Upload
others
View
2
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
บทความวชาการ (Academic article)
การตรวจสงปนเปอนในผลตภณฑจากสตว
รทน........ปรสตในเตา
แบคเทอรโอฟาจ: มตรหรอศตร
บทความวจย (Research article)
การศกษาการใชเปอรซลเฟตทถกเพมประสทธภาพโดยการควบคม
การปลอยในการทำปฏกรยาออกซเดชนทจดกำเนด (ISCO) เพ�อบำบดสารเคมตกคาง
ปท 1 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2560
วารสาร
วทยาศาสตรสขภาพสตว
และเทคโนโลยJOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
คณะเทคนคการสตวแพทย
มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
VETTECH.K
U
JAHSTJAHST
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
JAHST 1
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย
JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
เจาของ
คณะเทคนคการสตวแพทย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
ส�านกงาน
คณะเทคนคการสตวแพทย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
เลขท 50 ถนนงามวงศวาน แขวงลาดยาว เขตจตจกร กรงเทพมหานคร 10900
โทรศพท 02-579-8574-5
โทรสาร 02-579-8571
Email : [email protected]
พมพท
บรษท เอ อาร ท แอดเวอรไทซง จ�ากด
เลขท 13 ซอยรามอนทรา 14 แขวงทาแรง เขตบางเขน กรงเทพฯ 10230
โทรศพท 02-116-5194
โทรสาร 02-116-5168
Email: [email protected]
ขอคดเหนและขอเสนอแนะในบทความของวารสารฉบบนเปนทศนะของผเขยน
กองบรรณาธการของคณะเทคนคการสตวแพทย ไมจ�าเปนตองเหนดวยเสมอไป
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
2 JAHST
ค�าน�า
ความกาวหนาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยทางดานสขภาพสตวทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว
ท�าใหเกดองคความร งานวจยและนวตกรรมหลากหลาย เพอเปนการถายทอดความร งานวจยและเทคโนโลย
ใหมๆ ทางดานน และเปนการบรณาการความรไดอยางมประสทธภาพ คณะเทคนคการสตวแพทย มหาวทยาลย
เกษตรศาสตร ไดด�าเนนการจดท�าวารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย (Journal of Animal Health
Science and Technology, JAHST) เพอเผยแพรผลงานวจยดานวทยาศาสตรสขภาพและวทยาศาสตรเทคโนโลย
ทเกดจากโครงการวจยของอาจารยในสาขาวชา โครงงานวทยาศาสตร ปญหาพเศษ และวทยานพนธของนสต
นกศกษา ทงในระดบปรญญาตรและบณฑตศกษาสสาธารณชน อนจะน�าไปสการพฒนาและการประยกตใช
องคความรดานตางๆ ในเชงบรณาการ โดยเผยแพรในรปแบบของบทความวจย (Research article) บทความ
วชาการ (Academic article) บทความวจยสอสารอยางสน (Short communication) และสาระนาร (Miscellaneous
article) รวมถงบทความวจยในลกษณะงานบรการวชาการแกสงคม (Academic service article) โดยขอบเขตของ
บทความทจะลงตพมพ เปนงานทางดานเทคนคการสตวแพทยและการพยาบาลสตว ดานสงแวดลอมทมผลตอ
สขภาพของคนและสตว ตลอดจนวทยาการหรอความรใหมทน�าไปสงานวจยทางดานสขภาพสตว โดยในการ
ศกษาคลอบคลมสตวเลยง สตวทใชเปนอาหาร สตวปาและสตวทดลอง
ก�าหนดออก
ปละ 3 ฉบบ
ฉบบท 1 เมษายน - กรกฎาคม
ฉบบท 2 สงหาคม - พฤศจกายน
ฉบบท 3 ธนวาคม - มนาคม
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
JAHST 3
ทปรกษา
คณบดคณะเทคนคการสตวแพทย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
(ศาสตราจารย น.สพ.ดร.สถาพร จตตปาลพงศ)
บรรณาธการ
อาจารย สพ.ญ.ดร.ดวงกมล ภพชญพงษ
บรรณาธการจดการ
ผชวยศาสตราจารย ดร.วฒนนท รกษาจตร
กองบรรณาธการ
รองศาสตราจารย น.สพ.พบล ไชยอนนต ผทรงคณวฒ
รองศาสตราจารย น.สพ.ดร.อ�านาจ พวพลเทพ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
ผชวยศาสตราจารย ทนพญ.ดร.อมาพร รงสรยะวบลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
ผชวยศาสตราจารย ดร.เสาวรตน จนทะโร จฬาลงกรณมหาวทยาลย
ผชวยศาสตราจารย ดร.สรศกด ละลอกน�า มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ
ผชวยศาสตราจารย น.สพ.ดร.กญจน แกวมงคล มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
ผชวยศาสตราจารย น.สพ.ดร.ฤทธชย พลาไชย มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน
ผชวยศาสตราจารย น.สพ.สมมาศ อฐรตน มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม
ผชวยศาสตราจารย น.สพ.ประยทธ กศลรตน มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา
ผชวยศาสตราจารย สพญ.พนดดา ชอมผล มหาวทยาลยเทคโนโลยมหานคร
อาจารย น.สพ.ดร.สมคร สจรต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
อาจารย ดร.ชยณรงค สกลแถว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
อาจารย สพ.ญ.ดร.ณฐกานต มขนอน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
อาจารย ดร.ศรนตย ธารธาดา มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
อาจารย ทนพญ.ดร.พรพมล เมธนกล มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
อาจารย สพ.ญ.ดร.เมทตา สสด มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
อาจารย สพ.ญ.ดร.ภลตา คณดลกพจน มหาวทยาลยกาฬสนธ
อาจารย สพญ.กนกวรรณ กลยณ มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร
อาจารย วมลรตน อนศวร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
Professor Dr.Serge Morand Institut des Sciences de l’Evolution de
Montpellier (ISEM), Université de Montpellier II
34095 Montpellier, France
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
4 JAHST
Associate Professor Dr.Pirkko Mäenpää Development services, Turku University,
FI-20014 Turku, Finland
ฝายศลปและภาพ นายนรศ ปานศรแกว
นางศยามล มาม
นายอศวน ศรพวง
ฝายจดการและเลขานการ นางสาวมณวรรณ บญเชญ
นายสมชาย นลเทศ
รปแบบการท�าตนฉบบ
บทความและผลงานการศกษาวจย ทประสงคสงตพมพในวารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและ
เทคโนโลย (Journal of Animal Health Science and Technology) ทกรปแบบเปนภาษาไทยหรอภาษาองกฤษ
ประกอบดวย 2 สวนคอ สวนบทคดยอและสวนเนอเรอง ความยาวของบทความไมเกน 14 หนา กระดาษ A4
พมพดวย Microsorft word 2003-2013 ใชตวอกษร Cordia New ส�าหรบหวขอเรองใชตวอกษรหนาขนาด
18 พอยด ชอคณะผวจยและผรบผดชอบบทความใชตวอกษรหนาขนาด 16 พอยด ชอสถาบนใชตวอกษรปกต
ขนาด 14 พอยด และเนอเรองตวอกษรปกตขนาด 16 พอยด และใหตงคาหนากระดาษ ขอบบน (Top margin)
0.8 นว ขอบลาง (Bottom margin) 0.8 นว ขอบซาย (Left margin) 1.2 นว และขอบขวา (Right margin) 0.8 นว
ระยะหางระหวางบรรทด เปน single space มรายละเอยดดงตอไปน
สวนบทคดยอ
1. บทคดยอประกอบดวยชอเรอง (Title) ชอผเขยน (Authors) ชอและทอยของหนวยงาน และเนอหา
ตองเขยนอยางกะทดรด ไมเกน 250 ค�า พรอมค�าส�าคญ (Keywords)
2. ชอเรอง ความยาวไมเกน 2 บรรทด ชอเรองภาษาองกฤษ ตวอกษรแรกของทกค�าใหใชตวอกษร
ตวพมพใหญ ยกเวนค�าน�าหนานาม (Article) ค�าบพบท (Preposition) และค�าสนธาน (Conjunction)
ใหใชตวอกษรตวพมพเลก และจดกลางหนากระดาษ
3. ชอคณะผ วจยและผ รบผดชอบบทความ ระบเฉพาะชอและนามสกล โดยไมตองมค�าหนานาม
หรอคณวฒ และใสเครองหมายดอกจน (Asterisk, *) หลงนามสกลของผรบผดชอบบทความ
(Corresponding author) ส�าหรบภาษาไทย ใหใสและน�าหนาผวจยคนสดทายโดยไมตองเวนวรรค
และส�าหรบภาษาองกฤษใหใสจลภาค (Comma) หลงนามสกล ยกเวนคนสดทายใหใสน�าหนาดวย
and และไมตองใสจลภาคดานหนา “and” และจดชดขอบขวาของหนากระดาษ
4. ชอสถาบนขนบรรทดใหม หากมมากกวา 1 สถาบน ใหใชตวเลขยก (Superscript) ก�ากบหนาชอ
สถาบนและหลงชอผวจยใหตรงกน อเมลของผรบผดชอบบทความ พมพบรรทดใหมใตชอสถาบน
ดวยตวอกษรปกตขนาด 14 พอยด และจดชดขอบขวาของหนากระดาษ
5. E-mail ของผรบผดชอบบทความขนบรรทดใหม ใสเครองหมายดอกจน (Asterisk, *) ดานหนา
Email ใช ตวอกษรปกตขนาด 14 พอยด และจดชดขอบขวาของหนากระดาษ
6. ค�าส�าคญ (Keywords) ใหขนบรรทดใหมและมจ�านวนไมเกน 5 ค�า
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
JAHST 5
สวนเนอเรอง
1. เนอเรองประกอบดวย บทน�า (Introduction) ระเบยบวธวจย (Research Methodology) ผลการ
วจย (Results) อภปรายผลการวจย (Discussion) สรปผลการวจย (Conclusion) กตตกรรมประกาศ
(Acknowledgement) และเอกสารอางอง (References)
2. บทน�า เปนการอธบายความส�าคญของปญหาและวตถประสงคของการวจย
3. วธการด�าเนนการวจย เปนการอธบายวธการวจย วธการเกบขอมลรวมทงวธการวเคราะหขอมล
4. ผลการวจยและอภปรายผลการวจย เปนการเสนอผลการศกษาตามสงทคนพบ ใหน�าเสนอในรปของ
ตารางแสดงผล และรปภาพ ทงนค�าอธบายและรายละเอยดตางๆ ของตารางและรปภาพตองม
ความชดเจน กระชบ และมหมายเลขก�ากบดานลางของภาพ หรอตาราง อภปรายผลการศกษาโดย
เปรยบเทยบกบงานวจยอน และ/หรอทฤษฎทเกยวของ
5. ภาพประกอบ สงไฟลนามสกล jpg หรอ tif และควรมความละเอยดไมต�ากวา 300 x 300 dpi โดยให
ใช รปท 1 (ตวหนา) และค�าอธบายรป รปท 1 การเปลยนแปลงความเขมขนของเมธลออเรนจ
6. ตาราง ใหใช ตารางท 1 (ตวหนา) อยเหนอตาราง เชน ตารางท 1 สมบตทางกายภาพของสารประกอบ
อนทรย
7. เอกสารอางอง เปนการเขยนเอกสารอางอง ใหยดถอรปแบบตามตวอยาง ดงน
ดวงพร สวรรณกล. 2543. ชววทยาพช พนฐานการจดการวชพช. ส�านกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร,
กรงเทพฯ.
พรชย เหลองอาภาพงศ. 2531. สารก�าจดวชพช. เชยงใหมคอมพวกราฟฟค, เชยงใหม.
พทวส วชยดษฐ. 2552. ผลของสารสกดจากฟางขาวตอกระบวนการสรรวทยาบางประการ. ปญหา
พเศษ ปรญญาตร, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.
Chokejaroenrat, C., C. Sakulthaew, T. Satapanajaru, T. Tikhamram, A. Pho-Ong and T. Mulseesuk.
2015. Treating methyl orange in a two-dimensional flow tank by in situ chemical oxidation
using slow-release persulfate activated with zero-valent iron. Environmental Engineering
Science 32: 1007-1015.
Chung, I.M., J. K. Ahn and S. J. Yun. 2001. Assessment of allelochemical potential of barnyard
grass (Echinochloa crus-galli) on rice (Oryza sativa L.) cultivar. Crop Protection 20: 921-928.
กรมควบคมมลพษ. 2552. มหนตภยไดออกซน (Dioxins). Available Source: http://www.pcd.go.th/
info_serv/haz_dioxin.html, 17 ตลาคม 2559.
8. กตตกรรมประกาศ เปนการแสดงความขอบคณแกผใหทนวจย หรอผทไดใหความชวยเหลอในการ
วจย
9. ตวเลขใหพมพโดยใชฟอนตภาษาองกฤษเทานน
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
6 JAHST
สารบญ
บทความวชาการ (Academic article) หนา
การตรวจสงปนเปอนในผลตภณฑจากสตว 7
ศรนตยธารธาดาปฐมาพรอ�านาจอนนตและวมลรตนอนศวร
รทน........ปรสตในเตา 19
บณฑตมงกจอมาพรรงสรยะวบลยและพระอารศรสม
แบคเทอรโอฟาจ: มตรหรอศตร 28
นพดลประเสรฐสนเจรญ
บทความวจย (Research article)
การศกษาการใชเปอรซลเฟตทถกเพมประสทธภาพ
โดยการควบคมการปลอยในการท�าปฏกรยาออกซเดชนทจดก�าเนด (ISCO) เพอบ�าบดสารเคมตกคาง 37
ชนตถโชคเจรญรตนและชยณรงคสกลแถว
การประชมวชาการและน�าเสนอผลงานวจย ครงท 1 ป พ.ศ. 2559 42
คณะเทคนคการสตวแพทยมหาวทยาลยเกษตรศาสตร
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
JAHST 7
การตรวจสงปนเปอนในผลตภณฑจากสตว
ศรนตยธารธาดาปฐมาพรอ�านาจอนนตและวมลรตนอนศวร*
หมวดสาขาวชาเทคนคการสตวแพทยคณะเทคนคการสตวแพทยมหาวทยาลยเกษตรศาสตรบางเขนกรงเทพฯ10900
*E-mail:[email protected]
รบบทความ:16ธนวาคม2559ยอมรบตพมพ:14กมภาพนธ2560
บทคดยอ
การปนเปอนของสารเคมในเนอสตวและผลตภณฑสตว รวมทงชนดของเนอสตวทไมตรงประเภทกบ
ทระบไวเปนสงทตองระมดระวงเนองจากกอใหเกดปญหาตอคณภาพของผลตภณฑและสขภาพของผบรโภค
ขนตอนและวธการวเคราะหทมประสทธภาพจงเปนสงส�าคญทจะสามารถระบชนดและปรมาณไดอยาง
ถกตอง การแยกและระบชนดของเนอสตวดวยเทคนค PCR โดยการตรวจในระดบ DNA สามารถระบชนดของ
สงปลอมปนในผลตภณฑสตวไดอยางถกตอง แมนย�า การตรวจสารเคมปนเปอนและตกคางกลมพทาเลตและ
ไดออกซนในผลตภณฑจากสตว จะตองมขนตอนการสกดและเตรยมตวอยางรวมทงวธว เคราะหทม
ประสทธภาพเพอจะสามารถระบชนดและวเคราะหปรมาณสารในปรมาณนอยไดอยางถกตอง
ค�าส�าคญ : ชนดของเนอสตว พทาเลต ไดออกซน ผลตภณฑจากสตว
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
8 JAHST
บทน�า
ปจจบนความตองการบรโภคผลตภณฑจาก
สตวมมากขนตามจ�านวนประชากรโลกท เ พมขน
ท�าให ผ ผลตต องการผลตให ได มากขนจงละเลย
เรองความปลอดภยของอาหารและเพอลดตนทนใน
การผลต ท�าใหพบการปนเปอนในผลตภณฑจากสตว
อยบอยครงตามทปรากฎในขาวการพบการปนเปอน
ในเนอสตวในประเทศตางๆ เชนการปนเป อนของ
พทาเลต การปนเป อนของไดออกซนเปนตน หรอ
แมแตการปลอมปนของเนอสตวชนดอนทไมตรง
กบฉลาก สงผลใหผ บรโภคไดรบอนตรายจากการ
รบประทานอาหารทมสงปนเปอน ดงนนขนตอนการ
ตรวจวเคราะหเพอสามารถระบชนดของเนอสตวและ
ปรมาณของการปนเปอนจงเปนสงส�าคญอยางยงตอ
การควบคมคณภาพของผลตภณฑเพอความปลอดภย
ของผบรโภคและเพอการสงออกไปขายยงตางประเทศ
ไดโดยไมถกกดกนทางดานการคาดวยคามาตรฐาน
ของการตกคาง
การจ�าแนกชนดของเนอสตว (Species Identification
of Meat species)
การปนเปอนของเนอสตวทไมตรงกบฉลากท
ระบนนไดปรากฏเปนขาวมาอยางตอเนองนบตงแต
นกเรยนชาวอเมรกนสองคนไดคนพบวาเนอปลาทนา
(white tuna) บนซชนนความเปนจรงเปนเนอปลา
Mozambique tilapia ซงเปนเนอปลาทมราคาถกกวา
เนอปลาทนา (white tuna) (Schwartz, 2008) หลงจาก
นนในกลมประเทศยโรปไดพบการปนปอนของเนอมา
ในผลตภณฑเนอวว (นรนาม, 2013) ปจจบนมรายงาน
การพบการปนเปอนของเนอสตวทไมตรงกบฉลาก
ในอาหารจ�าพวกอาหารทะเลซงรวมไปถงไขปลาคาเวย
ซงเมอตรวจสอบแลวกลบไมพบ DNA ของสตวอยเลย
(McMahan, 2016) ส�าหรบกรณของการปนเป อน
เนอมาซงเกดขนไมนานมานนนเรมพบครงแรกใน
เนอววแชแขง (frozen beef burger) โดย Irish food
inspectors จากนน ในประเทศองกฤษกพบการปน
Analysis of Contamination from Animal Products
SirinitTharntada,PatamapornUmnahanantandWimonrutInsuan*
ProgramofVeterinaryTechnology,FacultyofVeterinaryTechnology,KasetsartUniversity,
Bangkhen,Bangkok10900
*E-mail:[email protected]
Received:16December2016Accepted:14February2017
Abstract
Contaminated of chemicals in meats and meat products and meat species that is not the same as
indicated are importance and should be under awareness because it can cause the health problem to the
consumers. Procedure and analysis have to be powerful with good precision and accuracy to identify and
determine the analyst correctly. The separation and identification of meat species using PCR technique to
detect DNA are used with good precision to specify species and contaminates in products. Determination of
chemical such Phathalate and Dioxin which contaminated in meat and meat products needs preparation and
separation which are effective enough to identify and analyte chemicals in very low level as part per million.
