ปอ...วสดดดซบคราบนามน

ปท 86 ฉบบท 5 กนยายน-ตลาคม 2556 ISSN 0125-3697

ปท 86 ฉบบท 5 กนยายน- ตลาคม 2556 ISSN 0125-3697ส า ร บ ญ

23

32

45

7 คนกลวยไมรองเทานารเหลองกระบสปา

10 ไถระเบดดนดานเพอปลกมนสา�ปะหลง

18 ถงเชาไหมไทย�สมนไพรทองคำา

23 อาราบกาอนาคตกำาหนดได

32 ปทมมาวนน...หลากสหลายพนธ

37 หารอกกกนพชชายแดน�ไทย�-�มาเลเซย40 ผลผลตเกษตรปลอดภยในพนทภาคใตตอนบน

45 รางวลผลงานวจยป�55�กรมวชาการเกษตร

48 ปอ...วสดดดซบคราบนำามน 57 ลาน�:�ไมตระกลปาลม�จงหวดปราจนบร

60 หลายมมในปกกง�(ตอนท�2)

72 เรองของปย

84 สมโอปลอดสาร….บานบางพลบ

� ทานทตองการสงบทความ�หรอขอเขยนเผยแพร ในหนงสอกสกร�กรณา

สงขอเขยนของทานทบนทกลงในแผนบนทก�ขอมล�พรอมภาพประกอบเรอง

ทบนทกลงในแผนบนทกขอมล�ภาพส�หรอ�ภาพสไลด�ใหกบกองบรรณาธการ

โดยตรง�บทความ�หรอขอเขยนใดทลงพมพ ในหนงสออนมากอนดวยขอความ

ทเหมอนกนทกประการจะไมไดรบการพจารณา

� บทความ�และขอเขยนทตพมพเผยแพร ในหนงสอพมพกสกรเปนขอคด

เหนและทศนคตของผเขยน�มไดเกยวของกบกรมวชาการเกษตรแตอยางใด 48

7

เมอวนท30กรกฎาคม2556สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมารเสดจพระราชดำาเนนไปยงแปลงนาสาธตโรงเรยนนายรอยพระจลจอมเกลา อำาเภอเมอง จงหวดนครนายก เพอทรงโยนกลาขาวพนธขาวดอกมะล โดยมนายดำารงค จระสทศน อธบดกรมวชาการเกษตร กราบบงคมทลถวายรายงานการดำาเนนงานของกรมวชาการเกษตร หลงจากนนทลเกลาฯ ถวายแหนแดงเพอทรงหวานในแปลงนาสำาหรบตรงไนโตรเจนทดแทนการใชปยเคม

บ ท บ ร ร ณ า ธ ก า ร

อะไร อะไร กโหวต

ผกอตง : หมอมเจาสทธพร กฤดากรทปรกษากตตมศกด : อำาพล เสนาณรงค องคมนตรคณะทปรกษา : ดำารงค จระสทศน, วณา พงศพฒนานนท, มณฑนา มลน, สวทย ชยเกยรตยศ, สมเจตน ประทมมนทรคณะกรรมการบรหาร : ประธาน : ดำารงค จระสทศน กรรมการ : อรสา จลสคนธ, เสรมพร กงพทธพงศ เลขานการ : โสภดา เหมาคม ผชวยเลขานการ : พรรณนย วชชาช คณะผจดทำา : บรรณาธการ : พรรณนย วชชาช ผชวยบรรณาธการ : อดมพร สพคตร ประจำากองบรรณาธการ : ประภาส ทรงหงษา, พนารตน เสรทวกล, จนตนกานต งามสทธา, องคณา วองประสพสข มธรส วงษครธ

ภาพ : กญญาณฐ ไผแดง, วงศธร ไผแดง

ฝายศลป : มณฑา แถมเงน, ภาณมาศ ตรสวรรณ

ฝายสมาชก/จดสง : บญใส ศรแกว

ประสานงานทวไป : กสมา ชยแสง, ธวชชย สวรรณพงศ, เพญแข แสนสข,

อาภรณ ตายทรพย

สำานกงาน : อาคารโรงพมพกรมวชาการเกษตร (หลงอนสาวรยสามบรพาจารย)

ภายในมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ถนนพหลโยธน

เขตจตจกร กรงเทพฯ 10900

โทรศพท : 0-2561-4677, 0-2561-2825

โทรสาร : 0-2579-5369, 0-2579-4406

E-mail : pannee.w@doa.in.th และ homedogviolet@yahoo.com

ออกแบบจดรปเลม/พมพท บรษท จดทอง จำากด โทร. 0-2931-7095-6

พบกนใหมฉบบหนาพรรณนย วชชาช

บรรณาธการ

รายการโทรทศนในบานเราหลายรายการทซอลขสทธมาจากตางประเทศ โดยเฉพาะรายการทมการแขงขนแสดงความสามารถ ไมวาจะเปน Thailand Got Talent, The Voice, Dance Your Fat Off หรออกหลายรายการทแมจะไมใชลขสทธของตางประเทศ โดยเฉพาะรายการประกวดรองเพลง มกจะใชวธการใหผชมโหวตผาน SMS ซงพธกรดาเนนรายการมกจะชอบพดวา เปนเสยงของประชาชนทงประเทศ อนทจรงเรารกนดวา ไมใช แตกยอมรบไดในผลโหวตนน แมบางครงจะคานกบความรสกอยบาง รางวลดารายอดนยมประเภทตาง ๆ ในแตละป ขาวยอดนยมประจาวนของรายการคยขาวของบางวก กใชการโหวตผาน SMS ยงมการเชคเรตตงรายการขาวผานทาง SMS โดยใหผชมสงขอความเขามารวมสนกในรายการ และมรางวลตอบแทน เปนโนน น นน แลวแตผสนบสนนรายการจะใหรางวลอะไร ดวยเหตนเอง ผชมจงตองแยกประสาทในการรบรมากกวาปกต คอ สายตาตองอานขอความดวย ดภาพขาวดวย หฟงเสยง แถมบางชองยงมจอภาพเลก ๆ ซอนอยในจอใหญขาง ๆ ผอานขาวพรอมขอความบรรยายภาพในจอเลก ๆ นน ไมเขาใจโปรดวเซอรรายการวาจะยดเยยดขอมลอะไรนกหนาใหกบผชม ยงมการสรางสรรควธชงรางวลของสนคาบางประเภท ทเหนชด ๆ คอเครองดม โดยใช SMS สงเลขรหส ทตดอยกบตวสนคาออกไป จากนนจะม SMS ตอบกลบมาใหทราบวาไดรางวลหรอไมได ซงสวนใหญจะไมได ดวยเทคโนโลยการสอสารทกลาวมานน แมผชมจะมความรสกใกลชด เหมอนกบเปนสวนหนงของรายการ และคนทารายการกจะรเสยงตอบรบ หรอ Feedback จากผชมวารายการของตนไดรบความนยมมากนอยเพยงไร หรอการชงรางวลของสนคาบางประเภท ผบรโภคกจะรสกวารวมชงรางวลไดงาย ๆ สะดวกด แตทแน ๆ ผทไดรบผลประโยชนจากการโหวต หรอการใช SMS ในการสอสารกบสอมวลชน หรอ กบเจาของสนคาทมการชงรางวล คอ คายโทรศพท คนทใช SMS ในการโหวตอาจไมรสกวาตนเองเสยอะไร เพราะไมไดจายเงนทนท แตคาใชจายจะไปปรากฏในใบแจงหน หรอ บางรายทใชโทรศพทระบบเตมเงนกตองซอบตรเตมเงนเพมขน แตถาโหวตทกวน วนละหลายครง กบรายการโทรทศนบาง รายการวทยบาง รวม ๆ แลวคาโหวตในแตละวนอาจจะมากกวา คากวยเตยว 1 ชาม หรอ ขาวราดแกง 1 จาน เลยทเดยว นอกเหนอจากการโหวตผาน SMS ยงมการใชไปรษณยบตร ไมวาจะเปนทายผลฟตบอล ตงชอสตวเกดใหมในสวนสตว และทเหนลาสดคอการโหวตเลอกคาขวญ “กรงเทพดจเทพสราง เมองศนยกลางการปกครอง วด วง งามเรองรอง เมองหลวงของประเทศไทย” ขางตนนคอคาขวญของกรงเทพมหานคร ทไดจากการโหวตของประชาชนผานทางไปรษณยบตร เมอป 2555 ทผานมา ทงนกรงเทพมหานครไดจดทาโครงการประกวดคาขวญของกรงเทพมหานคร โดยใหประชาชนสงคาขวญใหคดเลอก ซงกรงเทพมหานครไดคดเลอกคาขวญมาได 5 คาขวญ จากนนใหประชาชนสงไปรษณยบตรโหวตคาขวญทโดนใจ ระหวางวนท 21 มนาคม – 19 เมษายน 2555 โดยมรางวลใหกบผโหวตทโชคด 100,000 บาท และรางวลสาหรบผสรางสรรคคาขวญ 500,000 บาท ผทไดเงนจากการโหวตครงนอกรายหนงคอ บรษทไปรษณยไทย จากด จากคาไปรษณยบตรใบละ 3 บาท คาขวญน ไดรบคะแนนโหวตสงสด 42,514 คะแนน (ลาดบท 2 ไดคะแนนโหวต 36,605) จากคะแนนโหวตทงหมด 125,959 คะแนน ผแตงคาขวญชอ นางสาวสธาทพย พฒนธระเดช ถงแมจานวนผโหวตจะนอยไปสกหนอย แตยอมรบไดวาคาขวญนเหมาะสม เสยงโหวตของประชาชน ยอมรบได แตเสยงทบงคบใหโหวตไมวาจะโหวตทไหน โหวตเพออะไร ยอมรบไมได....

เมอวนท 10 สงหาคม 2556 นายดำารงค จระสทศน อธบดกรมวชาการเกษตรเปนประธาน ในพธปลอยกลวยไมรองเทานารเหลองกระบคนสปา เพอถวายเปนพระราชกศลเนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา 81 พรรษา สมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ และเปนการรวบรวมอนรกษกลวยไมรองเทานารเหลองกระบไมใหสญพนธ โดยม นายธระชาต วชตชลชย ผอำานวยการสำานกวจยและพฒนาการเกษตรเขตท 7 กลาวรายงาน ณ ศนยวจยและพฒนาการเกษตรกระบ อาเภอเมอง จงหวดกระบ

7

น า พ ร ะ ท ย ส ไ ร น า

กองบรรณาธการ

คนกลวยไมรองเทานารเหลองกระบสปา

ปลกถวเขยวเปนพชหมนเวยน

จงหวดกระบ เปนแหลงทพบกลวยไมรองเทานารหลายชนด โดยเฉพาะรองเทานารเหลองกระบ เปนพนธทพบมากทสด แหลงทพบอยบรเวณภาคใตฝงตะวนตกของประเทศไทย มการเจรญเตบโตแบบพชอาศยบนดน หรอตามซอกผาหน ขยายพนธโดยการอาศยสภาพธรรมชาตทสมบรณและเหมาะสม

