พทธศาสนสภาษต

(คดลอกจากพระไตรปฎก)

สภาษต แปลวา ถอยคาทกลาวไวด (ส=ด, ภาษต=กลาว) สามารถนามาเปนคต ยดถอเปนหลกใจได

พทธศาสนสภาษต หมายถง ถอยคาดๆ ในพระพทธศาสนา แตมไดหมายความเฉพาะคาทพระพทธองคตรส

ไวเทานน แมสภาษตแทบทงหมดจะเปนพระพทธพจนกตาม

เชน ถาเปนภาษตพระสมมาสมพทธตรสเอง เรยกวา พทธภาษต (หรอ พระพทธพจน) ถาพระโพธสตว กลาว

เรยกวา โพธสตวภาษต ถาพระสาวกกลาว กเรยกวา เถรภาษต บาง สาวกภาษต บาง แมแตคาทเทวดา

กลาว และพระพทธองคไดตรสรบรองวาดดวยการตรสคานนซา เรยกวา เทวดาภาษต เปนตน

ฉะนน จงเปนเรองทควรระมดระวง มใชวา เหนวาเปนพทธศาสนสภาษต หรอเหนเปนคาบาล แลวกเดาเอาวา

เปนพระพทธพจน โดยมไดดทมาของสภาษตนนใหแนนอน อาจจะเปนการตพระพทธวจนะได

ยกตวอยางเชน คาวา นมตต สาธรปาน กตกตเวทตา - ความกตญเปนเครองหมายของคนด เปนคาของ

สภาษตทนามาลงไวน เกอบทงหมด บรพาจารยรนกอนๆ ไดนามาจากคมภรพระไตรปฎก อยในรปรอยกรอง

ทเรยกวา คาถา หรอ ฉนท โดยนาเปนชวงสนๆ เพอสะดวกแกการจดจานาไปใช

อตตวรรค : หมวด ตน ชนะตนนนแหละ เปนด

อตตา หเว ชต เสยโย

ข.ธ. ๒๕/๒๙

ไดยนวาตนแลฝกยาก

อตตา ห กร ทททโม

ข.ธ. ๒๕/๓๖

ตนทฝกดแลว เปนแสงสวางของบรษ

อตตา สทนโต ปรสสส โชต

ส.ส. ๑๕/๒๔๘

ตนแล เปนทพงของตน

อตตา ห อตตโน นาโถ

ข. ธ. ๒๕/๓๖, ๖๖.

ตนแล เปนคตของตน

อตตา ห อตตโน คต

ข. ธ. ๒๕/๓๖.

ตนทาบาปเอง ยอมเศราหมองเอง

อตตนา ว กต ปาป อตตนา สงกลสสต

ข.ธ. ๒๕/๓๗

ตนไมทาบาปเอง ยอมหมดจดเอง

อตตนา อกต ปาป อตตนา ว วสชฌต

ข.ธ. ๒๕/๓๗

มนษยผเหนแกประโยชนตน เปนคนไมสะอาด

อตตตถปญา อสจ มนสสา

ข.ส. ๒๕/๒๙๖/๓๓๙

บณฑต ยอมฝกตน

อตตาน ทมยนต ปณฑตา

ข.ธ. ๒๕/๒๕

ผประพฤตด ยอมฝกตน

อตตาน ทมยนต สพพตา

ข.ธ. ๒๕/๓๔

บคคลมตนฝกดแลว ยอมไดทพงทไดยาก.

อตตนา ห สทนเตน นาถ ลภต ทลลภ.

ข.ธ. ๒๕/๓๖

ถารวาตนเปนทรก กควรรกษาตนนนใหด

อตตานเจ ปย ชญา รกเขยย น สรกขต

ข.ธ. ๒๕/๓๖

ถาพราสอนผอนฉนใด กควรทาตนฉนนน

อตตานเจ ตถา กยรา ยถญมนสาสต

ข.ธ.๒๕/๓๖

จงถอนตนขนจากหลม เหมอนชางตกหลมถอนตนขนฉะนน

ทคคา อทธรถตตาน ปงเก สนโนว กชโร

ข.ธ. ๒๕/๕๘

บคคลไมพงยงประโยชนของตนใหเสอม เพราะประโยชนของผอนแมมาก บคคลรจกประโยชนของตนแลว พง

ขวนขวายในประโยชนของตน

อตตทตถ ปรตเถน พหนาป น หาปเย

อตตทตถมภญาย สทตถปสโต สยา

ข.ธ. ๒๕/๒๒/๓๗

ถาพราสอนผอนฉนใด กควรทาตนฉนนน

ผฝกตนด ควรฝกผอน ไดยนวาตนแลฝกยาก

อตตานเจ ตถา กยรา ยถญมนสาสต

สทนโต วต ทเมถ อตตา ห กร ทททโม

ข.ธ. ๒๕/๓๖

บณฑตพงตงตนไวในคณอนสมควรกอน

สอนผอนภายหลง จงไมมวหมอง

อตตานเมว ปฐม ปฏรเป นเวสเย

อถญมนสาเสยย น กลสเสยย ปณฑโต

ข.ธ. ๒๕/๓๖

ตนแล เปนทพงของตน คนอน ใครเลาจะเปนทพงได กบคคลมตนฝกฝนดแลว ยอมไดทพงทไดยาก.

อตตา ห อตตโน นาโถ โก ห นาโถ ปโร สยา

อตตนา ห สทนเตน นาถ ลภต ทลลภ.

ข. ธ. ๒๕/๓๖.