Keywords : Meat species, Phathalates, Dioxins, Animal products
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
JAHST 9
เป อนของเนอมาในผลตภณฑ beef lasagne จาก
การทดสอบพบวาตวอยางนน มเนอมาปนเปอนอย
ประมาณ 80-100% นนเพราะวาเนอมาในบางประเทศ
นนมราคาทถกเมอเปรยบเทยบกบเนอววและเนอสตว
ประเภทอน (นรนาม, 2013) จากปรากฏการณดงกลาว
นท�าใหสงผลกระทบตอความมนใจของผบรโภค และ
ยงกระทบไปถงกลมผบรโภคทมอาการแพโปรตนของ
เนอสตวบางชนด รวมไปถงผลกระทบตอผบรโภคท
นบถอบางศาสนาทมขอหามในการบรโภคเนอสตว
บางชนด สงเหลานน�ามาซงความพยายามทจะท�า
การพฒนาเทคนคการจ�าแนกชนดของเนอสตว
(Magdalena M., 2007)
เทคนคทใชในการจ�าแนกชนดของเนอสตวนน
มหลายวธ ตวอยางเชน chromatographic techniques,
electrophoretic techniques, immunoassays และ
DNA-based methods (Magdalena M., 2007) ซง
สามเทคนคแรกนนจะเปนเทคนคทท�าการจ�าแนกชนด
ของเนอสตวในระดบโปรตนสวนเทคนคหลงสดเปน
การจ�าแนกในระดบสารพนธกรรม ในทนจะกลาวถง
เทคนคทอาศยหลกการพนฐาน ไดแก isoelectric
focusing และ capillary electrophoresis ซงเปนเทคนค
ทใชหลกการพนฐานทางอเลกโทรโฟรซสเพอตรวจ
ในระดบโปรตน และกลาวถง DNA-based methods
ซงจะตรวจในระดบสารพนธกรรม
เทคนค isoelectric focusing (IEF) ซงเปนการ
แยกโปรตนโดยอาศยความแตกตางของคา pI ของ
โปรตนทเปนองคประกอบในเนอสตว ซงเนอสตว
แตละชนดนนจะมโปรตนทเปนองคประกอบแตกตาง
กนไป ทงในเชงคณภาพและเชงปรมาณ โดย IEF นน
ไดมการพฒนาออกมาในรปแบบส�าเรจรปโดยบรษท
Amershem Biosciences ในชอ PhastSystemTM
(Biosciences, A.) ดงแสดงในรปท 1 นอกจากน
เทคนค capillary electrophoresis กไดถกน�ามาใชใน
การจ�าแนกชนดของเนอสตว เชนกน ดงตวอยางการ
ใช capillary zone electrophoresis ทใชจ�าแนกชนด
ของปลา flatfish ดงในรปท 2 ทเป นการจ�าแนก
ชนดของปลา Scophtalmus marimus และปลา
Lep ido rhombus wh i ffiagon i s จ ะ เ ห น ไ ด ว า
electropherogram ระหวางปลาทงสองชนดจะให
ผลทแตกตางกนไปท�าใหสามารถจ�าแนกชนดของ
ปลาได (Gallardo etal., 1995)
รปท 1 แสดง indentifying meat species by IEF with PhastSystemTM (Biosciences, A.)
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
10 JAHST
รปท 2 แสดงผล Capillary zone electrophoresis ของปลา S. marimus และ
L.whiffiagonis (Gallardo etal., 1995)
นอกจากการจ�าแนกชนดของเนอสตวดวย
เทคนคทตรวจในระดบโปรตนแลว ยงมการจ�าแนก
ชนดของเนอสตว ด วยเทคนคท เ กยวข องกบสาร
พนธกรรม โดยอาจจะแบงไดเปน 2 เทคนค คอ DNA
hybridization และ polymerase chain reaction (PCR)
ซงเมอพจารณาขนตอนการตรวจแลวจะพบวา วธ
PCR นนจะมขนตอนทงายกวา ประกอบกบเวลาท
ใชในการตรวจดวยเทคนคนใชเวลาทดสอบนอยกวา
ท�าใหมความเหมาะสมทจะน�ามาประยกตพฒนาเพอ
ใช ในการจ�าแนกชนดของเนอสตว ดงในรปท 3
เปนการจ�าแนกเนอสตวดวยวธ PCR ของ Matsunaga
et al. (1999) ซงองคประกอบทส�าคญของวธการน
คอ ไพรเมอร (primer) ทออกแบบจากบรเวณยน
mitochondialcytochrome b ของสตวแตละชนด ท�าให
ไดขนาด PCR product ทแตกตางกนดงรปท 3 รปท 3 Agarose gel electrophoresis ของ PCR
product ทไดจากเนอสตวชนดตางๆ ไดแก
G, goat; C, chicken; B, cattle; S, sheep;
P, pig; H, horse (Matsunaga etal., 1999)
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
JAHST 11
พทาเลต : การปนเปอนและการวเคราะห
(Phthalates: Contamination and Analysis)
พทาเลต (Phthalates) เปนสารเคมใชเปนสาร
เตมแตงในพลาสตกและกลมผลตภณฑของใชสวนตว
เพอการอปโภคท�าหนาทเปนตวท�าละลายสหรอกลน
ส�าหรบผลตภณฑ ถกจดเปนสารเคมในกลมพลาสตก
ไซเซอร (Plasticiser) ทใชในกระบวนการผลตพลาสตก
เพอท�าให คณสมบตของพลาสตกเปลยนไปเช น
มความออนนม ยดหยนสง ทนตอสภาวะความเปน
กรดดาง ทนตออณหภมสงสามารถน�าไปใชงานได
หลากหลาย ทงในอตสาหกรรมอาหาร ยา เครอง
ส�าอาง เครองมอทางการแพทย ของเลนส�าหรบเดก
เปนตน คณสมบตของสารพทาเลตคอไมท�าปฏกรยา
กบโมเลกลของพลาสตกแตจะไปแทรกอย ระหวาง
โมเลกลของโพลเมอรเทานนจงสามารถหลดออกจาก
พลาสตกเขาสอาหารทสมผสได โดยเฉพาะเมอโดน
ความรอนหรอสมผสกบอาหารทมปรมาณไขมนสงจง
ปนเปอนสอาหารไดเนองจากลกษณะโครงสราง ดงรป
ท 4 มคณสมบตเปนสารทมขวต�า อาหารทมกพบสาร
พทาเลตไดแกอาหารส�าเรจรปและกงส�าเรจรปเชน
เนอสตว ไขมน น�ามน นมและผลตภณฑจากนม
ทอยในบรรจภณฑ ดงรายงานการปนเปอนของสาร
พทาเลตในหวงโซอาหาร (Serrano etal., 2014; WWF,
2016) การพบสารพทาเลตในอาหาร (Guo et al.,
2010a) โดยเฉพาะอาหารทมปรมาณไขมนสงรวมถง
เนอสตวและผลตภณฑจากสตว (Lau and Wong,
1996) ดงนนสารพทาเลตมโอกาสหลดจากเนอ
พลาสตกเขาสรางกายมนษยทงทางตรงและทางออม
โดยจะรบกวนการท�างานของต อมไร ท อ ระบบ
สบพนธของมนษยและน�าไปสการเกดมะเรง สารเคม
ในกล มพทาเลตทมปรมาณการใช สงคอ di-(2-
ethylhexyl)phthalate (DEHP) และ diisononyl
phthalate (DINP) โดยถกใชเปนสารเตมแตงในการ
ปรบสภาพใหพลาสตกพวซ (Polyvinyl chloride,
PVC) ใหมความออนตวโดยมปรมาณถงรอยละ 40
โดยน�าหนกในพลาสตก
รปท 4 โครงสรางทวไปทางเคมของสารกลมพทาเลต
รายงานพบสารกลมพทาเลตเกดการหลดออก
จากพลาสตกและถงพลาสตกเขาสอาหารไดโดยเฉพาะ
เ มอมความร อน การส�ารวจการปรมาณของสาร
พทาเลตในอาหารพบ DEHP, DBP ในปรมาณทสง
เกนกว าค าปรมาณทยอมใหบรโภคสงสดต อวน
(Tolerable Daily Intake,TDI) ทก�าหนดไว และพบ
การปนเป อนของพทาเลตมากกวารอยละ 70 ของ
จ�านวนอาหารทงหมดทมการสมเกบโดยเกดจากการ
หลดของสารพทาเลตจากผวพลาสตกส�าหรบบรรจ
อาหารเขาส อาหาร นอกจากนมรายงานพบ DEHP
ในผลตภณฑแฮมและไสกรอกทบรรจในหอพลาสตก
ซง DEHP สามารถหลดจากพลาสตกเขาสอาหารและ
ปรมาณทพบยงเกยวของกบระดบความลกอาหารกบ
การสมผสพลาสตก
สหภาพยโรป (EFSA) ก�าหนดความปลอดภย
ของพทาเลตในอาหารและผลตภณฑอาหารโดย
ประเมนความปลอดภยของสารพทาเลตและก�าหนด
ปรมาณทยอมใหบรโภคสงสดตอวนส�าหรบ DEHP
เทากบ 0.05 mg/kg bw/day DINP เทากบ0.15 mg/kg
bw/day และ di-n-butylphthalate (DBP) เทากบ 0.01
mg/kg bw/day องคการอนามยโลก (WHO, 2003)
ไดก�าหนดปรมาณทยอมใหบรโภคสงสดตอวนของ
diethyl phthalate (DEP) เพมเตมจากขอก�าหนดของ
EFSA เทากบ 0.50 mg/kg bw/day (Sajid etal., 2016
;Serrano etal., 2014)
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
12 JAHST
ว ธ ว เคราะห ทดสอบเพอหาปรมาณของ
พทาเลตในตวอยางอาหารและเนอสตวจะประกอบ
ดวยวธการเตรยมตวอยาง (sample preparation) ซง
รวมขนตอนการสกด (extraction) ขนตอนการท�าให
ตวอยางสะอาด (clean-up) และท�าใหเข มขนขน
(preconcentration) กอนทจะน�าไปวเคราะห วธการ
เตรยมตวอยางจะขนอยกบชนดของตวอยางรวมทง
องคประกอบทมในตวอยาง เชน ตวอยางทมปรมาณ
ไขมนหรอโปรตนสงจะมวธการสกดและท�าให
ตวอยางเขมขนขนตางจากตวอยางทมปรมาณไขมนต�า
โดยทวไปวธการสกดมหลายวธ เช นวธการสกด
โดยของเหลว (liquid-liquid extraction) ซงเทคนค
เหลานใชปรมาณของตวท�าละลายและใชปรมาณของ
ตวอยางสงซงตวท�าละลายสวนใหญมความเปนพษตอ
ผปฏบตงานและสงแวดลอมรวมทงสนเปลองแรงงาน
และใชเวลาในการสกดนาน การสกดดวยเทคนคการ
ดดซบดวยวฏภาคของแขง (solid phase extraction,
SPE) เปนวธการท�าใหตวอยางสะอาดและเขมขนขน
โดยใชสารดดซบทเฉพาะกบสารเปาหมาย เชน C18
และ florisil เปนตน (Cirillo et al., 2011) และมกพบ
การใชรวมกนระหวางสองวธทกลาวมาขางตน การ
พฒนาเทคนคการวเคราะหสารประกอบพทาเลตใน
อาหารทมปรมาณไขมนสงจงตองมขนตอนการก�าจด
ไขมน โปรตนรวมถงคาร โบไฮเดรต ซงเป นองค
ประกอบในตวอยางออกไปเพอสามารถวเคราะห
ปรมาณพทาเลตทมในปรมาณนอยไดอยางถกตอง
ซงวธการสกดจะเปนการสกดดวยตวท�าละลาย เชน
เมทานอลหรออะซโตไนไตรล (Li etal., 2011) รวมกบ
การใชวสดดดซบชนดตางๆ ส�าหรบเทคนค SPE กบ
ตวอยางทางชวภาพ (Blount et al., 2000; Itol et al.,
2007) แตวธ SPE ยงคงมการใชปรมาณของตวท�า
ละลายปรมาณมากในขนตอนของการชะซงเป น
สาเหตหนงทจะท�าใหเกดการปนเปอนในขนตอนของ
การชะได รวมทงเปนเทคนคทสนเปลองเวลา มการ
พฒนาการสกดเพอเพมประสทธภาพและลดการใช
ตวท�าละลายอนทรย และปรมาณตวอย างเช นว ธ
DLLME (Yan et al., 2011; Farajzadeh et al., 2012)
หรอวธ HS-SPME (Feng and Zhu, 2005) และการใช
วสดดดซบระดบจลภาค (m-SPE) เพอการสกดสาร
พทาเลตจากตวอยางนม (Sajid et al., 2016) ส�าหรบ
การวเคราะหสารพทาเลตทผานขนตอนการเตรยม
ตวอย างแล วจะน�ามาว เคราะห โดยเทคนคแก ส
โครมาโทกราฟ (Gas chromatograph, GC) หรอ
เทคนคไฮเพอรมานซลควดโครมาโทกราฟ (High
performance liquid chromatograph, HPLC) (Wenzl,
2009) เนองจากเปนสารอนทรยกงระเหยได ซงใน
ปจจบนตวตรวจวดทนยมใชส�าหรบสารกลมนคอ
แมสสเปคโตรมเตอรหรอ MS โดยมกพบการใช
รวมกนระหวาง GC/MS (Guo et al., 2010) ส�าหรบ
การหาปรมาณของสารพทาเลตและ LC/MS จะถก
น�ามาใชในการตรวจหาสารเมตะบอไรตของสาร
พทาเลต โดยตวอยางวธเตรยมตวอยางและวธการ
วเคราะหดงแสดงในตารางท 1
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
JAHST 13
ตารางท 1 ตวอยางวธเตรยมตวอยางและวธวเคราะหส�าหรบการวเคราะหสารพทาเลตในเนอสตว
และผลตภณฑสตว
ตวอยาง วธเตรยมตวอยาง วธวเคราะห อางอง
แฮม และไสกรอก สกดดวยตวท�าละลายเฮกเซน
รวมกบ Water OasisMAX SPE
GC-MS (Guo etal., 2010a)
ปลาและเนอ สกดดวยอะซโตนไนไทรลรวมกนการสน
ดวยคลนเสยงและสกด ดวยเฮกเซนท
อมตวดวยอะซโตไนไทรลรวมกบ Florisil
GC-FID (Cirillo etal., 2011)
ปลา ไสกรอก ชส สกดดวยเฮกเซนและอะซโตไนไทรล
รวมกบ in-tube SPME
HPLC/DAD (Kataoka etal., 2002)
ปลา สกดดวยดวยเฮกเซนและเฮกเซนท
อมตวดวยอะซโตไนไทรลรวมกบ
silica gel column
GC-FID (Williams, 1973)
เบคอน, ชส สกดดวยสารละลายผสมไซโคลเฮก เซน
และไดคลอโรมเทนรวมกบ GPC
GC-MS (Lau and Wong, 1996)
ไดออกซน (Dioxins)
ไดออกซน (Dioxins) หรอสารประกอบ
polychlorinated dibenzo-para-dioxins (PCDD) และ
polychlorinated dibenzofurans (PCDF) ไดออกซน
อาจรวมถงสารประกอบ polychlorinated biphenyls
(PCB) ดวย ซงทงหมดมโครงสรางทางเคมดงรปท 5
เปนกลมสารอนทรยทมฮาโลเจนประกอบอยดวย
รปท 5 แสดงโครงสรางของสารประกอบจ�าพวก Dioxins (กรมวทยาศาสตรการแพทย, 2016)
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
14 JAHST
ในโครงสรางของ PCDD และ PCDF จะม
อะตอมของคลอรนตงแต 1-8 อะตอม และสามารถจบ
กบโมเลกลทต�าแหนงตางๆ ตงแต 1-4 และ 6-9 ท�าให
เกดไอโซเมอรได ซง PCDD เกดได 75 ไอโซเมอร
PCDF เกดได 135 ไอโซเมอร และ PCB เกดได 209
ไอโซเมอร ท�าใหสารกลม Dioxins มดวยกนทงหมด
419 ชนดแตม 30 ชนดเทานนทมพษ โดยท 2, 3, 7,
8-tetrachlorodibenzo-para-dioxin (2, 3, 7, 8-TCDD)
เปนชนดทมพษรายแรงทสด (กรมควบคมมลพษ,
2552)
ไดออกซนมความสามารถในการละลายใน
ไขมนไดด มความคงตวทางเคมสง สลายไดยาก มคา
ครงชวตเฉลยประมาณ 7 ป สามารถสะสมปนเปอน
อย ในหวงโซอาหาร และตรวจพบในรางกายมนษย
และสตวได จนอาจเปนสารกอใหเกดความพการตงแต
ก�าเนดการกลายพนธได จงจดเปนสารอนตรายใน
อาหาร (food hazard) ประเภทอนตรายทางเคม
(chemical hazard) ซงปนเปอนในอาหาร เปนสาร
กอมะเรง เปนพษตอระบบประสาทและระบบการ
สบพนธ เมอสตวไดรบไดออกซนจะเกดการท�าลาย
ทตบ จากการทดลองพบวา TCDD มคา LD50= 0.022
mg/kg ในหนตวผ เมอคนไดรบไอออกซนจะท�าใหเกด
สวหวชางบรเวณใบหนา หนาอก หลง ขา ท�าใหเกด
ผนคนตามผวหนง รอยไหมบนผวหนง ออนเพลย
ปวด ท�าใหเดนหรอเคลอนไหวล�าบาก ปวดขอ อาการ
แพงาย การนอนหลบผดปกต อาการทางจต อาการ
ผดปกตของระบบภมค มกน ระบบฮอรโมน ระบบ
ประสาท ระบบสบพนธ มนษยไดรบไดออกซนผาน
ทางอาหาร จากการทดลองพบวาสตวทดลองสามารถ
ดดซมสารไดมากกวารอยละ 50 ของปรมาณทไดรบ
มนษยสามารถดดซมไดมากกวาร อยละ 87 ของ
ปรมาณทไดรบ การดดซมทางผวหนงพบวาเกดขน
ไดนอยกวาทางปาก สวนการหายใจจะไดรบสาร
ไดออกซนจากการใชเตาเผาชนดตางๆ ซงปลอย
อนภาคทมสารนปนเปอน สารไดออกซนทอยในล�าไส
จะถกดดซมผานทางระบบน�าเหลองเขาส กระแส
โลหตและเคลอนยายเขาสเซลลและเนอเยอตางๆ ใน
รางกาย โดยทวไปการแพรกระจายสเนอเยอจะเกดขน
อยางรวดเรวหลงจากมการดดซมส กระแสโลหต
โดยเฉพาะอยางยงเนอเยอทมเลอดมาหลอเลยงมาก
(พมพเพญ พรเฉลมพงศ และ รตนาปนนท)
สารกลมน เกดขนในกระบวนการผลตทาง
อตสาหกรรมการผลต เคมภณฑ ท เก ยวข องกบ
chlorinated phenols, chlorinated solvents รวมถง
อตสาหกรรมการผลตกระดาษ อตสาหกรรมฟอกยอม
สงทอ เครองหนง ในกระบวนการเผาไหมอณหภมสง
เชน เตาเผาการของเสย เตาเผาขยะ การผลต/หลอม
โลหะ การเผาไหมน�ามนเชอเพลงรถยนตร วมกบ
สาร anti knock การเผาไหมสารเคมการเกษตรกลม
organochlorine กระบวนการผลตสารเคมบางชนด
เชน chlorobenzen, 1, 2, 4-trichlorobenzene (กรม
ควบคมมลพษ, 2552)
แหลงอาหารทพบไดออกซนไดมาก คอ เนอ
สตวและผลตภณฑจากเนอสตว โดยเฉพาะบรเวณทม
ไขมน ในสตวน�าและผลตภฒฑสตวน�า ดงแสดงใน
รปท 6 คอกราฟแสดงปรมาณไดออกซนทพบใน
อาหารประเภทตางๆ
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
JAHST 15
รปท 6 กราฟแสดงปรมาณไดออกซนทตรวจพบไดในอาหารประเภทตางๆ
สถานการณการปนเปอนไดออกซนในยโรป
ในป ค.ศ.1976 ไดพบการปนเปอนของไดออกซนใน
ผกและผลไมในประเทศอตาล ตอมาในป ค.ศ.1999
พบในสนคาปศสตวสงกวาคามาตรฐานถง 800 เทา
ในประเทศเบลเยยม และพบใน feed additive, fish oil
supplement ในประเทศโปรตเกส ในป ค.ศ. 2006 และ
ป ค.ศ. 2007 พบในประเทศตรก ลาสดเมอป ค.ศ. 2008
พบในประเทศไอรแลนด ซงพบในเนอสกร สงกวาคา
มาตรฐาน 100 เทา (กองตรวจสอบคณภาพสนคา)
ส�านกงานค มครองสงแวดลอมแหงสหรฐ
อเมรกา (United State Environmental Protection
Agency: USEPA) ไดออกรางเอกสารขอแนะน�า
ส�าหรบสารไดออกซน (Dioxin guidance) โดยก�าหนด
คาเฉลยปรมาณของสารไดออกซนทรบไดต อวน
ไมเกน 0.7 พโคกรม/กโลกรมน�าหนกตว ขณะท
องคการอนามยโลก (World Health Organization:
WHO) และสหภาพยโรป (EU) ไดก�าหนดคาเฉลย
ปรมาณของสารไดออกซนทไดรบตอวนไมเกน 1.0-
4.0 พโคกรม/กโลกรมน�าหนกตว ส�าหรบประเทศไทย
กรมวชาการเกษตร ใหสารกลมไดออกซนเปนวตถ
อนตรายชนดท 3 ตามประกาศกระทรวงอตสาหกรรม
และกรมปศสตว ก�าหนดคา PCBs ในไขมนสตวปก
ไม เกน 2.0พโคกรม/กรมเท ากบของ EU(Toxic
equivalent factors, 1997) การวเคราะหและตรวจวด
ไดออกซนในสงแวดลอมและอาหารนน มหองปฏบต
การไมมาก ประมาณ 100 แหงทวโลกทสามารถตรวจ
วดการปนเป อน สารไดออกซนในสงแวดลอมได
สวนทตรวจสอบในอาหารไดมเพยง 20 แหงทวโลก
ทเชอถอได เชนหองปฏบตการของ RIKILT แหง
ประเทศเนเธอรแลนด (กงสวรรณ, 2550 ) ส�าหรบ
ประเทศไทยมหนวยงานสถาบนไดออกซนแหงชาต
กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม เปนหนวยงานท
สามารถตรวจสอบการตกคางของไดออกซนใน
สงแวดลอม (บณยทมานนท,.) โดยวธการวเคราะห
ทใช คอ Gas chromatography mass-mass spectrometry
และ Enzyme immunoassay เนอเยอทใชสงเพอตรวจ
วเคราะหหาไดออกซนในเนอเยอตบ ไต และไขมน
หรอการใช เคร อง HRGC/HRMS ในตวอย าง
สงแวดลอมมขนตอนการเกบตวอยาง การสกด การท�า
สารสกดใหบรสทธ การระเหยตวท�าละลายอนทรย
การแยกสวนของสารเคมแตละกลมออกจากกน ซง
เป นงานทละเอยดออน ต องใช บคลกรทมความ
เชยวชาญ ทรพยากรและเวลา ท�าใหตนทนในการ
วเคราะหสง
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
16 JAHST
กตตกรรมประกาศ
บทความฉบบนส�าเรจลลวงไปไดดวยดดวย
ความรวมมอของ ดร.ศรนตย ธารธาดา ผศ.ดร.ปฐมาพร
อ�านาจอนนต และอ.วมลรตน อนศวร และขอขอบคณ
คณะเทคนคการสตวแพทยทไดอ�านวยความสะดวก
ในการเตรยมบทความ
เอกสารอางอง
Blount, B.C., B.C., K.E. Milgram, N.A.M. M.J. Silva,
J.A. Reidy, L.L. Needham and J.W. Brock.
