ค ำน ำ - na.ac.th · สำรบัญ เรื่อง หน้ำ ค าชี้แจงในการใช้ชุดกิจกรรมส าหรับครู

ค ำน ำ

ชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร หนวยการเรยนร เรอง ระบบตางๆ ในรางกายมนษยและสตว สาระการเรยนรพนฐาน กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร รหสวชา ว22102 ชนมธยมศกษาปท 2 โดยจดกจกรรมการเรยนการสอนตามแนวทางการปฏรปการเรยนร คอเนนผเรยนเปนส าคญ จดกจกรรมการเรยนรทหลากหลาย ผเรยนสามารถเรยนรและปฏบตกจกรรมดวยตนเอง ตามศกยภาพและความสามารถของผเรยน อยางเปนล าดบขนตอน เพอใหผเรยนเปนผทมความรความสามารถทางวทยาศาสตร เขาใจธรรมชาตของวทยาศาสตรและเทคโนโลย อกทงพฒนาผเรยนใหมทกษะในการแสวงหาความร และด ารงชวตในโลกการเปลยนแปลงอยางรเทาทน ชดกจกรรมการเรยนร ชดท 2 เรองระบบหมนเวยนเลอด ประกอบดวยเนอหา จ านวน 3 ตอน ดงน ตอนท 1 ตอนท 1 หวใจ

ตอนท 2 หลอดเลอด ตอนท 3 เลอด เมอผเรยนศกษาชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตรนแลว ผเรยนจะมความรความเขาใจ เพราะไดเรยนรเปนระบบเปนขนตอน สามารถพฒนาความรความสามารถไดเตมศกยภาพ และสามารถสรางองคความรไดดวยตนเอง ผจดท าขอขอบพระคณทานผอ านวยการโรงเรยนนยมศลปอนสรณ ผเชยวชาญ คณะคร นกเรยน ตลอดจนผทเกยวของทกทาน ทใหค าแนะน าในการจดท าชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตรจนส าเรจลลวงไปดวยด ผจดท าหวงเปนอยางยงวาชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตรชดน จะเปนประโยชนอยางยงแกผเรยน ครผสอน และ ผทสนใจน าไปใชในการพฒนาเยาวชนไทย ใหเปนบคคลแหงการเรยนรและน าความรไปประยกตใชในการด ารงชวตไดอยางมความสข นางรววรรณ โชคชยชวากร ผจดท า

สำรบญ

เรอง หนำ

ค าชแจงในการใชชดกจกรรมส าหรบคร 1 ค าแนะน าในการใชชดกจกรรมส าหรบนกเรยน 2 สาระการเรยนร มาตรฐานการเรยนร และตวชวด 3 จดประสงคการเรยนร 4 แบบทดสอบกอนเรยน 5 แผนผงความคด (concept map) 8 ค าชแจง 9 ตอนท 1 หวใจ 10

กจกรรมท 2.1 ขาวโรคหวใจ 12 กจกรรมท 2.2 ผาดหวใจกนเถอะ 13 กจกรรมท 2.3 เสนทางของหวใจ 15 ใบความร ตอนท 1 หวใจ 16 กจกรรมท 2.4 หวใจ 23 กจกรรมท 2.5 ค าศพทจากรปภาพ 24

ตอนท 2 หลอดเลอด 25 กจกรรมท 2.6 ค าถามชวนสงสย 26 กจกรรมท 2.7 หลอดเลอดของเรา 27 กจกรรมท 2.8 แบบจ าลองหลอดเลอด 29 ใบความร ตอนท 2 หลอดเลอด 30 กจกรรมท 2.9 หลอดเลอด 37 กจกรรมท 2.10 แบบจ าลองการเคลอนทในหลอดเลอด 38

กจกรรมท 2.11 ค าศพทจากรปภาพ 39

สำรบญ (ตอ)

เรอง หนำ ตอนท 3 เลอด 40

กจกรรมท 2.12 ค าถามชวนสงสย 41 กจกรรมท 2.13 ภายในเลอด 42 ใบความร ตอนท 2 เลอด 43 กจกรรมท 2.14 เลอด 50 กจกรรมท 2.15 ค าศพทจากรปภาพ 51 กจกรรมท 2.16 ฝกท าแบบทดสอบระดบชาต (O-NET) , NT, LAS 52

แบบทดสอบหลงเรยน 54 บรรณานกรมรปภาพประกอบ 60 บรรณานกรม 61 ภาคผนวก 63 เฉลยกจกรรม 64

1

จดท าโดย นางรววรรณ โชคชยชวากร ต าแหนง คร วทยฐานะ ครช านาญการ

ค าแนะน าการใช

ชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร ส าหรบคร

การจดกจกรรมการเรยนรโดยใชชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร หนวยการเรยนรเรอง ระบบตางๆ

ในรางกายมนษยและสตว ชนมธยมศกษาปท 2 ในชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 2 เรองระบบหมนเวยนเลอด มจดมงหมายเพอชวยใหการด าเนนกจกรรมการเรยนรบรรลตามตวชวดและจดประสงคการเรยนรและมประสทธภาพผสอนควรเตรยมความพรอมและปฏบตตามค าแนะน าดงตอไปน

1. ศกษารายละเอยดเกยวกบแผนจดการเรยนรเนอหาทสอนเอกสารชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร และค าชแจงตางๆ ใหเขาใจกอนด าเนนกจกรรมการเรยนร

2. เตรยมสออปกรณในการจดกจกรรมการเรยนรใหพรอม และครบจ านวนนกเรยนในชนเรยนแตละกลม

3. เมอมกจกรรมกลมใหแบงนกเรยนเปนกลมๆละ 5-6 คนจ านวนกลมขนอยกบนกเรยนในชนเรยน โดยคละนกเรยนเรยนเกงปานกลางและออนใหมการเลอกประธานและเลขานการกลม และแบงหนาทความรบผดชอบแกสมาชกในกลม

4. กอนจดกจกรรมการเรยนร ครควรชแจงใหนกเรยนเขาใจบทบาทของตนเอง แนะน าขนตอน การใชชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร แนวปฏบตในระหวางการด าเนนกจกรรมการเรยนรแลว จงใหท าแบบทดสอบกอนเรยน

5. ขณะทนกเรยนท ากจกรรมครคอยใหความชวยเหลอแนะน ากระตนใหนกเรยนท ากจกรรมอยางกระตอรอรน และตอบขอสงสยตางๆ ระหวางเรยนพรอมทงสงเกตและประเมนพฤตกรรมการท างานของนกเรยน

6. เมอนกเรยนปฏบตกจกรรมครบถวน ใหนกเรยนท าแบบทดสอบหลงเรยนแลวน าผลทดสอบ กอนเรยนและหลงเรยนแจงใหนกเรยนทราบความกาวหนาทางการเรยน

7. การวดและประเมนผลประเมนจากแบบทดสอบกอนเรยนและหลงเรยน สงเกตพฤตกรรมการปฏบตงานกลมประเมนผลการปฏบตงานตรวจกจกรรม

8. เมอสนสดการปฏบตกจกรรมการเรยนร ครใหนกเรยนรวมตรวจสอบเกบชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร วสดสงของและอปกรณใหเรยบรอยเพอสะดวกในการใชครงตอไป

2


ค าแนะน าการใช

ชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร ส าหรบนกเรยน การจดกจกรรมการเรยนรวชาวทยาศาสตร ว22102 โดยใชชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร หนวยการเรยนรเรอง ระบบตางๆ ในรางกายมนษยและสตว ชนมธยมศกษาปท 2 ส าหรบชดกจกรรม การเรยนรวทยาศาสตร ชดท 2 เรองระบบหมนเวยนเลอด ใหนกเรยนปฏบตตามขนตอนดวยความซอสตยและตงใจดงน

1. ชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตรชดท 2 เรองระบบหมนเวยนเลอด ใชเวลา 5 ชวโมง 2. แบงกลมๆ ละ 5-6 คน โดยคละความสามารถนกเรยนในกลมเปนเกงปานกลางและออน 3. อานค าชแจงค าแนะน าการใชชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร ขนตอนการเรยนโดยใชชดกจกรรม

การเรยนรวทยาศาสตร ใหเขาใจกอนลงมอศกษาชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร 4. ศกษาสาระการเรยนร มาตรฐานการเรยนร ตวชวดและจดประสงคการเรยนร 5. ท าแบบทดสอบกอนเรยนชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 2 เรองระบบหมนเวยนเลอด

จ านวน 10 ขอ เพอตรวจสอบความรพนฐาน บนทกผลคะแนนทไดลงในแบบบนทกคะแนน 6. ปฏบตกจกรรมตามขนตอนในชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร 7. เมอปฏบตกจกรรมตางๆตามกจกรรมเสรจเรยบรอยแลว ใหตรวจสอบค าตอบไดจากเฉลยกจกรรม 8. ท าแบบทดสอบหลงเรยนชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 2 เรองระบบหมนเวยนเลอด

จ านวน 10 ขอ 9. ตรวจค าตอบจากเฉลยแบบทดสอบหลงเรยนพรอมบนทกผลคะแนนทไดลงเพอตรวจสอบ

ความกาวหนาทางการเรยนซงนกเรยนตองท าแบบทดสอบหลงเรยนไดรอยละ 80 ขนไป จงจะผานเกณฑ ถานกเรยนไมผานเกณฑตามทก าหนดใหทบทวนเนอหา แลวใหท าแบบทดสอบหลงเรยนอกครงหากผานเกณฑใหศกษาชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร ชดท 3 ตอไป

ขอควรปฏบต 1. หากมขอสงสยใหขอค าอธบายหรอถามครผสอนเพอรวมกนสรปขอสงสยนนๆ 2. เพอใหเกดประโยชนสงสดนกเรยนตองมความซอสตยตอตนเองไมเปดดเฉลยจนกวา นกเรยนจะท า

กจกรรมเสรจเพอตรวจสอบความกาวหนาทางการเรยน

3


สาระและมาตรฐานการเรยนร

มาตรฐานการเรยนรเปาหมาย

มาตรฐาน ว 1.1 เขาใจหนวยพนฐานของสงมชวตความสมพนธของโครงสรางและหนาทของระบบตางๆ ของสงมชวตทท างานสมพนธกน มกระบวนการสบเสาะหาความรสอสารสงทเรยนร และน า ความรไปใชในการด ารงชวตและดแลสงมชวต

ตวชวด ม. 2/1 อธบายโครงสรางและการท างานของระบบยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอด ระบบ

หายใจ ระบบขบถาย ระบบสบพนธของมนษยและสตว รวมทงระบบประสาทของมนษย

มาตรฐานการเรยนร ตวชวด และจดประสงคการเรยนร ชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร รายวชาวทยาศาสตร ว22102

หนวยการเรยนร ระบบตางๆ ในรางกายมนษยและสตว ชดท 2 เรองระบบหมนเวยนเลอด

4


จดประสงคการเรยนร

ดานความร 1. นกเรยนระบโครงสรางส าคญในระบบหมนเวยนเลอดของสตวบางชนดได 2. นกเรยนอธบายโครงสรางและการท างานของหวใจมนษยได 3. นกเรยนระบสาเหตของโรคหวใจและการดแลปองกนโรคหวใจได 4. นกเรยนอธบายทศทางการหมนเวยนเลอดของมนษยได

5. นกเรยนอธบายลกษณะของหลอดเลอดชนดตางๆ ได 6. นกเรยนอธบายสวนประกอบของเลอดได

7. นกเรยนอธบายเกยวกบความส าคญของวคซนและเซรม และความจ าเปนในการฉดวคซน และเซรมได ดานทกษะ กระบวนการ นกเรยนมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร คอ การสงเกต การพยากรณ และการ ตความหมายขอมลและลงขอสรปได ดานคณลกษณะอนพงประสงค 1. นกเรยนตระหนกถงความส าคญของหวใจ และน าความรมาปองกนและปฏบตตนเพอ ไมใหเปนโรคหวใจได

2. นกเรยนมความมงมนในการท างาน 3. นกเรยนสามารถท างานเปนกลมไดอยางมประสทธภาพ

เวลาทใช 5 ชวโมง

5


แบบทดสอบกอนเรยนชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร

ชดท 2 เรองระบบหมนเวยนเลอด (Circulatory System) ค ำชแจง 1. ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกทสดเพยงขอเดยว โดยท าเครองหมายกากบาท ( X ) ลงในกระดาษค าตอบ 2. ใชเวลาในการท าแบบทดสอบกอนเรยน 10 นาท -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1. อาหารและแกสทเซลลตางๆ ของรางกายตองการถกล าเลยงโดยอะไร

ก. น าเลอด ข. เกลดเลอด ค. เมดเลอดขาว ง. เมดเลอดแดง

2. หนาททส าคญของหวใจ คอขอใด ก. สบฉดเลอด ข. เปนแหลงเกบเลอด ค. สรางเมดเลอดแดง ง. ท าหนาทแลกเปลยนแกสในรางกาย

3. แกสใดทมสวนบงคบใหเราตองสดลมหายใจเขาออกโดยอตโนมต ก. ออกซเจน ข. ไนโตรเจน ค. คารบอนมอนอกไซด ง. คารบอนไดออกไซด

4. เมอคนถกงเหากด ตองรกษาโดยไดรบสงใด ก. วคซน ข. เซรม ค. ยาปฏชวนะ ง. ดดพษงออกจากบาดแผล

5. เลอดของคนเราประกอบดวยอะไรบาง ก. เมดเลอดแดง เกลดเลอด น าเลอด ข. เมดเลอดแดง เมดเลอดขาว เกลดเลอด น าเลอด ค. เมดเลอดแดง เมดเลอดขาว เมดเลอดด า ฮโมโกลบน น าเลอด ง. เมดเลอดแดง เมดเลอดขาว เมดเลอดด า ฮโมโกลบน น าเลอด หลอดเลอด

6


6. หลอดเลอดชนดใดทสามารถจบชพจรได ก. หลอดเลอดแดง ข. หลอดเลอดด า ค. หลอดเลอดฝอย ง. วดไดทกหลอดเลอด

7. ระบบหมนเวยนเลอดมหนาทส าคญอยางไร ก. ท าใหสารทมอนภาคใหญ มขนาดเลกลง ข. ควบคมการหมนเวยนสารตางๆ ในรางกาย ค. ล าเลยงสารเขาและออกจากเซลลไปทวรางกาย ง. ล าเลยงสารทเซลลตองการและล าเลยงสารทเซลลไมตองการไปก าจดออก

8. คาความดนเลอด 120 /80 มลลเมตรของปรอท ตวเลข 120 หมายถงขอใด ก. ความดนเลอดขณะทปอดหดตว ข. ความดนเลอดขณะทปอดขยายตว ค. ความดนเลอดขณะกลามเนอหวใจบบตว ง. ความดนเลอดขณะกลามเนอหวใจคลายตว

9. หลอดเลอดชนดใดทมการแลกเปลยนแกสทถงลมปอดและกบเนอเยอของรางกาย ก. หลอดเลอดแดง ข. หลอดเลอดด า ค. หลอดเลอดฝอย ง. ถกทกขอ

10. สวนประกอบของเลอดในขอใดมหนาทชวยใหเลอดแขงตว เมอมการไหลของเลอดออกนอกรางกาย ก. น าเลอด ข. เกลดเลอด ค. เมดเลอดแดง ง. เมดเลอดขาว

7


ชดท 2 เรอง ระบบหมนเวยนเลอด (Circulatory System)

คะแนนทได

ชอ...................................................................................เลขท.............ชน.............