ความรกเสมอดวยความรกตนไมม ทรพยเสมอดวยขาวเปลอกยอมไมม แสงสวางเสมอดวยปญญายอมไม

ม ฝนตางหากเปนสระยอดเยยม

นตถ อตตสม เปม นตถ ธญสม ธน

นตถ ปญาสมา อาภา วฏฐ เว ปรมา สราต

ส.ส. ๑๕/๒๙/๙

ผใดมความไรศลธรรม (ทศล) ครอบงา เหมอนเถายานทรายคลมไมสาละ ผนนชอวายอมทาตนเหมอนถกผราย

คมตว

ยสส อจจนตทสสลย มาลวา สาลมโวตถต

กโรต โส ตถตตาน ยถา น อจฉต ทโส

ข.ธ. ๒๕/๒๒/๓๗

จตตวรรค : หมวดจต

เมอจตเศราหมองแลว ทคคตเปนอนหวงได

จตเต สงกลฏเฐ ทคคต ปาฏกงขา

ม.ม. ๑๒/๖๔

เมอจตไมเศราหมอง สคตเปนอนหวงได

จตเต อสงกลฏเฐ สคต ปาฏกงขา

ม.ม. ๑๒/๖๔

โลกถกจตนาไป

จตเตน นยต โลโก

ส.ส. ๑๕/๑๘๑

การฝกจตเปนความด

จตตสส ทมโถ สาธ

ข. ธ. ๒๕/๑๙

จตทฝกแลวนาสขมาให

จตต ทนต สขาวห

ข. ธ. ๒๕/๑๓

จตทคมครองแลวนาสขมาให

จตต คตต สขาวห

ข. ธ. ๒๕/๑๓

ผประพฤตตามอานาจจตยอมลาบาก

วหญต จตตวสานวตต

ข. ชา. ๒๗/๓๑๖

พงรกษาจตของตน เหมอนคนประคองบาตรทเตมดวยนามน

เตลปตต ยถา ปรหเรยย เอว สจตตมนรกเข

ข. ชา. ๒๗/๙๖

จงตามรกษาจตของตน

สจตตมนรกขถ

ข.ธ. ๒๕/๕๘

ผมปญญา พงรกษาจต

จตต รกเขถ เมธาว

ข. ธ. ๒๕/๑๙.

กบาปเกดจากอารมณใด ๆ พงหามใจจากอารมณนน ๆ

ยโต ยโต จ ปาปก ตโต ตโต มโน นวารเย

ส.ส. ๑๕/๖๓

เมอจตไมมนคง ไมรพระสทธรรม

มความเลอมใสเลอนลอย ปญญายอมไมบรบรณ

อนวฏฐตจตตสส สทธมม อวชานโต

ปรปลวปสาทสส ปญา น ปรปรต

ข. ชา. ๒๗/๑๓

สตกาหนดลมหายใจเขาออก อนผใดไมอบรมใหบรบรณ ทงกายทงจตของผนนกหวนไหว

อานาปานสสต ยสส อปรปณณา อภาวตา

กาโยป อชโต โหต จตตมป โหต อชต

ข. ปฏ. ๓๑/๓๖๙

สตกาหนดลมหายใจเขาออก อนผใดอบรมบรบรณดแลว ทงกายทงจตของผนนกไมหวนไหว

อานาปานสสต ยสส ปรปณณา สภาวตา

กาโยป อนชโต โหต จตตมป โหต อนชต

ข. ปฏ. ๓๑/๓๖๙

โจรกบโจรหรอไพรกบไพร พงทาความพนาศใหแกกน

สวนจตตงไวผด พงทาใหเขาเสยหายยงกวานน

ทโส ทส ยนต กยรา เวร วา ปน เวรน

มจฉา ปณหต จตต ปาปโย น ตโต กเร

ข. ธ. ๒๕/๑๓

มารดาบดาหรอญาตเหลาอน ไมพงทาเหตนนใหได

สวนจตทตงไวดแลว พงทาเขาใหดกวานน

น ต มาตา ปตา กยรา อเญ วาปจ ญาตกา

สมมาปณหต จตต เสยยโส น ตโต กเร

ข. ธ. ๒๕/๑๓

ฝนยอมรวรดเรอนทมงไมดฉนใด

ราคะยอมรวรดจตทไมไดอบรมฉนนน

ยถา อคาร ทจฉนน วฏต สมตวชฌต

เอว อภาวต จตต ราโค สมตวชฌต

ข. ธ. ๒๕/๑๑

ภเขาหนแทงทบ ไมสนสะเทอนเพราะลมฉนใด

บณฑตยอมไมหวนไหวในนนทาและสรรเสรญฉนนน

เสโล ยถา เอกฆโน วาเตน น สมรต

เอว นนทาปสสาส น สมชนต ปณฑตา

ข. ธ. ๒๕/๑๖

ผมจตอนไมชมดวยราคะ มใจอนโทสะไมกระทบแลว

ผมบญและบาปอนละไดแลว ผตนอย ยอมไมมภย

อนวสสตจตตสส อนนวาหตเจตโส

ปญปาปปหนสส นตถ ชาครโต ภย

ข.ธ. ๒๕/๒๐

บคคลรกายนทเปรยบดวยหมอ

กนจตทเปรยบดวยเมองนแลว

พงรบมารดวยอาวธคอปญญา

และพงรกษาแนวทชนะไว ยบยงอย.

กมภปม กายมม วทตวา

นครปม จตตมท ถเกตวา

โยเธถ มาร ปญาวเธน

ชตจ รกเข อนเวสโน สยา.

ข. ธ. ๒๕/๒๐.

โลกถกจตนาไป ถกจตชกไป

สตวทงปวงไปสอานาจแหงจตอยางเดยว

จตเตน นยต โลโก จตเตน ปรกสสต

จตตสส เอกธมมสส สพเพว วสมนวค

ส.ส. ๑๕/๑๘๑

การฝกจตทขมยาก ทเบา มกตกไปในอารมณทนาใคร เปนความด,

(เพราะวา) จตทฝกแลว นาสขมาให.

ทนนคคหสส ลหโน ยตถ กามนปาตโน.

จตตสส ทมโถ สาธ จตต ทนต สขาวห.

ข. ธ. ๒๕/๑๙.

ผใดทากรรมชว ลอลวงเอาทรพยสมบตพนองพอแม

ผนนมจตชวราย ยอมไมมความเจรญ แมเทวดากไมบชาเขา.

ปทฏฐจตตสส น ผาต โหต

น จาป น เทวตา ปชยนต

โย ภาตร เปตตก สาปเตยย

อวจย ทกกฏกมมการ.

