บทที่ 10 การศึกษาความไม่เท่า ... · 2014-06-02 · โครงการ “การปฏิรูปเศรษฐกิจเพื่อความเป

โครงการ “การปฏรปเศรษฐกจเพอความเปนธรรมในสงคม” 395

บทท 10 การศกษาความไมเทาเทยมกนในการจายภาษทางตรงกบ

ภาระของภาษเงนไดบคคลธรรมดาและนตบคคล

วรวรรณ ชาญดวยวทย อมรเทพ จาวะลา

การศกษาความไมเทาเทยมกนในการจายภาษทางตรงกบภาระของภาษเงนไดบคคลธรรมดาและนตบคคลในบทนแบงเนอหาออกเปน 3 สวนคอ สวนทหนงเปนการศกษาความไมเทาเทยมกนในการจายภาษและภาระภาษเงนไดบคคลธรรมดา สวนทสองเปนการศกษา Marginal Cost of Public Funds สาหรบภาษรายไดบคคลธรรมดา และสวนสดทายเปนการศกษาความไมเทาเทยมกนในการจายภาษและภาระภาษเงนไดนตบคคล

10.1 การศกษาความไมเทาเทยมกนในการจายภาษและภาระภาษเงนไดบคคลธรรมดา

ภาษเงนไดบคคลธรรมดาเปนหนงในภาษทางตรงทมบทบาทอยางสงในการกระจายรายไดและลดความเหลอมลาในสงคม การศกษาดานภาระภาษและการกระจายรายไดจงมความสาคญตอการปรบปรงระบบภาษของประเทศไทย เพอใหระบบภาษเงนไดบคคลธรรมดาเปนหนงในมาตรการสาคญในการลดปญหาความยากจน ลดชองวางระหวางคนจนและคนรวย และเพอเพมประสทธภาพของนโยบายทางภาษในการกระจายทรพยากรใหกบประชาชนทกกลมอยางทวถงการกาหนดนโยบายดานภาษทดจงควรคานงถงผลกระทบตอการกระจายรายไดและความเปนอยอนดของประชาชนในประเทศเปนสาคญ

การศกษาดานภาระภาษทผานมาอาศยแนวความคดจากประเทศพฒนาแลว ซงเมอนามาประยกตใชกบประเทศไทยจะพบลกษณะหลายประการทอาจเปนอปสรรคตอการนาเสนอดานนโยบาย เชน ประเทศไทยมสดสวนภาษตอรายไดมวลรวมประชาชาต (Tax-to-GDP) คอนขางตา เนองจากปญหาในการบรหารจดการการเกบภาษของภาครฐ ซงอาจมผลสบเนองมาจากสดสวนของแรงงานนอกระบบ (Informal Sector) ทคอนขางมาก และการหลบเลยงภาษมอยอยางแพรหลาย อปสรรคดงกลาวขางตนเปนหนงในหลายปจจยทสงผลใหมาตรการภาษเงนไดบคคลธรรมดาไมประสบผลสมฤทธในการกระจายรายไดในประเทศเทาทควร (Tanzi 1998)

รายงานฉบบนมจดประสงคสาคญคอ การศกษาการจายภาษและภาระภาษประเภทเงนไดบคคลธรรมดาของประเทศไทย วามการเปลยนแปลงอยางไร และมลกษณะในการสนบสนนใหเกดการกระจายรายไดมากนอยเพยงใด ซงการศกษาในสวนนอาศยขอมลการสารวจรายไดและรายจายของครวเรอน (Socio-economic Survey, SES) ในป พ.ศ. 2543 2545 2547 และ 2550 การใชขอมล SES มขอดสาคญคอ ผวจยสามารถจาแนกการ

396 บทท 10 การศกษาความไมเทาเทยมกนในการจายภาษทางตรงกบภาระของภาษเงนไดบคคลธรรมดาและนตบคคล

กระจายรายไดและภาระภาษตามภาวะเศรษฐกจและสงคมของบคคล อาทเชน รายได ถนทอยอาศย อาชพ และการศกษา เปนตน ซงขอมลเหลานไมสามารถพบไดจากขอมลการกรอกแบบภาษทกรมสรรพากรจดเกบ อยางไรกตาม การศกษาในสวนนควรไดรบการพจารณารวมไปกบการศกษาดานภาระภาษในสวนถดไปของบทน ซงใชขอมลการจายภาษจรงจากกรมสรรพากรเพอใหการศกษาฉบบนมความครอบคลมและชดเจนยงขน

งานวจยดานภาระภาษและการกระจายรายได ไดรบความสนใจเปนอยางมากจากงานวชาการดานตางๆ เนองจากประเดนความเหลอมลาทางรายไดยงคงเปนประเดนสาคญทงทางวชาการและทางนโยบาย ในสวนของประเทศไทย สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2542) ไดเสนองานวจยชนสาคญดานผลกระทบจากนโยบายภาษเงนไดบคคลธรรมดาตอการกระจายรายได ซงผลการวจยพบวาประเทศไทยมความเหลอมลาดานรายไดคอนขางมากในชวงป 2529-2534 โดยรายไดของคนรวยสด 10% แรก เตบโตสงขนอยางรวดเรว อยางไรกตามอตราภาษเงนไดบคคลธรรมดาของ คนรวยสด 10% แรกกเพมสงขนตาม จากทจายภาษในอตรา 4.75% ในป 2529 เปน 5.2% ในป 2537 นอกจากงานวจยในประเทศแลว งานวจยดานภาระภาษในตางประเทศ โดยเฉพาะในประเทศทกาลงพฒนาไดรบความสนใจอยางยาวนาน (Bird and De Wulf 1973; De Wulf 1975; McLure 1977) โดยงานวจยเหลานไดศกษาการกระจายรายไดและภาระภาษของประเทศกาลงพฒนา ซงรวมทงประเทศในเอเชย ผลการศกษาพบวาระบบภาษในหลายประเทศไมคอยมประสทธภาพในการกระจายรายไดมากนก แมอตราภาษในหลายประเทศจะเปนอตรากาวหนา แตพบวาอตราดงกลาวไมไดปรบเพมสงขนมากแตอยางใด อกทงภาษยงกระจกตวอยกบรายไดจากเขตเมองโดยเฉพาะกลมคนทมรายไดสงสด 2-5 % แรก

การศกษาในสวนนแบงเปน 4 สวนยอย ในสวนแรก ผวจยไดกลาวถงภาพรวมของภาษเงนไดบคคลธรรมดา และการเปลยนแปลงมาตรการทางภาษดงกลาวในอดต ในสวนทสองไดบรรยายวธการคานวณภาระภาษ ซงอาศยขอมลและสมมตฐานตางๆ เพอใชในการคานวณรายไดและภาษ สวนทสามแสดงผลการศกษาดานการกระจายภาระภาษตามลกษณะตางๆ ของผมรายได สวนทสสรปผลการศกษาและเสนอขอเสนอแนะดานนโยบายภาษเงนไดบคคลธรรมดา

10.1.1 ภาพรวมโครงสรางภาษเงนไดบคคลธรรมดาและการเปลยนแปลงมาตรการทางภาษ

ผมหนาทชาระภาษเงนไดบคคลธรรมดาประกอบดวย (1) บคคลธรรมดาทมรายไดอยในชวงเสยภาษเงนได (2) หางหนสวนสามญหรอคณะบคคลทไมใชนตบคคล (3) ผถงแกความตายระหวางปภาษ และ (4) กองมรดกทยงไมไดแบง ตามกฎหมาย เงนไดทตองเสยภาษเงนไดบคคลธรรมดาเรยกวา “เงนไดพงประเมน” ซงหมายถง เงนไดของบคคลใดๆ หรอหนวยภาษใดทเกดขนระหวางวนท 1 มกราคม ถง 31 ธนวาคม ของปใดๆ หรอเงนไดทเกดขนในปภาษ ไดแก (1) เงน (2) ทรพยสนทอาจคานวณเปนเงนทไดรบจรง (3) ประโยชนทอาจคานวณไดเปนเงน (4) เงนคาภาษอากรทผจายเงนหรอผอนออกแทนให และ (5) เครดตภาษตามทกฎหมายกาหนด โดยกฎหมายไดจาแนก เงนไดพงประเมนตามลกษณะการไดมาของเงนออกเปน 8 ประเภทดงตอไปน


1. เงนไดจากการรบจางทางาน เชน เงนเดอน คาจาง เบยเลยง โบนส 2. เงนไดจากหนาทหรอตาแหนงงานททาหรอจากการรบทางานให 3. เงนไดจากสทธตางๆ 4. เงนไดจากดอกเบยและเงนปนผล 5. เงนไดจากคาเชา 6. เงนไดจากการประกอบอาชพอสระ 7. เงนไดจากการรบเหมา 8. เงนไดจากการประกอบธรกจ การพาณชย การเกษตร การอตสาหกรรม การขนสง และอนๆ

ในแตละปอตราภาษทจดเกบเปนอตราภาษแบบกาวหนา กลาวคอ อตราภาษจะเพมขนในชวงเงนไดสทธทเพมขน ยกตวอยางเชน ในป พ.ศ. 2529 ชวงเงนไดสทธทตากวา 40,000 บาท เสยภาษในอตรา 7% หากเงนไดเกน 40,000 บาท แตไมเกน 90,000 บาท เงนไดสทธในชวงนเสยภาษในอตราทเพมขนเปน 10% อตราภาษไดเพมขนอยางตอเนองในชวงเงนไดทเพมขน และอตราภาษสงสดท 55% ตอรายไดในสวนทเกน 2 ลานบาทขนไป

ในชวงสบกวาปทผานมา อตราภาษเงนไดบคคลธรรมดาไดมการเปลยนแปลงหลายครง ดงทแสดงในตารางท 10.1 ซงการเปลยนแปลงมาตรการภาษน อาจกลาวไดวามการปรบในสองกรณหลก คอ ประการแรก มการขยายฐานเพดานเงนไดสทธทตองชาระในขนอตราภาษทตาทสด เชน อตราภาษทตาสดในป พ.ศ. 2529 (7%) ใชสาหรบจดเกบเงนไดสทธสงสด 40,000 บาท ในขณะทในป พ.ศ. 2551 อตราภาษตาทสด (10%) ใชจดเกบเงนไดสทธสงสด 500,000 บาท ประการทสอง มการลดอตราภาษเงนไดในขนสงทสดลงจากอตรา 55% ในป พ.ศ. 2529 (สาหรบเงนไดสทธทเกน 2 ลานบาท) เปนอตรา 37% ในป พ.ศ. 2551 (สาหรบเงนไดสทธทเกน 4 ลานบาท)

นอกจากอตราภาษมการเปลยนแปลงอยางมากแลว ภาครฐไดมมาตรการลดหยอนตางๆ ทอนญาตใหผ เสยภาษสามารถนาคาใชจายบางประเภทมาหกออกจากเงนไดพงประเมน เพอใหเงนไดสทธใชในการประเมนภาษมมลคาลดลง ตารางท 10.2 แสดงมาตรการลดหยอนตางๆ ทไดปรบเปลยนแปลงจากป พ.ศ. 2533 เปนตนมา ยกตวอยางเชน มาตรการลดหยอนภาษประเภทคาใชจาย เดมสามารถลดหยอนได 30% ของรายไดพงประเมน แตไมเกน 50,000 บาท ในป พ.ศ. 2533 ไดปรบเพมเปน 40% ของรายไดพงประเมนแตไมเกน 60,000 บาท ในป พ.ศ. 2534 ในสวนของคาลดหยอนผมรายได ไดปรบจาก 20,000 บาท ในป พ.ศ. 2534 เพมเปน 30,000 บาท ในป พ.ศ. 2535 และสาหรบบตรเพมจากคนละ 10,000 บาท เปนคนละ 15,000 บาท ในป พ.ศ. 2535 การลดหยอนภาษในสามกรณทกลาวขางตน แททจรงแลว ผมรายไดทงหมดรวมทงกลมคนรวยกไดประโยชนจากมาตรการน แตมาตรการนจะมความสาคญอยางมากในการแบงเบาภาระภาษสาหรบผมรายไดนอย


ตารางท 10.1 การเปลยนแปลงอตราภาษเงนไดบคคลธรรมดา ป 2529-2551 ปภาษ 2529 ปภาษ 2532

ชวงเงนไดสทธ อตราภาษ (รอยละ) ชวงเงนไดสทธ อตราภาษ (รอยละ) 0-40,000 7 1-50,000 5 40,001-90,000 10 50,001-200,000 10 90,001-150,000 15 200,001-500,000 20 150,001-220,000 20 500,001-1,000,000 30 220,001-300,000 25 1,000,001-2,000,000 40 300,001-400,000 30 2,000,001 บาทขนไป 55 400,001-550,000 35 550,001-750,000 40 750,001-1,000,000 45 1,000,001-2,000,000 50 2,000,001 บาทขนไป 55

ปภาษ 2535 ปภาษ 2536 ชวงเงนไดสทธ อตราภาษ (รอยละ) ชวงเงนไดสทธ อตราภาษ (รอยละ)

1-150,000 5 1-100,000 5 150,001-500,000 10 100,001-500,000 10 500,001-1,000,000 20 500,001-1,000,000 20 1,000,001-4,000,000 30 1,000,001-4,000,000 30 4,000,001 บาทขนไป 37 4,000,001 บาทขนไป 37


1-50,000 ยกเวน 0-80,000 ยกเวน 50,001-100,000 5 80,001-100,000 5 100,001-500,000 10 100,001-500,000 10 500,001-1,000,000 20 500,001-1,000,000 20 1,000,001-4,000,000 30 1,000,001-4,000,000 30 4,000,001 บาทขนไป 37 4,000,001 บาทขนไป 37


0-100,000 5 0-150,000 ยกเวน 100,001-500,000 10 150,001-500,000 10 500,001-1,000,000 20 500,000-1,000,000 20 1,000,001-4,000,000 30 1,000,000-4,000,000 30 4,000,001 บาทขนไป 37 4,000,001 บาทขนไป 37

