บทท� 4

การวเคราะหขอมล

ในการนาเสนอผลการวจยเร�อง วฒนธรรมชองกบเกษตรกรรมพ�นบาน กรณศกษาชมชนชองใน อาเภอเขาคชฌกฏ จงหวดจนทบร ผวจยจะแบงหวขอออกเปน 4 หวขอใหญ ๆ ดงน�

1. บรบททางประวตศาสตรและวฒนธรรมของกลมชาตพนธชอง 2. วฒนธรรมชองกบเกษตรกรรมในยคด�งเดม 3. วฒนธรรมชองกบเกษตรกรรมสมยใหม 4. วฒนธรรมชองกบเกษตรกรรมทางเลอกในอนาคต

บรบททางประวตศาสตรและวฒนธรรมของกลมชาตพนธชอง

“ชอง” เปนกลมชาตพนธโบราณท�การสนนษฐานวา อาจมการต�งถ�นฐานมาแลวรวมพนป ดงจะเหนไดจากขอเขยนของ มองสเออร เอยโมเบอร ในหนงสอ “เลอแคมโบซ” วามบาทหลวงคนหน�งไดพบศลาจารกอกษรสนสกฤตท�บรเวณเขาสระบาป มขอความวา “จนทบร ไดต�งมาชานาน ประมาณ 1,000 ปแลว เวลาน�นเรยกวา ครวนคราบร” (อเนก รกเงน. 2551 : 13) รองรอยการเปนชาตพนธโบราณของชองยงปรากฏในบนทกของนกการทตจนช�อ โจวตากวน ท�มาเยอนราชอาณาจกรเขมรในชวงครสตศตวรรษท� 14 ในบนทกน� ยงกลาวถงชนพ�นเมองท�เรยกวา Chuang หรอ จวง ซ� งต�งถ�นฐานอยตามปาเขาและถกจบมาขายเพ�อใชสอยเปนทาสในเรอนของชาวเขมร ซ� งโจวไดระบวา ชนชาวปาของกมพชาสมยน�นไมไดพดภาษาเขมรพวกเขาไมมบาน แตท�งครอบครวจะเท�ยวเรรอนไปตามปาเขา ทาการลาสตวและแบงปนสตวท�ลามาไดในกลมของตนเอง ท�นาสนใจอกประการหน� ง กคอโจวไดกลาวดวยวาชนพ�นเมองบางกลมไดเพาะปลกกระวานและตนฝาย ซ� งกสอดคลองกบคาบอกเลาของชาวชองจงหวดจนทบรท�วา กระวานน�นเปนพชเคร�องเทศท�สมพนธกบวถชวตของชาวชองอยางย�ง (สวไล เปรมศรรตนและคณะ. 2550 : 12-13) รองรอยของชองในยคประวตศาสตรของไทยท�มการบนทกไว เชน ในสมยรชกาลท� 1 เม�อป พ.ศ. 2349 สนทรภ ไดกลาวถงชมชนชองในตาบลเนนคอ จงหวดระยอง และตอมาในรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวไดเขยนถงกลมชองไวในพระราชนพนธเสดจประพาสจนทบรในป พ.ศ. 2419 วากลมชองถกจดเปนไพรสวยในระบบไพร โดยเปนกองสวยเรว สวยกระวานข�นกบเมองจนทบร (อเนก รกเงน. 2551 : 13) พจารณาจากภาษาจากท�ใชแลว นกภาษาศาสตรไดจดใหภาษาชองอยในตระกล ออสโตร – เอเชยตก (Austro – asiatic) กลมมอญ – เขมร (Mon - khmer) แตเน�องจากภาษาของชองมแตภาษาพด

54

ไมมตวอกษรหรอภาษาเขยน ดงน�นชาวชองจงไมบนทกประวตศาสตรและความเปนมาของเผาพนธตนเองไวเลย แตใชวธการบอกเลาและปฏบตสบตอกนมาเทาน�น (อเนก รกเงน. 2551 : 14) “ชอง” เปนช�อเรยกกลมชาตพนธโบราณท�พจารณาจากภาษาแลวจะเปนการผสมผสานระหวางขอมกบมอญ โดยท�วไปชองอาศยอยบรเวณภาคตะวนออกของประเทศไทยและสวนหน� งของกมพชาจากหนงสอเร�อง “แคมโบช” เขยนโดยนกประวตศาสตรชาวฝร�งเศสทาทราบวา “ชอง” ไดมาต�งถ�นฐานบรเวณภาคตะวนออกมากอนการสถาปนาสยามประเทศเสยอก (สชาต เถาทอง. 2544 : 13) ซ� งมผสนนษฐานจากตานานของพระนางกาไวรวมถงศลาจารกภาษาสนสกฤตวา ชมชนชองอาจมอายมากกวาพนปมาแลว (ธรรม พนธศรสด. 2544 : 21) ในปจจบนชาตพนธชองกลายมาเปนกลมชนท�กระจายตวแทรกอยในพ�นท�ตาง ๆ ของจงหวดในภาคตะวนออก ไมวาจะเปน จนทบร ระยอง ตราด ปราจนบร สระแกวและฉะเชงเทรา รวมถงพ�นท�ในเขตชายแดนของไทยและกมพชา เราพบวามวาทกรรมเก�ยวกบอตลกษณของชองอย 2 กระแส คอ 1. วาทกรรมหลกมองชองในฐานะท�เปนคนปา วาทกรรมน� นยามชองอยางเหนไดชดคอ ในทางกายภาพ ชาวชองจะมรปรางเลกกวาคนไทยโดยท�วไป ผวเน�อดาแดง ผมหยกขอดตดหนงศรษะ มใบหนารปสามเหล�ยม หนาผากกวางเถก จมกแบนโต ปากหนา ตาโปนและค�วดก (กรรณการ เกณกานนทและคณะ. 2522 : 89) วาทกรรมน�กดทบอกลกษณของชองไมใหเปนท�รจก จนชาวชองเองตองหลบซอนฐานะของตนเองวาเปนชาวชอง ในขณะเดยวกนประชาชนของจงหวดในภาคตะวนออกกไมยอมรบวาชาวชองเปนบรรพบรษผต �งถ�นฐานเดมของภาคตะวนออก 2. วาทกรรมทวนกระแสมองวาชาวชองเปนผสรางวฒนธรรมของภาคตะวนออก วาทกรรมดงกลาวมองวา ชาวชองมอาณาจกรของตวเองคอ มศนยกลางอยท�จนทบร ชาวชองไดพฒนาชมชนของตวเองจนมภาษาชองและสรางเมองข�นมาเพ�อเปนศนยกลางการคาขายเคร�องเทศและสมนไพรกบประเทศอนเดยและจน ตวอยางเชน เมองเพนยต ซ� งอยในตาบลทองท�ว อาเภอเมอง จงหวดจนทบร กถกตความวาเปนเมองของพระนางกาไวในอดต นอกจากน� ประเพณทองถ�นท�ยงคงดารงอยในทองถ�นภาคตะวนออกในปจจบน กเปนประเพณท�เปนของชาวชองโดยตรง เชน การทาบญสงทง การไหวขวญขาว การทาพธผห�งผโรง และทายสดคอสาเนยงพดซ� งเปนท�รจกกนท�วประเทศกมพ�นฐานมาจากภาษาชอง เชน อะไรฮ หมดเชด (หมดส�น) เวจ (หองสวม) เปนตน (พระครธรรมสรคณ และธรรม พนธศรสด. 2541 : 18) ในปจจบนกลมชาตพนธชองยงต�งถ�นฐานหลกอยบรเวณลมแมน� าจนทบร ในเขตอาเภอเขาคชฌกฎ จงหวดจนทบร โดยคนชองรวมกนเปนกลมตามหมบานตาง ๆ ภายในตาบลตาง ๆ และมความสมพนธทางเครอญาต ภาษาวฒนธรรมและพธกรรมเฉพาะกลมตน ซ� งเปนลกษณะเดนท�ทาใหคนชองแตกตางจากคนอ�น ชองในเขตอาเภอเขาคชฌกฏท�ยงอยกนเปนชมชนจะมอยใน 5 ตาบล (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) ไดแก

55

1. ตาบลพลวง มคนชองอาศยอย 4 หมบาน ไดแก บานพลวง บานกะทง บานทงตาอน

และบานพงกะแลง

2. ตาบลชากไทย มคนชองอาศยอย 2 หมบาน ไดแก บานทงสะพานและบานชากไทย

3. ตาบลตะเคยนทอง มคนชองอาศยอย 6 หมบาน ไดแก บานลาพง บานตะเคยนทอง

(แบงออกเปน 3 หมบาน) บานปาชากตะเคยนทอง และบานชาเคราะห

4. ตาบลคลองพล มคนชองอาศยอย 7 หมบาน ไดแก บานคลองพล (แบงออกเปน 2 หม)

บานน�าขน (แบงออกเปน 2 หม) บานทงกะบน บานหลงเนนและบานวงยายมก

5. ตาบลจนเขลม มคนชองอาศยอย 2 หมบาน ไดแก บานคลองใหญและบานจนเขลม

วฒนธรรมของชองโดยภาพรวมต�งแตอดตมาจนถงกอนยคสมยใหมในปจจบนน�น พบวา

ต�งอยบนฐานการนบถอผ ศาสนาพราหมณและพทธศาสนาเปนหลก ดงน�

1. วฒนธรรมการเกด การแตงงานและการตาย

1.1 วฒนธรรมการเกด

ชาวชองสมยโบราณ สวนมากผท�เปนสามภรรยากน เม�อภรรยาต�งทองได 5 เดอน

สามจะไปหาหมอตาแยมาดภรรยาและจะใชธป-เทยนบอกผเรอนกอน หมอตาแยจะใหคนทองนอน

หงายเพ�อท�จะคลาทองหรอแปรทอง เพ�อใหลกในทองอยอยางปกต หากผทองต�งทองมอาการปวด

ไมสบาย สามกจะหายาจากหมอในหมบานตมยากลอมกมารใหกน แลวจะใหหมอทาพธสวดขบผพราย

ทาน�ามนต เอาดายมงคลผกไพรแขวนคอไว (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557)

ตอมาเม�อต�งทองได 7 – 9 เดอน สามจะเตรยมไมฟนและหาหมอตาแยมาตรวจทอง

ตอนค�าทกวน สวนไมฟนเพ�อเอาไวกอไฟใหคนคลอดลกใหมนอนยางไฟจนครบ 3-7 วน ตลอดท�ง

วนท�งคน โดยมเคลดท�วาถาสามตดยาวมกคลอดลกเปนผชาย ถาตดส� นจะคลอดเปนผหญง (เฉน

ผนผาย. สมภาษณ. 2557

ตอมาเม�อต�งทองครบ 9 เดอนแลว หมอตาแยจะคอยดแลวาลกในครรภหนหวลงแลว

กจะเตรยมเตาไฟดน แครนอนไฟ ยาดอง ยารอน ใบไผสสก ขม�นเหลอง เหลาขาว กะดง เปลผาขาวมา

เชอกโยงยด ไมรองคน เส� อหอรก เกลอ เคลารกไพล น� ามนตสะเดาะเคราะห (เฉน ผนผาย.

สมภาษณ. 2557)

เม�อคลอดได 3-7 วน จะตองทาพธดบพษไฟเอาลกข�นเปล แลวผกขอมอ หมอตาแย

เรยกวา ซาจาบ จากน�นการนอนไฟ คนลกออนจะนอนตอนกลางคนจนครบ 1 เดอน หากเดกไมสบาย

จะตองกวาดซางทกค�า ใชมหาหงษกอนรนไฟใตกดสะดอ ทาพธโยนแมซ�อ เดกจะไมรองไหตอนค�า

(เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557)

56

1.2 วฒนธรรมการแตงงาน คนชองมพธกรรมแตงงาน 2 พธ คอพธกาตกและพธธรรมดาท�วไป พธกาตกเปนการแตงงานของลกสาวคนโต เน�องจากเปนลกท�ชวยเหลองานในบานแทนแม ฉะน�นเม�อลกสาวคนโตจะออกเรอนไปต�งครอบครวใหม จงทาพธใหเหมาะสมกบความรก ถาเปนลกสาวคนอ�น ๆ กทาพธธรรมดา (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 71) ยกเวนแตถาลกสาวคนโตตายกอนแตงงานหรอไมไดแตงงานกจะเปนลกสาวคนสดทอง กอนจะเขาพธแตงงานกาตกหรอพธธรรมดาน�น ชวงกอนแตงงาน ถอเปนประเพณ หามโดยเดดขาดวา ฝายหญงจะไปไหนมาไหนกบชายไมได มฉะน�นจะผดผ เร�มแรกชาย-หญง หนม-สาว เม�อรกกนแลว โดยมากจะไปสขอกบพอแม พ�นอง ฝายหญงกอน คอผชายจะตองไปหาเถาแกและเพ�อนบานไปสขอ คนแรกตองเอาเหลา 1 ขวด หมากพลจบ 1 ค ผาแดงผาขาวใสพานไกคอ 1 ชามไปบานเจาสาว ถาเจาสาวยนยอมตกลงรวมรก ฝายพอแมเจาสาวกนดพ�นองมากบสนสอดอกในคนท� 2 ตองจดสารบไกคอเหลา 2 ขวด แลวกนดหม�นและแตงงานตอไป (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) ชองในสมยโบราณ น�นปรากฏวา เม�อหญงชายท�หม�นกนดวยเงนหรอทองกแลวแต พอแมฝายหญงจะใหเจาบาวมาอยชวยทากนในบานฝายหญงไดเลย ตลอดจนหลบนอนสมสอยางสบาย การอนญาตใหฝายชายเขาอยกอนแตงงานทางประเพณชอง เรยกวา อยทดลองดใจกนกอนวาลกเขยขยนตอพอตาแมยายหรอเปลา ถาผหญงเกดทองข�นการแตงงานกจะเล�อนจนกวาลกจะคลอด ถาเกดบงเอญทะเลาะกบฝายหญง ฝายชายจะไมขอคาสนสอดคน หากฝายชายไมสามารถหาเงนมาแตงงานได พอตาแมยายกจาเปนตองจดงานพธ หากฝายชายไมยอมหาเงนแลวยายออกไปมครอบครวใหมมลก 3-4 คนจนผสางป ยาตายายมารบกวนทาใหเกดการเจบปวยเรยกวา ผนางสง หากน ฝายชายหญงกรวมใจกนจดของเซนผแตงงานงานใหถกตองจนได (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) ข�นตอนการจดพธ แตงงานกาตก คอตองทาโรงปรบพธท�ดนฝายหญง โดยหาหมอผมาแสดงการเสนผเปนคณะม 6 คน เคร�องเลนกาตกมกลองโทน 1 ลก ซอชาง 1 ซอมา 1 เขาวว 1 เขาควาย 1 คนเซนผ 1 ทาพธตอนกลางคน เวลา 2 ทม – 4 ทม จดรารม 4 ถาด เหลาเสน 2 ขวด เดกผใหญอาย 8-9 ขวบ 2 คน ผชาย 2 คน ไวราคนละ 3 รอบ สวนกลองตตลอดระหวางทาการเซนจนเสรจพธ (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) และเคร�องมอทามาหากนท�สาคญมาก คอขวานปลตองคอยลบคมขวานใหคมอยเสมอ เพ�อจะไดทามาหากนไดด ความหมายของการทากคอ เสยงไกขนแสดงวาเชาแลวต�นข�น แลวหยบเคร�องมอทามาหากนออกปาโดยเรวไว เม�อพบไมกใชขวานปลโคนลง แลวหมอปลกจะจบศรษะคบาวสาวโขกกนเบา ๆ หมายความวา ใหรวมกนทามาหากน แลวเปาห 3 ท หมายความวา ใหเปนคนใจคอหนกแนนเยอกเยน ไมหเบา ใหคบาวสาวกนน� ามนตจากขน ใบเดยวกน แสดงวา สขทกขดวยกน (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 73)

57

อาชพท�เก�ยวกบปาของชองจะเขาไปมบทบาทในพธกรรมมากกวาเทพเจาหรอพธกรรมท�เก�ยวเน�องกบศาสนาใด ๆ เปนชนพ�นเมองท�อทธพลของวฒนธรรมอนเดยในทกทาง ถงแมวาขอมจะเรองอานาจ อทธพลของขอมกไมมบทบาทใด ๆ เลย แมแตเทพเจาของอนเดย กเปนเพยงเอยนามเทาน�นไมมอทธพลทางความเช�อ (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 78) สรปพธแตงงานชอง ความหมายเคร�องพธ คอแตงงานกาตก แปลวาใหญโตมชางมา วว ควาย กระดง ทบไทรซอ แหเปนขบวน หมายถงแตงใหผป ยา ตายาย ท�เคยทามาคร� งแรกโบราณ คร� งหน�งเดกชายหญง คนชองอยในปาดงนานนบพนป พอแมไปทางานลกหลานคดของเลนชวยกนหามาสมมตแตงงานใหสนกสนาน จนทาใหผป ยา ตายาย เจาปาออกมาด กสนใจจงดลบนดาลสงสเปนรางทรงใหจดพธ แตงงานเหมอนเดกชายหญงท�เคยเลนแสดงมาแลวและขอใหทากบผมเช�อสายของวงตระกลชองเหลาน�นและยงชวยคมครองใหตระกลกลมชองน�นโชคดอยสขสบาย ตอมาจงทาพธกนมาตลอดถงปจจบน (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) 1.3 วฒนธรรมการตาย ในสมยโบราณเม�อมคนตายญาตพ�นองกจะใชผาขาวตราสงศพใหแนนหนาแลวใสโลง ทาเชงตะกอนใหสงจากพ�นดนเพ�อใสฟนขางลาง แลวยกโลงศพวางบนเชงตะกอนน�น สวนเพ�อนบานท�ไปเผากนาไมฟนเลก ๆ ไป หมอผประจาหมบานจะใชน� ามะพราวลางหนาศพ แลวกลาวคาใหผตายไปสสขตอยาหวงกงวลลก ๆ หลาน ๆ แลวหมอผจะจดไฟ ลก ๆ หลาน ๆ ญาตพ�นองกใสฟนท�นามาน�น สวนใหญจะเผาตอนกลางวนประมาณพระอาทตยคลอยเท�ยงไปเลกนอย ประมาณวาศพตองไหมหมดกอนเยนค�า เพราะถาเยนค�าไปแลวเดeยวสตวรายจะมารบกวนได ถาเปนการตายดวยโรคระบาด เชน ฝดาษ โรคหา แลวจะรบเผาทนท ไมใหคางคน และเม�อเผาแลวจะอพยพโยกยายหมบานทนท (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 78) คนชองในเขตตาบลตะเคยนทองและตาบลคลองพล ท�อยมาไมนอยกวา 300 ป หอมลอมดวยปาดงดบ จะพบวาอยอาศยบนแผนดนท�อดมดวยขาว น� า ปลาและของปานานาชนด ซ� งเปนเคร�องประกอบเล�ยงชพในชวตประจาวนมาโดยตลอด ดงน�นชาวชองทกคนยามปวยไขจะไมมหมอเหมอนกบปจจบน แตมหมอทางไสยศาสตร คนชองท�ไดเรยนวชาเวทมนตทางไสยศาสตร สามารถเรยนรธาตท� งภายในรางกายได เพ�อจะชวยใหคนปวยหายไดทกโรค (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) แตกระน�นเม�อดบสงขารแลว ชาวชองคนใดท�จตดบแลวจะตองมการบอกทางใหไปสสขตในพบหนา ดวยการวา พทโธ จากน�นตองทาพธชาระอาบน� ารอนท�มลทนตดตวใหสะอาด และประโลมดวยน� าหอม ผาหม เคร�องแตงกายท�ใหม ๆ และตองเอาสตางคหอพกเพ�อท�จะเอาไวเปนคาผานดานท�จะขามไปสโลกหนาใหสะดวก จากน�นพ�นองจะตองทากรวยดวยใบตอง ใสดอกไม

58

เพ�อพนมมอกราบไหวเขาจลามณและยงใชดายขาวเปนสายสญจนผกดายคอย เพ�อจะใหผตายมอาการหงกงอ การนาโลงใสโดยมากยาว 4 ศอก กวาง 1 ศอก เม�อเสรจวนดวยสายสญจนตามมมเอาเหลา 4 ขวดและเคร�องใช มด ขวาน (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) การทาน� ามนตธรณสารพรมเพ�อจะไมใหมเสนยดจญไรกบผทาโลง แลวกหามข�นบาน แลวคนอยบนเรอนจะดกมองถามวาจะเอาใสใคร คนหามบอกวาจะใสเฉพาะคนท�ตายคนเดยว น� เอง จากน�นกจะหาบเอาไปท�ศพแลวกใหลกหลานทาพธขอขมาลาโทษผตายแลวกเอาใสโลง จากน�นกจะเอาลงดนทามาไวใหสง 1 เมตร จดตะเยงธปตลอดวนคน จากน�นกกาหนด สวดอภธรรมไมนอยกวา 4 คน แตถาตายโหงจะไมเอาไวท�บาน ตองเอาไววดหรอไมกเผา ฝงไปทเดยวเลย แตตองนมนตพระสงฆ อยางนอย 4 องคสวดกมฐาน บงสกลแลวตอไปกจะเกบกระดก เม�อไฟเผาเยนลงแลวเอามาสวดกระดกอกหน�งคน (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) เม�อไวศพครบกาหนดแลว วนท�หามเผาศพ คอวนอาทตย วนพระ วนเสาร วนองคาร กอนจะเอาศพออกจากบาน หมอพธสปเหรอจะทาดายสายสญจน ผกขอมอและคอเดกทกคนกนวญญาณผตายจะมาทาใหเกด เจบปวยได หมอจะใหญาตพ�นองนาสารบอาหารหวานคาวเซน บอกผท�ตายอกคร� ง จากน�นจะเอาศพออกไปเผาปาชา กอนหามออกหมอสปเหรอจะเอาหมอ โปงมางใสไฟเปลอกมะพราวใหมควน เม�อหามศพออก หมอจะเอาโปงมางปาไปในท�ไวศพใหแตก (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) 2. วฒนธรรมทางดานเศรษฐกจ อาชพหลกของชาวชองในสมยโบราณ คอการลองแพนาของปามาขายในเมอง สวนหนาแลงน� าแหงลองแพไมไดจะเดนทางโดยทางเกวยน ซ� งเดนทางลาบากและใชเวลาเดนทางมากกวา ฉะน�นการเดนทางในหนาแลงจงไมคอยนยมกน สวนส�งของท�ชาวชองจะซ�อกลบบานกคอ เกลอ หอม กระเทยม น�าออย ดาย ยาฉน ในการไปซ�อขายส�งของในเมอง (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 29-30) คนชองจะมนสยอยรวมกนเปนกลม การทามาหากนจะ เอาแรงกนทา เชน เอาแรงไถนา ทาไร แมแตงานเลกนอยกเอาแรงชวยกน การปลกขาวของชาวชอง จะเปนการทานาปลกขาวเพยงเพ�อพอกนเทาน�น ไมใชทานาปลกขาวเพ�อการขาย ชาวชองจะมการทานา 2 ประเภท ประเภทแรกเรยกวานาขาว ประเภทท�สองเรยก นาไร เชน นวดขาว เอาขาวข�นยง ทาบญบาน เปนตน แมแตงานยกบานท�อยกไมไดจางกนแตอยางใด แตกมการเล� ยงอาหารกนตลอดสรายาเมา เปนธรรมเนยม (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) กวาจะทานาทาไรตองใหศาลนา ศาลไรกอนทกคร� ง โดยศาลนาจะใหในเดอน 4 วนพฤหส ศาลนาทาเปนอาคารเลกส� เสา มงใบปพ�นฟาก ขนาด 50 เซนตเมตร สง 1 เมตร ภายในศาลจะมไม

59

2 อนมดดวยดายขาว เรยกวา เจาท�นา เคร�องไหวศาลนาจะตองนงผาโสรง ถอกเส�อผาขาวมาพาดบา ของท�ทาใหศาลนาคอ ไกตวผตาย 1 ตว พรอมตบเคร�องในอย เหลา 1 ขวด บายศรปากชาม ขนมลกโทน ธปเทยน ยาฉน หมากพลจบ 2 คา การใหศาลนาน�นจะทากอนทานาและหลงการเก�ยวอกคร� ง ศาลไรจะทาศาลเชนเดยวกบศาลนาแตเพยงใหคร� งเดยว กอนใสขาวไร จากน�นเม�อยายท�ทากนเจาของมกแสดงเปนชางไปเหยยบทาลายเสอ มฉะน�นจะตองตดตามใหทกขเพราะ โยกยายท�ทาไรบอย (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) การทานา กอนไถจรง จะทาแรกนาขวญ 3 รอบกอน พรอมกบหมากพลจบ 1 คา จดธปบอกขอแมธรณเจาท�ทากนอยาใหโทษขาวเสยหาย โดยมากจะแรกนาขวญเดอนหกวนพฤหส ข�น 9 ค�าเดอน 6 การปกดานาจะตองลงกลาปกดาวนพฤหสตามมมนา 5 ตนหรอ 5 กอกอน แลวจงจะดาท�งวน ผหญงแมบานจะตองเอาหมากพลจบไปขอแมพระธรณกอนแลวคอยเอากลาปกดา ตอไปจนหมด วนท�ขาวกาลงทอง เรยกวาการปกตาหลวนา ในเดอนสบ กลางเดอนคอวนสารทไทย คนชองจะตองทาตาหลวรปแมพระโพสพกาลงทองแกจะออกรวง เปนธรรมดาเม�อเวลาคนทองมกจะหวโหย ออกกนออย กลวย ถ�ว งา (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) ดงน�นจงเอาเคร�องดงกลาวมดใสถงไปแขวนตาหลว พรอมหมากพลจบ 1 คา เอาไปปกท�หวนาชองและขอบชาพระแมโพสพ ใหรบเปนเคร�องสงเวย อยาใหเมดขาวลมหรอมหนอนมากล�ากลายเสยหาย ลกหลานจะไดนาอาหารไปเล�ยงมนษยตลอดจนถวายแกพระสงฆ เม�อขาวสกดแลว ชาวชอง กจะทาพธเก�ยวอกเหมอนกน คอเก�ยวขาวท�มรวงสมบรณและจะเอาหมากพลจบ บหร�มวนไปขอเชญแมพระโพสพ (อยาเสยใจเลย ลกหลานจะขอเก�ยวเชญเอาไปไวในยงฉาง ใหปลอดภยจากปากนกปากกา ววควายท�งหลาย) (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) จากน�นผหญงลงมอเก�ยวขาว 1 กากอนและเอาไวเปนขาวแมพระโพสพในยงใสกระบง มผาแดงขาวเอาไวทก ๆ ปตลอดมา การเอาขาวข�นยง ตอเม�อทาการนวดเสรจแลวท�งหมด คนชองจะกาหนดวน เอาขาวข�นยงในวนศกรหรอวนพฤหส จะมเพ�อนมารวมกนทาขวญขาว รองเพลงทาขวญพระแมโพสพ สนกสนานในวนน�นเปนประเพณ (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) การนวดขาวในลานจะใชควายมดเปนพวง 4-5 ตว หรอมากกวาน�นจะมเพ�อนบานมาชวยลงฟาง รองเพลงหงสออน เก�ยวกบระหวางชายหญง มการน� งขาวเหนยว แกงไกเล� ยงแขก อยางอ�มหนาทกคน เม�อเอาขาวข�นยงฉางเสรจแลวหมดทกบานจะทาการใหศาลทง คอศาลใหญในตาบลหมบานในเดอน 3 ข�น 3 ค�า ทกบานจะตองรวมกนในศาล และจะมคนเซน 1 คน เปนผทาทก ๆ ป แลวจะ ตองยงปน 7 นด เพ�อใหเจาเขา เจาทองท�รบทราบและมารบเคร�องเสวยพรอมกนวนน�น แลวชาวบาน กจะทาการเผาหลามได (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) ดงน�นจงเปนประเพณการใหศาลนา ศาลไรของชาวชอง แตปจจบนเดกรนหลงจะไมร เพราะผนาทาพธน� ไดตายไปหรอยงอยกไมไดทาการศาลนาอกแลว เพราะความเจรญดานวตถเขามามบทบาทมากมาย (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557)

60

เคร�องมอเคร�องใชในการประกอบอาชพและทามาหากนคอ ขวานปลเปนเคร�องมอสารพดประโยชนท�ใชในชวตประจาวนและประกอบอาชพของชาวชองและ เคร�องมอในการประกอบอาชพและทามาหากนอ�น ๆ เชน เบด สม ลอบ ของ แห เปนตน เปนเคร�องมอในการจบปลามาเปนอาหาร กระดง กระได มไวสาหรบ ฝดขาว เคร�องมอท�ใชในการลาสตว จะมอย 4 ชนด คอ หนาไม บวง แรว ทบอตก (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 31) สวนเร�องอาวธอ�น ๆ ท�จะใชในการตอสกนน�น ไมม เพราะลกษณะนสยชาวชองเปนคนเงยบ ๆ เร�อย ๆ ไมชอบมเร�องราวหรอทะเลาะววาทกบใคร ท�งน� เน�องจากทกคนในหมบานสวนใหญจะเปนญาตกน (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 34) การยดถอกรรมสทธg ท�ดน เขาจะใชแนวเนนดนหรอแนวตนไมตนใดตนหน� งเปนแนวแบงเขต ไมตองบอกเขากรกน ซ� งสมยกอนปญหาเร�องท�ดนไมมเลย และเม�อประมาณ พ.ศ. 2485 เปนตนมา ทางเกวยนไดเปล�ยนเปนทางรถบรรทกซง ทาใหการคมนาคมดกวาเกา จงมชาวไทยและชาวจนเขาไปจบจองท�ดนทาเปนสวนปลกผลไมและยาง ทาใหชาวชองเร�มมปญหาท�ดน เพราะท�ดนของตนไมมโฉนด (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 35) การคมนาคมกบการเปล�ยนแปลงสงคม ในสงคมของชอง การตดตอกบกลมชนภายนอกหมบานมมานานแลว โดยใชวธการเดนเทาหากหมบานหรอกลมชนท�ทาการตดตอไมไกลนก ใชเกวยน ใชการคมนาคมทางน� า คอการลองแพ ซ� งเขามาตดตอคาขายในเมอง ถาไมมธระจาเปนจรง ๆ แลวชาวชองจะไมเขามาในเมองเลย ซ� งแมบานบางคนสมภาษณวา สมยกอนตนเองไมเคยเขาเมองเลย เพ�งจะเคยเดนทางเขาเมองเปนคร� งแรกเม�อมรถโดยสารเดนทางจากหมบานไปตวเมอง เม�อป พ.ศ.2511 น� เอง ประมาณป พ.ศ. 2490 มนายทนคนไทยไดเขาไปตดโคนตนไมใหญ ๆ ในปาสงโรงเล�อย โดยใชเคร�องมอสมยใหม คอเล�อย (ใหมสมยน�น) และจางคนชองเปนคนตดโคนตนไม ใชรถบรรทกซงขนจากปาในหมบานเขาตวเมองสโรงเล�อย โดยไมตองลองตามแมน� าจนทบรและรถบรรทกซงจะว�งตามทางเกวยนเดมน�นเอง ใน ป พ.ศ. 2500 – 2503 แตเดมมแตรถบรรทกซงว�งตามทางเกวยน กเร�มมรถโดยสารเดนทางรบผโดยสารจากหมบานเขาตวเมองบาง (รถโดยสารเดนทางวนละ 1 เท�ยว) จากน�น ป พ.ศ.2518 ไดปรบปรงเสนทางจากเดมเปนทางดนอดแนน มาเปนทางลาดยาง ซ� งการคมนาคมสะดวกมาก มรถโดยสารประจาทางเดนทางจากหมบานเขาสตวจงหวดวนละหลาย ๆ เท�ยว (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 97-98) เม�อมการเปล�ยนแปลงไปจากเดม ซ� งต�งแตเม�อกอนไมจาเปนตองใช “เงน” ซ�อส�งของ กจาเปนตองใชเงนซ�อส�งของเคร�องมอสมยใหม ขาวของเคร�องใชมากข�นและชาวชองกไดจบจอง