ขอ ก ข ค ง 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

แบบทดสอบกอนเรยน ได...............คะแนน เตม 10 คะแนน ลงชอ.....................................ผตรวจ

กระดาษค าตอบประจ าชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร

แบบทดสอบกอนเรยน

8


ใหนกเรยนแตละกลมปฏบตตามขนตอนตอไปน

ตอนท 1 หวใจ ใชเวลาในการปฏบตกจกรรม 2 ชวโมง

1. ปฏบตกจกรรมท 2.1 : ขาวโรคหวใจ 2. ปฏบตกจกรรมท 2.2 : ผาดหวใจกนเถอะ 3. ปฏบตกจกรรมท 2.3 : เสนทางของหวใจ 4. ศกษาใบความร ตอนท 1 หวใจ 5. ปฏบตกจกรรมท 2.4 : หวใจ 6. ปฏบตกจกรรมท 2.5 : ค าศพทจากรปภาพ 7. ตรวจผลงานกบเฉลยกจกรรม ตอนท 1

ตอนท 2 หลอดเลอด

ใชเวลาในการปฏบตกจกรรม 2 ชวโมง 1. ปฏบตกจกรรมท 2.6 : ค าถามชวนสงสย 2. ปฏบตกจกรรมท 2.7 : หลอดเลอดของเรา 3. ปฏบตกจกรรมท 2.8 : แบบจ าลองหลอดเลอด 3. ศกษาใบความร ตอนท 2 หลอดเลอด 4. ปฏบตกจกรรมท 2.9 : หลอดเลอด 5. ปฏบตกจกรรมท 2.10 : แบบจ าลองการเคลอนทในหลอดเลอด

6. ปฏบตกจกรรมท 2.11 : ค าศพทจากรปภาพ 7. ตรวจผลงานกบเฉลยกจกรรม ตอนท 2

ค าชแจง

9


ระบบหมนเวยนเลอด

ประกอบดวย

หวใจ

เลอด หลอดเลอด

หลอดเลอดแดง หลอดเลอดด า หลอดเลอดฝอย

น าเลอดออกจากหวใจ

น าเลอดเขาสหวใจ

เปนบรเวณทมการแลกเปลยน สารอาหาร แกส

ผนงหนาทสด ผนงบาง ผนงบางทสด

น าเลอด

เมดเลอด เกลดเลอด

น า

เมดเลอดแดง เมดเลอดขาว

ขนสงแกส ตอสเชอโรค

การแขงตวของเลอด


แบงเปน แบงเปน

แบงเปน

ท าหนาท ท าหนาท ท าหนาท

มลกษณะ มลกษณะ มลกษณะ

สารอาหาร เกลอแรเสย


ท าหนาท ท าหนาท

ท าหนาท

ม

เอเตรยม

เวนตรเคล รบเลอดเขาหวใจ

แบงเปน

ฉดเลอดออกจากหวใจ มหนาท

มหนาท มหนาท

สบฉดเลอดไปตามหลอดเลอดทวรางกาย

ลนหวใจรว

หลอดเลอดหวใจตบ

ความผดปกต

มสาเหตจาก

ขาดการออกก าลงกาย

บหร

ความเครยด

น าหนกตว

แผนผงความคด (concept map)

10


ตอนท 3 เลอด ใชเวลาในการปฏบตกจกรรม 1 ชวโมง

1. ปฏบตกจกรรมท 2.12 : ค าถามชวนสงสย 2. ปฏบตกจกรรมท 2.13 : ภายในเลอด 3. ศกษาใบความร ตอนท 3 เลอด 4. ปฏบตกจกรรมท 2.14 : เลอด

5. ปฏบตกจกรรมท 2.15 : ค าศพทจากรปภาพ 6. ตรวจผลงานกบเฉลยกจกรรม ตอนท 3 7. กจกรรมท 2.16 : ฝกท าแบบทดสอบระดบชาต (O-NET) , NT , LAS

11


เรอง ระบบหมนเวยนเลอด

เวลา 2 ชวโมง

ชดท 2

ตอนท 1 หวใจ

12



กจกรรมท 2.1 ขาวโรคหวใจ

ทมา : http://www.thaihealth.or.th/; [ออนไลน] ;

เขาถงเมอวนท 1 กมภาพนธ 2556 1. นกเรยนบอกสงทรเกยวกบหวใจ ..................................................................................................................................................... ............................................................................................................................. ........................ ....................................................................................................................................... .............. .................................................................................................................... ................................. 2. นกเรยนอยากเรยนรอะไรเกยวกบหวใจ ............................................................................................................................. ........................ ..................................................................................................................................................... ............................................................................................................................. ........................ ............................................................................................................................. ........................

คนไทยเสยชวตจากโรคหวใจเพมขน ป 2556 ยอดตายกวา 50,000 คน เฉลย 6 คน ในทก 1 ชวโมง เหตปวยเกอบ 100% เปนผลมาจากโรคทเกดจากวถชวต ช 4 โรค เปนตวเรงส าคญ "เบาหวาน-ความดน-ไขมนในเลอด-ความอวน"

ท าไมจงมคนมากมายเชอวาหวใจควบคมความรสกนกคดอย แทจรงแลว หวใจท าหนาทอะไรกนแนนะ

13


กจกรรมท 2.2 ผาดหวใจกนเถอะ

จดประสงค

เพอใหนกเรยนไดศกษาโครงสรางและหนาทของหวใจผานการผาหวใจ เวลาในการท ากจกรรม 50 นาท รปแบบกจกรรม การทดลอง วสดอปกรณ 1. หวใจหม 1 อน

2. ถงมอผาตด 1 ค 3. ถาดผาตด 1 ถาด 4. มดผาตด 1 อน 5. คมผาตด 1 อน 6. กรรไกรผาตด 1 อน 7. ไมบรรทด 1 อน

8. ดายสแดง กบดายสน าเงน การด าเนนกจกรรม

1. ครจะแนะน าใหนกเรยนไดศกษาหวใจเปนขนตอนพรอมกน 2. ครสวมถงมอยาง และน าหวใจมาลางใหสะอาดในอางใหสะอาด

3. ครวางหวใจลงบนถาดผาตด 4. ใหนกเรยนสงเกตขนาด รปรางภายนอก และหลอดเลอดเลกๆ ทผวรอบนอกสดของหวใจ 5. นกเรยนสงเกตความหนาของผนงหลอดเลอดทตดตอกบหวใจ หองบนขวา ใชแทงแกวหรอนวมอ

สอดลงไปตามหลอดเลอดทมขนาดใหญทสด 6. ครใชกรรไกรตดผนงหลอดเลอดนนเขามาจนถงโคนหลอดเลอด และตดตอเขาไปจนถงผนงหอง

หวใจ สงเกตลกษณะลนของหวใจทกนระหวางหองเอเตรยมและหองเวนตรเคล ใชกรรไกรตดสวนปลายลางสดของหวใจหองเวนตรเคลใหเปนชอง และลองปลอยใหน าไหลตานลนหวใจ นกเรยนสงเกตวาลนเปดหรอปด

7. ครใชมดผาผนงหวใจตอไปจนถงหลอดเลอดเสนหนง ใชแทงแกวหรอนวมอสอดไปตามหลอดเลอดทตดตอกบหวใจหองน ใหนกเรยนสงเกตทลนอยโคนหลอดเลอดน ทพาเลอดไปฟอกทปอด

8. ท าเชนเดยวกบขอ 3 และ 4 กบหลอดเลอดใหญอกเสนหนงแลวผาหวใจตามยาวออกเปนซกซายและขวา นกเรยนสงเกตหองทง 4 ภายในหวใจ

9. ครใชเขมเขยบรเวณลนทกนภายในหลอดเลอดทออกจากหวใจ หองเวนตรเคลซายม 3 แฉก เพอใหนกเรยนไดศกษาชองทางทเลอดจะไปเลยงหวใจ 10. ใหนกเรยนใชดายสน าเงนแสดงทศทางเดนของเลอดเขาและออกจากหวใจ โดยสอดเขาไปในหวใจหองบนขวาและหองลางขวา และออกจากหวใจไปยงปอด ใชดายสแดง แสดงทศทางเดนของเลอดจากปอดเขาสหวใจหองบนซายและลางซาย จนออกจากหวใจทางหลอดเลอดแดงใหญ

14


11. ประเมนคะแนนกลมตนเองตามแบบประเมนทครแจก สงทคนพบจากสงเกตจากการศกษาหวใจหม ลกษณะภายนอกของหวใจ ........................................................................................................................ ................................... ............................................................................................................................. .............................. ................................................................ ........................................................................................... หลอดเลอดททเชอมตอกบหวใจ ............................................................................................................................. .............................. ................................................................... ........................................................................................ ลนหวใจ ............................................................................................................................. .............................. .............................................................................................................................. ............................. ผนงกลามเนอหวใจ ................................................................................ ........................................................................... ............................................................................................................................. .............................. หลอดเลอดทเลยงกลามเนอหวใจ ............................................................................................................................. .............................. ............................................................................... ............................................................................

กจกรรมท 2.2 ได...........คะแนน เตม 10 คะแนน ลงชอ...................................ผตรวจ

15


กจกรรมท 2.3 เสนทางของหวใจ

จดประสงค เพอใหนกเรยนไดสรปสวนประกอบของหวใจ พรอมทศทางการไหลเวยนเลอดผานหวใจได

เวลาในการท ากจกรรม 10 นาท รปแบบกจกรรม การสบคนขอมล การด าเนนกจกรรม 1. ใหนกเรยนเขยนสวนประกอบของหวใจ และหลอดเลอดลงในกลองดานลาง ใหถกตอง 2. นกเรยนเขยนลกศรแสดงทศทางการหมนเวยนเลอด 3. นกเรยนระบายสเลอดทผานหวใจ สน าเงนแทนเลอดด า สแดงแทนเลอดแดง

ทมา : http://pixgood.com/simple-heart-diagram-unlabeled.html ; [ออนไลน] ;เขาถงเมอวนท 1 กมภาพนธ 2556


16


ใบความร

ตอนท 1 เรอง หวใจ

ในป พ.ศ. 2171 นายแพทยวลเลยม ฮารว แพทยชาวองกฤษเปนคนแรกทตงขอสรปวา “เลอดมการไหลวนเปนวงกลม” ซงในสมยนนนบเปนขอสรปทคอนขางแปลกเอามากๆ เพราะวาในเวลานนมนษยเรายงไมมความรเกยวกบระบบเสนเลอด และออกซเจนแตอยางใด

1. หนาท หวใจ (heart หรอ cardiac) เปนอวยวะทมหนาทส าคญคอ การสบฉดเลอดไปเลยงสวนตางๆ ของ

รางกาย หวใจท าใหเลอดมการหมนเวยน น าออกซเจนจากอากาศจากปอดไปเลยงเซลลทกชนดทางหลอดเลอดแดง และน าคารบอนไดออกไซดจากเซลลของรางกาย กลบมาทางหลอดเลอดด าเพอปลอยออกไปกบลมหายใจออก ทงนหวใจจะท าหนาทรวมกบปอดเสมอ โดยหวใจเตนเฉลย 72 ครง/นาท หรอใน 1 วนหวใจเตน 100,000 ครง ตลอดชวตของเราหวใจเตนไมนอยกวา 2 พนลานครง ปรมาณเลอดทผานหวใจ เทากบ 70 ml/ครง ดงนน 1 นาท มเลอดผานหวใจ 5 ลตร/นาท วนละ 9,400 ลตร/วน

2. ต าแหนงทอย หวใจเปนอวยวะทอยในทรวงอกดานซาย ตงอยระหวางปอดซายและปอดขวาคอนมาทางดานซาย

ขอบขวาของหวใจอยดานหลงของกระดกหนาอก และขอบซายสดของหวใจอยตรงกบแนวกงกลางของกระดก ไหปลาราขางซายตดกบแนวชองซโครงชองทหา

3. โครงสราง

หวใจเปนอวยวะทมสวนประกอบสวนใหญเปนกลามเนอ โดยหวใจมขนาดประมาณใหญกวาก าปนมอของเจาของเลกนอยน าหนกของหวใจปกตอยในชวง 200 ถง 425 กรม ขนอยกบขนาดรางกายของเจาของ มเยอบเปนถงหมรอบเรยกวา เยอหมหวใจ (pericardium)

3.1 หองขวาบน (right atrium) ท าหนาทรบเลอดจากหลอดเลอดด าใหญ 2 เสน คอซพเรยเวนาคาวา (superior vena cava)

น าเลอดด าจากสวนหวและแขน และอนฟเรยเวนาคาวา (inferior vena cava) น าเลอดด าจากสวนล าตวและขา และฉดเลอดลงสหวใจหองลางขวา

3.2 หองขวาลาง (right ventricle) ท าหนาทสบฉดเลอดไปทปอด โดยจะรบเลอดด าจากหวใจหองบนขวาผานลนหวใจ แลวสงไป

ยงปอดโดยผานลนหวใจอกลน เขาสหลอดเลอดแดงใหญทเขาสปอดทชอ พลโมนารอารเตอรร (pulmonary artery)

3.3 หองซายบน (left atrium) รบเลอดแดงทฟอกแลวจากปอดซายและขวา 3.4 หองซายลาง (left ventricle)

http://haamor.com/th/%E0%B8%AB%E0%B8%B1%E0%B8%A7%E0%B9%83%E0%B8%88

http://haamor.com/th/%E0%B9%80%E0%B8%8B%E0%B8%A5%E0%B8%A5%E0%B9%8C-%E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B8%B7%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B9%80%E0%B8%A2%E0%B8%B7%E0%B9%88%E0%B8%AD-%E0%B8%AD%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%A2%E0%B8%A7%E0%B8%B0


http://haamor.com/th/%E0%B8%9B%E0%B8%AD%E0%B8%94


http://haamor.com/th/%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B9%81%E0%B8%94%E0%B8%87/



http://haamor.com/th/%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B8%94%E0%B8%B3/





http://haamor.com/th/%E0%B8%97%E0%B8%A3%E0%B8%A7%E0%B8%87%E0%B8%AD%E0%B8%81/




http://haamor.com/th/%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%9A%E0%B8%9A%E0%B8%81%E0%B8%A5%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B8%B7%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B9%81%E0%B8%A5%E0%B8%B0%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%94%E0%B8%B9%E0%B8%81







http://haamor.com/th/%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B9%80%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B8%A7/


http://haamor.com/th/%E0%B8%8B%E0%B8%B5%E0%B8%AA%E0%B8%95%E0%B9%8C/

http://haamor.com/th/%E0%B9%80%E0%B8%A2%E0%B8%B7%E0%B9%88%E0%B8%AD%E0%B8%AB%E0%B8%B8%E0%B9%89%E0%B8%A1%E0%B8%AB%E0%B8%B1%E0%B8%A7%E0%B9%83%E0%B8%88/








http://haamor.com/th/%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%94/




17


รบเลอดแดงจากหองซายบนผานทางลนหวใจชอ และบบตวสงเลอดแดงออกเลยงรางกายโดยผานทางลนหวใจอกลน เขาไปสทอเลอดแดงใหญชอเอออรตา ซงจะแตกแขนงเปนหลอดเลอดแดงขนาดตางๆ ไปจนถงเปนหลอดเลอดฝอยทวรางกาย ซงหวใจหองซายลางนมผนงหนาทสดในหวใจทง 4 หอง

3.5 ลนหวใจ ลนหวใจคอ แผนพงผด ทประกอบดวยเสนใยคอลลาเจน ลกษณะเปนแผนแบนทสามารถทน

ตอแรงดนสงเวลาหวใจบบตวโดยไมฉกขาด ท าหนาทไมใหเลอดไหลยอนกลบ ซงลนหวใจมทงหมด 4 ลน ไดแก 3.5.1 ลนเอตรโอเวนตรคลาร มสองลน คอ กนระหวาง หวใจหองบนขวา กบ หองลางขวาและ

กนระหวางหองบนซายกบลางซาย ท าหนาทปองกนการยอนกลบของเลอด 3.5.2 ลนเซมลนาร มสองลนคอ กนระหวาง หวใจหองลางขวา กบหลอดเลอดทไปยงปอด