ทมา : กรมสรรพากร


ตารางท 10.2 การเปลยนแปลงมาตรการลดหยอนภาษ 2533-2551

2533 2534 2535 2536 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551

รอยละ 30 ของรายไดพงประเมน

แตไมเกน 50,000 บาท

ผมเงนได 15,000 บาท 20,000 บาท

คนละ 7,000 บาทหรอ คนละ 10,000 บาทหรอ

9,000 บาทแลวแตกรณ 12,000 บาทแลวแตกรณ

สวนแรกหกได 10,000 บาท

สวนทเกน 10,000 บาทหกได

ไมเกนเงนไดหลงจากหกคา

ใชจาย แตไมเกน 90,000 บาท

สวนแรกหกได 10,000 บาท

สวนทเกน 10,000 บาทหกได

ไมเกน 490,000 บาท ทงนสวนนตองไม

เกนรอยละ 15 ของคาจาง

2537-2542

ไมเกน 50,000 บาท

คาใชจาย

บตร

เบยประกนชวต

เงนสะสมจายเขากองทนสารองเลยงชพ




รอยละ 40 ของรายไดพงประเมน แตไมเกน 60,000 บาท

30,000 บาท

คนละ 15,000 บาทหรอ 17,000 บาทแลวแตกรณ

ไมเกน 10,000 บาท สวนแรกหกได 10,000 บาท สวนทเกน 10,000 บาทหกไดไมเกนเงน

ไดหลงจากหกคาใชจาย แตไมเกน 40,000 บาท

ไมเกน 10,000 บาท สวนแรกหกได 10,000 บาท สวนทเกน 10,000 บาทหกไดไมเกน

290,000 บาท ทงนสวนนตองไมเกนรอยละ 15 ของคาจาง

ดอกเบยเงนกยมเพอซอ เชาซอ หรอสรางอาคารอยอาศยฯ

ไมเกนรอยละ 10 ของเงนได หลงจากหกคาใชจาย คาลดหยอนตางๆแลว

ไมเกน 10,000 บาท คาซออาคารไมเกน 100,000 บาท ดอกเบย

เงนกยมไมเกน 50,000 บาท

ดอกเบยเงนกยมไม

เกน 50,000 บาท


เงนบรจาค


ตารางท 10.2 การเปลยนแปลงมาตรการลดหยอนภาษ 2533-2551 (ตอ)

muj, 2533 2534 2535 2536 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551

เงนสะสมกบข. เฉพาะสวนทไมเกน 500,000 บาท

เงนสะสมกองทนสงเคราะหครใหญและครโรงเรยนเอกชน เฉพาะสวนทไมเกน 500,000 บาท

เฉพาะสวนทไมเกนรอยละ 15 ของเงนได

โดยเมอรวมกบเงนสะสมกองทนสารอง

เลยงชพและกองทนกบข.หรอกองทนสง

เคราะหครโรงเรยนเอกชนแลวไมเกน

500,000 บาท ยกเวนมการซอหนวย

ลงทน 1ต.ค.-31ธ.ค.51 จะไดรบการ

ยกเวนทงหมดไมเกน 700,000 บาท

กองทนประกนสงคม ไมเกน 5,400 บาท ไมเกน 7,200 บาท

คาลดหยอนบดามารดา

เบยประกนสขภาพบดามารดา

ผมเงนไดต งแตอาย 65 ปขนไป

คสมรสอายต งแต 65 ปขนไปและมเงนได

หกไดไมเกนรอยละ 15 ของเงนได และไม

เกน 500,000 บาท ยกเวนมการซอหนวย

ลงทน 1ต.ค.-31ธ.ค.51 จะไดรบการ

ยกเวนทงหมดไมเกน 700,000 บาท

2537-2542

30,000 บาท

เงนคาชดเชยทไดรบตามกฎหมาย

เงนสนบสนนการศกษา

เงนสนบสนนการกฬา

-

2 เทาของจานวนเงนทไดจายไปจรงแตไมเกนรอยละ 10 ของ

เงนไดคงเหลอ

1.5 เทาของรายจายทจายไปเปนคาใชจายไปแตไมเกน

รอยละ 20 ของเงนคงเหลอ


เฉพาะสวนทไมเกนคาจางหรอเงนเดอนคาจางของการทางาน 300 วนสดทายแตไมเกน 300,000 บาท

190,000 บาท

กองทนรวมหนระยะยาว หกไดไมเกนรอยละ 15 ของ

เงนไดเฉพาะสวนทไมเกน

300,000 บาท

-

-

-

-

190,000 บาท

-

เฉพาะสวนทไมเกน 300,000 บาท

เฉพาะสวนทไมเกน 300,000 บาท

เฉพาะสวนทไมเกนรอยละ 15 ของเงนไดโดยเมอรวมกบเงนสะสม

กองทนสารองเลยงชพและหรอกองทนกบข. แลวไมเกน 300,000

บาท

-

-

-

ตามทจายจรง ไมเกน 9,000 บาท

กองทนรวมเพอการเลยงชพ

-

-

-

ทมา : กรมสรรพากร


แตในชวงเกอบ 20 ปทผานมา ไมไดมการปรบเปลยนคาลดหยอนประเภทนแตอยางใด อยางไรกตาม ภาครฐไดมมาตรการลดหยอนอนๆ ทมการปรบเปลยนอยตอเนอง อาจเพอสงเสรมการลงทน เชน กรณเบยประกนชวต เงนสะสมกองทนสารองเลยงชพ และดอกเบยกยมเพอสรางทอยอาศย หรอเพอสนบสนนกจกรรมดานตางๆ เชน เงนบรจาค เงนสนบสนนกฬาและการศกษา เปนตน ซงมาตรการสวนหลงนถกมองวาชวยเหลอคนทมรายไดสงมากกวาทจะเออประโยชนใหกบคนมรายไดนอย ซงอาจสงผลเสยตอการกระจายรายได และทาใหอตราภาษไมเปนอตรากาวหนาเทาทควร (Chu et al. 2000)

10.1.2 การคานวณภาระภาษเงนไดบคคลธรรมดา

ในการคานวณรายไดและภาษนนผวจยอาศยขอมลการสารวจสภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน (SES) ของสานกงานสถตแหงชาต ในป พ.ศ. 2543 2545 2547 และ 2550 ขอมลภาษอยในหมวดคาใชจายของครวเรอน และขอมลรายไดอยในหมวดรายไดของสมาชกในครวเรอน เนองจากหนวยทใชในการวดภาระภาษ และรายไดเปนรายบคคล จงมความจาเปนทจะตองคานวณภาษจากระดบครวเรอนเปนระดบบคคล

การศกษานอาศยขอสมมตฐานวาบคคลทมเงนไดเปนผรบภาระภาษทงหมดหรออาจกลาววาผมรายไดไมมอานาจตอรองคาจาง เงนเดอน หรอสามารถผลกภาระภาษใหนายจาง หรอผผลตในรปของการลดลงของกาไรการผลตหรอผลกภาระใหผบรโภคในรปของการเพมขนของราคาสนคาหรอบรการได ซงแทจรงแลวสาหรบประเทศกาลงพฒนาเชนประเทศไทยนน การศกษาดานภาษไมควรกาหนดสมมตฐานงายๆวาภาระภาษจะตกอยกบผผลต ผบรโภค หรอผใชแรงงาน อยางไรอยางหนง ควรมการศกษาผลกระทบในทกๆ ดาน โดยอาศยแบบจาลองดานดลยภาพทวไป (General equilibrium) เพอใหเขาใจภาระภาษในทกดานใหชดเจนยงขน (Chu et al. 2000) แตเนองจากขอจากดดานขอมล ผวจยจงเลอกใชวธแบบจาลองดานดลยภาพบางสวน (partial equilibrium) ในการศกษาน

วธคานวณภาษจาก SES นน ผวจยอาศยรายไดประเภทคาจางแรงงานและกาไรจากกจการนอกภาคการเกษตรมาพจารณาเปนเงนไดพงประเมน สาเหตทผวจยไมเลอกรายไดประเภทกาไรจากกจการในภาคการเกษตรมารวมดวย เนองจากในความเปนจรงรายไดประเภทนมกไดรบการยกเวนภาษหรออาจไมตองชาระภาษ

รายไดสองประเภทขางตนจาก SES สามารถปรบใหสอดคลองกบบญชประชาชาตได โดยการรวมผลคณระหวางคาเฉลยรายไดตามอาย (Y(a)) และจานวนประชากรตามอาย (P(a)) ซงผลทได

a

aYxaP ))()((

อาจไมสอดคลองกบบญชประชาชาตกเปนได เนองจากหลายสาเหต เชน จานวนประชากรจากการสารวจอาจไมเหมอนกบผลการคาดการณประชากร หรอรายไดตางๆ อาจไมครอบคลมรายไดทระบในบญชประชาชาต อยางไรกตาม ผวจยไดปรบผลจาก SES ใหสอดคลองกบบญชประชาชาต โดยการปรบระดบเงนไดแตละประเภทใหเพมขนหรอลดลงตามสมการ ดงน

10-402 บทท 10 การศกษาความไมเทาเทยมกนในการจายภาษทางตรงกบภาระของภาษเงนไดบคคลธรรมดาและนตบคคล

a

aYaPY )(.)( (สมการท 1)

โดย Y หมายถง รายไดจากบญชประชาชาต a หมายถงกลมอาย และ คอคาปรบฐาน

รายไดทงสองประเภทเมอปรบคาใหสอดคลองกบบญชประชาชาตแลว สามารถนาไปคานวณภาษเงนไดบคคลธรรมดาได โดยอาศยขอมลคาใชจายดานภาษทระบใน SES เนองจาก ภาษทระบใน เปนคาใชจายดานภาษประเภทเดยวท SES ระบ ซงอาจไมใชภาษเงนไดบคคลธรรมดาเพยงอยางเดยว แตอาจรวมภาษอนๆดวย เชน ภาษทดน ภาษปาย ภาษโรงเรอน คาปรบ หรอภาษอนๆ ทนอกเหนอจากภาษเงนไดบคคลธรรมดา ซงอาจทาใหผลทไดไมสอดคลองกบความเปนจรง อยางไรกตาม คาใชจายประเภทนเปนเพยงภาษประเภทเดยวทสามารถหาไดจาก SES

อกหนงขนตอนในการปรบคาจาก SES คอภาษใน SES ระบคาใชจายภาษเปนรายครวเรอน แต เนองจาก งานวจยนอาศยบคคลเปนหนวยทใชในการศกษา จงมความจาเปนทจะตองปรบคาใชจายดานภาษเปนรายบคคล ผวจยอาศยวธกระจายภาระภาษใหผมรายไดแตละคนในครวเรอนเปนผทตองจายภาษในสดสวนทสอดคลองกบรายไดทง 2 ประเภททแตละคนไดรบ1 ซงผลการคานวณภาษเงนไดแตละบคคลสามารถนามาปรบใหสอดคลองกบบญชประชาชาตไดโดยอาศยวธการเดยวกบการปรบฐานรายไดทกลาวขางตนในสมการท 1

10.1.3 ผลการศกษาการกระจายภาระภาษเงนไดบคคลธรรมดา

ผลการศกษาภาระภาษเงนไดบคคลธรรมดาในป พ.ศ. 2543 2545 2547 และ 2550 สามารถจาแนกตามลกษณะของผมรายไดตาม (1) รายได (2) ภมภาค (3) สถานะการจางงาน (4) ประเภทอตสาหกรรม (5) เขตเมองหรอชนบท (6) ระดบการศกษา และ (7) อาย

10.1.3.1 การกระจายภาระภาษ จาแนกตามขนรายได

หากจดกลมผมรายไดเปน 10 กลม โดยเรยงลาดบจากกลมคนจนทสด (0-10%) จนถงกลมคนทรวยทสด (91-100%) โดยพจารณารายไดและภาษทกลมคนเหลานชาระในแตละป พบวา ภาษเงนไดบคคลธรรมดามโครงสรางแบบกาวหนา (Progressive) กลาวคอ อตราภาษหรอสดสวนภาษตอรายไดเพมขนเมอคนมรายไดเพมขน ตวอยางเชน กลมคนทมรายไดนอย (0-30%) ในป พ.ศ. 2550 เสยภาษในอตรานอยกวา 1% ในขณะทกลมคนรวยสด (91-100%) เสยภาษในอตรามากกวา 8% ของรายได

หากพจารณาทง 4 ชวงเวลาทนามาศกษา พบวา ภาระภาษมการเปลยนแปลงในลกษณะทเปนอตรากาวหนามากขน โดยจะเหนไดจากอตราภาษทยงคงระดบตา (นอยกวา 2% สาหรบ 80% แรก) และปรบเพม

1 วธการกระจายภาระภาษนสอดคลองกบวธทใชในการศกษาเรองผลกระทบของประชากรตอนโยบายการคลง ซงไดสรางแบบจาลองบญชตามชวงอาย (Generational Accounts) (Kakwani and Krongkaew 1999)


สงขนอยางรวดเรวสาหรบผมรายได 20% บนสด โดยกลมคนทมรายไดสงสด 10% เสยภาษในอตรา 5.6% ในป 2543 และเพมสงขนอยางตอเนองเปน 7.2% ในป 2550

อยางไรกตาม เราควรพจารณาประเดนการเพมขนของอตราภาษใหละเอยดยงขน ในประเทศพฒนาแลว ภาษทงหมดจะตกกบผมหนาทเสยภาษ แตในบางกรณโดยเฉพาะสาหรบประเทศกาลงพฒนาเชนประเทศไทยนน การเพมอตราภาษอาจนาไปสการหลบเลยงภาษ หรอการใหสนบนเจาหนาทกเปนได ดงนนการเพมอตราภาษอาจสงผลลบตอการกระจายรายไดจากนกธรกจชนชนกลาง ไปสชนชนปกครองหรอนกการเมองบางพวก ซงเปนการยากทจะคานวณคาเชาทางเศรษฐกจ (Economic rent) ในการเกบภาษเหลานน (Shah and Whalley, 1990)

อตราภาษทแทจรง (Effective tax rate) หรอสดสวนภาษเงนไดบคคลธรรมดาตอเงนไดพงประเมนไดปรบเพมขนอยางตอเนองจาก 3.6% ในป พ.ศ. 2543 เปน 4.6% ในป พ.ศ. 2550 ดงทแสดงในตารางท 10.3 และรปท 10.1 ซงการเปลยนแปลงของอตราภาษนมปจจยจากหลายประการ เชน การเพมขนของการจางงานในภาคทเปนทางการ (Formal employment) คาจางเงนเดอนทเพมขนทงในภาครฐและเอกชน แตหากเศรษฐกจมการเตบโตลดลง การจดเกบภาษอาจเพมขนไมมากหรอมแนวโนมลดลง เนองจากอาจผลกดนใหคนงานหนกลบไปสการจางงานนอกระบบ (Informal employment) ซงอาจทาใหการจดเกบภาษลดลงได (สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย 2542)

รปท 10.1 อตราภาษแยกตามขนรายได

ทมา : ขอมลจากการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน (SES) หลายป, สานกงานสถต แหงชาต

0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

8.00

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

รอยละ

ช นรายได

2550

2547

2545

2543


ตารางท 10.3 การกระจายรายได และภาระภาษ ตอหว ตามลกษณะกลมคนตางๆในประเทศไทย ป 2543 2545 2547 และ 2550

2550 2547 2545 2543 ชนรายได (เดไซล) ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ

1 73 12,322 0.60 27 7,827 0.35 31 6,804 0.45 32 5,452 0.58 2 186 36,972 0.50 60 23,233 0.26 144 19,515 0.74 31 17,022 0.18 3 307 58,648 0.52 140 39,410 0.35 110 33,527 0.33 73 30,708 0.24 4 507 76,653 0.66 114 56,068 0.20 106 49,220 0.22 101 47,009 0.22 5 1,129 96,615 1.17 264 72,710 0.36 266 65,525 0.41 356 65,614 0.54 6 1,548 121,424 1.27 624 94,599 0.66 573 84,816 0.68 887 87,392 1.02 7 2,294 158,401 1.45 1,497 127,589 1.17 1,312 113,268 1.16 2,290 117,665 1.95 8 4,091 218,770 1.87 3,087 180,494 1.71 3,052 158,300 1.93 3,975 165,923 2.40 9 13,693 328,156 4.17 9,610 270,636 3.55 8,083 232,410 3.48 7,753 245,007 3.16 10 60,151 831,152 7.24 43,897 657,261 6.68 35,744 554,878 6.44 33,486 594,334 5.63

ภมภาค ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ กรงเทพและปรมณฑล 18,938 308,626 6.14 20,650 251,632 8.21 15,453 232,017 6.66 16,358 244,287 6.70 ภาคกลาง (ไมรวมกรงเทพและปรมณฑล) 5,828 170,576 3.42 4,520 155,824 2.90 4,252 135,244 3.14 3,432 135,518 2.53 ภาคเหนอ 4,950 120,736 4.10 2,079 96,620 2.15 2,085 81,703 2.55 1,237 74,555 1.66 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 3,972 126,889 3.13 952 81,447 1.17 1,067 70,640 1.51 702 61,086 1.15 ภาคใต 3,706 159,088 2.33 1,943 132,660 1.46 1,870 107,005 1.75 2,188 112,352 1.95

โครงการ “การปฏรปเศรษฐกจเพอความเปนธรรมในสงคม” 10-405

ตารางท 10.3 การกระจายรายได และภาระภาษ ตอหว ตามลกษณะกลมคนตางๆในประเทศไทย ป 2543 2545 2547 และ 2550 (ตอ)

2550 2547 2545 2543 ชนรายได (เดไซล) ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ

ลกษณะชมชน ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ เมอง 12,706 246,294 5.16 11,658 209,167 5.57 9,990 191,106 5.23 12,929 225,424 5.74 ชนบท 3,206 122,212 2.62 1,380 93,418 1.48 1,111 76,427 1.45 2,941 127,397 2.31 สขาภบาล 784 71,717 1.09

สถานภาพการทางาน ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ลกจางรฐวสาหกจ 50,663 431,777 11.73 75,090 364,657 20.59 43,637 292,590 14.91 65,456 361,436 18.11 ลกจางรฐบาล 19,451 240,134 8.10 12,746 190,441 6.69 11,526 182,104 6.33 11,007 180,187 6.11 ลกจางเอกชน 5,779 124,481 4.64 5,661 100,577 5.63 4,905 93,496 5.25 4,084 90,120 4.53 นายจาง 13,333 673,937 1.98 1,673 200,876 0.83 1,634 156,797 1.04 795 113,886 0.70 ประกอบธรกจสวนตวโดยไมมลกจาง 1,499 160,966 0.93 839 146,467 0.57 881 120,309 0.73 765 139,220 0.55 ชวยธรกจครวเรอนโดยไมไดรบคาจาง 369 61,936 0.60 24 16,380 0.14 16 14,395 0.11 7 12,192 0.06 การรวมกลม 700 76,851 0.91 1,801 63,065 2.86 117 53,822 0.22 118 17,915 0.66 อนๆ 17,032 246,269 6.92 989 24,402 4.05 365 44,538 0.82 318 21,689 1.47

อตสาหกรรม ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ เกษตรกรรม การลาสตว และการปาไม 234 47,781 0.49 309 58,275 0.53 213 44,408 0.48 115 36,341 0.32 การประมง 219 74,775 0.29 337 91,891 0.37 2,989 96,472 3.10 889 135,552 0.66 การทาเหมองแรและเหมองหน 21,187 262,341 8.08 54,270 250,581 21.66 9,021 127,220 7.09 2,447 104,117 2.35 การผลต 4,563 156,036 2.92 5,734 130,280 4.40 4,373 121,282 3.61 4,695 120,303 3.90


ตารางท 10.3 การกระจายรายได และภาระภาษ ตอหว ตามลกษณะกลมคนตางๆ ในประเทศไทย ป 2543 2545 2547 และ 2550 (ตอ)

2540 2547 2545 2543 ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ การไฟฟา กาซ และการประปา 47,590 346,170 13.75 49,933 314,416 15.88 42,280 266,153 15.89 45,451 274,174 16.58 การกอสราง 2,134 115,289 1.85 1,630 100,631 1.62 2,086 90,249 2.31 1,192 91,323 1.31 การขายสง ขายปลก การซอมแซมยานยนต ฯ 4,881 230,008 2.12 3,840 227,192 1.69 4,324 204,261 2.12 3,435 217,198 1.58 โรงแรมและภตตาคาร 2,524 189,034 1.34 1,529 212,470 0.72 1,413 191,263 0.74 1,747 200,556 0.87 การขนสง สถานทเกบสนคา และการคมนาคม 7,857 230,643 3.41 12,874 227,566 5.66 9,860 193,299 5.10 9,269 214,104 4.33 การเปนตวกลางทางการเงน 48,762 385,252 12.66 59,107 339,973 17.39 48,717 266,666 18.27 27,258 261,009 10.44 กจกรรมดานอสงหารมทรพย การใหเชา ฯ 16,840 247,516 6.80 14,880 234,978 6.33 14,407 212,474 6.78 14,837 277,909 5.34 การบรหารราชการและการปองกนประเทศ ฯ 11,542 204,263 5.65 11,399 170,171 6.70 9,610 163,685 5.87 12,148 158,502 7.66 การศกษา 30,951 293,924 10.53 15,266 222,077 6.87 15,015 211,888 7.09 13,179 221,179 5.96 งานดานสขภาพและงานสงคมสงเคราะห 18,458 241,765 7.63 12,497 188,246 6.64 11,438 181,618 6.30 20,875 201,454 10.36 กตกรรมดานการบรการชมชน สงคม ฯ 2,879 148,824 1.93 5,427 123,872 4.38 3,580 112,833 3.17 1,448 105,780 1.37 ลกจางในครวเรอน 14,921 108,173 13.79 7,741 76,006 10.19 5,681 77,007 7.38 11,052 80,755 13.69 องคการระหวางประเทศ 83,385 546,940 15.25 24,757 227,850 10.87 46,255 393,762 11.75 46,796 333,079 14.05

การศกษา ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ภาษเงนได เงนไดสทธ รอยละ ประถมศกษา 1,319 118,391 1.11 633 92,800 0.68 470 78,479 0.60 581 78,102 0.74 มธยมศกษาตอนตน 2,893 145,477 1.99 1,688 130,795 1.29 2,182 116,945 1.87 2,322 121,747 1.91 มธยมศกษาตอนปลาย 6,985 202,870 3.44 2,434 155,637 1.56 1,849 140,725 1.31 5,238 167,886 3.12 สงกวามธยมศกษา 34,065 379,520 8.98 34,923 310,567 11.25 30,689 287,903 10.66 28,375 304,361 10.32 อนๆ 1,894 93,642 2.02 6,801 205,029 3.32 8,146 201,400 4.04 641 55,945 1.15



10.1.3.2 การกระจายภาระภาษ จาแนกตามภมภาค

นอกจากการจาแนกผเสยภาษตามขนรายไดเพอวเคราะหถงความไมเทาเทยมกนของภาระภาษแลว งานวจยนไดพจารณาถงความแตกตางทางการกระจายรายได และการจายภาษตามถนทอยอาศย ซงในทนไดแบงกวางๆ เปน 5 กลม คอ เขตกรงเทพฯและปรมณฑล เขตภาคกลาง (ยกเวนกรงเทพฯ) เขตภาคเหนอ เขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และเขตภาคใต เมอพจารณาอตราภาษพบวา ผเสยภาษในกรงเทพฯ จายภาษในอตราทสงทสด คอ ประมาณ 7% ของรายได ซงสอดคลองกบรายไดของคนกรงเทพฯ ทสงกวาภาคอนๆ มากในขณะทผ เสยภาษในเขตภาคกลาง (ยกเวนกรงเทพฯ) เสยภาษในอตรารองลงมา คอประมาณ 3% ในขณะทภาคเหนอ ใต และตะวนออกเฉยงเหนอ เสยภาษเปนอตราทตาลงตามลาดบ คอประมาณ 2-3% ของรายไดทงหมด ดงทแสดงในรปท 10.2

รปท 10.2 อตราภาษแยกตามภมภาค


10.1.3.3 การกระจายภาระภาษ จาแนกตามสถานะการจางงาน

SES สารวจผมรายไดตามสถานะการจางงาน ซงสามารถจดแบงเปน 7 กลม ดงน (1) นายจาง (2) ผ ประกอบธรกจสวนตวโดยไมมลกจาง (3) ผชวยกจการครวเรอนโดยไมไดรบคาจาง (4) ลกจางรฐบาล (5) ลกจางรฐวสาหกจ (6) ลกจางเอกชน และ (7) สมาชกรวมกลมสหกรณ เมอพจารณารายไดและภาระภาษของผมรายไดตามสถานะการจางงานตางๆ กน พบวา ลกจางรฐวสาหกจเปนกลมทมภาระภาษสงทสด คอ จายภาษในอตราทสงกวา 10% มาโดยตลอด (ดงทแสดงในรปท 10.3) ลาดบถดมาคอลกจางรฐบาลและลกจางเอกชนทจายภาษในอตราสงกวา 5% ของรายได ซงกลมผมรายไดทง 3 กลมขางตน เปนผมงานทาในภาคทางการหรอในระบบ (formal sector) จงทาใหยากทจะหลกเลยงภาษ เนองจากสวนมากภาษเงนไดบคคลธรรมดามการหกจากเงนเดอนทไดรบในแตละรอบเงนเดอน จากหนวยงานททางานอยแลว นอกจากน เปนทนาสงเกตวานายจางแมวาจะมรายไดสง แตกลบมการจายเพยงเลกนอยจงทาใหชาระภาษในอตราทตา ซงอาจเกดจากการเลยงภาษหรออาจเกดจากการท SES ไมสามารถจดเกบขอมลภาษทนายจางจายกเปนได

0 2 4 6 8 10

กรงเทพและปรมณฑล

ภาคกลาง (ไมรวมกรงเทพและปรมณฑล)

ภาคเหนอ

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ภาคใต

รอยละ2543 2545 2547 2550


รปท 10.3 อตราภาษแยกตามสภาพการทางาน


10.1.3.4 การกระจายภาระภาษ จาแนกตามประเภทอตสาหกรรม

ประเภทอตสาหกรรมในรายงานฉบบน เปนไปตามการรายงานจาก SES โดยแบงประเภทอตสาหกรรมออกเปน 17 ประเภท ดงน

ลาดบท อตสาหกรรม

1 องคการระหวางประเทศและองคการตางประเทศอนๆ และสมาชก 2 ลกจางในครวเรอน 3 การไฟฟา กาซ และการประปา 4 การเปนตวกลางทางการเงน 5 การศกษา 6 การทาเหมองแรและเหมองหน 7 งานดานสขภาพและงานสงคมสงเคราะห 8 กจกรรมดานอสงหารมทรพย การใหเชา และกจกรรมทางธรกจ 9 การบรหารราชการและการปองกนประเทศ รวมทงการประกนสงคมภาคบงคบ 10 การขนสง สถานทเกบสนคา และการคมนาคม 11 การผลต 12 การขายสง ขายปลก การซอมแซมยานยนต รถจกรยานยนต ของใชสวนบคคล และของใชในครวเรอน 13 กจกรรมดานการบรการชมชน สงคม และการบรการสวนบคคลอนๆ 14 การกอสราง 15 โรงแรมและภตตาคาร 16 เกษตรกรรม การลาสตว และการปาไม 17 การประมง

0.00 5.00 10.00 15.00 20.00

ลกจางรฐวสาหกจ

ลกจางรฐบาล

ลกจางเอกชน

นายจาง

ประกอบธรกจสวนตวโดยไมมลกจาง

ชวยธรกจครวเรอนโดยไมไดรบคาจาง

การรวมกลม

อนๆ

รอยละ2543 2545 2547 2550


ประเภทอตสาหกรรมทมอตราภาษสงทสด คอ กลมการเงนและสอกลางทางการเงน ซงเสยภาษในอตราสงกวา 15% ดงแสดงในรปท 10.4 นอกจากน ผลงานวจยพบวา อตสาหกรรมประเภทการไฟฟา กาซและการประปา องคกรระหวางประเทศ และลกจางในครวเรอน มการเสยภาษในอตราทสงกวา 10% ซงทง 4 กลมทกลาวขางตนเปนกลมอตสาหกรรมในภาคทางการ (formal sector) ซงยากทจะเลยงภาษและถกจดเกบโดยหนวยงานทสงกด

นอกจาก 4 อตสาหกรรมขางตน ผมรายไดในอตสาหกรรมประเภทการทาเหมองแร การขนสง กจกรรมดานอสงหารมทรพย การบรหารราชการ การศกษา และงานดานสขภาพและสงคมสงเคราะห กมภาระภาษในสดสวนทสงกวา 5% เปนทนาสนใจวาภาระภาษเพมขนตามรายไดทเพมขนในแทบทกอตสาหกรรมทนาเสนอในทน

รปท 10.4 อตราภาษแยกตามประเภทอตสาหกรรม


10.1.3.5 การกระจายภาระภาษ จาแนกตามเขตเมองและชนบท

ความแตกตางระหวางรายไดของคนในเขตเมองและคนในเขตชนบท นบเปนประเดนดานความเหลอมลาทางรายไดทมการกลาวถงโดยตลอด งานวจยนพบวา โดยเฉลยในชวงทผานมารายไดเขตเมองสงกวารายไดในเขตชนบทถงกวา 2 เทา เมอพจารณาภาระภาษพบวา คนในเขตเมองมการจายภาษในอตราทสงกวาคนในเขตชนบทมาก ดงทแสดงในรปท 10.5 ประเดนสวนสาคญคอคนทมรายไดในเขตเมองสวนใหญอยในระบบ