2000. Quantitative Detection of Eight
Phthalate Metabolites in Human Urine Using
Hplc-Apci-Ms/Ms Analytical Chemistry
72: 4127-4134.
Biosciences, A. Identifying Meat Species by Ief
with Phastsystemtm Available Source:
https://www.gelifesciences.com/gehcls_
images/GELS/Related%20Content/Files/
1314716762536/litdoc18103409_2011083
0173442.pdf, Aug 2013.
Cirillo, T., E. Fasano, E. Castaldi, P. Montuori and
R.A. Cocchieri. 2011. Children’s Exposure
to Di (2-Ethylhexyl) Phthalate and Dibutyl
phthalate Plasticizers from School Meals
Journal o f Agricul tural and Food
Chemistry 59 (19): 10532-10538.
Gallardo, J.M., C.G. Sotelo, C. Pineiro and R.I.
Perez-Martin. 1995. Use of Capillary Zone
Electrophoresis for Fish Species Identification.
Differentiation of Flatfish Species Journal
of Agricultural and Food Chemistry 43
(5): 1238-1244.
Guo, Z., S. Wang, D. Wei, M. Wang, H. Zhang, P.
Gai and J. Duan. 2010a. Development and
Application of a Method for Analysis of
Phthalates in Ham Sausages by Solid-Phase
Extraction and Gas Chromatography–Mass
Spectrometry Meat Science 84 (3): 484-490.
Itol, H., K. Yoshoda and S. Masunaga. 2007.
Quantitative Identification of Unknown
Exposure Pathways of Phthalates Based on
Measuring Their Metabolites in Human
Ur ine Environmenta l Sc i ence and
Technology 41: 4542-4454.
Yan, H., X. Cheng and B. Liu. 2011. Simultaneous
Determination of Six Phthalate Esters in
Bottled Milks Using Ultrasound-Assisted
Dispersive Liquid-Liquid Microextraction
Coupled with Gas Chromatography Journal
of Chromatography B 879: 2507-2512.
Kataoka, H., M. Ise and S. Narimatsu. 2002.
Automated on-Line in-Tube Solid-Phase
Microext rac t ion Coupled wi th High
Performance Liquid Chromatography for
the Analysis of Bisphenol a, Alkylphenols,
and Phthalate Esters in Foods Contacted with
Plastics Journal of Separation Science
25 (1-2): 77-85.
Lau, O.-W. and S.-K. Wong. 1996. Determination of
Plasticisers in Food by Gas Chromatography-
Mass Spectrometry with Ion-Trap Mass
Detection Journal of Chromatography A
737 (2): 338-342.
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
JAHST 17
Sajid, M., C.Basheer, A. Alsharaa, K. Narasimhan,
A. Buhmeida, M.A. Qahtani and M.S.
A.-Ahwal. 2016a. Development of Natural
Sorbent Based Micro-Solid-Phase Extraction
for Determination of Phthalate Esters in Milk
Samples Analytica Chimica Acta 92:4 35-44.
M.A. Farajzadeh, D. Djozan, M.R.A. Mogaddam and
J. Norouzi. 2012. Determination of Phthalate
Esters in Cow Milk Samples Using Dispersive
Liquid-Liquid Microextraction Coupled with
Gas Chromatography Followed by Flame
Ionization and Mass Spectrometric Detection
Journal of Separation Science 35: 742-749.
Magdalena Montowska, E.P. 2007. Species
Identification of Meat by Electrophoretic
Methods ACTA Scientiarum Polonorum
6 (1): 5-16.
Matsunaga, T., K. Chikuni, R. Tanabe, S. Muroya,
K. Shibata, J. Yamada and Y. Shinmura.
1999. A Quick and Simple Method for the
Identification of Meat Species and Meat
Products by Pcr Assay. Meat Sci 51 (2):
143-148.
McMahan, D. 2016. Bait and Switch Still a Favorite
Policy for Many Seafood Restaurants.
Available Source: http://nbcnews. to/
2dOHCL7, Oct 7, 2016. Schwartz, J. 2008.
Fish Tale Has DNA Hook: Students Find
Bad Labels. Available Source: http://www.
nytimes.com/2008/08/22/science/22fish.
html, Sep 20, 2016.
Serrano, S.E., J. Braun, L. Trasande, R. Dills and
S. Sathyanarayana. 2014a. Phthalates and
Diet: A Review of the Food Monitoring and
Epidemiology Data Environmental Health
13 (1): 43.
Serrano, S.E., J. Braun, L. Trasande, R. Dills and
S. Sathyanarayana. 2014b. Phthalates and
Diet: A Review of the Food Monitoring and
Epidemiology Data Environmental Health
13 (1): 43.
Wenzl, T. 2009. Methods for the Determination of
Phthalates in Food. Outcome of a Survey
Conducted among European Food Control
Laboratories
Williams, D.T. 1973. Dibutyl- and Di-(2-Ethylhexyl)
Phthalate in Fish Journal of Agricultural
and Food Chemistry 21 (6): 1128-1129.
WWF. 2016. Chain of Contamination: The Food
Link (Phthalates). Available Source: assets.
panda.org/downloads/fact_sheet___phthal
ates_food.pdf,
Y.L. Feng., and R.S. J. Zhu. 2005. Development of
a Headspace Solid-Phase Microextraction
Method Combined with Gas Chromatography
Mass Spectrometry for the Determination of
Phthalate Esters in Cow. Milk Analytica
Chimica Acta 538: 41-48.
Li. Z., F. Xue, L. Xu, C. Peng, H. Kuang, T. Ding,
C. Xu, C. Sheng, Y. Gong and L. Wang.
2011. Simultaneous Determination of Nine
Types of Phthalate Residues in Commercial
Milk Products Using Hplc-Esi-Ms-Ms
Journal of Chromatographic Science 49
338-343.
กรมควบคมมลพษ. 2552. มหนตภยไดอ อกซน
(Dioxins). Available Source: http://www.
pcd.go.th/info_serv/haz_dioxin.html, 17
ตลาคม 2559.
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
18 JAHST
กรมวทยาศาสตร การแพทย . 2016. ไดออกซน
(Dioxins). Available Source: http://dmsc2.
dmsc.moph.go.th/webroot/BQSF/File/
VARITY/DIOXIN.HTM,
กองตรวจสอบคณภาพสนคา. ไดออกซน (Dioxin).
Available Source: http://www.fisheries.go.th/
quality/dioxins.pdf,
กงสวรรณ, อ. 2550 ไดออกซน (Dioxin) Available
Source: http://www.foodsafety-lcfa.com/
files/archive/Dioxin_1_23July07.pdf,
นรนาม. 2013. Q&A: Horsemeat Scandal. Available
Source: http://www.bbc.com/news/uk-
21335872, Sep 20,2016.
บณยทมานนท, ร. “Dioxin & Furans” Available
Source: http://www.agi.nu.ac.th,
พมพเพญ พรเฉลมพงศ and น. รตนาปนนท.“Dioxin/
ไดออกซน. Available Source: http://www.
foodnetworksolution.com/wiki/word/2028/
dioxins,
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
JAHST 19
รทน........ปรสตในเตา
บณฑตมงกจอมาพรรงสรยะวบลยและพระอารศรสม*
ภาควชาเทคนคการสตวแพทยคณะเทคนคการสตวแพทยมหาวทยาลยเกษตรศาสตรบางเขนกรงเทพฯ10900
*E-mail:[email protected]
รบบทความ:16ธนวาคม2559ยอมรบตพมพ:14กมภาพนธ2560
บทคดยอ
เตาเปนสตวเลอยคลานทถกน�ามาเลยงเปนสตวเลยงในหมเดกและวยรนทมความนยมสตวแปลก โดย
ถนฐานของเตาทน�ามาเลยงมกเปนเตาทมาจากทะเลทรายและยงเปนสตวทรวบรวมมาจากธรรมชาตเปนสวน
ใหญ จงมกพบปรสตชนดตางๆ ตดมาได การถายพยาธและโปรโตซวเปนสงส�าคญอยางยงในการน�าเตาใหมเขา
มาเลยง ปรสตในเตามทงหนอนพยาธและโปรโตซวโดยเฉพาะทพบในระบบทางเดนอาหารซงจะกอใหเกดโรค
ในเตาโดยเตาทปวยจะมอาการทองเสย ถายเหลว มกลนเหมน ไมกนอาหารและตายในทสด การตรวจหาปรสต
ในอจจาระเตาจงเปนหนงในกลยทธทส�าคญอยางยงในการปองกนและควบคมโรคปรสตในเตาซงจะเปนการลด
การแพรเชอปรสตไปยงสตวเลยงชนดอนๆ รวมทงในคน โดยเทคนคทใชกนในปจจบนมตงแตเทคนคพนฐาน
ไปจนถงเทคนคทางอณชววทยา
ค�าส�าคญ : เตา โรคปรสต ระบบทางเดนอาหาร การตรวจวนจฉย
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
20 JAHST
Awareness of Turtle Parasites
BandidMangkit,OumapornRungsuriyawiboonandPeeraArreesrisom*
DepartmentofVeterinaryTechnology,FacultyofVeterinaryTechnology,KasetsartUniversity,
Bangkhen,Bangkok,10900
*E-mail:[email protected]:
Received:16December2016Accepted:14February2017
Abstract
Turtles are classified as reptiles, and are introduced to be exotic animals for childhoods and teenagers
who love exotic pets. Original turtles come from desert and are mostly collected from natural habitats.
Therefore, parasitic infections in turtles are somewhat common. Sufficient deworming both helminths and
protozoa is recommended before their turtles are treated as pets. Helminths and protozoa particularly in
gastro-intestinal tract can cause diarrhea, watery diarrhea with foul smelling, loss of appetite, and finally
death. Diagnosis of parasitic infections in turtles feces using conventional techniques to molecular techniques
is one of important strategies for control and prevention the parasitic diseases in turtles that these parasites
may pass from turtles to other domestic animals including human beings.