แตหลงจากทมการบกรกทำาลายปาไม เพอบกเบกเปน

ททำากนหรอสรางถนนเพอเปนเสนทางคมนาคมประกอบกบชาว

บานทมอาชพเกบของปาขายมกลกลอบเกบกลวยไมรองเทานาร

ออกมาขายดวย เหลานเปนสาเหตททำาใหกลวยไมรองเทานาร

ในธรรมชาตถกทำาลายมปรมาณลดลงจนเกอบจะหมดไปจากปา

สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงเหนวา

กลวยไมรองเทานารเหลองกระบและรองเทานารพนธอนๆ เปน

กลวยไมทหายากและมปรมาณเหลออยนอยในปาธรรมชาตจง

ไดมพระราชดำารใหจดทำาโครงการอนรกษพนธกลวยไมรองเทานาร

อนเนองมาจากพระราชดำารขนโดยมสถานทดลองขาวกระบของ

8

กรมวชาการเกษตรในขณะนนเปนหนวยงานหลกในการรวบรวมพนธกลวยไมรองเทานารทพบในภาคใตเพอนำามาปลกเลยงและขยายพนธกลวยไมรองเทานารเหลานนคนสปาธรรมชาต โดยดำาเนนการมาตงแตป2541(เมอจดตงกรมการขาวขนมาสถานทดลองขาวกระบไดปรบเปลยนเปนศนยบรการวชาการดานพชและปจจยการผลตกระบสวนแยกขาวสงกดกรมวชาการเกษตรซงปจจบนคอศนยวจยและพฒนาการเกษตรกระบกรมวชาการเกษตร) นายสมเดชโอภานรกษธรรมผอำานวยการสถานทดลองขาวกระบในขณะนน(ปจจบนเกษยณอายราชการแลว)เคยเลาใหฟงวาการดำาเนนการในชวงแรกไดรบมอบกลวยไมรองเทานารเหลองกระบจำานวนประมาณ200ตนจากการจบกมผทลกลอบนำากลวยไมออกมาจากอทยานหาดนพรตนธาราและหมเกาะพพจงหวดกระบจากนนจงไดนำามาขยายพนธโดยวธแยกหนอและนำาไปปลกคนสปาปละประมาณ1,000ตน เมอวนท21เมษายนพ.ศ.2543สมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถ เสดจพระราชดำาเนนทอดพระเนตรโครงการอนรกษกลวยไมรองเทานารดงกลาว ซงไดรวบรวมและอนรกษพนธกลวยไมรองเทานารทพบในภาคใตไวรวม 6 พนธ ไดแกเหลองกระบเหลองตรงเหลองพงงาขาวสตลมวงสงขลาและคางกบใต ภายหลงทอดพระเนตร ไดมพระราชเสาวนยใหสถานทดลองขาวกระบในขณะนนดำาเนนการขยายพนธกลวยไมรองเทานารเพอเพมจำานวนและปลกคนสปาในพนททเหมาะสม กรมวชาการเกษตร โดยสถานทดลองขาวกระบ ในขณะนน หรอ ศนยวจยและพฒนาการเกษตรกระบ (ศวพ.กระบ) ในปจจบน ไดสนองพระราชเสาวนย โดยจดทำาเปน “โครงการ

อนรกษพนธกลวยไมรองเทานารอนเนองมาจากพระราชดำาร

จงหวดกระบ”ขนโดยมวตถประสงคเพออนรกษกลวยไมรองเทา

นารในจงหวดกระบมใหสญพนธ ปลกจตสำานกใหเยาวชนและ

ประชาชนทวไป เกดความรสกหวงแหนทรพยากรพนธกรรมพช

ของชาต และเพอรวบรวมพนธรองเทานารทมแหลงกำาเนดใน

จงหวดกระบนำามาเพาะเลยงขยายพนธใหเพมมากขน

ศนยวจยและพฒนาการเกษตรกระบกรมวชาการเกษตร

ไดดำาเนนการขยายพนธรองเทานารโดยเฉพาะรองเทานารเหลอง

กระบปละ2,000กระถางและปลกคนสปาปละ1,500กระถาง

สวนทเหลอไดมอบใหสวนราชการตางๆ นำาไปชวยขยายพนธให

แพรหลายมากขนพรอมกนนไดจดทำาเปนแหลงเรยนรเกยวกบ

กลวยไมรองเทานาร สำาหรบนกเรยน นกศกษา และประชาชน

ผสนใจทวไป

1 อธบดกรมวชาการเกษตรเปดงานคนกลวยไมรองเทานารเหลองกระบสปาเมอ9สงหาคม25562 นายดำารงคจระสทศนอธบดกรมวชาการเกษตรปลกกลวยไมรองเทานารเหลองกระบบรเวณเชงเขาในศวพ.กระบ

1 2

9

ทงนไดมการนำากลวยไมรองเทานารเหลองกระบคนสปามาตงแตปพ.ศ.2544จนถงปพ.ศ.2555ปละ1,000–2,000กระถางรวม 20,000กระถางจากการตดตามประเมนการอยรอดในธรรมชาตมประมาณปละ 85 - 95% ของจำานวนทนำาไปปลกในปาธรรมชาต จากการทศนยวจยและพฒนาการเกษตรกระบไดทำาการอนรกษและขยายพนธกลวยไมรองเทานารมาตงแตป2541สมยทมสถานะเปนสถานทดลองขาวกระบและเปลยนเปนศนยบรการวชาการดานพชและปจจยการผลต ตอเนองมาเปนศนยวจยและพฒนาการเกษตรกระบในปจจบน ทำาใหศนยฯ กลายเปนแหลงทองเทยวและศกษาดงานของประชาชนทวไปแมกระทงหนวยทหารอยางหนวยเฉพาะกจนาวกโยธน411ซงดแลเรอนรบรองทประทบแหลมหางนาคอำาเภอเมองจงหวดกระบยงเขามาศกษาวธการปลกเลยงและขยายพนธเพอนำาไปปลกเลยงและขยายพนธกระจายสบรเวณโดยรอบเรอนรบรองทประทบดงกลาว เมอวนท 9 สงหาคม 2556 ทผานมา ศนยวจยและพฒนาการเกษตรกระบไดจดงาน“คนกลวยไมรองเทานารเหลองกระบสปา” เพอเฉลมพระเกยรตสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา12สงหาคมโดยมนายดำารงคจระสทศนอธบดกรมวชาการเกษตรเปนประธานณศนยวจยและพฒนาการเกษตรกระบโดยมขาราชการและเจาหนาทของศนยฯและหนวยงานอนในพนทรวมทงประชาชนทวไปเขารวมปลกกลวยไมรองเทานารเหลองกระบ บรเวณเขาภายในศนย รองเทานาร เปนพนธกลวยไมทมถนกำาเนดอยในเอเชยอาคเนยเชนเวยดนามพมามาเลเซยฟลปปนสอนโดนเซยและไทยเทาทพบทงหมดทวโลกม5สกล137ชนดกลวยไมรองเทานารทมถนกำาเนดในประเทศไทยเปนกลวยไมสกล

Paphiopedilumมชอไทยวารองเทานางหรอรองเทาแตะนาร

ภาษามาเลเซยเรยกวาบหงากะสตเนองจากลกษณะดอกมกลบ

งมงอเปนกระเปาคลายรปรองเทาแตะของผหญง

กลวยไมรองเทานาร จดเปนพชอนรกษ ตามพระราช

บญญตพนธพช พ.ศ. 2535 และทแกไขเพมเตม กลวยไมสกล

รองเทานารทพบในภาคใตไดแกรองเทานารขาวสตลรองเทา

นารชองอางทอง รองเทานารขาวชมพร รองเทานารเหลองตรง

รองเทานารเหลองพงงารองเทานารคางกบหรอรองเทานารมวง

สงขลาและรองเทานารเหลองกระบ

รองเทานารเหลองกระบลกษณะดอกเปนดอกเดยวกาน

ดอกสเขยวและมขนสนสมวงแดงปกคลม กลบเปนมนงมมาดาน

หนากลบนอกบนมสขาวกงกลางมสเหลองอมนำาตาลกงกลาง

กลบมเสนสนำาตาลเรอ โคนกลบมแตมและขนยาวสนำาตาลเขม

ปกคลมกระเปาสเหลองอมนำาตาลโลสเหลองรปทรงคลายรป

หวใจหรอรปไขกลบผวขรขระกงกลางมตงเลกๆสเหลองเขม

ดานบนหยกเปนรองดานลางหยกเปนเขยวชอบความชนสงและ

แสงคอนขางมาก เมอตนสมบรณจะใหดอกและแตกหนอไดด

ออกดอกชวงเดอนมนาคม-มถนายน

การปลกฝงใหเยาวชนคนรนใหมอนรกษและหวงแหนพช

พรรณตางๆนนคงมไดมเฉพาะรองเทานารเหลองกระบเทานน

แตเปนพชพรรณทกชนดทมแหลงกำาเนดในประเทศไทย เพอให

พนธพชเหลานนเปนสมบตหรอเปนทรพยากรทมคาของประเทศ

ชาตสบไป

1 ทหารเรอหนวยเฉพาะกจนาวกโยธน411มารวมงานคนรองเทานารฯสปา2 ทหารเรอสาธตการนำาตนกลวยไมออกจากกระถาง3 กลวยไมรองเทานารเหลองกระบทเตรยมปลกคนสปา4 บรเวณศวพ.กระบ

1

2 3 4

10

เ ค ย ง บ า ช า ว ไ ร

โอภาษ บญเสง

ราคามนสำาปะหลงทผานมามความผนผวนอยตลอดเวลาจนทำาใหเกษตรกรผปลกพชนเรมวตกกงวลในสถานการณแบบนเหมอนกบทผานมาในอดตหลายสบปมาแลว นอกจากปญหาในเรองของราคามนสำาปะหลงแลว ผเขยนไดทราบขาวในวงการการคามนเสนจากศาสตราจารย ดร.เจรญศกด โรจนฤทธพเชษฐ กรรมการมลนธสถาบนพฒนามนสำาปะหลงแหงประเทศไทยวา สาธารณรฐประชาชนจนจะไมยอมรบซอมนเสนจากราชอาณาจกรไทย ถาไมไดรบการแกไขปญหาเรองฝนละอองแปงทเกดจากชนสวนแตกหกของมนเสนเอง เกดการฟงกระจายในบรรยากาศขณะขนสงออกจากทาเรอ จนสรางมลภาวะตอสงแวดลอมขางเคยงอยางหนก สงทตองแกไขอยางเรงดวนในตอนน กคอการวจยเพอลดการแตกหกของมนเสนพรอมการบรรจหบหอมนเสนเพอปองกนการฟงกระจาย ถาปญหา ดงกลาวนไมไดรบการแกไขทนตอสถานการณอาจสรางความเสยหายอยางใหญหลวงตอวงการมนสำาปะหลงได

ไถระเบดดนดาน

เพอปลกมนสำาปะหลง

11

ปจจบนนผเขยนไดเหนกลมคนหลายกลมมกจะนำาอวชชามาใชกบมนสำาปะหลงกนมากขนใชวธการโฆษณาและสรางจดขายหลอกลวงเกษตรกรใหเหนดเหนชอบกบสงทกลมคนเหลานคดขนมาเอง จนสรางความเสยหายตอผปลกมนสำาปะหลงทเปนเหยออยางมากมายเปนตนวาการขายพนธมนสำาปะหลงทไมไดรบรองจากภาคราชการการใชสารเรงการเจรญเตบโตการใชเทคนคการปลกทพสดารนอกเหนอจากคำาแนะนำาทถกตองและใชการตลาดแบบแชรลกโซรบประกนซอทอนพนธคนในราคาทสง อวชชาดงกลาวมกเกดขนในยามทเกดชองวางระหวางเกษตรกรกบองคกรทเกยวของกบงานวจยและพฒนามนสำาปะหลงผเขยนทำางานวจยมนสำาปะหลงมามากกวา 30 ป กลาพดไดวาแหลงผลตมนสำาปะหลงทดทสดในประเทศไทยอยทหมบานสมบตเจรญ ตำาบลกดโบสถ อำาเภอเสงสาง จงหวดนครราชสมา ดวยเหตผลทวาสามารถผลตมนสำาปะหลงไดสงถง8-10ตนตอไรโดยเกษตรกรสามารถนำานำาใตดนมาใชปลกเกอบทงหมบานนอกจากนเกษตรกรสามารถตามทนเทคโนโลยการผลตมนสำาปะหลงทถกตองอยตลอดเวลา โดยไมยอมเปนเหยอพวกอวชชาทางดานมนสำาปะหลงทงหลาย ลองหาโอกาสไปเยยมหมบานนสกครงเหนความตงใจของเกษตรกรแลวชนใจจรงๆครบ