0 5 10 15 20 25

องคการระหวางประเทศ

ลกจางในครวเรอน

การไฟฟา กาซ และการประปา

การเปนตวกลางทางการเงน

การศกษา

การทาเหมองแรและเหมองหน

งานดานสขภาพและงานสงคมสงเคราะห

กจกรรมดานอสงหารมทรพย

การบรหารราชการ

การขนสง

การผลต

การขายสง ขายปลกฯ

กจกรรมดานการบรการชมชนฯ

การกอสราง

โรงแรมและภตตาคาร

เกษตรกรรม การลาสตว และการปาไม

การประมง

รอยละ2543 2545 2547 2550


ประกนสงคมหรอทางานในภาคทางการ จงทาใหอยในระบบภาษ ในขณะทผมรายไดในภาคชนบทอาจไมอยในฐานภาษหรอระบบภาษ จงทาใหมการชาระภาษในอตราทตากวาภาคเมองคอนขางมาก

การศกษาเปรยบเทยบภาระภาษของคนในเขตเมองและชนบทอาจมขอจากดอยบาง โดยเฉพาะเรองการยายถน เนองจากรายไดของคนในแตละถนไดรบผลกระทบจากการเคลอนยายแรงงาน ตวอยางเชนจากแบบจาลองการยายถนของแรงงานจากภาคชนบทสตวเมอง ของ Harris and Todaro (1970) แรงงานตดสนใจยายถนเนองจากรายไดในภาคชนบทตากวารายไดในเขตเมองมาก ซงเมอมคนยายถนมากขน ไดทาใหรายไดทคาดวาจะไดรบของคาแรงในเมอง ใกลเคยงกบคาแรงในชนบท ซงอาจพจารณาถงความไมแนนอนในการจางงาน และโอกาสวางงานของแรงงานในเขตเมอง สาหรบประเทศไทยนน การจดเกบภาษอาจสามารถทาไดเพยงแตคาแรงงานในเขตเมอง ดงนนการเกบภาษทเพมขนของเขตเมอง อาจทาใหคาแรงในเมองทคาดวาจะไดรบลดลง และสงผลตอดลยภาพของตลาดแรงงานทาใหรายไดในภาคชนบทลดลงตามไปดวย (Shah and Whalley 1990)

รปท 10.5 อตราภาษแยกตามเขตเมอง

0

1

2

3

4

5

6

7

รอยล

ะ


10.1.3.6 การกระจายภาระภาษ จาแนกตามระดบการศกษา

ระดบการศกษาเปนสวนสาคญในการกาหนดรายไดของคนซงมผลตอภาระภาษ โดยทวไปแลวคนทมการศกษาสงมกมรายไดสงตามไปดวย และคนเหลานมกทางานในภาคทางการ และอยในระบบประกนสงคมซงอยในระบบภาษ จงทาใหคนทมการศกษาสงชาระภาษตามหนวยงานทสงกดและยากทจะหลกเลยงภาษ งานวจยนไดแสดงวาคนทมการศกษาสงจายภาษในอตราทสงกวาคนทมการศกษาตากวา รปท 10.6 แสดงวา คนทมการศกษาสงกวามธยมปลาย เสยภาษในอตรากวา 10% ในขณะทคนทจบมธยมเสยภาษเพยง 2% ของรายได และในสวนของคนทจบชนประถมเสยภาษเพยงไมถง 1%


ผลงานศกษานสะทอนวาหากเพมโอกาสในการศกษาใหคนมการศกษาสงขน รฐจะสามารถจดเกบภาษไดในอตราทสงขน เนองจากคนเหลานมรายไดเพมขน นอกจากจะเปนผลดดานภาษแลวการกระจายโอกาสในการศกษายงเปนอกทางหนงทชวยในการกระจายรายไดดวย

รปท 10.6 อตราภาษแยกตามระดบการศกษา


10.1.3.7 การกระจายภาระภาษ จาแนกตามอาย

อกประเดนหนงของความเหลอมลาในการกระจายรายไดและภาระภาษคอ ความแตกตางของรายไดและการจายภาษตามชวงอายของคน ซงอาจกลาวไดวาสงคมมความเทาเทยมกนตามวยของประชากรหรอไม (Generational equity) ผลการศกษาพบวา อตราภาษตอคนในกลมอายตางๆ มลกษณะเปนรประฆงคว า (รปท 10.7) กลาวคอคนทมอายนอยเสยภาษในอตราทตา ซงสมเหตผลเนองจากคนกลมนมรายไดนอยกวาคนทมอายมาก แตเมออายเพมขนอตราภาษกเพมตามไปดวย โดยเมอถงจดหนงอตราภาษของคนในวยกลางคนเรมลดลง และลดลงอยางตอเนอง โดยเฉพาะในวยปลดเกษยณอตราภาษเงนไดไดลดลงอยางมาก การศกษานชประเดนทนาสงเกตวา ภาระภาษมทศทางเดยวกบอายของคนในชวงวยทางาน

รปท 10.7 อตราภาษแยกตามอาย


0.00

2.00

4.00

6.00

8.00

10.00

12.00

ประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน มธยมศกษาตอนปลาย สงกวามธยมศกษา

รอยล

ะ

2550 2547 2545 2543

0

2

4

6

8

10

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

รอยละ

อาย

2550254725452543


10.1.4 สรปผลการศกษา และขอเสนอแนะดานนโยบายภาษเงนไดบคคลธรรมดา

จดประสงคสาคญของรายงานในสวนนคอ การศกษาการเปลยนแปลงของภาระภาษประเภทเงนไดบคคลธรรมดาของประเทศไทย วาไดชวยสนบสนนใหเกดการกระจายรายไดมากนอยเพยงใด ภาษเงนไดบคคลธรรมดาเปนหนงในมาตรการสาคญในการลดปญหาความยากจน ลดชองวางระหวางคนจนและคนรวย และเพอเพมประสทธภาพของนโยบายทางภาษในการกระจายทรพยากรใหกบประชาชนทกกลมอยางทวถง

ในอดตทผานมามาตรการภาษเงนไดบคคลธรรมดาไดมการเปลยนแปลงหลายครง ซงสวนใหญเปนการปรบอตราภาษ เชนการลดอตราภาษขนสงทสดลงจากอตรา 55% เหลอเพยง 37% ซงรฐควรพงระวงไมจดเกบภาษในอตราทสงจนเกนไปเนองจากอาจทาใหคนขาดแรงจงใจในการทางาน อกทงยงอาจสรางคาเชาทางเศรษฐกจ (Economic rent) ในการเกบภาษเหลานน และสงผลใหการกระจายรายไดจะไมเปนธรรมยงขน ในสวนของการเปลยนแปลงขอลดหยอนใหแกผเสยภาษนน มตวอยางเชนการเพมการลดหยอนภาษประเภทสงเสรมการลงทนตางๆ แมวามาตรการคาลดหยอนตางๆ จะมสวนชวยจงใจใหเกดการลงทนและการออม แตอาจทาใหรฐสญเสยรายไดและไมสามารถกระจายความเทาเทยมกนในเรองการจดเกบภาษในสงคมได ดงนนจงควรพจารณามาตรการคาลดหยอนใหมวาคาลดหยอนบางประเภทเออประโยชนใหกบบคคลผมรายไดสงมากเกนไปหรอไม ทงนมาตรการลดหยอนประเภทพงพงทชวยเหลอดานคาใชจายในครวเรอนควรคงไวหรอพจารณาปรบเพมตามสภาวะเศรษฐกจ แตมาตรการดานการออม การลงทนและดอกเบย ควรมการศกษาเพมเตมวามาตรการเหลานชวยกระตนใหเกดการจางงานและการลงทนไดจรง หรอเปนเพยงการชวยเหลอผมรายไดสงในการลดหยอนภาษซงสงผลเสยทาใหรฐขาดรายได

การศกษาฉบบนอาศยขอมลการสารวจรายไดและรายจายของครวเรอน (Socio-economic Survey, SES) ในป พ.ศ. 2543 2545 2547 และ 2550 ขอมลจาก SES สามารถนามาจาแนกการกระจายรายไดและภาระภาษตามภาวะเศรษฐกจและสงคมของบคคลดงน (1) รายได (2) ภมภาค (3) สถานะการจางงาน (4) ประเภทอตสาหกรรม (5) เขตเมองหรอชนบท (6) ระดบการศกษา และ (7) อาย

ผลการศกษาทง 4 ชวงเวลา จากป 2543-2550 พบวา (1) ภาระภาษจาแนกตามรายไดมลกษณะเปนอตรากาวหนา และมการเปลยนแปลงในทศทางทเปนอตรากาวหนามากขน เชนกลมคนทมรายไดสงสด 10% เสยภาษในอตรา 5.6% ในป 2543 และเพมสงขนอยางตอเนองเปน 7.2% ในป 2550 อกทงอตราภาษทแทจรงไดปรบเพมขนอยางตอเนองจาก 3.6% ในป พ.ศ. 2543 เปน 4.6% ในป พ.ศ. 2550 (2) มความแตกตางของภาระภาษจาแนกตามถนทอยอาศย ซงพบวาผเสยภาษในกรงเทพฯ จายภาษในอตราทสงทสด คอ ประมาณ 7% ของรายได ในขณะทภาคกลาง เหนอ ใต และตะวนออกเฉยงเหนอ เสยภาษเปนอตราทตาลงตามลาดบ คอประมาณ 2-3% ของรายได (3) สถานะการจางงานมผลตอการกระจายภาระภาษ รายงานนพบวาลกจางรฐวสาหกจเปนกลมทมภาระภาษสงทสด คอ จายภาษในอตราทสงกวา 10% มาโดยตลอด อกทงกลมผมงานทาอนๆ ทอยในภาคทางการหรอในระบบ (formal sector) เสยภาษในอตราทสงกวากลมผมงานทานอกระบบ อาจเนองจากเปนการยากทผมงานทาในภาคทางการ จะหลกเลยงภาษ เนองจากสวนมากภาษเงนไดบคคลธรรมดามการหกจาก


เงนเดอนทไดรบในแตละรอบเงนเดอน จากหนวยงานททางานอยแลว (4) สาหรบผลการกระจายภาระภาษ จาแนกตามประเภทอตสาหกรรมนนมลกษณะคลายกบสถานะการจางงาน กลาวคอกลมผมงานทาทอยในระบบ เสยภาษในอตราทสงกวากลมผมงานทานอกระบบ เชนกลมการเงนและสอกลางทางการเงนเสยภาษในอตราสงกวา 15% ในขณะทกลมเกษตรกรรม การลาสตว และการปาไมเสยภาษในอตราเพยงไมถง 1% เทานน (5) การศกษาการกระจายรายไดและภาระภาษยงรวมถงความแตกตางของผมรายไดในเขตเมองและชนบทดวย โดยพบวาแมวาโดยเฉลยรายไดในเขตเมองจะสงกวาเขตชนบทถงมากกวาเทาตว แตภาษทคนในเขตเมองจายนนมอตราสงกวาเขตชนบทมากกวา 3 เทา อยางไรกตามความแตกตางดานรายไดและภาระภาษระหวางเขตเมองและชนบทดเหมอนจะเปนไปในทศทางทลดลง (6) ระดบการศกษาของผมรายไดมผลสาคญอยางยงตอการกระจายรายได และภาระภาษ ซงพบวาคนทมการศกษาสงจายภาษในอตราทสงกวาคนทมการศกษาตากวา เชนคนทมการศกษาสงกวามธยมปลาย เสยภาษในอตรากวา 10% ในขณะทคนทจบมธยมเสยภาษเพยง 2% ของรายได และในสวนของคนทจบชนประถมเสยภาษเพยงไมถง 1% ซงหากรฐเพมโอกาสในการศกษาใหคนมการศกษาสงขน รฐจะสามารถจดเกบภาษไดในอตราทสงขน นอกจากจะเปนผลดดานภาษแลวการกระจายโอกาสในการศกษายงเปนอกทางหนงทชวยในการกระจายรายไดดวย และ (7) งานศกษานพบความแตกตางของรายไดและภาระภาษตามชวงอายของคน ซงพบวาคนทมอายนอยเสยภาษในอตราทตา แตเมออายเพมขนอตราภาษกเพมตามไปดวย และเมอถงจดหนงอตราภาษของคนในวยกลางคนเรมลดลง และลดลงอยางตอเนอง โดยเฉพาะในวยปลดเกษยณ

โดยภาพรวมแลวความแตกตางดานการกระจายรายได และภาระภาษตามลกษณะทางสงคม และเศรษฐกจของผมรายไดในชวงสบกวาปทผานมาจะเปนไปในทศทางทดขน กลาวคอชองวางความแตกตางดานรายไดของคนแตละกลมลดลง ในขณะทอตราภาษมลกษณะเปนอตรากาวหนา และความแตกตางของภาระภาษของคนแตละกลมไดลดลง อยางไรกตามรฐควรใหความสาคญตอการกระจายรายไดใหลดชองวางระหวางคนทตางสภาวะสงคมและเศรษฐกจ อกทงควรขยายความครอบคลมผมรายไดทกคนใหเขาสระบบจดเกบภาษ ซงรวมถงแรงงานนอกระบบ เพอใหรฐสามารถจดเกบภาษไดมากขน แตทงนควรจะดาเนนการใหสอดคลองกบความสามารถในการชาระภาษ ไมใชจดเกบภาษจากคนจนมากเกนไป แตควรจดระบบภาษทครอบคลมทกคนทมความสามารถในการจายภาษ ซงจะชวยลดความแตกตางของคนในสงคมไดยงขน

10.2 Marginal Cost of Public Funds สาหรบภาษรายไดบคคลธรรมดา

สวนท 2 ของงานวจยเปนการประเมน Marginal Cost of Public Funds หรอ MCF หรอตนทนตอสงคมของการขนภาษรายไดบคคลธรรมดา การประเมนจะใหประโยชนในการตดสนใจเกยวกบการปฏรปภาษรายไดเพอใหมความเปนธรรมโดยไมสรางปญหาในการบดเบอนโครงสรางภาษและมการใชทรพยากรใหมประสทธภาพ


10.2.1 โครงสรางภาษรายไดบคคลธรรมดา

ภาษรายไดบคคลธรรมดามกถกออกแบบใหมอตรากาวหนา กลาวคอ เมอรายไดสงขน ผเสยภาษกตองเสยในอตราทสงขน ซงจะทาใหคนรวยตองเสยภาษมากกวาคนจน รฐสามารถนารายไดจากภาษนนไปจดสวสดการหรอบรการสาธารณะใหแกประชาชน ถารฐนารายไดจากภาษไปจดสรรเปนเงนโอนแบบ lump sum ใหแกผเสยภาษเทาๆ กนทกคน บทบาทของรฐกจะมผลทาใหเกดการกระจายรายไดทดขน ถาสวสดการทรฐจดใหมงเนนทคนจน การกระจายรายไดกยงดขนไปอก

