. นางเทพธดา นพพตตา บงเกดแลว อนโต ในภายใน สมาย แหง แดน มม ของเรา (เทวธตา) อ. นางเทพธดา นพพตตา บงเกดแลว


อนโต ในภายใน สมาย แหงแดน มม ของเต อต ดงน คนตวา ไปแลว สนตก สสานก เทวรโ ของเทวดาผพระราชา สกกสส พระนามวาสกกะ อาหส กราบทลแลววา เทว ขาแตเทพเจา อฏโฏ อ. คด อปปนโน เกดขนแลว โน แกขาพระองค ท. นสสาย เพราะ อาศย อม เทวธตร ซงนางเทพธดาน ตมเห อ. พระองค ท. วนจฉนถ ขอจงทรงวนจฉย ต อฏฏ ซงคดนนเถด อต ดงน ฯ สกโกป แม อ. ทาวสกกะ ต เทวธตร โอโเกตวา ว ทรง แลดแลว ซงนางเทพธดานนเทยว อปปนนสเนโห เปนผทรงมความ สเนหาอนเกดขนแลว หตวา เปน อาห ตรสแลว เอว อยางนวา จตตาน อ. จต ท. อปปนนาน เกดขนแลว กถ อยางไร ปฏาย จาเดม อมาย เทวธตยา โว ทฏกาลโต แตกาลแหงนางเทพธดานน อนทาน ท. เหนแลว อต ดงน ฯ อถ ครงนน เอโก เทวปตโต อ. เทพบตรองคหนง อาห กราบทลแลววา จตต อ. จต มม ของ ขาพระองค อปปนน เกดขนแลว สงคามเภร วย ราวกะ อ. กลอง ในสงคราม ตาว กอน น อสกข ไมไดอาจแลว สนนสทต เพอ อนหยดนง อต ดงน ฯ ทตโย เทวปตโต อ. เทพบตรองคทสอง (อาห) กราบทลแลววา จตต อ. จต มม ของขาพระองค สฆ ปวตตตเอว ยอมเปนไป เรวนนเทยว ปพพตนท วย ราวกะ อ. แมนา อนตกจากภเขา อต ดงน ฯ ตตโย เทวปตโต อ. เทพบตรองคทสาม (อาห) กราบทลแลววา อกขน อ. นยนตา ท. นกขมส ถลนออกแลว กกกฏกสส อกขน วย ราวกะ อ. นยนตา ท. ของป ปฏาย จาเดม


มม อมสสา เทวธตยา ทฏกาลโต แตกาลแหงนางเทพธดาน อน ขาพระองคเหนแลว อต ดงน ฯ จตตโต เทวปตโต อ. เทพบตร องคทส (อาห) กราบทลแลววา จตต อ. จต มม ของขาพระองค น อสกข ไมไดอาจแลว าต เพออนตงอย นจจล เปนธรรมชาต มความหวนไหวออกแลว (หตวา) เปน เจตเย อสสาปยทธโช วย ราวกะ อ. ธงอนบคคลยกขนแลว บนเจดย อต ดงน ฯ อถ ครงนน สกโก อ. ทาวสกกะ อาห ตรสแลว ตาตา แนะพอ ท. จตตาน อ. จต ท. ตมหาก ของทาน ท. ปสยหรปาน เปนธรรมชาต มรปอนบคคลพงขมได ตาว กอน (โหนตอ) ยอมเปน ปน สวนวา อห อ. เรา ลภนโต เมอได อม เทวธตาร ซงนางเทพธดาน ชวสสาม จกเปนอย เม เมอเรา อลภนตสส ไมไดอย มรณ อ. ความตาย ภวสสต จกม อต ดงน เน เทวปตเต กะเทพบตร ท. เหลานน ฯ เทวปตตา อ. เทพบตร ท. (วตวา) กราบทลแลววา มหาราช ขาแตพระมหาราชเจา อตโถ อ. ความตองการ มรเณน ดวยความตาย ตมหาก แหงพระองค ท. นตถ ยอมไมม อต ดงน วสสชเชตวา สละวเศษแลว ต เทวธตร ซงนางเทพธดานน สกกสส แกทาวสกกะ ปกกมส หลกไปแลว ฯ สา เทวธตา อ. นางเทพธดานน ปยา เปนตน เปนทรก มนาปา เปนผเปนทยงใจใหเอบอาบ สกกสส ของทาวสกกะ อโหส ไดเปนแลว ฯ (วจเน) ครนเมอคาวา มย อ. หมอมฉน ท. คจฉาม จะไป อสกกฬ นาม ชอสทเปนทเลนโนน อต ดงน (เทวธตรา) อนนางเทพธดา วตเต กราบทลแลว สกโก อ. ทาวสกกะ


น อสกขเอว ไมไดทรงอาจแลวนนเทยว ปฏกขปต เพออนทรงหาม วจน ซงคา ตสสา เทวธตยา ของนางเทพธดานน อต ดงนแล ฯ


เรองอตตราอบาสกา ๔๐. ๑๗๑/๒๐ ตงแต ตสม อปคเต ตสส สนตเก ตา เปนตนไป. ตสม เสฏ ปตเต ครนเมอบตรของเศรษฐนน อปคเต ไป ปราศแลว สรมา อ. นางสรมา ตา ผยนอยแลว สนตเก ในทใกล ตสส เสฏ ปตตสส ของบตรของเศรษฐนน (จตเตตวา) คดแลววา เอโส เสฏ ปตตสส อ. บตรของเศรษฐน โอโลเกตวา แลดแลว ก น โข ซงอะไรหนอแล หส หวเราะแลว อต ดงน โอโลเกนต แลดอย วตปาเนน โดยหนาตาง เตนเอว นนนนเทยว ทสวา เหนแลว อตตร ซงนางอตตรา จนเตส คดแลววา อมนา เสฏ ปตเตน อนบตรของเศรษฐน หสต หวเราะแลว โอโลเกตวา เพราะแลด อม อตตร ซงนางอตตราน สนถโว อ. ความเชยชด อมสส เสฏ - ปตตสส แหงบตรของเศรษฐน อตถ ยอมม สทธ กบ เอตาย อตตราย ดวยนางอตตรานน อทธา แนแท อต ดงน ฯ กร ไดยนวา สา สรมา อ. นางสรมานน พาหรกอตถ เปนหญงผมในภายนอก หตวา เปน วสมานาป แมอยอย ตสม เคเห ในเรอนนน อฑฒมาส ตลอดเดอนทงกง อนภวมานา เสวยอย ต สมปตต ซงสมบตนน อชานตวา ไมรแลว อตตโน พาหรอตถคภาว ซงความทแหงตนเปน หญงผมในภายนอก อกาส ไดกระทาแลว ส ซงความหมายรวา


อห อ. เรา ฆรสามน เปนผเปนเจาของแหงเรอน (อมห) ยอมเปน อต ดงน ฯ สา สรมา อ. นางสรมานน พนธตวา ผกแลว อาฆาต ซงความอาฆาต อตตราย ในนางอตตรา โอรยห ลงแลว ปาสาทา จากปราสาท (จนตเนน) ดวยอนคดวา อห อ. เรา ทกข ยงทกข อปปาเทสสาม จกใหเกดขน อนสา อตตราย แกนางอตตรานน อต ดงน ปวสตวา เขาไปแลว มหานส สโรงครวใหญ อาทาย ถอเอาแลว สปป ซงเนยใส ปกกฏ ต อนเดอดพลานแลว ปว- ปจนฏฐาเน ในทอนเปนททอดซงขนม อตตราภมข ผมหนาเฉพาะ ตอนางอตตรา ปายาส ไดเดนไปแลว ฯ อตตรา อ. นางอตตรา ทสวา เหนแลว ต สรม ซงนางสรมา นน อาคจฉนต ผเดนมาอย ผร แผไปแลว ต สรม สนางสรมานน เมตตาย ดวยเมตตาวา มหาอปกาโร อ. อปการะอนใหญ สหายกาย อนหญงสหาย มม ของเรา กโต กระทาแลว มยห แกเรา จกกวาฬ อ. จกรวาล อตสมพาธ เปนทคบแคบยง (โหต) ยอมเปน พรหมโลโก อ. พรหมโลก อตนโจ เปนโลกตายง (โหต) ยอมเปน ปน สวนวา มม สหายกาย คโณ ว อ. พระคณ ของหญงสหาย ของเราเทยว มหนโต เปนคณใหญ (โหต) ยอมเปน ห ก อห อ. เรา นสสาย อาศยแลว เอต สหายก ซงหญงสหายนน ลภ ไดแลว ทาน ทาต จ เพออนถวาย ซงทานดวย ธมม โสต จ เพออนฟง ซงธรรมดวย สเจ ถาวา โกโธ อ. ความโกรธ อปร ในเบองบน เอตสสา สหายกาย ของหญงสหายนน อตถ มอย เม แกเราไซร อท สปป อ. เนยใสน