กบกนระหวางหวใจหองลางซาย กบทอเลอดแดงใหญเอออรตา ปองกนไมใหเลอดไหลยอนกลบสหวใจหองลาง

รปท 2.1 แสดงโครงสรางและทศทางการหมนเวยนเลอดผานหวใจ

ทมา : Jane B. Reece . . . [et al.]., 2012, p 470

4. การหมนเวยนเลอดผานเขาออกของหวใจ จากรปท 2.2 เรมจากหวใจหองบนขวารบเลอดด า จากสวนหวและแขนทางซพเรยเวนาคาวา

(superior venacava) สวนเลอดด าจาก ล าตวและขาเขาทางอนฟเรยเวนาคาวา (inferior venacava) เขาสหวใจหองบนขวา เชนกน เมอหวใจหองบนขวาบบตวเลอดไหลลงสหองลางขวา โดยผานลนหวใจ เมอหวใจหองลางขวาบบตวเลอดจะเขาส พลโมนารอารเตอร (pulmonary artery) โดยผานลนเซมลนาร (semilunar valve) หลอดเลอดนน าเลอดไปแลกเปลยนแกส โดยการปลอยคารบอนไดออกไซดใหกบปอด แลวรบออกซเจนจากปอดท าใหเลอดทมออกซเจนสงไหลกลบเขาสหวใจทาง พลโมนารเวน (pulmonary vein) สงไปสหองบนซาย เมอหองบนซายบบตวเลอดจะไหลผาน ลงสหองลางซาย เมอหองลางซาย





http://haamor.com/th/%E0%B8%97%E0%B9%88%E0%B8%AD%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B9%81%E0%B8%94%E0%B8%87/


http://haamor.com/th/%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B8%9D%E0%B8%AD%E0%B8%A2/




http://haamor.com/th/%E0%B8%9E%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B8%9C%E0%B8%B7%E0%B8%94/

http://haamor.com/th/%E0%B8%84%E0%B8%AD%E0%B8%A5%E0%B8%A5%E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%88%E0%B8%99









18


บบตวเลอดจะไหลออกทางเอออรตา ไปยงสวนตางๆ ของรางกาย มการแลกเปลยนแกสและ

สารอาหารทบรเวณหลอดเลอดฝอย เสรจแลวจะกลายเปนเลอดเสย กลบเขาสหวใจหองบนขวาทางเวนาคาวาอกครง

รปท 2.2 แสดงระบบการหมนเวยนเลอด

ทมา : Jane B. Reece . . . [et al.]., 2012, p 470 5. ความผดปกตของหวใจ

5.1 โรคหลอดเลอดหวใจ (myocardial infarction) หวใจกตองการเลอดไปเลยงเซลลของหวใจเชนกน โดยหลอดเลอดทไปเลยงหวใจเรยกวา

โคโรนารอารเตอร (coronary artery) ซงเปนแขนงแยกออกมาจากทอเลอดแดงใหญเอออรตา ทงน สวนตนของหลอดเลอดหวใจ จะแยกเปนสาขา ซาย ขวา หนา หลง ไปเลยงสวนตางๆ ของหวใจ ซงถาหลอดเลอดเหลานมการอดตน จะเกดโรคหลอดเลอดหวใจ หรอภาวะกลามเนอหวใจขาดเลอด หรอกลามเนอหวใจตายเหตขาดเลอด

5.1.1 อาการ คอ โรคเกดจากหลอดเลอดหลอเลยงหวใจซงมชอเรยกวา โคโรนารอารเตอร ตบแคบ

เลกลงหรอ ตบตน จงสงผลใหกลามเนอหวใจขาดเลอดหรอกลามเนอหวใจตาย หวใจจงท างานผดปกตสงผลถงอวยวะตางๆ ขาดเลอดไปดวย จงเกดมอาการตางๆ ไดมากมาย โรคหลอดเลอดหวใจเปนโรคของผใหญตงแตวยหนมสาวไปจนถงในผสงอาย โดยพบไดสงตงแตอาย 40 ปขนไป ในชวงวยเจรญพนธ พบโรคหลอดเลอดหวใจใน

http://haamor.com/th/%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%84%E0%B8%AB%E0%B8%B1%E0%B8%A7%E0%B9%83%E0%B8%88











http://haamor.com/knowledge/%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%81%E0%B8%B4%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%84/article/%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%84%E0%B8%AB%E0%B8%B1%E0%B8%A7%E0%B9%83%E0%B8%88

http://haamor.com/th/%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%84-%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3-%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%B0



http://haamor.com/th/%E0%B8%81%E0%B8%A5%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B8%B7%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%AB%E0%B8%B1%E0%B8%A7%E0%B9%83%E0%B8%88%E0%B8%82%E0%B8%B2%E0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%94/



http://haamor.com/th/%E0%B8%95%E0%B8%B2%E0%B8%A2






http://haamor.com/th/%E0%B8%9C%E0%B8%B9%E0%B9%89%E0%B8%AA%E0%B8%B9%E0%B8%87%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%B8


19


ผชายไดสงกวาในผหญง แตหลงจากวยหมดประจ าเดอนถาวรแลว ทงผหญงและผชายมโอกาสเกดโรค หลอดเลอดหวใจไดใกลเคยงกน 5.1.2 สาเหตของโรค

การมไขมนจบทผนงของหลอดเลอดหวใจทเรยกวา พลาค (plaque) จงสงผลใหผนงหลอดเลอดแขงหนา (หลอดเลอดแดงแขง) ชองในหลอดเลอดจงตบแคบลง และเมอพลาคนกอใหเกดการอกเสบของผนงหลอดเลอด หรอผนงหลอดเลอดบาดเจบเสยหาย รางกายจะซอมแซมผนงสวนเสยหายโดยการจบตวเปนกอนของเกรดเลอดและเมดเลอดขาว จงยงสงผลใหชองในหลอดเลอดตบแคบลงอก เลอดจงหลอเลยงกลามเนอหวใจลดลงจงเกดเปนโรคกลามเนอหวใจขาดเลอด และบอยครงการซอมแซมจากรางกายนกอให หลอดเลอดถงอดตนจงสงผลใหเกดโรคกลามเนอหวใจตายเหตขาดเลอด ซงอาจเกดไดอยางเฉยบพลน และเมอรนแรงจะเปนสาเหตใหหวใจหยดท างานทนท จงเสยชวตไดทนทกะทนหน 5.1.3 ปจจยเสยงหรอกลมเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ 1) มไขมนในเลอดสง โรคเบาหวาน เพราะเปนปจจยเสยงใหหลอดเลอดอกเสบ โรค ความดนโลหตสงจากผนงหลอดเลอดแขงตว (หลอดเลอดแดงแขง) และมกเกดรวมกบโรคเรอรงอนๆ เชน เบาหวานและไขมนในเลอดสง 2) สบบหร เพราะสารพษในควนบหรท าลายเซลลของหลอดเลอดโดยตรง กอใหหลอดเลอดแขงและยงท าลายเซลลกลามเนอหวใจโดยตรงดวย 3) อวน เพราะเปนปจจยเสยงตอโรคเบาหวาน ความดนโลหตสง และไขมนในเลอดสง ขาดการออกก าลงกาย เพราะเปนสาเหตใหเกดโรคอวน กนอาหารไมมประโยชนและกนอาหารไขมนสง จงมผลตอสขภาพของเซลลตางๆ ทวรางกายรวมทงของหลอดเลอดหวใจ

4) ความเครยด เพราะสงผลใหหลอดเลอดตางๆโดยเฉพาะหลอดเลอดหวใจและหลอดเลอดสมองบบหดตว ชองในหลอดเลอดจงตบแคบ กลามเนอหวใจและเซลลสมองจงขาดเลอดได

5) พนธกรรม เพราะพบโรคไดสงกวาในคนมประวตครอบครวเปนโรคน 5.1.3 การรกษา

แพทยมกจะตองใหการรกษาทางยากอนเปนอนดบแรก หากอาการรนแรงกวานนหรอไมดขน จงใชวธการขยายหลอดเลอดหวใจดวยบอลลน (balloon angioplasty) แตถาไมสามารถใชวธการรกษาทางยาและขยายหลอดเลอดได แพทยจงจะพจารณาใชวธการผาตดท าทางเบยงหลอดเลอดหวใจ (bypass surgery)

http://haamor.com/th/%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%A2%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B8%94%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%88%E0%B8%B3%E0%B9%80%E0%B8%94%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%99



http://haamor.com/th/%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%AB%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%A1%E0%B8%B5%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%82%E0%B8%A2%E0%B8%8A%E0%B8%99%E0%B9%8C%E0%B8%AB%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B8%B9%E0%B9%88






http://haamor.com/th/%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%AD%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B9%80%E0%B8%AA%E0%B8%9A

http://haamor.com/th/%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%AD%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B9%80%E0%B8%AA%E0%B8%9A



http://haamor.com/th/%E0%B8%9B%E0%B8%A7%E0%B8%94


http://haamor.com/th/%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B9%87%E0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B8%82%E0%B8%B2%E0%B8%A7/

http://haamor.com/th/%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%8B%E0%B9%88%E0%B8%AD%E0%B8%A1%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%A9%E0%B8%B2%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B8%AB%E0%B8%B1%E0%B8%A7%E0%B9%83%E0%B8%88%E0%B8%95%E0%B8%B5%E0%B8%9A




http://haamor.com/th/%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%84%E0%B8%81%E0%B8%A5%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B8%B7%E0%B9%89%E0%B8%AD/









http://haamor.com/th/%E0%B9%84%E0%B8%82%E0%B8%A1%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B9%83%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%94

http://haamor.com/th/%E0%B9%80%E0%B8%9A%E0%B8%B2%E0%B8%AB%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%99

http://haamor.com/th/%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B8%AD%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B9%80%E0%B8%AA%E0%B8%9A

http://haamor.com/th/%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%94%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B9%82%E0%B8%A5%E0%B8%AB%E0%B8%B4%E0%B8%95%E0%B8%AA%E0%B8%B9%E0%B8%87




http://haamor.com/th/%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%84%E0%B9%80%E0%B8%89%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%9A%E0%B8%9E%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%99-%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%84%E0%B9%80%E0%B8%A3%E0%B8%B7%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%87










http://haamor.com/th/%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%84%E0%B8%AD%E0%B9%89%E0%B8%A7%E0%B8%99%E0%B9%81%E0%B8%A5%E0%B8%B0%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%B3%E0%B8%AB%E0%B8%99%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%95%E0%B8%B1%E0%B8%A7%E0%B9%80%E0%B8%81%E0%B8%B4%E0%B8%99




http://haamor.com/th/%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%AD%E0%B8%AD%E0%B8%81%E0%B8%81%E0%B8%B3%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A2




http://haamor.com/th/%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%B0%E0%B8%8B%E0%B8%B6%E0%B8%A1%E0%B9%80%E0%B8%A8%E0%B8%A3%E0%B9%89%E0%B8%B2/






http://haamor.com/th/%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%9A%E0%B8%9A%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%97








20


รปท 2.3 แสดงหลอดเลอดหวใจตบ ทมา : Jane B. Reece . . . [et al.]., 2012, p 473

5.2 โรคลนหวใจ (valvular heart disease) หมายถง โรคทเกดจากความผดปกตของลนหวใจทประกอบดวย 2 ลกษณะ ซงมกเกดพรอม

กน คอ อาการลนหวใจรว และอาการลนหวใจตบ ซงลกษณะทง 2 กรณ จะมอาการทคลายคลงกน ซงแพทยจะท าการวนจฉยประเภทของโรค ไดแก การซกประวตคนไข การตรวจคลนไฟฟาหวใจ การตรวจหวใจดวยคลนเสยงความถสง การเอกซเรย และการตรวจสวนหวใจ

ลกษณะของลนหวใจตบ หมายถง สภาวะทลนหวใจมอาการบวมโตจนตบปดรลนหวใจ ท าใหไมสามารถท าหนาทเปด-ปดหองหวไดตามปกต ท าใหเลอดไหลผาน และไปเลยงอวยวะตางๆ ไมเพยงพอ

ลกษณะของโรคลนหวใจรว หมายถง ภาวะทเลอดสามารถไหลยอนกลบผานลนหวใจทท างานผดปกตขณะทลนหวใจปด หากเกดมากบก าเนดแพทยจะสามารถวนจฉย และท าการผาตดรกษาใหหายขาดไดงาย สวนหากเกดมอาการของลนหวใจตบหรอหวใจรวในคนสงวย ผปวยมกจะไมคอยสงเกตความผดปกตของโรคไดงาย เพราะอาการตางๆ จะคอยๆ เปนคอยไปจนอาการก าเรบและผดปกตมาก จงมกสงเกตเหนความผดปกต และอาการของโรคออกมาในชวงอายมากแลว

5.2.1 สาเหตของโรคลนหวใจรว และลนหวใจตบ 1) เกดจากการตดเชอแบคทเรย ชนดทกอใหเกดไข ขออกเสบ เกดผนตามตว ซงหากไมไดรบการรกษาจะท าใหเชอเขาสหวใจ สงผลท าใหลนหวใจตดเชอ และเกดอาการของลนหวใจอกเสบ และพองตวหนา ไมสามารถท างานไดตามปกต 2) เกดจากความผดปกตทมาแตก าเนดซงอาจมสาเหตจากหลายปจจยขณะตงครรภหรออาจมสาเหตมาจากพนธกรรม 3) เกดจากรางกายไดรบหนปนมาก ท าใหบางสวนไปเกาะตามลนหวใจมากเกนปกต

21


จนท าใหลนหวใจไมท างานหรอท างานไดไมตามปกต 4) เกดจากการเสอมของลนหวใจตามอายการท างาน ซงมกเกดกบผมอายมากแลว รวมดวยสาเหตอนๆ เชน การบวมโตของลนหวใจ และการมหนปนมาเกาะบรเวณลนหวใจ 5.2.2 การรกษา 1) การรกษาดวยยา ตามอาการ เชน ยาควบคมปสสาวะ ยาควบคมการเตนของหวใจ ยาขยายหลอดเลอด และยาปองกนการแขงตวของเลอด 2) การขยายลนหวใจ ซงจะใชในกรณลนหวใจตบ และไมมอาการลนหวใจรวมดวย 3) การผาตดโดยการเปลยนลนหวใจหรอซอมแซมลนหวใจ ดวยการผาตดขยายรของลนหวใจหากมการตบ การเยบรของลนหวใจทมการรว รวมไปถงการผาตดเปลยนลนหวใจเทยมแทนลนหวใจทไมสามารถใชงานได 5.3 หวใจเตนผดจงหวะ (arrhythmia)

คอ การทหวใจเตนไมเปนจงหวะตามธรรมชาต โดยอาจเตนเรวเกนไปหรอชาเกนไป ซงเปนผลจากการเปลยนแปลงของกระแสไฟฟาในหวใจหรอเกดไฟฟาลดวงจรในหองหวใจ ท าใหการสบฉดเลอดไปยงสวนตางๆ ของรางกายไมมประสทธภาพเทาทควร และอาจสงผลใหผปวยมภาวะเสยงตอภาวะหวใจลมเหลวหรอหลอดเลอดสมองอดตนเพมมากขน

5.3.1 สาเหต มความแตกตางกนไปในผปวยแตละราย โดยการทหวใจจะเตนเรวหรอชาลงขนกบ

พฤตกรรมในการด าเนนชวต ประวตสขภาพ และปจจยแวดลอมของผปวยแตละราย โดยสาเหตส าคญทท าใหเกดภาวะหวใจเตนผดจงหวะ ไดแก 1) ความผดปกตแตก าเนดหรอความผดปกตของโครงสรางหวใจ เชน กลามเนอหวใจผดปกตแตก าเนด ลนหวใจรว ผนงหวใจหนาผดปกต หลอดเลอดหวใจตบ

2) ความผดปกตของรางกายทมผลตอการท างานของหวใจ เชน ความดนโลหตสง ไขมนในเลอดสง เบาหวาน ภาวะไทรอยดเปนพษ อเลกโทรไลตในรางกายผดปกต

3) ยาและสารบางชนด เชน ยาทมสวนประกอบของแอมเฟตามน คาเฟอนทอยในชา กาแฟ หรอน าอดลม

4) ความเครยดและความวตกกงวล 5.3.2 การปองกน

1) หลกเลยงปจจยเสยงตางๆ เชน กาแฟ เครองดมแอลกอฮอล ความเครยด การสบบหร

2) รบประทานอาหารทมประโยชน 3) ออกก าลงกายสม าเสมอ 4) ตรวจสขภาพและพบแพทยสม าเสมอ

22


กจกรรมท 2.4 หวใจ

ค าชแจง 1. ใหนกเรยนส ารวจและสบคนขอมลจากใบความรเขยนค าตอบลงในชองวางใหถกตอง 2. ใชเวลา 10 นาท

1. หลอดเลอดด าใหญน าเลอดเขาสหวใจหองใด ตอบ ................................................................................................................................................ ..........