กลยทธการเพมประสทธภาพการผลต

มนสำาปะหลง กลยทธในการเผยแพรเทคโนโลยการผลตมนสำาปะหลงสเกษตรกรเปนสงสำาคญทสดของนกสงเสรมการเกษตรมาโดยตลอด ในอดตทผานมา ดร.ไรนารทเฮารเลอร ผเชยวชาญจากศนยวจยเกษตรเขตรอนนานาชาต(CIAT)ประจำาภมภาคเอเชยไดเรมสรางตนแบบการผลตมนสำาปะหลงแบบเกษตรกรมสวนรวมผเขยนจำาไดวาเคยเขารบการอบรมตนแบบฯนทโรงแรมแถวเขาใหญเมอประมาณ20ปมาแลวตอมาในชวงระยะหลงกรมสงเสรมการเกษตรไดแนะนำาวธการเพมประสทธภาพการผลตมนสำาปะหลง โดยผานทางสโลแกนทวา“5 ต 5 ตนตอไร” และกรมวชาการเกษตรไดแนะนำาการเพมผลผลตมนสำาปะหลงในทกแหลงปลกมนสำาปะหลงโดยผานทางแปลงสาธต“การสรางแปลงตนแบบการผลตมนสำาปะหลง”จนกระทงมสควโมเดลของศนยวจยและพฒนาการเกษตรนครราชสมาเปดตวขนมาซงมคน

ตอมาในชวงระยะหลงกรมสงเสรมการเกษตรได

แนะนำาวธการเพมประสทธภาพการผลตมนสำาปะหลง

โดยผานทางสโลแกนทวา “5 ต 5 ตนตอไร”

1 2

1 ศ.ดร.เจรญศกด โรจนฤทธพเชษฐ2 สวทธ.นำาเกษตรดงานทหมบานสมบตเจรญ3 มนเสนสรางมลภาวะขณะขนสง

3

12

เหนดวยและไมเหนดวยกบโมเดลนกสดแลวแตมมมองของแตละทานซงมอาจหามได ผเขยนมความเชอวาการใหองคความรทแทจรงนาจะเปนสวนหนงของความสำาเรจในการเพมผลผลตมนสำาปะหลงใหกบเกษตรกรไทย

ปจจยหลกในการเพมประสทธการผลต

มนสำาปะหลง เมอศกษาถงกลยทธในการเพมผลผลตมนสำาปะหลงทกลาวขางตน มกจะพดถงในเรองของการไถระเบดชนดนดานการใชปยตามคาวเคราะหดนหรอพดใหเททนยคกคอปยสงตดและการใหนำากบมนสำาปะหลงสงเหลานถกบรรจใชเปนคำาแนะนำาหลกวาเปนปจจยหลกในการเพมผลผลตใหกบมนสำาปะหลงซงองคความรทเกยวของกบปจจยหลกทกลาวขางตนอยางเชน การไถระเบดดนดานและการใหนำากบมนสำาปะหลงยงไมเคยมคำาแนะนำารองรบทชดเจนจากผลงานวจย แตมกมความเชอมาจากปราชญชาวบานทแอบทดลองกอนนกวชาการมนสำาปะหลงวาการใหนำาเพมผลผลตไดสง20-30ตนตอไรสวนการไถระเบดชนดนดานกอนปลกสามารถเพมผลผลตไดถง 3 เทา ซงมผบรหารทงภาครฐบาลและเอกชนหลายทานหลงเชอในคำาโฆษณาดงกลาวนำาไปแนะนำาขยายผลใหกบเกษตรกร เกดความเสยหายดงปรากฏในขาวสารทผานมา ดงนน จงเปนโอกาสดทผเขยนไดทำาการศกษา

และทดลองในเรองดงกลาวอยากใชเวทนใหองคความรและขอมลผลการศกษาในเรองการไถระเบดชนดนดานและการใหนำากบมนสำาปะหลงกบผทสนใจ

ความหมายของชนดนดาน ชนดนดานหมายถงชนดนทอดตวแนนทบหรอชนทมสารเชอมอนภาคดนมาจบตวกนแนนทบและแขง จนเปนอปสรรคตอการชอนไชของรากพชการไหลซมของนำาและอากาศกระบวนการเกดชนดนดานม3ประเภทมรายละเอยดดงน 1. ชนดนดานแขง (duripan)เปนชนดนแขงเชอมกนแนนโดยสารเชอม สารเชอมมหลายชนดและมชอเรยกแตกตางกนไปขนอยชนดของสารเชอมไดแกเหลกคารบอเนตซลกามเนอทประมาณ21.5ลานไรหรอ6.7เปอรเซนต 2. ชนดนดานเปราะ (fragipan)เปนชนดนดานทมความหนาแนนสงกวาชนดนบนและลางชนดนดานนเกดจากการอดตวของดนเหนยวทรายแปงและทรายมการเชอมตวกนแนนเมอแหงจะเปราะ เมอชนนำาซมผานไดยากมเนอทประมาณ10.2ลานไรหรอ3.2เปอรเซนต 3. ชนดนดานไถพรวน (plowpan) เปนชนดเดยวกนกบชนดนดานเปราะ แตใชเรยกเฉพาะชนดนดานทเกดจากการไถพรวนในระดบความลกเดยวกนเปนเวลานาน ซงพบมากในพนทปลกมนสำาปะหลงตอเนองมาเปนเวลานาน เราสามารถแยกชนดนดานแขงออกจากชนดนดานเปราะโดย พจารณาจากการละลายนำา ถาหากละลายนำาไดจะเปนชนดนดานเปราะโดยชนดนดานเปราะมขอจำากดในการปลกพชนอยกวาชนดนดานแขงเนองจากชนดนดานเปราะละลายนำาได

กระบวนการเกดชนดนดานไถพรวน เกดจากการไถพรวนในระดบความลกเดยวกนเปนเวลานาน โครงสรางของดนแตกละเอยด เมอฝนตกทำาใหอนภาคของดนเหนยวทรายแปงรวมทงอนทรยวตถถกชะลางลงมาสะสมกน

3

1

2

1 แหลงนำาทใชปลกมนสำาปะหลงแตละครวเรอน2 นายเบยบานบวเกษตรกรกาวหนาหมบานสมบตเจรญ3 การปลกมนสำาปะหลงแบบใหนำาหยด

13

ใตชนไถพรวน นอกจากน ยงมแรงกดทบจากรถแทรคเตอรในการเตรยมดนจนถงการเกบเกยวและการเหยยบยำาของรถบรรทกขนสงหวไปยงโรงงาน สงดงกลาวเหลานกอใหเกดชนดนดานไถพรวนขนในพนทปลกมนสำาปะหลงตอเนองมาเปนเวลานาน

ระดบความรนแรงของโอกาสเกดชนดนดาน มการจำาแนกระดบความรนแรงของโอกาสในการเกดชนดนดานในพนทปลกมนสำาปะหลงออกเปน3ระดบดงน ระดบท 1 มโอกาสเกดชนดนดานในระดบตำา เนองจากพนทเปนดนเนอละเอยดมปรมาณทรายแปง(silt)นอยอนภาคของดนเปนแบบกอนเหลยมและกอนกลม ซงทนทานตอแรงไถพรวนและแรงกดทบจากเครองจกรกลขนาดใหญมคาความหนาแนนรวมนอยกวา1.31กรมตอลกบาศกเซนตเมตร ระดบท 2 มโอกาสเกดชนดนดานในระดบปานกลางเนองจากพนทเปนเนอคอนขางละเอยด มปรมาณทรายแปงปานกลางอนภาคของดนเปนแบบกอนเหลยมซงทนทานตอแรงไถพรวนและแรงกดทบจากเครองจกรกลขนาดใหญปานกลางมคาความหนาแนนรวม1.31-1.65กรมตอลกบาศกเซนตเมตร ระดบท 3 มโอกาสเกดชนดนดานในระดบสง เนองจากพนทเปนเนอคอนขางหยาบมปรมาณทรายแปงสงโครงสรางของดนแนนทบ ซงทนทานตอแรงไถพรวนและแรงกดทบจากเครองจกรกลขนาดใหญไดนอย มคาความหนาแนนรวมมากกวา1.65กรมตอลกบาศกเซนตเมตร

ขอจำากดของชนดนดาน การพจารณาวาชนดนดานมผลกระทบตอการปลกมนสำาปะหลงมากนอยหรอไม สามารถพจารณาไดจากชนดของชนดนดานและระดบความลกของชนดนดานมรายละเอยดดงน 1. ชนดของชนดนดาน ชนดนดานเปราะสามารถใชประโยชนและจดการไดงายกวาชนดนดานแขง เนองจากชนดนดานเปราะแตกหกไดงายและลดความแนนทบ เมอดนมความชนเพมขนสวนชนดนดานแขงเปลยนแปลงไดนอยมากหรอไมสามารถเปลยนแปลงไดเลย

2. ระดบความลกของชนดนดานชนดนดานเปนอปสรรคตอการไชชอนของรากพชลงไปในดนชนลางเพอหาธาตอาหารและนำาตลอดจนสรางความแขงแรงในการคำาจนลำาตนดวยพชแตละชนดมระบบรากแตกตางกน บางชนดมระบบรากตน บางชนดมระบบรากลกชนดนดานทอยตนกวา50เซนตเมตรจะมผลกระทบตอการปลกมนสำาปะหลงมาก

ทราบไดอยางไรวาพนทมชนดนดาน สำาหรบเกษตรกรผปลกมนสำาปะหลงสามารถทราบไดวาพนทปลกพชมชนดนดานอยใตดนหรอไมโดยสงเกตในชวงฤดฝนเมอมฝนตกลงมาพนทราบนำาจะทวมขงอยนาน เพราะนำาไมสามารถซมผานชนดนดานลงไปสชนดนลางไดแตนำาจะไหลบาไปบนผวดนเกดการชะลางหนาดนออกจากพนทสวนในชวงฤดแลงชนดนดานจะขวางกนไมใหความชนจากดนชนลางขนมาถงบรเวณรากพชไดพชจะขาดนำาทำาใหพชแคระแกรนหรอยนตนตายไดในทางวชาการเราสามารถเกบตวอยางดนทระดบความลก 50เซนตเมตร เพอนำามาวเคราะหหาคาความหนาแนนรวม (bulkdensity) ถาดนมความหนาแนนรวมมากกวา 1.65 กรมตอลกบาศกเซนตเมตรแสดงวามชนดนดานเกดขนในพนทปลกมนสำาปะหลงของเรา

การไถระเบดชนดนดานในพนทปลก

มนสำาปะหลง พนทปลกมนสำาปะหลงมกมการไถพรวนทระดบความลกเดยวกนตลอดทำาการไถพรวนในขณะดนมความชนไมเหมาะสมมการกดทบจากรถแทรคเตอรหรอรถบรรทกในการเตรยมดนเกบเกยวและการขนสงหวไปยงโรงงานสงดงกลาวเหลานกอใหเกดชนดนดานไดงายโดย ชนดนดานจะขดขวางการแพรกระจายของรากพชและการแทรกซมของนำา ทำาใหเกดนำาทวมขงหรอไหลบามากขนในชวงฝนตกหนกชะลางเอาหนาดนทมความอดมสมบรณ

การเกดดนดานขนไถพรวน

ดนไมมการอดแนน ดนเกดการอดแนน

14

ปจจยสภาพแวดลอมทกอใหเกดชนดนดาน ดนดานเปนปญหาของประเทศซงเกดจากการอดตวแนนทบ จนขดขวางการเจรญเตบโตและการไชชอนของรากพชพชทปลกในดนทมชนดนดานจะมระบบรากตน ทำาใหพชดดกนธาตอาหารและนำาไดนอย พชเกดอาการแคระแกรนหรอยนตนแหงตายปจจยสภาพแวดลอมทกอใหเกดชนดนดานมดงน 1. การใชทดน (land use) การไถพรวนเพอปลกพชทระดบความลกเดยวกนและไมถกวธเปนประจำาทกปอยางตอเนองเปนเวลานานดงนน การไถพรวนดนในระดบความลกทแตกตางกนเปนการชะลอการเกดชนดนดานอกวธการหนงดวย 2. โครงสรางของดน(soilstructure)เปนคณสมบตทางกายภาพทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลาขนอยกบอทธพลภายนอกไดแกการใสปยอนทรยการใชเครองจกรกลการเกษตรและการจดการดน 3. ความหนาแนนรวม (bulk density) ดนทมความหนาแนนรวมสงจะเปนอปสรรคตอการไชชอนของรากพชและการซาบซมของนำา การใชเครองจกรกลการเกษตรทไมถกตองจะชวยสงเสรมใหดนมความหนาแนนรวมสงขน 4. เนอดน (soil texture) แสดงถงความหยาบและละเอยดของดนเนอดนทมโอกาสเกดชนดนดานไดสงคอเนอดนทมอนภาคทรายแปงหรอทรายละเอยด(silt)