ฑหต จงลวก ม ซงเรา สเจ ถาวา (โกโธ) อ. ความโกรธ (อปร) ในเบองบน (เอตสสา สหายกาย) ของหญงสหายนน จตถ ยอม ไมม (มม) แกเราไซร (อท สปป) อ. เนยใสน มา ฆหต จง อยาลวก (ม) ซงเราเถด อต ดงน ฯ ปกกฏ ตสปป อ. เนยใส อนเดอดพลานแลว ตาย สรมาย ตสสา อตตราย มตถเก อาสตต อนอนนางสรมานน รดแลว บนกระหมอม ของนางอตตรายนน สตทก วย เปนเพยงดงวานาอนเยน อโหส ไดเปนแลว ฯ อถ ครงนน ทาสโย อ. นางทาส ท. อตตราย ของนางอตตรา ทสวา เหนแลว น สรม ซงนางสรมานน อท สปป สตล ภวสสต อต (จนตเนน) ปน กฏจฉ ปเรตวา อาทาย อาคจฉนต ผยงทพพใหเตมแลวอก ดวยอนคดวา อ. เนยใสนเปนของเยน จกเปน ดงน ถอเอาแลว เดนมาอย สนตชเชนตโย คกคามอยวา ทพพนเต แนะหญงผอนใคร ๆ แนะนาแลวโดยยาก ตว อ. ทาน อเปห จง หลกไป ตว อ. ทาน อนจฉวกา เปนผสมควร อาสจต เพออนรด สปป ซงเนยใส ปกกฏ ต อนเดอดพลานแลว อปร ในเบองบน อยยาย ของแมเจา อมหาก ของเรา ท. (อส) ยอมเปน น หามได อต ดงน อฏาย ลกขนแลว อโต จ ขางนดวย อโต จ ขางดวย โปเถตวา ตแลว หตเถห จ ดวยมอ ท. ดวย ปาเทห จ ดวยเทา ท. ดวย ปาเตส ยงนางสรมาใหลมลงแลว ภมย บนภาคพน ฯ อตตรา อ. นางอตตรา น อสกข ไมไดอาจแลว วาเรต เพออนหาม ตา ทาสโย ซงนางทาส ท. เหลานน ฯ อถ ครงนน (อตตรา) อ. นาง


อตตรา ปฏพาหตวา หามแลว สพพา ทาสโย ซงนางทาส ท. ทงปวง ตา ผยนอยแลว อปร ในเบองบน อสสา สรมาย ของนางสรมานน (ปจฉตวา) ถามแลววา กมม อ. กรรม ภารย อนหนก เอวรป อนมรปอยางน เต อนทาน กต กระทาแลว กสส เพออะไร อต ดงน โอวาทตวา กลาวสอนแลว สรม ซงนางสรมา นหาเปตวา ยง นางสรมาใหอาบนาแลว อณโหทเกน ดวยนาอนอน อพภช ได ทาแลว สกปากเตเลน ดวยนามนอนบคคลพงหงสนรอยแหงวาระ ฯ ตสม ขเณ ในขณะนน สา สรมา อ. นางสรมานน ตวา รแลว อตตโน พาหรตถภาว ซงความทแหงตนเปนหญงผมในภายนอก จนเตส คดแลววา กมม อ. กรรม ภารย อนหนก มยา อนเรา สามกสส หสตมตตการณา อมสสา อตตราย อปร ปกกฏ ต สปป อาสจนตยา ผรดอย ซงเนยใส อนเดอดพลานแลว ในเบองบน ของนาง อตตราน เพราะเหตสกวาการหวเราะ แหงสาม กต กระทาแลว อย อตตรา อ. นางอตตราน ทาสโย น อาณาเปตวา ไมยงนางทาส ท. ใหรทวแลว (วจเนน) ดวยคาวา ตมเห อ. ทาน ท. คณหถ จงจบเอา น สรม ซงนางสรมานน อต ดงน ปฏพาหตวา หามแลว ทาสโย ซง นางทาส ท. สพพา ทงปวง วเหนกาเลป แมในกาลอนเปนทเบยด- เบยน ม ซงเรา อกาส ไดกระทาแลว มยห กตตพพเอว กมม ซงกรรม อนอนบคคลพงกระทา แกเรานนเทยว สเจ ถาวา อห อ. เรา อม อตตร น ขมาเปสสาม จกไมยงนางอตตรานใหอดโทษไซร มทธา อ. ศรษะ เม ของเรา ผเลยย พงแตก สตตธา โดยสวน ๗ อต ดงน


นปชชตวา หมอบลงแลว ปาทมล ณ ทใกลแหงเทา ตสสา อตตราย ของนางอตตรานน อาห กลาวแลววา อยเย ขาแตแมเจา ตว อ. ทาน ขมาห จงอดโทษ เม แกดฉนเถด อต ดงน ฯ


เรองปญหาพระโมคคลลานเถระ ๔๑. ๑๗๕/๔ ตงแต เอกสม ห สมเย เถโร เทวจารก เปนตนไป. ห ความพสดารวา เอกสม สมเย ในสมยหนง เถโร อ. พระเถระ คนตวา ไปแลว เทวจารก สทจารกในเทวดา ตวา ยนอยแลว วมานทวาเร ใกลประตแหงวมาน เทวธตาย ของนางเทพธดา มเห- สกขาย ผมศกดอนใหญ อาห กลาวแลว เอว อยางนวา เทวธเต ดกอนนางเทพธดา สมปตต อ. สมบต เต ของเธอ มหต ใหญ (สา สมปตต) อ. สมบตนน (เต) อนเธอ ลทธา ไดแลว กตวา เพราะกระทา ก กมม ซงกรรมอะไร อต ดงน ต เทวธตร กะนางเทพธดานน อตตโน สนตก อาคนตวา วนทตวา ต ผมา แลว สสานก ของตน ไหวแลวยนอยแลว ฯ (เทวธตา) อ. นาง เทพธดา (อาห) กราบเรยนแลววา ภนเต ขาแตทานผเจรญ ตมเห อ. ทาน ท. มา ปจฉถ จงอยาถาม ม ซงดฉน อต ดงน ฯ กร ไดยนวา เทวธตา อ. นางเทพธดา ลชชมานา ละอายอย ปรตตกมเมน ดวยกรรมอนนดหนอย อตตโน ของตน วทต ยอมกลาว เอว อยางน ฯ ปน ก สา เทวธตา อ. นางเทพธดานน เถเรน วจจมานา ผอนพระเถระกลาวอยวา ตว อ. เธอ กเถหเอว จงบอกนนเทยว อต ดงน อาห กราบเรยนแลววา ภนเต ขาแตทานผเจรญ ทาน