2. เอเตรยมท าหนาทอะไร

ตอบ .............................................................................................. ............................................................ 3. ลนหวใจมจ านวนกลน และท าหนาทอะไร

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. ............................................................................................................................. ......................................

4. หลอดเลอดทน าเลอดจากปอดกลบสหวใจคอ

ตอบ .......................................................................................................................................................... 5. ผนงกลามเนอหวใจหองใดหนาทสด เพราะอะไร

ตอบ .............................................................................................. ............................................................ ............................................................................................................................. ......................................

6. หลอดเลอดแดงใหญทน าเลอดออกจากหวใจไปยงสวนตางๆ ของรางกายคอ ตอบ ......................................................................................................................... .................................

7. หากคออกเสบเรอรง จะมผลตอหวใจอยางไร ตอบ ............................................................................................................................................. ............. ..................................................................................................................... ..............................................

8. หลอดเลอดแดงทเลยงกลามเนอหวใจมชอวา ตอบ ......................................................................................................................... .................................

9. ถาตรวจพบวาหลอดเลอดหวใจตบ มวธการรกษาสองวธนอกจากการใหยาคอ ตอบ ......................................................................................................................... ................................. ............................................................................................................................................................. ......

10. โรคลนหวใจรว มวธการรกษาอยางไร ตอบ ................................................................................ .......................................................................... ............................................................................................................................. ......................................

กจกรรมท 2.4 ได.......คะแนน เตม 10 คะแนน ลงชอ...................................ผตรวจ

23


กจกรรม 2.5 ค าศพทจากรปภาพ

ค าสง จงระบายสตามทก าหนด และแปลค าศพทในภาพเปนภาษาไทยใหถกตอง ทมา : http://www.education.com/files/201101_201200/201200/anatomy-heart-2.pdf ; [ออนไลน] ; เขาถงเมอวนท 2 กมภาพนธ 2556

กจกรรมท 2.5 ได.......คะแนน เตม 10 คะแนน ลงชอ...................................ผตรวจ

24



ชดท 2

ระบบหมนเวยนเลอด ตอนท 2 หลอดเลอด

25


ชดท 2 ระบบหมนเวยนเลอด ตอนท 2 หลอดเลอด

กจกรรมท 2.6 ค าถามชวนสงสย

- นกเรยนเดนทางจากบานมาโรงเรยนไดอยางไร - ในบานนกเรยนเหนการขนสงอะไรบาง - การกระจายสนคาไปยงสวนตางๆ ของประเทศไปกบระบบอะไร

- ในรางกายของเรามระบบขนสงอาหาร อากาศใหกบเซลลตางๆ ไดอยางไร - เราเรยกระบบขนสงในรางกายวาเปนระบบอะไร

มบคคลส าคญพยายามอธบายระบบหมนเวยนเชน เรมแรกเลยกอนครสตศกราช 350 ป อรสโตเตล เชอวาความคดเกดจากหวใจ ซงปจจบนเรารแลววาเกดจากสมอง ตอมาแพทยไดพยายามหาค าตอบวาอะไรอยในหลอดเลอด และหลอดเลอดมกชนด และท างานกนอยางไร

- ท าไมมยงมคนเชอวาเลอดด าเปนเลอดเสย เมอปวยจะตองถายเลอดด าออกจากรางกาย เรามาหาค าตอบของระบบหมนเวยนเลอดกนดกวา

26


กจกรรมท 2.7 หลอดเลอดของเรา

จดประสงค ใหนกเรยนสบคนขอมล เกยวกบโครงสรางและหนาทของหลอดเลอดแดง หลอดเลอดฝอยและหลอดเลอดด า วสดอปกรณ 1. คอมพวเตอรแบบพกพาหรออปกรณทสามารถเขาถงอนเทอรเนตได 2. ดนสอ 3. สไม เวลาในการท ากจกรรม 30 นาท รปแบบกจกรรม การสบคนขอมล การด าเนนกจกรรม

1. ใหนกเรยนสบคนขอมลและอภปรายในกลม เพอหาค าตอบทเปนขอสรปจากค าถามในใบกจกรรม 2. ใชดนสอวาดรปหลอดเลอดพรอมระบายสประกอบ 3. น าเสนอผลทไดหนาชนเรยน

แหลงสบคนขอมล 1. ประวตการคนพบระบบหมนเวยนเลอด

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%A5%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%A1_%E0%B8%AE%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%A7%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B9%8C

2. ระบบหมนเวยนเลอด http://www.med.cmu.ac.th/dept/vascular/human/lesson/lesson2.php

http://www.myfirstbrain.com/student_view.aspx?ID=69711 http://leavingbio.net/circulatory%20system/circulatory%20system.htm

27


1. จงสบคนขอมลและวาดภาพหลอดเลอด พรอมระบายส และชสวนประกอบ หลอดเลอดแดง หลอดเลอดฝอย หลอดเลอดด า 2. นกเรยนน าหลอดเลอดทงสามชนดมาตอวงจรกบหวใจ ใหเปนระบบหมนเวยนเลอด พรอมระบายส 3. เหตใดหลอดเลอดแดงจงมผนงหนา ............................................................................................................................. ......................................... ............................................................................................................................. ......................................... .............................................................................. ........................................................................................ 4. ลนกนทหลอดเลอดด าท าหนาทอะไร และหลอดเลอดแดงท าไมไมมลนกน ............................................................................................................................. ......................................... ................................................................................................................................................. ..................... ............................................................................................................. ......................................................... 5. ลนกนทหลอดเลอดด ามความเหมอนหรอแตกตางจากลนหวใจ ............................................................................................................................. ......................................... ........................................................................................................................................................ .............. 6. นกเรยนลองยกตวอยางอปกรณของใชในชวตประจ าวนทมลนกน ...................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................. .........................................


28


กจกรรมท 2.8 แบบจ าลองหลอดเลอด

จดประสงค ใหนกเรยนท าแบบจ าลอง หลอดเลอดแดง หลอดเลอดฝอยและหลอดเลอดด าจากดายส วสดอปกรณ 1. แผนภาพ 1 แผน 2. ดายสแดง 4 ขนาด 3. ดายสด าหรอสน าเงน 4 ขนาด 4. เทปใส 5. กรรไกร การด าเนนกจกรรม

1. ใหนกเรยนน าดายสแดงขนาดใหญมาตอกบดายสแดงขนาดเลกลงเรอยๆ โดยใหมความยาวชวงละ 20 เซนตเมตร

2. ท าเหมอนขอท 1 แตเปลยนเปนดายสด า 3. น าดายสแดงและดายสด าทเลกทสดมาตอกนใหเปนวงกลม

ทมา : https://www.kendallhunt.com/uploadedFiles/Kendall_Hunt/Content/PreK 12/Uploads/Insights_Transportation_System.pdf ; [ออนไลน] ; เขาถงเมอวนท 2 กมภาพนธ 2556

ขอคนพบจากกจกรรมแบบจ าลองหลอดเลอด ดายทเลกทสดคอหลอดเลอดฝอยทเมดเลอดแดงจะสามารถผานไปได และมจ านวนมากทสดในรางกาย เพอน าสารอาหาร และออกซเจนไปใหทกเซลลในรางกาย


29


บตรเนอหา ชดท 2


1. ระบบหมนเวยนเลอด (circulatory system )

ท าหนาทน าอาหารและออกซเจนไปเลยงเซลลทวรางกาย และน าของเสยจากกระบวนการเมแทบอลซม เชน แกสคารบอนไดออกไซดขบออกนอกรางกายผานปอด ระบบหมนเวยนเลอดแบงออกเปน 1.1 ระบบหมนเวยนเลอดแบบวงจรปด (closed circulatory system) ระบบหมนเวยนเลอดแบบวงจรปด ระบบนเลอดจะไหลเวยนอยในทอของหลอดเลอดตลอดเวลา มหลอดเลอดฝอยเชอมระหวางหลอดเลอดอารเตอรรและเวน พบในไสเดอนดน ทากดดเลอดปลาหมก สตวมกระดกสนหลงทกชนด (ปลา สตวสะเทนน าสะเทนบก สตวเลอยคลาน นก และสตวเลยงลกดวยน านม) 1.2 ระบบหมนเวยนเลอดแบบวงจรเปด (open circulatory system) ระบบหมนเวยนเลอดแบบวงจรเปด ระบบนเลอดไหลออกจากหวใจไปตามหลอดเลอด แลวไหลออกจากหลอดเลอดผานชองวางระหวางล าตว และทวางระหวางอวยวะตางๆ ลกษณะเชนนพบในสตวพวก แมลง แมง กง กง ป ตะขาบ และกงกอ หอยตางๆ ยกเวนปลาหมก

รปท 2.4 แสดงระบบหมนเวยนเลอดแบบเปดในตกแตนและระบบหมนเวยนเลอดแบบปดในปลา ทมา : Jane B. Reece . . . [et al.]., 2012, p 468

30


2. ระบบหมนเวยนเลอดในมนษย ประกอบไปดวย หวใจ หลอดเลอดและน าเลอด ดงนคอ 2.1 หวใจ (heart ) ไดกลาวไปแลวในบทเรยนตอนท 1 2.2 หลอดเลอดแดง (artery) หมายถง หลอดเลอดทน าเลอดออกจากหวใจ ซงจะเปนเลอดทมปรมาณออกซเจนสงเปนเลอดทมสแดงสด ไปเลยงอวยวะตางๆ ทวรางกาย ยกเวนหลอดเลอดทไปสปอดชอพลโมนารอารเตอร (pulmonary artery) ซงจะน าเลอดด าจากหวใจทมคารบอนไดออกไซดสงไปฟอกทปอด 2.2.1 ลกษณะของหลอดเลอดแดง มผนงหนา โดยจะมลกษณะเปนชนกลามเนอทหนาและยดหยน ประกอบไปดวยเนอเยอ 3 ชน คอเนอเยอดานในสดเปนเนอเยอบผว ชนกลางเปนเนอเยอกลามเนอทสามารถยดหยนได เนอเยอชนนอกเปนเนอเยอเกยวพนทยดหยนได หลอดเลอดแดงม 3 ขนาด เรยงจากขนาดใหญไปขนาดเลก คอ 1) เอออรตา (aorta) หลอดเลอดแดงขนาดใหญสด ท าหนาทล าเลยงเลอดแดงทถก สบฉดออกจากหวใจหองลางซายโคงไปทางดานหลง ทอดผานชองอกและชองทอง ขนาดใหญสดมเสนผานศนยกลางประมาณ 1 นว 2) อารเตอร (artery) หลอดเลอดแดง ท าหนาทน าเลอดไปเลยวสวนตางๆ ของรางกาย หลอดเลอดมผนงกลามเนอหนาเพอใหทนตอแรงดนเลอด 3) อารเตอรโอล (arteriole ) หลอดเลอดแดงเลก ซงสามารถจะขยายตวหรอหดตวได เพอบงคบการไหลของเลอด 2.3 หลอดเลอดด า (vein)

หมายถง หลอดเลอดทน าเลอดทมของเสย และคารบอนไดออกไซด (เลอดด า) ทรางกายใชแลวจากสวนตางๆ ของรางกายกลบเขาสหวใจหองบนขวา (right atrium) เพอน ากลบไปฟอกทปอด ยกเวนหลอดเลอดด าปอดทชอพลโมนารเวน (pulmonary vein) ซงจะน าเลอดแดงทผานการฟอกจากปอดแลวน ากลบเขาสหวใจ หองบนซาย ภายในหลอดเลอดด าจะมความดนต า ถาหลอดเลอดด าฉกขาด เลอดทไหลออกมาจะไหลรนๆ คงท และสม าเสมอ หามเลอดหยดไดงายกวาหลอดเลอดแดงฉกขาด และหลอดเลอดด าจะอยตนกวา ผนงบางกวา แรงดนเลอดต ากวาหลอดเลอดแดง ดงนนการใหน าเกลอ การฉดยา การบรจาคเลอด จงใชหลอดเลอดด า หลอดเลอดด าม 3 ขนาด เรยงจากขนาดใหญไปขนาดเลก คอ

1) เวนาคาวา (vena cava) เปนหลอดเลอดทน าเลอดจากสวนตางๆของรางกายเขาสหวใจ 2) เวน (vein) เปนหลอดเลอดด าทน าเลอดมาจากอวยวะตางๆ ของรางกาย 3) เวนล (venule) เปนหลอดเลอดด าทมขนาดเลก ตดกบเสนเลอดฝอย

ลกษณะของเสนเลอดด า 1) มผนงบาง ประกอบดวยเนอเยอ 3 ชน เชนเดยวกบหลอดเลอดแดงแตบางกวา 2) ผนงมความยดหยนไดนอย เพราะมเนอเยอกลามเนอ และเนอเยอเกยวพนนอย 3) มลนกนไมใหเลอดไหลยอนกลบ

2.3 หลอดเลอดฝอย (capillary)

31


หมายถง หลอดเลอดทเชอมตอระหวางหลอดเลอดแดงขนาดเลก ไปยงหลอดเลอดด าขนาดเลก โดยจะแทรกอยในเนอเยอตางๆ ของรางกาย เชน ผวหนง กลามเนอ สมอง และอวยวะอนๆ ยกเวน กระจกตา เสนผม และเลบจะไมมหลอดเลอดฝอย ลกษณะของเสนเลอดฝอย 1) หลอดเลอดฝอยเปนหลอดเลอดทมขนาดเลกทสดในรางกายมทงเสนเลอดแดงฝอย และเสนเลอดด าฝอย 2) มเนอเยอบางมาก มจ านวนมากเพราะเปนสวนทตองแยกไปสสวนตางๆ ของรางกาย มผนงบาง มขนาดเสนผานศนยกลางประมาณ 7 ไมโครเมตร 3) ประกอบดวยเซลลเพยงชนเดยว มหนาทเปนแหลงทมการแลกเปลยนกาซ และสารตางๆ ระหวางเลอดกบเซลลของรางกายโดยวธการแพร พบวาถาน าหลอดเลอดทงหมดมาตอกนจะมความยาวรวมกนทงสน 96,500 กโลเมตร

รปท 2.5 แสดงหลอดเลอดในรางกาย ทมา : Jane B. Reece . . . [et al.]., 2012, p 474

3. ความดนเลอด (blood pressure) คอ แรงดนของเลอดทกระท าตอผนงหลอดเลอด หมายถงความดนในหลอดเลอดแดงเปนสวนใหญเกดจากบบตวของหวใจ ทดนเลอดใหไหลไปตามหลอดเลอดความดนของหลอดเลอดแดงทอยใกลหวใจ จะมความดนสงกวาหลอดเลอดแดงทอยไกลหวใจ สวนในหลอดเลอดด าจะมความดนต ากวาหลอดเลอดแดงเสมอ ความดนเลอดมหนวยวดเปนมลลเมตรปรอท (mmHg) เปนตวเลข 2 คา คอ

