วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

คำานำา

หนงสอ “วธปฏบตใหไดมรรคผลนพพาน” น เขยนขนเพอใหผทปรารถนา จะไดมรรคผลนพพาน ไดใชเปนคมอในการปฏบตธรรม เนอหาสวนใหญเขยนขนจากผลการปฏบตธรรมของ

ผมเอง ในการปฏบตธรรมของผมนน ผมไดรไดเหนสภาวะธรรมตางๆ มากมาย และไดวเคราะหผลการปฏบต เหลานน ทำาใหทราบถงวธ การปฏบตธรรมวา ทำาอยางไรถกวธ อยางไรผดวธ อยางไรไดผลเรว อยางไรไดผลชา

และทราบวาเหตใดนกปฏบตธรรมสวนใหญจงไมสามารถบรรลมรรคผล เมอทราบในเหตในผลของการปฏบต ธรรม และเทคนคตางๆ ทจำาเปน การอธบายไดพยายามเขยนใหเขาใจงาย แมผทไมมพนความรทางธรรมะ

มากอน กสามารถทจะอานเขาใจและนำาไปปฏบตได ในการพมพครงแรก ผมเขยนขนโดยทยงไมไดสอนคนอน ทำาใหการอธบายรายละเอยดบางตอนไม

ชดเจน แตในการพมพครงหลงน พมพขนหลงจากทผมไดไปสอนการปฏบตธรรมใหกบนกปฏบตหลายทาน ทำาใหทราบวาควรจะอธบายอยางไร นกปฏบตจงจะเขาใจไดงาย ฉะนนในหนงสอฉบบปรบปรงใหมน ผมจงได

แกไขและเพมเตมเนอหาใหสมบรณยงขน

ชวยง พกลสวสดผแตง

บทท 1บทนำา

ตวผมเองมความสนใจในเรองของการปฏบตธรรมมานานแลว ตอนทเรมสนใจใหม ๆ กไดพยายาม ไปศกษาหาความรจากนกปฏบตหลายทาน แตทานเหลานนไมคอยใหความสำาคญกบผมเทาไรนก พดคยกนไม

กคำาเขากขอตวไปทำาธระเสยแลว ผมจงตงปณธานเอาไววา ถาผมปฏบตธรรมไดผลกจะไมประพฤตตวเชน ทานเหลานน ถามผสนใจในการปฏบตธรรมตองการความรจากผม ผมกยนดทจะสอนใหดวยความเตมใจ มา

ภายหลงเมอผมมความรความสามารถพอทจะสอนการปฏบตธรรมไดแลว จงไดแนะนำาวธการปฏบตใหกบมตร สหายทรจกหลายทาน แตกไมเปนประโยชนมากนก เพราะแตละคนกตองมภาระ ตองทำางานหาเงนเลยง

ครอบครวดวยกนทงนน ไมมโอกาสพดคยกนบอยนก เวลาทผมคยธรรมะกบเพอน ๆ เขากสนใจอยากจะ ปฏบตธรรม แตพอพดถงรายละเอยดเกยวกบวธปฏบต กมกจะหมดเวลาคยกนเสยกอนทกครงไป ผมจงม

1

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

ความคดทจะแตงหนงสอเกยวกบการปฏบตธรรมขน โดยคดวา ถามตรสหายคนใดสนใจในการปฏบตธรรม กใหเอาหนงสอเลมนไปอาน ถามปญหาสงสยอะไรกคอยมาถามภายหลง อยางนจะไดผลดกวา เหตผลอก

ประการหนงททำาใหผมแตงหนงสอธรรมะเลมนขนมากคอ ผมเหนวาในเมองไทยยงมผสนใจในการปฏบต ธรรมเชนเดยวกบผมอยมากนบแสนคน แตผสนใจในธรรมสวนใหญ เรยกไดวาเกอบรอยเปอรเซนตเลยท

เดยว มความเขาใจในการปฏบตธรรมไมถกตอง ทำาใหปฏบตไมไดผล ผมจงไดแตงหนงสอเลมนขนมาเพอ อธบายถงหลกการปฏบตธรรมแบบตาง ๆ สำาหรบใหผทสนใจไดใชเปนคมอในการปฏบตธรรม เนอหาทเขยน

ไมไดเขยนเพอใหผอานมความรแตกฉานในธรรมะ แตเขยนเพอใหผอานมความรเพยงพอทจะสามารถนำาไป ปฏบตไดดวยตนเองเทานน การอธบายศพทกเนนใหเขาใจความหมายเปนหลก ไมไดแปลตามรากศพทคำาตอ

คำา เนอหาของหนงสอไดแบงออกเปนสองสวน คอสวนทเปนเรองราวเกยวกบการปฏบตธรรมมทงหมด 5 บท กบสวนทเปนภาคผนวก มทงหมด 3 เรอง ดงน

บทท 1 บทนำา กลาวถงทมาของหนงสอและเนอหาโดยยอของบทตาง ๆ มการอธบายความ หมายของศพททควรทราบ ไดแก คำาวา สต สมาธ และสมปชญญะ

บทท 2 การปฏบตธรรมคออะไร กลาวถงความหมายของการปฏบตธรรมทแทจรงในพทธ ศาสนา กลาวถงการปฏบตธรรมทแทจรงในพทธศาสนา กลาวถงการปฏบตธรรมสองอยางคอ วปสสนา

กรรมฐาน และสมถกรรมฐาน ไดอธบายถงความแตกตางของวธทงสอง ทงในการปฏบตและผลทไดรบ

บทท 3 ความรทตองเขาใจกอนลงมอปฏบตธรรม กลาวถงปรมตถธรรมอนเปนธรรมทวาดวย เรองความจรงของชวต กลาวถงชวตวาประกอบดวยขนธ 5 คอ รป เวทนา สญญา สงขาร และ

วญญาณ กลาวถงชวตวาประกอบดวย กาย จต และเจตสก และกลาวถงชวตวาประกอบดวย รป-นาม หรอ กาย-ใจ

บทท 4 วธปฏบตธรรม บทนเปนบททสำาคญทสดของหนงสอเลมน ไดกลาวถงวธปฏบตธรรม โดยละเอยด กลาวถงวปสสนากรรมฐาน 4 อยาง ทเรยกวาสตปฏฐาน 4 อน ไดแก การมสตอยกบกาย

การมสตอยกบเวทนา การมสตอยกบจต และการมสตอยกบธรรม กลาวถงสมถกรรมฐาน 2 อยางคอ การทำาสมาธ และการพจารณากรรม

บทท 5 ขอแนะนำาในการปฏบตธรรม กลาวถง ขอแนะนำาตาง ๆ ทเปนประโยชน ซงสามารถใช เปนแนวทางในการปฏบตธรรมได กลาวถงการทำาความเหนใหถกตอง การฝกหดตดใจ การสรางเหตโดยไม

หวงผล กเลสทควรรจก การเลอกวธปฏบตทเหมาะสม การปฏบตธรรมในแตละวน นอกจากนยงกลาวถง ทางสายกลาง ซงเปนทางทจะพานกปฏบตไปสจดหมายไดโดยงาย และกลาวถงการใชอนทรย 4 ในการ

ตรวจสอบขอบกพรองของการปฏบต สวนทเปนภาคผนวกเปนสวนทเพมเขามาเพอใหผอานไดอานเพมเตม แบงออกเปน 3

เรองดงน

1. ความสข 3 อยาง กลาวถงเรองของความสขททกคนสามารถทำาใหเกดขนได อนไดแก ความสขในกาม ความสขในฌาน และความสขในนโรธ เรองนเขยนขนเพอใหผอานไดมองภาพพจนของการ

ปฏบตธรรมในรปของความสข ถาผใดอานเรองนและทำาความเขาใจใหด กสามารถทจะนำาไปใชประโยชนในการปฏบตธรรมได

2. กฎแหงกรรม-กฎของชวต เรองนเนอหาสวนใหญไดนำามาจากพระไตรปฎก กลาวถงเรอง กฎแหงกรรม การเวยนวายตายเกดของสตวโลกในภพภมตาง ๆ และเรองตาง ๆ ทชาวพทธควรร เรองน

เขยนขนเพอใหผอานมองภาพพจนของชวตไดถกตอง จะไดดำาเนนวถชวตไปในทางทถกทควร

3. ประวตผแตง กลาวถงประวตและประสบการณในการปฏบตธรรมของผมเอง เขยนขนเพอ ใหผอานไดรจกผเขยนดขน จะไดมศรทธาเชอวาเรองราวมทเขยนลงในหนงสอเลมนไมไดเขยนจากการนกคด

ขนเอง หรอไปคดลอกมาจากตำาราเลมใด แตเขยนจากผลการปฏบตธรรมของตวผมเอง เนองจากคำาศพททเราใชกนอยในปจจบน หลายคำามความหมายแตกตางไปจากความหมายในทาง

ธรรม เราจงควรทำาความเขาใจเกยวกบความหมายของศพทบางคำาเสยกอน เมออานขอความในบทตอ ๆ ไป จะไดเขาใจไดงายขน คำาศพททจะอธบายมดงน

2

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

1. สตสต หมายถง การระลกได คอระลกไดในเวทนาตาง ๆ อนไดแก การเหน การไดยน การไดกลน

การรรส การสมผส การนกคด ขณะทเรามองเหนภาพกเพราะขณะนนเรามสตอยกบการเหน ขณะทเราไดยน เสยงกเพราะขณะนนเรามสตอยกบการเหน ขณะทเราไดกลนกเพราะขณะนนเรามสตอยกบกลน ขณะทเราร รสอาหารกเพราะขณะนนเรามสตอยกบรส ขณะทเรารสกหนาวกเพราะขณะนนเรามสตอยกบการสมผสทาง

กาย ขณะทเราคดถงเรองใดเรองหนงไดกเพราะ ขณะนนเรามสตอยกบการนกคด จะเหนวาสตทำางานอยกบ ทวารทงหก คอ ตา ห จมก ลน กาย ใจ ตลอดเวลา บางครงสตกทำางานอยกบทวารน บางทสตกทำางาน

อยกบทวารโนน แลวแตความตงใจ เชน ถาเราตงใจดรายการในโทรทศน สตกจะอยกบเวทนาคอการเหนและ การไดยนสลบผลดเปลยนกนไปดวยความเคยชน ทำาใหเรารสกวาเหนภาพดวย ไดยนเสยงดวย แตในขณะท

เราตงใจดโทรทศนอยนน แมอากาศจะรอนเรากไมรสก เพราะไมไดเอาสตไปอยกบการสมผสทางกาย และถา เราลองตงใจดเฉพาะภาพของโทรทศนอยางเดยว ไมสนใจในเสยงเลยเรากจะรสกวาเหนแตภาพ ไมรสกวา

ไดยนเสยง จะเหนวาตลอดชวตของคนเรานน สตทำางานตลอดทงวน ตงแตตนขนมาในตอนเชาจนกระทงเขา นอนในตอนกลางคนเลยทเดยว สตจะไมทำางานกเฉพาะตอนทเราสลบ ซงบางทเรยกวา หมดสต กบตอนท

เรานอนหลบสนทเทานน แมขณะฝน สตกยงทำางานอย คออยกบการนกคด สตมประโยชนมากในการปฏบต ธรรม เราจงควรทำาความรจกกบสตใหด ควรฝกใหมกำาลงมาก ๆ สตจะมกำาลงมากเมอมความตงใจมาก เชน

ตงใจจะมองจะมสตในการเหนมากกวาทไมตงใจมอง ขณะใดทเรารสกชด เชน เหนภาพชด ไดยนเสยงชด แสดงวาขณะนนเรามสตมาก หรอเรยกวาสตมกำาลง ถาสตมกำาลงเราจะรสกตนตว จตใจกระปรกระเปรา

ขณะใดทเรารสกไมชด กแสดงวาเรานงเหมอใจลอยหรองวงนอน ขณะนนสตจะออนกำาลง เราไมคอยรสกตว

2. สมาธสมาธ หมายถง การทจตสงบไมฟงซาน หรอการทจตตงมนอยกบเรองใดเรองหนง หรอการมสต

อยกบอารมณใดอารมณหนงไดมนคง เชน ขณะทเรานงจองดพระพทธรป ถาใจของเราจดจออยทพระพทธ รป ไมนกคดไปถงเรองอนเลย ขณะนนเรยกวาจตเปนสมาธ ขณะทเรานงอานหนงสอ ถาเรามสมาธดจะอาน

รเรองไดงาย เพราะจตตงมนอยกบงานททำา แตถาสมาธไมดเรากจะอานไมรเรอง เพราะจตไมตงมนอยกบ งานททำา มวแตจะนกคดไปถงเรองอน ตามธรรมชาตของคนเรานน จตมความฟงซานอยตลอดเวลา เราจง

ตองฝกสมาธอยเสมอเพอใหจตสงบไมฟงซานสมาธดมาก 000000000000000000สมาธดปานกลาง 00-000-X00-000X00-สมาธออน 0-X0X-X0-X0X—0X0-

เวลา0 หมายถง การมสตอยกบอารมณทกำาหนดX หมายถง การมสตอยกบอารมณอน- หมายถง การเผลอ ใจลอย ฟงซาน

ลกษณะของสมาธระดบตาง ๆ

3. สมปชญญะสมปชญญะ หมายถง การรสภาวธรรมทเกดขนในปจจบนตรงตามความเปนจรง คำาวา สภาวธรรม

จงหมายถง สภาพธรรมชาต นนเอง โดยปรกตสมปชญญะจะเกดขนลอย ๆ ไมได จำาเปนจะตองมสตเกดขน กอนเสมอ จงนยมเขยนเปนคำาตดกนวา สตสมปชญญะ ตามความหมายทางธรรมแลว การรสภาวธรรม

ตามความเปนจรง เรยกวา ปญญา ดงนนคำาวา สตสมปชญญะ จงหมายถง ปญญา แตหมายเอาเฉพาะ ปญญาทเกดขนในปจจบนเทานน ผทสามารถทำาสตสมปชญญะใหเกดขนได กคอผทปฏบตวปสสนากรรมฐาน

ไดผลเทานน ขอความในหนงสอเลมนอาจจะมซำากนหลายแหง ทงนเพราะเปนหนงสอเชงปฏบต จงตองการยำา

ความเขาใจของผอานใหเขาใจแจมแจง เมอลงมอปฏบตจะไดทำาไดถกตอง หนงสอเลมนคงไมเปนประโยชนถา ผอานอานเพยงครงเดยว หนงสอเลมนคงไมเปนประโยชนถาไมอานไปดวยคดพจารณาไปดวย หนงสอเลมน

คงไมเปนประโยชนถาไมอานไปดวยทดลองทำาไปดวย ผมหวงวาผอานคงนำาเนอหาสาระในหนงสอเลมนไปใชใหเปนประโยชนกบตนเองได

3

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

บทท 2 การปฏบตธรรมคออะไร?

“ ” หลายคนคงเคยไดยนคำาวา การปฏบตธรรม มาจนชนห หลายคนกคงเคยลงมอปฏบตธรรมมา บางแลว ผมเคยถามนกปฏบตหลายทานจงจดประสงคและวธการปฏบตกไดรบคำาตอบแตกตางกน พดถงจด ประสงค บางกวาทำาเพอใหจตสงบ ใหมความสข บางกทำาเพอใหหายกลมใจ บางกทำาเพราะอยากจะมฤทธ

เชน ไปเทยวนรกสวรรคได บางกปรารถนาจะไดมรรคผลนพพาน บางกทำาเพราะรวาเปนบญ บางกทำาเพราะ กลวนอยหนาคนอน เมอถามถงวธการปฏบต บางกวาการปฏบตธรรมคอการนงหลบตาทำาจตใหสงบตงมน

เปนสมาธ หรอทเราเรยกกนตดปากวา นงสมาธ บางกวาคอการเจรญสต บางกวาคอการรกษาศลใหบรสทธ แตละคนกเขาใจแตกตางกนออกไป สวนตวผมเองเหนวา การปฏบตธรรมกคอการปฏบตเพอใหไดมรรคผล

นพพาน การทำาอะไรกตามทเปนไปเพอใหไดมรรคผลนพพานลวนเปนการปฏบตธรรมทงสน ในพทธศาสนาแบงการปฏบตธรรมออกเปน 2 วธใหญ ๆ คอวปสสนากรรมฐานและสมถ

กรรมฐาน วปสสนากรรมฐาน หมายถงวธปฏบตใหเกดปญญา คอ รสภาวธรรมตามความเปนจรง ซงจะ เปนเหตปจจยโดยตรงททำาใหไดมรรคผลนพพาน สวน สมถกรรมฐาน หมายถง วธทำาใหจตสงบไมฟงซาน

สมถกรรมฐานไมใชเหตปจจยโดยตรงททำาใหไดมรรคผลนพพาน แตเปนวธทชวยลดอปสรรคในการปฏบต ธรรม ทำาใหการปฏบตไดผลเรวขน ลกษณะของการปฏบตธรรมแตละวธมดงน

1. วปสสนากรรมฐาน ในการรบรอารมณของคนเรานน ไมวาจะเปนการรบรอารมณทางตา ห จมก ลน กาย ใจ กด จะม

ความรสก 3 อยางเกดขนเรยงกนเสมอ คอความรสกในปรมตถ เกดขนเองกอน มความรสกในสมมต ตดตามมา แลวจงมความรสกในกเลส เกดขนอกตอหนง เชนขณะทเรามองเหนดอกกหลาบ ปรมตถคอ

ความรสกในรปทรงสสนของภาพเกดขนกอน แลวจงมการนำารปทรงสสนทเหนมาตความวาเปนดอกไม ดอก กหลาบ ความรสกวาเปนดอกไม ดอกกหลาบน เปนสมมต ความรสกของเราจะไมหยดเพยงเทาน แตเราจะ

อาศยสมมตเปนสอใหกเลสเกดขนอกตอหนง เราอาจจะรสกวาสวย ชอบ อยากได กเปน โลภะ ถาเรารสกไม ชอบ นาเกลยด กเปน โทสะ หรอรสกเฉย ๆ กเปน โมหะ เพราะถารสกเฉย ๆ เรากจะไมใสใจทำาใหเกดความ

ฟงซาน การไมใสใจ ใจลอย เหมอ ฟงซาน จดเปนโมหะ ขณะทมองหนาคนทเราเกลยด ปรมตถคอความรสกในรปทรงสสนของภาพเกดขนกอน สมมตคอ

ความรวาเปนภาพของคนทเราเกลยดจงเกดขนตดตามมา แลวโทสะคอความไมพอใจกเกดขนอกตอหนงจะเหนวาในการรบรอารมณของคนเรานนจะมปรมตถสมมต- กเลส เกดขนเรยงกนเสมอปรมตถ คอความจรงทมอยในธรรมชาต เชน รปทรง สสนของภาพ เปนปรมตถ หรอเปนความ

จรงในการเหนสมมต คอ การตความจากปรมตถ เชนตความจากภาพทเหนวาเปนภาพดอกไม ภาพคน ภาพรถกเลส คอความยนดยนรายในสมมต หรอการตดในสมมต ซงเรยกวา อปาทาน

คนทวไปไดชอวา ปถชน ซงหมายถงผหนาแนนดวยกเลส กเพราะวาในการรบรอารมณ ไมวาจะเปน ทางทวารใดกตาม ยอมถกกเลสปรงแตงจตอยเสมอ การปฏบตธรรมกคอการฝกรบรอารมณดวยสภาพจตท

ปราศจากกเลส ซงทำาได 2 วธใหญ ๆ คอ

1. การปฏบตธรรมชนดอยกบสมมต การปฏบตธรรมวธนเปนการฝกมสต อยกบปรมตถและ สมมต แตพยายามละกเลส เชนขณะทเรามองดอกกหลาบ กใหสนใจในรปทรงสสนของมน และตความไดวา

เปนดอกกหลาบ แตอยาใหมความรสกสวย ชอบ เกดขน ถามองแลวรสกวาสวย เรากตงใจมองใหมใหรแต วาเปนดอกกหลาบ ๆๆๆ แลวพยายามใหใจรบรอยอยางนนตอเนองไปเรอย ๆ ถาการปฏบตธรรมไดผล ขณะ

ทเรารบรในอารมณทมากระทบ เรากจะรทงในปรมตถ และรในสมมต แตจะมใจเปนกลางไมยนดยนรายในอารมณทมากระทบนน

ปรมตถ สมมต กเลส ความรสกขณะทไมไดปฏบตธรรม

ปรมตถ สมมต ความรสกขณะปฏบตธรรมชนดอยกบสมมต

4

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

ปรมตถ ความรสกขณะปฏบตธรรมชนดอยกบปรมตถ

2. การปฏบตธรรมชนดอยกบปรมตถ การปฏบตธรรมวธนเปนการฝกมสตอยแตกบปรมตถ เทานน พยายามละสมมต เมอไมรในสมมต กเลสกไมเกด เพราะกเลสเกดตามหลงสมมต ยกตวอยางเชน

ขณะทเรามองดอกกหลาบ กใหสนใจในรปทรงสสนของภาพทปรากฏเพยงอยางเดยว ไมตความวาเปนดอก กหลาบ ถาเรามองแลวตความวาเปนดอกกหลาบกใหตงใจมองใหม โดยสนใจแตรปทรงสสนเพยงอยางเดยว

ไมนกคดตความวาภาพนนคออะไร แลวพยายามใหใจรบรอยางนนตอไปเรอย ๆ ถาการปฏบตธรรมไดผล ขณะทเรารบรในอารมณทมากระทบ เรากจะรแตปรมตถ ไมรในสมมต และจะมใจเปนกลาง ไมยนดยนรายใน

อารมณทมากระทบนน การปฏบตธรรมทงสองวธนเรยกวา การปฏบตวปสสนากรรมฐาน เปนการปฎบตเพอใหไดมรรคผล

นพพาน อนเปนคำาสอนหลก เปนแกนแทในพระพทธศาสนา จะเหนวาการปฏบตวปสสนาทำาได 2 วธ คอ การมสตอยกบปรมตถ วธหนง และการมสตอยกบ

สมมต แตละความยนดยนรายในสมมต อกวธหนง สำาหรบผทเคยศกษาธรรมมากอนกคงจะทราบวา พระพทธองคไดทรงวางแนวทางการปฏบตวปสสนาไว 4 แบบ เรยกวา สตปฏฐาน 4 อนไดแก

การมสตอยกบ กายการมสตอยกบ เวทนาการมสตอยกบ จตการมสตอยกบ ธรรม

ซงการปฏบตทง 4 แบบ จดเปนการมสตอยกบปรมตถทงสน เพราะ กาย เวทนา จต ธรรม เหลานลวนเปนปรมตถ นกปฏบตธรรมบางทานอาจจะแยงวา ถาอยางนนการปฏบตธรรมชนดทอยกบสมมต

กไมนาจะเปนวปสสนา อนทจรงการมสตอยกบสมมต แตละความยนดยนรายในสมมตนนจดเปน การมสต อยกบธรรมคออรยสจ 4 เพยงแตวาเราอาศยสมมตมาเปนสอใหจตหวนไหวไปตามอำานาจกเลส คอเกด

อปทานมความยนดยนรายในสมมตนน งานของเรากคอการฝกละอปาทาน เมอละอปาทานอยเสมอกจะทำาให เรามปญญารแจงในธรรมคออรยสจ 4 ได

ฉะนนการมสตจดจออยกบสมมตเพยงอยางเดยว จงเปนเพยงสมาธ เปนเพยงสมถะเทานน แตถามการละความยนดยนรายในสมมตนนดวยกเปนวปสสนา

ตามปรกต ชวตทกชวตไมวาจะเปนคนหรอสตวทงหลาย ยอมถกอวชชา ปรงแตงจตอยเสมอ ไมวาใน การเหน การไดยน การไดกลน การรรส การสมผส หรอการนกคดกตาม จงทำาใหเราเขาใจสภาวธรรมผดไป

จากความเปนจรง เชน ขณะทเราเหนดอกไม กมความรสกวาดอกไมนนสวย ขณะทกนอาหารรสด กรสกวา อาหารอรอย ขณะทไดยนเสยงเพลง กรสกวาไพเราะ ความรสกสวย อรอย ไพเราะ เหลานเรยกวา อปาทาน

เปนการนกคดปรงแตงขนมาเอง เพราะอำานาจของอวชชา อนทจรงแลวความสวยไมไดมอยในภาพ ในภาพม แตรปทรงสสนเทานน ความอรอยไมไดมอยในอาหาร ในอาหารมแตรสชาตเทานน ความไพเราะกไมไดมอยใน

เสยงเพลง ในเสยงเพลงมแตเสยงสง- ตำา ดง- คอย เทานน การปฏบตวปสสนากเพอใหมปญญา คอรสภาวธรรมตามความเปนจรง เชน ขณะเหนดอกไม กรใน

รปทรงสสนของมน แตไมมความรสกสวยหรอชอบเจอปนอยในการเหนนน ทเรยกกนวา เหนกสกแตวาเหน ขณะกนอาหารรสด กรแตเพยงรสชาตของอาหาร ไมมความรสกอรอยเจอปนอยในการกนอาหารนน ขณะท

เหนเฉย ๆ อยางน หรอรรสเฉย ๆ อยางน เรยกวา มสตสมปชญญะ หรอมปญญา เกดขน ปญญาทรเหน ความจรงนแหละ คอ ธรรมะทเปนคปรบหรอเปนฝายตรงขามกบอวชชา เมอทำาสตสมปชญญะใหเกดขนบอย

ๆ กเทากบเปนการสะสมปญญาใหเพมพนใหมกำาลงมากขน อวชชากจะออนกำาลงลง เปรยบเสมอนความเยน กบความรอน ซงเปนธรรมชาตทอยตรงกนขาม ทใดมความเยนเพมขน ความรอนกยอมลดลงเปนธรรมดา

จะเหนวาในทางพทธศาสนา คำาวา ปญญา ไมไดหมายถง ความรทวไป เชน การมความรทางดาน วทยาศาสตร การรอบรทางกฎหมาย มความเชยวชาญในการวาดรป เลนฟตบอลเกง เรยนจบปรญญาเอก

อยางนไมเรยกวามปญญา แตเรยกวา มความรความสามารถทางดานนน ๆ เทานน คำาวาปญญา ในทาง พทธศาสนาแบงออกไดเปน 3 ระดบ คอ สตามยปญญา ปญญาทเกดจากการฟงธรรม จนตมยปญญา

ปญญาทเกดจากการนกคดพจารณา และภาวนามยปญญา ปญญาทเปนผลของการปฏบตธรรม ซงเรยกวา วปสสนาญาณ

1. สตามยปญญา เปนปญญาขนตน เกดจากการฟงธรรมทถกตองจากผรธรรม คำาวา ธรรม ทถกตอง หมายถง ปรมตถธรรม หรอ ปรมตถสจจะ อนเปนธรรมทกลาวถงความจรงของชวต ซงไดแก

5

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

เรองของกาย เรองของจต เรองของเวทนา มการเหน การไดยน เปนตน สวนเรองราวตาง ๆ ทไมเกยว กบความจรงของชวต เรยกวา สมมต หรอ สมมตสจจะ เมอศกษาทำาความเขาใจเกยวกบชวตไดถกตองก

เรยกวา มปญญาในขนตน เชน ศกษาวาในอาหารมแตรสชาต เปรยว หวาน เคม จด เทานน ไมมความ อรอยหรอไมอรอยเจอปนอย ทรสกอรอยหรอไมอรอยนนเปนเพยงอปทาน อนเกดจากการทอวชชาปรงแต

จตและศกษาอกวา ในการปฏบตธรรม ขณะทกนอาหาร เราจะตองเอาสตอยทรสชาตเพยงอยางเดยว ไม สนใจในความอรอยหรอไมอรอยของอาหารนน การศกษาอยางนไดชอวาฟงธรรมทถกตอง

2. จนตามยปญญา เปนปญญาทเกดจากการคดพจารณาธรรมในขณะทลงมอปฏบตซงกคอ กาพยายามวางใจหรอทำาความรสกใหถกตองตามความเปนจรง เนองจากความรสกของเราแตกอนมา เปนไป

ตามอำานาจของอวชชา เราจงตองทำาความรสกในการเหน การไดยน ฯลฯ เสยใหม เชน ขณะกนอาหาร ก พยายามสนใจรสชาตของอาหารเพยงอยางเดยว ไมสนใจในความอรอยหรอไมอรอยของอาหาร อาหารมรส

อยางไรกทำาความรสกไปตามนน ปญญาในขนนเปนขนทไดลงมอปฏบตแลว แตยงไมไดผล แมจะพยายาม รบรรสอยางเดยว แตความอรอยหรอความไมอรอยกยงปรากฏอยในความรสก

3. ภาวนามยปญญา เปนปญญาซงเกดจากการปฏบตธรรมทไดผลแลว เชน ขณะทกนอาหาร กรชดในรสชาตของอาหารเทานน ไมมความรสกอรอยหรอไมอรอยเกดขนในขณะทกนนนเลย ถารสภาวธรรม

ตามความเปนจรงอยางนไดกเรยกวา มสตสมปชญญะ หรอมปญญาเกดขน หรอกลาวเปนอยางอนไดอกวา มวปสสนาญาณเกดขน หรอ มนโรธเกดขน หรออาจกลาววา ขณะนนผปฏบตไดเดนทางตามมรรคอนมองค 8 หรอเรยกวา ผปฏบตศล สมาธ ปญญาเกดขนพรอม กสดแลวแตวาใครจะถนดเรยกอยางไร แตทงหมดนกลวนมความหมายเดยวกนทงสน

ขณะทผปฏบตกนอาหารรสดแลวกรรสเฉย ๆ ไมมความรสกอรอยเจอปนอย ขณะนนไดชอวามศล เพราะกายสงบ วาจาสงบเปนปรกต ทวา มสมาธเพราะสตตงมนอยกบรสของอาหารเพยงอยางเดยว ทวาม

ปญญา เพราะรสภาวธรรมตามความเปนจรงวา ในอาหารมแตรสชาตเทานน ไมมความอรอยเจอปนอยจรง จะเหนวาศลในวปสสนาไมใชศล 5 ศล 8 หรอศล 227 ขอ อยางทคนทงหลายเขาใจ ศล 5 ศล

8 ศล 227 เหลานเปนเพยง ศลสมมต เปนเพยงอบายใหบคคลใชเปนหลกปฏบต เพอใหการปฏบต ธรรมไดผลเรวขนเทานน สมาธในวปสสนากไมใชการนงหลบตาแลวนกถงนมตตาง ๆ เชน นกถงดวงแกว

หรอไมใชการเพงกสณ เชน เพงนำา เพงแสงสวาง สมาธเหลานเปนเพยงสมถกรรมฐาน เปนเพยงอบาย ทำาใหจตสงบไมฟงซานเทานน ปญญาในวปสสนากไมใชปญญาทเกดขน จากการคดพจารณาถงความแก

ความตาย หรอพจารณาถงความสกปรกโสโครกของรางกาย ปญญาเหลานเปนเพยงสมถกรรมฐาน เปน อบายใหตณหาสงบระงบ ไมกำาเรบ เทานน

พระพทธองคไดทรงวางแนวทางการปฏบตวปสสนากรรมฐานออกเปน 4 แบบ เรยกวา สตปฏฐาน 4 ซงจะไดกลาวอยางละเอยดในบทท 4

ตามทกลาวแลวนน การปฏบตวปสสนากรรมฐานเปนการทำาปญญาใหเกดขน เมอมปญญาเพมมาก ขน อวชชากยอมออนกำาลงลง ชวงเวลาของการปฏบตธรรม อวชชาและปญญากจะผลดกบปรงแตงจต

แขงกนปรงแตงจตบางครงอวชชามกำาลงมาก กทำาใหเกดความพอใจหรอไมพอใจในอารมณมากระทบ บาง ครงปญญามกำาลงมากกสามารถทำาสตสมปชญญะใหเกดขนได คอ มใจเปนกลางไมยนดยนรายในอารมณ

ทมากระทบ คำาวา อารมณ หมายถง ความรสกทเกดขนกบจต หรอสงทจตไดรบร เชน ความโกรธ ความ ดใจ ความสงบ เหลานเปนอารมณ รป รส กลน เสยง สงทสมผสทางกาย ความคด เหลานกเปนอารมณ

เมอเราปฏบตวปสสนากรรมฐาน ไดรเหนความจรงมากขน อวชชากจะออนกำาลงตามลำาดบ ตณหาคอความ อยากได อารมณด ๆ กจะลดลงตามลำาดบ และถาตณหาออนกำาลงลงมากพอ ผปฏบตกจะบรรลมรรคผลได

ในทสด คำาวา มรรคผล เปนชอของปญญาชนสง มรรค เปนชอของอารมณททำาหนาทประหารกเลส เรยกวา มรรคญาณ ผล เรยกวา ผลญาณ สวนคำาวา มรรค ใน อรสจ 4 หมายถงวธปฏบตธรรมเพอการ

บรรลมรรคผล ซงหมายถงการฝกมสตสมปชญญะนนเอง สำาหรบผทปฏบตธรรมจนไดมรรคผลแลว เรยกวา อรยบคคล ม 4 ระดบ คอ

1. พระโสดาบน เปนผทไดมรรคผลครงแรก เรยกวาไดโสดาปตตมรรค โสดาปตตผล เปลยน จากความเปน ปถชน คอผหนาแนนดวยกเลส มาเปน อรยบคคล คอผประเสรฐ คนทงหลายไดชอวาเปน

ปถชนเพราะมกเลสอยในขนธสนดาน 100% สวนพระโสดาบนเปนผทสามารถประหารกเลสใหเบาบางลง เหลอ 75% (ตวเลขสมมตเพอใหเขาใจงาย) เรยกวา ไดกระแสพระนพพาน

2. พระสกทาคาม เปนผทไดมรรคผลครงท 2 เรยกวา ไดสกทาคามมรรค สกทาคามผล สามารถประหารกเลสในขนธสนดานใหเบาบางลงเหลอ 50% (ตวเลขสมมต)

6

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

3. พระอนาคาม เปนผทไดมรรคผลครงท 3 เรยกกวาไดอนาคามมรรค อนาคามผล สามารถประหารกเลสในขนธสนดานใหเบาบางลงเหลอ 25% (ตวเลขสมมต)

4. พระอรหนต เปนผทไดมรรคผลครงท 4 เรยกวาไดอรหตมรรค อรหตผล สามารถ ประหารกเลสไดหมดเหลอ 0% (ตวเลขจรง) คอไมมกเลสเหลออยในขนธสนดานเลย เรยกวาได

นพพานเปนอารมณ จะไมมกเลสเขารวมในการเหน การไดยน ฯลฯ อกตอไป ชวตจะมแตความสข ไมม ความโกรธ ความฟงซาน ความหงดหงด ความรำาคาญ ความกลว ความกลมใจ ความหดหใจ อกเลยแม

เสยววนาทเดยว ไดชอวาปฏบตธรรมสำาเรจแลว ไมมกจใด ๆ ทจะตองทำาอกตอไป ไมวาจะใชชวตอยางไร ม อาชพการงานอยางไรกเปนสขตลอด พระพทธองคจงตรสวา นพพานเปนสขอยางยง

จะเหนไดวางานในการปฏบตธรรมมอยเพยงอยางเดยวคอ การทำาสตสมปชญญะหรอการทำาปญญา ใหเกดขน เราจะตองพยายามทำาใหเกดขนบอย ๆ ใหเกดขนนาน ๆ งานของเรามเพยงเทานเอง เมอเรา

ทำากรรมทเปนเหตใหไดมรรคผลเรากตองไดมรรคผลเปนธรรมดา เมอบรรลมรรคผลครงแรกเปนโสดาบน แลว งานของเราตอไปกยงคงเหมอนเดม คอพยายามทำาสตสมปชญญะใหเกดขนบอย ๆ ใหเกดขนนาน ๆ

ไมชากจะบรรลมรรคผลขนทสงขนไปอก เราตองทำาใหไดมรรคผลถง 4 ครง จงสำาเรจกจ คอไดนพพานอนเปนจดหมายสงสดของการปฏบตธรรม

อรหนต มกเลส 0% ( ตวเลขจรง )มรรค

อนาคาม มกเลส 25% ( ตวเลขสมมต )

มรรค

7

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

สกทาคาม มกเลส 50% ( ตวเลขสมมต )

มรรค

โสดาบน มกเลส 75% ( ตวเลข สมมต )

มรรค

ปถชน มกเลส 100%

มรรค = วธปฏบตธรรม = วธประหารกเลส ฉะนนผปฏบตธรรมจะตองศกษาแนวทางการปฏบตใหดเสยกอนวา ทางใดถก ทางใดผด เพราะถา

เดนทางผดแลว กไมมโอกาสทจะประสบความสำาเรจไดเลย เปรยบเสมอนคนทปรารถนาจะวายนำาเปน มคน มาบอกวา ถาวงออกกำาลงทกวนจนรางกายแขงแรงดแลว จะวายนำาเปน คนผนนกหดวงดวยความตงใจ

โดยหวงวาสกวนหนงตนจะวายนำาเปน ทานลองคดดเถดวาเขาจะฝกวงสกกปจงจะวายนำาเปน อยาวาแต 10 ปเลย แม 100 ปกไมมทางวายนำาเปน ทวายไมเปนกเพราะไมสรางเหตคอการหดวายนำา ทานทกำาลง

ปฏบตธรรมอยจงพจารณาดเถดวา ทานสรางเหตททำาใหไดมรรคผลนพพานแลวหรอยง พระพทธองคตรส ยนยนวา บคคลทไมทำากรรมชวหนกถงขนอนนตรยกรรม ( กรรมหนก เชน ฆาบดา มารดา หรอทำาราย

พระพทธเจา) มความปรารถนาจะไดมรรคผลนพพานไดลงมอปฏบตธรรมทำาความเพยรไมยอหยอน อยาง ชาไมเกน 9 ป จะตองไดเปนพระอนาคาม หรอไมกเปนพระอรหนตแนนอน แตถาเปนคนทมบญบารมมาก

กสามารถสำาเรจไดภายใน 7 วนการปฏบตธรรม

(เพอมรรคผลนพพาน)

วปสสนากรรมฐาน สมถกรรมฐาน(เพอใหเกดปญญา) (เพอใหจตสงบ)

(ใชปรมตถเปนอารมณ) (ใชสมมตเปนอารมณ)

8

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

สตปฏฐาน 4 ทำาสมาธ พจารณาธรรม(เพอลดนวรณ) (เพอลดตณหา)

มสตอยกบกาย นงสมาธมสตอยกบเวทนา (กายนง)มสตอยกบจต เจรญสตมสตอยกบธรรม (กายเคลอนไหว)

2. สมถกรรมฐาน โดยปรกตการทำางานยอมมอปสรรคเสมอ ถาเราเปนคนมเหตผล กอาจจะหาสาเหตและแกไข

อปสรรคตาง ๆ เหลานนได ในการปฏบตธรรมกเชนกน บางครงจตของเราไมสงบ มความฟงซานมาก ไม สามารถทำาสตสมปชญญะใหเกดขนได เราตองหาวธทำาจตใหสงบเสยกอน วธทำาจตใหสงบเรยกวา สมรถ

กรรมฐาน แบงออกไดเปน 2 วธใหญ ๆ คอ การทำาสมาธ และการพจารณาธรรม

2.1 การทำาสมาธ ใชในกรณทจตมความฟงซาน รำาคาญใจ มความโกรธ ความหงดหงดเกดขน การทำาสมาธแบงออก

ไดเปนสองวธคอ การนงสมาธ และการเจรญสต

1). การนงสมาธ เปนการทำาสมาธในขณะทรางกายนงอยกบท ไมเคลอนไหว อาจจะใชวธนง หลบตา แลวกำาหนดใหสตอยกบอารมณใดอารมณหนงเพยงอารมณเดยว เชน นกถงองคพระพทธรป กให

ใจอยทองคพระ นกใหเหนองคพระอยเบองหนา ไมใหใจรบรอารมณอนเลย ถาเผลอคดถงเรองอน พอนกได กใหดงจตมานกถงองคพระอก นกใหเหมอนวามองคพระมาปรากฏอยเบองหนาจรง ๆ ถานกจนเหนเปนภาพ

องคพระปรากฏชดเจนอยเบองหนา กเรยกวาจตตงมนเปนสมาธ ภาพทปรากฏชดอยในความรสกนเรยกวา นมต การทเราจะกำาหนดเอาอะไรมาเปนอารมณกแลวแตความชอบ หรอความถนดของเรา นกอะไรไดงายได

ชด กใหเอาสงนนมาเปนอารมณ เชน ชอบสแดง กนงหลบตาแลวนกถงสแดง เพงใหเหนวามสแดงอย เบองหนา นกใหเหมอนกบวามสแดงปรากฏอยตอหนาจรง ๆ เราอาจจะนกเพงลกแกว แสงสวาง ความสข

ความวางเปลา หรออยางอนกได ถานงหลบตาแลวนกภาพไมออกกอาจจะลมตามองดสงทเราตองการเพง กได เชน เอาลกแกวมาวางไวขางหนา เพงมองใหตดตาตดใจเสยกอนแลวจงหลบตานกใหเหนลกแกวปรากฏ

อยเบองหนา ถานกไมออกกลมตามองดลกแกวแลวหลบตาใหมอก ถาสมาธดเรากจะเหนนมตเปนลกแกวปรากฏชดเจนอยเบองหนา

2). การเจรญสต เปนการทำาสมาธในขณะทรางกายเคลอนไหวอยในอรยาบถตาง ๆ ทำาไดโดยการ ใหมสตอยกบงานททำาในปจจบน คอปจจบนทำาอะไรอยกใหรวากำาลงทำาอยางนน เชน ขณะทยนอยกใหรสกวา

กำาลงยนอย นงอยกใหรวากำาลงนงอย เดนอยกใหรวากำาลงเดนอย เคยวอาหารอยกใหรวากำาลงเคยว กลน อาหารกใหรวากำาลงกลน ยมกใหรวากำาลงยม พดกใหรวากำาลงพด ไอกใหรวากำาลงไอ หยบปากกากใหรวา

กำาลงหยบปากกา เขยนหนงสอกใหรวากำาลงเขยน ถามสตรอยในอรยาบถตาง ๆ ไดอยางตอเนอง จตกจะตงมนเปนสมาธ

การทำาสมาธทงสองวธจะใหผลเหมอนกนคอ ทำาใหจตสงบ ตงมนเปนสมาธ โดยธรรมชาตแลว เมอจตสงบเปนสมาธกจะมอารมณฌาน เชน มปต (ความอมใจ) มสข เกดขน จะมากหรอนอยกแลวแตกำาลง

ของสมาธ ยงสมาธมกำาลงมาก ความสขในฌานกยงมมาก ความสขอนเกดจากสมาธนแหละทเปนธรรมะ ฝายตรงขามกบ นวรณ 5 อนไดแก ความพอใจในกาม ความพยาบาท ความงวงซม ความฟงซาน

รำาคาญใจ และความลงเลสงสย เมอมอารมณฌานเกดขน นวรณ 5 กยอมดบไปเปนธรรมดา จตยอมม ความสดชน เบกบาน ผองใน กระปรกระเปรา สามารถทจะปฏบตธรรมตอไปไดโดยงาย

การทำาสมาธน ถาสมาธอยในขนสงกจะสามารถทำาอทธปาฏหารยตาง ๆ ได เชน สามารถแสดงฤทธ ลองหน หายตวได มตาทพย หทพย อานใจผอนได ระลกชาตได เปนตน เนองจากผลของสมาธทำาใหผ

ปฏบตไดรบความสข จงอาจจะเขาใจผดไดวา เปนทางทจะบรรลมรรคผล ผมเองกเคยทะสมาธจนมปต สข

9

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

เกดขน และเขาใจวาเปนทางทถก ภายหลงจงไดพบวา การทำาสมาธไมใชเหตทจะทำาใหไดมรรคผลนพพาน เพยงแตเปนเครองชวยใหการปฏบตธรรมไดผลเรวขนเทานน

2.2 การพจารณาธรรม ใชในกรณทจตมตณหามาก เชน อยากไปเทยว อยากดหนงละคร อยากฟงเพลง อยากกนอาหาร

อรอย ๆ อยากสวยอยากงาม อยากรำารวย อยากเปนผยงใหญ อยากเปนโนนเปนน ไมอาจทจะมสตตงมน อยกบปรมตถธรรมได จงตองมการพจารณาธรรม เพอใหจตคลายกำาหนดจากอารมณตาง ๆ เหลานน

การพจารณาธรรมกคอการนกคดพจารณาถงความจรงของชวต อาจจะพจารณาไดหลายลกษณะ เชน พจารณาถงความเจบปวย ความแก ความตาย พจารณา ไตรลกษณคอความไมเทยง เปนทกข และ

ความไมมตวตนของชวต อาจจะใชวธนกคดขนมาเองเฉย ๆ หรออาจจะมองภาพไปดวยนกคดไปดวยกได เชน ดคนแกแลวกพจารณาวา อกหนอยเรากตองอยในสภาพทนาสมเพชเชนน ชวตนไมนายนดเลย อยา

ยนดในชวตนเลย ดไปดวยพจารณาไปดวย พจารณากลบไปกลบมาหลาย ๆ หน ไมชาเรากจะรสกสลดหดหใจ ตณหาคอความทะยานอยากในสงตาง ๆ กจะสงบลง เรากสามารถทจะปฏบตธรรมตอไปได

เพราะเหตทการพจารณาธรรม ทำาใหจตคลายกำาหนดจากอารมณทนายนดรสกเบอหนายในชวต ผ ปฏบตจงอาจจะเขาใจผดไดวา การพจารณาธรรมอยเนอง ๆ จะทำาใหสามารถบรรลมรรคผล ตวผมเองกเคย

พจารณาธรรมเชนนจนจตใจมความหดห มความสงบ ระงบ ตณหาไมกำาเรบ กคดวาเปนทางทถก ภายหลง จงไดพบวาการพจารณาธรรมไมใชเหตทจะทำาใหไดมรรคผลนพพาน เพยงแตเปนเครองชวยใหการปฏบต

ธรรมไดผลเรวขนเทานนถาจะเปรยบการปฏบตธรรมเปนการหดวายนำา

- สตามยปญญา ปญญาทเกดจากการฟงธรรมเปรยบเสมอนการเรยนวธวายนำาจากครฝก

- จนตามยปญญา ปญญาทเกดจากการคดพจารณา เปรยบเสมอนการไดลงไปหดวายนำา ทำาทา ทำาทางเหมอนกบคนวายนำาเปน แตยงวายไมเปน

- ภาวนามยปญญา ปญญาทไดเหนธรรม อนเกดจากการมสตสมปชญญะ เปรยบเสมอนการวายนำาเปนแลว

- การทำาสตสมปชญญะใหเกดขนบอย ๆ เกดขนนาน ๆ เปรยบเสมอนการหดวายนำาใหเกงขน- การบรรลมรรคผลเปรยบเสมอนการวายนำาขามคลองไดสำาเรจ- การทำาสมาธเปรยบเสมอนการฝกออกกำาลง กายชวยใหรางกายแขงแรง แมรางกายแขงแรง อยางเดยว แตไมหดวายนำาใหเกง กยงวายขามคลองไมได

- การพจารณาธรรมเปรยบเสมอนการอานตำาราวายนำา หรอการฝกทำาทาทำาทางอยบนบก แมจะ ชวยใหวายนำาไดดขน แตถาไมลงไปหดวายนำาในคลองใหเกงกวายขามคลองไมไดอยด

แมวาในทางทฤษฎการปฏบตธรรม จะแยกออกเปนสองวธกตาม แตในทางปฏบตทงวปสสนา กรรมฐานและสมถกรรมฐานจะมวธทำาเหมอนกน จะตางกนกเฉพาะอารมณทเราเอามาใชในการกำาหนดเทานน