อ. ทาน มยา อนดฉน นเอว ทนน ไมถวายแลวนนเทยว ปชา อ. การบชา (มยา) อนดฉน น กตา ไมกระทาแลว ธมโม อ. ธรรม (มยา) อนดฉน น สโต ไมฟงแลว สจจมตต การณ อ. เหต สกวาคาสจ (มยา) อนดฉน รกขต รกษาแลว เกวล อยางเดยว อต ดงน ฯ เถโร อ. พระเถระ คนตวา ไปแลว วมานทวาราน สประต แหงวมาน ท. อานป แมเหลาอน ปจฉ ถามแลว เทวธตโร ซงนางเทพธดา ท. อปราป แมเหลาอน อาคตาคตา ผมาแลวและ มาแลว ฯ ตาสป เทวธตส ในนางเทพธดา ท. แมเหลานน อสกโกนตส ผไมอาจอย ตถาเอว นคหตวา เถร ปฏพาหต เพออนปกปดแลว หามซงพระเถระ เหมอนอยางนนนนเทยวหนา เอกา เทวธตา อ. นางเทพธดา องคหนง อาห กราบเรยนแลววา ภนเต ขาแตทานผเจรญ ทานาทส ปกมเมส ในบญกรรม ท. มทาน เปนตนหนา มยา กต นาม ปกมม อ. บญกรรมชอวาอนอนดฉน กระทาแลว นตถ ยอมไมม ปน แตวา กสสปพทธกาเล ในกาล แหงพระพทธเจาทรงพระนามวากสสปะ อห อ. ดฉน ทาส เปน นางทาส ปรสส ปคคลสส ของบคคลอน อโหส ไดเปนแลว สามโก อ. นาย ตสสา เม ของดฉนนน จณโฑ เปนคนดราย ผรโส เปน คนหยาบชา (หตวา) เปน อตวย เกนเปรยบ ภนทต ยอมทาลาย สส ซงศระษะ กฏเน วา ดวยไมหรอ กลงคเรน วา หรอวาดวย ทอนฟน คหตคคหเตนเอว อนอนตนถอเอาแลวและถอเอาแลวนนเทยว


สา อห อ. ดฉนนน โกเป ครนเมอความโกรธ อปปนเน เกดขนแลว ปรภาสตวา บรภาษแลว อตตานเอว ซงตนนนเทยว (วจเนน) ดวยคาวา สามโก อ. นาย ตว ของทาน เอโส นน อสสโร เปนผ เปนอสระ ลกขณาหต ต กาต วา เพออนกระทา ซงทาน ใหเปน ผมลกษณะอนเสอมแลวหรอ นาสาทน องคาน เต ฉนทต วา หรอวา เพออนตด ซงอวยวะ ท. มจมกเปนตน ของทาน (โหต) ยอมเปน ตว อ. ทาน มา กชฌม อยาโกรธ อต ดงน น อกาส ไมได กระทาแลว โกป นาม ชอซงความโกรธ อย สมปตต อ. สมบตน เม อนดฉน ลทธา ไดแลว เตน การเณน เพราะเหตนน อต ดงน ตาว กอน ฯ (เทวธตโร) อ. นางเทพธดา ท. อาโรเจตวา เรยน บอกแลว ทาน ซงทาน ปรตตก อนนดหนอย อตตนา อตตนา กต อนอนตนอนตนกระทาแลว นเยน โดยนยอนมคาวา อปรา เทวธตา อ. นางเทพธดาองคอนอก อาห กราบเรยนแลววา ภนเต ขาแต ทานผเจรญ อห อ. ดฉน รกขมานา รกษาอย อจฉกเขตต ซงไร แหงออย อทาส ไดถวายแลว อจฉยฏ ซงลาแหงออย เอก ลาหนง เอกสส ภกขโน แกภกษรปหนง ( อต) ดงน อปรา เทวธตา อ. นางเทพธดาองคอนอก (อาห) กราบเรยนแลววา อห อ. ดฉน อทาส ไดถวายแลว เอก ตมพรสก ซงผลมะพลบผลหนง (เอกสส ภกขโน) แกภกษรปหนง (อต) ดงน อปรา เทวธตา อ. นาง เทพธดาองคอนอก (อาห) กราบเรยนแลววา อห อ. ดฉน อทาส ไดถวายแลว เอก เอลาฬก ซงฟกเหลอผลหนง (เอกสส ภกขโน)


แกภกษรปหนง (อต) ดงน อปรา เทวธตา อ. นางเทพธดาองค อนอก (อาห) กราบเรยนแลววา อห อ. ดฉน อทาส ไดถวายแลว เอต ผารสก ซงผลลนจผลหนง (เอกสส ภกขโน) แกภกษรปหนง (อต) ดงน อปรา เทวธตา อ. นางเทพธดาองคอนอก (อาห) กราบเรยนแลววา อห อ. ดฉน อทาส ไดถวายแลว เอก มลกมฏ ซงกาแหงเงามนกาหนง (เอกสส ภกขโน) แกภกษรปหนง (อต) ดงน อปรา เทวธตา อ. นางเทพธดาองคอนอก (อาห) กราบเรยน แลววา อห อ. ดฉน อทาส ไดถวายแลว เอก นมพมฏ ซง กาแหงสะเดากาหนง (เอกสส ภกขโน) แกภกษรปหนง (อต) ดงน อตอาทนา ดงนเปนตน อาหส กราบเรยนแลววา อย สมปตต อ. สมบตน อมเหห อนดฉน ท. ลทธา ไดแลว อมนา การเณน เพราะเหตน อต ดงน ฯ เถโร อ. พระเถระ สตวา ฟงแลว ตาห เทวธตราห กตกมม ซงกรรมอนอนนางเทพธดา ท. เหลานนกระทาแลว โอตรตวา ขาม ลงแลว สคคโต จากสวรรค อปสงกมตวา เขาไปเฝาแลว สตถาร ซงพระศาสดา ปจฉ ทลถามแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ (ปคคเลน) อนบคคล สกกา น โข อาจหรอหนอแล ลทธ เพอ อนได ทพพสมปตต ซงสมบตอนเปนทพ (การเณน) ดวยเหต สจจกถนมตเตน อนมการกลาวซงคาสจเปนประมาณ โกปนพพาปน- มตเตน อนมการยงความโกรธใหดบเปนทพ (การเณน) ดวยเหต มตเตน อนมการถวายซงวตถมผลมะพลบเปนตนประมาณ อต-


ปรตตเกน อนนดหนอยยง อต ดงน ฯ (สตถา) อ. พระศาสดา (อาห) ตรสแลววา โมคคลลาน ดกอนโมคคลลานะ ตว อ. เธอ ปจฉส ยอมถาม ม ซงเรา กสมา เพราะเหตอะไร อย อตโถ อ. เนอความน เทวธตาห อนนางเทพธดา ท. กถโต บอกแลว เต แกเธอ นนห มใชหรอ อต ดงน ฯ (โมคคลลานตเถโร) อ. พระเถระ ชอวาโมคคลลานะ (ปจฉ) ทลถามแลววา ภนเต ขาแตพระองค ผเจรญ อาม พระเจาขา ทพพสมปตต อ. สมบตอนเปนทพ (ปคคเลน) อนบคคล ลพภต มเญ ชะรอยยอมได เอตตเกน การเณน ดวยเหตอนมประมาณเทานหรอ อต ดงน ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา โมคคลลาน ดกอนโมคคลลานะ (ปคคโล) อ. บคคล สจจมตต วตถ กเถตวาป แมกลาวแลว ซงเรองอนมคาสจเปนประมาณ โกปมตต การณ ชหตวาป แมละแลว ซงเหตอนมความโกรธเปนประมาณ ปรตตก ทาน ทตวาป แมถวายแลว ซงทานอนนดหนอย เทวโลก คจฉตเอว ยอมไป สโลกของเทวดานนเทยว อต ดงน น โมคคลลานตเถร กะพระเถระชอวาโมคคลลานนะนน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา (ปคคโล) อ. บคคล ภเณ พงกลาว สจจ ซง คาสจ น กชเฌยย ไมพงโกรธ (ปคคโล) อ. บคคล (ปพพชเตน) ยาจโต ผอนบรรพชต ขอแลว อปปป วตถ ซงวตถแมอนนอย ทชชา