Keywords : Turtles, Parasitic diseases, Gastro-intestinal tract, Diagnosis
บทน�า
ในปจจบนกระแสการเลยงสตวพเศษทเรยกวา
“Exotic pet” เปนทนยมอยางมากในหมวยรนและคน
รกสตว มสตวมากมายหลายชนดทถกน�าเขามาเลยง
อาทเชน กงกา เตา แมงมม เฟอรเรท ง ไมวาการเลยง
สตวพเศษหรอสตวเลยงทวไป สขภาพของสตวนน
เปนสงส�าคญอยางยงทจะท�าใหสตวเตบโตไดตามปกต
และมลกษณะทสวยงามอยเสมอ การจดสงแวดลอม
ทด มอาหารทครบถวนตามความตองการของสตว
แตละชนดเปนการสงเสรมสขภาพสตวใหไดอยดกนด
เพราะสตวพเศษเหลานสวนใหญจบมาจากธรรมชาต
และยงมความรความเขาใจในธรรมชาตของสตวนอย
ท�าใหปญหาดานสขภาพเกดขนอยางไมอาจหลกเลยง
ได ไมวาจะเปนปญหาทเกดจากการตดเชอ ภาวะทพ
โภชนาการ ความเสอมของรางกาย
เตานบเปนสตวพเศษอกชนดหนงทมผ นยม
เลยงเปนจ�านวนมาก เนองจากเตาเปนสตวทมอายยน
เลยงงาย นารก มความตองการพนทในการเลยงนอย
ไมสงเสยงดงรบกวน จงเหมาะกบการเลยงในทก
สถานทไมวาจะเปนบานหรอคอนโดมเนยม เตาทเลยง
โดยทวไปสามารถจ�าแนกไดเปน 2 ประเภท คอ เตาบก
และเตาน�า เตาบกเปนเตาทมถนทอยบนบกเปนสวน
ใหญ หากนโดยอาศยผกและผลไมเปนอาหาร พบใน
แถบทวปแอฟรกา เอเชย อเมรกา ยโรป เตาบกทนยม
เลยงไดแก เตาซคาตา เตาอลดาบรา เตาเลยวพารด
เตาเรดฟต เตาเหลอง เตาหก สวนเตาน�าเปนเตาท
สามารถวายน�าไดและหากนในน�าเปนหลก อาจม
บางชวงเวลาทเตาขนมาผงแดดบนบก เตาน�าทนยม
เลยงไดแก เตาคอง เตาอลเกเตอร เตานา เตาหบ
เตาญปน การดแลเตาเหลานจงควรทจะจดสงแวดลอม
ใหเหมาะสมกบชนดของเตา แตไมวาจะจดสงแวดลอม
ดอยางไรกตามความเจบไขไดปวยกอาจมาเยอนอยได
เสมอ สาเหตสวนใหญของการเกดโรคมกมาจากการ
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
JAHST 21
เลยงดทไมถกสขลกษณะ เชน การขาดวตามนและ
แรธาต การสะสมของกรดยรค การตดเชอจลชพ เชน
แบคทเรย ไวรส โปรโตซว ความเจบปวยเหลานเปน
สาเหตหนงทท�าใหสตวมการเจรญเตบโตชาลง ออนแอ
ในบางครงอาจถงตาย จงเปนภาระทส�าคญยงของ
เจาของเตาทจะตองดแลใหสตวเหลานใหอยด กนด
มสงแวดลอมทเหมาะสม
ปรสตในเตาเปนปญหาทพบไดทงเตาบกและ
เตาน�าและเปนสาเหตทส�าคญทท�าใหเตาเจบปวยจน
ถงตาย เตาทปวยเปนโรคปรสตมกเปนเตาทมาจาก
ธรรมชาต หรอมการเลยงทไมถกสขลกษณะ ท�าใหม
การตดเชอปรสต เมอไดเตามาใหมควรท�าการกกโรค
กอนทจะน�าเขามาเลยงรวมฝงกบเตาทมอยเดม เพราะ
หากเตาทมาใหมปวยเปนโรคปรสตกจะเปนตวแพร
กระจายเชอปรสตไปยงเตาทเลยงอยเดม การเลอกสตว
จากฟารมทนาเชอถอประกอบกบการคดเลอกสตวทม
สขภาพแขงแรงจงเปนอกหนทางหนงทจะชวยลด
ความเสยงในการเกดโรค ดงนนกอนการน�าเตาเขา
รวมฝงจงควรทจะท�าการถายพยาธและโปรโตซวให
เรยบรอยกอนทจะน�าเตาเขารวมฝง นอกจากนอาจตอง
มการตดตามสถานการณการตดเชอเปนระยะ โดย
หมนสงเกตจากการกนอาหาร การขบถาย อาการปวย
ของเตา จะชวยลดอตราการปวยและตาย การตดปรสต
มอยดวยกนหลายวธดงน
1) ปรสตทมากบอาหาร (food born parasites)
สวนใหญแลวการปลกผกจะเปนอาชพทเกษตรกร
ท�าการปลกในพนทตางจงหวด ซงแปลงผกเปนพนท
โลงกวาง มสตวในธรรมชาตเดนผานไปมาหรอมา
หากนในบรเวณแปลงผก หากสตวเหลานมปรสต
ในรางกายกอาจมการปนเป อนของไขพยาธหรอ
โปรโตซวในแปลงผก ส�าหรบเตาน�าทมการใหปลา
ขนาดเลกเปนอาหารกอาจตดพยาธจากปลาทเปนโฮสต
กงกลาง (Intermediate host) ของพยาธใบไม เมอเรา
น�าผกหรอปลามาเปนอาหารเตาโดยปราศจากการท�า
ความสะอาดทดไขพยาธหรอโปรโตซวทปนเปอนอย
ในอาหารเหลานกจะตดตอมายงเตาทเลยง
2) การแพร กระจายของปรสตท มาจาก
สงแวดลอม (environmental spreading) คงปฏเสธได
ยากวาประเทศไทยเปนประเทศทมความหลากหลาย
ของสงมชวตคอนขางสง ในพนทธรรมชาตจะพบสตว
เลอยคลานไดโดยทวไป โดยเฉพาะเหย (Varanus
salvator) งชนดตางๆ ซงพบกระจายอยโดยทวไปรวม
ถงในเมองหลวงอยางกรงเทพมหานคร การเพมขน
ของคอนโดมเนยมและหมบานจดสรรอยางรวดเรว
ท�าใหแหลงทอยอาศยของสตวเหลานถกเบยดเบยน
จงท�าใหสตวเหลานเขามาอยใกลตวเรามากขน โอกาส
แพรกระจายของปรสตในสตวเหลาน จงมไดคอนขาง
สงโดยเฉพาะเมอสตวเหลานแอบเขามากนอาหารใน
บรเวณทเลยงเตาของเราแลวมการขบถายมลลงมา
ในคอกเลยงเตา นอกจากนการเลยงเตาทไมไดท�าการ
ถายพยาธกจะเปนตวแพรกระจายพยาธในบรเวณ
พนทเลยง ท�าใหเกดการระบาดของปรสตในบอเลยง
อปกรณทใชในการท�าความสะอาดกเปนอกเสนทาง
หนงทจะเปนตวน�าปรสตไปยงบอเลยงอนๆ จากการ
ศกษาของ Meyer etal. (2015) พบการแพรระบาดของ
ปรสตในเตาแกมแดงหรอเตาญปนทมการหลดลอด
จากสถานทเลยงและไปขยายพนธในสงแวดลอม ซง
ปรสตเหลานมในเตาแกมแดงทอาศยอยในสงแวดลอม
3) การตดปรสตโดยการกนมล (infection by
coprophagy) เตาเปนสตวทกนมลตวเอง (coprophagy)
โดยเฉพาะอยางยงในเตาบก พฤตกรรมการกนมลของ
เตาจะชวยใหเตาเหลานไดรบสารอาหารจากการหมก
ยอยโดยแบคทเรยในสวนของล�าไสใหญ การกนมล
ของเตานนไมไดเพยงแตกนมลของตวเอง แตจะมการ
กนมลของเตาอนดวย โดยเตาบกทตดหนอนพยาธหรอ
โปรโตซวอาจจะมระยะตดตอปะปนในอจจาระ เมอม
เตามากนกอาจจะท�าใหเกดการตดปรสตเขาไปใน
รางกาย
จากขอมลขางตนจะเหนไดวาเตามโอกาสตด
ปรสตไดตลอดเวลา ดงนนการสขาภบาลทดจะชวยลด
การตดปรสตในเตาและยงลดโอกาสการแพรกระจาย
ของปรสตจากมลเตาในขณะกกโรคอกดวย ประเดน
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
22 JAHST
นผเลยงเตาพงตระหนกเปนอยางยง เพราะหากเตาตด
ปรสตแลวนอกจากจะท�าลายสขภาพแลวยงเปนการ
แพรกระจายของปรสตสสงแวดลอมไดอกทางหนง
ดวย ปรสตในเตามอย ด วยกนหลายชนดทงพยาธ
ตวกลม พยาธตวแบน และพยาธตวตด รวมถงเชอ
โปรโตซวบางชนดกอโรคแลวและอาจท�าใหเตาเสย
ชวต การสงเกตอาการเบองตนจงเปนสงจ�าเปนทผ
เลยงจะตองหมนสงเกต โดยอาการเตาปวยจะสามารถ
สงเกตไดจากการทเตากนอาหารไดนอยลง ถายเหลว
มกลนเหมน ปรสตบางชนดกอโรครนแรงอาจท�าให
ทางเดนอาหารเกดพยาธสภาพจนในทสดอาจท�าให
เตาเสยชวต ปรสตทส�าคญในเตามดงน
หนอนพยาธ
หนอนพยาธตวกลมเปนปรสตทพบไดบอยใน
ทางเดนอาหารของเตา การตดเชอมกผานทางการกน
(fecal oral route) โดยไขพยาธจะมการปนเปอนไปใน
อาหาร เมอเขาสทางเดนอาหารไขพยาธจะถกฟกออก
เปนตวออนและชอนไชไปในสวนตางๆ ของรางกาย
หรออาจมการฝงตวอยทผนงของล�าไส การตดพยาธ
ในเตาสามารถพบไดมากกวา 1 ชนดในเตาตวเดยว
และพบการเกดการตดเชอซ�าไดในฝงเตา การกอโรค
ในเตามไดหลากหลายขนอยกบชนดของพยาธทพบ
เชน พยาธเขมหมด หากมมากจะท�าใหล�าไสเกดการ
อกเสบและเกดการอดตนในระบบทางเดนอาหาร
พยาธปากขอจะใชอ งปากในการกดผนงล�าไสท�าให
เลอดไหลออกมา พยาธจะดดเลอดทไหลออกมาเปน
อาหาร จากการส�ารวจเตาในธรรมชาตพบวามากกวา
ร อยละ 88.5 มการตดพยาธ โดยพยาธทพบ เชน
oxyurid nematode, (Pharyngonidae, Tachygonetria
spp.) ascaris worm (Angusticaecum spp.) และ
strongylid worm เตาทตดเชอจะแสดงอาการซม เบอ
อาหาร น�าหนกลด ในรายทเปนรนแรงจะพบตวพยาธ
ปะปนออกมากบอจจาระเตา หรอมการอาเจยนออกมา
เปนตวพยาธ ความไวตอการตดปรสตนจะมปจจยทมา
เกยวของอาทเชน
อายเตา เตาทมอายนอยหากตดเชอปรสตจะแสดง
อาการของโรครนแรงมากกวาเตาใหญ (ขนาดกระดอง
มากกวา 5 นว) ในเตาใหญอาจเปนตวอมโรคและแพร
เชอไปยงเตาเลกทอยในฝงได ดงนนการไดเตามาใหม
จงควรทจะมการพกเตาและท�าการถายพยาธกอนทจะ
น�าเตาใหมเขาไปเลยงรวมกบเตาทมอยเดม อกทงการ
แยกเลยงตามขนาดกจะชวยลดปญหาการตดเชอปรสต
จากเตาขนาดใหญได (Hedley etal. 2013)
แหลงทมาของเตา เตาในธรรมชาตจะมความตานทาน
ตอเชอปรสตทคอนขางสงและมกเปนตวกกโรคโดย
จะไมแสดงอาการออกมาใหเหน สวนเตาทไดจากการ
เพาะเลยงจะมความปลอดโรคสงกวาแตจะมความไว
ตอการตดเชอปรสตทสงเนองจากขาดภมตานทาน
การเลยงเต ารวมหลากหลายสายพนธ มผ เ ลยง
หลายทานทนยมน�าเตาจากหลายพนทมาเลยงรวมกน
ซงในธรรมชาตแลวการกระจายตวของปรสตและโรค
ตดเชอจะมความแตกตางกนในทางภมศาสตร ซงการ
ทผเลยงน�าเตาจากหลากหลายพนทมาอยรวมกนอาจ
สงผลเสยตอการแพรกระจายของเชอปรสต โดยปรสต
ตวหนงอาจไมกอความรนแรงส�าหรบเตาในพนท
แตเมอมเตาตางถนมาอยรวมกนโรคทตดตอไปหากน
อาจท�าใหเตาตางถนมความไวตอการตดเชอได
การรกษาหนอนพยาธ
สามารถกระท�าไดโดยการน�าเตาไปพบสตว
แพทยเมอสงเกตเหนอาการปวยของเตา เพอท�าการ
ถายพยาธ โดยยาถายพยาธทมประสทธภาพในการ
รกษาคอ albendazole, mebendazole ส�าหรบยา
mebendazole นนเปนยาทออกฤทธในวงกวางและ
ขนาดทใชรกษาปลอดภยตอสตว
พยาธตวแบนและตวตด
โดยปกตแลวพยาธตวแบนและตวตดจะพบได
ไมมากนกในเตาบก แตพบการตดเชอบอยในเตาน�า
เนองจากวงจรชวตของพยาธตวแบนจะมโฮสต
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
JAHST 23
กงกลางจ�าพวกสตวไมมกระดกสนหลงทอาศยอยในน�า
อกทงเตาน�ายงเปนสตวกนเนอจงท�าใหมโอกาสตดเชอ
งาย (Wilkinson, 2004) การตดเชอพยาธตวแบนนมก
ไมคอยกอใหเกดพยาธสภาพทรายแรง เวนแตการตด
เชอจ�านวนมาก สวนการตดพยาธตวตดมกกอใหเกด
การแยงสารอาหารและท�าใหล�าไสเกดการอดตน
โปรโตซว
โปรโตซวจดวาเปนปรสตทมความส�าคญอยาง
ยงและกอใหเกดความรนแรงถงขนเสยชวต เนองจาก
วงจรชวตของโปรโตซวเปนแบบงายๆ ไมซบซอน
สามารถเพมจ�านวนไดอยางรวดเรว ไมจ�าเปนทจะตอง
อาศยโฮสตกงกลางในการแบงตวเพมจ�านวน และเมอ
โปรโตซวซงอยในสภาพแวดลอมทเหมาะสมกจะเพม
จ�านวนไดอยางรวดเรวจงเปนปญหาทส�าคญอยางยง
ส�าหรบสขภาพเตา เชอโปรโตซวทกอโรคในเตามก
เปนชนดทอาศยอยในทางเดนอาหาร กระแสเลอด
โปรโตซวทส�าคญมดงน
Balantidium spp. โปรโตซวชนดนจะสามารถ
พบไดในล�าไสของเตาบกท�าหนาทในการชวยยอย
อาหาร กลมเซลลโลส แตเมอมปจจยสงเสรมการเจรญ
เตบโตหรอมภาวะการเสยสมดลยในระบบทางเดน
อาหารกจะท�าใหโปรโตซวชนดนแบงตวเพมจ�านวน
อยางรวดเรว ปรสตชนดนมความสมพนธกบการเกด
ฝทตบและภาวะล�าไสอกเสบ วงจรชวตของเชอม 2
ระยะ คอ ระยะโทรโฟซอยตมรปรางลกษณะเปนรปไข
ม cilia ขนาดเลกอยลอมรอบล�าตว ขนาดประมาณ
50x40 ไมครอน ทดานหนงของผวล�าตวมลกษณะเวา
เขาดานใน เปนสวนของปาก (cytostome) ทใชในการ
เกบกนเนอเยอและอาหาร ภายในล�าตวของปรสตจะ
พบถงอาหารจ�านวนมาก ทด านตรงขามปากจะม
ลกษณะเปนตงท ยนออกไปและมรเปดอยตรงปลาย
ท�าหนาทในการขบถายของเสยเรยกวา cytopyge
นวเคลยสม 2 ขนาด นวเคลยสขนาดใหญ ตดสเขม
โปรโตซวชนดนจะมการสบพนธ แบบไมอาศยเพศ
เมอสภาวะแวดลอมไมเหมาะสมหรอเมอถกขบถาย
ออกมากบอจจาระโปรโตซวจะเขาสระยะซสต มถง
หมท�าใหมความทนทานตอสงแวดลอมไดนาน ระยะ
นเองเปนระยะตดตอ การตดตอจะเกดจากการทเตา
กนน�าทมระยะซสตเขาไป ซงซสตกจะถกยอยโดย
เอนไซมทอยในล�าไสของเตาเปลยนรปรางเปนระยะ
โทรโฟซอยตในล�าไส พยาธสภาพทเกดจากโปรโตซว
ชนดนจะพบแผลหลม (ulcer) ในระบบทางเดนอาหาร
โดยเฉพาะตรงต�าแหนงของล�าไสใหญ (caecum)
บางครงอาจพบเนอตายเปนหยอมๆ มลกษณะคลาย
การตดเชออะมบาต�าแหนงผนงล�าไสสวน submucosa
และ muscularis จะพบการบวมน�า มเซลลอกเสบเขา
มาในบรเวณนเปนจ�านวนมาก ในรายทเปนแบบเรอรง
จะพบลกษณะของ fibrosis เกดขนทผนงล�าไส ในราย
ทมอาการรนแรงจะพบวาเชอโปรโตซว มการท�าลาย
ผนงล�าไสจนเกดเปนแผลทะล (perforation) และเปน
สาเหตส� าคญทท� าให เกดภาวะช องท องทะล ได
ทบร เวณเนอตายน เมอตรวจวนจฉยจะพบระยะ
โทรโฟซอยตของเชอเปนจ�านวนมาก
Nyctotherus spp. เปนโปรโตซวทพบไดใน
ล�าไสของเตา กบ แมลงสาบ รปรางลกษณะกลม ขนาด
ประมาณ 60-120 ไมครอน ผวดานนอกมซเลยปกคลม
โดยทว มนวเคลยสขนาดใหญ ในไซโทพลาสซมมถง
อาหารจ�านวนมาก การกอโรคในเตาจะพบเมอม
โปรโตซวเจรญเพมจ�านวนมากขนและท�าใหเตาม
อาการถายเหลว ทองเสย เสยน�าอยางรนแรง อจจาระ
มกลนเหมนคาว ในรายทตดเ ชอเรอ รงจะท�าให
ประสทธภาพในการยอยอาหารนอยลงและขาดสาร
อาหารในทสด
Hexametra parva เปนโปรโตซวทพบไดใน
ทางเดนปสสาวะของเตา โปรโตซวชนดนมรปรางเปน
หยดน�า ขนาดประมาณ 8x5 ไมครอน มแสใชส�าหรบ
การเคลอนไหว การตดเชอเกดจากการกนระยะซสตท
ปนเปอน ในปสสาวะของเตาทปวยหรอไดรบเชอผาน
ทางชองทวารรวม (cloaca) เชอนกอโรคในระบบ
ขบถายปสสาวะและระบบสบพนธ ในรายทเปนโรค
รนแรงอาจถงขนไตวายเฉยบพลน อบตการณการตด
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
24 JAHST
เชอพบในเตารสเซย Testudo horsfieldii และ T.
marginata ไดสง อาการเบองตนของเตาทปวยดวยเชอ
นจะพบวาปสสาวะมลกษณะขน ขน มกลนแอมโมเนย
ฉน เบออาหาร น�าหนกลด ดมน�ามาก ขาหลงมอาการ
ออนแรง พยาธสภาพในเตาปวยทเสยชวตพบมการ
อกเสบ มจดเนอตายทไต บางรายอาจพบการอกเสบ
ของผนงล�าไส ถงน�าด หากพบเตามอาการขางตนควร
รบน�าเตาไปพบสตวแพทยทนทเพอลดการสญเสย
การปองกนโรคนท�าไดโดยการใหยาถายโปรโตซว
ronidazole หรอ metronidazole การใหยาก�าจด
โปรโตซวนจะตองพงระลกเสมอวาผลขางเคยงของยา
มผลตอสงมชวตในระบบทางเดนอาหารทตองสญเสย
ไปดวย การแกไขท�าไดโดยหลงหยดยาเปนเวลา 2 วน
ใหหาโยเกรต หรออจจาระของเตาทปราศจากเชอโรค
มาใหเตากนเพอจะไดทดแทนสงมชวตทสญหายไปใน
ระหวางท�าการรกษา
Trichomonas spp. เปนโปรโตซวมแส รปราง
เปนหยดน�ามขนาดใหญกวา H.parva พบในระบบทาง
เดนอาหารของเตา การกอโรคของโปรโตซวชนดน
จะท�าใหเตามอาการทองเสย สญเสยน�า น�าหนกลด
อาหารไมยอย การตรวจพบโปรโตซวชนดนไมไดบง
บอกถงการปวยเปนโรคเนองจากพบเปนจลชพประจ�า
ถน การวนจฉยจงตองดอาการของเตาประกอบดวย
การใหอาหารเตาบกทมเยอใยนอย มสวนประกอบของ
น�าตาลในอาหารมาก การขาดสารอาหารเปนปจจย
ทจะชวยกระตนใหโปรโตซวเพมจ�านวนขนไดอยาง
รวดเรว การจดโภชนาการทดส�าหรบเตามสวนชวยใน
การลดอตราความเสยงในการเกดโรคไดเปนอยางด
Hemogregarine spp. โปรโตซวชนดนพบได
ในกระแสเลอดของเตา โดยมปลงเปนพาหะ รปราง
ลกษณะของเชอโปรโตซวชนดนมลกษณะยาวคลาย
กลวยหอม พบนวเคลยสตดสเขมอยตรงกลางเซลล
เนองจากขนาดของตวเชอทใหญจงท�าใหนวเคลยส
ของเมดเลอดแดงเตาถกเบยดไปอยบรเวณขอบของ
เซลล โปรโตซวนพบในเมดเลอดแดงของเตา ท�าใหเมด
เลอดแดงแตกและท�าใหปรมาณฮโมโกลบนลดต�าลง
นอกจากนยงพบปรมาณเมดเลอดขาวชนดเบโซฟล
และอโอสโนฟลสงรวมดวย การตดเชอปรสตในเตา
สงผลกระทบทรนแรงอยางยงตอสขภาพของเตา
ผเลยงจงควรทจะศกษาลกษณะอาการของโรคเบองตน
หากพบความผดปกต อาท ไมกนอาหาร น�าหนกลด
ถายเหลวใหรบพาเตาไปพบสตวแพทยทนท ควรหลก
เลยงการใหยาเองเพราะจะท�าใหเชอเกดการดอยาได
งาย ส�าหรบเตาทเลยงรวมเปนฝงควรทจะท�าการถาย
พยาธและเชอโปรโตซวอยางนอยปละ 2 ครงเพอลด
อตราการตดโรค
การตรวจเชอปรสตในเตา : สตวเลอยคลาน
รวมถงเตาสวนใหญอาการทางคลนกมไดตงแตไม
แสดงอาการไปจนถงแสดงอาการอยางรนแรงโดย
เฉพาะเมอไดรบเชอในปรมาณมากๆ อาการทพบได
ทวไปไดแก อาการทองรวง ล�าไสอดตน น�าหนกลด
เลอดจาง และอาจท�าใหสตวเสยชวต (Wilkinson,
2004; Hedley, 2013) อยางไรกตามแมวาเตาบางตวจะ
ไมไดปวยอยางรนแรงจนสงเกตอาการเดนชด แตเตาก
อาจจะท�าหนาทในการเปนตวกกโรคทมสาเหตจาก
ปรสตบางชนดทอยในอจจาระของเตาและปนเปอนใน
สงแวดลอม เชน ดน และน�า และอาจจะตดตอมาถง
คนหรอสตวเลยงไดโดยการกนระยะตดตอของพยาธท
อยในสงแวดลอมนน เชน Cryptosporidium spp.
