บทที่ 11 การกระจายของภาระภาษี ... · 2014-06-02 · โครงการ “การปฏิรูปเศรษฐกิจเพื่อความเป

โครงการ “การปฏรปเศรษฐกจเพอความเปนธรรมในสงคม” 439

บทท 11 การกระจายของภาระภาษทางออม

ชยสทธ อนชตวรวงศ

11.1 บทนา

นบตงแตราคาน ามนปรบตวสงขนไปมากกวา 120 ดอลลารสหรฐตอบารเรลประกอบกบวกฤตการณทางการเงนทมจดเรมตนในประเทศสหรฐฯ ไดสงผลกระทบเปนลกโซแผขยายวงกวางไปยงประเทศตางๆ ทวโลก ทาใหเศรษฐกจของประเทศคคาของไทยชะลอตวอยางตอเนอง รฐบาลไทยจงพยายามดาเนนมาตรการตางๆ โดยมงหวงทจะลดผลกระทบจากภาวะวกฤตทเกดขน ตวอยางเชน ในชวงทราคาน ามนผนผวนและปรบสงขนอยางตอเนองนน อตราเงนเฟอเรงตวขนอยางมากตามการปรบขนของราคาสนคากลมตางๆ โดยจะเหนไดวา ภาคการผลตตางๆ ถกกดดนใหตองปรบขนราคาสนคาเพอใหสอดคลองกบตนทนการผลตทเพมขนตามการปรบตวของราคานามน ดวยเหตทภาวะเงนเฟอและวกฤตเศรษฐกจโลกอาจจะสงผลกระทบตออปสงคมวลรวมภายในประเทศ รฐบาลจงพยายามดาเนนมาตรการตางๆ เพอลดผลกระทบตอเศรษฐกจสวนรวม โดยเฉพาะการใชมาตรการภาษ เชน การลดภาษสรรพสามตนามนชนดตางๆ นอกจากนน มขอเสนอแนะจากหลายฝายใหรฐบาลปรบลดอตราภาษมลคาเพมและภาษเงนไดนตบคคลเพอบรรเทาความเดอดรอนของภาคครวเรอนและภาคธรกจ เปนตน อยางไรกด การเปลยนแปลงมาตรการโดยการเพมหรอลดภาษประเภทตางๆ ยอมสงผลตอทงการจดเกบรายไดของรฐบาล ความสามารถในการจดสรรงบประมาณเพอใชในการพฒนาดานอนๆ การตดสนใจดานการผลตสนคาหรอบรการ การบรโภคของภาคครวเรอน เปนตน

สาหรบการศกษาในบทน คณะผวจยเนนวเคราะหประเดนสาคญตางๆ ทเกยวกบภาษทางออม (indirect tax) ตอเนองจากเนอหาในบทกอนหนานทไดทาการวเคราะหโครงสรางของภาษทางตรง (direct tax) และการกระจายภาระภาษทางตรงไปแลว 1 สาหรบภาษทางออมนนโดยหลกการแลวจะถกเรยกเกบจากผซอสนคาหรอบรการ (เชน ผผลต ผบรโภค) แตมไดหมายความวาผผลตสนคาหรอบรการจะเปนผทแบกรบภาระภาษอยางแทจรง ทงนเปนเพราะภาษทางออมเปนภาษทเรยกเกบจากฐานการบรโภค จงเปดโอกาสใหผผลตหรอผขายสนคาสามารถผลกภาระภาษไปยงผบรโภคทายสดได แตกไมไดหมายความวาภาระภาษทงหมดจะไปตกอยกบ

1 แมวาเนอหาในบทนจะแยกศกษาเฉพาะประเดนดานภาษทางออม แตการดาเนนนโยบายภาษในทางปฏบตนนจาเปนตอง

บรณาการนโยบายทางภาษทงระบบอยางรอบคอบ ซงจะชวยทาใหการจดสรรทรพยากรเปนไปอยางมประสทธภาพ เกดการกระจายรายไดทเปนธรรม รวมถงชวยลดความเหลอมลาทางเศรษฐกจและสงคม

440 บทท 11 การกระจายของภาระภาษทางออม

ผบรโภค ทงน การผลกภาระภาษไปใหผบรโภคจะมากหรอนอยขนอยกบหลายปจจย เชน ความยดหยนตอราคาของอปสงคและอปทานของสนคา ลกษณะของสนคา ประเภทของภาษ และระดบการแขงขนของตลาด เปนตน

อนง หากรฐบาลมการปรบเปลยนมาตรการทเกยวกบภาษทางออมจะสงผลกระทบตอภาคธรกจและผบรโภคในหลายแงมม ตวอยางเชน การยกเวนภาษมลคาเพมใหกบสนคาบางชนดอาจนาไปสความไมเทาเทยมกนในทางการคาและกอใหเกดการบดเบอนพฤตกรรมทางดานการผลตและการบรโภค การขนอตราภาษมลคาเพมจะกระทบตอภาระคาใชจายของผบรโภคเนองจากผผลตสนคาสามารถผลกภาระภาษมลคาเพมไปใหประชาชนผบรโภคไดโดยงายจากการปรบขนราคาสนคา การเรยกเกบภาษสรรพสามตในอตราทสงอาจสรางแรงจงใจในการหลกเลยงหรอหนภาษ เปนตน ในเมอการปรบเปลยนมาตรการทางภาษทางออมจะสงผลกระทบตอผผลตหรอผบรโภคในขณะทผทมหนาทเสยภาษตามกฎหมายไมจาเปนตองเปนผรบภาระภาษ ประเดนคาถามสาคญในการศกษาน คอ โครงสรางภาษทางออมของไทยในปจจบนมลกษณะอยางไร ภาระภาษทางออมทเกดขนสวนใหญไปตกอยกบผใด มความเปนธรรมแกคนทกชนชน ทกระดบฐานหรอไม ทงน การศกษาเนนวเคราะหการกระจายภาระภาษและปญหาทเกยวกบการจดเกบภาษทางออมประเภทหลกซงประกอบดวย ภาษมลคาเพม ภาษสรรพสามต และภาษศลกากรขาเขา

11.2 ภาพรวมโครงสรางรายไดจากภาษอากรของรฐบาลไทย

หากพจารณาแหลงรายรบทรฐบาลนามาใชจายในกจกรรมตางๆ ทเปนประโยชนทางเศรษฐกจและสงคมสวนรวมของประเทศ พบวา ภาษอากรเปนแหลงรายไดทสาคญของรฐบาลโดยแบงรายไดจากภาษอากรออกเปน 2 ประเภทหลก คอ ภาษทางตรงซงจดเกบจากฐานรายไดของผมรายไดหรอฐานทรพยสนของผทถอครองทรพยสน และ ภาษทางออม เชน ภาษมลคาเพม ภาษศลกากร ภาษสรรพสามต เปนตน ซงเกบจากฐานการบรโภคสนคาและบรการ

ทงน หากเปรยบเทยบผลการจดเกบรายไดภาษอากรของรฐบาลและรายไดขององคกรปกครองสวนทองถนประเภทตางๆ ใน 4 จดเวลา (ป 2537 2544 2551 และ 2552) ตามทแสดงในตารางท 11.1 พบวาตลอดชวงเวลาทผานมาภาษทางออมเปนแหลงรายไดทรฐบาลสามารถจดเกบไดมากทสด รองลงมาเปนรายไดจากภาษทางตรง โดยในชวง 15 ปทผานมาอตราการจดเกบภาษทางออมตอภาษทางตรงโดยเฉลยอยทประมาณ 63 ตอ 372 อยางไรกด การเปรยบเทยบผลการจดเกบรายไดจากภาษอากรของรฐบาลใน 4 จดเวลาขางตนแสดงใหเหนถงความเปลยนแปลงเชงโครงสรางรายไดจากภาษอากรทชดเจน ดงน

2 อตราการจดเกบภาษทางออมตอภาษทางตรงของไทยแตกตางคอนขางชดเจนเมอเทยบกบอตราเดยวกนนของประเทศทเนน

ระบบสวสดการสงคม ทงน ประเทศทมการจดระบบสวสดการสวนใหญมการจดเกบรายไดภาษทางออมตอภาษทางตรงอยทประมาณ 20 ตอ 80


หากเปรยบเทยบสดสวนรายไดจากภาษทางตรงและภาษทางออม จะเหนไดวา รายไดภาษทางออมโดยรวมมบทบาทลดลงในการเปนแหลงรายไดของรฐบาลโดยมสดสวนลดนอยลงจากทเคยจดเกบไดมากถงรอยละ 67.1 ของรายไดจากภาษอากรทงหมดในป 2537 เปนรอยละ 54.8 ของรายไดจากภาษอากรทงหมดในป 2552 ในขณะทรายไดภาษทางตรงกลบมบทบาทมากขนเปนลาดบ โดยในป 2552 รฐบาลจดเกบรายไดจากภาษเงนไดบคคลธรรมดา ภาษเงนไดนตบคคล และภาษเงนไดปโตรเลยมรวมกนไดมากถงรอยละ 45.2 ในขณะทเคยจดเกบไดเพยงรอยละ 32.94 ของรายไดภาษอากรทงหมดในป 2537

หากเปรยบเทยบกบการขยายตวของรายไดภาษทางตรงแลว รายไดภาษทางออมโดยเฉลยมอตราการเตบโตตากวาพอควร กลาวคอ อตราการขยายตวของรายไดภาษทางออมอยทเพยงรอยละ 4.67 ตอปโดยเพมขนจาก 4.16 แสนลานบาทในป 2537 เปน 8.25 แสนลานบาทในป 2552 ในขณะทอตราการขยายตวเฉลยของภาษทางตรงมคาสงถงรอยละ 8.35 ตอปในชวง 15 ปทผานมา อนง รายไดภาษทางออมโดยรวมเตบโตชะลอตวลงเกดจากการทรฐบาลเกบภาษศลกากรขาเขาไดนอยลงในระยะหลงจากเดมรฐบาลมรายไดภาษอากรขาเขาสงถง 1.16 แสนลานบาทในป 2537 แตจดเกบไดเพยง 0.8 แสนลานบาทในป 2552 เทานนหรอลดลงรอยละ 2.7 ตอป ซงเปนผลพวงจากการปรบโครงสรางภาษศลกากรในลดลงเพอใหสอดคลองกบขอตกลงการคาทมอยกบองคกรการคาระหวางประเทศ (World Trade Organization, WTO) เขตาการคาเสรอาเซยน (ASEAN Free Trade Area, AFTA) และการเจรจาการคาเสรอนๆ ทงนจากการทรายไดภาษทางออมขยายตวในอตราทนอยกวารายไดภาษทางตรงเกอบสองเทาตว จงทาใหสดสวนภาษทางออมตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) เรมเคลอนไหวเขาสระดบทใกลเคยงกบสดสวนภาษทางตรงตอ GDP (รปท 11.1)

นอกจากนน หากพจารณาเฉพาะภาษทางออม พบวา รายไดทรฐเกบไดจากภาษมลคาเพม ภาษสรรพสามต และภาษนาเขารวมกนมสดสวนมากถงรอยละ 95-96 ของรายไดภาษทางออมทงหมด แตเในชวงป 2540 วกฤตเศรษฐกจทเกดขนในประเทศไทยทาใหมการอปโภคบรโภคในระบบเศรษฐกจชะลอตวลงซงสงผลกระทบตอการจดเกบรายไดภาษของรฐบาล โดยรวมแลวรายไดภาษทางออมของรฐบาลปรบตวลดลงจากเดมทจดเกบภาษทางออมไดมากถง 5.19 แสนลานบาทในป 2539 ลดลงเหลอ 4.57 แสนลานบาทในป 2542 อยางไรกตาม ภายหลงจากเศรษฐกจเรมฟนตวรฐบาลกสามารถจดเกบภาษทางออมไดเพมขน แตเปนทนาสงเกตวารายไดภาษทางออมโดยรวมเรมขยายตวในอตราทชะลอลงเรวกวาอตราการขยายตวของรายไดภาษทางตรงตามทกลาวถงขางตน

อยางไรกด โครงสรางรายไดภาษทางออมของรฐเปลยนแปลงไปอยางชดเจนในชวง 10-20 ปทผานมา โดยภาษมลคาเพมและภาษสรรพสามตมบทบาทเพมขนในขณะทภาษศลกากรมบทบาทนอยลงอยางเหนไดชด (รปท 11.2) กลาวคอ รฐบาลสามารถจดเกบภาษมลคาเพมไดมากถงรอยละ 55 ในป พ.ศ. 2551 และมอตราการเตบโตเฉลยรอยละ 13 ตอปในชวง 7 ปทผานมา สวนหนงเปนเพราะเศรษฐกจฟนตวและรฐบาลไดปรบลดอตราภาษมลคาเพมจากรอยละ 10 ลงมาเปนรอยละ 7 ตงแตป พ.ศ. 2542 สาหรบสดสวนของรายไดภาษสรรพสามตและรายไดภาษศลกากรตอภาษทางออมทงหมดนนปรบตวลดลงพอสมควรโดยเฉพาะรายไดภาษ


ศลกากรซงเดมทรฐมรายไดจากภาษประเภทนมากกวาแสนลานบาท แตการเปดเสรทางการคาสงผลใหอตราภาษนาเขาโดยรวมลดลงมาก กอปรกบหนวยงานภายใตการกากบดแลของรฐ เชน สานกงานสงเสรมการลงทนไดกาหนดสทธประโยชนทางภาษศลกากรแกโครงการทไดรบการสงเสรมการลงทนสาหรบการนาเขาเครองจกร จงทาใหการนาเขาตามสทธประโยชนการสงเสรมการลงทนไดรบยกเวนไมตองเสยภาษ

สาหรบองคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) นน รายไดของ อปท. มแหลงทมาจาก 3 แหลงสาคญคอ (ก) รายไดททองถนจดหาเองซงอยในรปของภาษอากรและทไมใชภาษอากร ทงนภาษอากรท อปท. จดเกบไดหลกๆ อยในรปของภาษโรงเรอนและทดน ภาษบารงทองท ภาษปาย และภาษบารงทองทจากยาสบ นามนและโรงแรม (ข) รายไดทไดจากการจดสรรภาษทรฐบาลเกบใหหรอแบงใหทองถน และ (ค) เงนอดหนนจากรฐบาล แมวารฐบาลไดกระจายอานาจการปกครองไปใหองคกรปกครองสวนทองถนมากขนนบต งแตมการเปลยนแปลงการปกครองในป 2475 เปนตนมา (เชน การจดตงเทศบาลในป 2476 สภาจงหวดในป 2481 สขาภบาลในป 2495 องคการบรหารสวนตาบลในป 2499 ตลอดจนมการออก พ.ร.บ.สภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. 2537) แตการกระจายอานาจแกทองถนนนเพงจะเรมมความชดเจนมากขนภายหลงไดมการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ป 2540 โดยรฐบาลกาหนดใหทองถนมอสระในการบรหารงานของตนเองมากขน

อยางไรกตามจนถงปจจบน การกระจายอานาจใหแกทองถนยงไมสมบรณโดยบทบาทและความสามารถของ อปท. ในดานการจดเกบภาษ การจดทางบประมาณและการเบกจาย และดานการกอหนและการบรหารหน ยงมอยอยางจากด ทงน หากพจารณาตาม พ.ร.บ.กาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจ พ.ศ. 2542 มาตรา 30 (1) กาหนดใหดาเนนการถายโอนภารกจหนาททมความซ าซอนระหวางรฐและองคกรปกครองสวนทองถนโดยมกรอบเวลาทชดเจน กลาวคอ รฐบาลตองใหทองถนมรายไดไมนอยกวารอยละ 20 ในชวงไมเกน พ.ศ. 2544 และไมนอยกวารอยละ 35 ของรายไดของรฐในชวงไมเกน พ.ศ. 2549 อยางไรกด ผลการจดเกบรายไดของ อปท. ยงไมบรรลเปาหมายของการกระจายอานาจตามทกาหนดไวในกฎหมาย (ตารางท 11.1) ทงน รายไดสวนใหญมาจากการจดสรรภาษใหแกทองถนโดยรฐบาลและมาจากเงนอดหนนของรฐบาล สาหรบรายไดจากภาษอากรททองถนเกบเองนน แมวาทองถนสามารถจดเกบภาษ (ไดแก ภาษโรงเรอนและทดน ภาษบารงทองท ภาษปาย ภาษบารงทองทจากยาสบ น ามน และโรงแรม) ไดเพมขนแตยงคงมสดสวนทนอยมากคดไดเพยงรอยละ 9-11 ของรายไดรวม อปท. นอกจากนนจากการสมภาษณเจาหนาทของกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน พบวา การจดสรรเงนอดหนนของรฐบาลมความแตกตางกนมากในแตละป เนองจากยงไมมสตรการจดสรรทแนนอน

โดยรวมแลว รายไดภาษอากรนอกจากจะเปนแหลงรายไดสาคญของรฐบาลแลว มาตรการภาษยงเปนเครองมอสาคญของรฐเพอชวยใหเกดการกระจายรายได สรางความเปนธรรมทางเศรษฐกจ และลดความเหลอมลาในสงคม แตการดาเนนมาตรการภาษในชวงผานมาอาจยงไมประสบความเสรจเทาทควรในการลดความเหลอมลาและสรางความเปนธรรมใหเกดในสงคม โดยจะเหนไดวาผทมรายไดต ายงคงมจานวนมากในขณะทผ


ทมรายไดสงคอนขางกระจกตว มความมงคงหรอมการถอครองทรพยสนเปนจานวนมากสงถงประมาณ 70 เทาของกลมครวเรอนทยากจนสด แมวารฐบาลไดดาเนนนโยบายภาษตางๆ แตชองวางหรอความเหลอมล าระหวางคนจนและคนรวยยงคงมอยมาก ซงสะทอนไดวามาตรการภาษและการดาเนนมาตรการอนๆ ของรฐโดยรวมยงไมสามารถลดชองวางระหวางคนจนและคนรวยไดอยางนาพอใจ ฉะนน รฐบาลจงควรทบทวนและพจารณาปรบเปลยนนโยบายหรอมาตรการภาษเพอทาใหการกระจายภาระภาษมความเปนธรรมและสงเสรมใหเกดการกระจายรายไดใหเหมาะสมยงขน

สาหรบรายไดจากการจดเกบภาษทางออมทกลาวถงขางตนนน ภาษทางออมแตละประเภทมวธคดคานวณภาษและลกษณะของการจดเกบภาษทแตกตางกนไป ตวอยางเชน ภาษสรรพสามตมวธคดภาษแบบฝงในและมลกษณะของการจดเกบแบบขนตอนเดยวหรอการเกบภาษจากผผลตหรอผนาเขา ภาษมลคาเพมมการจดเกบภาษในแตละขนตอนการผลตโดยจดเกบจากสวนตางระหวางมลคาขายกบมลคาซอ เปนตน นอกจากนนยงมขอแตกตางจากภาษทางตรงอยางชดเจนในเรองของการผลกภาระภาษ

กลาวคอ ผทเสยภาษทางตรงนนไมอาจผลกภาระภาษไปใหผอนได เพราะเปนการจดเกบจากฐานรายไดหรอทรพยสนของผเสยภาษ แตระบบการจดบรการจดการภาษทดอยประสทธภาพอาจกอใหเกดการรวไหล ทาใหรฐบาลจดเกบภาษทางตรงไดนอยลงเนองจากการดาเนนมาตรการยกเวนหรอลดหยอนภาษ นอกจากนนยงมผมฐานะหรอมความสามารถในการเสยภาษอกจานวนมากแตไมไดเขาสระบบทางการ ทาใหรฐบาลสญเสยรายไดภาษในสวนน ในขณะทผทเสยภาษทางออมตามทกฎหมายกาหนดไวนนไมตองรบภาระภาษทงหมด แตสามารถผลกภาระภาษทงหมดหรอบางสวนไปใหผอนได ซงเกดไดสองวธ คอ (ก) การผลกภาระภาษไปขางหนา (forward shifting) โดยการบวกภาระภาษทเกดขนรวมเขาไปในราคาสนคาหรอบรการ ในกรณนผทซอสนคาหรอบรการเพอการอปโภคบรโภคจะเปนผรบภาระภาษไว หรอ (ข) การผลกภาระภาษไปขางหลง (backward shifting) โดยทผทรบภาระภาษทแทจรงนนอาจเปนเจาของทน แรงงาน เปนตน ภาษทางออมมหลายประเภทแตทมความสาคญและจะวเคราะหในรายละเอยดในการศกษาน ไดแก ภาษมลคาเพม ภาษสรรพสามต และ ภาษศลกากรขาเขา

อยางไรกด ภาระภาษทางออม (indirect tax incidence) จะตกแกฝายหนงฝายใด จะมากหรอนอยขนอยกบความยดหยนโดยเปรยบเทยบของอปสงคและอปทานของสนคาทถกเกบภาษ กลาวคอ หากความยดหยนโดยเปรยบเทยบของอปสงคนอยกวาอปทาน การเกบภาษของรฐบาลจากผขายนน ผขายสามารถผลกภาระภาษไปใหผซอไดมาก ฉะนนกรณเชนนผซอหรอผบรโภคสนคาทมความยดหยนลกษณะดงกลาว จะตองรบภาระภาษมากกวาผขาย ในทางตรงกนขาม หากความยดหยนโดยเปรยบเทยบของอปสงคมากกวาอปทาน ภาษทรฐบาลเรยกเกบจากผขายนน ผขายไมสามารถผลกภาระภาษทางออมของสนคานนไปใหผซอหรอผบรโภคไดมาก ฉะนนผขายจงตองรบภาษมากกวาผซอ อยางไรกตาม มเหตผลทนาเชอวาผบรโภคคนสดทายในสนคาทรฐบาลเรยกเกบภาษจากฐานการบรโภคสนคา จะเปนผรบภาระภาษตวจรง


ตารางท 11.1 ผลการจดเกบรายไดของรฐบาลและองคกรปกครองสวนทองถน จาแนกตามประเภทรายได

ประเภทรายได 2537 2544 2551 2552

จานวน (ลานบาท)

รอยละของ รายไดรวม







รายไดรฐบาล: 1. ภาษทางตรง 204,522 32.94 267,967 34.88 739,531 44.79 680,991 45.20 - ภาษเงนไดบคคลธรรมดา 67,651 10.90 101,136 13.16 204,847 12.41 198,018 13.14 - ภาษเงนไดนตบคคล 133,268 21.47 149,677 19.48 460,650 27.90 392,260 26.04 - ภาษเงนไดปโตรเลยม 3,603 0.58 17,154 2.23 74,033 4.48 90,712 6.02 2. ภาษทางออม 416,324 67.06 500,330 65.12 911,734 55.21 825,571 54.80 2.1 ภาษการขายทวไป 162,211 26.13 231,502 30.13 536,295 32.48 457,287 30.35 - ภาษการคา 1,441 0.23 84 0.01

0.00

0.00

- ภาษมลคาเพม 134,791 21.71 215,158 28.00 503,439 30.49 431,682 28.65 - ภาษธรกจเฉพาะ 21,227 3.42 12,852 1.67 25,133 1.52 18,126 1.20 - อากรแสตมป 4,752 0.77 3,408 0.44 7,724 0.47 7,478 0.50 2.2 ภาษสรรพสามต 138,559 22.32 177,386 23.09 277,994 16.84 290,693 19.30 - ภาษนามนฯ 46,131 7.43 64,124 8.35 67,211 4.07 91,059 6.04 - ภาษยาสบ 19,708 3.17 32,310 4.21 41,832 2.53 43,936 2.92 - ภาษสราฯ 19,272 3.10 8,933 1.16 36,816 2.23 37,982 2.52 - ภาษเบยร 12,262 1.98 29,991 3.90 53,465 3.24 48,993 3.25 - ภาษรถยนต 34,515 5.56 30,330 3.95 57,822 3.50 49,278 3.27 - ภาษเครองดม 5,636 0.91 8,100 1.05 12,391 0.75 12,186 0.81 - ภาษเครองไฟฟา 899 0.14 1,429 0.19 3,769 0.23 3,111 0.21 - ภาษรถจกรยานยนต 0 0.00 932 0.12 1,673 0.10 1,608 0.11 - ภาษแบตเตอร 0 0.00 713 0.09 1,708 0.10 1,479 0.10


ประเภทรายได 2537 2544 2551 2552









- ภาษการโทรคมนาคม 0 0.00 0 0.00 111 0.01 0 0.00 - ภาษอนๆ 136 0.02 525 0.07 1,196 0.07 1,062 0.07 2.3 อากรนาเขา-สงออก 115,554 18.61 91,442 11.90 97,445 5.90 77,591 5.15 - อากรขาเขา 115,540 18.61 91,359 11.89 96,944 5.87 77,187 5.12 - อากรขาออก 14 0.00 82 0.01 501 0.03 404 0.03 รายไดจากภาษอากร 620,846 100.00 768,298 100.00 1,651,265 100.00 1,506,562 100.00 รายไดองคกรปกครองสวนทองถน:

1. รายไดททองถนจดหาเอง 9,586 19.00 17,270 14.24 32,475 8.62 38,746 9.68 1.1 รายไดจากภาษอากรททองถนเกบเอง 4,921 9.75 12,280 10.13 22,943 6.09