(นทเทวตา) ข. ชา. ตก. ๒๗/๑๒๐.

ผมปญญา พงรกษาจตทเหนไดยากนก ละเอยดนก มกตกไปในอารมณทนาใคร,

(เพราะวา) จตทคมครองแลว นาสขมาให.

สทททส สนปณ ยตถ กามนปาตน

จตต รกเขถ เมธาว จตต คตต สขาวห.

ข. ธ. ๒๕/๑๙.

ปคคลวรรค : หมวดบคคล

ชอวาบณฑตยอมทาประโยชนใหสาเรจไดแล

สาธ โข ปณฑโต นาม

ส. ส. ๑๕/๘๒๕

บณฑตผสมบรณดวยศล ยอมรงเรองเหมอนไฟสวาง

ปณฑโต สลสมปนโน ชล อคคว ภาสต

ท.ปา. ๑๑/๑๙๗

บณฑตยอมเวนสงทไมเปนประโยชน ถงเอาแตสงทเปนประโยชน

อนตถ ปรวชเชต อตถ คณหาต ปณฑโต

อง.จตกก ๒๑/๔๒

ในหมมนษย ผฝกตนแลวเปนผประเสรฐสด

ทนโต เสฎโฐ มนสเสส

ข. ธ. ๒๕/๓๓

คนฉลาดยอมละบาป

กสโล จ ชหาต ปาปก

ข.อ. ๒๕/๑๖๘

คนมปญญา ยอมแนะนาทางทควรแนะนา

นย นยต เมธาว

ข. ชา. ทก. ๒๗/๑๘๑๙

ผมปรชาไดโภคะแลว ยอมสงเคราะหหมญาต

ธโร โภเค อธคมม สงคณหาต จ ญาตเก

ข.ชา. ๒๗/๙๓๖

ผใดไมพดเปนธรรม ผนนไมใชสตบรษ

สนโต น เต เย น วทนต ธมม

ส. ส. ๑๕/๗๒๕

สตบรษยนดในการเกอกลสตว

สนโต สตตหเต รตา

ชาตฏฐกถา ๑/๒๓๐

สตบรษทงหลายยอมปรากฎไดในทใกล เหมอนภเขาหมพานต

ทเร สนโต ปกาเสนต หมวนโตว ปพพโต

ข.ธ. ๒๕/๓๑

สตบรษมสวรรคเปนทไปในเบองหนา

สนโต สคคปรายนา

ข. ชา. ๒๗/๑๔๔๘

ผสงบใจได ยอมนอนเปนสข

อปสนโต สข เสต

ข. ชา. มหา. ๒๘/๔๑๕.

กลนของสตบรษยอมหอนทวนลมได

สตญจ คนโธ ปฏวาตเมต

ข. ธ. ๒๕/๑๔

คนซงรสกตนวาโง จะเปนผฉลาดเพราะเหตนนไดบาง

โย พาโล มญต พาลย ปณฑโต วาป เตน โส

ข. ธ. ๒๕/๑๕

อสตบรษ แมนงอยในทนเองกไมปรากฎ เหมอนลกศรทยงไปกลางคน ฉะนน

อสนเตตถ น ทสสนต รตตขตตา ยถา สรา

ข.ธ. ๒๕/๓๑

อสตบรษยอมไปนรก

อสนโต นรย ยนต

ส. ส. ๑๕/๙๐

ผรดเปนผเจรญ

สวชาโน ภว โหต

ข. ส. ๒๕/๓๐๔

ผเคารพยอมมผเคารพตอบ

คร โหต สคารโว

ข. ชา. ๒๘/๔๐๑

ผไหวยอมไดรบไหวตอบ

วนทโก ปฎวนทน

ข. ชา. ๒๘/๔๐๑

ผกนคนเดยวไมไดความสข

เนกาส ลภเต สข

ข. ชา. ๒๗/๑๖๗๔

คนไมถกนนทาไมมในโลก

นตถ โลเก อนนทโต

ข. ธ. ๒๕/๒๗

คนแขงกระดางกมเวร

อตตกโข จ เวรวา

ข. ชา. ๒๗/๑๗๐๓

คนตรงไมพดคลาดความจรง

น อชภตา วตถ ภณนต

ข. ชา. ๒๗/๕๐๓

มารดาบดาทานวาเปนบรพาจารย (ของบตร)