61

ท�ดน โดยอาศยชองโหวของกฎหมาย คอขอใหราชการออกใบรบรองการทาผลประโยชน (สค.1) ในท�ดนน�น ๆ ให โดยท�ชาวชองไมมความรเร�องกฎหมายกรรมสทธg ท�ดนเลย (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 99) 3. วฒนธรรมทางดานศาสนา วฒนธรรมทางศาสนาของชองน�นโดยรปแบบ จะเปนการนบถอในแนวท�เรยกกนวา พทธ- ผ- พราหมณ แตในภาพปฏบตท�เปนอยมาจนถงปจจบน กลมชองจะนบถอผและพทธศาสนาเปนหลก ในขณะท�ศาสนาพราหมณท�มาจากอนเดยและของไมคอยมบทบาทในชวตทางศาสนา ยกเวนการอางเทพเจาของอนเดยในบางโอกาส เชน พระนารายณ เปนตน การนบถอผของชาวชองน�นใหความสาคญตอผบรรพบรษ ซ� งเปนอดมการณของระบบเครอญาต เน�องจากผบรรพบรษจะเปนเคร�องมออยางหน� งในการควบคมความประพฤตของบคคลในสงคมท�งในดาน ความซ�อสตย ความกตญh ความขยนอดทนและความประพฤตดานตาง ๆ ถาหากบคคลใดมความประพฤตไมด ไมเหมาะสม ผบรรพบรษจะทราบและจะมาวากลาวตกเตอน ถาหากวากลาวตกเตอนแลวยงไมเช�อ บคคลน�นจะถกสงคมตเตยน และผหลกผใหญจะวากลาวเอาได ดงน�น ทกบานเขาจะมผห�งเอาไวกราบไหว ซ� งเขาเช�อวา ถาบานไหนมผห�งหรอผโรงไวเซนสรวงบชา จะร� ารวยมความสข ทกบานเขาจะทาห�ง (คลายช�น) และบนห�งจะมท�ปกธป มกระดกของบรรพบรษวางไว (หรอบางทกไมมหรอบางทกเปนหวกะโหลก แลวแตใครจะเกบ แตสวนใหญจะเปนกระดก) และเม�อมพธกรรม เซนสรวง ญาตทกคนจะมาชวยกน จะนาส� งของเคร�องกนมาท�บานทาพธน�น (สเรขา สวรรณไพบลย. 2530 : 91-92) สวนผอ�น ๆ ท�มท�งใหคณและใหโทษกคอ ผปา (บางทกเรยกผเฉย ๆ) กลาวคอ ถาหากเขาปาไปพดไมดหรอทากรยาไมด เปนการดถกปา ผปาจะโกรธและจะมาทาใหมอนตราย เชน เจบไข หรอบาดเจบ บางทกใหหลงปาหาทางกลบไมได บางทกพบสตว ราย ๆ เปนตน แตถาหากกอนจะเขาปาไดกราบไหวขอพร กลาวคาท�เปนสรมงคลแลวจะโชคดไมมอนตรายและนอกจากน� “ผ” กจะมาคอยรงควานทาใหคนในหมบานเจบไขไดปวย ซ� งตองทาพธเปาหว รดน� ามนต โดยหมอผประจาหมบาน ฉะน�นจงไดมความเช�อเร�องอ�น ๆ ตามมา เพ�อความสงบสข “ผ” จะไดจะไดไมสามารถทาอนตรายได (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) ในการนบถอผของชองน�นจะมพธกรรมตาง ๆ รองรบการนบถอพธกรรม ท�ยงคงหลงเหลอใหเหนในปจจบนท�สาคญไดแก 3.1 การทาบญสงทงของชาวชอง เปนการทาบญตอนเชาในวนแรม 1 ค�า 2 ค �า เดอนอายของทกป เปนการทาบญเพ�อสงเคราะหในหมบานฝากไปกบยมทตท�ง 4 คน คอนายนะ นายสะ นายทะ นายโส ตวแทนยมบาลคอยดแลความช�วของมนษยโลกและเปนผชวยเหลอคนท�มงทาบญ

62

ทากศลใหพนจากอนตราย ดงน�นชาวชองจงถอเร�องน� เปนประเพณการสงเคราะหหรอถายเคราะหเปนประเพณของชาวชองมาแตโบราณ คอเม�อถงเดอนอาย ข�น 1 ค�า ชาวชองจะทาพธบญสงเคราะห โดยตอนกลางคนจะมตวแทนเปนนายสมนตวแทนพระยายมทต จะม 4 คน คอนะ สะ ทะ โส จะเร�มแต 20.00 น. ไปจนถงรงอรณทกคนจะมเคร�องเกบเสบยงอาหารการกน โดยจะออกเดนทางหวบาน ทายบานมกะบง เหลา ไขไก ขาวสาร 1 ชาม ไปตามบานเรยกเจาบานใหมาถายเคราะหรายโดยจะขอส�งแลกเปล�ยน เชน ขาวสาร กะป น� าปลา ไกไขตาง ๆ ท�พวกเขาท�ง 4 คนจะไมอยในหมบานอกแลว เพ�อจะเอาความเจบไขของชาวบานออกไป (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) ในตอนเชาชาวบานจะนมนตพระสงฆไปทาบญถวายทานกลางทงทายหมบาน เพ�อจะทาบญอทศสวนกศลท�ทาวนน�นฝากไปกบตวแทนยมทตท�ง 4 ตน ไปในเมองนรก แลวพระสงฆกจะสวดมนตอนโมทนาทาน นกขตตะยก เม�อเสรจพธกกอพระเจดยทราย ขอฝากเคราะหรายอยกบพระธรณน� กอเจดยไดตอไป จากน�นชาวบานกจะเดนทางกลบบานกน แตวนน� ข�น 2 ค�า กจะทาบญทางน� าอกคร� งโดยจะทาพธเหมอนกนแตวาเปล�ยนท�ทาคอไปทาท�คลอง จะตองทาเรอจาลองสงไปกบแมน� าพระคงคาอก 1 เชา กนมนตพระสงฆไปทาบญสงเคราะหทางน� าอก 1 คร� ง แตการทาบญสงทางน� าหนมสาวมกจบโดยเลนสาดน� ากนเม�อเสรจพธแลว สรปวาการทาบญสงเคราะหกลางทง ม 2 อยางคอ ทางบกและทางน� า ทางบกกฝากเคราะหกบเจดยทราย ทางน� าฝากเคราะหไปกบเรอ ดงน�นจงเปนประเพณของชาวชองตลอดมาจนถงปจจบน (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) 3.2 การใหศาลพระภมเจาท� เปนประเพณสบมาของชาวชองเพ�อบชาเจาท� ผเรอนใหปกปกรกษาคนในบาน โดยมากมกจะใหมละ 2 คร� ง คอกอนเขาพรรษาและออกพรรษา โดยจะทาเคร�องสงเวยเชน ขนมลกโทนใสไสใบศรปากชาม ขนมตมแดงตมขาว ถวยน� าเปลา 1 แกว ธปเทยนดอกไมบชา ผจะเซนอาหารหวานคาวจะตองใหพอเรอน-แมเรอนบชาพระภมเจากรงพาลท� ง 7 วน ท�อาศยในเขตบรเวณเคหะสถาน เม�อกลาวถวายเสรจแลวกจะตองอาบน� าตวพระภมจาลองพรอมกบผกดายบรรจคาถาเขาพรรษา-ออกพรรษาตามกาลเวลา เม�อเสรจพธกจะตองบชาแลวแตความสขของเจาบาน (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) 3.3 การทาพธเลนผห�งและการเลนพ�โรง 3.3.1 การเลนผห�งเปนพธของชาวชองแตโบราณท�นบถอเปนประเพณการเซนไหวผบรรพบรษ เน�องจากคร� งป ยา ตายายนบถอเลนกนทก ๆ ป เพ�อจะเปนการใหผป ยาตายายท�ตายไปเขามาสงสกบคนท�ลงผห�ง และลกหลานจะถามความทกขสขท�ตายไปวาตองการอะไรจะทาบญอทศสวนกศลไปให ตามท�ตองการ เปนการรวมญาตพ�นองไดพบปะพดคยกน โดยพธลง จะทาห�งสงเพยงตา ลกษณะกวาง 1 ศอก ยาว 1 ศอกคร� ง ใชเชอกขนาดพอแขวนห�งไมใหตก ในห�งจะมไก 1 ตว เหลา 2 ขวด ขนมลกโทน บายศรปากชาม ธปเทยนจดบอกผ เชญใหมาลงสงสจะมคนตกลอง เชญ

63

ผห�งมาลง แลวกจะเชญผสมงเขามาอก ตอนน� ดนตร กลองจะหยดไมไดพรอมกบผสมงลงมาสงสผทาพธ เขากบแสดงรา กนของดบ เปนไกบนห�ง เปนตน แลวกกระโดดไปท�ดน ทางผทาเซนบวงสรวงกจะตกลองเรยกแลวข�นมาบนเรอนอก กจะสลบลง มคนเปาหใหรสก (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) 3.3.2 การเลนผโรง เปนการเซนไหวผบรรพบรษเชนกน แตเปนการเลนกลางวนไมใชกลางคนเหมอนผห�ง การเลนน� ใหเลอกเอาอยางใดอยางหน� งระหวางผห�งหรอผโรง เพราะจดมงหมายกเหมอนกน (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 65) จากการเลนผห�งและผโรงน� นอกจากจะเปนการรวมญาตพ�นองไดมาพบปะ พดคย จะเปนการควบคมความประพฤตของลกหลานอกอยางหน� ง พฤตกรรมท�บรรพบรษไมชอบ เชน การไมรกพ�รกนอง ไมยอมชวยเหลอพ�นองท�ตกทกขไดยากหรอไมยอมดแล ผเฒาผแก ท�ยงมชวตอย หรอข� เกยจไมขยนทามาหากนเหมอนคนอ�น ปลอยใหลกเมยลาบาก ไมมความซ�อสตย ไมมความจรงใจตอพ�นอง (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 70) 3.4 การทาบญสวดมนตเรอน เปนการทาบญเพ�อเสรมสรางกศลใหกบป ยา ตายาย แตคร� งโบราณกจะสวดตอนเยนต�งศาลเสภาทางทศตะวนออกเฉยงเหนอ ศาลเสภาประกอบดวย 4 เสา สงเพยงตา มมะพราวออน 2 ลก บายศรปากชาม ขนมลกโทนสารบอาหารคาวหวาน 7 ถวย ตมแดงตมขาว กอนจะใหศาลมการชมนมเทวดาแลวกเซนหวหม ศาลท�หวหมบอกกลาวเจาปา เจาเขา ใหมาเอาเหลา กนอาหารหวานคาว แลวจงชวยคมภยพบต อยาใหเกดฝน พายในชวงทาบญน� เลยและตอนเชากจะถวายสงฆทานแดพระภกษสงฆสามเณรตอไป (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) 3.5 การทาบญวนสารท เปนการทาบญพเศษอกอยางหน� งท�คนชองยดม�นทากนมาต�งแตโบราณกาล เพราะเน�องจากวนสารท จะตรงกบเดอน 10 ข�น 15 ค�า เปนวนท�มนษยจะทาบญอทศใหแมพระโพสพ คอขาวท�ไดเล� ยงมนษยมาต�งแตสรางโลก พบวามนษยจะขาดอาหารไมไดเปนสนหลงของมนษยโลก โดยเฉพาะชาตท�อยในเขตรอนจะตองกนขาวเปนหลก ดงน�นคนโบราณวาขาวเปนแมพระโพสพ ดงมนทานเลาวา คร� งหน�งมนษยผชายไดทาเคร�องเสวยน� าไปถวายพระแมโพสพท�ทงนา บงเอญแมพระโพสพประจาอยในทองนาน�นมรปสวยงามเหมอนเทวดาจงใครหลงรกและไดไปปลกปล� า พระแมโพสพจงไดหายไป แลวจากน�นตอมาพระแมโพสพกไมใหเหนอกเลย จงตองเปล�ยนเปนผหญงนาเคร�องเสวยกลวย ออย ถ�วงาและกระยาสารท ไปถวายโดยทารปตาหลวแทนพระแมโพสพตวจรง เน�องจากวนข�น 15 ค�า เดอน 10 น�นจะตรงกบขาวทองนากาลงต�งทองออกรวงท�วไป ชาวชองจงถอวาควรจะนาเคร�องสงเวยตาง ๆ ไปถวายใหอยางสมบรณและยงทาบญอทศใหกบพระแมโพสพอกดวย เน�องจากเหมอนมนษยเรากาลงทองแกอยากจะกนอาหารหวาน คาวตาง ๆ เชนกนและยงทาใหคนเรารจกกตญhตอผมพระคณอกดวย ดงน�นจงไดจดวนทาบญสารทข�นทก ๆ ป เปนประเพณสบมา (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557)

64

นอกจาก “ผห�ง” “ผโรง” หรอ “ผบรรพบรษ” แลว กไมมผหรอเทพเจาใดท�ชาวชองนบถอ ถงแมจะมกลาวถงช�อเทพเจาตาง ๆ เชน เจาเขาสระบาป พระอศวร พระนารายณ ในคากลาวของหมอ ท�ทาพธตาง ๆ ของหมบานกมฐานะเปนเพยง “เทพผาน” เทาน�น ไมมบทบาทในดานความเช�อหรอกอใหเกดพธกรรมใด ๆ เลย สนนษฐานวา พระอศวร พระนารายณ ท�เขามาปะปนกคงไดรบอทธพลไปจากแนวความเช�อและพธกรรมไปจากคนไทย (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 56-57) สวนการนบถอพทธศาสนาน�น คาดวา พทธศาสนาจะเขามาในชมชนชองโดยผานกลไกของรฐไทย กลาวคอเม�อรชกาลท� 5 ประกาศใหมเพยงสญชาตไทยสญชาตเดยว เม�อ พ.ศ. 25451 โดยคนไทยทกคนจะตองใชภาษาไทยและนบถอศาสนาพทธท�เปนทางการ ดงน�น คนชองจงหนไปนบถอพทธศาสนาโดยไมใหขดกบความเช�อเก�ยวกบผบรรพบรษของชอง อยางไรกดการนบถอพทธศาสนาของชองกจะแยกจากการนบถอผโดยไมหลอมรวมกนเปนอนหน�งอนเดยวกน เน�องจากพธกรรมท�เก�ยวกบการนบถอผบรรพบรษของชองจะไมมพธกรรมทางพทธศาสนาเขาไปปะปนเลย (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 92) ตวอยางเชน มการกลาวขวญกนโดยท�วไปวาพระอาจารยดาแหงวดตะเคยนทองพยายามทาพธกรรรมเก�ยวกบผบรรพบรษบรเวณวดตะเคยนทอง แตปรากฏวาไมสามารถทาพธได จนกระท�งเม�อนาไปทาในพ�นท�บรเวณอ�นคนทรงกสามารถทาพธชองตอไปได (ราแพน ศละปาน. สมภาษณ. 2557) พธกรรมทางพทธศาสนาท�กลมชองนามาใชในชวตของตนเองท�สาคญไดแก 1.1 ประเพณการบวชนาคและสามเณร ชาวชองมประเพณการบวชนาคและสามเณร คอ ผชายเม�ออายครบ 20 ป พอแมจะตองใหบวชกอนการไดเมย การบวชนาค พอแมจะเอาลกชายไปฝากวด อยกบหลวงตาในวดท�ตนจะบวชอยภายใน 1 เดอน โดยจะไมใหทางานบานเพ�อจะใหทองมนตการขานนาค การบวชนาคคอ การเอาผท�จะอปสมบทไปจดงานสมโภชทาขวญนาคตอนกลางคน โดยพอแมจะใหลกชายโกนหวนงผาขาว เส�อขาวพาดสะไบ แลวหาหมอหรอพระสงฆมาทาพธกลาวคาขวญสอนนาค เร�องคณบดามารดา เร�มต�งครรภมาจนไดแทนคณมารดาในคร� งน� (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) พธการทาขวญนาค มหมอนทาขวญ ทาบายศรเจดช�น เทยนชยมงคล เบกพระเนตรเวยนเทยนรอบนาค 3 รอบ ตอนเชาทาบญตกบาตรแลวแหนาคไปวด พรอมท�งการแสดงเตนราของเพ�อนบาน กลองยาว แตรวงแลวแตจะม เม�อถงวดแลวกมอบนาคใหกบอาจารยดแลตอไป จนกวาจะเขาอปสมบทในโบสถ ตอนแหนาคเขาอปสมบท พ�นองพอแมจะไปรวมอนโมทนาสาธเวยนทกษณรอบโบสถ 3 รอบกอน โดยจะใหผชายแขงแกรงแบกนาคข�คอ คลมรมกรด พนมมอดอกไมท�จะเอาไปถวายอปชฌาย ตอนแหครบ 3 รอบ (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557)

65

นาคจะโยนทานใหกบผท�ไปรวมอนโมทนา เกบแยงกนสนกสนาน จากน�นญาตพ�นองกจะไปนมสการพระพทธประธานและพระอปชฌาย ทามกลางสงฆไมนอยกวา 15 รป จะทาพธอปสมบทเปนสามเณรกอนแลวจงบรรจสวดกลาวปฏญาณ มอบกาย วาจา ใจกบพระพทธศาสนาแลวจะตองปฏบตตามพระธรรมวนยตอไปจนกวาจะครบ 3 เดอน แลวรบกฐนเพ�อเสรมบญบารมอกคร� ง จากน�นถาอยไมไดกตองลาสกขา เปนฆราวาสตามเดม กอนลาสกขาจะตองไปเทศนโปรดบดามารดากอน (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) 1.2 ประเพณวนสงกรานต ชาวชองเม�อถงวนสงกรานตหรอวนตรษจนจะหยดทางาน แลวนาอาหารไปวดทาบญจนครบ 3-7 วน แตวนทาบญเสรจจะชวนกนเลนสะบาชองตาง ๆ และเลนลกขางพนนกนสนกสนานจนครบ 3 วน แลวกอาบน� าพระสงฆและคนแกตามบานขอขมาลาโทษคนแก และใหลกหลานอาบน�ารดน�าป ยาตายาย บดามารดา วธการอาบน� ารดน� าคอ จะตองใหผ มอายอาวโสน�งบนโตะเกาอ�ยดเทาลง ตกน� าใสน� าหอม ดอกไมมะลลงในขนแลวใหผอาวโสแบมอรบน� าท�รด ท�ลวงเกนดวยกาย วาจาและใจท�ผานมา เรยกวาการทาวธชาระบาป (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) 1.3 การทาบญตกบาตรเทโวนยมทากนวน 1 ค�าเดอน 11 ทาตามวดท�ตนอย แตปจจบน จะไปรวมกนในวดใกลเคยงท�เขานมนตไปรวมหลาย ๆ วด จะมคนมากมาย เสรจแลวจะนาอาหารแหงตาง ๆ กบมาวดตนและนอกจากน�นยงมการต�งองคผาปารวมกนดวย (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) 1.4 ทาบญวนวสาขบชา เปนการทาบญเพ�อสบศาสนาและกตญhตอพระศาสดาและทาการเวยนเทยนทกษณโดยรอบปชนยสถานตาง ๆ เพ�อนอมจตระลกถงพระพทธคณ พระธรรมคณ และพระสงฆคณอกดวย โดยระหวางเวยนเทยนผมารวมจะจดธปเทยน กลาวสวดมนตพระพทธคณ ธรรมคณและสงฆคณจนครบสามรอบในตอนกลางคน ตอนเชาจะทาบญตกบาตรรถวายทานอทศใหป ยาตายายท�ลวงลบไป (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) 1.5 การทาบญวนลอยกระทง เปนการทาบญเพ�อบชารอยพระพทธบาทของพระสมมา สมพทธเจาท�หาดทรายนมนทโนนท�พระองคทรงไปลอยประทป เพ�อแสดงมทตากบแมน� าพระคงคา ซ� งมนษยไดอาศยน� าพระคงคาใหเกดความสขเยอกเยนแกมนษยมากมาย ดงน�นพระพทธองคคอลอยพทธประทปในวนเพญเดอนสบสองน�าเตมตล�ง เพ�อจะฝากส�งช�วรายท�ลวงเกนกบแมน� าพระคงคาท�ผานมาใหหมดส�นไป ดงน�นจงตองทากระทงเพ�อลอยประทปไปกบแมน� าพระคงคา จงเปนประเพณสบมา (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) 4. วฒนธรรมทางดานสงคมและความเปนอย 4.1 วฒนธรรมการแตงกาย ชาวชองสมยโบราณแตเดมน�นคงจะใชผาท�ตนทาเองจากดาย ทกครวเรอนจะตองมเคร�องทอผา เชน กะสวย กะตกก ทาดวยไม การใชสจากเปลอกไม โดยมากชาวชอง ชอบสดาและ สแดง สขาวเปนหลก โดยมความหมายของแตละสดงน� (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557)

66

ผาสดา หมายถงคนชองเปนคนอยในปาดงมากกวาอยในเมองเปนคนมทกข เพราะ

ไดถกเพ�อนมนษยบกรก ขบไลบอย ๆ จงใชผาสดาแตง เชน คร� งป พ.ศ. 2500 การทางานเก�ยวขาว

อะไรตาง ๆ หนมสาวจะแตงตวนงผาสดาเปนสวนมาก และผาสดาเปนผาไมเกบความรอนและเปน

ผาเป� อนยากดวย

ผาสแดง เอาไวโพกหว เชน ผาขาวมาสแดง เปนสญลกษณวาใชในโพกหวกนรอน

และคาดเอว นอกจากน�นยงไวกราบไหว เม�อยามเกดทกขภยแกตนเพ�อขอชวตเลอดเน�อไว

ผาสขาว ใชในการไปทาบญกศลเพ�อใหจตใจสะอาดเหมอนผาขาว

ลกษณะการใชเคร�องนงหมโดยมากเปนกางเกงสดาขากวย เส�อแขนยาว ผหญง

ผาถงสดา เส� อแขนยาวเชนกน ลกษณะผาแตงกาย การแสดงศลปตาง ๆ มกใชผาสดากรมทา เส� อ

ทรงกระบอก คอกลมไมมกระดม ใชมดแทนใชโพกหวสแดงหรอผาขาวมาสแดงคาดเอว สวนลกษณะ

เคร�องแตงกายไปทาบญกศลท�วดหรอท�บานมกใชผาขาว ผชายนงกางเกงขาวหรอขากวยขาว เส� อ

คอกลมทรงกระบอกขาว ผหญงกผานงโจงกระเบนสเขยวออน เส�อคอกระเชาสขาว ใชผาสะไบเฉยง

สขาวออนกได

ลกษณะการนงผาทางาน นงกางเกงขาส�น ขากวยสดา คาดผาขาวมาลายสตาง ๆ

สวนลกษณะการใชเคร�องประดบกาย แหวนทาดวยสตางคแดงทาเองหรอตะก�วสขาว ตมหใชดอกไม

สตาง ๆ ประดบและเขาหรอกระดกกได แตตอนหลงใชสตางคแดงทาแทน เพราะแขงและสเปนเงา

มากกวาและใชลกมดจากลกขาวเดอยรอย แขวนคอหลากสตาง ๆ เปนวงและเปนกาไลขอมอดวย

สวนกาไลเทาจะใชเงนยวงทาใสเทาและขอมออกดวย สวนลกษณะเคร�องประดบผชาย มแหวน

ทาดวยสตางคแดงและตะก�วสวมใส สวนสรอยคอทาดวยลกมะคา เอาลกขาวเดอยรอยดายเปนพวง

แลวสวมคอ สวนเคร�องประดบปองกนตว จะใชตะกรดทาดวยตะก�ว คาดเอวและดายมงคลมดขอมอ

(เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557)

4.2 วฒนธรรมความเปนอย

ชาวชองมความเปนอยแบบงาย ๆ สรางบานดวยไมไผและมงหลงคาดวยหญาคา

หรอใบระกา ใบกนทรง แตถามเงนทองมากจะทาดวยไมกนเกรา ไมแขงเล�อยดวยมอ เจาะสลกเสาเรอน

ตอกหมดยดแนนจะไมโคนงาย มกยกบานมนอกชาน ตวหองเรอนและครวตดตอกน หลงบานจะม

ยงขาว การอยกนอาหารหากนเองงาย ๆ กน ผก ปลา ครอบครวของชองจะอยกนแบบพอแมพ�นอง

บานใกลเคยงกชวยเหลอกน เจบปวยไข ตาย กจะมาหาชวยกนตลอด ผานงหมจะเปนธรรมดาท�วไป

เหมอนคนไทย-เขมร คอ ผชายตอนแรกจะนงโสรง กางเกงขากวย ผาขาวมาพาดบาหรอโพกหวอยวด

ถอศลชวงเขาพรรษา ผหญงจะนงผาถงผาสะไบเฉยง ผาโจงกระเบน (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557)

67

ชาวชองมกยากจน อยตามชายปาในท�ดนของตน จะข�นเขาหาของปา ทาไรทานา เสรจจากหนานา จะข�นเขาหาของปา เกบลกกระวาน ตดหวายหาลกเรว ตกน� ามนยาง นสยของชาวชองชอบด�มเหลา สนกสนานรองราทาเพลง ไมโลภคยเพ�อนฝงรวมกลมเฮฮา นสยใจคอเอ�อเฟ� อเผ�อแผ การแตงกายทางานผชายนงผาขากวยสดา เส�อดา แขนยาว ผหญงนงผาถงสดาและเส�อแขนยาวสดา (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) ลกษณะทาทางการแสดงออก มกข�อาย ชอบอยท�สงด ชองเรยนวชาทางไสยศาสตรเคารพบชาเจาท� เจาปา เจาเขา บชาผสางป ยา ตา ยาย การนบถอท�รกกนมากท�เรยกวา เกลอ การเดนทางตอนกลางคนจะระวงตวอยเสมอและการกนอาหารมกจะใชคาถาเสกกอน เพ�อท�จะรวามยาพษหรอเปลา คนท�เรยนวชามากจะเปนผถอกรรม คอจะละเวนท�ครอาจารยหาม เชน เรยนวชารกษาหมอง เปนตน (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) การดฤกษยามจดงานพธตาง ๆ จะตองไปหาหมอด เชน ยกบานใหม ดฤกษแตงงาน สรปแลวคนชองโบราณจะทาอะไรตองไมใหเกดภยหรอเสนยดจญไรแกตวเองและครอบครว แมกระท�งคนอ�นดวยทกคร� งไป เชน หามผวปากบนบานตอนกลางคน เยบผากลางคน ตดผมกลางคน เปนตน (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) การต�งครอบครวใหม พอแมฝายชายจะใหควายมาคหน� ง หรอตวหน�ง เปนเคร�องมอในการทามาหากน (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 44) การอบรมเล�ยงดลกจะใหเรยนรเร�องการเขาปากบพอและแม พอแมจะยนยอมใหลกเขาปาไดตอเม�อลกตองเขาใจเร�องกฎเกณฑของการเขาปา เชน หามบนวาหวขาว หวน� า หามอทานคาหยาบคายหรอถาพบเหนสตว เหนปา กหามอทานวาเปนช�อสตวน�น ๆ เพราะคาบนหรอกลาว คาหยาบคาย กลาวช�อสตวท�เหนจะไดรบอนตราย หรอลาสตวไมไดและถาใครพดออกไปแลว พอแมจะดดา ดงน�นการเขาปาจงหามพดใด ๆ ท�งส�น (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 45) ระบบเครอญาต ครอบครวชองเปนลกษณะครอบครวเลก การต�งครอบครวจะอยภายในหมบานหรอละแวกใกลเคยงกนกบญาตพ�นองกตาม แตลกสาวคนโตจะเปนผสบทอดมรดกจากพอแม จะปลกสรางบานใกล ๆ กบพอแมของตนเอง คอยดแลชวยเหลอท�งเร�องอาหารการกนและยามเจบไขไดปวย (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 48) คนชองมภาษาพดเปนของตนเอง เรยกวา ภาษาชอง เปนภาษาสาเนยง คาหนกออกเสยงตวรอชดเจน มเฉพาะในเขตจงหวดจนทบรและจงหวดตราดบางเลกนอย ตามคาเลาตามประวตศาสตรพงศาวดารวา คนชองมมากอนกรงสโขทย อยแถบเชงเขาสระบาป และเขตท�วไปในจงหวดจนทบร โดยเฉพาะในเขตอาเภอมะขามมากกวาท�อ�น ภาษาชองพดคลายจาพวก เขมร มอญ แตคาพดไมเหมอนกน เชน การนบเลข หน�งไทย เขมรวา ประมวย ชองวา โมย คาวาสอง เขมรวา ประพ ชองวา พาย เปนตน (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557)

68

คาชองออกเสยงกระทงหนกและส�น เสยงลมในคอสดเขาแรงล�นชวยดนใหชดเจน ปจจบนภาษาชอง เกอบจะสญหายหมดแลว ทราบวาคดวาลกหลานเหนวาไมสาคญตอชวตประจาวน เพราะภาษาชองเปนภาษาปลกยอยและปจจบนเปนภาษาสงคมไมยอมรบเพราะภาษาไทยมบทบาทมาใชเปนชวตประจาวนแทน ดงน�นภาษาชองทองถ�นของชาวจนทบรเดมมมานานนบพนปกไดหายไป ตามบรรพบรษเกอบหมดแลว (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) คนชองคร� งโบราณเม�อประมาณ พ.ศ. 2310 น�น ชาวชองจนทบรคงจะเปนผรวมชวยกเอกราชใหกบประเทศบางกวาได เพราะสมเดจพระเจาตากสนมหาราช ไดนาทพมาตเมองจนทบร เพ�อหาพกพวกและเปนท�รวมพล เพ�อจะกเอกราชจากพมาท�ยดครองกรงศรอยธยาคร� งน�น ไดเปนผลสาเรจ (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) จงหวดจนทบร เดมเรยกวา จนทบรณ แตภาษาชองเรยกวา จนทมย คนชองถงแมมอปนสย ทาทางเปนคนปาเถ�อน ดลกษณะรปรางแลวผดกบคนไทยตางจงหวดไปมาก ท�งสาเนยงพดและผวพรรณจะมองออกวาเปนคนเช�อสายชอง คอรปรางลกษณะรางกาย ผมหยกหยกศก หนาผากเหล�ยม คางตม จมกหก หนงตาหนา ผวดาแดงคล� า แขงแรง คอนขางต�า ตาคม นสยใจคอซ�อสตย พดไมเกง ชอบอยในสงคมท�สงบ รกอสระ แตเปนผชอบเอาอยางคนอ�น เลยนแบบปรบตวเขากบสมยไดรวดเรวและมกลมของเกาชอบของใหม เหตน� เองภาษาจงคอยหายไป (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) 4.3 วฒนธรรมดานสขภาพ ระบบสขภาพของคนชองน�นประกอบดวย การแพทยแผนโบราณโดยมสมนไพรเปนหลกควบคไปกบการใชไสยศาสตรในลกษณะท�เปนคาถาอาคมตาง ๆ ตวอยางเชน (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) 4.3.1 หมอตอกระดก วธการรกษา หมอจะต�งครบาอาจารย เชน เหลาขาว สตางค 6 บาท 12 บาทหรอ 1 สตางค ใชน�ามนมะพราว น�ามนงา ปลกเสกดวยคาถา แลวใชเฝอกทาดวยไมไผเหลาเปนซ�ใชดายถก แลวกเอาหมแผลท�หกและดามไวจนกวาจะตดกนและทาน�ามนยาทกวน 4.3.2 หมอบรณ เพ�อดผปวยวาสาเหตเปนอะไร คนบรณจะเปนผหญง วธบรณ หาสาเหตการปวยไข จะใชมดบางเอาดายไวสขาว มดหวทาย มดหนาคว �าลง มอหน�งจะห�วดายตรงกลางแลวแกวงไปมาเลกนอยกอน ผบรณจะพดเรยกหาคนปวย เอาขาวสารไว 10 เมด จะถกผสางหรอเจาท� เม�อถกตรงเรยกแลว มดจะแกวงเรวและช� เหว�ยงไปมาหกคว �าหงาย แตขาวสารจะไมตกลงจากมดจะเหลออยท�งคจะทายวา ผจะรบและอาการเบาบาง หากขาวสารเหลอปลกจะทายวาอาการจะยงไมรบหรอหายชา ฉะน�นคนชองจงใชวธน� เพ�อดอาการผปวยเปนประเพณสบมา 4.3.3 หมอพนฝ วธการรกษาคอ หมอจะใชปนกนหมากศนยดวยคาถา แลวพนดวยคาถา เปนเวลา 3 ครา และมยาพอกปดหวฝโดยใช ของเยนพอก เชนวานดบพษ หรอใชสบซนไล ปดใหหวแตกเรวกจะหาย