- ภาษโรงเรอนและทดน 3,900 7.73 9,068 7.48 17,292 4.59

- ภาษบารงทองท 341 0.68 705 0.58 1,281 0.34

- ภาษปาย 633 1.25 881 0.73 1,658 0.44

- ภาษบารงทองทจากยาสบ นามน โรงแรม 0 0.00 1,449 1.19 2,411 0.64

- อนๆ 47 0.09 177 0.15 301 0.08

1.2 รายไดทไมใชภาษอากร 4,665 9.25 4,990 4.11 9,494 2.52

2. รายไดทรฐบาลเกบให/แบงใหทองถน 29,075 57.62 63,643 52.48 195,227 51.82 211,093 52.73 3. รวมรายไดของทองถนกอนรวมเงนอดหนน 38,661 76.62 80,914 66.72 227,702 60.44 249,839 62.41 4. รายไดทรฐบาลจดสรรเพมให (เงนอดหนน) 11,798 23.38 40,368 33.28 149,038 39.56 150,500 37.59 รวมรายไดของทองถนและเงนอดหนน 50,459 100.00 121,281 100.00 376,740 100.00 400,339 100.00 สดสวนของรายได อปท. ตอรายไดรฐบาล (%) 8.13 15.79 22.82 26.57 ทมา: คานวณโดยใชขอมลป 2537 และ 2544 จากสานกงานเศรษฐกจการคลง ขอมลป 2551 ทอางถงในสกนธ วรญญวฒนา ( 2552) และขอมลประมาณการป 2552 ในวระชย ชมสาคร (2552)


รปท 11.1 สดสวนรายไดภาษทางตรงและภาษทางออมตอ GDP (%)

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

2533 2535 2537 2539 2541 2543 2545 2547 2549 2551

ภาษทางออม

ภาษทางตรง

ทมา: คานวณจากขอมลของสวนโยบายการคลงและงบประมาณ สานกงานเศรษฐกจการคลง

รปท 11.2 รายไดภาษทางออมประเภทตางๆ (หนวย: ลานบาท)

66,6

14

112,

582

134,

791

163,

122

184,

227

195,

813

232,

388

201,

976

192,

510

215,

158

228,

196

261,

306

316,

134

385,

718

417,

772

434,

272

503,

439

431,

682 10

2,02

8 125,

789

138,

670

155,

308

167,

160

180,

168

155,

564

163,

892

168,

822

177,

600

208,

153

246,

641

275,

773

279,

395

274,

095

287,

231

278,

303

291,

221

85,0

82

104,

651

115,

540

127,

124

128,

212

102,

704

67,1

08

66,9

94

85,3

38

91,3

59

96,3

26

110,

054

103,

635

106,

917

93,6

33

88,1

69

96,9

44

77,1

87

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%100%

2535 2536 2537 2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552

ภาษมลคาเพม ภาษสรรพสามต ภาษอากรขาเขา อนๆ

ทมา: คานวณจากขอมลรายไดจากการจดเกบภาษอากร สวนนโยบายการคลงและงบประมาณ สานกงานเศรษฐกจการคลง


11.3 การกระจายภาระภาษมลคาเพม

ภาษมลคาเพมทรฐบาลจดเกบเปนภาษทมงเนนจดเกบจากฐานการบรโภค โดยมหลกการของการจดเกบจากผประกอบการจดทะเบยนซงขายสนคาหรอใหบรการ โดยคานวณภาษมลคาเพมจากมลคาสวนทเพมขนของสนคาหรอบรการในแตละขนตอนของการขายสนคาหรอการใหบรการเฉพาะสวนทยงไมผานการเสยภาษมลคาเพมมากอน ในทางปฏบตผประกอบการจดทะเบยนทขายสนคาหรอบรการจะตองเสยภาษจากการขายสนคา บรการ รวมทงการนาเขา แตสามารถนาเอาภาษซอมาหกออกจากภาษขายได อยางไรกด การเกบภาษประเภทนมไดหมายความวาผประกอบการจดทะเบยนจะเปนผทแบกรบภาระภาษไวเสมอไป แตในทางปฏบตสามารถผลกภาระภาษไปใหฝายอนได อยางไรกด มเหตผลทนาเชอวาผบรโภคคนสดทายจะเปนผ รบภาระภาษมลคาเพมทแทจรง

11.3.1 ลกษณะทวไปของภาษมลคาเพม

ภาษมลคาเพมในประเทศไทยไดถกนามาใชแทนภาษการคา ตงแตป พ.ศ. 2535 โดยมลกษณะทสาคญ คอ รฐบาลจดเกบภาษมลคาเพมจากฐานการบรโภคสนคาในอตราเดยวซงเดมทกฎหมายกาหนดใหผประกอบการทจดทะเบยนเสยภาษมลคาเพมในอตรารอยละ 10 แตภายหลงเกดวกฤตเศรษฐกจป 2540 รฐบาลในขณะนนไดพยายามแบงเบาภาระะคาใชจายของประชาชนในชวงทตองเผชญกบวกฤตเศรษฐกจโดยมการปรบลดอตราภาษมลคาเพมลงเหลอรอยละ 7 และมกาหนดเวลาทจะปรบขนอตราภาษมลคาเพมในภายหลง แตในปจจบนอตราภาษมลคาเพมกยงไมไดถกปรบขนแตอยางใด อนง การจะปรบขนภาษมลคาเพมนนเปนเรองททาไดไมงายนกเพราะภาระภาษทเพมขนจะไปเพมภาระคาใชจายของภาคสวนตางๆ ทเกยวของโดยเฉพาะผบรโภค ซงยอมนามาซงแรงกดดนหรอการตอตานจากฝายตางๆ ทจะไดรบผลกระทบจากการปรบเพมอตราภาษ ดวยเหตผลทางการเมองตางๆ จงมกทาใหแนวทางการปรบเพมอตราภาษเปนอนตองหยดชะงกไป

ในปจจบนอตราภาษมลคาเพมของไทยยงถอวาอยในระดบทตามากเมอเทยบกบประเทศอนๆ ทมการจดเกบภาษมลคาเพมหรอแมกระทงเมอเทยบกบประเทศทอยในภมภาคเอเชยดวยกน ตารางท 11.2 เปรยบเทยบอตราภาษมลคาเพมของประเทศตางๆ โดยจะเหนไดวาประเทศไตหวนจดเกบภาษมลคาเพมทรอยละ 5 ซงตาทสด ในขณะทประเทศไอซแลนดมการจดเกบภาษมลคาเพมในอตราทสงสดถงรอยละ 25.5 และเปนทนาสงเกตวาประเทศทพฒนาแลวสวนใหญมการเกบภาษมลคาเพมในอตราทคอนขางสง เชน ประเทศออสเตรย สหราชอาณาจกร ฝรงเศส เยอรมน อตาล เปนตน ประเทศเหลานลวนเกบภาษมลคาเพมในอตราทสงกวารอยละ 15 ขนไป ทงนทผานมาอตราภาษมลคาเพมของประเทศตางๆ มกไมคอยมเปลยนแปลง จะมเพยงบางประเทศเทานนทมการปรบอตราภาษมลคาเพมใหสงขนบางแตกไมมาก ตวอยางเชน สาธารณรฐเชคฯ ปรบเพมอตราภาษมลคาเพมจากเดมเรยกเกบทรอยละ 19 เปนรอยละ 21 ประเทศฮงการปรบเพมอตราเดยวกนนจากรอยละ 20 เปนรอยละ 25 ประเทศองกฤษปรบเพมเปนรอยละ 17.5 เมอตนปจากทไดเคยปรบลดอตราภาษมลคาเพมลงเหลอรอยละ 15 ชวคราว อยางไรกด นบตงแตเกดวกฤตการณทางการเงนในประเทศมหาอานาจ หลายประเทศ


โดยเฉพาะในกลมสหภาพยโรปทตองเผชญกบปญหาเศรษฐกจ การขาดดลทางการคลง และความสามารถลดลงในการเกบรายไดภาษทางตรงโดยเฉพาะภาษเงนไดนตบคคล มแนวโนมทจะปรบเพมอตราภาษทางออมหลายประเภททงทเปนภาษมลคาเพม (VAT) ภาษสนคาและบรการ (GST) เพราะการเกบภาษจากฐานการบรโภคสนคาหรอบรการชวยสรางรายไดหมนเวยนใหแกรฐบาลไดรวดเรวกวาและรายไดภาษทเพมขนนจะชวยทาใหเสถยรภาพทางการคลงของรฐดขน

ตารางท 11.2 เปรยบเทยบอตราภาษมลคาเพมทเรยกเกบในประเทศตางๆ

ประเทศ อตราภาษ ประเทศ อตราภาษ Argentina 21 Luxembourg 15 Austria 20 Malta 18 Belgium 21 Mauritius 15 Brazil 17 Mexico 16 Bulgaria 20 Netherlands 19 Chile 19 Norway 25 China 17 Peru 19 Colombia 16 Philippines 12 Cyprus 15 Poland 22 Czech Republic 20 Portugal 20 Denmark 25 Romania 19 Ecuador 12 Russia 18 Estonia 20 Slovakia 19 Finland 22 Slovenia 20 France 19.6 South Africa 14 Germany 19 Spain 16 Greece 21 Sweden 25 Hungary 25 Switzerland 7.6 Iceland 25.5 Taiwan 5 India 12.5 Thailand 7 Indonesia 10 Turkey 18 Ireland 21 Ukraine 20 Israel 16 United Kingdom 17.5 Italy 20 Uruguay 22 Kazakhstan 12 Venezuela 12 Korea (R.O.K.) 10 Vietnam 10 Latvia 21 อตราตาสด 5 Lithuania 21 อตราสงสด 25.5

ทมา: Deloitte International

ตามบทบญญตแหงประมวลรษฎากร มาตรา 82 หมวด 4 กาหนดใหผมหนาทเสยภาษมลคาเพมประกอบดวย 3 กลมหลก คอ


ก) ผประกอบการทขายสนคาหรอใหบรการโดยทผประกอบการทจะตองเสยภาษ มลคาเพมอาจจะอยในรปของบคคลธรรมดา นตบคคล บรษท หางหนสวน คณะบคคล กองมรดก องคการของรฐบาล หรอสหกรณ

ข) ผประกอบการทนาเขาสนคาจากตางประเทศ ไมวาจะนาเขาสนคาเขามาในประเทศดวยเหตผลทางธรกจหรอไมใชธรกจ ลวนแลวตองเสยภาษมลคาเพม โดยมกรมศลกากรทาหนาทจดเกบภาษมลคาเพมแทนกรมสรรพากร

ค) ผทกฎหมายกาหนดใหมหนาทเสยภาษซงอาจจะไดรบสทธยกเวนภาษมลคาเพมหรอเสยภาษในอตรารอยละ 0 เชน ผประกอบการทขายสนคาหรอใหบรการแกองคกรสหประชาชาต สถานทต สถานกงศล เปนตน

ตามปกตแลว สนคาและบรการสวนใหญเขาขายตองเสยภาษมลคาเพม แตมาตรา 81 แหงประมวลรษฎากรไดเปดชองใหแกการประกอบกจการบางประเภทไดรบยกเวนไมตองเสยภาษมลคาเพมหรอเสยภาษในอตรารอยละ 0 ซงครอบคลมกจการหลากหลายประเภท เชน กจการทขายพชผลทางการเกษตร การขายสตวและผลพลอยไดของสตว การขายปย การขายอาหารสตว การขายยาหรอเคมภณฑสาหรบพชหรอสตว การขายหนงสอพมพ นตยสาร หรอตาราเรยน การใหบรการขนสง การใหบรการรกษาพยาบาล เปนตน รวมท งครอบคลมถงผประกอบการทมรายรบจากการขายสนคาหรอใหบรการไมเกน 1.8 ลานบาทตอป นอกจากนน แมวาการนาเขาสนคาสวนใหญตองเสยภาษมลคาเพมดวยแตกมสนคานาเขาบางประเภทไดรบการยกเวนภาษมลคาเพม เชน การนาเขาพชผลทางการเกษตรซงรวมถงวตถพลอยไดจากพช การนาเขาปย อาหารสตว ยาหรอเคมภณฑ การนาเขาสนคาจากตางประเทศทนาเขาไปในเขตอตสาหกรรมการสงออก เปนตน

นอกจากนนตามมาตรา 80/1 แหงประมวลรษฎากรยงกาหนดประเภทกจการทเสยภาษมลคาเพมในอตรารอยละ 0 เชน สนคาสงออกทผลตในเขตปลอดอากร การขายสนคาหรอการใหบรการระหวางผประกอบการทประกอบกจการในเขตปลอดอากรหรอเขตอตสาหกรรมสงออก หรอระหวางคลงสนคาทณฑบนดวยกน หรอระหวางคลงสนคาทณฑบนกบผประกอบการทประกอบกจการในเขตปลอดอากร เปนตน

โดยรวมแลว เนองจากมผประกอบการจานวนมากทไดรบยกเวนไมตองเสยภาษมลคาเพมหรอเสยภาษมลคาในอตรารอยละ 0 อตราเฉลยของภาษมลคาเพมทรฐเกบไดจรงจงตากวารอยละ 7 และยงแตกตางกนไปในแตละประเภทกจการ นอกจากนน ผประกอบการประเภทเดยวกนยงมภาระภาษมลคาเพมทแตกตางกน จากผลการคานวณอตราภาษมลคาเพมทแทจรงของผประกอบการโดยใชขอมลภาษมลคาเพมทเกบบนทกและรวบรวมโดยกรมสรรพากร พบวา อตราภาษมลคาเพมทแทจรงโดยเฉลยมคาตากวารอยละ 7 อนง หากเรยงลาดบผประกอบการทมหนาทตองเสยภาษมลคาเพมตามฐานรายไดจากการขายสนคาจากนอยไปหามากและแบงเปน 10 กลมโดยทแตละกลมมจานวนผประกอบการจานวนเทากน รปท 11.3 ชใหเหนวา ผประกอบการในกลมท 10 หรอกลมทมรายไดสงสดซงมยอดขายเฉลยสงกวา 500 ลานบาทตลอด 5 ปททาการศกษา มการเสยภาษมลคาเพมทแทจรงคดเปนอตราเฉลยทรอยละ 4 เทานน ในขณะทผประกอบการใน


กลมท 2 หรอกลมทมยอดขายรวมตากวา 50,000 บาท มภาระภาษมลคาเพมทแทจรงสงถงรอยละ 6-7 สวนกลมท 1 ซงเปนกลมทไมปรากฏวามยอดขายแตอยางใด จงไมพบวามภาระภาษมลคาเพมในผประกอบการกลมน

รปท 11.3 อตราภาษมลคาเพมทแทจรง (หนวย: รอยละ)

คาเฉลยของยอดขายรวมจาแนกตามกลม

จากกลมทมยอดขายตาสด (กลมท 1) ไปถงกลมทมยอดขายสงสด (กลมท 10) (หนวย: ลานบาท)

กลม 1 2 3 4 5 6 7 8 9 กลม 10

2547 0 0.01 0.26 0.72 1.33 2.29 4.16 8.44 21.87 503.31

2548 0 0.04 0.35 0.87 1.54 2.63 4.69 9.43 24.20 565.69

2549 0 0.04 0.39 0.95 1.68 2.84 5.03 10.09 25.81 621.40

2550 0 0.03 0.38 0.95 1.70 2.87 5.11 10.21 26.07 651.24

2551 0 0.02 0.32 0.89 1.65 2.84 5.10 10.29 26.75 697.32

หมายเหต: ยอดขายเฉลยทแสดงในตารางคานวณโดยใชยอดขายรวมในแตละกลมหารดวยจานวนผประกอบการทงหมดในกลมนน

ทมา: คานวณจากขอมลภาษมลคาเพม กรมสรรพากร


นอกจากนน อตราภาษมลคาเพมทแทจรงยงแตกตางกนในแตละกลมสนคาตามรหส ISIC ทงน จากการใชขอมลการเสยภาษมลคาเพมของภาคธรกจ พบวา โครงสรางอตราภาษมลคาเพมทเกบไดจากผประกอบการมอตราทเปนลกษณะถดถอย (regressive) ซงหมายความวา อตราภาษมลคาเพมทเกบไดจรงจากผประกอบการมอตราลดลงเมอฐานภาษมขนาดใหญขน กรณเชนนเกดขนกบกลมสนคาสวนใหญ ซงสะทอนใหเหนถงความไมเทาเทยมกนในแนวราบ (horizontal equity) และไมสอดคลองกบหลกความเปนธรรมทางภาษ เพราะโครงสรางภาษฯ มลกษณะทเออประโยชนตอผประกอบการรายใหญ โดยทประโยชนทางภาษทรฐกาหนดขนนนมไดกระจายไปยงผประกอบการขนาดกลางและเลกไดอยางทวถง นอกจากนน ระบบดงกลาวทาใหรฐเกบภาษไดนอยกวาทควรจะเปนทงๆ ทฐานภาษมขนาดใหญขน สาเหตสาคญเกดจากการทรฐมขอยกเวนใหธรกจบางประเภทไมตองเสยภาษมลคาเพม รวมทงมขอกาหนดใหธรกจหลายประเภทเสยภาษในอตรารอยละศนย เชน การไดรบสทธพเศษจากการไดรบการสงเสรมการลงทนจากภาครฐ ผลทตามมาคอ ทาใหโครงสรางภาษมลคาเพมในปจจบนเออประโยชนแกผประกอบกจการบางกลมบางประเภท

11.3.2 การกระจายภาระภาษมลคาเพม

ตามทกลาวไวขางตนเนองจากภาษมลคาเพมคดจากฐานการบรโภค ภาระภาษทแทจรงจงไมจาเปนตองตกอยกบผทมหนาทเสยภาษตามกฎหมาย เพราะผประกอบการทขายสนคาหรอใหบรการอาจผลกภาระภาษทงหมดหรอเพยงบางสวนไปสผบรโภคในรปของราคาสนคาและบรการทสงขน (forward shifting) หรออาจจะผลกภาระภาษไปขางหลง (backward shifting) แกผถอครองปจจยการผลต เชน เจาของทน แรงงาน ซงสงผลใหเจาของปจจยการผลตไดรบผลตอบแทนในรปของกาไร เงนปนผล หรอคาจางแรงงานนอยลง ทงนในการประมาณภาพรวมภาระภาษมลคาเพมในการศกษาสวนน ไดใชแนวทางการคานวณภาระภาษโดยตงสมมตฐานการผลกภาระภาษ (incidence assumptions) ไว 3 ลกษณะ คอ (ก) ผผลตสนคาหรอใหบรการผลกภาระภาษทงหมดไปใหผบรโภค (FW100) ซงสะทอนวาตลาดสนคาเปนตลาดผกขาด (ข) ผบรโภครบภาระบางสวนเพยงรอยละ 75 ในขณะทผประกอบการรบภาระภาษสวนทเหลอ (FW75W0) ซงใชแทนกรณทตลาดสนคาและบรการมการแขงขนระดบหนง แตตลาดแรงงานมการแขงขนกนสงจงทาใหผผลตหรอผขายไมสามารถผลกภาระภาษไปใหแรงงานได และ (ค) ผบรโภครบภาระบางสวนเพยงรอยละ 75 ในขณะทผ ประกอบการผลกภาระภาษไปขางหลงโดยผ เปนเจาของปจจยการผลตแบกรบภาระไวรอยละ 25 (FW75W25)3 ซงใชแทนกรณทตลาดสนคาและบรการมการแขงขนกนนอยและตลาดแรงงานมการแขงขนนอยลงทาใหนายจางมอานาจตอรองทจะปรบลดเงนเดอนและคาจางลงไดบาง ทงนภาระภาษทถกผลกไปขางหลงนจะสงผลกระทบตอผลกาไรและผลตอบแทนของผถอปจจยการผลต ในกรณทผประกอบการไมไดผลกภาระภาษไปใหผถอปจจยการผลต จะเปนผรบภาระภาษไวเองซงทาใหผลกาไรของผประกอบการลดลง สวน 3 รายละเอยดวธการคานวณสามารถคนควาเพมเตมไดจากรายงานการศกษาโดย ฉลองภพ สสงกรกาญจน และคณะ (2542)

“ลกษณะการกระจายภาระและประโยชนดานการคลง และภาษอากรของประเทศไทย ป 2529-2539”


กรณทผถอปจจยการผลตเปนผรบภาระภาษ การผลกภาระภาษนนจะสงผลทาใหแรงงานมคาจางหรอเงนเดอนลดลง คาถามทจะวเคราะหตอไปคอ ประชาชนหรอครวเรอนเกดภาระภาษมลคาเพมมากนอยเพยงไร และแตกตางกนหรอไมระหวางคนจนกบคนรวย อยางไรกดโดยหลกการแลว แมวาคนรวยและคนจนมรายไดทแตกตางกนมาก แตภาษมลคาเพมซงเกบจากฐานการบรโภคยอมทาใหผบรโภคทมรายไดนอยและผทมรายไดสงทบรโภคสนคาหรอบรการชนดเดยวกนในปรมาณเทากนตองเสยภาษเทากนซงนาจะกอใหเกดความไมเทาเทยมของรายไดสงยงขน กลาวคอในกรณผมรายไดสงบรโภคสนคาหรอบรการเพมขน แมวาจะตองเสยภาษเพมขนตามปรมาณสนคาหรอบรการทบรโภคแตกเพมขนในอตราทตากวาอตราเพมของฐานภาษ โดยรวมแลวจงคาดวา โครงสรางภาษมลคาเพมมลกษณะถดถอย (regressive)

จากการศกษาของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2542) ซงใชวธประเมนการกระจายภาระภาษมลคาเพมในลกษณะเดยวกนกบทกลาวถงขางตนโดยใชขอมลทไดจากการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน (SES) ป 2529 2533 และ 2537 แตใชขอมล tax margin จากตารางปจจยการผลต-ผลผลต (Input-Output Table) ป 2533 สาหรบคานวณภาระภาษ โดยรวมพบวา โครงสรางอตราภาษมลคาเพมมลกษณะถดถอยตามทคาดไวขางตน อยางไรกตาม เนองจากโครงสรางเศรษฐกจอาจเปลยนแปลงไปในชวง 10 ปกวาทผานมา โดยเฉพาะอยางยงภายหลงทประเทศไทยตองเผชญกบวกฤตเศรษฐกจในป 2540 และรฐบาลไดปรบลดอตราภาษมลคาเพมลงเหลอรอยละ 7 จากรอยละ 10 ฉะนนจงนาวเคราะหวาการกระจายภาระภาษมลคาเพมของครวเรอนไดเปลยนแปลงไปหรอไม คณะผวจยใชขอมลจากการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน (SES) ป 2547 และ 2550 ซงแสดงแบบแผนการบรโภคหรอการใชจายของครวเรอน ทงนไดจดกลมรายการคาใชจายของครวเรอนออกเปน 14 ประเภท ไดแก

อาหาร เครองดมไมมแอลกอฮอล เครองดมมแอลกอฮอล ยาสบ เสอผาและรองเทา คาเชาและคานา เชอเพลงและแสงสวางในครวเรอน เฟอรนเจอรและเครองใชในครวเรอน คารกษาพยาบาล/บรการสวนบคคล คาเดนทาง คาน ามนและบารงยานพาหนะ คาซอยานพาหนะ คาใชจายในการสอสาร คาใชจายบนเทง


การศกษานแตกตางจากวธการศกษาในอดตตรงทใชขอมลการจดเกบภาษมลคาเพมของกรมสรรพากรในการคานวณหาอตราภาษทแทจรง (effective tax rate, ETR) ทงน อตราภาษทแทจรงคานวณโดยใชขอมลการจดเกบภาษมลคาเพมแยกตามกลมสนคารหส ISIC 2 หลกและจาแนกไปตามหมวดหมรายการคาใชจายบรโภคและอปโภคของครวเรอนทกาหนดไวขางตน

เนองจากการศกษานตองการวเคราะหวา คนจนและคนรวยมภาระภาษแตกตางกนอยางไร ผวจยจงใชขอมล SES โดยจดกลมครวเรอนออกเปน 10 กลมเทาๆ กน จากกลมคนจนทสดไปถงกลมคนทรวยทสด และนาเอาแบบแผนการบรโภคนนไปใชรวมกบอตราภาษทแทจรงในแตละกลมประเภทคาใชจายขางตนเพอกระจายภาระภาษสครวเรอน อยางไรกด การแบงครวเรอนออกเปน 10 กลมเทาๆ กนนนกระทาใน 2 ลกษณะ คอ (1) การจดเรยงครวเรอนตามรายจายเพอการอปโภคบรโภคจากนอยไปหามาก และ (2) การจดเรยงครวเรอนตามรายได4 ซงใหผลการวเคราะหทแตกตางกน วธทสองเปนวธทนยมใชกนในอดต แตการศกษาในระยะหลงชใหเหนวา การจดเรยงครวเรอนโดยใชรายจายเพอการอปโภคบรโภคเปนเครองชวดรายไดถาวรและเปนตวสะทอนสวสดการของประชาชน (welfare measure) ทนาจะมความเหมาะสมกวาในหลายแงมม ทงนมเหตผลสนบสนนทสาคญ คอ (1) โดยปกตแลวครวเรอนมแรงจงใจนอยทจะปกปดคาใชจาย เพราะไมตองกลวปญหาดานภาษ (2) ครวเรอนมแนวโนมทจะชแจงรายจายไดแมนยากวาการชแจงรายรบของตนเอง และ (3) นอกจากนนหากคดในเชงวชาการ ทฤษฎการบรโภคแบบรายไดถาวรในวงจรชวต (life-cycle/permanent income hypothesis) ชวาคาใชจายเปนตวชวดสวสดการของประชาชนในระยะยาวทดกวารายได เพราะครวเรอนพยายามจะคงระดบการใชจายไวไมใหผนผวนเหมอนรายได การศกษานเปรยบเทยบผลวเคราะหทงสองวธดงกลาวแตจะใหความสาคญกบผลการศกษาตามวธทหนงเปนหลก