พงให (ปคคโล) อ. บคคล คจเฉ พงไป สนตเก ในสานก เทวาน ของเทวดา ท. าเนห ดวย ฐานะ ท. ตห ๓ เอเตห เหลาน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ทเปยย พงแสดง คอวา โวหเรยย พงกลาว สจจ ซงคาสจ (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานน หนา (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา สจจ ภเณ อต ดงน ฯ อตโถ อ. อธบายวา ปตฏเหยย พงตงอยเฉพาะ สจเจ ในคาสจ อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา น กชเฌยย ไมพงโกรธ ปรสส ปคคลสส ตอบคคลอน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา น กชเฌยย อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ปพพชตา อ. บรรพชต ท. สลวนโต ผมศล ยาจกา นาม ชอวาผขอ ห จรงอย เต ปพพชตา อ. บรรพชต ท. เหลานน อยาจตวา ว ไมขอแลววา ตมเห อ. ทาน ท. เทถ จงให อต ดงนเทยว ตฏนต ยอมยนอย ฆรทวาเร ทประตแหงเรอน กจาป แมกจรง ปน ถงอยางนน (เต ปพพชตา) อ. บรรพชต ท. เหลานน ยาจนตเอว นาม ชอวายอมขอนนเทยว อตถโต โดย เนอความ (ปคคโล) อ. บคคล สลวนเตห ปพพชเตห ยาจโต ผอนบรรพชต ท. ผมศลขอแลว เอว อยางน เทยยธมเม ครนเมอ ไทยธรรม อปปสมป แมอนนอย วชชมาเน มอย ทเทยย พงให อปปมตตกป เทยยธมม ซงไทยธรรม แมอนมประมาณนอย (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ยาจโต อต ดงน ฯ


อตโถ อ. อรรถวา (ปคคโล) อ. บคคล คจเฉยย พงไป เทวโลก สโลกของเทวดา เอเตส การเณส ในเหต ท. เหลานนหนา การเณน ดวยเหต เอเกนอป แมอนหนง อต ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา เอเตห ตห อต ดงน ฯ


เรองปญหาทพวกภกษทลถาม ๔๒. ๑๗๘/๑๓ ตงแต ภกข ธมมสภาย กถ สมฏาเปส เปนตนไป. ภกข อ. ภกษ ท. กถ ยงถอยคาวา อาวโส แนะผมอาย ท. พราหมโณ อ. พราหมณ อสโก นาม ชอโนน ชานาต ยอมรวา สทโธทโน อ. พระราชาพระนามวาสทโธทนะ ปตา เปนพระบดา ตถาคตสส ของพระตถาคต (โหต) ยอมเปน มหามายา อ. พระเทว พระนามวามหามายา มาตา เปนพระมารดา (ตถาคตสส) ของพระ ตถาคต (โหต) ยอมเปน อต ดงน ชานนโต ว รอยเทยว สทธ พรอม พราหมณยา ดวยนางพราหมณ วทต ยอมกลาววา ปตโต อ. บตร อมหาก ของเรา ท. อต ดงน ตถาคต กะพระตถาคต สตถาป แม อ. พระศาสดา อธวาเสส ทรงยงคาใหอยทบแลว ตถาเอว เหมอนอยางนนนนเทยว การณ อ. เหต ก น โข อะไรหนอแล อต ดงน สมฏาเปส ใหตงขนพรอมแลว ธมมสภาย ในธรรมสภา ฯ สตถา อ. พระศาสดา สตวา ทรงสดบแลว กถ ซงถอยคา เตส ภกขน ของภกษ ท. เหลานน วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. เต ชายปตกา อ. เมยและผว ท. เหลานน อโภป แมทงสอง วทนต ยอมเรยก อตตโน ปตตเอว ซงบตรของตนนนเทยว วา ปตโต อ. บตร อต ดงน อต ดงน อาหร ทรงนามาแลว อตต


วตถ ซงเรองอนลวงไปแลว ทสเสตวา ทรงแสดงแลว เตส ชายปตกาน (อตตโน) ปตตภาว ซงความทแหงพระองคทรงเปนบตร ของเมย และผว ท. เหลานน ตณ ชาตหสสสาน สนพนแหงชาต ท. ๓ (วจเนน) ดวยพระดารสวา ภกขเว ดกอนภกษ ท. อตเต กาเล ในกาลอนลวง ไปแลว อย พราหมโณ อ. พราหมณน ปตา เปนบดา มยห ของเรา นรนตร มระหวางออกแลว ชาตสตาน สนรอยแหงชาต ท. ปจ ๕ อโหส ไดเปนแลว จลลปตา เปนอา (มยห) ของเรา ชาตสตาน สนรอยแหงชาต ท. ปญจ ๕ (นรนตร) มระหวางออกแลว (อโหส) ไดเปนแลว มหาปตา เปนลง (มยห) ของเรา ชาตสตาน สนรอย แหงชาต ท. ปจ ๕ (นรนตร) มระหวางออกแลว (อโหส) ไดเปนแลว สาป พราหมณ อ. นางพราหมณแมนน มาตา เปนมารดา มยห ของเรา ชาตสตาน สนรอยแหงชาต ท. ปจ ๕ นรนตรเอว มระหวางออกแลว อโหส ไดเปนแลว จลลมาตา เปนนา ของเรา ชาตสตาน สนรอยแหงชาต ท. ปจ ๕ (นรนตร) ม ระหวางออกแลว (อโหส) ไดเปนแลว มหามาตา เปนปา (มยห) ผเจรญแลว หตเถ ในมอ พราหมณสส ของพราหมณ ทยฑฒชาต- สหสส สนพนแหงชาตทสองทงกง (อมห) ยอมเปน เอว อยางน สวฑโฒ เปนผเจรญแลว หตเถ ในมอ พราหมณยา ของนางพราหมณ ทยฑฒชาตสหสส สนพนแหงชาตทสองทงกง (อมห) ยอมเปน (เอว)


อยางน อต ดงน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา ยสม ปคคเล มโน นวสต จ อ. ใจ ยอมจดจอ ในบคคลใดดวย (ยสม ปคคเล) จตต ปสทต จอป แม อ. จตยอมเลอมใส ในบคคลใดดวย (โส ปคคโล) อ. บคคลนน วสสเส พงคนเคย โปเส ในบรษ อทฏปพพเก ผอนตนไมเคยเหน แลว ตสมป แมนน กาม โดยแท อปปล วา อ. ดอกอบลหรอ (เสสชลชปปผ วา) หรอวา อ. ดอกไมอนเกดในนาอนเหลอ (ชายเต) ยอมเกด อทเก ในนา (นสสาย) เพราะอาศย (อทก จ) ซงนาดวย (กททม จ) ซงเปอกตมดวย ยถา ฉนใด เปม อ. ความรก ต นน ชายเต ยอมเกด ทวห การเณห เพราะเหต ท. ๒ ปพเพ สนนวาเสน วา คอ เพราะการอยรวมกน ในกาลกอนหรอ ปจจปปนนตเตน วา คอ หรอ วา เพราะความเกอกลอนเกดขนเฉพาะแลว เอว ฉนนน อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา นสสาย ทรงอาศยแลว ต กล ซง ตระกลนน วหาส ทรงประทบอยแลว เตมาสเอว สนกาลประกอบ ดวยเดอนสามนนเทยว ฯ เต ชายปตกา อ. เมยและผว ท. เหลานน


อโภป แมทงสอง สจฉกตวา กระทาใหแจงแลว อรหตต ซงความเปน แหงพระอรหนต ปรนพพายส ปรนพพานแลว ฯ อถ ครงนน (ชนา) อ. ชน ท. กตวา กระทาแลว มหาสกการ ซงสกการะอนใหญ เนส ชายปตกาน แกเมยและผว ท. เหลานน อาโรเปตาวา ยกขนแลว อโภป ชายปตเก ซงเมยและผว ท. แมทงสอง เอกกฏาคารเอว ส เรอนยอดอนเดยวกนนนเทยว นหรส นาออกไปแลว ฯ สตถาป แม อ. พระศาสดา ปจสตภกขปรวาโร ผมภกษมรอยหาเปนประมาณเปน บรวาร อคมาส ไดเสดจไปแลว อาฬาหน สปาชา เตห ชเนห สทธเอว พรอมดวยชน ท. เหลานนนนเทยว ฯ มหาชโน อ. มหาชน นกขม ออกไปแลว (จนตเนน) ดวยอนคดวา กร ไดยนวา มาตา- ปตโร อ. พระมารดาและพระบดา ท. พทธาน ของพระพทธเจา ท. กาลกตา เปนผมกาลอนกระทาแลว (โหนต) ยอมเปน อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา ปวสตวา เสดจเขาไปแลว เอก สาล สศาลา หลงหนง อาฬาหนสมเป ในทใหลแหงปาชา อฏาส ไดประทบยน อยแลว ฯ มนสสา อ. มนษย ท. วนทตวา ถวายบงคมแลว สตถาร ซง พระศาสดา ตวา ยนอยแลว เอกมนเต ณ สวนสดขางหนง กโรนต กระทาอย ปฏสนถาร ซงปฏสนถาร สทธ กบ สตถารา ดวยพระ- ศาสดา (วจเนน) ดวยคาวา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ตมเห อ. พระองค ท. มา จนตยตถ อยาทรงพระดารแลววา มาตาปตโร อ. พระมารดาและพระบดา ท. โว ของพระองค ท. กาลกตา เปน