ปพพาจรยาต วจจเร

อง.ตก. ๒๐/๑๖๘

มารดาบดาเปนทนบถอของบตร

อาหเนยยา จ ปตตาน

ข.อต. ๒๕/๒๘๖

สามเปนเครองปรากฏของสตร

ภตตา ปญาณมตถยา

ส.ส. ๑๕/๕๗

บรรดาภรยาทงหลาย ภรยาผเชอฟง เปนผประเสรฐ

สสสสา เสฏฐา ภรยาน

ส.ส. ๑๕/๑๐

บรรดาบตรทงหลาย บตรผเชอฟงเปนผประเสรฐ

โย จ ปตตา นมสสโว

ส.ส. ๑๕/๑๐

ผมความด จงรกษาความดของตนไว

คณวา จาตตโน คณ

ข.ชา.สตตก. ๒๗/๒๑๒

เมอเขาขอโทษ ถาผใดมความขนเคอง

โกรธจด ไมยอมรบ ผนนชอวา หมกเวรไว

อจจย เทสยนตน โย เจ น ปฏคณหต

โกปนตโร โทสคร ส เวร ปฏมจจต

ส.ส. ๑๕/๑๑๐

ผทมมารดาบดาเลยงมาไดโดยยากอยางน

ไมบารงมารดาบดา ประพฤตผดในมารดาบดา ยอมเขาถงนรก

เอว กจฉาภโต โปโส ปต อปรจารโก

ปตรมจฉาจรตวาน นรย โส อปปชชต

ข.ชา. ๒๘/๑๖๒

ถงเปนคนมเดช มปญหาเฉยบแหลม

อนคนเปนอนมากสกการบชา

อยในอานาจสตรเสยแลวยอมไมรงเรอง

เหมอนพระจนทรถกพระราหบงฉะนน

เตชวาป ห นโร วจกขโณ

สกกโต พหชนสส ปชโต

นารน วสงคโต น ภาสต

ราหนา อปหโตว จนทมา

ข.ชา. ๒๘/๓๑๓

สตบรษทงหลายยอมปรากฎไดในทใกล เหมอนภเขาหมวนต

อสตบรษทงหลายถงในทนกไมปรากฎ เหมอนลกศรทยงไปกลางคน ฉะนน

ทเร สนโต ปกาเสนต หมวนโตว ปพพโต

อสนเตตถ น ทสสนต รตตขตตา ยถา สรา

ข.ธ. ๒๕/๓๑

ผมปรชาไดโภคะแลว ยอมสงเคราะหหมญาต

เพราะการสงเคราะหนน เขายอมไดเกยรต ละไปแลวยอมบนเทงในสวรรค

ธโร โภเค อธคมม สงคณหาต จ ญาตเก

เตน โส กตต ปปโปต เปจจ สคเค ปโมทต

ข.ชา. ๒๗/๙๓๖

ตราบเทาทบาปยงไมใหผล คนเขลายงเขาใจวามรสหวาน

แตบาปใหผลเมอใด คนเขลายอมประสบทกขเมอนน

มธวา มญต พาโล ยาว ปาป น ปจจต

ยทา จ ปจจต ปาป อถ (พาโล) ทกข นคจฉต

ข.ธ. ๒๕/๑๕

ผใดทากรรมชวแลว ละเสยไดดวยกรรมด

ผนนยอมยงโลกใหสวาง เหมอนพระจนทรพนจากเมฆ

ยสส ปาป กต กมม กสเลน ปถยต

โสม โลก ปภาเสต อพภา มตโตว จนทมา

ม.ม. ๑๓/๕๓๔

บคคลนงหรอนอน (อาศย) ทรมเงาตนไมใด

ไมควรรานกงตนไมนน เพราะผประทษรายมตร เปนคนเลวทราม

ยสส รกขสส ฉายาย นสเทยย สเยยย วา

น ตสส สาข ภเชยย มตตทพโภ ห ปาปโก

ข.เปต. ๒๖/๑๐๖

ผใดยอมเลยงมารดาบดาโดยธรรม

บณฑตยอมสรรเสรญผนนในโลกน เขาละไปแลว ยอมบนเทงในสวรรค

โย มาตร ปตร วา มจโจ ธมเมน โปสต

อเธว น ปสสนต เปจจ สคเค ปโมทต

ข.ชา. ๒๘/๕๒๒

ผใดไมโกรธ ไมผกโกรธ ไมลบหล ถงความหมดจด มทฏฐสมบรณ มปญญา, พงรวาผนนเปนอรยะ.

อกโกธโน อนปนาห อมกข สทธต คโต

สมปนนทฏฐ เมธาว ต ชญา อรโย อต

(สารปตตเถร) ข ปฏ. ๓๑/๒๔๑.

คนเขลายอมซบซด เพราะคานงถงสงทยงไมมาถง

เพราะเศราโศกถงสงทลวงไปแลว เหมอนตนออสดทถกตด.

อนาคตปปชปปาย อตตสสานโสจนา

เอเตน พาลา สสสนต นโฬว หรโต ลโต.

ส. ส. ๑๕/๗.

คนฉลาด ไมฟงซาน ไมคลอนแคลน มปญญา

สารวมอนทรย มมตรด พงทาทสดทกขได.

อนทธโต อจปโล นปโก สวตนทรโย

กลยาณมตโต เมธาว ทกขสสนตกโร สยา.

(อญาโกณฑญเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๖๖.

กามทงหลายมความยนดนอย มทกขมาก,

บณฑตรดงนแลว ไมใยดในกามแมเปนทพย.

อปปสสาทา ทกขา กามา อต วญาย ปณฑโต

อป ทพเพส กาเมส รต โส นาธคจฉต.

ข. ธ. ๒๕/๔๐.

ผประกอบตนในสงทไมควรประกอบ และไมประกอบตนในสงควรประกอบ

ละประโยชนเสย ถอตามชอบใจ ยอมกระหยมตอผประกอบตนเนองๆ.

อโยเค ยชมตตาน โยคสมจ อโยชย

อตถ หตวา ปยคคาห ปเหตตตานโยคน.

ข. ธ. ๒๕/๔๓.

ผใดรธรรมของอสตบรษและของสตบรษ ทงภายใน ทงภายนอก

มเทวดาและมนษยบชาในโลกทงปวง ผนนจงลวงขายคอเครองของได และเปนมน.

อสตจ สตจ ญตวา ธมม

อชฌตต พหทธา จ สพพโลเก

เทวมนสเสห จ ปชโต โย

โส สงคชาลมตจจ โส มน.

ข. ส. ๒๕/๔๓๒. ข. มหา. ๒๙/๔๐๖.

สมณะภายนอกไมม, สงขารเทยงไมม,

ความหวนไหวของพระพทธเจาทงหลายไมม, เหมอนรอยเทาไมมในอากาศ.

อากาเสว ปท นตถ สมโณ นตถ พาหโร

สงขารา สสสตา นตถ นตถ พทธานมชต.

ข. ธ. ๒๕/๔๙.

เกยรตยศยอมเจรญแกผขยน มสต มการงานสะอาด ใครครวญแลวจงทา

สารวมแลว เปนอยโดยธรรม และไมประมาท.

อฏฐานวโต สตมโต สจกมมสส นสมมการโน

สญตสส จ ธมมชวโน อปปมตตสส ยโสภวฑฒต.

ข. ธ. ๒๕/๑๘.

ผชนะยอมกอเวร ผแพยอมนอนเปนทกข

คนละความชนะและความแพไดแลว สงบใจได ยอมนอนเปนสข

ชย เวร ปสวต ทกข เสต ปราชโต

อปสนโต สข เสต หตวา ชยปราชย.

ข. ชา. มหา. ๒๘/๔๑๕.