หากพจารณามมมองแรกกอนโดยจดกลมครวเรอนออกเปน 10 กลมเทาๆ กน จากกลมทจนสดไปถงรวยสด ตามรายจายเพอการอปโภคบรโภค พบวา สดสวนภาระภาษมลคาเพมตอรายไดของครวเรอนเพมขนตามฐานการบรโภค กลาวคอ ครวเรอนทรารวยหรอมฐานการบรโภคสนคาและบรการมากรบภาระภาษมลคาเพมมากขนตามฐานการบรโภคของตน ในขณะทครวเรอนทมฐานะแยกวาจะแบกรบภาระภาษมลคาเพมนอยกวา ทงนผลสรปดงกลาวไมเปลยนแปลงไปแมวาจะตงขอสมมตฐานของการผลกภาระไปขางหนาหรอขางหลงทแตกตางกนกตาม อยางไรกด สดสวนภาระภาษมลคาเพมตอรายไดจะแตกตางกนบางขนกบรปแบบของการผลกภาระภาษ โดยในกรณทผประกอบการผลกภาระภาษทงหมดใหแกผบรโภค จะทาใหครวเรอนมภาระภาษสงขนเมอเทยบกบรายได คดเปนสดสวนทสงมากกวารปแบบอนๆ แตถาผประกอบการผลกภาระเพยงบางสวนใหแกผบรโภคและยอมรบภาระสวนทเหลอไวโดยทไมผลกภาระภาษไปยงผถอปจจย

4 การวดฐานะหรอสวสดการของครวเรอนโดยใชรายไดนนไมเหมาะสมในกรณทระบบภาษมขอยกเวนจานวนมากททาใหไมตองเสยภาษ รายได

ของครวเรอนไมคงทและผนผวนมากตามภาวะเศรษฐกจและอายของครวเรอน ตลอดจนมผทไมไดเขาสระบบทางการเปนจานวนมาก


การผลต (FW75W0) กจะทาใหครวเรอนสวนใหญมสดสวนของภาระภาษมลคาเพมตอรายไดในระดบทนอยกวาการผลกภาระภาษแบบอน

ตวอยางเชน ในกรณทมการผลกภาระภาษมลคาเพมทงหมดไปใหผบรโภค (FW100) พบวา ครวเรอนในกลมท 1 หรอกลมทจนสด จากการจดเรยงตามรายจายเพอการบรโภคมภาระภาษ มลคาเพมตอรายไดคดเปนสดสวนเพยงรอยละ 3.48 ในป 2547 และรอยละ 4.01 ในป 2550 ในขณะทครวเรอนทมฐานะรารวยทสดมภาระภาษมลคาเพมตอรายไดในระดบทสงกวากลมแรก คดเปนสดสวนสงถงรอยละ 4.9 ในป 2547 และรอยละ 4.34 ในป 2550 (ตารางท 11.3) ฉะนนโดยรวมแลว โครงสรางภาษมลคาเพมมลกษณะแบบกาวหนา (progressive) ซงสอดคลองกบหลกความเปนธรรมทางภาษ ขอคนพบนเปนจรงเนองจากครวเรอนทยากจนมแบบแผนของการใชจายทแตกตางจากครวเรอนทรารวยกวาคอนขางชดเจน หากเปรยบเทยบแบบแผนการใชจายระหวางกลมทจนสดกบกลมทรารวยสด พบวา กลมทจนสดมการใชจายในหมวดสนคาจาเปนประเภทอาหารเปนหลก ซงเปนหมวดทมการยกเวนภาษมลคาเพมเสยสวนใหญ โดยทคาใชจายซออาหารของคนกลมนมสดสวนสงถงรอยละ 57 ของคาใชจายทงหมดในป 2547 และรอยละ 49 ในป 2550 ในขณะทกลมทรารวยสดมคาใชจายในหมวดอาหารเพยงรอยละ 21 ในป 2547 และรอยละ 14 ในป 2550 เทานน แตกลบมคาใชจายสงในหมวดสนคาทมความจาเปนนอยหรอสนคาฟ มเฟอยซงตองเสยภาษมลคาเพม เชน สนคาในหมวดเครองดมทไมมแอลกอฮอล คาใชจายเกยวกบยานพาหนะ นามน และบนเทง (ตารางท 11.4 และภาคผนวก 11-ก)

ตารางท 11.3 สดสวนภาระภาษมลคาเพมตอรายไดในป 2547 และ 2550 จาแนกตามกลมของครวเรอนเรยงตามรายจายเพอการอปโภคบรโภค

กลมของครวเรอน 2547 2550

เรยงตามรายจายเพอการอปโภคบรโภค FW100 FW75W0 FW75W25 FW100 FW75W0 FW75W25

1 (จนสด) 3.48 3.12 3.18 4.01 3.06 3.22

2 3.91 3.09 3.25 4.27 3.27 3.46

3 4.08 3.24 3.41 4.49 3.46 3.63

4 4.24 3.55 3.67 4.45 3.50 3.66

5 4.55 3.84 3.96 4.57 3.60 3.79

6 4.72 4.00 4.13 4.70 3.77 3.96

7 4.83 4.17 4.29 4.76 3.86 4.08

8 4.89 4.36 4.48 4.90 4.20 4.37

9 5.03 4.73 4.83 4.76 4.29 4.44

10 (รวยสด) 4.90 6.06 5.82 4.34 5.82 5.49

เฉลย 4.73 4.73 4.73 4.55 4.55 4.55

ทมา: คานวณจากอตราภาษมลคาเพมทแทจรงและแบบแผนการบรโภคของครวเรอนจากขอมล SES


ตารางท 11.4 สดสวนการใชจายของครวเรอนจาแนกตามหมวดสนคา เปรยบเทยบระหวางกลมครวเรอนท รวยสดและกลมครวเรอนทจนสด

หมวดสนคา

2547 2550

กลมท 1 (จนสด)

กลมท 10 (รวยสด)

กลมท 1 (จนสด)

กลมท 10 (รวยสด)

อาหาร 56.68 20.91 49.14 13.86

เครองดมไมมแอลกอฮอล 0.63 0.75 6.69 8.41

เครองดมมแอลกอฮอล 1.09 1.71 0.95 1.52

ยาสบ 1.02 0.50 0.80 0.44

เสอผาและรองเทา 2.14 4.04 2.12 3.45

คาเชาและคานา 15.93 13.67 15.29 17.57

เชอเพลงและแสงสวางในครวเรอน 6.32 3.48 5.23 3.25

เฟอรนเจอร/เครองใชในครวเรอน 2.09 2.10 2.44 3.19

คารกษาพยาบาล/บรการสวนบคคล 4.70 5.55 4.74 6.41

คาเดนทาง 1.08 3.75 0.96 4.60

คานามนและบารงยานพาหนะ 4.04 8.28 6.09 10.39

คาซอยานพาหนะ 0.24 24.24 0.82 14.98

คาใชจายสอสาร 1.50 4.88 2.03 4.13

คาใชจายบนเทง 2.55 6.14 2.71 7.81

ทมา: คานวณจากขอมล SES ป 2547 และ 2550

เมอพจารณาการกระจายภาระภาษมลคาเพมของครวเรอน จากการจดกลมครวเรอนตามรายได กลบพบวา โครงสรางภาษมลคาเพมเปนแบบถดถอย (regressive) โดยอตราภาษลดลงเมอรายไดของครวเรอนเพมขน (ตารางท 11.5) ทงๆ ทระบบภาษมลคาเพมของไทยเปนการจดเกบทอตราคงทแตมขอยกเวนบางประการ แตปรากฏวามการจดเกบภาษมลคาเพมในอตราลดลงเมอฐานภาษหรอรายไดสงขน เชน ในกรณทมการผลกภาระภาษทงหมดใหแกผบรโภค (FW100) กลมทจนสด (กลมท 1) มภาระภาษมลคาเพมถงรอยละ 7.6 ของรายไดในป 2547 และรอยละ 9.20 ในป 2550 แตในกลมทมรายไดสงกวากลมแรก กลบมภาระภาษมลคาเพมคดเปนสดสวนทลดลงเมอเทยบกบรายได ตวอยางเชน กรณกลมทรารวยสดมสดสวนภาระภาษมลคาเพมตอรายไดเพยงรอยละ 3.8 ในป 2547 และรอยละ 3.82 ในป 2550 เทานน นอกจากน ขอสรปขางตนยงสามารถพบในกรณทกาหนดรปแบบการผลกภาระภาษแบบ FW75W0 และ FW75W25 เชนกน เพยงแตวาสดสวนภาระภาษมคาแตกตางกนไปแลวแตขอสมมตฐานทกาหนดขน กลาวคอ ผผลตทสามารถผลกภาระภาษบางสวนไปยงพนกงานและลกจางดวยการปรบลดเงนเดอนและคาจาง จะทาใหโครงสรางภาระภาษมลกษณะถดถอยมากขนกวากรณทผผลตไมสามารถผลกภาระไปขางหลง


ตารางท 11.5 สดสวนภาระภาษมลคาเพมตอรายไดในป 2547 และ 2550 จาแนกตามกลมของครวเรอน เรยงตามรายได

กลมของครวเรอน 2547 2550

เรยงตามรายได FW100 FW75W0 FW75W25 FW100 FW75W0 FW75W25

1 (จนสด) 7.57 5.86 5.98 9.20 7.05 7.19

2 6.42 4.92 5.09 5.53 5.26 5.39

3 6.03 4.78 4.93 5.07 4.56 4.73

4 5.66 4.45 4.64 4.86 4.34 4.53

5 5.39 4.62 4.71 4.92 4.30 4.51

6 5.28 4.30 4.47 5.00 4.31 4.53

7 5.25 4.42 4.55 4.89 4.19 4.40

8 5.21 4.66 4.77 5.01 4.26 4.45

9 4.83 4.44 4.55 4.60 4.04 4.23

10 (รวยสด) 3.77 5.00 4.80 3.82 4.86 4.57

เฉลย 4.73 4.73 4.73 4.55 4.55 4.55

ทมา: คานวณจากอตราภาษมลคาเพมทแทจรงและแบบแผนการบรโภคของครวเรอนจากขอมล SES

รปท 11.4 และ 11.5 เปรยบเทยบเสนความแตกตางสวสดการของครวเรอน (Lorenz curve) กบเสนการกระจกตวของภาระภาษ (Concentration curve) ตามกรอบการวเคราะหของ Yitzhaki and Slemrod (1991) เพอประเมนวาโครงสรางภาษทศกษานนมลกษณะกาวหนา (progressive) ถดถอย (regressive) หรอคงท (neutral) โดยทเสน Lorenz curve แสดงความสมพนธระหวางรอยละสะสมของจานวนประชากรกบรอยละสะสมของสวสดการ หากเสนโคงนอยหางไกลจากเสนทแยงมม 45 องศายงมาก แสดงวาปญหาความเหลอมลาหรอการกระจายรายไดทไมเปนธรรมของคนในสงคมมความรนแรงมาก ในขณะทเสน Concentration curve ของภาระภาษมลคาเพมแสดงความสมพนธระหวางรอยละสะสมของจานวนประชากรกบรอยละสะสมของภาระภาษทเกดขน ทงน การศกษาแทนสวสดการของครวเรอนดวยคาใชจายการอปโภคบรโภคของครวเรอน แกนนอนในรปท 11.4 และ 11.5 แสดงรอยละสะสมของจานวนประชากรจากผทมรายไดนอยทสดไปจนถงมากทสด สวนแกนตงแสดงรอยละสะสมของรายไดสาหรบเสน Lorenz curve หรอรอยละสะสมของภาษมลคาเพมสาหรบเสน Concentration curve ทงน จากการศกษาของ Yitzhaki and Slemrod (1991) หากเสน Concentration curve อยต ากวาเสน Lorenz curve โครงสรางภาษนนมลกษณะกาวหนา กลาวคอ คนทมรายไดต ามภาระภาษตากวาคนทมรายไดสงกวา

โดยรวมพบวา เสน Lorenz curve อยเหนอเสน Concentration curve ของภาระภาษมลคาเพมทงในป 2547 และ 2550 ซงหมายความวา โครงสรางภาษมลคาเพมมลกษณะกาวหนา (progressive) ซงสอดคลองกบ


ขอสรปในตารางท 11.3 อยางไรกด หากรฐจะเรยกเกบภาษมลคาเพมในอตราทสงขนบางในขณะทนารายไดทเพมขนจากการจดเกบภาษบางสวนไปใชในโครงการทเนนสวสดการของประชาชน จะชวยใหประชาชนโดยรวมมความเปนอยทางเศรษฐกจทดขน

รปท 11.4 การเปรยบเทยบ Lorenz curve และ Concentration curve ของภาษมลคาเพม (ป 2547)

ทมา: จากการคานวณ

รปท 11.5 การเปรยบเทยบ Lorenz curve และ Concentration curve ของภาษมลคาเพม (ป 2550)


0.2

.4.6

.81

0 .2 .4 .6 .8 1

Lorenz curve C (value added tax)

0.2

.4.6

.81

0 .2 .4 .6 .8 1

Lorenz curve C (value added tax)


อยางไรกด การปรบเพมอตราภาษมลคาเพมเปนสงทนาจะเกดขนในอนาคต เพราะรฐบาลไดกาหนดกรอบเวลาทจะปรบขนอตราภาษมลคาเพม แตทผานมามขอตดขดบางประการ กลาวคอ มแรงกดดนทางการเมองและสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจทยงไมเออตอการปรบเพมอตราภาษในภาวะทเศรษฐกจโลกชะลอตวลงภายหลงไดรบผลกระทบจากวกฤตการณการเงนในชวงทผานมา หากฝนทจะปรบเพมอตราภาษ กจะไปซ าเตมภาวะเศรษฐกจภายในประเทศเพราะจะไปกดดนทาใหการบรโภคภายในประเทศลดลงได ดงนนรฐบาลจงไดตออายภาษมลคาเพมทรอยละ 7 ตอไปแตกรอบเวลาของการตออายครงลาสดนจะสนสดลงในเดอนกนยายนป 2553 น อยางไรกด หลงจากทเศรษฐกจเรมฟนตว รฐบาลอาจจะทบทวนและพจารณาปรบเพมอตราภาษมลคาเพมอกครง แตการปรบขนภาษจากปจจบนทรอยละ 7 เปน 10 จะสงผลอยางไรตอการบรโภคครวเรอน

การศกษานไดวเคราะหเพมเตมโดยใชคาความยดหยนของอปสงคตอราคาในสนคา 10 หมวด ประกอบดวย อาหาร เครองดมทมแอลกอฮอล ยาสบ เสอผาและรองเทา เชอเพลงและแสงสวางในครวเรอน เฟอรนเจอรและเครองใชในครวเรอน การรกษาพยาบาลและบรการสวนบคคล สอสาร บนเทง และอนๆ ซงประมาณคาโดย Chandoevwit and1 Dahlby (2006) (ดคาความยดหยนในตารางภาคผนวก 11-ข) และนาคาความยดหยนทเกยวของเหลานไปใชคานวณรวมกบขอมลคาใชจายอปโภคบรโภคของครวเรอนทไดจากการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของสานกงานสถตแหงชาต เพอหาอตราการเปลยนแปลงของการบรโภคภาคครวเรอนในกรณทรฐบาลปรบเพมอตราภาษมลคาเพมจากรอยละ 7 เปนรอยละ 10 ซงจะทาใหราคาปรบเพมขนประมาณรอยละ 2.8 โดยกาหนดใหปจจยอนๆ ไมเปลยนแปลง

หากกาหนดใหปจจยอนๆ ไมเปลยนแปลงโดยทการปรบขนภาษมลคาเพมไมสงผลกระทบตอภาคเศรษฐกจอนๆ ในระยะสน การขนอตราภาษมลคาเพมจะทาใหการใชสอยของครวเรอนลดลงเฉลยรอยละ 1.02 แตหากพจารณาความเปลยนแปลงของการบรโภคในแตละกลมครวเรอนจากกลมทจนสดไปหากลมทรารวยสด พบวา การใชจายดานอปโภคบรโภคของครวเรอนลดลงเฉลยรอยละ 0.79ในกลมทจนทสด (กลมท 1) และรอยละ 1.16 ในกลมทรารวยทสด (กลมท 10) (ดตารางท 11.6) อนง หากพจารณาการเปลยนแปลงของการบรโภคภาคครวเรอนเปนรายหมวดคาใชจาย พบวาครวเรอนจะใชจายลดลงในหมวดสขภาพ (รอยละ 4.27) หมวดเครองดมแอลกอฮอล (รอยละ 2.36) หมวดคาเชาและนาประปา (รอยละ 2.35) หมวดยาสบ (รอยละ 2.24) หมวดบนเทง (รอยละ 1.6) หมวดการเดนทางและซอยานพาหนะ (รอยละ 1.27) สาหรบหมวดอาหารและเครองดมไมมแอลกอฮอลนน พบวา คาใชจายในการบรโภคสนคาหมวดนจะลดลงไมมากนก


ตารางท 11.6 อตราการเปลยนแปลงของการบรโภคในกรณทภาษเพมขนจากรอยละ 7 เปนรอยละ 10

กลมของครวเรอนเรยงตามรายจาย อตราการเปลยนแปลงของการบรโภค (%)

1 (จนสด) -0.79

2 -0.81

3 -0.85

4 -0.88

5 -0.90

6 -0.94

7 -0.97

8 -1.00

9 -1.04

10 (รวยสด) -1.16

รวม -1.02


หากพจารณาอตราภาษมลคาเพมทแทจรงรายหมวดสนคาในตารางท 11.7 ประกอบกบแบบแผนการบรโภคและการเปลยนแปลงของคาใชจาย สนคาทครวเรอนยากจนสวนใหญบรโภคจะกระจกตวอยในหมวดอาหารสงถงรอยละ 50-57 ของคาใชจายรวม ในขณะทอตราภาษมลคาเพมทแทจรงในหมวดผลผลตทางการเกษตร (ISIC หมวด 1 และ 5) มคาตามากอยแลวซงเปนเพราะภาครฐไดยกเวนภาษมลคาเพมใหแกสนคาสวนใหญทเกยวกบพชผลผลตทางการเกษตรและปจจยการผลตจาพวกปยและเคมภณฑสาหรบพชและสตว แมวาการขนภาษมลคาเพมไมนาจะมผลกระทบตอครวเรอนยากจนมากนกในหมวดสนคาดงกลาว แตอาจมผลกระทบเชงลบตอการใชจายในสวนทเกยวกบคาเชาและคาน าประปา รวมถงคาใชจายหมวดสขภาพและบรการสวนบคคล แมวามขอยกเวนภาษมลคาเพมแกคาเวชภณฑและการใหบรการรกษาพยาบาล แตคาใชจายของใชสวนบคคลตางๆ ยงคงตองเสยภาษอย ซงนาจะสงผลตอคณภาพและการดารงชวตของประชาชน ทงนในการจดการกบผลกระทบขางตน ภาครฐควรหามาตรการเสรมเพอบรรเทาความเดอดรอนของประชาชนคนยากจนสวนใหญ อนงในชวงทผานมารฐบาลไดสรางระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาซงใหหลกประกนคารกษาพยาบาลแกประชาชน รวมถงการอดหนนคาน าคาไฟแกครวเรอนทมการใชจายสาธารณปโภคเหลานตากวาเกณฑทกาหนด เปนตน อยางไรกด โครงการลกษณะนตองใชงบประมาณรวมกนจานวนมาก รฐคงตองเรงพฒนาระบบเพอใหเกดความยงยนในระยะยาว


ตารางท 11.7 อตราภาษมลคาเพมทแทจรง จาแนกตามรหส ISIC

2-digit ISIC รายละเอยด 2547 2550 01 เกษตรกรรม การลาสตวและบรการทเกยวของ 0.04 0.15 02 การปาไม การทาไม การตดไมและบรการทเกยวของ 6.46 4.37 05 การประมง 0.49 0.00 13 การทาเหมองแรโลหะ 1.36 0.00 14 การทาเหมองแรและเหมองหนอน ๆ 2.52 4.31 15 การผลตผลตภณฑอาหารและเครองดม 1.33 1.62 17 การผลตสงทอสงถก 0.16 0.26 18 การผลตเครองแตงกาย รวมทงการตกแตงและยอมสขนสตว 0.20 0.29 19 การฟอก ตกแตงหนงสตว รวมทงการผลตกระเปา รองเทา 0.27 0.32 20 การผลตไม ผลตภณฑจากไม ยกเวนเครองเรอน สงของจากฟาง 0.51 0.62 21 การผลตกระดาษและผลตภณฑจากกระดาษ 1.63 1.81 22 การพมพโฆษณา การพมพและการทาสาเนาสอบนทก 3.69 3.91 23 การผลตถานโคก ผลตภณฑทไดจากการกลนนามนปโตรเลยม 0.00 0.00 24 การผลตเคมภณฑและผลตภณฑเคม 0.08 0.08 25 การผลตผลตภณฑยางและผลตภณฑพลาสตก 0.10 - 26 การผลตผลตภณฑจากแรอโลหะ 3.16 2.68 27 การผลตโลหะขนมลฐาน 0.27 1.81 28 การผลตผลตภณฑททาจากโลหะประดษฐ ยกเวนเครองจกรอปกรณ 0.31 0.29 29 การผลตเครองจกรและอปกรณซงมไดจดประเภทไวในทอน 0.15 0.14 30 การผลตเครองจกรสานกงาน เครองทาบญชและ เครองคานวณ 0.03 0.03 31 การผลตเครองจกรทใชพลงงานไฟฟาและเครองมอไฟฟา 0.04 0.05 32 การผลตอปกรณและเครองมอทางวทย โทรทศนและการสอสาร 0.01 0.02 33 การผลตเครองมอทใชการแพทย การวดความเทยง นาฬกา 0.12 0.16 34 การผลตยานยนต รถพวงและรถกงรถพวง 0.43 0.00 35 การผลตอปกรณการขนสงอน ๆ 0.06 0.28 36 การผลตเครองเรอนและการผลตซงมไดจดประเภทไวในทอน 0.13 0.19 37 การนาผลตภณฑเกากลบมาใชใหม (Recycling) 0.75 3.07 40 การไฟฟา แกส ไอนาและนารอน 6.69 6.43 41 การเกบนา การทานาใหบรสทธและการจายนา (การประปา) 6.80 - 45 การกอสราง 4.38 6.38 50 การขาย ซอมแซมยานยนตและจกรยานยนต การขายปลกนามนฯ 0.96 0.72 51 การขายสง และการคาเพอคานายหนา ยกเวนยานยนต จกรยานยนต 1.25 1.05 52 การขายปลก การซอมแซมของใชสวนบคคลและของใชในครวเรอน 2.99 4.14


2-digit ISIC รายละเอยด 2547 2550 55 โรงแรมและภตตาคาร 6.49 6.00 60 การขนสงทางบกและการขนสงทางทอลาเลยง 2.87 1.16 61 การขนสงทางนา 0.04 0.05 62 การขนสงทางอากาศ 0.02 0.05 63 บรการทเกยวของกบการขนสงและบรการดานการทองเทยว 1.99 2.09 64 การไปรษณยและการโทรคมนาคม 6.98 6.88 65 ตวกลางทางการเงน ยกเวนการประกนภย กองทนบาเหนจบานาญ 6.83 6.30 66 ประกนภย กองทนบาเหนจบานาญ เวนการประกนสงคมภาคบงคบ 6.75 6.82 67 บรการเสรมสถาบนการเงน 7.26 7.13 70 บรการดานอสงหารมทรพย 2.80 4.39 71 บรการใหเชาเครองจกรอปกรณ การใหเชาของใชสวนบคคล 4.22 5.42 72 กจกรรมดานคอมพวเตอรและกจกรรมทเกยวของ 5.17 5.11 73 การวจยและพฒนา 3.98 4.58 74 บรการดานธรกจอน ๆ 4.62 3.76 75 การบรหารราชการ การปองกนประเทศ การประกนสงคมภาคบงคบ 3.88 3.88 80 การศกษา 4.35 4.77 85 การบรการดานสขภาพและงานสงคมสงเคราะห 6.51 5.48 90 การกาจดสงปฏกลและขยะ การสขาภบาลและบรการ 6.12 6.49 91 องคกรสมาชก ซงมไดจดประเภทไวในทอน 6.89 6.92 92 กจกรรมนนทนาการ วฒนธรรม และการกฬา 6.43 6.10 93 กจกรรมดานการบรการอน ๆ 4.72 4.39 99 องคการระหวางประเทศและองคการตางประเทศอน ๆ และสมาชก 4.20 4.06