1) คาความดนเลอดขณะหวใจบบตว และคาความดนเลอดขณะหวใจคลายตว เชน 120/80 มลลเมตรปรอท คาตวเลข 120 แสดงคาความดนเลอดขณะหวใจบบตวใหเลอดออกจากหวใจ เรยกวาความดนระยะหวใจบบตว (systolic pressure)

32


2) สวนตวเลข 80 แสดงความดนเลอดขณะหวใจคลายตว เพอรบเลอดเขาสหวใจ เรยกวา ความดนระยะหวใจคลายตว (diastolic pressure)

เครองมอวดความดนเลอดเรยกวา “ มาตรความดนเลอด จะใชคกบสเตตโตสโคป (stetoscope)” โดยจะวดความดนทหลอดเลอดแดง ปกตความดนเลอดสงสดขณะหวใจบบตวใหเลอดออกจากหวใจมคา 100 + อาย และความดนเลอดขณะหวใจรบเลอดไมควรเกน 90 มลลเมตรปรอท ถาเกนจะเปนโรคความดนเลอดสง ซงมสาเหตหลายประการ เชน หลอดเลอดตบตน คอเลสเตอรอลในเลอดสง โกรธงายหรอเครยดอยเปนประจ า พบมากในผสงอายหรอผทมจตใจอยในสภาวะเครยด นอกจากนยงเกดจากอารมณโกรธท าใหรางกายผลตสารชนดหนงออกมา ซงสารนจะมผลตอการบบตวของหวใจโดยตรง

รปท 2.6 แสดงความสมพนธระหวางความดน ความเรว ในหลอดเลอด ทมา : Jane B. Reece . . . [et al.]., 2012, p 475

33


4. ชพจร

หมายถง การหดตวและการคลายตวของหลอดเลอดแดง ซงตรงกบจงหวะการเตนของหวใจคนปกต หวใจเตนเฉลยประมาณ 72 ครงตอนาท การเตนของชพจรแตละคนจะแตกตางกนปกตอตราการเตนของ ชพจรในเพศชายจะสงกวาเพศหญง

ปจจยทมผลตอความดนเลอด มดงน 1) อาย ผสงอายมความดนเลอดสงกวาเดก

2) เพศ เพศชายมความดนเลอดสงกวาเพศหญง ยกเวนเพศหญงทใกลหมดประจ าเดอนจะม ความดนเลอดคอนขางสง

3) ขนาดของรางกาย คนทมรางกายขนาดใหญมกมความดนเลอดสงกวาคนทมรางกายขนาดเลก 4) อารมณ ผทมอารมณเครยด วตกกงวล โกรธหรอตกใจงายท าใหความดนเลอดสงกวาคนทอารมณปกต

5) คนท างานหนกและการออกก าลงกาย ท าใหมความดนเลอดสง

รปท 2.7 แสดงการไหลของเลอดเขาสหวใจผานหลอดเลอดด า ทมา : Jane B. Reece . . . [et al.]., 2012, p 475

5. โรคเกยวกบหลอดเลอด 5.1 ความดนโลหตสง (hypertension) เปนโรคเรอรงชนดหนงทผปวยมความดนเลอดในหลอดเลอดแดงสงกวาปกต ท าใหหวใจตอง

บบตวมากขนเพอสบฉดเลอดใหหมนเวยนไปตามหลอดเลอด ความดนเลอดประกอบดวยสองคา ไดแก ความดนในหลอดเลอดขณะทหวใจบบตว (ความดนชวงหวใจบบเรยกวา systole) และ ความดนในหลอดเลอดขณะท

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%84

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%84

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%94%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%94

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B9%81%E0%B8%94%E0%B8%87

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AB%E0%B8%B1%E0%B8%A7%E0%B9%83%E0%B8%88

34


หวใจคลายตว (ความดนชวงหวใจคลายเรยกวา diastole) ความดนเลอดปกตขณะพกอยในชวง 100-140 มลลเมตรปรอท

ในชวงหวใจบบ และ 60-90 มลลเมตรปรอทในชวงหวใจคลาย ดงนนผทมภาวะความดนเลอดสง จงหมายถงผทมความดนเลอดเทากบหรอสงกวา 140/90 มลลเมตรปรอท

ความดนโลหตสง แบงออกไดเปนความดนโลหตสงแบบไมทราบสาเหตพบวาม 90-95% ของผปวยโรคความดนโลหตสงทงหมด และชนดทราบสาเหต ซงพบไดประมาณ 5-10% ของโรคน ดงนน โดยทวไป เมอกลาวถง “โรคความดนเลอดสง” จงหมายถง “โรคความดนโลหตสงชนดยงไมทราบสาเหต”ความดนเลอดสงเปนปจจยเสยงส าคญของโรคหลอดเลอดสมอง กลามเนอหวใจตายเหตขาดเลอด หวใจวาย หลอดเลอดโปงพอง (เชนหลอดเลอดแดงใหญเอออรตาโปงพอง) โรคของหลอดเลอดสวนปลาย และเปนสาเหตของโรคไตเรอรง

การปรบเปลยนวถชวตและพฤตกรรมการกนอาหารสามารถชวยลดความดนเลอดและลดความเสยงจากภาวะแทรกซอนตางๆ ดงกลาวได แตส าหรบผปวยทรกษาดวยการปรบเปลยนวถชวตแลวไมไดผลหรอไมเพยงพอจ าเปนตองรกษาดวยยา

วธปองกนโรคนคอ กนอาหารมประโยชน 5 หมใหครบทกวน ในปรมาณทเหมาะสม กลาวคอ ไมใหเกดโรคอวน และน าหนกตวเกน และจ ากดอาหารไขมน แปง น าตาล และอาหารเคม เพมผก และผลไมชนดไมหวานใหมากๆ ออกก าลงกายสม าเสมอทกวนตามสขภาพ พกผอนใหเพยงพอ รกษาสขภาพจต ตรวจสขภาพประจ าป (การตรวจสขภาพ) ซงรวมถงตรวจวดความดนเลอด เรมไดตงแตอาย 18-20 ป หลงจากนนตรวจสขภาพบอยตามแพทย พยาบาลแนะน า 5.2 โรคหลอดเลอดสมองตบ (cerobrovascular disease) ท าใหเกดอมพฤกษอมพาต (แขนและขาออนแรงครงซก) มปญหาทางดานความคด สญเสยความจ า มปญหาทางดานการพด อารมณแปรปรวน การเกดภาวะสมองขาดเลอดเปนประสบการณทรายแรงมาก ภาวะสมองขาดเลอดทมเนอสมองตาย มกเกดจากการขาดเลอดและออกซเจนไปเลยง โดยทวไปเกดจากการอดตนของหลอดเลอดแดงในสมอง ปจจยเสยง 1) ความดนเลอดสง ท าใหหลอดเลอดเสอม เนองจากแรงดนเลอดทออกมาจากหวใจมแรงดนสงขน ท าใหผนงหลอดเลอดเสอมเรว ขาดความยดหยน และแตกเปราะงาย พบวากวา 35 – 73 % ของผปวยโรคหลอดเลอดสมอง มภาวะคามดนเลอดสงรวมดวย 2) เบาหวาน เปนปจจยส าคญ รองมาจากภาวะความดนเลอดสง 3) ความอวน ผทมน าหนกตวมาก มโอกาสเปนเบาหวาน และความดนเลอดสง หรออาจเปนไปไดทง 2 อยาง 4) ไขมนในเลอดสง ท าใหผนงเสนเลอดแดงไมยดหยน เกดการตบตนงาย เลอดจงไหลผานไปเลยงอวยวะตางๆ ไดนอย ถาเกดกบหลอดเลอดทไปเลยงสมอง จะท าใหสมองขาดเลอดและเปนอมพาตในทสด 5) การสบบหรและการดมสรา การดมสราจะท าใหหลอดเลอดเปราะ หรอเลอดออกงาย เชนเดยวกบผทสบบหรจะพบวามอตราการเกดโรคลหลอดเลอดสมองมากกวาผทไมสบบหร 6) อายทมากขน จะมความสมพนธตอการเสอมของหลอดเลอด

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A1%E0%B8%B4%E0%B8%A5%E0%B8%A5%E0%B8%B4%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%AD%E0%B8%97

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%94%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B9%82%E0%B8%A5%E0%B8%AB%E0%B8%B4%E0%B8%95%E0%B8%AA%E0%B8%B9%E0%B8%87%E0%B9%84%E0%B8%A1%E0%B9%88%E0%B8%97%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%9A%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%AB%E0%B8%95%E0%B8%B8





https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B8%9B%E0%B8%B1%E0%B8%88%E0%B8%88%E0%B8%B1%E0%B8%A2%E0%B9%80%E0%B8%AA%E0%B8%B5%E0%B9%88%E0%B8%A2%E0%B8%87&action=edit&redlink=1

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%84%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B8%AA%E0%B8%A1%E0%B8%AD%E0%B8%87

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%81%E0%B8%A5%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B8%B7%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%AB%E0%B8%B1%E0%B8%A7%E0%B9%83%E0%B8%88%E0%B8%95%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B9%80%E0%B8%AB%E0%B8%95%E0%B8%B8%E0%B8%82%E0%B8%B2%E0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%94

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AB%E0%B8%B1%E0%B8%A7%E0%B9%83%E0%B8%88%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A2

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B9%82%E0%B8%9B%E0%B9%88%E0%B8%87%E0%B8%9E%E0%B8%AD%E0%B8%87

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B9%82%E0%B8%9B%E0%B9%88%E0%B8%87%E0%B8%9E%E0%B8%AD%E0%B8%87

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%AD%E0%B8%AD%E0%B8%AD%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%95%E0%B8%B2%E0%B9%82%E0%B8%9B%E0%B9%88%E0%B8%87%E0%B8%9E%E0%B8%AD%E0%B8%87

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%84%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B8%AA%E0%B9%88%E0%B8%A7%E0%B8%99%E0%B8%9B%E0%B8%A5%E0%B8%B2%E0%B8%A2

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%84%E0%B9%84%E0%B8%95%E0%B9%80%E0%B8%A3%E0%B8%B7%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%87




http://haamor.com/th/%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%B3%E0%B8%95%E0%B8%B2/

http://haamor.com/th/%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%A0%E0%B8%97%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%AB%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%97%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%81%E0%B8%9E%E0%B8%97%E0%B8%A2%E0%B9%8C

http://haamor.com/th/%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%AD%E0%B8%AD%E0%B8%81%E0%B8%81%E0%B8%B3%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A2

http://haamor.com/th/%E0%B8%95%E0%B8%B2/

http://haamor.com/th/%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B8%A7%E0%B8%88%E0%B8%AA%E0%B8%B8%E0%B8%82%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%9E


http://haamor.com/th/%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%94%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B9%82%E0%B8%A5%E0%B8%AB%E0%B8%B4%E0%B8%95


http://haamor.com/th/%E0%B8%95%E0%B8%B2/

35


กจกรรมท 2.9 หลอดเลอด

ค าชแจง 1. ใหนกเรยนส ารวจและสบคนขอมลจากใบความรเขยนค าตอบลงในชองวางใหถกตอง 2. ใชเวลา 10 นาท

1. หลอดเลอดใดทน าเลอดออกจากหวใจไปเลยงสวนตางๆ ของรางกาย

ตอบ .......................................................................................................................................................... 2. หลอดเลอดใดเลอดมแรงดนต าทสด

ตอบ ................................................................................................... ....................................................... 3. หลอดเลอด ม 3 ชนดคอ

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. 4. หลอดเลอดใดทมผนงหนา และรบแรงดนเลอดมากทสด

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. 5. หลอดเลอดใดทมการแลกเปลยนอาหารและแกสกบเซลลในรางกาย

ตอบ .............................................................................................................................. ............................ 6. หลอดเลอดใดทมลนกน

ตอบ ......................................................................... ................................................................................. 7. ชพจรหมายถง

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. ............................................................................................................................... ...................................

8. อาหารประเภทใดทสงผลท าใหความดนเลอดสง

ตอบ .......................................................................................................................................................... ............................................................................................................................. .....................................

9. ความดนเลอดหมายถงอะไร

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. ..................................................................................................................................................................

10. เมอวดความดนมคา 149/98 แปลผลวาอยางไร

ตอบ ...................................................................................................... ....................................................


36


กจกรรมท 2.10 แบบจ าลองการเคลอนทในหลอดเลอด

จดประสงค 1. เพอใหนกเรยนไดตระหนกถงอนตรายของโรคหลอดเลอดผานกจกรรมแบบจ าลอง 2. เพอใหนกเรยนเขาใจความหมายของความดนเลอด วสดอปกรณ 1. ขวดพลาสตกชนดกด 1 ขวด 2. หลอดดดน า 2 หลอด 3. เทปกาว

4. น าเปลา 5. ไมบรรทด ขนตอนการท ากจกรรม 1. น าน าใสในขวดพลาสตก ปดจกใหแนน 2. ตอหลอดดดทดานปากหวกดของพลาสตก 3. ใชเทปกาวพนรอบตรงรอยตอใหแนน 4. กดหวพลาสตก สงเกตน าไหลออกจากหลอด ใชไมบรรทดวดระยะทางทน าพงตกถงพน 5. ใชมอบบตรงกลางหลอดและปลายหลอดดด สงเกตแรงดนน าทพงออกมา แรงทใชกดตองใชแรงเทาเดมหรอตางจากเดมหรอไม วดระยะทางทน าพงออกไป 6. ใหนกเรยนอภปรายถงสาเหตทท าใหหลอดเลอดตบ และท าใหความดนเลอดสง การคนพบจากกจกรรม ............................................................................................................................. .......................................... ........................................................................................................................................................... ............ ...................................................................................................................... ................................................. ............................................................................................................................. .......................................... ................................................................................................................................................................... .... ............................................................................................................................. ..........................................


37



ค าสง จงเตมค าศพทหลอดเลอดและค าแปลทสมพนธกบภาพใหถกตอง ภาพ ศพท ค าแปล


38


เรองระบบหมนเวยนเลอด


ชดท 2

ตอนท 3 เลอด

39




นกเรยนคดวาในเลอดประกอบไปดวยอะไรบาง …………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………..

เลอดท าหนาทอะไรบางนะ …………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………..