ถาใชสมมตเปนอารมณกเปนสมถะ แตถาใชสมมตเปนอารมณและมการละความยนดยนรายในสมมตนนดวยก เปนวปสสนา เชน ถาเรานงสมาธโดยการเพงมองพระพทธรป แตสนใจเฉพาะรปทรง สสนเทานน ไมสนใจใน

ความเปนพระพทธรป อยางนกเปนวปสสนา เพราะ รปทรงสสนของภาพเปนปรมตถ แตถาเราเพงมอง พระพทธรป โดยมความรสกวาเปนพระพทธรปอยางนกเปนสมถะเพราะพระพทธรปเปนสมมต และถาเราเพง

มองพระพทธรป โดยมความรสกวาเปนพระพทธรป แตเราไมยนดตดใจในพระพทธรป อยางนกเปนวปสสนา

บทท 3

ความรทตองเขาใจกอนลงมอปฏบตธรรม

กอนการปฏบตธรรมเราจะตองทำาความเขาใจเกยวกบชวตใหถกตองตามความเปนจรงเสยกอน เพราะตลอดทางของการปฏบตธรรม เราจะตองละสงทเปนสมมตตาง ๆ มาอยกบความเปนจรงของชวตแทน จงจะเหนธรรมชาตทแทจรงของชวต พระพทธองคทรงกลาวถงธรรมชาตทแทจรงของชวต อนเปนความจรง

ทไมขนอยกบเวลาและสถานท ไมวาอดต ปจจบน หรอในอนาคต ชาตน ชาตหนา หรอชาตไหน ๆ ณ ทแหง

10

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

ใดในโลกน หรอโลกอน ความจรงนกยงปรากฏอยอยางนเสมอไมเปลยนแปลง ความจรงทวานเรยกวา ปรม ตถธรรม หรอ ปรมตถสจจะ สวนเรองราวตาง ๆ ในชวตทเปลยนแปลงไปตามเวลา และสถานทเรยกวา

สมมตสจจะ ปรมตถธรรมกลาวถงความจรงของชวตวา ชวตประกอบดวยสวนตาง ๆ 5 สวน ซงเรยกวา

ขนธ 5 อนไดแก1. รป หมายถง รางกาย

2. เวทนา หมายถง การรบรอารมณทางทวารทง 63. สญญา หมายถง ความจำา

4. สงขาร หมายถง การปรงแต

5. วญญาณ หมายถง จต หรอใจ รป จดเปนรปธรรม สวนเวทนา สญญา สงขาร วญญาณ จดเปนนามธรรม รปธรรม หมายถง

สสารและพลงงาน สามารสมผส จบตองได สวน นามธรรม หมายถง ธรรมชาต อกชนดหนงทไมใชสสาร ไมใชพลงงาน สมผสแตะตองไมได แตมอยจรง ดงนนบางครงเราจงเรยกชวตวา ขนธ 5 บางครงกเรยก

ชวตวา รป-นาม รายละเอยดเกยวกบขนธ 5 มดงน

1. รป รป หมายถง รางกาย ซงประกอบดวยสสาร และพลงงาน มองเหนไดดวยตาเปนทตงของ ทวาร

หรอ อายตนะ ตาง ๆ ไดแก ตา ห จมก ลน กาย ใจ รปหรอรางกายนสามารถเคลอนไหวไปตามคำาสงของ จต เกดเปนทาทางตาง ๆ ได เชน กายอยในทายน กายอยในทาเดน นง นอน กม เงย เหยยด ค

เปนตน คนเราทกคนยอมมรางกาย เทวดากมกาย แมสตวเดรจฉานเชนสนขกมกาย เพยงแตมลกษณะของการแตกตางกนออกไป

2. เวทนา เวทนา หมายถง การรบรอารมณทางทวารทง 6 ไดแก การเหน การไดยน การไดกลน การรรส การสมผส การนกคด ถาไดรบอารมณด หรออารมณทนาพอใจ เรยกวาไดรบ สขเวทนา เชน ไดฟงเสยง

ดนตรไพเราะ ไดรบคำาชม ไดกนอาหารรสด ไดกลนหอม หรออยในทอากาศเยนสบาย เหลานเรยกวาไดรบสข เวทนา ถาไดรบอารมณไมด ไมนาพอใจ เรยกวา ไดรบ ทกขเวทนา เชน ไดยนเสยงคนทะเลาะกน ไดกน

อาหารรสไมด ไดกลนเหมน หรออยในอากาศรอนอบอาว เหลานเรยกวาไดรบทกขเวทนา ถาไดรบอารมณท เปนกลาง ๆ ไมสบายหรอไมลำาบากเกนไป กเรยกวาไดรบ อเบกขาเวทนา เวทนาทเกดขนแตละทวาร มดงน

2.1 การเหน เปนการรบรอารมณทางตา ปรากฏเปนรปหรอภาพ ซงมลกษณะแตกตางกน ขนอยกบรป รางหรอรปทรงสณฐานของภาพ สสน และความมดความสวางของภาพ

2.2 การไดยน เปนการรบรอารมณทางห ปรากฏเปนเสยงมลกษณะเปน เสยงสง- ตำา ดง-คอย2.3 การไดกลน เปนการรบรอารมณทางจมกปรากฏเปนกลนตาง ๆ

2.4 การรรส เปนการรบรอารมณทางลน ปรากฏเปนรสตาง ๆ เชน รสเปรยว หวาน เคม ขม จด เปนตน

2.5 การสมผส เปนการรบรอารมณทางกาย ทำาใหเกดความรสก เยน รอน นม ออน แขง เจบ แสบ คน ปวด เมอย เปนตน

2.6 การนกคด เปนการรบรอารมณทางใจ ปรากฏเปนความคดตาง ๆ คนเราทกคนยอมมเวทนา เชน เหนได ไดยนได เทวดากมเวทนา เหนได ไดยนได แมสตว

เดรจฉานเชนสนขกมเวทนา เหนได ไดยนไดเชนกน เพยงแตมความสามารถในการรบรอารมณแตกตางกน เชน สนขมความสามารถในการฟงเสยงและการดมกลนดกวามนษย

11

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

3. สญญา สญญา หมายถง ความจำา เชน จำาชอตนเองได จำาหนาพอแมได จำาไดวาเมอวานนทำาอะไร คนเรา

ทกคนยอมมสญญา คอความจำา เทวดากมความจำา แมสตวเดรจฉาน เชนสนขกมความจำา เพยงแตความจำา แตกตางกน บางคนกมความจำาด บางคนความจำาไมด จำาอะไรไมคอยได

4. สงขาร สงขาร หมายถง สภาพทมการปรงแตง เชน รางกายของเราประกอบขนจากอวยวะตาง ๆ คอ

แขน ขา ตา ห ตบ ไต ฯลฯ ประกอบกนขน จงมลกษณะเปนรางกายอยางทเหน ฉะนนรางกายกเปน ธรรมชาตทมการปรงแตง การปรงแตงทเกยวกบกายเรยกวา กายสงขาร ทเรามความรสกนกคดตาง ๆ ก

เพราะมเจตสก ปรงแตงจต เชน ขณะทเรารสกโกรธ กเพราะขณะนนมโทสะเจตสกปรงแตงจต จตจงโกรธ ขณะทเรารสกดใจ กเพราะขณะนนมโลภะเจตสกปรงแตงจต จตจงดใจ ฉะนนจตกเปนธรรมชาตทมการปรง

แตง การปรงแตงทเกยวกบจตเรยกวา จตสงขาร คนเราทกคนยอมมสงขาร เทวดากมสงขาร แมสตวเดรจฉานกมสงขาร

5. วญญาณ วญญาณ หมายถง จตหรอใจ ซงมหนาทสงใหกายทำางาน และทำาหนาทรบรอารมณทางทวารตาง

ๆ คนเราทกคนยอมมจต เทวดากมจต แมสตวเดรจฉานกมจต การทเราศกษาความจรงของชวต วาชวตประกอบดวยขนธ 5 นน อาจจะเขาใจยากหรอทำาความ

รสกใหตรงตามความเปนจรงไดยาก เพอใหงายตอการเขาใจ เราอาจจะศกษาในลกษณะทวา ชวตประกอบ กาย จต และ เจตสก ดงน

1. กาย กคอ รางกาย เปนรปธรรม มองเหนได เปนทตงของทวารตาง ๆ คอ ตา ห จมก ลน กาย ใจ สวนทเปนรางกายไมสามารถรบรอารมณได ไมสามารถทำางานไดเอง ตองมจตคอยสงงานจงจะ

ทำางานได

2. จต เปนนามธรรม มองไมเหนแตมอยจรง ทำาหนาทรบรอารมณทางทวารตาง ๆ และทำา หนาทสงใหกายทำางาน เชน สงใหหวใจเตน สงใหตบไตทำางาน สงใหรางกายเคลอนไหวไปมาได

3. เจตสก เปนนามธรรม มองไมเหน แตมอยจรง เจตสกมหนาทปรงแตงจต แบงออกเปน 3 ฝายคอ ฝายดหรอฝายบญ เรยก กศลเจตสก ฝายชวหรอฝายบาป เรยก อกศลเจตสก และฝาย

กลาง ๆ

3.1 กศลเจตสก มหลายชนด เชน สตเจตสก ปญญาเจตสก ศรทธา เจตสก ฯลฯ ขณะใดทเราระลกได แสดงวาขณะนนมสตเจตสกปรงแตงจต ขณะใดทเรารสภาวธรรมตาม

ความเปนจรง แสดงวาขณะนนมปญญาเจตสกปรงแตงจต

3.2 อกศลเจตสก ไดแกกเลสซงแบงออกไดเปน 3 ประเภทใหญ ๆ คอ1). โลภะ คอความรสกพอใจในอารมณ เชน ชอบ อยากได ดใจ สนก สวย อรอย มตณหา

ขณะใดทเรามความรสกเหลาน แสดงวาขณะนนมโลภะเจตสกปรงแตงจต2). โทสะ คอความรสกไมพอใจในอารมณ เชน ไมชอบ โกรธ เกลยด พยาบาท เสยใจ กลว

ประหมา เบอ เซง หงดหงด รำาคาญ ไมสวย ไมอรอย ขณะใดทเรามความรสกเหลาน แสดงวาขณะนนมโทสะเจตสกปรงแตงจต

3). โมหะ คอความไมร หรอเขาใจผดในอารมณ เชน ฟงซาน เหมอ ใจลอย เผลอ มอวชชา (การรสภาวธรรมผดจากความเปนจรง) ขณะใดทเรามความรสกเหลาน แสดงวาขณะนนมโมหะเจตสกปรงแตงจต

3.3 เจตสกฝายกลาง ๆ มหลายชนด เชน สญญาเจตสก (ความจำา) เวทนาเจตสก (การรบรอารมณ) วรยเจตสก (ความเพยร) ฯลฯ

เจตสกแตละอยางจะผลดกนปรงแตงจต ตามเหตปจจย เชน เมอเรามองดอกกหลาบแลวรสกสวย อธบายไดวาทเราระลกไดในภาพทปรากฏแกสายตา กเพราะขณะนนมสตเจตสกและเวทนาเจตสกปรงแตงจต

หรอเรยกวามสตอยกบการเหน ทเรารวาเปนภาพดอกกหลาบ กเพราะขณะนนมสญญาเจตสปรงแตงจต ทเรารสกวาสวยกเพราะขณะนนมโลภะเจตสกปรงแตงจต

12

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

เราสามารถเลอกเจตสกใหมาปรงแตงจตไดโดยอาศยความเพยรหรอความตงใจ เชนถาเราตองการ ใหสตปรงแตงจต เรากตองตงใจระลกในอารมณทมากระทบ เชน เวลามองกใหตงใจมอง เวลาฟงเสยงก

ตงใจฟงเสยง ถาเราตองการใหปญญาเจตสกปรงแตงจต เรากตองตงใจมสตอยกบปรมตถ ถาเราไมไดตงใจเจตสกทมาปรงแตงจตจะเปนไปตามความเคยชน เชน ถาเราเปนคนโกรธงาย โทสะ

เจตสกกจะคอยปรงแตงจตอยเสมอดวยความเคยชน แตถาเราปฏบตธรรมไดผลกาวหนามสตสมปชญญะอย เสมอ ๆ เรากจะเปลยนเปนคนโกรธยาก แมเราอยเฉย ๆ ไมไดทำาอะไร โทสะเจตสกกเขาปรงแตงจตไดยาก

เพราะความไมเคยชน

ชวต( ขนธ 5)

รปธรรม นามธรรม

1. รป (กาย) 2. เวทนา (เจตสก)3. สญญา (เจตสก)4. สงขาร5. วญญาณ (จต)

ชวต

รปธรรม นามธรรม

กาย จต เจตสก

กศล กลาง ๆ อกศลโครงสรางของชวต

ชวตประกอบดวย กาย-จต-เจตสก เจตสกมหนาทปรงแตงจตใหดใหชวได จตมหนาทควบคมกายใหทำางานได

13

เจตสก

กาย

จต

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

ถาดโครงสรางของชวตจะเหนวา กายเปนกลาง ไมด ไมชว จตกเปนกลาง ไมดไมชว ถาจตถก เจตสกฝาชวคอกเลสปรงแตงจตกจะชวดวย เมอจตชวสงใหกายทำางานกายกชวดวย เชน ทเราถกดาแลว

รสกโกรธจนหนาแดงตวสน เมอยงอารมณโกรธไมอยกกำาหมดขนชกหนาคนทดาเรา อธบายไดวา ทเรารสก โกรธกเพราะถกโทสะเจตสกปรงแตงจต เมอจตโกรธสงใหกายทำางาน กายกจะทำางานผดปรกต ทำาใหหนา

แดงตวสน เมอจตโกรธมากขน กสงใหกายทำาทจรตเปนความชว คอ ชกตอบออกไป จต และเจตสก เปนนามธรรม มองไมเหน เปนของคกน และมธรรมชาตคลายกนคอ เกดขน

พรอมกน ตงอยทเดยวกนและดบไปพรอมกน จตและเจตสกมการเกดดบเรวมากนบลานลานครงตอวนาท เมอจตหนงดบไปกมจตใหมเกดขนมาแทนอยางตอเนองมไดขาด ทำาใหการรบรอารมณของเรามลกษณะตอ

เนองกนอยตลอดเวลา ตำาแหนงทจตอยกเปลยนแปลงไปไมแนนอน เชน ขณะทเราเหนภาพแสดงวาขณะนน จตทำางานอยทประสาทตา ขณะทเราไดยนเสยงแสดงวาขณะนนจตทำางานทประสาทห ขณะทเรากระดกนว

แสดงวาขณะนนจตทำางานอยทนว จตตองทำางานตามสวนตาง ๆ ของรางกาย ตลอดเวลาเพอใหรางกาย ดำารงชวตอยได แมขณะหลบจตกยงทำางานอย เชน สงใหหวใจเตน สงใหปอดตบไตทำางาน เพยงแตไมรบร

อารมณทางทวารตาง ๆ เทานน ถาชวตของเราไดตายลง ขณะตายจตกจะดบจากกายน แลวไปเกดในกายใหมทนท จะไปเกดเปน

อะไร อยในภพภมใด มความเปนอยอยางไร กยอมเปนไปตามกฎแหงกรรม รางเดมเมอไมมจตสงงานกเนาเป อยผพงเปลยนสภาพไป

การศกษาวาชวตประกอบดวยกาย-จต- เจตสกน เปนทฤษฎททำาใหเราเขาใจโครงสรางของชวตไดถก ตอง แตในทางปฏบตเราจะทำาความเขาใจเกยวกบชวตในอกลกษณะหนงเพอใหเหมาะสมกบการทำาความรสก

ในขณะทปฏบตธรรม คอเราจะมองโครงสรางของชวตวาประกอบดวย กาย-จต เทานน โดยทเราจะรวมเอา จตและเจตสกเขาดวยกน เปนจต (ใจ) อยางเดยว เชน ขณะทมโทสะเจตสกปรงแตงจต เราจะทำาความ

รสกวา จตโกรธ ไมตองทำาความรสกวาโทสะ เจตสกปรงแตงจต ขณะทมโลภะเจตสกปรงแตงจต เรากจะ ทำาความรสกวา จตโลภ ไมตองทำาความรสกวาโลภะ เจตสก ปรงแตงจต ขณะทมองเหนภาพปรากฏอย เรา

กไมตองทำาความรสกวาเวทนาเจตสกกำาลงปรงแตงจต แตทำาความรสกวา จตเหน กพอ ฉะนนเราจะทำาความเขาใจเกยวกบชวตเสยใหมดงน

ชวต ประกอบดวย กาย- จต (ใจ)- กาย เปนรปธรรม มองเหนได กายสามารถเคลอนไหวได เปนทตงของทวารทงหก คอ ตา

ห จมก ลน กาย ใจ

- จต เปนนามธรรม มองไมเหน มหนาท 3 อยาง คอ

1. มเวทนา คอสามารถรบรอารมณทางทวารทงหกได คอ1.1 มองเหนรปทางตา เปนรปทรงสสนตาง ๆ1.2 ไดยนเสยงทางห เปนเสยง สงตำา ดงคอย1.3 ไดกลนทางจมก เปนกลนตาง ๆ1.4 รรสทางลน เปนรส เปรยว หวาน เคม จด1.5 สมผสทางกาย เปนเยน รอน ออน แขง เจบ แสบ คน1.6 นกคดทางใจ เปนความคดตาง

2. มความรสกเปนบาปเปนบญได เชน จตโกรธ จตโลภ จตฟงซาน จตเผลอ จตสงบ จตสข จตทกข จตผองใส จตหดห

3. สงใหกายทำางานได เชน สงใหอวยวะตาง ๆ ทำางาน สงใหกายเคลอนไหวไปมาได การทำางานของชวตจะเปนไปตามขนตอบตามขอ 1-2-3 เรยงกนเสมอ โดยปรกตเราจะไดรบ

เวทนา คอรบอารมณทางทวารตาง ๆ อยเสมอ ( ขอ 1) เมอมเวทนาเกดขนกบจต จตกจะมความรสกท เปนบาปเปนบญ ( ขอ 2) แลวกสงใหกายทำางานตามสภาพจตทเปนบาปเปนบญนน ( ขอ 3) ตอเนอง

กนไปเสมอ ดงรป

มความรสกเปนบาป-บญ2

1

14 จต

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

รบรอารมณทางทวารตาง ๆ

สงใหกายทำางาน3

ชวต ประกอบดวย กาย-ใจ เชน เมอเราเดนไปเหนไกยาง กเรยกวาไดรบสขเวทนาในการเหน เพราะไดรบอารมณทด กจะม

ความรสกอยากกน จดเปนโลภะ จตจงสงใหกายเดนไปซอเพอสนองความอยากนน เมอเราไดยนเสยงคนนนทา กเรยกวาไดรบทกขเวทนาในการไดยน เพราะเปนอารมณทไมด เรากจะ

มความรสกโกรธ ไมพอใจ จดเปนโทสะ จตจงสงใหกายทำาชวเปลงวาจาดาวาออกไป เราจะเหนวาชวตทกชวต มแตกาย-ใจ เทานเอง ไมมอะไรมากกวาน เสอผาทเราสวมอย กไมใชสวน

หนงของชวต ทรพยสนเงนทองทเรามอย กไมใชสวนหนงของชวต บาน ทดน กไมใชสวนหนงของชวต พอ แม ญาต มตร กเปนเพยงชวตอน ไมใชสวนหนงของชวตเรา ยศฐาบรรดาศกดกไมใชสวนหนงของชวต

สงคม ชาต บานเมอง กไมใชสวนหนงของชวต ชวตมแตกายใจเทานเอง นอกนนเปนเพยงสมมตทงสน นอกจากนความเปน คน สตว หญง ชาย ฐานะ อาชพการงานตาง ๆ เชน ความเปนพอ แม ลก

เดก ผใหญ เศรษฐ ยาจก พระ คนไทย คนฝรง หมอ คร ตำารวจ แมคา เหลานกเปนเพยงสมมตทงสน ทวา คน สตว หญง ชาย เปนเพยงสมมตกเพราะลกษณะเหลานเปลยนแปลงไปตามกาลเวลา และ

สถานท เชน ถาชาตนเราเกดมาเปนคนผชาย ความเปนคน ความเปนชายกปรากฏอย แตถาชาตหนาเราเกด เปนปลาตวเมย ความเปนคนความเปนชายกไมปรากฏอกตอไป มแตความเปนปลา เปนสตว เปนตวเมยท เกดขนมาแทน แตไมวาเราจะเปนเกดเปนคนหรอสตวชนดใดกตาม กายกยงมอย จตกยงมอย ไม

เปลยนแปลง ฉะนน จงมคำากลาวทวา คน สตว หญง ชายเปนสมมต แตกายใจเปนปรมตถ มการพจารณาธรรมลกษณะหนงทผมทำาอยเปนประจำาในชวงกอนนอน คอขณะทผมนงอยในมง

ผมกจะเอาสตอยทรางกายทงหมด แลวพจารณาสอนตนเองวา ชวตมแตกายใจ เทานเอง ไมมอยางอนอก ในวนหนง ๆ ชวตไดแตตนขน เคลอนทไปในทตาง ๆ รบรอารมณทางตาบาง ทางหบาง ทางทวารอนบาง

เมอไดรบอารมณทด คอมสขเวทนา กพอใจ เมอไดรบอารมณทไมด คอมทกขเวทนา กไมพอใจ เมอหวกกน อาหารเพอใหชวตดำารงอยได แลวกกลบมานอนพกผอน หมดไปวนหนง วนใหมชวตกตนขนเคลอนทไปในท

ตาง ๆ เสพอารมณ แลวเกดความพอใจบาง ไมพอใจบาง ตามอำานาจของกเลสทคอยปรงแตงจตอยเสมอ เปนเชนนซำาแลวซำาเลาทกวนไมมเวน ไมวาตอนทเราเปนเดกชวตของเรากเปนอยางน ตอนเปนผใหญชวตก

เปนอยอยางน แมตอนแกชวตกยงคงเปนอยอยางนไมเปลยนแปลง ผมจะพจารณาธรรมเชนนอยเสมอ เพอใหมองเหนภาพพจนของชวตไดถกตองตามความเปนจรง

ทงยงชวยลดการตดในสมมตตาง ๆ ได เชน ถาเราอยากมชอเสยง อยากร ำารวย หรอมความพอใจในฐานะ ความเปนอยของตน เมอพจารณาธรรมเชนน กจะทำาใหการตดในสมมตตาง ๆ เหลานลดลง

ในการศกษาเกยวกบความจรงของชวตน ไมใชศกษาแบบทองจำาเหมอนกบทองอาขยาน หรอทอง สตรคณ แตจะตองศกษาทำาความเขาใจ เทยบเคยงใหมองเหนจรง ๆ วาชวตทแทจรงเปนอยางน เราอาจจะ

ใชวธดของจรงแลวถามตวเองพรอมกบหาคำาตอบ เชน พจารณาดชวตของเราแลวถามตวเองวา กายมอย จรงหรอไม แลวหาคำาตอบ ถาไดคำาตอบวากายมอยจรง กถามดซวากายเปนทตงของทวารทงหก คอ ตา ห

จมก ลน กาย ใจ จรงหรอไม ดซวาจตสงใหกายเคลอนไหวไดจรงหรอไม โดยการลองเคลอนไหว จตสงให หายใจ เปลงเสยงไดจรงหรอไม โดยการลองหายใจ ลองพด

ดซวาจตรบรอารมณทางทวารตาง ๆ ไดจรงหรอไม โดยการเอาสตไปอยกบการเหน ตงใจมองภาพ ทเราชอบ เชน ดอกไมสวย ๆ แลวถามตวเองวาจตรบรอารมณทางตาไดจรงหรอไม ปรมตถคอรปทรงสสน

ในการเหนมอยจรงหรอไม สมมตในการเหนคอความรสกวาเปนดอกไม มอยจรงหรอไม กเลสคอความรสก ชอบ พอใจ มอยจรงหรอไม

ลองเอาสตไปอยกบการไดยน โดยการตงใจฟงเสยงเพลงทเราชอบ แลวถามตวเองวา จตรบร อารมณทางหไดจรงหรอไม ปรมตถคอเสยงสงตำาดงคอย มอยจรงหรอไม สมมต (คอความหมายในเสยง

15

กาย

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

วาเปนเสยงเพลง เสยงคน เสยงผชาย หรอผหญง เนอความทรอง) มอยจรงหรอไม กเลสคอความรสก ไพเราะ สนก คกคก มจรงหรอไม เวลาทกเลสเกดขนกบจตแลว จตสงใหกายทำางานผดปรกตจรงหรอไม

เชน หวใจเตนแรงกวาเดมหรอไม มอเทาขยบไปตามจงหวะหรอไม เราลองเอาสตไปอยกบทวารอนบาง เชน อยกบการสมผสทางกาย โดยการรบรวาอากาศรอนเยน

อยางไร ลองเอามอแตะนำาแขง ดซวาจตรบรความเยนไดหรอไม ลองเอามอบบแขนตนเองดซวาจตรบรความ นมไดหรอไม ลองเอามอบบเหรยญบาทดซวาจตรบรความแขงไดหรอไม ลองเอาสตอยกบการนกคดบางโดย

นกคดถงใบหนาคนทเรารจก ลองนกถงภาพปากกา ลองนกถงตว ก ดสวาจตสามารถรบรอารมณทางใจหรอไดจรงหรอไม

เราลองดชวตอนบาง เชน มองดคนอนแลวถามตวเองพรอมกบหาคำาตอบดวยวามกายอยจรงหรอ ไม มจตสงใหกายเคลอนไหวไดจรงหรอไม รบรอารมณทางตา ห จมก ฯลฯ ไดจรงหรอไม มกเลสคอ ดใจ

เสยใจไดจรงหรอไม เราลองมองดสนขหรอสตวอน ๆ แลวถามตวเองพรอมกบหาคำาตอบดวยวามกายอยจรงหรอไม ม

จตสงใหกายเคลอนไหวไดจรงหรอไม สามารถรบรอารมณทางตา ห จมก ฯลฯ ไดจรงหรอไม ถาเราศกษาชวตโดยดของจรง แลวถามตวเองพรอมทงพจารณาหาคำาตอบดวย กจะทำาใหเราเขาใจ

ชวตไดดขน ตลอดชวตทผานมา เราไมเคยมสตอยกบปรมตถเพยงอยางเดยวเลย แตจะอยกบสมมต และม

ความพอใจบาง ไมพอใจบาง ในสมมตเหลานนตลอดเวลา ถาเราคดทจะปฏบตธรรมกตองศกษาทำาความเขาใจ เกยวกบปรมตถธรรมใหดเสยกอน ถาเรามความรเรองปรมตถดพอ การปฏบตธรรมกจะเปนของงาย แตถา

เราไมมความรเรองปรมตถ การปฏบตธรรมกจะเปนของยาก เหมอนกบการหาขมทรพยโดยไมมลายแทงอยางนนแหละ

บทท 4

16

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

วธปฏบตธรรม

บทนเปนบททมความสำาคญมาก นบเปนหวใจของหนงสอเลมนเลยทเดยว เพราะเปนเรองของการ ลงมอปฏบต ผปฏบตจะตองอานดวยความตงใจ พยายามคดพจารณาไปดวย และทดลองทำาตามไปดวยจง

จะไดผล การอธบายจะแยกอธบายเปนสองวธ คอ วปสสนากรรมฐาน และสมถกรรมฐาน ทงนเพอไมให สบสนระหวางวธทงสอง แตในทางปฏบตมกจะทำาควบคกนไปเสมอ วธทงสองมดงน

1. วปสสนากรรมฐาน เนองจากปรมตถธรรมของชวตมหลายอยาง กายกเปนปรมตถธรรม จตกเปนปรมตถธรรม

เวทนากเปนปรมตถธรรม ธรรมชาตตาง ๆ ทเกดกบชวตกเปนปรมตถธรรม ในการปฏบตวปสสนากรรมฐาน จงแบงออกไดเปน 4 แบบใหญ ๆ เรยกวา สตปฏฐาน 4 อนไดแก

- กายานปสสนาสตปฏฐาน การมสตอยกบกาย- เวทนานปสสนาสตปฏฐาน การมสตอยกบเวทนา- จตตานปสสนาสตปฏฐาน การมสตอยกบจต- ธมมานปสสนาสตปฏฐาน การมสตอยกบธรรม

การปฏบตวปสสนาทงสวธจะมหลกการเหมอนกนคอ การมสตอยกบปรมตถ ละสมมต ละกเลส ยกเวนหวขอการทำาวปสสนาชนดอยกบสมมตเทานนทฝกสตอยกบสมมต ละเฉพาะกเลส รายละเอยดของการ

ปฏบตวปสสนาแตละวธมดงน

1.1 กายานปสสนาสตปฏฐาน การมสตอยกบกาย การทเราจะเอาสตอยกบกายไดถกตองนน เราจะตองศกษาเสยกอนวาอะไรคอปรมตถในกาย อะไร

คอสมมตในกาย และอะไรคอกเลสในกาย เมอเขาใจดแลว จงฝกใหมสตอยกบปรมตถ ละสมมต ละกเลสตอไปปรมตถในกาย

ปรมตถในกายกคอ รางกายทเรามองเหนอยนเอง เวลาเราเอาสตดกาย ไมวาเราจะอยทไหน อยใน อรยาบทใด กายกมอยตลอดเวลาไมเปลยนแปลงสมมตในกาย

สมมตในกายกคอการตความวากายนคอใคร สมมตเปนสภาพทเราสมมตขน ไมมอยจรง เปลยนแปลงไปตามสภาพแวดลอม ตามสงคม เชน ขณะทเราอยกบสตว เมอเอาสตดกาย ความรสกเปน

มนษยกเกดขนในกายน ขณะทเราอยกบพอแม ความรสกเปนลกกเกดขนในกายน ถานาย ก. เปนผชาย มอาชพเปนทหารยศรอยเอก เมอไปอยใกลผหญง ความรสกเปนชายกเกดขนในกาย เมออยกบชาวบาน

ความรสกเปนทหารกเกดขนในกาย เวลาอยกบพลทหาร ความรสกเปนนายกเกดขนในกาย จะเหนวากายเปนปรมตถมอยจรง แตความเปนมนษย พอ แม ลก ชาย หญง ทหาร นาย บาว

ฯลฯ เหลานลวนเปนสมมตทงสน ไมมอยจรง จะเกดขนเปนครงคราวตามสภาพแวดลอม ตามสงคมเทานน ฉะนนเวลามสตอยกบกาย เราจะตองละความรสกเหลานเสย ใหมแตความรสกเปนกายอยางเดยว โดยเฉพาะ

ความรสกวาเปนนายนนนายนกตองละดวย เชน ผมชอนายชวยง มอาชพเปนอาจารยสอนหนงสอ ม ชวประวตเปนอยางนนอยางน เวลาทผมเอาสตกำาหนดทกาย ผมจะตองทำาความรสกวานเปนเพยงกายเทานน

ผมจะตองละความรสกทวานคอนายชวยงเปนอาจารย มชวประวตเปนอยางนนอยางน คำาวา ละ ในทนหมายถง อยาสนใจ อยาใหมความรสกเชนนนเกดขน ถาเราพยายามสนใจแตความ

รสกเปนกาย แลวพยายามมสตดการเคลอนไหวของกายอยตลอด ความรสกทเปนสมมตกจะไมเกดขน ถา ไมมความรสกในสมมต กเลสกเกดขนไมได เพราะกเลสเกดตามหลงสมมต

กเลสในกาย กเลสในการกคอ อปาทาน (ความหลงผดในกาย) ซงกคอ ความรสก เปนตวตน เปนเรา หรอ

ความรสกเปนเจาของกาย นนเอง แมวาจะเขยนตางกน แตความหมายกเปนอยางเดยวกน เดมผมไดเขยนอธบายวาใหละความรสก เปนเรา ปรากฏวาผอานทำาความรสกไดยาก ไมรวาจะทำาใจอยางไร ภายหลงเวลาทผม

อธบายใหละกเลสจงใชคำาวา อยายดเปนเจาของกาย ซงคนสวนใหญฟงแลวเขาใจไดงายกวา อนทจรงถาเรา ละสมมตได กเลสกไมเกดขนอยแลวโดยอตโนมต เพราะกเลสเกดตามหลงสมมต แตในทางปฏบตการทจะละ

ความเปนนายนนนายน หลายคนทำาไมถก ฉะนนเวลาปฏบตผมจงมกจะเนนใหทำาความรสก ไมยดเปนเจาของกาย

17

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

ตามปรกตคนเราทกคนเมอเอาสตดกายกจะมอปาทานคอ มความรสกเปนตวตน เปนเรา หรอม ความรสกเปนเจาของกายเสมอ ไมวาจะดสกกรอยกพนครง ความรสกเปนเรากยงปรากฏอยในกายนทกครง

ไป ทเปนเชนนกเพราะวามอวชชาปรงแตงจตใหรสกผดไปจากความเปนจรง ในการปฏบตธรรม งานของเรากคอ การละความรสกทเปนสมมตตาง ๆ ทเกดขนในกายน ละความ รสกทเปนเจาของกายนเสย ใหมแตความรสกเปนกายอยางเดยว ถาปฏบตไดผล ขณะทเราเอาสตดกาย กจะ

มความรสกวาเปนกายเฉย ๆ ไมมความรสกวาเปนเรา หรอเปนเจาของกายอยเลย เราจะมใจเปนกลาง ไมม ความยนดยนรายในกายน ขณะนนไดมชอวามสตสมปชญญะหรอมปญญาเกดขน คอ รความจรงวาในกายม

แตกาย ไมมเรา หรอทเรยกวา เหนกายในกาย นนแหละ การทจะปฏบตธรรมใหไดผลนน จำาเปนอยางยงทเราจะตองทำาความเขาใจเกยวกบชวตใหดเสยกอน

ซงรายละเอยดไดกลาวไวแลวในบทท 3 โดยเฉพาะการฝกใหมสตอยกบกาย และการฝกใหมสตอยกบจตนน เราจะตองมองภาพพจนของชวตใหถกตอง จงจะเหนสภาพธรรมทแทจรงของกาย ของจตได เราจะตองสอน ตนเองอยเสมอวาชวตมแตกายใจเทานเอง ไมมอยางอนอก ปรกตคนเรามกจะรกตวเอง เมอเอาสตดกายกม

ความรกกาย ยดเปนเจาของกาย เมอเอาสตดจตกมความรกจต ยดเอาจตเปนเจาของ เมอกายงามกมความ พอใจ เมอกายไมงดงามกไมพอใจ พยายามแตงตว แตงหนา ทาปาก ใหกายงดงามใหได เมอจตไดรบ

อารมณดกพอใจ เมอจตไดรบอารมณทไมดกไมพอใจ พยายามหาอารมณด ๆ มาใหจตไดรบรอยเสมอ ก เพราะเรามความรกกายรกใจจงยดเปนเจาของ การยดเปนเจาของกายใจนจงทำาใหเกดความรสกเปนตวตน

เปนเราขนมา ในการปฏบตธรรมเรากตองสอนตวเองอยเสมอวา กายมอยจรง จตมอยจรง แตความเปนตว ตน เปนเราไมมอยจรง ความรสกเปนตวตน เปนเรา เปนความรสกทผด เราจะตองสอนตนเองอยางนอย

เสมอเพอใหการวางใจในขณะปฏบตตรงตามความเปนจรง

เรมลงมอปฏบต เมอเราเขาใจในเหตผลของการปฏบตดแลว ตอไปกเปนการทำาความเพยร คอ ลงมอปฏบตธรรม

วธทำากใหเอาสตดกาย เวลาดใหดรางกายตลอดทงตว โดยเอาสตด ไมใชเอาตาด การเอาสตดกคอ เมอกาย อยในลกษณะใดกใหมความรสกวากายอยในลกษณะนน เชน ถากายยนอยกใหรวากายยนอย กายเดนอยกให

รวากายเดนอย กายนงกใหรวากายนง กายนอนกใหรวากายนอน กายกมกใหรวากายกม กายหนกใหรวากาย หน กายนงกใหรวากายนง ใหมสตรในการเคลอนไหวของกายตลอด นอกจากเราจะรในอาการของกายแลว

ทสำาคญเราจะตองไมยดเปนเจาของการดวย การเอาสตดกายตองดทปจจบน คอปจจบนกายอยในลกษณะใด กใหรวากายกำาลงอยในลกษณะนน

เชนถากายเปลยนจากทานงเปนทายนแลว แตเรายงรสกวากายนงอยอยางนแสดงวาเรานกคดไปถงอดต ความรสกไมตรงตามความเปนจรงในปจจบน การเหนความจรงตองเหนทปจจบนเสมอ

วธไมใหเผลอ โดยปรกตผทเรมฝกใหม ๆ สมาธจะไมคอยด ฉะนนเวลาเอาสตดกายจงมกจะเผลอ นกคดไปถง

เรองราวตาง ๆ อยเสมอ ขณะปฏบตถาเรารสกตววาเผลอ กใหรบเอาสตมากำาหนดทกายใหมทนท ถาเผลอ อกกแลวไป เมอนกไดกเอาสตมากำาหนดทกายใหมอก ทำาเชนนเรอยไป ถามสตอยกบกายได 1 นาท เผลอ

ไป 1 ชวโมงกชางมน พอนกไดกรบเอาสตมากำาหนดทกายใหม อยาไดกงวล หงดหงด บนเพอวาเผลอ อกแลว เรานแยจรง ทำาไมไดเรองเลย ถาเราไปกงวล กจะทำาใหเกดความฟงซาน หงดหงดยงขนไปอก การ

ปฏบตธรรมกจะไมไดผล ทำาใหเราทอแท เบอหนายในการปฏบต อาจจะเลกทำาไปเลยกได เพราะฉะนนการ ฝกหดทถกวธกคอพยายามเอาสตดกาย ถาเผลอกชางมน พอนกไดกไมตองคดอะไรทงนน ใหรบเอาสตมาด

กายใหมทนท ถาเราเผลอบอย กอาจจะแกไขโดยใชวธถามตวเองในใจวา กายนกำาลงทำาอะไรอย แลวหาคำาตอบ

ดวยการเอาสตดกาย แลวเรากถามตวเองเชนนอกบอย ๆ อาจจะถามเปนระยะ ๆ เชน ถามทก 10 วนาท แตถาสตจดจออยกบกายไดดไมเผลอ เรากไมตองถามตวเองในใจอก เพยงแตมสตดกายไปเรอย ๆ กายอย

ในลกษณะใด กใหรไปตามนน การปฏบตควรทำาแบบสบาย ๆ ไมตองตงใจมาก เพราะถาตงใจทำาเกนไปกอาจ จะเกดความเครยดไดงาย เวลาทำาไมตองไปหวงวาจะไดผลหรอไม ขอใหพยายามทำาความรสกใหถกตองตาม

ความเปนจรงกแลวกน เมอทำาไปเรอย ๆ เรากจะมความเคยชนกบความรสกใหมคอความรสกวานคอกาย ความรสกเปนตวตน เปนเรากจะลดลง

ในการปฏบตธรรม ถาทำาถกวธกใชวาจะไดผลในทนท ความรสกทวานเปนกาย ไมใชเรา กยงเปน เพยงการนกคดเอาเองอย ยงไมเหนสภาวะธรรมตามความเปนจรง แตเมอสรางเหตแลวยอมไดรบผลเปน

ธรรมดา เมอทำาความเพยร หมนมสตอยกบกายเสมอ ๆ ไมทำาความรสกวากายนคอเรา หรอกายนเปนของ

18

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

เรา เมอถงเวลาทเหมาะสมกจะม ปญญา หรอมวปสสนาญาณ เกดขน คอ ขณะทเอาสตดกายกจะมความรสก วาเปนกายจรง ๆ ไมมความรสกวาเปนเราอยเลย เรยกวา มสตสมปชญญะเกดขน หนาทของเราตอไปกคอ

พยายามทำาสตสมปชญญะใหเกดขนบอย ๆ ใหเกดขนตอเนองกนเปนเวลานาน ๆ ใหสงเกตวาทำาอยางไร สตสมปชญญะจงจะเกดขนไดงาย ไดเรว กใหทำาอยางนน ทำาใหมาก ๆ ทำาใหบอย ๆ ใหเกดความเคยชน และ

กลายเปนความชำานาญในทสด เมอทำาไปโดยสมำาเสมอ เรากจะเหนความเปลยนแปลงของความรสกนกคด จะ เหนวาตณหาลดลงตามลำาดบ และเมอทำาสตสมปชญญะใหเกดขนจนมกำาลงมากพอ กจะสามารบรรล

มรรคผลไดในทสดดกายตองมเทคนค

การมสตอยกบกายโดยไมยดเปนเจาของกายนน บางคนอาจจะทำาไดยาก ทำาใจไมถก กลองใช เทคนคนด อาจจะทำาใหเราทำาความรสกไดถกตองตรงตามความเปนจรงมากขน

1. ทำาความรสกวากายนเปนเหมอนหนยนต ใหเราทำาความรสกวา กายนเปนเหมอนหนยนตตวหนง ถาไมมจตสงงานกเคลอนไหวไมได ท

เคลอนไหวไปมาไดเพราะมจตสง เมอกายเคลอนไหวไปอยางไร กทำาความรสกวาหนยนตตวนกำาลงเคลอนไหว ไปอยางนน พยายามสอนตนเองอยเสมอวา หนยนตตวนไมใชเรา หรอไมใชของเรา การทใหทำาความรสกวา

เปนหนยนตนน กเพอทจะใหความรสกเปนเรา หายไปไดงายขน เมอกายเดนกทำาใหความรสกวาหนยนตตวน เดน ไมใชเราเดน เมอหนนงกใหรวาหนนงไมใชเรานง เมอหนนอนกใหรวาหนนอน ไมใชเรานอน สงสำาคญ

คอเราจะตองไมยดเปนเจาของหนยนตตวน หนยนตตวนมนจะเคลอนไหวไปอยางไร กใหรไปตามนน เราอาจจะทำาความรสกวากายนเปนเหมอนอยางอนกได เชน ทำาความรสกวากายนเปนเหมอนกอน

เนอทเคลอนไหวไปมาได เมอกายเคลอนไหวไปอยางไร กใหความรสกวากอนเนอนกำาลงเคลอนไหวไปอยางนน ทำาไปเรอย ๆ ถงเวลาอนสมควรกเหนธรรมเอง

2. ทำาความรสกวาเราเปนผเฝาดอยภายนอกกายน เราอาจจะทำาความรสกวา เราอยภายนอกกายน หรอหนยนตตวน และกำาลงเฝาดการเคลอนไหว

ของกายน ทำาเหมอนกบเรากำาลงจองดคนอนเคลอนไหว กายนเปนคนอนไมใชเรา เราเปนเพยงผจองดอย ภายนอก เมอกายนเคลอนไหวไปอยางไร เรากจองดกายนเคลอนไหวไปอยางนน กายนนงอยกมองเหนวา

กายนนงอย กายนยนอยกเหนวากายนยนอย เราเปนเพยงผดอยภายนอก เมอกายนหนกเหนวากายนหน กายนนงกรวากายนนง ทำาไปเรอย ๆ ถงเวลาอนสมควรกจะเหนธรรมเอง

ในทางปฏบตการฝกมสตอยกบกายนทำาได 2 ลกษณะ คอ ฝกในขณะททำากจตาง ๆ ในชวต ประจำาวน กบฝกแบบทำาสมาธ1). การดกายในขณะททำากจตาง ๆ ในชวตประจำาวน

มนกปฏบตไมนอยทมกจะกลาววาตนเองไมคอยมเวลาในการปฏบตธรรม อนทจรงถาเรารหลกของ การปฏบตธรรมทถกตอง กจะพบวาการปฏบตธรรมทำาไดทกเวลา ทกสถานท อยทวาเราจะทำาหรอไมเทานน

ในชวตประจำาวน เราสามารถฝกมสตอยกบกายโดยทำาผสมผสานไปกบการทำากจตาง ๆ ได เชน ขณะทอาบนำาเรากอาจจะเอาสตดกายทเคลอนไหวอยในอรยาบถตาง ๆ ดกายทเดนเขาหองนำา ปดประต หยบ

ขนตกนำาราดตว หยบสบถตว ดกายทยกแขน หนหลง กมดกายทเดนออกจากหองนำา จะเหนวาเพยงอาบนำา อยางเดยว เรากสามารถปฏบตธรรมไดตงหลายนาทแลว

ขณะเชดตว แตงตว เรากสามารถปฏบตธรรมไดโดยการเอาสตดกายทเชดตว หยบเสอ ดกายท กำาลงตดกระดม นงกางเกง สวมถงเทา สวมรองเทา

เมอออกนอกบานกเอาสตดกายทกำาลงเดนไปรอรถเมล ดกายทกำาลงนงอยบนรถเมล หรอถาเรา ขบรถ ขณะทรถตดเรากเอาสตดกายได มหลายคนมกอารมณเสยขณะขบรถ โดยเฉพาะตอนทรถตด ถาเรา

ปฏบตธรรมตอนทรถตด กจะเปนประโยชนมาก เราอาจทำาไดโดยการเอาสตมาดกายทกำาลงนงอย ขยบมอ ขยบเทา หนซาย หนขวา กม เงย ถาทำาไดผล เรากจะมอารมณดในขณะขบรถ ไมหงดหงดเหมอนเดม

เวลาอยในททำางาน ถาเราทำางานทตองใชความคด เราจะไมสามารถเอาสตมาดกายได เพราะสตจะ ตองอยกบการนกคดในเรองงาน ตอนนนกใหเราตงใจคด ละความยนดยนรายในเรองทกำาลงคดอยนน แต

ถาเรามเวลาวาง แมเพยงไมกวนาท เรากสามารถเอาสตมาอยกบกายได เชน ขณะทเราหยบปากกา หยบ กระดาษ ขณะลกขนเดนไปหยบของ ไปหองนำา

ตอนกลางคนเวลานอน ถายงนอนไมหลบ เรากสามารถปฏบตธรรมไดโดยการเอาสตมาอยทกาย กายนอนอยในทาใดกใหรวากายนอนอยในทานน กายนงกใหรวากายนง กายขยบกใหรวากายขยบ มหลายคน

เปนโรคนอนไมหลบ ถาฝกเอาสตอยกบกายตอนนอนกจะทำาใหหลบไดงายขน เพราะสาเหตทนอนไมหลบ มก จะเกดจากความเครยด ความกงวล เมอเอาสตมาดกาย จดจออยกบกาย ใจกสบาย ไมเครยด ไมกงวล เรา

กหลบไดงาย หลบไดสนท

19

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

2). การดกายแบบทำาสมาธ การฝกแบบนเปนการมสตอยกบกายโดยไมทำากจอนเลย ซงตางจากวธแรกทเราทำา ผสมผสานไป

กบการทำากจการงานตาง ๆ ในชวตประจำาวน การฝกมสตอยกบกายแบบทำาสมาธนใชในกรณทเรามเวลาวาง เชน ชวงตนนอนในตอนเชา หรอ ชวงกอนนอน มวธปฏบตดงน

ใหนงขดสมาธหรอนงในทาทสบาย หรออาจจะอยในทายนหรอนอนกได ลมตาหรอหลบตากได แต โดยทวไปลมตาจะทำาไดงายกวา ใหเราทำากายใหนง ไมกระดกกระดก เอาสตอยทรางกายทงหมด ทำาความ

รสกวานเปนกาย หรอเปนหนยนต ไมใชเรา แลวคอย ๆ หนหนาไปทางขวาชา ๆ ทำาความรสกวากายกำาลง เคลอนไป แลวหนกลบมาทางซายชา ๆ ทำาความรสกวากายกำาลงเคลอนมา หนหนากลบไปกลบมาอยอยางน