ทมา: จากการคานวณโดยใชขอมลจากกรมสรรพากร

ผลการศกษาขางตนไดแสดงภาพรวมของการกระจายภาระภาษมลคาเพมสครวเรอนทมฐานะแตกตางกนและชใหเหนวาโครงสรางภาษมลคาเพมโดยรวมมลกษณะอยางไร ประเดนคาถามสาคญถดไป คอ ภาระภาษมลคาเพมทเกดขนจะไปตกอยกบฝายใดระหวางผบรโภคกบผผลตนน อยางไรกด ความสามารถในการผลกภาระภาษมลคาเพมไปใหผบรโภคไดมากหรอนอยนนขนอยกบหลายปจจยโดยเฉพาะความยดหยนตอราคาของอปสงคและอปทานของสนคาและมความแตกตางกนในแตละประเภทสนคา ซงหมายความวา ภาษมลคาเพมอาจกอภาระมากใหแกผบรโภคสนคาบางประเภท แตมผลกระทบนอยกบผบรโภคสนคาประเภทอนๆ ฉะนน จงจาเปนทจะตองวเคราะหการผลกภาระภาษเปนรายสนคา แตการศกษานวเคราะหเฉพาะสนคาจาพวกเครองดม ไดแก เบยร สราพเศษ และเครองดมทไมมแอลกอฮอล


อนง การวเคราะหวาภาระภาษมลคาเพมจะตกอยกบฝายใดมากกวากนระหวางผบรโภคกบผผลตนน สามารถพจารณาไดจากคาความยดหยนของอปสงคและอปทานของสนคาตอราคา ซงเปนปจจยสาคญทกาหนดขนาดและทศทางของการผลกภาระภาษ กลาวคอ

ก) ถาอปสงคของสนคามความยดหยนโดยเปรยบเทยบเทากบอปทาน ผผลตและผบรโภคจะรบภาระภาษเทาๆ กน

ข) ถาอปสงคของสนคามความยดหยนโดยเปรยบเทยบนอยกวาอปทาน ผซอจะตองรบภาระภาษมากกวาผผลต

ค) ถาอปสงคของสนคามความยดหยนโดยเปรยบเทยบมากกวาอปทาน ผผลตจะตองรบภาระภาษมากกวาผซอ

ง) ในกรณทความยดหยนของทงอปสงคและอปทานมคาเทากบศนยนน การเกบภาษจากฝายหนงฝายใด จะทาใหฝายตรงขามตองรบภาระภาษไปทงหมด

ตารางท 11.8 แสดงผลการประมาณคาความยดหยนของอปสงคและอปทานตอราคาของสนคาจาพวกเครองดม 3 ชนด ซงประกอบดวย เบยร สราพเศษ และเครองดมทไมมแอลกอฮอล ทงนผลการประมาณคาความยดหยนจะแตกตางกนไปในแตละการศกษาซงขนอยกบแบบจาลองทใชในการศกษานนๆ ตวอยางเชนในกรณทเปนสนคาจาพวกเบยร สราพเศษ และเครองดมไมมแอลกอฮอลนน คาความยดหยนของอปสงคคอนขางหลากหลาย ผลการศกษาของ ภมฐาน รงคกลนวฒน (2541) แสดงใหเหนวาอปสงคของสนคาทงสามมความยดหยนสง (elastic) ซงมคาสมบรณมากกวา 1 ในขณะทผลการศกษาอนๆ เชน Chandoevwit and Dahlby (2006) และ นพนธ พวพงศกรและคณะ (2550) ชวาสนคาเหลานนมความยดหยนนอย ทงน หากใชผลการประมาณของ ภมฐาน รงคกลนวฒน (2541) ซงใชแบบจาลองลกษณะเดยวกนในการคานวณความยดหยนของทงอปสงคและอปทานของสนคาทงสามชนด เปนฐานในการใชเปรยบเทยบ พบวา เครองดมทไมมแอลกอฮอลและสราพเศษมคาความยดหยนของอปสงคสงกวาอปทานมากซงหมายความวาผผลตจะเปนผทรบภาระภาษเสยสวนใหญ สาหรบสนคาเบยรนน ความยดหยนของอปสงคและอปทานของสนคาเบยรมคาใกลเคยงกน จงคาดไดวาผผลตและผบรโภคจะมภาระภาษทใกลเคยงกนโดยทผผลตจะเปนผรบภาระภาษมลคาเพมสงกวาเลกนอย

ตารางท 11.8 ความยดหยนของอปสงคและอปทานตอราคา

สนคา ความยดหยนของอปทาน ความยดหยนของอปสงค เบยร 1.17/1 -1.48/1 / -0.84/2 / -0.3~-0.5/3 เครองดมไมมแอลกอฮอล 0.66/1 -2.29/1 / -0.10/2 / -0.17/4 / -0.07/4 สราพเศษ 0.54/1 -1.97/1 / -0.84/2

หมายเหต * ความยดหยนคานวณโดยใชแบบจาลอง Almost Ideal Demand System โดยทเบยรและสราพเศษจดอยในหมวดเครองดมทมแอลกอฮอลจงใชคาความยดหยนเดยวกนในขณะทเครองดมทไมมแอลกอฮอลจดอยในหมวดอาหาร

ทมา: /1 ภมฐาน รงคกลนวฒน (2541) /2 Chandoevwit and Dahlby (2006) /3 นพนธ พวพงศกรและคณะ (2550) /4 เครอมาศ จรพรชย (2544)


ตารางท 11.9 สรปผลการศกษาของ ภมฐาน รงคกลนวฒน (2541) ทเกยวกบการกระจายภาระภาษระหวางผบรโภคและผผลต ซงชใหเหนวา หากรฐบาลขนอตราภาษมลคาเพมจากรอยละ 7 เปนรอยละ 10โดยรวมแลวผประกอบการจะตองแบกรบภาระภาษมลคาเพมของสนคาทงสามชนดนในสดสวนทสงเมอเทยบกบสดสวนภาระภาษของผบรโภค เชน กรณสราพเศษ ผบรโภครบภาระภาษมลคาเพมเพยงรอยละ 22 ของรายไดภาษทงหมดทรฐบาลไดจากการขนภาษในขณะทผประกอบการมภาระภาษสงถงรอยละ 78 เปนตน สาหรบภาระภาษสวนเกน (excess burden) ทเกดขนนนอยในระดบตาประมาณรอยละ 2.9 เทานน5

ตารางท 11.9 ภาระภาษมลคาเพมของผผลต ผบรโภค และภาระสวนเกน

% ของรายไดภาษทงหมดในสนคาดงกลาวรฐบาลไดจากการขนอตราภาษ

สนคา ภาระภาษของผผลต ภาระภาษของผบรโภค ภาระภาษสวนเกน เบยร 55.8 44.2 2.17 เครองดมไมมแอลกอฮอล 76.77 24.23 3.43 สราพเศษ 78.43 21.57 2.92

ทมา: ภมฐาน รงคกลนวฒน (2541)

11.3.3 ปญหาทเกยวกบการจดเกบภาษมลคาเพม

ปญหาทพบเหนบอยครงในการจดเกบภาษมลคาเพม คอ การใชใบกากบภาษปลอมเพอขอคนภาษและความลาชาในกระบวนการขอคนภาษ สาหรบประเดนการใชใบกากบภาษปลอมนน พบวา มผประกอบการบางสวนใชใบกากบภาษปลอมในการขอคนภาษมลคาเพมเพอทจะทาใหเสยภาษมลคาเพมลดลงและอาจไดคนภาษเปนจานวนมากจากการนาเอาใบกากบภาษซอทปลอมแปลงขนไปใชในการขอเครดตภาษ หากหนวยงานทรบผดชอบในการจดเกบภาษขาดระบบการจดเกบและตรวจสอบทรดกมและมประสทธภาพจะทาใหเกดการรวไหลของรายไดภาษได ทงนจากตารางท 11.10 พบวา ในชวงหลายปทผานมาไดมการขอคนภาษเพมมากขนอยางตอเนอง แตไมทราบแนชดวาในจานวนภาษมลคาเพมทขอคนไปแลวนน เกดจากการทจรตขอคนภาษโดยใชใบกากบภาษปลอมและเกดการรวไหลของรายไดภาษอากรมากนอยเพยงไร นอกจากนน ทผามมาพบวากรมสรรพากรมสวนของภาษคางชาระจานวนมากหลายหมนลานบาท สวนหนงเปนเพราะบรษทปดกจการไปโดยทยงไมเสยภาษนตบคคลและสวนใหญยงเกดจากกรณใบกากบภาษมลคาเพมปลอมทาใหเกดตวเลขคางชาระสง เปนตน

สาหรบประเดนความลาชาของการขอคนภาษมลคาเพมน น กรมสรรพากรมนโยบายทจะคนภาษมลคาเพมใหกบผประกอบการใหถกตองและรวดเรว แตกระบวนการตรวจสอบและคนภาษยงคงตองใช

5 ภาระภาษสวนเกน (excess burden) เปนตนทนทเกดจากการเกบภาษซงผบรโภคและผผลตตองเสยไปแตไมมผใดไดรบประโยชน ซงกคอความ

สญเปลาของสงคมทเกดขนจากการเกบภาษ


เวลาในการดาเนนการนานพอควร นอกจากนน แมวาในปจจบนไดปรบเปลยนวธดาเนนการโดยแบงกลมผประกอบการออกเปน 2 กลมหลก คอ กลมผสงออกกบผประกอบการในประเทศประเภทซอมาขายไป แตดเหมอนวาจะเนนอานวยความสะดวกใหแกผสงออก ในขณะทมการดาเนนงานทเขมงวดกบผประกอบการประเภทซอมาขายไป ฉะนน เมอเกดความลาชาในกระบวนการคนภาษโดยเฉพาะในกรณมการขอคนภาษจานวนมาก ยอมทาใหผประกอบการตองสญเสยโอกาสในการใชเงนคนภาษในการลงทนหรอใชจายหมนเวยนในกจการหรอในบางกรณจาเปนตองหาแหลงเงนทนหมนเวยนสารองอนมาทดแทนซงมตนทนทางการเงนและเปนตนทนเพมเตมสาหรบผประกอบการ

ตารางท 11.10 มลคาการจดเกบภาษและคนภาษมลคาเพมโดยเฉลย (หนวย: พนลานบาท)

2536-2540 2541-2543 2544-2549 2550 2551 ภาษมลคาเพม 158.11 208.96 304.05 434.27 503.44 การคนภาษมลคาเพม 37.63 58.62 90.92 150.03 173.99 สดสวนการคนภาษตอการจดเกบ VAT (%) 25.21 28.03 29.67 34.55 34.56

ทมา: คานวณจากขอมลของกรมสรรพากร

อยางไรกด การศกษาของ นตนย ศรสมรรถการ (2551) ชใหเหนเพมเตมวา ผสงออกทไดรบคนภาษยงแบงไดเปน 3 ประเภท คอ ผสงออกทด ผสงออกทขนทะเบยน และผสงออกทวไป โดยทระยะเวลาการไดรบคนภาษจะแตกตางกนไปขนอยกบประเภทของผสงออกขางตนและวธการยนขอคนภาษ หากเปนผสงออกทดและยนขอคนภาษผานอนเตอรเนต จะไดรบพจารณาคนภาษเรวทสดภายใน 15 วน สวนผสงออกทวไปไมวาจะยนผานอนเตอรเนตหรอผานชองทางปกต จะตองใชระยะเวลานานถง 90 วน หากพจารณาจากฐานขอมลของกรมสรรพากร ณ วนท 30 กนยายน 2550 พบวา ผสงออกทดมสดสวนเพยงรอยละ 4.5 เทานน ในขณะทผ สงออกทวไปมสดสวนสงถงรอยละ 83 ฉะนนเพอลดภาระตนทนของผสงออกสวนใหญลงในขณะเดยวกนรกษาผลประโยชนของรฐ กรมสรรพากรควรหาแนวทางเพมประสทธภาพในการตรวจสอบและคนภาษ รวมทงตองทบทวนหลกเกณฑในการจดทะเบยนผสงออกและยกระดบผสงออกทวไปใหกาวขนไปอยในกลมผ สงออกทด มคณภาพและนาเชอถอเพอลดภาระงานดานการจดเกบและคนภาษของกรมสรรพากร

โดยรวมแลว โครงสรางภาษมลคาเพมในทางปฏบตอาจจะยงไมไดสรางความเปนธรรมแกสงคมโดยอยางนอยทสดเกดความไมเสมอภาคในแนวดง (vertical tax equity) ในระดบธรกจ กลาวคอผประกอบการกจการขนาดใหญเสยภาษนอยกวาความสามารถในการจายมาก สวนหนงเปนเพราะกจการขนาดใหญเหลานนทาธรกจทเสยภาษในอตรารอยละศนย เชน การสงออกสนคา การใหบรการขนสงระหวางประเทศ การขายสนคาหรอการใหบรการระหวางคลงสนคาทณฑบณดวยกนหรอระหวางผ ประกอบการทอยในเขตอตสาหกรรมสงออก เปนตน ขอคนพบเหลานนาไปสประเดนคาถามทวา ควรทาอยางไรเพอใหโครงสรางภาษมความเปนธรรมมากขน การจะหนไปใชโครงสรางภาษมลคาเพมแบบหลายอตราคงเปนเรองททาไดยากในทางปฏบตเพราะกอตนทนการดาเนนการทสง และอาจไปบดเบอนพฤตกรรมการผลตและการบรโภค


รวมทงสรางแรงจงใจใหหนภาษไดเชนกน ฉะนน รฐจาเปนตองใชชองทางภาษอนๆ แทนทจะเนนการจดเกบภาษทางออม เชน การเกบภาษจากฐานรายไดหรอทรพยสนตามความสามารถในการเสยภาษ การทบทวนมาตรการคาลดหยอนภาษบางประเภทเสยใหม เพอไมใหเออประโยชนมากเกนไปแกกลมผทมรายไดสงดงทกลาวไวแลวในบทกอนหนา เปนตน

11.4 ภาษศลกากร

11.4.1 ภาพรวมโครงสรางภาษศลกากรขาเขาของไทย

นบตงแตป 2533 โครงสรางภาษศลกากรของไทยไดเปลยนแปลงไปคอนขางชดเจนโดยเปนผลจากการปฏรปโครงสรางพกดอตราศลกากรและการปรบลดอตราภาษนาเขาของไทยใหสอดคลองกบขอตกลงการคาทมอยกบองคกรการคาโลก (WTO) เขตการคาเสรอาเซยน (AFTA) การเจรจาการคาเสรขอตกลงอนๆ

เดมทกอนป 2533 โครงสรางภาษศลกากรของไทยมอตราเฉลยสงถงรอยละ 43.61 และอตราภาษศลกากรมชวงกวางมากโดยมอตราสงสดทรอยละ 200 เพราะรฐบาลใชมาตรการภาษอตราสงเปนเครองมอหารายไดและคมครองอตสาหกรรมภายในประเทศเพอมใหถกแยงตลาดโดยสนคาอตสาหกรรมนาเขาจากตางประเทศ ซงเปนไปตามแผนพฒนาอตสาหกรรมทเนนการผลตเพอทดแทนการนาเขา อยางไรกตาม เมอรฐบาลมนโยบายทจะสนบสนนการผลตเพอการสงออกพรอมทงนานบประเทศเรมใหความสาคญกบการลดกาแพงภาษลงเพอใหเกดการคาระหวางประเทศอยางเสร กระทรวงการคลงจงไดทาการปฏรปโครงสรางพกดอตราศลกากรครงใหญในป 2533 และครงลาสดเมอป 2542 โดยทการปฏรปโครงสรางทงสองครงทผานมาเนนการปฏรปภาษตามหลกการไตมลคาเพม (value added escalation) ลดจานวนอตราอากรและอตราอากรเพอเพมศกยภาพการแขงขนของสนคาไทย สาหรบการปฏรปโครงสรางพกดอตราภาษศลกากรครงลาสดเมอป 2542 รฐบาลพยายามปรบโครงสรางภาษเพอชวยทาใหผประกอบการสามารถแขงขนกบตางประเทศไดดยงขนทามกลางกระแสการเปดเสรการคา โดยทาการปฏรปโครงสรางภาษใหเขาสโครงสรางอตราภาษเปาหมาย 3 อตรา ไดแก รอยละ 1 สาหรบวตถดบ รอยละ 5 สาหรบสนคากงสาเรจรป และรอยละ 10 สาหรบสนคาสาเรจรป ทาใหอตราอากรเฉลยในป 2551 ลดตาลงเหลอรอยละ 11.91 โดยมอตราอากรสงสดทรอยละ 80 (นพนธ พวพงศกร และคณะ 2549)

ในปจจบน โครงสรางอตราภาษนาเขาของไทยมอตราทลดลงมาก สวนใหญมอตราตากวารอยละ 60 และประมาณรอยละ 57 ของจานวนรายการภาษทงหมดมอตราอากรขาเขาทรอยละ 1-10 นอกจากโครงสรางอตราภาษใหมททาใหการนาเขาสนคาเสยภาษนอยลงแลว กฎหมายบางฉบบ เชน พระราชบญญตสงเสรมการลงทน เปดโอกาสใหผนาเขาทเขาหลกเกณฑไดรบยกเวนภาษหรอเสยภาษในอตราตากวาทกาหนดได เชน ผประกอบการทไดรบสงเสรมการลงทนไดรบยกเวนภาษนาเขาวตถดบ ไดรบยกเวนหรอไดรบลดหยอนภาษนาเขาสาหรบเครองจกรลงครงหนง ผประกอบการในเขตคลงสนคาทณฑบนหรอเขตปลอดอากรหรอเขตอตสาหกรรมสงออกไดรบลดหยอนหรอยกเวนภาษนาเขา เปนตน


ดวยเหตทมขอยกเวนหรอลดหยอนภาษตางๆ จงทาใหอตราอากรขาเขาทแทจรงของไทยโดยเฉลยอยในระดบทตา ทงนหากเปรยบเทยบระหวางสองจดเวลา พบวา อตราอากรขาเขาทแทจรงโดยเฉลยลดลงจากรอยละ 6.65 ในป 2547 เหลอรอยละ 5.46 ในป 2550 รวมทงคาสงสดของอตราอากรขาเขาทแทจรงกลดลงดวยเชนกนจากรอยละ 29.58 ในป 2547 เหลอรอยละ 27.99 ในป 2550 อนง อตราเฉลยของอากรขาเขาของวตถดบสวนใหญมคาตามากอยแลว เชน สนคาในหมวดสตวมชวต ปลาและสตวน า ผลไม ธญพช เชอเพลง ปย เคมภณฑ เปนตน (ตารางท 11.11)

ตารางท 11.11 อตราอากรขาเขาทแทจรง

HS นยาม 2547 2550 01 สตวมชวต 2.71 1.74 02 เนอสตวใชบรโภค 18.37 27.99 03 ปลา สตวนา 0.32 0.44 04 ผลตภณฑจากนม 8.66 6.74 05 ผลตภณฑจากสตวอนๆ 2.40 1.91 06 ตนไม และพช มชวต 18.07 12.43 07 พชผก ใชบรโภค 14.86 10.24 08 ผลไม 7.55 5.62 09 กาแฟ ชา 20.89 17.16 10 ธญพช 1.79 0.80 11 ผลตภณฑจากการโมธญพช 17.98 8.09 12 เมลดพชและผลไม 1.05 0.95 13 ครง 7.32 6.08 14 วตถจากพชใชถกสาน 3.28 4.16 15 ไขมนและนามนจากสตวหรอพช 3.20 5.38 16 ของปรงแตจากเนอสตว 4.91 4.24 17 นาตาลและของทาจากนาตาล 12.21 8.87 18 โกโกและของปรงแตงทาจากโกโก 3.36 3.54 19 ของปรงแตงจากธญพช 7.14 5.78 20 ของปรงแตงทาจากพช ผก ผลไม 15.36 10.66 21 ของปรงแตงเบดเตลดใชบรโภค 6.77 5.96 22 เครองดม สรา 29.58 21.48 23 กากและเศษจากอตสาหกรรมอาหาร 4.95 4.38 24 ยาสบและผลตภณฑทใชแทนยาสบ 2.88 4.05 25 เกลอ กามะถน ดน หน 2.26 1.60 26 สนแร 0.47 0.19 27 เชอเพลง 0.10 0.06 28 เคมภณฑอนนทรย 1.20 0.34 29 เคมภณฑอนทรย 0.82 0.36


HS นยาม 2547 2550 30 ผลตภณฑทางเภสชกรรม 8.18 7.95 31 ปย 0.22 0.06 32 ส 3.67 3.45 33 นาหอม 12.77 11.06 34 สบ 3.90 3.84 35 กาว 3.63 3.14 36 วตถระเบด 10.96 7.88 37 ฟลม 8.32 2.41 38 เคมภณฑเบดเตลด 2.52 2.11 39 พลาสตกและของทาดวยพลาสตก 5.92 2.30 40 ยางและของทาดวยยาง 6.54 2.90 41 หนงดบ และหนงฟอก 0.23 0.24 42 เครองหนง 23.20 18.44 43 หนงเฟอร เฟอรเทยม 0.44 1.18 44 ไมและของทาดวยไม 2.10 2.36 45 ไมกอกและของทาดวยไมกอก 8.75 7.12 46 ผลตภณฑทาดวยฟาง 8.79 13.35 47 เยอไม 0.94 0.00 48 กระดาษและกระดาษแขง 5.40 2.50 49 หนงสอ 3.61 1.71 50 ไหม 5.25 4.58 51 ขนแกะ ขนละเอยดขนหยาบ 0.54 0.30 52 ฝาย 0.50 0.61 53 เสนใยสงทอจากพช 2.48 1.26 54 ใยยาวประดษฐ 2.26 1.88 55 ใยสนประดษฐ 1.97 2.05 56 แวดดง สกหลาด ผาไมทอ 4.14 1.94 57 พรม 16.66 14.26 58 ผาทอชนดพเศษ 2.81 1.74 59 ผาอาบ ผาเคลอบ 4.87 3.29 60 ผาถกแบบนตหรอโครเชต 1.26 1.03 61 เครองแตงกาย 12.71 17.36 62 เครองแตงกาย 19.47 16.41 63 ของทาดวยสงทอทจดทาแลวอน ๆ 10.64 9.72 64 รองเทา 16.48 12.31 65 หมวก 15.62 16.94 66 รม 20.15 14.51 67 ขนแขงและขนออนของสตวปก 6.39 6.57


HS นยาม 2547 2550 68 ของทาดวยหน 6.14 6.04 69 ผลตภณฑเซรามก 9.66 7.52 70 แกวและเครองแกว 3.19 2.58 71 อญมณ 0.11 0.15 72 เหลกและเหลกกลา 2.48 1.99 73 ของทาดวยเหลกและเหลกกลา 4.36 2.73 74 ทองแดงและของทาดวยทองแดง 1.00 0.43 75 นกเกลและของทาดวยนกเกล 1.71 0.00 76 อลมเนยมและของทาดวยอลมเนยม 1.50 0.87 78 ตะกวและของทาดวยตะกว 1.25 0.01 79 สงกะสและของทาดวยสงกะส 4.05 0.97 80 ดบกและของทาดวยดบก 0.39 0.01 81 โลหะสามญชนดอน ๆ เซอรเมต 0.74 0.00 82 เครองมอทาดวยโลหะสามญ 5.98 6.01 83 ของเบดเตลดทาดวยโลหะสามญ 6.78 5.53 84 เครองจกร 2.11 1.38 85 อเลกทรอนกส 1.32 0.92 86 หวรถจกร 0.35 1.75 87 รถยนต 16.47 12.62 88 อากาศยาน 0.01 0.01 89 เรอ 0.23 0.21 90 อปกรณทศนศาสตร ทดสอบ 1.98 1.32 91 นาฬกาและสวนประกอบ 2.24 2.12 92 เครองดนตร 8.71 8.94 93 อาวธและกระสน 25.81 25.76 94 เฟอรนเจอร 10.37 11.69 95 ของเลน 10.39 11.09 96 ผลตภณฑเบดเตลด 8.64 7.79 97 ศลปกรรม 16.14 1.59

คาเฉลย 6.65 5.46 คาสงสด 29.58 27.99 คาตาสด 0.01 0.00

ทมา: คานวณจากขอมลอากรขาเขาและมลคานาเขา กรมศลกากร

อยางไรกด เนองจากปจจบนหนวยงานภาครฐไดมอบสทธประโยชนทางภาษอากรและขอยกเวนไมตองเสยภาษอากรใหแกผประกอบการตางๆ เพอกระตนการลงทนและพฒนาอตสาหกรรมในประเทศ จงมขอสงสยวาโครงสรางภาษศลกากรในปจจบนอาจเออประโยชนใหแกผประกอบการกลมใดกลมหนงเปนพเศษซงสะทอนถงความไมเสมอภาคของโครงสรางภาษฯ ฉะนน เพอวเคราะหประเดนขอสงสยดงกลาว คณะผวจยจง


แบงกลมผนาเขาสนคาออกเปน 10 กลมเทาๆกน โดยใชขอมลมลคาการนาเขาของผประกอบการแตละรายทเกบรวบรวมโดยกรมศลกากร รปท 11.6 ชวา อตราภาษอากรขาเขาทกรมศลกากรเกบไดจรงโดยเฉลยคอนขางตา โดยเฉพาะในกลมผนาเขาทมขนาดใหญหรอมมลคานาเขาสงสด (กลมท 10) เสยภาษนาเขาจรงในอตราเพยงรอยละ 2-4 เทานน ในขณะทกลมผนาเขาทมมลคานาเขาตาสด (กลมท 1) เสยภาษนาเขาจรงในอตราสงถงรอยละ 8-10 การทฐานภาษมากขนแตกรมศลกากรสามารถเกบภาษไดนอยลง ทาใหรายไดภาษอากรของรฐบาลลดลงตามไปดวย การทผประกอบการรายใหญนาเขาสนคาคดเปนเงนจานวนมากแตกลบเสยภาษอากรขาเขาทแทจรงในอตราทตากวาผประกอบการกลมอนๆ (รปท 11.6) เกดจากสาเหตสาคญสองประการ ไดแก การใชสทธประโยชนสงเสรมการลงทนของสานกงานสงเสรมการลงทน (BOI) และการใชสทธประโยชนทางภาษตามขอตกลงการคาระหวางประเทศ ซงชวยใหผประกอบการทเขาถงสทธประโยชนเหลานสามารถประหยดภาษนาเขาไดมาก