ถาเราแบงผเสยภาษออกเปน 10 กลม (i = 1 ถง 10) ซงเรยกวา 10 ชนรายได และชนทหนงเปนกลมผ เสยภาษทมรายไดนอยทสด ชนรายไดทสองเปนกลมผเสยภาษทมรายไดมากกวาชนทหนงแตนอยกวาชนทสาม แตละชนรายไดจงเรยงลาดบรายไดจากนอยไปมาก เราจะเหนวาผเสยภาษในประเทศตางๆ ไมจาเปนวาจะตองมอตราภาษแบบกาวหนาเสมอไป (รปท 10.8) ทงนเพราะภาษทผเสยภาษตองจายนนมหลายประเภท เชน ภาษรายได เงนสมทบประกนสงคม ภาษการบรโภค เปนตน โดยเฉลยแลวผเสยภาษในประเทศยโรปเสยภาษในอตราทคอนขางสง

อตราภาษรายไดของไทยคอนขางตากวาประเภศอนๆ แตมการเกบภาษการบรโภค (หรอภาษทางออม) ทสง อตราภาษทเกบตามชนรายไดคอนขางเปนอตราทกาวหนา แตในบางชวงของชนรายไดกมอตราทถดถอย (ดงรปท 10.8) ทงนเนองจากการเสยภาษทอนญาตใหมการหกคาลดหยอนทเปนสดสวนกบรายไดทาใหอตราภาษทแทจรงนนไมเทากบอตราทางการ

คาลดหยอนทเปนสดสวนกบรายไดของโครงสรางภาษในปจจบนประกอบดวย

การหกคาใชจาย ถาเปนรายไดจากคาจางสามารถหกคาใชจายไดรอยละ 40 ของรายไดแตไมเกน 60,000 บาท ถาเปนรายไดจากการประกอบโรคศลป สามารถหกคาใชจายไดรอยละ 60 ของรายได ถาเปนรายไดจากการรบเหมา สามารถหกคาใชจายไดถงรอยละ 70 ของรายได

เงนสะสมเขากองทนสารองเลยงชพ กองทนรวมเพอการเลยงชพ (หรอ RMF) และเงนสะสมกองทนบาเหนจบานาญขาราชการ สามารถหกจากรายไดพงประเมนไดไมเกนรอยละ 15 ของรายไดหรอ 500,000 บาท แตถาซอหนวยลงทนของกองทนรวมเพอการเลยงชพ ตงแต 1 ตลาคม พ.ศ. 2551 ไดรบการลดหยอนทงหมดไมเกน 700,000 บาท

เงนลงทนกองทนรวมหนระยะยาวหรอ LTF หกไดไมเกนรอยละ 15 ของรายไดแตไมเกน 500,000 บาท และนบแต 1 ตลาคม พ.ศ. 2551 ไดรบการลดหยอนไมเกน 700,000 บาท

เงนสมทบกองทนประกนสงคม ไดรบการลดหยอนรอยละ 5 ของรายไดแตไมเกน 9,000 บาท

เงนสนบสนนการศกษา หก 2 เทาของทจายจรงแตไมเกนรอยละ 10 ของรายไดหลงหกคาลดหยอนตางๆ แลว


เงนสนบสนนการกฬา หก 1.5 เทาของทจายจรงแตไมเกนรอยละ 20 ของรายไดทเหลอจากการหกคาลดหยอนแลว

เงนบรจาค หกไดไมเกนรอยละ 10 จากรายไดทหกคาลดหยอนตางๆ แลว

นอกจากน ยงมการหกคาลดหยอนแบบเหมาอนๆ อก เชน คาลดหยอนสาหรบผเสยภาษ 30,000 บาท สาหรบคสมรส 30,000 บาท สาหรบบตรคนละ 15,000 หรอ 17,000 บาท เบยประกนชวตไมเกน 100,000 บาท ดอกเบยเงนกไมเกน 50,000 บาท คาสรางอาคารอยอาศยไมเกน 100,000 บาท เปนตน ซงคาลดหยอนเหลานไมไดเปนสดสวนกบรายได จงไมมผลใหอตราภาษทผเสยภาษตองจายเปลยน

รปท 10.8 อตราภาษของไทยเปรยบเทยบกบบางประเทศ

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0

80.0

10% จนสด

20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 10% รวยสด

%

เดนมารก ฝรงเศส เยอรมนน อตาล องกฤษ ไทย ภงด 90 ไทย ภงด 91

หมายเหต: อตราภาษของประเทศในยโรปรวมภาษรายได อตราเงนสมทบประกนสงคม และภาษการบรโภค สาหรบประเทศไทยเปนภาษรายไดบคคล

ธรรมดาและอตราเงนสมทบประกนสงคมโดยคานงถงคาลดหยอนตางๆ ทเปนสดสวนกบรายไดททาใหอตราภาษแทจรงตากวาอตราตามประกาศ สวนอตราภาษการบรโภคโดยเฉลยประมาณรอยละ 21.79 ไดจากการนารายไดรฐจากภาษการบรโภคทงหมดหารดวยการบรโภคของครวเรอนทงประเทศ ภาษการบรโภคของไทยไมรวมอยในกราฟเนองจากไมสามารถคดอตราตามชนรายได

ทมา: อตราภาษของเดนมารก ฝรงเศส เยอรมน อตาล องกฤษ ไดจาก Kleven and Kreiner (2006) สวนประเทศไทยไดจากการคานวณจากขอมลของกรมสรรพากร

การหกคาลดหยอนประเภทตางๆ มกไดรบการสนบสนนจากนโยบายของรฐ ไมวาจะเปนการกระตนตลาดอสงหารมทรพยหรอตลาดทน นโยบายสงเสรมการออม นโยบายใหชวยเหลอดแลบดามารดาผอปการะและผพการ นโยบายสนบสนนการกฬาหรอการศกษา การนานโยบายตางๆ จานวนมากใสลงไปในโครงสรางภาษทาใหภาษทางานไดไมเตมทนกในการกระจายรายไดหรอสรางความเปนธรรม จากรปท 10.9 และ 10.10 จะเหนวาผมรายไดสงคอนขางไดรบประโยชนจากการหกคาลดหยอนหลายประเภท


รปท 10.9 การหกคาลดหยอนของผเสยภาษ ภ.ง.ด. 90

ทมา : ขอมลจากกรมสรรพากร

รปท 10.10 การหกคาลดหยอนของผเสยภาษ ภ.ง.ด. 91

0

500

1,000

1,500

2,000

2,500

3,000

3,500

4,000

10% จนสด

20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 10% รวยสด

ลานบาท

เงนสะสมกองทนสารองเลยงชพ

เงนสมทบกองทนประกนสงคม

0

2,000

4,000

6,000

8,000

10,000

12,000

14,000

16,000

10% จนสด

20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 10% รวยสด

ลานบาท

ดอกเบยเงนกยมเพอซอ เชาซอ หรอสรางทอยอาศย


คาซอหนวยลงทนในกองทนรวมเพอการเลยงชพ

คาซอหนวยลงทนในกองทนรวมหนระยะยาว


10.2.2 ความเปนธรรมของโครงสรางภาษ

ดวยลกษณะโครงสรางภาษทเปนอย เราสามารถประเมนไดวาโครงสรางภาษรายไดของไทยมความเปนธรรมหรอไม ถาภาษมความเปนธรรม มนควรทาใหการกระจายรายไดดขน การดความเปนธรรมของภาษรายไดในทนใชดชนทเรยกวา Relative Share Adjustment (Baum, 1987) หรอ RSA ซงเปนการดสวนแบงของรายไดกอนและหลงการหกภาษ โดยใชหลกการเดยวกบ Lorenz curve ถาเราแบงรายไดออกเปน i ชน RSA ของแตละชนรายไดคานวณจาก

โดยท xi แทนสวนแบงของรายไดหลงหกภาษของบคคลในชนรายได i

yi แทนสวนแบงของรายไดกอนหกภาษของบคคลในชนรายได i

0

1,000

2,000

3,000

4,000

5,000

6,000

10% จนสด

20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 10% รวยสด

ลานบาท





0

50

100

150

200

250

300

350

10% จนสด

20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 10% รวยสด

ลานบาท




ถา RSAi มากกวาหนงแสดงวา สวนแบงรายไดของชนรายได i มากขนหลงจากหกภาษ หรอภาษทาใหชนรายได i ไดรบการกระจายรายไดมากขน และถา RSAi นอยกวาหนง กใหความหมายในทางตรงกนขาม ถา RSAi เพมขนตามชนรายไดทเพมขน โครงสรางภาษเปน locally regressive แตถา RSAi ลดลงตามชนรายไดทเพมขน โครงสรางภาษเปน locally progressive ผลของโครงสรางภาษรายไดตอการกระจายรายไดในประเทศไทยในป พ.ศ. 2547-2551 แสดงในรปท 10.11-10.15

จากรปใชขอมลผเสยภาษ ภ.ง.ด. 90 และ ภ.ง.ด. 91 โดยแบงชนรายไดออกเปน 10 ชนๆ ละรอยละ 10 ของจานวนผเสยภาษทงหมด ชนทหนงเปนกลมผทมรายไดนอยทสด และรายไดมากขนเรยงตามลาดบชนจากรปจะเหนวาผเสยภาษ ภ.ง.ด. 90 ทมรายไดปานกลางไดรบประโยชนจากโครงสรางภาษตงแตป 2547-2551 กลาวคอ โครงสรางภาษทาใหกลมชนรายไดรอยละ 60-90 ไดรบการกระจายรายไดมากขน ในขณะทผเสยภาษ ภ.ง.ด. 91 ทมรายไดสงทสดรอยละ 20 เปนผไดรบประโยชนจากโครงสรางภาษ เพราะไดรบการกระจายรายไดมากขนหลงจากหกภาษ

รปท 10.11 สวนแบงรายไดกอนและหลงหกภาษสาหรบป พ.ศ. 2547

จานวนผเสยภาษ 1.57 ลานคน จานวนผเสยภาษ 5.57 ลานคน


รปท 10.12 สวนแบงรายไดกอนและหลงหกภาษสาหรบปพ.ศ. 2548
















รปท 10.16 และ รปท 10.17 เปนคา RSAi สาหรบ ภ.ง.ด 90 และ 91 จะเหนวา RSAi สาหรบผเสยภาษ ภ.ง.ด. 90 ชนรายไดรอยละ 60-90 และผเสยภาษ ภ.ง.ด. 91 ชนรายไดรวยทสดรอยละ 20 มคามากกวาหนงทกๆ ป กลมชนรายไดเหลานไดประโยชนจากโครงสรางภาษทาใหไดรบการกระจายรายไดสงขน

รปท 10.16 RSAi สาหรบผเสยภาษรายได ภ.ง.ด. 90

0.0000

0.2000

0.4000

0.6000

0.8000

1.0000

1.2000

1.4000

1.6000

10% จนสด

20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 10% รวยทสด

2547 2548 2549 2550 2551


รปท 10.17 RSAi สาหรบผเสยภาษรายได ภ.ง.ด. 91

0.0000

0.2000

0.4000

0.6000

0.8000

1.0000

1.2000

1.4000

1.6000

10% จนสด

20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 10% รวยทสด

2547 2548 2549 2550 2551


การวดความกาวหนาของโครงสรางภาษสาหรบทกชนรายไดหรอ global index มกใชแนวคดของเสน Lorenz curve ซง Cassady et al. (1996) ใชผลรวมของ RSAi (local index) ถวงน าหนกเพอวดความกาวหนาของภาษโดยรวม ดงน


โดยท ตวถวงน าหนก เชนเดยวกบการคานวณพนทใต Lorenz curve ดงนน

RSAG คอการหาคาของพนท นนเอง ซงเปนดชนทวดสดสวนของคาสะสมของสวนแบงรายไดหลงหกภาษ

ถา RSAG มคานอยกวาหนงแสดงวาเปนโครงสรางภาษถดถอย และเสน Lorenze curve เปนดงเสนทบตามรปท 10.18 ถา RSAG มากกวาหนงแสดงวาเปนโครงสรางภาษความกาวหนา และเสน Lorenze curve เปนดงเสนประ

รปท 10.18 Lorenze curve ของ RSA

ทมา : คานวณโดยผวจย

รปท 10.19 และ รปท 10.20 แสดงผลการคานวณ RSAG ซงจะเหนวาภาษรายไดบคคลธรรมดาของไทยนนไมเปนธรรม มความถดถอย โดยเฉพาะกรณผเสยภาษรายได ภ.ง.ด. 91 (รปท 10.19) สวนกรณภาษรายได ภ.ง.ด. 90 มความถดถอยในป พ.ศ. 2547 และกาวหนาเพยงเลกนอยในป พ.ศ. 2549-2551

รปท 10.19 RSAG สาหรบผเสยรายได ภ.ง.ด. 90

0.94

0.95

0.96

0.97

0.98

0.99

1

1.01

1.02

1.03

1.04

2547 2548 2549 2550 2551

ภาษถดถอย

ภาษกาวหนา


1

A

B

สวนแบงรายไดกอนหกภาษ

สวนแ

บงรายไดห

ลงหก

ภาษ

0

1


รปท 10.20 RSAG สาหรบผเสยรายได ภ.ง.ด. 91

0.75

0.76

0.77

0.78

0.79

0.8

0.81

0.82

0.83

0.84

2547 2548 2549 2550 2551

ภาษถดถอย


10.2.3 การปฏรปภาษรายไดบคคลธรรมดา

โครงสรางภาษรายไดของไทยนนไมเปนธรรม จงควรมการปฏรปภาษใหเปนธรรมและมประสทธภาพมากขน การปฏรปภาษรายไดสามารถทาไดโดยการพจารณา Marginal Cost of Public Funds หรอ MCF

MCF วด efficiency effect ของโครงสรางภาษโดยรวม และชวยในการตดสนใจวารฐควรทจะเพมรายไดจากภาษเพอนาเงนมาจดสวสดการหรอใหบรการสาธารณะเพมขนหรอไม MCFti ชวยในการตดสนใจเกยวกบการปฏรปภาษ MCFti แสดงใหเหนถงตนทนทตกแกบคคล (welfare ทเปลยนแปลง) เมอรฐเพมรายไดหนงหนวยดวยการขนภาษจากฐานภาษ ti การคานวณ MCFti ไดจาก Dahlby (1998)

โดยท V หมายถง indirect utility function R หมายถง tax revenue λ(q,I) หมายถง marginal utility of income ในทนใช λ(q,I) ในการปรบการเปลยนแปลงของ welfare ใหเปนตวเงนและใชราคาหลงจากเกบภาษ

ในกรณทรฐตองการปฏรปภาษดวยการลดภาษในชน i และเพมภาษในชน j แตยงคงใหมรายไดจากภาษคงท การปฏรปภาษนนจะเพม welfare ถา