ชา ๆ พรอมกบใหมสตรสกตามกายไปตลอด กายอยในลกษณะใด กใหรวากายอยในลกษณะนน เราอาจจะ เคลอนไหวอวยวะสวนอนกได เชน ขยบแขน ขยบมอไปมาชา ๆ หรออาจจะอยนงไมกระดกกระดก แลว

ทำาความรสกวา กายนงอยอยางนนกได ความสำาคญของการปฏบตไมไดอยททาทาง แตอยทวาเรามความ รสกเปนเจาของสงทเคลอนไหวอยนหรอไม ถาไมมความเปนเจาของกายนกเรยกวาใชได แตถายงมความ

เปนเจาของกายนอยกยงใชไมไดโดยปรกตคนเราทกคนจะมความฟงซานอยตลอดเวลาความฟงซานจะลดลงไดถาเราตงใจรบร

อารมณ เชน ตงใจมอง ตงใจฟง ตงใจคด ฉะนนในการปฏบตธรรมเวลาทเอาสตมาดกาย หรอดหนยนตตว น เรากจะตองพยายามใหสตจดจออยกบกายใหมากขนตามลำาดบ เพอลดความฟงซานลง เมอสตจดจออย

กบกายแลวกพยายามใหจดจอมากกวาเดม จดจอใหมากขนเรอย ๆ คำาวาใหมสตจดจออยกบกายใหมากกวา เดม หมายถง ใหสนใจกายใหมากกวาเดม ใหใจรบรในทาทางของกายใหมากกวาเดม ไมใหสนใจอยางอน ไม

ตองสนใจเสยงรอบขาง ไมตองนกคดอะไรทงนน ใหสนใจแตทาทางของกายเพยงอยางเดยว เมอสตจดจอ อยกบกายไดแนบแนนดแลว กพยายามประคบประคองใหอยในสภาพนนนานทสดเทาทจะทำาได

จะเหนวาการมสตอยกบกายทำาได 2 ลกษณะคอ ลกษณะททำาผสมผสานกบการทำากจตาง ๆ ใน ชวตประจำาวน ซงการทำาวธนสมาธจะออน เพราะสตตองยายทบอย กบอกลกษณะหนงคอ การดกายแบบทำา

สมาธ ซงวธนเปนการทำาวปสสนาชนดทมสมาธแรงในตว สามารถทำาแทนการทำาสมาธทวไปได คำาวา สมาธแรง ในทนผมหมายถงการทสตและสมาธมกำาลงแรงทงค เพราะสตและสมาธสมพนธกน

ถาสตมกำาลงมาก สมาธกจะตองมกำาลงมากดวย สวนคำาวา การทำาสมาธทวไป ผมหมายถง การมสตจดจอ อยกบอารมณทเปนสมมต ซงตางกบการมสตอยกบกาย ทมสตอยกบปรมตถ

มสตกบกายดบกเลสได ถาเราหมนมสตอยกบกายอยเสมอ เรากจะสามารถเอาสตมาอยทกายไดงาย ไดเรว ซงขณะทเราม

สตอยกบกายนกเลสเกดขนไมได ฉะนนเวลาทจตมกเลส เรากสามารถทจะดบกเลสนนไดโดยการดงเอาสตมา อยทกาย เชน ถาเราโดนยว รสกโกรธ เรากสามารถดบความโกรธนนไดโดยการเอาสตมาดทาทางของกายวา

กายนกำาลงทำาอะไรอย ถาสตของเราจดจออยทกายไดด ความโกรธกจะหายไปได เวลาทมกเลสเกดขนไมวาจะ ดวยสาเหตใดกตาม เรากสามารถดบกเลสเหลานนไดดวยการเอาสตมาดกายโดยไมยดเปนเจาของกาย กเลส

จะดบเรวเพยงใดกขนอยกบวาเราเอาสตมาจดจออยกบกายไดเรวเพยงใด กเลสจะดบสนทเพยงใดกขนอยกบสตทจดจออยกบกายวาจดจอไดมากนอยเพยงใด

กเลส ( เชนความโกรธ ความกงวล)

ก

เวลา

รปท 1 สภาพจตใจของคนทวไป

20

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

กเลส

ก

เวลา

รปท 2 สภาพจตของนกปฏบตทเรมฝกหดใหม ๆ

กเลส

กเวลา

รปท 3 สภาพจตของนกปฏบตทมความชำานาญจากรปทงสามเปนการเปรยบเทยบใหเหนความแตกตางระหวางสภาพจตของคนทวไปกบนกปฏบต

ธรรม รปท 1 เปนสภาพจตของคนทวไป รปท 2 เปนสภาพจตของนกปฏบตธรรมทเรมฝกใหม ๆ สวน รปท 3 เปนสภาพจตของนกปฏบตธรรมทมความชำานาญ

ก - ข เปนสภาพจตโดยเฉลย จะเหนวาคนทวไป ปกตจะมกเลสสงอยแลว ข - ค เปนชวงเวลาทกเลสเกด เชน ถกดาแลวรสกโกรธ โทสะจะเพมขนอยางรวดเรวจาก ข ถง

ค สำาหรบคนทวไปชวง ข- ค จะมาก แตสำาหรบนกปฏบตจะนอย ค - ง เปนชวงทกเลสลดลง เชน คนทดาเราเดนไปทอนแลว สำาหรบคนทวไป ความโกรธกยงมอย

อยากใหความโกรธหายไปกทำาไมได เพราะทำาไมเปน ฉะนนกเลสจงคอย ๆ ลดลงอยางชา ๆ สำาหรบนกปฏบต ทเรมฝกใหม ๆ รวธดบกเลสแลวแตยงทำาไมชำานาญ จงดบกเลสลงไดแตกยงชำา และการดบกเลสกอาจจะไม

สนท สวนนกปฏบตทชำานาญสามารถดบกเลสไดเรวกวา และดบไดสนทกวา – ง จ เปนชวงทกเลสเกดขนอก เชนไปพบกบอารมณทไมถกใจกเกดโทสะขน สำาหรบคนทวไป

ระดบความโกรธอาจจะสงกวาเดม แตสำาหรบนกปฏบตเนองจากดบกเลสเปน เพราะฉะนนเมอกเลสยงสงขน การพยายามดบกเลสกยงเพมขนตาม ทำาใหระดบกเลสเทาเดมหรอไมสงกวาเดมมากนก

สำาหรบคนทวไป ถากระทบกบอารมณททำาใหเกดกเลสบอย กเลสกจะสงมากขนตามลำาดบ ถาคนผ นนไมสามารถปลงหรอปลอยวางในอารมณทมากระทบได กเลสกจะเพมพนทำาใหเกดความเครยดถงขน

โรคประสาท หรอเปนบาได สำาหรบนกปฏบตทเรมฝกใหม ๆ กจะสามารถคลายความเครยด คลายความกงวลลงไดมากกวาคน

ทวไป สำาหรบนกปฏบตทชำานาญ ปกตจะมใจทผองใส เบกบาน กเลสเกดขนยาก เมอกเลสเกดขนเพยง

เลกนอยกจะรสกและดบได

21

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

การปฏบตวปสสนาโดยวธอน ๆ กใหผลไปในทำานองเดยวกนคอ สามารถดบกเลสได จะเหนวาการ ปฏบตธรรมเปนงานทลงทนนอย แตไดรบประโยชนมาก นบเปนการลงทนทคมคาทสดเทาทผมเคยลงทนมา

การเจรญสตม 2 วธ การมสตอยกบกายน มนกปฏบตหลายทานทำากนอยและเรยกวธนวา การเจรญสต อนทจรงการ

เจรญสตทำาไดสองลกษณะคอ เปนสมถะกได หรอเปนวปสสนากได ถาผปฏบตมสตอยกบกาย แตไมละความเปนเจาของกาย คอเมอกายเคลอนไหวไป กมความรสกวา

เราเคลอนไหวไป หรอมความรสกวากายของเราเคลอนไหวไป ถาทำาอยางนกเปนเพยงสมถกรรมฐาน ฝกให ตายกไมมทางเกดญาณปญญาขนมาไดเพราะเหตทไมละอปาทาน ( ความรสกเปนตวตน เปนเรา) แตถาผ

ปฏบตมสตอยกบกายกพยายามละความเปนเจาของกาย คอเมอกายเคลอนไหวไปกทำาความรสกวากาย เคลอนไหวไป ไมใชตวเราเคลอนไหวไป ถาทำาอยางนกเปนวปสสนากรรมฐาน เมอฝกอยเสมอกจะมญาณ

ปญญาเกดขนได และถาทำาจนชำานาญกจะสามารถบรรลมรรคผลไดในทสด การเจรญสตชนดทเปนสมถะนน ถาทำาจนไดผลคอมสตอยกบการเคลอนไหวของการไดด จตกจะ

สงบเปนสมาธอาจจะมปต สข เกดขนเหมอนกบคนทกำาลงนงสมาธ จงอาจจะทำาใหผปฏบตเขาใจผดไดวา เปนทางทจะบรรลมรรคผล ผมเองกเคยเขาใจผด หลงทางอยนาน ภายหลงจงไดทราบวา การเจรญสตถา

ทำาไมถกวธ ไมมการละตวตน กเปนเพยงสมถกรรมฐานเทานน การทเราจะปฏบตธรรมใหไดมรรคผลนน ตองอาศยเหตปจจยทงสองอยางคอ ตองทำาถกวธ และ

ตองทำาความเพยร ถาทำาถกวธ แตไมทำาความเพยร คอไมใหเวลากบการปฏบตกยอมไมไดผล แตถาทำาไมถก วธ แมทำาความเพยรมากมายถงรอยป กยอมไมไดผลเชนกน ฉะนนถาใครรตววาตนเองทำาผดวธ กควรรบ

แกไข จะไดไมผดหวง

1.2 เวทนานปสสนาสตปฏฐาน การมสตอยกบเวทนาเวทนา คอการรบรอารมณทางทวารตาง ๆ ไดแก การเหน การไดยน การไดกลน การรรส การ

สมผสทางกาย การนกคด การไดอารมณด เชน เหนภาพด ๆ ไดยนเสยงด ๆ เรยกวาไดรบ สขเวทนา การ ไดรบอารมณทไมด เชน เหนภาพทไมด ไดยนเสยงทไมด เรยกวาไดรบ ทกขเวทนา ถาไดรบอารมณทเปนก

ลาง ๆ กเรยกวาไดรบ อเบกขาเวทนา อปาทาน (ความรสกทผดไปจากความเปนจรง) ทเกดขนในเวทนากคอ เวลาทเรามสตอยกบ

เวทนา ถาเปนสขเวทนาเรากจะมความพอใจ (โลภะ) เกดขน ถาเปนทกขเวทนา เรากจะมความไมพอใจ (โทสะ) เกดขน อนทจรงสขเวทนาไมใชสาเหตททำาใหเกดความพอใจ และทกขเวทนากไมใชสาเหตททำาใหเกด

ความไมพอใจ แตเปนเพราะในขณะทเราไดรบเวทนาอยนนมกเลสคอ อวชชา ปรงแตงจต ทำาใหเกดอปาทาน คอมความรสกทผดจากความเปนจรง

ถาในการปฏบตธรรม ขณะทเราไดรบทกขเวทนา กรในเวทนานนเฉย ๆ ไมมความพอใจหรอความ ชอบเกดขน ขณะทไดรบทกขเวทนากรในเวทนานนเฉย ๆ ไมมความไมพอใจเกดขน ถาทำาไดอยางนกเรยกวา

มสตสมปชญญะ หรอมปญญา เกดขน คอ รสภาวธรรมตามความเปนจรง หรอทเรยกวา เหนเวทนาใน เวทนา นนแหละ

– – ตองรจกปรมตถ สมมต กเลส ในการปฏบตธรรม เราจะตองมสตอยกบปรมตถ ละสมมต และกเลส ฉะนนกอนลงมอปฏบตธรรม

เราจะตองศกษาเสยกอนวาในเวทนานน อะไรคอปรมตถ อะไรคอสมมต และอะไรคอกเลส เมอเขาใจดแลว เราจงจะทำาไดถกตอง เนองจากเวทนาเกดขนไดทง 6 ทวาร แตละทวารกมปรมตถ สมมต และกเลส ท

แตกตางกน ฉะนนเราจะตองศกษารายละเอยด แยกกนออกไดดงน

1). การเหนรปทางตา ปรมตถ คอ ธรรมชาตทมอยจรงในภาพ ไดแก รปทรง สสน ความมด ความสวาง ของภาพ

สมมต คอ ความรสกทเราตความออกมาจากรปภาพทปรากฏ เชน รสกวาเปนภาพแกว ชอน โตะ บาน

กเลส คอ ความรสกยนดยนรายในสมมตนน เชน รสกสวย ชอบ (โลภะ) ไมสวย นาเกลยด (โทสะ)

2). การไดยนเสยงทางห ปรมตถ – – คอ ธรรมชาตทมอยจรงในเสยง ไดแก เสยงสง ตำา ดง คอย

สมมต คอ ความรสกทเราตความออกมาจากเสยงทปรากฏ เชน รสกวาเปนเสยงดนตร เสยง กลอง ฉง ฉาบ เสยงผชาย ผหญง ความหมายตาง ๆ ในเนอรองของเพลง

22

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

กเลส คอ ความรสกยนดยนรายในสมมตนน เชน ไพเราะ นาฟง ชอบ (โลภะ) ไมไพเราะ ไม ชอบ (โทสะ)

3). การไดกลนทางจมก ปรมตถ คอ ธรรมชาตทมอยจรงในกลน ซงกไดแกกลนตาง ๆ (ไมมชอเรยก)

สมมต คอ ความรสกทเราตความออกมาจากกลนทปรากฏ เชน รสกวาเปนกลนมะล กลนกหลาบ กลนไขเนา

กเลส คอ ความรสกยนดยนรายในสมมตนน เชน รสกหอม นาดม (โลภะ) เหมน ไมนาดม (โทสะ)

4). การรรสทางลน ปรมตถ คอ ธรรมชาตทมอยจรงในรส เชน รสเปรยว หวาน เคม ขม จด

สมมต คอ ความรสกทเราตความออกมาจากรสทปรากฏ เชน รสกวาเปนมะนาว มะกรด เปนรส ของแกงไก เปดยาง ทเรยน

กเลส คอ ความรสกยนดยนรายในสมมตนน เชน รสกอรอย ชอบ (โลภะ) ไมอรอย ไมชอบ (โทสะ)

5). การสมผสทางกาย ปรมตถ คอ ธรรมชาตทมอยจรงในการสมผส เชน เยน รอน ออน แขง ปวด เจบ แสบ เมอย

คน สมมต คอ ความรสกทเราตความออกมาจากการสมผส เชน รสกวาเปนความเยนของนำาแขง เปน

ความเยนของหมะ เปนความรอนของเตารด เปนความรอนของเปลวเทยน เปนความรอนของแสงแดดกเลส คอ ความรสกยนดยนรายในสมมตนน เชน รสกสบาย ชอบ (โลภะ) หงดหงด รำาคาญ

ไมชอบ (โทสะ)6). การนกคดทางใจ

สำาหรบการนกคดนนแตกตางจากเวทนาชนดอน เพราะไมไดเปนการรบรอารมณจากภายนอก แต เปนการดงเอาสญญา (ความจำา) ตาง ๆ มาปรงแตงจต ซงความจำาของเรานนจำาไดทงรป รส กลน เสยง

สมผส เพราะฉะนน ปรมตถ สมมต และกเลส ในการนกคดจงซำากบเวทนาทางทวารอน ๆ เชน ขณะทเรา นกคดถงภาพบาน ปรมตถกคอรปทรง สสน สวนสมมตกคอความเปนบาน และกเลสกคอ ความรสกชอบ

หรอไมชอบในภาพบานนน จะเหนวาการมสตอยกบเวทนานนสามารถทำาไดถง 6 อยาง แตละอยางกมเทคนคแตกตางกน

ผมจะขอกลาวรายละเอยดแตละอยางดงน

1). การมสตอยกบการเหน ในการฝกมสตอยกบการเหน เราจะตองศกษาแยกแยะใหออกเสยกอนวาในการเหนนน อะไรคอ

ปรมตถ อะไรคอสมมต อะไรคอกเลส เมอลงมอปฏบต งานของเรากคอการฝกมสตอยกบปรมตถ ละสมมตและกเลส ถาปฏบตไดผลขณะทเราเหนภาพด ๆ กจะเหนชด รชดในภาพทปรากฏ และมใจเปนกลาง

ไมมความพอใจเกดขนในการเหนนน ขณะทเราเหนภาพไมด กจะเหนชด รชดในภาพทปรากฏ และมใจเปนก ลาง ไมมความไมพอใจเกดขนในการเหนนน ขณะนนไดชอวามสตสมปชญญะหรอมปญญาเกดขน คอรความ

จรงวาในภาพมแตรปทรงสสนเทานน ไมมความสวยหรอความไมสวยเจอปนอย หรอทเรยกวา เหนกสกแตวาเหนนนแหละ

มนกปฏบตหลายทานมองภาพพจนไมออกวา ปรมตถกบสมมตตางกนอยางไร ผมจงของอธบายเพมเตมอกครงดงน

ปรมตถ คอ ความจรง สมมตกคอ การตความจากความจรง และกเลสกคอ ความยนดยนรายใน สมมต หรอการตดในสมมตนน เชน ในการเหน ปรมตถกคอ ธรรมชาตทมอยจรงในภาพ ซงไดแก รปทรง

สสนของภาพ สวนสมมตเปนความรสกทเราตความออกมาจากภาพ วาภาพนนคอภาพอะไร และกเลสกคอ ความยนดยนรายในภาพนน

ถาใหคนทมตาปรกต 10 คน มองวตถเดยวกน สงทเหมอนกนกคอปรมตถ สวนทเหนตางกน คอสมมตและกเลส ยกตวอยางเชน ถาเราเอาแจกนกระเบองลายครามวางไวบนโตะ แลวใหทกคนมอง ความ

รสกในรปทรงสสนของภาพจะเหมอนกน เพราะเปนปรมตถ แตความรสกในสมมตจะตางกน เชน บางคน รสกวาเปนแจกนสำาหรบใสดอกไม บางคนกรสกวาเปนกระเบองแตกงาย บางคนกรสกวานนคอเครองลาย

23

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

ครามราคาแพง แตถาใหเดกทารกมอง เขาจะไมรเลยวานนคอแจกนสำาหรบใสดอกไม ไมรวาเปนกระเบอง แตกงาย เพราะสงเหลานเปนสมมต แตเดกทารกยอมมองเหนรปทรงสสนของวตถนนเชนเดยวกบผใหญ

แนนอน ฉะนนเวลาเราเอาสตอยกบการเหน กใหทำาความรสกเหมอนกบเดกทารกมอง คออยาพยายาม ตความวาสงนนคออะไร ภาพปรากฏอยอยางไร กใหใจรอยางนนเปนพอ ทกลาวอยางนไมไดหมายความวา

เดกทารกจะมสตอยกบปรมตถเพยงอยางเดยว เพราะเดกทารกอาจจะมความสงสยวาสงนนคออะไร หรออาจ จะนกคดไปวาเปนของเลน (มสตอยกบสมมต) รสกสวย อยากได (มกเลส)

ถาเราเขยนตว ก ลงบนกระดาษ แลวใหคนไทยด คนไทยกรสกวามนเปนตวอกษร ก แตถาใหฝรง ด เขากจะไมรวาเปนตวอะไร ฉะนนความรสกวาเปนอกษร ก จงเปนสมมต แตรปทรงทปรากฏอยบน

กระดาษ คนทงสองตองเหนเหมอนกนแนนอน เพราะเปนปรมตถ ฉะนนเวลาทเรามสตอยกบการเหน ขณะ ทมองตวหนงสอกอยาไปสนใจวาเปนอกษรอะไร มความหมายวาอยางไร ใหสนใจแตเฉพาะรปทรงของมน

เทานน

การมองตองมเทคนค ในหนงสอ “ ”วธปฏบตใหไดมรรคผลนพพาน เลมแรกนน ผมไดอธบายวธมองไววา ใหสนใจแตรป

ราง เคาโครงของวตถทมองวาเปนเหลยม ๆ ยาว ๆ โคง ๆ ไมใหสนใจวาเปนภาพของวตถอะไร ปรากฏวาคน ททำาตามคำาอธบายน ทำาไดผลนอยมาก ตอมาเมอผมไดไปแนะนำาวธปฏบตใหกบนกปฏบตธรรมหลายทาน ก

จบจดไดวาควรจะอธบายอยางไร ผฟงจงจะทำาความรสกไดถกตอง ภายหลงผมจงอธบายวธฝกมองแบบใหม ปรากฏวาไดผลด นกปฏบตฟงแลวเขาใจงาย เมอลงมอปฏบตกสามารถทำาได

ในขนเรมตนของการฝกมองเราจะหาวตถมาวางไวหางตวประมาณ 1-2 เมตร วตถทใชไมควร เปนภาพของคน ภาพสตว หรอตวหนงสอ เพราะภาพเหลานถาเรามองแลวจะมการนกคดตความ ทำาใหเกด

สมมตไดงาย เราควรเลอกวตถทตความไดยาก และเปนวตถทเรามองแลวรสกสบายตา สบายใจ มองแลว รสกเดน มลวดลายบางพอสมควร เพอใหใจจดจออยกบภาพไดงาย ถาเปนภาพทไมมลวดลายเวลามอง เรา

จะเผลอนกคดไปทอนไดงาย เราอาจจะใชชอดอกไม หมอนทมลวดลาย แจกนทมลาย หรอผาลาย ๆ กได ควรวางไวในทมแสงสวางพอเหมาะไมมดเกนไป

สำาหรบผมเองจะใชผาลายดอกไมขาวดำา ตดเปนวงกลมเสนผาศนยกลางประมาณ 10 นว มา เปนวตถในการฝกมอง สมมตวาเราใชผาลายลกษณะนในการฝกมอง กใหเอาผาลายนวางไวหางตวประมาณ

1 เมตร ในทมแสงสวางพอเหมาะ กอนลงมอปฏบตเราจะตองรวตถประสงคเสยกอนวางานของเรากคอการมอง ใหใจจดจออยทภาพ

แตไมตความวาภาพนคออะไร เพราะการตความเปนสมมต ถาเราไมตความ กเลสกไมเกด เพราะกเลสเกด ตามหลงสมมต เพราะฉะนนงานของเรากคอการมองโดยไมตความ มหลายคนเขาใจวาการมองโดยไมตความ

เปนการมองแบบผาน ๆ มองแบบไมใสใจ ซงเปนความเขาใจผด เพราะการมองโดยไมใสใจนนเปนโมหะ คอม ความฟงซานสง การทเราจะมสตอยกบปรมตถไดดนน ความฟงซานจะตองลดลงมากพอ ฉะนนเวลามองจง

ตองตงใจมองใหมากเพอใหสตเพมขน เมอสตเพมขนความฟงซานกจะลดลง เทคนคททำาใหเรามองโดยไมตความไดนน กคอการมองภาพรวม เพราะการตความเกดจากการการ

ทเราไมมองภาพรวมแตสนใจมองเปนสวน ๆ เชน ถาเรามองเฉพาะสวนทเปนดอกไมกจะมการตความวาเปน ดอก ถามองสวนทเปนใบกจะตความวาเปนใบ ถามองตรงสวนทเปนสขาวเรากจะตความวาเปนสขาว ถาเรา

มองตรงสดำาเรากจะตความวาเปนสดำา แตถาเรามองภาพรวม คอไมสนใจจดใดจดหนงโดยเฉพาะมองใหใจรบ รในภาพทงหมดพรอม ๆ กนตลอดเวลา เรากจะไมมโอกาสนกคด ตความขนมาได

การฝกมองภาพรวมทำาไดโดยการทเราเพงมองภาพ ใหสายตานงตรงกลางภาพ ทใหสายตานงตรง กลางภาพกเพอไมใชเราสอดสายสายตามองตรงนนท ตรงนท แตทใหสายนงตรงกลางภาพกไมได

หมายความวาใหมองเฉพาะตรงกลางภาพ เวลามองใหมองภาพรวม คอใหใจรบรในภาพทงหมดพรอม ๆ กน แลวพยายามประคบประคองจตใหรบรในภาพรวมเชนนไปเรอย ๆ ไมตองนกคด ไมตองตความในภาพทเหนวา

เปนอะไร ถารสกเมอยตากกระพรบตาได การมองใหมองแบบสบาย ๆ ไมควรเพงมองมากจนเกนไปเพราะจะ ทำาใหปวดตา ขณะทใจรบรในภาพรวมอยนน เราจะไมรในรายละเอยดของภาพเลย คลายกบเปนการมองเหมอ

ๆ แตใจของเราจะจดจออยทภาพ ไมไดอยทอน เราจะรแตเพยงวามภาพนนปรากฏอยอยางนนเทานน เวลาทเรามองสตจะตองไปจบอยทภาพนนเพยงอยางเดยว เราจะไมสนใจอยางอนเลย เราจะไมเอา

สตมาอยทตา ใบหนา หรอทรางกายของเรา เราจะไมสนใจภาพรอบขาง เราจะสนใจเฉพาะภาพของวตถทเราเพงมองเทานน

24

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

ถาลองสงเกตด เราจะรสกวาบางครงใจกอยทภาพ บางครงกนกคดไปทอน บางครงกรสกสงบ บางครงกฟงซาน บางครงกเผลอใจลอย วธแกกคอใหถามตวเองในใจอยเสมอวาใจอยทภาพ (รบรในภาพ)

หรอไม ถาไมอยกพยายามดงจตใหมารบรในภาพอก พยายามเตอนตนเองบอย ๆ วาใจอยทภาพหรอไม ถา ไมอยกดงจตมารบรในภาพอก ถาใจจดจออยกบภาพแลวกพยายามใหใจจดจอใหมากกวาเดมเพอใหสตมกำาลง

เพมขนเรอย ๆ ความฟงซานกจะลดลงตามลำาดบ ถาใจจดจออยกบภาพไดด เราจะรสกวามองเหนภาพชดเจน แจมใส จตสงบแนบแนนอยกบภาพทเรามอง ไมฟงซาน ถาใจจดจออยกบภาพไดดขน คอมสมาธดขน เราก

จะเหนภาพสวางขน เดนขนกวาเดม บางครงเราอาจจะเหนภาพเลอนไปมา บางครงเราอาจจะเหนภาพ เปลยนแปลงอยตลอดเวลา อาการเหลานเปนตวบอกใหเรารวาใจจดจออยกบภาพไดด

โดยปรกตเราจะอาศยความสวางของภาพเปนตววดวาทำาไดดมากนอยเพยงใดคอถาภาพสวางเหมอน ปรกตกแสดงวาสมาธยงออน ความฟงซานยงสงอย เรากตองตงใจมองใหมากกวาเดม ถาภาพสวางขนก

แสดงวาสมาธดขน ถาภาพสวางมากกแสดงวาสมาธแรง เราตองพยายามเพงมองภาพใหสวางทสดเทาทจะ ทำาได และทำาอยในสภาพนนใหนานทสดเทาทจะทำาได

ในการฝกหดมองแบบปรมตถ น เราจะตองเลอกมองวตถททำาใหเกดสตสมปชญญะไดงาย แลวเรา กใชวตถนนเปนอปกรณหลกสำาหรบฝกมอง มองใหบอย ๆ มองใหแนบแนน มองใหนาน ๆ ทกวน ถาเราหด

เพงมองลกษณะนอยเสมอจะทำาใหสมาธดขน เพราะการเพงมองแบบปรมตถนเปนการทำาวปสสนาชนดทมสมาธแรงในตว ในการเพงมองบางครงอาจจะมปต สข เกดขนเหมอนกบคนทกำาลงนงสมาธเลยทเดยว

เมอเรารหลกของการมองแบบปรมตถแลว เรากหดมองวตถตาง ๆ เชน มองปากกา ถวย จาน ชอน เกาอ โตะ ต พดลม ตนไม โดยมองแบบปรมตถ คอ มองแลวไมตความ ตอไปเรากควรหดมองภาพ

รวมของวตถหลาย ๆ อยาง เชน ถาเราจะมองภาพของสมด ดนสอ ไมบรรทด แจกน ซงวางอยบนโตะ เรา กอาจจะมองเปนมมกวาง ๆ ใหใจรบรในภาพบนโตะทงหมดพรอม ๆ กน เวลามองเราจะไมสนใจในรายละเอยด วามอะไรวางอยบนโตะบาง แตเราจะใหใจรบรในภาพทงหมดบนโตะพรอม ๆ กนไป ไมสนใจจดใดจดหนงโดย

เฉพาะ ถาโตะใหญเกนไป เรากอาจจะมองโดยใหใจรบรในภาพบางสวนของโตะกได ถาเรามองเปนแลว เรากหดมองภาพตาง ๆ ทปรากฏแกสายตา เชน ภาพเสอผา รถยนต บาน

ตก กลมคน กองหน พมไม เรยกวา อยทไหนกหดมอง ไปทไหนกหดมอง มองใหเหนเฉพาะปรมตถ ถาเรา ฝกมองอยางนบอย ๆ ไมวาเราจะมองอะไร เหนอะไร ใจกสงบ ความยนดยนรายในสงตาง ๆ ลดลง

มองแบบปรมตถดบกเลสได ถาเราหมนมสตอยกบการเหนโดยมองแบบปรมตถอยเสมอ เรากจะสามารถเอาสตมาอยกบการเหน

ไดงาย ไดเรว ซงขณะทเรามองแบบปรมตถนกเลสเกดขนไมได ฉะนนเวลาทจตมกเลส เรากสามารถทจะดบ กเลสนนไดโดยการดงเอาสตมาอยทการเหน เชน ถาเราคยกบเพอน ถกวาแลวรสกโกรธ เรากสามารถดบ

ความโกรธนนไดโดยมองแบบปรมตถ คอมองไปขางหนาใหใจจดจออยกบภาพทปรากฏอยเบองหนาโดยไมม การนกคด ตความใด ๆ ทงสน ถามองไปขางหนาแลวทำาไมได กใหกมมองพนขางหนา แลวใหใจจดจออยกบ

ภาพทปรากฏ ถาเรามองแบบปรมตถได ความโกรธกจะหายไปทนท ซงอาจจะใชเวลาสนเพยงเสยววนาท เมอ ความโกรธดบไปแลว เรากสามารถคยกบเพอนดวยเหตดวยผลตอไปได ถาคยกนแลวโกรธอก เรากเอาสตมา

อยทการเหนอก เพอใหความโกรธหายไปกอนแลวจงคยตอ ทำาเชนนเรอยไป การทความโกรธจะหายไปเรว หรอชานนขนอยกบวาเรามความชำานาญในการมองแบบปรมตถมากนอยเพยงใด และขนอยกบสภาพจตใน

ขณะนนดวยวาฟงซานมากนอยเพยงใด ถาขณะนนฟงซานนอย คอสมาธด กสามารถดบกเลสไดเรว ถา ฟงซานมาก สมาธออนกดบกเลสไดชา หรอบางทกดบไมไดเลย หนาทของเรากคอตองพยายามฝกม

สตสมปชญญะอยเสมอ ทำาบอย ๆ ทำาใหมาก ๆ การดบกเลสกจะงายขนตามลำาดบ ขณะปฏบต ถาเรามสตอยกบสมมต ไมมสตอยกบปรมตถ จะเปนชองใหกเลสเขาปรงแตงจตเกด

เปนความสวย ความชอบ หรอความไมสวยไมชอบขนมาได เชน ถาเราเปนคนชอบกนสมตำา เมอเดนไปเหน สมตำา ถาเรามสตอยกบสมมตคอสมตำา เรากจะนกถงรสชาตทอรอยของมน ทำาใหอยากกนจนนำาลายไหล

แตถาเราตงใจมองโดยไมสนใจในสมมตคอความเปนสมตำา สนใจแตเฉพาะลกษณะของภาพทปรากฏอยอยาง นน การนกไปถงรสชาตกไมเกดขน ความรสกอรอยกไมเกดขน ความรสกอยากกนกไมเกดขน

ถาเรามความรสกวาปฏบตยาก เผลอบอย กใหใชวธตงใจมองแลวถามตวเองในใจบอย ๆ คอ ขณะ ทมองกใหตงใจมองใหมาก ๆ ตงใจมองใหเตมท แลวถามตวเองในใจวาเหนอะไร หรอถามตวเองวาเหนภาพท

มองอยหรอไม ใจอยทภาพนนหรอไม เหนชดหรอไม ถาใจไมอยทภาพนน กพยายามบงคบใจใหอยทภาพนน แลวถามตวเองอก ทำาเชนนเรอยไปจนกวาใจจะอยทภาพนน ทใหถามตวเองกเพอไมใหใจลอย ไมใหเผลอ

หรอคดฟงซานไปถงเรองอน ๆ การถามตวเองในใจนมประโยชนมาก สามารถใชกบการปฏบตธรรมไดทกวธ บางครงจตใจของเราหวนไหวไปตามภาพทปรากฏ เชน ถาเราเปนคนชอบกนทเรยน เมอเดนไปเหนลกทเรยน

ทวางขายอยขางทาง กนกอยากกนทนท เมอเกดเหตการณเชนน กใหเราตงใจมองททเรยน ตงใจมองด ลกษณะรปทรงตะปมตะปำ าของมนแบบปรมตถ แลวถามตวเองในใจวามอรอยอยหรอมภาพปรากฏอย ถา

สมาธดเรากจะเหนวามแตภาพ อรอยไมม ความจรงแลวทเรารสกอรอยกเพราะเราไมตงใจมองอยางเดยว แตมองไปดวยนกคดถงรสชาตไปดวย ทำาใหเกดความรสกอรอยเกดความรสกอยากกนในขณะทมองนน

25

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

บางครงจตมความขนมว มความฟงซาน มความหงดหงด มความโกรธ ถาปรารถนาจะให อารมณเหลานนดบไป กใหตงใจมองภาพอะไรสกอยางหนง เชน มองดตนไม ขณะทมองกพยายามใหใจอยท

ตนไมนน แตอยาสนใจวาเปนภาพของตนไมหรอวตถอะไร ใหตงใจมองแบบปรมตถเทานน ใหเหนชดในภาพท ปรากฏ แลวถามตวเองในใจวา เหนโกรธหรอเหนภาพ ถาสมาธดกจะเหนแตภาพ ความโกรธ ความหงดหงด

กจะหายไป

การเพงกสณ ม 2 วธ สำาหรบคนทเคยฝกสมาธแบบทเรยกวา เพงกสณ อาจจะคดวาการมสตอยกบการเหนทผมกลาวมา

นเปนการเพงกสณชนดหนง ซงจดเปนสมถกรรมฐานเทานน ไมใชวปสสนากรรมฐาน แตตามความเปนจรง แลว การเพงกสณทวไป จะมสมมตเปนอารมณ เชน การเพงมองพระพทธรป ถาใจจดจออยกบพระพทธรป

ไมนกคดถงเรองอนเลย จตกจะสงบตงมนเปนสมาธ อาจจะมปต สข เกดขน เพราะผลของสมาธ แตการ ฝกเชนนอยเสมอจะไมเปนการละอปาทาน เพราะผปฏบตยอมรสกวาถาเหนพระพทธรปแลวจตกจะสงบ ม

ความสข เพราะฉะนนเขาจะตดในพระพทธรป คอถาไดเหนพระพทธรปกจะมความสงบ มความสข ถาไมได เหนกจะไมสงบ ไมมความสข

สวนการมสตอยกบการเหนน จะเปนการเพงกสณชนดทใชปรมตถเปนอารมณ เชน ถาเพงมอง พระพทธรป เรากจะสนใจเฉพาะรปทรงของภาพเทานน ไมสนใจในความเปนพระพทธรป ถาใจจดจออยกบรป

ทรงของภาพไดด ไมนกคดถงเรองอนเลย จตกจะสงบตงมนเปนสมาธ อาจจะมปต สขเกดขน เพราะผล ของสมาธ แตการฝกเชนนอยเสมอ จะเปนการละอปาทาน เพราะเราไมตดในพระพทธรป และมปญญาร

ความจรงวา พระพทธรปซงเปนวตถภายนอกไมใชเหตททำาใหเกดสข

2). การมสตอยกบการไดยน ในการไดยน ปรมตถธรรมกคอ เสยง ซงมลกษณะเปนเสยงสง ตำา ทม แหลม ดง คอย สวน

อปาทานทเกดขนในการไดยนกคอ ขณะทเราไดยนเสยด ๆ จะมความรสกวาไพเราะ นาฟง มความชอบ ความพอใจเกดขน ขณะทเราไดยนเสยทไมด กจะมความรสกวาไมไพเราะ ไมนาฟง มความไมพอใจเกดขน

ในการปฏบตธรรม งานของเรากคอ การละความรสกทเปนสมมตตาง ๆ ในเสยง และละความรสก พอใจ หรอไมพอใจในเสยง ถาปฏบตไดผล ขณะทเราไดยนเสยงด ๆ กจะไดยนชด รชดในเสยงนน และมใจ

เปนกลาง ไมมความพอใจในเสยงนน ขณะทเราไดยนเสยงทไมด กจะไดยนชด รชดในเสยงนน และมใจเปนก ลาง ไมมความไมพอใจในเสยงนน ขณะนนไดชอวามสตสมปชญญะหรอมปญญาเกดขน คอรความจรงวาใน

เสยงมแตลกษณะทม แหลม ดง คอย เทานน ไมมความไพเราะหรอความไมไพเราะเจอปนอย เมอเรมลงมอปฏบต กใหหดฟงเสยงตาง ๆ เชน เสยงเพลง เสยงฝน เสยงรถแลน เสยงคนคย

กน เวลาฟงกใหสนใจแตความทม แหลม ดง คอย ของเสยงเทานน ไมสนใจวาเปนเสยงอะไร มความหมาย วาอยางไร เพราะสงเหลานเปนสมมต และไมสนใจในความไพเราะหรอความไมไพเราะของเสยงเพราะเปน

กเลส เสยงมลกษณะอยางไรกใหรไปอยางนน โดยปรกตเสยงทเราไดยนจะมเสยงหลายอยางผสมผสานกน เชน เสยงดนตรกมทงเสยงกลองซง

เปนเสยงทม เสยงฉงซงเปนเสยงแหลม และเสยงเครองดนตรอน ๆ รวมทงเสยงของนกรองดวย เพราะ ฉะนน เวลาเราฟงเสยง เรากจะไมสนใจในรายละเอยดของเสยงวาตอนนทม ตอนนแหลม แตเราจะฟงเสยง

รวม ๆ คอ เสยงทงหมดทปรากฏอยเปนอยางไร กใหรไปตามนน ในการมสตอยกบการเหนซงไดอธบายผาน มา เราใชวธมองภาพรวมไมสนใจจดใดจดหนงโดยเฉพาะ ในการมสตอยกบการไดยน เรากทำาแบบเดยวกน

คอฟงเสยงรวม ๆ ไมฟงเสยงใดเสยงหนงโดยเฉพาะ เสยงทงหมดปรากฏอยอยางไร กใหใจรอยางนน เราอาจจะฝกดวยการเปดวทยฟงเพลง ขณะฟงกใหสนใจแตความเปนเสยง ไมสนใจวามนเปนเสยง

เพลง ไมสนใจวาใครรอง ไมสนใจในเนอรองวามความหมายอยางไร ไมสนวานเสยงกลอง นเสยงกตาร เพราะสงเหลานเปนสมมต ขณะฟงจะตองไมเพลดเพลนไปกบเสยงเพลง ไมใหสนใจวาตอนนไพเราะ ตอนน

สนก ตอนนชอบ ตอนนจงหวะด ตอนนคกคก ตอนนไมไพเราะ ตอนนไมสนก ตอนนไมคกคก เพราะ อารมณเหลานเปนกเลส ใหสนใจแตลกษณะของเสยงทปรากฏอยเทานน

ถาลองสงเกตดขณะทเราฟงเพลงอยนน บางครงเราจะนกถงหนานกรอง บางครงกนกถงนกเตนท กำาลงเตนตามจงหวะเพลง ทเปนเชนนกเพราะเราไมตงใจฟงเสยงอยางเดยว แตฟงเสยงไปดวย นกคดไป

ดวย ถาเราลองทำาใจใหม คอตงใจฟงเสยงอยางเดยว สนใจแตความเปนเสยงสง ตำา ดง คอย เทานน ไม นกคดไปวาเปนเพลงอะไร ใครรอง ถาสมาธด เรากจะไดยนแตเสยง ไมมภาพของนกรองนกเตนปรากฏอย

ในความรสก ซงกตรงตามความเปนจรง เพราะในทนนมแตเสยง ไมมนกรองนกเตนอยเลย

3). การมสตอยกบการไดกลน

26

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

ในการไดกลน ปรมตถธรรมกคอ กลนซงมลกษณะตาง ๆ สวนอปาทานทเกดขนในการไดกลนกคอ ขณะทเราไดกลนด ๆ กจะมความรสกวาหอม นาดม มความชอบความพอใจเกดขน ขณะทเราไดกลนไมด ก

จะมความรสกวาเหมน ไมนาดม มความไมชอบ ไมพอใจเกดขน ในการปฏบตธรรม งานของเรากคอการละความรสกทเปนสมมตตาง ๆ ในกลน และละความรสก

พอใจหรอไมพอใจในกลน ถาปฏบตไดผล ขณะทเราไดกลนด ๆ กจะรชดในกลนทปรากฏ และมใจเปนกลาง ไมมความพอใจเกดขนในขณะทไดกลนนน ขณะทเราไดกลนไมดกจะรชดในกลนทปรากฏและมใจเปนกลาง ไมมความไมพอใจเกดขนในขณะทไดกลนนน ขณะนนไดชอวามสตสมปชญญะหรอมปญญาเกดขน คอรความ

จรงวาในกลนมแตกลนตาง ๆ เทานน ไมมความหอมหรอความเหมนเจอปนอย ในการปฏบตเมอเราไดกลนหอม กใหตงใจรบรในกลนนน กลนนนมลกษณะอยางไรกใหรไปตามนน

ไมนกคดไปวาเปนกลนของอะไร ไมนกคดไปวานกลนดอกไม นกลนดอกมะล นกลนกหลาบ นกลนนำาหอม เราจะไมสนใจวาเปนกลนของอะไรเพราะเปนสมมต และเราจะไมสนใจในความหอมของกลน ไมนกคดวากลนน

หอม กลนนด กลนนนาดม เพราะเปนกเลส กลนเปนอยางไรใหรไปอยางนน เมอเราไดกลนเหมน กใหปฏบตในทำานองเดยวกน

4). การมสตอยกบการรรส ในการรรส ปรมตถธรรมกคอ รสตาง ๆ เชน เปรยว หวาน เผด จด ขม เคม สวนอปาทานทเกด

ขนในการรรสกคอขณะทเราไดกนอาหารรสด จะมความรสกอรอย มความชอบ ความพอใจเกดขน ขณะทเรา ไดกนอาหารรสไมด กจะมความรสกวาไมอรอย มความไมชอบ ไมพอใจเกดขน

ในการปฏบตธรรม งานของเรากคอ การละความรสกทเปนสมมตตาง ๆ ในรสของอาหาร และละ ความรสกพอใจหรอไมพอใจในรสชาตของมน ถาปฏบตไดผล ขณะทเราไดกนอาหารรสด กจะรชดในรสท

ปรากฏ และมใจเปนกลางไมมความพอใจเกดขนในการกนนน ขณะทเราไดกนอาหารรสไมดกจะรชดในรสท ปรากฏ และมใจเปนกลาง ไมมความไมพอใจเกดขนในการกนนน ขณะนนไดชอวามสตสมปชญญะ หรอม

ปญญาเกดขน คอรความจรงวาในอาหารมแตรสชาตเทานน ไมมความอรอยหรอไมอรอยเจอปนอย ในการกนอาหารโดยทวไปเราจะไมเอาสตอยกบรสชาตของอาหารเพยงอยางเดยว แตจะมสตอยกบ

อยางอนดวย เชน มสตอยกบการเหนอาหารบาง มสตอยกบการสมผสทำาใหเกดความรสกเปน เยน รอน ออน แขง บาง สลบผลดเปลยนกนไปตามความเหมาะสม

ขณะทเรากำาลงรบประทานอาหารกอาจจะปฏบตไดดงน กอนกนกใหตงใจมองดอาหาร สนใจแต ความเปนภาพของมนเทานน ขณะนจะตองไมรสกในรสของอาหารเลย ขณะทเอาชอนตกอาหารเขาปากกใหม

สตอยกบกาย กายเคลอนไหวไปอยางไรกใหรไปอยางนน ขณะเคยวอาจจะใหความรสกอยทกายกได หรอให ความรสกอยทการสมผส คอ เยน รอน ออน แขง กได หรออาจจะใหความรสกอยทรสของอาหารกได ขน

อยกบวาเรารบรอารมณใดไดชด กใหมสตอยกบอารมณนน เชน ขณะเคยวรสกในรสชด กใหสนใจรส ใหรวา รสเปนอยางนนอยางน ถารสกแขงชดกใหรวาแขง รสกเยนชดกใหรวาเยน ไมใหสนใจในชนดของอาหารท

เคยว เชน ไมสนใจวาเปนผดผกบง แกงไก แกงจด หรอรสเปรยวของมะกรดมะนาว เพราะสงเหลานเปน สมมต และไมใหสนใจในความอรอยของอาหาร เพราะเปนกเลส ใหตงใจรบรแตสภาวธรรมทเกดขนในปจจบน

เทานน โดยปรกตในอาหารจะมรสหลายลกษณะ เชน เวลาเรากนกวยเตยวกอาจจะมทงรสหวาน เปรยว

เคม เผด ผสมผสานกนไป ขณะทเรามสตอยกบการรรสของกวยเตยว เรากสนใจรสรวม ๆ ของมน ไมตอง แยกแยะวารสกหวาน รสกเปรยว ใหสนใจรสทงหมดของมน ขณะนนมนมรสรวม ๆ เปนอยางไร กใหรไปตาม

นน บางครงเรามองเหนอาหารแลวรสกอยากกน พยายามดบความอยากดวยการมสตอยกบการเหน

แตกดบไมได เราอาจจะแกไขโดยเปลยนเอาสตมาอยกบรสของนำาลายแทนกได เชน เราเดนไปเหนไกยาง นก อยากกนจนนำาลายไหล พยายามทำาสตสมปชญญะดวยการมสตอยกบการเหนภาพของไกยางแลว ความรสก

อรอย ความรสกอยากกนกยงปรากฏอยกใหเลกมองเสย แลวเอาสตมาอยทลนแทน พยายามรบรแตรสของ นำาลายอยางเดยว ไมนกถงรสชาตของไกยาง สนใจแตรสทปรากฏอยในปจจบนเทานน มนกคงจด ๆ ขม ถา

สมาธด ความรสกอรอย ความรสกอยากกนกจะหมดไป

5). การมสตอยกบการสมผสทางกาย ในการสมผสทางกาย ปรมตถธรรมกคอ สงทสมผสไดทางกาย เชน ความรอน เยน แขง ออน

นม เจบ แสบ ปวด คน สวนอปาทานทเกดขนในการสมผสกคอ ขณะทเราไดรบสขเวทนาในการสมผส เชน อยในทอากาศเยน นอนในทนม ๆ เราจะรสกสบาย มความชอบ ความพอใจเกดขน ขณะทเราไดรบ

ทกขเวทนา เชน อยในทอากาศรอน เจบเทา ปวดหว เราจะรสกไมสบาย มความไมชอบ ไมพอใจเกดขน ในการปฏบตธรรม งานของเรากคอการละความรสกทเปนสมมตตาง ๆ ในการสมผส และละความ

รสกพอใจหรอไมพอใจในการสมผส ถาปฏบตไดผล ขณะทเราไดรบสขเวทนาในการสมผส กจะรชดในเวทนา นน และมใจเปนกลาง ไมมความพอใจเกดขนในการสมผสนน ขณะทเราไดรบทกขเวทนากจะรชดในเวทนานน