รปท 11.6 อตราอากรขาเขาทแทจรง จาแนกตามมลคานาเขาของผประกอบการ (หนวย: รอยละ)

0

2

4

6

8

10

12

14

กลมท 1 (ยอดนาเขาตาสด)

กลมท 2 กลมท 3 กลมท 4 กลมท 5 กลมท 6 กลมท 7 กลมท 8 กลมท 9 กลมท 10(ยอดนาเขาสงสด)

2547 2551

ทมา: คานวณจากขอมลอากรขาเขาและมลคานาเขาสนคา กรมศลกากร

จากการทมการปฏรปโครงสรางพกดอตราภาษศลกากรและปรบลดภาษนาเขาตามกรอบขอตกลงการคาระหวางประเทศในชวงทผานมา ทาใหรฐบาลสามารถจดเกบรายไดภาษศลกากรลดลงเมอเทยบกบขนาดเศรษฐกจ ทงนจากรปท 11.7 สดสวนภาษศลกากรขาเขาตอรายไดภาษทางออมรวมทงหมด ลดลงเหลอเพยงประมาณรอยละ 10 ในป 2552 จากเดมทเคยมสดสวนสงถงรอยละ 28 ในป 2535 ซงสะทอนไดวารายไดภาษศลกากรเรมมบทบาทลดลงในแงของการเปนแหลงรายไดของรฐบาล และสอดคลองกบผลการศกษาของ ทรงธรรม ปนโตและคณะ (2550) ซงวเคราะหความยดหยนของภาษศลกากรตอผลผลตมวลรวมภายในประเทศ


และพบความแตกตางของคาความยดหยนฯ ระหวาง 2 ชวงเวลา กลาวคอ ความยดหยนของภาษศลกากรตอผลผลตมวลรวมภายในประเทศในชวงป 2524-2533 มคาประมาณ 1.1 ในขณะทในชวงป 2544-2550 มคาความยดหยนเพยง 0.3 ซงสรปไดวา รฐบาลคงไมสามารถพงภาษศลกากรเปนแหลงรายไดทสาคญของรฐบาลตามทเคยเปนมาในอดต

รปท 11.7 สดสวนรายไดภาษประเภทตางๆ ตอภาษทางออมทงหมด (%)

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

2535 2537 2539 2541 2543 2545 2547 2549 2551

ภาษมลคาเพม

ภาษสรรพสามต

ภาษอากรขาเขา

ทมา: คานวณจากขอมลของสานกงานเศรษฐกจการคลง

11.4.2 การกระจายภาระภาษนาเขา

แนวทางการวเคราะหภาระอากรขาเขาทเรยกเกบจากสนคาทนาเขาจากตางประเทศนยงคงยดกรอบการวเคราะหเดมทใชกบการศกษาการกระจายภาระภาษมลคาเพมในหวขอท 11.3 กลาวคอ อากรขาเขาเรยกเกบจากของทนาเขามาใชบรโภคภายในประเทศหรอทผผลตนาเขามาเพอใชเปนวตถดบหรอเครองมอในกระบวนการผลตสนคาขนกลางและสนคาสาเรจรป แมวาผนาเขาจะเปนผมหนาทเสยภาษตามกฎหมายแตในทางปฏบตแลวสามารถผลกภาระภาษไปใหผบรโภคไดโดยการนาเอาภาระภาษอากรทไดจายไปแลวไปรวมเขาเปนตนทนสนคาซงทาใหราคาสนคาและบรการสงขน แตอาจไมสามารถผลกภาระภาษไปขางหนาใหแกผบรโภคไดทงหมดในขณะทตองรบภาระภาษไวบางสวนและผลกภาระสวนทเหลอไปขางหลงแกผถอปจจยการผลตตางๆ

เนองจากในปจจบนยงไมมงานวจยใดทบงชไดแนชดวา ภาระอากรขาเขาควรมรปแบบการผลกภาระภาษอยางไร การศกษาครงนจงยงคงตงขอสมมตฐานของการผลกภาระภาษนาเขาไว 3 รปแบบเชนเดม คอ (ก) ผผลตหรอใหบรการผลกภาระภาษทงหมดไปใหผบรโภค (FW100) ซงสะทอนวาตลาดสนคาเปนตลาด


ผกขาด (ข) ผบรโภครบภาระบางสวนเพยงรอยละ 75 ในขณะทผประกอบการรบภาระภาษสวนทเหลอ (FW75W0) ซงใชแทนกรณทตลาดสนคาและบรการมการแขงขนนอยแตตลาดแรงงานมการแขงขนกนสง และ (ค) ผบรโภครบภาระบางสวนเพยงรอยละ 75 ในขณะทผประกอบการผลกภาระภาษไปขางหลงโดยผเปนเจาของปจจยการผลตแบกรบภาระไวรอยละ 25 (FW75W25)

การศกษาในหวขอนประเมนการกระจายภาระอากรขาเขาโดยยงคงใชแบบแผนการบรโภคของครวเรอนทคานวณไดจากขอมลการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน (SES) ป 2547 และ 2550 เปนจดตงตนเพอกระจายภาระอากรขาเขาใหเปนไปตามสดสวนคาใชจายของครวเรอนในหมวดสนคาตางๆ อยางไรกด เนองจากพกดศลกากรระบบฮารโมไนซตามพระราชกาหนดพกดอตราศลกากรไดจาแนกสนคาคอนขางละเอยด โดยมการแบงสนคาออกเปน 21 หมวดซงครอบคลม 97 ตอน ในแตละตอนยงมการแบงประเภทยอยออกอยางละเอยด ในขณะทแบบแผนการบรโภคครวเรอนตามขอมล SES มการจดกลมหมวดหมสนคาทเกยวของไวเพยง 14 ประเภท (ดหวท 11.3) จงทาใหไมสามารถจบคพกดอตราศลกากรแบบหนงตอหนงใหเขากบแบบแผนการบรโภคของครวเรอนทจาแนกไวโดยใชฐานขอมล SES ฉะนน บางหมวดคาใชจายของจงถกจบคเขากบพกดอตราศลกากรหลายตอน เชน คาใชจายหมวดอาหารถกจบคกบพกดอตราศลกากรตอนทเกยวกบพชผลทางการเกษตรและสนคาแปรรปจากการทาเกษตร คาใชจายหมวดเสอผาและรองเทาถกจบคกบพกดศลกากรทเกยวกบเครองหนง วตถดบทใชในการผลตเครองนงหม เครองประดบเปนตน

ตารางท 11.12 และ 11.13 แสดงผลการวเคราะหสดสวนภาระภาษนาเขาตอรายไดของครวเรอนแตละกลมภายใตขอสมมตการผลกภาระภาษทงสามขางตน ทงนไดทาการจดเรยงกลมครวเรอนออกเปน 10 กลมเทาๆ กน จากกลมคนทจนสดถงกลมคนทรวยสดตามรายจายเพอการอปโภคบรโภคและรายได ตามลาดบ สาหรบการคานวณอตราอากรขาเขาทแทจรง (effective tax rate, ETR) นน การศกษานใชขอมลการจดเกบภาษนาเขาสนคาตางๆ จากกรมศลกากรโดยแยกตามตอนสนคา 97 ตอนหรอตามพกดศลกากรระบบฮารโมไนซ 2 หลกและจาแนกไปตามหมวดหมรายการคาใชจายบรโภคและอปโภคของครวเรอนทกาหนดไวขางตน

โดยรวมแลว ภาระภาษนาเขาทตกกบครวเรอนมสดสวนทลดลงมากจากรอยละ 2.24 ของรายไดในป 2547 เปนรอยละ 1.4 ในป 2550 สวนหนงเปนผลจากการปฏรปโครงสรางภาษศลกากรททาใหอตราภาษนาเขาของสนคาโดยเฉลยลดลงมาก โดยเฉพาะสนคาวตถดบจาเปนและวตถดบกงสาเรจรปทตองนาเขามาใชในการผลตภายในประเทศรวมถงสนคาทนจาพวกเครองจกร อปกรณขนาดใหญทไมสามารถผลตไดในประเทศ นอกจากนนยงเปนผลจากการทประเทศไทยมพนธะทตองลดอตราอากรขาเขาลงตามกรอบขอตกลงการคาเสรตางๆ

หากแบงกลมครวเรอนออกเปน 10 กลมเทาๆ กนโดยใชรายจายเพอการอปโภคบรโภค พบวา ครวเรอนทมฐานะรารวยหรอมฐานการบรโภคสนคาและบรการมากรบภาระภาษนาเขามากขนตามฐานการบรโภคของตน ในขณะทครวเรอนทมฐานะแยกวาจะแบกรบภาระภาษนาเขาในสดสวนทนอยกวาเมอเทยบกบรายได โดยรวมแลวโครงสรางภาษนาเขาตามตารางท 11.12 มลกษณะกาวหนา (progressive) ซงหมายความวา


ภาระภาษเพมขนตามฐานการบรโภคของครวเรอน แตระดบของความกาวหนานนออนลงพอสมควรในป 2550 ตวอยางเชนกรณการผลกภาระภาษทงจานวนไปยงผบรโภค สวนตางของสดสวนภาระภาษตอรายไดระหวางกลมคนทรวยสด (กลมท 10) และกลมคนทจนสด (กลมท 1) อยทรอยละ 1 ในป 2547 แตสวนตางนแคบลงเหลอเพยงรอยละ 0.14 ในป 2550 เปนตน

แมวาตารางท 11.12ชวาภาระภาษของครวเรอนจะเปนไปตามฐานการบรโภคสนคา ถาบรโภคมากภาระภาษกจะมากตามไปดวย แตเมอแบงกลมครวเรอนโดยใชรายได ปรากฏวา ภาระภาษนาเขาตกอยกบครวเรอนทมฐานะแยคดเปนสดสวนทสงเมอเทยบกบรายได ในขณะทครวเรอนทรารวยกวามภาระภาษนาเขาตามากเมอเทยบกบรายไดเฉลยของครวเรอน (regressive) ผลวเคราะหนไมเปลยนแปลงแมวาจะประเมนโดยใชขอสมมตฐานการผลกภาระภาษทแตกตางกน

ตารางท 11.12 สดสวนภาระภาษนาเขาตอรายได ในป 2547 และ 2550 จาแนกตามกลมของครวเรอนเรยงตามรายจายเพอการอปโภคบรโภค

กลมของครวเรอนเรยง 2547 2550

ตามรายจายเพอการอปโภคบรโภค FW100 FW75W0 FW75W25 FW100 FW75W0 FW75W25 1 (จนสด) 1.49 1.35 1.39 1.21 0.93 0.98

2 1.72 1.37 1.44 1.31 1.01 1.06 3 1.88 1.50 1.58 1.38 1.07 1.12 4 2.03 1.69 1.75 1.37 1.08 1.13 5 2.19 1.84 1.90 1.46 1.14 1.21 6 2.35 1.98 2.04 1.53 1.22 1.28 7 2.28 1.97 2.03 1.46 1.19 1.25 8 2.20 1.98 2.03 1.52 1.30 1.35 9 2.14 2.06 2.11 1.45 1.31 1.36

10 (รวยสด) 2.47 2.98 2.87 1.35 1.81 1.70 เฉลย 2.24 2.24 2.24 1.41 1.41 1.41

ทมา: คานวณจากอตราภาษนาเขาทแทจรงและแบบแผนการบรโภคของครวเรอนจากขอมล SES

โดยทวไป ครวเรอนทมรายไดต าไมนาจะตองมภาระอากรขาเขามากนก เพราะโดยปกตครวเรอนทยากจนคงไมมความสามารถทางการเงนพอทจะนาเขาสนคาจากตางประเทศซงมตนทนสนคาและตนทนการทาธรกรรมสง แตขอคนพบนกลบสะทอนใหเหนวา ครวเรอนทยากจนทสด (กลมท 1) ตามมมมองดานรายได มภาระภาษนาเขามากกวากลมอนๆ ครวเรอนทมรายไดต าอยแลวจาเปนตองรบภาระภาษอากรขาเขาทแฝงเขาไปในราคาสนคาตางๆ ทครวเรอนนนใชในการอปโภคบรโภคโดยทไมรตว ภาระภาษแฝงนเกดขนเพราะวตถดบสนคากงสาเรจรป ตลอดจนสนคาทนหลายชนดไมสามารถผลตไดในประเทศ จงทาใหผผลตจาเปนตองนาเขาปจจยการผลตเหลานนจากตางประเทศ โดยตนทนทเพมสงขนจากการนาเขามกจะถกผลกภาระไปใหผบรโภค


ฉะนน เมอเทยบกบฐานรายไดของครวเรอนซงตาอยแลว จงไมนาแปลกใจวา สดสวนภาระภาษนาเขาตอรายไดในกลมครวเรอนทยากจนสงกวากลมทมรายไดสงกวา

ตารางท 11.13 สดสวนภาระภาษนาเขาตอรายได ในป 2547 และ 2550 จาแนกตามกลมของครวเรอนเรยงตามรายได


ตามรายได FW100 FW75W0 FW75W25 FW100 FW75W0 FW75W25 1 (จนสด) 3.58 2.77 2.83 2.82 2.16 2.21

2 3.16 2.42 2.50 2.09 1.62 1.66 3 3.05 2.41 2.48 1.82 1.40 1.46 4 2.86 2.24 2.33 1.82 1.40 1.46 5 2.74 2.32 2.37 1.80 1.39 1.46 6 2.69 2.18 2.26 1.76 1.38 1.45 7 2.60 2.18 2.24 1.63 1.30 1.37 8 2.68 2.36 2.41 1.64 1.37 1.43 9 2.27 2.09 2.14 1.47 1.27 1.33

10 (รวยสด) 1.59 2.22 2.12 0.98 1.47 1.38 เฉลย 2.24 2.24 2.24 1.41 1.41 1.41

ทมา: คานวณจากอตราภาษนาเขาทแทจรงและแบบแผนการบรโภคของครวเรอนจากขอมล SES

รปท 11.8 และ 11.9 เปรยบเทยบระหวาง Lorenz curve และ Concentration curve ของภาษนาเขาในป 2547 และ 2550 โดยเสน Lorenz curve อยเหนอ Concentration curve ทกจด ซงหมายความวา โครงสรางภาษนาเขามลกษณะกาวหนา (progressive) นอกจากนนหากเปรยบเทยบ Concentration curve ของภาษนาเขาในรปท 11.8 และ 11.9 กบของภาษมลคาเพมในรปท 11.4 และ 11.5 พบวา โครงสรางภาษนาเขามลกษณะกาวหนามากกวาภาษมลคาเพมเลกนอย ในกรณเชนนการจะปฏบตตามแนวทางของ Yitzhaki and Slemrod (1991) ทชวยใหเกดการกระจายของสวสดการใหทวถงขน (welfare distribution) ดวยการลดอตราภาษมลคาเพมลงและเพมอตราอากรขาเขาใหสงขน คงเปนไปไมไดในสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจในปจจบน เพราะประเทศตางๆ พยายามทจะลดกาแพงภาษเพอลดการกดกนทางการคาระหวางประเทศ ในขณะทอตราภาษมลคาเพมของไทยในปจจบนอยในระดบทตาอยแลวเมอเทยบกบตางประเทศและมแนวโนมทจะตองถกปรบขนในอนาคตเพอใชเปนแหลงรายไดของรฐ อยางไรกด การปรบลดอตราอากรขาเขาลงนาจะชวยทาใหราคาของสนคาทเกยวของถกลงและทาใหผบรโภคมภาระภาษตาลง นอกจากนนจะชวยทาใหเกดความเสมอภาคระหวางผประกอบการนาเขาดวยกนเอง เพราะในปจจบนพบวา ผนาเขารายใหญเสยภาษนาเขาทแทจรงในอตราทตากวาทควรจะเปนเนองจากไดรบยกเวนภาษตามเงอนไขตางๆ ในขณะทผประกอบการรายเลกเขาถงสทธประโยชนเหลานนไดยาก (ดรปท 11.7)


รปท 11.8 การเปรยบเทยบ Lorenz curve และ Concentration curve ของภาษนาเขา (ป 2547)

0.2

.4.6

.81

0 .2 .4 .6 .8 1

Lorenz curve C (import duty)


รปท 11.9 การเปรยบเทยบ Lorenz curve และ Concentration curve ของภาษนาเขา (ป 2550)

0.2

.4.6

.81

0 .2 .4 .6 .8 1

Lorenz curve C (import duty)



11.4.3 ปญหาทเกยวกบโครงสรางภาษศลกากร

การปฏรปโครงสรางภาษศลกากรทผานมาทาใหภาษนาเขาวตถดบสวนใหญและชนสวนนาเขาบางประเภทลดลงและทาใหโครงสรางภาษอากรมความบดเบอนนอยลง แตประเทศไทยกยงคงตองประสบปญหาอกหลายประการซงเกดจากมาตรการของรฐและโครงสรางภาษในปจจบนทยงมไดรบการปฏรปใหแลวเสรจ ดงน

แมวารฐไดทาการปฏรปโครงสรางภาษศลกากรมาแลวหลายครง แตการปฏรปกยงไมแลวเสรจ เนองจากยงคงมพกดศลกากรจานวนมากทยงไมไดถกปรบเขาสกรอบอตราเปาหมาย (1% 5% 10%) โดยในปจจบนอตราภาษนาเขามจานวนหลายอตรามากถง 24 อตรา หากพจารณาขอมลรายการภาษเมอตนป 2552 พบวา มจานวนรายการภาษรวมมากกวา 2,000 รายการทยงคงคดอตราภาษนาเขาสงกวารอยละ 10 (ดตารางท 11.14) สาหรบสนคาเกษตรนน พบวา มสนคาเกษตรประมาณ 1,000 รายการทยงคงมการเรยกเกบอตราภาษนาเขาสงกวา 1% และมสนคาอกจานวนหลายรายการทมอตราภาษมากกวา 10% ซงสงผลทาใหอตสาหกรรมทตองพงวตถดบและชนสวนนาเขาซงยงไมไดมการปรบลดอตราภาษเขาสกรอบอตราเปาหมายอยในสถานะเสยเปรยบ นอกจากนน มรายการภาษนอกภาคเกษตรทไมสามารถจาแนกประเภทได (ลงทายดวย ‘90’) ประมาณ 1,140 รายการ

ตารางท 11.14 จานวนรายการภาษแบงตามชวงอตราอากรขาเขา

จานวนรายการภาษ สดสวน (%) ไมตองเสยอาการ 85 0.95

ยกเวน 1,606 17.92 1% 1,165 13.00

1% - 5% 2,196 24.50 5% - 10% 1,760 19.63 10% - 20% 468 5.22 20% - 30% 1,062 11.85 30% - 40% 294 3.28 40% - 50% 13 0.15 50% - 60% 246 2.74

>60% 69 0.77 รวม 8,964 100.00

ทมา: กรมศลกากร (ขอมลเมอตนป 2552)

นอกจากนน โครงสรางภาษอากรแบบหลายอตราและการทมพกดศลกากรซงไมสามารถจาแนกประเภทไดจานวนมาก เปนสาเหตทาใหตองมการใชดลยพนจและการตความรายการพกดศลกากร ซงสมเสยงตอการใชอานาจหนาทเกนขอบเขตของพนกงานเจาหนาทและการแสวงหาผลตอบแทนสวนเกนทางเศรษฐกจของเจาหนาท ซงอาจกระทบตอความเชอมนของนกลงลงทนและสรางตนทนเพมขนใหแกผประกอบการ อก


ทงยงอาจสรางแรงจงใจในการหนศลกากรและการหลกเลยงภาษของผนาเขา นอกจากนน กลไกการตรวจสอบโดยใชสนบนและรางวลนาจบเปนเครองมอทชวยกระตนใหมการตรวจสอบพฤตกรรมการกระทาผดของผ นาเขา แตอาจนาไปสปญหาผลประโยชนทบซอนเพราะในปจจบนกฎหมายกาหนดใหมการจายผลตอบแทนในรปของสนบนและรางวลนาจบสงถงรอยละ 55 ซงอาจถกใชเปนชองทางในการเรยกผลประโยชนของเจาหนาทได

การสงเสรมการลงทนของ BOI ไดใหสทธประโยชนทางภาษศลกากรกบผประกอบการทไดรบสงเสรมการลงทน6 โดยมาตรการดงกลาวชวยใหผประกอบการประหยดภาษนาเขาอยางถกกฎหมาย สาหรบการนาเขาเครองจกรทไมสามารถผลตไดในประเทศ นอกจากน น หากเปนการผลตเพอการสงออก ผประกอบการยงไดรบการยกเวนอากรขาเขาสาหรบวตถดบและวสดจาเปนทตองนาเขาจากตางประเทศ เพอใชในการผลตสนคาเพอการสงออก ตารางท 11.15 แสดงใหเหนวา รฐบาลไทยใชมาตรการทางภาษศลกากรเพอกระตนการลงทนผานหลายชองทาง ชองทางทสาคญคอ มาตรการยกเวนภาษนาเขาของ BOI โดยมลคาการนาเขาสนคาทตามสทธประโยชนของ BOI ในรอบ 5 ปทผานมา คดเปนสดสวนทสงถงรอยละ 21-25 ของมลคานาเขาทงหมด อนง สนคาทมกใชสทธประโยชนน 3 อนดบแรก คอ เครองจกรเครองใชไฟฟาและอปกรณ (หมวดสนคา 85) เครองจกรกล (หมวดสนคา 84) พลาสตกและผลตภณฑพลาสตก (หมวดสนคา 39) ตามลาดบ นอกจากนน ผนาเขายงไดใชสทธการขอคนภาษศลกากรตามมาตรา 19 ทวแหงพระราชบญญตศลกากร คดเปนสดสวนประมาณรอยละ 5-6 และ คลงสนคาทณฑบนของกรมศลกากร ประมาณรอยละ 2-4 ของมลคานาเขาทงหมด การคนภาษมาตรา 19 ทวนน เปนการคนคาภาระภาษอากรสาหรบวตถดบนาเขา ทผนาเขาไดเสยหรอวางประกนไวขณะนาเขา แตเมอภายหลงสามารถพสจนไดวา การนาเขาวตถดบมาเพอผลต ผสม ประกอบหรอบรรจเปนสนคาสงออก กยอมขอรบภาษอากรคนภายใน 6 เดอนนบตงแตวนทสงสนคานนออกไป สวนคลงสนคาทณฑบนหมายความถงการยกเวนอากรขาเขาและอากรขาออกใหแกสนคาทนาเขามาจากตางประเทศและเกบในคลงสนคาทณฑบน เพอสงออกไปยงนอกประเทศ ทงนไมมขอจากดวาจะสงออกในสภาพเดมหรอในสภาพทไดผลต ผสม หรอประกอบเปนอยางอน

นอกจากนน หากพจารณามลคาภาษนาเขาทผนาเขาตองจายจรงหากไมมสทธประโยชนของ BOI คาดวา รฐบาลจะมรายไดจากภาษอากรนาเขาสงถงประมาณ 50,000 – 70,000 ลานบาท (ตารางท 11.16) แตเนองจากรฐไดใหสทธประโยชนดงกลาว จงทาใหผนาเขาประหยดภาษไดสงถงรอยละ 96 – 99.7 ของมลคาภาษนาเขา

6 การศกษาของ FIAS (1999) ซงใชขอมลในชวงป 2536-37 พบวา สทธพเศษดานภาษสามารถดงดดการลงทนเพมเตมไดเพยงรอยละ 20 ของการ

ลงทน โดยทเหลอรอยละ 80 ของโครงการลงทนทงหมดไดรบสทธประโยชนทางภาษ ทงๆ ทผลงทนตงใจทจะเขามาลงทนอยแลวแมวาจะไมไดรบสทธพเศษใดๆ กตาม กรณเชนนทาใหรฐบาลสญเสยรายไดภาษคดเปนมลคา 29,000 ลานบาท หรอรอยละ 0.6 ของผลตภณฑประชาชาตในป 2539 หากเทยบเปนตนทนการสรางงาน 1 งานจะเทากบ 160,000 บาท ซงสงกวาคาจางเฉลยของแรงงานในภาคอตสาหกรรม (เฉลยปละ 80,000 บาทตอคน)


ทงหมด แมวาการทผนาเขาประหยดภาษไดมาก แตกไมแนชดวาผลประโยชนจากการทรฐยกเวนภาษใหแกผนาเขาทายทสดจะตกแกผบรโภค เศรษฐกจและสงคมสวนรวมมากนอยเพยงไร อยางไรกด หากเปนการนาเขาสนคาทนประเภทเครองจกรและเทคโนโลยทลาสมยยอมเปนผลดตอการพฒนาอตสาหกรรมของประเทศ