MCFti นนไมไดคานงถง distribution effect ถาเราตองการคานงถงความเปนธรรมของภาษดวย เราจะวดตนทนของการปฏรปภาษโดยใช Social Marginal Cost of Public Funds (SMCF) นนคอ มการใหน าหนกใน social welfare function (S) ของบคคลในแตละชนรายไดไมเทากน ในกรณทใหน าหนกแบบ pro-poor หรอเขาขางคนจน ซงหมายความวา การใหเงนหนงบาทแกคนจนนนมคณคาตอคนจนมากกวาคณคาของเงนหนงบาททใหแกคนรวย กทาไดโดยใหน าหนกกบคนจนใน social welfare function (S) มากกวาคนรวย ดงนน


SMCF จงวดตนทนตอสงคมจากการเพมรายไดของรฐหนงหนวย โดยทมการใหคณคาของชนชนในสงคมทแตกตางกน

การวด SMCF ไดจาก Dahlby (1998)

SMCFdS

dR

dm

m

m

dm

dtdm

jj

n

j ji

ii

j

jj

j

j

jjc

j ji

ii

j

j

n

1 1

11

11

โดยท หมายถง น าหนกของเงนได lump sum ตอหนวยทใหแกผเสยภาษในชนภาษ j ในทนใช ซงมคณสมบต strictly concave และ monotonically declining เมอรายไดเพมขน

(Cassady et al., 1996)

หมายถง สดสวนของรายไดรวมของผเสยภาษทกคนในชนภาษ j

หมายถง สดสวนของรายไดของผเสยภาษแตละคนในแตละชนภาษตงแตชนท 1 ถงชน j

หมายถง อตราภาษโดยเฉลยของชนรายได j

หมายถง อตราภาษในแตละชนรายได j

หมายถง compensated labor supply elasticity ซงแสดงถง substitution effect ของความยดหยนของอปทานแรงงานและ แสดงถงองคประกอบของ income effect ของความยดหยนของอปทานแรงงาน

parameter เหลานมผลตอคา SMCF คา และ คอนขางมความสาคญเพราะมนอธบายวาเมออตราภาษเพมขน คนจะทางานเพมขนหรอลดลง ถาทางานเพมขน รายไดกจะเพมและทาใหรฐสามารถเกบภาษไดเพมขนดวย นนคอ การเพมภาษยงคงเคลอนทอยทางดานซายของ Laffer curve แตถาหากเพมอตราภาษแลวทาใหรายไดรฐลดลง กหมายถงทกฝายสญเสยจากการเพมภาษ และรายไดของรฐเคลอนทลดลงอยทางดานขวาของ Laffer curve

ถา SMCF นอยกวาหนง แสดงวาการทรฐเพมรายไดจากภาษหนงหนวยมตนทนตอผเสยภาษนอยกวาหนงหนวย รฐสามารถเพม social welfare ดวยการลดภาษในชนรายไดทม SMCF สงและเพมภาษในชนรายไดทม SMCF ตา

โดยทฤษฎแลวการเปลยนแปลงอตราภาษมผลตอผเสยภาษในดานการตดสนใจทางาน การลงทนทางการเงน การหาทางเพอใหไดสทธลดหยอนภาษและการหนภาษ การศกษาของ Pencavel (1986), MaCurdy,

Green, and Paarsch (1990), Triest (1990) พบวา ภาษไมคอยมผลตอการตดสนใจทางานของแรงงานชาย (Labor supply elasticity ตา) ในขณะท Feldstein (1995) และ Gruber and Saez (2002) พบวาคาความยดหยนของรายไดหลงหกคาลดหยอนตออตราภาษคอนขางยดหยนโดยใชขอมล panel ของ tax return ในสหรฐอเมรกา


ป พ.ศ. 2522-2533 ทไดคาความยดหยนอยในชวง 0.4-3.05 Gruber and Saez (2002) แสดงใหเหนวา income effect มคาคอนขางตา และ MCF ทไดโดยการใชคาความยดหยนของรายไดตออตราภาษ (แทนทจะเปนความยดหยนของอปทานแรงงาน) ตามการศกษาของ Gruber and Saez (2002) เทากบ 1.285 (Dahlby 2008, p. 131)

Kleven and Kreiner (2006) ศกษา MCF สาหรบประเทศเดนมารก ฝรงเศส เยอรมน อตาล และ สหราชอาณาจกร โดยใหคาความยดหยนของอปทานแรงงานเทากบ 0-0.1 ผลการศกษาพบวา MCF ตาทสดกรณการขนอตราภาษสาหรบชนรายไดต าสด (0.84-0.92) โดยการศกษานใหน าหนกคนรวยคนจนเทากน

สาหรบประเทศในแถบเอเชย พบวา compensated labor supply elasticity เทากบ 0.67 และ average income effect เทากบ -0.56 ในป พ.ศ. 2540 และ 2545 (Bessho and Hayahi 2005) ทาใหได MCF อยในชวง 1.017-1.141 สาหรบประเทศไทยไดมการใช MCF สาหรบภาษสรรพสามตและภาษมลคาเพม (Chandoevwit and Dahlby 2007) โดยพบวาใน parameter แบบปกต คาของ MCF สาหรบภาษสรรพสามตของเครองดมแอลกอฮอล ยาสบ และนามนเชอเพลง และภาษมลคาเพมเทากบ 2.312 2.187 0.532 และ 1.080 ตามลาดบ

ในการคานวณ MCFti สาหรบภาษ ภ.ง.ด. 90 และ 91 โดยใชขอมลป พ.ศ. 2551 ไดสมมตใหภาษทางออมทตกแกการบรโภคของผเสยภาษเทากบ 21.79 ซงไดจากการหารรายไดจากภาษทางออมดวยการบรโภคของภาคเอกชนทงหมด อยางไรกด การกระจายของภาระภาษทางออมในทนสมมตใหเทาเทยมกนเนองจากฐานขอมลการบรโภคอยางเปนทางการไมสามารถแบงการบรโภคตามชนรายไดได

ในกรณผเสยภาษเงนได ภ.ง.ด. 90 ขอมลปลาสด พ.ศ. 2551 มผเสยภาษทงหมด 1.9 ลานคน มรายไดกอนหกคาลดหยอนรวมกนทงหมด 1 ลานลานบาท หรอรายไดเฉลยตอผเสยภาษเทากบ 540,000 บาท รายไดรวมหลงหกคาลดหยอนเทากบ 3.4 แสนลานบาท ทาใหรฐไดรบรายไดจากภาษทงหมด 39,626 ลานบาท เราสามารถจดจาแนกรายไดตามชนการเสยภาษไดตารางท 10.4 ผเสยภาษในอตรารอยละ 37 มเพยงรอยละ 1 ของผ เสยภาษเงนได ภ.ง.ด. 90 เทานน

ตารางท 10.4 รายไดและผเสยภาษ ภ.ง.ด. 90 ปพ.ศ. 2551

ชนรายได (บาท) อตราภาษ รายไดเฉลย

(บาท) รายไดรวมกอนหกคาลดหยอน (ลานบาท)

จานวนผเสยภาษ (คน) ภาษ (ลานบาท)

0-100,000 5 (0) 50,970 19,593 384,412 44 100,001-150,000 10 (0) 118,958 22,865 192,206 13 150,001-500,000 10 (9.98) 261,271 200,872 768,824 1,108 500,001-1,000,000 20 (19.81) 691,880 265,967 384,412 6,335 1,000,001-4,000,000 30 (29.33) 1,788,282 309,353 172,989 14,713 4,000,000 ขนไป 37 (36.57) 11,902,195 228,784 19,222 17,412

หมายเหต: ตวเลขในวงเลบคอ อตราภาษทแทจรง การไดหกคาลดหยอน และรายไดทลงทนใน LTF RMF และกองทนสารองเลยงชพ และรายไดสวนทสมทบประกนสงคมไมตองนามาเสยภาษ ทาใหอตราภาษทแทจรงตากวาอตราทรฐกาหนด



อตราภาษตามตารางนนเปนอตราทางการ แตแทจรงแลวผเสยภาษไดรบประโยชนจากการลดหยอนหลายประเภท ทาใหอตราภาษทแทจรงเมอเทยบกบรายไดรวมนนตากวาอตราทางการ (ดงแสดงในวงเลบ ตารางท 10.4) สวนอตราเงนสมทบประกนสงคมนนจะทาใหอตราภาษแทจรงเพมขนเลกนอย ในการคานวณ MCF นไมรวมอตราเงนสมทบประกนสงคม เพอใหสามารถเนนเรองการปฏรปภาษรายได และแยกสวนไปกบเรองสวสดการของแรงงาน

คา parameter ทใชในการคานวณจงมคาตาม matrix ดานลางน สวนคาความยดหยนของอปทานแรงงานนน ไดสมมตให 3 กรณคอ = 0.2 และ = -0.2 ซงทาใหคาความยดหยนของอปทานแรงงานเทากบ 0 เชนเดยวกบการศกษาในหลายประเทศ และแนวโนมประเทศไทยซงคนสวนใหญมรายไดต าถงปานกลางกอยในกรณน ในกรณท 2 คอ การใหคา = 0.67 และ = -0.56 เชนเดยวกบกรณญปน และกรณท 3 สมมตใหคาอปทานแรงงานคอนขางยดหยน (0.4) และให income effect เทากบ 0 ผลของ MCF กรณใหน าหนกแกทกคนเทากนแสดงในตารางท 10.5 และกรณใหน าหนกคนรายไดต า มากกวาคนทมรายไดสงแสดงในตารางท 10.6

m

0.218

0.218

0.318

0.418

0.508

0.588

t

0.218

0.218

0.26

0.324

0.421

0.548

0.019

0.022

0.192

0.254

0.295

0.218

1.981

1.941

1.727

1.281

0.732

0.218

ตารางท 10.5 SMCF ภาษรายได ภ.ง.ด. 90 กรณนาหนกเทากน

กรณ 1

ηc = 0.2 = -0.2

กรณ 2

ηc =0.67 = -0.56

กรณ 3

ηc = 0.4 = 0

ขนภาษ 0.01 ทกชนรายไดยกเวนชนตาสด 1.021 1.212 1.750

ขนภาษรอยละ 1 ทกชนรายไดยกเวนชนตาสด 1.048 1.366 2.035

ขนภาษ 0.01 ชนรายไดต าสด 0.907 0.778 1.013

ขนภาษ 0.01 ชนรายไดทสอง 0.906 0.781 1.037

ขนภาษ 0.01 ชนรายไดทสาม 0.926 0.842 1.150

ขนภาษ 0.01 ชนรายไดทส 1.043 1.314 1.817

ขนภาษ 0.01 ชนรายไดทหา 1.110 1.848 2.926

ขนภาษ 0.01 ชนรายไดทหก 1.169 2.784 7.117

ขนภาษ 0.01 ชนรายไดทหาและหก 1.772 - -



ในกรณทอปทานแรงงานมความยดหยนเทากบ 0 ซงเปนกรณทเหมาะกบประเทศไทยมากทสดนน คา MCF คอนขางสงในกรณทมการบวกภาษอก 1 % สาหรบผทมรายไดสง โดย MCF มคามากกวา 1 และการขนภาษ 1% หรอการบวกอก 1% สาหรบทกชนรายไดยกเวนชนตาสด กม MCF สงกวา 1 เชนกน การบวกภาษ 1% แกชนรายไดต าสดม MCF นอยทสด

เมอความยดหยนของอปทานแรงงานสงขน (มกเกดกบผมรายไดสงมากๆ) คา MCF กจะสงขนดวย อนดบของ MCF ยงคงเหมอนกบกรณทอปทานแรงงานไมยดหยน นอกจากน การขนภาษแกชนรายไดสงสดสองชนสดทายจะทาใหรายไดจากภาษของรฐลดลง

อยางไรกด ถาเราเชอวาเงนหนงบาทสาหรบคนจนมคามากกวาเงนหนงบาทของคนรวย เราจงใหน าหนกแกคณคาของเงนสาหรบชนรายไดตางๆ ไมเทากน เมอใหน าหนกมากสาหรบหนงบาทของคนจนและน าหนกนอยสาหรบหนงบาทของคนรวย เราไดผลดงตารางท 10.6 เราพบวาการขนภาษ 1% หรอบวกภาษ 1% แกทกชนรายไดยกเวนชนตาสด ม MCF ตากวาการบวกภาษ 1% แกชนรายไดทหนงอยางเดยว หรอทสองอยางเดยว หรอทสามอยางเดยว การบวกภาษ 1% สาหรบชนรายไดทหาและหกพรอมกนมตนทนตอสงคมคอนขางสง และเมอคาความยดหยนของอปทานแรงงานสงดวยแลวกจะทาใหรายไดจากภาษของรฐลดลง

ตารางท 10.6 SMCF ภาษรายได ภ.ง.ด. 90 กรณใหนาหนกคนรายไดตามากกวาคนรายไดสง

กรณ 1

ηc = 0.2 = -0.2

กรณ 2

ηc =0.67 = -0.56

กรณ 3

ηc = 0.4 = 0

ขนภาษ 0.01 ทกชนรายไดยกเวนชนตาสด 0.906 1.076 1.554

ขนภาษรอยละ 1 ทกชนรายไดยกเวนชนตาสด 0.810 1.055 1.572

ขนภาษ 0.01 ชนรายไดต าสด 1.418 1.217 1.584

ขนภาษ 0.01 ชนรายไดทสอง 1.337 1.153 1.530

ขนภาษ 0.01 ชนรายไดทสาม 1.179 1.072 1.464

ขนภาษ 0.01 ชนรายไดทส 0.982 1.237 1.710

ขนภาษ 0.01 ชนรายไดทหา 0.643 1.070 1.695

ขนภาษ 0.01 ชนรายไดทหก 0.255 0.607 1.551

ขนภาษ 0.01 ชนรายไดทหาและหก 1.026 - -


ในกรณภาษเงนได ภ.ง.ด. 91 ป พ.ศ. 2551 พบวามผเสยภาษทงหมด 7.1 ลานคน มรายไดรวมกนกอนหกคาลดหยอนทงหมด 1.7 ลานลานบาท รายไดเฉลยของผเสยภาษเงนได ภ.ง.ด. 91 เทากบ 240,000 บาทและรายไดรวมหลงหกคาลดหยอนเทากบ 9.4 แสนลานบาท โดยรฐมรายไดภาษจาก ภ.ง.ด. 91 เทากบ 84,000 ลานบาท


ตารางท 10.7 รายไดและผเสยภาษ ภ.ง.ด. 91 ป พ.ศ. 2551

ชนรายได (บาท) อตราภาษ รายไดเฉลย (บาท)

รายไดรวมกอนหกคาลดหยอน (ลานบาท)