69

4.3.4 หมอรกษาคนไขปาหรอไขมางเดก หมอจะใชยาสมนไพรจากตนไมสด ๆ เชน ราก ใบ เปลอก ผล ก�ง เอาไปสบรวมกนแลวปลกดวยคาถา เจาหวพระองคหรอคาถาอ�น ๆ แลวเอายาใสหมอดน ใสน�าพอควร ตมใหคนปวยกน หากไมถกหมอกเปล�ยนตนยาใหม ขอควรหามการตมยา หมอจะหามไมใหน�ายาเดอดไหลลนหมอไมด เพราะฤทธg ยาจะไหลออกหมด 4.3.5 หมอกวาดทรางเดก วธทายา คอ เอาแมงมมตายซาก 7 ตว เขมาควนไฟ น�าประสานทองทบบดละเอยดปนกนแลว เอาน�ามะนาวเปนกระสาย กวาดล�นและลาคอทกค�าวน จะหาย 4.3.6 หมอดบพษไฟ วธทา หมอจะเอาเกลอเค�ยวใหละเอยดแลวเสกคาถา ดบไฟนรก พนไปท�ถกไฟคอกหรอเอาน�าปลารดบรเวณถกไฟหรอเอานมสดทาบรเวณถกไฟใหท�วกได เม�อแผลผวหนงลอกเอาใบยาสบปดกได 4.3.7 หมอพนวาน วธรกษา คอการใชวานมวง เค� ยวพนและคาถาของหมอจะบรกรรมพนไปและคาต�งครมเหลา 1 ขวด หมากพลจบ 3 คา เค�ยวพน 3 คร� ง จงจะหาย 4.3.8 หมอรกษาหมาบากด สมยโบราณไมมยาทนสมยจงเอาตมหมาบา ยางไฟใหคนถกหมาบากดกนจนหมด อาการกจะไมบา เพราะเคยใชมาแลวหลายราย 4.3.9 หมอดฤกษยาม คอหมอดตาม วน เดอน ป ของตาราพราหมณ 4.3.10 หมอจบเสน คอหมอจะจบเสนปบตาม ตองใชมอกดเสนวา เสนจะทบกนรปาว หากเสนทบกนจะจบตรงน�นจนเปนเวลา 3 ค�า กจะหาย นบแตทางราชการไดจดใหมสถานอนามยประจาตาบล เม�อป พ.ศ. 2496 ชาวชองเร�มรกษาโรคแบบใหม นบต�งแตการยอมรบ การใชเซรมแกพษงกอน ทาใหชาวชองเร�มมาสนใจรกษาตามแบบแผนใหม เชน เร�องการคลอดและการบารงรางกายหลงการคลอด การใชยาแผนปจจบนแทนการใชยาสมนไพร และยอมไปรกษาพยาบาลทสถานอนามยประจาตาบลและโรงพยาบาลในตวเมอง (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 101) 4.4 วฒนธรรมเก�ยวกบอาหารของชอง ชาวชองโบราณชอบอยปา การหงหาอาหารทกม�อกอนจะทากน วนละ 2 ม�อ เชา-ค�า เทาน�นเอง อาหารประเภทแกง มดงน� คอแกงปลาชอนใสกะท มะพราว บางทปนกบผกตาง ๆ เชน หวมนสาปะหลง หวมนเทศ ฟกทอง หนอไมดอง รสเผดปานกลาง ใสพรกแกง เชนพรกแหง ข�หนใหญ หวขา ตะไคร หอม กระเทยม ใบกะเพรา มะกรด ขม�นชน ขาวสารแช เกลอเลกนอย กะป 1 ชอนแกงปลาดกและปลาอ�น ๆ เชนเดยวกบปลาชอนท�ใสกะท มะพราว แตถาแกงเผดปลาใสสมมะขาม สมมะเฟอง สมมะอก หนอไมดอง ไมใสมะพราว แกงเน�อเผดใสใบชะมวง แกงเผดปลาไหลน� านอย ๆ ใสวานมวง ใสมะอก ใสกะทมะพราวเปนน� ายาขนมจน แกงปลาไหลตมโพลง คอเอาปลาไหลเผาไฟ

70

ท�งตว ตดเปนทอน เอาพรกแกงใสเลกนอย ใชลกมะกอกใสท�งลก เตมกะป เกลอเลกนอย ความเผดนอย รสหวานฝาดอรอย แกงไกตนบอน น� าพรกแกง ตนบอนปลอกใสสมมะขามเปยกใหมรสหวาน รสคนเลกนอย (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) เคร�องใชในครวและภาชนะใสอาหาร เคร�องใช เชน หมอจะเปนหมอดนและในการหงหาอาหารจะใชฟน เตากใชหนสามกอนเรยงกน สวนภาชนะท�ใสอาหารจะเปนกะลา แมแตครก ขนน� า กเปนกะลาท�งส�น ชอนจะไมมใช จะใชกาบสบปะรดแทนชอน เม�อใชตกอาหารเละ ๆใหคนเจบ (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 107) 4.5 วฒนธรรมทางดานการปกครอง กลมชาตพนธชองมวฒนธรรมการปกครองเปนของตนเองมากอนท�จะมกลไกการปกครองของรฐสวนกลาง วฒนธรรมกอนเขามาของการปกครองของรฐ การปกครองของกลมชาตพนธชองกอนการเขามาของรฐไทย ในป พ.ศ. 2457 น�น จะเปนการปกครองโดยใชผนาอาวโสของระบบเครอญาต ในการจดระเบยบการปกครองของหมบานชองจะมหวหนาหมบาน ซ� งจะเลอกจากผท�มอายสง (ผอาวโส) ของหมบานและบคคลน�นจะตองมคณสมบต มความซ�อสตย มความจรงใจ ซ� งทกคนในหมบานยอมรบและพรอมใจกนยกยองใหเปนหวหนาหมบานและทกคนในหมบานจะตองเช�อฟง หากเกดปญหาหรอเร�องราวใด ๆ ระหวางกน เชน การทะเลาะววาทบาดหมางกน หวหนาหมบานจะตดสนและเม�อตดสนอยางใดแลวจะตองเช�อฟงและปฏบตตามคาตดสนน�น ซ� งคกรณจะตองไมโตแยง ถาหากฝายใดไมปฏบตตามกจะถกบคคลในหมบานวากลาวตเตยนกนเอา ซ� งภายหลงกตองปฏบตตาม หากไมทากจะอยในหมบานไมได เพราะจะถกคนในหมบานรงเกยจและวาเอา (สเรขา สพรรณไพบรณ. 2530 : 48) อยางไรกด ในฐานะท�ชมชนชองถกผนวกเขาในการปกครองของรฐสวนกลางภายใตระบบไพร จงพบความสมพนธระหวางรฐกบชมชนชอง ภายใตระบบไพรท�ชมชนจะตองเสยภาษสวยใหแกรฐ โดยมตวแทนของรฐผเกบสวยโดยท�ยงไมเขาไปเปล�ยนแปลงการปกครองของชมชนชอง ตวอยางเชน ขนภกด เปนตวแทนของรฐในทองถ�นและเปนคนสรางวดสวรรณคร ขนภกด กคอตนตระกลวรรณภกด ท�พบอยในเขตตะเคยนทอง คลองพล ซ� งการดารงตาแหนงกานน ผใหญบาน ในชวงกอนการออกพระราชบญญตลกษณะการปกครองทองท� ร.ศ.116 (พ.ศ. 2440) น�นมลกษณะการสบทอดตาแหนงกนภายในวงศตระกลหรอวงศาคณาญาตเดยวกนและสมยรชกาลท� 5 ผท�ไดรบแตงต�งเปนกานน ผใหญบานจะไดรบพระราชทานบรรดาศกดg อยางต�าเปนพนหม�นหรอขน (คมเนตร ญาณโสภณ. 2534 : 54) จงสนนษฐานวา ขนภกด เปนผปกครองอาณาเขตตะเคยนทองคนแรก มหนาท�ควบคมและรวบรวมสวยท�เปนของปาตาง ๆ เชน กระวาน น�ามนยางและเคร�องเทศอ�น ๆ

71

วฒนธรรมชองกบเกษตรกรรมในยคด)งเดม

ผลการวเคราะหวฒนธรรมชองกบเกษตรกรรมในยคด�งเดมผวจยจะแบงหวขอการนาเสนอออกเปน 2 หวขอยอยดงน� 1. การทาเกษตรกรรมพ�นบานด�งเดมของกลมชอง เปาหมายการผลตหรอเปาหมายการทาเกษตรพ�นบานในยคด�งเดมของกลมชาตพนธชองน�นเปนการผลตเพ�อยงชพเปนหลก คอ การทานาเอาไวกนและหาของปาเพ�อนามาเปนกบขาว แตละบานจะมท�นาไมเกน 10 ไร เพราะท�นามนอย ดงคากลาวของชาวบานท�วา “โอยไมมหรอกท�นา มนอยขาวกไดนอย เอาไวกนอยางเดยว” (พด งามพรอม. สมภาษณ. 2557) จงทานาไวกน เทคโนโลย ท�ใชในการผลต คอควายและอปกรณสาหรบการไถนาท�ประดษฐข�นเองตามภมปญญาพ�นบาน เชน หวหม การทานาของชาวชองจะตองใชน� าฝนเปนหลก หรอท�เรยกวา “การทานาป” คอการทานาปละคร� ง ชวงเวลาการทานาจะทาใกลเดอน 8 ถาฝนชกพวกนาน� ากถอย การทานาของชาวชองจะประกอบดวยนาลมและนาไร การทานาไรหรอท�ชาวชองเรยกอกอยางหน�งวา “นาบก” ถาฝนด นาบกข�น กลาวคอนาบกจะเปนนาดอนหรอนาไร ขบวนการผลตจะคลายกนกบนาลมแตจะไมใชควาย เพราะพ�นท�จะตางระดบ ควายไมสามารถไถ พรวนดนได การทานาไรจะใชแรงงานคน เปนการหยอดขาวลงหลม พ�นท�เปนการถางปาใหเตยนแลวกเผาจะทาเดอน 5 กใสขาวแลว ในทายท�สดของการผลตนาจะตองรอน� าฝน เชน นาข�นบนได ถาพ�นท�สง ๆ จะตะแครงมนเปนไร บางทปลกขาวไมไดกจะปลกมน สวนนาลมจะเสยเปรยบนาบกคอน� าจะทวม แตถานาลมมน� าขงจะไมสามารถปลกมนได ถาปไหนฝนตกชก ๆ นาลมจะมปญหา เพราะน� าจะไหลลงสท�ต �าจะทวม ถาปไหนฝนตกชกนาดอนจะด นาดอนกจะมคนนาก�นน� า ขณะท�นาลมเวลาฝนตกจะเสยเปรยบทาใหน� าขงทวมขาว(พด งามพรอม. สมภาษณ. 2557)

ขาวพ�นเมองจะปลกจาพวก พนธนางเสวย เหลองทอง ลายลกปลา นางตล�ง ขาวตาแหง คนชองโบราณเขาจะใชพนธขาวในนาบกหรอนาไร คอ พนธนางตล�ง ถานาน� าหรอนาลมมกใชพนธลายลกปลา นางเสวย เหลองทอง เวลาจะคานวณในการทานาใหพอกนจะคานวณ 2 คนตอนา 2 ไร ถงจะพอกน สมยกอนจะไมมรานขายของเหมอนในปจจบน ดงน�นขาว 35 ถง (ขาวเปลอก)

จงจะพอกน เม�อกอนการทานาจะตองไถคร� งหน�งแลวกคลาดใหดนแตก แลวกไถแปร เม�อกอนจะใชควาย แตจะม “ผาน” ท�จะซ�อมาจากตลาด ซ� งจะตองเกบของปามาขายแลวกหาเงนมาซ�อ “ผาน” ท�ตองซ�อจากตลาดเพราะมนทาดวยเหลกไมสามารถทาเองได รปรางจะเปนสามเหล�ยม หวหมจะสามารถทาเองไดแตผานท�ทาดวยเหลกจะตองซ�อจากตลาด (พด งามพรอม. สมภาษณ. 2557)

นอกจากการทานาเอาไวกนของชาวชองแลว วถชวตในการทามาหากนท�เปนการผลตเพ�อยงชพ คอการหาของปา เชน กระวาน น�ามนยาง เรว สตวปา นามาเปนกบขาว กลาวคอ ปลกขาว

72

เอาไวกนและหาของปาเอาไวเปนกบขาว ปาเปรยบเหมอนรานคาท�ชาวชองสามารถเขาไปหากนไดโดยท�ไมตองใชเงน แตใชภมปญญาในการลาสตว เชน หมปา เกง กวาง รวมถงปลาท�อยตามแมน� าลาธาร นามาเปนกบขาว เกบของปา จาพวก เรว หอม น� ามนยาง บางกนามาแลกเปล�ยนกบส�งของท�ชาวชองไมสามารถหาได เชน นาน� ามนยางไปแลกกบกะป น� าปลาจากพอคาในเมองท�เขามาในพ�นท� หาสมนไพรมาไวเพ�อรกษาโรคภยไขเจบ เชน ชองระอา เพ�อนามาแกพษตาง ๆ ปองกนกนไสย เปนตน การสรางบานกจะใชผลตผลจากปาจาพวกไมระกา ใบกระพอ เพ�อนามามงหลงคา สรางเปนเสาบาน ซ� งบานชองจะไมแขงแรงแตกไมตองใชเงนในการสรางแตจะใชส�งของท�ไดจากปาท�หาไดงาย พงเม�อไรกซอมแซมไดเสมอ (พด งามพรอม. สมภาษณ. 2557) พลงในการผลตโดยมเปาหมายเพ�อยงชพ อนไดแกแรงงานท�ใชในการทานาของชาวชองจะเปนการทานาเอาแรงกน การเอาแรงทานาจะเร�มมาแตโบราณ สวนใหญการทานาจะเอาไวกน การทานาจะเปนนาลมท�วไป แตนาไรจะเปนนาท�ไมใชควาย การเอาแรงเราอาจจะทาคนเดยวไมได เพราะมนจะลาชาหลายวน การเอาแรงจะเปนการท�พ�นองชวยกน เปนญาตกนท�งหมบานมกเอาแรงกนท�งหมด การเอาแรงในสมยโบราณคดการเอาแรงแบบ คอถาเราไปชวยสวนหน� งกตองกลบมาชวยคนสวนหน�งเทากน จะคดกนเปนวน ถาเราไป 2 วน กจะตองใชคน 2 วน ถามการองานในบางคนกจะมการตเตยน บนกนในกลมผเอาแรง บานท�เปนเจาของนาจะตองเตรยมเล� ยงขาว น� าเอาไวใหสาหรบกลมผเอาแรง เจาของจะตองเตรยมขาวปลาอาหาร ถาในกรณท�เจาของเล� ยงไมด ขาวปลาอาหาร น� าไมด กมการตตงในกลมผเอาแรง ถาเจาของไมสนใจในเร�องน� ตอคาตตง กจะไดรบการเอาแรงชวยกนแคคร� งเดยว คนกจะไมมาชวยแลว จะมการพจารณาในกลมวาจะไมเอาแรงบานน� แลว กระบวนการเอาแรงจะเอาแรงในเร�องตาง ๆ จะเปนการตกลงกนเพ�อไมใหเสยเวลาในการทางานเปนการชวยเหลอกน แตถาบานไหนจะทากนเองในครอบครวกไดแตจะชา ใชเวลานาน ฝนอาจจะตกมา ขาวของเสยหายหรอไมกขาวจะรวงเสยกอนท�จะทาการเกบเก�ยว กจกรรมของการเอาแรงกนมหลายเร�อง เชน ในสมยกอนการเกบเงาะกเปนการเอาแรง เชนเดยวกน กจกรรมในการทานาเร�มต�งแต ชนกลา เปนการเพาะชา เปนการชวยกน ดานา เก�ยวขาว เขนกระฟอน คอขาวท�เก�ยวแลว เปนกอง ๆ เอาแรงเพ�อแบกหามไปทบ เขนกระฟอนกเปนการเสรจการเอาแรงทานากน (เทยม ฉตรเงน. สมภาษณ. 2557)

ความสมพนธในการผลต ชาวชองจะเปนเจาของนา สมยกอนการแสดงตววาเปนเจาของนาน�น ผท�ออกแรงคอเจาของ กระบวนการในการเปนเจาของพ�นท� ไดแก การทาพ�นท�โดยการถางปาพอเตยน ใครถางมากกจะไดมากตามท�คนน�นออกแรง ซ� งชาวบานในบรเวณน�นจะเปนท�รกนถงแมวาจะไมมกรรมสทธg ท�เปนโฉนดท�ดนเหมอนกบในปจจบน ชาวชองสามารถทาประโยชนใชสอยไดตามท�ตองการ เชน การปลกขาวไร เปนตน เม�อมครอบครวมลกหลานสามารถแบงใหลกหลาน ๆ ได กลาวคอใครท�ออกแรงกถอวาท�ตรงน�นเปนกรรมสทธg ของตน (พด งามพรอม. สมภาษณ. 2557)

73

2. ปจจยในการขบเคล�อนเกษตรกรรมพ�นบานของกลมชอง การทาเกษตรพ�นบานของกลมชาตพนธชองในชวงกอนสมยใหม คอการทานาเพ�อยงชพและการหาของปาน�น ถกขบเคล�อนจากปจจยท�สาคญ 5 ปจจยคอ 2.1 ปจจยดานการใชทนทางสงคม การใชทนทางสงคมของกลมชาตพนธชองท�สาคญท�สดคอ การใชระบบการเอาแรง (Mutual Aid) ระบบการเอาแรงชวยใหกลมชาตพนธชองสามารถทาการเกษตรแบบด�งเดมได คอ การทานายงชพและการหาของปา โดยในท�น�จะพจารณาจากการใชระบบเอาแรงในการชวยสนบสนนการทานาเพ�อยงชพ ดงน� การทานาปลกขาว ซ� งเปนอาชพกสกรรมหลกของชนในภมภาคแถบเอเชยอาคเนย การปลกขาวของชาวชองจะเปนการทานาปลกขาวเพยงเพ�อพอกนเทาน�น ไมใชการทานาปลกขาวเพ�อการขาย ดงน�นจงทานาไมมากนกและไมตองพถพถนอะไร เพยงใหในนามน� าพอหลอเล� ยงตนขาวใหเจรญเตบโตและออกรวงกพอแลว การทานาของชาวชองจะมวธการทานา 2 ประเภท ประเภทแรกเรยกวา นาลม ประเภทท�สอง เรยกวา นาไร นาขาวเปนการทานาเหมอนนาท�ว ๆ ไปในพ�นท�ราบ (เพราะพ�นท�ท�ชองอาศยอย คอท�ราบระหวางภเขา ซ� งมสภาพเปนปาทบ) มน� าขง มการยกคนนา ทานาเปนแปลง ๆ มการไถดาหรอหวาน เชน นาในพ�นท�ราบ เปนตน (พด งามพรอม. สมภาษณ. 2557) สวนนาไรน�นเปนการทานาในปาหรอชายปาท�พอมน� าเล� ยงตนขาวได กลาวคอ เม�อโคนตนไมแลว เขากจะขดหลม (โดยใชเคร�องมอ เชน มดปลายแหลมขดดนลงใหเปนหลม) หยอดเมลดขาวลงไป เม�อตนขาวข�นกดแลเพยงถอนวชพชออกเทาน�น ไมตองดแลมาก ถงเวลาขาวสกกมาเกบเก�ยว การเก�ยวขาวของชาวชองใชอปกรณคอ เคยว (เหมอนเคยวเก�ยวขาวของคนไทย แตมขนาดเลกกวา) และเก�ยวเฉพาะรวงขาวท�ยาวข�นมาจากกอเทาน�น ไมเก�ยวถงโคนกอขาวเหมอนคนไทย (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 30-31) ในการทานาโดยเฉพาะนาลมน�นจาเปนจะตองใชระบบการเอาแรงมาเปนทน ชวยใหสามารถทานาไดเพยงพอกนในแตละป กลาวคอการทานาของชาวชองต�งแตการไถนา การดา การเก�ยว การนวด ชาวชองจะชวยเหลอกนเปนอยางด เรยกวา “เอาแรงกน” โดยท�เวลาจะไถนา เก�ยวขาว นวดขาว เขาจะใชธงแดงเปนสญลกษณ โดยปกธงแดงไวท�นาขาวหรอกองขาวของบานใครใหมองเหนเดนชด ซ� งคนท�งหมบานกจะทราบวา ขาวนาน�น กองน�น ไปชวยกนเก�ยวกนนวด วธการนวดขาว กใชเทาเหยยบย �าไปบนกองขาว เมลดขาวกจะหลดจากรวง แลวจะใชไมสงฟางขาวออกมา ฉะน�นจงสรปไดวา ลกษณะสงคมของชาวชองเปนลกษณะ “สงคมไมตรสมพนธ” ซ� งเปนลกษณะสงคมชนบทท�มการชวยเหลอกนในกจกรรมตาง ๆ (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 30-31)

74

นอกจากการทานาแลวระบบการเอาแรงยงนาไปใชในการแสวงหาปจจยพ�นฐานในการดารงชพ เชน การสรางบานอยอาศย โดยปกตแลวชาวชองจะอยรวมกนเปนกลม ประมาณ 20-30 ครอบครวและการสรางบานท�อยกอยในละแวกใกลเคยงกนไมหางกนมากนก เวลาจะปลกบานหรอท�เรยกวา “ยกบาน” กชวยเหลอกน ซ� งลกษณะการสรางบานชอง จะเปนเรอนยกพ�นสงกวาพ�นดนประมาณ 1.5-2 เมตร จะใชบนได 3 ข�น หรอ 5 ข�น ตวบานจะสรางเปน 3 ระดบ สวนหนาของบาน เรยกวา ชานบาน ใชเปนบรเวณพก วางส�งของเคร�องใชตาง ๆ สวนท�สองเปนกลางบาน เปนบรเวณท�ใชพกผอน รบแขก สวนท�สามเปนสวนในของบาน ซ� งจะก�นเปนหองนอน สวนใหญจะก�นเพยงหองเดยวใชไมไผสบแตก ๆ ท�เรยกวา ฟาก เปนอปกรณก�นหอง (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 30-31) วสดท�ใชในการกอสรางบานท�สาคญ คอไมไผและส�งท�ไดจากปาท�งส�น บานชองจะมลกษณะเปนเรอน “เคร�องผก” เพราะทกสวนของบานท�ตอกนจะใชวธผกมดดวยหวายหรอเชอก ท�ไดจากการทบเปลอกของตนไมท�มความเหนยวและยาวพอ เชน เปลอกของตนชงโค เปนตน เสาบานท�เปนเสาหลกจะใชไมเน�อแขงท�งตนท�มขนาดยอม หาสวนท�เปนงาม เพ�อใชไมพาด ทาเปนรอดบาน พ�นบานทาจากไมไผท�ตดขนาดใหพอดกบขนาดความยาวของตวบาน นอกจากน� กใชไมไผลาเปนสวนประกอบในการสรางบานสวนอ�น ๆ เชน เปนข�อ เปนตง หลงคาจะไดจากใบไม เชน ใบตนคนชง ใบระกา ใบจาก ใบหวาย ใบไมเหลาน� จะนามาเยบตดกนเปนแผง เรยกวา “ตบ” อปกรณท�ใชในการเยบหรอกลดใหใบไมตดกนเปนแผง เรยก “ตอก” หรอ “ไมกลด” (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 38-39) นอกจากน� ระบบการเอาแรงยงขยายไปสกจกรรมอ�น ๆ นอกเหนอจากการทานาและการสรางบาน ตวอยางเชน การออกปาลาสตว ถาเปนการรวมพลเพ�อกจการอยางอ�น ๆ เชน รวมพลทางานในนาหรอรวมพลไปเท�ยว รวมพลลองแพซง กจกรรมสมพนธดงกลาว จะใชวธนดกนและบอกตอ ๆ กน สวนความสมพนธในดานอ�น ๆ กเปนเร�องของการแสดงความจรงใจ ความมน� าใจไมตรท�มตอกน นอกเหนอจากการชวยงานกนแลว เชน เม�อบานใดเกดเจบปวย เขากจะไปชวยดแล ชวยหายามาตมใหกน ชวยทาอาหารหรอชวยงานอ�น ๆ ท�เปนงานบานหรองานท�พอจะชวยกนไดและเขาจะไปเย�ยมเยยนใหกาลงใจมไดขาดจนกวาจะคอยหายจากโรคภยและทางานได (ราแพน ศละปาน. สมภาษณ. 2557) ตวอยางของระบบเอาแรงท�นามาใชในชมชนชองของตาบลคลองพลสามารถ ท�แสดงใหเหนได ดงน� การเอาแรงในการทานา สวนการทาสวนจะมอยนอยมาก ในอดตบานคลองพลมสภาพทางปาดงดบช�นและบรเวณคลองพลกเตมไปดวยตนพลข�นอยท �วไป แตเม�อประชากรบรเวณตะเคยนทองมจานวนเพ�มมากข�น จงมการอพยพเขามา

75

ต�งถ�นฐานบรเวณบานคลองพล ดวยวธการถางปากาหนดเขตแดน หากถางปาถงบรเวณใด บรเวณน�นกคอพ�นท�ทากน แตท�งน�ชาวบานจะถางปาเพ�อปลกขาวและสรางบานเรอน ไมถางปาไกลจากบานเรอนมากข�น เน�องจากอนตรายจากสตวปาและไขปา ซ� งการใชประโยชนจากพ�นท�ในการปลกขาว เปนเง�อนไขสาคญของการต�งถ�นฐาน เน�องจากพ�นท�บรเวณคลองพลมลกษณะเปนพ�นท�ดอนและท�ราบลมน� า มลาคลองตะเคยนทองและคลองพลไหลมารวมกนเรยกวา “คลองกะทอง” จากความอดมสมบรณของทรพยากรน� า ทาใหพ�นท�น�ปลกขาวไดท�ง ขาวนาลมและขาวไร ซ� งชาวบานเรยกพ�นท�น� วา “ทายทง” หมายถง พ�นท�ทงนา ซ� งพบอยระหวางรอยตอของตาบลตะเคยนทองกบคลองพล (พา โตวงศ. สมภาษณ. 2557) ในอดตการผลตบานคลองพลจะปลกท�งขาวไร และขาวลม ซ� งการเลอกชนดขาวข�นอยกบทาเลพ�นท�ต�ง สาหรบขาวไรจะเลอกปลกพ�นท�ดอนเชงเขาตะเคยนทอง สวนขาวลม ปลกในพ�นท�ราบระหวางเชงเขา เปนท�ลมน�าใกลแหลงชมชน สาหรบขาวไรเปนการทานาในปาหรอชายปาท�พอมน� าเล� ยงตนขาวได กลาวคอเม�อโคนตนไมแลวจะขดหลม และหยอดขาวตามหลม โดยจะใชไมไผปลายแหลมเจาะดนใหเปนหลม แลวตดกระบอกไมไผยาว ๆ เทขาวใสลงกระบอก แลวกลบดน เม�อตนขาวข�นกดแลเพยงถอนวชพช รอจนกวาจะเกบเก�ยว พนธขาวไรท�นยมปลก ไดแก ขาวลายลกกระจอนและขาวเหลองทอง เปนตน สวนการปลกขาวลมหรอขาวนาดามการจดพ�นท�ปลก โดยยกคนนาเปนแปลง แลวใชควายไถนา คราดใหดนแตกละเอยดเปนเลน หลงจากคาดประมาณ 1-2 วน จงทาการดาขาว จากกลาท�เตรยมไว พนธขาวท�นยม ไดแก ขาวนางกะลง ขาวขาวพงศ ขาวลายลกปลาและขาวขาวประแส เปนตน แตละครวเรอนจะปลกขาวเพยง 3-5 ไร มการชวยเหลอแรงงานกนในหมเครอญาตจะชวยเหลอต�งแตการไถ การดา การเก�ยวและการนวดขาว จนเสรจส�นทกบาน เพ�อใหมผลผลตเพยงพอตอการบรโภค หากบานใดไมมพ�นท�ปลกขาวกจะนาผลผลตจากปา ท�หามาไดแลกเปล�ยนกบขาวหรอเปนแรงงานปลกขาวใหกบบานอ�น เม�อไดผลผลตขาวกจะแบงสดสวนขาวตามท�ตกลงกนไว ซ� งการมขาวไวบรโภค เปนการสรางความม�นคงใหกบครอบครววา พวกเขาจะมอาหารเกบไวในฤด (เทยม ฉตรเงน. สมภาษณ. 2557)

2.2 ปจจยดานการใชทนทางส�งแวดลอม ทนทางส�งแวดลอมหรอทนทางนเวศนในท�น� หมายถงทรพยากรท�เกดข�นเองตามธรรมชาต ซ� งในกรณของกลมชาตพนธชอง มทนทางนเวศนท�สาคญกคอปาเขาลาเนาไพร เราพบวา กอนการเขามาของนวตกรรมสมยใหมในชมชนชองน�น ชมชนชองมทนทางส�งแวดลอมท�มความหลากหลาย ท�งในแงท�เปนสตวปา พชพรรณหรอทรพยากรธรรมชาตอ�น ๆ ดงน� 2.2.1 ความหลากหลายของสตวปาจะพบวา มชนดพนธและสายพนธท�แตกตางกนในปาตนน� า ลาธารของเทอกเขาคชฌกฏท�ตดตอมากบเทอกเขาสอยดาว เชน เสอ หมปา กวาง เกง ปลาตาง ๆ กบแรด หอย กระรอก ตะกวด น�ม เตา เปนตน