สงออกไปจากพนท ขณะเดยวกนกทำาใหพชขาดแคลนนำาในชวง

ฤดแลงเนองจากชนดนดานจะขวางกนไมใหความชนจากดนชน

ลางขนมาถงบรเวณรากพชไดจงทำาใหพชแคระแกรนหรอยนตน

ตายไดดงนนพนทปลกมนสำาปะหลงทมชนดนดานควรทำาการไถ

ระเบดดนดานทก3-5ปมรายละเอยด4ขนตอนดงน

1. การทำาลายวชพชและเศษซากพชกอนไถระเบดชน

ดนดานดวยไถพรวน 2 แถว เพอไมใหเศษพชพนขาไถระเบดชน

ดนดานหรอเปนอปสรรคตอการไถระเบดชนดนดาน

2. การไถระเบดชนดนดานดวยเครองไถแบบสนสะเทอน

(shakingripper)โดยไถ2รอบรอบแรกไถไปตามแนวยาวของ

พนทกอนรอบทสองไถตามขวางของพนทหรอทเรยกวาไถตดกน

เปนตาหมากรก เพอใหชนดนดานแตกราวสมำาเสมอรอบทศทาง

ทวทงพนท

3. ไถดะดวยผาล 3 หรอผาล 4 เพอทำาลายวชพชและ

ตากหนาดนเพอทำาลายศตรพช

4. ไถพรวนเพอยอยดนใหละเอยดและกลบรอยไถระเบด

ชนดนดานหลงจากนนทำาการไถรองปลกมนสำาปะหลง

ขอควรระวงในการไถระเบดชนดนดาน การไถชนระเบดดนดานจะตองเปนพนททสำารวจแลววาม

ชนดนดานจรงในกรณถาเปนพนททไมมชนดนดานเกดขนการไถ

ระเบดชนดนดานจะชวยสงเสรมใหนำาซมลงใตดนเรวกวาปกตโดย

ดนชนบนจะแหงเรวขนมผลทำาใหพชขาดนำาไดอกกรณหนงกคอ

ถามชนเกลออยบรเวณใตดนไมควรไถระเบดชนดนดานเพราะจะ

ทำาใหเกลอขนมาพรอมกบนำาใตดนเปนอนตรายตอมนสำาปะหลงได

1

2

1 ไถระเบดชนดนดานแบบไมสนสะเทอน

2 ไถระเบดชนดนดานแบบสนสะเทอน

การไถดวย Shaking ripper เผอทำาลายชนดนดาน

15

5. ความชนในดน (soilmoisture) การใชเครองจกรเตรยมดน เกบเกยว และการใชรถบรรทกขนสงหวมนสำาปะหลงลงไปเหยยบยำาในแปลงในขณะทดนมความชนสงจะทำาใหเกดการอดแนนของดนไดงาย 6. การเขตกรรม การไถพรวนทำาอยางไมถกตองและเหมาะสมการไถพรวนมากครงทระดบความลกเดยวกนเปนเวลานานทำาใหเกดชนดนดานทดนชนลางได

ผลกระทบของชนดนดานตอพช เปนททราบกนแลววาชนดนดานจะขดขวางการแพรกระจายของรากพชและการแทรกซมของนำาทำาใหเกดนำาทวมขงหรอไหลบามากขนในชวงฝนตกหนก ชะลางเอาหนาดนทมความอดมสมบรณสงออกไปจากพนทในขณะเดยวกนกทำาใหพชขาดแคลนนำาในชวงฤดแลง เนองจากชนดนดานจะขวางกนไมใหความชนจากดนชนลางขนมาถงบรเวณรากพชไดจงทำาใหพชแคระแกรนหรอยนตนตายไดผลผลตลดลงผเขยนไดทำาการศกษาการไถระเบดชนดนดานรวมกบการใหนำาหยดในชวงฤดแลง โดยเกบเกยวทอาย121518และ24เดอนทำาการศกษาในแหลงปลกมนสำาปะหลงทสำาคญของประเทศ ไดแก นครราชสมา จนทบรสระแกวชลบรและกำาแพงเพชรจำานวน10แปลงทดลองแปลงทดลองละ12ไรโดยทำาการไถระเบดชนดนดานทระดบความลก6080และ100เซนตเมตรเปรยบเทยบกบไมมการไถระเบดชนดนดานพบวาการไถระเบดชนดนดานทำาใหผลผลตมนสำาปะหลงเพมขนเฉลย1.06ตนตอไรหรอประมาณ15เปอรเซนตการไถระเบดชนดนดานทระดบความลกทง3ระดบใหผลผลตหวสดไมแตกตางกน ดงนน ในพนททมปญหาชนดนดานควรทำาการไถระเบดทระดบความลก 60 เซนตเมตรกเพยงพอแลวดงแสดงในภาพท1 สวนการใหนำาแบบนำาหยดในชวงฤดแลงตงแตเดอนพฤศจกายนถงมนาคมเฉลย2ครงตอเดอนเปรยบเทยบกบการปลกแบบอาศยนำาฝน พบวา การปลกแบบใหนำาหยดใหผลผลตหวสดเพมขนเฉลย750กโลกรมตอไรหรอประมาณ10เปอรเซนต

ดงแสดงในภาพท2เมอมาพจารณาในแตละชนดของดนไมมดนชนดใดตอบสนองตอการใหนำาแบบนำาหยดอยางเดนชดดงแสดงในตารางท1 ผเขยนมความเหนวาการใหนำาหยดกบมนสำาปะหลงควรพจารณาในกรณแรกคอถาตองการปลกมนสำาปะหลงชวงฤดแลงตงแตเดอนมกราคม-มนาคมโดยไมตองรอฝนตกการใหนำาหยดจะชวยใหมนสำาปะหลงสามารถงอกไดและเจรญเตบโตไดดในชวงแรกเตรยมความพรอมดานทรงพมใบเพอเขาสในชวงฤดฝนอยางเตมท กรณทสอง คอ การใหนำาหยดกบมนสำาปะหลงเพอตองการยดฤดฝนไปอก2เดอนคอตงแตพฤศจกายนถงธนวาคมเพอใหมนสำาปะหลงไดลงหวอยางตอเนอง สวนในชวงเดอนมกราคมถงเมษายนความชนสมพทธในบรรยากาศตำาทำาใหใบรวงการใหนำาหยดกบมนสำาปะหลงชวงน ไมสามารถรกษาทรงพมใบไดตามปกต ทำาใหผลผลตหวสดไมเพมขนในชวงน อยางไรกตามการศกษาการใหนำาอยางแมนยำากบมนสำาปะหลงโดยใหในปรมาณและชวงเวลาทมนสำาปะหลงตองการเปนเรองทจะตองศกษากนตอไป เพอนำาองคความรดงกลาวไปกำาหนดโมเดลการทำาฟารมอยางแมนยำาหรอทเรยกวา“Precision farming” เพอเพมผลผลตและลดตนทนการผลตมนสำาปะหลงในยคของ AsianEconomicsCommunityหรอAECทจะเกดขนอนาคตขางหนากนตอไป

มนสำาปะหลงพรอมเกบเกยว

แผนภาพท 1 ความลกของการไถระเบดชนดนดาน(เซนตเมตร)

แผนภาพท 2 ระบบการใหนำา

16

ตารางผลผลตหวสด(ตนตอไร)ของมนสำาปะหลงเมอมการใหนำา2ระบบคออาศยนำาฝนและใหนำาระบบนำาหยดในแหลงปลก

มนสำาปะหลงของจงหวดนครราชสมาจนทบรสระแกวชลบรและกำาแพงเพชรจำานวน10แปลงทดลองป2553-2555

แผนภาพท 3 อายการเกบเกยว

  

6

ไดตามปกต ทาใหผลผลตหวสดไมเพมขนในชวงนอยางไรกตาม การศกษาการใหนาอยางแมนยากบมน

สาปะหลง โดย ใหในปรมาณและชวงเวลาทมนสาปะหลงตองการเปนเรองทจะตองศกษากนตอไป เพอนาองค

ความรดงกลาวไปกาหนดโมเดลการทาฟารมอยางแมนยาหรอทเรยกวา “Precision farming” เพอเพม

ผลผลตและลดตนทนการผลตมนสาปะหลงในยคของ Asian Economics Communityหรอ AEC ทจะ

เกดขนอนาคตขางหนากนตอไป ตารางผลผลตหวสด (ตนตอไร) ของมนสาปะหลงเมอมการใหนา 2 ระบบ คอ อาศยนาฝน และใหนาระบบนา

หยด ในแหลงปลกมนสาปะหลงของจงหวดนครราชสมา จนทบร สระแกว ชลบร และกาแพงเพชร จานวน 10 แปลงทดลอง ป 2553 - 2555

แหลงปลกและชนดของดน ผลผลตหวสด(ตนตอไร)

อาศยนาฝน ใหนาระบบนาหยด นครราชสมา 1 (ดนเหนยวสแดง) นครราชสมา 2 (ดนเหนยวสแดง) นครราชสมา 3 (ดนเหนยวสแดง) นครราชสมา 4 (ดนรวนปนเหนยว) จนทบร (ดนรวนปนเหนยว) สระแกว (ดนรวนปนทราย) ชลบร (ดนรวนปนเหนยว) กาแพงเพชร 1 (ดนรวนปนเหนยว) กาแพงเพชร 2 (ดนรวนปนเหนยว) กาแพงเพชร3 (ดนรวนปนทราย)

6.69 7.26 7.95 8.89 8.14 8.12 7.56 9.44 8.77 7.41

7.41 8.05 8.91 9.70 9.11 8.65 8.63 10.39 9.33 7.98

สวนการเกบเกยวมนสาปะหลง พบวา สามารถเกบเกยวมนสาปะหลงไดตงแตอาย 12-24เดอนโดย

หลกเลยงการเกบเกยวในชวงฝนแรก คอ เมษายนถงมถนายน เนองจากมนสาปะหลงแตกใบออน ทาให

ปรมาณแปงในหวสดลดลงเมอศกษาคณภาพของหวมนสาปะหลง พบวา หวทอายเกน 18 เดอนไปแลวปรมาณ

แปงในหวสดจะลดลงตา คณภาพของแปงไมไดมาตรฐาน หวมปรมาณเสนใยสงขน และหวบางสวนเรมเนาลง

ดงแสดงในภาพท 3 การชะลอการเกดชนดนดาน การไถระเบดชนดนดานไมใชเปนการแกปญหาการเกดชนดนดานอยางถาวร แตถาหากไมมการ

จดการดนทถกตองและเหมาะสมแลว ชนดนดานกจะกลบมาเกดขนใหมไดอก สงผลกระทบตอการ

เจรญเตบโตของพชดงนน การชะลอการเกดชนดนดานจงเปนวธทดทสดสามารถทาไดดงน

3(ดนรวนปนทราย)

สวนการเกบเกยวมนสำาปะหลงพบวาสามารถเกบเกยวมนสำาปะหลงไดตงแตอาย12-24เดอนโดยหลกเลยงการเกบเกยวในชวงฝนแรกคอเมษายนถงมถนายนเนองจากมนสำาปะหลงแตกใบออน ทำาใหปรมาณแปงในหวสดลดลงเมอศกษาคณภาพของ

หวมนสำาปะหลงพบวาหวทอายเกน18เดอนไปแลวปรมาณแปงในหวสดจะลดลงตำาคณภาพของแปงไมไดมาตรฐานหวมปรมาณเสนใยสงขนและหวบางสวนเรมเนาลงดงแสดงในภาพท3