เราจะมาคนหาค าตอบกน

40


กจกรรมท 2.13 ภายในเลอด

จดประสงค เพอใหนกเรยนสรปสวนประกอบและหนาทของเลอดได เวลาในการท ากจกรรม

30 นาท รปแบบกจกรรม เปนกจกรรมสาธต ทครน าสไลดส าเรจรปหรอทไดจากของหนวยงานหองพยาธวทยาของโรงพยาบาล วสดอปกรณ

1. ดนสอ 2. สไม

การด าเนนกจกรรม 1. นกเรยนท ากจกรรมท 2.13 ตอนท 1 สวนประกอบของเลอด 2. นกเรยนศกษาสวนประกอบเลอดผานกลองจลทรรศนจากสไลดเลอดส าเรจรปหรอจากโรงพยาบาล น ามาสองกลองจลทรรศน หรออาจตอพวงสญญาณภาพขนจอใหญหนาชนเรยน แลวท ากจกรรม 2.13 ตอนท 2

41



ตอนท 1 องคประกอบในเลอด

น า – 50% เมดเลอดแดง – 44% โปรตนและเกลดเลอด – 5% เมดเลอดขาว – 1%

ค าสง 1. ใหนกเรยนระบายสและเขยนสวนประกอบของเลอดลงในแผนภมวงกลมใหถกตอง 2. ใชสระบายเพอแยกความแตกตางขององคประกอบแตละสวน โดยนกเรยนก าหนดสเอง

น า เปนส _______________ เมดเลอดแดงเปนส _______________ โปรตนและเกลดเลอดเปนส _______________ เมดเลอดขาวเปนส ______________

3. อะไรทมมากทสดในเลอด _____________________ 4. อะไรทมนอยทสดในเลอด ______________________

42



ตอนท 2 มองเลอดผานกลองจลทรรศน กอน : วาดภาพเซลลเมดเลอด หลง : วาดภาพเซลลเมดเลอด (กอนทจะเหนเลอดภายใตกลองจลทรรศน) (หลงจากทจะเหนเลอดภายใตกลองจลทรรศน)

กอน ทนกเรยนจะเหนเลอดภายใตกลองจลทรรศน หลงจากทนกเรยนจะเหนเลอดภายใตกลองจลทรรศน

การวาดรปเลอดกอนและหลงจากทนกเรยนมองเหนเลอดภายใตกลองจลทรรศนแตกตางกนอยางไร __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


43


ใบความร

ตอนท 3 เลอด 1. เลอด (blood)

ประกอบดวย 2 สวน คอ สวนทเปนของเหลว 55% ซงเรยกวา “น าเลอดหรอพลาสมา (plasma)” และสวนทเปนของแขงม 45% ซงไดแก เซลลเมดเลอดและเกลดเลอด

รปท 2.8 แสดงสวนประกอบของเลอด ทมา : Jane B. Reece . . . [et al.]., 2012, p 479

1.1 น าเลอดหรอพลาสมา (plasma) ประกอบดวยน าประมาณ 91 เปอรเซนต ท าหนาทล าเลยงเอนไซม ฮอรโมน แกส แรธาต วตามน และสารอาหารประเภทตางๆทผานการยอยอาหารมาแลวไปใหเซลลและรบของเสยจากเซลล เชน ยเรย แกสคารบอนไดออกไซด น า สงไปก าจดออกนอกรางกาย

พลาสมา เปนสารละลายของเกลอกบโปรตน ซงเปนของเหลวทจ าเปนส าหรบเซลลทมชวต ซรม เปนของเหลวไมมส ซงไหลซมออกจากแผลถลอกทผวหนง มสวนประกอบเหมอน

พลาสมาเกอบทกอยาง ยกเวน ไฟบรน ทเปนสารโปรตนชนดหนง ซงชวยใหเลอดแขงตว

44


1.2 เซลลเมดเลอดแดง (red blood cell หรอ erythrocyte) เมดเลอดแดงเปนเซลลขนาดเลก มสวนประกอบส าคญ 3 อยางไดแก ฮโมโกลบน เยอหมเซลล และเอนไซม ท าหนาทหลกคอ การขนสงออกซเจนทฟอกจากปอดไปยงเนอเยอตางๆ ของรางกาย เมดเลอดแดงมเสนผานศนยกลาง 7 ไมครอน หรอ 0.007 มลลเมตร ในเลอด 1 ลกบาศกเซนตเมตร มเมดเลอดแดงประมาณสถงหาลานเซลล เมดเลอดแดงสรางจากไขกระดก มอาย 120 วน รางกายมการสรางเมดเลอดแดงใหม และท าลายเมดเลอดแดงเกา หมนเวยนอยตลอดเวลา เมดเลอดแดงตวแกพรอมใชงานแตกตางจากเซลลอนๆ ในรางกายตรงทไมมนวเคลยส เนองจากเมดเลอดแดงตองมความยดหยนและคลองตวในการน าออกซเจนจากปอดไปสเนอเยอปลายทาง ความผดปกตของเมดเลอดแดงมกท าใหผปวยมอาการซด ออนเพลย บางสาเหตอาจท า ใหมอาการตวเหลองตาเหลอง หรอ ปสสาวะสโคกรวมดวย

1.3 เซลลเมดเลอดขาว (white blood cell) จะมขนาดใหญกวาเมดเลอดแดง 2-3 เทา แตมจ านวนนอยกวาเปนพนเทา ตวมนเองไมมสและใส ท าหนาทเปนเหมอนทหารในการตอสกบเชอทเขาสรางกาย เมดเลอดขาวในรางกายมอยดวยกนหลายชนด แหลงทสรางเมดเลอดขาว คอ มาม ไขกระดก และตอมน าเหลอง มอายประมาณ 7-14 วน

1.4 เกลดเลอดหรอแผนเลอด (blood platelet) ไมใชเซลลแตเปนชนสวนของเซลลซงมรปรางกลมรและแบน เกลดเลอดมอายประมาณ 4 วน หนาท ชวยใหเลอดแขงตวเมอมการไหลของเลอดจากหลอดเลอดออกสภายนอก 2. ระบบภมคมกน (immunity) รางกายมกลไกปองกนหรอตอตานโรคใดโรคหนงโดยเฉพาะ ภมคมกนโรคโดยทวไปอาจแบงออกเปน 2 ชนด ดงน 2.1 ภมคมกนโรคทมอยตามธรรมชาต (natural immunity) เปนภมคมกนโรคทถายทอดมาทางสายเลอด โดยมารดาจะถายทอดผานทางรกมาสทารกในครรภ ดงนน ทารกทเกดใหมจะมภมคมกนโรคบางชนด เชน โรคคอตบ โรคหด และไขทรพษไดเองตามธรรมชาต แตภมคมกนโรคตามธรรมชาตเหลานคงอยไดประมาณ 3 เดอนหลงคลอด ตอจากนนทารกจะมภมคมกนโรคลดลง นอกจากนรางกายของคนเราโดยทวไปยงมผวหนง เยอเมอกตางๆ เชน เยอตาและเยอจมก น ายอยอาหาร และเมดเลอดขาวไวส าหรบคมกนโรคตามธรรมชาตอกดวย ภมคมกนโรคตามธรรมชาตเหลาน จะมมากหรอนอยขนอยกบเชอชาต เพศ อาย และความสมบรณของบคคลเหลานนๆ 2.2 ภมคมกนโรคทเกดขนภายหลง (acquired immunity) เปนภมคมกนโรคทเกดขนหลงคลอดออกจากครรภมารดาแลว ภมคมกนโรคชนดนยงแบงออกไดเปน 2 ประเภทคอ 2.2.1 ภมคมกนกอเอง (active immunization) หมายถง ภมคมกนโรคทเกดจากการฉดตวเชอโรคหรอผลตผลของตวเชอโรค ซงไดท าใหรนแรงของตวเชอหรอพษเชอใหนอยลงเขาไปในรางกายของมนษย เพอกระตนใหรางกายสรางภมคมกนเฉพาะโรคนนขนมาได เรยกวาวคซน (vaccine) เพราะเมอใหวคซนแลวรางกายคอยๆสนองตอบและสรางภมคมกนโรคขนมาตานทานโรคนนๆ วคซนปองกนโรคตางๆทมใชกนอยในปจจบนทงโรคตดเชอเกดจากเชอแบคทเรยและเชอไวรส การฉดวคซนปองกนโรคตางๆ เชน วคซนปองกน โรคไอกรน โรคคอตบ โรคอหวาตกโรค ไขรากสาดนอย เปนตน

2.2.2 ภมคมกนรบมา (passive immunization) หมายถง ภมคมกนโรคทเกดจากการฉดผลตผลของเลอดสตวหรอมนษย ททราบวามภมคมกนโรคนนเขาไปในรางกาย ท าใหรางกายมภมคมกนโรคทนท

45


ตางจากประเภทแรกซงรางกายจะตองคอยๆ สรางภมคมกนโรคขนมาเอง การสรางภมคมกนโรคชนดน เรยกวา เซรม (serum) เปนภมคมกนโรค ทฉดเขารางกาย เพอรกษาโรคไดทนท อยางเชน เซรม กบการรกษาอาการของงกด แตกมขอเสย คอ ผทไดรบเซรมอาจเกดอาการแพรนแรงเกดขนได ไดแก การใหเซรมปองกนโรคตางๆ เชน โรคพษง โรคพษสนขบา บาดทะยก คอตบ เปนตน 2.3 การสรางภมคมกนโรคโดยการใชวคซนหรอเซรมนนมทงขอดและขอเสย ขอดของวคซน คอ ไมเกดอาการแพรนแรง และท าใหรางกายมภมคมกนโรคอยไดนาน สวนขอเสยของวคซน คอ รางกายไมสามารถน าไปใชไดทนท ขอดของเซรม คอ รางกายสามารถน าเซรมไปใชตานทานโรคไดทนท แตกมขอเสย คอ ผทไดรบเซรมอาจเกดอาการแพรนแรงเกดขนได

รปท 2.9 แสดงระบบภมคมกนทเกดขนภายหลง

ทมา : http://bigpictureeducation.com/long-term-protection ; [ออนไลน] ;เขาถงเมอวนท 3 กมภาพนธ 2556

นอกจากนยงมระบบน าเหลองทมสวนเกยวของกบระบบเลอดอยางใกลชด น าเหลอง เปนของเหลวทอาหารและสงจ าเปนตอเซลลชวต ซงจะซมผานหลอดเลอดฝอยไปหลอเลยงเนอเยอทอยโดยรอบ ประกอบดวยพลาสมาเปนสวนใหญ เวนแตจะมสารโปรตนนอยกวากนเทานน มนจะอาบอยรอบๆ เซลล และจะไหลไปตามตาขายหลอดน าเหลอง ซงประกอบกนขนเปนระบบน าเหลอง น าเหลองนยงมของเสยตางๆ เชน แบคทเรย เซลลทตายแลว และเศษเนอเยอ มนจะไหลเขาสเลอดทบรเวณโคนของเสนเลอดด าทคอ นอกจากนระบบน าเหลองยงมหนาทในการตอสกบโรคภยไขเจบอกดวย 3. หมเลอด ระบบหมเลอด (blood group) ทส าคญ และกอใหเกดปญหาทางการแพทยไดบอยๆ โดยเฉพาะอยางยงปญหาทเกดในการใหเลอด คอ หมเลอด ABO และหมเลอด Rh โดยปกตบนผวของเซลเมดเลอดแดงจะมแอนตเจนชนดตางๆ ซงไมเหมอนกนในคนแตละคน ถาน าเมดเลอดแดงของคนๆ หนงไปใหกบอกคนหนงทมเมด

https://blog.eduzones.com/redirect.php?url=http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php?title=%E0%B8%A0%E0%B8%B9%E0%B8%A1%E0%B8%B4%E0%B8%84%E0%B8%B8%E0%B9%89%E0%B8%A1%E0%B8%81%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%84&action=edit

https://blog.eduzones.com/redirect.php?url=http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php/%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%84%E0%B8%8B%E0%B8%B5%E0%B8%99

46


เลอดแดงทมแอนตเจนบนผวแตกตางกน จะใหเกดปฏกรยาอมมน (เกยวกบภมคมกน) ซงท าลายเซลลเมดเลอดแดงได 3.1 หมเลอดเอ คนทมหมเลอดเอ จะมแอนตเจน A อยทผวของเมดเลอดแดง และมแอนตบอดตอ B อยในซรม ดงนนซรมของคนหมเลอดเอ จะท าใหเมดเลอดแดงของคนหมเลอดบ เกดการจบกลม 3.2 หมเลอดบ คนทมหมเลอด บ จะมแอนตเจน B อยทผวของเมดเลอดแดง และมแอนตบอดตอ A อยในซรม ดงนนซรมของคนหมเลอด บ จะท าใหเมดเลอดแดงของคนหมเลอดเอ เกดการจบกลม 3.3 หมเลอดเอบ คนทมหมเลอดเอบ จะมแอนตเจนทง A และB อยบนเมดเลอดแดง สวนในซรมจะไมมแอนตบอดตอแอนตเจน A และไมมแอนตบอดตอแอนตเจน B 3.4 หมเลอดโอ คนทมหมเลอดโอ บนเมดเลอดแดงจะไมมทงแอนตเจน A และแอนตเจน B แตในซรมจะมทงแอนตบอดตอทงแอนตเจน A และแอนตเจน B 3.5 หลกการใหเลอด

1. เลอดของผใหจะตองไมมแอนตเจนทผรบมแอนตบอดนน 2. คนทมหมเลอด O ซงไมมแอนตเจนและแอนตบอด จงสามารถใหเลอดไดทกหมเลอด แตจะ

สามารถรบไดเฉพาะหมเลอด O เทานน 3. คนทมหมเลอด AB ไมสามารถใหเลอดแกหมอนทง A, B และ O เพราะมแอนตเจนทง A, B ถา

ใหแกผรบอาจจะเกดการตกตะกอนของเลอดได แตหมเลอด AB สามารถรบเลอดไดทกหม 4. ในทางปฏบต การใหเลอดจะตองตรงหมกนเทานน (ยกเวนกรณฉกเฉนจ าเปนจรงๆ) เนองจาก

ถาเปนเลอดตางหม อาจจะท าปฏกรยากนและท าใหเกดการแตกของเมดเลอดแดงได

47


รปท 2.10 แสดงระบบหมเลอด แอนตเจน แอนตบอด ทมา : http://currentsinbiology.tumblr.com/post/105780092050/people-with-blood-

groups-a-b-and-ab-at-higher ; [ออนไลน] ;เขาถงเมอวนท 5 กมภาพนธ 2556

จากรปท 2.10 หมเลอด A จะมแอนตเจน A บนผวเมดเลอดแดง สรางแอนตบอด B ในน าเลอด หมเลอด B จะมแอนตเจน B บนผวเมดเลอดแดง สรางแอนตบอด A ในน าเลอด หมเลอด AB จะมแอนตเจน A และแอนตเจน B บนผวเมดเลอดแดง แตจะไมสรางแอนตบอดในน าเลอด หลกการใหและรบเลอดจะตองไมใหแอนตเจนผใหตรงกบกบแอนตบอดของผรบ

48


กจกรรมท 2.14 เลอด

ค าสง น าค าศพทในกลองทางขวามอ มาเตมในชองวางประโยคทางซายมอใหถกตอง

1. เมดเลอดแดงท าหนาทขนสง ____________________ 2. เลอดจะน าออกซเจนมาจาก _________________

3. เลอดจะขนสง _____________ สารอาหารจากล าไสเลก

4. _____________ blood cells ท าหนาทตอสกบเชอโรค

5. เลอดจะเดนทางไปทกสวนของ ________________.

6. ของเหลวทอยในเลอดเรยกวา ___________________.

7. ____________ blood cells จะท าใหเลอดมส

8. ________________ ท าใหเลอดแขงตว.