(Rataj etal, 2011; Hedley etal, 2013), Strongyloides
spp., และ strongylid worms (Rataj et al, 2011)
เปนตน ดงนนการตรวจหาเชอปรสตในเตาโดยเฉพาะ
ในกลมปรสตทอย ในระบบทางเดนอาหาร ไมเพยง
แตเปนการตรวจประเมนสขภาพสตวเบองตนแตยง
เปนการเฝาระวงการแพรเชอปรสตบางชนดทส�าคญ
และสามารถแพรเชอไปยงโฮสตอนๆ (Rataj et al,
2011) ส�าหรบเนอหาในบทความนจะกลาวถงการ
ตรวจหาเชอปรสตในเตาในระบบทางเดนอาหาร
พอสงเขปจากตวอยางอจจาระดวยวธการตรวจทาง
ปรสตวทยาเปนหลก (parasitological examination)
ซงนยมใชในการตรวจทงในงานประจ�าและงานวจย
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
JAHST 25
เทคนคการตรวจหาเชอปรสตในระบบทาง
เดนอาหารของสตวเลอยคลานสวนใหญใชเทคนคการ
ตรวจทางปรสตวทยา (parasitological detection) เชน
การตรวจแบบไมเขมขนโดยการตรวจโดยตรงจาก
อจจาระ (direct smear) การตรวจแบบเขมขน เชน วธ
การตรวจโดยเทคนคการลอยตว (floatation technique)
และการตรวจโดยวธการตกตะกอน (sedimentation
technique) (Rinaldi etal, 2012; Wolf etal, 2014) ซง
วธการตรวจเหลานเปนวธการตรวจทมราคาถก ใชใน
งานประจ�าส�าหรบหองปฏบตการทางปรสตวทยา
วสดและอปกรณหางาย อยางไรกตามความถกตอง
และประสทธภาพของการตรวจขนอยกบหลายปจจย
เชน การเกบตวอยางทถกตอง ปรมาณตวอยาง การ
เลอกเกบตวอยางในน�ายา Fixatives และการเลอกวธ
การตรวจทเหมาะสม รวมทงมผเชยวชาญในการตรวจ
ทไดรบการฝกแยกชนดพยาธมาอยางด (Wolf et al,
2014) โดยหนงในหลายๆ ปจจยทท�าใหการตรวจ
ปรสตมความถกตองคอ การเกบตวอยางเพอสงตรวจ
ทางหองปฏบตการ กรณการเกบตวอยางอจจาระสดท
ไมสามารถน�ามาตรวจไดทนทจ�าเปนตองเกบในน�ายา
ท เหมาะสม โดยน�ายาท เหมาะสมในเกบตวอยาง
อจจาระปกตจะใชน�ายาชนดเดยวกนกบทใชในการ
เกบรกษาตวอยางอจจาระในคนและสตวเลยง เชน
formalin, sodium acetate acetic acid formalin (SAF),
merthiolate-iodine-formaldehyde (MIF) (Yang et al,
1977; Wolf et al, 2014) แตโดยทวไปการตรวจหา
เชอปรสตควรใชอจจาระสดและใหมเนองจากรปราง
ลกษณะในระยะตางๆ เชน ระยะไข ระยะซสต และ
ระยะโทรโฟซอยต จะยงไมมการเปลยนแปลงโครง
สรางมากนก แตการตรวจจ�านวนตวอยางปรมาณ
มากๆ ในบางครงผ ตรวจอาจจะไมสามารถตรวจ
ตวอยางทงหมดภายในระยะเวลาอนสน ดงนนการ
เลอกเกบตวอยางอจจาระในน�ายาทเหมาะสมกสงผล
ตอประสทธภาพในการตรวจไดเชนกน
ส�าหรบเทคนคการตรวจทางปรสตวทยาจาก
ตวอยางอจจาระโดยวธทางปรสตวทยาดงทกลาวมา
เชน การตรวจหาเชอปรสตจากอจจาระโดยตรงซงม
ขอดคอ ผตรวจจะสามารถสงเกตเหนการเคลอนทของ
ปรสตบางชนด เชน ในระยะของโทรโฟซอยตของ
โปรโตซวในกลม flagellates, ciliates และ amoebae
ในขณะเดยวกนการตรวจอจจาระโดยตรงกจะหยด
สารละลายไอโอดน เปนการชวยในการตรวจแยกชนด
ปรสตไดงายขน เนองจากสารละลายดงกลาวสามารถ
ยอมสโครงสรางภายในของเชอปรสต เชน นวเคลยส
ของอมบา เปนตน อกวธหนงทนยมตรวจหาเชอปรสต
ในอจจาระคอ floatation technique วธนเปนวธการ
ตรวจแบบเขมขนโดยอาศยหลกการโดยการลอยตว
ของวตถในสารละลายทมความถวงจ�าเพาะ (specific
gravity) นอยกวาสารละลายทใช (เชน สารละลายน�า
เกลออมตว เปนตน) เชน ไขพยาธตวกลม ตวตด และ
ระยะโอโอซสตของกลม coccidia จะลอยตวขนสชน
ผว แตขอเสยของวธนคอเทคนคนเปนเทคนคทไม
สามารถใชไดผลดกบการตรวจหาปรสตทมน�าหนก
มาก เชน ไขพยาธใบไม ตวออนของพยาธตวกลม และ
ระยะซสตในกลม ciliates ขนาดใหญ (Wolf et al,
2014) ปจจบนไดมการพฒนาชดตรวจหาเชอปรสตใน
อจจาระทมชอวาเทคนค FLOTAC โดยอาศยหลกการ
ลอยตวซงเปนเทคนคทมประสทธภาพส�าหรบการ
ตรวจหาปรสตในอจจาระคนและสตวเลยง (Cringoli
et al, 2010) และไดน�ามาใชในการตรวจหาปรสตใน
ตวอยางอจจาระสตวเลอยคลานและอาจจะน�ามาใชใน
การตรวจกบอจจาระของเตาได โดยจากผลการศกษา
ของ Rinaldi et al. (2012) โดยน�าชดตรวจ FLOTAC
มาตรวจหาเชอปรสตจากอจจาระของสตวเลอยคลาน
พบมความไวในการตรวจสง (high sensitivity) แมวา
จะมปรมาณตวอยางอจจาระนอยๆ หรอไมทราบ
น�าหนกทแนนอน อยางไรกตามในการตรวจหาเชอ
ปรสตในอจจาระของสตวเลอยคลานหรอเต านน
การใชเทคนคในการตรวจเพยงเทคนคเดยวอาจจะไม
สามารถเพมโอกาสในการตรวจพบเชอปรสตได ดงนน
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
26 JAHST
การเลอกใชวธการตรวจมากกวาหนงวธเชน การตรวจ
โดยตรง (direct saline smear และ iodine stained
smear) และเทคนคการลอยตวโดยใชสารละลายน�า
เกลออมตว (Wolf et al, 2014) รวมทงการน�าวธ
formalin ethyl acetate (ether) centrifugation
technique ซงเปนวธการตรวจแบบเขมขนอกวธหนง
ทนยมใชในการตรวจหาเชอปรสตในอจจาระอยาง
แพรหลายในอจจาระของคนและสตวเลยงซงสามารถ
ตรวจหาเชอปรสตไดเกอบทกชนด (อาคม, 2541; Uga
et al, 2010) อกทงยงสามารถเกบตวอยางไวตรวจใน
ภายหลงเนองจากตะกอนทมเชอปรสตอยจะมน�ายา
ฟอรมาลนส�าหรบเกบรกษาสภาพปรสตไว ซงวธน
อาจจะน�ามาประยกตใชในการตรวจหาปรสตจาก
ตวอยางอจจาระเตาทมปรมาณอจจาระนอยๆ อยางไร
กตามการตรวจปรสตในอจจาระเตา โดยวธการตรวจ
ทางปรสตวทยาตามทไดกลาวขางตนกยงมขอจ�ากด
เ ช น ก า ร จ� า แ น ก ช น ด ข อ ง พ ย า ธ ซ ง ต อ ง ใ ช ผ ม
ประสบการณและได รบการฝ กอบรมมาอย างด
เ นองจากในอจจาระในสตว เ ลอยคลานหรอเต า
สวนใหญพบปญหาการมสงแปลกปลอมตางๆ หรอ
ซสตเทยมทมรปรางลกษณะทคลายคลงกบระยะตางๆ
ของปรสตทปะปนมากบอจจาระ เชนชนสวนของพช
หรอซากชนเนอของสตวทกนเขาไป จงท�าใหเกดความ
ยากในการจ�าแนกชนดของปรสตและท�าใหความไว
ของวธการตรวจลดลง (Tavares et al, 2011; Rinaldi
et al, 2012) อกทงตวอยางอจจาระทน�ามาจากสตว
เหลานยงมปรมาณนอยซงสงผลตอความไวในการ
ตรวจโดยเฉพาะในกรณทสตวตดเชอปรสตในระดบ
ต�า ดวยเหตนการพจารณาเลอกใชวธการตรวจอนๆ ท
มความแมนย�าสงจงมความจ�าเปนโดยเฉพาะการใช
เทคนคการตรวจทางชววทยาโมเลกล (molecular
detection) เชน เทคนคปฏกรยาลกโซโพลเมอเรส
(polymerase chain reaction: PCR) หรอเทคนค
real-time PCR มาใชในการตรวจเพอลดขอจ�ากดจาก
การตรวจโดยวธธรรมดา ทงนเนองจากเทคนคทางชว
โมเลกลสวนใหญมความไวและความจ�าเพาะสง โดย
เทคนคทางชววทยาโมเลกลเหลานจะสามารถเพม
จ�านวนดเอนเอของเชอปรสตทอยในตวอยางอจจาระ
ซงมจ�านวนนอยๆ (ปกตตวอยางอจจาระทไดจากสตว
เลอยคลานรวมถงเตากมปรมาณไมมากนก) ในหลอด
ทดลองได โดยอาศยไพรเมอรทมความจ�าเพาะตอ
เชอในระดบจนสหรอสปชส นอกจากนการใชเทคนค
real-time PCR ยงสามารถทราบปรมาณดเอนเอของ
เชอทปนอยในตวอยางอจจาระสตวหรอจากสงแวด-
ลอมอนๆ ได (Gasser, 2006; Tavares et al, 2011;
Yimming etal, 2011) อยางไรกตามการเลอกใชวธการ
ใดวธการหนงทงการตรวจทางปรสตวทยาหรอเทคนค
ทางชววทยาโมเลกลกขนอยกบวตถประสงคและงบ
ประมาณทมอยเนองจากเทคนคทางชววทยาโมเลกล
สวนใหญจะมขอจ�ากดในแงของคาใชจายทคอนขาง
สงเมอเปรยบเทยบกบวธการตรวจตวอยางอจจาระ
โดยวธธรรมดา
เอกสารอางอง
อาคม สงขวรานนท. 2541. ปาราสตวทยาคลนกทาง
สตวแพทย (Veterinary Clinical Parasitology).
ส� านกพมพ มหาวทยาลย เกษตรศาสตร ,
กรงเทพฯ.
Cringoli, G., L. Rinaldi, M.P. Maurelli and J.
Utzinger. 2010. FLOTAC: new multivalent
techniques for qualitative and quantitative
copromicroscopic diagnosis of parasites in
animals and humans. Nature Protocols 5:
503-515.
Gasser, R.B. 2006. Molecular tools – advances,
opportunities and prospects. Veterinary
Parasitology 136: 69–89.
Hedley, J. 2013. A review of gastrointestinal
parasites in tortoises. Testudo 7: 1–11.
Hedley, J., K. Eatwell and D.J. Shaw. 2013.
Gastrointestinal parasitic burdens in UK
tortoises: a survey of tortoise owners and
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
JAHST 27
potential risk factors. Veterinary Record
173: 525.
Meyer, L., L.D. Preez, E. Bonneau, L. Héritier, M.F.
Quintana, A. Valdeón, A. Sadaoui, N.
Kechemir-Issad, C. Palacios and O. Verneau.
2015. Parasite host-switching from the
invasive American red-eared slider, Trachemys
scripta elegans, to the native Mediterranean
pond turtle,Mauremys leprosa, in natural
environments. Aquatic Invasions 10: 79-91.
Rataj, A.V., R. Lindtner-Knific, K. VlahoviĆ, U.
Mavri and A. DovČ. 2011. Parasites in pet
reptiles. Acta Veterinaria Scandinavica
53: 33.
Rinaldi, L., A.D. Mihalca, R. Cirill, M.P. Maurelli,
M. Montesano, M. Capasso and G. Cringoli.
2012. FLOTAC can detect parasitic and
pseudoparasi t ic elements in repti les.
Experimental Parasitology 130: 282-284.
Tavares, R.G., R. Staggemeier, A.L.P. Borges, M.T.
Rodrigues, L.A. Castelan, J. Vasconcelos,
M.E. Anschau and S.M. Spalding. 2011.
Molecular techniques for the study and
diagnosis of parasite infection. The Journal
o f Venomous Animals and Toxins
Including Tropical Diseases 17: 239-248.
Uga, S., K. Tanaka and N. Iwamoto. 2010. Evaluation
and modification of the formalin-ether
s e d i m e n t a t i o n t e c h n i q u e . T r o p i c a l
Biomedicine 27:177-184.
Wilkinson, R. 2004. Clinical Pathology, pp 141-86.
In S. McArthur, R. Wilkinson, J. Meyer,
(eds). Medicine and Surgery of Tortoises
and Turtles. Blackwell, Oxford.
Wolf, D., M.G. Vrhovec, K. Failing, C. Rossier, C.
Hermosilla and N. Pantchev. 2014. Diagnosis
of gastrointestinal parasites in reptiles:
comparison of two coprological methods.
Acta Veterinaria Scandinavica 56: 44.
Yang, J. and T. Scholten. 1977. A fixative for
intestinal parasites permitting the use of
concentration and permanent staining
procedures. American Journal of Clinical
Pathology 67: 300-304.
Yimming, B., K. Pattanatanang, P. Sanyathitiseree,
T . Inpankaew, K . Kamyingk i rd , N .
Pinyopanuwat, W. Chimnoi and J. Phasuk.
2 0 1 6 . M o l e c u l a r I d e n t i fi c a t i o n o f
Cryptosporidium species from Pet Snakes
in Thailand. The Korean Journal of
Parasitology 54: 423-429.
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
28 JAHST
แบคเทอรโอฟาจ : มตรหรอศตร
นพดลประเสรฐสนเจรญ
คณะเทคนคการสตวแพทยมหาวทยาลยเกษตรศาสตรบางเขนกรงเทพฯ10900
*E-mail:[email protected]
รบบทความ:16ธนวาคม2559ยอมรบตพมพ:14กมภาพนธ2560
บทคดยอ
ยาปฏชวนะถกน�ามาใชในการตอสกบแบคทเรย และสามารถท�าหนาทไดดในการควบคมการตดเชอจาก
แบคทเรย รายงานในปจจบนหลายฉบบเรมแสดงอาการความกงวลในความสมพนธระหวางการใชยาปฏชวนะ
จ�านวนมากในอตสาหกรรมการผลตสตวและการดอยาปฏชวนะของแบคทเรย จดประสงคหลกของรายงาน
ครงนคอ การทบทวนวรรณกรรม ในแงขอดขอเสยของการรกษาโดยแบคเทอรโอฟาจซงคอวธการทางเลอก
ในรายงานนน�าเสนอขอควรระวงในการใชฟาจ และน�าเสนอการประยกตใชแบคเทอรโอฟาจในการควบคม
แบคทเรยโดยเฉพาะอยายงทใชในเชงการคา ผลของการทบทวนวรรณกรรมแสดงใหเหนวาแบคเทอรโอฟาจม
ศกยภาพในการประยกตใชในอตสาหกรรมการเลยงสตว และการใชแบคเทอรโอฟาจอาจน�าไปสการลดปรมาน
การใชยาปฏชวนะ
ค�าส�าคญ : แบคเทอรโอฟาจ การดอยาปฏชวนะ วธการทางเลอก
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
JAHST 29
บทน�า
การดอยาปฏชวนะของแบคทเรยในปจจบน
เปนทสนใจ ดวยวาเปนสงทมผลกระทบกบคณภาพ
ชวตทางดานสาธารณสข เมอเรวๆ น Colistin ซงเปน
ยาตวสดทายทใชในการรกษาอาการของโรคทเกดจาก
multidrug-resistant gram-negative bacteria พบวา
เกดจากการดอยา Colistin ซงจะมการถายทอดโดย
plasmid-mediated mcr-1 gene ซงเปนยนดอยาไปส
Escherichia coli จากการสมตรวจตวอยาง เนอดบพบ
78 (15%) ใน 523 ตวอยางสตว 166 (21%) ใน 804
ตวอยาง ผ ปวยในโรงพยาบาล 16 (1%) ใน 1322
ตวอยางในประเทศจน (Liu etal., 2016) จากการศกษา
ของ (Rhouma etal., 2016) ไดเสนอความเปนไปไดวา
การดอยา Colistin อาจเกยวของกบการผลตสกรใน
ประเทศจนทงนดวยยาชนดนมการใชอยางแพรหลาย
ในการปองรกษาโรคตดเชอในระบบทางเดนอาหาร
ทมสาเหตมาจากกลม Enterobacteriaceae จากปญหา
ขางตนท�าใหตองมการหาเครองมอใหมมาสกบเชอ
แบคทเรยสายพนธใหมๆ โดยเฉพาะอยางยงกล ม
แบคทเรยทมการพฒนาตวเองใหดอตอยาปฏชวนะ
จากรายงานของ Lewis (2013 ) แสดงใหเหนวา ถงแม
ว ายาปฏ ชวนะจะออกส ตลาดหลายชนดแต ใน
ชวงระยะเวลาเพยงไมกป ยาปฏชวนะเหลานกแสดง
ใหเหนถงการดอยาของแบคทเรย ยาบางตวเช น
diarylquinolines; bedaquiline ยงไมไดออกสตลาดก
แสดงถงการดอยาปฏชวนะแลวดงแสดงในตารางท 1
โดยปจจบนพบวาบรษทยาทท�าการผลตยา
ปฏชวนะชนดใหมนนไดมปรมาณลดลงเหลอเพยง
5 บรษท ใหญ คอ GlaxoSmith-Kline, Novartis,
Astra Zeneca, Merck และ Pfizer ทยงมการวจยยา
ปฏชวนะชนดใหมออกสตลาด ดวยปญหาดานการ
ลงทนในการวจยยาและราคายาทขายในทองตลาดม
ลกษณะสวนทางกน นอกจากนอตราเรวในการคน
ควายาปฏชวนะชนดใหมยงชากวาการพบการดอยา
ปฏชวนะ ดงนนการแกปญหานเรมมองไปท การแกไข
ในเชงชววทยา เชน ฟาจ (phage หรอ bacteriophage)
Bacteriophage : Friend or Enemy
NoppadolPrasertsincharoen*
FacultyofVeterinaryTechnology,KasetsartUniversity,Bangkhen,Bangkok10900
*E-mail:[email protected]
Received:16December2016Accepted:14February2017
Abstract
Antibiotic is applied to neutralize bacterial and it works like a magic bullet to control bacterial
infection. Current documents have established that industrial animal production may be considered a
relationship between huge consuming antibiotic and developing bacterial resistant. The aim of this report was
to review pros and con of bacteriophage treatment, which occurred like an alternative method. This paper
presents awareness how to use phage and address the application of phage to control bacterial, especially in
commercial sector. Review results demonstrated that bacteriophages have potential to practice to modern
livestock and it was possible to reduce amount of antibiotic consuming.