76

2.2.2 ความหลากหลายของพชพรรณ พบวามชนดพนธและสายพนธของพชท�

แตกตางกนในปาเขาลาเนาไพร เชน เรวหอม กระวาน หวาย สมนไพรตาง ๆ ในปา เปนตน

2.2.3 ความหลากหลายของปาอ�น ๆ เชน น�ามนยาง

กลมชองไดอาศยทนทางส�งแวดลอมมาขบเคล�อนการทาเกษตรแบบด�งเดมในเร�อง

เก�ยวกบการหาของปาเพ�อเปนปจจยในการดารงชพ เน�องจากระบบเศรษฐกจมการเกษตรของชอง

ในยคกอนสมยใหมน�น จะมลกษณะเปนการไวเพ�อบรโภคเปนหลกหรอเปนการทามาหากน มใช

การผลตหรอหาของปาเพ�อนาไปขาย อาหารหลกของชาวชอง คอขาวจาว ซ� งเปนอาหารประจาทกม�อ

กบขาวท�เปนกบขาวหลก คอน�าพรก (มลกษณะเปนพรกโขลกรวมกบเกลอ) ซ� งมรสเผดมาก กนกบ

ผกชนดตาง ๆ ท�เกบไดจากปา นา หรอปลกไวขางๆบาน เชน มะเขอ (มะเขอจะกนกบน� าพรกเปน

อาหารประจา) ผกบงตม หนอไม หรอยอดไมออน ๆ ท�กนไดกเกบมากนกบน� าพรกและอาหาร

ประเภทเน�อสตวกจะเปนอาหารปลาเปนหลก เพราะปลาเปนอาหารประเภทเน�อสตวท�หาไดงายท�สด

สวนเน�อสตวอ�น ๆ กนาน ๆ คร� งแลวแตจะหาได ปลาท�หาไดกจะนามาประกอบเปนอาหารงาย ๆ

เชน ป� งหรอยางหรอนาไปแกง ซ� งลกษณะแกงของเขา จะไมใสกะทและพรกแกงกจะเปนเพยง

โขลกพรก กระเทยม เกลอ เขาดวยกน แลวสงลงไปในน� าใหละลายต�งไฟใหเดอดจงใสปลาลงไป

(ราแพน ศละปาน. สมภาษณ. 2557)

ดงน�นพรกจงเปนสวนประกอบอาหารท�สาคญมากของชาวชอง อาหารประเภท

เน�อสตวไมวาจะเปนปลาหรอเน�อสตวอ�น ๆ ท�พอจะหากน เกบมาไดจากปาโดยท�ว ๆ ไป เชน กลวย

หวเผอก หวมน กลอยและผลไมอ�น ๆ ซ� งมเหลอเฟอท�จะเกบมากน ดงน�นเขาจงไมปลก พชท�เขาจะ

ปลกกเปนการปลกเพ�อไวเกบกนเปนอาหารเทาน�น ไมใชไวขาย กคอบวบน� าเตา มะเขอ พรก (พรก

ใชหวาน ๆ เมลดใหข�นตามปาขาง ๆ บาน) ฉะน�นจงสรปไดวา ลกษณะอาหารของชาวชองสวนใหญ

จะเปนอาหารแหง ๆ มากกวาอาหารประเภทน� า เพราะอาหารแหงสามารถเกบรกษาไวได เชน เน�อ

ปลา เน�อสตว กยางหรอตากแหง เวลาจะรบประทานกนามายางอกคร� งหน� งและกบขาวหลกกคอ

ขาว น�าพรก ผกสดหรอตม (ราแพน ศละปาน. สมภาษณ. 2557)

สาหรบการหาของปา ชาวบานจะปลกขาวใหเสรจเสยกอน แลวจงเขาปา ข�นภเขา

เพราะหากหาของปาไมไดหรอไดจานวนนอยกยงคงมขาวไวรอการเกบเก�ยว กลาวคอ เม�อปลกขาว

เสรจแลว ชาวบานจะข�นเขาทาไรกระวานบนเทอกเขาสอยดาว พรอมกบการหาของปาชนดอ�น ซ� งเปน

ผลผลตสาคญ หากเปนของปาจาพวกสตวปา ไดแก หมปา อเหน กระรอกและเกง เปนตน จาพวก

ไม ไดแก ไมกนเกรา ไมมะคา ไมแดง ไมยางและไมกฤษณา เปนตน และจาพวกเคร�องเทศ ไดแก

กานพล เรว สมอ และกระวาน เปนตน (ฮ�น พเศษ. สมภาษณ. 2557)

77

การเขาปาลาสตวเปนกจกรรมระดบครอบครวและกลมเครอญาต โดยมเคร�องมอลาสตว พวกบวง หนาไม แรวและปนแกป เปนตน ซ� งการลาสตวน�นอาจจะใชการวางกบดกไว ในกรณสตวใหญ เชน หม กวางและเกง ท�พบเจอระหวางการเดนทางในปากจะใชปนแกปยง สาหรบการหาของปา จาพวกไมน�น ชาวบานจะนาไปขายในเมอง เชนพวกไมกนเกราท�สามารถทาคางปลกพรกไทยและไมกฤษณานาไปทาน� าหอม แตผลผลตจากไมท�สรางรายไดใหแกทองถ�น คอ น� ามนยาง โดยเฉน ผนผาย กลาววา “ชาวบานจะข�นเขาตะเคยนทอง เขาปามะมวง เขาคชฌกฏและแถบเทอกเขาสอยดาวท�มตนยางข�นเปนจานวนมาก ท�ง ยางนา ยางระหงษ ยางใบเกลยว และยางแดง โดยตนยางท�ใหน� ายางคณภาพด คอ ยางใบเกลยว ชาวบานจะข�นเขาแลวสรางเรอนพกเลก ๆ คางแรมในปา แตละครอบครวจะมตนยางของตนเอง โดยสงเกตจากการใชประโยชนตนยางอยางสม�าเสมอประจาทกป ซ� งกระบวนการผลตน�ามนยาง เร�มต�งแตเจาะหลมลาตนยางกวางประมาณ 30 เซนตเมตร แลวเผาลนไฟ ใหน� ามนยางไหลมารวมในหลม หลงจากน�นประมาณ 10 วน จงนากะลามาตกออก ในเดอนหน� งจะตกน� ามนยางได 1-3 คร� ง น� ามนยางท�ไดจะหาบมาเทรวมใสหลมน� ามนยางท�ขดเตรยมไว แตละหลมตองทาหลงคามงปดปากหลม เพ�อไมใหน� าฝนตกลงไป เม�อนาน� ามนยางเทใสหลม น� ามนยางสวนท�ใสบรสทธg จะไหลผานตะแกรงไมไผ และแครไมลงสกนหลม สวนส�งเจอปนท�เรยกวา “ข�โล” จะเกรอะตดอยขางบน พอไดน�ามนยางเพยงพอกตกจากหลมใสปl บ เตรยมนาไปขายได” (ฮ�น พเศษ. สมภาษณ. 2557) ผลผลตจากปาท�สาคญอกชนด คอเคร�องเทศตาง ๆ แตมบทบาททางการคามากท�สด คอ “กระวาน” ซ� งทางอาเภอมะขามตอนเหนอเปนท�ดอน ตอนกลางและตอนใตเปนท�ราบเหมาะสมสาหรบการทาการเพาะปลกทาสวนกระวานท�สาคญ จากการคนควาพบวา การปลกกระวานในจนทบรน�น พ�นท�ปลกกระวานเปนมรดกสบทอดจากบรรพบรษ ในอดตชาวเขมรท�อาศยอยตามพรมแดนระหวางประเทศไทยและกมพชา ไดผลตกระวานใหเจาผครองเมองประเทศกมพชาเพ�อใชเปนสมนไพร ตอมาคนจนทบรไดนามาปลกบรเวณเขาสอยดาวจะปลกต�งแตบรเวณเชงเขาจนถงท�ราบยอดเขาสอยดาว ชาวบานจะข�นเขาเพ�อดแลกระวานปละคร� ง ในระหวางเดอนพฤษภาคมถงกรกฎาคม ซ� งเปนชวงท�กระวานกาลงออกดอกหรออาจออกดอกแลวและเร�มมเมลดออนตดในดอก ชาวบานจะทาการกาจดวชพชรอบ ๆ ตนกระวาน ตลอดจนตดก�งใบท�ไมสมบรณท�ง แตไมมการรดน� าพรวนดน ใสปยและจะกลบข�นไปเกบเก�ยวอกคร� งชวงระหวางเดอนกรกฎาคมถงกนยายน ในการเดนทางข�นเขาน�นจะขนเสบยงอาหารข�นไปดวย เชน ขาวสาร อาหารแหง พรอมดวยวสดอปกรณตาง ๆ ไดแก มด ผายางสาหรบกนฝนและใชรองนอน น� า มนกาด กระสอบและถงสาหรบใชบรรจกระวานและอ�น ๆ ท�จาเปน รวมท�งหวหม เหลาขาว ธปเทยน สาหรบเซนไหวเจาปาเจาเขา การเกบเก�ยวกระวาน จะใชมอดงเอากานดอกกระวานจากโคนตน ซ� งมเมดกระวานตดอยในดอก ใสถงลง

78

แลวขนกระวานสดมาท�ลานยาง ทาการปลดเมดกระวานจากชอดอกในตอนกลางคน เม�อปลดแลวกนาไปยางบนกองถานไฟ กระวานสดแหงสนทดจะมสน�าตาลคล�า เสรจแลวนากระวานใสถง เตรยมขนลงยงเชงเขา (ฮ�น พเศษ. สมภาษณ. 2557) การหาของปาน�น ไมไดทากนทกครอบครว หลายครอบครวกปลกขาวเพ�อบรโภคเพยงอยางเดยวและหาอาหารเพ�อการลาสตวหรอจบสตวน� าในลาคลองตะเคยนทอง คลองพลและคลองกะทองเปนอาหาร ซ� งเปนชมชนท�อาศยความสมพนธแบบแลกเปล�ยนซ� งกนและกน ระหวางขาวกบอาหาร (ผก, ปลา) ขาวกบของปาหรอของปาตางชนดกนและบางคร� งกไมจาเปนตองแลกเปล�ยนเพราะเปนกลมเครอญาตเดยวกน เสมอนครอบครวขนาดใหญท�ตองชวยเหลอและค�าจนซ� งกนและกน เชน หากบานใดเดนทางเขาปาหรอเขาเมองเปนเวลาหลายวน บานใกลเคยงตองดแลบานและลกหลานของบานน�น นอกจากน� พ�นท�ชมชนยงถกปดลอมดวยพ�นท�ปาท�มอนตรายตาง ๆ จงเปนการจากดความสมพนธกบคนภายนอก (ฮ�น พเศษ. สมภาษณ. 2557) 2.3 ปจจยดานการใชทนทางวฒนธรรม

ทนทางวฒนธรรมท�สาคญท�สดของกลมชอง คอการนบถอผ การนบถอผมผลตอการทาเกษตรแบบด�งเดมโดยออมคอการนบถอผจะสนบสนนการดารงอยของระบบเครอญาต เน�องจากการนบถอผน�นเปนความเช�อของบรรพบรษ วาผบรรพบรษจะเปนเคร�องมออยางหน� งในการควบคมความประพฤตของบคคลในสงคมท�งในดาน ความซ�อสตย ความกตญh ความขยนอดทนและความประพฤตดานตาง ๆ ถาหากบคคลใดมความประพฤตไมด ไมเหมาะสม ผบรรพบรษจะทราบและจะมาวากลาวตกเตอน ถาหากวากลาวตกเตอนแลวยงไมเช�อ บคคลน�นจะถกสงคมตเตยน และผหลกผใหญจะวากลาวเอาได ดงน�นการนบถอผบรรพบรษซ� งเปนการสบทอดการผลตซ� าระบบเครอญาตน�น ซ� งเปนฐานของระบบการเอาแรงในการทานาการแสวงหาปจจยพ�นฐานในการดารงชวตและการชวยเหลอทางสงคมอ�น ๆ ในชมชนชอง (ฮ�น พเศษ. สมภาษณ. 2557) ตวอยางเชน พธกรรมการเลนผห�งผโรงเปนพธของชาวชองแตโบราณ เพ�อจะเปนการใหผป ยาตายายท�ตายไปเขามาสงสกบคนท�ลงผห�งและลกหลานจะถามความทกขสขท�ตายไปวาตองการอะไรจะทาบญอทศสวนกศลไปใหตามท�ตองการ เปนการรวมญาตพ�นองไดพบปะพดคยกน นอกจากจะเปนการรวมญาตพ�นองไดมาพบปะ พดคย จะเปนการควบคมความประพฤตของลกหลานอกอยางหน�ง พฤตกรรมท�บรรพบรษไมชอบ เชน การไมรกพ�รกนอง ไมยอมชวยเหลอพ�นองท�ตกทกขไดยากหรอไมยอมดแล ผเฒาผแก ท�ยงมชวตอยหรอข� เกยจไมขยนทามาหากนเหมอนคนอ�น ปลอยใหลกเมยลาบาก ไมมความซ�อสตย ไมมความจรงใจตอพ�นอง (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 70) นอกจากการนบถอวญญาณบรรพบรษแลวการนบถอผอ�น ๆ กถอเปนทนทางวฒนธรรมในการชวยอนรกษความหลากหลายทางชวภาพ ตวอยางเชน การนบถอผปากเปนการ

79

ชวยอนรกษปาใหเปนเสมอน ซปเปอรมารเกตของชมชนชอง เชน การไปหาปลามาเปนอาหาร การไปเกบผกหรอสมนไพร เปนตน ดงน�นจงมตานานของคนชองท�ช� ใหเหนวา ถาหากเขาปาไปพดไมด หรอทากรยาไมด เปนการดถกปา ผปาจะโกรธและจะมาทาใหมอนตราย เชน เจบไขหรอบาดเจบ บางทกใหหลงปาหาทางกลบไมได บางทกพบสตว ราย ๆ เปนตน แตถาหากกอนจะเขาปาไดกราบไหวขอพร กลาวคาท�เปนสรมงคลแลวจะโชคดไมมอนตรายและนอกจากน� “ผ” กจะมาคอยรงควานทาใหคนในหมบานเจบไขไดปวย ซ� งตองทาพธเปาหว รดน� ามนต โดยหมอผประจาหมบาน (ฮ�น พเศษ. สมภาษณ. 2557) นอกจากน� การนบถอผยงมสวนในการรวมกลมของชาวชองในการทานาเอาแรงลงแขก โดยมนยยะเพ�อการเก�ยวโยงแบบเครอญาตใหมความแนนแฟนมากย�งข�น ชาวชองจงมความ สมพนธแบบเครอญาตท�ตองมาพบกนในประเพณผห�งผโรง ซ� งนาไปสการรวมกลมชวยเหลอกนในการทานาแบบระบบการเอาแรงในหมเครอญาต (ฮ�น พเศษ. สมภาษณ. 2557) 2.4 ปจจยดานการใชทนทางสญลกษณ การใชทนทางสญลกษณของกลมชองท�ชดเจนท�สดกคอ การมพธกรรมท�เก�ยวกบการนบถอผ พธกรรมสาคญของกลมชองท�เก�ยวกบการนบถอผซ� งเปนท�รจกกนด ไดแก 2.4.1 พธทาบญสงทง การทาบญสงทงของชาวชอง เปนการทาบญตอนเชาในวนแรม 1 ค�า 2 ค �า เดอนอายของทกป เปนการทาบญเพ�อสงเคราะหในหมบานฝากไปกบยมทตท�ง 4 คน คอนายนะ นายสะ นายทะ นายโส ตวแทนยมบาลคอยดแลความช�วของมนษยโลกและเปนผชวยเหลอคนท�มงทาบญทากศลใหพนจากอนตราย ดงน�นชาวชองถอเร�องน� เปนประเพณการสงเคราะหหรอถายเคราะห เปนประเพณของชาวชองมาแตโบราณ คอเม�อถงเดอนอาย ข�น 1 ค�า ชาวชองจะทาพธบญสงเคราะห โดยตอนกลางคนจะมตวแทนเปนนายสมนตวแทนพระยายมทต จะม 4 คน คอนะ สะ ทะ โส จะ เร�มแต 20.00 น. ไปจนถงรงอรณทกคนจะมเคร�องเกบเสบยงอาหารการกน โดยจะออกเดนทางหวบาน ทายบานมกะบง เหลา ไขไก ขาวสาร 1 ชาม ไปตามบานเรยกเจาบานใหมาถายเคราะหรายโดยจะขอส�งแลกเปล�ยน เชน ขาวสาร กะป น� าปลา ไกไขตาง ๆ เปนตน ท�พวกเขาท�ง 4 คนจะไมอยในหมบานอกแลว เพ�อจะเอาความเจบไขของชาวบานออกไป (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) ในตอนเชาชาวบานจะนมนตพระสงฆไปทาบญถวายทานกลางทงทายหมบาน เพ�อจะทาบญอทศสวนกศลท�ทาวนน�นฝากไปกบตวแทนยมทตท�ง 4 ตน ไปในเมองนรก แลวพระสงฆกจะสวดมนต อนโมทนาทาน นกขตตะยก เม�อเสรจพธกกอพระเจดยทราย ขอฝากเคราะหรายอยกบพระธรณน� กอเจดยไดตอไป จากน�นชาวบานกจะเดนทางกลบบานกน แตวนน� ข�น 2 ค�า กจะทาบญทางน� าอกคร� งโดยจะทาพธเหมอนกนแตวาเปล�ยนท�ทาคอไปทาท�คลอง จะตองทา

80

เรอจาลองสงไปกบแมน�าพระคงคาอก 1 เชา กนมนตพระสงฆไปทาบญสงเคราะหทางน� าอก 1 คร� ง แตการทาบญสงทางน�าหนมสาวมกจบโดยเลนสาดน� ากนเม�อเสรจพธแลว สรปวาการทาบญสงเคราะหกลางทงม 2 อยางคอ ทางบกและทางน� า ทางบกกฝากเคราะหกบเจดยทราย ทางน� าฝากเคราะหไปกบเรอ เปนส�งท�ยดเหน�ยวในจตใจในการทานา ดงน�นจงเปนประเพณของชาวชองตลอดมาจนถงปจจบน (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) 2.4.2 พธผห�งผโรง เปนพธของชาวชองแตโบราณท�นบถอเปนประเพณการเซนไหวผบรรพบรษ เน�องจากคร� งป ยา ตายายนบถอเลนกนทก ๆ ป เพ�อจะเปนการใหผป ยาตายายท�ตายไปเขามาสงสกบคนท�ลงผห�งและลกหลานจะถามความทกขสขท�ตายไปวาตองการอะไรจะทาบญอทศสวนกศลไปให ตามท�ตองการ เปนการรวมญาตพ�นองไดพบปะพดคยกน โดยพธลง จะทาห�งสงเพยงตา ลกษณะกวาง 1 ศอก ยาว 1 ศอกคร� ง ใชเชอกขนาดพอแขวนห�งไมใหตก ในห�งจะมไก 1 ตว เหลา 2 ขวด ขนมลกโทน บายศรปากชาม ธปเทยนจดบอกผ เชญใหมาลงสงสจะมคนตกลอง เชญผห�งมาลง แลวกจะเชญผสมงเขามาอก ตอนน� ดนตร กลอง จะหยดไมไดพรอมกบผสมงลงมาสงสผทาพธ เขากบแสดงรา กนของดบ เปนไกบนห�ง เปนตน แลวกกระโดดไปท�ดน ทางผทาเซนบวงสรวงกจะตกลองเรยกแลวข�นมาบนเรอนอก กจะสลบลง มคนเปาหใหรสก (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) สวนการเลนผโรงเปนการเซนไหวผบรรพบรษเชนกน แตเปนการเลนกลางวนไมใชกลางคนเหมอนผห�ง การเลนน� ใหเลอกเอาอยางใดอยางหน� งระหวางผห�งหรอผโรง เพราะจดมงหมายกเหมอนกน จากการเลนผห�งและผโรงน� นอกจากจะเปนการรวมญาตพ�นองไดมาพบปะ พดคย จะเปนการควบคมความประพฤตของลกหลานอกอยางหน�ง พฤตกรรมท�บรรพบรษไมชอบ เชน การไมรกพ�รกนอง ไมยอมชวยเหลอพ�นองท�ตกทกขไดยากหรอไมยอมดแล ผเฒาผแก ท�ยงมชวตอยหรอข� เกยจไมขยนทามาหากนเหมอนคนอ�น ปลอยใหลกเมยลาบาก ไมมความซ�อสตย ไมมความจรงใจตอพ�นอง (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 70) ผลทางตรงทาใหระบบอาวโสไดรบการยอมรบ เพราะมผมาเตอนลกหลาน ทาใหลกหลานยงอยในกรอบเครอญาต ผลทางออมถามเครอญาตกจะนาไปสการทานาเอาแรงลงแขก ถาเครอญาตแตก จะตองเสยเงนซ�อรถไถมาทานากนเอง 2.4.3 พธการแตงงาน คนชองมพธกรรมแตงงาน 2 พธ คอพธกาตกและพธธรรมดาท�วไป พธกาตกเปนการแตงงานของลกสาวคนโต เน�องจากเปนลกท�ชวยเหลองานในบานแทนแม ฉะน�นเม�อลกสาวคนโตจะออกเรอนไปต�งครอบครวใหม จงทาพธใหเหมาะสมกบความรก ถาเปนลกสาวคนอ�น ๆ

81

กทาพธธรรมดา (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 71) ยกเวนแตถาลกสาวคนโตตายกอนแตงงานหรอไมไดแตงงานกจะเปนลกสาวคนสดทอง กอนจะเขาพธแตงงานกาตกหรอพธธรรมดาน�น ชวงกอนแตงงานถอเปนประเพณ หามโดยเดดขาดวาฝายหญงจะไปไหนมาไหนกบชายไมได มฉะน�นจะผดผ เร�มแรกชาย-หญง หนม-สาว เม�อรกกนแลว โดยมากจะไปสขอกบพอแม พ�นอง ฝายหญงกอน คอผชายจะตองไปหาเถาแกและเพ�อนบานไปสขอ คนแรกตองเอาเหลา 1 ขวด หมากพลจบ 1 ค ผาแดงผาขาวใสพานไกคอ 1 ชามไปบานเจาสาว ถาเจาสาวยนยอมตกลงรวมรก ฝายพอแมเจาสาว กนดพ�นองมากบสนสอดอกในคนท� 2 ตองจดสารบไกคอเหลา 2 ขวด แลวกนดหม�นและแตงงานตอไป (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) ชองในสมยโบราณ น�นปรากฏวา เม�อหญงชายท�หม�นกนดวยเงนหรอทองกแลวแต พอแมฝายหญงจะใหเจาบาวมาอยชวยทากนในบานฝายหญงไดเลย ตลอดจนหลบนอนสมสอยางสบาย การอนญาตใหฝายชายเขาอยกอนแตงงานทางประเพณชอง เรยกวา อยทดลองดใจกนกอนวาลกเขยขยนตอพอตาแมยายหรอเปลา ถาผหญงเกดทองข�นการแตงงานกจะเล�อนจนกวาลกจะคลอด ถาเกดบงเอญทะเลาะกบฝายหญง ฝายชายกจะไมขอคาสนสอดคน หากฝายชายไมสามารถหาเงนมาแตงงานได พอตาแมยายจาเปนตองจดงานพธ หากฝายชายไมยอมหาเงนแลวยายออกไปมครอบครวใหมมลก 3-4 คนจนผสางป ยาตายายมารบกวนทาใหเกดการเจบปวยเรยกวา ผนางสง หากน ฝายชายหญง กรวมใจกนจดของเซนผแตงงานงานใหถกตองจนได (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) ข�นตอนการจดพธแตงงานกาตก คอ ตองทาโรงปรบพธท�ดนฝายหญง โดยหาหมอผมาแสดงการเสนผเปนคณะม 6 คน เคร�องเลนกาตกมกลองโทน 1 ลก ซอชาง 1 ซอมา 1 เขาวว 1 เขาควาย 1 คนเซนผ 1 ทาพธตอนกลางคน เวลา 2 ทม – 4 ทม จดรารม 4 ถาด เหลาเสน 2 ขวด เดกผใหญอาย 8-9 ขวบ 2 คน ผชาย 2 คน ไวราคนละ 3 รอบ สวนกลองตตลอดระหวางทาการเซนจนเสรจพธ (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) และเคร�องมอทามาหากนท�สาคญมาก คอขวานปลตองคอยลบคมขวานใหคมอยเสมอ เพ�อจะไดทามาหากนไดด ความหมายของการทากคอ เสยงไกขนแสดงวาเชาแลวต�นข�น แลวหยบเคร�องมอทามาหากนออกปาโดยเรวไว เม�อพบไมกใชขวานปล โคนลงเสย แลวหมอปลกจะจบศรษะคบาวสาวโขกกนเบา ๆ หมายความวา ใหรวมกนทามาหากน แลวเปาห 3 ท หมายความวา ใหเปนคนใจคอหนกแนนเยอกเยน ไมหเบา ใหคบาวสาวกนน� ามนตจากขนใบเดยวกน แสดงวาสขทกขดวยกน (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 73) อาชพท�เก�ยวกบปาของชองจะเขาไปมบทบาทในพธกรรมมากกวาเทพเจาหรอพธกรรมท�เก�ยวเน�องกบศาสนาใด ๆ เปนชนพ�นเมองท�อทธพลของวฒนธรรมอนเดยในทกทาง ถงแมวาขอมจะเรองอานาจ อทธพลของขอมกไมมบทบาทใดๆเลย แมแตเทพเจาของอนเดยกเปนเพยงเอยนามเทาน�นไมมอทธพลทางความเช�อ (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 78)

82

สรปพธแตงงานชอง ความหมายเคร�องพธ คอแตงงานกาตก แปลวาใหญโตมชางมา วว ควาย กระดง ทบไทรซอ แหเปนขบวน หมายถงแตงใหผป ยา ตายาย ท�เคยทามาคร� งแรกโบราณ คร� งหน�งเดกชายหญง คนชองอยในปาดงนานนบพนป พอแมไปทางานลกหลานคดของเลนชวยกนหามาสมมตแตงงานใหสนกสนาน จนทาใหผป ยา ตายาย เจาปาออกมาด กสนใจจงดลบนดาลสงสเปนรางทรงใหจดพธ แตงงานเหมอนเดกชายหญงท�เคยเลนแสดงมาแลวและขอใหทากบผมเช�อสายของวงตระกลชองเหลาน�นและยงชวยคมครองใหตระกลกลมชองน�นโชคดอยสขสบาย ตอมาจงทาพธกนมาตลอดถงปจจบน (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) 2.5 ปจจยดานอปนสยของชาตพนธชอง ชาวชองมอปนสยท�มผลตอการทาเกษตรกรรมพ�นบานในยคด�งเดมกคอ การยอมปรบตวโดยไมใชความรนแรง กลาวคอชองในอดตมนสยรกความสงบจงไมคอยมเร�องทะเลาะเบาะแวงกนเองกบคนภายนอกมาก นอกจากน� ชนชาตพนธชองยงมอปนสยรกพวกพอง เน�องจากทกคนในชมชนสามารถโยงญาตกนไดไมวาจะเปนญาตทางสายเลอดหรอญาตจากการแตงงาน เพราะวาความเปนพวกพองทาใหกอประโยชน เชน การเขาปาเพ�อลาสตวหรอหาของปา ลวนแตตองเขาไปเปนพวกพอง เวลาเกดเหตการณท�ไมด เชน สตวปาท�เขามาทาราย จะไดชวยเหลอกนได เม�อเสรจจากการลาสตวหาของปาชาวชองกจะนาของท�หาไดมาแบงกนกนในหมเครอญาตแสดงถงความเอ�อเฟ� อ เผ�อแผท�มตอกนในหมกลมชอง และในสวนของการทานาเอาแรงลงแขกกเปนส� งท�ช� ใหเหนถงความสามคคของกลมเครอญาตในการมาชวยเหลอกนทานาและเกบเก�ยว การชวยกนน� เปนการทาเพ�อใหคนชองมขาวเอาไวกนและไดพบปะสงสรรคกนในหมเครอญาตเม�อเสรจจากการทานา มกจะมการเล� ยงขาวปลา อาหาร และเหลาปาท�ชาวชองช�นชอบ ส� งตางๆเหลาน� ลวนแตแสดงถงอปนสยท�ทาใหชาวชองสามารถอยรวมกนไดอยางเหนยวแนนไมตางคนตางอย โดยจะมกจกรรมตาง ๆ ท�ทารวมกน สงผลใหมความเหนยวแนนทางเครอญาต รกพวกพองชวยกนเสมอ (ฮ�น พเศษ. สมภาษณ. 2557) 2.6 ปจจยดานการใชเวทเครอขายเชงอานาจของวดและเครอญาต เวทเครอขายเชงอานาจของชมชนชองมผลตอการทาเกษตรด�งเดมในเขตอาเภอเขาคชฌกฏ เน�องจากเวทของวดและเครอญาตถอเปนเวทกลางหรอพ�นท�สาธารณะ ในการทาสวนรวมหรอกจกรรมสวนรวมของชมชน เชน การจดงานประจาป การจดงานทางศาสนา เปนตน กจกรรมสวนรวมเหลาน� จะนามาซ� งความสามคคจะเปนฐานสนบสนนการทานาเพ�อยงชพ และหาของปาตอไป ระบบเครอญาต ครอบครวชองเปนลกษณะครอบครวเลกและมอสระในการปกครองดแลครอบครวของตนเอง ถงแมวาการต�งครอบครวจะอยภายในหมบานหรอละแวกใกลเคยงกนกบ

83

ญาตพ�นองกตาม แตบทบาทของป ยา ตา ยาย ท�จะเขาไปมบทบาทในครอบครวของลกหลานมนอยมาก เพยงแตจะมการไปมาหาสเย�ยมเยยนแบงปนส�งของและอาหารใหแกกน คอยดแลชวยเหลอยามเจบไขไดปวย หรอปรกษาหารอปญหา สวนท�จะเขาไปมบทบาทการปกครอง การตดสนใจในเร�องราวและปญหาตาง ๆ ญาตผใหญ ป ยา ตา ยาย จะไมมบทบาทยงเก�ยวในครอบครวของลกหลาน ดงน�นลกษณะสภาพครอบครวท�จะต�งเปนวงศตระกลใหญไมม แตอยางไรกตามความสมพนธในระบบเครอญาตกยงมอยเหนยวแนน เพราะทกครวเรอนในหมบานสวนใหญจะเปนญาตพ�นองกน ใกลชดกนบาง หางกนบาง กจกรรมทกอยางจงชวยเหลอกนเปนอยางด (ฉลอง ธรรมวรยะ. สมภาษณ. 2557) ในหมบานหน�ง ๆ ของชาวชองสวนใหญจะเปนญาตพ�นองกนมากอน ใกลชดกนบางหรอหางออกไปบาง แตทกคนกเปนญาตกนจะมบคคลท�ไมใชญาตเขามากเกดจากการแตงงาน เชนฝายชายเปนคนตางหมบานมาแตงงานกบสาวหมบานน� หรอการอพยพโยกยายครอบครวมาจากหมบานอ�น เพ�อมาประกอบอาชพและหาท�ทากนใหม ซ� งชาวชองไมเคยนกรงเกยจท�จะมคนตางหมบานเขาไปเปนสมาชกใหมของสงคม การยอมรบ และการใหความจรงใจกบบคคลท�เขามาเปนสมาชกใหมของสงคม ถาเปนเร�องของการเขามาอยโดยการแตงงานจะไมเปนปญหาใด ๆ ท�งส�นเขาสามารถยอมรบไดทนท เพราะผชายท�เขามาแตงงานกบสาวหมบานน� จะตองเคยมาแสดงความจรงใจ ความซ�อสตย ความสามารถดานตาง ๆ ใหผใหญฝายผหญงเหนนานแลว เม�อคร� งมาเก� ยวพาราสและรกใครชอบพอกอนแตงงานและการท�จะมารกใครแตงงานกบสาวตางหมบานได ฝายชายจะตองมคนรจกหรอคนเคยเปนผชกนามา ฉะน�นการยอมรบโดยสถานภาพการแตงงาน จงไมมอปสรรคใด ๆ แตการท�มครอบครวหรอบคคลท�อพยพโยกยายเขาไปในหมบาน ถาเปนครอบครวชองกจะไมมปญหาใด ๆ เพราะการท�ครอบครวชองจากหมบานหน�งอพยพอพยพมาอกหมบานหน�งน�น ยอมตองมญาตพ�นองท�รจกกนอยแลว แตถงกระน�นกดหวหนาหมบานกยอมตองคอยดแลและดนสยกอน เม�อแนใจแลว หวหนาหมบานรบรองทกคนในหมบานกจะใหความจรงใจและยอมรบเปนกลมเดยวกน แตถาเปนบคคลหรอครอบครวคนเผาอ�น เชน คนไทย คนจน หวหนาหมบานและคนอ�น ๆ จะระมดระวง ระแวดระวง จะยงไมยอมคบคาสมาคมอยางสนทสนมดวยเปนเวลานานมาก พฤตกรรมท�เขาแสดงออกเขาจะเฉย ๆ เงยบ ๆ ไมแสดงอะไรออกมาเลย บางทเขาจะหลบ ๆ เล�ยง ๆ และคอยด คอยระมดระวงตวเองอยหาง ๆ จนกวาหวหนาจะแนใจวาบคคลหรอครอบครวคนไทย คนจนท�อพยพเขาไปอยเปนคนซ�อสตย ไมมพฤตกรรมท�มาทางรายแลวเขาจงจะใหความสนทสนมคนเคยและใหความจรงใจดวย (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 46-49) วฒนธรรมชองกบเกษตรกรรมสมยใหม ผลการวเคราะหวฒนธรรมชองกบเกษตรกรรมในยคสมยใหม ผวจยจะแบงหวขอการนาเสนอออกเปน 3 หวขอยอยดงน�

84

1. การทาเกษตรกรรมสมยใหมของกลมชอง การทาเกษตรสมยใหมของชองในท�น� หมายถงการทาเกษตรท�มเปาหมายการผลตเพ�อขายไมวาจะเปนการทาสวนหรอทาไร โดยกลมชองไดเปล�ยนรปแบบการผลตจากการทานาเพ�อยงชพและหาของปามาเปนการทานาเพ�อยงชพควบคไปกบการปลกพชเศรษฐกจเพ�อหารายได ไปจนถงการปลกพชเศรษฐกจแตเพยงรปแบบเดยว การเขามาของพชเศรษฐกจในชมชนชองเขตเขาคชฌกฏ สามารถวเคราะหไดดงน� การเกษตรสมยใหมไดเขามามบทบาทในชมชนชองคชฌกฏ หลงจากท�มการตดถนนใหรถโดยสารว�งระหวางเมองและชมชนชอง ไดมการปรบใหเปนถนนลาดยาง ซ� งทาใหมการเดนทางสะดวกข�น ผลท�ตามมากคอการเขามาของสนคาจากเมองท�คนชองตองหาเงนมาซ�อมากข�น เชน จาน ชาม เส�อผา น�าปลา ไมขดไฟ รวมถงส�งกอสราง นอกจากน�หลงจากท�มไฟฟาเขามาในป พ.ศ. 2500 ย�งทาใหคนชองตองหาเงนซ�อเคร�องใชไฟฟามากข�น เชน วทย โทรทศน รถหรอมอถอ เปนตน ส�งเหลาน�ทาใหคนชองตองเขาสการผลตเพ�อขายมากข�น (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) ดงน�นกลมชองในแถบอาเภอเขาคชฌกฏจงไดเปล�ยนรปแบบการผลตจากการทานาเพ�อยงชพผสมผสานกบการหาของปามาเปนการผลตเพ�อขายในปจจบน ในรปของการปลกพชเศรษฐกจท�กลมชองไดดาเนนการมาสามารถแบงออกเปน 2 รปแบบใหญ ๆ คอ การปลกพชไรและการทาสวนผลไม (อเนก รกเงน. 2551 : 66-74) การปลกพชไรของกลมชองน�นเร�มเขามากอนประมาณป พ.ศ. 2500 เม�อรฐมการเปดสมปทานปาไมใหบรษทเอกชนเขามาตดไมแบบตดหมดท�งแปลงมท�ง ไมมะคา ไมแดงและไมตะเคยน ฯลฯ มการนาเอาแรงงานจากตางถ�นเขามาตด ชกลากไมในปา ขณะเดยวกน คนทองถ�นบางคนกเปนแรงงานตดไม นาไปขายใหกบกลมนายทนและบางรายกตดไมเพ�อปลกสรางบานเรอน จงทาใหชวงเวลาดงกลาว พ�นท�ปาไมทรดโทรมมาก ขณะเดยวกนกเร�มมคนไทย และคนจน ท�งจากจนทบร และภมภาคตะวนออก เขามาจบจองพ�นท�เตยนโลงเพ�อปลกขาวไรและมนสาปะหลง ท�สาคญมนายทนเขามาจบจองท�ดน เพ�อปลกสวนยางพาราขนาดใหญหลายพนไร ในช�อบรษท “สวนยางสนแดนไทย” ซ� งการเขามาของคนกลมอ�นกทาใหความสมพนธระหวางคนไทย คนจนกบคนชองมเพ�มข�น ท�งการสมรส การเปนแรงงานรบจางและเปนพนกงานปลกสวนยางพารา สาหรบคนชองบานเขาคชฌกฏ กยงดารงชวตดวยการปลกขาวนาลม บางครอบครวกอาศยพ�นท�โลงเตยนจากการตดไมเขาไปจบจองเพ�อปลกขาวไรและยงคงหาของปา ข�นเขาทาไรกระวาน และเจาะหลมน�ามนยาง เน�องจากตนยางยงไมไดถกตดโคนลง แตทรพยากรจากปาลดนอยลง ตรงกนขามกบความตองการของพอคาท�มเพ�มมากข�น จงทาใหท�งคนชอง คนไทยและกลมคนท�หลากหลายเขามาแสวงหาทรพยากรจากปาเปนจานวนมาก (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557)

85

จนกระท�งในป พ.ศ. 2508 รฐประกาศพ�นท�หวงหาม โดยกาหนดใหพ�นท�เขาสอยดาว

เปนเขตปาสงวนแหงชาต ตามความในพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 ครอบคลมพ�นท�

465,637 ไร โดยใหเหตผลในการประกาศใชกฎกระทรวงฉบบท� 97 พ.ศ. 2508 คอเน�องจากปาแหงน�มไมตะเคยน ไมแดงไมประด ไมเหยง ไมพลวงและไมชนดอ�นจานวนมาก และมของปากบทรพยากร

ธรรมชาตอ�นดวย สมควรกาหนดเปนเปนปาสงวนแหงชาต เพ�อรกษาสภาพปาไมของปาและทรพยากร

ธรรมชาตไว (กาญจนา คมทรพย. 2543 : 46) ซ� งการกาหนดพ�นท�ปาเปนเขตหวงหามในรปแบบปา

สงวนแหงชาต ทาใหการข�นเขาปลกกระวาน และการเกบของปา เปนส�งท�ถกควบคมตองขออนญาต

จากเจาท�รฐและกาหนดชนดของปาท�สามารถนาออกมาจากพ�นท�ได ขณะเดยวกนประมาณป พ.ศ.

2508 รฐไดทาการข�นทะเบยนไมยางในปาและเปดสมปทานใหนายทนเขามาตดไมยาง ทาใหผคน

บานคลองพล ตองจานนตอแบบแผนการดารงชวตบนพ�นท�สง ดวยการทาน� ามนยาง ซ� งเปนผลผลต

จากปาท�สาคญท�สด (ฮ�น พเศษ. สมภาษณ. 2557)

เม�อชองทางการผลตของปาเพ�อการคาตบตนลง ขณะเดยวกนกมการขยายพ�นท�ปลก

ไรมนสาปะหลง ต�งแตจงหวดฉะเชงเทรา ชลบร ระยองและจนทบร เขามายงอาเภอแกงหางแมว

และแถบเขาคชฌกฎ เน�องจากราคาผลผลตสงและคนทองถ�นกเร�มทยอยกนทาไรมนสาปะหลงน�น

กทาใหพอคาคนจนและคนไทยมบทบาทในการกาหนดทศทางทางการผลต เพราะกลมคนไทยท�

เขามาทาไรกไดนาเทคโนโลยเขามาสทองถ�น เชน รถไถ การบารงรกษาพชไรและการจางแรงงาน

เกบเก�ยว เปนตน กรณพอคาคนจนกเขามาผกขาดการรบซ�อผลผลต โดยพอคาจะนาปจจยการผลต

ท�งเงนทนและเทคโนโลยมาปอนใหกบชาวบาน เม�อเกบเก�ยวผลผลตแลว ชาวบานตองนามาขาย

ใหกบผปอนปจจยการผลตและพอคากเปนผกาหนดราคาผลผลตเอง ซ� งพบวาชวงแรกของการผลต

พชไรทาใหมรายไดเพ�มข�น แตเม�อประมาณป พ.ศ. 2516 ราคามนสาปะหลงตกต�าลงทกป จนเหลอ

ราคากโลกรมละ 60 สตางค ไมคมคากบตนทน จงทาใหประสบกบภาวะหน� สนท�กยมจากกลมพอคา

และหนวยงานรฐ (ธกส.) เหตการณน� เปนความแตกตางระหวางการผลตของปากบพชไร กลาววา

การผลตของปาไมจาเปนตองใชตนทนหรอปจจยการผลตภายนอกทองถ�นมากนก เพยงหาของปา

เทาท�เกบรวบรวมมาไดขายหรอแลกเปล�ยนกบพอคา แตการผลตพชไร ตองนาปจจยการผลตภายนอก

ท�งเงนทนและเทคโนโลยเขามาเปนสวนหน�งของกระบวนการผลต และราคาผลผลตกข�นกบระบบ

ตลาด จงทาใหการผลตเช�อมโยงกบตลาดภายนอกและไมสามารถตอรองราคาได เน�องจากพชไรม

การผลตในวงกวางของภมภาค ราคาตลาดจงถกกาหนดดวยความตองการของผบรโภคท�สมพนธ

กบปรมาณ ตรงกนขามกบการเกบของปาท�มเฉพาะพ�นท�บรเวณเขาสอยดาว จงทาใหผลผลตท�ออก

สตลาดมปรมาณนอยกวาความตองการบรโภค (ราแพน ศละปาน. สมภาษณ. 2557)

86

แมวาในชวงเวลาระหวางป พ.ศ. 2500-2516 จะมการปลกพชไรกนอยางกวางขวางท�งจากคนชอง คนไทยและกลมนายทนท�เขามาบกเบกพ�นท�ทากน และเปล�ยนพ�นท�ปลกขาวไรเปนพ�นท�การปลกไรมนสาปะหลง และสวนยางพารา แตกพบวาพ�นท�บรเวณชองเขาท�ลมน�นคนชองภายใตระบบความสมพนธทางเครอญาต ยงคงปลกขาวนาลมดวยพนธพ�นเมอง เพ�อบรโภคในครวเรอนและมการชวยเหลอทางดานแรงงานการผลต และมการนารถไถเขามาทดแทนแรงงานควาย เพ�อทนกาลงแรงงาน แมวาการผลตขาวนาลมจะมคาใชจายในการผลตเพ�มสงข�น แตคนชองกเตมใจยอมแลกเปล�ยนกบผลผลตขาวท�ปลกไว เน�องจากความคดท�วา หากพวกเขาไมมเงนทนผลตพชไรหรอมหน� สนเกดข�น กยงคงมขาวเกบไวบรโภคเปนตนทนชวต ดงน�นพ�นท�แถบท�ลมบรเวณทายทงจงเปนพ�นท�ท�ไมถกขายใหกบคนอ�น ซ� งเปนแหลงของทรพยากรท�สาคญของทองถ�น และเปนพ�นท�สบสานความสมพนธของสายตระกลภายในทองถ�น (ราแพน ศละปาน. สมภาษณ. 2557) การทาสวนผลไมเกดข�นหลงจากการปลกพชไรเชงพาณชยได สงผลกระทบทาใหชาวบานเกดภาวะหน� สน และผลกดนผคนในทองถ�นใหเขาสระบบการตลาดของภมภาคตะวนออก ซ� งภาวะหน� สนท�เพ�มสงข�น ทาใหตองแสวงหาทางเลอกอ�นในการผลตเพ�อการคา ขณะเดยวกนกระแสการผลตพชสวนไดแพรความนยมเขามาจากเมองจนทบร โดยในป พ.ศ. 2515 มการนาพนธสมเขยวหวานเขามาปลกแตไมไดรบความนยม และป พ.ศ. 2516 เร�มมการนาเงาะพนธนาสาร เขามาปลกในพ�นท�ตะเคยนทองโดยมพอคาคนไทยจากเมองจนทบรนาพนธเงาะเขามาขาย จากน�นจงเร�มปลกเงาะทดแทนไรมนสาปะหลงกนอยางแพรหลาย และในป พ.ศ. 2520 เร�มมการปลกทเรยนและไมผลชนดอ�นรวมเขากบแปลงปลกเงาะ ซ� งไมผลท�พบในบานคลองพล มต� งแต เงาะ ทเรยน ลองกอง มงคด สละและชมพ ตามลาดบมากไปหานอย (ราแพน ศละปาน. สมภาษณ. 2557) การปลกไมผลใชเวลาปลกประมาณ 4-6 ป กวาจะเกบเก�ยวผลผลตได ดงน�นจงคอย ๆลดพ�นท�ปลกมนสาปะหลง พรอมกบปรบพ�นท�ไมผล บางรายกเลอกปลกสวนยางพาราในอกพ�นท�หน� ง ซ� งพบวาพ�นท�ปลกพชของคนบานคลองพล มท�งอยในเขตบานคลองพล บานตะเคยนทอง บานจนทเขลมและบานน� าขน โดยจะเลอกปลกชนดพชท�แตกตางกน เชน กรณการใชพ�นท�ของ “สกลไทรสง” ท�มท�งหมด 12 ไร แบงเปนพ�นท�แหงแรก ปลกขาว 2 ไร โดยใหหลานทากน แลวแบงสดสวนขาวจาก 3 สวน เอา 1 สวน พ�นท�แหงท�สอง คอบานและสวนผลไม ประมาณ 2 ไร พ�นท�แหงท�สาม ปลกเงาะ 8 ไร อยในแถบบานน� าขน (สวรรณ ไทรสง. สมภาษณ. 2550) หรอกรณครอบครวสกล “สสมบต” ใชท�ดนบรเวณบานคลองพลปลกสวนผลไม และใชพ�นท�ดนแถบจนทเขลม ปลกสวนยางพารา (หน สสมบต. สมภาษณ. 2550) ซ� งการมท�ดนภายนอกบานคลองพล เกดข�นจากการถางปาจบจองพ�นท�และบางสวนกเปนมรดกสบทอดจากบรรพบรษ เชน กรณคนสกลผนผาย มท�ดนประมาณ 30 ไร แบงเปนพ�นท�ในเขตคลองใหญ แถบจนทเขลม ทาสวนผลไมและพ�นท�ในเขตทาย

87

บานคลองพลทาสวนยางพารา ซ� งพ�นท�ดงกลาวไดมาจากพ�นท�มรดกของผเปนพอ แตสาหรบผท�มท�ดนในบานคลองพล คอ เสรญ ผนผาย มประมาณ 300 ไร โดยแบงมรดกใหลกคนละ 50 ไร ซ� งท�ดนถอเปนทรพยสนสาคญท�สด (เสรญ ผนผาย. สมภาษณ. 2550) ชวงประมาณป พ.ศ. 2520 ผลผลตไมผลเร�มออกสตลาด พบวาชวงแรกราคาผลไมโดยเฉพาะ เงาะกบทเรยนไดสรางกาไร จนมการขยายพ�นท�ปลกกนอยางแพรหลาย ตอมาภาครฐไดเขามาสงเสรมใหเมองจนทบรเปนเมองไมผล ท�งการสนบสนนเงนทนจากธนาคารเพ�อการเกษตรและสหกรณ (ธกส.) การสงเสรมวชาการจากสถาบนเทคโนโลยราชมงคล วทยาเขตจนทบรและการสงเสรมใหต�งโรงงานอตสาหกรรมแปรรปผลไม เปนตน นอกจากน� มคนไทยจากจงหวดตาง ๆ ชลบร ระยอง ตราด นนทบรและกรงเทพ เขามาซ�อท�ดนเพ�อปลกไมผล บางรายเขามาต�งถ�นฐาน บางราย กจางแรงงานทาสวนผลไม ผนวกกบป พ.ศ. 2528 รฐเร�มออกเอกสารสทธg โฉนดท�ดน จงทาใหท�ดนเปนท�ตองการแกคนภายนอก และราคาท�ดนกเพ�มสงข�นตามลาดบ (ราแพน ศละปาน. สมภาษณ. 2557) การผลตพชสวนตองดแลเอาใจใส ต�งแตเตรยมพ�นท� จดหาแหลงน� า การดแลบารงรกษา การเกบเก�ยวและการขนสงตามลาดบ ดงน�นกระบวนการผลตตาง ๆ ตองอาศยท�งเงนทนและเทคโนโลยการผลตท�เพ�มสงข�น ต�งแตคาปย คาสารเคม คาแรงงานรบจางและคาขนสง บางรายเหลาน�ตองจดซ�อรถกระบะเพ�อขนสงผลผลต ตองซ�อเคร�องมอพนยาฆาแมลงและอ�น ๆ ซ� งปจจยการผลตเหลาน�ตองซ�อจากบคคลภายนอก นอกจากน�ตลอดระยะเวลาการผลตตองอยดแลบารงรกษาสวนผลไมตลอดท�งป เพ�อใหผลผลตมปรมาณมากและคณภาพด ซ� งในหน� งฤดกาลจะสามารถขายผลผลตไดเพยงชวง 2-3 เดอนเทาน�นและรายไดจากการขายผลผลต คอเงนท�จะตองใชจายตอไปในระยะเวลา 1 ป ท�งคาใชจายรายวน คาเลาเรยนลกหลานและการลงทนการผลตปตอไป ซ� งในชวงแรกของการผลตยงคมคาตอการลงทน (ราแพน ศละปาน. สมภาษณ. 2557) จนกระท�งประมาณป พ.ศ. 2547 ผลผลตเร�มมราคาตกต�าและไมแนนอน เน�องจากมการผลตกนอยางแพรหลายท�วประเทศไทย เชน กรณการผลตเงาะ มท�งภาคใต ภาคกลางและภาคตะวนออก เม�อเกบเก�ยวและผลผลตออกสตลาดจานวนมาก พวกพอคาท�รบซ�อผลผลตกใชเปนเง�อนไขตกลงราคารบซ�อและกาหนดราคาแตละวนไดเอง ทาใหชาวบานประสบภาวะขาดทนและเร�มมหน� สนจากการผลตอกคร� ง (หลงจากพชไร) แตสวนใหญเปนหน� สนกบภาครฐ (ธกส.) เน�องจากรายไดในหน� งปไมคมกบคาใชจายท�ตองเสยทกวน ทางออกของคนทองถ�น คอ การเลอกปลกพชชนดอ�น ๆ ซ� งพบวา ต�งแตป พ.ศ. 2548 เร�มมการปลกพชอ�นแซมแปลงไมผล เชน ไมกฤษณา มะระ บวบ กลวยไขและพชผกอ�น ๆ เปนตน พชเหลาน�สรางรายไดใหกบบางครอบครว แตท�งน�การปลกพชผกกตองไดรบการดแลเอาใจใสอยางมาก โดยเฉพาะเร�องโรคและแมลงท�สรางปญหาใหกบผลผลต ดงน�นจงไมสามารถผลตซ� ากนทกปได (สมชาย นาสวน. สมภาษณ. 2557)

88

ในป พ.ศ. 2550 ราคาน� ามน ปยและสารเคมเพ�มสงข�นเปนเทาตว ผนวกกบผลผลตจากภายนอกประเทศเขามาตตลาดผลไมภายในประเทศ ทาใหราคาผลผลตมแนวโนมวาจะตกต�าลงไปอก คนทองถ�นหลายคนอยากเลกผลตไมผล อยางเชน กรณสกลสสมบต กาลงจะปลกไมกฤษณาแซมสวนไมผลและเม�อไมกฤษณาโตสงข�นกจะตดไมผลท�ง (หน สสมบต. สมภาษณ. 2550) กรณสกลผนผาย ปลกสวนยางพาราเพ�มมากข�นในแปลงไมผล เพราะเม�อยางพาราเตบโตใหญจะคอย ๆตดไมผลท�งลง (วนย ผนผาย. สมภาษณ. 2550) สอดคลองกบคาสมภาษณท�วา “หากบานคลองพลไมมสวนผลไม สวนเงาะ สวนทเรยน สวนลองกอง กลายเปนปาสวนยางพารา ใครเขาจะอยากเขามาบานคลองพล มนไมสวยงาม มนไมมจดเดนใหคนอ�นใจ วนน�คนอ�นท�เขาเขามาศกษาวถชวตคนชอง เรายงมเงาะบาง ทเรยนบาง เปนของฝากท�เขาเอากลบไปบานเขา แตถาเปนสวนยาง เราจะเอาอะไรเปนของฝากเขา” (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2550) การผลตยางพาราน�นแมวาจะเขามานานแลว ต�งแตประมาณป พ.ศ. 2550 ในรปบรษทสวนยางสนแดนไทย โดยจางแรงงานทองถ�นเปนพนกงานปลกและกรดยาง ตอมามการแจงแรงงาน คนอสาน คนเขมรและคนทองถ�นอ�น ๆ เขามาแทนท� ใหคาตอบแทนสาหรบคนเขมร 120 บาทและคนไทย 150 บาท (เสรน โตวงษ. สมภาษณ. 2550) แตสาหรบความนยมปลกยางพาราในชวงป พ.ศ. 2550 น� เร�มเกดข�นต�งแตรฐใหการสนบสนนในรปแบบกองทนสงเคราะหสวนยาง โดยรฐใหทนและพนธพชสนบสนนการปลกสวนยางพารา และราคายางพารามมาตรฐานสงกวาในอดต นอกจากน� นายก อบต.คลองพลท�เคยเปนผชวยผจดการบรษทสนแดนไทยและผจดการบรษทสนแดนไทย ซ� งเปนนายทนและท�ปรกษาองคการบรหารสวนทองถ�น กใหการสนบสนนการผลตสวนยางพารา ท�งการใหความรและการรบซ�อผลผลตยาง ทาใหชาวบานเร�มหนมาปลกยางพารา เพราะเช�อวาจะสรางรายไดใหกบพวกเขา ดงคากลาวของวนย ผนผาย ท�วา “สวนยางกเหมอนเปนออมสน ปลกไวตอนน� อก 6-7 ป กสามารถกรดยางได เรากไมตองไปวนวายกบมนมาก จางคนอ�นเขากรดและกแบงสดสวนกน ราคากคงไมตกต�าอก เดeยวน� ราคายางมมาตรฐานข�น ปลกไวกนตอนแก” (วนย ผนผาย. สมภาษณ. 2550) ท�ผานมาการปรบเปล�ยนการผลตเพ�อการคา ต�งแตการผลตกระวาน พชไร พชสวน และกาลงเขาสการผลตยางพาราตามลาดบ ทาใหคนในทองถ�นสมพนธกบสงคมภายนอก ท�งดานการตลาด เทคโนโลย และเงนทน ซ� งการผลตในแตละคร� งคนทองถ�นตางมงหวงวาจะสามารถสรางรายไดมาสครอบครว แตตลอดเวลาการผลตท�ผานมา กลบทาใหคนคลองพล โดยเฉพาะคนชองมความยากจนและมหน� สนจานวนมาก บางรายขาดทนจาเปนตองขายท�ดน เพ�อนาเงนมาใชจายในครอบครว ขณะเดยวกน การผลตเชงพาณชยกทาใหพ�นท�บานคลองพลดงดดกลมคนอ�นเขามาแสวงหาประโยชนในรปแบบตาง ๆ เชน การผลตและการรบซ�อผลผลต เปนตน จงทาใหบานคลองพลมความ

89

หลากหลายของผคนเพ�มมากข�น โดยกลมคนชองถกจดใหเปนกลมคนท�มฐานะทางเศรษฐกจยากจน เม�อเปรยบเทยบกบคนไทยและคนจนท�ต�งถ�นฐานในทองถ�น (สมชาย นาสวน. สมภาษณ. 2557) 2. ปจจยในการขบเคล�อนเกษตรกรรมพ�นบานสมยใหมของกลมชอง เปาหมายการผลตของกลมชาตพนธชองสมยใหม มเปาหมายท�เปล�ยนไปจากเดมท�เปนการผลตเพ�อยงชพเปนการผลตเพ�อขาย การทาเกษตรสมยใหมคอการปลกพชเศรษฐกจเพ�อขาย ดงกลาวขางตนน�น เกดข�นโดยการขบเคล�อนภายใตปจจย ดงตอไปน� 2.1 การใชทนทางเศรษฐกจแบบ

ในการทาเกษตรสมยใหมน�นกลมชองเขาคชฌกฏตองอาศยทนทางเศรษฐกจ เพ�อปลกพชเศรษฐกจสาหรบขายในตลาดแตชมชนชอง มปญหาในเร�องทนทางเศรษฐกจภายในชมชนทาใหตองอาศยทนทางเศรษฐกจจากภายนอกชมชน กลาวคอการพ�งพงทนทางเศรษฐกจของชาวชองเปนผลมาจากการไมสามารถเขาถงทรพยากรทางธรรมชาตหรอการเขาใชพ�นท�ปาในการทามาหากน ดงน�นชาวชองจงตองหนมาปรบเปล�ยนวถการทามาหากนโดยการปลกพชเศรษฐกจ เชน มนสาปะหลง ซ� งตองอาศยแหลงเงนทนจากพอคาคนกลางดวยการใหเกษตรกรชาวชองนาตนกลามนสาปะหลงไปปลกกอนแลวจงนาผลผลตท�ไดนามาขายใหพอคาคนกลางอกทอดหน�ง ซ� งราคาท�ไดน�นจะข�นอยกบพอคาคนกลางแบบผกขาด ผลท�ไดคอเกษตรกรชาวชองตองเกดภาวะขาดทนและเลกทาในท�สด ตอมาจงหนมาปลกผลไม ซ� งตองใชแหลงเงนทนจากธนาคารเพ�อการเกษตรและสหกรณ โดยนาโฉนดท�ดนมาจานองเพ�อนาเงนท�ไดไปใชในการทาสวนผลไม ซ� งผลผลตท�ไดจะข�นอยกบราคาตลาดในแตละวน ซ� งเกษตรกรชาวชองจะไมสามารถตอรองราคาผลผลตได ดงน�นเกษตรกรชาวชองยงคงตองพ�งพงทนทางเศรษฐกจนบต�งแตท�ไมสามารถเขาถงปาเขาลาเนาไพรไดมาจนถงปจจบน พฒนาการของการพ�งพงทางเศรษฐกจในการทาเกษตรสมยใหมคล�คลายในรายละเอยดดงน� (ราแพน ศละปาน. สมภาษณ. 2557) เม�อชองทางการผลตของปาเพ�อการคาตบตนลง ขณะเดยวกนกมการขยายพ�นท�ปลกไรมนสาปะหลง ต�งแตจงหวดฉะเชงเทรา ชลบร ระยองและจนทบร เขามายงอาเภอแกงหางแมว และแถบเขาคชฌกฎ เน�องจากราคาผลผลตสง และคนทองถ�นกเร�มทยอยกนทาไรมนสาปะหลงน�น กทาใหพอคาคนจนและคนไทยมบทบาทในการกาหนดทศทางทางการผลต เพราะกลมคนไทยท�เขามาทาไรกไดนาเทคโนโลยเขามาสทองถ�น เชน รถไถ การบารงรกษาพชไร และการจางแรงงานเกบเก�ยว เปนตน กรณพอคาคนจนกเขามาผกขาดการรบซ�อผลผลต โดยพอคาจะนาปจจยการผลตท�งเงนทนและเทคโนโลยมาปอนใหกบชาวบาน เม�อเกบเก�ยวผลผลตแลว ชาวบานตองนามาขายใหกบผปอนปจจยการผลต และพอคากเปนผกาหนดราคาผลผลตเอง ซ� งพบวาชวงแรกของการผลตพชไรทาใหมรายไดเพ�มข�น แตเม�อประมาณป พ.ศ. 2516 ราคามนสาปะหลงตกต�าลงทกป จนเหลอ

90

ราคากโลกรมละ 60 สตางค ไมคมคากบตนทน จงทาใหประสบกบภาวะหน� สนท�กยมจากกลมพอคา และหนวยงานรฐ (ธกส.) เหตการณน� เปนความแตกตางระหวางการผลตของปากบพชไร กลาววาการผลตของปาไมจาเปนตองใชตนทนหรอปจจยการผลตภายนอกทองถ�นมากนก เพยงหาของปาเทาท�เกบรวบรวมมาไดขายหรอแลกเปล�ยนกบพอคา แตการผลตพชไร ตองนาปจจยการผลตภายนอก ท�งเงนทนและเทคโนโลยเขามาเปนสวนหน�งของกระบวนการผลต และราคาผลผลตกข�นกบระบบตลาด จงทาใหการผลตเช�อมโยงกบตลาดภายนอกและไมสามารถตอรองราคาได เน�องจากพชไรมการผลตในวงกวางของภมภาค ราคาตลาดจงถกกาหนดดวยความตองการของผบรโภคท�สมพนธกบปรมาณ ตรงกนขามกบการเกบของปาท�มเฉพาะพ�นท�บรเวณเขาสอยดาว จงทาใหผลผลตท�ออกสตลาดมปรมาณนอยกวาความตองการบรโภค (ราแพน ศละปาน. สมภาษณ. 2557) แมวาในชวงเวลาระหวางป พ.ศ. 2500-2516 จะมการผลตไรพชกนอยางกวางขวางท�งจากคนชอง คนไทย และกลมนายทนท�เขามาบกเบกพ�นท�ทากนและเปล�ยนพ�นท�ปลกขาวไรเปนพ�นท�การปลกไรมนสาปะหลง และสวนยางพารา แตกพบวาพ�นท�บรเวณชองเขาท�ลมน�นคนชองภายใตระบบความสมพนธทางเครอญาต ยงคงปลกขาวนาลมดวยพนธพ�นเมองเพ�อบรโภคในครวเรอนและมการชวยเหลอทางดานแรงงานการผลตและมการนารถไถเขามาทดแทนแรงงานควาย เพ�อทนกาลงแรงงาน แมวาการผลตขาวนาลมจะมคาใชจายในการผลตเพ�มสงข�น แตคนชองกเตมใจยอมแลกเปล�ยนกบผลผลตขาวท�ปลกไว เน�องจากความคดท�วา หากพวกเขาไมมเงนทนผลตพชไรหรอมหน� สนเกดข�นกยงคงมขาวเกบไวบรโภคเปนตนทนชวต ดงน�นพ�นท�แถบท�ลมบรเวณทายทงจงเปนพ�นท�ท�ไมถกขายใหกบคนอ�น ซ� งเปนแหลงของทรพยากรท�สาคญของทองถ�น และเปนพ�นท�สบสานความสมพนธของสายตระกลภายในทองถ�น (ราแพน ศละปาน. สมภาษณ. 2557) การทาสวนผลไมเกดข�นหลงจากการผลตพชไรเชงพาณชยได สงผลกระทบทาใหชาวบานเกดภาวะหน� สนและผลกดนผคนในทองถ�น ใหเขาสระบบการตลาดของภมภาคตะวนออก ซ� งภาวะหน� สนท�เพ�มสงข�น ทาใหตองแสวงหาทางเลอกอ�นในการผลตเพ�อการคา ขณะเดยวกนกระแสการผลตพชสวนไดแพรความนยมเขามาจากเมองจนทบร โดยในป พ.ศ. 2515 มการนาพนธสมเขยวหวานเขามาปลกแตไมไดรบความนยมและป พ.ศ. 2516 เร�มมการนาเงาะพนธนาสาร เขามาปลกในพ�นท�ตะเคยนทองโดยมพอคาคนไทยจากเมองจนทบรนาพนธเงาะเขามาขาย จากน�นจงเร�มปลกเงาะทดแทนไรมนสาปะหลงกนอยางแพรหลาย และในป พ.ศ. 2520 เร�มมการปลกทเรยนและไมผลชนดอ�นรวมเขากบแปลงปลกเงาะ ซ� งไมผลท�พบในบานคลองพล มต�งแต เงาะ ทเรยน ลองกอง มงคด สละและชมพ ตามลาดบมากไปหานอย (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) การปลกไมผลใชเวลาปลกประมาณ 4-6 ป กวาจะเกบเก�ยวผลผลตได ดงน�นจงคอย ๆลดพ�นท�ปลกมนสาปะหลง พรอมกบปรบพ�นท�ไมผล บางรายกเลอกปลกสวนยางพาราในอกพ�นท�หน� ง