ตารางท 11.15 มลคานาเขาของสนคาทไดรบและไมไดรบสทธประโยชนทางภาษศลกากร

ประเภท

2547 2548 2549 2550 2551

พนลานบาท

% พนลานบาท




%

สงเสรมการลงทน 994 25 1,122 23 1,136 24 1,181 24 1,227 21

19 ทว 212 5 260 5 282 6 261 5 295 5

คลงสนคาทณฑบน 165 4 144 3 159 3 132 3 127 2

ยกเวนอากรอนๆ 1,361 34 2,126 44 1,816 38 2,246 46 3,159 53

นาเขาปกตทชาระอากร 1,214 31 1,205 25 1,377 29 1,051 22 1,135 19

รวมมลคานาเขาทงหมด 3,946 100 4,871 100 4,755 100 4,870 100 5,944 100

ทมา: กรมศลกากร

ตารางท 11.16 มลคานาเขาและมลคาภาษทไดรบยกเวนตามสทธประโยชนของ BOI

ตามสทธประโยชน ของ BOI 2547 2548 2549 2550 2551

มลคานาเขาเงนบาท (พนลานบาท) 970 1,118 1,140 1,180 1,229

ภาษนาเขาปกตทผนาเขาตองเสยหากไมมสทธประโยชนทางภาษของ BOI (ลานบาท)

67,381 55,205 52,612 51,342 57,536

ภาษนาเขาทผนาเขาเสยจรง ภายหลงใชสทธประโยชนทางภาษของ BOI (ลานบาท)

204 204 106 312 2,014

สดสวนภาษอากรทไดรบยกเวนตาม BOI 99.7% 99.63% 99.8% 99.4% 96.5%

ทมา: กรมศลกากร

แมวาการสงเสรมการลงทนเปนประโยชนในแงของการพฒนาอตสาหกรรมภายในประเทศ แตมาตรการสงเสรมการลงทนไดสรางความไมเสมอภาคขนระหวางผประกอบการทไดรบและไมไดรบการสงเสรมการลงทน กลาวคอ มาตรการสงเสรมการลงทนไดใหสทธประโยชนพเศษแกผทไดรบสงเสรมการลงทน โดยทาใหผทไดรบการสงเสรมการลงทนสามารถประหยดภาษนาเขาและภาษนตบคคลไดเปนจานวนมาก แรงจงใจเหลานยอมผลกดนใหผประกอบการตางๆ พยายามทจะยนขอรบการสงเสรมการลงทนเพอใหไดรบสทธประโยชนเหนอกรณทเปนการลงทนโดยทวไป อยางไรกด ไมใชวาทกโครงการทยนขอรบการสงเสรมการลงทนจะไดรบอนมตสงเสรมการลงทน ประโยชนจากมาตรการสงเสรม (economic rent) สวนใหญกจะตกอยกบผประกอบการทมความพรอมเทานน นอกจากนน กระบวนการและขนตอนทยงยากอาจนาไปสพฤตกรรมการวงเตนเพอใหไดรบสทธประโยชน ซงเทากบเปดโอกาสใหหลายฝายไดรบผลตอบแทนสวนเกน


ความไมชดเจนในการตความพกดศลกากรสรางความเสยหายตอความเชอมนในการลงทนและ สรางตนทนเพมแกผประกอบการ ตวอยางทเหนไดชด คอ กรณการนาเขาเหลกซลคอนอเลกทรค เดมทผประกอบการในอตสาหกรรมเหลกนาเขาเหลกซลคอนอเลกทรคทพกด 7225.19 และเสยภาษในอตรารอยละ 1 มาเปนกวาเวลา 20 ป โดยทกรมศลกากรมไดทกทวง แตปญหาเกดขนเมอมนาคม 2546 เพราะกรมศลกากรไดเปลยนแปลงการจดพกดหลายครง กลาวคอ กาหนดใหเหลกซลคอนอเลกทรคตองใชสวนผสมทางเคมในการจดเขาพกด การตความพกดทเกดขนและเปลยนแปลงหลายครงทาใหอตราภาษนาเขาเหลกซลคอนเพมขนจากรอยละ 1 เปนรอยละ 12 (พกดของเหลกรดเยน 7209) และรอยละ 15 (พกดของเหลกชบเคลอบ 7210) โดยใหมผลยอนหลง 10 ป ยงผลใหผประกอบการตองเสยคาปรบภาษและเบยปรบเงนเพม ปญหาทเกดขนสวนหนงเปนเพราะการตความพกดขนอยกบการพจารณาของพนกงานเจาหนาท รวมทงผลประโยชนทเกดขนจากการเกบภาษยอนหลงและคาปรบคดเปนมลคามากทเดยว ถาหากสามารถเกบเงนไดจรง เงนจานวนมากจะถกจดสรรใหแกบคคลทเกยวของหลายฝายตามระเบยบกรมศลกากรวาดวยการจายสนบนและรางวล

ปญหาการลกลอบหนศลกากรและการจงใจใหขอมลผดแกเจาพนกงานเปนอกสาเหตหนงททาใหการจดเกบรายไดต าลงหากเจาพนกงานขาดความรอบคอบ สถตการจบกมการลกลอบหนศลกากรและหลกเลยงภาษอากร ระหวางปงบประมาณ 2548-2550 แสดงใหเหนวา ผลกลอบหนศลกากรและหลกเลยงภาษอากรมจานวนเพมมากขน คดเปนอตราเพมถงรอยละ 70 เทยบกบป 2548 (ตารางท 11.17) ในขณะเดยวกนมลคาการจบกมกเพมขนในอตราทใกลเคยงกนกบการเพมจานวนรายของผทกระทาความผดดงกลาว (ตารางท 11.18) โดยรวมแลว แมวาสนคาทถกจบกมเนองจาการลกลอบศลกากรและเลยงภาษมมลคานอยมากเมอเทยบกบมลคานาเขาสนคาทงหมด แตดเหมอนวาปญหาการลกลอบหนศลกากรและการหลกเลยงภาษมแนวโนมเพมขนโดยเฉพาะในป 2550 กลาวคอ จานวนภาษอากรทเกบไดทกๆ 10,000 บาท จะมการลบลอบและหลกเลยงภาษรวมกนประมาณ 12 บาท จากเดมประมาณ 7 บาท

อยางไรกด การจบกมการลกลอบหนศลกากรและหลกเลยงภาษอากรไดนาไปสประเดนถกเถยงเกยวกบสนบนรางวลนาจบในกรมศลกากร การดาเนนการดงกลาวไดสรางผลตอบแทนจานวนมากใหแกบคคลทแจงเบาะแส เจาหนาททเกยวของในกระบวนการสบสวน สอบสวนและจบกม (ตงแตผทดารงตาแหนงอธบดลงมา) แมวารฐเปดโอกาสใหผทถกกลาวโทษสามารถสคดในชนศาลได ซงกตองใชเวลานาน มความเสยงสงทจะตองเสยคาปรบสงถง 4 เทาของมลคาสนคาบวกอากร รวมถงเสอมเสยชอเสยงในกรณทถกตดสนวามความผดจรง ฉะนน ผทถกกลาวโทษจงมกยอมเสยคาปรบโดยทไมนาเรองเขาสกระบวนการของศาล โดยทรอยละ 55 (อตราสงสด) จะถกหกเปนสนบนรางวล ซงแบงเปนเงนสนบน 30% จายใหแกผแจงความนาจบ และเงนรางวล 25% จายใหแกพนกงานเจาหนาทเกยวของในกระบวนการจบกม


ตารางท 11.17 จานวนรายทถกจบกมการลกลอบหนศลกากรและหลกเลยงภาษอากร(ปงบประมาณ 2547-2551)

2548 2549 2550

การลกลอบ (ราย) 3,649 4,558 6,415

การหลกเลยง (ราย) 7,036 6,344 11,727

จานวนการจบกมทงหมด (ราย) 10,685 10,902 18,142 ทมา: กรมศลกากร

ตารางท 11.18 มลคาการจบกมการลกลอบหนศลกากรและหลกเลยงภาษอากร (ปงบประมาณ 2547-2551)

2548 2549 2550

ลานบาท %* ลานบาท %* ลานบาท %*

การลกลอบ 2,078 0.04 1,057 0.02 2,303 0.05 การหลกเลยง 1,356 0.03 2,396 0.05 3,595 0.07 มลคาสนคาทถกจบกม 3,434 0.07 3,453 0.07 5,898 0.12 มลคานาเขาสนคาทงหมด 4,870,953 4,754,637 4,870,186

หมายเหต : * สดสวนของมลคาการลกลอบ/การหลกเลยงตอมลคานาเขาสนคาทงหมด ทมา: กรมศลกากร

โดยรวมแลว ปญหาขางตนไดกอใหเกดผลตอบแทนสวนเกนทางเศรษฐกจตามทกฎหมายไดเปดชองโหวใหกบผทเกยวของหลายฝาย เชน กรณการสงเสรมการลงทนของ BOI ทาใหผประกอบการทไดรบการสงเสรมการลงทนประหยดภาษไดมากทสดเพราะไดรบงดเวนภาษนาเขาเครองจกร กรณการใชสทธประโยชนทางภาษตามขอตกลงการคาเสรตางๆ ทาใหผนาเขาประหยดภาษนาเขาเพราะจายภาษในอตราพเศษแทนทจะจายภาษในอตราปกต กรณการลกลอบหนศลกากรและหลกเลยงภาษอากร หากรฐจบกมไมได ผลประโยชนกจะตกไปอยกบผทลกลอบศลกากรและหลกเลยงภาษ ในทางตรงกนขาม หากรฐสามารถจบกมได เจาพนกงานทเกยวของและผทแจงเบาะแสจะไดรบผลประโยชนรวมกนขนสงสดถงรอยละ 55 ของรายไดขายของกลางหรอคาปรบ สวนทเหลอตกเปนของรฐ เปนตน โดยรวมแลวหากเปนการใหสทธประโยชนทงทไมสมควรจะให ยอมเปนผลเสยทาใหรฐสญเสยรายไดจานวนมากซงนาจะนาไปใชพฒนาประเทศตอไปได และผลประโยชนอาจจะมไดตกกบประชาชนอยางเตมเมดเตมหนวย

11.5 ภาษสรรพสามต

11.5.1 โครงสรางภาษสรรพสามต

ภาษสรรพสามตเปนภาษอกประเภทหนงทเรยกเกบจากการบรโภคสนคาและบรการ รวมทงอาจเกบจากวตถดบหรอสนคาทอยในกระบวนการผลต อนง รฐบาลจดเกบภาษสรรพสามตโดยมวตถประสงคหลาย


ประการ เชน (ก) เพอตองการคมครองผผลตในประเทศ เชน ผผลตรายเลก (ข) เพอลดปรมาณการบรโภคของประชาชน โดยเฉพาะสนคาทไมจาเปนตอการดารงชวต สนคาฟ มเฟอย และสนคาทไมดตอสขภาพ เชน บหร ยาสบ สรา และเครองดม เปนตน (ค) เพอใหรฐบาลจดระเบยบควบคมการดาเนนธรกจบางประเภทได เปนตน อยางไรกดหลงจากพฒนาการของระบบภาษมลคาเพมและภาษนตบคคลแลว รฐบาลเรมใหความสาคญกบการเกบภาษสรรพสามตเพอลดปญหาสงแวดลอมและเพอแกไขปญหาสงคมเปนหลก

ปจจบน กรมสรรพสามตเรยกเกบภาษสรรพสามตจากสนคา 15 ชนด ประกอบดวย น ามนและผลตภณฑน ามน เครองดม เครองไฟฟา (เฉพาะเครองปรบอากาศและโคมระยาททาจากแกวครสตล) แกวและเครองแกว รถยนต เรอยอชตและยานพาหนะทางน าทใชเพอความสาราญ ผลตภณฑเครองหอมและเครองสาอาง พรมและสงทอปพนทาดวยขนสตว หนออนและหนแกรนต(ปจจบนยกเวนภาษ) รถจกรยานยนต แบตเตอรและถานไฟฉาย สถานบรการ สรา ยาสบ และไพ อนง ผลการจดเกบภาษสรรพสามตทในชวง 10 กวาปทผานมา พบวา แหลงรายไดทสาคญของภาษสรรพสามตมาจากเครองดมทมแอลกอฮอลซงไดแก สราและเบยร รองลงมาคอ น ามน รถยนต และยาสบ ตามลาดบ (รปท 11.10) สาหรบการคานวณภาษนน รฐกาหนดใหฐานภาษคานวณจากราคาหนาโรงงาน ยกเวนกรณไมมราคาหนาโรงงานและกฎหมายใหอานาจใชดลยพนจ นอกจากนน การคานวณภาษสรรพสามตเปนการคานวณภาษทมลกษณะของภาษฝงใน (inclusive tax)7 ซงทาใหอตราภาษทแทจรงสงกวาอตราภาษตามประกาศ ตวอยางเชน วสกนาเขาตองเสยภาษสรรพสามตในอตราทแทจรงสงถงรอยละ 123 (ตารางท 11.19)

7 การคดเงนภาษใชวธทเรยกวา “สตรฝงใน” (inclusive tax) แทนการใชสตรปกตหรอสตรไมรวมภาษ (exclusive) ทงนเพอใหรฐไดรบเงนภาษมาก

ขน ยกตวอยางเชน หากอตราภาษตามมลคาเทากบรอยละ 40 ฐานภาษเทากบ 100 ตอขวด เงนภาษทคานวณตามสตรฝงนอก คอ 40 บาท แตเงนภาษตามสตรฝงในเทากบ 66.67 บาท หรออตราภาษแทจรง (effective rate) เทากบรอยละ 66.67


รปท 11.10 ผลการจดเกบรายไดภาษสรรพสามต

ทมา: สานกเศรษฐกจการคลง

ตารางท 11.19 อตราภาษทแทจรงของสนคาประเภทสรา

ประเภทสรา ดกร (%) อตราภาษตามประกาศ (%) อตราภาษทแทจรง (%)

1. วสกนาเขา

- M1 43 50 123.4 - M2 40 50 123.4

2. วสกในประเทศ

- D1 40 50 76.5

3. เบยร

- B1 7.3 55 61.6 - B2 4.9 55 61.6 - B3 4.9 55 61.6

ทมา: นพนธ พวพงศกร และคณะ (2550), นพนธ พวพงศกร และคณะ (2552)

11.5.2 การกระจายภาระภาษสรรพสามต

หากพจารณาตามบทบญญตแหงกฎหมาย ผทมหนาทตองชาระภาษสรรพสามต ประกอบดวย ผผลต ผประกอบการอตสาหกรรม ผประกอบกจการสถานบรการ ผนาเขาสนคา รวมทงผอนตามทกฎหมายกาหนด แมวาภาษสรรพสามตเปนภาษทเกบจากฐานการบรโภค แตสนคาบางชนดทจดวาเปนสนคาขนกลาง (intermediate goods) ซงเปนวตถดบสาคญในกระบวนการผลต เชน นามนเชอเพลงและผลตภณฑน ามน กตอง


เสยภาษสรรพสามตเชนกน อนง ผลของการจดเกบภาษสรรพสามตในสนคาขนกลางน นยอมทาใหผประกอบการเกดตนทนทสงขนซงทาใหจาเปนตองตงราคาขายสนคาใหสงขนตามไปดวย โดยภาระภาษสรรพสามตทเกดขนอาจถกผลกไปยงผบรโภคทายสดได โดยรวมจงกลาวไดวาผมหนาทเสยภาษสรรพสามตตามกฎหมาย เชน ผผลตสนคาและบรการ จงอาจไมไดเปนผทรบภาระภาษอยางแทจรง เพราะผผลตสนคาและบรการเหลานนอาจผลกภาระภาษทเกดขนไปใหผบรโภครบภาระแทนได ดวยการบวกเขากบราคาสนคา ฉะนนหากรฐบาลเกบภาษสรรพสามตในอตราทสงและผผลตผลกภาระภาษไปยงผบรโภค ยอมทาใหผบรโภคมคาใชจายเพมขน

การวเคราะหการกระจายภาระภาษสรรพสามตยงคงนาเอากรอบการวเคราะหทใชในหวขอท 11.3 (ภาษมลคาเพม) และหวขอท 11.4 (อากรขาเขา) มาปรบใช โดยยงคงตงขอสมมตการผลกภาระภาษเชนเดม ไดแก (ก) ผผลตหรอใหบรการผลกภาระภาษทงหมดไปใหผบรโภค (FW100) ซงสะทอนวา ตลาดสนคาเปนตลาดผกขาด (ข) ผบรโภครบภาระบางสวนเพยงรอยละ 75 ในขณะทผประกอบการรบภาระภาษสวนทเหลอ (FW75W0) ซงใชแทนกรณทตลาดสนคาและบรการมการแขงขนนอยแตตลาดแรงงานมการแขงขนกนสง และ (ค) ผบรโภครบภาระบางสวนเพยงรอยละ 75 ในขณะทผประกอบการผลกภาระภาษไปขางหลงโดยผเปนเจาของปจจยการผลตแบกรบภาระไวรอยละ 25 (FW75W25) เพอชวยใหเขาใจมากขนวา ถาหากตลาดสนคาและตลาดแรงงานมการแขงขนมากขน จะทาใหภาระภาษทตกกบครวเรอนเปลยนแปลงไปอยางไรบาง

อยางไรกด เนองจากภาษสรรพสามตมลกษณะเปนภาษการขายเฉพาะทเรยกเกบจากสนคาบางประเภท การศกษานจงวเคราะหภาระภาษเฉพาะสนคาทเปนแหลงรายไดหลกๆ ของรฐบาลเทานน ไดแก เครองดมแอลกอฮอล (เบยร ไวน สรา และเครองดมแอลกอฮอลอนๆ) ยาสบ (บหร ซการ ยาเสน ยานตถ หมาก พล ยาฉน ฯลฯ) และน ามน (น ามนเบนซน ดเซล น ามนเชอเพลงตางๆ รวมถงคาใชจายในการเดนทางรถโดยสารสาธารณะ) โดยทสนคาทงสามกลมนสรางรายไดใหแกรฐบาลสงถงรอยละ 70-80 ของรายไดจากการจดเกบภาษสรรพสามตทงหมด อนง การวเคราะหในสวนนยงคงใชแบบแผนการบรโภคหรอคาใชจายของครวเรอนในสนคาทเกยวของทคานวณไดจากขอมลการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน (SES) ป 2547 และ 2550 เปนฐานสาหรบการกระจายภาระภาษ

ตารางท 11.20 และ 11.21 แสดงผลการวเคราะหสดสวนภาระภาษสรรพสามตเครองดมแอลกอฮอลตอรายไดของครวเรอน โดยใชคาใชจายการอปโภคบรโภคและรายไดในการแบงกลมครวเรอนตามลาดบ ตารางท 11.22 และ 11.23 แสดงผลการวเคราะหสดสวนภาระภาษสรรพสามตยาสบตอรายไดของครวเรอน สวนตารางท 11.24 และ 11.25 นนแสดงสดสวนภาระภาษสรรพสามตนามนตอรายไดหากเปรยบเทยบกนระหวางสนคาสามชนดน ทงนโดยรวมพบวาในป 2550 ครวเรอนโดยเฉลยมภาระภาษสรรพสามตในสวนของการบรโภคเครองดมแอลกอฮอลมากทสด (รอยละ 1.37 ของรายได) รองลงมาคอ นามนและผลตภณฑน ามน (รอยละ 1.23) และยาสบ (รอยละ 0.67)


ตารางท 11.20 สดสวนภาระภาษสรรพสามตเครองดมแอลกอฮอลตอรายได ในป 2547 และ 2550 จาแนกตามกลมของครวเรอนเรยงตามรายจายเพอการอปโภคบรโภค


ตามรายจายเพอการอปโภคบรโภค FW100 FW75W0 FW75W25 FW100 FW75W0 FW75W25

1 (จนสด) 0.85 0.80 0.82 0.97 0.74 0.79

2 1.11 0.88 0.93 1.24 0.95 1.00

3 1.29 1.02 1.08 1.32 1.02 1.07

4 1.47 1.22 1.25 1.37 1.08 1.13

5 1.68 1.39 1.43 1.50 1.18 1.23

6 1.85 1.53 1.57 1.79 1.42 1.48

7 1.74 1.48 1.52 1.49 1.21 1.27

8 1.65 1.46 1.49 1.58 1.34 1.39

9 1.72 1.59 1.62 1.36 1.24 1.28

10 (รวยสด) 1.25 1.69 1.61 1.20 1.67 1.57

เฉลย 1.49 1.49 1.49 1.37 1.37 1.37


ตารางท 11.21 สดสวนภาระภาษสรรพสามตเครองดมแอลกอฮอลตอรายได ในป 2547 และ 2550 จาแนกตามกลมของครวเรอนเรยงตามรายได


ตามรายได FW100 FW75W0 FW75W25 FW100 FW75W0 FW75W25

1 (จนสด) 2.27 1.76 1.80 2.51 1.93 1.97

2 1.87 1.43 1.49 2.07 1.61 1.64

3 1.98 1.56 1.61 1.75 1.35 1.40

4 2.06 1.61 1.66 1.92 1.47 1.53

5 1.98 1.67 1.70 1.90 1.47 1.53

6 1.98 1.59 1.64 1.78 1.40 1.46

7 1.78 1.48 1.53 1.56 1.25 1.31

8 1.90 1.66 1.69 1.77 1.46 1.52

9 1.65 1.49 1.53 1.43 1.23 1.29

10 (รวยสด) 0.91 1.37 1.30 0.86 1.35 1.27

เฉลย 1.49 1.49 1.49 1.37 1.37 1.37



สาหรบเครองดมแอลกอฮอลนน ครวเรอนมภาระภาษสรรพสามตโดยเฉลยเปลยนแปลงเลกนอยโดยสดสวนของภาระภาษสรรพสามตทตกกบครวเรอนลดลงจากรอยละ 1.49 ของรายไดในป 2547 เปนรอยละ 1.37 ในป 2550 หากพจารณาการกระจายภาษสรรพสามตตามฐานการบรโภคเครองดมแอลกอฮอลของครวเรอน พบวา โครงสรางภาษตามฐานการบรโภคมลกษณะทเปนธรรม กลาวคอ ผทบรโภคเครองดมแอลกอฮอลมากจะเสยภาษสรรพสามตมากขนตามไปดวย โดยจะเหนไดวา ครวเรอนยากจนบรโภคสนคาประเภทนนอยเมอเทยบกบครวเรอนกลมอนๆ ดงนนจงเกดภาระภาษสรรพสามตนอยตามไปดวย แมสถตจะเปนเชนนนแตยงมขอสงสยวากลมครวเรอนยากจนอาจจะมไดบรโภคเครองดมแอลกอฮอลทอยในระบบการคาทางการ ทาใหไมตองเสยภาษหรอเสยภาษในอตราทตา ซงแตกตางจากกลมครวเรอนทมฐานะดกวาสวนใหญบรโภคเครองดมแอลกอฮอลเพมขนทงนอาจดมปรมาณมากขนหรอดมเครองดมทมราคาแพงและตองเสยภาษสรรพสามตเครองดมแอลกอฮอลในอตราทสงกเปนได แตเปนทนาสงเกตวาครวเรอนทมฐานะรารวยทสดมสดสวนคาใชจายเครองดมแอลกอฮอลตอรายจายอปโภคบรโภคทงหมดลดลงจากป 2547 (ดภาคผนวก 11-ก)

อยางไรกดเมอแบงกลมครวเรอนโดยใชรายไดเพอตวชวดสวสดการ (welfare) พบวา โครงสรางภาษสรรพสามตสาหรบเครองดมแอลกอฮอลมลกษณะถดถอย โดยกลมครวเรอนทมรายไดสงฐานะดมภาระภาษตาโดยเปรยบเทยบกบกลมครวเรอนทมรายไดเฉลยตาทสด ขอคนพบนไมเปลยนแปลงแมจะปรบรปแบบการผลกภาระภาษเปนแบบ FW75W0 หรอ FW75W25 กตาม แตนยสาคญทไดจากการปรบรปแบบการผลกภาระภาษ คอ ตลาดสนคาและตลาดแรงงานทมการแขงขนมากขน จะชวยลดภาระภาษโดยเฉลยของครวเรอนลง และทาใหโครงสรางภาษสรรพสามตเครองดมแอลกอฮอลมลกษณะถดถอยนอยลง

สาหรบสนคายาสบซงรวมทงบหร ยาเสน ซการ ฯลฯ หากเปรยบเทยบภาระภาษสรรพสามตของครวเรอนเฉพาะในกลมทยากจนสดกบกลมทรารวยสดโดยการแบงกลมครวเรอนตามการบรโภคหรอรายได (ตารางท 11.22 และ 11.23) พบวา โครงสรางภาษสรรพสามตของสนคาประเภทนมลกษณะถดถอยคอนขางชดเจนหากแบงกลมโดยใชรายไดเปนเกณฑ อยางไรกด สภาพการแขงขนในตลาดสนคาและแรงงานนบเปนปจจยสาคญทจะชวยใหโครงสรางภาษมความถดถอยนอยลงได กลาวคอ สวนตางภาระภาษสรรพสามตยาสบระหวางกลมครวเรอนทรวยสดและทจนสดในกรณทมการผลกภาระภาษไปใหผบรโภคทงหมดมคาสงกวากรณทผผลตสามารถผลกภาระภาษไปใหผบรโภคและแรงงานไดเพยงบางสวน แมวาผลการศกษาจะชใหเหนวาโครงสรางภาษยาสบโดยรวมมลกษณะถดถอย แตกตองตความอยางระมดระวงเพราะการศกษานมขอจากดในการเขาถงฐานขอมลทแบงแยกประเภทยาสบออกเปนชนดยอย อนงในทางปฏบต กฎหมายกาหนดอตราภาษแตกตางกนไปในแตละประเภทยาสบ กลาวคอ อตราภาษใบยาสบสาหรบยาเสนตากวาอตราภาษทเรยกเกบจากบหรมาก นอกจากนน หากพจารณาพฤตกรรมของครวเรอนยากจน มความเปนไปไดสงกวาครวเรอนยากจนในชนบทสบยาเสนมวนขณะทคนเมองบรโภคบหรทเสยภาษสรรพสามตในอตราทสงกวา