ผมกาละอนกระทาแลว (โหนต) ยอมเปน อต ดงน อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา อปปฏกขปตวา ว ไมทรงหามแลว เต ชเน ซงชน ท. เหลานนวา ตมเห อ. ทาน ท. มา อวจตถ อยาไดกลาว แลว เอว อยางน อต ดงนเทยว โอโลเกตวา ทรงแลดแลว อชฌาสย ซงอธยาศย ปรสาย แหงบรษท เทเสนโต เมอจะทรงแสดง ธมม ซงธรรม ตขณานรป อนสมควรแกขณะนน กเถส ตรสแลว ชราสตต ซงชราสตร อท นวา ชวต อ. ชวต อท น อปป วต เปนธรรมชาต นอยหนอ (โหต) ยอมเปน (สตโตป) อ. สตว มยต ยอมตาย โอร ภายใน วสสสตาป แม แตรอยแหงป เจป แมหากวา โย ปคคโล อ. บคคลใด ชวต ยอมเปนอย อตจจ เกนไป (วสสสต) ซงรอยแหงปไซร อถโข ทแท โส ปคคโล อ. บคคลนน มยต ยอมตาย ชรสาป แมเพราะชรา อต ดงนเปนตน ฯ เทสนาวสาเน ในกาลเปนทสดลงแหงเทศนา ธมมาภสมโย อ. การตรสรพรอมเฉพาะซงธรรม อโหส ไดแลว ปาณสหสสาน แกพนแหงสตวผมสมปราณ ท. จตราสตยา ๘๔ ฯ ภกข อ. ภกข ท. อชานนตา ไมทราบอย พราหมณสส จ พราหมณยา จ ปรนพพตภาว ซงความทแหงพราหมณดวย แหงนางพราหมณดวย เปนผปรนพพาน แลว ปจฉส ทลถามแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ โก ภโว


อ. ภพอะไร อภสมปราโย เปนภพเปนทไปในเบองหนาพรอมเฉพาะ เตส ชายปตกาน ของเมยและผว ท. เหลานน (โหต) ยอมเปน อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอน ภกษ ท. อภสมปราโย นาม ชอ อ. ภพเปนทไปในเบองหนาพรอม เฉพาะ อเสขมนน ของพระอเสขมน ท. เอวรปาน ผมรปอยางน นตถ ยอมไมม ห เพราะวา เอวรปา อเสขมนโย อ. พระอเสขมน ท. ผมรปอยางน ปาปณนต ยอมบรรล มหานพพานเอว ซงพระ มหานพพานนนเทยว อจจต อนไมเคลอนแลว อมต อนไมตายแลว อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา มนโย อ. มน ท. เย เหลาใด อหสกา ผไม เบยดเบยน สวตา สารวมแลว กาเยน ดวยกาย นจจ เปนนจ เต มนโย อ. มน ท. เหลานน ยนต ยอมไป (ชนา) อ. ชน ท. คนตวา ไปแลว เศราโศก (ต) าน สานะนน อจจต อน ไมเคลอนแลว อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อเสขมนโย อ. พระอเสขมน ท. มคค- ผลปปตตา ผบรรลแลวซงมรรคและผล โมเนยยปปฏปทาย ดวยขอ ปฏบตอนควรเพอความเปนมน (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา มนโย อต ดงน ฯ เอต ปท อ. บทนวา กาเยน อต ดงน เทสนามตตเอว เปนบทสกวา


เทศนา (โหต) ยอมเปน ฯ อตโถ อ. อธบายวา สวตา สารวมแลว ทวาเรห ดวยทวาร ท. ตหป แม ๓ อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา สสสต อนเทยงแลว (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา อจจต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อกปปฏาน สฐานะอนไมกาเรบ คอวา ธวฏาน สานะอนยงยน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ฐาน อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา (ชนา) อ. ชน ท. คนตวา ไปแลว ยสม นพพานฏาเน ในฐานะคอพระนพพานใด น โสจนต ยอมไมเศราโศก คอวา น วหนต ยอมไมเดอดรอน (มนโย) อ. มน ท. คจฉนต ยอมไป ต นพพานฏาน สฐานะคอพระนพพานนน อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา ยตถ อต ดงนเปนตน ฯ


เรองนางปณณทาส ๔๓. ๑๘๒/๑๘ ตงแต เทวตา สกลจกกวาฬคพเภ เทวมนสสาน เปนตนไป. เทวตา อ. เทวดา ท. สกลจกกวาฬคพเภ ในหองจกรวาฬ ทงสน ปเฬตวา บบแลว โอช ซงโอชะ อปกปปนก อนเปนเครอง เขาไปสาเรจ เทวมนสสาน แกเทวดาและมนษย ท. มธปฏล (ปคคโล ปเฬนโต) วย ราวกะ อ. บคคล บบอย ซงรวงแหงผง ปกขปส ใสเขาแลว ตตถ ปเว ในขนมนน ฯ จ สวนวา ปณณา อ. นางปณณา โอโลเกนต อฏาส ไดยนแลดอยแลว ฯ ภตตกจจาวสาเน ในกาล เปนทสดลงแหงกจดวยภต เถโร อ. พระเถระ อทาส ไดถวายแลว อทก ซงนา ฯ สตถา อ. พระศาสดา กตภตตกจโจ ผมกจดวยภต อนทรงกระทาแลว อามนเตตวา ตรสเรยกแลว ปณณ ซงนางปณณา อาห ตรสแลววา ปณเณ ดกอนปณณา ตว อ. เธอ ปรภว ดหมน แลว สาวเก ซงสาวก ท. มม ของเรา กสมา เพราะเหตอะไร อต ดงน ฯ (ปณณา) อ. นางปณณา (อาห) กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ อห อ. ขาพระองค น ปรภวาม ยอม ไมดหมน อต ดงน ฯ (สตถา) อ. พระศาสดา (ปจฉ) ตรสถาม แลววา อถ ครนเมอความเปนอยางนน (สนเต) มอย ก วจน อ. คออะไร ตยา อนเธอ โอโลเกตวา แลดแลว สาวเก ซงสาวก ท.


มม ของเรา กถต กลาวแลว อต ดงน ฯ (ปณณา) อ. นางปณณา (อาห) กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ เอตตก วตถ อ. เรองอนมประมาณเทานวา อห อ. เรา น อเปม ยอมไมเขาถง นทท ซงความหลบ ทกขปทเวน เพราะอปทวะคอความทกข อมนา น ตาว กอน ภทนตา อ. ทานผเจรญ ท. น อเปนต ยอม ไมเขาถง นทท ซงความหลบ กมตถ เพออะไร กสสจ ภกขโน อผาสก ภวสสต วา อ. ความไมผาสก จกม แกภกษบางรปหรอ ทฆชาตเกน อปททโว ภวสสต วา หรอวา อ. อปทวะ เพราะง จกม อทธา แนแท อต ดงน มยา อนหมอมฉน จนตต คดแลว อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา สตวา ทรงสดบแลว วจน ซงคา ตสสา ปณณาย ของนางปณณานน วตวา ตรสแลววา ปณเณ ดกอนปณณา ตว อ. เธอ น นนทายส ยอมไมประพฤตหลบ ทกขปททเวน เพราะอปทวะคอความทกข อตตโน ของตน ตาว กอน ปน สวนวา สาวกา อ. สาวก ท. มม ของเรา น นททายนต ยอม ไมประพฤตหลบ (อตตโน) อนยตตตาย เพราะความทแหงตนเปน ผตามประกอบแลว ชาตรย ซงธรรมเปนเครองตนอย สทา ในกาล ทกเมอ อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา อาสวา อ. อาสวะ ท. (อรยาน) ของพระอรยเจา ท. ชาครมานาน ผตนอย สทา ในกาลทกเมอ อโหรตตานสกขน ผมปกตตามศกษาในกลางวน