27

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

และมใจเปนกลาง ไมมความไมพอใจเกดขนในการสมผสนน ขณะนนไดชอวามสตสมปชญญะหรอมปญญา เกดขน

ในการปฏบตเมอมการสมผสทางกายเกดขน เชน อยในทอากาศเยนสบาย กใหเอาความรสกไวท กาย ตรงบรเวณทรสกวาเยน ถาเยนตลอดทงรางกายกเอาความรสกไวทกายทงหมด แลวกใหสนใจแต

เฉพาะความเยน ไมสนใจวาเปนความเยนของอะไร เพราะเปนสมมต ไมใหสนใจในความสบาย เพราะความรสก สบายเปนกเลส ความเยนปรากฏอยอยางไรกใหรสกอยอยางนน ความเยนเพมขนกใหรวาความเยนเพมขน

ความเยนลดลงกใหรวาความเยนลดลง ถาเราโดยยงกด รสกคน กใหเอาความรสกไวตรงสวนทคน ไมสนใจวาการคนนนเกดจากอะไร ไมให

สนใจในความลำาบากทเกดจากการคน ไมใหมความหงดหงดหรอความไมพอใจเกดขนในขณะทคนอยนน ให สนใจแตความรสกคนเฉย ๆ อาการคนปรากฏอยอยางไรกใหรอยอยางนน คนมากขนกใหรวาคนมากขน คน นอยลงกใหรวาคนนอยลง ถาไมคนกใหรวาไมคน ถาคนมากจนทนไมไดกใหเกา ขณะทเกากใหใจรบรอยท

อาการคนนนตลอด ถาเราปฏบตธรรมไดผล ขณะทเรามการสมผสทางกาย กจะรชดในเวทนาทมากระทบ แตไมมความพอใจหรอความไมพอใจเกดขนในการสมผสนน

6). การมสตอยกบการนกคด ในการปฏบตธรรม โดยทวไปเราจะไมเอาสตอยกบการนกคด เพราะเรองราวทปรากฏในการนกคด

เปลยนแปลงไดงาย เชน ถาเราตงใจนกถงบาน พยายามนกใหเหนเปนภาพบานของเราปรากฏขนในใจ บาง ครงกอาจจะเหนชด บางครงกอาจจะไมชด และภาพนนกปรากฏอยไดไมนานตองเลอนหายไปเพราะความไม

มนคงของจต ตางกบการทเรายนอยหนาบาน แลวมองไปทบานของเรา ภาพบานกจะปรากฏแกสายตา ไม คลาดเคลอนไปเปนภาพอนเหมอนกบการนกคด ดงนนในการปฏบตวปสสนาจงไมใหเอาสตอยกบการนกคด

แตถาเราจำาเปนทจะตองใชความคด กใหปฏบตธรรมชนดท มสตอยกบสมมต ละความยนดยนรายในสมมต ซงรายละเอยดไดกลาวไวในเรอง การมสตอยกบธรรม

1.3 จตตานปสสนาสตปฏฐาน การมสตอยกบจต ในการปฏบตวปสสนานน ไมวาเราจะปฏบตวธใดกตาม เรากตองคอยดสภาพจตของตนเองอยเสมอ

เมอรวามกเลสเกดขนแลว เรากตองหาทางดบ สวนจะดบดวยวธใดนนกขนอยกบความถนดของเรา เชน ถา เราฝกมสตอยกบกายเปน เรากดบกเลสดวยการเอาสตมาดกาย แตการมสตอยกบจตทกลาวตอไปน เปนวธ

ดบกเลสโดยการเอาสตมาดจตโดยตรง ซงรายละเอยดมดงน ในการมสตอยกบจต ปรมตถธรรมกคอ อารมณตาง ๆ ทเกดขนกบจต เชน รก เกลยด ดใจ

เสยใจ ชอบ ชง โกรธ หงดหงด รำาคาญ ฟงซาน สงบ สข สวนอปาทานทเกดขนกคอ ขณะทเราเอาสตด จต กจะมความรสกวาจตนคอเรา หรอจตนเปนของเราเสมอ ไมวาจะดสกกครง ความรสกทวาจตนเปนเราก

มอยทกครงไป ทเปนเชนนกเพราะเราถกกเลสคออวชชาปรงแตงจตใหเกดความรสกผดไปจากความเปนจรง ในการปฏบตธรรม งานของเรากคอการละความรสกเปนเราทเกดขนในจตน ถาปฏบตไดผล ขณะท

เราเอาสตดจต กจะมความรสกเปนจตเฉย ๆ ไมมความรสกวาเปนเราอยเลย เรากจะมใจเปนกลาง ไมมความ ยนดยนรายในจตน ขณะนนไดชอวามสตสมปชญญะ หรอมปญญาเกดขน คอรความจรงวาในจตนมแตจต

ไมมเรา หรอทเรยกวา เหนจตในจต นนแหละ การทจะปฏบตใหไดผลนน กอนอนเราจะตองทำาความเขาใจเกยวกบชวตใหดเสยกอน ซงรายละเอยด

ไดกลาวไวแลวในบทท 3 เราจะตองสอนตวเองอยเสมอวา ชวตนมเพยงกายใจเทานน ไมมอยางอนอก ตองเขาใจวาอารมณตาง ๆ ทเกดขนกบจต เกดจากการทเจตสกปรงแตงจต โดยธรรมชาตแลวอารมณตาง

ๆ จะเกดขนลอย ๆ ไมได จะตองเกดขนในเรองราวของชวต เชน อารมณโกรธจะเกดขนไดกตอเมอเราไป กระทบกบเรองราวทไมด เชน เหนหนาคนทเราไมชอบ โดนคนเดนชน ถกดา คอยรถนาน อากาศรอน

อบอาว เมอเราเขาใจผดวาจตนนคอเรา เปนสวนหนงของเรา เวลาทจตโกรธจงมความรสกวาเราโกรธ เวลาท ดใจกจะมความรสกวาเราดใจ เวลาทจตสงบกรสกวาจตของเราสงบ คอมความรสกเปนเจาของจตอยตลอด

เวลา ดงนนเราจงตองทำาใจเสยใหมวาจตนไมใชเรา หรอจตนไมใชของเรา เมอเราเรมลงมอปฏบต กใหหดดอารมณตาง ๆ ทเกดขนกบจต เมอมความโกรธเกดขน กทำาความ

รสกวาจตมนโกรธไมใชเราโกรธ เมอมความดใจ กทำาความรสกวาจตมนดใจไมใชเราดใจ เมอมความฟงซาน กทำาความรสกวาจตมนฟงซานไมใชเราฟงซาน เมอจตสงบกทำาความรสกวาจตมนสงบไมใชเราสงบ เมอม

ความสขเกดขน กทำาความรสกวาจตมนสข ไมใชเราสข ถาเราเดนไปเหนคนทเราไมชอบหนาแลวรสกโกรธ ขนมาทนท กใหรบเอาสตมาจบทความโกรธแทนการเหน แลวทำาความรสกวาจตโกรธ ไมใชเราโกรธ ถาทำาได

ยากเพราะยงเหนใบหนาของคนผนน กใหกมหนามองพนเสยแลวสนใจเฉพาะความรสกโกรธ ไมนกถงเรอง อนเลย ไมนกถงใบหนาของผนน ไมนกถงเรองราวทผนนเคยสมพนธกบเรามากอน ตงใจแตทำาความรสกวา

จตมนโกรธ ไมใชเราโกรธ สภาพจตมนเปนอยางไรกใหรไปตามนน ถาจตมนโกรธมากขนกใหรวามนโกรธมาก ขน มนโกรธนอยลงกใหรวามนโกรธนอยลง ถามนไมโกรธกใหรวามนไมโกรธ สงสำาคญในการปฏบตกคอ

28

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

เราจะตองดอาการของจตเฉย ๆ อยายดเปนเจาของจต อยาบงคบจต เชน ถาจตมนโกรธ กอยาไปบงคบให มนหายโกรธ ดความโกรธเฉย ๆ ถาเราดความโกรธโดยไมยดเปนเจาของความโกรธ ความโกรธกจะดบไปเอง

ทความโกรธหายไปกเพราะเราดบเหตททำาใหเกดความโกรธนน เหตของความโกรธกคอเรองราวททำาใหเราไม พอใจ เมอเราเอาสตมาจบทความโกรธอยางเดยว ไมนกถงเรองราวททำาใหเราไมพอใจ กเทากบเปนการดบ

เหต ความความซงเปนผลกดบไปดวยมสตอยกบจตดบกเลสได

ถาเราฝกดจตจนชำานาญ เรากสามารถทจำานำาไปใชในการดบกเลสได เชน ถาเราถกดา รสกโกรธ เรากดความโกรธโดยไมยดเปนเจาของ ความโกรธกจะหายไปได ถามคนชมแลวรสกดใจ เรากเอาสตดอาการ

ดใจ โดยไมยดเปนเจาของ ความดใจกจะหายไปได แตถาเราดสภาพจตทไมใชกเลส เชน ดจตทสงบ ดจตทม ปต มสข อารมณเหลานกอาจจะยงคงอยกได เชน ถาเรารสกสงบ เรากดจตทสงบนนโดยไมยดเปนเจาของ

ขณะทเราดความสงบอยนน ความสงบกยงปรากฏอยไมไดหายไปไหน เพยงแตวาขณะนนเราไมตดในความ สงบ เพราะเราไมยนดในความสงบนน ไดแตมสตรเฉย ๆ วาจตสงบ

1.4 ธมมานปสสนาสตปฏฐาน การมสตอยกบธรรม ในการมสตอยกบธรรมน นกปฏบตจะตองศกษาองคธรรมจนเขาใจดเสยกอนจงจะปฏบตได องค

ธรรมทนำามาใชในการปฏบตมหลายอยาง เชน นวรณ 5 ขนธ 5 โพชฌงค 7 อรยสจ 4 ในทนจะ กลาวถงการมสตอยกบธรรม คอ ขนธ 5 และอรยสจ 4 เทานน เพราะมผนยมปฏบตกนอย ราย

ละเอยดมดงน

การมสตอยกบธรรม คอขนธ 5คำาวา ขนธ 5 ในทนหมายถง ชวต หรอ กายใจ นนเอง เพอใหฟงเขาใจงาย ผมจะขอเรยกการ

ปฏบตธรรมวธนวา การมสตอยกบชวตตองเขาใจชวต

กอนทเราจะมสตอยกบชวตไดนน เราจะตองมองภาพพจนของชวตไดถกตอง ตองเขาใจวาชวตม แตกายมแตใจ ไมมอยางอนอก ตองรวากายใจสมพนธกนอยางไร ตองแยกแยะไดวาในกาย ในจต มอะไร

เปนปรมตถ อะไรเปนสมมต อะไรเปนกเลส ในเวทนา เชน การเหน การไดยน มอะไรเปนปรมตถ อะไรเปน สมมต อะไรเปนกเลส เมอเราเขาใจดแลว จงจะลงมอปฏบตไดการมสตอยกบชวต

การปฏบตธรรมวธนเปนการดการทำางานของชวต คอ ชวตนทำาอะไรอยกใหร แตการดนเปน ปรมตถ คอดของจรงในชวต ไมใชดสมมตในชวต เนองจากในชวตนมแตรางกายเทานนทมองเหนได สวนใจ

ของเรามองไมเหน ฉะนนเวลาเราเฝาดการทำางานของชวต เรากจะเหนแตกายททำาทาทำาทางอยางนนอยางน แตกใหเราเขาใจดวยวาชวตนมทงกาย ทงใจ และกตองรดวยวากายใจสมพนธกนอยางไร

หลกของการปฏบตกเพอใหเหนสภาพการทำางานทแทจรงของชวต ฉะนนชวตนกำาลงทำาอะไรอยกใหร ไปตามนน เชน ใหรวาขณะนชวตกำาลงยน เดน วง กระโดด เกาศรษะ ลบผม กระดกเทา ใหรวาขณะนชวต กำาลงมอง ฟงเสยง ดมกลน หว อม คด ใหรวาขณะนชวตกำาลงโกรธ เบอ รำาคาญ ชอบ สบายดชวตตองมเทคนค

ในเรองการมสตอยกบกาย ผมไดกลาวถงเทคนคการมสตอยกบกายวาใหทำาความรสกวากายนเปน เหมอนหนยนตมนจะขยบเคลอนไหว ทำาทาทำาทางอยางไรกใหรไปตามนน การมสตอยกบชวตกทำาในทำานอง

เดยวกน คอทำาความรสกวาชวตนเปนเหมอนหนยนต สามารถเคลอนไหวได มองเหนได ไดยนเสยงได เมอ หนยนตตวนมนขยบเคลอนไหวอยางไร หรอกำาลงทำาอะไร กใหเราดตามไปตลอด มนเดนอยกใหรวากำาลงเดน

มนวงกใหรวามนวง มนเหนอยกใหร มนหวนำากใหร มนกำาลงมองกใหร มนกำาลงเหนภาพกใหร มนชอบกให ร มนโกรธกใหร

เราอาจจะทำาความรสกในอกลกษณะหนงวา เราอยภายนอกชวตน หรอหนยนตตวน ชวตนเปน อยางอน ไมใชเรา เราเปนผเฝาดอยภายนอก ชวตนมนจะทำาอะไร กดใหรในการกระทำาของมนเฉย ๆ ทำา

เหมอนกบจตแพทยเฝาดพฤตกรรมของคนไขโรคจต เขาจะตงใจมองดคนไขวากำาลงทำาอะไรดวยใจทจดจอ เพอใหเขาใจในพฤตกรรมของคนไขนน ชวตนเปรยบเสมอนคนไขทกำาลงถกจบตามอง สวนสตสมปชญญะ

เปรยบเสมอน จตแพทยทเฝาดอย

วธปฏบตธรรม

29

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

การมสตอยกบชวตนถาดผวเผนจะเหมอนกบการมสตอยกบกาย แตความจรงแลวตางกน การม สตอยกบกาย เราจะดการเคลอนไหวของกายอยางละเอยด โดยไมสนใจอยางอนเลย แตการมสตอยกบชวต

นเปนการดการทำางานของชวตซงจะตองสมพนธอยกบสภาพแวดลอมภายนอก ฉะนนเราจงไมตองดกายโดย ละเอยด แตจะดทาทางของกาย เพยงเพอใหรวาชวตนกำาลงทำาอะไรอยเทานน นอกจากนเรายงตองใชสายตา

มองสภาพแวดลอมเพอใหรวาชวตนกำาลงอย ณ ทใด สมพนธกบสภาพแวดลอมอยางไร การมสตอยกบชวต สามารถทำาไดหลายลกษณะ ดงน

1). กรณทอยคนเดยว เวลาทเราอยคนเดยว เชนนงอยในหองคนเดยว ขณะนมความรสกทเปนสมมต (เชนความรสกเปน

หญง ชาย เดก ผใหญ นาย บาว) มกไมคอยเกดขน ถาเราจะฝกใหมสตอยกบชวต กสามารถทำาไดโดย การเอาสตอยทกาย ดทาทางกายวานงอยในทาน เวลาดไมตองสนใจในรายละเอยดของกายมากนก ดเพยง

เพอใหรวาชวตนหรอหนยนตตวนกำาลงนงอยเทานน แลวเอาสตไปอยกบการเหนภาพภายในหอง เวลามองกใหมองตามวธของการมสตอยกบการเหน คอมองแบบปรมตถ โดยใหมองเปนมมกวาง ๆ ไมสนใจจดใดจด

หนงโดยเฉพาะ มองเพยงเพอใหรวาชวตนอยตรงตำาแหนงน เราลองลกขนยนแลวเดนไปยนอยทจดอน ภายในหอง ขณะลกขนยนกเอาสตอยทกาย ทำาความรสกวาชวตนกำาลงยนขน ขณะเดนกเอาสตอยกบการ

เหน โดยใชสายตามองไปขางหนา แตเราจะไมมองจดใดจดหนงโดยเฉพาะ มองเพยงเพอใหรวาชวตนกำาลง เคลอนทไปเทานน โดยปรกตในขณะทเราเดนหรอวง เราจะไมสนใจทาทางของรางกาย แตจะสนใจการ

เคลอนทของชวตวาถงตรงนนตรงนแลว เมอหยดยนอยกใหรวา ขณะนชวตกำาลงยนอยตรงน ของหองน การมสตอยกบชวตน จะเปนการเอาวธ การมสตอยกบกาย และ การมสตอยกบการเหน มาผสม

กน ตอนฝกใหม ๆ เราอาจจะทำาทงสองวธสลบกน แตวธทถกตองแลว เราจะทำาผสมกน คอดทาทางของ กายและดสภาพแวดลอมพรอม ๆ กนไป

2). กรณทอยหลายคน เวลาทเราอยกนหลายคน เชน อยกบเพอนฝง อยกบครอบครว อยในททำางาน กรณนความรสกท

เปนสมมตจะเกดขนไดงาย เพราะจะมการเปรยบเทยบระหวางชวตนกบชวตอน ฉะนนเรากตองพยายามละ สมมตเหลานนเสย เชน ขณะทเรานงอยกบ ลก จะมความรสกเปนพอ เกดขนในชวตน เราจะรสกวานพอ นน

ลก กใหเราเอาสตอยกบกายของตนเอง แลวทำาความรสกวา นคอชวตหนง นงอยในทานพรอมกบมองด สภาพแวดลอมเพอใหรวาชวตน อยตรงนไมไดอยทอน แลวกมองดกายของลก ทำาความรสกวานนกอกชวต

หนง ขยบเคลอนไหวอยางนน อยตรงนน ใหเรามสตอยแตกบปรมตถวานคอชวตหนง นนกอกชวตหนง แลวกดการทำางานของชวตน หรอชวตอนวากำาลงทำาอะไร อยทไหน ใหเรารอยเพยงเทาน อยาใหมความรสก

วา นพอ นนลก เพราะเปนสมมต ถาเรามสตอยกบสมมตจะมโอกาสใหกเลสเกดขนได เชนถาลกทำาไมถกใจ กจะโกรธ (โทสะ) ถาทำาถกใจกชอบ (โลภะ) แตถาเรามสตอยกบชวตเฉย ๆ ไมตความวานคอใคร นนคอ

ใคร ไมมเราไมมเขา กเลสกจะเกดขนไมไดเวลาทเราอยกบ ลกนอง ความรสกเปนนาย กเกดขนในชวตน กใหเราละความรสกเปนนายเสย ใหม

แตความรสกวานคอชวตหนง กำาลงทำาอยางน อยตรงน นนกคอชวตหนง กำาลงทำาอยางนน อยตรงนน ถา เรามสตอยกบสมมตคอมความรสกวานคอนาย นนคอลกนอง กจะเปดโอกาสใหกเลสเกดขนได เชน ถาลก

นองทำาไมถกใจ เรากจะโกรธ ถาทำาถกใจกจะชอบ ความโกรธหรอความชอบนเปนกเลส เกดขนไดเพราะเราม สตอยกบสมมต ถาเราละสมมตใหมสตอยแตกบปรมตถ วานกชวตหนง นนกชวตหนง อยางนกเสมอภาค

กน กเลสกเกดขนไมไดเวลาทเราอยกบเจานาย ความรสกเปนลกนอง กเกดขนในชวตน กใหเราละความรสกทเปนลกนอง

เสย ใหมความรสกวานคอชวตหนง กำาลงทำาทาอยางนอยตรงน นนคอชวตหนง กำาลงทำาทาอยางนนอยตรง นน ตอนทเรามความรสกวานคอลกนอง นนคอเจานาย มแตความรสกวานกชวตหนง นนกชวตหนง ความ

รสกประหมากจะหายไปได เวลาทอยกบคนทเราเกลยด เราอาจจะไมสบายใจ ร ำาคาญใจ เพราะมความรสกวานนคอศตร ถาเรา

ละสมมตไมนกไปวานนคอศตรหรอนนคอใคร สนใจแตความเปนชวตวานกชวตหนง นนกชวตหนง ถาวางใจ ไดอยางน ความไมสบายใจหรอความรำาคาญใจกจะหายไปไดถาเรามอาชพเปนคร เวลาอยกบนกเรยน กจะมความรสกวา นคร นนนกเรยน ดงนนถานกเรยนทำา

ไมถกใจ เชนเดนมาชนเรา เรากจะโกรธ ถาจะปฏบตธรรมเรากตองละสมมต คอความรสกวานคร นน นกเรยนเสย ใหสนใจแตความเปนชวต วานกชวตหนง นนกชวตหนง ขณะทเดนชนกนกเปนเพยงกาย

กระทบกายเทานน ไมมอะไรไปมากกวาน ถาเราทำาความรสกอยางนได เรากจะไมโกรธ ในกรณทเราอยกนเปนกลมหลาย ๆ คน เวลาดชวตอนเราอาจจะดแตละชวตกได วาชวตนนอยใน

อาการอยางนน อยตรงนน ชวตโนนอยในอาการอยางโนน อยตรงโนน หรออาจจะมองรวม ๆ เปนมมกวาง ๆ กไดวาชวตเหลานอยตรงน ไมจำาเปนตองสนใจในรายละเอยดวาชวตไหนกำาลงทำาอะไร เชน เวลาทเรานงด

30

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

โทรทศนอยกบครอบครวทบาน ถาจะปฏบตธรรมวธน เรากดทาทางของชวตเราทกำาลงมองดโทรทศน กำาลง ยม กำาลงตนเตน กำาลงเศรา หรอเราจะมองชวตอนวา ชวตนนกำาลงนงดโทรทศน หรอมองเปนกลมของ

ชวตวาชวตเหลานกำาลงดโทรทศนอย ซงขณะทเรามสตอยกบชวต เราจะดโทรทศนไมรเรอง เพราะสตของเราจะไมอยกบเรองราวในโทรทศนซงเปนสมมต

3). กรณทมอารมณมากระทบทางทวารตาง ๆ กรณทมอารมณมากระทบทางทวารตาง ๆ เชน ขณะทเรามองเหนภาพดอกไม รสกชอบ อยากได

กใหเราเอาสตไปอยทดอกไมนน แตใหมสตอยกบปรมตถคอรปทรงอยางเดยว ไมตความวาเปนดอกไม เรา มองภาพเพยงเพอใหรวามภาพอยตรงนน แลวเอาสตมาดทาทางของกายทกำาลงมองภาพ ทำาความรสกวา

ชวตนกำาลงมองอย ขณะทเอาสตมาดทาทางของกายน อาจจะเอาสตไวทกายทงหมด หรอเอาไวเฉพาะท ใบหนา หรอบรเวณตากได จะเอาสตไวทไหนไมสำาคญ ทสำาคญคอตองรสกวาขณะนชวตนกำาลงมองอยและ

ใชการมองเปนมมกวาง ๆ เพอรบรสภาพแวดลอมดวยวากำาลงอยตรงนนของหองหรอของบาน ไมไดอยทอน ถาเรามสตอยกบชวตไดด กเลสจะเกดขนไมได

ขณะทมเสยงมากระทบ เชน ไดยนเสยงรถแลนดงหนวกห กใหเอาสตอยทเสยง ละสมมตคอไม ตความวาเสยงนนเปนเสยงอะไร มความหมายวาอยางไร สนใจแตเฉพาะปรมตถคอความสง ตำา ดง คอย

ของเสยง ใหรเพยงวามเสยงอยตรงนน แลวเอาสตมาอยทกาย ดทาทางของกายทกำาลงฟงเสยงอย หรอจะ เอาสตมาอยทบรเวณหกได สงสำาคญอยทใหรวา ตอนนชวตกำาลงฟงเสยงอย ขณะทเอาสตมาอยทกายกใช ตามองสภาพแวดลอมดวย เพอใหรวาชวตอยตรงน คอใหเรารวา มเสยงอยตรงนน มชวตทกำาลงฟงเสยง

อยตรงน ถาทำาไดอยางนกเลสคอความรสกโกรธ รสกหนวกหกจะหายไปได แตถายงโกรธอย เรากอาจจะด

ทาทางของกายทกำาลงโกรธน แลวทำาความรสกวาชวตนกำาลงโกรธอยอยางนกได หรอจะไปสนใจเสยง สนใจชวตทกำาลงฟงเสยงสลบกนเรอยไปกได

ในขณะทมอารมณมากระทบทางทวารอน กใชหลกการเดยวกน เชน ถาไดกลนเรากเอาสตไปอยท กลน เพอใหรวามกลนอย แลวกเอาสตดทาทางของกายใหมความรสกวาชวตนกำาลงดมกลนอย แลวกสงเกต

จตวามกเลสคอความพอใจ หรอความไมพอใจเกดขนหรอไม ถามกเลสเกดขนเชน จตโกรธเพราะไดกลน เหมน กอาจจะเอาสตมาดทาทางของกาย แลวทำาความรสกวา ชวตนกำาลงโกรธ

ขณะทรบประทานอาหารกเอาสตไปอยบรเวณลน แลวรบรรสเพยงเพอใหรวารสมอย แลวเอาสตด ทาทางของกาย ทำาความรสกวาชวตนกำาลงรบรรส

ขณะทมการสมผสทางกาย กเอาสตไปอยทการสมผส เชน รสกเจบ กเอาสตไปรบรตรงจดทเจบ นน เพอใหรวาความเจบมอย แลวเอาสตดทาทางของกาย ทำาความรสกวาชวตนกำาลงเจบ

ขณะทคดถงเรองราวตาง ๆ เชน นกถงใบหนาคนทเราเกลยด รสกโกรธ กใหเราเลกคดทนท เอา สตมาดทาทางของกาย แลวทำาความรสกวาชวตนกำาลงคด

การมสตอยกบชวตน ขณะทเราเอาสตมาดทาทางของกาย เราจะตองใชสายตามองดสภาพแวดลอม ควบคกนไปเสมอ การมองดสภาพแวดลอมจะใชวธเดยวกบ การมสตอยกบการเหน คอใหสายตาอยทจดใด

จดหนง แตใหใจรบรในภาพทงหมดพรอม ๆ กน โดยมองเปนมมกวาง ๆ ไมสนใจจดใดจดหนงโดยเฉพาะ และไมตความวาภาพทมองอยนนคอภาพของอะไร

เวลาดการทำางานของชวต เราจะเอาสตไปกำาหนดทใดนนขนอยกบตวเราเอง แตโดยทวไปเราจะสนใจ ในอารมณทมากระทบรนแรง หรออารมณททำาใหเกดกเลส เชน ถาไดยนเสยงชดกใหสนใจเสยง ใหมสตรสก

วาตอนนชวตกำาลงฟงเสยงอยตรงน ถากนอาหารรสไมถกปาก รสกโกรธ กใหสนใจรส ใหมสตรสกวาตอนน ชวตกำาลงรบรรส ชวตกำาลงโกรธ ถาเรารสกประหมา เพราะอยกบเจานาย กใหละความเปนลกนอง ใหมแต

ความรสกวานกชวตหนง นนกชวตหนง ขณะทเราฝกมสตอยกบชวตน เราจะตองคอยสงเกตดดวยวา จตม กเลสอยหรอไม ถามกแสดงวาเราทำาความรสกไมถก ตองทำาความรสกใหมใหถกตอง แตถาจตผองใส ไมม

กเลส กแสดงวาทำาความรสกไดถกตอง

ทำาอะไร? อยทไหน? มาถงตรงนหลายคนอาจจะสบสน จบหลกไมถก ขณะปฏบตเรากอาจจะใชวธถามตวเองในใจวา ชวต

นกำาลงทำาอะไร อยทไหน ทใหถามเชนนกเพอทจะใหเราตอบคำาถามตวเอง ดวยการมสตดการทำางานของชวต น ใหรวากำาลงทำาอยางน อยตรงน เราจะตองดใหเหนสภาพการทำางานทแทจรงของชวต ชวตกำาลงทำาอะไร

อยกใหรไปตามนน เชน ใหรวาขณะนชวตกำาลงยน เดน วง มอง ฟงเสยง ดมกลน นกคด ชอบ เกลยด สนก ตนเตน ฯลฯ สงสำาคญในการปฏบตกคอ เราจะตองดชวตเฉย ๆ ตองไมยดเปนเจาของชวต คอ ไม

ยดเปนเจาของกาย ไมยดเปนเจาของจต ไมยดเปนเจาของอารมณตาง ๆ ใหทำาความรสกวาอารมณตาง ๆ ทมากระทบทางตา ห จมก ฯลฯ เกดขนกบชวตนเทานน ไมไดเกดขนกบเรา ตองสอนตนเองอยเสมอวา

ความรสกเปนเราไมมอยจรงในชวตน

31

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

การมสตอยกบชวตเปนการมสตสมปชญญะ อยางหนงนนเอง ซงจะฝกไดงาย ถาเราเคยฝกการม สตอยกบกาย และการมสตอยกบการเหนมากอน เพราะการมสตอยกบชวตจะเปนการผสมผสานวธทงสอง

เขาดวยกน การทตองมสตดทาทางของกาย กเพอใหรวาชวตนกำาลงทำาอะไรอย สวนการทตองมสตอยกบ การเหนกเพอใหสามารถทำางานสมพนธกบสภาพแวดลอมได เพราะฉะนนวธนจงเหมาะทจะนำาไปปฏบตในชวต

ประจำาวนได

ปฏบตธรรมในชวตประจำาวน การปฏบตธรรมถาจะใหไดผลนนจะตองทำาทงวน คอตงแตตนขนในตอนเชา จนกระทงเขานอนใน

ตอนกลางคน เราจะตองถอวาการปฏบตธรรมเปนเรองปรกตของเรา ปรกตเราจะมสตอยกบชวต ดการ ทำางานของชวตอยตลอดเวลา ตอเมอมความจำาเปนทจะตองมสตอยกบสมมต เชน ขณะทพดคย หรอคด

เรองงาน เรากจะเอาสตมาอยกบสมมตโดยตงใจพด ตงใจคด ละอปาทาน คอความยนดยนรายในสมมตตาง ๆ ทำากจเหลานนดวยเหตดวยผล ไมทำาดวยอำานาจของกเลส และเมอเราไมมความจำาเปนทจะตองไปยงกบ

สมมต เรากจะตองพยายามเอาสตมาอยกบปรมตถ ดการทำางานของชวตอก ทำาเชนนเรอยไปตลอดทงวน ทำาไดมากหรอนอยไมใชเรองสำาคญ ขอใหขยนทำา ตงใจทำากแลวกน

ถาเราฝกมสตอยกบชวตจนชำานาญแลว กสามารถทจะนำาวธนไปใชในการดบกเลสทเกดขนในชวต ประจำาวนได เชน ถาเราพดคยเรองงานอยกบลกนอง ลกนองพดไมถกใจทำาใหเราโกรธ เรากละเรองราวทพด คยกนกอน แลวเอาสตมาอยกบชวตเพอใหความโกรธหายไป เมอความโกรธหายไปแลว เราจงพดคยเรอง

งานตอไป ถาโกรธอกกเอาสตมาอยกบชวตอก ทำาเชนนเรอยไป สำาหรบคนทฝกใหม ๆ อาจจะใชเวลาในการ ดบกเลสนาน แตถาชำานาญแลวกอาจจะใชเวลาเพยงเสยววนาท แตกไมไดหมายความวาเราจะทำาเชนนไดทก

กรณ บางครงทมอารมณรนแรงมากระทบ กอาจจะใชเวลานานหลายวนาท หรอบางครงมความฟงซานมาก เรากไมสามารถทจะดบกเลสใหหายไปได

การมสตอยกบธรรมคออรยสจ 4 ในการอธบายเรองอรยสจ 4 น เพอใหเขาใจงาย ผมจะขออธบายเฉพาะอรยสจ 4 ทเกยวกบ

อารมณทเกดขนในปจจบนเทานน อรยสจ 4 หมายถง ความจรงอนประเสรฐ 4 อยาง ไดแกทกข คอ ความทกขใจ ความเศราหมองของจตสมทย คอ เหตททำาใหเกดทกข ไดแก ตณหานโรธ คอ การละตณหา การดบตณหา ซงกคอ อารมณในขณะทมสตสมปชญญะมรรค คอ วธปฏบตใหละตณหาได ซงกคอวธทำาใหเกดสตสมปชญญะขนนนเอง

อรยสจ 4 เปนปรมตถธรรมทเกดขนในชวต สวนอปาทานทเกดขนกคอ ขณะททกขเกดเรากไมร วาเปนทกข บางครงทกขเกดขนกลบมอปาทาน รสกวาเปนสขกม ขณะทสมทย (ตณหา) เกดกไมรวานคอ

สมทย ขณะทนโรธเกดกไมรวานคอนโรธ ขณะทมรรคเกดกไมรวานคอมรรค ในการปฏบตธรรม งานของเรากคอการปฏบตใหรสภาวธรรมทเกดขนตรงตามความเปนจรง เชน

เมอทกขเกด กรวานคอทกข ถาปฏบตไดผลในขนตน เรากจะรวาทกขทแทจรงเปนอยางไร สมทยหรอตณหา เปนอยางไร นโรธเปนอยางไร มรรคเปนอยางไร ถาปฏบตไดผลสงขนเรากจะเหนวา ทกขเปนสภาพทไมนา

ยนด ตณหาเปนสงทควรละ นโรธเปนสภาพทด มรรคเปนทางทควรดำาเนน การรเหนธรรมอยางนแหละท เรยกวา เหนธรรมในธรรม

ในขณะทปฏบตเมอมองคธรรมใดเกดขน กใหรไปตามนน เมอทกขเกด กใหทำาความรสกวานทกข เมอตณหาเกดกทำาความรสกวานคอตณหา เมอนโรธเกดกทำาความรสกวานคอนโรธ หรอเมอม

สตสมปชญญะเกดกใหรวาขณะนสตสมปชญญะเกด เมอปฏบตธรรมไดผลอยกใหรวานคอมรรค ใหรไปตาม องคธรรมทเกดขน เชน เมอโกรธเกดขน จตเศราหมอง กใหทำาความรสกวานคอทกข เมอทำาสตสมปชญญะ

ใหเกดขน กรวานคอมรรค ความโกรธดบไปกใหรวานโรธเกดขน เมอมองเหนไกยางนกอยากกน ขณะนนก ใหทำาความรสกวาตณหาเกด เมอทำาสตสมปชญญะใหเกดขน ความอยากกนดบไป กทำาใหความรสกวานโรธ

เกดขนอยางนเปนตน ทวาทกขนนไมไดหมายความถงเฉพาะความโกรธหรอความไมพอใจเพยงอยางเดยว ยง หมายถงกเลสอน ๆ อกดวย เชน ความฟงซาน ความอวดตว หรอแมแตความดใจกจดเปนความทกข ทจด

เปนความทกขกเพราะอารมณเหลานทำาใหจตเศราหมอง มความกระวนกระวายไมเปนสข ในการปฏบตชวง แรก ๆ เราอาจจะรสกวาความดใจเปนความสข แตเมอปฏบตไปนาน ๆ ไดพบความสขทสงกวา ประณตกวา ดกวา เรากจะรสกวา แมแตความดใจกเปนทกข

ถาลองพจารณาดจะเหนวาการมสตอยกบอรยสจ 4 น เราจะตองรจกทกข สมทย นโรธ มรรค ทแทจรงจงจะปฏบตไดถกตอง แตเปนไปไมไดเลยทนกปฏบตซงเรมฝกใหม ๆ จะเขาใจในเรองเหลาน เพราะ

ฉะนนการมสตอยกบอรยสจ 4 จงใชเฉพาะในกรณทเราปฏบตธรรมวธอนจนไดผลดแลวเทานน อรยสจ 4

32

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

จดวาเปนความจรงอนประเสรฐทมอยในธรรมชาต ซงเราจะพบเหนได สมผสได เขาใจไดกเฉพาะในการปฏบต วปสสนากรรมฐานเทานน ไมวาเราจะปฏบตวปสสนาวธใดกตาม เมอการปฏบตอยในระดบสง เรากจะรแจงใน

อรยสจ 4 ไดเองโดยอตโนมต เราจะรวาทกขทแทจรงเปนอยางไร รวาเหตททำาใหเกดทกขคอตณหานน เปนอยางไร รวาสภาพทละตณหาหรอดบตณหานนเปนอยางไร และรวาวธปฏบตใหดบตณหาไดนนทำาอยางไร

ตามททราบแลววาการปฏบตวปสสนาทำาได 2 วธใหญ ๆ คอ การมสตอยกบปรมตถวธหนง กบ การมสตอยกบสมมตแตละความยนดยนรายในสมมตอกวธหนง ไมวาเราจะปฏบตวธใดในสองวธนกตาม เรา

ยอมรแจงในธรรม คออรยสจ 4 ดวยกนทงสน วธปฏบตวปสสนาทไดกลาวผานมาแลวนนลวนเปนการ ปฏบตแบบมสตอยกบสมมตบาง ซงการปฏบตแบบนจดเปน การมสตอยกบอรยสจ 4 โดยอาศยสมมต

เปนสอในการปฏบตการปฏบตวปสสนาชนดอยกบสมมต

โดยปรกตเวลาทสอนธรรมะ ผมจะกลาวเปนหลกการวา ผปฏบตจะตองละความรสกทเปนสมมต ( เรองราวตาง ๆ ในชวต เชน เรองครอบครว การงาน) มาอยกบปรมตถ ( ความจรงของชวต เชน เรอง

กาย เรองใจ) จงจะเหนธรรม นกปฏบตหลายทานกไมอยากทจะปฏบต เพราะเหนวาการทำางานของโลก สำาคญกวาการปฏบตธรรม ฉะนนผมกจะกลาวถงวธปฏบตธรรมชนดทอยกบสมมต ซงสามารถทำาไดทงใน

ขณะทนงสมาธ และขณะททำากจการงานตาง ๆ ในชวตประจำาวน การทำาวปสสนาแบบมสตอยกบสมมต ตางกบการมสตอยกบปรมตถตรงทวา ในการมสตอยกบ

ปรมตถนนเราจะตองละสมมต คอไมนกคดตความในอารมณทมากระทบทางทวารตาง ๆ สวนการทำาวปสสนา แบบมสตอยกบสมมตนน เรานกคดตความเปนเรองราวตาง ๆ ได เพยงแตเราตองละความยนดยนรายใน

เรองราวเหลานน ฉะนนในกรณทเราจำาเปนจะตองอยกบสมมต เชน ขณะทใชความคด ขณะทำางาน ขณะพด คย ขณะดภาพยนตร ขณะอานหนงสอ ฯลฯ ขณะททำากจเหลานเราจะมสตอยกบปรมตถไมได เพราะจะทำาให

เราไมรเรอง เรากตองทำาวปสสนาแบบมสตอยกบสมมต การปฏบตวปสสนาแบบมสตอยกบสมมตนมหลกการอยวา จตใจคนเรายอมหวนไหวไปตามอารมณ

ตาง ๆ ทมากระทบ คอเมอไดรบสขเวทนา ( ไดรบอารมณด ๆ เชน มคนชม กนอาหารรสด) กจะมความ รสกชอบ พอใจ (โลภะ) เกดขน เมอไดรบทกขเวทนา ( ไดรบอารมณทไมด เชน มคนดา ไดกนอาหารรส

ไมด) กจะมความรสกไมชอบ ไมพอใจ (โทสะ) เกดขน เมอไดรบอเบกขาเวทนา (ไดรบอารมณทเปนก ลาง ๆ) กจะมความรสกเฉย ๆ ทำาใหเราไมใสใจ มความฟงซาน (โมหะ) เกดขน ทจรงแลวสขเวทนาไมใช

สาเหตททำาใหเกดความพอใจ ทกขเวทนากไมใชสาเหตททำาใหเกดความไมพอใจ และอเบกขาเวทนากไมใช สาเหตททำาใหเกดความฟงซาน แตเปนเพราะขณะทเราไดรบเวทนาอยนนมกเลสเขารวมดวย ทำาใหเกดความ

รสกผดไปจากความเปนจรง ความรสกทผดจากความเปนจรง เชน ความรสกพอใจ หรอไมพอใจในอารมณทมากระทบนเรยกวาอปาทาน งานในการปฏบตธรรมของเรากคอ การละอปาทานคอตงใจรบรในอารมณทมา

กระทบเฉย ๆ ไมยนดยนรายในอารมณทมากระทบนน การตงใจรบรอารมณทมากระทบเปนการละโมหะ เพราะ การตงใจรบรทำาใหสตเพม ความฟงซานลด การไมยนดยนรายในอารมณทมากระทบกคอการละโลภะ และละ

โทสะ เพราะฉะนนการทำาเชนนจงเปนการละกเลสไดการละอปาทานในขณะททำาสมาธผมจะไมกลาวถงรายละเอยดเกยวกบการทำาสมาธเพราะมอธบายไวแลวในเรองของสมถกรรมฐาน

แตจะอธบายวา ถาเราทำาสมาธจนจตสงบแลว เราจะทำาวปสสนาไดอยางไร ขณะททำาสมาธเราสามารถปฏบตวปสสนาได โดยการดอารมณทเกดขนเฉย ๆ ทำาใจเปนกลาง ไม

ยนดยนรายในอารมณเหลานน เชน เมอมนมตเกดขน กรบรในนมตนนแตอยาดใจ เมอนมตปรากฏอยกใหร วานมตอยางนน ๆ ปรากฏอย ไมยนดในนมตนน เมอนมตเสอมไปกใหรวานมตกำาลงเสอมไป ไมใหยนด

ยนรายในความเสอมนน ใหดนมตเหมอนกบดภาพยนตรในโทรทศน นมตจะดหรอไมกไมเกยวกบเรา ใหดเฉย ๆ เมอมปตเกดขนกใหรวาปตเกดขนไมใหดใจ เมอปตปรากฏอยกใหรวาปตปรากฏอย ไมใหพอใจในปตนน

เมอปตเสอมไปกใหรวาปตเสอม ไมใหเสยใจในความเสอมนน เมอมสขเกดขนกใหรวาสขเกดขนไมใหดใจ เมอ สขปรากฏกใหรวาสขปรากฏอย ไมใหพอใจในสขนน เมอสขเพมขนกใหรวาสขเพมขน ไมใหดใจ เมอสขลดลง

กใหรวาสขลดลง ไมใหเสยใจ เมอสขเสอมไปกใหรวาสขเสอมไป ไมใหเสยใจ เมอฟงซานกใหรวามความ ฟงซาน ไมใหเสยใจ แลวพยายามทำาจตใหสงบเพอใหความฟงซานหายไป เมอความฟงซานหายไปกใหรวา

ความฟงซานหายไป ไมใหมความดใจเกดขน วนไหนนงสมาธไดดกใหรวาสมาธด แตไมใหดใจ วนไหนสมาธไม ดกใหรวาสมาธไมด ไมใหเสยใจ อยางนเปนการปฏบตวปสสนาในขณะททำาสมาธ

มนกปฏบตหลายทานทำาสมาธไดฌานขนสง แตตดในสมาธ คอขณะใดทสมาธดกพอใจ ขณะใดท สมาธไมดกไมพอใจ อยางนเรยกวาตดในสมาธ ฝกใหตายกไมมทางบรรลมรรคผล เพราะเหตทไมยอมละ

อปาทาน

33

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

การละอปาทานในชวตประจำาวน ขณะทเราทำากจการงานตาง ๆ ในชวตประจำาวน เรากสามารถปฏบตวปสสนาไดโดยการดอารมณ

ทมากระทบเฉย ๆ ทำาใจเปนกลาง ไมยนดยนรายในอารมณเหลานน เมอสขเวทนาเกดขนกใหรในสขเวทนานน เฉย ๆ ไมยนดในสขเวทนานน เมอทกขเวทนาเกดขนกใหรในทกขเวทนานนเฉย ๆ ไมยนดยนรายใน

ทกขเวทนานน ขณะทเหนภาพด ๆ เชน เหนรถยนตราคาแพง กใหรในภาพนนเฉย ๆ วาเปนรถยนตราคา แพงแตไมใหมความรสก สวย ชอบ พอใจ หรออยากไดเกดขนในจตใจ ถามความรสกเหลานเกดขนกใหละ

ความรสกเหลานเสย ขณะทเหนภาพไมด เชน เหนคนโดยรถชน กใหรในภาพนนเฉย ๆ คอรวาคนโดนรถชน แตไมใหมความรสกไมพอใจ เจบ ตกใจ ตนเตน เกดขนในจตใจ ถามกใหละเสย ใหรแตเรองราวเฉย ๆ ขณะ

ทไดกนอาหารรสด เชน ไกยาง กใหรในรสชาตเฉย ๆ ไมใหมความรสกอรอย ชอบ พอใจ เกดขนในจตใจ ถามกใหละเสย ขณะทฟงเพลงกใหรในเสยงเพลงเทานน ไมใหมความรสกไพเราะ ชอบ เราใจ คกคก สนก

เกดขนในจตใจ ถามกใหละเสย เวลาทอยในอากาศเยนสบายกใหรวาเยนเฉย ๆ ไมใหมความรสกชอบหรอ พอใจเกดขน ถาเปลยนไปอยในทอากาศรอนอบอาว กใหรวาอากาศรอนเฉย ๆ อยาใหมความรสกหงดหงด

รำาคาญใจตามตามมา เวลานกถงเรองด ๆ เชน นกถงใบหนาของคนทเรารก กใหรในใบหนานนเฉย ๆ ไมใหม ความรชอบหรอพอใจ เวลานกถงใบหนาของคนทเราเกลยด กใหรในใบหนานนเฉย ๆ อยาใหมความรสกโกรธ

เกลยดหรอไมชอบเกดขน ขณะทเรายนรอรถเมล ถารอนานจนเกนรอ รสกหงดหงด ไมพอใจขนมา กใหละความหงดหงดนน

เสย ทำาความรสกวากำาลงยนรอรถเมลอย รถยงไมมากใหรวารถยงไมมา ยนรอนานแลวกใหรวายนนานแลว แตอยาใหมความโกรธ ความหงดหงดเกดขนในใจ พยายามทำาใจใหสบาย แลวกรอตอไปดวยใจทสงบ ถาเหน

รถแลนมากอยาดใจ ทำาใจเฉย ๆ ถารถแนนกอยาเสยใจ ทำาใจเฉย ๆ ถารถวางกใหรวารถวาง อยาดใจ ขนไป หาทนง ไดนงทดกอยาดใจ ไดนงทไมดกอยาเสยใจ รถแลนเรวกใหรวารถแลนเรว อยาดใจ เวลารถแลนชา อดอาด กอยาเสยใจ ถามความไมพอใจอยากใหรถแลนเรว กใหละความไมพอใจเสย ใหรวารถแลนชาเฉย ๆ

อยาอยากใหรถแลนเรว มนจะแลนอยางไรกปลอยใหเปนเรองของมน ทำาใจใหสบายพจารณาหาเหตผลแลวจงละได

ในการฝกละความยนดยนรายในเรองราวทงหลาย ตอนแรกเราอาจะละไมเปน ทำาไมได กคงตองม การคดพจารณาหาเหตผลมาสอนใจตนเองกอน แลวจงละได ตอเมอฝกคนชำานาญแลวกจะละไดงายขน คอ

ไมตองพจารณาหาเหตผลกสามารถละไดเลยดวยความเคยชน ตวอยางเชน เวลายนรอรถนาน รสกโกรธ หงดหงด เพราะรถไมมาสกท กอาจจะพจารณาวา ถา

เราโกรธแลว รถจะมาเรวกวาเดมหรอ เรากจะไดคำาตอบวา ไมวาจะโกรธหรอไมโกรธรถมนกมาถงพอกน แลว เราจะโกรธใหทกขใจไปทำาไม เรารอดวยใจทสบายไมดกวาหรอ เมอรในเหตผลอยางน เรากจะละความโกรธ

ทำาใจเปนปรกตได เวลารถตดไปแดงนาน ๆ ถาเรารสกโกรธหงดหงด กอาจจะพจารณาวา ถาเราโกรธแลวไฟแดงมนจะ