ตารางท 11.22 สดสวนภาระภาษสรรพสามตยาสบตอรายได ในป 2547 และ 2550 จาแนกตามกลมของครวเรอนเรยงตามรายจายเพอการอปโภคบรโภค

กลมของครวเรอนเรยง 2547 2550 ตามรายจายเพอการอปโภคบรโภค FW100 FW75W0 FW75W25 FW100 FW75W0 FW75W25

1 (จนสด) 0.80 0.69 0.70 0.82 0.62 0.65 2 0.81 0.63 0.66 0.87 0.66 0.69 3 1.01 0.78 0.81 0.84 0.65 0.67 4 0.97 0.79 0.81 0.82 0.64 0.67 5 1.05 0.86 0.88 0.97 0.75 0.78 6 1.13 0.92 0.94 0.94 0.74 0.76 7 1.12 0.93 0.95 0.91 0.72 0.75 8 0.98 0.85 0.87 0.87 0.73 0.75 9 0.83 0.78 0.80 0.70 0.63 0.65

10 (รวยสด) 0.41 0.70 0.66 0.34 0.64 0.59 เฉลย 0.78 0.78 0.78 0.67 0.67 0.67


ตารางท 11.23 สดสวนภาระภาษสรรพสามตยาสบตอรายได ในป 2547 และ 2550 จาแนกตามกลมของครวเรอนเรยงตามรายได

กลมของครวเรอนเรยง 2547 2550 ตามรายได FW100 FW75W0 FW75W25 FW100 FW75W0 FW75W25 1 (จนสด) 1.55 1.19 1.21 1.72 1.31 1.33

2 1.31 1.00 1.03 1.06 0.82 0.84 3 1.21 0.95 0.97 1.04 0.80 0.83 4 1.22 0.95 0.98 1.09 0.83 0.86 5 1.34 1.10 1.12 1.13 0.87 0.90 6 1.24 0.98 1.01 1.07 0.83 0.87 7 1.13 0.93 0.95 0.98 0.78 0.81 8 1.08 0.94 0.95 0.85 0.70 0.73 9 0.81 0.74 0.76 0.74 0.63 0.66

10 (รวยสด) 0.29 0.58 0.54 0.24 0.53 0.49 เฉลย 0.78 0.78 0.78 0.67 0.67 0.67


สวนผลตภณฑน ามนและคาใชจายในการเดนทางของครวเรอน พบวา โครงสรางภาษมลกษณะกาวหนาตามการบรโภค (ตารางท 11.24) โดยกลมคนทมรายไดสงมแนวโนมเสยภาษสรรพสามตมากขนตามการบรโภคผลตภณฑน ามนและเชอเพลง ในขณะทกลมคนยากจนมภาระภาษประเภทนนอยกวา ทงนเปนเพราะคนรวยมกไมไดใชบรการสาธารณะมากเทาใดนกสวนใหญใชพาหนะสวนบคคลในการเดนทาง ซงทาให


เกดคาใชจายในสวนน ามนเชอเพลงและภาระภาษสรรพสามตเพมขนตามปรมาณการเดนทาง สวนคนทมรายไดนอยมกใชบรการสาธารณะ เชน รถโดยสารประจาทาง ทาใหไมเกดคาใชจายน ามนโดยตรงมลคามากๆ เพยงแคเสยคาธรรมเนยมใชบรการรถโดยสารในอตราทตา โดยทภาระภาษสรรพสามตทเกบจากน ามนและเชอเพลงแฝงอยในคาธรรมเนยมดงกลาวแตกถกถวเฉลยไปยงผใชบรการจานวนมาก ทาใหภาระภาษเฉลยตอผใชบรการสาธารณะนอยในระดบทตากวาการเดนทางโดยใชยานพาหนะสวนตว

ตารางท 11.24 สดสวนภาระภาษสรรพสามตผลตภณฑนามนตอรายได ในป 2547 และ 2550 จาแนกตามกลมของครวเรอนเรยงตามรายจายเพอการอปโภคบรโภค

กลมของครวเรอนเรยง 2547 2550 ตามรายจายเพอการอปโภคบรโภค FW100 FW75W0 FW75W25 FW100 FW75W0 FW75W25

1 (จนสด) 1.34 1.18 1.20 0.88 0.68 0.72 2 1.53 1.20 1.26 1.01 0.78 0.83 3 1.61 1.27 1.33 1.15 0.89 0.93 4 1.62 1.34 1.38 1.18 0.93 0.97 5 1.70 1.43 1.47 1.23 0.97 1.02 6 1.69 1.43 1.48 1.22 0.98 1.04 7 1.73 1.49 1.53 1.28 1.04 1.10 8 1.66 1.49 1.53 1.33 1.14 1.19 9 1.71 1.62 1.66 1.35 1.20 1.24

10 (รวยสด) 1.66 2.08 2.00 1.20 1.59 1.50 เฉลย 1.66 1.66 1.66 1.23 1.23 1.23


ตารางท 11.25 สดสวนภาระภาษสรรพสามตผลตภณฑนามนตอรายได ในป 2547 และ 2550 จาแนกตามกลมของครวเรอนเรยงตามรายได

กลมของครวเรอนเรยง 2547 2550 ตามรายได FW100 FW75W0 FW75W25 FW100 FW75W0 FW75W25 1 (จนสด) 2.93 2.26 2.30 2.18 1.68 1.71

2 2.29 1.76 1.82 1.51 1.18 1.21 3 2.07 1.64 1.70 1.44 1.11 1.16 4 1.98 1.55 1.62 1.40 1.08 1.13 5 1.86 1.60 1.63 1.38 1.08 1.13 6 1.84 1.50 1.56 1.41 1.11 1.17 7 1.82 1.54 1.58 1.35 1.08 1.14 8 1.76 1.58 1.62 1.35 1.13 1.19 9 1.69 1.56 1.60 1.30 1.12 1.17

10 (รวยสด) 1.35 1.77 1.70 1.00 1.39 1.31 เฉลย 1.66 1.66 1.66 1.23 1.23 1.23



รปท 11.11 และ 11.12 เปรยบเทยบ Lorenze curve และ Concentration curve ภาษสรรพสามตของสนคาประเภทตางๆ (เครองดมทมแอลกอฮอล ยาสบ และน ามน) เนองจากเสน Concentration curve ของภาษสรรพสามตทเกบจากเครองดมแอลกอฮอลอยต ากวาเสน Lorenz curve จงสรปไดวาโครงสรางภาษสรรพสามตของสนคาประเภทนมลกษณะกาวหนา (progressive) โดยในป 2550 โครงสรางภาษมลกษณะกาวหนาเพมขนเลกนอย สาเหตหลกเปนเพราะครวเรอนทมฐานะยากจนบรโภคสนคาประเภทนในสดสวนทตากวาครวเรอนทรารวย

นอกจากนน กลมครวเรอนทยากจนมสดสวนของภาระภาษจากการบรโภคยาสบสงกวาครวเรอนทรารวย สวนโครงสรางภาษของผลตภณฑน ามนในป 2550 มลกษณะถดถอยนอยลงจากเมอป 2547 แตกยงไมสามารถสรปไดชดเจนนกวามลกษณะกาวหนา เพราะเสน Concentration curve อยใกลและทบเสน Lorenz curve ในบางชวง เพราะผลตภณฑน ามนและเชอเพลงนอกจากจะถกใชบรโภคเปนสนคาขนสดทาย (final demand) โดยตรงแตน ามนบางสวนถกใชไปในกระบวนการผลตสนคาอปโภคบรโภคทจาเปน ซงอาจกอใหเกดภาระทางออม (secondary impact) จากการบรโภคสนคาเหลานน

รปท 11.11 การเปรยบเทยบ Lorenz curve และ Concentration curve ของภาษสรรพสามต (ป 2547)

0.2

.4.6

.81

0 .2 .4 .6 .8 1

Lorenz curve C (alcohol excise tax)

C (tobacco excise tax) C (fuel excise tax)



รปท 11.12 การเปรยบเทยบ Lorenz curve และ Concentration curve ของภาษสรรพสามต (ป 2550)

0.2

.4.6

.81

0 .2 .4 .6 .8 1

Lorenz curve C (alochol excise tax)

C (tobacco excise tax) C (fuel excise tax)


เนองจากโครงสรางภาษสรรพสามตเครองดมแอลกอฮอลมความเปนธรรมอยแลวจงไมนาเปนหวงมากนกสาหรบผบรโภค แตประเดนอยทวาควรทาอยางไรใหการเกบภาษสรรพสามตสนคาประเภทนมความเหมาะสมยงขนใหสอดคลองกบหลกความมประสทธภาพของภาษ (efficiency) ซงหมายถงการเกบภาษใหไดมากทสดแตยงคงทาใหสงคมไดสวสดการสงสด และหลกความเทาเทยมทางสงคม (social equity) ซงมผลตอการกระจายรายไดของประชาชน นโยบายสาคญทควรไดรบการทบทวนและพจารณา คอ การเกบภาษสรรพสามตเครองดมทมแอลกอฮอลแตละชนดดวยอตราภาษทตางกนและยงผนแปรไปตามปรมาณแอลกอฮอล การยกเลกระบบคดภาษสรรพสามตแบบฝงในเพอทาใหอตราภาษมความโปรงใสตรงไปตรงมา

โดยรวมแลว การปรบเปลยนโครงสรางภาษอาจทาใหสงคมไดรบสวสดการสงขนได การศกษานพบวาในป 2550 เสน Concentration curve ของยาสบอยสงกวาของนามน สวนหนงเปนเพราะวาในป 2550 ราคาน ามนโดยเฉลยปรบตวสงขน ซงทาใหตนทนคาใชจายของครวเรอนเพมสงขนตามไปดวย นยเชงนโยบายทสาคญคอ การลดภาษสรรพสามตยาสบในขณะเดยวกนปรบภาษน ามนใหสงขนเพยงพอทจะทาใหรายไดของรฐบาลไมเปลยนแปลงไป โดยรวมจะทาใหสงคมไดรบสวสดการสงขน การปรบภาษยาสบใหลดตาลงเลกนอยในขณะทใชแนวทางอนทมประสทธภาพในการจากดการบรโภคยาสบใหนอยลงและไมสรางภาระดานงบประมาณทตองจดสรรไปเพอเปนคาใชจายในการรกษาผปวยทเจบปวยจากการบรโภคยาสบ ในขณะทปรบภาษน ามนใหสงขนเพราะกลมคนทมฐานะดมกบรโภคผลตภณฑน ามนในปรมาณมาก โดยรวมนาจะสงผลด


ในเชงสวสดการของสงคม ผลการศกษานสอดคลองกบขอสรปของ Chandoevwit and Dahlby (2006) ซงไดคานงถงการบดเบอนทเกดจากมาตรการทไมใชภาษ (non-tax distortion)8 และพบวาภาษบหรถกจดเกบในอตราทสงเกนไป (ตนทนสงคมของการเพมอตราการเกบภาษหรอ MSCF มคาสงถง 2.22) ในขณะทภาษน ามนเชอเพลงคอนขางตา (MSCF มคาเพยง 0.512) ฉะนน นโยบายทจะชวยทาใหสงคมไดรบสวสดการสงขน คอ การลดภาษบหรแลวจงชดเชยดวยรายรบภาษทลดลงดวยการเกบภาษน ามนใหสงขน อยางไรกด เปนทนาสงเกตวาการคานวณคาความยดหยนของอปสงคตอสนคาตางๆ ในการศกษานนใชขอมลระหวางป 2526-2545 เทานน แตพบวาราคานามนผนผวนและปรบตวสงขนมากในชวง 3-4 ปทผานมา

นอกจากการวเคราะหการกระจายภาระภาษไปสครวเรอนโดยใชแบบแผนการบรโภคของครวเรอนแลว การศกษาทผานมาไดใชแนวคดดลยภาพบางสวนดวยการประมาณคาความยดหยนของทงอปสงคและอปทานจากแบบจาลอง เพอดวาภาระภาษตกอยกบฝายใดระหวางผบรโภคกบผผลต ตารางท 11.26 แสดงวา สนคาจาพวกกาซปโตรเลยมเหลว นามนดเซล และบหรมคาความยดหยนของอปสงคตอราคานอยมาก กลาวคอ การเปลยนแปลงราคาไมทาใหการบรโภคเปลยนแปลงมากนก แตทางดานอปทานนน กาซปโตรเลยมเปนสนคาชนดเดยวในสนคากลมนคอนขางออนไหวตอการเปลยนแปลงของราคา หากพจารณาความยดหยนเชงเปรยบเทยบ เนองจากความยดหยนของอปทานมคาสงกวาอปทานพอควร จงคาดการณไดวา หากมการขนภาษสรรพสามตในสนคาทงสามจะทาใหผประกอบการสามารถผลกภาระภาษไปยงผบรโภคไดมาก ตารางท 11.27 สนบสนนขอคาดการณในเชงทฤษฎขางตน และยงพบอกวาการขนภาษกาซฯ อาจจะกอใหเกดภาระภาษสวนเกนประมาณรอยละ 7 ซงนบวาเปนตนทนทเพมขนแกสงคมนอกเหนอจากภาระภาษทผผลตและผบรโภคตองจายใหแกรฐ ภาระภาษสวนเกน (excess burden) ทเกดจากการเกบภาษสะทอนถงการสญเสยประสทธภาพทางเศรษฐกจเพราะเปนสวนทเกดขนโดยไมมผใดไดรบประโยชน

ตารางท 11.26 ความยดหยนของอปสงคและอปทานตอราคาในการศกษาภาระภาษสรรพสามต

สนคา ความยดหยนของอปทาน ความยดหยนของอปสงค

กาซปโตรเลยมเหลว /1 4.13 -0.64

นามนดเซล /2 0.69 -0.36

บหร /3 0.36 -0.31 ทมา: /1 ชเกยรต ถรสตยาพทกษ (2548) /2 อรพรรณ พรหมพล (2544) /3 วรรณา บงการสวรรณ (2545)

8 ตวอยางของการบดเบอนทเกดจากมาตรการทไมใชภาษ เชน การบดเบอนทเกดจากผลกระทบภายนอกตอสภาพแวดลอม ผลกระทบภายนอกตอ

รายจายของรฐ ความบดเบอนจากการทไมสามารถควบคมตวเองได ความบดเบอนจากโครงสรางตลาดแบบผกขาด ความบดเบอนจากการลกลอบหนภาษ


ตารางท 11.27 ภาระภาษสรรพสามตของผผลต ผบรโภค และภาระสวนเกน

% ของรายไดภาษทงหมดในสนคาดงกลาวรฐบาลไดจากการขนอตราภาษ

สนคา ภาระภาษของผผลต ภาระภาษของผบรโภค ภาระภาษสวนเกน

กาซปโตรเลยมเหลว /1 18.16 81.84 6.99

นามนดเซล /2 4.99 / 3.73 95.01 / 96.27 0.50 / 0.37

บหร /3 3.90 96.10 0 ทมา: /1 ชเกยรต ถรสตยาพทกษ (2548) /2 อรพรรณ พรหมพล (2544) /3 วรรณา บงการสวรรณ (2545)

11.5.3 ปญหาทเกยวกบโครงสรางภาษสรรพสามต

ในปจจบนโครงสรางภาษสรรพสามตมลกษณะบางประการทกอใหเกดความไมเสมอภาคในการแขงขนในกลมผประกอบการ

ปญหาของโครงสรางภาษทไมเสมอภาคในแนวนอน (horizontal equity)

- สนคาเหมอนกนแตกาหนดฐานภาษตางกนตามเกรด : เบยร (economy, standard, premium) วสกนาเขา (super deluxe, deluxe, premium, standard, economy) การทสนคาชนดเดยวกนมฐานภาษตางกน ทาใหสนคาทถกกาหนดใหเปนสนคาเกรดตามฐานภาษตากวาสนคาเกรดสง จงเสยภาษสรรพสามตนอยกวา ทาใหรฐสญเสยรายไดภาษ

- สนคาเหมอนกนแตกาหนดอตราภาษตางกน เพราะรฐจาแนกสนคาใหตางกน (ดตวอยางในตารางท 11.28) เชน วสกถกแยกเปนสราปรงพเศษผสม ซงเสยภาษสงกวาสราผสมบางชนด เปนตน ผลทตามมาคอ ทาใหผประกอบการบางรายแขงขนไดเปรยบผประกอบการรายอนๆ ทเสยภาษมากกวา เพราะการทฐานภาษและอตราภาษของสนคาชนดเดยวกนมอตราแตกตางกน มผลบดเบอนพฤตกรรมของผผลตและผบรโภคได เชน ผประกอบการใชกลยทธนาเขาเครองดมแอลกอฮอลทเสยภาษนอยกวา และยงทาใหผบรโภคบางสวนเปลยนจากการบรโภคสราราคาแพงมาบรโภคสราราคาถกแทน ซงทาใหรฐเกดรายไดจากภาษสราในอตราเตบโตทชาลงแมวาจะมการบรโภคสราราคาถกเพมขนกตาม การศกษาของ นพนธ พวพงศกร และคณะ (2552) ไดชใหเหนถงปญหาของการแขงขนกนในตลาดทมกฎกตกาไมเหมอนกนซงกอใหเกดการไดเปรยบเสยเปรยบระหวางผผลต เชน การทสราชนดเดยวกนทมแอลกอฮอลปรมาณเทากนแตถกจดเกบภาษจานวนไมเทากน ตวอยางเชน เบยรสงหถกจดเกบภาษเบยรประเภท Standard ท 22.76 บาทตอขวด ในขณะทคแขงทขายเบยรประเภท Economy และ Premium ถกเกบภาษท 16.74 และ 23.38 บาทตอขวดตามลาดบ ทาใหผผลตเบยรประเภท Standard ตองเสยภาษสงกวาเบยรประเภท Economy มากถง 6.02 บาทตอขวด ในขณะทเสยภาษถกกวาเบยรประเภท Premium เพยง 0.62 บาทตอขวด


โดยรวมแลว ทาใหผผลตเบยรประเภท Standard เสยเปรยบในเชงการแขงขนตอผผลผลตเบยรประเภท Economy และ Premium

ปญหานทาใหเบยรสงหสญเสยตลาดตองงดกลยทธการตลาด โดยนาเบยรชนดใหม (ไดแก เบยรลโอ) ทเปนเบยรประเภท “ประหยด” (โดยแจงราคาหนาโรงงานตา) ออกมาจาหนายแขงขนกบเบยรชาง นอกจากนนการทสรานาเขาราคาแพงบางยหอตองเสยภาษในอตราสง ทาใหผประกอบการใชกลยทธนาเขาวสกประหยดและวสกมาตรฐานทเสยภาษนอยกวาวสกพรเมยมและวสกเดอลกซ โดยใชวธแจงราคานาเขาตา (under-invoiced)

ตารางท 11.28 สราชนดเดยวกนแตจดประเภทใหตางกน

ประเภท ยหอ อตราภาษ

ปจจบน (%) ฐานภาษ

(บาท/ขวด) ภาษสรรพสามต

(บาท/ขวด)

- สราขาว เหลาโรง 40 º 120** 15.30 30

- สราพเศษ (ประเภทอนๆ) Absolute Vodka 40 º 400** 58.30 120

- สราพเศษ (ประเภทอนๆ) แสงโสม 40 º 400** 40.84 112

- สราพเศษ (บรนด) รเจนซ 38 º 48* 126.88 129.03

- สราพเศษ (วสก) Black 43 º 50* 173.3 308.15

- สราปรงพเศษ แมโขง 35 º 400** 46.69 105

- สราผสม Blend 285 35 º 300** 47.47 73.5

หมายเหต : * คดภาษตามมลคา ** คดภาษตามปรมาณ

ทมา: นพนธ พวพงศกร และคณะ (2552)

โดยรวมแลว ผประกอบการบางรายไดเปรยบผประกอบการรายอนๆ เพราะเสยภาษนอยกวา ผลทตามมา คอ ผประกอบการตางพากนปรบตวเพอทาใหเสยภาษนอยลงดวยวธการตางๆ เชน การหนภาษ การปรบโครงสรางการผลตและการวงเตนเพอใหเสยภาษนอยลง นอกจากนน ผประกอบการทไดประโยชนจากภาษอาจวงเตนและมสวนเกยวของทางตรงหรอทางออมกบนกการเมอง

นอกจากนน การกาหนดฐานภาษยงขนอยกบดลยพนจของเจาหนาท ซงอาจกอใหเกดปญหาการครอบงาหนวยงานกากบดแล (regulatory capture) และความประพฤตมชอบของเจาหนาท


11.6 สรปและขอเสนอแนะ

11.6.1 สรปผลวจยทสาคญ

เนองจากปจจบนรฐบาลไดใหความสาคญกบการจดหาระบบสวสดการใหแกสงคมโดยรวม เชน ระบบประกนสขภาพถวนหนา การศกษาขนพนฐาน การจดสรรเบยยงชพแกคนชรา เปนตน แตการดาเนนการโครงการเหลานลวนจาเปนตองใชเงนงบประมาณจานวนมากในระยะยาว คาถามสาคญ คอ รฐบาลจะสามารถพงรายไดจากแหลงใดไดบางนอกจากการกยมเงน หากพจารณาแหลงรายไดของรฐในชวงทผานมา พบวา รายไดภาษทางออมทรฐจดเกบนบเปนแหลงเงนทนทสาคญของรฐตลอดชวงเวลาทผานมาในขณะทแหลงรายไดจากภาษเงนไดบคคลธรรมดาและนตบคคลเรมมความสาคญมากขน อยางไรกด การทภาครฐจะกาหนดมาตรการทางการคลงโดยใชภาษทางออมเปนเครองมอสรางความเปนธรรมทางเศรษฐกจและสงคมไดนน จาตองเขาใจเสยกอนวา โครงสรางภาษทางออมในปจจบนเปนอยางไร มความเปนธรรมแลวหรอไม ตลอดจนมประเดนปญหาหรออปสรรคใดทสงผลกระทบประสทธภาพในการบรหารการจดเกบภาษ

เนองจากภาษทางออม เชน ภาษมลคาเพม ภาษสรรพสามต และอากรขาเขา เปนภาษทจดเกบจากฐานการบรโภคของประชาชน โดยมหลกการของการจดเกบจากผประกอบการจดทะเบยนซงขายสนคาหรอใหบรการ แตในทางปฏบตผทเสยภาษตามกฏหมายเหลานนอาจมไดเปนผทรบภาระภาษทแทจรง แตกลบเปนผบรโภคคนสดทายทงทมฐานะรารวยและยากจนทตองจายภาษทางออมจากการบรโภคสนคาหรอบรการนน อยางไรกด การจะปรบปรงมาตรการทางภาษทางออมใหมความเปนธรรมมากขนจาเปนตองคานงถงรปแบบการบรโภคของครวเรอนซงจะเปนประโยชนสาหรบภาครฐในการกาหนดนโยบายหรอมาตรการชวยเหลอคนยากจนไดอยางถกจดและไมเปนการซาเตมความเหลอมลาทมอยแลวใหรนแรงขนไปอก

การศกษานเนนวเคราะหภาระภาษทางออมโดยใชแบบแผนการบรโภคของครวเรอนทไดจากขอมลการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนป 2547 และ 2550 ในการกระจายภาระภาษไปยงครวเรอนกลมตางๆ โดยมจดประสงคสาคญทจะประเมนวาครวเรอนในแตละกลมรบภาระภาษมลคาเพม ภาษนาเขา และภาษสรรพสามตแตกตางกนอยางไร ทงนในการแบงกลมครวเรอนยากจนและรารวยนน ผวจยใชคาใชจายการอปโภคบรโภคเปนมลฐานและเปนตวแทนรายไดในระยะยาวและสวสดการทครวเรอนไดรบแทนทจะใชรายไดของครวเรอนเหมอนการศกษาในอดต เนองจากรายไดของครวเรอนมกไมคงท ในขณะทครวเรอนพยายามทจะรกษาระดบการใชจายใหราบรนและเตมใจทจะใหขอมลรายจายทถกตองแมนยากวารายได นอกจากนน ยงไดตงขอสมมตเกยวกบการผลกภาระภาษใน 3 ลกษณะเพอเปรยบเทยบภาระภาษของครวเรอนในภาวะทตลาดสนคาและแรงงานผกขาดหรอในภาวะทตลาดมการแขงขนกนมากขน คอ การผลกภาระภาษทงหมดใหแกผบรโภค (กรณการผกขาดในตลาดสนคา) การผลกภาระภาษบางสวนใหแกผบรโภคโดยทผขายรบภาระภาษสวนทเหลอไว (กรณตลาดสนคาและบรการมการแขงขนระดบหนง แตตลาดแรงงานมการแขงขน