(เพราะธรรมของสตบรษยากทอสตบรษจะประพฤตตาม)

คตทไปจากโลกนของสตบรษและอสตบรษจงตางกน,

คออสตบรษไปนรก, สตบรษไปสวรรค.

ตสมา สตจ อสตจ นานา โหต อโต คต

อสนโต นรย ยนต สนโต สคคปรายนา.

ข. ชา. มหา. ๒๘/๔๑๕

เพราะนกปราชญมสตตงมนในธรรมวนยน ไมเสพกามและบาป

พงละกามทงทกขได ทานจงกลาวบคคลนนวา ผไปทวนกระแส.

ตสมา ห ธโร อธปฏฐตาสต

กาเม จ ปาเป จ อเสวมาโน

สหาป ทกเขน ชเหยย กาเม

ปฏโสตคามน ตมาห ปคคล.

อง. จตกก. ๒๑/๗.

เมอสตบรษใหสงทใหยาก ทากรรมททาไดยาก,

อสตบรษยอมทาตามไมได เพราะธรรมของสตบรษยากทอสตบรษจะประพฤตตาม

ทททท ททมานาน ทกกร กมมกพพต

อสนโต นานกพพนต สต ธมโม ทรนวโย.

(โพธสตต) ข. ชา. ทก. ๒๗/๖๓.

บคคลเปนคนเลวเพราะชาตกหาไม เปนผประเสรฐเพราะชาตกหาไม

(แต) เปนคนเลวเพราะการกระทา เปนผประเสรฐกเพราะการกระทา.

น ชจจา วสโล โหต น ชจจา โหต พราหมโณ

กมมนา วสโล โหต กมมนา โหต พราหมโณ.

ข. ส. ๒๕/๓๕๒.

บคคลถงความสาเรจแลว (พระอรหนตผล) ไมสะดง ปราศจากตณหา

ไมมกเลสเครองยวยวน ตดลกศรอนจะนาไปสภพไดแลว รางกายจงชอวา มในทสด.

นฏฐ คโต อสนตาส วตตณโห อนงคโณ

อจฉนท ภวสลลาน อนตโมย สมสสโย.

ข. ธ. ๒๕/๖๓.

ผใดมความสตย มธรรม มความไมเบยดเบยน มความสารวม

และมความขมใจ ผนนแล ชอวา ผมปญญา หมดมลทน เขาเรยกทานวา เถระ.

ยมห สจจจ ธมโม จ อหสา สญโม ทโม

ส เว วนตมโล ธโร โส เถโรต ปวจจต.

ข. ธ. ๒๕/๕๐.

เมอใด บณฑตรวา ชราและมรณะเปนทกข กาหนดรทกขซงเปนทอาศยแหงปถชน

มสตเพงพนจอย เมอนน ยอมไมประกอบความยนดทยงกวานน.

ยทา ทกข ชรามรณนต ปณฑโต

อวททส ยตถ สตา ปถชชนา

ทกข ปรญาย สโต ว ฌายต

ตโต รต ปรมตร น วนทต.

(ภตเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๔๔.

คนบางพวกเหลาใด ไมสารวมในกาม ยงไมปราศจากราคะ เปนผบรโภคกามในโลกน,

คนเหลานนถกตณหาครอบงา ลอยไปตามกระแส (ตณหา) ตองเปนผเขาถงชาตชราราไป.

เย เกจ กาเมส อสญตา ชนา

อวตราคา อธ กามโภคโน

ปนปปน ชาตชรปคา ห เต

ตณหาธปนนา อนโสตคามโน.

อง. จตกก. ๒๑/๗.

คนเหลาใดเขลา มปญญาทราม มความคดเลว ถกความหลงปกคลม,

คนเชนนน ยอมตดเครองผกอนมารทอดไวนน.

เย จ โข พาลา ทมเมธา ทมมนต โมหปารตา

ตาทสา ตตถ รชชนต มารกขตตสม พนธเน.

(นนทกเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๑๒.

ผมปญญาเหลาใด ประกอบดวยศล ยนดในความสงบดวยปญญา

ผมปญญาเหลานน เวนไกลจากความชวแลว ไมตองเชอผอน.

เย จ สเลน สมปนนา ปญายปสเม รตา

อารกา วรตา ธรา น โหนต ปรปตตยา.

(โพธสตต) ข. ชา. จตกก. ๒๗/๑๔๓.

ผมปญญาเหลาใด ขวนขวายในฌาน ยนดในความสงบอนเกดจากเนกขมมะ

เทวดาทงหลายกพอใจตอผมปญญา ผรดแลว มสตเหลานน.

เย ฌานปสตา ธรา เนกขมมปสเม รตา

เทวาป เตส ปหยนต สมพทธาน สตมต.

ข. ธ. ๒๕/๓๙.

ผใดเปนคนขดเคอง เหนยวแนน ปรารถนาลามก ตระหน โออวด

ไมละอาย และไมเกรงกลวบาป พงรวา ผนนเปนคนเลว.

โรสโก กทรโย จ ปาปจโฉ มจฉร สโฐ

อหรโก อโนตตปป ต ชญา วสโล อต.

ข. ส. ๒๕/๓๕๑.

ผมบตรยอมเศราโศกเพราะบตร, ผมโคยอมเศราโศกเพราะโคเหมอนกน,

นรชนมความเศราโศกเพราะอปธ, ผใด ไมมอปธ ผนน ไมตองเศราโศกเลย.

โสจต ปตเตห ปตตมา

โคมโก โคห ตเถว โสจต

อปธห นรสส โสจนา

น ห โส โสจต โย นรปธ.

ส. ส. ๑๕/๙.