เปลยนเปนไฟเขยวไดหรอ ถาเปลยนไมได แลวเราจะโกรธใหเปนทกขไปทำาไมกน ถาพจารณาไดอยางน เราก จะละความโกรธ ความหงดหงดได สามารถทำาใจเฉย ๆ รอใหไฟแดงเปลยนเปนไฟเขยวตามปรกตของมนได

เวลาเหนคนไดรบบาดเจบ เชน มดบาด หกลม ถาเรารสกเจบ รสกหวาดเสยวตามไปดวย กอาจจะ พจารณาวาเขากบคนละคนกน เขาเจบ เขาเสยว ทำาไมเราตองเจบ ตองเสยว ตามไปดวย ทำาใจเฉย ๆ ไมได

หรอ ถาพจารณาไดอยางน เรากจะละความเจบความเสยว ใหหายไปจากความรสกได เวลาทเราโดนดาแลวรสกโกรธ แมคนทดาเราเดนลบไปแลวความโกรธกยงคกรนอย กอาจจะ

พจารณาวา คนทดาเราเขาไปตงนานแลว ปานนเขาคงไปหวเราะสนกสนานทไหนแลว เราจะมาโกรธใหเปน ทกขอยคนเดยวทำาไมกน เลกกลมใจดกวา ถาคดไดอยางนเรากจะละความโกรธได เวลาทมคนชมแลว เรา

รสกดใจ กอาจจะพจารณาวาทำาไมเรายอมใหใจหวนไหวเพราะคำาพดเพยงประโยคเดยว คำาพดนนกจบลงไป แลว จะดใจไปทำาไมกน ทำาใจเฉย ๆ ดกวา ถาคดไดอยางน เรากจะละความดใจได

มบอยครงทเราตนขนมาตอนเชา อาบนำาแปรงฟนแลวจตใจกสดชนแจมใสด แตพออาน หนงสอพมพ เจอเรองเครองบนตก ไฟไหม ฆาชงทรพย ของขนราคา จตใจกเปลยนเปนหดหเศราหมอง ม

แตความกงวลในเรองราวตาง ๆ บนหนาหนงสอพมพ เรากอาจจะพจารณาวา กอนอานหนงสอพมพเราก สบายใจด ทำาไมอานแลวเราตองทกขใจดวย ไมทกขใจไมไดหรอ แลวเรากละความกงวลในเรองราวตาง ๆ

เสย ตงใจอานเพอรบรในเหตการณบานเมองเฉย ๆ ไมใหใจหวนไหวไปตามเรองราวเหลานน เครองบนตก คนตาย 200 คน ศพเกลอนสนามบน แขนขาขาดกระจ ย เราอานแลวกใหรไปตามทเขาเขยน แตไมตอง

มความสยดสยอง หอเหยวใจตามไปดวย อานขาวเจอเขาทรายชนะนอคนกมวยตางชาต กใหรวาชนะแตอยา ดใจ ใหอานดวยจตใจทสบายเปนปรกต ถาเราหดอานหนงสอพมพดวยการรบรเร องราวเฉย ๆ ไมยนดยนราย

ในเรองราวเหลานน เมอฝกบอย ๆ เรากจะอานหนงสอพมพดวยจตใจทสบายได ไมตองเปนโรคเครยดอยางทคนสวนใหญเปนกน

มนกปฏบตธรรมหลายทานทฝกทำาวปสสนาแบบมสตอยกบสมมต แตไมรในเหตในผลของการ ปฏบตดพอจงเขาใจไปวาการทจะละอปาทานไดนนจะตองมการพจารณาธรรมกอนเสมอ อนทจรงการพจารณา

34

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

ธรรมหรอการพจารณาหาเหตผล หรอการปลง เปนเพยงอบายใหนกปฏบตละอปาทานไดเทานน โดยปรกต การละอปาทานควรจะฝกละทนทโดยไมตองมการพจารณาอะไรทงสน ยกเวนกรณทเราพยายามละอปาทาน

แลวแตกยงละไมได อยางนจงจะใชการพจารณาธรรมชวยเหนธรรมหนาจอโทรทศน

มนกปฏบตธรรมไมนอยทตดโทรทศน คอถาวนไหนไมไดดโทรทศนแลวรสกหงดหงด ถาใครเปน อยางนกลองปฏบตธรรมในขณะทดโทรทศนบางอาจจะไดผลด ขณะทดภาพยนตรในโทรทศน กใหเรา

พยายามรบรเร องราวเฉย ๆ ไมเพลดเพลนไปกบเรองราวเหลานน ถงตอนทพระเอกชนะผราย กใหรใน เหตการณนนเฉย ๆ ไมใหดใจ ถงตอนทพระเอกแพผราย กใหรเฉย ๆ ไมใหเสยใจ ถาตวอจฉาตบหนา

นางเอก กใหรเฉย ๆ อยาใหมความรสกเจบใจ หรอหมนไสเกดขน ถานางเอกตบหนาตวอจฉา กใหรเฉย ๆ อยาใหมความรสกชอบ หรอสะใจเกดขน เรยกวาไมเขาขางฝายไหน มใจเปนกลาง ดเหตการณทปรากฏบนจอ

เฉย ๆ ขณะทกำาลงดโทรทศน ถามใครมายนบงกใหรวาบง แตอยาใหมความรสกหงดหงดหรอไมพอใจเกดขน เราใชโทรทศนเปนสอใหเกดกเลสมานานแลว เรมใชโทรทศน เปนสอเพอละกเลสกนเสยท

ทำาบญอยาตดในบญ การทจะปฏบตธรรมใหไดผลเราจะตองฝกละอปาทานบอย ๆ ทำาอยเสมอจนเปนนสย อยทไหนกทำา

ไปทไหนกทำา พยายามดจตใจตนเองอยเสมอ วาเปนปรกตสขดหรอไม หรอวามกเลสเขาครอบงำา ถามกเลส ไมวาจะเปนชนดทหยาบหรอชนดละเอยดกตองพยายามละ แมความดใจ ความพอใจทเกดขน ในขณะททำาบญ

กตองละ คนบางคนเวลายนรอตกบาตร พระไมมสกทกกงวลใจ พอพระมากดใจ ตกบาตรทำาขาวหกกเสยใจ พระใหพรกดใจ ขณะทยนรอ ฝนเกดตกลงมากไมพอใจ วนไหนพระไมมา ไมไดตกบาตรกไมสบายใจ ถาเราจะ

ปฏบตธรรมกจะตองละความดใจหรอความเสยใจทงหลายใหหมด พระยงไมมากใหรแตอยากงวล พระมาก อยาดใจ ใหทำาใจเฉย ๆ ตกบาตรขาวหกกใหรเฉย ๆ อยาเสยใจ ทำาใจใหสบายแลวหาทางแกไขดวยเหตดวยผล

เวลาไปหาพระเกจอาจารย ไดสนทนาธรรมดวยกอยาดใจ ถาไมพบทานกอยาเสยใจ ไมตองไปกงวล บนเพอวาเราคงไมมบญบารมจงไมไดพบทาน ถาคดอยางนกมแตจะเกดความกงวล เกดความไมสบายใจ ไป

หาพระไมพบพระกแยพออยแลว ยงจะไปซำาเตมตนเองใหจตเศราหมองยงขนไปอก แตถาเราไปแลวไมพบทาน เรากไมเสยใจ ทำาใจใหเปนปรกตได อยางนเรากไดปฏบตธรรม เปนบญเปนกศลทมคามากกวาการไดพบทาน

แลวดใจเสยอก บางคนพยายามรกษาศล 8 ใหบรสทธ และมความภมใจในศลของตน มความรสกวาตนดกวาคน

อน แตพอทำาศลดางพรอยกใจเสย ไมสบายใจ เวลานงสมาธจตกไมสงบ เพราะมความกงวลในเรองทตนม ศลไมบรสทธ ถาเราจะปฏบตธรรม เมอรกษาศลไดบรสทธกใหรวาศลบรสทธเฉย ๆ อยาภมใจ อยาพอใจใน

ความบรสทธของศล อยาใหมความรสกวาเราดกวาคนอน เพราะความรสกนเปนกเลสทเรยกวา มานะ ( ความอวดตว ถอตว) เมอศลดางพรอยกอยาเสยใจ ใหรวาศลดางพรอยนนเปนอดตไปแลว เรากงวลใจก

ไมไดทำาใหศลบรสทธขน สงททำาไดกคอปรบปรงแกไขพยายามไมใหศลดางพรอยอก เมอละความกงวลไดเวลานงสมาธจตกสงบ

มทกขใหแกไขดวยเหตผล การทเราไมยนดยนรายในเรองราวตาง ๆ นนไมไดหมายความวาใหอยเฉย ๆ โดยไมทำาอะไร เรากทำา

เชนคนทวไปคอมปญหากแกไข แตการแกไขใหเปนไปดวยเหตดวยผล ไมใชดวยอำานาจของกเลส คนทวไป เมอมอปาทานเกดขนกจะไมแกไขปญหา ดวยเหตผลเพยงอยางเดยว แตจะเอากเลสมารวมตดสนดวย

ตวอยางเชน เวลาอยกลางแดดรสกรอน รสกหงดหงดกใหละความหงดหงดเสย ใหรวารอนเฉย ๆ แลวกแกไขดวยเหตผล เชน ไปหาทหลบแดด หรอกางรม ไมใชตากแดดอยอยางนน จนเจบไขไดปวย

เวลาโดยมดบาดรสกเจบ เกดความไมพอใจ กใหรวาเจบเฉย ๆ อยาใหมความโกรธ ความไมพอใจ เกดขน แลวกแกไขดวยเหตผล เชน ทายา ปดพลาสเตอร ไมใชปลอยใหแผลอกเสบระบมเปนทกขหนกยง

ขนไปอก เวลาเหนลกทำาผด รสกโกรธกใหละความโกรธเสย แตถาลกมความผด สมควรถกต กใหต แตต

ดวยเหตผล ไมใชตดวยความโกรธ เวลานงสมาธ รสกวาจตสงบ กใหรเฉย ๆ อยาดใจ แตกไมไดหมายความวาใหเราดจตทสงบอยางไป

เรอย ๆ เราจะตองพยายามทำาสมาธใหสงกวาเดม ดวยการตงใจรบรอารมณทเรากำาหนดใหมากกวาเดม เชน ถาเราเอาสตอยทลมหายใจ เรากพยายามสนใจลมหายใจใหมากกวาเดม เอาสตมาจดจอทลมหายใจใหมากกวา

เดม ถาเรามสตอยกบนมต เชน ดวงแกว เรากสนใจดวงแกวใหมากกวาเดม ใหเราพยายามทำาสมาธใหสง ทสดเทาทจะทำาได แตถาทำาไดดกอยาดใจ อยาลำาพองใจ ถาทำาไดไมดกอยาเสยใจ อยานอยใจ พยายามหาจด

บกพรองแลวแกไขดวยเหตผล เรยกวา สรางเหตใหเตมกำาลง แตอยายนดยนรายในผลทไดรบ

35

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

หลกทควรจำาใหขนใจ เขยนมาถงตรงนบางคนอาจจะจบตนชนปลายไมถก ไมรวาจะยดถออะไรเปนหลกปฏบต ผมกขอ

แนะนำาใหใชหลกทวา “ ”พยายามรกษาจตใจใหเปนปรกต ถาดใจกใหละ ถาเสยใจกใหละ หรอถอหลกทวา “ ”อะไรจะเกดกปลอยใหมนเกด อยาอยากใหมนเปนอยางนนอยางนตามใจเราเลย หรอถอหลกทวา “อย

”ทไหนกใหใจเปนสขตลอด หรอไมกถอหลกของ “ ”กฎแหงกรรม โดยเฉพาะในเรองของกฎแหงกรรม เปน เรองทชาวพทธทกคนควรจะทราบ จงขอขยายความพอเขาใจดงน

ในเรองของกฎแหงกรรมกลาวไววา ทกอยางลวนมเหตมปจจย สรางเหตอยางไรกยอมไดรบผลอ ยางนน ชวตทกชวตเมอทำากรรมแลวยอมตองไดรบผลของกรรมนนแนนอนแตจะชาหรอเรว กขนอยกบเหต

ปจจย หรอสภาพแวดลอม ผลของกรรมเรยกวา วบาก กรรม เปนการกระทำาของเรา สวน วบาก เปนผลทเราไดรบ กรรมและวบากยอมตรงกนเสมอ ทำากรรมดกยอมไดรบวบากด ทำากรรมชวกยอมไดรบวบากชวเปน

ธรรมดา เชน ถาเราฆาสตวในปจจบน กยอมสงผลใหเราไดรบความลำาบากในอนาคต อาจจะเปนลกษณะของ การไดรบอบตเหต ถกทำาราย หรอมโรคภยไขเจบเบยดเบยนเวทนาตาง ๆ ทเราไดรบในปจจบน ไมวาจะ

เปนการเหน การไดยน ฯลฯ กลวนแตเปนวบาก อนเปนผลของกรรมทเราทำาไวในอดตทงสน ทเราไดรบสข เวทนาในปจจบนกเพราะอดตเราเคยทำากรรมดเอาไว และขณะทกรรมดนนกำาลงสงผลเราจงไดรบอารมณทด ท

เราไดรบทกขเวทนาในปจจบนกเพราะอดตเราเคยทำากรรมชวเอาไว และขณะนกรรมชวนนกำาลงสงผล เราจง ไดรบอารมณทไมด เราจะตองสอนตนเองอยเสมอวา “ ”อารมณทเราไดรบคอวบาก สงทเรากระทำาคอกรรม

เมอเราไดรบอารมณทไมด เชน ถกดา กใหรวานเปนวบากอนเกดจากกรรมชวทเราทำาไวในอดต ขณะน เปนการชดใชกรรม เราควรยนด รบผลกรรมนน ไมควรเสยใจ และตงใจวาจะไมทำากรรมชวอกตอไป อนาคต

จะไดไมลำาบากเชนนอก เมอเราไดรบอารมณด เชน คนชม กใหรวานเปนผลของกรรมด แตอยาดใจ ใหรใน เหตในผลเฉย ๆ และพยายามทำาแตกรรมด เพอทชวตของเราจะไดสบายไมลำาบาก เรยกวา ทำาตามคำาสอน

ของพระพทธเจาทวา ละความชว สรางความด และทำาใจใหบรสทธ คอไมตดในความดททำาดวย จะเหนวาการแบงวธปฏบตวปสสนากรรมฐานแบงไดเปน 2 ลกษณะ คอ

1). แบงตามหลกของสตปฏฐาน 4 คอ การมสตอยกบกาย เวทนา จต และธรรม2). แบงออกเปน การมสตอยกบปรมตถ และการมสตอยกบสมมต แตละความยนดยนรายใน

สมมต สำาหรบรายละเอยดในการปฏบต และขอดขอเสยของแตละวธกแตกตางกนออกไป ในขนตนเราควร

จะเลอกฝกวธทเราถนด ทำาไดงาย โดยปรกตการมสตอยกบการเหนจะฝกไดงายทสด สวนการมสตอยกบกายจะงายเปนอนดบสอง

2. สมถกรรมฐาน การปฏบตสมถกรรมฐาน เปนการทำาจตใหสงบ คอ สงบจากตณหา สงบจากนวรณตาง ๆ แบง

การปฏบตออกไดเปน 2 วธใหญ ๆ คอ การทำาสมาธ และการพจารณาธรรมดงน

2.1 การทำาสมาธ การทำาสมาธ เปนการฝกจตใหมความตงมนเปนสมาธไมฟงซาน มหลกในการปฏบตคอ กำาหนดงาน

ใหกบจต ใหจตไดรบรอารมณใดอารมณหนงเพยงอยางเดยว เมอจตนกคดไปถงเรองอนกพยายามดงจตให กลบมาอยกบอารมณทกำาหนด เมอใจลอยเผลอไป แลวกลบนกขนมาได กใหรบเอาสตกลบมาอยกบอารมณ

ทกำาหนดอก ทำาเชนนเรอยไปจนจตตงมนอยกบอารมณทเรากำาหนด ไมซดสายฟงซานอกตอไป นคอหลก ของการทำาสมาธ ถาเรารหลกแลวกอาจจะกำาหนดอารมณอะไรกไดทเราชอบมาเปนอารมณในการฝก ในบทท

2 ไดกลาวถงวธฝกสมาธมาบางแลว ในบทนจะขอยกตวอยางบางวธพอเปนแนวทางสำาหรบผทยงไมเคยฝก สวนผทเคยฝกสมาธไดผลดอยแลวกใหทำาวธนนตอไป

1). อานาปานสต อานาปานสต เปนการนงสมาธแบบหนง ซงพระพทธองคทรงเคยสอนในสมยพทธกาล เปนการ

กำาหนดรลมหายใจเขาออก มวธโดยยอคอ นงขดสมาธ ตงกายตรง หลบตาทงสองขาง เอาสตกำาหนดรลม หายใจเขาออก เมอหายใจเขากรวาหายใจเขา เมอหายใจออกกรวาหายใจออก ไมใหใจไปอยทอน ไมนกถง

เรองใด ๆ ทงสน ใหใจอยแตทลมหายใจเทานน ขณะทหายใจเขาสนกรวาหายใจเขาสน ขณะหายใจเขายาวกร วาหายใจเขายาว ขณะหายใจออกสนกรวาหายใจออกสน ขณะหายใจออกยาวกรวาหายใจออกยาว ใหรชดใน ลมหายใจตลอด ทำาเชนนเรอยไปจนจตตงมนเปนสมาธ ถาเราจะปฏบตวปสสนากรรมฐานตอ กสามารถทำาได

36

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

โดยใหทำาความรสกวาลมหายใจเขาออกเปนสวนหนงของรางกาย ไมยดเอาลมหายใจวาเปนเรา หรอเปนของ เรา ไมยดเอาวาเราเปนผหายใจเขา เราเปนผหายใจออก มสตรอยแตเพยงวาลมหายใจเขาออกเปนเพยงสภาว

ธรรมทปรากฏอยอยางนน ไมยนดยนรายในการกำาหนดรลมหายใจเขาออก ใหรตลอดในลมหายใจเขาออก เรอยไป ถาทำาอยางนกไดชอวาเปนการปฏบตวปสสนากรรมฐานไปในตว

2). การเพงความสข วธนผมคดของผมขนเอง และใชอยเปนประจำา ตอนเรมปฏบตธรรมใหม ๆ บอยครงทผมรสก

หงดหงด อารมณเสย ไมสามารถทจะทำาสตสมปชญญะใหเกดขนได รสกไมสบายใจอยางมาก ผมกจะแกไข โดยการเลกทำาวปสสนาหนมาทำาใจใหสบายแลวนกถงความสข ขณะทนกถงความสขอยนน ผมจะเอาสตไป

กำาหนดอยทใจกลางสมอง ทำาความรสกใหสมองโลง ปลอดโปรง ทำาใจใหเบกบานไมเศราหมอง ทำาความรสก วามความสขสดชนตลอดเวลา เมอจตปลอดโปรงแลว กทำาใหปลอดโปรงยงขนไปอก ปลอดโปรงมากขนไป

เรอย ๆ ไมมทสนสด ทำาจตใหมความสข แลวกทำาใหสขยงขนไปอก สขขนไปเรอย ๆ ไมมทสนสด พยายาม ใหมความสขทสดเทาทจะทำาได ไมตองนกคดถงเรองอะไรทงนน ไมตองสนใจในเรองใด ๆ ทงสน มงแตใหจต

มนเปนสมาธ มแตความสขเปนอารมณ จะสขมากสขนอยกแลวแตกำาลงของสตและสมาธ การเพงความสขนเราอาจจะทำาในขณะทนงสมาธกได หรอทำาในขณะททำากจการงานตาง ๆ ในชวต

ประจำาวนกได ถาเราทำาในขณะทใชชวตประจำาวนกใหเราทำาใจไววา เราจะทำาใจใหสดชนเบกบาน จะทำาใจใหสข ตลอด ไมวาจะพบกบอารมณทนาพอใจหรอไมนาพอใจกตาม เราจะทำาใจไมใหเศราหมองเลย เมอเราเดนไป

เหนคนหนาบง กละความเศราหมองเสย ทำาใจใหเปนสข เมอเหนคนทเราไมชอบหนา กใหละความเศราหมอง เสย ทำาใจใหเปนสข พยายามทำาความสขใหเกดขนใหมากทสดเทาทจะทำาได ทำาใจใหสบายละความกงวลตาง ๆ

ใหหมดสน เมออากาศรอนกทำาใจใหเปนสข ไมเศราหมอง ทำาอยอยางนเรอยไป ไมใหมความทกขใจเลย ถา ทำาบอย ๆ ทำาตอเนองไปเรอย ๆ อยทไหนกทำา ไปทไหนกทำา ไมชาเรากจะมความสข จตสงบ ไมฟงซาน

ถาเรานำาวธเพงความสขนไปใชในการละความยนดยนรายในอารมณตาง ๆ ทมากระทบ กจะเปนการ ปฏบตวปสสนาไปในตวได ผมเองกมกจะใชวธนอยเสมอ โดยจะทำาใจเอาไววา อยทไหนกใหใจเปนสขตลอด ไม

วาผมจะไดรบอารมณดหรอไมดกตาม ผมกจะพยายามทำาใจใหสขตลอด ไมใหใจขนอยกบสภาพแวดลอม สภาพแวดลอมจะเปนอยางไร เรากตองทำาใจใหสขตลอด ถาทำาไดผลกจะมความสขเกดขนเกดจากภายใน ซง

ไมไดขนอยกบสภาพแวดลอมภายนอก ทความสขเกดขนกเพราะขณะนนจตตงมนเปนสมาธ ไมยนดยนรายใน สภาพภายนอก ซงกเปนลกษณะของวปสสนานนเอง

3). การแผเมตตา วธนเหมาะสำาหรบผทเปนคนโกรธงาย หงดหงดงาย ชอบผกพยาบาท มความอจฉารษยาผอนอย

เสมอ บคคลประเภทนเมอปฏบตธรรม จะมโทสะรบกวนจตใจไดงาย ทำาใหการปฏบตธรรมไมกาวหนาเทาท ควร วธแกไขกคอใหฝกแผเมตตา การแผเมตตานมหลกปฏบตเชนเดยวกบการเพงความสข ตางกนกเพยง

แตออารมณทใชในการกำาหนดเปนการแผเมตตาแทนการนกถงความสข ในการปฏบตใหเราทำาใจไววา เราจะ เปนมตรกบสรรพสตวทงหลาย ไมวาจะเปนมนษย สตวเดรจฉาน หรอโอปปาตกะกตาม เราจะมเมตตากบทก

คนไมวามตรหรอศตร เราจะใหอภยแกเขาเหลานน เราจะปรารถนาดกบเขาเหลานน ใหเราทำาใจไวอยางนเสมอ เมอเราเดนไปในทใด ๆ พบปะใคร กใหแผเมตตา มความปรารถนาดตอเขาเหลานน เมอมคนมาทำาใหโกรธ

ทำาใหไมพอใจ กใหละอารมณเหลานนเสยดวยการใหอภย ดวยการมเมตตา ถาเราแผเมตตาอยเสมอ ๆ อย ทไหนกทำา ไปทไหนกทำา เราจะมความรสกวาเปนคนเยอกเยนขน โกรธยากขน มความสขมากขน

2.2 การพจารณาธรรม การพจารณาธรรม เปนการนกคดพจารณาใหเหนความจรงของชวต อาจจะพจารณาใหเหนวา ชวต

ไมเทยงบาง ชวตเปนทกขบาง ชวตไมมตวตนบาง เพอใหจตคลายกำาหนดของชวต ไมยนดในชวต เวลาทำา วปสสนาจะไดทำาไดงายขน เมอเอาสตดกาย กเหนกายตามความเปนจรงไดงาย เพราะเราไมรกกาย หลงกาย

ไมยดเปนเจาของกายอกตอไป เมอเอาสตดจตกเหนจตตามความเปนจรงไดงาย เพราะเราไมรกจต หลงจต ไมยดเปนเจาของจต เพราะฉะนนเราจงควรพจารณาธรรมอยเสมอ ๆ ทำาควบคกนไปกบการปฏบตวปสสนา

กรรมฐาน กจะทำาใหเกดฌานปญญาไดงาย การพจารณาธรรมน เราจะพจารณาอยางไรกได ขอใหจตคลาย กำาหนดจากชวต หรอคลายกำาหนดจากเรองราวตาง ๆ ในชวตไดกแลวกน ผมจะขอยกตวอยางการพจารณา ธรรมพอสงเขป ดงน

1). พจารณาถงความจรงของชวต การพจารณาถงความจรงของชวตวามแตกาย มแตใจเทานเอง ไมมอยางอนอก ซงรายละเอยดได

กลาวไวแลวในบทท 3 เราตองมองภาพพจนของชวตใหออกวาชวตทแทจรงเปนอยางไร การพจารณา ธรรมเชนนนบวาเปนปญญาขนตน เปนพนฐานทสำาคญของการปฏบตวปสสนาเลยทเดยว ถาไมมการ

พจารณาเชนนอยเสมอ การปฏบตธรรมจะเปนของทยากมาก ฉะนนเราควรสนใจเนอหาในบทท 3 ใหมาก ตองอานพรอมกบคดพจารณาเทยบกบของจรงไปดวย จนเขาใจแจมแจง การปฏบตธรรมจงจะไดผลด

37

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

2). พจารณาถงความเจบ ความแก ความตาย เราอาจจะพจารณาเพยงอยางใดอยางหนง เชน พจารณาถงความเจบปวยอยางเดยว หรอจะ

พจารณาหลายอยางกได เชน เวลาทเราเจอคนแกกอาจจะจองดแลวพจารณาวาชวตนนมรางกายทแกหงอม เงอะ ๆ เงน ๆ จะเดนกตองคอย ๆ เดน นาลำาบากจรงหนอ อกหนอยเรากตองอยในสภาพอยางนแนนอน

ความแขงแรง ความมสงาราศกจะตองหมดไปแนนอน เราตองอยในสภาพเชนนแนนอนจะลำาพองใจไปทำาไม วาเราแขงแรง เราสวย เรางาม ไมชาไมนานสงทนาภมใจเหลานกจะตองหมดไป เราอยาไดยนดกบความแขง

แรง ความสวย ความงามเหลานเลย ถาพจารณาไดผล จตกจะไมคกคะนอง ไมอยากเทยวเตรสนกสนานอก ตอไป เพราะผลของการพจารณาธรรม

เราอาจจะพจารณาถงความตายอยางนวา ชวตทกชวตมความตายเปนทสด ทสดของเรากคอความ ตาย เราอยากรำารวยไปทำาไมกน เพราะทสดของเรากคอความตาย เราอยากมชอเสยงไปทำาไมกน เพราะทสด

ของเรากคอความตาย เมอตายไปความรำารวย ชอเสยง เกยรตยศไมมเหลออยแมนอยนด เราจะไขวควาหา สงเหลานไปทำาไมกน จงอยาอยากมอยากเปนในเรองทไรสาระเหลานเลย ตงใจปฏบตธรรมดกวา

3). พจารณาวาความปรารถนาเปนทกข บางครงเราปฏบตธรรมแลวเกดความกงวลวาอกนานเทาใดหนอเราจงจะไดมรรคผล ปฏบตมาตง

นานกไมเหนจะสำาเรจสกท กใหพจารณาวา บดนเราทกขใจเพราะมความกงวล ปรารถนาจะไดมรรคผล ถาจะ ใหความทกขหมดไป กตองละความปรารถนานนเสย ใหตงใจทำาความรสกวา เราจะไมปรารถนาในมรรคผลอก

แลว เราจะไมกงวลอกตอไป จะมสตตงมนอยแตปจจบน จะทำาสขใหเกดขนทปจจบน เมอเลกปรารถนาแลว ความไมสบายใจกจะหมดไป ความสบายใจกเกดขนแทน แมเรามความปรารถนาในอยางอนกเชนกน เมอยง ไมไดสมปรารถนาใจกกงวล เปนทกข วธแกกคอใหเลกคดถงความปรารถนานนเสย เพราะเวลานไมใชเวลาท

จะคดถง งานของเรากคอ การสรางเหตเพอใหไดมาซงผล เมอสรางเหตแลว ผลกยอมมาเอง เชน ถาเรา อยากจะเปนเศรษฐ หนาทของเรากคอทำางานหาเงน หาวธวาทำาอยางไรจงจะไดเงนมามาก ๆ ไดเงนมาเรว ๆ

เมอพบวธแลวกทำาไป ถงเวลากรำารวยเอง ไมใชทำาไปดวยคดไปดวยวารวยแลวหรอยง เมอไรจะรวย ทำาไมยง ไมรวยสกท ถามวแตคดอยางนกจะทำาใหเกดความกงวลอนเปนอปสรรคในการทำางาน จะทำาใหเราเปนเศรษฐชา

เดนทางสมรรคผล เมอเราศกษาวธปฏบตธรรมแบบตาง ๆ จนเขาใจดแลวตอไปกเปนการลงมอปฏบต ในขนตนเราอาจ

จะฝกเพยงวธเดยว หรอหลายวธกได โดยปรกตผมจะเนนใหฝกมสตอยกบกายเหน และมสตอยกบกาย เทานน เพราะฝกไดงายทสด และสามารถฝกใหสมาธแรงได เมอฝกสองวธนเปนแลวจงคอยฝกวธอนตอไป

จะฝกวธใดบางกแลวแตความถนด งานของเรากคอ การพยายามทำาสตสมปชญญะใหเกดขน ถาเราทำาไดผล กจะมปญญารความจรงของชวต เมอทำาสตสมปชญญะใหเกดขนบอย ๆ กเทากบเปนการสะสมปญญาใหเพม

มากขน เมอเรามปญญามากขน อวชชาคอความหลงผดในชวตกจะลดลงตามลำาดบ การปฏบตธรรมจะไดผลชาหรอเรวนน นอกจากจะขนอยกบความขยนหมนเพยรในการปฏบตแลว

ยงขนอยกบบญบารมของผปฏบตอกดวย คอถาเดมเปนคนมสมาธด เปนคนฉลาด เขาใจธรรมะไดงาย เปนคนมเหตผลกจะปฏบตไดผลเรว

โดยปรกตในการปฏบตธรรม เราจะตองทำาทงวปสสนากรรมฐาน และสมถกรรมฐานควบคกนไป เสมอ ขณะใดทเราทำาวปสสนาไดงาย กพยายามทำาใหไดมากทสดเทาทจะทำาได ถามอปสรรคทำาวปสสนาไดยาก

กใหทำาสมถกรรมฐานเพอแกไขอปสรรคเหลานน อปสรรคของการปฏบตธรรมจะมอยสองลกษณะ คอ ลกษณะทใจเปนไปในทางลบ คอ มโทสะหรอโมหะมาก เชน มความหงดหงด ฟงซาน ร ำาคาญใจ จตใจไมเบก

บาน ถาสภาพจตเปนเชนน กใหแกไขดวยการทำาสมาธ เพอใหจตผองใสเบกบาน ไมตดลบอกตอไป แตถาจต เปนไปในทางบวก คอมโลภะมาก เชน อยากมชอเสยง อยากรำารวย อยากไปเทยวดหนงดละคร ถาสภาพจต

เปนเชนน กใหแกไขดวยการพจารณาธรรม เพอใหจตสลด คลายความทะเยอทะยานอยากในสงตาง ๆ ฉะนน ถาสภาพจตของเราผดปรกต คอเปนบวกเปนลบมาก ไมสามารถทำาวปสสนาได กใหทำาสมถะแก เพอใหจต

เปนกลางกอน แลวจงคอยทำาวปสสนาตอ แตถาจตเปนกลางอยแลว กทำาวปสสนาไปเรอย ๆ ในการปฏบตธรรม ผมขอแนะนำาใหใชหลกของทางสายกลาง คอปฏบตใหพอเหมาะพอด ไมตงเกน

ไป ไมหยอนเกนไป ในการตรวจสอบขอบกพรองของการปฏบตธรรม ผมขอแนะนำาใหใช อนทรย 5 เปนตว ตรวจสอบ ซงรายละเอยดเกยวกบเรองทางสายกลาง และอนทรย 5 น ไดกลาวไวในบทท 5

เมอเราปฏบตธรรม หมนมสตสมปชญญะอยเสมอ ๆ เรากจะมปญญารความจรงมากขน ตณหา คอความอยากไดอารมณด ๆ กลดลง ทตณหาลดลงกเพราะเราเหนความจรง เชน เหนความจรงวาในกายน

มแตกายเทานน ไมมเราอยจรง เมอรเชนน ตณหาคอความอยากใหกายนสวย อยากใหกายนงามกลดลง ความ รสกรกกายนกลดลง เมอเราเหนความจรงวาในภาพตาง ๆ ทปรากฏแกสายตามแตรปทรงสสนเทานน

ไมมความสวยงามอยจรง เมอรเชนน ตณหาคอความอยากเหนภาพสวย ๆ กลดลง เมอเราเหนความจรงวา ในอาหารมแตรสชาตเทานน ไมมความอรอยเจอปนอยจรง ตณหาคอความอยากกนอาหารอรอย ๆ กลดลง

38

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

การทตณหาลดลงนนใชวาจะลดลงเฉพาะทวาร ทเราฝกมสตสมปชญญะเทานน แตจะลดลงทกทวาร เชน ถา เราฝกมสตอยกบการเหนเพยงอยางเดยว เมอตณหาคอความอยากเหนภาพสวย ๆ ลดลง ตณหาในรส

กลน เสยง สมผส นกคด กลดลงดวย เมอตณหาของเราลดลง การทำาสตสมปชญญะกทำาไดงายขน และเมอตณหาลดลงมากพอถงระดบ

หนง เรากจะเรมรสกเบอหนายในเรองราวตาง ๆ ของชวต ทเบอกเพราะเราไมสามารถหาความสขจากสงตาง ๆ เหลานนไดเหมอนแตกอน แตกอนเราไมรความจรงของชวต จงหลงเพลดเพลนไปกบสงตาง ๆ ทเกดขน

ในชวต ภายหลงเมอรความจรงแลว เราจงไมสนกสนานเพลดเพลนเหมอนเดม เปรยบเสมอนคนทชอบด หนงกำาลงภายใน ไมรเบองหลงการถายทำากยอมตนเตนสนกสนานไปกบเรองราวในภาพยนตรนน ตอมาไดด

เบองหลงการถายทำา จงรวาทกสงทกอยางเปนเพยงการแสดง เปนเพยงภาพลวงตาทหลอกคนดเทานน ภายหลงเมอดหนงกำาลงภายในอก จงไมตนเตนสนกสนานเหมอนเดม

เมอเกดความเบอหนายความทกขใจขน เรากจะพยายามหาทางใหไดมาซงความสข เพราะเปน ธรรมชาตของทกชวตทตองการความสข เราจะเหนวามทางเลอกอยสองทาง ทางหนงเปนการสนองตณหา

คอกลบไปหาความสขทเกดจากการไดอารมณด เชน หาความสขจากการเหนภาพด ๆ ไดยนเสยงด ๆ แตการ หาความสขจากการไดอารมณด ๆ เหลาน ไมสามารถใหความสขไดมากเทาเดมอกตอไป เพราะเหตทเราม

ปญญารเหนความจรงแลว กมทางเลอกอกเพยงทางเดยวเทานนคอ การหาความสขจากการม สตสมปชญญะ เพราะจากการปฏบตธรรมทผานมา เราจะเหนวาขณะทมสตสมปชญญะอยนน จตเปนสข

ปราศจากทกข แตเมอขาดสตสมปชญญะ ไมยงกบสมมต ใจกเปนทกขบางสขบางคละเคลากนไป และสขท ไดรบกไมมากเทาสขทเกดจากการมสตสมปชญญะ ดงนนจตจงเชอง ยอมอยกบสตสมปชญญะมากขน ไม

อยากเอาใจไปฝากไวกบเรองราวตาง ๆ อนเปนสมมตในชวตอก เมอจตเชอง การทำาสตสมปชญญะกทำาได งายขน นานขน มนคงขน ความสขอนเกดจากการมสตสมปชญญะกเพมมากขน ความเพยรในการปฏบต

ธรรมกเพมมากขนตาม เนองจากการปฏบตธรรมน อาศยกำาลงของสตและสมาธพอสมควร ดงนนขณะปฏบตกมกจะม

อารมณฌาน เชน มปต สข เกดขนเสมอ เราจงอาจจะหลงตดอยในความสขเหลาน ไมยอมปฏบตวปสสนา ตอ ทำาใหการปฏบตธรรมหยดชะงกลง กขอใหเรารวาถามวแตเพลดเพลนอยกบความสข เรากจะไมได

มรรคผล เมอมปต สข เกดขน เรากอยายนด ไดแตรบรเฉย ๆ เมอปต สข เสอมไปกอยาเสยดาย ใหรบร เฉย ๆ วาขณะนปต สข เสอมไป แลวตงใจปฏบตวปสสนากรรมฐานตอ การปฏบตธรรมจะกาวหนาตอไป

เหนไตรลกษณ เมอปฏบตธรรมตอเพอใหไดมรรคผล เรากจะเหนวาทำาอยางไรกไมบรรลมรรคผลสกท แมตงใจ

เพยงใดกไมมวแวววาจะสำาเรจ จงมการพจารณาหาทางวาทำาอยางไรจงจะสามารถบรรลมรรคผลได ถาการ ปฏบตธรรมทผาน ๆ มามความเขมขนพอ สามารถทำาใหตณหาเบาบางลงไดมากพอ เรากจะสามารถมองเหน

ทางทจะไดมรรคผล ทจรงแลวผปฏบตไมไดเหนทางทจะไดมรรคผล แตเหนทางวาทำาอยางไรใจจงจะเปนสข หลดพนไปจากความทกขได การเหนทางหลดพนนอาจจะเกดจากการทผปฏบตพจารณาเหนวา การทใจตดอย

กบเรองราวตาง ๆ ในชวตเปนทกข การมสตสมปชญญะเปนสข อยางนเรยกวา เหนทางหลดพนเพราะเหนทกข ถาผปฏบตพจารณาเหนวาเรองราวตาง ๆ ในชวตมสขบางทกขบางคละเคลากนไป ไมมความเทยงแท

แนนอนเลย ไมนายนดเลย การมสตสมปชญญะนนดทสดแลว อยางนเรยกวา เหนทางหลดพนเพราะเหน ความไมเทยง ถาผปฏบตพจารณาเหนวาเรองราวตาง ๆ ในชวตลวนไรสาระ ไมมอยจรง เกดจากการนกคด

ปรงแตงขนมาเองทงสน การมสตสมปชญญะนนดทสดแลว อยางนเรยกวา เหนทางหลดพนเพราะเหนความไมมตวตน ลกษณะทงสามคอ ความไมเทยงเปนทกข และไมมตวตน หรอทพระทานเรยกวา อนจจง ทกขง อนตตา สามอยางนรวมเรยกวา ไตรลกษณ ซงหมายถง ลกษณะสามอยางอนเปนคณสมบตทแทจรงของชวต

มหลายคนเขาใจผดวาการเหนไตรลกษณเกดจากการพจารณาธรรม เชน พจารณาถงความไมเทยง เปนทกขในชวต อนทจรงการเขาใจไตรลกษณโดยการพจารณาธรรมเปนเพยงการนกคดเอาเอง ไมใชการเหน

ของจรง การเหนไตรลกษณทแทจรง ตองเปนผลของการปฏบตวปสสนากรรมฐานเทานน

รแจงในอรยสจ 4เมอผปฏบตไดพจารณาเหนหนทางแหงความสขแลวกจะมศรทธาคอความเชอวาการมสตสมปชญญะ

เปนทางเดยวเทานนทควรดำาเนน เมอมศรทธาจงมความเพยร คอ ตงใจปฏบตธรรม ตงใจทำาสตสมปชญญะ ใหเกดขนดวยความเตมใจ ไมยนดยนรายในเรองราวตาง ๆ ไมสนใจแมในเรองทวา จะไดมรรคผลหรอไม มง

แตจะทำาสตสมปชญญะใหเกดขนเทานน ผปฏบตยอมมความสข จตใจเบกบาน เมอตณหาเกดขนกสามารถร ได และสามารถดบตณหานนได ความสขของผปฏบตกเพมขนตามลำาดบ เมอตณหาเกดขนอกกสามารถดบ

ไดอก เปนเชนนเรอยไป

39

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

ถาผปฏบตทำาไดถงขนนกเรยกวารแจงในอรยสจ 4 คอ รวาทกขไดแก ความยนดยนรายในเรอง ราวตาง ๆ นนเปนอยางไร เหตททำาใหเกดทกขคอตณหานนเปนอยางไร นโรธ คอสภาพดบตณหานนเปน อยางไร และมรรค คอ การมสตสมปชญญะหรอวธดบตณหานนทำาอยางไรละตณหาจงบรรลมรรคผล

ถาการปฏบตธรรมอยในระดบสง นกปฏบตธรรมกจะดบตณหาไดดขน งายขน เมอตณหาเกดขน เพยงเลกนอยกรสกและดบได ชวงนนกปฏบตจะเหนการเกดดบของตณหาบอยขน เบาขน แตถา

สตสมปชญญะออนกำาลงลงเสยกอนทบรรลมรรคผล เมอมตณหาเกดขนผปฏบตกจะไมสามารถดบไดอกตอ ไป ความทกขใจ ความไมสบายใจกอาจจะเกดขนแทน การเหนทางทจะไดมรรคผลกคอย ๆ เสอมลง มาถง

ขนนแมผปฏบตจะไมบรรลมรรคผล แตกไดความชำานาญในการปฏบต ภายหลงกสามารถทจะปฏบตธรรมให ถงขนนไดอก แตถาในชวงนสตสมปชญญะของผปฏบตยงมกำาลงมากพอ สามารถดบตณหาไดอยางตอ

เนองกจะบรรลมรรคผลไดในทสด คอสามารถประหารกเลสใหเบาบางลงได ผปฏบตจะรวากเลสในสนดานของ ตนลดลงจากเดม ไมมโอกาสทจะโลภ โกรธ หลง ไดเทาเดมอกตอไป ความหวนไหวในเรองราวตาง ๆ ลดลง

มความสขในชวตมากขน ขณะนผปฏบตไดชอวาเปนพระโสดาบน งานตอไปของผปฏบตกจะมลกษณะเชนเดม อก คอพยายามทำาสตสมปชญญะใหเกดขนบอย ๆ เกดขนนาน ๆ ทำาจนสตสมปชญญะมกำาลงมาก มความ

เปนใหญในชวต กจะบรรลมรรคผลขนทสงขนไปอก เมอบรรลมรรคผลครบสครง กจะไดเปนพระอรหนต ผ ซงมจตบรสทธหมดจดจากกเลส ผซงทำากจสำาเรจแลวไมตองปฏบตธรรมอกตอไป

บทท 5ขอแนะนำาในการปฏบตธรรม

ในการปฏบตธรรมนน ใชวารวธแลวกจะสามารถปฏบตใหสำาเรจไดโดยงาย ทงนเพราะอปสรรค คอ กเลสคอยขดขวางอยตลอดเวลา ผปฏบตจงตองหาเทคนคตาง ๆ มาชวยแกไขเพอใหสามารถฟนฝาอปสรรค

ไดตลอดรอดฝง ตอไปนเปนขอแนะนำาทผมเหนวา ผปฏบตจะสามารถนำาไปใชใหเปนประโยชนได

1. ควรทำาความเหนใหถกตอง ผปฏบตธรรมสวนใหญในปจจบน มความรความเขาใจในเรองของการปฏบตธรรมผดไปจากความ

เปนจรงอยางมาก ทงนเพราะไดฟงคำาสอนทผด ๆ อยเสมอ จงขอใหทานทงหลายไดตรวจสอบใหดวาการ ปฏบตธรรมของทานถกตองดแลวหรอยง สงทควรศกษาใหเขาใจถองแทเสยกอนกไดแกเรองของชวต

นอกจากนยงตองรจกวาอะไรคอปรมตถ อะไรคอสมมต อะไรคอกเลส อะไรคออวชชา อะไรคอปญญา สวน ใดทไมเขาใจกตองคดพจารณา อาทบทวนกลบไปกลบมาหลาย ๆ ครงเปนการปพนใหแนน เมอลงมอปฏบต

จะไดไมหลงทางกอนถงจดหมาย อนทจรงการปฏบตธรรมเปนของงาย ไมใชของยาก ททำากนไมไดผลกเพราะทำาผดวธ และการ

ปฏบตธรรมกไมไดใชเวลานานอยางทบางคนเขาใจ ถาเราศกษาทฤษฎถกตองดแลวและไดลงมอปฏบต อยาง ชาภายใน 15 วน กจะสามารถทำาสตสมปชญญะใหเกดขนครงแรกในชวตได ถายงทำาไมไดกแสดงวาการ

ปฏบตนนยงไมถกตอง ตองสำารวจตนเองเสยใหมวาทำาผดตรงไหน มหลายคนเหนการปฏบตธรรมเปนเหมอนเดกเหนของเลน อยากจะเลนเพราะเปนของใหม พอเลน

ไดไมนานกเบอหนไปหาของเลนอนตอไป เราควรปฏบตธรรมใหเหมอนกบเดกเรยนหนงสอ กวาจะอานออก เขยนได ใชวาจะใชเวลาเพยงวนเดยว หรอเดอนเดยว เราตองใชเวลาในการเรยนทกวน วนละหลายชวโมง

ตองตงใจ ตองใชความเพยร บางครงไมอยากเรยน แตกตองทนเรยนเพราะกลวถกครต ตอนแรกหดอาน ก ข ค ง ตอมากหดอานผสมคำา หดอานสะกดคำา ในทสดกสามารถอานตำารบตำาราตาง ๆ ไดโดยงาย ใน

40

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

การปฏบตธรรม เรากควรทำาในลกษณะเดยวกน คอตองใหเวลา ตองตงใจ ตองใชความเพยร จงจะประสบผลสำาเรจ

มหลายคนคดวาผทไดมรรคผลจะตองเปนคนทมบญบารมสง ความจรงแลว เพยงแคเปนคนท สนใจธรรมะ ปรารถนาจะไดมรรคผลนพพาน และไดเรมลงมอปฏบตธรรมกถอวามบญบารมเพยงพอทจะ

สามารถบรรลมรรคผลไดแลว คนรอยคนหดวายนำา ยอมวายเปนทงรอยคนฉนใด คนรอยคนปฏบตธรรม ยอมบรรลมรรคผลทง

รอยคนฉนนน

2. ตองหดตดใจ ผปฏบตธรรมควรฝกหดตดใจในอารมณตาง ๆ อยเสมอ ไมอาลยอาวรณในเรองราวตาง ๆ ทผาน

มาแลว หรอคดเพอฝนถงอนาคต เชน อดตเราเคยทำาบาป มาตอนนจะปฏบตธรรม กควรตดเรองเกาทงไป เสย อยาไปกงวลบนเพอวาเราเปนคนบาปคงปฏบตธรรมไมสำาเรจแน ใหเลกคดเลกกงวลเสย ควรสนใจแตวา

ทำาอยางไรจงจะทำาสตสมปชญญะใหเกดขนได ถามวแตคดถงเรองเกา ๆ กมแตจะเกดความกงวล เกดความ ฟงซาน เทานนเอง ถาลองสงเกตดจะเหนวา บางครงเราไปมเรองทะเลาะกบใครมา เกดความกลมใจ แม

เรองผานไปแลว ความกลมใจกยงปรากฏอย บางทอารมณเสยตอนเชากพาลหงดหงดไปทงวน แมเรา พยายามจะใหหายหงดหงด มนกไมยอมหาย ทงนเพราะเราไมหดตดใจ เราจงควรฝกหดตดใจอยเสมอ