17

การชะลอการเกดชนดนดาน การไถระเบดชนดนดานไมใชเปนการแกปญหาการเกดชน

ดนดานอยางถาวร แตถาหากไมมการจดการดนทถกตองและ

เหมาะสมแลว ชนดนดานกจะกลบมาเกดขนใหมไดอก สงผล

กระทบตอการเจรญเตบโตของพชดงนน การชะลอการเกดชน

ดนดานจงเปนวธทดทสดสามารถทำาไดดงน

1. การใชเครองจกรกลการเกษตร โดยควบคมการใช

เครองจกรกลในพนทการเกษตรเทาทจำาเปนและใชในขณะดนม

ความชนพอเหมาะควบคมแนวทางเดนของเครองจกรกลซำาทเดม

และวางแนวปลกพชใหอยระหวางลอของเครองจกรเพอไมใหเกด

ชนดนดานทวทงพนท

2. ความชนของดนชนดนดานทอยใตดนชนไถพรวนจะ

เปนอปสรรคตอการไชชอนของรากพชกตอเมอชนดนดานแหงได

ระดบหนงดงนนการรกษาความชนของดนชนดนดานใหพอเหมาะ

ในระดบหนงสามารถลดผลกระทบของชนดนดานตอรากพช

3. การปรบปรงโครงสรางของดนเพอใหเมดดนม

เสถยรภาพโดยการเพมอนทรยวตถใหแกดนไดแกปยคอกปยหมก

และปยพชสด เพอใหดนมคณสมบตทางกายภาพดขน ดดซบนำา

ไดมากขนมชองวางในดนเพมขนสงผลใหความหนาแนนรวมลด

ลงได

4. การปลกหญาแฝก ชนดนดานเปนดนทมความหนา

แนนสงสวนประกอบของดนมนำาชองวางอากาศรวมทงอนทรย

วตถลดนอยลงหญาแฝกเปนพชทขนไดในสภาพดนดาน มระบบ

รากลกเจาะผานชนดนดานไดและใหปรมาณรากมากกวาพชอน

ดงนน เมอฝนตกลงมาความชนจะซมผานลงตามระบบของราก

หญาแฝก สรางความชนและอนทรยวตถใหกบดนในชนดนดาน

อยางรวดเรว

บทสรป เกษตรกรไทยปลกมนสำาปะหลงเปนเวลานานเกอบ50ปมาแลว มการไถพรวนทระดบความลกเดยวกนอยางตอเนองมาเปนเวลานาน ทำาใหโครงสรางของดนถกทำาลายลง เมดดนแตกละเอยด เมอฝนตกอนภาคของดนเหนยว ทรายแปง รวมทงอนทรยวตถถกชะลางลงมาสะสมกนใตชนไถพรวน นอกจากนยงมแรงกดทบจากรถแทรคเตอรในการเตรยมดนจนถงการเกบเกยวและรถบรรทกขนสงหวไปยงโรงงานสงดงกลาวเหลานกอใหเกดชนดนดานไถพรวนขนในพนทปลกมนสำาปะหลงการไถระเบดชนดนดานจงไมใชเปนการแกปญหาการเกดชนดนดานอยางถาวรชนดนดานกจะกลบมาเกดขนใหมไดอกถาหากไมมการจดการดนทถกตองและเหมาะสมผเขยนมความเหนวาการชะลอการเกดชนดนดานจงเปนวธทดทสดในการแกปญหาการเกดชนดนดานดวยการใสปยอนทรยรวมกบการใหนำามนสำาปะหลง ซงเกษตรกรในเขตบานสมบตเจรญ ตำาบลกดโบสก อำาเภอเสงสาง จงหวดนครราชสมาเขาปฏบตกนในเวลานครบ

บรรณานกรมกรมพฒนาทดน. 2555. การเพมผลผลตพชทปลกในดนทมชน

ดนดาน.สำานกนเทศและถายทอดเทคโนโลยการพฒนาทดนกรมพฒนาทดนกระทรวงเกษตรและสหกรณ.

สมฤทธรยาพนธ.2553.การแกไขปญหาชนดานไถพรวนเพอปลกมนสำาปะหลง . วทยานพนธปรญญาโท มหาวทยาลยเกษตรศาสตรกรงเทพมหานคร.

เอกราชมวาสนา.2552.ลกษณะและปญหาของชนดานไถพรวนในระบบการปลกมนสำาปะหลงในจงหวดนครราชสมา.วทยานพนธป รญญาโท มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กรงเทพมหานคร.

ปลกมนสำาปะหลง"รวย"อยางมออาชพ

มลไกแกลบ

18

เ ส น ไ ห ม ใ บ ห ม อ น

วโรจนแกวเรอง

ถงเชาไหมไทย สมนไพรทองคำา

“ถงเชาไหมไทย” กระแสมาแรงแซงทางโคง โดงดงตลอดเดอนสงหาคม 2556 จนถงปจจบน กรมหมอน

ไหมตองรบบทหนก ปรบกระบวนยทธในการรบมอกบผบรโภค ทสนใจสมนไพรชนดใหมนมากยงกวาโสม เขา

กวางออน ฯลฯ ดวยสรรพคณอนลำาเลศ เปนสมนไพรราคาแพงดจทองคำา ดวยเปนทงยาอายวฒนะ ลดความ

เสยงการเกดโรคมะเรง บำารงตบและไต ปรบสมดลในรางกาย แถมเพมสมรรถภาพของรางกายอกดวย จะเปน

จรงหรอไมโปรดใชวจารณญาณในการอาน และตดตามขาวสารชองทางอนๆ ประกอบการตดสนใจวาจะใชถง

เชาบำารงรางกายดหรอไม

ถงเชาหมะกำาลงเจรญเตบโตเปนดอกเหดบนดกแดไหม

19

ความเปนมา ถงเชาหรอหญาหนอนชาวทเบตเรยกซคาบชาวจนเรยกชเชาหรอตงถงเชาชาวทเบตใชเปนยาสมนไพรตำารบทเบตแกไตบกพรองบำารงกำาลงในชวงพกฟนกนวนละตวเพมภมคมกนตมกนกบซปไก ซปเปด แตไมตมนาน และไมกนรวมกบยาอนมการใชถงเชากนมาอยางยาวนาน ทกฤดใบไมผล ฝนแรกในตนเดอนพฤษภาคม ชาวทเบตและชาวมณฑลยนนานของจน จะออกเดนทางขนไปบนทราบสงทเบตบนเทอกเขาหมาลยเพอตามลาหาเหดถงเชาบนภเขาทระดบความสงกวา 3,500 เมตรจากระดบนำาทะเล เชนเดยวกบชาวเนปาลและชาวภฏานกออกหาเหดถงเชาธรรมชาตบนเทอกเขาหมาลยเชนกน แตนกนยมถงเชาตางยกนวโปงใหถงเชาทเบตวามสรรพคณทางยามากทสด สรางรายไดใหชาวทเบตทมอาชพเกบเหดถงเชามากถง3ใน4ของรายไดทงปดวยถงเชามราคาแพงโดยมกระบวนการคาขายกนตงแตในพนทเกบถงเชาสตลาด 5ขนตอน 1. คนเกบถงเชา ขอบอกมอใหมอาจเกบไมไดเลยแมจะพยายามหาเปนวนๆตองใชความชำานาญและความอดทนโดยการคลานไปตามพน แหวกหาหญาหนอนทสงจากพนดนราว 2เซนตเมตร ทามกลางหญาและพชชนดอนทขนสงกวา จะหากนตงแตฟาสางจรดเยนแลวรวบรวมขายใหหวหนาคาย

2. หวหนาคาย(ตาซอ) ผดแลกฎระเบยบการซอขาย

ถงเชาของรฐบาลจน ซงอาจมการซอขายผานตาซออกหลายมอ

ราคาอาจสงขนอกหลายเทาตวภายใน3ชวโมง

3. พอคาขายสง สวนใหญเปนชาวมสลมเมองซถง นำา

ถงเชาทรวบรวมไดสงรานคาในเมองอกทหนง

4. รานขายสง จะจำาหนายถงเชาแบบขายสงใหรานคา

สมนไพร

5. รานคาสมนไพร จะจำาหนายถงเชาใหผบรโภคโดย

ทวไปแตใหระมดระวงไมวาทานจะซอถงเชาจากคนหมงฮองกง

เซยงไฮ โดยเฉพาะทเฉนต มโอกาสเจอถงเชาปลอมมากกวา 50

เปอรเซนตของแทใหสงเกตตรงหวหนอนจะเปนมนและขาหนอน

ธรรมชาตจะไมเรยงตวกนสวยงามเหมอนของปลอมททำาจาก

เครองจกร และยงมหญาหนอนทชาวจนเรยกวา เหอผานดงเซย

เชา (Her Pan Dong Xia Cao) เหมอนหญาหนอนทเบตมาก

(Ophiocordycepssinensis)แตไมมสรรพคณทางยาเลย

ตลาดเซอฝานเปนยานการคาสมนไพรของฮองกงมการ

คาขายถงเชามากทสดราคาตงแต21,000-39,000บาทตอถงเชา

นำาหนกเพยง30กรมราคาขนอยกบขนาดของตวหญาหนอนดวย

และทตลาดแหงนยงมการจำาหนายถงเชาสทอง (Cordyceps

militaris)บรรจแคปซลซงมราคาสงถง15,000บาทตอ50กรม

การหาเหดถงเชาธรรมชาตบนทราบสงทเบตเทอกเขาหมาลย

20

ทำาไมผคนจงเรยกหาแตถงเชา ชาวทเบตใชเปนยาสมนไพรมาอยางยาวนานดงไดกลาว

มาแลว แตกไมดงเปรยงปราง กระทงในป พ.ศ.2536 นกกรฑา

แชมปโลกชาวจนไดเผยเคลดลบการไดแชมปโลกวาใชถงเชาบำารง

กำาลงตามคำาแนะนำาของผฝกสอน เทานนแหละครบผคนทวโลก

ทงซกตะวนตกและตะวนออก ตางแสวงหาถงเชาไวครอบครอง

อยางนอยขอใหไดลองสกครง อยางทคนไทยตอนนตางตนเตนท

เหนอธบดกรมหมอนไหมนายประเสรฐ โกศลวตรออกขาวตาม

สอตางๆทงวทยโทรทศนและหนงสอพมพตลอดเดอนสงหาคม

2556 วาประสบความสำาเรจในการเพาะเหดถงเชาไหมไทย จาก

การทำาวจยรวมกบรศ.ดร.จราพร กลสารน ดร.วรรณพร ทะพงคแก

คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม และดร.ธญญา

ทะพงคแก คณะเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยราชภฏ

เชยงใหม โดยใชเชอเหดถงเชาหมะ (Isaria tenuipes) เพาะบน

ดกแดไหมพนธไทยไดสำาเรจเปนคณะแรกของประเทศไทย

โดยกอนหนานมผนำาเชอเหดถงเชามาศกษาทงเชงวชาการ

และเชงการคาหลายรายแตเปนการเพาะบนอาหารชนดอนเชน

ขาว เทาททราบมดร.ธญญา ทะพงคแก มหาวทยาลยราชภฏ

เชยงใหม ดร.อานนท เออตระกล ผเชยวชาญเหด องคการ

สหประชาชาตป2524-2548จนกระทงสามารถเปดฝกอบรม

การเพาะเหดถงเชาไปหลายรนและมผลตภณฑถงเชาจำาหนายแลว

ถาสนใจกลองสอบถามขอมลกบผวจยทง2แหงนไดครบ

นกกรฑา แชมปโลกชาวจนไดเผยเคลดลบการไดแชมปโลก วาใชถงเชาบำารงกำาลงตามคำาแนะนำาของ

ผฝกสอน เทานนแหละครบ ผคนทวโลกทงซก ตะวนตกและตะวนออก ตางแสวงหาถงเชาไว

ครอบครองอยางนอยขอใหไดลองสกครง

1นายประเสรฐโกศลวตรอธบดกรมหมอนไหมกบถงเชาหมะทเพาะบนดกแดไหมไทย2ถงเชาหมะสรางเสนใยคลมตวดกแดไหม3การเพาะเหดถงเชาสทอง

1

2

3

21

สำาหรบถงเชาไหมไทยยงไมมจำาหนายรอการวจยอกบางขนตอนและเตรยมความพรอมในการฝกอบรมทมผสมครเขามายงกรมหมอนไหมทกวนคงตองคอยกนอกระยะหนงครบแลวจะแจงใหผทสมครไดรบทราบอกครง