กมมวรรค : หมวดกรรม

กรรมชวของตนเอง ยอมนาไปสทคคต

สาน กมมาน นยนต ทคคต

ข.ธ. ๒๕/๔๗

ความด อนคนดทางาย

สกร สาธนา สาธ

ข.อ. ๒๕/๑๖๗

ความด อนคนชวทายาก

สาธ ปาเปน ทกกร

ข.อ. ๒๕/๑๖๗

ทากรรมใดแลวไมรอนใจภายหลง กรรมททานนแลเปนด

ตจ กมม กต สาธ ย กตวา นานตปปต

ข.ธ. ๒๕/๒๓

ทากรรมใดแลวรอนใจภายหลง กรรมททาแลวนนไมด

น ต กมม กต สาธ ย กตวา อนตปปต

ข.ธ. ๒๕/๒๓

บคคลหวานพชเชนใด ยอมไดผลเชนนน

ผทากรรมด ยอมไดผลด ผทากรรมชว ยอมไดผลชว

ยาทส วปเต พช ตาทส ลภเต ผล

กลยาณการ กลยาณ ปาปการ จ ปาปก

ส.ส. ๑๕/๓๓๓

ใครครวญกอนแลวจงทาดกวา

นสมม กรณ เสยโย

ว.ว.

พงรกษาความดของตนไว ดงเกลอรกษาความเคม

รกเขยย อตตโน สาธ ลวณ โลณต ยถา

ส.ส.

ไมพงทาประโยชนแกผมงความพนาศ

นานตถกามสส กเรยย อตถ

ข.ชา.ทสก. ๒๗/๘๔

ประโยชนทงหลายยอมลวงเลยคน ผทอดทงการงาน

ดวยอางวา หนาวนก รอนนก เยนเสยแลว

อตสต อตอณห อตสายมท อห

อต วสฏฐกมมนเต อตถา อจเจนต มาณเว

ท.ปาฏ. ๑๑/๑๙๙

เมอคนโงมปญญาทราม ทากรรมชวอยกไมรสก

เขาเดอดรอนเพราะกรรมของตน เหมอนถกไฟไหม

อถ ปาปาน กมมาน กร พาโล น พชฌต

เสห กมเมห ทมเมโธ อคคทฑโฒว ตปปต

ข.ธ. ๒๕/๓๓

ผใดปรารถนาทากจทควรทากอนในภายหลง

ผนนยอมเดอดรอนในภายหลง ดจมาณพ (ผประมาทแลวรบ) หกไมกม ฉะนน

โย ปพเพ กรณยาน ปจฉา โส กาตมจฉต

วรณกฏฐ ภโชว ส ปจฉา อนตปปต

(โพธสตต) ข.ชา.เอก. ๒๗/๒๓

ถาประสบสขทกข เพราะบญบาปททาไวกอนเปนเหต

ชอวาเปลองบาปเกาททาไว ดจเปลองหน ฉะนน

สเจ ปพเพกตเหต สขทกข นคจฉต

โปราณก กต ปาป ตเมโส มจเต อณ

(โพธสตต) ข.ชา.ปณณาส. ๒๘/๒๕

สตวทงหลายยอมตองการความสข ผใดแสวงหาสขเพอตน

เบยดเบยนเขาดวยอาชญา ผนนละไปแลว ยอมไมไดสข

สขกามาน ภตาน โย ทณเฑน วหสต

อตตโน สขเมสาโน เปจจ โส น ลภเต สข

ข.ธ. ๒๕/๓๒

สตวทงหลายยอมตองการความสข ผใดแสวงหาสขเพอตน

ไมเบยดเบยนเขาดวยอาชญา ผนนละไปแลว ยอมไดสข

สขกามาน ภตาน โย ทณเฑน น หสต

อตตโน สขเมสาโน เปจจ โส ลภเต สข

ข.ธ. ๒๕/๓๒

ผหมนในการงาน ไมประมาท เปนผรอบคอบ

จดการงานเรยบรอย, จงควรอยในราชการ.

อฏฐาตา กมมเธยเยส อปปมตโต วจกขโณ

สสวหตกมมนโต ส ราชวสต วเส.

ข. ชา. มหา. ๒๘/๓๓๙.

ถาคนพงทาบาป กไมควรทาบาปนนบอยๆ ไมควรทาความพอใจในบาปนน

เพราะการสงสมบาป นาทกขมาให.

ปาปเจ ปรโส กยรา น น กยรา ปนปปน

น ตมห ฉนท กยราถ ทกโข ปาปสส อจจโย.

ข. ธ. ๒๕/๓๐.

ผอนทาความดให ทาประโยชนใหกอน แตไมนกถง (บญคณ)

เมอมกจเกดขนภายหลง จะหาผชวยทาไมได.

โย ปพเพ กตกลยาโณ กตตโถ นาวพชฌต

ปจฉา กจเจ สมปปนเน กตตาร นาธคจฉต.

(โพธสตต) ข. ชา. เอก. ๒๗/๒๙.

สตวทงปวงหวาดตออาชญา ลวนกลวตอความตาย

ควรทาตนใหเปนอปมาแลวไมพงฆาเอง ไมพงใชผอนใหฆา

สพเพ ตสนต ทณฑสส สพเพ ภายนต มจจโน

อตตาน อปม กตวา น หเนยย น ฆาตเย

ข. ธ. ๒๕/๓๒.

มจจวรรค : หมวดความตาย

ชวตของสตวเหมอนภาชนะดน ลวนมความสลายเปนทสด

สพพ เภทปรยนต เอว มจจาน ชวต

ท.มหา. ๑๐/๑๔๑

ทรพยสกนดกตดตามคนตายไปไมได

น มยยมาน ธนมนเวต กจ

ม.ม. ๑๓/๔๑๒

ทงคนมคนจน ลวนมแตความตายเปนเบองหนา

อฑฒา เจว ทฬททา จ สพเพ มจจ ปรายนา

ท.มหา. ๑๐/๑๔๑

ทงเดก ทงผใหญ ทงเขลา ทงฉลาด

ลวนไปสอานาจแหงความตาย ลวนมความตายเปนเบองหนา

ทหรา จ มหนตา จ เย พาลา เย จ ปณฑตา

สพเพ มจจวส ยนต สพเพ มจจปรายนา

นย- ท.มหา. ๑๐/๑๔๑

ผเลยงโคยอมตอนฝงโค ไปสทหากนดวยพลองฉนใด

ความแกและความตาย ยอมตอนอายของสตวมชวตไปฉนนน

ยถา ทณเฑน โคปาลา คาโว ปาเชต โคจร

เอว ชรา จ มจจ จ อาย ปาเชนต ปาณน

ข.ธ. ๒๕/๓๓

หวงนาทเตมฝง พงพดตนไมซงเกดทตลงไปฉนใด

สตวมชวตทงปวง ยอมถกความแกและความตายพดไปฉนนน

ยถา วารวโห ปโร วเห รกเข ปกลเช

เอว ชราย มรเณน วยหนเต สพพปาณโน

(เตมยโพธสตต) ข.ชา.มหา. ๒๘/๑๖๔

กาลยอมลวงไป ราตรยอมผานไป ชนแหงวยยอมละลาดบไป

ผเลงเหนภยในมรณะนน พงทาบญอนนาสขมาให

อจเจนต กาลา ตรยนต รตตโย

วโยคณา อนปพพ ชหนต

เอต ภย มรเณ เปกขมาโน

ปญาน กยราถ สขาวหาน.