9. ในเดก จะตองไดรบ____________เพอปองกนโรคโปลโอ

10. หากโดนงเหากด จะตองไดรบ______________

ค าศพท

oxygen

platelets

red

white

vaccine

lungs

plasma

food

serum

body


49



ค าสง จงเตมค าศพทและค าแปลทสมพนธกบภาพใหถกตอง ภาพ ศพท ค าแปล


50


แบบทดสอบวดผลระดบชาต O-NET , LAS

51


กจกรรมท 2.16 ฝกท าแบบทดสอบระดบชาต (O-NET) , LAS

1. ถาตรวจเลอดแลวพบวามเมดเลอดขาวเพมมากขนผดปกต แสดงวาเปนโรคใด (O-NET ปการศกษา 2549) ก. เอดส ข. ตดเชอ

ค. โลหตจาง ง. ธาลสซเมย 2. ขอใดเปนแผนภาพการใหเลอดทถกตองตามหมเลอด (ปการศกษา 2549) ก. A B ข. A B O AB O AB ค. A B ง. A B O AB O AB 3. มผนงกลามเนอหนาเพอรองรบแรงดนขณะหวใจบบตว หมายถงลกษณะของหลอดเลอดชนดใด

(ขอสอบ LAS) ก. เวน ข. อารเทอร ค. หลอดเลอดฝอย ง. หลอดเลอดด า

4. เมอเกดบาดแผล รางกายจะมวธปองกนเชอโรคไมใหเขาสรางกายและไมใหเสยเลอดมากเกนไปไดอยางไร (ขอสอบ LAS) ก. เลอดหยดไหลเวยน ข. เลอดเพมความเขมขน ค. เลอดแขงตวปดปากแผล ง. เลอดเปลยนสภาพไปเปนกรด

52


แบบทดสอบหลงเรยนชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร

ชดท 2 เรองระบบหมนเวยนเลอด

ค ำชแจง 1. ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกทสดเพยงขอเดยว โดยท าเครองหมายกากบาท ( X ) ลงในกระดาษค าตอบ 2. ใชเวลาในการท าแบบทดสอบกอนเรยน 10 นาท ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1. หลอดเลอดชนดใดทสามารถจบชพจรได

ก. หลอดเลอดแดง ข. หลอดเลอดด า ค. หลอดเลอดฝอย ง. วดไดทกหลอดเลอด

2. ระบบหมนเวยนเลอดมหนาทส าคญอยางไร ก. ท าใหสารทมอนภาคใหญ มขนาดเลกลง ข. ควบคมการหมนเวยนสารตางๆ ในรางกาย ค. ล าเลยงสารเขาและออกจากเซลลไปทวรางกาย ง. ล าเลยงสารทเซลลตองการและล าเลยงสารทเซลลไมตองการไปก าจดออก

3. คาความดนเลอด 120 /80 มลลเมตรของปรอท ตวเลข 120 หมายถงขอใด ก. ความดนเลอดขณะทปอดหดตว ข. ความดนเลอดขณะทปอดขยายตว ค. ความดนเลอดขณะกลามเนอหวใจบบตว ง. ความดนเลอดขณะกลามเนอหวใจคลายตว

4. หลอดเลอดชนดใดทมการแลกเปลยนแกสทถงลมปอดและกบเนอเยอของรางกาย ก. หลอดเลอดแดง ข. หลอดเลอดด า ค. หลอดเลอดฝอย ง. ถกทกขอ

5. สวนประกอบของเลอดในขอใดมหนาทชวยใหเลอดแขงตว เมอมการไหลของเลอดออกนอกรางกาย ก. น าเลอด ข. เกลดเลอด ค. เมดเลอดแดง ง. เมดเลอดขาว

53


6. อาหารและแกสทเซลลตางๆ ของรางกายตองการถกล าเลยงโดยอะไร

ก. น าเลอด ข. เกลดเลอด ค. เมดเลอดขาว ง. เมดเลอดแดง

7. หนาททส าคญของหวใจ คอขอใด ก. สบฉดเลอด ข. เปนแหลงเกบเลอด ค. สรางเมดเลอดแดง ง. ท าหนาทแลกเปลยนแกสในรางกาย

8. แกสใดทมสวนบงคบใหเราตองสดลมหายใจเขาออกโดยอตโนมต ก. ออกซเจน ข. ไนโตรเจน ค. คารบอนมอนอกไซด ง. คารบอนไดออกไซด

9. เมอคนถกงจงอางกด ตองรกษาโดยไดรบสงใด ก. วคซน ข. เซรม ค. ยาปฏชวนะ ง. ดดพษงออกจากบาดแผล

10. เลอดของคนเราประกอบดวยอะไรบาง ก. เมดเลอดแดง เกลดเลอด น าเลอด ข. เมดเลอดแดง เมดเลอดขาว เกลดเลอด น าเลอด ค. เมดเลอดแดง เมดเลอดขาว เมดเลอดด า ฮโมโกลบน น าเลอด ง. เมดเลอดแดง เมดเลอดขาว เมดเลอดด า ฮโมโกลบน น าเลอด หลอดเลอด

54


ชดท 2 เรอง ระบบหมนเวยนเลอด

คะแนนทได

ชอ...................................................................................เลขท.............ชน.............

ขอ ก ข ค ง 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

กระดาษค าตอบประจ าชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร

แบบทดสอบหลงเรยน

55


ชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร

ขอ เฉลย 1 ก 2 ก 3 ง 4 ข 5 ข 6 ก 7 ง 8 ค 9 ค 10 ข

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน


56


ชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร

ขอ เฉลย 1 ก 2 ง 3 ค 4 ค 5 ข 6 ก 7 ก 8 ง 9 ข 10 ข

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน


57


คะแนนเตม 10 คะแนน

เกณฑการพจารณาพฒนาการเรยน

คะแนนเพมขน ระดบพฒนาการ

8 – 10 ดเยยม 5 – 7 ด 2 – 4 พอใช

1 หรอ คะแนนลดลง ปรบปรง

ทดสอบกอนเรยน ท าขอสอบได ....................... คะแนน ทดสอบหลงเรยน ท าขอสอบได ....................... คะแนน คะแนนเพมขน ............................................ คะแนน พฒนาการเรยนอยในระดบ.......................................................

คะแนนทดสอบกอนเรยน-หลงเรยน ชดท 2 เรอง ระบบหมนเวยนเลอด

58


บรรณานกรมรปภาพประกอบ Adam Pegg. เขาถงเมอ 1 กมภาพนธ 2556. สบคนไดจาก http://steadystrength.com/glossary/vein/ coliap. เขาถงเมอ 1 กมภาพนธ 2556. สบคนไดจาก http://www.123rf.com/photo_

10886641_stream-of-blood-cells-isolated-on-white.html defectiveheartgirl. เขาถงเมอ 3 กมภาพนธ. สบคนไดจาก

https://defectiveheartgirlproblems.wordpress.com/2012/05/02/aortic- anatomy-replacement-surgery-101/

Dr.AG. เขาถงเมอ 3 กมภาพนธ 2556. สบคนไดจาก http://www.medical-labs.net/platelets- morphology-1248/

Education.com, Inc. เขาถงเมอ 3 กมภาพนธ 2556. สบคนไดจาก http://www.education.com/files/201101_201200/201200/anatomy-heart-2.pdf

guniita. เขาถงเมอ 4 กมภาพนธ 2556. สบคนไดจาก http://www.123rf.com/photo_ 30182866_stock-vector-human-white-blood-cell-neutrophil.html

Kendall_Hunt. เขาถงเมอ 5 กมภาพนธ 2556. สบคนไดจาก https://www.kendallhunt.com/uploadedFiles/Kendall_Hunt/Content/PreK 12/Uploads/Insights_Transportation_System.pdf

myllissa/Flickr . เขาถงเมอ 2 กมภาพนธ 2556. สบคนไดจาก http://bigpictureeducation.com/long-term-protection

Nation TV. เขาถงเมอ 7 กมภาพนธ 2556. สบคนไดจาก http://www.nationtv.tv/main/content/social/378408117/

Pain.com. เขาถงเมอ 3 กมภาพนธ 2556. สบคนไดจาก http://pain.com/archives/2013/02/28-pad-peripheral-artery-disease/

Paul. เขาถงเมอ 11 กมภาพนธ 2556. สบคนไดจาก http://ttktamop.elte.hu/online-tananyagok/physiology_practical/images/18d9959c.jpg

pixgood.com - good pix galleries. เขาถงเมอ 16 กมภาพนธ 2556. สบคนไดจาก http://pixgood.com/simple-heart-diagram-unlabeled.html

The Global Polio Eradication Initiative. เขาถงเมอ 9 กมภาพนธ 2556. สบคนไดจาก http://www.polioeradication.org/Polioandprevention/Thevaccines/ Oralpoliovaccine(OPV).aspx

http://steadystrength.com/author/adampegg/

http://www.123rf.com/profile_coliap

https://defectiveheartgirlproblems.wordpress.com/author/defectiveheartgirl/

http://www.medical-labs.net/author/dr-alig/

http://www.123rf.com/profile_guniita

http://www.microscopesblog.com/author/paul-n

59


บรรณานกรม

กองแกว พนธกานตและคณะ. (2556). สรปหลกวทยาศาสตร ม.1-ม.2-ม.3. กรงเทพฯ : เจรญรฐ การพมพ. ประดบ นาคแกวและคณะ. (2554). วทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 2. กรงเทพฯ : พงษวรนทร การพมพ. พมพนธ เดชะคปตและคณะ. (2554). วทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 2. กรงเทพฯ : บรษทพฒนาคณภาพ

วชาการ. ยพา วรยศและคณะ. (2554). วทยาศาสตร เลม 1 มธยมศกษาปท 2. พมพครงท 2 .กรงเทพฯ :

อกษรเจรญทศน. สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2554). คมอครรายวชาพนฐานวทยาศาสตร 4 เลม 2

ชนมธยมศกษาปท 2. พมพครงท 1. กรงเทพฯ : สกสค. สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2554). หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตร 4

เลม 2. พมพครงท 1. กรงเทพฯ : สกสค.. แหลงอางองออนไลน

นฤมล จนทรสรนทร. ระบบหมนเวยนเลอด. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : https://krunanumon.wordpress.com/. (วนทคนขอมล 2 กมภาพนธ 2556).

สารานกรมไทยส าหรบเยาวชน. ระบบการไหลเวยนเลอด. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://kanchanapisek.or.th/kp6/sub/book/book.php?book=8&chap=2&page=t8-2-infodetail19.html. (วนทคนขอมล 2 กมภาพนธ 2556).

อทมพร แสนส. ระบบการไหลเวยนเลอด. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://www.med.cmu.ac.th/dept/vascular/human/lesson/lesson2.php

(วนทคนขอมล 1 กมภาพนธ 2556). discoveryeducation. THE CIRCULATORY SYSTEM. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก :

https://msghtaura.files.wordpress.com/2011/07/worksheet-heart-circulation-key.pdf. (วนทคนขอมล 3 กมภาพนธ 2556).

Florida State University. Circulatory System Lesson. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://www.cpalms.org/Public/PreviewResource/Preview/46075 (วนทคนขอมล 8 กมภาพนธ 2556).

Henry County School System. Circulatory System. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://www.henry.k12.ga.us/cur/mybody/circ_lessons.htm. (วนทคนขอมล 11 กมภาพนธ 2556).

http://school.discoveryeducation.com/teachersguides/pdf/lifescience/ul/thbs_the_circulatory_system_tg.pdf

60


บรรณานกรม (ตอ)

Rachel Davis. Teaching: Human Body - Circulatory System. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก :

https://www.pinterest.com/racheldavis7/teaching-human-body-circulatory-system/. (วนทคนขอมล 14 กมภาพนธ 2556). TeacherPlanet. Circulatory System. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก :

http://www.teacherplanet.com/resource/circulatorysystem.php. (วนทคนขอมล 14 กมภาพนธ 2556).

The Nemours Foundation/KidsHealth. Heart and Circulatory System. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก : http://kidshealth.org/parent/general/body_basics/heart.html.

(วนทคนขอมล 17 กมภาพนธ 2556).

61


ภาคผนวก

62


เฉลย


กจกรรมท 2.1 ขาวโรคหวใจ

ทมา : http://www.thaihealth.or.th/; [ออนไลน] ; เขาถงเมอวนท 1 กมภาพนธ 2556

1. นกเรยนบอกสงทรเกยวกบหวใจ ..................................................................................................................................................... ............................................................................................................................. ........................ .................................................................................................................................... ................. ................................................................................................................. .................................... 2. นกเรยนอยากเรยนรอะไรเกยวกบหวใจ ............................................................................................................................. ........................ ..................................................................................................................................................... ............................................................................................................................. ........................ ............................................................................................................................. ........................

คนไทยเสยชวตจากโรคหวใจเพมขน ป 56 ยอดตายกวา 50,000 คน เฉลย 6 คน ในทก 1 ชวโมง เหตปวยเกอบ 100% เปนผลมาจากโรคทเกดจากวถชวต ช 4 โรค เปนตวเรงส าคญ "เบาหวาน-ความดน-ไขมนในเลอด-ความอวน"

ท าไมจงมคนมากมายเชอวาหวใจควบคมความรสกนกคดอย แทจรงแลว หวใจท าหนาทอะไรกนแนนะ

พจารณาค าตอบนกเรยน เพอดความรเดมนกเรยน เชน นกเรยนบอกรปรางลกษณะของหวใจได บอกหนาทการท างานของหวใจได

พจารณาค าตอบนกเรยน เพอตรวจสอบสงทนกเรยนตองการรเกยวกบหวใจ

63


กจกรรมท 2.2 ผาดหวใจกนเถอะ

สงทคนพบจากสงเกตจากการศกษาหวใจหม ลกษณะภายนอกของหวใจ ............................................................................................................................. .............................. ............................................................................ ............................................................................... ............................................................................................................................. .............................. หลอดเลอดททเชอมตอกบหวใจ ............................................................................................................................. .............................. ...................................................................................... ..................................................................... ลนหวใจ ............................................................................................................................. .............................. ................................................................................................................................................ ........... ผนงกลามเนอหวใจ ................................................................................................. .......................................................... ............................................................................................................................. .............................. หลอดเลอดทเลยงกลามเนอหวใจ ............................................................................................................................. .............................. ............................................................................................... ............................................................

มลกษณะเปนกอนกลมคลายดอกบวตมกลบหว ปลายแหลมเยองไปดานขวามอ มน าหนก 200-425 กรม

มหลอดเลอดด าใหญชอเวนาคาวาน าเลอดเขาสหวใจ และหลอดเลอดพลโมนาร น าเลอดจากหวใจกบปอด หลอดเลอดแดงใหญชอเอออรตา น าเลอดออกจากหวใจ

มลน 4 ลน ทกนระหวางหวใจหองบนกบหองลาง ลนทกนโคนหลอดเลอดพลโมนาร อารเตอร และเอออรตา

หองลางจะมผนงหนากวาหองบน หองลางซายผนงกลามเนอหนาทสด

จะพบวาแยกออกจากบรเวณโคนหลอดเลอดเอออรตา ไปยงผนงดานนอกของกลามเนอหวใจ

64


กจกรรมท 2.3 เสนทางของหวใจ

ทมา : http://pixgood.com/simple-heart-diagram-unlabeled.html

; [ออนไลน] ; เขาถงเมอวนท 1 กมภาพนธ 2556

หลอดเลอดพลโมนารเวน

หองบนซาย

หองลางซาย

ลนหวใจ

ลนหวใจ

หองบนขวา

หองลางขวา

กลามเนอหวใจ

หลอดเลอดเอออรตาเวน

หลอดเลอดพลโมนารอารเตอร

หลอดเลอดเวนาคาวา

65


กจกรรมท 2.4 หวใจ

ค าชแจง ใหนกเรยนส ารวจ และสบคนขอมล โดยอานค าถามและเขยนค าตอบลงในชองวางใหถกตอง

1. หลอดเลอดด าใหญน าเลอดเขาสหวใจหองใด ตอบ ........................................................................................ ..................................................................

2. เอเตรยมท าหนาทอะไร

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. 3. ลนหวใจมจ านวนกลน และท าหนาทอะไร

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. .............................................................. .....................................................................................................

4. หลอดเลอดทน าเลอดจากปอดกลบสหวใจคอ

ตอบ ............................................................................................................ .............................................. 5. ผนงกลามเนอหวใจหองใดหนาทสด เพราะอะไร

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. ................................................................................................................................. ..................................

6. หลอดเลอดแดงใหญทน าเลอดออกจากหวใจไปยงสวนตางๆ ของรางกายคอ ตอบ ...................................................................................................................................................... ....

7. หากคออกเสบเรอรง จะมผลตอหวใจอยางไร ตอบ ............................................................................... ........................................................................... ............................................................................................................................. ......................................

8. หลอดเลอดแดงทเลยงกลามเนอหวใจมชอวา ตอบ ......................................................................................................................... .................................