สมมตวาตอนเชาเราไปทะเลาะกบใครมา ตอนนจะปฏบตธรรมกใหเลกคดถงเรองราวในตอนเชานนเสย ถาใจ มนไมยอมกลบไปคดอก เมอนกไดกตดใจเลกคดเสย มงสนใจอยแตปจจบนเทานน ถาเราฝกจตดแลว เมอ

เกดความหงดหงดหรอความกงวลขน เราอาจจะดบอารมณเหลานนลงไดในเวลาอนสนเพยงไมกวนาท แทนทจะปลอยใหกเลสกำาเรบไปทงวน

นอกจากนเรายงตองหดเปนคนทจตใจมนคง เปนตวของตวเอง ไมเอาใจไปฝากไวกบคนอน ตอง ไมตดในตวบคคล ไมตดในสถานท ไมตดในความสข ความทกข ไมตดในชอเสยง ลาภยศ พยายามทำาใจให

เปนอสระจากเรองราวตาง ๆ เวลาทใจหดหอางวางเปลาเปลยว กหดใหกำาลงใจตนเอง พยายามทำาใจใหเบกบาน

มหลายคนกอนปฏบตธรรมเปนคนอารมณด ใจเยนแตพอมาปฏบตธรรมแลวกลบเปนคนหงดหงด งาย โกรธงาย จนเพอน ๆ บอกวา เลกปฏบตเสยจะดกวา ตามปรกตแลวผทเรมปฏบตธรรมใหม ๆ เกอบ

ทกคนจะโกรธงาย หงดหงดงาย ทงนเพราะตอนแรกมกจะมไฟแรง จงตงใจทำาความเพยรมาก แตเนองจาก ยงทำาไมเปน จงไมไดรบความสขอนเปนผลของการปฏบต อกทงการปฏบตธรรมเปนหารละตณหา ไมใชการ สนองตณหา จงทำาใหเกดความเครยดขนไดงาย ภายหลงเมอปฏบตธรรมไดผลแลว จงจะไดรบความสข

สบายในการปฏบตธรรมมากขน เขายอมมความสขมากกวาผทไมปฏบตธรรมอยางแนนอน เปรยบเสมอนคน หดวายนำา ตอนแรกยงวายไมเปน เมอลงไปวายในคลองกรสกกลว รสกไมสบายใจ ตางกบคนทไมไดหดวาย

นำา นงเลนอยรมคลอง ยอมไมรสกกลว ไมรสกเดอดรอนแตอยางใด ตอมาคนทหดวายนำา วายเปนแลว เมอลงนำากไมรสกหวาดหวน วายนำาทาโนนทานอยางสนกสนาน มความสข จะไปเทยวทางเรอกไมกลวจมนำา

เทยวไดอยางสบายใจ ตางกบคนทไมยอมหดวายนำา ซงไมอาจหาความสขในการวายนำาไดเลย จะไปเทยวทาง เรอกกลวจมนำา ไมสนกสนานเทาทควร ฉะนนคนทเรมปฏบตธรรมใหม ๆ โกรธงาย หงดหงดงาย กอยาได

กงวลเลย ถาปฏบตถกวธ ไมนานทานกจะไดพบกบความสขทสงขนตามลำาดบ แลวทานจะเหนเองวาคมคากบทไดลงทน

3. สรางเหต แตอยาหวงผล มสงหนงทนกปฏบตตองจำาใหขนใจกคอ เวลาปฏบตธรรมไดผลดกอยาดใจ เวลาปฏบตธรรมไดผล

ไมดกอยาเสยใจ เพราะถาทำาไดผลดแลวเราดใจกจะทำาใหเราตดในผลของการปฏบต พอตอนหลงปฏบตไดผล ไมดเทาเดมกจะเกดความไมพอใจ เกดความลงเลสงสยวาแตกอนเคยทำาไดด มาตอนนทำาไมจงทำาไมไดอก เรา

ตองรในเหตในผลวาในโลกนไมมอะไรเทยงแทแนนอนบางครงสตมกำาลงสมาธด เรากสามารถทำา สตสมปชญญะใหเกดขนไดงาย บางครงมความฟงซานมาก กงวลมาก เรากไมสามารถทำาสตสมปชญญะให

เกดขนได แมตงใจทำาเทาไรสตสมปชญญะกไมเกด บางครงเราอาจจะมความรสกวาสภาพจตของเราตกตำา มาก เหมอนกบไมเคยปฏบตธรรมมากอนเลย มแตความหงดหงด ฟงซานร ำาคาญใจอยตลอดเวลา ถาเราไม

เขาใจกอาจจะเกดความทอแท นอยใจ ทำาใหการปฏบตธรรมเสอมถอยลง หรออาจจะถงกบเลกราไปเลยกได กขอใหเราเขาใจในเหตในผลวาเปนธรรมดาของการปฏบตธรรม ทยอมมแพมชนะ ผทชนะตลอดกมแต

อรหนตเทานน แมแตโสดาบนกยงมแพมชนะ หนาทของเราไมใชการคดมาก กงวล ทอแท นอยใจ แตหนาท ของเรากคอการฝกหดละอปาทาน โดยการทำาสตสมปชญญะใหเกดขนเสมอ ๆ ทำาบอย ๆ ทำาใหมาก ๆ เมอ

ปฏบตไดผลดกอยาดใจ เมอปฏบตไดผลไมดกอยาเสยใจ พยายามหาทางแกไขดวยเหต ดวยผล เพอใหการ

41

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

ปฏบตธรรมกาวหนาตอไป ใหเราพยายามสรางเหตใหดทสดแตผลลพธทไดจะดหรอไมดกชางมน เรยกวา สรางเหตใหมากแตอยาหวงผล ถาเราทำาไดอยางนกเปนการละความยนดยนรายในผลของการปฏบต ตลอด

ทางของการปฏบตธรรม เราจะพบความจรงวา ตราบใดทเรามความยนดยนรายในผลของการปฏบต การ ปฏบตกจะไมกาวหนา ตอเมอเราละความยนดยนรายเสยได การปฏบตธรรมจงจะกาวหนาตอไป

4. ควรรจกกบกเลสใหด เราควรทำาความรจกกบกเลสใหด เพราะกเลส คออปสรรคของการปฏบตธรรม กเลสทสำาคญทสดก

เหนจะเปนอวชชา ซงกไดกลาวอยางละเอยดแลวในบทท 4 สวนกเลสอยางอนทควรรจกควรสนใจกคอ มานะ (ความอวดตว) และ อทธจจะ (ความฟงซาน) เพราะมาเยยมเยอนจตอยเสมอ

1). มานะ คอ ความอวดตว ถอตว หยง เปนกเลสทเกดขนในขณะทมการเปรยบเทยบวาตน ดกวาผอน เชน แขงกฬาแลวชนะกมมานะเกดขน คนชมวาเกงกมมานะเกดขน มานะจะเกดขนไดงายกบคนท ชอบโออวด เกดขนไดยากกบคนทชอบถอมตน คนทมชอเสยง มลาภยศ จะมมานะไดงาย คนทเปนนาย เปนหวหนา จะมมานะไดงายกวาคนทเปนลกนอง คนททำาสมาธจนมฌานแกกลาจะมมานะไดงาย มานะเปน

อปสรรคในการปฏบตธรรมอยางมาก บางคนปฏบตธรรมมาเปนเวลานาน เมอไดสนทนาธรรมกบผอน ผอน ทกทวงวาตนทำาผดวธกเกดมานะขน อวดตววาตนเองเปนผรธรรมมากแลว จงถกเถยงไมสนใจทจะฟงธรรม

ทถกตองจากผอน กเลยตองทำาผดวธอยอยางนนตอไป บางคนกำาลงปฏบตธรรมไดผลดกเกดมานะขน อวด ตววาตนเองไดพบธรรมอนวเศษ ปรารถนาจะสอนผอนบาง จงเกดความฟงซาน คดมาก คดวาจะสอนคนนน

วาอยางนน จะสอนคนนวาอยางน ทำาใหการปฏบตธรรมเสอมถอยลงอยางรวดเรว มานะ คอ ความอวดตวน สามารถละไดดวยการฝกเปนคนออนนอมถอมตน มสมมาคารวะ ถอสนโดษ

2). อทธจจะ คอ ความฟงซาน เปนกเลสททกคนมอยตลอดเวลา เชนเดยวกบอวชชา จนเกด ความเขาใจผดไปวาเปนสภาพปรกตของชวต ลกษณะของความฟงซานกคอ การทจตไมตงมนในงาน ความ

ฟงซานเปนธรรมะฝายตรงขามกบสมาธ ถาสมาธดกเรยกวามความฟงซานนอย ถาสมาธไมดกเรยกวามความ ฟงซานมาก ลกษณะทถอวาจตไมมความฟงซานกคอ ลกษณะทจตสงบตงมนเปนสมาธถงขนฌาน เพราะ

ฉะนนใครทไมเคยฝกสมาธถงขนไดฌานเลยในชวต กเรยกวามความฟงซานตลอดชวต เขาจะไมรเลยวาความ สงบของจต ความตงมนของจตเปนอยางไร เขาจะไมรจกวาความฟงซานเปนอยางไร ในการปฏบตธรรมเรา

ควรสอนตนเองอยเสมอวา ความฟงซานของจตเปนผดปรกตของชวต สวนความสงบ ความตงมนของจต เปนปรกตของชวต แลวพยายามทำาจตใหสงบเปนสมาธเทาทจะทำาได ขณะใดทเรามความฟงซาน กใหรวาม

ความผดปรกตเกดขนแลว แมกเลสอน ๆ กเชนกน ความดใจหรอความเสยใจ เมอเกดขนในจตใจกใหรวามความผดปรกตเกด

ขนแลว ถาเรามความหงดหงด กงวล หดห เผลอสต กใหรวามความผดปรกตเกดขนแลว ถาม สตสมปชญญะเกดขน กใหรวานคอสภาพปรกตของชวต ควรสอนตนเองในลกษณะนอยเสมอ เมอทำาบอย ๆ

กจะเกดความเคยชน ภายหลงเมอกเลสเขาปรงแตงจต เราจะรสกวาเปนความผดปรกตของจต และจะพยายามขบไลกเลสเหลานนออกไป

อยางไรกตามถาเราสามารถทำาสตสมปชญญะใหเกดขนได ขณะนนเรายอมละกเลสตาง ๆ ได ไมวา จะเปนมานะ อทธจจะ อวชชา หรอกเลสอน ๆ ขณะนนเรายอมเปนผรในอารมณเฉย ๆ โดยไมมกเลสเจอปน

5. ปฏบตธรรมแบบไหนด ? มกจะมคนถามผมอยเสมอวา ควรจะปฏบตธรรมแบบไหนด ผมกมกจะตอบวา ปฏบตแบบไหนได

งาย ไดเรว ไดผลด กใหปฏบตแบบนน โดยปรกตในการปฏบตธรรมเราจะเนนเรองการทำาวปสสนาเปนหลก เพราะเปนงานทเราตองทำาตลอด ซงการทำาวปสสนาสามารถทำาไดสองวธใหญ ๆ คอ การมสตอยกบปรมตถ

และ การมสตอยกบสมมต แตละความยนดยนรายในสมมต ถาเปรยบเทยบทงสองวธแลว การมสตอยกบสมมตทำาไดยากกวา เพราะการทเรารบรในสมมตแลว

จะไมใหจตใจหวนไหว คลอยตามสมมตนนทำาไดยาก เชนเวลาทเรามองดแหวนเพชร ถาเรามสตอยกบสมมต คอตความวาเปนแหวนเพชรแลว การทจะใหเราละความชอบในแหวนเพชรนนยอมเปนไปไดยาก แตถาเรามสต

อยกบปรมตถ คอรในรปทรงสสนของภาพเฉย ๆ ไมตความวาภาพนนคอแหวนเพชร ความรสกชอบ อยาก ได กไมเกดขน เพราะฉะนนการฝกมสตอยกบปรมตถจงทำาไดงายกวา การเหนธรรมกชดเจนกวา การดบ

กเลสกดบไดสนทกวา แตการมสตอยกบปรมตถ กมขอเสยตรงทตองละสมมต ฉะนนเวลาทเราจำาเปนตองอยกบเรองราว

ตาง ๆ ทเปนสมมต เชน ขณะทใชความคด พดคย ทำางาน ดโทรทศน ฯลฯ ในขณะททำากจเหลาน เราไม สามารถมสตอยกบปรมตถได ตองทำาวปสสนาแบบมสตอยกบสมมตแทน

42

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

ในการปฏบตธรรม แมวาเราจะรวธทถกตองแลวกตาม แตถาเราเลอกวธปฏบตไมเหมาะสม การ ปฏบตธรรมของเรากอาจจะเปนไปอยางเชองชา หรออาจจะไมไดผลเลยกได การทจะใหการปฏบตธรรมเปนไป

อยางมประสทธภาพควรทำาดงน

1). ตองปฏบตธรรมทงวน มนกปฏบตหลายทานปฏบตธรรมในชวงเวลาสน ๆ เชน วนละครงหรอหนงชวโมง ไมไดทำาตลอดทง

วน ถาทำาอยางนกจะไมไดผล เพราะในชวงทฝกปฏบตธรรม เราอาจจะละกเลสได แตชวงเวลาทเราทำากจตาง ๆ ในชวตประจำาวน กเลสเขาปรงแตงจตไดตลอด ถาเราไมฝกปฏบตธรรมในชวตประจำาวน ขณะททำากจการงาน

ตาง ๆ กจะเกดความเครยด กงวล ฟงซานสง เมอถงเวลาปฏบตธรรม การทจะลดกเลสเหลานลงกทำาได ยาก อาจจะใชเวลานานครงคอนชวโมง พอเรมปฏบตไดดกหมดเวลาเสยกอน อกประการหนง ถาเราไมฝกละ

กเลสในชวตประจำาวน เรากจะไมชนกบการละกเลส เมอถงเวลาฝกปฏบต เรากจะไมชนกบการละกเลสในขณะ ทฝกนนดวย ฉะนนการปฏบตธรรมจงตองทำาทงวน นกไดเมอไร ใหทำาเมอนน ถาเผลอลมตวกแลวไป เมอ

นกไดกใหรบทำาอก โดยปรกตเราควรฝกมสตอยกบปรมตถ เชน มสตอยกบการเหน หรอมสตอยกบกาย แตถาจำาเปนทจะตองอยกบสมมต เชน ขณะพดคย ใชความคด ดโทรทศน ฯลฯ กใหใชวธมสตอยกบสมมต

แตละความยนดยนรายในสมมตเหลานน ถาในชวตประจำาวนเราฝกมสตสมปชญญะ ละกเลสไปเรอย ๆ เราก จะดำาเนนชวตไปไดดวยความสบายใจ ไมเครยด ไมกงวล ไมฟงซาน เมอถงเวลาปฏบตธรรมจตกจะสงบได

เรว ทำาสตสมปชญญะไดงาย เพราะเราฝกมาทงวนอยแลว

2). ตองฝกแบบสมาธแรง การปฏบตธรรมจะไดผลเรวเพยงใดนน นอกจากจะขนอยกบเวลาทใชในการปฏบตแลว ยงขนอยกบ

กำาลงของสตและสมาธในขณะททำาวปสสนานนดวย ถาสตและสมาธออนกำาลง สตสมปชญญะทเกดขนกออน กำาลงดวย การปฏบตกจะไดผลชา แตถาสตและสมาธมกำาลงแรง สตสมปชญญะทเกดขนกจะมกำาลงแรง

ดวย การปฏบตกจะไดผลเรว ซงอาจจะเรวกวากนถงหลายสบเทาตวเลยทเดยว ฉะนนถาเราฝกโดยท สตสมปชญญะมกำาลงออน เมอฝกไปเรอย ๆ กจะไดผลชา แทนทจะบรรลมรรคผลภายใน 2-3 ป กอาจจะ

กลายเปน 100-200 ป ไปกได นนหมายความวาเราไมมทางทจะบรรลมรรคผลในชาตนไดเลย การทำาวปสสนาชนดทมสมาธแรงสามารถทำาไดทงการมสตอยกบปรมตถ และการมสตอยกบสมมต

การฝกมสตอยกบปรมตถชนดทมสมาธแรง ทผมเหนวาทำาไดงาย ม 2 วธคอ การมสตอยกบ การเหน และการมสตอยกบกาย1). ในการมสตอยกบการเหน ถาเรามองภาพโนนภาพนแบบปรมตถไปเรอย ๆ ในชวตประจำาวน

สมาธจะออน ถาตองการใหสมาธแรง เรากตองเพงมองภาพใดภาพหนงแบบปรมตถ โดยจะตองไมทำากจอน เลย แลวพยายามใหใจจดจอทภาพนนใหมากกวาเดม มากขนไปเรอย ๆ สมาธกจะแรงขนตามลำาดบ

2). ในการมสตอยกบกาย ถาเราทำาในขณะทกายเคลอนไปในทตาง ๆ ในชวตประจำาวน สมาธจะ ออน ถาอยากใหสมาธแรง เราจะตองไมทำากจอนเลย เอาสตดกายเพยงอยางเดยว แลวเคลอนไหวกายชา ๆ

พรอมกบเอาสตดกายไปตลอด พยายามใหสตจดจอทกายใหมากกวาเดมมากขนไปเรอย ๆ สมาธกจะแรงขนตามลำาดบ

ในการใชคำาเรยกชอวธปฏบตธรรมแบบตาง ๆ บางคนอาจจะสบสน ผมขออธบายเพมเตมดงน การมสตอยกบปรมตถทกวธจดเปนวปสสนา การมสตอยกบปรมตถชนดทมสมาธแรง บางทผม

เรยกวา การทำาสมาธโดยใชปรมตถเปนอารมณ สวนการมสตอยกบสมมต ถาไมมการละอปาทานหรอละความยนดยนรายในสมมตเหลานน กไมจด

เปนวปสสนา แตถามการละอปาทานหรอละความยนดยนรายดวย กจดเปนวปสสนา ซงบางทผมใชคำาวา การมสตอยกบสมมตแตละความยนดยนรายในสมมตบางทกใชคำาวาการทำาวปสสนาแบบอยกบสมมต กขอใหผอานเขาใจวามความหมายเหมอนกน

สวนการมสตอยกบสมมตชนดทมสมาธแรง กไดแก การทำาสมาธทวไป ซงบางทผมเรยกวา การทำาสมาธโดยใชสมมตเปนอารมณ ไมจดเปนวปสสนา แตถาการทำาสมาธนนมการละความยนดยนรายในสมาธ

ดวยกจดเปนวปสสนาหรอเรยกวา ทำาวปสสนาในสมาธ สำาหรบคำาวา การทำาวปสสนา กบ การมสตสมปชญญะ มความหมายเดยวกน สำาหรบคำาวา สมาธแรง หมายถงทงสตและสมาธมกำาลงแรงทงค

ในกรณทเราตองฝกมสมาธอยกบสมมตชนดทมสมาธแรง เรากทำาไดโดยการทำาสมาธแบบทวไป แลวละความยนดยนรายในสมาธนน ทสมาธแรงกเพราะขณะททำาสมาธอยนน สตจะจดจออยกบอารมณทเรา

43

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

กำาหนดตลอดเวลาสมาธจงแรง สวนการมสตอยกบเรองราวตาง ๆ ในชวตประจำาวน สมาธจะออนเพราะสตยายทบอย

แตเนองจากการทำาสมาธทวไปใชสมมตเปนอารมณจงฝกไดยาก เพราะจตจะหวนไหวไปกบสมมตได งาย ฉะนนวธนจงฝกไดเฉพาะบางคนเทานน คนททำาไดกคอคนทมพนฐานของสมาธดอยแลว คอฝกไมนานก

สามารถทำาสมาธไดผล เชน เหนนมต มปต สข เกดขนไดงาย ผททำาไดอยางนจงจะฝกสมาธไดผล แต สำาหรบคนทฝกสมาธมานานเปนปแลวกยงไมเคยเหนนมต ไมเคยมปต สข เกดขนเลย ผทมลกษณะเชนน

ถาฝกสมาธกจะไมไดผล ตองเปลยนเปนฝกมสตอยกบปรมตถชนดทมสมาธแรงแทนเพราะทำาไดงายกวา สามารถทำาไดทกคนไมมยกเวน

โดยปรกตคนทนงสมาธไมไดผลคอคนทนงไดไมนาน คนทมใจรวนเร ไมมนคง คนทเผลอหลบงาย ตวผมเองเคยฝกสมาธมา 8 ปกยงไมไดผล เพราะเปนคนทเผลอหลบงาย ภายหลงเปลยนมาปฏบตแบบม

สตอยกบกายปรากฏวาไดผลกาวหนาด ทำาอยประมาณ 4 เดอนกเรมมปต สข เกดขน ทง ๆ ทไมไดนงสมาธเลย

แตสำาหรบคนทมสมาธด กใหฝกนงสมาธจะไดผลเรว เวลานงสมาธการทเราจะเอาสตไปกำาหนดอยท ใดนนขนอยกบความถนดของเรา เชน ถาเราเอาสตไปกำาหนดรลมหายใจเขาออกแลวทำาไดด กใหทำาวธนน ถา

เราเอาสตไปกำาหนดททอง ดอาการททองพอง- ยบ แลวทำาไดดกใหทำาวธนน หรอถาเราเปนคนทนกถงภาพ เกง หลบตาแลวนกถงภาพโนนภาพนไดงาย กใหใชวธนกภาพ เชน นกถงดวงแกว นกถงพระพทธรป

นกถงแสงสวาง เราทำาวธไหนไดงายกใหทำาวธนน จะเหนวาการทำาวปสสนาใหสมาธแรงนน เราจะตองปฏบตธรรมเพยงอยางเดยว จะทำากจอยางอน

ควบคไปดวยไมไดเลย เพราะถาทำากจอนไปดวย สตกจะยายทบอยทำาใหสมาธออน เพราะฉะนนการฝก วปสสนาชนดทมสมาธแรงนฝกไดเฉพาะเวลาวางเทานน อาจจะทำาในตอนเชา กลางคน หรอชวงอนทมเวลา

วางกได อาจจะทำาวนละครงชวโมง หนงชวโมง หรอมากกวานน กแลวแตวาใครจะมเวลามากนอยเพยงใด การทจะตรวจสอบวาสมาธทเกดขนในการทำาวปสสนาแรงเพยงใด กใหสงเกตดวา ขณะปฏบตจต

สงบมากนอยเพยงใด สตจดจออยกบอารมณทเราสนใจมากนอยเพยงใดมปต สข เกดขนมากนอยเพยงใด ถามความรสกเหลานมาก กแสดงวาสมาธแรง แตถาไมมความรสกเหลานเลยกแสดงวาสมาธออน

กลาวโดยสรปกคอ การปฏบตธรรมตองทำาทงวน ขณะใดทจำาเปนตองรบรในเรองราวทเปนสมมตก ใหปฏบตแบบมสตอยกบสมมต แตละความยนดยนรายในสมมต ขณะใดทไมจำาเปนตองอยกบสมมต กใหฝก

มสตอยกบปรมตถ ทำาเชนนตลอดทงวน และจะตองมการฝกวปสสนาชนดทสมาธแรงทกวน ถาเปนคนทฝก สมาธไมไดผล กใหฝกมสตอยกบปรมตถชนดทมสมาธแรง เชนฝกมสตอยกบการเหน หรอมสตอยกบกาย โดยไมทำากจอน ถาทำาในลกษณะนอยเสมอ การปฏบตธรรมกจะไดผลเรว

สำาหรบผทเรมปฏบตธรรมใหม ๆ หรอผทเคยฝกสมาธมานานแตยงไมไดผล ผมมกจะแนะนำาใหฝก แบบมสตอยกบปรมตถ เพราะจะทำาไดผลทกคน โดยปรกตผมจะใหฝกมสตอยกบการเหนกอน เพราะฝกได

งายทสด และสามารถฝกใหสมาธแรงไดงายกวาวธอน โดยในขนตนจะใหฝกมองผาลายกอน เมอรหลกของ การมองแบบปรมตถแลวจงใหฝกมองภาพอนตอไป การฝกมองแบบปรมตถใหเปนนนจะใชเวลาไมนาน ถา

อปกรณทใชในการฝกมองมความเหมาะสม และนกปฏบตมสมาธดพอสมควร กจะใชเวลาเพยง 2-3 นาท เทานน เวลาทผมสอนการปฏบตธรรมแบบมสตอยกบการเหนน ผมจะใชเวลาอธบายหลกการใหฟงประมาณ

15-30 นาท ซงนกปฏบตเกอบทกคนจะบอกวาทำายาก แตเมอใหลงมอปฏบตโดยการเพงมองผาลาย ก มกจะทำาไดเกอบทกคน คนททำาไมไดกคอคนทขณะนนมความฟงซานสง หรอทำาใจไมถก แตเมอไปฝกเองอก

ไมกวนกทำาได แตในขนตนนนกปฏบตยงไมมความชำานาญ เพราะฉะนนการเหนภาพแบบปรมตถจะทำาไดเพยง แวบ ๆ กจะสามารถทำาตอเนองไดนานเปนหลายวนาทได

การมสตอยกบปรมตถทผมมกจะแนะนำาใหทำาอกแบบหนงกคอ การมสตอยกบกาย ซงการทจะทำาให ไดผลนนจะใชเวลามากกวาการมสตอยกบการเหน เวลาทผมสอนการปฏบตธรรมแบบมสตอยกบกายน ผมจะ

ใชเวลาอธบายหลกการใหฟงประมาณ 1-2 ชวโมง เมอลงมอปฏบตบางคนทสมาธดพอสมควร และทำาใจ ไดถกกสามารถเหนปรมตถในกายไดโดยใชเวลาฝกเพยงไมกนาท บางคนททำาไมได กจะไปฝกเองอกไมกวนก

ทำาได จะเหนวาการมสตอยกบปรมตถนเปนการปฏบตธรรมทงาย ใชเวลาไมนาน เวลานำาไปใชในการดบ

กเลสกทำาได งายกวาการมสตอยกบสมมต เชน เวลาทเราโกรธ ไมวาจะโกรธดวยสาเหตรอยแปดพนประการ วธดบโกรธเรากใชเพยงวธเดยวเทานน เชน ถาเราฝกมสตอยกบกายจนชำานาญ เวลาทเราโกรธ เรากเอาสต

มาอยทกาย ความโกรธกดบไปได ไมวาจะเปนกเลสชนดใด มสาเหตมาจากอะไร เรากใชวธเดม ไมตองมการ ปลง นกคดพจารณาหาเหตผลใหยงยากเหมอนกบการทำาวปสสนาแบบอยกบสมมต และการดบกเลสกดบได

สนทกวา ฉะนนผมจงเนนใหฝกแบบมสตอยกบปรมตถ และวธทควรฝกใหมากกคอ การมสตอยกบการเหน และการมสตอยกบกายเพราะทำาไดงาย และฝกใหมสมาธแรงไดงายกวาวธอน

44

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

6. การปฏบตธรรมในแตละวน ตามทกลาวมาแลววาการปฏบตธรรมทจะใหไดผลนน นอกจากจะตองทำาทงวนแลว เรายงตองฝก

วปสสนาชนดทมสมาธแรงดวย เนองจากนกปฏบตธรรมสวนใหญตองทำางานหาเงนเลยงชพดวย และปฏบต ธรรมไปดวย ฉะนนการทจะปฏบตธรรมทงวนไดนน เราจะตองทำาผสมผสานไปกบการทำากจตาง ๆ ในชวต

ประจำาวน เราตองเลอกวธปฏบตเองวา ขณะใดควรอยกบปรมตถ ขณะใดควรอยกบสมมต ขณะใดควรทำา สมาธ ขณะใดควรพจารณาธรรม การจะทำาวปสสนาวธใดกขนอยกบดลพนจของเราเอง เพราะการปฏบต

ธรรมไมไดกำาหนดรปแบบตายตว มหลกแตเพยงวา ขณะใดทำาวธใดงาย ไดผลดกใหทำาวธนน สวนการทำาวปสสนาชนดทมสมาธแรงนน เราจะตองฝกโดยทไมทำากจอน เพราะฉะนนเราจงตองหา

เวลาวางสำาหรบฝก อาจจะเปนชวงเชากอนไปทำางาน ชวงกลางคนกอนนอน หรอชวงอนทเรามเวลาวาง ใน ชวงเชาของทกวนนบเปนเวลาทเราควรทำาวปสสนาชนดทมสมาธแรงเปนอยางยง เพราะขณะทตนนอนใหม ๆ

เราจะมความฟงซานสงมาก สตและสมาธออนกำาลงมาก ถาเราไมทำาสมาธใหแรงในตอนเชา เวลาทเราทำา วปสสนาในขณะททำากจตาง ๆ ในชวตประจำาวน กำาลงของสตสมปชญญะกจะออน ทำาใหการละกเลสทำาไดยาก

นนกหมายความวาเราจะมความฟงซานสง ทำาใหเกดความเครยด ความกงวล ในขณะททำางานตาง ๆ ไดงาย เมอเราตองการลดความเครยด ความกงวลลงกทำาไดยากเพราะสมาธออน เพราะฉะนนเราจะไมมความสขใน

การทำางาน ถาความเครยดสงทกวนกอาจจะถงกบเปนโรคประสาทได แตถาเราทำาสมาธใหแรงในตอนเชา ความฟงซานจะนอย การละกเลสในขณะททำางานกทำาไดงาย

เมอมความเครยด ความกงวลเกดขน กละไดงายเพราะสตสมปชญญะมกำาลง สามารถทำาสตสมปชญญะให เกดตอเนองเปนลกโซไดงาย เรากจะมความสขในการทำางาน ไมเครยดเหมอนคนทวไป การปฏบตธรรมกจะ

ไดผลเรว รปท 1 และรปท 2 เปนกราฟเปรยบเทยบระดบของกเลส ระหวางนกปฏบตคนแรกซงไมทำา

สมาธใหแรงในตอนเชา ( รปท 1) กบนกปฏบตคนท 2 ททำาสมาธแรงในตอนเชา จด ก. เปนเวลาทเรมตนตนนอน ความฟงซานจะสงเทากน

– ก ข เปนชวงเวลาทนกปฏบตคนท 2 พยายามทำา

กเลส ( เชน ความฟงซาน , ความเครยด )ก ค จ

ข งกเลสโดยเฉลยมคามาก

เวลา รปท 1 นกปฏบตทไมทำาสมาธในตอนเชา

กเลส

ก

45

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

กเลสโดยเฉลยมคานอย

ข ค จ ง

เวลา รปท 2 นกปฏบตธรรมททำาสมาธในตอนเชา

วปสสนาชนดทมสมาธแรง เพอลดความฟงซานลง จะเหนวาความฟงซานลดลงไปจากเดมมาก จตจะผอนใส เบกบาน สวนคนแรงไมทำาสมาธใหแรง ความฟงซานจงลดลงเพยงเลกนอย จตไมผองใสข- ค เปนชวงทนกปฏบตทำาการงานตางๆ โดยไมไดทำาสตสมปชญญะเลย ความฟงซาน

ความเครยด ความกงวลกคอย ๆ เพมขนค- ง เปนชวงทนกปฏบตพยายามทำาสตสมปชญญะเพอดบกเลส กเลสกจะลดลงง- จ เปนชวงทนกปฏบตไมไดทำาสตสมปชญญะ กเลสกเพมขนอก

จะเหนวาคนแรกมระดบเฉลยของกเลสสงกวาคนท 2 มาก เพราะฉะนนการทำาใหสมาธแรงในตอน เชาจงมความสำาคญตอการปฏบตของแตละวน ถาเราลองสงเกตดจะพบวา วนใดทเราทำาใหสมาธแรงในตอน

เชา วนนนเราจะปฏบตธรรมไดดเกอบทงวน แตถาวนใดทเราไมทำาสมาธตอนเชา วนนนเราจะปฏบตธรรมไม คอยไดผล จะโกรธงาย หงดหงดงาย เผลองาย สำาหรบผมเองจะใช วธเพงมองภาพแบบปรมตถ โดยการ

เพงมองพมไมทหนาบานทกเชาเพอใหสมาธแรง หลงจากนนกพยายามทำาสตสมปชญญะใหเกดขนเรอย ๆ ใน ขณะทอาบนำา แตงตว เพอรกษากำาลงของสมาธไมใหออนลง รสกวาไดผลด

สวนการทำาวปสสนาชนดทมสมาธแรงในชวงกลางคน กชวยลดความฟงซาน ความเครยด ความ กงวล ทเกดขนในขณะททำากจการงานตาง ๆ มาตลอดทงวน เปนการคลายเครยด และยงชวยใหนอนหลบ

งาย หลบไดสนทเมอยามตนขนในตอนเชาความฟงซานกจะนอย ในการปฏบตธรรมเราควรจะทำาใหสมำาเสมอทกวนจนเปนนสย และควนตรวจสอบอยเสมอวาการ

ปฏบตกาวหนาดอยหรอไม ถาไมกาวหนากตองหาทางแกไข ตอไปนเปนตวอยางของการปฏบตในแตละวน ซงนกปฏบตอาจจะใชเปนแนวทางในการฝกกได

เมอเรมตนนอนกใหความรสกวานถงเวลาเรมปฏบตธรรมแลว เมอลกขนไปหองนำากอาจจะทำา วปสสนา โดยใหมสตอยในกาย การเคลอนไปอยางไรกใหรวากายเคลอนไปอยางนน ไมใชเราเคลอนไป เมอ

แปรงฟนกใหมสตอยกบการแปรงฟน ใหรวาตอนนกำาลงแปรงตรงสวนใด เมอแปรงสวนนเสรจกใหคดวาจะ แปรงสวนใดตอ แลวกแปรงสวนนนตอไป ขณะทแปรงฟนกใหใจอยกบการแปรงฟน ไมใหคดเรองงาน หรอ

เรองอน ๆ ไมใหใจลอย เมอแปรงฟนเสรจกไปอาบนำา ขณะอาบนำาเมอถสบตรงสวนใดของรางกายกใหรวาจะ ถสวนใดตอไปกใหคดและทำาตอเนองกนไป ถเสรจราดนำากใหร ใหใจอยกบการอาบนำาตลอด อยาใหใจอยทอน

เมอเผลอไป นกได กใหเอาสตมาอยทการอาบนำาอก อยางนเปนการเจรญสต เมออาบนำาเสรจ เชดตวแตง ตว กใหมสตอยตลอด เราอาจจะทำาวปสสนาชนดทมสมาธแรง ดวยการเพงมองภาพแบบปรมตถ หรอมสต

อยกบกาย หรอใชวธนงสมาธกได อาจจะใชเวลา 10 นาท หรอครงชวโมงกแลวแตความสะดวก เวลากนขาวกอาจทำาวปสสนาดวยการมสตอยกบรสบาง อยกบการเหนบาง อยกบการเคยวบาง

แลวแตสะดวก เมออกจากบานเดนไปรอรถเมล ขณะเดนกใหมสตอยกบกาย ทำาความรสกวากายกำาลงเดน บาง มสตอยกบเวทนา คอ การเหนบาง เมอนงบนรถเมลกอาจจะเอาสตอยกบกาย โดยการหนหนาไปทาง

วายทางขวาชา ๆ บาง มสตอยกบทานงของกายบาง หรอมองไปตามรมถนน แลวเอาสตอยกบการมองเหน ภาพตางๆ แบบปรมตถบาง เมอถงททำางานขณะทำางานกเอาสตอยกบงาน คดเรองงานอยกใหรวากำาลงคด

อย อยาเอาอารมณพอใจหรอไมพอใจเจอปนเขาไปในความคดเหลานน ขณะหยบปากกากใหรสกตววากำาลง หยบปากกา เขยนหนงสอกใหรวากำาลงเขยน เมอพกกลางวน เดนไปกนอาหาร กเอาสตอยกบกาย ทำาความ

รสกวากายเดน ไมใชเราเดน ขณะกนขาว กเอาสตไปอยกบการกน เมอกลบไปทำางาน กใหมสตอยกบงานอก กลบมาบาน ดโทรทศน กอาจจะฝกมสตอยกบปรมตถ เชน มสตอยกบการเหนบาง อยกบเสยง

บาง หรออาจจะมสตอยกบจต โดยดอารมณดใจ เสยใจทเกดจากการดโทรทศน กรณทเรามสตอยกบ ปรมตถเชนน เราจะรเร องราวตาง ๆ ในโทรทศน ถาเราตองการรเรองราวของหนงละครในโทรทศน กตองทำา

วปสสนาแบบอยกบสมมต โดยตงใจรบรเรองราวของหนงของละครเฉย ๆ ไมยนดยนรายในเหตการท ปรากฏบนจอโทรทศน ตกดกกอนนอนกอาจจะทำาวปสสนาชนดทมสมาธแรง เพอเพมกำาลงของสตและสมาธ

46

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

อาจจะใหเวลา 10 นาท ครงชวโมงหรอ 1 ชวโมงกไดแลวแตสะดวก เมอเขานอนกมสตอยกบการ กาย นอนอยในทาใด กใหรวากายอยในทานน จนกระทงหลบไป

ถาเราปฏบตอยางนเสมอ ๆ การปฏบตกจะไดผลเรว

7. ทางสายกลาง ในการปฏบตธรรมชวงแรก ๆ ของผมนน มความเครงครดมาก ไดใหเวลากบการปฏบตธรรมอยาง

มาก ศลกพยายามรกษาใหบรสทธ ขาวเยนกไมกน พยายามทนหวอยากกนโนนอยากกนน กยามยามหามใจ อยากไปเทยวดหนงดละคร กพยายามหามใจ ปฏบตธรรมอยนานหลายเดอน จนนำาหนกลดลงไปถงสบ

กโลกรมเศษ กยงไมเหนทางทจะบรรลมรรคผล ทง ๆ ทตอนนนกรวธทำาสตสมปชญญะใหเกดขนไดแลว ผมรสกทอใจมาก จงคดจะเลกปฏบตธรรม เพราะรสกทรมานเหลอเกน ภายหลงจงหนกลบมากนขาวเยนอก นกอยากดทวกด นกอยากจะไปเทยวกไป แตดวยความรกในการปฏบต จงยงคงปฏบตธรรมอยเสมอ แตก

ไมหวงจะไดมรรคผลนพพานอกตอไป เมอปฏบตตอมาเรอย ๆ กเหนความกาวหนาของการปฏบตธรรม เหน วาแมยงไมบรรลมรรคผล แตกเลสทปรงแตงจตกออนกำาลงลง ตณหาในตวลดลงเรอย ๆ จงไดหาเหตผลวา

อะไร ทเปนเหตใหการปฏบตธรรมกาวหนา กไดพบคำาตอบวาทางสายกลางนนเองทเปนเหตใหการปฏบตธรรมกาวหนา

ทางสายกลางคออะไร ทางสายกลางกคอความพอด ความพอเหมาะ หรอความเหมาะสม ในการ ปฏบตธรรมนน จดสดทายเราตองเอาชนะกเลสกจรงอย แตกเลสในตวเรานนมกำาลงมาก เราไมสามารถ

เอาชนะในทนทได จงตองฝกคปรบของกเลสใหมกำาลงเสยกอนจงจะสกบกเลสได คปรบของกเลสกคอ สตสมปชญญะ นนเอง ฉะนนงานในขนตนของเรากคอการทำาสตสมปชญญะใหเกดขนบอย ๆ เกดขนนาน ๆ

เกดขนเสมอ ๆ จนมกำาลงมากพอ เราจงจะเอาสตสมปชญญะทฝกดแลวน ไปสกบกเลสได ตวเราเปรยบ เสมอนนกชกหนาใหม ฝมอยงออนหด จะไปหาญทาชกกบแชมปเปยนโลก คอกเลส กมแตจะถกนอคเสย

มวยไปเทานน ในตอนแรกเราควรจะฝกฝนชกมวย คอ ฝกสตสมปชญญะใหเปนเสยกอน ตอไปกฝกให ชำานาญใหแขงแกรงพอ แลวจงจะไปทาชกกบกเลสในภายหลง

หลกในการปฏบตในทางสายกลางคอ เราจะเอาชนะตณหาถาชนะได แตถาชนะไมไดเรากจะทำาตาม ตณหา แตถาชนะไมไดเรากจะทำาตามตณหา แตในขณะทสนองตณหาอยนน กใหปฏบตธรรม คอ ฝก

สตสมปชญญะไปดวย ยกตวอยางเชน ถาเราเดนไปเหนไอศกรม นกอยากกน ขณะนนไดชอวา มตณหาเกด ขน กใหดบตณหา คอความอยากกนนนเสย ดวยการทำาสตสมปชญญะใหเกดขน ถาสตสมปชญญะออน

กำาลง ไมสามารถดบความรสกอยากกนลงได กจงเดนไปซอไอศกรมกน แตขณะทเดนไป กพยายามทำา สตสมปชญญะใหเกดขนดวย จะทำาไดหรอทำาไมได กอยาไปสนใจ ใหพยายามตงใจทำากแลวกน ขณะทกน

ไอศกรมกใหมสตสมปชญญะอาจจะเปนการเอาสตอยกบรส ความเยน ความออน แขง หรออาการเคยว ก แลวแตความถนดของผปฏบต เมอกนอมแลว ตณหา คอ ความอยากกน กหมดไป เพราะเราไดสนอง

ตณหาแลว แตเรากไดฝกสตสมปชญญะไปดวย จะเหนวาเราไดปฏบตธรรมดวย และไมหงดหงดดวย ไดชอ วาเดนตามทางสายกลาง ตางกบการทเราอยากกนไอศกรมแตไมยอมกน พยายามทำาสตสมปชญญะใหเกด

ขนเพอดบความอยาก กดบไมได ความรสกอยากกน กยงคงมอย แมเดนไปทอนแลว ความรสกอยากกนก ยงคงตดตามไป ทำาใหเกดความหงดหงด ฟงซานรำาคาญใจขนมาอาจจะเกอดความกงวลวาเอาชนะกเลสไมได

ทำาใหกลมใจหนกยงขนไปอก อยางนเรยกวาตงเกนไป ไมเดนตามทางสายกลาง จะทำาใหไดมรรคผลชา หรอ อาจจะเลกปฏบตธรรมไปเลยกได เพราะเหนวาการละตณหาเปนของยากสำาหรบตน

แลวอยางไหนทเรยกวาหยอนเกนไปถาเราเหนไอศกรมแลวอยากกนเรากไมพยายามทำา สตสมปชญญะใหเกดขนเพอดบความอยากกนนนรบเดนไปซอไอศกรมกนเลย แตขณะกนกพยายามทำา

สตสมปชญญะใหเกดขนกอนอยางนเรยกวา เดนตามทางสายกลางทคอนขางหยอน จะทำาใหไดมรรคผลชา แตถาเหนไอศกรมนกอยากกนกไมพยายามดบความอยาก ขณะเดนไปซอกไมพยายามทำาสตสมปชญญะให

เกดขน ขณะกนกไมพยายามทำาสตสมปชญญะใหเกดขน อยางนเรยกวาไมไดปฏบตธรรมเลย ยอมไมมโอกาสไดมรรคผลแนนอน

ทางสายกลางนนบวามประโยชนมากสำาหรบนกปฏบตธรรม โดยเฉพาะพวกทมจตใจไมเขมแขง พวก ทมตณหามาก พวกทชอบสบาย บคคลประเภทนถาเดนตามทางสายกลางแลวจะปฏบตธรรมไดอยางสบาย

ไมตองอดขาวอดนำา ไมตองอดดหนง ดละคร ไมตองอดเทยวเตร เรยกวา ปฏบตธรรมแบบสบาย ๆ อยางไรกตามสำาหรบผทมจตใจมนคงเขมแขง มความอดทนสง มสมาธจตสง กควรเดนตามทาง

สายกลางทคอนขางตง กลาวคอ เมอตณหาเกดขน กใหละตณหาเสยแมละไมได กไมทำาตามตณหา พยายามขมใจ พยายามระงบอารมณใหได เชน ถาเราเปนคนชอบกนไอศกรม เมอเดนไปเหนไอศกรม นก

อยากกน เรยกวามตณหาเกดขนในจต กใหดบตณหา คอความอยากกนนนเสย ดวยการทำาสตสมปชญญะ ใหเกดขน ถาดบความอยากไมได เพราะสตสมปชญญะออนกำาลง กไมทำาตามตณหา คอไมเดนไปซอ

ไอศกรมกน แตใหอดกลนไว พยายามขมใจดวยสมาธบาง ดวยการพจารณาธรรมบาง เมอเดนผานไปความ

47

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

รสกอยากกนไอศกรมอาจจะรบกวนจตใจ ทำาใหเกดความฟงซาน เกดความหงดหงด รำาคาญใจ กใหอดกลน ใหพยายามระงบอารมณเหลานนไมใหกำาเรบ เมอเกดตณหาอยากทำาโนนทำานกพยายามดบตณหาอก แมดบไม

ไดกใหอดกลนไวอก พยายามขมใจ พยายามระงบใจ หาทางดบตณหาใหได ถาเราเอาชนะตณหาดวยวธนได เสมอ ๆ ตณหากจะออนกำาลงลงอยางรวดเรว เพราะเราไมใหอาหารแกตณหา การปฏบตธรรมวธนเปนวธท

คอนขางตง เปนวธทพระภกษในสมยพทธกาลปฏบตกน เปนวธทจะไดมรรคผลเรวทสด แตตองใชความ เพยร ความอดกลนสง ใชสมาธมาก

เปนหนาทของผปฏบตเองวาควรจะเดนตามทางสายกลางในลกษณะใด

8. อนทรย 5 อนทรย 5 เปนองคธรรม 5 อยาง ทผปฏบตธรรมจะตองทำาใหมกำาลงมากพอ จงจะสามารถ

เอาชนะกเลสถงขนบรรลมรรคผลได ในการปฏบตธรรมชวงแรก ๆ ของผมนนไดใช วปสสนาญาณ 16 ใน การตรวจสอบความกาวหนา ปรากฏวาแทนทจะชวยใหไดผลเรวขน กลบเปนอปสรรคเสยอก เพราะมวแต

สำารวจตนเองอยเสมอวาเราถงญาณขนไหนแลว มสตสมปชญญะเกดขนครงหนง กมวตรวจสอบครงหนง เสยเวลาไปนาน เมอปฏบตธรรมตอ มสตสมปชญญะเกดขนอกครงหนง กมาเสยเวลาตรวจสอบอก ทำาให

การปฏบตธรรมไมกาวหนาเทาทควร ภายหลงผมใชอนทรย 5 ในการตรวจสอบ ปรากฏวาไดผลกาวหนา เรวขน ทเปนเชนนกเพราะการสำารวจตนเองดวยอนทรย 5 จะทำาใหเรารจดออน จดบกพรองตาง ๆ ของ ตวเรา เมอรขอบกพรองแลว เรากสามารถทจะปรบปรงแกไขไดถกตอง อปสรรคในการปฏบตธรรมกหมดไป

องคธรรมทง5 ในอนทรย5 กไดแกศรทธา คอ ความเชอ ความเลอมใส

วรยะ คอ ความเพยรสต คอ การระลกไดสมาธ คอ ความตงมนของจตปญญา คอ การรตามความเปนจรง

การทบคคลบรรลมรรคผลได จะตองมอนทรย 5 ทแกกลาหรอมกำาลงมากพอ ถาหยอนในอยาง ใดอยางหนง กจะยงไมสามารถบรรลมรรคผล หนาทของผปฏบตกคอตรวจสอบดวา องคธรรมขอใด

บกพรองหรอออนกำาลง เมอทราบแลวกพยายามหาวธทำาใหองคธรรมขอนนมกำาลงมากขน ถาองคธรรมทง 5 มกำาลงสมบรณ การปฏบตธรรมจะกาวหนาอยางรวดเรว โดยปรกตองคธรรมทง 5 จะเกอหนนซง

กนและกน เชน ถาศรทธามกำาลงมาก กจะเปนเหตใหความเพยรมกำาลงมากขนดวย ถาปญญามกำาลงมากก จะทำาใหศรทธามกำาลงมากขนดวย ตอไปจะกลาวถงรายละเอยดขององคธรรมทง 5 ขอ ดงน