Keywords : Bacteriophage, Antibiotic-resistant, Alternative method
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
30 JAHST
ซงยงไมมการศกษาทสมบรณแบบ (World Health
Organization, 2011)
ฟาจ หรอ ไวรสท�าลายแบคทเรย โดยไวรส
จะมความจ�าเพาะตอแบคทเรยชนดนน (host specific)
ค�าว า Phage มาจากภาษา Greek คอ phagein
หมายความวาการกนซงเมอรวมกบแบคทเรยกจะ
แปลวา ผ กนแบคทเรย นยามนถกเสนอโดย Felix
d’Herelle ในป 1917 และเขากไดแสดงใหเหนวา ฟาจ
สามารถใชไดอยางมประสทธภาพในการรกษาทาง
คลนก (Kropinski and Clokie, 2009) โดยฟาจทถกน�า
ไปใชในการท�าลายแบคทเรยจะตองเปนฟาจทอยใน
รปแบบ lytic phage โดย lytic cycle ประกอบดวย
ขนตอนตางๆดงแสดงในรปท 1
1. การดดซบ (Adsorption) คอ ขบวนการท
ฟาจจะมโครงสรางเชน fibersหรอ spikes จบกบพนผว
ของแบคทเรย
2. การแทรกชนสวน (Penetration) สาร
พนธกรรม (nucleic acid)เขาไปในเซลลของแบคทเรย
3. การควบคมกระบวนการเมทาบอลซมของ
เซลลเปาหมายใหกลายมาเปนทรพยากรในการสราง
ฟาจตวใหม
4. การเปลยนแปลงรปราง (Morphogenesis)
เปนการประกอบสวนหวของฟาจซงบรรจดวย สาร
พนธกรรมและโครงสรางอนๆเพอทจะสรางเปนฟาจ
ตวใหม
5. เซลลแบคทเรยแตก (Cell lysis) เปนชวง
ทฟาจสมบรณพรอมทจะท�าใหเซลลแตกโดยอาศย
เอนไซม 2 ชนดคอ lysin เปนเอนไซมทใชในการ
ท�าลายพนธะใน peptidoglycan และ holing เปน
เอนไซมชวยท�าใหเกดรภายในชนเมมเบรนและชวย
ในการท�างานของเอนไซม lysin ท�าใหเกดการแตกของ
เซลล
ถงแมวา ฟาจ จะถกคนพบกอนการคนพบ
ยาปฏชวนะกวา 10 ป (Lewis, 2013) แตกยงไมเปน
ทนยมน�ามาใชในการรกษาการตดเชอแบคทเรยใน
มนษย ดวยความกงวลในหลายเรอง รายงานของ Loc-
Carrillo และAbedon (2011) อธบายวา ความกงวล
อนดบแรกคอ ฟาจทกตวไมสามารถถกน�าไปใชในการ
รกษา เนองดวยฟาจทจะน�าไปรกษาตองผานการ
อธบายลกษณะ และตองมลกษณะทดทาง pharma-
codynamics (antibacterial virulence) และ ไมเปน
อนตรายตอผ ถกรกษา pharmacokinetics (มความ
สามารถในการท�าลายแบคทเรยเปาหมาย) และฟาจ
ทใชตองเปนแบบ lytic phageแทจรงไมเปนแบบ
lysogenic phage (temperate phage) เพราะวา lysogenic
phage จะไมท�าใหเซลลแบคทเรยแตก แตท�าเพยงแค
แทรกชนสวน nucleic acid ลงไปในยนของแบคทเรย
เทานน นอกจากน lysogenic phage บางตวสามารถน�า
ชนสวน nucleic acid ของ toxin gene ไปสแบคทเรย
อนดบตอไป เนองจากฟาจมความจ�าเพาะเจาะจงกบ
แบคทเรยดงนนถาตองการใชในการรกษาใหไดผลทด
กบการรกษาแบบกวางๆ ซงมแบคทเรยรวมหลายชนด
จงท�าไมได การแกปญหาเหลานสามารถท�าไดโดยใช
cocktail phage แตกยงคงมความจ�าเพาะกบชนดของ
แบคทเรยมากกวายาปฏชวนะ และฟาจยงมลกษณะ
ไมเหมาะสมเมอเทยบกบยาปฏชวนะเพราะฟาจเปน
โปรตน (สงมชวต) ดงนนเมอเขาสรางกาย รางกายจะ
มการใชระบบภมคมกนตอตานสงแปลกปลอมดงการ
ทดลองของ (Tikhonenko et al., 1976) ทแสดงให
เหนวาเมอใหฟาจเปนครงท 2 ฟาจจะเรมถกท�าลายจาก
แอนตบอดทสรางขนภายในตวสตว
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
JAHST 31
รปท 1 Phage T4 infection cycle ของ lytic phage (Guttman et al., 2004)
ถงแมวาฟาจจะมปญหาดงกลาวขางตน แต
การแพรกระจายเพมขนของแบคทเรยกอโรคทดอตอ
ยาปฏชวนะเรมเปนทกงวลดงทกลาวมาขางตนดงนน
ฟาจจงถกน�ามาใชเปนทางเลอกแทนยาปฏชวนะใน
การรกษาโรคตดเชอ (Summers, 2001; Zhang, 2014)
รายงานว า เมอมการใช ยาปฏชวนะนานขนเ ชอ
แบคทเรยทดอยากเพมมากขน แตจะไมพบเหตการณน
เมอใชฟาจในการรกษา ทงนขอดในการใชฟาจในการ
รกษาโรคตดเชอไดมการเรยบเรยงโดย Hausler (2006)
ดงน อนดบแรกฟาจมความเฉพาะตอแบคทเรยอยาง
มาก นนหมายความวาฟาจจะไมท�าลายแบคทเรย
ชนดอนทไมใชเปาหมายของตวเอง ขอตอมาฟาจเปน
สงมชวตท�าใหสามารถพฒนาตวเองและเพมจ�านวนได
ซงเปนคณสมบตทยาปฏชวนะไมมในการตอตานเชอ
แบคท เรย และฟาจกต อต านแบคท เรย ดอต อยา
ปฏชวนะไดด ถงแมนวาเกดการดอตอฟาจชนดนน
ขน กสามารถหาฟาจตวใหมมาทดแทนไดงายจาก
สงแวดลอม ในประเดนทายฟาจสามารถปรบปรงได
ในลกษณะ genetically modified เพอลดขอดอยของ
ฟาจ ยงไปกวานนสวนประกอบของ lysine ซงเปน
เอนไซมสามารถใชแทนยาปฏชวนะได (Yang et al.,
2014)
ในอดตไมมการใชฟาจกนอยางแพรหลาย
ในโลกตะวนตก แตในปจจบน นกวจยทางซกโลก
ตะวนตก เรมหนมาสนใจฟาจตอส กบแบคทเรยท
ดอยาปฏชวนะ โดย European Union ไดใชเงนลงทน
กว า 3 .8 ล านย โร เพอน� ามาศกษาวจยในเรอง
Phagoburn ทงนการศกษาเรองฟาจจะมการใชกนอยาง
แพรหลาย ในกลมประเทศหลงมานเหลก (Russia,
Georgia และ Polan) โดยผน�าในการศกษาดานนอยท
สถาบน Eliava ใน Tbilisi (Reardon, 2014) ตวอยาง
ampule บรรจฟาจแสดงในรปท 2
รปท 2 รปแบบฟาจทใชกนอยางแพรหลายในประเทศ
กลมหลงมานเหลก (Reardon, 2014)
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
32 JAHST
ปจจบนโลกตะวนตกเชนสหรฐอเมรกาเรม
สนใจฟาจมากขนโดยมการผลตในเชงพาณชย เชน
บรษท OmniLyticsTM ผลตฟาจทใชทางดานการเกษตร
ชอ AGRIPHAGE เพอใชกบมะเขอเทศและพรกไทย
โดยตอตานเชอกอโรคในพช Xanthomonascampestris
subsp. Vesicatoria และ Pseudomonas syringae
(Environmental Protection Agency, 2006) หรอ
Food and Drug Administration (FDA) ของประเทศ
สหรฐอเมรกาอนญาตใหบรษท Intralytix ใชฟาจใน
อาหารพรอมรบประทาน (ready-to-eat) และผลตภณฑ
จากสตวปกเพอควบคม Listeria monocytogenes
(Food and Drug Administration, 2006) Silva และ
คณะ (2014) แสดงใหเหนวาการใชฟาจปองกนในการ
ผลต Fish Larvae เชอ Vibrioanguillarum งานวจยของ
Goodridge และ Abedon (2008) ไดกลาวถงการเพมขน
ของอาหารกลมออแกนควาท�าใหมการหาสงทดแทนท
จะใสลงไปในอาหารเหลานน ฟาจกคอทางเลอกทด
ทจะตอบโจทย นอกจากน Monk และคณะ (2010)
รายงานใหเหนการประยกตใชฟาจในหลายๆ ดานเชน
การดแลรกษาสขภาพ ดานการแพทย และดานการ
เกษตร เชน AgriPhage, BioTector, ListShield และ
MicroPhage MRSA⁄MSSA test เปนตน
จากขอมลขางตนท�าใหเราเหนวา Bacteriophage
มแนวโนมทดทสามารถน�ามาประยกตใชในประเทศไทย
โดยเฉพาะการทดแทนยาปฏชวนะในบางสาขา เชน
การเกษตรหรอปศสตวเนองดวยปจจบนมปรมาณ
การใชยาปฏชวนะอยางมากในอตสาหกรรมปศสตว
เชน ไก หม วว ซงเปนผลใหแบคทเรยทดอตอยา
ปฏชวนะจากสตว สามารถแพรกระจายสมนษยโดย
ผาน สงแวดลอม (Graham etal., 2009) ผลตภณฑจาก
สตวเหลานน (Price et al., 2005) หรอตดมาโดยตรง
(Smith etal., 2013) ไดงายขน นอกจากนจากพยากรณ
ในปครสตศกราช 2030 การบรโภคยาปฏชวนะทวทง
โลกในวงการปศสตว จะเพมขนอยางนอย 67%
นบจากปครสตศกราช 2010 มากกว านถ า เราด
พยากรณในกลมประเทศ BRICS อนประกอบไปดวย
บราซล รสเซย อนเดย และจน จะมการเพมขนของ
การใชยาปฏชวนะถง 99% ในปครสตศกราช 2030
(Van Boeckel et al., 2015) จากรปท 3 แสดงอตรา
บรโภคยาปฏชวนะในไก (A) หม (B) ในปครสต
ศกราช 2010 ดงนนถาเราสามารถลดปรมาณการใช
ยาปฏชวนะ ในอตสาหกรรมอาหารสตว ยอมมนย
ส�าคญในการลดปรมาณการเพมขนของอบตการณ
ของแบคทเรยดอยา แมวาประโยชนทจะเกดขนม
ปรมาณมากแตขอควรระวงกควรตระหนกถงการ
ใชงาน bacteriophage ควรมหนวยงานกลางเขามา
ควบคมการใชงาน เพอปองกนการแพรกระจายของ
temperate phage สสงแวดลอม
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
JAHST 33
รปท 3 ปรมาณการใชยาปฏชวนะในปครสตศกราช 2010 ในอตสาหกรรมการเลยงไกและหม และพยากรณ
การใชลวงหนาในป ค.ศ. 2030 (สมวง) (Van Boeckel etal., 2015)
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
34 JAHST
ตารางท 1 ชวงระยะเวลาของการคนพบและน�าเขาสตลาดของยาปฏชวนะ (Lewis, 2013)
Antibiotic class; example
Year of discovery
Year of introduction
Year resistance observed
Mechanism of action
Activity or target species
Sulfadrugs; prontosil
1932 1936 1942 Inhibition of dihydropteroatesynthetase
Gram-positive bacteria
β-lactams; penicillin
1928 1938 1945 Inhibition of cell wall biosynthesis
Broad-spectrum activity
Aminoglycosides; streptomycin
1943 1946 1946 Binding of 30S ribosomal subunit
Broad-spectrum activity
Chloramphenicols; chloramphenicol
1946 1948 1950 Binding of 50S ribosomal subunit
Broad-spectrum activity
Macrolides; erythromycin
1948 1951 1955 Binding of 50S ribosomal subunit
Broad-spectrum activity
Tetracyclines; chlortetracycline
1944 1952 1950 Binding of 30S ribosomal subunit
Broad-spectrum activity
Rifamycins; rifampicin
1957 1958 1962 Binding of RNA polymerase β-subunit
Gram-positive bacteria
Glycopeptides; vancomycin
1953 1958 1960 Inhibition of cell wall biosynthesis
Gram-positive bacteria
Quinolones; ciprofloxacin
1961 1968 1968 Inhibition of DNA synthesis
Broad-spectrum activity
Streptogramins; streptogramin B
1963 1998 1964 Binding of 50S ribosomal subunit
Gram-positive bacteria
Oxazolidinones; linezolid
1955 2000 2001 Binding of 50S ribosomal subunit
Gram-positive bacteria
Lipopetides; daptomycin
1986 2003 1987 Depolarization of cell membrane
Gram-positive bacteria
Fidaxomicin (targeting Clostridiumdifficile)
1948 2011 1977 Inhibition of RNA polymerase
Gram-positive bacteria
Diarylquinolines; bedaquiline
1997 2012 2006 Inhibition of F1F
O-ATPase Narrow-
spectrum activity
(Mycobacteriumtuberculosis)
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
JAHST 35
กตตกรรมประกาศ
ขอขอบคณ Dr Jennifer Elliman ผชกน�าเขาส
โลกของ Phage
เอกสารอางอง
Environmental Protection Agency. 2006. Labeling
amendment agriphage epa reg. No. 67986-1
Available Source: https://www3.epa.gov/
pesticides/chem_search/ppls/067986-00001-
20060622.pdf, 16 October.
Food and Drug Administration. 2006. Food additives
permitted for direct addition to food for
human consumption; bacteriophage
preparation. Available Source: http://www.
fda.gov/OHRMS/DOCKETS/98fr/cf0559.
pdf, 16 October.
Goodridge, L.D. and S.T. Abedon. 2008. Under the
microscope bacteriophage biocontrol: The
technology matures. Microbiology Australia.
29: 46-49.
Graham, J.P., S.L. Evans, L.B. Price and E.K.
Silbergeld. 2009. Fate of antimicrobial-
resistant enterococci and staphylococci and
resistance determinants in stored poultry
litter. Environmental Research. 109:
682-689.
Guttman, B., R. Raya and E. Kutter. 2004. Basic
phage biology, p. 29-67. In E. Kutter and
A. Sulakvelidze, eds. Bacteriophages:
Biology and applications. CRC Press, New
York.
Hausler, T. 2006. Viruses vs. Superbugs: A solution
to the antibiotics crisis. Macmillan, London.
Kropinski , A.M. and M.R.J . Clokie . 2009.
Introduction, p. xiii-xix. In M. R. J. Clokie,
eds . Bacter iophages: Methods and
p r o t o c o l s , v o l u m e 1 : I s o l a t i o n ,
characterization, and interactions.
Humana Press, c/o Springer, USA.
Lewis, K. 2013 Platforms for antibiotic discovery.
Nature Reviews Drug Discovery. 12:
371-387.
Liu, Y.Y., Y. Wang, T.R. Walsh, L.X. Yi, R. Zhang,
J. Spencer, Y. Doi, G.B. Tian, B.L. Dong,
X.H. Huang, L.F. Yu, D.X. Gu, H.W. Ren,
X.J. Chen, L.C. Lv, D.D. He, H.W. Zhou,
Z.S. Liang, J.H. Liu and J.Z. Shen. 2016.
Emergence of plasmid-mediated colistin
resistance mechanism mcr-1 in animals and
human beings in china: A microbiological
and molecular biological study. Lancet
Infectious Diseases. 16: 161-168.
Loc-Carrillo, C. and S.T. Abedon. 2011. Pros and
cons of phage therapy. Bacteriophage. 1:
111-114.
Monk, A.B., C.D. Rees, P. Barrow, S. Hagens and
D.R. Harper. 2010. Under the microscope
bacteriophage applications: Where are we
now? Letters in Applied Microbiology.
51: 363-369.
Price, L.B., E. Johnson, R. Vailes and E. Silbergeld.
2 0 0 5 . F l u o r o q u i n o l o n e - r e s i s t a n t
campylobacter isolates from conventional
and antibiotic-free chicken products.
Environ Health Perspect. 113: 557-560.
Reardon, S. 2014. Microbiology phage therapy gets
revitalized. Nature. 510: 15-16.
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
36 JAHST
Rhouma, M., F. Beaudry and A. Letellier. 2016.
Resistance to colistin: What is the fate
for this antibiotic in pig production?
International Journal of Antimicrobial
Agents. 48: 119-126.
Silva, Y.J., L. Costa, C. Pereira, C. Mateus,
A. Cunha, R. Calado, N.C.M. Gomes, M.A.
Pardo, I. Hernandez and A. Almeida. 2014.
Phage therapy as an approach to prevent
vibrio anguillarum infections in fish larvae
production. Plos One. 9: e114197.
Smith, T.C., W.A. Gebreyes, M.J. Abley, A.L.
Harper, B.M. Forshey, M.J. Male, H.W.
Martin, B.Z. Molla, S. Sreevatsan, S. Thakur,
M. Thiruvengadam and P.R. Davies. 2013.
Methicillin-resistant staphylococcus aureus
in pigs and farm workers on conventional
and antibiotic-free swine farms in the USA.
Plos One. 8: e63704.
Summers, W.C. 2001. Bacteriophage therapy.
Annual Review of Microbiology. 55:
437-451.
Tikhonenko, A.S., K.K. Gachechiladze, I.A.
B e s p a l o v a , A . F . K r e t o v a a n d T . G .
Chanishvili. 1976. Electron-microscopic
study of the serological affinity between the
antigenic components of phages t4 and ddvi.
Molecular Biology (Mosk). 10: 667-673.
Van Boeckel, T.P., C. Brower, M. Gilbert, B.T.
Grenfell, S.A. Levin, T.P. Robinson, A.
Teillant and R. Laxminarayan. 2015. Global
trends in antimicrobial use in food animals.
Proceedings of the National Academy of
Scieuce of the United States of America
112: 5649-5654.
World Health Organization. 2011. Race against time
to develop new antibiotics. Bulletin of the
World Health Organization. 89: 88-89.
Yang, H., J.P. Yu and H.P. Wei. 2014. Engineered
bacteriophage lysins as novel anti-infectives.
Frontiers in Microbiology. 5: 542.
Zhang, Q.G. 2014. Exposure to phages has little
impact on the evolution of bacterial antibiotic
resistance on drug concentration gradients.