ถงเชาคออะไร “ถงเชา”(ถง=หนอน,เชา=หญา)หรอทเรยกวา“หญาหนอน” กเพราะวาในฤดหนาวเปนหนอน ในฤดรอนเปนหญา บนทราบสงทเบต ตวหนอนของผเสอคางคาวหรอผเสอกะโหลก(Hepialus armoricanus)จะเจรญเตบโตอยใตผวดนบนภเขาทปกคลมดวยหมะโดยมสปอรของเชอเหดรา (Ophiocordyceps sinensis)กระจายอยทวไปเมอหมะละลายสปอรจะไหลไปกบนำาและซมลงใตผวดน เมอหนอนกนสปอรของเชอเหดชนดนเขาไปสปอรกจะงอกเปนเสนใยเจรญเตบโตบนตวหนอนเมอฤดใบไมผลมาถงอณหภมสงขน เสนใยรวมตวหนาแนนขนกจะแทงออกจากปากตวหนอนทตายแลวแขงเปนมมมออกเปนดอกเหดมลกษณะเหมอนหญางอก โผลเหนอพนดนเพราะตองการแสง กลายเปนขมทองของชาวทเบตเพราะอาจขายไดถงตวละ750บาท หญาหนอนมการคนพบแลวมากกวา300ชนดแตมไมกชนดทมสารออกฤทธหรอสารสำาคญซงมสรรพคณเปนยาสมนไพรในเอเชยมการคนพบทเขตปกครองพเศษทเบตจนเนปาลภฏานเกาหลเวยดนามและไทย

ถงเชาทมชอเสยงมอย4ชนดไดแก 1. เหดถงเชาทเบต(Ophiocordyceps sinesis)หรอชอเดมcordycepssinesis 2. เหดถงเชาสทอง(Cordyceps militaris) 3. เหดถงเชาหมะ(ถงเชาเกาหล)(Isaria tenuipes)หรอชอเดมPaecilomycestenuipes 4. เหดถงเชาจกจน(วานจกจน)(Isaria sinclairii)หรอชอเดมPaecilomyces cicadae เหดถงเชาเปนราแมลงในกลม Ascomycetes ทมฤทธทางยาจากการวจยคนควาทางเภสชวทยาพบวา เหดถงเชาประกอบดวยสารสำาคญหลายชนด เชน โมโนแซคคาไรด ไดแซคคาไรดโพลแซคคาไรด (เบตา-กลแคน) คอรไดเซปน กรดคอรได-เซปกอะดโนซนกรดอะมโนวตามนและแรธาตหลายชนด สรรพคณของสารสำาคญในถงเชาเชน l โพลแซคคาไรด (เบตา-กลแคน : β-Glucan)ชวยตานอนมลอสระ เพมภมคมกนลดระดบนำาตาลในเลอดมความนาจะเปนในการลดการโตของเนองอกและเซลลมะเรงยดอายและชะลอความเสอมของเซลล l คอรไดเซปน (cordycepin) มฤทธบำารงไต เพมประสทธภาพการไหลเวยนของโลหตตานเชอแบคทเรยกอโรค l กรดคอรไดเซปก (cordycepic acid) ชวยเพมเมตาโบรซมของรางกาย ปองกนเลอดออกในสมองเกดลมเลอดโรคหวใจขาดเลอดและหอบหด

1ดกแดไหมอาย4-6วนพรอมนำามาใสเชอเหดถงเชาในหองปลอดเชอ2การตรวจสารออกฤทธหรอสารสำาคญไดแกคอรไดเซปนและอะดโนซนในถงเชา

1

2

22

l อะดโนซน (adenosine) ชวยตานการแขงตวของ

เลอดตานการเกดลมเลอด

ปจจบนกรมหมอนไหมพบวาเชอเหดถงเชาหมะเจรญได

บนดกแดไหมไทยพนธนางลายไดดและจะมการวจยเพมเตมรวม

กบคณะผวจยทมเดมเพอใหไดวธการทดทสดและใหสารสำาคญใน

ระดบสงอกทงมความปลอดภยตอผบรโภคเพอขอจดอนสทธบตร

ถงเชาไหมไทย และถายทอดองคความรใหเกษตรกรผลตและนำา

ไปแปรรปเปนผลตภณฑตอไป

ดงนน ถาการดำาเนนการดงกลาวเสรจสนกจะเปน

ประโยชนอยางมากแกเกษตรกรผปลกหมอนเลยงไหมจะมราย

ไดเพมขนจากการจำาหนายดกแดไหม ซงปกตจะจำาหนายใน

ราคากโลกรมละ 120 - 150 บาท แตเมอนำาไปผลตเปนถงเชา

ราคาอาจสงถงกโลกรมละ 10,000 บาท เปนการสรางมลคาเพม

จากดกแดไหมใหกบเกษตรกร และเปนการสรางอาชพใหม

สำาหรบผสนใจผลตถงเชาเปนอาหารเสรมเพอสขภาพ และเปน

โอกาสดทคนไทยจะไดบรโภคถงเชาไหมไทย โดยฝมอคนไทย

แทนการนำาเขาจากตางประเทศ

บรรณานกรมธญญา ทะพงคแก. (2555) การเพาะเหดถงเชาเปนอาชพ.

กรงเทพฯ:ทโฟรพรนตง.

วโรจน แกวเรอง.2556. รายงานการฝกอบรมเชงปฏบตการ

เทคโนโลยการปลกหมอนเลยงไหม ระหวางวนท 19-29

เมษายน2556ณมหาวทยาลยการเกษตรอนฮยสาธารณรฐ

ประชาชนจน.กรมหมอนไหม20หนา

ผลตภณฑถงเชาสทองทมจำาหนายในประเทศไทย

23

ม ม ม อ ง พ ช ส ว น

มธรสวงษครธ/จนตนกานตงามสทธา

“กาแฟ” เปนพชเศรษฐกจทสำาคญของไทยชนดหนง สามารถทำารายไดใหเกษตรกรปละหลายพนลานบาท

ในชวง 5 ปทผานมาตลาดกาแฟมการขยายตวมาก สงผลใหความตองการใชเมลดกาแฟ ในภาคอตสาหกรรมการ

ผลตกาแฟสงตามไปดวย แตผลผลตกาแฟในประเทศกลบลดนอยลงอยางตอเนอง นนเพราะวาราคากาแฟทตกตำา

ลงเปนระยะเวลานาน ทำาใหเกษตรกรไทยหนไปปลกพชชนดอนแทน ยงทำาใหผลผลตกาแฟไมเพยงพอตอการ

บรโภค โดยเฉพาะกาแฟสายพนธอาราบกาของประเทศเพอนบาน ยงมราคาถกกวาของไทย จงมการลกลอบนำา

เขามาขายในประเทศ ยงสรางปญหาความเดอดรอนใหกบเกษตรกรผปลกกาแฟอยางหลกเลยงไมได

อาราบกา

อนาคตกำาหนดได

24

กรมวชาการเกษตรโดยสถาบนวจยพชสวนรวมกบสมาคมกาแฟและชาไทยจดการสมมนาระดมความคด“กำาหนดอนาคตกาแฟอาราบกาไทย” เพอกำาหนดทศทางอนาคตของการผลตกาแฟอาราบกา ขดความสามารถในการผลตและโอกาสในการแขงขนใหเปนรปธรรมมากยงขนและเตรยมพรอมเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยนในป2558การสมมนาครงนมสาระความรในแงมมทหลากหลายจากวทยากรลวนแตเปนประโยชนแกเกษตรกรชาวสวนกาแฟอยางมาก ดร.สวทย ชยเกยรตยศ รองอธบดกรมวชาการเกษตรกลาวถงนโยบายยทธศาสตรกาแฟประจำาป2557-2560วาในปพ.ศ. 2555-2556 ผลผลตกาแฟโลก ประมาณ 8.87 ลานตนสวนใหญเปนกาแฟสายพนธอาราบกาจากประเทศบราซลซงเปนผผลตและสงออกกาแฟรายใหญของโลก รองลงมาเปนประเทศเวยดนาม และประเทศโคลมเบย ตามลำาดบ มความตองการใชกาแฟของโลกเพมขน เนองจากประเทศบราซลและกลมสหภาพยโรปมความตองการบรโภคทสงขน แตราคาเมลดกาแฟของตลาดโลกคาดวาจะลดลงจากปทผานมาสาเหตจากผลผลตกาแฟทเพมมากขน ประเทศไทย ผลผลตกาแฟสวนใหญ รอยละ 79คอ สายพนธโรบสตา ซงมแหลงปลกทางภาคใต สวนทเหลออก21%คอสายพนธอาราบกาทเปนผลผลตมาจากทางภาคเหนอในชวง5ปทผานมาจะเหนไดวาเนอทใหผลผลตกาแฟของไทยลดลง รวมทงผลผลตของกาแฟทลดลงอยางตอเนอง เพราะเกษตรกรหนไปปลกยางพาราและปาลมนำามน เนองจากใหผลตอบแทนทสงกวาสวนความตองการใชเมลดกาแฟของโรงงานในชวง 5 ปทผานมาเพมขน เพราะกระแสความนยมดมกาแฟควบดและกาแฟสำาเรจรปในปจจบน สวนการนำาเขาเมลดกาแฟกเพมขนเนองจากผลผลตในประเทศไมเพยงพอ

ปจจบนปญหาของประเทศไทย คอ ตนทนการผลตสงแตผลผลตตอไรตำา เมอเปรยบเทยบกบประเทศคแขงและกาแฟพนธอาราบกายงมปญหาเรองคณภาพผลผลตไมไดมาตรฐานดานการตลาดประสบปญหาความผนผวนของราคาในตลาดโลกหากเปดเสรทางการคา จะยงสงผลกระทบตอเกษตรกร เพราะการผลตของประเทศในกลมอาเซยนมตนทนทตำากวา การวเคราะหสถานการณกาแฟภายใตเงอนไขการคาเสรสำาหรบจดแขงมหลายดาน เชน พนทภาคใตของไทยเหมาะสมทจะปลกกาแฟสายพนธโรบสตา ภาคเหนอเหมาะสมตอการปลกกาแฟพนธอาราบกา คณภาพของกาแฟทงสองสายพนธไดรบการยอมรบทงจากในประเทศและตางประเทศแตจดออนคอตนทนการผลตของไทยยงอยในระดบสงทำาใหเนองจากไทยมผลผลตตอไรตำากวารวมถงคาแรงงานของไทยกสงกวาแตคณภาพของกาแฟไทยเปนทยอมรบและตองการของตลาด จงถอเปนโอกาสท ด ส วนอปสรรคท เปนขอจำ ากดย งมหลายเร องเชนการเปดเสรการคาจะลดภาษสงผลใหเมลดกาแฟเหลอภาษ

25

รอยละ5กาแฟสำาเรจรปเหลอรอยละ0อาจกระทบกบผลผลตในประเทศและทสำาคญประเทศเวยดนามซงเปนผปลกกาแฟโรบสตามากเปนทสองของโลกจะไดเปรยบไทย ในเรองคาแรงและตนทนการผลตทตำากวาสามารถระบายกาแฟภายในประเทศโดยขายราคาไดตำายงตอนนประเทศเพอนบานของไทยเชนพมาลาวเรมมนโยบายสงเสรมการปลกกาแฟอาราบกา โดยมตนทนตำากวาไทยยอมสงผลกระทบกบไทยอกสวนหนง กรมวชาการเกษตรจงจดทำายกรางยทธศาสตรกาแฟไทยเพอนำาเสนอตอคณะอนกรรมการพชสวน กระทรวงเกษตรและสหกรณ ภายใตวสยทศนวา “ยกระดบคณภาพมาตรฐาน เอกลกษณกาแฟไทย เพมประสทธภาพการผลตและลดตนทนการผลตกาแฟ” ประเดนหลกจะเนนไปทเรองตนทนและเอกลกษณของกาแฟไทยโดยมเปาหมายททาทายดงน 1. ลดตนทนการผลตใหใกลเคยงกบประเทศเวยดนามหรอสงกวา10% 2. เพมผลผลตตอไรใหมากกวา300กโลกรม/ไรในสวนเดยวและมากกวา250กโลกรม/ไรในสวนผสมผสาน 3. เพมประสทธภาพการผลตกาแฟ โดยการเปลยนพนธดทใหผลผลตคณภาพสงหรอการตดฟนตนโดยเฉพาะกาแฟสายพนธอาราบกา