และกลางคน อธมตตาน ผนอมไปแลว นพพาน สพระนพพาน คจฉนต ยอมถง อฏ ซงความ ตงอยไมได อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา สกขมานาน ผศกษาอย สกขา ซงสกขา ท. ตสโส ๓ ทวา จ ในกลางวนดวย รตต จ ในกลางคนดวย (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (คาถาปาทสส) แหง บาทแหงพระคาถาวา อโหรตตานสกขน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา นพพานชฌาสยาน ผมอธยาศยในพระนพพาน (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา นพพาน อธมตตาน อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา อาสวา อ. อาสวะ ท. สพเพป แม ทงปวง เอวรปาน อรยาน ของพระอรยเจา ท. ผมรปอยางน คจฉนต ยอมถง อฏ ซงความตงอยไมได คอวา วนาส ซงความพนาศ คอวา (อาสวาน) นตถภาว ซงความทแหงอาสวะ ท. ไมมอย อต ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา อฏ คจฉนต อต ดงน ฯ เทสนาวสาเน ในกาลเปนทสดลงแหงเทศนา ปณณา อ. นาง ปณณา ยถา ตา ว ผยนอยแลวอยางใดเทยว ปตฏห ตงอยเฉพาะแลว โสตาปตตผเล ในโสดาปตตผล ฯ เทสนา อ. เทศนา สาตถกา อน มวาจาเปนไปกบดวยประโยชน อโหส ไดมแลว สมปตตปรสายป แมแกบรษทผถงพรอมแลว ฯ สตถา อ. พระศาสดา กตวา ทรงกระทาแลว ภตตกจจ ซง กจดวยพระกระยาหาร กณฑกองคารปเวน ดวยขนมอนบคคลกระทา


แลวดวยราและปงแลวบนถานเพลง อคมาส ไดเสดจไปแลว วหาร สวหาร ฯ ภกข อ. ภกษ ท. กถ ยงถอยคาวา อาวโส แนะผมอาย ท. ทกกร กมม อ. กรรมอนบคคลกระทาไดโดยยาก สมมาสมพทเธน อน พระสมมาสมพทธเจา กโรนเตน ผทรงกระทาอย ภตตกจจ ซงกจ ดวยพระกระยาหาร กณฑกองคารปเวน ดวยขนมอนบคคลกระทาแลว ดวยรา และปงแลวบนถานเพลง ปณณาย ทนเนน อนอนนาง ปณณาถวายแลว กต ทรงกระทาแลว อต ดงน สมฏาเปส ให ตงขนพรอมแลว ธมมสภาย ในธรรมสภา ฯ สตถา อ. พระศาสดา อาคนตวา เสดจมาแลว ปจฉตวา ตรสถามแลววา ภกขเว ดกอน ภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. สนนสนนา เปนผนงประชมกนแลว กถาย ดวยถอยคา กาย น อะไรหนอ อตถ ยอมม เอตรห ใน กาลบดน อต ดงน (วจเน) ครนเมอคาวา (มย) อ. ขาพระองค ท. (สนนสนนา) เปนผนงประชมกนแลว อมาย นาม กถาย ดวย ถอยคาชอน (อมห) ยอมม (เอตรห) ในกาลบดน อต ดงน (เตห ภกขห) อนภกษ ท. เหลานน วตเต กราบทลแลว วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. (กณฑก) อ. รา (อมาย ปณณาย ทนน) อนอนนางปณณานถวายแลว (มยา) อนเรา (ปรภตต) บรโภคแลว อทานเอว ในกาลนนนเทยว น หามได กณฑก อ. รา อมาย ปณณาย ทนน อนอนนางปณณานถวายแลว มยา อนเรา ปรภตตเอว บรโภคแลวนนเทยว ปพเพป แมในกาลกอน อต ดงน อาหรตวา ทรงนามาแลว อตต วตถ ซงเรองอนลวงไปแลว วตถา-


เรตวา กเถส ตรสใหพสดารแลว กณฑกสนธวโปตกชตก ซงชาดก อนบณฑตกาหนดแลวดวยลกของมาสนธพตวกนซงรา อม นวา (โพธสตโต) อ. พระโพธสตว (อาห) กลาวแลว (คาถ) ซงคาถา (ปฐม) ทหนงวา (ตว) อ. เจา ภตวา กนแลว ตณปรฆาส ซงหญาอนเปนเดน (วฑฒโต) เปนผเจรญแลว (อส) ยอมเปน (ตว) อ. เจา ภตวา กนแลว อาจามกณฑก ซงขาวตงและรา (วฑฒโต) เปนผเจรญแลว (อส) ยอมเปน เอต ตณปรฆาสอาจามกณฑก อ. หญาอนเปนเดนและขาวตงและรานน โภชน เปนโภชนะ เต ของเจา อาส ไดเปนแลว อทาน ในกาลน ตว อ. เจา น ภชส ยอมไมเกน กสมา เพราะเหตอะไร (อต) ดงน (สนธว- โปตโก) อ. ลกของมาสนธพ (อโวจ) ได กลาวแลว (คาถา) ซงคาถา ท. (เทว) ๒ (อตรา) เหลานอกนวา (ชนา) อ. ชน ท. น ชานนต ยอมไมร โปส ซงสตวอนบคคลพงเลยง ชาตยา วา โดยชาตหรอ วนเยน วา หรอวา โดยวนย ยตถ าเน ในทใด มหาพรหเม ขาแตทานมหาพรหม อป เออก อาจามกณฑก อ. ขาวตงและรา พห มาก (อตถ) มอย ตตถ


าเน ในทนน จ สวนวา ตข โข อ. ทานแล ปชานาส ยอมรทว ม ซงขาพเจาวา ยทโส อย หโย อ. มาตวเชนใดน (ตาทโส หโย) อ. มา ตวเชนนน อตตโม เปนมาสงสด (โหต) ยอม เปน (อต) ดงน (อห) อ. ขาพเจา ชานนโต รอย อาคมม อาศยแลว ชาน ปณฑต ซงบณฑต ผร น ภกขาม ยอมไมกน กณฑก ซงรา เต ของทาน (อต) ดงน อต ดงน อต ดงนแล ฯ


เรองอตลอบาสก ๔๔. ๑๘๖/๓ ตงแต สตถา ตสส กถ สตวา อตล เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา สตวา ทรงสดบแลว กถ ซงถอยคา ตสส อตลสส ของอบาสกชอวาอตละนน วตวา ตรสแลววา อตล ดกอนอตละ เอต วตถ อ. เรองนน (ชเนห) อนชน ท. อาจณณเอว ประพฤตทวแลวนนเทยว ปฏาย จาเดม โปราณโต แตกาลกอน (ชนา) อ. ชน ท. ครหนตเอว ยอมตเตยนนนเทยว (ปคคล) ซง บคคล ตณหภตป ผเปนคนนงเปนแลวบาง พหกถป ผมถอยคามาก บาง มนทกถป ผมถอยคาอนนอยบาง ห ดวยวา (ปคคโล) อ. บคคล (ชเนห) เอกนต ครหตพโพเอว วา ผอนชน ท. พงตเตยน โดย สวนเดยว นนเทยวหรอ (ชเนห เอกนต) ปสสตพโพเอว วา หรอวา ผอนชน ท. พงสรรเสรญ โดยสวนเดยว นนเทยว นตถ ยอมไมม เอกจเจ ชนา อ. ชน ท. บางพวก นนทนต ยอนนนทา เอกจเจ ชนา อ. ชน อ. บางพวก ปสสนต ยอมสรรเสรญ ราชาโนป แม ซงพระราชา ท. (เอกจเจ ชนา) อ. ชน ท. บางพวก (ปสสสนต) ยอม สรรเสรญ มหาปวป แมซงแผนดนใหญ (เอกจเจ ชนา) อ. ชน ท. บางพวก (นนทนต) ยอมนนทา (เอกจเจ ชนา) อ. ชน ท.