(นนทเทวปตต) ส. ส. ๑๕/๘๙.

ธมมวรรค : หมวดธรรม

ธรรมเหมอนหวงนาไมมตม

ธมโม รหโท อกททโม

ข.ชา.ฉกก. ๒๗/๒๐๒

ธรรมทประพฤตดแลว นาสขมาให

ธมโม สจณโณ สขมาวหาต

ส.ส. ๑๕/๕๘

ธรรมยอมรกษาผประพฤตธรรม

ธมโม หเว รกขต ธมมจาร

ข.เถร. ๒๖/๓๑๔

ผประพฤตธรรม ไมไปสทคต

น ทคคต คจฉต ธมมจาร

ข.เถร. ๒๖/๓๑๔

เกยรต ยอมไมละผตงอยในธรรม

ธมเม ฐต น วชหาต กตต

อง.ปจก. ๒๓/๕๑

ผตงอยในธรรม ยอมไมทาบาป

ธมเม ฐตา เย น กโรนต ปาปก

อง. จตกก. ๒๑/๒๕

พงประพฤตธรรมใหสจรต ไมควรประพฤตใหทจจรต

ธมม จเร สจรต น ต ทจจรต จเร

ข.ธ. ๒๕/๓๘

เขากลาววา ฟากบดนไกลกน และฝงทะเลกไกลกน

แตธรรมของสตบรษกบอสตบรษ ไกลกนยงกวานน

นภจ ทเร ปฐว จ ทเร

ปาร สมททสส ตทาห ทเร

ตโต หเว ทรตร วทนต

สตจ ธมโม อสตจ ราช

(พราหมณ) ข.ชา.อสต. ๒๘/๑๔๓

เมอพระพทธเจาผทาความสวางอบตขนในโลก

พระองคยอมประกาศธรรมสาหรบดบทกขน

ยทา จ พทธา โลกสม อปปชชนต ปภงกรา

เต อม ธมม ปกาเสนต ทกขปสมคามน

(สารปตต) ข.ปฏ. ๓๑/๔๑๘

ชนใดประพฤตธรรม ในธรรมทพระพทธเจากลาวดแลว

ชนเหลานนจกขามแดนมฤตยทขามไดยาก

เย จ โข สมมทกขาเต ธมเม ธมมานวตตโน

เต ชนา ปารเมสสนต มจจเธยย สทตตร

ข.ธ. ๒๕/๒๖

ผใดปราถนาโภคทรพย อาย ยศ สข อนเปนทพย

ผนนพงงดเวนบาปทงหลาย แลวประพฤตสจรตธรรม ๓ อยาง

โย อจเฉ ทพพโภคจ ทพพมาย ยส สข

ปาปาน ปรวช เชตวา ตวธ ธมมมาจเร

(เทวธตา) ข.ชา.มหา. ๒๘/๓๐๖

พงขจดตณหาทเปนเหตถอมนทงปวง ทงเบองสง เบองตา เบองขวาง

ทามกลาง, เพราะเขาถอมนสงใดๆ ในโลกไว มารยอมตดตามเขาไป เพราะสงนนๆ.

อาทานตณห วนเยถ สพพ

อทธ อโธ ตรย วาป มชเฌ

ย ย ห โลกสม อปาทยนต

เตเนว มาโร อนเวต ชนต .

ข. ส. ๒๕/๙๔๖. ข. จ. ๓๑/๒๐๒.

จงเดดเยอใยของตนเสย เหมอนเอาฝามอเดดบวในฤดแลง

จงเพมพนทางสงบ (ใหถง) พระนพพานทพระสคตแสดงแลว

อจฉนท สเนหมตตโน

กมท สารทกว ปาณนา

สนตมคคเมว พรหย

นพพาน สคเตน เทสต

ข. ธ. ๒๕/๕๓

บคคลควรเตอนกน ควรสอนกน และปองกนจากคนไมด

เพราะเขายอมเปนทรกของคนด แตไมเปนทรกของคนไมด.

โอวเทยยานสาเสยย อสพภา จ นวารเย

สต ห โส ปโย โหต อสต โหต อปปโย.

ข. ธ. ๒๕/๒๕.

ภกษผเหนโทษในกาม มความประพฤตประเสรฐ ปราศจากตณหา

มสตทกเมอ พจารณาแลว ดบกเลสแลว ยอมไมมความหวนไหว.

กาเมส พรหมจรยวา วตตณโห สทา สโต

สงขาย นพพโต ภกข ตสส โน สนต อชตา.

ข. ส. ๒๕/๕๓๑. ข. จ. ๓๐/๓๕.

พงสละทรพยเพอรกษาอวยวะ, เมอรกษาชวตพงสละอวยวะ

เมอคานงถงธรรม พงสละอวยวะ ทรพย และแมชวต ทกอยาง.

จเช ธน องควรสส เหต

องค จเช ชวต รกขมาโน

องค ธน ชวตจาป

สพพ จเช นโร ธมมมนสสรนโต.

(โพธสตต) ข. ชา. อสต. ๒๘/๑๔๗.

พงเปนผพอใจและประทบใจในพระนพพานทบอกไมได

ผมจตไมตดกาม ทานเรยกวาผมกระแสอยเบองบน.