4. สงเสรมการผลตกาแฟเฉพาะถนเพอสรางตลาดพเศษ

และเอกลกษณใหม

5. สงเสรมใหไทยเปนศนยกลางการผลตกาแฟสำาเรจรป

ในอาเซยน

ยทธศาสตรดานการเพมประสทธภาพ

และลดตนทนการผลต l การจดระบบการผลตกาแฟ โดยดจากความ

เหมาะสมของสภาพดนและพนทการปลกกอนจดทำาขอมลแผนท

แสดงความเหมาะสมและวางแผนกำาหนดเขตปลกกาแฟใหกบกลม

เกษตรกรอยางถกตอง

l การขนทะเบยนเกษตรกร เปนงานตอเนองของกรม

สงเสรมการเกษตรและสำานกงานเศรษฐกจการเกษตรทดำาเนนการ

รวมกน

26

l การพฒนาและสงเสรมการใชทรพยากรดนอยางมประสทธภาพ วเคราะหและประเมนความเหมาะสมของดนทเหมาะตอการเพาะปลก l ปรบปรงสวนกาแฟเสอมโทรมและเปลยนกาแฟพนธด สำาหรบการปลกกาแฟในภาคใตทมพนทคอนขางมาก โดยเฉพาะเขาทะลทจะมพนทกาแฟตนตำาคอนขางมากและใหผลผลตตำาซงเปนงานตอเนองททางกรมวชาการเกษตรจะดำาเนนการตอภายใตยทธศาสตรป2557นอกจากการทำาสาวตนกาแฟอกวธหนงคอการเปลยนพนธในขณะนทางกรมฯไดจดทำาแปลงทดสอบอย l พฒนาการผลตของเกษตรกรใหไดมาตรฐาน GAP l วจยและพฒนาการผลต ภาพรวมของกรมฯ กบหนวยงานทเกยวของในเรองของการพฒนาพนธยงคงดำาเนนการอยางตอเนอง ในกาแฟสายพนธอาราบกา จะมงเนนเรองการตานทานโรค คณภาพ รสชาตเปนหลก สวนสายพนธโรบสตาเนนเรองผลผลตและการลดตนทนการผลต ยทธศาสตรดานการเพมมลคาผลตภณฑกาแฟ เนนกาแฟเฉพาะถน ทมเอกลกษณเปนของตนเอง บงบอกความเปนไทย สงเสรมใหเปนสนคาประจำาจงหวด เชน กาแฟชะมดซงกระทรวงเกษตรและสหกรณมนโยบายจะผลกดนตอไป ยทธศาสตรดานการสรางเสถยรภาพราคาการสงเสรมการซอขายเมลดกาแฟและผลตภณฑตามชนคณภาพ ในดานการบรหารตลาดภายในและตลาดตางประเทศ โดยการใหม

การตกลงทำาสญญาซอขายกบผประกอบการและจดทำาฐานขอมล

การเคลอนไหวของราคาตนทนการผลตของสนคากาแฟ

ยทธศาสตรดานการปรบฐานการบรหารจดการบรหาร

จดการกาแฟไทยในปจจบนเรองการผลตนำาเขาสงออกเพอให

เกดความเปนธรรมกบเกษตรกรและผประกอบการภายใตสมดล

ทางการคาเพอการสรางเครอขายขอมลกาแฟภายในประเทศและ

ตางประเทศรวมทงพฒนาเครอขายผผลตกาแฟ

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ l ตนทนการผลตกาแฟลดลงเทากบเวยดนามหรอสงกวา

ไมเกน10%

l เพมผลผลตตอไรของกาแฟทปลกเปนพชเดยว 300

กโลกรม/ไรหรอในป2560ปลกเปนพชรวมเปน250กโลกรม/ไร

l พฒนาแปลงกาแฟทไดรบการรบรอง GAP เพมขน

50%

l ไดเมลดกาแฟ ผลตภณฑกาแฟเฉพาะถนและกาแฟ

สำาหรบตลาดพเศษ

l สามารถพฒนาใหไทยเปนศนยกลางของการผลต

กาแฟสำาเรจรปในอาเซยน

l ผลผลตกาแฟเพยงพอกบความตองการใชของ

อตสาหกรรมกาแฟในประเทศ

27

แนวทางการพฒนากาแฟอาราบกา จากปญหาทเกษตรกรผปลกกาแฟตองพบเจอทำาใหตองมการรวมระดมความคดจากทกฝายในการหาทางออกเพอรองรบปญหาทอาจเกดขนไดในอนาคต ในการระดมความคดหาทางออกใหกาแฟอาราบกามตวแทนจากกลมผผลตกาแฟทมชอเสยงมารวมกนเสดงความคดเหนไดแกกลมกาแฟดอยชางกลมกาแฟอาขาอามาจากจงหวดเชยงรายกลมกาแฟหวยหอมจากจงหวดแมฮองสอนและผผลตกาแฟอเหนซงกำาลงเปนทนยมในปจจบน รวมถงผทรงคณวฒในดานการรบรองคณภาพสนคานายวชรนทร อปนสากร จากสำานกพฒนาระบบและรบรองมาตรฐานสนคาพช กรมวชาการเกษตร และคณประภาภรณคมภรานนทจากกรมทรพยสนทางปญญาซงจะมาเลาถงเรองGIทสามารถชวยสรางโอกาสในการคาขายไดเปนอยางมาก

กลมกาแฟดอยชาง ตวแทนจากกลมกาแฟดอยชางไดเลาวาจดเรมของกาแฟดอยชางมาจากแนวพระราชดำารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทตองการใหชาวเขาบนดอยชางหนมาปลกพชพรรณเมองหนาวและกาแฟพนธอาราบกาทดแทนการปลกฝนการทำาไรเลอนลอยจนปจจบนกลายเปนพชเศรษฐกจทสำาคญของหมบานดอยชางตำาบลวาวอำาเภอแมสรวยจงหวดเชยงราย  กาแฟดอยชาง มเอกลกษณในเรองของกลมหอมทไมเหมอนกบกาแฟอนๆ เนองจากปลกบนทสง และดนทปลกม

สารแรหลายชนดทำาใหกาแฟมคณภาพเมลดมกลนหอมรสชาตกลมกลอม   ในชวงระยะเวลาหนงดอยชางตองประสบกบปญหาสงแวดลอม เนองจากความตองการเมลดกาแฟเพมมากขนเกษตรกรผปลกกาแฟบางรายจงพงพาสารเคมในการเพาะปลกเพอใหมผลผลตเพยงพอตอความตองการ สงผลใหสภาพของดนเสอมโทรม ทงยงทำาใหตนทนการปลกกาแฟเพมขนอกดวยแตปจจบนกาแฟดอยชางไดดำาเนนการปรบปรง พฒนาวธคดพฒนากระบวนการเพาะปลกทงระบบเปนเกษตรอนทรยเพอเขาสมาตรฐานกาแฟเพอสงแวดลอม กาแฟดอยชาง เปนอกหนงสนคาทสรางชอเสยงและรายไดมลคานบพนลานบาท จากการสงออกไปยงตางประเทศทวโลกดวยการใสใจในการผลตทกๆขนตอนตงแตการเพาะปลกกระบวนการผลตกาแฟทรบประกนไดวาสามารถผลตเมลดกาแฟทมคณภาพดทสดปอนสตลาดโลกสรางความมนใจและเชอมนวาผดมกาแฟจะรสกถงอรรถรสทโดดเดนกลนหอมและเอกลกษณเฉพาะตวของกาแฟดอยชาง

กาแฟอาขาอามา ตวแทนจากกลมกาแฟอาขา อามา ใหความคดเหนวาแมประเทศไทยจะปลกกาแฟมาเปนระยะเวลานานแลวแตกยงมหลายคนบอกวากาแฟไทยไมใชกาแฟสายพนธทดไมมคณภาพทดเทาทควรรสชาตไมอรอยเมอพดถงการดมกาแฟคนสวนใหญ

28

มกจะนกถงกาแฟทมชอเสยงของตางประเทศเทานนทำาใหกาแฟไทยไมเปนการยอมรบมากนก ทผานมาธรกจกาแฟสดไทยยงไมเปนทนยมของกลมผบรโภคในวงกวางในความเปนจรงแลวกาแฟไทยมคณภาพดแตยงขาดระบบการจดการทด เหตผลดงกลาวจงเปนจดเรมตนของการกอตงกลมกาแฟอาขา อามา เพอใหสามารถบอกกบผบรโภคไดวา กาแฟไทยกมคณภาพดเทยบเทากบกาแฟของตางประเทศทงยงมงหวงใหกาแฟไทยไปสกาแฟนานาชาต กาแฟอาขาอามาเรมตนจากจดเลกๆทำาเองในทกๆขนตอนตงแตการปลกควบดชงขายมการการพฒนาคณภาพอยางตอเนอง จนกระทงไดคดเลอกจากองคกรกาแฟชนดพเศษแหงยโรป ใหเปนกาแฟทใชในเวทการชมกาแฟนานาชาตครงท 7ป2010 ทกรงลอนดอนประเทศองกฤษกาแฟอาขาอามาเปน1ใน21แบรนดจากทวโลกและแบรนดเดยวในประเทศไทยทไดรบการคดเลอกซงการคดเลอกกาแฟเขาสงานนมกระบวนการคดเลอกทเขมงวด ไมใชวากาแฟทกแบรนดจะสามารถเขามาสเวทนไดจงมนใจไดวากาแฟไทยไมไดดอยไปกวากาแฟของตางประเทศ

กลมกาแฟหวยหอม ตวแทนจากกลมกาแฟหวยหอมกลาววาปจจบนชาวไทยภเขาบานหวยหอมอำาเภอแมลานอยจงหวดแมฮองสอนมอาชพหลกคอการทำาไรกาแฟจดเรมตนมาจากโครงการพฒนาพนทสงสงเสรมใหชาวไทยภเขาปลกพชอนทดแทนการปลกฝน ซงมพชทดแทนหลายชนด แตทไดผลดทสด คอ กาแฟ เนองจากกาแฟเปนพชทปลกรวมกบปาได ทผานมากาแฟหวยหอมเปนกาแฟทไมมคณภาพเนองมาจากเกษตรกรผปลกกาแฟไมไดเหนถงความสำาคญของการ

เกบเกยวทถกวธ เกบเกยวในชวงทผลผลตยงไมแกเตมท เมอนำาเมลดกาแฟไปควทำาใหสงผลถงคณภาพของกาแฟ ไดกาแฟทมคณภาพตำารสชาตไมดรวมถงมปญหาเรองมอดทเจาะเขาทำาลายเมลดกาแฟ จำาเปนจะตองมการอบรม ใหความรแกเกษตรกรผปลกกาแฟ ใหมกระบวนการการผลตทเหมาะสม ไมเพยงแตขนตอนของการเกบเกยวแตหมายรวมถงวธการขนตอนตงแตการเพาะปลกไปจนถงการเกบเกยวกอนสงผลผลตเขาสบรษททรบซอเมลดกาแฟสดทงนเพอใหไดเมลดกาแฟทมคณภาพทดตรงตามทลกคาตองการ กลมเกษตรกรผปลกกาแฟหวยหอมมงมนทจะผลตเมลดกาแฟใหมคณภาพ ไมไดทำาเพอเงนเพยงอยางเดยว แตตองรบประกนกบบรษททรบซอเมลดกาแฟสดไดวาผลผลตของเรามคณภาพดสามารถเกบรกษาไวไดนานมกลนหอมรสชาตด กลมกาแฟหวยหอมกำาลงเตรยมทจะขยายพนทปลกกาแฟพนธอาราบกาเพอรองรบความตองการของตลาดในอนาคตและทำาใหตำาบลหวยหอมเปนหมบานปลกกาแฟพนธอาราบกาทใหญทสดในประเทศไทย

ตองรจกกาแฟตนเอง ตวแทนจากกลมกาแฟอาขาอามากลาวเสรมวาผลผลตทมคณภาพ ไมไดเปนเรองของสายพนธกาแฟเพยงอยางเดยวแตเปนเรองทเกยวของกบสายการผลตทงหมด เกษตรกรผปลกกาแฟหลายคนคดวาเราไมไดเปนผบรโภคกาแฟเพราะฉะนนเพยงแคเพาะปลก เกบเกยวแลวนำาไปขายกเพยงพอแลวการจะเปน