91

ซ� งพบวาพ�นท�ปลกพชของคนบานคลองพลมอยในเขตบานคลองพล บานตะเคยนทอง บานจนทเขลม และบานน�าขน โดยจะเลอกปลกชนดพชท�แตกตางกน เชนกรณการใชพ�นท�ของ “สกลไทรสง” ท�มท�งหมด 12 ไร แบงเปนพ�นท�แหงแรก ปลกขาว 2 ไร โดยใหหลานทากน แลวแบงสดสวนขาวจาก 3 สวน เอา 1 สวน พ�นท�แหงท�สอง คอบานและสวนผลไม ประมาณ 2 ไร พ�นท�แหงท�สาม ปลกเงาะ 8 ไร อยในแถบบานน� าขน (สวรรณ ไทรสง. สมภาษณ. 2550) หรอกรณครอบครวสกล “สสมบต” ใชท�ดนบรเวณบานคลองพลปลกสวนผลไมและใชพ�นท�ดนแถบจนทเขลม ปลกสวนยางพารา (หน สสมบต. สมภาษณ. 2550) ซ� งการมท�ดนภายนอกบานคลองพล เกดข�นจากการถางปาจบจองพ�นท� และบางสวนกเปนมรดกสบทอดจากบรรพบรษ เชน กรณคนสกลผนผาย มท�ดนประมาณ 30 ไร แบงเปนพ�นท�ในเขตคลองใหญ แถบจนทเขลม ทาสวนผลไมและพ�นท�ในเขตทายบานคลองพลทาสวนยางพารา ซ� งพ�นท�ดงกลาวไดมาจากพ�นท�มรดกของผเปนพอ แตสาหรบผท�มท�ดนในบานคลองพล คอเสรญ ผนผาย มประมาณ 300 ไร โดยแบงมรดกใหลกคนละ 50 ไร ซ� งท�ดนถอเปนทรพยสนสาคญท�สด (เสรญ ผนผาย. สมภาษณ. 2550) ชวงประมาณป พ.ศ. 2520 ผลผลตไมผลเร�มออกสตลาด พบวาชวงแรกราคาผลไมโดยเฉพาะ เงาะกบทเรยนไดสรางกาไร จนมการขยายพ�นท�ปลกกนอยางแพรหลาย ตอมาภาครฐไดเขามาสงเสรมใหเมองจนทบรเปนเมองไมผล ท�งการสนบสนนเงนทนจากธนาคารเพ�อการเกษตรและสหกรณ (ธกส.) การสงเสรมวชาการจากสถาบนเทคโนโลยราชมงคล วทยาเขตจนทบรและการสงเสรมใหต�งโรงงานอตสาหกรรมแปรรปผลไม เปนตน นอกจากน� ยงมคนไทยจากจงหวดตาง ๆ ชลบร ระยอง ตราด นนทบรและกรงเทพ เขามาซ�อท�ดนเพ�อปลกไมผล บางรายเขามาต�งถ�นฐาน บางรายกจางแรงงานทาสวนผลไม ผนวกกบป พ.ศ. 2528 รฐเร�มออกเอกสารสทธg โฉนดท�ดน จงทาใหท�ดนเปนท�ตองการแกคนภายนอก และราคาท�ดนกเพ�มสงข�นตามลาดบ (เฉน ผนผาย. สมภาษณ . 2557) การผลตพชสวนตองดแลเอาใจใส ต�งแตเตรยมพ�นท� จดหาแหลงน� า การดแลบารงรกษา การเกบเก�ยวและการขนสงตามลาดบ ดงน�นกระบวนการในการผลตตาง ๆ ตองอาศยท�งเงนทนและเทคโนโลยการผลตท�เพ�มสงข�น ต�งแตคาปย คาสารเคม คาแรงงานรบจาง และคาขนสงและบางรายเหลาน�ตองตองจดซ�อรถกระบะเพ�อขนสงผลผลต ตองซ�อเคร�องมอพนยาฆาแมลงและอ�น ๆ ซ� งปจจยการผลตเหลาน�ตองซ�อจากบคคลภายนอก นอกจากน�ตลอดระยะเวลาการผลตตองอยดแลบารงรกษาสวนผลไมตลอดท�งป เพ�อใหผลผลตมปรมาณมากและคณภาพด ซ� งในหน�งฤดกาลจะสามารถขายผลผลตไดเพยงชวง 2-3 เดอนเทาน�น และรายไดจากการขายผลผลต คอเงนท�จะตองใชจายตอไปในระยะเวลา 1 ป ท�งคาใชจายรายวน คาเลาเรยนลกหลาน และการลงทนการผลตปตอไป ซ� งในชวงแรกของการผลตยงคมคาตอการลงทน (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557)

92

จนกระท�งประมาณป พ.ศ. 2547 ผลผลตเร�มมราคาตกต�าและไมแนนอน เน�องจากมการผลตกนอยางแพรหลายท�วประเทศไทย เชน กรณการผลตเงาะ มท�งภาคใต ภาคกลางและภาคตะวนออก เม�อเกบเก�ยวและผลผลตออกสตลาดจานวนมาก พวกพอคาท�รบซ�อผลผลตกใชเปนเง�อนไขตกลงราคารบซ�อ และกาหนดราคาแตละวนไดเอง ทาใหชาวบานประสบภาวะขาดทน และเร�มมหน� สนจากการผลตอกคร� ง (หลงจากพชไร) แตสวนใหญเปนหน� สนกบภาครฐ (ธกส.) เน�องจากรายไดในหน� งปไมคมกบคาใชจายท�ตองเสยทกวน ทางออกของคนทองถ�น คอการเลอกปลกพชชนดอ�น ๆ ซ� งพบวา ต�งแตป พ.ศ. 2548 เร�มมการปลกพชอ�นแซมแปลงไมผล เชนไมกฤษณา มะระ บวบ กลวยไข และพชผกอ�น ๆ พชเหลาน�สรางรายไดใหกบบางครอบครว แตท�งน�การปลกพชผก กตองไดรบการดแลเอาใจใสอยางมาก โดยเฉพาะเร�องโรคและแมลงท�สรางปญหาใหกบผลผลต ดงน�นจงไมสามารถผลตซ� ากนทกปได (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) ในป พ.ศ. 2550 ราคาน� ามน ปยและสารเคมเพ�มสงข�นเปนเทาตว ผนวกกบผลผลตจากภายนอกประเทศเขามาตตลาดผลไมภายในประเทศ ทาใหราคาผลผลตมแนวโนมวาจะตกต�าลงไปอก คนทองถ�นหลายคนอยากเลกผลตไมผล อยางเชน กรณสกลสสมบต กาลงจะปลกไมกฤษณาแซมสวนไมผลและเม�อไมกฤษณาโตสงข�นกจะตดไมผลท�ง (หน สสมบต. สมภาษณ. 2550) กรณสกลผนผาย ปลกสวนยางพาราเพ�มมากข�นในแปลงไมผล เพราะเม�อยางพาราเตบโตใหญจะคอย ๆตดไมผลท�งลง (วนย ผนผาย. สมภาษณ. 2550) “หากบานคลองพลไมมสวนผลไม สวนเงาะ สวนทเรยน สวนลองกอง กลายเปนปาสวนยางพารา ใครเขาจะอยากเขามาบานคลองพล มนไมสวยงาม มนไมมจดเดนใหคนอ�นใจ วนน�คนอ�นท�เขาเขามาศกษาวถชวตคนชอง เรายงมเงาะบาง ทเรยนบาง เปนของฝากท�เขาเอากลบไปบานเขา แตถาเปนสวนยาง เราจะเอาอะไรเปนของฝากเขา” (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) การผลตยางพาราน�นแมวาจะเขามานานแลว ต�งแตประมาณป พ.ศ. 2550 ในรปบรษทสวนยางสนแดนไทย โดยจางแรงงานทองถ�นเปนพนกงานปลกและกรดยาง ตอมามการแจงแรงงาน คนอสาน คนเขมรและคนทองถ�นอ�น ๆ เขามาแทนท� ใหคาตอบแทนสาหรบคนเขมร 120 บาทและคนไทย 150 บาท (เสรน โตวงษ. สมภาษณ. 2557) แตสาหรบความนยมปลกยางพาราในชวงป พ.ศ. 2550 น� เร�มเกดข�นต�งแตรฐใหการสนบสนนในรปแบบกองทนสงเคราะหสวนยาง โดยรฐใหทนและพนธพชสนบสนนการปลกสวนยางพารา และราคายางพารามมาตรฐานสงกวาในอดต นอกจากน� นายก อบต.คลองพลท�เคยเปนผชวยผจดการบรษทสนแดนไทยและผจดการบรษทสนแดนไทย ซ� งเปนนายทนและท�ปรกษาองคการบรหารสวนทองถ�น กใหการสนบสนนการผลตสวนยางพารา ท�งการใหความรและการรบซ�อผลผลตยาง ทาใหชาวบานเร�มหนมาปลกยางพารา เพราะเช�อวาจะสรางรายไดใหกบพวกเขา ดงคากลาวของวนย ผนผาย ท�วา “สวนยางกเหมอนเปนออมสน

93

ปลกไวตอนน� อก 6-7 ป กสามารถกรดยางได เรากไมตองไปวนวายกบมนมาก จางคนอ�นเขากรดและกแบงสดสวนกน ราคากคงไมตกต�าอก เดeยวน� ราคายางมมาตรฐานข�น ปลกไวกนตอนแก” (วนย ผนผาย. สมภาษณ. 2550) ท�ผานมาการปรบเปล�ยนการผลตเพ�อการคา ต�งแตการผลตกระวาน พชไร พชสวน และกาลงเขาสการผลตยางพาราตามลาดบ ทาใหคนในทองถ�นสมพนธกบสงคมภายนอก ท�งดานการตลาด เทคโนโลย และเงนทน ซ� งการผลตในแตละคร� งคนทองถ�นตางมงหวงวาจะสามารถสรางรายไดมาสครอบครว แตตลอดเวลาการผลตท�ผานมา กลบทาใหคนคลองพล โดยเฉพาะคนชองมความยากจนและมหน� สนจานวนมาก บางรายขาดทนจาเปนตองขายท�ดน เพ�อนาเงนมาใชจายในครอบครว ขณะเดยวกน การผลตเชงพาณชยกทาใหพ�นท�บานคลองพลดงดดกลมคนอ�นเขามาแสวงหาประโยชนในรปแบบตาง ๆ เชน การผลต และการรบซ�อผลผลต เปนตน จงทาใหบานคลองพลมความหลากหลายของผคนเพ�มมากข�น โดยกลมคนชองถกจดใหเปนกลมคนท�มฐานะทางเศรษฐกจยากจน เม�อเปรยบเทยบกบคนไทย และคนจนท�ต�งถ�นฐานในทองถ�น (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) 2.2 การใชทนทางสงคมท�ยงคงเหลออย ทนทางสงคมของกลมชาตพนธชองท�ยงคงดารงอยในปจจบนแตกมบทบาทจากด กคอนบวาเหลอนอยเตมทคอ การใชระบบการเอาแรง การใชระบบการเอาแรงในการทาเกษตรสมยใหมท�สาคญกคอ การทาสวน การทาไรเพ�อขายเปนหลก กลาวคอ แตเดมน�นจะใชการเอาแรงเพ�อการทานาเปนหลก การเอาแรงทานามมาต�งแตโบราณมาถงปจจบนสวนใหญชาวชองกยงคงทานาจะเอาไวกนอย ซ� งจะเอาไวกนเปนหลก การทานาจะเปนนาลมท�วไป การเอาแรงของพวกพ�นองเปนการชวยกน เปนญาตกนท�งหมบานกเอาแรงกนท�งหมด การเอาแรงจะคดการเอาแรงแบบถาเราไปชวยสวนหน�งกตองกลบมาชวยคนสวนหน�งเทากน จะคดกนเปนวน ถาเราไป 2 วน กจะตองใชคน 2 วน ถามการองานในบางคนกจะมการตเตยน บนกนในกลมผเอาแรง บานท�เปนเจาของนาจะตองเตรยมเล�ยงขาว น� าเอาไวใหสาหรบกลมผเอาแรง เจาของจะตองเตรยมขาวปลาอาหาร ถาในกรณท�เจาของเล�ยงไมด ขาวปลาอาหาร น� าไมด กมการตตงในกลมผเอาแรง ถาเจาของไมสนใจในเร�องน� ตอคาตตงกจะไดรบการเอาแรงชวยกนแคคร� งเดยว คนกจะไมมาชวยแลว จะมการพจารณาในกลมวาจะไมเอาแรงบานน�แลว (เทยม ฉตรเงน. สมภาษณ. 2557) กระบวนการเอาแรงจะเอาแรงในเร�องตาง ๆ จะเปนการตกลงกนเพ�อไมใหเสยเวลาในการทางานเปนการชวยเหลอกน แตถาบานไหนจะทากนเองในครอบครวกไดแตจะชา ใชเวลานาน ฝนอาจจะตกมา ขาวของเสยหายหรอไมกขาวจะรวงเสยกอนท�จะทาการเกบเก�ยว กจกรรมของการเอาแรงกนมหลายเร�อง เชน ในสมยกอนการเกบเงาะกเปนการเอาแรง เชนเดยวกน กจกรรมในการทานากเร�มต�งแตชนกลาเปนการเพาะชา เปนการชวยกน ดานา เก�ยวขาว เขนกระพอน คอขาวท�เก�ยวแลว

94

เปนกอง ๆ เอาแรงเพ�อแบกหามไปทบ เขนกระพอนกเปนการเสรจการเอาแรงทานากน ถาเปนการจางเขาอยางเดยวจะใชตนทนมาก ฉะน�นจาเปนจะตองเอาแรงกนเพ�อลดตนทนการผลต ดงคาท�นายเทยมกลาววา “วาถาจางเขาอยางเดยวหกโนน หกน�แลวซ�อขาวกนดกวา” เพราะคาจางมนสงเดeยวน� ข�นต�าเดeยวน�ก 300 บาทแลว มบางในตาบลตะเคยนทองท�เปนวถจากการเอาแรงมาจางบางแตเปนสวนนอย มนกคมแตจะเขากลมกบเขาไมได กเหมอนกบการท�จะแยกตวและการท�จะกลบเขามาเขาพวกอกกไมไดแลว มคนพยายามทาแตกอาจจะตองออกจากกลมไปเลย (เทยม ฉตรเงน. สมภาษณ. 2557) ในกลมชอง คาวาเอาแรง จะใชเปนภาษาชาวบานมาต�งแตสมยโบราณ ในอดตการเอาแรงกถอวามประโยชนมากเพราะไมตองมเงนเขามาเก�ยวของ แตในปจจบนในมมมองของเทยมวามเงนเขามาถามการจางกจะตองเสยตนทนคาใชจายมาก การเอาแรงจงมความสาคญ ระบบตลาดเปนระบบท�ชาวบานลาบากใจท�จะคมมน ระบบตลาดเรากตองพ�งอยางเชน การใสปยเคม นาเราทาเอาไวกน เงนท�จะนามาซ�อปยกมาจากการกรดยางบาง มรายไดเสรมจากการปลกพชเศรษฐกจ การทาสวนผลไม เพ�อมาซ�อปย กเหมอนกบการทานาเอาไวกน ทาสวนเอาไวขาย การท�มนาเกบไว สวนมากจะเอาไวใหลกหลานจะไมขาย (เทยม ฉตรเงน. สมภาษณ. 2557)

ปจจบนการทานาระบบเอาแรงมการทานาท�ตาบลตะเคยนทองและตาบลคลองพล ซ� งตาบลคลองพลจะมบางแตไมมาก ตะเคยนทองทานากนเกอบท�งหมบานจะมนากเฉพาะหม 2, 3, 4, 5 และ 6 แตละคนจะมนาไมเกน 10 ไร ท�ตาบลคลองพลจะมท�นาคลาย ๆ กน แตจะมท�นาไมมาก และจะมการเอาแรงกนเปนกลมๆหน� งประมาณ 20-30 คน ในกลมกมฐานจากพ�นองเปนหลก พธบญสงทงกยงมอยบางท�หม 2 มการทาทกป การไหวพระแมโพสพกยงคงมอย จะเปนการทาตามป ยาตายาย การทานาโดยเช�อตามบรรพบรษ อยางดงคาท� เทยม ฉตรเงน กลาววา “ไมเช�ออยาลบหล” เช�อเอาไวกอนไมเสยหาย ซ� งบางอยางเราอาจจะอธบายไมไดมองไมเหน การทานาตองทาใหไดพอกนเปนการทานาคร� งเดยว เปนนาน� าฝน เชน ครอบครอบมอย 5 คน ตองได 35 ถงตอคนตอป ขาวจะประมาณ 40-50 ถงตอไร แลวแตการบารงใสปย สมมตมคนอย 5 คนกนาจะทาอย 4-5 ไร การแตงงานกบลกคนท�เขามนากจะชวยไดบาง (เทยม ฉตรเงน. สมภาษณ. 2557) วธการทานาสมยกอนจะใชควาย ปจจบนเร�มหมดไปจงมาใชรถไถเดนตาม ปจจบนใชรถไถน�งขบ ซ� งตองจางคน การซ�อรถไถเดนตามตองหาเงนจากทางอ�นมาซ�อ การใสปยกจะใชปยเคมไมใสปยแบบธรรมชาตแบบสมยกอน เพราะสะดวกไวกวา เรวกวา การหาเงนมาซ�อรถไถและปยเคมจะไดมาจากการทาไรหรอสวนผลไม ถายางราคาไมดจะมการปรบเปล�ยนเปนกลวย ทเรยน อาหารการกนจะไมไดหาตามปาเขาลาเนาไพรเหมอนกอน จะหาซ�อเอาตามตลาดนด ท�ผานมาชาวชองสามารถรกษาการทานาระบบการเอาแรงเอาไวได เพราะ ถงเวลาขาดแคลนไมมอะไรกนกยงมขาวเอาไวกน ไมตองไปซ�อ นายเทยม กลาว

95

ผมยงมนาท�เหลอในครอบครว 3 ไร ท�น�นาจะพฒนาเปนเศรษฐกจพอเพยงได อยางคาท�ในหลวงกลาววาตองมเอาไวกนกอนแลวคอยขาย การทานาท�น�จะมการชนกลาเดอน 6 จากน�นกจะดา เดอน 7 เดอน 8 ชวงน� าฝนพอด จะมาเกบเก�ยวเอาเดอน 12 ปจจบนนาไรจะไมมแลว สมยกอนนาไรท�เขาทาคอเปนปาเปดใหม จงทานาไรกน แตปจจบนจะไมมปาเปดใหมจะเปนสวนผลไม สวนยาง (เทยม ฉตรเงน. สมภาษณ. 2557)

อยางไรกด บทบาทของทนทางสงคมท�กาลงลดบทบาทลงแตกยงคงเหลอระบบการเอาแรงท�ยงคงเหลออยในปจจบน โดยเฉพาะการทานาเพ�อเอาไวกน ถงแมวาอาชพหลกจะทาสวนผลไม สวนยางพารา แตกยงคงมนาเอาไวปลกเพ�อบรโภคเปนหลก รายไดสวนอ�นท�เอามาซ�อรถไถเดนตามและการซ�อปยเคมจะไดมาจากสวนผลไมและยางพารา สงคมของชนชาตพนธชองยงคงซ� งการรวมกลมเปนเครอญาตในระบบการเอาแรงตงแตอดตมาจนถงปจจบน

2.3 การขยายเวทเครอขายเชงอานาจไปสระบบราชการ

เวทเครอขายอานาจของกลมชาตพนธชองในอดตน�นเปนการปกครองตนเอง โดยอาศยวดและระบบเครอญาตเปนหลก ในการปกครองตนเองดงกลาวจะเก�ยวของกบการปกครองสวนกลางของไทยเปนคร� งคราว โดยการประจวบเหมาะของเหตการณ ตวอยางเชน เม�อประมาณปพ.ศ. 2310 ชาวชองจนทบรเปนผรวมชวยกเอกราชใหกบประเทศสยาม เพราะสมเดจพระเจาตากสนมหาราช ไดนาทพมาตเมองจนทบร เพ�อหาพรรคพวกและเปนท�รวมพล เพ�อจะกเอกราชจากพมาท�ยดครองกรงศรอยธยาคร� งน�น ไดเปนผลสาเรจ (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) แตเม�อพจารณาถงเวทเครอขายอานาจในปจจบนจะพบวาไดขยายไปสระบบราชการท�งราชการสวนภมภาคและราชการสวนทองถ�นมากข�น ดงน�น จงไดเกดวฒนธรรมการปกครองในชมชนชองเพ�มเตมมา 2 รปแบบ คอ 2.3.1 วฒนธรรมการปกครองในชวงการปกครองทองท� ตอมา ป พ.ศ. 2441 เร�มมการจดการปกครองทองท� แบงเขตทองท�จนทบร ออกเปน 5 อาเภอ ไดแก อาเภอเมอง อาเภอทาหลวง อาเภอพล�ว อาเภอเขาพลอยแหวนและอาเภอโขมง จากการตรวจสอบกบหนงสออกขรานกรมกรมภมศาสตรท�พมพป พ.ศ.2482 พบวาการจดแบงการปกครองจนทบร แตกตางจากป พ.ศ. 2441 คอ แบงการปกครองออกเปน 5 อาเภอ ไดแก อาเภอเมองจนทบร อาเภอทาใหม อาเภอแหลมสงห อาเภอมะขาม (อาเภอมะขาม เดมช�ออาเภอทาหลวง พ.ศ. 2442 ยายท�วาการอาเภอจากบานทาหลวงไปอยท�มะขามและเปล�ยนช�อเปนอาเภอมะขาม ในปพ.ศ. 2460 ประกอบดวย 12 ตาบล คอมะขาม ปถว ตะเคยนทอง วงแซม พลวง แสลง วงจะอาย ทาหลวง แสลง หนองตาคง โปงน� ารอน ทรายขาวและทบไทร สาหรบบานคลองพลขณะน�นเปนสวนหน�งของหมบานในตาบลตะเคยนทอง ข�นอยกบอาเภอทาหลวง ตอมาป พ.ศ. 2441 เปล�ยนมาข�นกบอาเภอมะขาม (อเนก รกเงน. 2551 : 60)

96

ตอมาเม�อรฐมประกาศกระทรวงมหาดไทยใหทกหมบาน ทกตาบล มกานนและผใหญบาน ตามพระราชบญญตปกครองทองท� พ.ศ. 2457 โดยรฐมองวา หมบานเปนลาดบช�นหรอหนวยท�เลกท�สดของราชอาณาจกร เปนสวนหน� งของโครงสรางอาณาเขตการปกครองท�มประเทศเปนสวนใหญท�สดและลดหล�งมาเปนภมภาค จงหวด อาเภอ ตาบลและหมบาน โดยไดอาศยการขยายกลไกและการสรางความเปนราชการใหกบคนในหมบาน (Bureaucratization) อนไดแก การจดใหมตาแหนงผใหญบาน กานนหรอผชวยฯ ท�งน� เพ�อเปนตวแทนใหกบรฐ (อเนก รกเงน. 2551 : 59) 2.3.2 วฒนธรรมการปกครองในชวงการเขามาขององคกรปกครองสวนทองถ�น

ในป พ.ศ. 2538 ไดจดต�งองคการบรหารสวนตาบลคลองพลข�นตามพระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. 2537 มพ�นท�รบผดชอบขนาด 134 ตารางกโลเมตรหรอ 83,750 ไร โดยองคการบรหารสวนตาบล คอหนวยงานบรหารราชการสวนทองถ�นมฐานะเปนนตบคคลและองคการบรหารสวนตาบล (อบต.) ซ� งขณะน�น กานนเฉน ผนผาย ไดรบแตงต�งใหเปนประธานกรรมการบรหารสวนตาบลคลองพลโดยตาแหนง ตอจากน�น กานนสมชาย นาสวน กเขามาเปนประธานกรรมการบรหารสบตอมา และป พ.ศ. 2542 ไดเปดใหมการเลอกต�ง นายกองคการบรหารสวนตาบล โดยเปนการแขงขนระหวาง “กานนสมชาย นาสวน” กบ “กานนเฉน ผนผาย” ปรากฏวา สมชาย นาสวน ไดรบเลอกต�งใหเปน นายกองคการบรหารสวนตาบลคลองพล คนแรกจนถงปจจบน ซ� งการเขามาเปนผนาทองถ�นของสมชาย นาสวน สงผลทาใหกลมคนไทยภายในทองถ�นมบทบาทในการบรหารงานเหนอกวากลมคนด�งเดม (อเนก รกเงน. 2551 : 60) ตอมาหลงจากท�มการจดต�งเปนองคกรปกครองสวนทองถ�นแลว ไดเปนมลเหตแหงความขดแยงระหวางทองท�กบทองถ�น โดยกานนเดชนพปฏล แกวสข (พ.ศ.2542) เปนตระกลท�มาจากตะเคยนทอง ไดรบการสนบสนนจากตระกลผนผายในการปกครองทองถ�น ในฐานะผใหญบานคลองพลและไดรบการแตงต�งเปนกานนตาบลคลองพล เม�อไดมการจดตององคการบรหารสวนตาบล ไดสงผลกระทบตอบทบาทหนาท�กานนผใหญบาน โดยพบวา กานนไมมบทบาทในการพฒนาทองถ�น แตมเพยงหนาท�เพยงเจาหนาท�ของรฐฝายปกครองท�คอยดแลทกขสขของประชาชนในทองถ�น มลเหตแหงการขดแยงในการปกครองทองถ�นไดแบงผนาท�งสองฝาย ถงแมวาท�งนายก อบต.สมชาย นาสวนและกานนเดชนพปฏล แกวสข จะเคยทางานรวมกนในชวงสมยกานนเฉน ผนผาย แตปจจบนความสมพนธดงกลาวลบเลอนกลายเปนความขดแยงระหวาง 2 ข�วอานาจทองถ�นดงปรากฏใหเหนคอ (อเนก รกเงน. 2551 : 63) 1) การเพกเฉยไมใหความรวมมอ พบวาตวอยางเชน เม�อกลมคนชองท�รบผดชอบการปกครองทองท�จดทาโครงการอนรกษและฟ� นฟภาษาชอง เพ�อสรางสานกในการอนรกษ

97

ภาษาชอง พบวากลมผบรหารองคกรปกครองสวนทองถ�นไมเขารวมในกจกรรมตาง ๆ ของโครงการ ขณะเดยวกนกแสดงทาทเมนเฉยตอกจกรรมของโครงการ เชน ไมเดนเขาไปในพ�นท�ทางกายภาพของโครงการวจยและไมเขารวมกจกรรมแมวาจะไดรบการเช�อเชญ เปนตน 2) การนนทา สวนใหญ พบวาในกลมชองท�มตาแหนงในการปกครองทองท�

ซ� งเปนผท�สญเสยผลประโยชนจากการเขาไปมตาแหนงในองคกรปกครองสวนทองถ�น มกจะกลาว

นนทากบผอ�นใหรบรเพ�อเปนการระบายความเครยดท�พวกเขารสกอดอดตอการบรหารทองถ�นและเปน

การแสดงใหคนอ�นรวา พวกเขาไมพอใจกบการบรหารงานขององคการบรหารสวนตาบลคลองพล

การนนทามกจะปรากฏในประเดนเก�ยวกบการไมใหความสาคญตอการพฒนาบานคลองพลตาม

ความตองการของคนในของผบรหารในองคกรปกครองสวนทองถ�น

การชวงชงอานาจในการพฒนาทองถ�นปรากฏออกมาเปน 2 รปแบบ คอ

รปแบบแรก เปนการเผชญหนาระหวางกลมอานาจทองถ�นของท�งสองฝาย โดยการ

ตอสกนในการเลอกต�งผนาทองถ�น ท�งตาแหนงกานนและนายก อบต. โดยพบวาท�งสองไดผลกดน

บคคลเขาชงตาแหนงการเปนผนาทองถ�นตลอดระยะเวลา 10 ปท�ผานมา และหากฝายรกชนะ ฝายรบ

กมอานาจเบดเสรจในการบรหารและการพฒนาทองถ�นจะอยในการครองครองของฝายรก ขณะเดยวกน

กเปนการสลายกลมอานาจทองถ�นของอกฝายหน�ง (อเนก รกเงน. 2551 : 64)

รปแบบท�สอง เปนการทาใหการพฒนาทองถ�น กลายเปนประเดนทางวฒนธรรม

พบวา กลมคนชองท�มฐานอยในการปกครองทองท� ไดนาความเปนชองมาใชเปนเคร�องมอในการ

ชวงชงความสนใจ ใหบคคลหนมามองวฒนธรรมด�งเดมท�กาลงจะสญหายไป ปฏบตการดงกลาวม

นยในการกดเซาะอานาจของกลมผบรหารทองถ�นวา การพฒนาไมจาเปนตองอาศยองคการปกครอง

สวนทองถ�น แตชาวบานท�ว ๆ ไปกสามารถนาเงนทนเขาสทองถ�นได (อเนก รกเงน. 2551 : 64)

ความขดแยงระหวาง 2 ข�วอานาจทองถ�นดงกลาว มมลเหตมาจาก ตาแหนงกานน

ผใหญบานมความซ� าซอนกบตาแหนงองคการบรหารสวนตาบล (อบต.) จงทาใหทองถ�นมผปกครอง

2 คนอยในระนาบการปกครองทองถ�นเดยวกน โดยฝายกานนและผบรหาร อบต. มหนาท�ดแลทกขสข

ของประชาชนเชนเดยวกน แตประเดนการพฒนาทองถ�นถกกาหนดโดยฝายอบต. ซ� งทศนะของ

ชาวบาน อบต.เปนแหลงแสวงหาผลประโยชนของกลมคนมากกวาดแลทกขสข แตสาหรบตาแหนง

กานน คอผนาทองถ�นและดแลทกขสขของชาวบานอยางแทจรง ซ� งกานนเปนคนชองมบรรพบรษ

เปนคนด�งเดม ใชชวตรวมกบคนคลองพลมาโดยตลอด ตรงกนขามกบผบรหารอบต.ไมใชลกหลาน

ชอง แตเปนคนอ�นท�เขามาจดการทองถ�นดวยระบบคดท�แตกตางจากชาวบาน (อเนก รกเงน. 2551

: 64)

98

ในการทาเกษตรสมยใหมโดยการปลกพชเศรษฐกจเพ�อขายเปนหลกน�น พบวากลมชองจากคชฌกฏไมสามารถใชทน อปนสยและเครอขาย ท�เปนวถวฒนธรรมของตนเองไดอยางเตมท� ดงน�น จงไดเกดผลกระทบในเชงลบท�มตอชมชนชอง ผลกระทบในเชงลบดงกลาวจะนาไปสทางเลอกใหมในอนาคตสาหรบชมชนชอง ท�น�ผวจยจะนาเสนอผลกระทบของการทาเกษตรสมยใหมท�สาคญดงน� 3. ผลกระทบของการทาเกษตรกรรมสมยใหมของกลมชอง