บางพวก (ปสสนต) ยอมสรรเสรญ จนทมสรเยป แมซงพระจนทร และพระอาทตย ท. (เอกจเจ ชนา) อ. ชน ท. บางพวก (นนทนต) ยอมนนทา (เอกจเจ ชนา) อ. ชน ท. บางพวก (ปสสนต) ยอม สรรเสรญ อากาสาทโยป ปเทเส ซงประเทศ ท. แมมอากาศเปนตน เอกจเจ ชนา อ. ชน ท. บางพวก นนทนต ยอมนนทา เอกจเจ ชนา อ. ชน ท. บางพวก ปสสนต ยอมสรรเสรญ สมมาสมพทธป แมซงพระสมมาสมพทธเจา จตปปรสมชเฌ นสทตวา ธมม กเถนต ผประทบนงแลว ตรสอย ซงธรรม ในทามกลางแหงบรษท ๔ ห ก นนทา วา อ. การนนทาหรอ ปสสา วา หรอวา อ. การสรรเสรญ อนธพาลาน แหงคนอนธพาล ท. อปปมาณ เปนประมาณหามได (โหต) ยอมเปน ปน แตวา (ปคคโล) อ. บคคล ปณฑเตน เมธาวนา นนทโต ผอนบณฑตผมปญญานนทาแลว (ปณฑเตน เมธาวนา) นนทโต นาม ชอวาเปนอนบณฑตผมปญญานนทาแลว (โหต) ยอมเปน (ปคคโล) อ. บคคล (ปณฑเตน เมธาวนา) ปสสโต ผอนบณฑตผมปญญาสรรเสรญแลว (ปณฑเตน เมธาวนา) ปสสโต นาม ชอวา เปนผอนบณฑตผมปญญาสรรเสรญแลว โหต ยอมเปน อต ดงน อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลาน อตล ดกอนอตละ เอต นนทนปสสน อ. การ นนทาและการสรรเสรญนน โปราณ เปนธรรมดา มในกอน (โหต) ยอมเปน เอต นนทนปสสน อ. การนนทาและการสรรเสรญนน อชชตนา อว


เปนเพยงดงวามในวนน (โหต) ยอมเปน น หามได (ชนา) อ. ชน ท. ตณหมาสน ปคคล นนทนตป ยอมนนทา ซงบคคลผนงนงเปนปกต บาง พหภาณน ปคคล นนทนตป ยอมนนทา ซงบคคลผกลาวซงคามากเปนปกตบาง มตภาณ ปคคล นนทนตป ยอมนนทา ซงบคคลผกลาว ซงคาอนอนบคคลนบไดแลวเปนปกตบาง (เกนจ) อนนทโต ปคคโล อ. บคคล ผอนใคร ๆ ไม นนทาแลว นตถ ยอมไมม โลเก ในโลก โปโส อ. บรษ (ปคคเลน) เอกนต นนทโต วา ผอนบคคลนนทาแลว โดยสวนเดยวหรอ (ปคคเลน) เอกนต ปสสโต วา หรอวา ผอน บคคลสรรเสรญแลว โดยสวนเดยว น อห จ ไมไดมแลวดวย น ภวสสต จ จกไมมดวย น เตรห วชชต จ ไมมอย ในกาลบดนดวย เจ หากวา ว อ. ชนผรแจง ท. อนวจจ ใครครวญแลว สเว ในวน สเว ในวน ปสสนต ยอมสรรเสรญ ย ปคคล ซงบคคลใด อจฉททวตต ผมความประพฤตอนไมเปนชองเปนปกต เมธาว ผมปญญา ปญาสลสมาหต ผตงมนดวยดแลว ดวยปญญาและศล โก อ. ใคร อรหต ยอมควร


นนทต เพออนนนทา ต ปคคล ซงบคคลนน ชมโพนทสส นกข อว ผเพยงดงวาแทง แหง ทองชอวาชมพนท เทวาป แม อ. เทวดาและ มนษย ท. ปสสนต ยอมสรรเสรญ น ปคคล ซงบคคลนน (โส ปคคโล) อ. บคคลนน พรหมนาป แมอนพรหม ปสสโข สรรเสรญแลว อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา เอต นนทนปสสน อ. การนนทาและการ สรรเสรญนน ปราณก เปนธรรมชาตมในกอน (โหต) ยอมเปน (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหง บทวา โปราณเมต อต ดงน ฯ (ภควา) อ. พระผมพระภาคเจา อาลปต ยอมทรงรองเรยก อปาสก ซงอบาสก ต นนวา อตล ดกอนอตละ อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา นนทน วา อ. การนนทาหรอ ปสสน วา หรอวา อ. การสรรเสรญ อท น อชชตน อธนา อปปนน วย เปนเพยงดงวามในวนน คอวาเกดขนแลว เมอก โหต ยอมเปน น หามได (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา เอต อชชตนามว อต ดงน ฯ อตโถ อ. อธบายวา ห จรงอย (ชนา) อ. ชน ท. นนทนต ยอมนนทา ตณหมาสน ปคคล ซงบคคล ผนงนงเปนปกตวา เอโส ปคคโล อ. บคคลน ตณห หตวา นสนโน นงเปนผนงเปนแลว


มโค วย ราวกะ อ. คนใบ พธโร วย ราวกะ อ . คนหนวก กจ อชานนโต ปคคโล วย ราวกะ อ. บคคล ผไมรอย ซง อะไร ๆ ก เพราะเหตอะไร อตป ดงนบาง นนทนต ยอมนนทา พหภาณน ปคคล ซงบคคล ผกลาวซงคามากเปนปกตวา เอโส ปคคโล อ. บคคลน กฏกฏายต ยอมประพฤตกฏะกฏะ วาตาหตตาลปณณ วย ราวกะ อ. ใบของตนตาลอนอนลมกระทบแลว ก เพราะเหตอะไร กถาย ปรยนโตเอว อ. ทสดรอบ แหงถอยคานนเทยว นตถ ยอมไมม อมสส ปคคลสส แกบคคลน อตป ดงนบาง นนทนต ยอมนนทา มตภาณน ปคคล ซงบคคล ผกลาวซงคาอนอนบคคลนบไดแลวเปนปกตวา เอโส ปคคโล อ. บคคลน มมาโน สาคญอย วจน ซงคา อตตโน ของตน สวณณหร วย ราวกะ อ. ทองและเงน วตวา กลาวแลว เอก วจน วา ซงคาคาหนงหรอ เทว วจนาน วา หรอวา ซงคา ท. สอง ตณห เปนผนง โหต ยอมเปน ก เพราะเหตอะไร อตป ดงนบาง (ชเนห) อนนทโต นาม ปคคโล อ. บคคล ชอวาผอนชน ท. ไมนนทาแลว นตถ ยอมไมม อมสม โลเก ในโลกน สพพถาป แมโดยประการทงปวง เอว ดวยประการฉะน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา น อโหส ไมไดมแลว อตเตป กาเล ในกาลแมอนลวงไปแลว น ภวสสต จกไมม อนาคเตป กาเล ใน กาลแมอนไมมาแลว (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา น จาห อต ดงน เปนตน ฯ อตโถ อ. อรรถวา นนทา วา อ. การนนทาหรอ ปสสา วาฃ