จานวนผเสยภาษ (คน)

ภาษ (ลานบาท)

0-100,000 5 (0) 58,170 123,323 2,120,022 0 100,001-150,000 10 (0) 122,649 173,346 1,413,348 0 150,001-500,000 10 (9.88) 475,454 1,411,163 2,968,030 85,205 500,001-1,000,000 20 (19.54) 668,528 283,457 424,002 16,062 1,000,001-4,000,000 30 (28.71) 2,209,574 312,299 141,339 60,290 4,000,000 ขนไป 37 ไมม ไมม ไมม ไมม

หมายเหต: ตวเลขในวงเลบคอ อตราภาษทแทจรง การไดหกคาลดหยอน และรายไดทลงทนใน LTF RMF และกองทนสารองเลยงชพ และรายไดสวนทสมทบประกนสงคมไมตองนามาเสยภาษ ทาใหอตราภาษทแทจรงตากวาอตราทรฐกาหนด


เนองจากขอมลทไดจากกรมสรรพากรไมใชขอมลรายบคคลแตเปนขอมลรวมของผเสยภาษทงหมดในแตละชนรายไดท 1 (10% จนทสดของผเสยภาษ) ถง 10 (10% รวยทสดของผเสยภาษ) จากนนเราจงนามาจดชนใหมตามชนการเสยภาษ ในชนรายไดท 10 มผเสยภาษในอตรารอยละ 37 แตรายไดเฉลยของชนท 10 ไมถง 4 ลานบาททงๆ ทอาจมผเสยภาษจานวนหนงทเสยภาษในอตรารอยละ 37 จงทาใหขอมลในตารางท 10.7 ไมมผ เสยภาษอยในชนรายไดสดทาย สาหรบชนรายไดทเสยภาษรอยละ 30 นนมรายไดเฉลยเทากบ 2.2 ลานบาทซงมเพยงรอยละ 2 ของผเสยภาษ ภ.ง.ด. 91 เทานน ในการคานวณ MCF กรณ ภ.ง.ด. 91 จงมเพยง 5 ชนรายได และมคา parameter ตางดงน

m

0.218

0.218

0.317

0.413

0.505

t

0.218

0.218

0.279

0.319

0.435

0.054

0.075

0.613

0.123

0.136

1.946

1.818

1.13

0.394

0.136

ในกรณทอปทานแรงงานไมมความยดหยนทาให MCF สงขนเมออตราภาษของคนรายไดสงเพมขน

และ MCF ตาทสดถามการบวกภาษแกผเสยภาษทรายไดต าสด โดย MCF เทากบ 0.93 เมอบวกภาษแกชนรายไดต าสด 10% MCF สงทสด 1.203 เมอบวกภาษแกชนรายไดสงสด 10% ในกรณทขนภาษทกชนรายไดยกเวนชนตาสดคา MCF มากกวา 1 ไมวาอปทานแรงงานจะสงหรอตา (ตารางท 10.8) MCF สง ในกรณทอปทานแรงงานมความยดหยนสง ทาใหการบวกภาษ 1% แกผมรายไดชนทหาไดคา MCF สงถง 3.099 และ 3.929 โดยสรปแลว ถาเราใหน าหนกแกผเสยภาษทกคนเทากน รฐสามารถหารายไดเพมดวยการเพมภาษในชนรายไดต า


ตารางท 10.8 SMCF ภาษรายได ภ.ง.ด. 91 กรณนาหนกเทากน

กรณ 1

ηc = 0.2 = -0.2

กรณ 2

ηc =0.67 = -0.56

กรณ 3

ηc = 0.4 = 0

ขนภาษ 0.01 ทกชนรายไดยกเวนชนตาสด 1.032 1.204 1.431 ขนภาษรอยละ 1 ทกชนรายไดยกเวนชนตาสด 1.047 1.203 1.525 ขนภาษ 0.01 ชนรายไดต าสด 0.931 0.833 1.021 ขนภาษ 0.01 ชนรายไดทสอง 0.948 0.883 1.087 ขนภาษ 0.01 ชนรายไดทสาม 1.018 1.133 1.324 ขนภาษ 0.01 ชนรายไดทส 1.122 1.848 2.283 ขนภาษ 0.01 ชนรายไดทหา 1.203 3.099 3.929 ขนภาษ 0.01 ชนรายไดทสและหา 2.258 - -


ถารฐตระหนกในเรองการกระจายรายไดไปพรอมๆ กบการปฏรปภาษ รฐควรใหน าหนกแกคนจนมากกวาคนรวย และผลของ MCF เปนตามตารางท 10.9 ในทกๆ กรณของตารางท 10.6 พบวาการบวกภาษอก 1% แกชนรายไดท 4 หรอ 5 นนมคา MCF ตากวา 1 แตถาบวกภาษเพม 1 % สาหรบทงสองชนพรอมๆ กนจะทาใหรฐมรายไดลดลงจากการปฏรปภาษ การขนภาษทกชนรายไดยกเวนชนรายไดต าสดมกม MCF ตากวาการขนภาษแกชนรายไดต าสดเพยงอยางเดยว ดงนน ถารฐใหความสนใจในเรองการกระจายรายได รฐควรเพมภาษในชนภาษท 4 หรอ 5 อยางใดอยางหนง

ตารางท 10.9 SMCF ภาษรายได ภ.ง.ด. 91 กรณใหนาหนกคนรายไดตามากกวาคนรายไดสง

ηc = 0.2 = -0.2

ηc =0.67 = -0.56

ηc = 0.4 = 0

ขนภาษ 0.01 ทกชนรายไดยกเวนชนตาสด 0.879 1.025 1.218 ขนภาษรอยละ 1 ทกชนรายไดยกเวนชนตาสด 0.818 1.002 1.191 ขนภาษ 0.01 ชนรายไดต าสด 1.261 1.128 1.382 ขนภาษ 0.01 ชนรายไดทสอง 1.089 0.996 1.226 ขนภาษ 0.01 ชนรายไดทสาม 1.000 1.112 1.300 ขนภาษ 0.01 ชนรายไดทส 0.298 0.491 0.607 ขนภาษ 0.01 ชนรายไดทหา 0.164 0.421 0.534 ขนภาษ 0.01 ชนรายไดทสและหา 0.600 - -


ผลการศกษา MCF ของการขนภาษรายได ภ.ง.ด. 90 และ 91 ใหผลในทศทางเดยวกน คอ ถารฐใหน าหนกแกผเสยภาษเทากนทกคน รฐสามารถปฏรปภาษดวยการขนภาษแกชนรายไดต าทสด แตเนองจากภาษ


รายไดของไทยมความถดถอย ทาใหการกระจายรายไดแยลง ดงนน ถารฐใหความสนใจในเรองการกระจายรายไดดวย รฐควรทจะปฏรปภาษดวยการขนภาษในชนรายไดสงสดซงมคา MCF ตา อยางไรกด การขนภาษในชนรายไดสงสดนนไมไดชวยใหรฐมรายไดเพมขนมากนก เพราะมคนเพยงไมถง 20,000 คนทเสยภาษในอตราสงสด คนทรายไดสงเหลานอาจจะทางานลดลงถาภาษสงมากหรอหาทางเพมคาลดหยอนตางๆ เพอใหฐานเงนไดสาหรบเสยภาษลดลง ทางเลอกของการปฏรปภาษรายไดคอ การไมยกเวนภาษในชนทหนงและสองแกคนทมรายไดสง ตารางท 10.10 แสดงใหเหนวามผมรายไดสงกวาชนรายไดเพอเสยภาษชนทหนงและสองหรอมรายไดสงกวา 150,000 บาทตอปมจานวน 4.9 ลานคนทไดรบการยกเวนการจายภาษในอตราภาษสองชนแรก กลาวคอ เนองจากรฐตองการลดภาระภาษแกผมรายไดต าจงใหมการยกเวนการเสยภาษในสองอตราแรก แตรฐไดใหสทธการยกเวนภาษแกผเสยภาษทกคนโดยมไดคานงถงระดบรายได ทาใหผมรายไดสงไดรบประโยชนไปดวย รายไดจานวน 7.3 แสนลานบาทของผมรายไดสงกวา 150,000 บาทตอปจงไดรบการยกเวนภาษ ถารฐยกเลกการยกเวนภาษในสองอตราแรกแกผรายไดสง จะทาใหผเสยภาษจานวน 4.9 ลานคนนนตองเสยภาษเพมคนละ 10,000 บาท และรฐจะมรายไดจากภาษรายไดบคคลธรรมดาเพมอก 49,000 ลานบาทโดยไมทาใหโครงสรางภาษบดเบอนเพมขน เนองจากภาษจานวน 10,000 บาทตอคนนนเปน lump sum tax

ตารางท 10.10 ผมรายไดสงทไดรบการยกเวนภาษในสองอตราแรกในป พ.ศ. 2551

ชนรายได (บาท) อตราภาษ ภาษสงสดของชน

ผเสยภาษตงแตชน 3 ขนไป

จานวน รายไดทไดรบการยกเวน

(ลานบาท)

0-100,000 5

(ยกเวน) 5,000

(ยกเวน)

487,882

100,001-150,000 10

(ยกเวน) 5,000

(ยกเวน)

243,941 150,001-500,000 10 35,000 3,736,854 500,001-1,000,000 20 100,000 808,414 1,000,001-4,000,000 30 900,000 314,328 4,000,000 ขนไป 37 19,222

รวม 4,878,818 731,823


10.3 การศกษาความไมเทาเทยมกนในการจายภาษและภาระภาษเงนไดนตบคคล

10.3.1 ภาพรวมโครงสรางภาษเงนไดนตบคคล และการเปลยนแปลงมาตรการทางภาษ

ภาษเงนไดนตบคคล คอ ภาษทรฐจดเกบจากผประกอบการ เชน บรษท หางหนสวนนตบคคลตามบญญตของกฎหมาย โดยทวไปการเกบภาษเงนไดนตบคคลจะจดเกบจาก (1) กาไรสทธ (2) ยอดรายไดกอนหก


รายจาย (3) เงนไดทจายจากหรอในประเทศไทย และ (4) การจาหนายเงนกาไรออกไปจากประเทศไทย โดยกฏหมายไดจาแนกสถานภาพของบรษทหรอหางหนสวนนตบคคลออกเปนดงน

1. บรษทหรอหางฯ ทตงขนตามกฎหมายไทย

2. บรษทจดทะเบยนกบตลาดหลกทรพย

3. บรษทจดทะเบยนกบตลาดหลกทรพย MAI 4. บรษทหรอหางทตงขนตามกฎหมายของตางประเทศและกระทากจการในประเทศไทย

5. นตบคคลอนทตงขนตามกฎหมายของตางประเทศ 6. กจการของรฐบาลตางประเทศหรอองคกรของรฐบาลตางประเทศ 7. กจการรวมคา 8. กจการไดรบการยกเวนภาษเงนไดจากการขนสงสนคาทางทะเลระหวางประเทศ 9. กจการสานกงานปฏบตการภมภาค 10. กจการนาเขา สงออก ทไดรบอนญาตจากกระทรวงพลงงานใหคาน ามนเชอเพลง 11. กจการตงอยในเขตพฒนาพเศษเฉพาะกจ

อยางไรกตาม ยงมนตบคคลอกบางประเภททเขาลกษณะตองเสยภาษเงนไดนตบคคลตามประมวลรษฎากร แตไดรบการยกเวนตามบทบญญตของกฎหมายตางๆ ไดแก

1. บรษทหรอหางหนสวนนตบคคลตามขอผกพนทประเทศไทยมอยตามสญญาวาดวยความรวมมอทางเศรษฐกจ หรอทางเทคนคระหวางรฐบาลไทยกบรฐบาลตางประเทศ

2. บรษทจากดทไดรบการยกเวนภาษเงนไดตามกฎหมายวาดวยการสงเสรมการลงทน

3. บรษทจากดและนตบคคลทมสภาพเชนเดยวกบบรษทจากดซงตงขนตามกฎหมายไทยหรอกฎหมายตางประเทศไดรบการยกเวนภาษเงนไดนตบคคลตามพระราชบญญตภาษเงนได ปโตรเลยม

4. บรษทหรอหางหนสวนนตบคคลทอยในประเทศทมอนสญญาวาดวยการ เวนการเกบภาษซอนกบประเทศไทย ตามเงอนไขทกาหนดในอนสญญา

ทผานมา อตราภาษเงนไดนตบคคลมเพยงอตราเดยวทไมไดเปลยนแปลงไปตามกาไร หรอรายไดของผประกอบการ ยกเวนเพยงในป 2531 ทอตราภาษเปนอตรากาวหนา ซงรฐจดเกบภาษในอตราทสงขนสาหรบขนกาไร หรอรายไดทเพมขน ดงทแสดงในตารางท 10.11 อยางไรกตาม รฐไดใชอตราภาษทแตกตางกน จดเกบตามประเภทธรกจ เชน ในป 2535 รฐกาหนดอตราภาษจากกาไรของบรษททจดทะเบยนในตลาดหลกทรพย (25%) ในอตราทตากวาธรกจประเภทอนๆ (30%) และในป 2544 รฐกาหนดใหมการจดเกบภาษจากกาไรของบรษททจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยประเภทใหม ในอตราทตาทสด (20%)


ตารางท 10.11 อตราภาษเงนไดนตบคคลทประเมนจากกาไรสทธของบรษทหรอหางหนสวนนตบคคล

ชวงระยะเวลาทใช รอยละ 1. กอนป 2520 (1) กาไรสทธ 500,000 บาทแรก 20 (2) กาไรสทธ 500,000 บาทถดไป 25 (3) กาไรสทธ 1,000,000 บาทขนไป 30 2. ป 2520-2523 (1) บรษททจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย 30 (2) บรษททมไดจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย 35 3. ป 2524-2528 (1) บรษททจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย 30 (2) บรษททมไดจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย 40 4. เรมใชในป 2529 (1) บรษททจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย 30 (2) บรษททมไดจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย 35 5. เรมใชในป 2535 ภาษจากกาไรสทธของบรษท หรอหางหนสวนนตบคคล 30 6. เรมใชในป 2544 (1) บรษททจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยใหม แหงประเทศไทย 20 (2) บรษททจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย 25 (3) บรษททมไดจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย 30 7. เรมใชในป 2551 (1) บรษททจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยเอมเอไอแหงประเทศไทย 20 (2) บรษททจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย 25 (3) บรษททมไดจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย 30

ทมา: ขอมลจากกรมสรรพากร


ในปจจบน อาศย พระราชกฤษฎกา พ.ศ. 2551 ภาษเงนไดนตบคคลไดมเกณทกาหนดอตราภาษซงมรายละเอยดแสดงในตารางท 10.12 ตอไปน