Evolutionary Applications. 7: 394-402.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
JAHST 37
การศกษาการใชเปอรซลเฟตทถกเพมประสทธภาพโดยการควบคมการปลอย
ในการท�าปฏกรยาออกซเดชนทจดก�าเนด (ISCO) เพอบ�าบดสารเคมตกคาง
ชนตถโชคเจรญรตน1และชยณรงคสกลแถว2*1ภาควชาเทคโนโลยและการจดการสงแวดลอมคณะสงแวดลอมมหาวทยาลยเกษตรศาสตรบางเขนกรงเทพฯ10900
2ภาควชาเทคนคการสตวแพทยคณะเทคนคการสตวแพทยมหาวทยาลยเกษตรศาสตรบางเขนกรงเทพฯ10900
*E-mail:[email protected]
รบบทความ:16ธนวาคม2559ยอมรบตพมพ:14กมภาพนธ2560
บทคดยอ
เทยนเปอรซลเฟตทมการกระจายตวอยางชาๆ (slow-release) เปนเทคโนโลยทเกดขนใหมและถก
ใชในการน�าพาสารออกซแดนซเพอฟนฟน�าใตดน จดประสงคของงานวจยนเพอศกษาประสทธภาพของเทยน
slow-release persulfate (PS) ในการบ�าบดสารอนทรยทมการปนเปอนในระยะยาว และเกดจากกจกรรมของ
มนษย คณลกษณะของเทยน slow release persulfate คออตราสวน (1:3 wt/wt, ขผง : Na2S
2O
8) โดยมการ
ใชรวมและไมใชรวมกบ zero-valent iron (ZVI) ในอตราสวน (1:4.7 wt/wt, ขผง: Fe0) และด�าเนนการทดลอง
ภายใตสภาวะ batch เพอท�าการทดสอบ ผลการทดลองแสดงวาเทยนเปอรซลเฟตทใชรวมกบZVI ในชวงแรก
ท�าใหเกดการกระจายตวของเปอรซลเฟตในปรมาณทมากโดยมความเขมขนสงถง 5,000 มลลกรมตอลตรซงมาก
เพยงพอทจะท�าการบ�าบดสารอนทรยทมการปนเปอนในสงแวดลอมได ซงเทคโนโลยการบ�าบด ณ สถานทน
สามารถท�าการบ�าบดเมธลออเรนจในน�าทความเขมขน 100 มลลกรมตอลตร ซงใชเปนตนแบบในการศกษา
ในครงนสามารถบ�าบดเมทลออเรนจไดสมบรณภายใน 50 ชวโมงเมอใช ZVI ขนาด 2.50 กรม จากผลการทดลอง
ไดสนบสนนวาการใชเทยน slow-release เปอรซลเฟตรวมกบ ZVI สามารถน�าไปใชงานไดงายเพอใชในการบ�าบด
น�าใตดนทมการปนเปอนในระยะยาวได
ค�าส�าคญ : เทยนเปอรซลเฟต เมทลออเรนจ เหลกศนย น�าใตดน
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
38 JAHST
บทน�า
ประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรมทม
การผลตพชเศรษฐกจทส�าคญและสงออกไปขายยง
ประเทศค ค าต างๆ ทวโลก แตเนองจากปญหาท
เกษตรกรไทยพบโดยสวนใหญทางดานผลผลตคอศตร
พชทท�าใหปรมาณผลผลตลดลง ฉะนนเพอเปนการ
รกษาผลผลตใหไดมากคงเดม เกษตรกรจงจ�าเปนตอง
ใชยาปราบศตรพชอย เปนประจ�าเพอพยายามรกษา
ผลผลต ดงนนจงหลกเลยงไมไดทพนทท�าการเกษตร
ในหลายจงหวดของประเทศไทยจะประสบปญหา
การปลอยมลสารหลายๆ ชนดลงสสงแวดลอมทงในดน
และในน�า ซงสามารถถกน�าฝนชะไหลลงสพนทต�า
หรอแหลงเกบน� าผวดนและน� าใต ดนได ในทสด
ปจจบนยาปราบศตรพชทใชกนอยางแพรหลายใน
ประเทศไทยนนแบงออกเปนหลายกล ม เชนกล ม
ออรการโนฟอสเฟต ออรการโนคลอรน กลมไทรอะซน
กลมคารบาเมต เปนตน สารเคมแตละชนดทใชนน
ออกฤทธต อศตรพชแตกตางกนไป เกษตรกรไทย
สวนใหญจงไมไดยดตดกบยาปราบศตรพชชนดใด
ชนดหนงเพยงอยางเดยว ดงนนคณะผวจยมแนวคด
ทจะก�าจดการปนเปอนของยาปราบศตรพชทจะแพร
กระจายลงสแหลงน�าธรรมชาต โดยพจารณาถงยา
ปราบศตรพชทถกใชกนอยางแพรหลายในประเทศ
ไทยเปนหลก โดยการใชสารออกซแดนทตางๆ ทม
ประสทธภาพในการจ�ากดสารมลพษตกค างใน
สงแวดลอม เช น เปอร แมงกาเนต โอโซน และ
เปอรซลเฟต เปนตน แตเนองจากโอโซนมคาใชจาย
Treating methyl orange by in situ chemical oxidation using slow-release persulfate activated with zero-valent iron
ChanatChokejaroenrat1andChainarongSakulthaew2*1DepartmentofEnvironmentalTechnologyandManagement,FacultyofEnvironment,KasetsartUniversity,Bangkok10900
2DepartmentofVeterinaryTechnology,FacultyofVeterinaryTechnology,KasetsartUniversity,Bangkok10900
*E-mail:[email protected]
Received:16December2016Accepted:14February2017
Abstract
A slow-release oxidant candle is an emerging technology being used to deliver chemical oxidants for
groundwater remediation. The objective of this study was to quantify the efficacy of slow-release persulfate
candles to treat an organic contaminant in a long-term and controlled manner. The release characteristics
of slow-release persulfate candles (1:3, wt/wt, paraffin:Na2S
2O
8) with and without ZVI candles (1:4.7, wt/wt,
paraffin:Fe0) under batch conditions were quantified. Batch results showed that PS+ZVI candles initially
released a large mass of PS with concentrations reaching 5,000 mg/L, which would be sufficient to treat most
prominent organic contaminants. This passive in-situ technology was able to completely degrade an aqueous
solution of methyl orange (MO, 100 mg/L), which served as an organic contaminant surrogate, in 50 h with
2.50 g ZVI. These results support the use of the slow-release PS+ZVI candles as a practical approach for
long-term in situ remediation of contaminated aquifers.
Keywords : persulfate candle, methyl orange, zero valent iron, aquifers
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
JAHST 39
ในการด�าเนนงานสงและเปอรแมงกาเนตมคาศกย
รดคชนทต�ากวาเปอรซลเฟต ดงนนสารออกซแดนท
ทผ วจยเลอกใชในการศกษาวจยนคอ เปอรซลเฟต
แอนไอออน (S2O
8
2-) ซงเปนสารออกซแดนททมความ
สามารถในการบ�าบดสง เนองจากมคาศกยรดกชน
มาตรฐานทสง (Standard reduction potential, E0 =
+2.10 V) การบ�าบดยาปราบศตรพชดวย S2O82- หรอ
SO4 - นน เรมใหความส�าคญมากขนอนเนองมาจากคา
ความตางศกยไฟฟาทสงมากของ SO4 - แตทงนการหา
ตวกระตนทเหมาะสมและใหประโยชนทสงสดในดาน
ระยะเวลาการบ�าบดและคาใชจายนนขนอยกบชนด
ของสารปราบศตรพชตามทไดกลาวไปแลวนน ยงไม
เปนทแพรหลายมากนกประกอบกบปจจบนมการ
พฒนาการควบคมการปลอยสารออกซแดนทเรยกวา
Controlled-Release เขามาแทนทการบ�าบดแบบดงเดม
ซงกคอ In situ chemical oxidant; ISCO (การฉด
สารออกซแดนทลงส ใต ดน) เพอใหปรมาณสาร
ออกซแดนทค อยๆ กระจายตวออกมาบ�าบดสาร
ปนเปอนทตองการบ�าบดอยางชาๆ แตยงไมเคยมการ
วจยเกยวกบการใช Controlled-Release persulfate
กบยาปราบศตรพชทตกคางในดนมากอนซงถอเปน
ปญหาการเกดมลพษของดนในประเทศเกษตรกรรม
อยางประเทศไทยทไมสามารถหลกเลยงได ฉะนนทาง
คณะผวจยเลงเหนความส�าคญของการใช persulfate
ในการบ�าบด สารปราบศตรพชทตกคางในดนโดย
เฉพาะอยางยงการใช Controlled-Release persulfate
มาใชแทนเทคโนโลย ISCO อนจะเปนประโยชนใน
ดานการพฒนาองคความรใหม และเพอเปนประโยชน
กบผทสนใจ และนกวจยทานอนในอนาคตได ซงการ
ศกษานผวจยใชสารเมธลออเรนจเปนสารตนแบบของ
ยาปราบศตรพชทตกคางในสงแวดลอม
วธการด�าเนนการวจย
1. การเตรยม Controlled-release activated persulfate
(Persulfate and ZVI candle)
แทงเทยนเปอรซลเฟต (Controlled-release
activated persulfate) ทจะน�ามาใชเปนตวปลอยสาร
เปอรซลเฟตอยางชาๆ เมอแทงเทยนนสมผสกบน�า
แทงเทยนนนประกอบดวยสารเคมเพยงสองชนดคอ
สารโซเดยมเปอรซลเฟตและ Paraffin แตหากเปน
เทยนทใชในการกระตนเปอรซลเฟตจะใชสารอก
สองชนดคอ เหลกศนย (Fe0; ZVI) และ Paraffin
ในการท�าเทยน หลกการผลต Controlled-release
activated persulfate (เทยน Persulfate ใชรวมกบ ZVI)
นนใชหลกการท�าเทยนซงประยกตมาจากงานของ
Kambhu et al. (2012)
2. การทดลองแบบ Batch Study
เปนการทดลองภายในหองปฏบตการ ใน
ภาชนะปดอยกบท เชน Erlenmeyer flask เพอศกษา
การกระจายตวของเทยนทได เ ลอกอตราส วนท
เหมาะสมแลวคออตราสวน (1:3 wt/wt, ขผง :
Na2S
2O
8) ในสวน การทดลองนมการทดลองใชสาร
เคมอนทรยตนแบบจรงคอสารเมธลออเรนจเพอศกษา
ถงการลดลงของสารเคม ดงกลาวเมอไดรบการบ�าบด
โดยสารเปอรซลเฟตทงทถกปลดปลอยมาจากเทยน
เปอรซลเฟตโดยม ZVI ในการเรงปฏกรยา
ผลและอภปรายผลการวจย
ผลการศกษาจลนพลศาสตรของปฏกรยา
ในการใชเทยนเปอรซลเฟตเพอก�าจดสาร
ปนเปอนจะม 2 ค�าถามเกดขนดงน อตราสวนระหวาง
เปอรซลเฟตทใชรวมกบ ZVI ควรจะเปนเทาใด และ
เทยนนจะสามารถบ�าบดเมธลออเรนจทปนเปอนในน�า
ไดหรอไม ดงนนเพอทจะตอบค�าถามเหลานผวจยได
ท�าการศกษาการก�าจดเมธลออเรนจซงเปนสารเคม
ตนแบบโดยใชเทยนเปอรซลเฟตซงมการปรบอตรา
สวนของ ZVI ผลการทดลองแสดงวาการบ�าบดเปน
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
40 JAHST
รปแบบ first-order ซงการบ�าบดจะเรวขนตามปรมาณ
ของ ZVI ทเพมขน (K= 0.029 h-1, 0 g ZVI; k=0.048
h-1, 1.25 g ZVI; k=0.086 h-1, 2.50 g ZVI) (ดงแสดง
ในรปท 1) เปอรซลเฟตสามารถลดความเขมขนของ
เมธลออเรนจไดจากความเขมขน 100 มลลกรมตอลตร
ลงไปจนเกอบหมดท 200 ชวโมง (รปท 1) ในขณะท
เมอมการใชเปอรซลเฟตรวมกบ ZVI จะสามารถก�าจด
เมธลออเรนจไดภายใน 50 ชวโมงเมอใช ZVI ขนาด
2.50 กรม และก�าจดเมธลออเรนจไดหมดภายใน 90
ชวโมงเมอใช ZVI ขนาด 1.25 กรม จากผลการทดลอง
เหลานยนยนวาเมอมการใชเทยนเปอรซลเฟตรวมกบ
ZVI ขนาด 2.50 กรม จะสามารถผลตเปอรซลเฟตทม
ความเขมขนมากกวา 4,000 มลลกรมตอลตรทเวลา
50 ชวโมง (ขอมลไมไดน�ามาแสดง) ซงเพยงพอทจะ
ก�าจดสารอนทรยทปนเปอนในสงแวดลอมได (Huang
et al., 2005; Tsitonaki etal., 2010; Petri etal., 2011;
Xu etal., 2012)
รปท 1 แสดงการเปลยนแปลงความเขมขนของเมธลออเรนจทความเขมขนเรมตน 100 มลลกรมตอลตรเมอถก
บ�าบดดวยเทยนเปอรซลเฟตทมการใชปรมาณของ ZVI ทแตกตางกน
(ทมา Chokejaroenrat etal., 2015)
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
JAHST 41
สรปผลการวจย
ก า ร ศ ก ษ า ก า ร ใ ช เ ป อ ร ซ ล เ ฟ ต ท ถ ก เ พ ม
ประสทธภาพโดยการควบคมการปลอยในการท�า
ปฏกรยาออกซเดชนทจดก�าเนด (ISCO) เพอบ�าบดสาร
เคมตกคางนเปนการใชสารออกซแดนทเปอรซลเฟต
ทถกน�ามาหลอมรวมกนกบขผงพาราฟนเปนลกษณะ
ทรงกลมตนขนาดเลกมลกษณะคลายเทยน โดยมจด
ประสงคเพอใหสารเปอรซลเฟตสามารถสลายตวออก
มาอยางชาๆ เมอแทงเทยนเปอรซลเฟตนโดนน�า โดย
เทยนเปอร - ซลเฟตน จะถกออกแบบมาใหถกกระตน
ดวยเหลกศนยทถกออกแบบมาในลกษณะของเทยน
เชนเดยวกน การศกษานเปนการทดลองแบบ Batch
โดยสารเคมอนทรยตนแบบทน�ามาใชคอสารเมธล-
ออเรนจ
การทดลองขนตนเปนการเลอกสดสวนท
เหมาะสมของเปอรซลเฟตกบขผงพาราฟน โดยไดม
การทดสอบในหลายๆ อตราสวนเพอดความเหมาะสม
โดยองทการกระจายตวของเปอรซลเฟตจากนนจงน�า
เทยนดงกลาวมาทดสอบการบ�าบดสารเมธลออเรนจ
ใน Batch experiment และพบวาภายใน 48 ชวโมง
สารเมธลออเรนจนนสลายตวไปมากกวา 98% ซง
บงบอกใหทราบไดวาการใชการควบคมการปลอยของ
สารเปอรซลเฟตนนใหผลลพธทด เหมาะสมแกการน�า
เทยนนไปใชงานในการบ�าบดสารจรงในพนททมาการ
ปนเปอนดวยสารเคมอนทรยได
กตตกรรมประกาศ
ขอขอบคณคณะเทคนคการสตวแพทย และ
คณะสงแวดลอม มหาวทยาลยเกษตรศาสตรทใหความ
อนเคราะหสถานทและครภณฑวทยาศาสตรในการ
ด�าเนนการทดลองและท�าการวจย
เอกสารอางอง
Chokejaroenrat, C., C. Sakulthaew, T. Satapanajaru,
T. Tikhamram, A. Pho-Ong and T. Mulseesuk.
2015. Treating methyl orange in a two-
dimensional flow tank by in situ chemical
oxidation using slow-release persulfate
a c t i v a t e d w i t h z e r o - v a l e n t i r o n .
Environmental Engineering Science
32: 1007-1015.
Huang, K.C., Z. Zhao, G.E. Hoag, A. Dahmani and
P.A. Block. 2005. Degradation of volatile
organic compounds with thermally activated
persulfate oxidation. Chemosphere 61:
551–560.
Kambhu, A., S. Comfort, C. Chokejaroenrat and
C. Sakulthaew. 2012. Developing slow-
release persulfate candles to treat BTEX
contaminated groundwater. Chemosphere
89: 656-664.
Petri, B.G., R.J. Watts, A. Tsitonaki, M. Crimi, R.
Thomson and A.L. Teel. 2011. Fundamentals
of ISCO using Persulfate. In Siegrist, R.L.,
M. Crimi and T.J. Simpkin. In Situ Chemical
Oxidation for Groundwater Remediation,
New York: Springer, 147-185.
Tsitonaki, A., B. Petri, M. Crimi, H. Mosbaek, R.L.
Siegrist and P.L. Bjerg. 2010. In situ
chemical oxidation of contaminated soil and
groundwater using persulfate: A review.
Cr i t ica l Reviews in Environmental
Science and Technology 40: 55-91.
Xu, X.R., S. Li, Q. Hao, J.L. Liu, Y.Y. Yu and H.B.
Li. 2012. Activation of persulfate and its
environmental application. International
Journal of Environment and Bioenergy
1: 60-81.