1). ศรทธา ศรทธา หมายถง ความเชอ คอเชอวามรรคผลนพพานมจรง ปฏบตใหบรรลไดจรง เชอวาการ

ปฏบตธรรมเปนของด มประโยชน ศรทธาในขนตนกอนลงมอปฏบตธรรมมกจะเกดจากการไดฟงธรรมจากผ รธรรม อาจจะเปนการไปนงฟงธรรมทบรรยายตามสำานกตาง ๆ การดรายการธรรมะทางโทรทศน หรอการ

อานหนงสอธรรมะทวไป ถาผบรรยายธรรมพดเกง พดดมเหตผล เรากจะมศรทธามาก แตศรทธาในขนตนน กยงออนกำาลง เพราะเปนการเชอจากการฟงไมไดรแจงเหนจรงดวยตนเอง ตอเมอปฏบตธรรมไดผล ไดร

สภาวธรรมตามความเปนจรงดวยตนเองแลว ศรทธาจงจะแกกลาหรอมกำาลงมากขน ลกษณะทศรทธาออนกำาลงในขณะปฏบตธรรมกคอ เราจะรสกวาไมอยากปฏบตธรรม เพราะเหนวา

ไปทำากจอยางอนดกวา เหนวาการปฏบตธรรมแลวไมไดผลดอะไรขนมา สาเหตทศรทธาออนกำาลงอาจจะเกด จากการปฏบตทผดวธทำาใหไมไดผล เมอตงใจทำาแลวไมไดผลกเกดความทอใจเกดความเบอหนาย วธแกไขให

ศรทธามกำาลงมากขนมากคอ ตองศกษาหาวธปฏบตธรรมทถกตอง หมนสนทนาธรรมกบผรธรรม หรอผท ปฏบตธรรมไดผลแลว เพอใหตนเองมกำาลงใจในการปฏบตธรรมมากขน เมอปฏบตธรรมไดผลแลว ศรทธาก จะมกำาลงเพมมากขน ไมมใครในโลกนทเชอคนอนมากกวาตนเอง เมอเราปฏบตจนไดเหนธรรมดวยตนเอง

ยอมไมมความลงเลสงสย ยอมมความเชออยางสนทใจไดชอวามศรทธาอยางแทจรง

2). วรยะ วรยะ หมายถง ความเพยร ซงกคอความตงใจในการปฏบตธรรมนนเอง ลกษณะทวรยะหรอความ

เพยรออนกำาลงกคอ การไมตงใจปฏบต ใหเวลากบการปฏบตธรรมนอยลง ความเพยรยอมเกดจากศรทธา ถาศรทธามกำาลง ความเพยรกยอมมกำาลงดวย ถาศรทธายอหยอน ความเพยรกยอหยอนดวย เชน เมอ

เหนวาปฏบตธรรมแลวไมไดอะไรดขนมา ความตงใจ ความเอาใจใสในการปฏบตกยอมลดลง

48

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

นอกจากนสภาพแวดลอมกมผลใหความเพยรยอหยอนได เชน อากาศรอนเกนไป มเสยงดง หนวกห กนอาหารอมเกนไป งวงนอน กจะทำาใหความเพยรยอหยอนได มกจการงานมากความเพยรก

ยอหยอนได ถาสตและสมาธออนกำาลง ความเพยรกยอหยอนได ในการแกปญหา เราจะตองหาสาเหตทถก ตองแลวแกไข เชน ถาอากาศรอนเกนไป ปฏบตธรรมไมได กอาจจะเปลยนสถานทไปหาทเยนสบายกวา หรอ

ไปอาบนำาลางหนาใหสบายใจเสยกอน แลวจงมาปฏบตธรรมตอ ถาวรยะหรอความเพยรมกำาลง เราจะรสกวาม ความขยน มความเอาใจใส มความตงใจในการปฏบตธรรม

3). สต สต หมายถง การระลกได สตนบวามความสำาคญมากในการปฏบตธรรม เพราะเปนตวทฝกไดงาย

สามารถกนกเลสไมใหครอบงำาจตได สามารถทำาจตทหดหเศราหมองใหกลบเปนจตทสดชนเบกบานไดโดย รวดเรว เราจงควรฝกฝนสตใหมาก ลกษณะทสตออนกำาลงกคอ ความรสกในการรบรอารมณตาง ๆ ไม

ชดเจนแจมใส รสกซมเซา ไมกระปรกระเปรา วธแกไขทำาไดโดยการฝกสมาธใหมาก ๆ เพราะการฝกสมาธจะ ทำาใหทงสตและสมาธมกำาลง เวลาทำาอะไรกพยายามตงใจทำาใหมาก ๆ เชน เวลามองกตงใจมองใหมาก ๆ ใหร

ชดเจนวามองอะไร เวลาฟงเสยกตงใจฟงใหมาก ๆ เวลาพดกใหตงใจพด เวลาคดกใหตงใจคดใหเปนเรองเปน ราว ใหรชดในเรองราวนน ๆ การฝกเชนนจะทำาใหสตมกำาลงมากขน ถาสตมกำาลงเราจะรชดในอารมณตาง ๆ เชน เวลามองกจะเหนภาพชดเจน จตใจรสกปลอดโปรงแจมใส มความกระปรกระเปรา รสกตนตวอยตลอด

เวลา

4). สมาธ สมาธ หมายถง ลกษณะทจตสงบ ตงมน ไมฟงซาน ปรกตแลวสตกบสมาธเกอหนนกนอยเสมอ

คอ ถาสตมกำาลงกจะฝกสมาธไดงาย ถาสมาธมกำาลงกจะฝกสตไดงาย ลกษณะทสมาธออนกำาลงกคอ ม ความคดฟงซาน เผลองาย ใจรวนเร สบสน หงดหงดงาย โกรธงาย วธแกไขกคอ ตองฝกสมาธใหมาก ๆ

ซงวธฝกกไดกลาวไวแลวในบททผาน ๆ มา การหดทำาอะไรทจำาเจเหมอนเดมเปนเวลานาน ๆ เชน การเคาะ จงหวะ การตกลอง การเดาะลกตะกรอหรอลกบอล การนบลกประคำา กเปนการฝกสมาธทดวธหนง เราอาจ

จะฝกสมาธดวยการหดทำาอะไรอยางเดยวตลอดเวลานาน ๆ กได เชน เอาแกวนำามาวางไวขางหนา แลวตงใจ มอง มองใหนาน ๆ ใหใจอยทแกวนำานนตลอด ไมใหไปรบรอารมณอนเลย ถาเผลอไปแลวนกขนมาได กให

ตงใจดทแกวนำาใหม ใหใจอยแตทแกวนำาเทานน พยายามทำาใหนานทสดเทาทจะนานได ถาสมาธของเรามกำาลง เรากจะรสกวาจตสงบตงมนอยกบเรองราวทสนใจ ไมฟงซาน จตใจสบาย มความสข จะนกอะไรคดอะไร ก

เปนเรองเปนราวไมสบสน

5). ปญญา ปญญา หมายถง การรสภาวธรรมตามความเปนจรง ซงกคอการมสตอยกบปรมตถธรรมนนเอง

ลกษณะทปญญาออนกำาลงกคอ การบงคบใหสตอยกบปรมตถ ทำาไดยาก สตคอยแตจะอยกบสมมตร ำาไป สาเหตทปญญาออนกำาลงกเพราะมตณหามาก มใจเพลดเพลนอยกบเรองราวตาง ๆ ในสมมต ตดอยใน

สมมต ไมอาจจะละความรสกทเปนสมมตตาง ๆ ได วธแกไขกตองพจารณาธรรมใหมาก ๆ เชน พจารณาถง ความแก ความตาย เพอใหจตคลายกำาหนดจากเรองราวตาง ๆ ในสมมต เมอไมตดใจในสมมตแลว ก

สามารถทจะเอาสตไปอยกบปรมตถไดงาย เรยกวาปญญามกำาลงมากขน สวนการทเรามสตอยกบสมมต แตไมยนดยนรายในสมมต กไดชอวามปญญาเชนกน เพราะเราร

สมมตตามความเปนจรง ไมตดในสมมตเหมอนกน อนทรย 5 น เมอทำาใหแกกลา คอ มกำาลงมากขนแลว เรยกชอใหมวา พละ 5 ในการปฏบต

ธรรม ผปฏบตจะตองคอยตรวจสอบอยเสมอวา ตนยอหยอนในขอใด แลวหาทางแกไขใหถกดตอง ถาเรานำา อนทรย 5 มาใชในการตรวจสอบหาขอบกพรองของการปฏบตธรรมอยเสมอ กจะทำาใหเราสามารถฟนฝา

อปสรรคตาง ๆ ไปได

สนทนาธรรม มศรทธา ฝกสมาธ ฝกสมาธ พจารณาธรรม

ศรทธา วรยะ สต สมาธ ปญญา

49

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

การทำาอนทรย 5 ใหมกำาลง มาถงตรงน เรองราวเกยวกบการปฏบตธรรมกจบบรบรณ ผมเปนเพยงผทแนะนำาวธการปฏบต

ธรรมทถกตองใหแกทานเทานน บดนกหมดหนาทของผมแลว ตอไปกเปนหนาทของทานทจะตองลงมอ ปฏบต เพอประโยชนอนยงใหญของตวทานเอง ไมมใครทจะทำาแทนทานได ทานเทานนทตองลงมอปฏบต

ทานเทานนทเปนผบรรลธรรม ไมใชใครอนเลย

ความสข 3 อยาง คนเราในสงคมปจจบนสวนใหญ ไดใชชวตไปตามวถทางซงตนกำาหนดขนเอง โดยไมไดศกษาเลยวา

ทางทเดนนนถกตองสมควรแลวหรอยง คนชวทงหลายยอมใชชวตไปตามความพอใจของตน โดยไมคำานงถง ความเดอดรอนของผอน สวนคนดในสมยนกไดแตทำาในสงทตนคดวาด โดยไมศกษาใหถองแทเสยกอนวา

อะไรคอความด อะไรคอความชว เมอไมศกษาใหเขาใจถงความดทแทจรง จะรจกความดไดอยางไร เมอไมรจก ความด จะกลาววาตนเองทำาดไดอยางไร กสงทเขาคดวาด ทจรงแลวมนอาจจะเปนความชวกได เขาเหลานน

ยอมไดชอวาเปนผประมาท สวนผไมประมาทยอมศกษาเสยกอนวา อะไรคอความด อะไรคอความชว เมอได คำาตอบแลว กเลอกทำาความดตามทตงใจเอาไว อยางนจงจะไดชอวาเปนคนดทแทจรง

ในเรองของความสขกเชนกน ทกชวตทเกดมาในโลกนยอมตองการความสขดวยกนทงสน แตการ ไขวควาใหไดมาซงความสขนน แตกตางกนออกไป ถาทานตองการความสขทานจะทำาอยางไร ทำาในสงท

ตนเองคดวาเปนความสขเลยทนท หรอจะศกษาถงเหตททำาใหเกดความสขเสยกอน แลวจงสรางเหตใหเกด ความสขตามทใจปรารถนาในภายหลง ผทมความประมาท ไมศกษาใหรถงแกนแทของความสขเสยกอน เมอ

แสวงหาความสข ยอมหลงทางไดงาย เหมอนกบการหาขมทรพยโดยไมมลายแทงอยางนนแหละ ในเรองของความสข 3 อยาง เปนการกลาวถงธรรมชาตของความสขในชวต วาไมไดมอยเพยง

อยางเดยวดงเชนทคนสวนใหญเขาใจ แตความสขในโลกนมถง 3 อยาง ในการปฏบตธรรมของผม ได พบเหนธรรมชาตของความสขทงสามน วามเหตเกดจากอะไร และมลกษณะแตกตางกนอยางไร จงไดเขยน

ลงในหนงสอเลมน เพอใหผอานไดเขาใจในเรองของความสขทแทจรง ความสข เปนสภาพธรรมชาตทเปนคปรบ หรอเปนฝายตรงขามกบความทกข ขณะใดทมความสข มากอาจกลาวไดวา มความทกขนอย ขณะใดทมความสขนอยกอาจกลาวไดวา มความทกขมาก ความทกข

หมายถง สภาพททนอยไดยาก หรอสภาพทไมนาพอใจ ความสข หมายถง สภาพททนอยไดงาย หรอสภาพ ทนาพอใจ ความสขของคนเราแบงออกไดเปน 3 อยางคอ

1. ความสขในกาม คำาวา กาม หมายถง ความใคร อนไดแกความใครในรป รส กลน เสยง สมผส เชน ขณะทเรา

เหนรปสวย ๆ แลวเกดความพอใจ เรยกวาเสพกาม ขณะนนเราไดรบอารมณทพอใจ เรยกวามความสขใน การเหน จดเปนความสขในกาม ขณะทเราไดยนเสยงเพลงไพเราะแลวเกดความพอใจ เรยกวาเสพกาม ขณะ

นนเรามความสขอยกบการฟงเพลง จดเปนความสขในกาม เรองของความสขในกามน มทงฝายทเปนกศลหรอฝายบญ และฝายทเปนอกศลหรอฝายบาป บญ

กคอกรรมทการกระทำาทสงผลใหมความสขหรอทำาใหไดรบความสบายในอนาคต สวน บาป หมายถงกรรมหรอการกระทำาทสงผลใหเกดทกขหรอทำาใหไดรบความลำาบากในอนาคต

ความสขในการฝายบญ ความสขในกามทเปนบญไดแก ความรสกยนด โดยไมมกเลสเจอปน เชน ขณะทเราฟงธรรม ม

ความยนด ไดชอวาเสพกามฝายกศล เปนบญ ปจจบนยอมมความสข และยงจะสงผลใหสบายหรอมความสข ในอนาคต เชน จะเปนผมปญญาเขาใจธรรมะไดงายในอนาคต วนดคนดนกอยากฟงธรรมขนมา กไมรสก

หงดหงด ไมรสกทรนทราย เมอไดฟงธรรมอกกมความสขอก แตถาไมไดฟงธรรมกไมไดกลมใจหงดหงดแตอยางใด

ขณะทเราตกบาตร มความยนด มความพอใจ ไดชอวาเสพกามฝายกศล เปนบญ ปจจบนกมความ สขและยงสงผลใหสบายในอนาคตอกดวย เชน จะเปนผไมขดสนในทรพย วนดคนดนกอยากจะตกบาตรขน

มา กไมกลมใจ ไมทรนทราย เมอไดตกบาตรอกกมความสขอก แตถาไมไดตกบาตรกไมไดกลมใจหงดหงดแต อยางใด

50

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

ความสขในกามฝายบาป ความสขในกามทเปนบาป กไดแกการทจตมโลภะ เชน ขณะตกปลา ปลาตดเบดเกดความพอใจ ได

ชอวาเสพกาม ฝายอกศล คอ จตมความโลภ เปนบาป ปจจบนเขายอมมความสข แตบาปนจะสงผลใหเขา ลำาบากในอนาคต เชน ถกประทษรายหรอไดรบอบตเหตในอนาคต วนดคนดนกอยากจะตกปลาอก ขณะนน

ยอมมความไมสบายใจ จตยอมทรนทราย มความทกข หาทางทจะใหไดตกปลาอก เรยกวามตณหาเกดขน ถาไดสนองตณหา คอไดตกปลาสมอยาก ความทรนทรายกหมดไป แตถามอปสรรคเปนเหตใหไมไดตกปลา

จตกจะมความหงดหงดเศราหมองเกดความไมพอใจ เกดความทกขขนมา เพราะเหตนจงกลาววา โลภะคอ ความพอใจสงผลใหมสขในปจจบน แตสงผลใหลำาบากหรอเปนทกขในอนาคต

ขณะทเราฟงเพลงไพเราะแลวเกดความพอใจในเสยงเพลงนน ไดชอวาเสพกามฝายอกศล คอจตม โลภะ เปนบาป ในปจจบนยอมมความสข แตจะสงผลใหลำาบากในอนาคต เชนวนดคนดนกอยากจะฟงเพลง

อก จตยอมทรนทรายไมเปนสข เพราะมตณหาคอความปรารถนาทจะไดฟงเพลงเกดขน ขณะนกไดชอวาเปน ทกขแลว ตอเมอไดฟงเพลงสมอยาก ความทรนทรายกหมดไป กลบมความสขในการฟงเพลงอกเพราะได

สนองตณหา แตถาไมสามารถหาเพลงฟงได จตกจะเรารอนหงดหงดทรนทราย เกดความไมพอใจ เปนทกขขนมาอก

ความทกขทเกดขนในอนาคตอนเนองมาจากการทจตมโลภะนนจะมากหรอนอย กขนอยกบกำาลงของ กรรมททำา เชน การมความสขอยกบการตกปลา ยอมสงผลใหลำาบากกวาการมความสขอยกบการฟงเพลง

การเพลดเพลนไปกบเสยงเพลง เปนเพยงการประพฤตผดทางใจเทานน ไมไดแสดงออกทางกายใหผอน เดอดรอน แตการตกปลาเปนการประพฤตทงทางใจและทางกาย เปนการเบยดเบยนสตวอนใหไดรบความ

ลำาบาก จงมผลมากกวาความทกขในกาม

การเสพกาม นอกจากจะมลกษณะทเปนสขในปจจบนแลว ยงมลกษณะทเปนทกขในปจจบนอกดวย การเสพกามทเปนทกขกไดแก การทจตมโทสะ เชน ขณะถกดา รสกโกรธ ไดชอวาเสพกามฝายอกศล คอ

จตมโทสะเปนบาป ในปจจบนยอมมความทกขใจ และยงจะสงผลใหลำาบากหรอเปนทกขในอนาคตอก เชน วน ดคนดนกถงคนทดาเรา กรสกโกรธไมพอใจอก หรอเดนไปเจอหนาคนทดาเรา กรสกโกรธขนมาอก กรรมท

เราทำาในลกษณะน สงผลใหลำาบากนอย เพราะเปนการประพฤตผดทางใจ แตถาเราถกดา รสกโกรธแลวไป ทำารายตอบ กจะเปนกรรทสงผลใหลำาบากมากกวา เชน อาจจะถกทำาราย หรอประสบอบตเหต ในอนาคตขาง

หนา จะเหนวาการเสพกามน มทงฝายทเปนบญและบาป ฝายทเปนบญใหความสขทงในปจจบนและ

อนาคต สวนฝายทเปนบาป มทงทใหความสขในปจจบน แตเปนทกขในอนาคต และทใหความทกขทงในปจจบนและในอนาคต

ผทใชชวตสวนใหญในการเสพกาม ยอมหาความสขในชวตไดยาก เพราะตองอาศยเหตปจจยจาก ภายนอกมาทำาใหเกดความสขขน คอความสขจะเกดขนไดกตอเมอไดรบสขเวทนาเทานน เชนเมอไดเหนภาพด ๆ

ไดยนเสยงด ๆ ไดรบรสอาหารด ๆ จงจะมความสขเกดขน ความสขในกามนจดเปนความสขระดบตำา ผใฝ หาความสขในกาม ถาทำากรรมดหรอทำาบญเสมอ ๆ เมอตายไป กจะไปเกดในสคตภม ไดแก เปนมนษยหรอ

เทวดา ถาทำากรรมชวหรอทำาบาปเสมอ ๆ เมอตายไป กจะเกดในทคตภม ไดแกเกดเปนสตวเดรจฉาน สตว นก หรอเปรต

2. ความสขในฌาน คำาวา ฌาน หมายถง อารมณทเกดขนในขณะทจตตงมนเปนสมาธ เชน อารมณสงบ ปตสข

อารมณเหลานจะเกดขนกเฉพาะกบคนทฝกสมาธไดผลแลวเทานน บคคลใดกตามททำาจตใหสงบ ตงมนเปน สมาธอยกบอารมณใดอารมณหนงได ละความฟงซาน ละความกงวลในเรองตาง ๆ ได กจะมอารมณฌาน

เกดขนกบบคคลนน ในตอนแรกอาจจะรสกวาจตสงบ รชดในอารมณทกำาหนด มความสบายใจเกดขน ตอมา อาจจะมปตคอความอมใจเกดขน ตอมาอาจจะมสขคอความรสกเปนสขอยางยงเกดขน ตอมาอาจจะมจต

ผองใส เปนอสระจากกเลส อารมณตาง ๆ เหลานลวนเปนความสขทเกดขนในปจจบนสำาหรบผทำาสมาธ เรยกวา ความสขในฌาน อารมณฌานนเปนฝายกศล เปนบญ สงผลใหเกดความสขทงในปจจบนและ อนาคต ผททำาฌานใหเกดขนเสมอ ๆ ยอมเปนคนทจตใจมนคง อารมณดเยอกเยน มความสบายใจอยเสมอ

ผทใชชวตสวนใหญอยกบสมาธ อยกบฌาน ยอมหาความสขไดงาย เพราะความสขในฌานเกดขน จากภายในไมอาศยเวทนาจากภายนอก คอไมวาภายนอกจะมความสขเวทนาหรอทกขเวทนาเกดขนกตาม ถา

ขณะนนเขาสามารถทำาจตใหสงบเปนสมาธได ความสขในฌานกจะเกดขนเสมอ ความสขในกามกบความสขใน ฌาน มเหตปจจยทเกดขนแตกตางกน ผทปรารถนาจะมความสขในฌาน จะตองละความสขในกามเสยกอน

แลวทำาสมาธใหจตสงบ ความสขในฌานจงจะเกดขน ความสขในฌานนจะดกวา ประณตกวา เปนสขกวา นา

51

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

ยนดกวาความสขในกาม นอกจากน ถาผใดทำาสมาธจนแกกลา กจะสามารถทำาอทธปาฏหารยตาง ๆ ได เชน สามารถอานใจผอนได ระลกชาตได หายตวได เปนตน เมอตายไปกจะมโอกาสเกดเปนพรหมอยในพรหมโลก

3. ความสขในนโรธ คำาวา นโรธ หมายถง ความสละ หรอความปลอยวางตณหา ตณหาคอความอยาก คออยากได

อารมณทด เชน อยากเหนรปสวย ๆ อยากไดกลนหอม ๆ อยากฟงเสยงทไพเราะ ขณะใดทเราทำา สตสมปชญญะใหเกดขน ขณะนนนโรธกเกดขน ลกษณะของนโรธกคอ รชดในอารมณตามความเปนจรง

เรยกวาไมมโมหะ ไมมความยนดยนรายในอารมณนน เรยกวาไมมโลภะ และโทสะ ขณะนนจตยอมบรสทธ ปราศจากกเลส

การทำานโรธใหเกดขน สามารถทำาไดโดยการตงใจดอารมณ รบรในอารมณเฉย ๆ ทำาใจเปนกลาง ไม เสพอารมณ เมอสขเวทนาเกดขน กใหรในสขเวทนานนเฉย ๆ ไมยนดในสขเวทนานน เมอทกขเวทนาเกดขน

กใหรในทกขเวทนานนเฉย ๆ ไมยนรายในทกขเวทนานน เชน ขณะทอากาศเยนสบาย กใหรวาอากาศเยนเฉย ๆ ไมยนดในความเยนนน ขณะทอากาศรอนอบอาว กใหรวาอากาศรอนเฉย ๆ ไมยนรายในความรอนใหเกด

ความหงดหงดรำาคาญใจขนมา ขณะกนอาหารรสไมด กใหรในรสเฉย ๆ ไมยนรายในรสชาตของอาหารใหเกด ความไมอรอยหรอความไมพอใจขนมา ขณะดภาพยนตรกตงใจดใหรในเรองราวเฉย ๆ ไมใสอารมณ ไม

เพลดเพลนไปกบเรองราวในภาพยนตรนน ถงตอนทพระเอกชนะผราย กใหรเฉย ๆ ไมใหดใจ ถงตอนท พระเอกแพผราย กใหรเฉย ๆ ไมใหเสยใจ ไมใหรสกโกรธขนมา เรยกวาไมเขาขางฝายไหน มใจเปนกลางด

เหตการณทปรากฏบนจอเฉย ๆ อยางนไดชอวา ไมเสพกาม ไดชอวาทำาสตสมปชญญะใหเกดขน ไดชอวาทำานโรธใหเกดขน

ในขณะทเราทำาสมาธ เมอมอารมณฌานเชนมปตเกดขนกใหรวามปตเกดขน ยงมปตอย ไมยนดใน ปตนน เมอปตเสอมไป กใหรวาปตเสอมไป ไมเสยใจในความเสอมนน เมอมสขเกดขน กใหรวามสขเกดขน

สขปรากฏอย กใหรวาสขปรากฏอย ไมยนดในสขนน อยางนไดชอวาไมเสพอารมณฌาน ไดชอวาทำา สตสมปชญญะใหเกดขน ไดชอวาทำานโรธใหเกดขน

จะเหนวานโรธกคอการรในอารมณแตไมเสพอารมณนนเอง เมอมกามกไมเสพกาม เมอมฌานกไม เสพฌาน ไดแตรบรเฉย ๆ นโรธเปนฝายกศล เปนบญ สงผลใหมความสขทงในปจจบนและอนาคต ความ

สขทเกดขนในปจจบนจะมลกษณะเชนเดยวกบฌาน เพราะในการปฏบตจตตองตงมนเปนสมาธเหมอนกน แต ใหผลในอนาคตตางกนคอ ผททำานโรธใหเกดขนเสมอ ๆ ยอมมการสงสมปญญา ทำาใหกเลสออนกำาลงลง

และเมอปฏบตจนนโรธมกำาลงแกกลา กจะสามารถเอาชนะตณหา สามารถประหารกเลส ทำาใหบรรลมรรคผลไดในทสด

ผทไดมรรคผลครงท 1 เรยกวา พระโสดาบน เมอตายไป จะเวยนวายตายเกดในสคตภมอกไม เกน 7 ชาตกจะไดเปนพระอรหนต

ผทไดมรรคผลครงท 2 เรยกวา พระสกทาคาม เมอตายไป จะเกดเปนมนษยอกเพยงชาตเดยว และจะไดเปนพระอรหนตในชาตนน

ผทไดมรรคผลครงท 3 เรยกวา พระอนาคาม เมอตายไป จะเกดเปนพรหมและไดเปนพระอรหนตในชาตนน

ผทไดมรรคผลครงท 4 เรยกวา พระอรหนต เปนผทมจตบรสทธหมดจดจากกเลส เมอตายไป กจะไมเกดอกเรยกวาเปลยนสภาพจากการมชวตทตองเวยนวายตายเกดไปเปนสภาพทวางเปลา ไมมชวต

ไมมการเวยนวายตายเกดอก ทเรยกวา นพพาน

52

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

กฎแหงกรรม-กฎของชวต ทำาดไดด ทำาชวไดชวจรงหรอ ตายแลวเกดจรงหรอ อทธปาฏหารยมจรงหรอ มคนเปนจำานวนมาก

สงสยในเรองเหลาน แตทกคนกหาคำาตอบไมได เพราะเหตใดจงหาคำาตอบไมได กเพราะทกคนไมเคยลงมอ พสจนใหเหนจรงดวยตนเองเลย บางคนกเชอในเรองเหลานทง ๆ ทไมเคยเหน บางคนกไมเชอ บางคนกยง

สงสยอย แตบคคลทงสามประเภทนตางกไมรจรงดวยกนทงนน ไดแตคดเอาเองตามเหตผลของตน ในพระ ไตรปฎกไดกลาวไวชดเจนในเรองของกฎแหงกรรม ในเรองของการเวยนวายตายเกด รวมทงเรองของอทธ

ปาฏหารยตาง ๆ วามอยจรง แตคนรนใหมโดยเฉพาะพวกทเรยนทางดานวทยาศาสตรมกจะไมเชอ โดยอางวา มการตความในพระไตรปฎกผดบาง หรอไมกอางวามคนแตงเพมเตมเขาไปเพอใหผอานเลอมใสศรทธาบาง

ผมยอมตำาหนคนเหลานวาอางโดยไมมเหตผล เพราะไมเคยไดลงมอทดลองพสจนหาความจรงเลย เพยงแต นกคดไปตามเหตผลของตนเองกดวนสรปเสยแลว โดยธรรมชาตของคนเราจะไมเชออะไรรอยเปอรเซนตถาไม

ไดเหนดวยตนเอง คนทเชอเรองกฎแหงกรรมรอยเปอรเซนตกคอคนทมฌานวเศษหยงรในเรองกรรมวาคนน ไดรบผลกรรมอยางนเพราะทำากรรมอะไรไวในอดต คนนนมรางกายพการอยางนน เพราะทำากรรมชวอะไรไวใน

อดต คนทเชอเรองการเวยนวายตายเกดรอยเปอรเซนตกคอคนทระลกชาตได หรอเปนผทมฌานวเศษ หยง รวาใครตายแลวไปเกดเปนอะไร อยในภพใด สวนคนทเชอวาอทธปาฏหารยมจรงรอยเปอรเซนตกคอคนทม

อทธฤทธ สามารถทำาปาฏหารยตาง ๆ ได ในปจจบนคนททำาเชนนได คนทยนยนในเรองเหลานได ยงมอยมาก

ความจรงแหงชวต ตามททราบมาแลววาชวตทกชวตยอมประกอบดวย กาย จต และเจตสก กายกคอรางกายอนเปน

ทตงของทวารตาง ๆ จตกไดแกจตใจซงมหนาทสงใหรางกายทำางาน เจตสกกไดแกตวปรงแตงจตใหสามารถ รบรอารมณทางทวารตาง ๆ ใหมความรสกนกคดเขาใจในเรองราวตาง ๆ ได เจตสกมทงฝายด ฝายชว และ

ฝายกลาง ๆ เจตสกฝายด เรยกวา กศลเจตสก ซงไดแก สต ปญญา ศรทธา เปนตน เจตสกฝายชวเรยก วา อกศลเจตสก ซงแบงออกไดเปน 3 ชนดใหญ ๆ คอ โลภะ โทสะ และโมหะ สวนเจตสกฝายกลาง ๆ

กไดแก เวทนา สญญา เปนตน เมอเจตสกปรงแตงจต จตกจะมลกษณะตามเจตสกทมาปรงแตงนน ถา อกศลเจตสกปรงแตงจต จตกเปนอกศลดวย ถากศลเจตสกปรงแตงจต จตกเปนกศลดวย เชน เมอโทสะ

เจตสกปรงแตงจตของเรา จตกจะโกรธ ถาโทสะ เจตสกมกำาลงนอยกจะรสกโกรธนอย คอรสกไมพอใจ รำาคาญ หรอหงดหงด แตถาโทสะมกำาลงมาก เรากจะรสกโกรธมากถาไมยบยงจต จตกจะสงใหกายทำาชวได

เชน สงใหทบต ทำารายหรอดาวา เพอสนองความโกรธ เมอสนองกเลสแลว กเลสกจะสงบลง พฤตกรรม ตาง ๆ ทเราแสดงออกมานเรยกวา กรรม

กรรมคออะไร? กรรม กคอการกระทำาซงแสดงออกได 3 ทาง คอ การกระทำาทางใจเรยกวา มโนกรรม การกระ

ทำาทางวาจาเรยกวา วจกรรม และการกระทำาทางกายเรยกวา กายกรรม กรรมแบงออกไดเปนสองลกษณะ คอ กรรมดหรอกรรมทเปนบญ เรยกวา กศลกรรม และกรรมชวหรอกรรมทเปนบาปเรยกวา อกศลกรรม

กรรมด ไดแกการกระทำาอนเกดจากการทกศลเจตสกปรงแตงจต เชน นกอยากจะตกบาตร คด ชวยเหลอผอน พยายามระงบความโกรธ นกแผเมตตาในใจ เหนผอนทำาดกนกยนดดวยทเรยกวา อนโมทนา เหลานเรยกวา ทำากรรมดทางใจ และถากศลเจตสกมปรมาณมากหรอมกำาลงมาก กจะสงผลใหมการ

แสดงออกเปนกรรมดทางวาจาหรอทางกายได เชน แผเมตตาโดยเปลงวาจาออกมา เหนผอนทำาดกกลาวคำา อนโมทนาดวย กลาวธรรมะใหผอนฟง เหลานเปนการทำากรรมดทางวาจา สวนการทำากรรมดทางกายกไดแก

การตกบาตร การไหวพระ การบรจาคทรพย การลงมอชวยเหลอผอน เปนตนกรรมชว กไดแกการกระทำาอนเกดจากการทอกศลเจตสกปรงแตงจต เชน รสกโกรธ ไมพอใจ หงดหงด เบอ กลมใจ รสกโลภอยากได อยากกนอาหารอรอย ๆ อยากฟงเพลง อยากตกปลา ใจลอย

รสกฟงซาน เหลานเปนการทำากรรมชวทางใจ และถาอกศลเจตสกมปรมาณมากหรอมกำาลงมาก กจะสงผลให มการแสดงออกเปนกรรมชวทางวาจาหรอทางกายกได เชนโกรธจงดาวาออกไป อยากไดเงนจงพดโกหกหลอก

ลวงเพอนเพอใหไดเงนมา พดคำาหยาบ พดจาเพอเจอ เหลานเปนการทำากรรมชวทางวาจา สวนการทำากรรม ชวทางการกเชน รสกโกรธจงทบต ทำาราย อยากไดเงนจงไปลกขโมย กลมใจจงกนเหลาสบบหร ไมเชอเรอง

กรรมจงยงนกตกปลาตามใจชอบ เปนตน

53

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

กรรมดกรรมชวเหลานจะมกำาลงมากหรอนอยขนอยกบเจตนา หรอความตงใจ เชนเมอถกยงกด รสกโกรธแตไมตบบาปนอยกวาไดตบยงใหตายไป ฆายงบาปนอยกวาฆาหน เพราะฆาหนทำาไดยากกวา ตองม

เจตนาแรงกวาจงจะฆาได ฆาหนบาปนอยกวาฆาคน เพราะการทจะฆาคนไดจะตองมเจตนาทแรงกวาฆาหน แต ถาเราไดทำาสตวใหตายลงโดยไมไดเจตนา เชน เดนไปเหยยบมดตายโดยทเราไมเหนอยางนไมบาป เพราะเรา

ไมไดเจตนา นอกจากกรรมดกรรมชวแลว ยงมการกระทำาทเกดจากการทเจตสกฝายกลาง ๆ ปรงแตงจต ทำาให

เกดความรสกกลาง ๆ ไมเปนบญเปนบาป ลกษณะของจตทไมเปนบญเปนบาปกไดแก กรยาจต ซงเปนทจต ทสงใหรางกายทำางานตามหนาท เชน การทหวใจเตน การหายใจ การยน เดน นง นอน ลกษณะเหลานไม

เปนบญเปนบาป คนชวกหายใจ ยน เดน นง นอนได คนดกหายใจ ยน เดน นง นอนได แมพระอรหนตก หายใจ ยน เดน นง นอนไดเชนกน นอกจากนเวทนาคอการรบรอารมณทางทวารตาง ๆ กไมเปนบญเปน

บาป คนชวกเหนได ไดยนได คนดกเหนได ไดยนได แมพระอรหนต กเหนได ไดยนได เชนกนวบาก

ในเรองของกฎแหงกรรมกลาวไววา ทกสงทกอยางตองมเหตมปจจย ไมมกรรมใดททำาแลวไมสงผล บคคลใดเมอทำากรรมแลวยอมตองไดรบผลของกรรมนนแนนอน แตจะชาหรอเรวนนกขนอยกบเหตปจจย

หรอสภาพแวดลอม ผลของกรรมเรยกวา วบาก กรรมเปนการกระทำาของเรา สวนวบากเปนสงทเราไดรบ กรรมและวบากยอมตรงกนเสมอ คอ ทำากรรมดกยอมไดรบวบากด ทำากรรมชวกยอมไดรบวบากชว เชน

ถาเราฆาสตวในปจจบน ยอมสงผลใหเราไดรบอบตเหตถกทำาราย หรอมโรคภยไขเจบเบยดเบยน วบากรายน จะเกดขนในลกษณะใด เรวหรอชา จะเกดในชาตนหรอชาตหนา กแลวแตเหตปจจย แตจะเกดขนแนนอน

เพราะเหตททำากรรมชวเอาไว เวทนาตาง ๆ ทเราไดรบในปจจบน ไมวาจะเปนการเหน การไดยน ฯลฯ กลวนแตเปนวบากอนเปน

ผลกรรมทเราทำาเอาไวในอดตทงสน ทเราไดรบทกขเวทนาในปจจบนกเพราะอดตเราเคยทำากรรมชวเอาไว และ ขณะนกรรมนนกำาลงสงผล เราจงไดรบอารมณทไมด ทเราไดรบสขเวทนาในปจจบนกเพราะอดตเราเคย

ทำากรรมดเอาไว และขณะนกรรมดนนกำาลงสงผล เราจงไดรบอารมณด ในคนคนหนงยอมทำากรรมดกรรม ชวมากบางนอยบางคละเคลากนไป เขาจงไดรบวบากดเปนสขเวทนาบาง ไดรบวบากชวเปนทกขเวทนาบาง

คละเคลากนไปเชนกนทรงสอนเรองกรรม

พระพทธองคไดตรสไววา สตวโลกตางมกรรมเปนของตน เปนทายาทแหงกรรม มกรรมเปนกำาเนด มกรรมเปนเผาพนธ มกรรมเปนทพงอาศย กรรมยอมจำาแนกสตวใหเลว ใหดได และไดทรงยกตวอยางของ

กรรมเอาไวดงน บคคลบางคนในโลกนเปนคนเหยมโหด ชอบฆาสตวตดชวตอยเสมอ เมอตายไปยอมเกดในทคตภม

เพราะผลกรรมทไดสงสมไวนน แตถาไมไปเกดในทคตภม กลบมาเกดเปนมนษยอก กจะเปนคนทมอายสน บคคลบางคนเวนจากการฆาสตว มความอนเคราะหเกอกลตอสตวทงหลายอยเสมอ เมอตายไปยอม

เกดในสคตโลกสวรรค เพราะผลกรรทสงสมไวนน แตถาไมไปเกดในสวรรค กลบมาเกดเปนมนษยอก กจะเปนคนทมอายยน

บคคลบางคนชอบเบยดเบยนสตว ทำารายสตวดวยฝามอ ดวยทอนไม หรอดวยอาวธตาง ๆ อย เสมอ เมอตายไปยอมเกดในทคตภม เพราะผลกรรทสงสมไวนน แตถาไมไปเกดในทคตภม กลบมาเกดเปน

มนษยอก กจะเปนคนทมโรคมาก บคคลบางคนมปรกตไมเบยดเบยนสตว ไมทำารายสตวดวยฝามอ ดวยทอนไม หรอดวยอาวธตาง ๆ

เมอตายไปยอมเกดในโลกสวรรค เพราะผลกรรมทสงสมไวนน แตถาไมไปเกดในโลกสวรรค กลบมาเกดเปน มนษยอก กจะเปนคนทมโรคนอย

บคคลบางคนมกโกรธงาย ถกวาเพยงเลกนอยกโกรธเคอง ผกพยาบาท มกแสดงอาการโกรธให ปรากฏอยเสมอ เมอตายไปยอมเกดในทคตภม เพราะผลกรรทสงสมไวนน แตถาไมไปเกดในทคตภม กลบ

มาเกดเปนมนษยอก กจะเปนคนทมผวพรรณทราม บคคลบางคนมกไมโกรธงาย ถกวามากกไมโกรธเคอง ไมผกพยาบาท มกไมแสดงอาการโกรธให

ปรากฏ เมอตายไปยอมไปเกดในโลกสวรรค เพราะผลกรรมทสงสมไวนน แตถาไมไปเกดในสวรรค กลบมา เกดเปนมนษย กจะเปนคนนาเลอมใส

บคคลบางคนมกมใจอจฉารษยาผอนอยเสมอ เมอตายไปยอมเกดในทคตภม เพราะผลกรรมท สงสมไวนน แตถาไมไปเกดในทคตภม กลบมาเกดเปนมนษยอก กจะเปนคนทมอำานาจนอย

บคคลบางคนมปรกตไมอจฉารษยาในลาภสกการะของผอน เมอตายไปยอมเกดในโลกสวรรค เพราะ ผลกรรมทสงสมไวนน แตถาไมไปเกดในสวรรค กลบมาเกดเปนมนษยอก กจะเปนคนทมอำานาจมาก

บคคลบางคนมกไมใหขาว นำา ดอกไม ของหอม ปจจย 4 ตาง ๆ แกสมณพราหมณ เมอตายไป ยอมเกดในทคตภม เพราะผลกรรมทสงสมไวนน แตถาไมไปเกดในทคตภม กลบมาเกดเปนมนษยอก กจะ

เปนคนทมทรพยนอย

54

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

บคคลบางคนมกใหขาว นำา ดอกไม ของหอม ปจจย 4 ตาง ๆ แกสมณพราหมณ เมอตายไป ยอมเกดในโลกสวรรค เพราะผลกรรมทสงสมไวนน แตถาไมไปเกดในสวรรค กลบมาเกดเปนมนษยอก กจะ

เปนคนทมทรพยมาก บคคลบางคนมกกระดาง เยอหยง ไมกราบไหวคนทควรกราบไหว ไมบชาคนทควรบชา ไมเคารพ

คนทควรเคารพ ไมตอนรบคนทควรตอนรบ เมอตายไปยอมเกดในทคตภม เพราะผลกรรมทสงสมไวนน แต ถาไมไปเกดในทคตภม กลบมาเกดเปนมนษยอก กจะเกดเปนคนในสกลตำา

บคคลบางคนมกไมกระดาง ไมเยอหยง กราบไหวคนทควรกราบไหว บชาคนทควรบชา เคารพคนท ควรเคารพ ตอนรบคนทควรตอนรบ เมอตายไปยอมเกดในโลกสวรรค เพราะผลกรรมทสงสมไวนน แตถาไม

ไปเกดในสวรรค กลบมาเกดเปนมนษยอก กจะเกดเปนคนในสกลสง บคคลบางคนไมสนใจทจะสนทนาธรรมกบสมณพราหมณ ไมศกษาหาความรวา อะไรเปนกศล อะไร

เปนอกศล อะไรมโทษ อะไรไมมโทษ ทำากรรมอะไรจงเกดทกข ทำากรรมอะไรจงเกดสข บคคลเชนนเมอตายไป ยอมเกดในทคตภม เพราะผลกรรมทสงสมไวนน แตถาไมไปเกดในทคตภม กลบมาเกดเปนมนษยอก กจะ

เปนคนทมปญญาทราม บคคลบางคนมกสนใจทจะสนทนาธรรมกบสมณพราหมณ ศกษาหาความรวา อะไรเปนกศล อะไร

เปนอกศล อะไรมโทษ อะไรไมมโทษ ทำากรรมอะไรจงเกดทกข ทำากรรมอะไรจงเกดสข บคคลเชนนเมอตายไป ยอมเกดในโลกสวรรค เพราะผลกรรมทสงสมไวนน แตถาไมไปเกดในสวรรค กลบมาเกดเปนมนษยอก กจะ

เปนคนทมปญญามาก เนองจากกรรมตาง ๆ ทเรากระทำาลงไป ไมไดสงผลในขณะนนทนท ตองใชเวลา ซงบางครง

ยาวนานมากถงขามภพขามชาตเลยทเดยว ทำาใหคนสวนใหญไมเชอในเรองกฎแหงกรรม เขาเหลานนจงได ทำากรรมตาง ๆ ไปตามความปรารถนาของตน บางคนชอบทำาความด ชวยเหลอผอนแลวมความสข กดำาเนน

ชวตไปในทางแหงความดนน โดยทตนเองกไมไดสนใจในเรองกรรมดกรรมชวแตอยางใด บางคนชอบ ทำาความชว เบยดเบยนผอนแลวมความสข กดำาเนนชวตไปตามวถทางแหงความชวนน โดยไมนกถงผลของ

บาปกรรมททำาลงไป แตไมวาเขาจะเชอเรองกฎแหงกรรมหรอไมกตาม เขายอมไดรบผลของกรรมททำาไวอย นนเอง เพราะกฎแหงกรรมเปนกฎของธรรมชาต ไมใชเรองของความเชอ ไมใชหลกปรชญา สตวโลกทง

หลายยอมอยภายใตกฎแหงกรรมดวยกนทงสน ไมวาจะเกดเปนเทวดา มนษย สตวเดรจฉาน กตองอยภาย ใตกฎแหงกรรม เปนคนไทย จน แขก ฝรง กตองอยภายใตกฎแหงกรรม นบถอศาสนาพทธหรอศาสนาอน

ๆ กตองอยภายใตกฎแหงกรรมดวยกนทงสนการสงผลของกรรม

การทกรรมจะสงผลไดนน ตองมเหตปจจยหรอมสภาพแวดลอมทเหมาะสม เชน ในอดตเราเคย เบยดเบยนสตวอนใหเดอดรอน มาวนนกรรมนนจะสงผลใหเราเจบปวย ถาเราเดนทางออกไปนอกบาน ถก

ฝนเปยกปอน เรากจะเปนไข เพราะมเหตคอถกฝน แตถาเราไปออกนอกบาน กรรมนนกจะสงผลไมไดเพราะ ไมมเหตททำาใหเราเจบปวย ตองไปสงผลในโอกาสอน และถากรรมนนยงไมสงผลในวนน แมเราจะถกฝน

เปยกปอน เรากไมเปนไขเชนกน ถาในอดตเราเคยฆาสตวใหตายลง มาวนนเปนชวงทเราเคราะหราย เปนชวงทกรรมนนจะสงผลใหได

รบอบตเหต ถาเราออกไปเทยวเตรกอาจจะถกรถชน แตถาเราไปทำาบญนงสมาธอยในวด เหตทจะทำาใหไดรบ อบตเหตกไมม กรรมนนกสงผลไมได ตองไปสงผลในโอกาสอน หรอถาวนนเราเดนทางไปนอกบานแตได

ปฏบตธรรมไปดวย จนจตใจผองใส เบกบาน ขณะนนจตเปนกศล กรรมฝายทเปนอกศลกสงผลไมไดเชนกน ตองไปสงผลในโอกาสอน จะเหนวาเหตททำาใหเราถกรถชน มอย 2 เหตดวยกนคอ เหตอดต ไดแกกรรม

ชวททำาไวในอดต และ เหตปจจบน คอ รถทแลนมาชนเรา ถาไมมเหตอดต รถกจะไมแลนมาชนเรา ถาไมม เหตปจจบน คอไมมรถแลนมา เรากไมถกรถชนเชนกน แตเพราะเราเหนแตเหตปจจบน ไมเหนเหตอดต ก

เลยเขาใจผดวาผลของกรรมไมม ความรในเรองกฎแหงกรรมน เราสามารถนำาไปประยกตใชในการปฏบตธรรมได ในขณะปฏบตธรรม

มบอยครงทเราตองกระทบกบอารมณทไมถกใจ ทำาใหมความหงดหงด มความโกรธขนมา บางครงกทนไมได ถงกบตองแสดงออกเปนความชวทางวาจา หรอทางกาย ทำาใหเกดเรองวนวายตดตามมา เราจงควรสอน

ตนเองอยเสมอวา อารมณทเราไดรบคอวบาก สงทเรากระทำาคอกรรม เมอเราไดรบอารมณทไมด กใหรวาน เปนวบากอนเกดจากกรรมชวทเรากระทำาไวในอดต ขณะนเปนการชดใชกรรม เราควรยนดรบผลกรรมนน

และตงใจวาจะไมทำากรรมชวตอไปอก อนาคตเราจะไดไมลำาบากเชนน ถาเราคดไดอยางน ความหงดหงด ความโกรธ กจะไมกำาเรบ เรากสามารถทจะปฏบตธรรมตอไปไดบาปบญอยทใจ