9. ถาตรวจพบวาหลอดเลอดหวใจตบ มวธการรกษาสองวธนอกจากการใหยาคอ ตอบ ......................................................................................................................... ................................. ............................................................................................. ......................................................................

10. โรคลนหวใจรว มวธการรกษาอยางไร ตอบ ......................................................................................................................... ................................. ............................................................................................................................. ......................................

หองบนขวา

4 ลน ท าหนาทปองกนไมใหเลอดไหลยอนกลบ

รบเลอดเขาสหวใจ

พลโมนารเวน (pulmonary vein)

หองลางซาย เพราะตองสบฉดเลอดไปเลยงสวนตางๆ ของรางกาย

เอออรตา

เชอเขาสหวใจ สงผลท าใหลนหวใจตดเชอ และเกดอาการของลนหวใจอกเสบ และพองตวหนา ไมสามารถท างานไดตามปกต โคโรนารอารเตอร (coronary artery)

วธการขยายหลอดเลอดหวใจดวยบอลลน และวธการผาตดท าทางเบยงหลอดเลอดหวใจ (bypass surgery)

ผาตดซอมแซมลนหวใจ หรอเปลยนลนหวใจใหม

66



ค าสง จงระบายสตามทก าหนด และแปลค าศพทในภาพเปนภาษาไทยใหถกตอง ทมา : http://www.education.com/files/201101_201200/201200/anatomy-heart-2.pdf

; [ออนไลน] ; เขาถงเมอวนท 2 กมภาพนธ 2556

หวใจ การหมนเวยนเลอด

การหมนเวยนเลอด ออกไปยงล าตวสวนบน

มาจากล าตวสวนบน

ไปปอด

มาจากปอด

ไปปอด

มาจากปอด

ไปยงล าตวสวนลาง มาจากล าตวสวนลาง

B=สฟา เลอดทไมมออกซเจน

R=สแดง เลอดทน าออกซเจนจากปอด

67



ชดท 2

ระบบหมนเวยนเลอด ตอนท 2 หลอดเลอด

68


ชดท 2 ระบบหมนเวยนเลอด



- นกเรยนเดนทางจากบานมาโรงเรยนไดอยางไร - ในบานนกเรยนเหนการขนสงอะไรบาง - การกระจายสนคาไปยงสวนตางๆ ของประเทศไปกบระบบอะไร

- ในรางกายของเรามระบบขนสงอาหาร อากาศใหกบเซลลตางๆ ไดอยางไร - เราเรยกระบบขนสงในรางกายวาเปนระบบอะไร

มบคคลส าคญพยายามอธบายระบบหมนเวยนเชน เรมแรกเลยกอนครสตศกราช 350 ป อรสโตเตล เชอวาความคดเกดจากหวใจ ซงปจจบนเรารแลววาเกดจากสมอง ตอมาแพทยไดพยายามหาค าตอบวาอะไรอยในหลอดเลอด และหลอดเลอดมกชนด และท างานกนอยางไร

- ท าไมมยงมคนเชอวาเลอดด าเปนเลอดเสย เมอปวยจะตองถายเลอดด าออกจากรางกาย เรามาหาค าตอบของระบบหมนเวยนเลอดกนดกวา

พจารณาค าตอบนกเรยนเพอตรวจสอบความเขาใจทคลาดเคลอนของนกเรยน

69


กจกรรมท 2.7 หลอดเลอดของเรา

1. จงสบคนขอมลและวาดภาพหลอดเลอด พรอมระบายส และชสวนประกอบ หลอดเลอดแดง หลอดเลอดฝอย หลอดเลอดด า 2. นกเรยนน าหลอดเลอดทงสามชนดมาตอวงจรกบหวใจ ใหเปนระบบหมนเวยนเลอด พรอมระบายส 3. เหตใดหลอดเลอดแดงจงมผนงหนา ............................................................................................................................. ......................................... ............................................................................................................................. ......................................... ...................................................................................................................................................................... 4. ลนกนทหลอดเลอดด าท าหนาทอะไร และหลอดเลอดแดงท าไมไมมลนกน ............................................................... ....................................................................................................... ............................................................................................................................. ......................................... ............................................................................................................................. ......................................... 5. ลนกนทหลอดเลอดด ามความเหมอนหรอแตกตางจากลนหวใจ ........................................................................................................................................ .............................. .................................................................................................... .................................................................. 6. นกเรยนลองยกตวอยางอปกรณของใชในชวตประจ าวนทมลนกน ......................................................................................................................... ............................................. ............................................................................................................................. .........................................

โครงสรางของลนตางกน แตท าหนาทเหมอนกน คอปองกนเลอดไหลยอนกลบ

ปองกนเลอดไหลยอนกลบ เพราะทโคนหลอดเลอดแดงใหญมลนกน ปองกนเลอดไหลยอนกลบสหวใจ และหลอดเลอดแดงมแรงดนเลอดสงจงไมจ าเปนตองมลนกนเปนระยะ เหมอนหลอดเลอดด า

เพราะตองรบแรงดนเลอดทหวใจสบฉด

ทฉดน าหอม ทฉดน ายาตางๆ ทสบน าแบบมอบบ

70


กจกรรมท 2.8 แบบจ าลองหลอดเลอด

ทมา : https://www.kendallhunt.com/uploadedFiles/Kendall_Hunt/Content/PreK 12/Uploads/Insights_Transportation_System.pdf

; [ออนไลน] ; เขาถงเมอวนท 3 กมภาพนธ 2556 ขอคนพบจากกจกรรมแบบจ าลองหลอดเลอด ดายทเลกทสดคอหลอดเลอดฝอยทเมดเลอดแดงจะสามารถผานไปได และมจ านวนมากทสดในรางกาย เพอน าสารอาหาร และออกซเจนไปใหทกเซลลในรางกาย

71


กจกรรมท 2.9 หลอดเลอด

ค าชแจง ใหนกเรยนส ารวจและสบคนขอมลโดยอานค าถามและเขยนค าตอบ ลงในชองวางใหถกตอง

1. หลอดเลอดใดทน าเลอดออกจากหวใจไปเลยงสวนตางๆ ของรางกาย

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. 2. หลอดเลอดใดเลอดมแรงดนต าทสด

ตอบ ................................................................................................................................. ......................... 3. หลอดเลอด ม 3 ชนดคอ

ตอบ ............................................................................. ............................................................................. 4. หลอดเลอดใดทมผนงหนา และรบแรงดนเลอดมากทสด

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. 5. หลอดเลอดใดทมการแลกเปลยนอาหารและแกสกบเซลลในรางกาย

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. 6. หลอดเลอดใดทมลนกน

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. 7. ชพจรหมายถง

ตอบ ......................................................... ................................................................................................. ............................................................................................................................. .....................................

8. อาหารประเภทใดทสงผลท าใหความดนเลอดสง

ตอบ ......................................................................................................................... ................................. ..................................................................................................................................................................

9. ความดนเลอดหมายถงอะไร

ตอบ ................................................................................................................. ......................................... ............................................................................................................................. .....................................

10. เมอวดความดนมคา 149/98 แปลผลวาอยางไร

ตอบ ............................................................................................................................. .............................

หลอดเลอดแดงใหญ เรยกวาเอออรตา

หลอดเลอดด าใหญ เรยกวา เวนาคาวา

หลอดเลอดแดง หลอดเลอดด า หลอดเลอดฝอย

หลอดเลอดแดงใหญ เรยกวาเอออรตา

หลอดเลอดฝอย

หลอดเลอดด า

การหดตวและการคลายตวของหลอดเลอดแดง ซงตรงกบจงหวะการเตนของหวใจ

อาหารทมไขมนสง เคมจด

คอ แรงดนของเลอดทกระท าตอผนงหลอดเลอด ทเกดจากหวใจบบตวและคลายตว

ความดนเลอดสง

72


กจกรรมท 2.10 แบบจ าลองการเคลอนทในหลอดเลอด

จดประสงค 1. เพอใหนกเรยนไดตระหนกถงอนตรายของโรคหลอดเลอดผานกจกรรมแบบจ าลอง 2. เพอใหนกเรยนเขาใจความหมายของความดนเลอด วสดอปกรณ 1. ขวดพลาสตกชนดกด 1 ขวด 2. หลอดดดน า 2 หลอด 3. เทปกาว

4. น าเปลา 5. ไมบรรทด ขนตอนการท ากจกรรม 1. น าน าใสในขวดพลาสตก ปดจกใหแนน 2. ตอหลอดดดทดานปากหวกดของพลาสตก 3. ใชเทปกาวพนรอบตรงรอยตอใหแนน 4. กดหวพลาสตก สงเกตน าไหลออกจากหลอด ใชไมบรรทดวดระยะทางทน าพงตกถงพน 5. ใชมอบบตรงกลางหลอดและปลายหลอดดด สงเกตแรงดนน าทพงออกมา แรงทใชกดตองใชแรงเทาเดมหรอตางจากเดมหรอไม วดระยะทางทน าพงออกไป 6. ใหนกเรยนอภปรายถงสาเหตทท าใหหลอดเลอดตบ และท าใหความดนเลอดสง การคนพบจากกจกรรม ........................................................................................... ............................................................................ ............................................................................................................................. .......................................... ........................................................................................................................................ ............................... ................................................................................................... .................................................................... ............................................................................................................................. .......................................... ................................................................................................................................................ .......................

พบวาเมอใชมอบบหลอดดด จะท าใหหลอดมแรงดนมากกวาเดม ถาตดเทปใสตรงรอยตอไมแนนจะท าใหเกดรอยรวและหลอดหลอดออกจากปากขวดได อกทงใชมอออกแรงกดมากขน ระยะทางทน าพงออกมาไกลกวาเดมแตน าทออกมาจะถกบบออกมาไมเตมท เปรยบเทยบกบหลอดเลอดในรางกายหากตบหรอมสงอดตนในหลอดเลอด จะท าใหหวใจตองออกแรงสบฉดเลอดมากกวาเดม หลอดเลอดจะมแรงดนเพมมากขน อาจเปนอนตรายกบหลอดเลอดฝอยทมขนาดเลกและผนงบางอาจแตกหรอรวได หรอเลอดไปเลยงเซลลทอยไกลๆ ไมเพยงพอ

73




vein

หลอดเลอดด า

capillary

หลอดเลอดฝอย

artery

หลอดเลอดแดง

arorta

หลอดเลอดแดงใหญ

Pulmonary artery

หลอดเลอดพลโมนารอารเตอร

74


เรองระบบหมนเวยนเลอด


ชดท 2


75




นกเรยนคดวาในเลอดประกอบไปดวยอะไรบาง …………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………..

เลอดท าหนาทอะไรบางนะ …………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………..

เราจะมาคนหาค าตอบกน

เมดเลอดแดง เมดเลอดขาว เกลดเลอด น าเลอด

ล าเลยงสารอาหาร แกส และของเสย และภมคมกน

76



ตอนท 1 องคประกอบในเลอด

น า – 50% เมดเลอดแดง – 44% โปรตนและเกลดเลอด – 5% เมดเลอดขาว – 1%

ค าสง 1. ใหนกเรยนระบายสและเขยนสวนประกอบของเลอดลงในแผนภมวงกลมใหถกตอง 2. ใชสระบายเพอแยกความแตกตางขององคประกอบแตละสวน โดยนกเรยนก าหนดสเอง

น า เปนส _______________ เมดเลอดแดงเปนส _______________ โปรตนและเกลดเลอด เปนส _______________ เมดเลอดขาวเปนส ______________

3. อะไรทมมากทสดในเลอด _____________________ 4. อะไรทมนอยทสดในเลอด ______________________

พจารณาตามนกเรยนแตละคนก าหนดมา

น า

เมดเลอดขาว

77



ตอนท 2 มองเลอดผานกลองจลทรรศน กอน : วาดภาพเซลลเมดเลอด หลง : วาดภาพเซลลเมดเลอด (กอนทจะเหนเลอดภายใตกลองจลทรรศน) (หลงจากทจะเหนเลอดภายใตกลองจลทรรศน)

กอน ทนกเรยนจะเหนเลอดภายใตกลองจลทรรศน หลงจากทนกเรยนจะเหนเลอดภายใตกลองจลทรรศน

การวาดรปเลอดกอนและหลงจากทนกเรยนมองเหนเลอดภายใตกลองจลทรรศนแตกตางกนอยางไร __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ขนอยกบดลยพนจครผสอน

ควรแตกตางกน เพราะกอนเหนเลอดภายใตกลองจลทรรศนจะเปนจนตนาการของนกเรยน แตเมอนกเรยนมองเหนภายใตกลองจลทรรศนจะเหนลกษณะเมดเลอดแดง เมดเลอดขาวแบบสองมต

78


กจกรรมท 2.14 เลอด

ค าสง น าค าศพทในกลองทางขวามอ มาเตมในชองวางประโยคทางซายมอใหถกตอง

1. เมดเลอดแดงท าหนาทขนสง ____________________ 2. เลอดจะน าออกซเจนมาจาก _________________

3. เลอดจะขนสง _____________ สารอาหารจากล าไสเลก

4. _____________ blood cells ท าหนาทตอสกบเชอโรค

5. เลอดจะเดนทางไปทกสวนของ ________________.

6. ของเหลวทอยในเลอดเรยกวา ___________________.

7. ____________ blood cells จะท าใหเลอดมส

8. ________________ ท าใหเลอดแขงตว.

9. ในเดก จะตองไดรบ____________เพอปองกนโรคโปลโอ

10. หากโดนงเหากด จะตองไดรบ______________

ค าศพท

oxygen

platelets

red

white

vaccine

lungs

plasma

food

serum

body

oxygen

lungs

food

white

body

plasma

red

platelets

vaccine

serum

79




red blood cell

เมดเลอดแดง

white blood cell

เมดเลอดขาว

platelet

เกลดเลอด

vaccine

วคซน

serum

เซรม

80


เฉลยกจกรรมท 2.16 ฝกท าแบบทดสอบระดบชาต (O-NET) , LAS

ขอ 1 ตอบ ข เพราะเมอมการตดเชอ เมดเลอดขาวจะเพมจ านวนเพอตอสกบเชอโรค ก. ผดเพราะเอดสจะท าใหใหจ านวนเมดเลอดขาวลดลง เพราะไวรส HIV จะเขาไปเพมจ านวน ในเซลลเมดเลอดขาว ค. ผดเพราะเลอดจางเกดจากเซลลเมดเลอดแดงนอย ง. ผดเพราะโรคธาลสซเมยเกดจากเมดเลอดแดงผดปกต ขอ 2 ตอบ ค เพราะหมเลอดโอ สามารถใหเลอดไดทกหม เพราะไมมแอนตเจน A และแอนตเจน B แตรบเลอดหมอนไมได เพราะมแอนตบอดทง A และ B สวนหมเอบรบเลอดไดทกหม เพราะ ไมมแอนตบอด แตใหเลอดหมอนไมได ขอ 3 ตอบ ข เพราะอารเตอรเปนหลอดเลอดแดงน าเลอดออกจากหวใจเพอน าไปยงสวนตางๆทอยไกลออกไป มผนงหนาเพอสามารถรบแรงดนเลอดทมาจากหวใจได สวนเวนหรอหลอดเลอดด ามผนงบาง น าเลอดเขาสหวใจ หลอดเลอดฝอยผนงจะบางทสด ขอ 4 ตอบ ค เพราะเมอเกดบาดแผลรางกายจะมกลไกใหเลอดบรเวณนนแขงตวโดยอาศยเกลดเลอด เพอปองกนการสญเสยเลอดและปดบาดแผลปองกนเชอโรคเขาสรางกาย

Documents

ค ำน ำ - na.ac.th · สำรบัญ เรื่อง หน้ำ ค าชี้แจงในการใช้ชุดกิจกรรมส าหรับครู