หรอวา อ. การสรรเสรญ พาลาน แหงคนพาล ท. อปปมาณ เปน ประมาณหามได (โหต) ยอมเปน ปน แตวา ปณฑตา อ. บณฑต ท. อนวจจา ใครครวญแลว คอวา ชานตวา ทราบแลว นนทาการ วา ซงเหตแหงการนนทาหรอ ปสสาการณ วา หรอวา ซงเหตแหงการ สรรเสรญ ทวเส ในวน ทวเส ในวน ปสสนต ยอมสรรเสรญ ย ปคคล ซงบคคลใด อจฉททวตต ชอวาผมความประพฤตอนไมมชอง (อตตโน) สมนนาคตตตา เพราะความทแหงตนเปนผมาตามพรอม แลว อจฉททาย สกขาย จ ดวยสกขาอนไมมชองหรอ อจฉททาย ชวตวตตยา วา หรอวา ดวยความเปนไปแหงชวต อนไมมชอง เมธาว ชอวาผมปญญา (อตตโน) สมนนาคตตา เพราะความท แหงตนเปนผมาตามพรอมแลว ธมโมชปปาย ดวยปญญาอนมโอชะ อนเกดแตธรรม ปาสลสมาหต ชอวาผตงมนดวยดแลวดวยปญญา และศล (อตตโน) สมนนาคตตตา เพราะความทแหงตนเปนผมา ตามพรอมแลว โลกยโลกตตรปปาย จเอว ดวยปญญาอนเปน โลกยะและโลกตตระดวยนนเทยว จตปปารสทธสเลน จ ดวยศลคอ ความบรสทธ ๔ ดวย โก อ. ใคร อรหต ยอมควร นนทต เพอ อนนนทา ต ปคคล ซงบคคลนน สมโพนทสส นกข วย ผเพยง ดงวาแทงแหงทองชอวาชมพนท สวณณโทสวรหต อนเวนแลวจาก โทษแหงทอง ฆฏฏนมชชนกขม อนควรเพออนบและอนขด อต ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา ยเจ ว อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา เทวาป แม อ. เทวดา ท. ปณฑต-


มนสสา แม อ. มนษยผเปนบณฑต ท. อฎาย ลกขนแลว โถเมนต ยอมชมเชย ชอวา ปสสนต ยอมสรรเสรญ ต ภกข ซงภกษนน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา เทวาป อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา เทวมนสสา อ. เทวดาและมนษย ท. (ปสสนต) ยอมสรรเสรญ เกวล อยางเดยว น หามได เอโส ปคคโล อ. บคคลนน มหาพรหเมหป แมอนมหาพระพรหม ท. ทส- สหสสจกกวาเฬ ในจกรวาฬอนมหมนเปนประมาณ ปสสโตเอว สรรเสรญแลวนนเทยว อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา พรหมนาป อต ดงน ฯ


เรองภกษฉพพคคย ๔๕. ๑๘๘/๔ ตงแต เอกทวส ห สตถา เตส อโภห เปนตนไป. ห ความพสดารวา เอกทวส ในวนหนง สตถา อ. พระศาสดา สตวา ทรงสดบแลว สทท ซงเสยงวา ขฏะขฏะ อต ดงน เตส ฉพพคคยาน ภกขน ของภกษ ท. ผมพวก ๖ เหลานน อโภห หตเถห ยฏ โย คเหตวา กฏปาทก อารยห ปฏ ปาสาเณ จงกมนตาน ผถอเอาแลว ซงไมเทา ท. ดวยมอ ท. ทงสอง ขนแลว สเขยงเทา อนกระทาแลวดวยไม จงกรมอย บนหลงแหงหน ปจฉตวา ตรสถาม แลววา (เอโส สทโท) อ. เสยงนน ฉพพคคยาน ภกขน นาม ชอวาเปนเสยงอะไร (โหต) ยอมเปน อต ดงน สตวา ทรง สดบแลววา (เอโส สทโท) อ. เสยงนน ฉพพคคยาน ภกขน กฏปาทก อารยห จงกมนตาน ขฏขฏสทโท เปนเสยงขฏะขฏะ แหงภกษ ท. ผมพวก ๖ ผขนแลว สเขยงเทาอนกระทาแลวดวยไม จงกรมอย (โหต) ยอมเปน อต ดงน ปาเปตวา ทรงบญญตแลว สกขาปท ซงสกขาบท วตวา ตรสแลววา ภกขนา นาม กายาทน ทวาราน รกขต อ. อนชออนภกษรกษา ซงทวาร ท. มกายเปนตน วฏฏต ยอมควร อต ดงน เทเสนโต เมอจะทรงแสดง ธมม ซงธรรม อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา


(ปคคโล) อ. บคคล รกเขยย พงรกษา กายปป- โกป ซงความกาเรบดวยกาย สวโต พงเปนผ สารวมแลว กาเยน ดวยกาย สยา พงเปน (ปคคโล) อ. บคคล หตวา พงละแลว กาย- ทจจรต ซงความประพฤตชวดวยกาย จเร พง ประพฤต สจรต ซงความาสจรต กาเยน ดวยกาย (ปคคโล) อ. บคคล รกเขยย พงรกษา วจปโกป ซงความกาเรบดวยวาจา สวโต พงเปนผสารวม แลว วาจาย ดวยวาจา สยา พงเปน (ปคคโล) อ. บคคล หตวา พงละแลว วจทจจรต ซงความ ประพฤตชวดวยวาจา จเร พงประพฤต สจรต ซงความสจรต วาจาย ดวยวาจา (ปคคโล) อ. บคคล รกเขยย พงรกษา มโนปโกป ซง ความกาเรบดวยใจ สวโต พงเปนผสารวมแลว มนสา ดวยใจ สยา พงเปน (ปคคโล) อ. บคคล หตวา พงละแลว มโนทจจรต ซงความประพฤต ชวดวยใจ จเร พงประพฤต สจรต ซงความ สจรต มนสา ดวยใจ ธรา อ. นกปราชญ ท. สวตา สารวมแลว กาเยน ดวยกาย อโถ อนง (ธรา) อ. นก ปราชญ ท. สสตา สารวมแลว วาจาย ดวยวาจา ธรา อ. นกปราชญ ท. สวตา


สารวมแลว มนสา ดวยใจ เต เว ธรา อ. นกปราชญ ท. เหลานนแล สปรสวตา เปน ผสารวมรอบดแลว (โหนต) ยอมเปน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา รกเขยย พงรกษา กายทจจรต ซง ความประพฤตชวดวยกาย ตวธ อนมอยางสาม (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา กายปปโกป อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา กายทวาเร ทจจรตปปเวส นวาเรตวา สวโต พงเปนผหาม ซงการเขาไปแหงความประพฤตชว ในทวาร คอกาย แลวจงสารวมแลว คอวา ปหตทวาโร พงเปนผมทวารอน ปดแลว สยา พงเปน (อต) ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสอง แหงบทวา กาเยน สวโต อต ดงน ฯ ปน ก (ปคคโล) อ. บคคล หตวา ละแลว กายทจจรต ซงความประพฤตชวดวยกาย จรนโต ประพฤตอย กายสจรต ซงความประพฤตดดวยกาย กโรต ชอวา ยอมกระทา เอต กมม ซงกรรมนน อภยป แมทงสอง ยสมา เหตใด ตสมา เพราะเหตนน (วจน) อ. พระดารสวา กายทจจรต หตวา กาเยน สจรต จเร อต ดงน (สตถารา) อนพระศาสดา วตต ตรสแลว ฯ นโย อ. นย อนนตรคาถาสป แมในพระคาถาอนเปน ลาดบ ท. เอโสเอว นนนเทยว ฯ อตโถ อ. อรรถวา เย ปณฑตา อ. บณฑต ท. เหลาใด


อกโรนตา ไมกระทาอย ปาณาตปาตาทน กายทจจรตาน ซงความ ประพฤตชวดวยกาย ท. มปาณาตบาตเปนตน สวตา นาม ชอวาสารวม แลว กาเยน ดวยกาย อกโรนตา ไมกระทาอย มสาวาทาทน วจ- ทจจรตาน ซงความประพฤตชวดวยวาจา ท. มมสาวาทเปนตน สวตา นาม ชอวาสารวมแลว วาจาย ดวยวาจา อภชฌาทน มโนทจจรตาน อสมฏเปนตา ไมยงความประพฤตชวดวยใจ ท. มอภชฌาเปนตน ใหตงขนพรอมอย สวตา นาม ชอวาสารวมแลว มนสา ดวยใจ เต ปณฑตา อ. บณฑต ท. เหลานน สปรสวตา เปนผสารวมรอบดแลว คอวา สรกขตา เปนผรกษาดแลว คอวา สโคปตา เปนผคมครองด แลว คอวา สปหตทวารา เปนผมทวารอนปดแลว อธ โลกสม ในโลกน (โหนต) ยอมเปน อต ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาท แหงพระคาถาวา กาเยน สวตา ธรา อต ดงนเปนตน ฯ คณฐธมมปทฏฐถายกศพทแปล ภาค ๖ จบ

Documents

3 36คัณฐีพระธัมมปทัฏฐกถา+ยกศัพท์แปล+ภาค๖