มชาวพทธหลายคนทไดยนไดฟงมาวา บาปบญอยทใจ กเขาใจไปวา ใจของเราเองทเปนตวกำาหนด บาปบญ เชน ถาเราคดวาฆาสตวแลวไมบาป มนกไมบาป แตถาเราไปคดไปกงวลวามนบาป มนกบาป คนท

คดเชนนนบวามความเหนผดอยางมาก ทจรงแลวทำาพดทวาบาปบญอยทใจนนหมายถง สตวโลกทงหลาย

55

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

ทำาบาปหรอทำาบญไดดวยใจ เชน ถาเราเดนไปเหนมด กตรงเขาไปเหยยบจนมดตาย อยางนบาป เพราะเราม ความจงใจฆามด แตถาเรามองไมเหนมด เดนไปเหยยบมดตายโดยไมไดตงใจอยางนไมบาป เพราะเราไมม

เจตนาทจะฆาการตายหม

บางคนกลาววาการตายหมเกดจากการทใครคนหนงในกลมมชะตาถงฆาต จงพาใหคนอนตองประสบ เคราะหกรรมตายตามไปดวย ในเรองของกฎแหงกรรมเปนเรองเฉพาะตน ใครถงฆาต คนนนกตองตายคน

เดยว จะไปถงใหคนอนตายดวยไมได แตทเกดการตายหม เชนเครองบนตก กเพราะทกคนเคยทำากรรมชวไว ในอดต และในปจจบนนมเหตพรอมใหตายไดคอเครองบนขดของ ทกคนในเครองบนจงตายหมด แตถาม

ใครคนหนงชะตายงไมถงฆาต เขากจะตองประสบเหตใหแคลวคลาดจากการตายหม เชน ไปไมทนเครองบน หรอเกดเปลยนใจไมไปเทยวบนมฤตยนน

ประโยชนของการอบรมตน พระพทธองคทรงอธบายถงความแตกตางระหวางผทอบรมตน กบผทไมอบรมตนวา ผทอบรมตน

เมอไดรบวบากราย ยอมไดรบความลำาบากนอยกวาผทไมอบรมตน บคคลบางคน ไมอบรมกาย ไมอบรมศล ไมอบรมจต ไมอบรมปญญา ทำาบาปกรรมแมเพยงเลกนอย บาปกรรมนนกสามารถสงผลใหเขาตกนรกได

สวนบคคลบางคน อบรมกาย อบรมศล อบรมจต อบรมปญญา ทำาบาปกรรมเลกนอยเชนเดยวกน บาปกรรมนนยอมสงผลทนตาเหน แตเขากไมเดอดรอนมากนก ทตรสเชนนกเพราะ บคคลทไมอบรมตน

ยอมมบารมนอย เปรยบเสมอนคนจน ทงเนอทงตวมเงนอยเพยงรอยบาท ถกโจรขโมยเงนไปรอยบาท ยอม ไดรบความเดอดรอนมากมาย ถงอดตายได สวนบคคลทอบรมตน ยอมมบารมมาก เปรยบเสมอนคนรวยม

ทรพยมาก ถกโจรขโมยเงนไปรอยบาท ยอมไมเดอดรอนมากนก

การเวยนวายตายเกด ธรรมชาตของชวตทกชวตยอมมการเวยนวายตายเกดอยในภพน มฐานะความเปนอยอยางน

ดำาเนนชวตอยในภพนชวระยะเวลาหนง แลวกตายไป เกดในภพโนน ใชชวตอยในภพโนนระยะหนง แลวกตาย ไป เกดในภพใหมตอไปอก ไมมทสนสด ทำาไมตายแลวจงตองเกดอก กเพราะมกเลสอยในปจจบนชาต เมอ

ตายแลวจงตองเกดอก ผทเปนพระอรหนตเทานนทตายแลวจะไมเกดอก ชวตทยงมกเลสอย ยอมเวยนวาย ตายเกดชวนรนดร เมอตายแลวจะไปเกดในภพใด จะมฐานะความเปนอยอยางไร ยอมเปนไปตามกฎแหง

กรรมทงสน ภพภมทงหมดแบงออกไดเปน 6 ภมใหญ ๆ จดเปนสคตภม 3 ไดแก พรหม เทวดา มนษย และทคตภม 3 ไดแก สตวเดรจฉาน เปรต และสตวนรก รวมเปน 6 ภม เหตทเรยกวา สคต

ภม เพราะภมเหลานนมความเปนอยสบาย สามารถทำาบญทำากศลไดงาย และทเรยกวา ทคตภม เพราะภม เหลานนมความเปนอยลำาบาก ทำาบญทำากศลไดยาก พวกมนษยและสตวเดรจฉานเวลาเกดตองอาศยครรภ

มารดา หรอฟองไข หรอของโสโครกเปนทเกด เชน มนษย วว ควาย สนข แมว อาศยครรภมารดาเปนท เกด นก เปด ไก เตา อาศยฟองไขเปนทเกด หนอนตาง ๆ อาศยของโสโครกเปนทเกด ทงมนษยและสตว

เดรจฉานมการเจรญเตบโต มการแกหงอมของรางกาย และใชโลกนเปนทอยอาศยเชนเดยวกน สวนพรหม เทวดา เปรต และสตวนรก เวลาเกด กเตบโตขนมาเปนรางกายทสมบรณทนท ไมมการเจรญเตบโต ไมม

การการแกหงอมของรางกายในภายหลงอก เวลาตายกหายวบไปทนท ไมมการเนาเปอย ชวตประเภททเกด เตบโตทนทเหลานเรยกวา โอปปาตกะ สวนตนไมซงทางวทยาศาสตร ถอวาเปนสงทมชวตนนในทางพทธ

ศาสนาไมถอวาเปนสงทมชวต เพราะไมมจตใจ ไมสามารถรบรอารมณได ไมมการเวยนวายตายเกด ไมเปนไป ตามกฎแหงกรรม ดงนน การตดตนไมจงไมเปนบาป เมอตนไมตายแลว กไมไดไปเกดใหมทใด ๆ อก มแต

เนาเปอยผพงไปเทานน วาถงเรองของการเกด การทมนษยแตละคนเกดขนไดนน จะตองมเหตปจจยพรอมมล คอ สตรจะ

ตองมระดทเหมาะสม ตองมการสมสระหวางสตรนนกบบรษ ตองมชวตหนงตายลงจากภพภมใดภพภมหนง และผตายนนตองมกรรมสอดคลองทจะเกดเปนมนษยในครรภของสตรนนได เมอมเหตครบถวนพรอมมล

ชวตจงอบตขนในครรภของสตรผทจะไดชอวาเปนมารดานบตงแตบดนน ฉะนน การทำาแทงจงเปนบาป เพราะเปนการฆาชวตหนงชวตใหตายลง แตการคมกำาเนดไมเปนบาป เพราะชวตยงไมไดอบตขนในครรภของ

สตร ลกษณะของภพภมตาง ๆ

1. เทวดา ผทเกดเปนเทวดากคอผทอดตชาตชอบทำาบญทำากศลอยเสมอ เมอตายไปกจะเกด เปนเทวดาอยในเทวโลก หรอทเราเรยกวาสวรรค สวรรคมทงหมด 6 ชน เรยงจากชนตำาไปสงดงนคอ

จาตมหาราชกา ดาวดงส ยามา ดสต นมมานรด ปรนมมตวสวตด แตละชนจะมเทพผเปนใหญปกครอง เชน สวรรคชนดาวดงส ม ทาวสกกะ หรอทเราเรยกกนวา พระอนทร เปนผปกครอง เทวดาไมมพอแม

56

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

เพราะเปนพวกโอปปาตกะ คอเกดเตบโตทนท มทงเพศชายและเพศหญง เพศชายเรยกวาเทพบตร หรอบางทกเรยกวาเทวดา สวนเพศหญงเรยกวา เทพธดา หรอบางทกเรยกวา นางฟา เทวดามอายขยยาวนานกวา

มนษยมาก และมความเปนอยสขสบาย พรงพรอมดวยกามคณ ทกสงทกอยางเปนทพยหมด ไมวาจะเปน อาหารการกน เครองใชไมสอยหรอทอยอาศย ซงเรยกวาวมาน กลวนแตเนรมตขนมาทงสน เทวดาไมมการ เจบไขไดปวย ไมมการแก เวลาตายรางกายกหายวบไปทนท ไมมการเนาเป อย เนองจากเหลาเทวดามความ

เปนอยสขสบาย รางกายไมมการเจบปวย ไมแกเฒา ทำาใหการปฏบตธรรมทำาไดยากเพราะไมเหนทกขทเกดขนในชวต

นอกจากเทวดาทอาศยอยในสวรรคแลว ยงมเทวดาชนจาตมหาราชกาบางจำาพวกอาศยอยในทตาง ๆ บนโลกมนษย และมชอเรยกแตกตางกนออกไป เชน เทวดาทอาศยอยในบาน เราเรยกกนทวไปวา ผบาน

ผเรอน เทวดาทอาศยอยตามตนไมเรยกวารกขเทวดา ถาเปนหญงบางทกเรยกวา นางไม เทวดาทดแลอย ตามสถานทตาง ๆ เรากเรยกกนทวไปวา เจาทเจาทาง แมวาเทวดาเหลานจะอาศยอยทเดยวกบเรา แตเราไม

สามารถมองเหนไดดวยตาเนอธรรมดา เพราะรางกายของเทวดาเปนกายทพย การทจะเหนเทวดาได เราจะ ตองมตาทพย หรอไมกเทวดาเนรมตกายใหเหน เราจงจะเหนได

2. พรหม ผทเกดเปนพรหมกคอผทอดตชาตไดฝกสมาธจนมฌานแกกลา เปนผทมจตใจสงบ เยอกเยนอยเสมอ เมอตายไปกจะเกดเปนพรหมอยในพรหมโลก พรหมมอย 2 ประเภท คอ รปพรหม

และ อรปพรหม พวกรปพรหมมรปรางลกษณะคลายเทวดาอาศยอยในพรหมโลกทเรยกวารปภพ มทงหมด 16 ชน ผทเกดเปนรปพรหมกคอผทอดตชาตเคยฝกรปฌาน จนแกกลา เมอตายไปกเกดเปนรปพรหม

สวนพวกอรปพรหมไมมกายมแตจตและเจตสก จงมองไมเหนรปราง อาศยอยในพรหมโลกทเรยกวา อรปภพ มทงหมด 4 ชน ผทเกดเปนอรปพรหมกคอ ผทอดตชาตเคยฝกอรปฌาน จนแกกลา เมอตายไปกจะเกด

เปนอรปพรหม ในชนพรหมน ไมมการของแวะทางเพศ ไมตองกนอาหาร อาศยความสขจากฌานเปนเครองหลอ

เลยงชวต พรหมโดยทวไปมรปรางเปนชาย อายขยของพรหมยาวนาน ยาวนานจนพรหมบางองคเขาใจผดวา พวกของตนเปนอมตะ ไมมวนตาย นอกจากนยงหลงผดไปอกวาพวกของตนเปนผสรางโลก ทเขาใจเชนนก

เพราะตนไดเหนสตวในภพอนเวยนวายตายเกดไปหลายตอหลายชาต แตตนเองนนยงไมตาย นอกจากนยง เหนวาตนเองเปนผทมฤทธ มอานภาพมาก ปรารถนาสงใดกเนรมตไดสมปรารถนา จงคดเอาเองวาพวกของ

ตนเปนอมตะ ไมมวนตาย และพวกของตนนแหละทเปนผสรางโลก

3. เปรต ผทเกดเปนเปรตกคอ ผทในอดตชาตชอบทำาบาป ทำาอกศลอยเสมอ ธรรมชาตของ เปรตมรปรางอปลกษณแตกตางกนตามลกษณะของกรรมทนำาเกด มความอดอยาก หวโหยอยเสมอ อาหาร

และเครองใชสอยตาง ๆ ของเปรต สามารถทำาใหเกดขนได ดวยการอทศสวนกศลจากผอนทอยในสคตภม การทเรากรวดนำาอทศสวนกศลใหแกผทลวงลบไปแลว หลงจากทไดทำาบญเสรจใหม ๆ ผทไดรบสวนบญทเรา

อทศให กคอเปรตนเอง สวนผทเกดในภพภมอนไมสามารถรบสวนบญนได แตอาจจะทำาบญใหเกดขนไดดวย การอนโมทนา เชน เมอเราไดทำาบญเสรจแลว ไปบอกใหคนอนฟง คนอนกนกยนดในบญทเราทำา หรอกลาว

อนโมทนาในบญทเราทำา ขณะนนคนผนนกไดบญ คอ บญทเกดจากการอนโมทนา ถาเราทำาบญและอทศสวน กศลใหแกโอปปาตกะทงหลาย มเทวดาองคหนงรบรในบญทเราทำา และไดอนโมทนาในบญนน ขณะนนเทวดา

ผนนกไดบญ คอ บญทเกดจากการอนโมทนา เปรตโดยทวไปมอายยนยาวกวามนษยมาก และใชชวตอยาง อดอยากอยในโลกเปรตเปนการชดใชกรรมทในไวในอดตชาต อสรกายทเราเคยไดยนไดฟงมา กจดเปนเปรต

ชนดหนง แตมกนยมเรยกแยกกนวา เปรตและอสรกาย เปรตบางจำาพวกอาศยอยตามสถานทตาง ๆ บน โลกมนษยเชนเดยวกบเทวดาบางจำาพวก เปรตบางตนกมฤทธเชนเดยวกบเทวดา และสามารถปรากฏกายให

เราเหนได ซงเราเรยกกนทวไปวา ผ วาถงเรองผเรองวญญาณ ความเขาใจของคนไทยในเรองผเรองวญญาณน ตางจากคำาสอนในพทธ

ศาสนาอยางมาก พวกเราสวนใหญมกจะเขาใจกนวา คนเราเมอตายไปกจะเปนวญญาณลองลอย ยงไมไปผด ไปเกด บางทกปรากฏรางใหเราเหน ทเรยกกนวาผ สวนทางพทธศาสนานน วญญาณ หมายถง จต จต

เปนนามธรรม มองไมเหนตองอาศยอยกบรปหรอกายอยเสมอ จะลองลอยไปมาไมได คนเราเมอตายลง จต กจะดบจากกายน ไปเกดในกายใหมทนท ทเราเหนเปนผนน อาจจะเปนลกษณะของเปรตปรากฏกายใหเหน

กได เปรตกมกายมจตเชนเดยวกบมนษย หรออาจจะเปนเทวดาทอาศยอยในบรเวณนน เนรมตใหเราเหนเปน ภาพของคนตายกได ไมใชภาพของวญญาณทลองลอยอยางทเราเขาใจ

4. สตวนรก ผทเกดเปนสตวนรกกคอ ผทอดตชาตชอบทำาบาปทำาอกศลอยเสมอ เมอตายไปก จะเกดเปนสตวนรก ถกทรมานใหไดรบความเจบปวดเรารอนอยในนรก เปนการชดใชกรรมททำามาในอดตชาต

ไมมโอกาสทำาบญทำากศลแตอยางใด ผเปนใหญในนรกเรยกวา พญายม หรอ ยมราช ผทมหนาทดแลความ

57

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

เรยบรอยในนรกเรยกวา นรยบาล นรกแบงออกเปนขมใหญ ๆ ได 8 ขม ขมทลกทสดเรยกวา อเวจ อายขยของสตวนรกยนยาวกวามนษยมาก

5. สตวเดรจฉาน ผทเกดเปนสตวเดรจฉานกคอ ผทอดตชาตชอบทำาบาปทำาอกศลอยเสมอ สตวเดรจฉานอาศยอยบนโลกน และมกายเนอเชนเดยวกบมนษย เราจงมองเหนได สตวเดรจฉานแบงออก

เปนหลายชนด แตละชนดกมการดำารงชวตและมอายขยทแตกตางกน ธรรมชาตของสตวเดรจฉานนน ม โมหะมาก มสตนอย มความเขาใจในเหตผลนอย ไมคอยเขาใจในเรองบาปบญ ถาเปรยบมนษยกบสตว

เดรจฉานแลวละก คนบามวถชวตไมตางอะไรกบสตวเดรจฉานเลย

6. มนษย ผทเกดเปนมนษยกคอ ผทมอดตชาตชอบทำาบญทำากศลอยเสมอ เมอตายไปกจะไป เกดเปนมนษยอยบนโลกน มนษยเปนภพภมททำากรรมทงดทงชวไดงายกวาภพภมอน เชน นกอยากจะทำา

ทานกทำาไดงาย เพราะผทมความเดอดรอน ผทตองการความชวยเหลอมมาก ตางกบเทวดาและพรหม จะทำา ทานกทำาไดยาก เพราะตางกมความเปนอยอยางสขสบาย ผทเดอดรอนมนอย สวนทคตภมทงสามกมความ

เปนอยลำาบาก ไมมโอกาสทจะทำาบญทำากศลไดมากนก เพราะเหตทโลกมนษยมความเปนอยทไมสขสบายเกน ไปและไมลำาบากเกนไป จงเปนภพภมทเหมาะแกการปฏบตธรรมอยางยง พระพทธเจาทกพระองคทอบตขน ก

ลวนแตเปนมนษยทงสน อายขยของมนษยนนไมแนนอน สมยใดทคนสวนใหญอยในศลในธรรมอายขยกยนยาว สมยใดทคน

ไมอยในศลในธรรม อายขยกสน ในสมยพทธกาลอายขยของมนษยประมาณ 100 ป หลงจากนนอายขย กสนลงตามลำาดบจนเหลอ 10 ในสมยนนผคนจะมจตใจตำาทรามถงกบฆาฟนกนลมตายเปนอนมาก พวกท

รอดชวตเหนโทษภยของการเบยดเบยนซงกนและกน จงพยายามทำาความด อายขยของมนษยกยนยาวขน ตามลำาดบ เมออายขยของมนษยยนยาวถง 80,000 ป จะมพระพทธเจาพระองคหนงอบตขน ชอวา

พระศรอรยเมตไตรย นบเปนพระพทธเจาองคท 5 ในภทรกปน นเปนเรองทพระพทธเจาของเราไดทรง พยากรณไว และมบนทกอยในพระไตรปฎก

การใหทาน พระพทธองคไดทรงกลาวถงผลของทานวา ผลของทานขนอยกบทงผใหและผรบ ถาผใหมจตใจท

บรสทธมากทานนนกมผลมาก ถาผรบมจตใจทบรสทธมาก ทานนนกมผลมาก และไดทรงกลาวถงผรบ ประเภทตาง ๆ ททำาใหผลของทานแตกตางกน ดงน

บคคลใหทานแกสตวเดรจฉาน ทานมผลรอยเทาบคคลใหทานแกปถชนผทศล ทานมผลพนเทาบคคลใหทานแกปถชนผมศล ทานมผลแสนเทาบคคลใหทานแกบคคลนอกพทธศาสนาทปราศจากความกำาหนดในกาม ทานมผลแสนโกฏเทาบคคลใหทานแกผปฏบตเพอบรรลเปนพระโสดาบน ทานมผลมากมายมหาศาลจนประมาณไมไดบคคลใหทานแกพระโสดาบน มผลมากกวาใหทานแกผปฏบตเพอบรรลเปนพระโสดาบนบคคลใหทานแก ผปฏบตเพอบรรลเปนพระสกทาคาม มผลมากกวาใหทานแกพระโสดาบนบคคลใหทานแกพระสกทาคาม มผลมากกวาใหทานแกผปฏบตเพอบรรลเปนพระสกทาคามบคคลใหทานแก ผปฏบตเพอบรรลเปนพรอนาคาม มผลมากกวาใหทานแกพระสกทาคามบคคลใหทานแก พระอนาคาม มผลมากกวาใหทานแกผปฏบตเพอบรรลเปนพระอนาคามบคคลใหทานแกผปฏบตเพอบรรลเปนพระอรหนต มผลมากกวาใหทานแกพระอนาคาม

บคคลใหทานแกพระอรหนต มผลมากกวาใหทานแกผปฏบตเพอบรรลเปนพระอรหนตบคคลถวายทานแกพระปจเจกพทธเจา มผลมากกวาใหทานแกพระอรหนตบคคลถวายทานแกพระพทธเจา มผลมากกวาถวายทานแกพระปจเจกพทธเจา

ทานทพระพทธองคทรงกลาวน หมายถง ทานทเจาะจงใหเฉพาะบคคลเทานน สวนทานทถวายแก สงฆ คอ ใหเปนสวนรวม ไมเจาะจงวาเปนภกษรปใดรปหนง พระพทธองคกตรสวามผลมากเชนกน ไดทรง

กลาววา ในอนาคตกาลจะมแตภกษทเปนปถชน มผาเหลองพนคอ เปนคนทศล ไมรแจงในธรรม คนทง หลายไดถวายทานแกสงฆในหมภกษผทศลเหลานน ทานนนกมผลมากมายมหาศาลจนประมาณไมไดเชนกน

การอทศสวนกศล ตามประเพณของชาวพทธ เมอเราทำาบญเสรจแลวกมกจะอทศสวนกศลไปใหญาตมตรทลวงลบไป

แลว หรออทศใหแกโอปปาตกะ หรอเปรตอสรกายทงหลาย ตามปรกตการอทศสวนกศลจะทำาหลงจากทได ทำาบญเสรจใหม ๆ ทงนเพอใหสามารถนกถงบญไดงาย บญททำาโดยทวไปกจะเปนการใหทานแกสมณ

พราหมณ หรอผทเปนคนดมศลธรรม เชน การตกบาตร ทำาบญเลยงพระ ถวายสงฆทาน ทอดผาปา ทอด กฐน บรจาคเงนเพอสาธารณประโยชน นำาอาหารเสอผาหรอเครองใชไมสอยไปใหมตรสหายทรกษาศลปฏบต ธรรม เปนตน ขณะททำาบญตองทำาดวยความเตมใจและตองตงใจทำา เมอมปญหาเกดขน กหาทางแกไขดวย

58

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

เหตผล อยาใหมความหงดหงดหรอความโกรธเกดขน ใหทำาบญดวยความสบายใจ พยายามทำาจตใหผองใส จงจะไดบญมาก

เมอทำาบญเสรจแลว ตอไปกเปนการอทศสวนกศล การอทศสวนกศลอาจจะใชวธกรวดนำาหรอใชวธ กลาวคำาอทศสวนกศลเฉย ๆ กได สงสำาคญอยทวาในขณะทอทศสวนบญนน เราตองตงใจอทศใหดวยความ

เตมใจและจตตองสงบตงมนเปนสมาธ การอทศสวนกศลนนจงจะมผลมาก ตอไปนจะขอเลาเรองการอทศ สวนบญของพระสารบตรใหแกนางเปรตตนหนงเปนตวอยางพอสงเขป ดงน

มเปรตตนหนง รปรางนาเกลยด ซบผอม เหนแตซโครงและเสนเอน มหนงแตกเปนรวรอยทวทง ตว ยนเปลอยกายอยตอหนาพระสารบตร ผซงเปนอครสาวกเบองขวาของพระสมมาสมพทธเจา พระสาร

บตรไดถามนางเปรตวา ทำากรรมชวอะไรไวจงไดมาเกดเปนเปรตอยในสภาพเชนน นางเปรตจงเลาวา ตอนท ตนเปนมนษยอยนน มตรสหายไดชกชวนใหทำาบญทำาทาน ตนกไมไดทำาแตอยางใด เมอตายจากโลกมนษยจง

มาเกดเปนเปรตเปลอย ไดรบความทกขยาก อดอยากหวโหยอยตลอด 500 ป และนางเปรตนนกไดของ ความอนเคราะหใหพระสารบตรทำาทานแลวอทศกศลใหตน พระสารบตรกรบคำา ตอมาพระสารบตรไดถวาย

ขาวคำาหนง ผาขนาดเทาฝามอผนหนง และนำาดมขนหนง แกภกษรปหนงแลวอทศสวนบญไปใหนางเปรตตน นนกไดรบอาหาร นำาและเครองนงหมทนท ภายหลงนางเปรตซงกลบมรางกายอนบรสทธ งดงาม สวม อาภรณอนวจตร มรศมสวางไสวไปทว ไดมาหาพระสารบตร พระสารบตรเหนจงถามนางเทพธดานนวาเปน

ใคร ทำากรรมอะไรไวจงมความงดงามเชนน นางเปรตกตอบวาตนคอนางเปรตทเคยมาขอใหพระสารบตรอทศ สวนบญให และกลาววา เพราะผลของการใหขาวคำาหนง ทำาใหตนมอาหารอยางดบรโภคนานนบพน ๆ ป ผล

ของการใหผาเทาฝามอ ทำาใหตนมเครองนงหมอยางดมากมายหอยอยในอากาศ เลอกนงหมไดตามชอบใจ ผลของการใหนำาขนหนงทำาใหตนมสระโบกขรณ มนำาใสสะอาด ดาดาษไปดวยดอกบว มความรมรนยงนก

และกลาววา ทตนมานกเพอมาไหวพระสารบตร ทไดมเมตตาอทศสวนกศลใหตนควรมสมมาทฏฐสมมาทฏฐ หมายถง ความเหนชอบ หรอความเหนทถกตอง มความหมายตรงกนขามกบคำาวา มจฉาทฏฐ ซงแปลวาความเหนผด ทกคนทเกดมายอมมความเหนในเรองตาง ๆ แตกตางกนออกไป บางก

ถก บางกผด พระพทธองคตรสวา คนเราควรมความเหนทถกตอง ความเหนทถกตองกไดแก เหนวาการให ทานมผล การบชาสงเวยบวงสรวงมผล กรรมดกรรมชวมผล มโลกนโลกหนา บดามารดามคณ มสตวทเปน

โอปปาตกะ มสมณพราหมณทปฏบตชอบ มปญญารแจงในเรองโลกนโลกหนา ผทรอยางน เขาใจอยางน ไดชอวาเปนผทมความเหนทถกตอง เปนผมสมมาทฏฐ คำาวา สมมาทฏฐในทน มความหมายตางจากคำาวา

สมมาทฏฐในมรรค 8 คำาวาสมมาทฏฐในมรรค 8 นน หมายถง ปญญา ซงเกดจากการปฏบตธรรม

ทำาไมจงลมอดตชาต? ในเรองของการเวยนวายตายเกด มหลายคนไมเชอและมกจะยอนถามวา ถาอดตชาตมจรง ทำาไม

เราจงจำาเรองราวในชาตกอนไมได ถาจะใหผมอธบาย ผมกคงยนยนไมไดในเรองของการเวยนวายตายเกด วามจรงหรอไม แตถามใครมาถามผมวา ทำาไมเราจงจำาเรองราวในอดตชาตไมได ผมกจะยอนถามเขาวา เขา

จำาเรองราวเมอวานนไดหรอไม ถาตอบวาจำาได ผมกจะถามอกวา จำาเรองราวเมอตอนเปนเดกอาย 7 ขวบ ไดหรอไม ถาตอบวาจำาได ผมกจะถามอกวา เขาจำาเรองราวเมอตอนทเปนทารกอาย 1 ขวบ ไดหรอไม ถา

ยงตอบวาจำาได ผมกจะถามอกวา เขาจำาเรองราวในวนแรกทเกดออกมาไดหรอไม วาเอาหวหรอขาออกมา กอน ขณะคลอดรสกเจบปวดหรอไม รองไหหรอไม ไดดดนมมารดาหรอไม ถาเราจำาเรองราวในวนเกดซงเปน

เหตการณในชาตนไมได เรากไมควรจะจำาเรองราวในอดตชาตไดเชนกน

ทำาไมจงตองสนใจเรองการเวยนวายตายเกด? มกจะมคนกลาวอยเสมอวา ทำาไมเราจะตองไปสนใจเรองชาตหนาดวย ควรสนใจแตเพยงชาตนก

พอแลว ความคดเชนนจะถกตอง ถาชาตหนาไมมจรง แตถาชาตหนามจรง คนทคดเชนนยอมไดชอวาโชค รายอยางมาก เพราะการดำาเนนชวตของผทไมสนใจในเรองชาตหนา ยอมทำาไปตามความพอใจของตน ไม

สนใจในเรองของกฎแหงกรรม จงมโอกาสทจะพลาดถลำาไปสทางแหงความชวไดงาย สวนผทสนใจในเรอง ชาตหนายอมศกษาหาความจรงวาควรจะดำาเนนชวตไปอยางไร จงจะทำาใหชาตหนามความเปนอยทสขสบาย

เขายอมไดชอวาเปนผไมประมาทไมควรประมาท

วาถงเรองความประมาท คนเราสวนใหญมกจะมความประมาท ตอนเปนหนมเปนสาว รางกายแขง แรงกระชมกระชวย ไมยอมศกษาปฏบตธรรม แตพอแกเฒาอายมากแลวสำานกได จงหนมาศกษาปฏบต

ธรรม แตถงเวลานนมนกอาจจะสายเกนไป สำาหรบการทจะไดมรรคผลในชาตน เพราะสขภาพรางกายไม อำานวย ตองรอไปชาตหนา และกไมแนวาชาตหนาจะไดเกดเปนมนษยหรอไม ถาไดเกดเปนมนษย กไมแนวา

จะไดเกดในพทธศาสนาหรอไม แมไดเกดในพทธศาสนา กไมแนวาจะไดฟงธรรมทถกตองหรอไม ผมจงหวงเปนอยางยงวาทกทานทไดอานหนงสอเลมนคงจะไดชอวาเปนผไมประมาท

59

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

ประวตผแตง

ผมชอ ชวยง พกลสวสด เกดเมอวนท 2 มกราคม พ.ศ. 2499 ทจงหวดลำาปาง บดาชอ นายยรรยง พกลสวสด มารดาชอ นางพรพรรณ พกลสวสด มพนองดวยกนทงหมด 6 คน ผมเปนคน

สดทอง เมอยงเปนเดกตวเลก ๆ ไดเรยนหนงสออยกบมารดาจนอานออกเขยนได เมออายประมาณ 5 ขวบ ครอบครวไดยายมาอยกรงเทพ ฯ พออายได 7 ขวบ กเขาเรยนชนประถมปท 1 ทโรงเรยนเทศ

บาลวดดสหงสาราม แถวมกกะสน การเรยนอยในเกณฑด ขณะนนผมมนสยเปนคนขอาย ไมคอยกลา แสดงออก มความสนใจทางดานวทยาศาสตรอยางมาก ชอบสราง ชอบประดษฐ ชอบทดลอง มความใฝฝน

ทจะเปนนกวทยาศาสตร เมอจบชนประถมปท 7 กเขาเรยนตอชนมธยมศกษาปท 1 ทโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย การเรยนชวงแรก ๆ แยหนอยเพราะมาเจอแตคนเกง ๆ ภายหลงไดพยายามตงใจเรยนมาก

ขน การเรยนจงอยในระดบพอใชได ตวผมเองเกดมาคอนขางจะเสยเปรยบคนอน คอความจำาไมคอยด คด อะไรกชา สมาธกไมด มจตใจไมมนคง รวนเรงาย แตเพราะเปนคนทชอบปรบปรงตวอยเสมอ จงพยายาม

แกไขจดออนของตน รวาความจำาไมด เวลาเรยนกอาศยความเขาใจเปนหลก จงไมตองใชความจำามากนก เมอจบการศกษาระดบมธยมศกษา กสอบเขาเรยนตอระดบอดมศกษา โดยเลอกเรยนในคณะ

วศวกรรมศาสตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร ปรากฏวากไดเรยนสมใจ ไดเลอกเรยนในสาขา อเลกทรอนกส ภาควชาวศวกรรมไฟฟาตามทตนเองชอบ การเรยนในระดบปรญญาตรนเรยนไดสบายเพราะ

วชาทเรยนเปนวชาทางดานชางซงผมสนใจอยแลว หลกสตรในตอนนนยงเปนหลกสตร 5 ป เมอตอนอยป ท 4 อายได 22 ป กขออนญาตบดามารดาบวชในชวงปดภาคเรยน ไดบวชเปนพระภกษอยทวด

เบญจมบพตร เปนเวลา 2 เดอนเศษ กสกออกมาศกษาตอ เมอจบการศกษาในระดบปรญญาตร อาจารย ทเคยสอนผม ไดชกชวนใหเปนอาจารย เพราะตอนนนยงขาดแคลนมาก ผมเองเปนคนทชอบสอนอยแลว

จงตดสนใจเปนอาจารยประจำาสาขาอเลกทรอนกส ภาควชาวศวกรรมไฟฟา ตงแตนนมา เมอทำางานไดเพยงป เดยวกไดแตงงานกบภรรยา ซงรจกกนมาตงแตครงจบมธยมศกษาปท 5 ใหม ๆ ไดใชชวตในการเปน อาจารยเรอยมาจนถงปจจบน (พ.ศ. 2535) มบตรชายดวยกน 2 คน

ชวตทางธรรม ในชวตทางธรรมนน ตอนเปนเดกกมความสนใจในเรองฝกสมาธอยบาง เคยอานหนงสอเกยวกบ

การทำาสมาธโดยการกำาหนดรลมหายใจเขาออก ลองทำาดไมไดผลกเลกไป ในคราวทบวชเปนพระอยนนกยง ไมรวธปฏบตธรรม ไดแตอานหนงสอธรรมะเปนสวนใหญ มหนงสออยเลมหนงกลาวถงเรองนพพาน วา

นพพานเปนสขอยางยง นพพานมจรง คนเราสามารถปฏบตใหบรรลได ผมจงเรมสนใจแตกยงไมรวธปฏบตวาทำาอยางไร

ทผมสนใจเรองนพพานกเพราะวาในชวตของผมนน ความสขหาไดไมยาก แตความสขทเกดขนมน เกดเพยงชวครชวยาม ไมนานกหายไป ความทกขกมาแทนทอก ไปดหนงกมความสขด พอกลบบานความสข

มนกหมดไปอก ตองดนรนหาความสขใหมเรอยไป ผมปรารถนาทจะมความสขตลอด ชนดทไมตองกลบมา ทกขอก แตกไมเหนทางวาจะทำาได เมอไดยนวานพพานเปนสขอยางยง นพพานมความเทยงไมเปลยนแปลง

จงมความสนใจมากสทางธรรม

เมอผมสกออกมา กไดเทยวแสวงหาสำานกปฏบตธรรม พบสำานกปฏบตแหงหนงอยในวดทมชอ เสยงวดหนงในกรงเทพ ฯ จงไดฝกปฏบตธรรมตงแตนนมา ในตอนนนการปฏบตธรรมของผมเปนการนง

สมาธแบบยบหนอพองหนอ คอนงขดสมาธ เอาสตกำาหนดททอง เวลาทองพองกภาวนาวาพองหนอในใจ เวลาทองยบกภาวนาวายบหนอ ถานงนาน ๆ รสกเมอย กภาวนาวาเมอยหนอ ถาเมอยมากทนไมไหว กลก

ขนมาเดนจงกรมบางตามสมควร ชวงนนมความตงใจในการปฏบตมาก ทำาทบานบาง ไปทำาทวดบาง ทำาอย นานหลายเดอนกไมเหนจะไดอะไรขนมา อยางมากกแคทำาใหใจสงบเทานนเอง ในขณะทคนอนเขาทำากนเดอน

สองเดอนกไดผลแลว บางคนไดฌาน สามารถนงสมาธไดหลายชวโมงกม เมอเรยนจบปรญญาตรใหม ๆ อายได 23 ป กอนจะเรมทำางาน กไดไปอยทวดฝกสมาธอย 7

วน รสกวาจตใจไมคอยสงบ นกถงแตเรองอาชพการงาน มความตองการทจะใชชวตทางโลกอยมาก เหนวา แมตงใจปฏบตกคงไมสำาเรจ จงตงใจวาจะใชชวตในการทำางานทางโลก 10 ป แลวจงจะลาออกมาปฏบต

ธรรมใหม ตงแตนนเปนตนมาผมกทำาสมาธในชวงกอนนอนทกวน เพอเปนการสงสมบญบารม บางวนกทำา เพยงไมกนาท บางวนกทำากวาครงชวโมงแลวแตอารมณ ในระหวางการทำางานเปนอาจารยอยนน ผมตอง

ดนรนทำางานหารายไดพเศษ เพราะเงนเดอนทไดรบไมเพยงพอกบรายจายในครอบครว แตกไดหาเวลาศกษา

60

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

วธปฏบตธรรมจากสำานกตาง ๆ แลวนำามาประยกตใชกบตนเอง เมอทำางานมาได 7 ป เหลอเวลาอกเพยง 3 ป กจะครบกำาหนดทจะตองลาออกจากงานไปปฏบตธรรม ผมมความรสกวาการปฏบตธรรมทผานมาเปน

เวลาถง 8 ปแลวยงไมกาวหนาไปถงไหน จงคดวาควรจะเรงปฏบตใหไดอะไรมากกวาน ผมไดตงใจปฏบต โดยใชเวลานงสมาธมากขน รกษาศลใหบรสทธขน ไดอดขาวเยนทง ๆ ทตนเปนคนกนจ เพอหวงใหการ ปฏบตธรรมกาวหนากวาเดม และเพอใหมกำาลงใจในการปฏบต ผมจงไดไปสนทนาธรรมกบผทปฏบตธรรมได

ผลแลว บางคนกทำาสมาธไดแกกลา สามารถตดตอกบเทวดาได รเหตการณลวงหนาไดเหนธรรมครงแรก

มอยคราวหนง ผมไดพดคยกบเพอนวาอยากจะดการแสดงอทธปาฏหารย จะไดมกำาลงใจในการ ปฏบตธรรมมากขน เพอนกแนะนำาใหไปยงสำานกสอนธรรมะแหงหนง ผมไดไปตามคำาแนะนำาและไดดตามท

ตงใจ ผทแสดงฤทธบอกวาทานเปนเทวดา ทานมาเขารางทรงซงเปนหญงสาวเพอสอนธรรมะ มการแสดง ปาฏหารยประกอบการสอน นอกจากนยงมการรกษาโรคใหฟรอกดวย ตอนทไปครงแรกผมตงใจจะไปดการ

แสดงปาฏหารยเพยงอยางเดยว ไมไดสนใจธรรมะททานสอน เพราะฟงดกเปนเรองพน ๆ งาย ๆ แตเมอไป ฟงไดสองสามครงกรสกสนใจ ทานไดกลาวถงปรมตถธรรม คอเรองรป- นาม ขนธ 5 และสอนใหมสตอย

กบรป- นาม ประกอบกบตอนนนผมไดอานพบขอความทสะดดใจในหนงสอธรรมะเลมหนง ขอความนนกลาว วา “ ไมมเราในขนธ 5 ในขนธ 5 ”ไมมเรา ผมจงไดลองฝกการมสตอยกบรปหรอกาย เมอกาย

เคลอนไหวไปอยางไร กทำาความรสกวา กายเคลอนไหวไปอยางนน ไมใชเราเคลอนไป สอนตวเองอยเสมอวา ในขนธ 5 น ไมมเรา มแตกาย แลวเอาสตดกายตลอด ถาเผลอกแลวไป เมอนกไดกเอาสตมาอยทกายอก

ทำาเชนนเรอยไปตลอดทงวน ทำาไปไดประมาณ 4 วน กมวปสสนาญาณเกดขน คอในขณะทกำาลงยอตวลง นงเกาอบนรถเมลกรสกวา สงทยอตวลงมานเปนเพยงกาย ไมมความรสกเปนเราอยเลย ความรสกในขณะ

นนแปลกประหลาดอยางบอกไมถก เปนความรสกทไมเคยเกดขนมากอนเลยในชวต มความรสกวาชวตม เพยงเทานเอง ไมมอะไรมากกวานเลย ในตอนนนผมยงไมทราบวาเปนวปสสนาญาณ ไดแตคดไปวา ความ

รสกทเกดขนคงเปนนมตหมายความวา ในอนาคตเราจะไดมรรคผลนพพาน หลงจากนนกไมไดปฏบตธรรม ลกษณะนอกเลย ไดแตนงสมาธเหมอนเดม อก 1 เดอนตอมากไดมโอกาสสนทนาธรรมกบนกปฏบตทาน

หนง ผมไดเลาเรองนใหทานฟง ทานกพดเปรย ๆ ขนวา นาจะเปนวปสสนาญาณ ผมจงนกเอะใจขนมา เพราะขณะทมความรสกประหลาดเกดขนมานน เปนชวงทผมปฏบตธรรมโดยการมสตอยกบกายพอด และ

ความรสกทเกดขนกเปนลกษณะของการมปญญา ตงแตนนมาผมกไดปฏบตธรรมดวยการมสตอยกบรปนาม เปนสวนใหญ นงสมาธนอยลง และไดไปฟงธรรมทสำานกเดมเกอบทกสปดาห เพอใหมกำาลงใจและเขาใจ

ธรรมะไดดขนวเคราะหผลการปฏบต

ในชวงของการปฏบตธรรมนน ผมไดพยายามศกษาหาวธวา ปฏบตอยางไรจงจะถกทาง อยางไรผด ทาง อยางไรไดผลเรว อยางไรไดผลชา เปนการทำาอยางสะเปะสะปะ ใชวธลองผดลองถก เนองจากผมอด

ขาวเยนหลายเดอน รางกายจงซบผอม นำาหนกลดลงไปมาก เหนวาการอดอาหารเยนใหโทษมากกวาให ประโยชน จงกลบมากนอาหารเยนตามเดม ปรากฏวาการปฏบตธรรมกาวหนาเรวขน เพราะไมตองพะวงอย

กบความหว ผมไดศกษาวธการปฏบตธรรมทกรปแบบ ทงการมสตอยกบกาย เวทนา จต และธรรม ซงผม เรยกการปฏบตธรรมเหลานวา การมสตสมปชญญะ ผมปฏบตอยประมาณ 4 เดอน กเรมมปต มสข ซง

เปนอารมณฌานเกดขนทง ๆ ทเดมใชวธนงสมาธมาถง 8 ป ยงไมเคยมปต สข เกดขนเลย อยางมากก แคมจตสงบเทานน ตอมาผมกเขาใจผด หลงทางอยหลายเดอน เพราะคดวาการทำาฌานใหเกดขนจนจตม

ความสขอยเสมอจะทำาใหไดมรรคผล ภายหลงสงเกตดกเหนวา ขณะทมฌานเกดขนตณหาเบาบางลงกจรง อย แตพอฌานเสอม ตณหากเทาเดมอก สวนการมสตสมปชญญะนนแตกตางออกไป คอเมอทำา

สตสมปชญญะใหเกดขน ตณหากเบาบางลง เมอสตสมปชญญะเสอมไป ตณหากยงคงออนกำาลง และเมอ ทำาสตสมปชญญะใหเกดขนเสมอ ๆ ตณหากจะออนกำาลงลงตามลำาดบ ผมจงมองเหนทางวาการทจะได

มรรคผลกคอการทำาสตสมปชญญะใหเกดขนบอย ๆ เกดขนนาน ๆ เกดขนเสมอ ๆ สวนการทำาสมาธเปนเพยงเครองชวยใหการปฏบตธรรมไดผลเรวขนเทานน

มอยหลายครงทผมพจารณาธรรม เชน พจารณาวารางกายเปนของนารงเกยจ บางทกพจารณา ถงความแกความตาย พจารณาจนจตใจหดหแนบแนนอยกบสงทพจารณา มความรสกวาตณหาสงบระงบ

ไมกำาเรบ จงเขาใจผดไปวา การพจารณาธรรมอยเสมอจะทำาใหบรรลมรรคผลได ภายหลงสงเกตดกเหนวา ขณะทเราพจารณาธรรมนนตณหาสงบ ไมกำาเรบกจรงอย แตพอเราเลกพจารณาธรรม ตณหากมกำาลงขน

มาอก ผมจงมองเหนวา การพจารณาธรรมไมใชทางทจะทำาใหบรรลมรรคผล เปนแตเพยงเครองชวยใหการปฏบตธรรมไดผลเรวขนเทานน

61

วธปฏบตใหไดมรรคผล นพพาน อาจารยชวยง พกลสวสด

บางครงการปฏบตธรรมของผมกตงเกนไป บางครงกหยอนเกนไป ทำาใหการปฏบตธรรมไม กาวหนาเทาทควร ภายหลงกพบวา ทางสายกลาง เปนทางททำาใหการปฏบตธรรมเปนไปไดโดยงาย ในการ

ตรวจสอบขอบกพรองของการปฏบต ผมพบวา อนทรย 5 สามารถนำามาใชในการตรวจสอบและแกไขขอบกพรองไดเปนอยางด

เรมแตงหนงสอ ตลอดเวลาของการปฏบตธรรม ผมไดพยายามคดหาเหตผลวา วธปฏบตธรรมทถกตองนนเปน

อยางไร วธทงายและไดผลเรวนนทำาอยางไร และคดวธอธบายใหคนอนเขาใจไดงาย เพราะตงใจเอาไววาเมอ ถงเวลาอนสมควรกจะสอนคนอนใหปฏบตตาม ผมไดปฏบตธรรมโดยการฝกมสตสมปชญญะเรอยมา การ

ปฏบตธรรมกกาวหนาตามลำาดบ ปฏบตไดประมาณ 2 ป กเรมเขยนหนงสอ วธปฏบตใหไดมรรคผลนพพาน ใชเวลาเขยนประมาณ 2 ป จงเสรจสมบรณ

ในชวงเวลา 2 ปทเขยนหนงสอน ผมไดปฏบตธรรมและศกษาหลกธรรมในพระไตรปฎกฉบบภาษา ไทยควบคไปดวย ทงนเพอไมใหคำาสอนของผมขดกบพระไตรปฎก ศพทตาง ๆ ทใชในหนงสอเลมน สวน

ใหญกนำามาจากพระไตรปฎก สวนรายละเอยดและเทคนคตาง ๆ ในการปฏบตธรรมสวนใหญจะเขยนจากผล – การปฏบตธรรมของผมเอง จะมกแตเรองกฎแหงกรรม กฎของชวตเทานนทนำามาจากพระไตรปฎก

เรมเผยแพรธรรมะ เมอหนงสอ วธปฏบตใหไดมรรคผลนพพาน เรมวางจำาหนายในทองตลาด ( กรกฎาคม พ.ศ.

2533) ผมกเรมสอนการปฏบตธรรมโดยสนทนาทางโทรศพทบาง ไปสอนตามบานบาง ในชวงแรกไม คอยมคนรจกผม ผมจงไดเขยนบทความ แนะแนวทางการปฏบตธรรม ลงในนตยสาร โลกทพย ฉบบท

195-201 รวม 7 เลม ทำาใหผมเปนทรจกในวงการปฏบตธรรมมากขนชวตในปจจบน

มาถงตอนน (พ.ศ. 2535) คดเวลาทผมปฏบตธรรมดวยการมสตสมปชญญะนได 6 ป แลว ผมกยงมกเลสหลงเหลออย และยงคงปฏบตธรรมอย แตกไดร ไดเหน ไดเขาใจในเรองของการปฏบต ธรรม และไดรบผลของการปฏบตธรรมมากพอทจะยนยนไดวาทางนเปนทางทถกตองแนนอน

มหลายคนเขาใจวาผมมฤทธ สามารถนงทางในเหนโนนเหนนได ผมกขอออกตวในทนเลยวาเกยวกบ อทธฤทธนนตวผมไมมเลย จะมกแตอารมณฌาน เชน ปต สข เกดขนบางครงบางคราวเทานน สงทผม

ทำาไดกเหนจะมแตเรองของการปฏบตธรรม เรองของการประหารกเลส เรองของการบรรลมรรคผลเทานน นอกจากนผมยงรในเหตในผลของการปฏบตธรรม สามารถแนะนำาไดวาวธทนกปฏบตทำาอยนน ถกหรอผด ด

หรอไมดอยางไร ถาใครสนใจทจะปฏบตธรรม หรอมปญหาเกยวกบการปฏบตธรรม ผมกยนดทจะแนะนำาใหดวยความเตมใจ

ชวยง พกลสวสด ผแตง

62