ตารางท 10.12 การคานวณภาษนตบคคลตามภ.ง.ด 50 รอบระยะเวลาบญชป 2552

ลาดบท คาอธบายการใชอตราในการคานวณภาษ กาไรสทธ อตราภาษ รอยละ

(1) กรณทวไป ทงจานวน 30 (2)

กรณลดอตรา (2.1) บรษททนาหลกทรพยมาจดทะเบยนกบตลาดหลกทรพยฯ ตาม พ.ร.ฎ. (ฉบบท 387) แกไขเพมเตม (ฉบบท 421)

ทงจานวน 25

(2.2) บรษททนาหลกทรพยมาจดทะเบยนกบตลาดหลกทรพยตามขอบงคบตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย วาดวยการรบหลกทรพยจดทะเบยนใน "ตลาดหลกทรพยเอมเอไอ" ตาม พ.ร.ฎ. (ฉบบท 467) แกไขเพมเตม (ฉบบท 747)


(2.3) บรษททมหลกทรพยจดทะเบยนกบตลาดหลกทรพยฯ ตาม พ.ร.ฎ. (ฉบบท 475)

0-300,000,000 25 เกน 300,000,000 ขนไป 30

(2.4) บรษททนาหลกทรพยมาจดทะเบยนกบตลาดหลกทรพยตามขอบงคบตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย วาดวยการรบหลกทรพยจดทะเบยนใน "ตลาดหลกทรพยเอมเอไอ" ตาม พ.ร.ฎ. (ฉบบท 475) ตาม พ.ร.ฎ. (ฉบบท 471)

0-20,000,000 20 เกน 20,000,000 ขนไป 30

(2.5) บรษทหรอหางหนสวนนตบคคลทมทนชาระแลวในวนสดทายของรอบระยะเวลาบญชไมเกน 5 ลานบาท สาหรบกาไรสทธทเกดขนในรอบระยะเวลาบญชทเรมในหรอหลงวนท 1 มกราคม 2551 เปนตนไป

0-150,000 ยกเวน เกน 150,000-1,000,000 15 เกน 1,000,000-3,000,000 25 เกน 3,000,000 ขนไป 30

(2.6) กจการสานกงานปฏบตการภมภาค ตาม พ.ร.ฎ. (ฉบบท 405) ทงจานวน 10

(2.7) กจการนาเขาสงออกทไดรบอนญาตจากกระทรวงพลงงานใหคานามนเชอเพลง ตาม พ.ร.ฎ. (ฉบบท 426)


(2.8) กจการตงอยในเขตพฒนาพเศษเฉพาะกจ ตาม พ.ร.ฎ. (ฉบบท 466)


(3) กรณไดรบอนมตจากกรมสรรพากรใหเสยภาษจากยอดรายรบกอนหกรายจาย ใหเสยภาษรอยละ 5 ของยอดรายรบ

ทมา: แบบแสดงรายการภาษเงนไดบรษทหรอหางนตบคคล ตามมาตรา 68 และมาตรา 69 แหงประมวลรษฎากร (ภ.ง.ด 50) รอบระยะเวลาบญชป 2552


10.3.2 การคานวณภาระภาษเงนไดนตบคคล

รายงานในสวนนอาศยขอมลทไดรบการอนเคราะหจากกรมสรรพากร กระทรวงการคลง ทไดจดเกบขอมลจากการกรอกแบบแสดงรายการภาษเงนไดบรษทหรอหางนตบคคล ตาม ภ.ง.ด 50 ซงขอมลทไดประกอบดวย ภาษเงนไดนตบคคล การหกคาลดหยอนภาษ และเงนไดของบรษท โดยการศกษานไดแบงประเภทบรษทตามรายไดและถนทอยของผเสยภาษ เพอวเคราะหวาระบบภาษในปจจบนมความไมเทาเทยมกนในการชาระภาษในสงคมไทยหรอไมและอยางไร

10.3.3 ผลการศกษาการกระจายภาระภาษเงนไดนตบคคล

ผวจยไดสรปประเดนดานการกระจายภาระภาษเงนไดนตบคคลออกเปนสามประการดงน

ประการแรก สดสวนภาษนตบคคลตอเงนไดทงหมดอยในระดบตามาก คอประมาณรอยละ 1 เทานนในชวงป 2547-2551 แมวาสดสวนดงกลาวไดเพมบางจากรอยละ1.15 ในป2547 เปนรอยละ1.27 ในป2551 แตสดสวนดงกลาวไดลดลงในป 2551 เหลอเพยงรอยละ1.08 ดงทแสดงในรปท 10.21

รปท 10.21 สดสวนภาษนตบคคลตอเงนได

1.27

1.08

1.19

1.11

1.15

0

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

300,000

350,000

400,000

2547 2548 2549 2550 2551

ลานบาท

0.95

1.00

1.05

1.10

1.15

1.20

1.25

1.30

เปอรเซนต

ภาษเงนไดนตบคคล ภาษเงนไดนตบคคล/รายได

ทมา :ขอมลจากกรมสรรพากร

ประการทสอง บรษทขนาดเลกชาระภาษเปนสดสวนตอรายไดมากกวาทบรษทขนาดใหญชาระ เชน ดงทแสดงในรปท 10.22 บรษทขนาดเลกชาระภาษ ประมาณรอยละ 3 ของรายได ในขณะท บรษทขนาดใหญชาระภาษ เพยงประมาณรอยละ 1-1.5 ของรายไดเทานน



0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

5

ขนท 3 ขนท 4 ขนท 5 ขนท 6 ขนท 7 ขนท 8 ขนท 9 ขนท 10


2547 2548 2549 2550 2551


ประการทสาม บรษทขนาดใหญสามารถขอลดหยอน หรอไดรบการยกเวนภาษเทยบเปนสดสวนตอรายได มากกวาบรษทขนาดเลก เชนดงทแสดงในรปท 10.23 บรษทขนาดเลก ขอลดหยอนภาษ ตากวารอยละ 0.5-1 ของรายได ในขณะทบรษทขนาดใหญขอลดหยอนภาษ ไดมากกวา รอยละ 1-1.5 ของรายได


0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

1.6

1.8

ขนท 3 ขนท 4 ขนท 5 ขนท 6 ขนท 7 ขนท 8 ขนท 9 ขนท 10


2547 2548 2549 2550 2551



10.3.4 สรปผลการศกษา และขอเสนอแนะดานนโยบายภาษเงนไดนตบคคล

มาตรการภาษทางตรงเปนหนงในมาตรการสาคญทรฐสามารถใชในการกระจายรายไดและสรางความเทาเทยมกนในสงคม อยางไรกตามรฐควรพงระวงไมจดเกบภาษในอตราทสงจนเกนไปซงอาจทาใหคนขาดแรงจงใจในการทางานเนองจากเงนไดถกหกภาษมากเกนไป ในขณะเดยวกนรฐควรมการปรบปรงและพจารณามาตรการทางภาษใหเปนธรรมอยางแทจรง รายงานฉบบนนาเสนอขอพจารณาบางสวนดงตอไปน

ประการแรก บรษททมขนาดเลกจายภาษเงนไดนตบคคลสงกวาบรษทขนาดใหญเมอเทยบกบรายไดทไดรบ โดยอาจมสาเหตสบเนองมาจากภาระคาใชจายบางประเภททบรษทขนาดใหญสามารถนาไปหกคาลดหยอนไดมากกวาทบรษททมขนาดเลกสามารถทาได ดงนน ควรมการปรบปรงมาตรการการอนญาตลดหยอนคาใชจายใหมความเทาเทยมกน

ประการทสอง นอกจากคาลดหยอนทางภาษแลว บรษทขนาดใหญยงไดรบสทธพเศษทางภาษมากมายจาก BOI ซงทาใหบรษทเหลานนแมมรายไดและผลกาไรเปนอนมาก แตสามารถชาระภาษในอตราทตา เปนผลใหรฐเสยรายไดเปนอนมาก

ในอนาคต รฐอาจควรพจารณามาตรการลดหยอนตางๆใหเปนธรรมมากขน โดยเฉพาะมาตรการทเออประโยชนลดหยอนทางภาษใหแกบรษททจดทะเบยนในตลาดหลกทรพย และบรษททไดรบการสงเสรมการลงทน โดยรฐไมควรลดหยอนภาษใหแกบรษทขนาดใหญมากนก และควรสงเสรมใหบรษทขนาดเลก และขนาดกลางมความสามารถในการแขงขนมากขน

บรรณานกรม

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. 2542. ลกษณะการกระจายภาระและประโยชนดานการคลง และภาษอากรของประเทศไทย ป 2529-2539.

Baum, S.R. 1987. “On the Measurement of Tax Progressivity: Relative Share Adjustment.” Public Finance Quarterly 15: 166-187.

Bessho and Hayahi. 2005. The Social Cost of Public Funds: the Case of Japanese Progressive Income Taxation. Policy Research Institute Discussion Paper 05A-16. Ministry of Finance, Japan.

Bird, R. M., and L. De Wulf. 1973. “Taxation and Income Distribution in Latin America: A Critical Review of Empirical Studies.” Staff Papers, International Monetary Fund, Vol. 20, No. 3, pp. 639–682.

Cassady, K, G.C. Ruggeri, and D. Van Wart. 1996. “On the Classification and Interpretation of Global Progressivity Measures.” Public Finance 51: 1-22.

Chandoevwit, Worawan, and Bev Dahlby. 2007. “The Marginal Cost of Public Funds for Excise Taxes in Thailand.” eJournal of Tax Research 5: 135-67. http://www.atax.unsw.edu.au/ejtr/


Chu, K.Y., H. Davoodi, and S. Gupta. 2000. “Income Distribution and Tax and Government Social Spending Policies in Developing Countries.” IMF

Dahlby, Bev. 1998. “Progressive Taxation and the Social Marginal Cost of Public Funds.” Journal of Public Economics 67: 105-22.

Dahlby, Bev. 2008. The Marginal Cost of Public Funds: Theory and Applications. Cambridge: The MIT Press. De Wulf, L., 1975. “Fiscal Incidence in Developing Countries: Survey and Critique.” Staff Papers, International

Monetary Fund, Vol. 22, No. 1, pp. 61-131. Feldstein Martin. 1995. “The Effect of Marginal Tax Rates on Taxable Income: A Panel Study of the 1986.”

Journal of Political Economy 103: 551-572. Gruber, Jon, and Emmanuel Saez. 2002. “The Elasticity of Taxable Income: Evidence and Implications.”

Journal of Public Economics 84: 1-32. Harris, J., and M.Todaro. 1970. “Migration, Unemployment and Development: A Two Sector Analysis.” An

American Economic Review 60(1): 126-142. Kakwani, N., and M. Krongkaew. 1999. “Thailand’s Generational Accounts.” In A. Auerbach, L. Kotlikoff

and W. Leibfritz, eds., Generational Accounting around the World. Chicago: University of Chicago Press: 413-446.

Kleven, Henrik Jacobsen, and Claus Thustrup Kreiner. 2006. “The marginal cost of public funds: Hours of work versus labor force participation.” Journal of Public Economics 90: 1955-1973.

MaCurdy, Thomas, Green, David, and Paarsch, Harry J. 1990. “Assessing Empirical Approaches for Analyzing Taxes and Labor Supply.” Journal of Human Resources 25: 415-90.

McLure, C. E. 1977. “Taxation and the Urban Poor in Developing Countries.” World Development 5(3): 169-188.

Pencavel, John. 1986. “Labor Supply of Men: A Survey.” In Orley Ashenfelter and Richard Layard, eds., Handbook of Labor Economics, vol. 1. Amsterdam: North-Holland, pp. 3-102.

Shah, A., and J. Whalley. 1990. “An Alternative View of Tax Incidence Analysis for Developing Countries.” Working paper, World Bank, wps 462.

Tanzi, Vito. 1998. “Fundamental Determinants of Inequality and the Role of Government.” IMF Working Paper 98/178. Washington: International Monetary Fund.

Triest, Robert K. 1990. “The Effect of Income Taxation on Labor Supply in the United States.” Journal of Human Resources 25: 491-516.


ภาคผนวก

รายไดหลงหกภาษ

สมมตให

ya = รายไดหลงหกภาษ

inc = รายไดกอนหกภาษ

de = จานวนเงนทไดรบการหกคาลดหยอนตางๆ (ใหการหกทกสวนรวมกนเปนเงนกอน)

t = อตราภาษ

tax = มลคาภาษทจายไปทงหมด

รายไดหลงหกภาษคานวณจาก

ya = inc – t (inc – de) = inc – tax + t * de


ภาษเงนได ภ.ง.ด. 90 ป พ.ศ. 2551

0

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

10% จนสด

20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 10% รวยสด

ลานบาท

คาลดหยอนรวมทงหมด


0

500

1,000

1,500

2,000

2,500

10% จนสด

20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 10% รวยสด

ลานบาท

คาลดหยอนคสมรส คาลดหยอนบตร ทมา: ขอมลจากกรมสรรพากร

0

1,000

2,000

3,000

4,000

5,000

6,000

10% จนสด

20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 10% รวยสด

ลานบาท

คาลดหยอนบดามารดา เบยประกนชวต


0

50

100

150

200

250

300

350

10% จนสด

20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 10% รวยสด

ลานบาท




0

1,000

2,000

3,000

4,000

5,000

6,000

10% จนสด

20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 10% รวยสด

ลานบาท




เบยประกนชวต ทมา: ขอมลจากกรมสรรพากร


ภาษเงนได ภ.ง.ด. 91 ป พ.ศ. 2551

0

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,000

70,000

80,000

90,000

100,000

10% จนสด

20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 10% รวยสด

ลานบาท คาลดหยอนทงหมด


0

2,000

4,000

6,000

8,000

10,000

12,000

10% จนสด

20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 10% รวยสด

ลานบาท

คสมรส บตร บดามารดา


0

500

1,000

1,500

2,000

2,500

3,000

3,500

4,000

10% จนสด

20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 10% รวยสด

ลานบาท

เงนสะสมกองทนสารองเลยงชพ เงนสมทบกองทนประกนสงคม


0

2,000

4,000

6,000

8,000

10,000

12,000

14,000

16,000

10% จนสด

20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 10% รวยสด

ลานบาท

ดอกเบยเงนกยมเพอซอ เชาซอ หรอสรางทอยอาศย เบยประกนชวตคาซอหนวยลงทนในกองทนรวมเพอการเลยงชพ คาซอหนวยลงทนในกองทนรวมหนระยะยาว


Documents

บทที่ 10 การศึกษาความไม่เท่า ... · 2014-06-02 · โครงการ “การปฏิรูปเศรษฐกิจเพื่อความเป