สง)และ การผลกภาระภาษบางสวนใหแกผบรโภคและผลกภาระภาษไปใหแรงงาน (กรณตลาดสนคาและบรการ และตลาดแรงงานมการแขงขนนอย)

หากพจารณาภาระภาษทตกอยกบครวเรอนกลมตางๆ ทจดแบงกลมโดยใชคาใชจายการอปโภคบรโภคเปนตวสะทอนสวสดการหรอรายไดถาวรของครวเรอน ผลการศกษาโดยรวมพบวา โครงสรางภาษมลคาเพมและภาษนาเขามลกษณะกาวหนา (progressive) โดยทโครงสรางภาษนาเขามลกษณะกาวหนามากกวาเลกนอย โดยรวมแลวครวเรอนทถกจดอยในกลมทมสวสดการดทสด (รายจายการอปโภคบรโภคสงสด) จะมภาระภาษมลคาเพมและอากรนาเขาเปนสดสวนของรายไดสงกวาครวเรอนทมสวสดการหรอมระดบการใชจายทตากวา สาหรบภาษสรรพสามตนน พบวาในสนคาทงสามชนดทศกษา (ไดแก เครองดมแอลกอฮอล ยาสบ และน ามน) เครองดมทมแอลกอฮอลและผลตภณฑน ามนและคาใชจายการเดนทางมโครงสรางภาษลกษณะกาวหนาตามการกระจายของฐานการบรโภค สวนสนคาจาพวกยาสบนนโครงสรางภาษมลกษณะตกทองชาง สวนหนงเปนเพราะภาษยาเสนตากวาภาษบหรคอนขางมาก ทงน ประเดนเชงนโยบายทสาคญ คอ การปรบลดภาษสาหรบสนคาจาเปนทครวเรอนยากจนตองใชเพอดารงชพในขณะทปรบเพมภาษในสนคาฟ มเฟอยและไมจาเปนตอการดารงชวต ซงจะทาใหสงคมสวนรวมไดรบสวสดการทดขน แตการจะปรบเพมอตราภาษสรรพสามตนนคงทาไดอยางมประสทธผลเพยงระดบหนง หากฝนทจดเกบภาษในอตราทสงมากกจะเพมแรงจงใจในการหลกเลยงภาษและลกลอบนาเขามากขน

อยางไรกด ภาระภาษทเกดขนจะมากหรอนอยขนอยกบสภาพการแขงขนในตลาดสนคาบรการและตลาดแรงงาน ในกรณทตลาดสนคาผกขาดผขายสามารถผลกภาระภาษทงหมดไปสผบรโภคได แตภาระภาษของครวเรอนจะมสดสวนทลดตาลงหากตลาดสนคาและบรการ รวมถงตลาดแรงงานมการแขงขนมากขน

นอกจากการพจารณาภาระภาษทระดบครวเรอน การศกษายงพบวา โครงสรางภาษทระดบธรกจนนไมมความเสมอภาคในแนวราบ (horizontal equity) เนองจากกฎหมายภาษ หนวยงานของรฐบางแหงกาหนดขอยกเวนและ/หรอสทธประโยชนทางภาษใหแกผประกอบการ ทาใหผประกอบการบางสวนโดยเฉพาะทมขนาดใหญและเขาถงโอกาสเหลาน นไดรบประโยชน ในขณะทผประกอบการอกจานวนมากไมไดรบประโยชนจากขอยกเวนหรอสทธประโยชนทางภาษเหลานน ทาใหการกระจายสทธประโยชนทางภาษไมเทาเทยมกน ตวอยางทเหนไดชดคอ การใหสทธประโยชนทางภาษแกผสงออกทไดรบการสงเสรมการลงทน (เชน การยกเวนอากรขาเขาสาหรบวตถดบและวสดจาเปนทตองนาเขาจากตางประเทศ การยกเวนหรอลดหยอนภาษเงนไดนตบคคลลงกงหนงสาหรบกาไรสทธทไดจากการลงทน เปนตน) หรอในกรณทเกยวกบภาษสรรพสามต ระบบภาษทาใหเกดการแขงขนระหวางผประกอบการอยางไมเปนธรรม เชน สนคาชนดเดยวกนแตถกเรยกเกบภาษในอตราทตางกน เพราะมการกาหนดฐานภาษตางกน อกทงยงอาจสรางความบดเบอนและนาไปสการจดสรรทรพยากรทมจากดไดอยางไมมประสทธภาพ และยงอาจชกนาใหผทเกยวของมพฤตกรรมฉอฉล ทจรต เลยงภาษและหนภาษ เปนตน


11.6.2 ขอเสนอแนะ

แมวาการศกษานจะเนนพจารณาภาระภาษของครวเรอนเพอดวาโครงสรางภาษมลคาเพม ภาษสรรพสามต และอากรขาเขามลกษณะกาวหนาหรอไม แตมไดหมายความวาลกษณะกาวหนาของโครงสรางภาษจะเปนเพยงตวชวดเดยวทสะทอนถงโครงสรางภาษทด หนวยงานรฐทกาหนดนโยบายจาเปนตองพจารณาประเดนตางๆ ดวยความรอบคอบโดยคานงถงผลกระทบทางเศรษฐกจของผทเสยภาษ ผลกระทบของภาษตอประสทธภาพทางเศรษฐกจเพอไมใหมการใชทรพยากรอยางไมมประสทธภาพ ความเปนธรรมในการกระจายรายได รวมถงความพรอมของระบบการบรหารจดเกบภาษ และยงตองใหความสาคญกบความสามารถในการแขงขนของประเทศ

แนวทางในการปรบโครงสรางภาษใหมความเปนธรรมมากขน ไดแก

ก) โดยหลกการแลว ภาษมลคาเพมเปนระบบภาษทมความเปนกลาง มประสทธภาพ และเปนแหลงสรางรายไดทสาคญของรฐ ผลวเคราะหกยงชใหเหนวาโครงสรางภาษมลคาเพมมลกษณะกาวหนา เพราะสดสวนภาระภาษมลคาเพมของครวเรอนยากจนมคาตากวาของครวเรอนทรารวย การยกเวนภาษมลคาเพมใหแกผลผลตทางการเกษตรทยงไมผานกระบวนการผลตและแกปจจยการผลตมสวนชวยบรรเทาภาระภาษแกครวเรอนยากจนดอยแลว เพราะการบรโภคของครวเรอนยากจนสวนใหญกระจกตวอยในหมวดอาหาร แนวทางทพอจะทาใหโครงสรางมลกษณะกาวหนามากขนกวาเดมคอ การพจารณายกเลกการยกเวนภาษมลคาเพมในสนคาบางรายการทไมมความจาเปน เพอทาใหมความเปนกลางมากขน รวมถงอาจพจารณามาตรการใหเงนเครดตคน (refundable credit) เพอลดภาระของครวเรอนทยากจนโดยทครวเรอนทตองการขอคนเงนจาเปนตองชแจงรายรบของตนเอง ซงนาจะเปนแนวทางทจะชวยดงผทอยนอกระบบเขาสระบบภาษไดมากขนอกทางหนง อยางไรกตาม การดาเนนมาตรการเครดตคนนจะเพมภาระใหแกกรมสรรพากรและเกดตนทนการดาเนนงานในการกากบและตรวจสอบ นอกจากนน อาจจาเปนตองพจารณาประเดนทเกยวกบการยกเวนภาษมลคาเพมแกผสงอาย

ข) ทบทวนขอกาหนดเกยวกบการยกเวนภาษมลคาเพม และกจการทเสยภาษมลคาเพมในอตราศนยวามความเหมาะสมหรอไม โดยเฉพาะสนคาทไดรบยกเวนภาษ เพราะการยกเวนภาษจะทาใหหวงโซระหวางผประกอบการทขนตอนการผลตตางๆ หลดออกจากกน ซงจะทาใหธรกจทไดรบยกเวนไมตองเสยภาษ ไมสามารถขอคนภาษซอวตถดบไดและสงผลใหผประกอบการรายนบวกเพมภาษเขาไปทาใหราคาขายสนคาเพมสงขน นอกจากนน การทมขอยกเวนไมตองเสยภาษยงทาใหผประกอบการในธรกจเหลานนอยนอกระบบภาษดวย ทาใหยากตอการวางแผนพฒนาเศรษฐกจของประเทศในระยะยาว

ค) ควรทบทวนปรบขนภาษมลคาเพมไปสระดบเดมทรอยละ 10 โดยเลอกชวงเวลาทเหมาะสม เพราะโครงสรางภาษมลกษณะกาวหนาและสอดคลองกบพฤตกรรมการใชจายของครวเรอน นอกจากนนในปจจบน


สนคาทครวเรอนยากจนบรโภคสวนใหญอยในหมวดสนคาทไดรบยกเวนไมตองเสยภาษมลคาเพมอยแลวจงไมนาสงผลกระทบตอความเปนอยของครวเรอนทมรายไดนอยเทาไรนก

ง) หนวยงานทเกยวของตองเรงพฒนาศกยภาพและประสทธภาพในการกากบดแลและตรวจสอบปญหาการจดเกบภาษ เชน ในกรณภาษมลคาเพม ปญหาใบกากบภาษปลอมยงคงเปนปญหาทสาคญของระบบภาษมลคาเพมของไทย ทาใหรฐสญเสยรายไดเปนจานวนมาก แนวทางหนงในการแกปญหาใบกากบภาษปลอม คอ การใชเทคโนโลยเขามาใชในการออกใบกากบภาษและอาจพจารณาการพฒนาและใชระบบการออกใบกากบภาษอเลคทรอนกส (electronic tax invoice, ETI) โดยทเมอมการออกใบกากบภาษ ขอมลกจะโอนถายไปยงเครอขายฐานขอมลของหนวยงานทจดเกบภาษ ทาใหลดการดาเนนงานดานการจดการเอกสาร

จ) หนวยงานภาครฐควรทบทวนการใหสทธประโยชนทางภาษของ BOI วามความจาเปนมากนอยเพยงไร สทธประโยชนหลายประการสรางความไมเทาเทยมกนระหวางผประกอบการในระบบ กลาวคอ ผประกอบการบางรายไดประโยชนในขณะทอกจานวนมากเขาไมถงสทธประโยชน การประเมนเพอใหสทธประโยชนแกผประกอบการจาเปนตองวเคราะหผลไดผลเสยอยางรอบคอบและตงอยบนสมมตฐานทมเหตผล รวมทงพจารณาวาผลประโยชนทางเศรษฐกจนนคมคากบการสญเสยรายไดของรฐหรอไม เพราะมเชนนนแลว ผลประโยชนทเกดขนจากการไดรบสทธประโยชนจากการสงเสรมการลงทนของภาครฐอาจมไดตกอยกบรฐและสงคมอยางเตมเมดเตมหนวย แตะกลบไปตกเปนผลประโยชนแกผประกอบการทไดรบการสงเสรมซงนาจะอยในกลมครวเรอนทมรายไดสง ผลทตามมากลบซ าเตมใหโครงสรางภาษทเกยวของมลกษณะถดถอยมากขน

ฉ) กาหนดวธคานวณฐานของภาษสรรพสามตใหมความโปรงใสยงขน และชวยสะทอนใหผบรโภคเหนถงภาระภาษทแทจรง รวมทงควรปรบปรงฐานภาษทมลกษณะฟมเฟอยใหสงขนกวาสนคาจาเปน

ช) ควรปรบกระบวนการดาเนนงานเพอลดการใชดลยพนจทเกนขอบเขตของเจาหนาท ซงอาจเออประโยชนแกผประกอบการบางกลม

ซ) ภาครฐควรอานวยความสะดวกใหกบการผลตในสาขาอตสาหกรรมทไดรบประโยชนจากการปรบลดอตราภาษศลกากร เชน การปรบปรงประสทธภาพของการใหบรการดานการจดทะเบยนประเภทตางๆ สาหรบผประกอบการโรงงานอตสาหกรรม การลดจานวนขนตอนพธการทางศลกากรลง เพอชวยลดตนทนทไมจาเปนทอาจเกดขนกบผประกอบการ

ฌ) นอกจากแนวทางทเกยวของโดยตรงกบระบบภาษแลว การสงเสรมใหมการผลตทเพมขนในสาขาอตสาหกรรมทสามารถสรางรายไดใหกบปจจยการผลตไดอยางมากและทวถง สนบสนนสาขาอตสาหกรรมทควรสงเสรมใหมการผลตเพมมากขนเนองจากเปนอตสาหกรรมทจะกอใหเกดการสรางงานกระจายไปยงสาขาการผลตตางๆ ไดสง แตอตสาหกรรมดงกลาวกลบเปนอตสาหกรรมทไมมประสทธภาพในการผลต แตไดรบ


ผลประโยชนจากการปรบลดอตราภาษศลกากรในระดบทตา จงควรพจารณาใหมวาอตสาหกรรมเหลานนควรไดรบการสงเสรมใหมการผลตเพมมากขนหรอไม

ญ) มความจาเปนตองพฒนาฐานขอมลของแตละหนวยงานทรบผดชอบงานดานภาษอากร โดยเฉพาะอยางยงกรมสรรพสามตซงในปจจบนยงมการจดการฐานขอมลทยงดไมเพยงพอและยากตอการนาขอมลมาใชวเคราะหสนบสนนการกาหนดนโยบายของประเทศ ในขณะเดยวกนควรเรงวางระบบเชอมโยงฐานขอมลภาษของกรมสรรพากร กรมศลกากร และกรมสรรพสามตเขาเปนระบบเดยวกน ซงจะชวยเพมประสทธภาพแกระบบการบรหารจดการเกบภาษและการกากบดแลใหมประสทธภาพมากขน และชวยเพมศกยภาพในการกาหนดนโยบายภาษอยางเปนระบบและบรณาการรวมกน เพราะหากไมมการพจารณานโยบายและมาตรการภาษอยางเปนระบบ อาจสงผลทาใหความไมเปนธรรมของคนในสงคมขยายวงกวางขนอกจากการปรบเปลยนนโยบายหรอมาตรการภาษประเภทหนงโดยทไมไดคานงถงภาษประเภทอนๆ


ภาคผนวก 11-ก ภาคผนวก 11-ก.1 : สดสวนการใชจายของครวเรอนในป 2547 จาแนกตามหมวดคาใชจาย เปรยบเทยบระหวางกลมครวเรอนทรวยทสดและกลมครวเรอนทจนทสดซงเรยงลาดบโดยใชคาใชจาย

กลมท 1 กลมท 10

หมวดคาใชจาย (จนทสด) 2 3 4 5 6 7 8 9 (รวยทสด) รวม อาหาร 56.68 52.65 50.56 48.17 45.89 43.37 41.10 38.26 34.79 20.91 34.27

เครองดมไมมแอลกอฮอล 0.63 0.85 0.99 1.15 1.21 1.30 1.36 1.37 1.21 0.75 1.06

เครองดมมแอลกอฮอล 1.09 1.36 1.50 1.74 1.75 1.99 1.91 2.09 2.20 1.71 1.85

ยาสบ 1.02 1.03 1.18 1.24 1.31 1.36 1.29 1.22 1.00 0.50 0.94

เสอผาและรองเทา 2.14 2.74 2.94 3.03 3.31 3.21 3.43 3.63 4.17 4.04 3.69

คาเชาและคานา 15.93 15.91 15.63 15.36 15.34 15.38 15.26 15.39 15.65 13.67 14.83

เชอเพลงและแสงสวางในครวเรอน 6.32 6.28 6.07 6.06 5.95 5.75 5.55 5.38 5.25 3.48 4.86

เฟอรนเจอรและเครองใชในครวเรอน 2.09 2.09 2.13 2.29 2.34 2.29 2.33 2.24 2.32 2.10 2.21

คารกษาพยาบาล/บรการสวนบคคล 4.70 4.72 4.81 4.71 4.77 4.91 5.17 5.56 5.66 5.55 5.33

คาเดนทาง 1.08 1.37 1.54 1.86 2.11 2.33 2.71 3.15 3.79 3.75 3.10

คานามนและบารงยานพาหนะ 4.04 5.05 5.49 5.79 5.93 6.15 6.89 7.00 8.11 8.28 7.28

คาซอยานพาหนะ 0.24 0.73 1.07 1.72 2.12 2.96 2.95 3.34 3.16 24.24 10.33

คาใชจายสอสาร 1.50 2.25 2.79 3.40 3.93 4.33 4.87 5.53 6.02 4.88 4.77

คาใชจายบนเทง 2.55 2.97 3.31 3.48 4.04 4.67 5.18 5.85 6.67 6.14 5.48

ทมา: คานวณโดยใชขอมล SES


ภาคผนวก 11-ก.2 : สดสวนการใชจายของครวเรอนในป 2547 จาแนกตามหมวดคาใชจาย เปรยบเทยบระหวางกลมครวเรอนทรวยทสดและกลมครวเรอนทจนทสดซงเรยงลาดบโดยใชรายได


หมวดคาใชจาย (จนทสด) 2 3 4 5 6 7 8 9 (รวยทสด) รวม อาหาร 50.08 47.80 45.87 44.12 42.97 40.59 38.02 35.19 32.10 23.85 34.27



ยาสบ 1.01 1.06 1.12 1.17 1.31 1.25 1.22 1.14 0.96 0.51 0.94

เสอผาและรองเทา 3.15 3.27 3.09 3.03 3.32 3.09 3.30 3.42 3.80 4.42 3.69

คาเชาและคานา 14.55 14.64 14.99 15.18 15.02 15.26 14.83 14.45 14.42 15.01 14.83




คาเดนทาง 1.38 1.46 1.66 1.91 1.98 2.24 2.60 3.08 3.52 4.27 3.10


คาซอยานพาหนะ 3.46 4.02 5.42 5.76 6.18 6.95 8.45 9.73 10.75 15.61 10.33

คาใชจายสอสาร 2.03 2.35 2.74 3.32 3.70 4.05 4.43 5.01 5.47 5.89 4.77

คาใชจายบนเทง 4.41 5.36 4.99 4.72 4.55 5.26 5.35 5.73 5.87 5.80 5.48



ภาคผนวก 11-ก.3 : สดสวนการใชจายของครวเรอนในป 2550 จาแนกตามหมวดคาใชจาย เปรยบเทยบระหวางกลมครวเรอนทรวยทสดและกลมครวเรอนทจนทสดซงเรยงลาดบโดยใชคาใชจาย


หมวดคาใชจาย (จนทสด) 2 3 4 5 6 7 8 9 (รวยทสด) Total อาหาร 49.14 45.56 42.30 39.73 36.62 33.41 30.19 26.65 22.01 13.86 26.33



ยาสบ 0.80 0.85 0.83 0.84 1.00 0.99 0.98 0.94 0.79 0.44 0.75

เสอผาและรองเทา 2.12 2.27 2.74 2.85 2.99 3.12 2.99 2.98 3.13 3.45 3.09

คาเชาและคานา 15.29 15.21 14.92 15.01 14.91 15.48 15.56 16.04 15.88 17.57 16.16




คาเดนทาง 0.96 1.40 1.80 2.17 2.40 2.88 3.38 3.99 4.29 4.60 3.58


คาซอยานพาหนะ 0.82 1.61 1.88 2.84 3.53 4.18 4.53 6.25 9.17 14.98 8.17

คาใชจายสอสาร 2.03 2.60 2.99 3.22 3.49 3.69 4.01 4.25 4.51 4.13 3.89

คาใชจายบนเทง 2.71 3.25 3.76 4.23 4.59 5.59 6.42 6.57 7.26 7.81 6.34 ทมา: คานวณโดยใชขอมล SES


ภาคผนวก 11-ก.4 : สดสวนการใชจายของครวเรอนในป 2550 จาแนกตามหมวดคาใชจาย เปรยบเทยบระหวางกลมครวเรอนทรวยทสดและกลมครวเรอนทจนทสดซงเรยงลาดบโดยใชรายได


หมวดคาใชจาย (จนทสด) 2 3 4 5 6 7 8 9 (รวยทสด) Total อาหาร 43.62 41.19 40.28 37.37 34.17 30.98 28.84 24.97 21.45 15.04 26.33



ยาสบ 0.79 0.70 0.79 0.89 0.97 0.97 0.96 0.88 0.84 0.41 0.75

เสอผาและรองเทา 2.57 2.82 2.75 2.97 3.19 3.00 2.83 2.88 2.88 3.62 3.09

คาเชาและคานา 15.30 15.17 15.34 15.10 16.16 15.70 15.83 16.10 16.28 17.08 16.16




คาเดนทาง 1.23 1.60 1.82 2.05 2.25 2.67 3.22 3.91 4.50 5.05 3.58


คาซอยานพาหนะ 3.18 3.05 3.49 4.72 5.18 6.71 7.17 8.37 10.31 11.78 8.17

คาใชจายสอสาร 2.19 2.48 2.77 2.95 3.19 3.55 3.93 4.24 4.42 4.63 3.89

คาใชจายบนเทง 5.00 6.01 5.11 5.74 5.65 6.23 6.58 6.37 6.78 6.81 6.34



ภาคผนวก 11-ข

ภาคผนวก 11-ข คาความยดหยนของอปสงคตอราคา

หมวดสนคา คาความยดหยน

อาหาร -0.1033

เครองดมมแอลกอฮอล -0.8429

ยาสบ -0.7992

เสอผาและรองเทา -0.8380

เชอเพลงและแสงสวางในครวเรอน -0.1833

เฟอรนเจอร/เครองใชในครวเรอน -0.0228

คารกษาพยาบาล/บรการสวนบคคล -1.5239

คาใชจายสอสาร -0.2462

คาใชจายบนเทง -0.5734

อนๆ -0.4540

ทมา: Chandoevwit and Dahlby (2006) ซงใชแบบจาลอง Almost Ideal Demand System


บรรณานกรม

เครอมาศ จรพรชย. 2544. ความยดหยนและความลอยตวของภาษเครองดม. ปรญญาเศรษฐศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยรามคาแหง.

ฉลองภพ สสงกรกาญจน และคณะ. 2542. ลกษณะการกระจายภาระและประโยชนดานการคลง และภาษอากรของประเทศไทยป 2529-2539. เสนอตอสานกงานเศรษฐกจการคลง กระทรวงการคลง. กรงเทพฯ: สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย.

ชเกยรต ถรสตยาพทกษ. 2548. ภาระภาษของภาษสรรพสามตทเรยกเกบจากกาซปโตรเลยมเหลว.ปรญญาเศรษฐศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ทรงธรรม ปนโต, บณยวรรณ หมนวชาชย และฐตมา ชเชด. 2550. การประมนความเปราะบางทางการคลงของไทย: ความเสยง และนยตอการดาเนนนโยบายในอนาคต. สมมนาวชาการประจาป 2550 กรงเทพฯ : ธนาคารแหงประเทศไทย.

นตนย ศรสมรรถการ. 2551. การคนภาษมลคาเพมของกรมสรรพากร. หนงสอพมพประชาชาตธรกจ วนท 29 พฤษภาคม พ.ศ. 2551 ปท 32 ฉบบท 4005 (3205).

นพนธ พวพงศกรและคณะ. 2549. โครงการศกษาการปรบโครงสรางอตราภาษศลกากรในภาคอตสาหกรรม. เสนอตอ สานกงานเศรษฐกจอตสาหกรรม. กรงเทพฯ: สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย.

นพนธ พวพงศกรและคณะ. 2550. โครงการวจยผลกระทบของภาษสราตอราคาและการบรโภคสรา. กรงเทพฯ: สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย.

นพนธ พวพงศกร และคณะ. 2552. การคลงเพอความเปนธรรมทางเศรษฐกจ. เสนอในงานประชมวชาการของสถาบนพระปกเกลาครงท 11 ภายใตหวขอเรอง ความขดแยง ความชอบธรรม และการปฏรประบบรฐ: การจดสรรผลประโยชนทเปนธรรมในสงคมไทย. กรงเทพฯ: สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย.

ภมฐาน รงคกลนวฒน. 2541. ภาระภาษและความลอยตวของภาษมลคาเพม: กรณสนคาเบยร เครองดมไมมแอลกอฮอล และสราพเศษ. ปรญญาเศรษฐศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

วรรณา บงการสวรรณ. 2545. อตราภาษสรรพสามตทเหมาะสมและภาระภาษสวนเกน: กรณศกษาบหร ซกาแรต. ปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

วระชย ชมสาคร. 2552. การจดการการเงนการคลงทองถน. มหาวทยาลยขอนแกน.


สกนธ วรญญวฒนา. 2552. การพฒนารายรบขององคกรปกครองสวนทองถนไทย. คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. 2539. โครงการประเมนผลการปรบลดภาษศลกากรและผลกระทบตอขดความสามารถในการแขงขนของเศรษฐกจไทยในตลาดโลก, เสนอตอ สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

อรพรรณ พรหมพล. 2544. ความลอยตว ความยดหยน และภาระภาษของภาษสรรพสามตทเรยกเกบจากนามนดเซล. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

Chandoevwit, W. and B. Dahlby. 2006. “The marginal cost of public funds for excise taxes in Thailand.” eJournal of Tax Research 5(1): 135-167.

Foreign Investment Advisory Service (FIAS). 1999. “Thailand: a review of investment incentives.”

Yitzhaki, S. and J. Slemrod. 1991. “Welfare dominance: an application to commodity taxation.” American Economic Review 81(3): 480-96.

Documents

บทที่ 11 การกระจายของภาระภาษี ... · 2014-06-02 · โครงการ “การปฏิรูปเศรษฐกิจเพื่อความเป