3.1 การเกดปญหาหน� สน การตดหน� สนของชาวเกษตรกรชาวชอง ดงกรณศกษาครอบครวของอาเภา เร�มจากไปกเงนกบธนาคารเพ�อการเกษตรและสหกรณมาลงทนในสวน แตเปนการกเงนกลม เพราะยงไมมโฉนดท�ดน ไดเงนมา 7,000 บาท เอามาซ�อตนทเรยนปลก กวาทเรยนจะโตจนเกบผลผลตไดกใชระยะเวลา 5 ป จงไมสามารถใชหน�ธนาคารหมดได คอใชแลวกจาเปนตองกมาอก และตองนาเงนมาลงทนในสวนเร�อย ๆ เชน การใสปย พนยา ตอนแรกกยงใชการหาบน� ามารดตนไม แตเพราะหาบน� าตองใชแรงตนเองและเหน�อยมาก พอตอนหลงกมาลงทนลงน� าเหว�ยง จงตองกเงนธนาคารเพ�มเปน 100,000 บาท แตเม�อทเรยนโตจนเกบผลผลตได ตองเจอกบผลไมราคาตกต�าเหลอกโลกรมละไมถง 3 บาท ตองใชแลวกกมาใหม แลวตดสนใจโคนตนทเรยน มาปลกเงาะกบมงคด และพ�งจะโคนเงาะปลกทเรยน ลาไย กบปลกกลวยและนาเงนมาซ�อรถ เพราะไมมรถกลาบากในการบรรทกนาออกไปขายยงตลาดท�รบซ�อผลไม แลวกนามาสรางบานดวย จงทาใหตอนน� ยงตดหน�ธนาคารอยจนถงปจจบน(มารศร คงท�. สมภาษณ. 2557) 3.2 การกลายเปนคนชายขอบ ครอบครวของลงฮ�น พเศษ มดวยกน 6 คน คอลงฮ�น ปาชซ� งเปนภรรยา และมลกอก 4 คน แรกเร�มบานของลงฮ�นอยท�ตาบลตะเคยนทอง มท�ดน 10 ไร ไดไปกเงนจากธนาคารเพ�อการเกษตรและสหกรณเพ�อนามาลงทนในสวนผลไมของตนเอง แตเม�อขายผลไมแลวเกดภาวะขาดทนไมสามารถนาเงนท�กมาใชหน�กบธนาคารได ลงฮ�นจงตดสนใจขายท�ดนของตนเอง จานวน 10 ไรท�งหมดและมาบกเบกท�ดนบรเวณตาบลจนทเขลม ซ� งเปนบานเกดของปาช ซ� งลงฮ�นจะมท�ดนมากกวา 100 ไร แตพอหลงจากน�นทหารกไดมายดท�ดนบรเวณน�นท�งหมด ซ� งมประมาณ 20 ครอบครว โดยอางวาจะทาสนามบน แตกใหท�ดนสาหรบไวทากน คนละประมาณ 15 ไร ไมมเอกสารสทธg ซ�อขายไมได แตกไมไดทกคน (ราแพน ศละปาน. สมภาษณ. 2557) ครอบครวของลงฮ�นมเพยงนาราแพนซ�งเปนลกสาวคนโต ไดเพยงคนเดยว ซ� งทาใหลงฮ�นเปนคนท�ไมมท�ทากนและท�อยอาศย จงถกชกชวนจากกานนเฉน ผนผาย ใหมารวมกนสรางหมบานชองท�ตาบลคลองพล เพราะลงฮ�นและปาชเปนศลปนชอง โดยกานนเฉนกไดหาทนในการสรางหมบานชองและไดสรางบานใหลงฮ�นอยในหมบานชองดวย แตเกดปญหาทาใหหมบานชอง

99

ไมเสรจ เกดปญหาจากภายใน ทาใหนาราแพนเกดความไมสบายใจ จงไดตดตอประสานกบนายกเทศบาลจนทเขลม ใหมการสรางหมบานชองท�ตาบลจนทเขลม นายกเทศบาลจนทเขลมกตกลงท�จะสรางให เพราะมท�ดนของเทศบาลจนทเขลม จานวน 40 ไร จงจะมาทาหมบานชอง ลงฮ�นกเลยยายมาอยท�หมบานชองท�ตาบลจนทเขลมแทน เพราะนาราแพนกอยตาบลน�น โดยมแคลงฮ�นกบปาช อยกน 2 คน โดยมนาราแพนจะแวะมาดแลอยตลอด (ราแพน ศละปาน. สมภาษณ. 2557) ลงฮ�นมอาชพศลปน แตกไมมใครมาจางบอยนก ท�ดนสาหรบไวทากนกไมม ปาชปวยเปนโรคอมพาต รายไดกไมคอยม ทางหนวยราชการกชวยเหลออะไรไดไมมาก ตกเปนชนชายขอบ สงคมไมสนใจเหลยวแล ถกท�งขวางแปลกแยกจากสงคมกระแสหลก (ราแพน ศละปาน. สมภาษณ. 2557) 3.3 การเปล�ยนอปนสยชาวชอง

เร�มมการเปล�ยนอปนสยจากเม�อกอนเคยทาอะไรรวมกนเปนกลมกอน เวลามปญหาหรอมเร�องเดอดรอนในกลมของชาวชองจะชวยเหลอกน ปจจบนเปนการดารงชวตแบบตางคนตางอย ครอบครวใครครอบครวมน ไมคอยตดตอหรอมการชวยเหลอกนเหมอนแตกอนปลอยใหเปนไปตามกฎหมาย ใครทาผดหรอถกทาราย มกจะปลอยใหเปนหนาท�ของเจาหนาท�ตารวจ ไมมการรวมกลมกนเพ�อตอตานภยคกคามท�เขามาในหมชาวชอง เม�ออดตเคยเขาปาลาสตวกนเปนกลม ชวยเหลอกนปองกนสตวราย เม�อเกดภยอนตรายความเปนกลมกอนจะสามารถชวยเหลอกนได ตางจากปจจบนท�เปนสงคมตางคนตางอย ตางคนตางทามาหากน เร�องท�จะชวยเหลอกนในหมชองกลบกลายมาเปนชวยเหลอกนในครอบครวมากกวา ถาเปนชาวชองครอบครวอ�นมกไมคอยยงเก�ยวถาไมใชเร�องของคนในครอบครว (ราแพน ศละปาน. สมภาษณ. 2557) ตวอยางเชน ท�ดนของนางราแพน ศละปาน เปนหน� งในเกษตรกรชาวชอง เคยมท� เปนพนไร ทาการจบจองเองโดยฝายผเปนพอคอ นายฮ�น พเศษ สมย 10 กวาปท�กอน ตอมาทหารกเอากฎหมายมาบงคบใหเปนปาสงวน ใหทากนเฉพาะท�เตยนแลวหามบกเบกเพ�ม พ�นท�ทากนของลงฮ�นและนางราแพนจงไมหลงเหลอ พอทหารเขามาจดสรรชาวชองตางคนตางหนหายไป ไมคอยจบกลมกน มนางราแพนคนเดยวท�เปนคนเรยกรองและพยายามจะขอพ�นท�ทากน ซ� งไมมชาวชองคนอ�นรวมดวย แสดงถงการตางคนตางอยของชาวชองในยคสมยใหม ท�ไมหลงเหลอความเหนยวแนนในพวกพองชาตพนธเดยวกนอกตอไป (ราแพน ศละปาน. สมภาษณ. 2557) 3.4 การปดก�นและทาลายทนทางดานส�งแวดลอม การท�รฐใหสมปทานเอกชนมาทาธรกจตดไมในปาเขาคชฌกฏ เปนการทาลายไมใหญท�นาไปสการลดลงของความหลากหลายทางชวภาพในปา เชน การตดตนยางนา ซ� งเปนไมใหญในปาสงผลใหบอน�ามนยางท�อยในปาหมดไปดวย เปนตน นอกจากน�การเขามาตดไมในปาโดยการ

100

ใหสมปทานนายทน ยงนาไปสการบกเบกท�ดนในปาเพ�อมาปลกพชเศรษฐกจโดยการเขามาของกลมคนไทยและคนจน หลงจากท�รถบรรทกซงไดเปดเสนทางคมนาคมระหวางเมองและชมชนชองใหเดนทางไดสะดวกย�งข�น จากเดมซ� งเปนการใชเกวยนมาเปนใชรถโดยทางถนนแทน การเขามาจบจองท�ดนเพ�อปลกพชเศรษฐกจ เชน มนสาปะหลง ผลไมและยางของกลมคนไทยและคนจน เร�มจากการเขามาแยงท�ดนของกลมชาวชอง เน�องจากคนชองน�นจบจองท�ดนโดยไมไดใชระบบกรรมสทธgท�เปนทางการ ดงน�นเม�อเกดปญหาแยงท�ดนกบคนไทยและคนจน คนชองจงมกจะเปนฝายพายแพทางกฎหมายและตองสญเสยท�ดนไปเปนจานวนมาก การเกดปญหาสญเสยท�ดนของชาวชองและความตองการท�ดนเพ�อปลกพชเศรษฐกจไดสงผลตอเน�องไปสการถางปาเพ�อทาสวนทาไรในเขตปาสงวน (สเรขา สพรรณไพบลย. 2530 : 35) การเขามาต�งถ�นฐานเพ�มข�นของคนในเมองในเขตชมชนชองคชฌกฏทาใหเกดการขยายตวของเมอง ในเขตชมชนชอง ซ� งมผลตอความอนรกษความหลากหายทางชวภาพ เชน การขดรอกสายน�าทาใหปลาตาง ๆ ไดสญหายและลดลงมากในปจจบน เชน ปลาดกราพน ปลาพลวง ปลาก�ง ปหนและอกวนาท�เรยกวา “ร� ง” ในภาษาชอง เปนตน (พระมหาหงษสา ดษซง. สมภาษณ. 2557) การเขามาเปนเจาของกรรมสทธg ในปาของรฐสวนกลาง เปนการเขามาแทนท�กลไกบรณาการท�มอยเดม คอระบบพธกรรมบนฐานการนบถอ เน�องจากกลมชองในปจจบนไมสามารถเขาไปใชประโยชนจากการหาของปา โดยอางอานาจรฐและกฎหมายการควบคมปาคชฌกฏของรฐมพฒนาการมาตามลาดบ หลงจากการใหสมปทานตดไมปาแกภาคเอกชน คอในระยะแรกยงมลกษณะอะลมอลวยใหคนชองเขาไปหาของปาได เน�องจากเจาหนาท�หรอลกจางของรฐยงเปนคนท�อยในพ�นท� ซ� งเขามาวถชวตด�งเดมของกลมชอง แตหลงจากท�มการใชเจาหนาท�จากการสอบเขาหรอโอนยายมาจากสวนกลาง ซ� งเปนคนนอกทองถ�นชมชนชองกจะมลกษณะเขมงวดตามตวบทกฎหมายมากข�น จนในท�สดเม�อมการบกรกปาเขาไปตดไมกฤษณาท�มราคาแพงในปา ทาใหหนวยงานปาไมจาเปน ตองมาตรการเดดขาดตอคนชองท�เขาไปหาของปา เชน การใชมาตรการปรบเปนเงนจานวนมาก อาท การเขาไปจบกระรอกอาจถกปรบถงตงละ 500 บาท การปรบในราคาสงเชนน� ยอมทาใหชาวชอง ซ� งโดยท�วไปมรฐานะไมร� ารวยกไมกลาเขาไปหาของปาอกตอไป (พา โตวงศ. สมภาษณ. 2557) ดงน�นการเขามาของระบบกรรมสทธg ท�รฐเปนเจาของปาจงเปนการทาลายกลไกกรรมสทธg รวมของชมชนชองในปา และถอวาเปนการทาลายทนทางส�งแวดลอมของชองมาในปจจบน ดงน�นกลมชองในแถบเขาคชฌกฏจงไดเปล�ยนรปแบบการผลตจากการทานาเพ�อยงชพผสมผสานกบการหาของปามาเปนการผลตเพ�อขายในปจจบน ในรปของการปลกพชเศรษฐกจ ท�กลมชองไดดาเนนการมาสามารถแบงออกเปน 2 รปแบบใหญ ๆ คอ การผลตพชไรและการทาสวนผลไม (อเนก รกเงน. 2551 : 66)

101

การผลตพชไรของกลมชองน�นเร�มเขามากอนประมาณป พ.ศ. 2500 เม�อรฐมการเปดสมปทานปาไมใหบรษทเอกชนเขามาตดไมแบบตดหมดท�งแปลงมท�ง ไมมะคา ไมแดงและไมตะเคยน ฯลฯ มการนาเอาแรงงานจากตางถ�นเขามาตด ชกลากไมในปา ขณะเดยวกนคนทองถ�นบางคนกเปนแรงงานตดไม นาไปขายใหกบกลมนายทนและบางรายกตดไมเพ�อปลกสรางบานเรอน จงทาใหชวงเวลาดงกลาว พ�นท�ปาไมทรดโทรมมาก ขณะเดยวกนกเร�มมคนไทย และคนจน ท�งจากจนทบร และภมภาคตะวนออก เขามาจบจองพ�นท�เตยนโลงเพ�อปลกขาวไร และมนสาปะหลง ท�สาคญมนายทนเขามาจบจองท�ดน เพ�อปลกสวนยางพาราขนาดใหญหลายพนไร ในช�อบรษท “สวนยางสนแดนไทย” ซ� งการเขามาของคนกลมอ�นกทาใหความสมพนธระหวางคนไทย คนจน กบคนชองมเพ�มข�น ท�งการสมรส การเปนแรงงานรบจางและเปนพนกงานปลกสวนยางพารา สาหรบคนชองบานคลองพลกยงดารงชวตดวยการปลกขาวนาลม บางครอบครวกอาศยพ�นท�โลงเตยนจากการตดไมเขาไปจบจองเพ�อปลกขาวไรและยงคงหาของปา ข�นเขาทาไรกระวาน และเจาะหลมน�ามนยาง เน�องจากตนยางยงไมไดถกตดโคนลง แตทรพยากรจากปาลดนอยลง ตรงกนขามกบความตองการของพอคาท�มเพ�มมากข�น จงทาใหท�งคนชอง คนไทย และกลมคนท�หลากหลายเขามาแสวงหาทรพยากรจากปาเปนจานวนมาก (ราแพน ศละปาน. สมภาษณ. 2557) จนกระท�งในป พ.ศ. 2508 รฐประกาศพ�นท�หวงหาม โดยกาหนดใหพ�นท�เขาสอยดาวเปนเขตปาสงวนแหงชาต ตามความในพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 ครอบคลมพ�นท� 465,637 ไร โดยใหเหตผลในการประกาศใชกฎกระทรวงฉบบท� 97 พ.ศ. 2508 คอ เน�องจากปาแหงน� มไมตะเคยน ไมแดงไมประด ไมเหยง ไมพลวงและไมชนดอ�นจานวนมากและมของปากบทรพยากรธรรมชาตอ�นดวย สมควรกาหนดเปนเปนปาสงวนแหงชาต เพ�อรกษาสภาพปาไมของปา และทรพยากรธรรมชาตไว (กาญจนา คมทรพย. 2543 : 46) ซ� งการกาหนดพ�นท�ปาเปนเขตหวงหามในรปแบบปาสงวนแหงชาต ทาใหการข�นเขาปลกกระวานและการเกบของปา เปนส�งท�ถกควบคมตองขออนญาตจากเจาท�รฐและกาหนดชนดของปาท�สามารถนาออกมาจากพ�นท�ได ขณะเดยวกนประมาณป พ.ศ. 2508 รฐไดทาการข�นทะเบยนไมยางในปาและเปดสมปทานใหนายทนเขามาตดไมยาง ทาใหผคนบานคลองพล ตองจานนตอแบบแผนการดารงชวตบนพ�นท�สง ดวยการทาน� ามนยาง ซ� งเปนผลผลตจากปาท�สาคญท�สด (ราแพน ศละปาน. สมภาษณ. 2557) 3.5 ความเส�อมของทนสญลกษณ ในอดตชาวชองจะจดงานแตงงานเปนงานใหญ โดยเฉพาะถาเปนงานแตงงานของลกสาวคนโต มการสงผใหญท�เปนท�นบหนาถอตาของคนในหมบานไปสขอตอนกลางคนฝายหญงจะมการเรยกรองคาสนสอด ส�งของจากฝายชาย เม�อตกลงกจะกาหนดวนหม�นกบวนแตงงานเปนวนเดยวกน บางคอาจหม�นกอนแลวแตงงานภายหลง ในการทาพธจะมนายฤกษเปนผทาพธใหนายฤกษ

102

จะพรมน� ามนตใหคบาวสาว สวนพอแมญาตพ�นองจะผกขอมอใหคบาวสาวพรอมท�งนาเงนไปใสในพาน ซ� งเงนน� คบาวสาวจะนาไปใชในการลงทนสรางครอบครวใหม ในพธแตงงานชาวชองจะไมมการนมนตพระมาทาพธ แตจะนมนตพระมาสวดพระพทธมนตเยนใหในวนกอนแตงงานเทาน�น เม�อแตงเสรจแลวฝายชายอาจจะมาอยบานฝายหญง หรอฝายหญงอาจไปอยบานฝายชายกได บางคชายและหญงอาจอยกนกนจนมบตรโดยยงไมแตงงานกนจนกวาญาตของฝายใดฝายหน�งจะเจบไขไดปวยหรอเสยชวต ท�งคจะตองรบแตงงานกน เพราะมความเช�อวาผป ยาตายายไดมาทกทวงท�ท�งสองฝายทาไมถกตองตามประเพณ (สทธวทย จรดล. 2548 : 106-107) ในปจจบนประเพณการแตงงานของชาวชองไดเปล�ยนแปลงไปมาก การผกขอมอเปล�ยนเปนการรดน� าสงข การแตงกายของคบาวสาวจากเส�อผาธรรมดากเปล�ยนเปนชดสากล ชดราตรยาว มการจดงานกนเล� ยงโตะจนหลงพธแตงงานขาวของเคร�องใช เคร�องเซนไหวบางอยางก ไมใช บางอยางกเปล�ยนจากเดม รวมท�งการทาพธแตงงานแบบกาตlกกไมนยมทากนเพราะเปนงานใหญ (สทธวทย จรดล. 2548 : 107) นอกจากน� พธกรรมการเลนผห�ง ผโรงในอดตเปนการตดตอกบบรรพบรษชาวชองท�เสยชวตไปแลว ชาวชองนยมใชการเลนผห�งผโรง โดยผห�งจะเลนในตอนกลางคนโดยเลนในบาน สวนผโรงจะเลนตอนกลางวนในโรงพธการเลนผห�ง ผโรงจะเลนเพยงปละคร� งเทาน�น โดยจะเลนกนระหวางเดอน 4 - เดอน 6 โดยเลอกเอาวนท�ลกหลานญาตพ�นองสะดวกพรอมกน จดมงหมายของการเลนผห�ง ผโรงกเพ�อจะไดทราบวาบรรพบรษของตนท�เสยชวตไปแลว อยสขสบายหรอไมและตองการใหคนท�เสยชวตไปแลวไดมาเหนวาบรรดาลกหลานท�มชวตอยน�น มความสขสบายดแคไหน(สทธวทย จรดล. 2548 : 107) ในปจจบน การเลนผห�ง ผโรง ลดเหลอนอย อาจเกดมาจากในปใดท�ไมเลนผห�ง ผโรง ญาตพ�นองอาจเจบไขไดปวยได ดงน�นผท�ครอบครองผห�ง ผโรงจงไมอยากเลนตอไป นอกจากน�ในการเลนแตละคร� งตองเสยคาใชจายในการทาพธเปนจานวนเงนท�มาก ดงน�นหากไมมการอนรกษพธการเลนผห�ง ผโรงไว อกไมนานการเลนผห�ง ผโรงกจะสญหายไป คงเหลอไวแตเพยงช�อเปนตานานเทาน�น (สทธวทย จรดล. 2548 : 107) สวนความเช�อท�เปนขอหามปฏบตของชาวชอง ลวนเปนความเช�อเก�ยวกบชวตความเปนอย ซ� งในปจจบนความเช�อเหลาน� ชาวชองกมไดยดถอเพราะบางกจกรรมกไมไดทาแลว (สทธวทย จรดล. 2548 : 107) ประเพณการทาบญสงทง คอพธทาบญสงเสบยงอาหารใหแกเหลายมฑตท�ขางทงขางทาง เพ�อใหทานเดนทางไปยมโลกอยางมความสข ผคน ในโลกมนษยกจะไดมความสขดวย โดยจะกาหนดพ�นท�ในการประกอบพธกนไวลวงหนา สวนใหญจะเปนบรเวณท�อยนอกหมบาน

103

จากน�นจะชวยกนหงหาอาหารและนอนพกคางคนกนท�น�นส�งของท�ไดมาน�นหามนาไปใชในการอ�นและหามคณะของยมฑตและเหลาบรวารกลบไปนอนท�บานดวยจนกวา จะเสรจพธ เชาวนรงข�นชาวบานกพรอมใจกนนาเอาอาหารคาวหวานและส�งท�ขาดไมไดในพธน�น�นคอขาวหลามท�แตละบานแตละครอบครวจะตองเผาเองนามารวมในพธน� โดย นมนตใหพระ สงฆประกอบพธทางพทธศาสนา เสรจส�นพธสงฆแลวกจะรบประทานอาหารรวมกนหลงจากน�นทกคนกรวมใจกนทาพธสงยมฑตของชาวชองตอ (สทธวทย จรดล. 2548 : 107) ในปจจบนพธการทาบญสงทงจะเปนพธสงฆมากกวาพธกรรมของชอง การเขารวมพธจะเปนการทาตามพธสงฆเปนหลก ต�งแตการถวายอาหาร ขาวหลาม การสวดมนต ทาพธตาง ๆลวนแลวแตกาหนดข�นโดยการเชญพระภกษมาสวดมนต ใหพร ตอนทายสดถงจะมพธกรรมเลกนอยสาหรบกลมชาวชอง ข�นตอนสาหรบการทาบญสงทงท�เก�ยวกบพธของชองจะมนอยมากเม�อเทยบกบพธสงฆ การทาบญใหกบผบรรพบรษท�ลวงลบไปแลวน�น กเปรยบเสมอนการใหเงนกบผท�มาเร�ยไร มไดเปนไปเพ�อผบรรพบรษแตอยางใด 3.6 การทาลายทนทางวฒนธรรม

ชนชาตพนธชองสมยใหมถกทาลายทนทางวฒนธรรม ท�สงผลใหวฒนธรรมของชาวชองตองเปล�ยนแปลงไป แบงออกเปน 3 กรณคอ 3.6.1 ระบบการศกษาโรงเรยน

การศกษาเปนสถาบนในสงคมสถาบนหน�งท�มหนาท�ในการอบรม ส�งสอน ใหความร ความคด แนวทางปฏบต แนวทางการแกไขปญหาตาง ๆ ในชวต ใหแกสมาชกในกลมสงคม ดงน�นสถาบนท�มหนาท�ใหการศกษาแกสมาชกกลมสงคม ไดแก สถาบนครอบครว ซ� งมหนาท�อบรมส�งสอน ปลกฝงคานยม ทศนคต จารตประเพณตาง ๆ ใหแกสมาชกในครอบครว โรงเรยนมหนาท�ในการอบรมส�งสอน ใหความรดานวชาการ ดานอาชพ ตลอดจนแนะแนวขอปฏบตและกฎเกณฑตาง ๆ ในสงคม ซ� งเปนการศกษาท�จดใหสมาชกของกลมสงคมอยางมระบบแบบแผน ดงน�นการศกษาของบคคลจงมท�ง การศกษานอกระบบ (Non-formal Education) ซ� งไดแก สถาบนครอบครว สถาบนศาสนาและองคกรตาง ๆ ในสงคมและการศกษาในระบบ (Informal Education) ซ� งโรงเรยนและสถาบนการศกษาข�นสงอ�น ๆ เปนหลกในการใหการศกษา (สเรขา สพรรณไพบรณ. 2530 : 90) ในสงคมชองแตเดมการศกษาสวนใหญจะเปนการศกษานอกระบบคอสถาบนครอบครวจะเปนผใหความรเก�ยวกบการประกอบอาชพ การทามาหากน ส�งสอนอบรมใหรจกหนาท� ความรบผดชอบตอครอบครว ปลกฝงทศนคต นสย ความประพฤตท�สงคมไดกาหนดและอบรมใหรจก แนวทางการดารงชวต การปฏบตตนเองในสงคม ใหรถงวฒนธรรมประเพณอ�น ๆ และความเช�อในเร�องผบรรพบรษ ประเพณขอหามตาง ๆ ตลอดจนบคลอาวโสในสงคมของตน

104

ครอบครวเปนสถาบนท�คอยควบคมความประพฤต ในขณะท�ยงไมมโรงเรยนท�จะเปนสถาบนปลกฝงทศนคตใหความรหรออ�น ๆ เม�อรฐไดออกกฎหมาย บงคบดานการศกษา ในป พ.ศ.2464 ท�งไดสรางโรงเรยนไปตามหมบานอยางท�วถง ชาวชองในยคหลงจงไดเขาโรงเรยน และโรงเรยนท�สรางแหงแรกของหมบานคอ โรงเรยนวดกะทง สรางในวด เดกชายเดกหญงชาวชอง กไดรบการศกษาจากโรงเรยนจนจบการศกษาระดบช�นประถมศกษา ปท� 4 ทกคน แตไมมใครไดเรยนตอในระดบช�นท�สงกวาน� อกเลย (สเรขา สพรรณไพบรณ. 2530 : 91) หลกสตรการเรยนการสอนท�บงคบใหลกหลานชาวชองหามพดภาษาชอง แตตองใชภาษากลางในการศกษา ต�งแตระดบช�นอนบาล ประถมศกษา มธยมศกษาไปจนถงระดบ อดมศกษา การกดทบทางดานภาษาและวฒนธรรมของระบบการศกษาของไทย เปนผลใหลกหลานชาวชองไมกลาท�จะพดภาษาชอง เพราะกลววาจะดลาหลง ไมทนสมย และปกปดความเปนตวตนวาตวเองเปนชนชาตพนธชอง ส�งตางๆเหลาน�ลวนแลวแตเปนการทาลายทนทางวฒนธรรมของชาวชอง ทาใหภาษาชองสญหายไปกบยคสมย ระบบการศกษาท�ตองเช�อฟงแตสวนกลาง ซ� งภาษาชองกเชนเดยวกน ถงแมวา มหาวทยาลยมหดลไดเขามาชวยประดษฐอกษรชองเพ�อใหชาวชองมภาษาเปนของตนเอง แตในความเปนจรงระบบการเรยนการสอนท�จะมครท�สอนภาษาเขยนชองมนอยและงบประมาณในการจดสรรของทางราชการกนอยเชนกน ทาใหการฟ� นฟหรอพฒนาการใชภาษาชองนอยลง เพราะการใชชวตประจาวนลวนแลวแตตองใชภาษาไทย อกษรไทยท�งส�น ดเหมอนภาษาชองเปนส�งท�ไมจาเปนสาหรบการใชชวตของชาวชองเทาใดนก จงเปนการเส�อมทางวฒนธรรมดานการใชภาษาของชาวชองท�นบวนจะเส�อมถอยลงเตมท (ราตร กลสทธg . สมภาษณ. 2557) 3.2 การกดทบของวฒนธรรมเมอง คนเมองโดยเฉพาะผท�อาศยอยในตวเมองจงหวดจนทบรมทศนคตท�มองคนชองในดานลบ อาท การมองคนชองเปนคนปา เปนคนเถ�อนเหมอนเงาะปา ซาไก แตกตางจากคนท�อยในเมอง มองคนชองเปนคนโหดรายและทาลายปา ส�งตาง ๆ เหลาน� เปนการกดทบโดยสงคมเมอง ทาใหการท�คนชองจะเขาไปในเมองจงเปนเร�องท�ยากลาบาก เพราะมองวาเปนส�งแปลกแยกและเดมทท�มนสยข�อายอยแลว กลวภยอนตรายจงไมอยากท�จะเปดเผยหรอออกไปพบปะกบคนเมองในสมยอดต ซ� งมาในปจจบนทาใหลกหลานชาวชองสวนมากท�ไปศกษาในตวเมองจะไมเปดเผยถงเช�อสายความเปนชองท�ตนเองม เพราะกลวเพ�อนจะลอ และเปนส�งท�นาอาย อยากท�จะอยอยางกลมกลนกบสงคมวฒนธรรมแบบคนเมองท�ทนสมย ปกปดอตลกษณความเปนชองของตนเอง (ราแพน ศละปาน. สมภาษณ. 2557) 3.3 การแพรกระจายของวฒนธรรมสมยใหม เม�อไฟฟาเขามามกจะนาพาวฒนธรรมสมยใหมเขามาดวย ซ� งเปนส�งท�ทาลายวฒนธรรมเดมของชาวชองท�อยกบธรรมชาต โดยท�เงนไมไดเปนปจจยสาคญสาหรบการดารงชวต

105

สนคาท�เร�มเขามาตอนแรกหลงจากท�ไฟฟาเขามา ไดแก วทยท�เดมเคยใชถานกหนมาเปนวทยไฟฟา ตอมากมโทรทศนเขามาทาใหวฒนธรรมชองเปล�ยนแปลงไปจากเดมท�จะมการเลน เชน ระบายนแย ท�ทกคนในหมบานจะมารวมกนในงานพบปะสงสรรค ตอมาเม�อมโทรทศนกจกรรมบนเทงใจกเปล�ยนแปลงไปโดยสงคมคอยๆเปนกลมครอบครวใครครอบครวมนดโทรทศนกนในบาน ในสวนของหนงสอพมพ จากเดมท�เวลามขอมลหรอขาวสารจะมผนาชมชนเรยกมาประชมกนหรอพดคยกนเปนกลม แตปจจบนอยกบบานเพยงหนงสอพมพกสามารถรบรขาวสารไดทกแงมม ตอมามสงคมออนไลนเกดข�น การตดตอส�อสารแบบผานทางไกล เชน โทรศพทมอถอหรอท�เรยกวา “สงคมกมหนา” ซ� งเปนวฒนธรรมสมยใหมท�เขามาแพรกระจาย เลนไลน เลนเฟสบค ลวนแลวแตทาใหชาวชองและลกหลานชองหลงอยกบกระแสวฒนธรรมใหมจนลมวฒนธรรมด�งเดมของตนท�อยกนตามวถธรรมชาต(ราแพน ศละปาน. สมภาษณ. 2557) วฒนธรรมชองกบเกษตรกรรมทางเลอกในอนาคต เกษตรกรรมทางเลอกในอนาคตของกลมชองท�จะไมกอใหเกดผลกระทบเชงลบท�สาคญตอกลมชองน�นควรเปนเกษตรกรรมท�ต�งอยบนฐานของวฒนธรรมชอง เชน การทานาเพ�อยงชพโดยใชระบบการเอาแรงในชมชนชองเขาคชฌกฏ ท�ตาบลตะเคยนทอง จะพบวายงดารงอยต�งแตอดตมาจนถงปจจบนได เน�องจากชมชนชองตะเคยนทองเปนชมชนท�อนรกษวฒนธรรมชองไวไดอยางเขมแขงเม�อเปรยบเทยบกบชมชนอ�น เปนตน นอกจากน� ในการทาเกษตรบนฐานวฒนธรรมชองในปจจบนน�นยงสอดคลองกบหลกการเศรษฐกจพอเพยง เชน การจดการเศรษฐกจของครอบครวโดยต�ง อยบนเปาหมายเพ�อการมกนมใชในครวเรอนกอนท�จะนาไปสการผลตเพ�อขายในตลาดในข�นตอไป ดงจะเหนไดจากการทานาของกลมชองท�มมาต�งแตอดตมาจนถงปจจบน เปนรปแบบการทานาเพ�อยงชพอย (เทยม ฉตรเงน. สมภาษณ. 2557) การทานาของกลมชองตลอดเวลาท�ผานมามจดมงหมายเอาไวบรโภคหรอเพ�อการยงชพเปนหลกน�น ถอไดวาเปนวถการผลตของกลมชองเขาคชฌกฏท�มมาต�งแตอดตต�งชมชนมาจนถงปจจบน ไมวาจะเปนการปลกขาวนาลมหรอนาไร เน�องจากกลมชองยงมความเช�อพ�นฐานในการใชชวตวา “ยงไงคนเรากตองกนขาวกอน” (เฉน ผนผาย. สมภาษณ. 2557) แนวคดการทานาเพ�อยงชพของกลมชองน�นถอไดวาสอดคลองกบหลกการเศรษฐกจพอเพยงในปจจบน ในแงการมเปาหมายการผลตเพ�อยงชพในครวเรอนเปนหลก ดงน�น ควรมการขบเคล�อนเศรษฐกจพอเพยงโดยอาศยพ�นฐานวฒนธรรมชอง ดงน� คอ แนวคดการขบเคล�อนเศรษฐกจพอเพยงตามท� คณะอนกรรมการขบเคล�อนเศรษฐกจพอเพยง (2549 : 1) ไดใหความหมายไววา หมายถง การพฒนาท�ต�งอยบนพ�นฐานของทางสายกลางและความไมประมาท โดยคานงถง ความพอประมาณ ความมเหตผล การสรางภมคมกนท�ดในตว ตลอดจน