29

ผปลกกาแฟทประสบความสำาเรจตองรจกกาแฟของตนเองใหดกวาผบรโภค ตองบอกไดวากาแฟของเรามคณภาพด มรสชาตเปนอยางไรถาแมแตผปลกกาแฟยงไมทราบกคงไมมใครเชอถอหรอไววางใจทจะบรโภคกาแฟของเรา ผบรโภคสวนใหญจะคำานงถงวากาแฟนเปนกาแฟพนธอะไรมกระบวนการผลตเปนอยางไรรสชาตมความเสถยรหรอไมและอตลกษณของกาแฟคออะไร สงตางๆ เหลานเปนปจจยทผประกอบการในตางประเทศใชตดสนใจวาจะนำาเขากาแฟของเราหรอไมหากสงสยวาทำาไมกาแฟของเราสงออกไมไดตองลองยอนกลบมามองตวเองวาเราศกษากาแฟของเราไดดมากนอยแคไหน เพราะฉะนนเกษตรกรผปลกกาแฟควรศกษาเรองสายพนธกาแฟทตนเองปลก วาควรปลกบรเวณไหน ตองสงกวาระดบนำาทะเลเทาไหรแลวจะไดผลผลตทมคณภาพด ถามขอสงสยควรปรกษาผเชยวชาญ อยาเกบขอสงสยนนไวแลวนำาไปลองผดลองถกเอง เพราะการปลกกาแฟกวาจะใหผลผลตตองใชเวลาประมาณ2–3ปอาจทำาใหเสยเวลาเสยคาใชจายไปโดยไมไดผลตอบแทนเทาทควร

กาแฟอเหน รอยเอกนายแพทยปญญา ยงประภากร ผผลตกาแฟอเหนมากประสบการณ ไดเลาวา เรมสนใจและลงมอผลตกาแฟอเหนอยางจรงจง เพราะตองการผลตกาแฟอเหนทดทสดในโลกจะประสบความสำาเรจหรอไมนนตองลองทำาดกอนไดหรอไมคอย

วากนกาแฟชนดนมผเขาใจกนมากวาเปนกาแฟชะมดจรงๆแลวลวนเปนกาแฟอเหนทงสน กอนจะเรมลงมอทำาตองมการศกษาตลาดกลมเปาหมายวามนคงมากนอยเพยงใดมโอกาสในการขยายกจการหรอไมลกคาเคาตองการอะไร เพอใหสามารถผลตสนคาไดตรงความตองการของลกคา ซงหากไมมวเคราะหตลาดกอาจจะทำาใหเสยเวลาไปเปลาๆไดตองมองตลาดมอง กาแฟอเหนไมใชวาจบอเหนมากนกาแฟถายออกมาเปนกาแฟ แลวเอามาทำาเปนกาแฟบรโภค ...ไมใชแคนน แตตองมการพฒนาพนธใหตวใหญ สขภาพแขงแรง สมบรณ เชอง กนไดเยอะและทสำาคญตองฝกใหชอบกนกาแฟ วธกนกาแฟของอเหน แตละฟารมยอมแตกตางกน เอากาแฟมาใหอเหนกนหรอเอาอเหนไปกนกาแฟกนแตเมลดเปลอกกาแฟกนชวงไหนเทาไหรแลวแตเทคนคของแตละคนผลผลตกาแฟทออกมาจะแตกตางกน กาแฟอเหนทมคณภาพดทสด ตองผานมาจากอเหนทดทสด ผานกระบวนการเกบ ตาก ดวยวธการทเฉพาะเจาะจงทดทสดเกบรกษาใหดทสดควจากคนทมฝมอดทสดจะทำาใหกาแฟนนกจะเปนกาแฟทดทสด เมอเราทำาใหกาแฟเพมมลคาแลว บรรจภณฑกตองสวยพรอมทงระบถงขอดตางๆของกาแฟเพอเปนการโฆษณาดวยเชนรสชาตพเศษคดสรรสงดๆควทแคลฟอรเนยเปนกาแฟททานจะตองรกเปนตน กลมเปาหมายในการบรโภคกาแฟอเหน มแนวโนมเพมมากขนเรอยๆแตการดานคณภาพสนคาจำาเปนตองมการปรบปรงอยางสมำาเสมอ ควรทำาใหผบรโภคเชอมนในคณภาพและความปลอดภย

30

การรบรองมาตรฐานสนคาพช นายวชรนทร อปนสากร กลาววา ประเทศเวยดนาม และอนโดนเซย ถอวาเปนคแขงทสำาคญในดานการผลตกาแฟในกลมประเทศอาเซยน สงทจะทำาใหประเทศไทยสามารถแขงขนกบ ทงสองประเทศได คอเรองของมาตรฐานกาแฟ ควรใหความสำาคญในเรองการปฏบตทางการเกษตรทด ปจจบนมการพฒนาปรบปรง การปฏบตทางการเกษตรทด (Good Agricultural Practice – GAP) สำาหรบพชอาหาร เพอใหสามารถเทยบเคยงกบมาตรฐาน ASEAN GAP ได 100% โดย ASEAN GAP ม 4 module คอ 1. ความปลอดภยอาหาร 2. การจดการสงแวดลอม 3. สขภาพ ความปลอดภยและสวสดการ ผปฏบตงาน 4. คณภาพของผลตผล ขอกำาหนดวธปฏบต การตรวจประเมณ GAP ทปรบปรงใหม ม 8 หมวด ไดแก 1. นำา 2. พนทปลก 3. วตถอนตรายทาง การเกษตร 4. การจดการคณภาพในกระบวนการผลตกอนการเกบเกยว 5. การเกบเกยวและการปฏบตหลงการเกบเกยว 6. การพกผลตผล การขนยายในแปลงปลกและการเกบรกษา 7. สขลกษณะสวนบคคล 8. บนทกขอมลและการตามสอบ สำาหรบเกษตรอนทรย หมายถง ระบบการจดการผลตดานเกษตรแบบองครวมทเกอหนนตอระบบนเวศ รวมถงความหลากหลายทางชวภาพ วงจรชวภาพ โดยเนนการใชวสดธรรมชาต หลกเลยงการใชวสดจากการสงเคราะห และไมใชพช สตว หรอจลนทรยท ไดมาจากเทคนคการดดแปรพนธกรรม หรอ พนธวศวกรรม มการจดการกบผลตภณฑโดยเนนการแปรรป ดวยความระมดระวงเพอรกษาสภาพการเปนเกษตรอนทรยและคณภาพทสำาคญของผลตภณฑในทกขนตอน ปจจบนกาแฟทผานมาตรฐานเกษตรอนทรย คอ กาแฟ อาราบกาจากโครงการหลวง จงหวดเชยงใหม และกาแฟโรบสตา จงหวดจนทบร นอกนนยงคงมปญหาเรองการปนเปอนสารเคม

มาตรฐานตางๆ ทประเทศไทยมอย หากเกษตรกรผปลกกาแฟสามารถปฏบตตามไดอยางถกตอง ไดรบการรบรองจากหนวยงานทรบผดชอบ นบวาเปนจดแขงทจะสามารถแขงขนกบกาแฟของเพอนบานในอาเซยนไดอยางแนนอน

บอกเอกลกษณดวย GI คณประภาภรณ คมภรานนท อธบายความหมาย สง บงชทางภมศาสตร (Geographical Indications – GI) วา เปนอกหนงสญลกษณทจะใชในการเพมมลคาของสนคานนๆ ได การขนทะเบยน GI เกยวของในสวนของพนทปลกทเหมาะสม ซงจะสงผลตอคณภาพสนคา GI เปนทรพยสนทางปญญา กำาหนดชอโดยการใชชอสนคารวมกบชอแหลงภมศาสตร ชอทกำาหนดขนตองสามารถบอกไดวาสนคามคณภาพ มชอเสยง ผบรโภคทราบแหลงทมา สนคา GI ตองมเรองราวประวตศาสตร ขนบธรรมเนยม ประเพณทสบทอดกนมา เปนเรองภมศาสตรและภมปญญาของมนษย สงผลใหสนคามเอกลกษณ มลกษณะเฉพาะ หากเปนสนคาชนดเดยวกนตองบอกไดวาสนคาทจะขอจดทะเบยนนนแตกตางจากสนคาทมาจากแหลงภมศาสตรอนอยางไร

31

เงอนไขสำาคญของสนคา GI ทไดรบความคมครอง คอ เปน

สนคาทมคณภาพ มชอเสยง มคณลกษณะเฉพาะ มความสมพนธ

เชอมโยงระหวางสนคากบแหลงภมศาสตร

สนคาของประเทศไทยทไดรบการขนทะเบยน GI

ในปจจบน ม 6 ชนดสนคา 50 รายการ สำาหรบกาแฟทไดรบการ

อนญาตใชตราสญลกษณ GI คอ กาแฟดอยตง และกาแฟดอยชาง

ขนตอนการขอจดทะเบยน GI สามารถกระทำาไดโดย

1. การพจารณาวาสนคาของชมชนตนมเอกลกษณพเศษ

ทเชอมโยงกบแหลงภมศาสตรและรวมกลม

2. ตดตอหนวยราชการทองถนใหสนบสนน เชน เกษตร

จงหวด พาณชยจงหวด ผวาราชการจงหวด องคกรบรหาร

สวนตำาบล องคกรบรหารสวนจงหวด เพอการจดทำาคำาขอขน

ทะเบยนเพอการพสจนคณภาพสนคา

3. สรางระบบควบคม เพอควบคมคณภาพสนคาให

สามารถรกษามาตรฐานและเอกลกษณคณภาพเฉพาะถนของ

สนคาชมชน

4. ยนจดทะเบยน ตอกรมทรพยสนทางปญญา กลม

สงบงชทางภมศาสตรและถกพสจนเอกลกษณคณภาพเฉพาะถน

5. ยนรายชอทมสทธใชตรา GI ยนรายชอกลมสมาชกทยอมรกษาคณภาพสนคาทองถนตามขอตกลงรวมกน 6. ประกาศอนญาตใชตรา โดยกรมทรพยสนทางปญญา สนคากาแฟทไดรบการขนทะเบยน GI ม 2 รายการ ดงน กาแฟดอยชาง (Doi Chaang Coffee) หมายถง กาแฟอาราบกาสายพนธหลก คาทรา คาตมอร และคาทย ทไดจากผลกาแฟสดทปลกทหบเขาดอยชาง ทระดบความสง 1,000 - 1,700 เมตร จากระดบนำาทะเล ในตำาบลวาว อำาเภอแมสรวย จงหวดเชยงราย นำามาผลตดวยกรรมวธมาตรฐานเปนกาแฟสารและกาแฟคว - บดทมคณภาพสง กาแฟดอยตง (Doi Tung Coffee) หมายถง กาแฟ อาราบกา ทไดจากผลกาแฟสดทปลกในพนทโครงการพฒนา ดอยตง บนเทอกเขานางนอน จงหวดเชยงราย ทระดบความสง 800 - 1,200 เมตร จากระดบนำาทะเล และผลตเปนสารกาแฟ และกาแฟคว เมด บด บนพนทโครงการพฒนาดอยตงดวยกรรมวธของโครงการดงกลาว GI เปนหนงในมาตรการการควบคมสนคาเพอความมนคงในตวสนคา แมวากาแฟจะเปนพชเศรษฐกจทมอยในภมภาคเดยวกน มคณภาพเทยบเทากน แตเมอเรานำา GI มาเสรมสรางภาพลกษณใหกบกาแฟ นำาเสนอเรองราว สรางความแตกตาง ทงยงเปนเครองหมายการนตคณภาพ มาตรฐาน จะทำาใหตลาดกาแฟของประเทศไทยเขมแขง เมอเราผลตสนคาได เรากตองขายได ในชอเสยงทเราภาคภมใจ ปญหาเรองอนาคตกาแฟอาราบกาทนกวชาการและเกษตรกรรวมกนระดมความคดน เปนเพยงแคปญหาเลก ๆ ทเราทกภาคสวนสามารถแกไขได เพยงแครกและซอสตยในอาชพของตนเอง จรงใจตอผบรโภค มผลตภณฑทมคณภาพ มเอกลกษณ ไดรบการรบรองมาตรฐาน จะอยางไรเสย ประเทศไทยกตองถกจดอยในอนดบตนๆ ในเรอง กาแฟอาราบกาคณภาพอยางแนนอน