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
42 JAHST
การประชมวชาการและน�าเสนอผลงานวจย ป พ.ศ. 2559
สาขาเทคนคการสตวแพทยและสาขาการพยาบาลสตว ครงท 1
คณะเทคนคการสตวแพทย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
1. หลกการและเหตผล
การจดการเรยนการสอนเพอผลตบณฑตใหม
คณภาพและมศกยภาพในการแขงขนกบนานาประเทศ
เพยบพรอมดวยความรคคณธรรมจรยธรรมอนดงาม
รวมทงเปนทยอมรบของสงคมนนมความส�าคญและ
จ�าเปนเปนอยางยง โครงการสมมนาวชาการและ
น�าเสนอผลงานวจย ป พ.ศ. 2559 สาขาวชาเทคนค
การสตวแพทยและสาขาวชาการพยาบาลสตว ครงท 1
เพอแลกเปลยนเรยนรและประสบการณดานวชาการ
และวจยในสาขาวชาเทคนคการสตวแพทย สาขาวชา
การพยาบาลสตวและสาขาวชาทเกยวของ ระหวาง
นสต นกศกษา คณาจารย นกวจยและผสนใจทวไป
อกทงเพอสนบสนนการสรางเครอขายความรวมมอ
ทางวชาการและการวจยสาขาวชาเทคนคการสตวแพทย
และสาขาวชาการพยาบาลสตวระหวางระหวางนสต
นกศกษา คณาจารย นกวจยของมหาวทยาลยตางๆ
อนจะน�าไปส การพฒนาและการประยกตใช องค
ความรดานตางๆ ในเชงบรณาการและจะน�าไปสการ
พฒนาวชาชพใหมคณภาพอยางตอเนองและยงยนตาม
มาตรฐานสากลและเปนทยอมรบของสงคม
2. วตถประสงค
2.1 เพอแลกเปลยนเรยนรและประสบการณ
ดานวชาการและวจยในสาขาวชาเทคนค
การสตวแพทย สาขาวชาการพยาบาล
สตวและสาขาวชาท เกยวของระหวาง
นสต นกศกษา คณาจารย นกวจยและผ
สนใจทวไป
2.2 เพอ เผยแพร ผลงานทางวชาการของ
นสต นกศกษาและคณาจารย สาขาวชา
เทคนคการสตวแพทย สาขาวชาการ
พยาบาลสตวและสาขาวชาทเกยวของ
สสาธารณะชน
2.3 เพอสนบสนนการสรางเครอขายความ
รวมมอทางวชาการและการวจยสาขาวชา
เทคนคการสตวแพทยและสาขาวชาการ
พยาบาลสตวระหวางระหวางนสต นกศกษา
คณาจารย นกวจยของมหาวทยาลยตางๆ
อนจะน�าไปสการพฒนาและการประยกต
ใชองคความรดานตางๆ ในเชงบรณาการ
3. หนวยงานรบผดชอบ
ผรบผดชอบโครงการ:
คณะเทคนคการสตวแพทย มหาวทยาลย
เกษตรศาสตร
สมาชกเครอขายความรวมมอดานวชาการและวจย:
มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา มหาวทยาลย
ราชภฏมหาสารคาม มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร
มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน และมหาวทยาลย
เทคโนโลยราชมงคลอสาน วทยาเขตกาฬสนธ
4. ก�าหนดวน เวลา และสถานท
วนพฤหสบดท 22 ธนวาคม 2559 และ
วนศกรท 22 ธนวาคม 2559 รวมระยะเวลา 2 วน
ณ ค ณ ะ เ ท ค น ค ก า ร ส ต ว แ พ ท ย ม ห า ว ท ย า ล ย
เกษตรศาสตร
5. กลมเปาหมาย
นสต นกศกษา คณาจารย นกวจยและผสนใจ
ทวไป จ�านวนประมาณ 100 คน
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
JAHST 43
6. ผลทคาดวาจะไดรบ
6.1 นสต นกศกษา คณาจารย นกวจยและ
ผ สนใจทวไปไดแลกเปลยนเรยนร และ
ประสบการณดานวชาการและวจยใน
สาขาวชาเทคนคการสตวแพทย สาขา
วชาการพยาบาลสตว
6.2 ผลงานทางวชาการของนสต นกศกษา
และคณาจารย สาขาวชาเทคนคการ
สตวแพทย สาขาวชาการพยาบาลสตว
และสาขาวชาทเกยวของ ไดเผยแพรส
สาธารณะชน
6.3 เกดเครอขายความรวมมอทางวชาการและ
การวจยสาขาวชาเทคนคการสตวแพทย
และสาขาวชาการพยาบาลสตวระหวาง
ระหวางนสต นกศกษา คณาจารย นกวจย
ของมหาวทยาลยตางๆ อนจะน�าไปสการ
พฒนาและการประยกตใชองคความรดาน
ตางๆ ในเชงบรณาการและพฒนาวชาชพ
ตอไป
7. ตวชวดความส�าเรจของโครงการ
7.1 ผเขารวมโครงการจ�านวน 80 คน
- กจกรรมสนบสนนการสรางเครอขาย
ความรวมมอทางวชาการและการวจย
ไมนอยกวารอยละ 70
- ผ เข าร วมโครงการน�าความร ไปใช
ประโยชนได ไมนอยกวา 3.51 (คะแนน
เตม 5)
- ความพงพอใจของผเขารวมโครงการ
โดยภาพรวม ไมนอยกวารอยละ 70
7.2 คณะกรรมการด�าเนนโครงการจ�านวน
20 คน
- กจกรรมแลวเสรจตามระยะเวลาท
ก�าหนด ไมนอยกวารอยละ 70
- ความพงพอใจโดยภาพรวมของการ
ด�า เนนโครงการ ไม น อยกว า 3.51
(คะแนนเตม 5)
8. รปแบบการประชม
8.1 การบรรยายพเศษในหวขอเรอง “หลก
คดในการจดการเรยนการสอนระดบ
อดมศกษา” โดย รศ.ดร.นาตยา ปลน-
ธนานนท
8.2 การเสวนาพเศษในหวขอเรอง “การพฒนา
หลกสตรรวมระหวาง 6 สถาบน”
8.3 การบรรยายพเศษในหวขอเรอง “การ
พฒนางานว จ ยทางด าน เทคนคการ
สตวแพทยและการพยาบาลสตว” โดย
ศ.น.สพ.ดร.ชยวฒน ตอสกลแกว
8.4 การน�าเสนอผลงานการวจยปากเปลา
สาขาวชาเทคนคการสตวแพทย สาขา
วชาการพยาบาลสตว และสาขาวชาท
เกยวของ
8.5 การจดแสดงผลงานการวจย (โปสเตอร)
สาขาวชาเทคนคการสตวแพทย สาขา
วชาการพยาบาลสตว และสาขาวชาท
เกยวของ
9. การเตรยมการน�าเสนอผลงาน
1. การน�าเสนอผลงานแบบบรรยาย (Oral
Presentation) ตองน�าเสนอดวย Power Point ซงเนอหา
ใน Power Point เปนภาษาไทยหรอภาษาองกฤษ
ใชเวลาในการน�าเสนอเรองละไมเกน 12 นาท
- ภ า ษ า ท ใ ช ใ น ก า ร น� า เ ส น อ ผ ล ง า น
สามารถใชภาษาไทย หรอภาษาองกฤษ
- การน�า Power Point วางลงบนเครอง
คอมพวเตอร ห องเสนอผลงาน ให
ด�าเนนการสง file ณ หองทจะเสนอ
ผลงานตามชวงเวลา ดงน
- เสนอผลงานชวงเชา ใหสง file เวลา
08.30 น.
- เสนอผลงานชวงบาย ใหสง file เวลา
12.30 น.
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
44 JAHST
2. การน�าเสนอผลงานแบบโปสเตอร (Poster
presentation) ใหผน�าเสนอเปนผจดท�าโปสเตอรขนาด
กวาง x สง เทากบ 80 x 100 ซม. (แนวตง) สามารถน�า
เสนอดวยภาษาไทยหรอภาษาองกฤษ โดยใหมรปถาย
และสถาบนการศกษาของผเสนอผลงานในโปสเตอร
เนอหาในโปสเตอร ประกอบดวย
- ความเปนมาและความส�าคญของปญหา
- วตถประสงคการวจยและกรอบแนวคด
การวจย
- วธด�าเนนการวจย
- ผลการวจยและอภปรายผลการวจย
- ภ า ษ า ท ใ ช ใ น ก า ร น� า เ ส น อ ผ ล ง า น
สามารถใชภาษาไทย หรอภาษาองกฤษ
- การตดและถอดโปสเตอร ใหตดและ
ถอดโปสเตอร ตามวน เวลา และสถานท
ทก�าหนดในใบตอบรบผลงานทสงทาง
E-mail ของผเสนอผลงาน และตองยน
ประจ�าทโปสเตอรในเวลาทก�าหนดให
10. ก�าหนดการสงผลงาน
เปดรบบทความฉบบเตม (Full Paper) ตงแต บดนถงวนท 25 พฤศจกายน 2559
แจงผลการพจารณาบทความจากผทรงคณวฒ หลงจากไดรบบทความฉบบเตม ประมาณ 1 สปดาห
วนสดทายของการรบบทความฉบบแกไข 30 พฤศจกายน 2559
สมมนาวชาการและน�าเสนอผลงานทไดรบการคดเลอก 22-23 ธนวาคม 2559
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
JAHST 45
การน�าเสนอผลงานวจย ประจ�าป พ.ศ. 2559
สาขาวชาเทคนคการสตวแพทยและสาขาวชาการพยาบาลสตว ครงท ๑ ประจ�าป พ.ศ. 2559
-------------------------------
การน�าเสนอผลงานวจยภาคโปสเตอร
วนพฤหสบดท 22 ธนวาคม 2559 ณ หองบรรยาย 502 คณะเทคนคการสตวแพทย
ล�าดบ ผลงานวจยเรองผลงานวจยของนสต
ปรญญาตรอาจารยทปรกษาหลก
1 ถงมอจบบงคบแมว
Cat-restraint Gloves
นายสรวชญ ผณนทรารกษ
น.ส.ชนนกานต ศรมงคลมตร
นายเกยรตศกด เทยนแกว
น.ส.สธมา มาถนอม
อ.ดร.ชยณรงค สกลแถว
2 กระเปาคาดเอวเอนกประสงคส�าหรบพาสนขออก
นอกสถานท
Multipurpose Waist Bag for Dogs with Outdoor
Activities
น.ส.อปสรสวรรค สดนอย
น.ส.อธชา บญศร
น.ส.สรวมล ปนจนทร
น.ส.พรรณภา หาบญม
อ.ดร.ศราวรรณ แกวมงคล
3 โมเดลกลองอนบาลลกสนขก�าพราแรกคลอด
Newborn Orphaned Puppy’s Box Model
น.ส.อาภานช พนพานชยกล
น.ส.อาพตยา แสงสวาง
น.ส.นฤภร โคตรวบลย
น.ส.อาทตยาวรรณ ทองคลง
ผศ.ดร.วฒนนท รกษาจตร
4 ฟาจตอตาน ซโดโมแนส แอรจโนซา ไบโอฟลม
Phage against Pseudomonasaeruginosa Biofilm
น.ส.นชา มงสข
น.ส.กนกกร อองคลาย
น.ส.กสมา พรรณนาภพ
น.ส.ณฐชา นวลศร
อ.นพดล ประเสรฐสนเจรญ
5 การตรวจหาแอนตบอดตอเชอ JEV และ LGTV โดย
ใชเทคนค ELISA
Detection of Antibody against JEV and LGTV
Infection in Cattle by ELISA
น.ส.วารณ บวดอก
น.ส.ศรวรรณ โคมกระจาง
น.ส.ธราภรณ ศรนเวศน
อ.ดร.ธรรมาพร พจตราศลป
6 การส�ารวจหาเชอปรสตในระบบทางเดนอาหาร
เบองตนในสตวปาบางชนดในสวนสตวเชยงใหม
ไนทซาฟาร
A Preliminary Survey of Gastrointestinal Parasites
in Some Species of Wild Animals in Chiang Mai
Night Safari
น.ส.วนชพร อมรองอาจ
น.ส.วาสนา ยอดรก
น.ส.ณฎฐธดา นมตไชยาพงศ
น.ส.อนทอร ชยสทธ
อ.ดร.บณฑต มงกจ
7 ความชกและการจ�าแนกชนดของหนอนพยาธ
ในทางเดนอาหารของลงแสม จงหวดลพบร
ประเทศไทย
Prevalence and Identification of Intestinal
Helminthic Parasites among Long-tailed
macaques (Macacafascicularis) in Lopburi
province, Thailand
น.ส.จฑามาศ วองวกยการ
น.ส.จรชญา ศรพานช
น.ส.โศภสรา หนวชต
น.ส.พสทธ วฒนธรรม
อ.น.สพ.วนท ศรเจรญ
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
46 JAHST
8 ประสทธภาพในการยบยงเชอจลชพของแชมพสนข
ทมสวนผสม
ของน�ามนหอมระเหยตะไคร
The Antibacterial Efficiency of Dog Shampoo
Containing Lemongrass Oil
น.ส.ณฐธยา หลวจตร
น.ส.วรยา วงศนคร
น.ส.แวววด แซเลยว
น.ส.สวรรยา ชมวชา
อ.ดร.ทพยรตน ชาหอมชน
9 การดอตอยาตานจลชพของเชอสเตรปโตคอคคส
ซอสทแยกไดจากสกร
Antimicrobial Resistance of Streptococcus suis
Isolated from Pigs
นายสรภพ ศรรตน
น.ส.กชพรรณ ปดถาวะโร
น.ส.ณชาภทร โรจนนาวน
นายธวชชย เกตบญลอ
อ.สพ.ญ.ดร.ณฐกานต มขนอน
10 ความเปนพษของสารพษจากแบคทเรยตอการเจรญ
ของเซลลมะเรงชนดกอน
Toxicity of Bacterial Toxin on Solid Tumor
Growth
นายพรษฐ นาคะไพบลย
นายพรอม งามทวม
นายกรวฒ ศรนภา
น.ส.ชญญนท มณฑนะชาต
อ.พระ อารศรสม
11 การทดสอบความเปนพษของพชสมนไพร 3 ชนด
ตอเซลลเพาะเลยงชนดวโร
In vitro Cytotoxicity Activity of Three Medicinal
Plants against Vero Cell Line
น.ส.ชตกาญจน ศรคลาย
น.ส.พชชาพร ไวยมตรา
น.ส.มงขวญ อดทน
น.ส.ศภสรา สขสงวร
ผศ.ทนพญ.ดร.อมาพร
รงสรยะวบลย
12 การโคลนยนครสตนจากกงขาว Litopenaeus
vannamei Cloning of Crustin from The White
Shimp Litopenaeus vanamei
น.ส.ชนกานต อณหนนท
น.ส.ณศร ภธา
น.ส.ณฐวรรณ แกวสมบรณ
น.ส.ฐตนนท สารสทธกล
อ.ดร.ศรนตย ธารธาดา
13 ฤทธตานแบคทเรยของกรดทรานสซนนามกตอ
การตานเชอโรคในสนขAntibacterial Activity of
Trans-cinnamic Acid against Bacterial Pathogens
of Dogs
น.ส.พรยาภรณ เฑยรเดชสกล
น.ส.นสาชล ยาหย
น.ส.วารณ จนทรเทยะ
น.ส.อลสรา ลลานพฒน
ผศ.ดร.ปฐมาพร อ�านาจอนนต
14 การเปรยบเทยบผลของแคทนปและต�าแยแมวอบ
แหงตอพฤตกรรมแมวและการประยกตใช
Comparative Effect of Nepetacataria and Acalpha
indica on Cat Behavior and Its Application
นายชวนพจน ถนโพธวงษ
น.ส.กลสร กลศร
น.ส.สพตรา ก�าลงด
น.ส.โยสตา เศวตจนดา
อ.ดร.ศรพรรณ สคนธสงห
หมายเหต นสตทน�าเสนอผลงานวจยแบบโปสเตอรใหยนประจ�าต�าแหนงทโปสเตอร
วนพฤหสบดท 22 ธนวาคม 2559 เวลา 14.30 น. เปนตนไป
พธมอบประกาศนยบตรกบผน�าเสนอผลงานวจย วนศกรท 23 ธนวาคม 2559 เวลา 14.30-15.00 น.
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
JAHST 47
การน�าเสนอผลงานวจยภาคบรรยายแบบปากเปลา
วนศกรท 23 ธนวาคม 2559 ณ หองบรรยาย 503 คณะเทคนคการสตวแพทย
ล�าดบ เวลา ผลงานวจยเรอง ผน�าเสนอ
1 11.30-11.45 น. แนวโนมงานธนาคารเลอดในสตว
Trends in Animal Blood Bank
อ.สพ.ญ.ดร.เมทตา สสด
คณะเทคนคการสตวแพทย
มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
2 11.45-12.00 น. การใชเทคนคการบ�าบดรวมระหวางเทยนเปอรแมงกาเนต
และการบ�าบดทางชวภาพในการก�าจดสารฮอรโมนเพศ
(17β-Estradiol) ทปนเปอนในน�า
Oxidation of 17β-Estradiol in Water Slow-Release
Permanganate Candles
อ.ดร.ชยณรงค สกลแถว
คณะเทคนคการสตวแพทย
มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
3 12.00-13.00 น. พกรบประทานอาหารกลางวน
4 13.00-13.15 น. ผลของการใหกรดทราเนซามคตอกระบวนการสลายลมเลอดและ
การเสยเลอดในสนขทไดรบการผาตดท�าหมนดวยวธตดรงไขและ
มดลก
Effect of Tranexamic acid on Fibrinolysis and Bleeding in
Dogs undergoing Ovariohysterectomy
อ.สพ.ญ.ภลตา คณดลกพจน
คณะเทคโนโลยอตสาหกรรม
เกษตร
มหาวทยาลยกาฬสนธ
5 13.15-13.30 น. การงอกขยายและการตายของเซลลกรานโลซาในฟอลเคลและ
การแสดงออกของตวรบฮอรโมนลทไนซงและฮอรโมนเอสโตรเจน
บนรงไขของสกรสาวสมพนธกบสมรรถภาพทางการสบพนธ
Proliferation and Apoptosis of Granulosa Cells in Follicles and
The Expression of Luteinizing Hormone and Oestrogen
Receptors in The Ovarian Tissue of Gilt Associated with
Reproductive Performances
อ.สพ.ญ.ดร.ดวงกมล
ภพชญพงษ
คณะเทคนคการสตวแพทย
มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
6 13.30-13.45 น. ลกษณะเชงความถของสญญาณเสยงหวใจในสนขทเปน
โรคลนไมทรลรว
Frequency Characteristic of Heart Sound in Dogs with Mitral
Valve Regurgitation
อ.ดร.สพฒนา เออทวเกยรต
คณะวศวกรรมศาสตร
จฬาลงกรณมหาวทยาลย
7 13.45-14.00 น. การประยกตใชเชอ Lactobacillus rhamnosus GG ในการจดการ
สขภาพปลา
The Applications of Lactobacillusrhamnosus GG in Fish Health
Management
อ.น.สพ.ดร.สชนทธ งามกาละ
คณะเทคนคการสตวแพทย
มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
8 14.00-14.15 น. คณสมบตทางเทอรโมไดนามกสของ (RS)-Flurbiprofen ดวยวธคอ
รเรชนกาซโครมาโทกราฟฟ
Thermodynamics Properties of (RS)-Flurbiprofen by Correlation
Gas Chromatography
ผศ.ดร.ปฐมาพร
อ�านาจอนนต
คณะเทคนคการสตวแพทย
มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
9 14.15-14.30 น. สถานการณปรสตในเตาในทกกขง
Parasitic infection in captive turtle
อ.พระ อารศรสม
คณะเทคนคการสตวแพทย
มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
48 JAHST
ผลการด�าเนนการ
การประชมวชาการและน�าเสนอผลงานวจย ครงท 1 ป พ.ศ. 2559
สาขาเทคนคการสตวแพทยและสาขาการพยาบาลสตว ครงท 1
คณะเทคนคการสตวแพทย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
รายละเอยด การด�าเนนการ
วนทด�าเนนการ วนท 22-23 ธนวาคม 2559
จ�านวนผเขารวมงาน ประกอบดวย
- นสตปรญญาตร
- นสตปรญญาโท
- คณาจารยและบคลากรคณะเทคนคการสตวแพทย
- คณาจารยจากมหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม
- คณาจารยจากมหาวทยาลยราชภฏสกลนคร
- คณาจารยจากมหาวทยาลยราชภฏอดรธาน
- คณาจารยจากมหาวทยาลยกาฬสนธ
- คณาจารยจากมหาวทยาลยเทคโนโลยมหานคร
จ�านวน 116 คน
51 คน
3 คน
44 คน
8 คน
2 คน
4 คน
2 คน
2 คน
การน�าเสนอผลงานวจย
- แบบปากเปลา
- แบบโปสเตอร
จ�านวน 22 ผลงาน
8 ผลงาน
14 ผลงาน
ผลงานวจยแบบโปสเตอรทไดรบรางวลยอดเยยม เรอง ความเปนพษของสารพษจากแบคทเรยตอการเจรญของ
เซลลมะเรงชนดกอน (Toxicity of Bacterial Toxin on Solid
Tumor Growth)
ผน�าเสนอ
นายพรษฐ นาคะไพบลย
นายพรอม งามทวม
นายกรวฒ ศรนภา
นางสาวชญญนท มณฑนะชาต
อาจารยทปรกษา
อ.พระ อารศรสม
อ.ทนพญ.ดร.พรพมล เมธนกล
วารสารวทยาศาสตรสขภาพสตวและเทคโนโลย ปท 1 ฉบบท 1 (2560)JOURNAL OF ANIMAL HEALTH SCIENCE AND TECHNOLOGY
JAHST 49
ภาพบรรยากาศ
วนท 22-23 ธนวาคม 2559 ณ คณะเทคนคการสตวแพทย