106

การใชความร ความรอบคอบ และคณธรรม ประกอบการวางแผน การตดสนใจและการกระทาตามท�อภชย พนธเสน (2549 : 89) ไดใชทฤษฎระบบสรปแนวคดการขบเคล�อนเศรษฐกจพอเพยงไวดงน�

แผนภมภาพการวเคราะหเศรษฐกจพอเพยงเชงระบบ (A System Analysis of Sufficiency Economy)

ภาพประกอบ 3 การวเคราะหเศรษฐกจพอเพยงเชงระบบ ท�มา : อภชย พนธเสน . 2549 : 23

Input Proces Output Outcom Impact

คณธรรม

(Ethical

Integrity)

- ซ�อสตย

สจรต

- อดทน

ความร

(Knowledge)

รจรง -

(ปญญา)

รอบคอบ -

ความมเหตผล

(reasonableness)

ความพอประมาณ

(Moderation)

วถชวต

(Way of life)

ทางสาย

ทนมนษย สมดล

(Balance)

เศรษฐกจ ทนทาง ม�นคง

กายภาพ (Stable)

สงคม ทนทาง ย �งยน

วฒนธรรม สงคมและ

วฒนธรรม (Sustainable)

ส�งแวดลอม ทนส�งแวดลอม

และทรพยากร

- ชวตท�ม

ความสข

- ครอบครว

ท�ม

ความสข

- ชมชน

ท�ม

ความสข

ประโยชน

สาหรบ

ส�งมชวต

107

ในการสรางขบวนการขบเคล�อนเศรษฐกจพอเพยง มเปาหมายหลกเพ�อสรางเครอขายเรยนรใหมการนาหลกเศรษฐกจพอเพยงไปใชเปนกรอบความคด เปนแนวทางในการปฏบต ตลอดจนเปนสวนหน�งของวถชวตคนไทยทกภาคสวน วตถประสงคของการขบเคล�อน เพ�อสรางความรความเขาใจท�ถกตอง เก�ยวกบหลกเศรษฐกจพอเพยงใหประชาชนทกคนสามารถนาหลกปรชญาฯ ไปประยกตใชไดอยางเหมาะสม และปลกฝงปรบเปล�ยนกระบวนทศนในการดารงชวตใหอยบนพ�นฐานของเศรษฐกจพอเพยง ตลอดจนนาไปสการปรบแนวทางการพฒนาใหอยบนพ�นฐานของเศรษฐกจพอเพยง การขบเคล�อนเศรษฐกจพอเพยง เปนการเสรมพลงใหประเทศไทยสามารถพฒนาไปไดอยางม�นคงภายใตกระแสโลกาภวตน โดยใหความสาคญกบการสรางรากฐานทางเศรษฐกจและสงคมใหเขมแขง รกษาความสมดลของทนและทรพยากรในมตตาง ๆ ตลอดจนสามารถปรบตวพรอมรบตอการเปล�ยนแปลงตาง ๆ ได อยางรเทาทนและนาไปสความอยเยนเปนสขของประชาชนชาวไทย การขบเคล�อนเศรษฐกจพอเพยงจะเปนไปในลกษณะเครอขายและการระดมพลงจากทกภาคสวน ไดแก เครอขายผนาทางความคด เครอขายดานประชาสงคม เครอขายดานส�อมวลชนและประชาชน เครอขายดานสถาบนการศกษาและเยาวชน เครอขายดานองคกรภาคธรกจเอกชน เครอขายดานองคกรภาครฐ เครอขายดานวชาการและเครอขายดานสถาบนทางการเมอง การขบเคล�อนเศรษฐกจพอเพยงของชมชน ในชวงหลายปท�ผานมา สานกงานคณะกรรมการการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สคช.) ไดเร�มสรางขบวนการขบเคล�อนเศรษฐกจพอเพยงอยางตอเน�องเพ�อนาเอาแนวความคดไปขยายผลอยางหลากหลายและกวางขวางโดยมเปาหมายเพ�อสรางกระแสสงคมเพ�อใหใชหลกเศรษฐกจพอเพยงเปนพ�นฐานในการดารงชวตของคนไทยในหลาย ๆวงการแตอยางไรกตามเปนท�แนชดวาชวงเวลาท�ผานมา สศช. ยงไมสามารถกระตนใหมการปรบเปล�ยน กระบวนทศนหรอโลกทศนได ดงน�นในชวงขางหนาน� เปาหมายการขบเคล�อนเศรษฐกจพอเพยง ควรจะตองครอบคลมการดาเนนการ 4 ดาน (ซ� งทามาบางแลว) ดงตอไปน� (ปรชา เป� ยมพงศสานต. 2544 : 131) 1. สรางความเขาใจท�ถกตองเก�ยวกบแนวคดเศรษฐกจพอเพยง 2. พฒนาแนวความคดขององคความรเก�ยวกบเศรษฐกจพอเพยง 3. พฒนากระบวนการเรยนรและประยกตใชระดบชมชน 4. เช�อมโยงเครอขายการพฒนาชมชนพอเพยงของภาคประชาสงคม ท�งน� งานท�ง 4 ดานจะตองมความเช�อมโยงกนอยางบรณาการ ท�ผานมาเรายงไมเหนการเช�อมโยงท�วาน� จงทาใหการขบเคล�อนอยในขอบเขตท�จากด โดยเฉพาะอยางย�งควรมการเผยแพรองคความรท�มอยอยางกระจดกระจายไปยงแผนงานตาง ๆ ท�เช�อมโยงกนในลกษณะเชงปฏสมพนธ

108

แนวคดใหมสาหรบการวจยเศรษฐกจและความพอเพยงทางนเวศ งานวจยสวนใหญเก�ยวกบเศรษฐกจพอเพยง มจดมงหมายเพ�อวเคราะหความหมายของแนวคดหรอเปนกรณศกษาเก�ยวกบชมชนท�มการปฏบตการแนวเศรษฐกจพอเพยง ซ� งโดยมากจะเนนเร�องเศรษฐกจสงคม แตไมคอยพจารณามตทางส�งแวดลอมและธรรมชาตเทาใดนก (หรอกลาวพาดพง) อาจกลาวไดวา มตท�สาคญมตหน� งไดขาดหายไปในวงการวจย เปนท�แนนอนวา ถาเราไมใหความสาคญกบเร�องส�งแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต เศรษฐกจพอเพยงกไมอาจเกดข�นได ความพอดทางเศรษฐกจ แปลวา ตองมความพอดในการใชทรพยากรธรรมชาตดวย ซ� งหมายถงการไมทาลายธรรมชาต ไมใชธรรมชาตจนเกดความทรดโทรมหรอใชทรพยากรธรรมชาตจนเลยขดจากดจนเปนอนตรายตอระบบนเวศ (ปรชา เป� ยมพงศสานต. 2544 : 137-138) ในวงการวจยทางเศรษฐศาสตรส�งแวดลอมหรอเศรษฐศาสตรแนวนเวศระดบนานาชาตในระยะหลง ๆ มการสรปวา ในชวงท�โลกมการเรงรดพฒนาเศรษฐกจอตสาหกรรม หลกการท�สาคญอกขอหน�งคอ การปฏวตดานประสทธภาพ (Efficiency Revolution) ปญหาใหญ ๆ คอ ทาอยางไรจงจะมการใชทรพยากรอยางประหยดและกอใหเกดประโยชนสงสดทางเศรษฐกจ แตกสรางอนตรายใหแกส�งแวดลอมจนปรากฏใหเราเหนชดท�วโลก ในปจจบนมการมองวา ส�งสาคญกวา Efficiency คอ Sufficiency มากกวาและเรากาลงอยในยคของ Sufficiency Revolution แนวคดหลกในยคน� คอ Eco-sufficiency หรอ “ความพอเพยงทางนเวศ” ซ� งเปนเร�องท�เก�ยวกบการวางขดจากดในการบรโภคและการใชทรพยากร แนวคดน� บงวาเราตองเรยนรวา เทาไหรถงจะเรยกวา “พอ” โดยท�ความพอเพยงน�อยในระดบพอดท�ไมทาลายคณภาพชวตและโลกธรรมชาตของเรา ถาจะใหเกดความพอเพยงทางนเวศอยางจรงจง เราจาเปนท�จะตองยดหลกปฏบตท�สาคญ ๆ บางอยาง โดยเฉพาะอยางย�ง 1. หลกการใชทรพยากรธรรมชาตใหลดนอยลงกวาระดบท�เคยใช 2. หลกการจดการทรพยากรธรรมชาตใหอยภายใตขดจากดทางนเวศ 3. หลกการปองกนลวงหนาเพ�อลดความเส�ยงทางส�งแวดลอม 4. หลกการผกอมลภาวะตองเปนผจายชดใชคาเสยหาย 5. หลกการ “ลดมลภาวะ” สาคญย�งกวาส�งอ�นใด 6. หลกการ Reverse Onus (ผท�ทาการทดลอง หรอทาโครงการพฒนาจะตองพสจนใหเหนกอนวา การกระทาของเขาจะไมทาลายส�งแวดลอม) หลกการเหลาน� มผลทางภาคปฏบตแงท�วาจะกระตนใหเราคานงถงความเส�ยงทางส�งแวดลอมและชกจงใหเรามพฤตกรรมและมการจดการท�นาไปส “ความพอเพยงทางนเวศ” (Eco-sufficiency) ซ� งจะเปนพ�นฐานสาคญของการสรางเศรษฐกจพอเพยง

109

การขบเคล�อนเกษตรกรรมทางเลอกบนฐานวฒนธรรมชองตองคานงถงกจกรรมท�งทางดานการพฒนาแบบเศรษฐกจพอเพยงและการอนรกษฟ� นฟวฒนธรรมชองในปจจบนควบคกนไปดงน� 1. การฟ� นฟเกษตรกรรมด�งเดมของชอง โดยอาศยการขบเคล�อนเศรษฐกจพอเพยง คณคาของเกษตรกรรมด�งเดมในปจจบนของกลมชองในเขตเขาคชฌกฏน�น วฒนธรรมชองท�ยงดารงอยในปจจบนน�นแอบแฝงอยกบรปแบบการผลตทางเศรษฐกจของชาวชอง เน�องจากเรายงพบวาคนชองท�เขาคชฌกฏ จานวนมากยงคงทานาโดยมจดมงหมายเพ�อเอาไวบรโภคเปนหลก และยงใชพ�นท�ปาเพ�อเปนการเสรมเปนการผลตเพ�อขาย อยางไรกด ในปจจบนพบครอบครวชองท�ยงทานาเพ�อไวบรโภคในครอบครวเปนคนกลมนอยของชมชน ดงน�นจงควรมการสงเสรมการทานาท�มเปาหมายเพ�อไวบรโภคเปนหลก แตควรปรบเทคโนโลยในการทานาใหเหมาะสมตอชมชน เชน การใชรถไถเดนตามแทนควาย โดยตองทานาไมนอยกวา 2 ไร และอาศยน�าฝนเปนหลก เปนตน สาหรบเศรษฐกจเงนตราในปจจบน เชน การเขาไปใชพ�นท�ปามาทาสวนผลไม โดยยงคงรกษาทรพยากรปาอยางจรงจงในลกษณะท�เรยกวา คนอยรวมกบปา วฒนธรรมทางเศรษฐกจท�ยงหลงเหลอดงกลาว สามารถท�จะเปนพ�นฐานในการฟ� นฟและเลอกสรรวฒนธรรมชองท�มคณคาสาหรบการดารงชวตในสงคมสมยใหมโดยใชหลกเศรษฐกจพอเพยง 2. การฟ� นฟสมนไพรชองในยคปจจบน การประยกตใชภมปญญาพ�นบานของชาวชองในการดแลสขภาพชมชน (จรเดช อรชน. 2555 : 240) 2.1 ผนาชมชนควรมบทบาทในการขบเคล�อนหนวยงานภาครฐ เพ�อสรางความเขาใจใหกบชมชนและรวมมอกบปราชญชาวบาน หรอหมอพ�นบาน เพ�อใหรฐสงเสรม สนบสนนการใชภมปญญาทองถ�นดานสขภาพ การแพทยแผนไทย การแพทยพ�นบานและการแพทยทางเลอก 2.2 มการรวบรวมองคความรท�เก�ยวของกบสขภาพไวเปนเอกสารหรอตารา เพ�อในการวเคราะหชมชนเพ�อใหเขาใจประวตความเปนมาของกลมชาตพนธชองและภมปญญาดานตาง ๆ รวมท�งดานสมนไพรเพ�อใชในการดแลรกษาสขภาพ 2.3 มการจดหาพ�นท�ท�เหมาะสมในชมชนเพ�อใหเปนแหลงเรยนรภมปญญาพ�นบานดานสขภาพ มการปลกพชสมนไพรท�เก�ยวของกบการดแลรกษาสขภาพไวเปนหมวดหม โดยมหนวยงานท�เก�ยวของภมปญญาดานสขภาพเขามารบผดชอบตดตามผลและประเมนผล รวมท�งคนในชมชนมสวนรวมในการบรหารการจดการแหลงเรยนรไดอยางมประสทธภาพและย �งยน เม�อมการเจบไขไดปวยเกดข�นในครอบครวหรอชมชนกสามารถนาเอาสมนไพรมาใชในการรกษาไดทนทวงท ประหยดเวลาในการเดนทางไปรกษายงสถานพยาบาลท�อยหางไกลจากชมชนหรอนาไปประยกตใชในการประกอบอาหารในครวเรอนเพ�อเปนการสงเสรมสขภาพในชมชนไดเปนอยางดและสามารถลดคาใชจายในครวเรอนไดอกดวย

110

2.4 มหลกสตรเน�อหาท�เก�ยวของกบภมปญญาทองถ�นดานสขภาพ ในสวนท�เก�ยวกบสภาพปญหาในชมชนและสงคมโดยการนาเอาภมปญญาทองถ�นมาพฒนาหลกสตรข�นใชใหสอดคลองกบสภาพชวตและความตองการของแตละทองถ�น โดยรวมกนสงเสรมความเขมแขงของชมชน ซ� งสอดคลองกบนโยบายของรฐในการอนรกษสงเสรม ฟ� นฟภมปญญาทองถ�นไดอยางย �งยนและพ�งพาตนเองได จากแนวทางการฟ� นฟสมนไพรชองดงกลาว ผวจยเหนวาควรมมาตรการในเชงรปธรรมสาหรบการขบเคล�อนงานสมนไพรดงน� (จรเดช อรชน. 2555 : 245) 2.1 หมอพ�นบานควรถายทอดวชาความรใหกบลกหลานหรอผท�มความสนใจ เพ�อในการอนรกษ ฟ� นฟและพฒนาภมปญญา 2.2 หนวยงานภาครฐและภาคเอกชนท�มสวนเก�ยวของและบคคลในชมชนมสวนรวมและสนบสนนอยางจรงจง ในการอนรกษ ฟ� นฟและพฒนาภมปญญาหมอพ�นบานท�มอยในชมชนและไดรบการรบรองจากเจาหนาท�สาธารณสข 2.3 หนวยงานสาธารณสขในชมชนควรใหความรในการรกษาโรคอยางถกวธ รวมท�งยอมรบการประยกตใชวธรกษาแบบภมปญญาพ�นบานควบคกบการแพทยแผนปจจบน 2.4 บคลากรสาธารณสขควรใหการยอมรบหมอพ�นบานท�ไดรบการยอมรบจากชมชนแลววาเปนบคคลท�มบทบาทในการดแลสขภาพคนในหมบานในการจดการกบปญหาความเจบปวยและนาขอดของการแพทยพ�นบานมาใชพฒนางานสาธารณสข 2.5 จดต�งชมรมภมปญญาหมอพ�นบานในชมชน ประชาสมพนธ และเผยแพรความรใหประชาชน 2.6 สถานการศกษาควรสรางหลกสตรทองถ�นในเร�องภมปญญาพ�นบาน หมอพ�นบานมาใหความรกบผท�สนใจตลอดท�งเยาวชน โดยจดหาสถานท�หรอแหลงเรยนรภมปญญาดานตาง ๆ ของชาวชอง ประสานความรวมมอและการมสวนรวมกบผนาชมชนเพ�อใหเหนคณคาของภมปญญาพ�นบานของชาวชอง จนเกดความรกและความหวงแหนในวฒนธรรมอนทรงคณคาของตนเองตอไป 3. การจดการทองเท�ยวโดยชมชนเพ�อผลตซ� าเศรษฐกจชมชนของชอง จากการสารวจในภาคสนามของการวจย พบวามกลมชาตพนธชองท�ยงอยกนเปนชมชนน�นอยใน 5 ตาบลของอาเภอเขาคชฌกฏดงน� 3.1 ตาบลพลวงมคนชองอาศยอย 4 หมบาน ไดแก บานพลวง บานกะทง บานทงตาอนและบานพงกะแลง 3.2 ตาบลชากไทยมคนชองอาศยอย 2 หมบาน ไดแก บานทงสะพานและบานชากไทย 3.3 ตาบลตะเคยนทอง มคนชองอาศยอย 6 หมบาน ไดแก บานลาพง บานตะเคยนทองหม 2 บานตะเคยนทองหม 3 บานตะเคยนทองหม 4 บานปาชากตะเคยนทองและบานชาเคราะห

111

3.4 ตาบลคลองพล มคนชองอาศยอย 7 หมบาน ไดแก บานคลองพลหม 4 บานคลองพลหม 5 บานน�าขนหม 2 บานน�าขนหม 3 บานทงกะบน บานหลงเนนและบานวงยายมก 3.5 ตาบลจนเขลม มคนชองอาศยอย 2 หมบาน ไดแกบานคลองใหญและบานจนเขลม ใน 5 ตาบลดงกลาว พบวา มทรพยากรทองเท�ยวท�สามารถนามาใชในการจดทากจกรรมการทองเท�ยวโดยอาศยกลมชอง ดงน� 3.1 ทรพยากรดานประวตศาสตรวฒนธรรม เชน รอยพระพทธบาทเขาคชฌกฏ (พลวง) 3.2 ทรพยากรดานปาเขาลาเนาไพร เชน เทอกเขาสอยดาว น� าตกใหญนอยจานวนมากกวา 10 แหง คลองหลากหลายท�เปนตนแมน�าจนทบร เปนตน 3.3 ทรพยากรดานสวนผลไม เชน เงาะ ทเรยน มงคด ลองกอง สละ กลวยไข เปนตน 3.4 ทรพยากรดานอาหารและสนคาพ�นเมอง เชน อาหารจากกระวาน แกงชอง น� าสารอง เปนตน ดงน�นยทธศาสตรการขบเคล�อนการทองเท�ยวโดยชมชนชองคชฌกฏ ควรขยายจากการนมสการรอยพระพทธบาทเขาคชฌกฏ เน�องจากชมชนชาวชองบรเวณเขาคชฌกฏ เปนท�รจกโดยท�วไปในประเทศไทยเกดจากการเดนทางของผแสวงบญจากจงหวดตาง ๆ ท�มานมสการและอธษฐานตอรอยพระพทธบาทบนเขาคชฌกฏ เปนจานวนหลกแสน-ลานคนตอป (พระครประดษฐศาสนการ. สมภาษณ. 2557) แตการหล�งไหลของผคนมานมสการรอบพระพทธบาท ยงมไดจดบรณาการกจกรรมการทองเท�ยวใหตอเน�อง ไปสกจกรรมการทองเท�ยวท�งทางดานปาเขาลาเนาไพรและทรพยากรดานสวนผลไม การบรณาการดงกลาวจะทาใหกลมชาวชองบรเวณรอบเขาคชฌกฏมโอกาสในการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคมของชมชนตวเอง ตามแนวเศรษฐกจพอเพยงไดอยางราบร�น

4. การอนรกษภาษาชองใหเปนภาษาท�สองของชมชน ในเขตอาเภอเขาคชฌกฏ ความจาเปนในการฟ� นฟภาษาชอง โดยเฉพาะอยางย�งภาษาพดเพ�อใชในชวตประจาวน เปนส�งท�จะชวยอนรกษอตลกษณความเปนชอง ของชมชนชองคชฌกฏใหได เน�องจากภาษาเปนตวกาหนดอตลกษณกลมชองในฐานะท�เปนพวกเรา (พวกเราท�แยกออกจากชาตพนธอ�นท�เปนพวกเขา) เชน กลมคนจน คนไทย หรอกลมชาวกมพชา ดงน�นควรยกระดบการฟ� นฟภาษาใหเปนงานและสมบตของชมชนชองรวมกน โดยมใชเปนเพยงการขบเคล�อนของมหาวทยาลยหรอผนาชองคนใดคนหน�ง มาตรการท�ควรสงเสรมกคอ ทางดานการท�ควรสบทอดและเพ�มประสทธภาพกคอ การสอนภาษาชองท�เปนหลกสตรทองถ�นของกระทรวงศกษาธการ ตามท�เคยกาหนดไวกคอ จดการสอนคดเปนรอยละ 30 ของการจดการศกษาท�งหมด เปนเวลาหน� งปการศกษา นกเรยนจะมโอกาสเรยนรภาษาชองประมาณ 120 ช�วโมง สอนในระดบช�นประถมปท� 3 และประถมปท� 4 (ราตร กลสทธg .สมภาษณ. 2557)

112

นอกจากน� ควรสนบสนนครสอนภาษาชองท�เปนคนชองทองถ�นใหเปนอาชพหน� งของครในโรงเรยน การสอนภาษาชองดงกลาวควรขยายจากเดมท�สอนในโรงเรยนวดคลองพล โรงเรยนวดตะเคยนทอง โรงเรยนวดทงกบนและโรงเรยนวดจนทเขลมใหครอบกลมโรงเรยนใน 5 ตาบลท�มชมชนชองของอาเภอเขาคชฌกฏ อน�งในระดบอดมศกษาควรสงเสรมใหเปดสอนวชาและ/หรอหลกสตร เก�ยวกบชองศกษาในมหาวยาลยมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลตะวนออก วทยาเขตจนทบร มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณและมหาวทยาลยบรพา วทยาเขตโขมง (ราตร กลสทธg . สมภาษณ. 2557) 5. การเผยแพรวฒนธรรมชอง โดยอาศยเง�อนไขการเปดประชาคมอาเซยน ในการกาวสประชาคมอาเซยนของประเทศไทยน�น จะพบวา ต�งอยบน 3 เสาหลก คอ 1) ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community หรอ AEC) 2) ประชาคมการเมองความม�นคงอาเซยน (ASEAN Political-security Community หรอ APSC) และ 3) ประชาคมสงคมและวฒนธรรมอาเซยน (ASEAN Socio-cultural Community หรอASCC) ในการฟ� นฟวฒนธรรมชองท�เหมาะสมตอความสรางความหลากหลายทางชวภาพในกระแสเขาสประชาคมอาเซยนน�น มเสาหลกท�เก�ยวของโดยตรงกบกระบวนการฟ� นฟดงกลาว คอ เสาหลกเร�องประชาคมสงคมและวฒนธรรมอาเซยน ซ� งมเน�อหาในกฎบตร (Charter) เก�ยวกบเร�องวฒนธรรมวาเก�ยวของกบการฟ� นฟหรออตลกษณวฒนธรรมชองอยางเดนชดท�วา “สงเสรมอตลกษณของอาเซยน โดยเคารพความหลากหลายทางวฒนธรรมและมรดกของภมภาค รวมท�งรวมกนอนรกษมรดกทางวฒนธรรม” อยางไรกดกระบวนการฟ� นฟสาหรบชองท�เขาคชฌกฏกไดเกดข�นมากอนหนาน� ภายใตกรอบของนโยบายการพฒนาประเทศตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต นโยบายการพฒนาดงกลาว เนนสงเสรมการทองเท�ยวเปนยทธศาสตรท�สาคญในการหารายไดของประเทศ แตกระบวนการฟ� นฟท�ผานมาท�งโดยการรเร�มของคนชองในพ�นท�เองหรอสถาบนสงเสรมท�มาจากภายนอกกยง ไมประสบความสาเรจในการสรางความเขมแขง ในการฟ� นฟใหอตลกษณชองมความเขมแขงอยไดในสงคมสมยใหม กลาวคอ 5.1 กระบวนการฟ� นฟวฒนธรรมชองโดยคนชองในทองถ�นเขาคชฌกฏ ดาเนนการโดยพระอาจารยเขยน (หลวงพอเขยน ขนธสโร) เจาอาวาสวดกะทงและผนาในการจดการทองเท�ยวนมสการรอยพระพทธบาทเขาคชฌกฏ กอนมรณภาพในป พ.ศ. 2555 พระอาจารยเขยนไดพยายามเผยแพรแนวคดวาชาตพนธชองเปนบรรพบรษด�งเดมของคนภาคตะวนออก โดยผานรปแบบตาง ๆ เชน หนงสอเลม คาเทศน เปนตน รวมถงความพยายามท�จะจดต�งการทองเท�ยวในชมชนชอง เพ�อใหกลมชองเปนท�รจกแกสาธารณชนท�วไป เชน การสารวจน� าตกตารองท�เปนตนแมน� าจนทบร การบรณะ

113

อตอเรอกชาตของพระเจาตากสนท�เสมดงาม เน�องจากไมท�ตอเรอเปนไมตะเคยนทองจากปาคชฌกฏของชมชนชอง นอกจากน� ในป พ.ศ. 2554 กอนมรณภาพพระอาจารยเขยนยงไดรวมมอกบเทศบาลตาบลจนทเขลมเพ�อเตรยมฟ� นฟโครงการหมบานชองท�จนทเขลมหลงจากท�โครงการหมบานชองท�คลองพลเกดการลมเหลวอนเน�องมาจากความแตกแยกในระหวางผนา เปนตน (ราแพน ศละปาน.สมภาษณ. 2557) กระบวนการฟ� นฟของพระอาจารยเขยน ถอไดวาเปนเพยงจดเร�มตนท�ยงไมมใครสานตองานดงกลาว หลงจากท�พระอาจารยมรณภาพ (พระครประดษฐศาสนการ. สมภาษณ. 2557) 5.2 กระบวนการฟ� นฟวฒนธรรมชอง โดยการประสานงานระหวางผนาชมชนและสถาบนวชาการ ความรวมมอระหวางผนา ชมชนและสถาบนวชาการเกดจากการประจวบเหมาะระหวางผนาชมชนชอง เชน กานนเฉน ผนผายกบสถาบนวชาการท�ทางานวจยทางดานวฒนธรรม เชน สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเพ�อพฒนาชนบทมหาวทยาลยมหดล มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณและมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลตะวนออก วทยาเขตจนทบร โดยใชกระแสการพฒนาของรฐ ตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท� 7-8 เปนตนมา แผนพฒนาดงกลาว ไดนาเอาแนวคดวฒนธรรมชมชนมาใชเปนหนทางในการพฒนาทองถ�น เพ�อสงเสรมใหชาวบานกลบไปสคณคาด�งเดม ดงน�นการดาเนนงานตามนโยบายของรฐ จงเปนเง�อนไขท�ทาใหหนวยงานรฐจากหลายฝายท�งสถาบนวชาการ เจาหนาท�รฐสวนจงหวด และนกการเมองทองถ�น ไดจดสรางกระบวนการร�อฟ� น “ความเปนชอง” เพ�อนามาเปนเคร�องมอแสวงหาผลประโยชนในรปแบบตาง ๆ ท�งการทองเท�ยว และการระดมทน จากความรวมกนระหวางคนภายนอกกบผนาทองถ�นท�มความร และเช�ยวชาญเร�องกลมชาตพนธชองรวมกนสราง “ความเปนชอง” ข�นมา ท�งท�คนทองถ�นสวนใหญมได มสวนเก�ยวของหรอมสวนรวมในกระบวนการสรางความเปนชอง ดงน�นปฏบตการและผลประโยชนท�ไดรบตอบแทนจงจากดอยเฉพาะกลมอานาจทองถ�นบางสวน (เอนก รกเงน. 2551 : 145) กระบวนการร�อฟ� นภายใตปฏบตการตาง ๆ ไดแก การจดต�งศนยศลปวฒนธรรมชอง การจดต�งหมบานชองเพ�อการทองเท�ยว และการวจยเชงปฏบตการเพ�อฟ� นฟภาษาและวฒนธรรมชอง เปนตน จากสถานการณการร�อฟ� นความเปนชองข�นมาใหม พบวากลมอานาจทองถ�นตาง ๆ กพยายามตอรองความสมพนธเชงอานาจระหวางกน เพ�อแยงชงอานาจหรอความชอบธรรมในฐานะ “ความเปนคนชอง” เพ�อผลประโยชนทางดานการเมองและเศรษฐกจ ขณะเดยวกนกพบวากระบวนการร�อฟ� นความเปนชอง เพ�อการทองเท�ยว ท�เรยกวา “หมบานชอง” ไดสรางความขดแยง ระหวางกลมอานาจทองถ�นและสงผลกระทบทาให คนหมบานชอง ท�ถกสรางข�นใหเปนคนชอง คอยตอนรบนกทองเท�ยว การเผยแพรวฒนธรรมชองท�เขาคชฌกฏในอดตท�ผานมาน�น เปนการร� เร�มและดาเนนการโดยหนวยราชการ โดยเนนรปแบบภายนอกของวฒนธรรม มากกวาเน�อหาสาระท�เปนระบบความคดความเช�อในวถชวตชาตพนธชอง การเผยแพรท�ผานมาดงกลาวจงมไดทาใหคนภายนอก

114

เขาอกเขาใจถงคณคาของวฒนธรรมชองอยางแทจรง ดงน�น จงถอวาเปนการเคล�อนไหวแบบไฟไหมฟาง การเผยแพรวฒนธรรมชองในโดยอาศยเง�อนไขการเปดประชาคมอาเซยน จงควรเปล�ยนกลไกและกระบวนการใหมจากเดมท�เนนกจกรรมเผยแพรแบบเปนฝายถกกระทา (Pastive) มาเปนการเคล�อนไหวทางวฒนธรรมโดยชมชนชองรวมกนในฐานะเจาของวฒนธรรม นอกจากน� ในกระบวนการเคล�อนไหววฒนธรรมไมควรเนนแตการแสดงรปแบบภายนอก เชน ทาทางราของชอง เปนตน เทาน�น แตควรสะทอนใหเหนคณคาในเชงเน�อหาของวฒนธรรมท�เคยและ/หรอดารงอยในวถชวตประจาวนของกลมชอง อยางไรกด ในการเคล�อนไหววฒนธรรมตางๆตองดาเนนการโดยชมชนชาวชองมใชเปนการทากจกรรมชองผนาคนใดคนหน� งหรอกลมใดกลมหน�ง ในการน� จงควรมการทางานเชงบรณาการขององคกรท�เปนตวแทนของชมชนชองในปจจบน อนไดแก วด องคกรปกครองทองท� องคกรปกครองสวนทองถ�นและสภาองคกรชมชนตาบล