ฉนทชาโต อนกขาเต มนสา จ ผโฐ สยา

กาเม จ อปฏพทธจตโต อทธโสโตต วจจต.

ข. ธ. ๒๕/๔๔.

ราชรถอนงดงามยอมคราครา แมรางกายกเขาถงชรา

สวนธรรมของสตบรษยอมไมเขาถงชรา

สตบรษกบสตบรษเทานนยอมรกนได.

ชรนต เว ราชรถา สจตตา

อโถ สรรมป ชร อเปต

สตจ ธมโม น ชร อเปต

สนโต หเว สพภ ปเวทยนต.

ส. ส. ๑๕/๑๐๒.

ผฉลาดนนเปนผเพงพนจ มความเพยรตดตอ บากบนมนคงเปนนตย

ยอมถกตองพระนพพาน อนปลอดจากโยคะ หาธรรมอนยงกวามได

เต ฌายโน สาตตกา นจจ ทฬหปรกกมา

ผสนต ธรา นพพาน โยคกเขม อนตตร

ข.ธ. ๒๕/๑๘

ทกขเทานนเกดขน ทกขยอมตงอย และเสอมไป

นอกจากทกขไมมอะไรเกด นอกจากทกขไมมอะไรดบ.

ทกขเมว ห สมโภต ทกข ตฏฐต เวต จ

นาญตร ทกขา สมโภต นาญตร ทกขา นรชฌต.

(วชราภกขน) ส. ส. ๑๕/๑๙๙, ข. มหา. ๒๙/๕๓๖.

มหาราช ! ธรรมเปนทาง (ควรดาเนนตาม)

สวนอธรรมนอกลนอกทาง (ไมควรดาเนนตาม)

อธรรมนาไปนรกถงสวรรค.

ธมโม ปโถ มหาราช อธมโม ปน อปปโถ

อธมโม นรย เนต ธมโม ปาเปต สคต.

(โพธสตต) ข. ชา. สฏฐ. ๒๘/๓๙

เรา (ตถาคต) ไมเหนความสวสดของสตวทงหลาย นอกจากปญญา

ความเพยร ความระวงตว และการสละสงทงปวง

นาญตร โพชฌาตปสา นาญตร อนทรยสวรา

นาญตร สพพนสสคคา โสตถ ปสสาม ปาณน

ส.ส. ๑๕/๗๕

ผมจตสงบ มปญญาเครองรกษาตว มสต

เปนผเพงพนจไมเยอใยในกาม ยอมเหนธรรมโดยชอบ.

เย สนตจตตา นปกา สตมนโต จ ฌายโน

สมมา ธมม วปสสนต กาเมส อนเปกขโน.

ข. อต. ๒๕/๒๖๐.

ผถงพรอมดวยสมมปปธาน มสตปฏฐานเปนอารมณ

ดาดาษดวยดอกไมคอวมตต หาอาสวะมได จกปรนพพาน.

สมมปปธานสมปนโน

สตปฏฐานโคจโร

วมตตกสมสฉนโน

ปรนพพายสสตยนาสโว.

(เทวสภเถร) ข. เถร. ๒๖/๒๗๘๒.

พระนพพานทพระสมมาสมพทธเจาทรงแสดงแลว ไมมโศก

ปราศจากธล เกษม เปนทดบทกข เปนสขดหนอ.

สสข วต นพพาน สมมาสมพทธเทสต

อโสก วรช เขม ยตถ ทกข นรชฌต.

(หารตเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๐๙.

โสรจจะและอวหสานน เปนชางเทาหลง

สตและสมปชญญะนน เปนชางเทาหนา.

โสรจจ อวหสา จ ปาทา นาคสส เต ทเว

สต จ สมปชญจ จรณา นาคสส เต ปเร.

(อทายเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๖๘.

ไมควรเสพธรรมทเลว ไมควรอยกบความประมาท

ไมควรเสพมจฉาทฏฐ ไมควรเปนคนรกโลก.

หน ธมม น เสเวยย ปมาเทน น สวเส

มจฉาทฏฐ น เสเวยย น สยา โลกวฑฒโน.

ข. ธ. ๒๕/๓๗.

บคคลยอมเขาถงความเปนกษตรย ดวยพรหมจรรยอยางเลว.,

ถงความเปนเทวดา ดวยพรหมจรรยอยางกลาง, ยอมบรสทธ ดวยพรหมจรรยอยางสง.

หเนน พรหมจรเยน ขตตเย อปปชชต.

มชฌเมน จ เทวตต อตตเมน วสชฌนต.

ข. ชา. มหา. ๒๘/๑๙๙.

พงสละทรพยเพอรกษาอวยวะ เมอรกษาชวตพงสละอวยวะ

เมอคานงถงธรรม พงสละอวยวะ ทรพย และแมชวต ทกอยาง

จเช ธน องควรสส เหต

องค จเช ชวต รกขมาโน

องค ธน ชวตจาป สพพ

จเช นโร ธมมมนสสรนโต

ข.ชา. ๒๘/๓๘๒/๑๔๗

ราชรถอนงดงามยอมคราครา แมรางกายกเขาถงชรา

สวนธรรมสตบรษยอมไมเขาถงชรา สตบรษกบสตบรษเทานนยอมรกนได

ชรนต เว ราชรถา สจตตา อโถ สรรมป ชร อเปต

สตจ ธมโม น ชร อเปต สนโต หเว สพภ ปเวทยนต

ส.ส. ๑๕/๓๓๓/๑๐๒

ผมจตสงบ มปญญาเครองรกษาตว มสต เปนผเพงพนจ

ไมเยอใยในกาม ยอมเหนธรรมโดยชอบ

เย สนตจตตา นปกา สตมนโต จ ฌายโน

สมมา ธมม วปสสนต กาเมส อนเปกขโน

ข.อต. ๒๕/๒๒๓/๒๖๐

อปปมาทวรรค : หมวดความไมประมาท

ความไมประมาท เปนทางไมตาย

อปปมาโท อมต ปท

ข.ธ. ๒๕/๑๘

ปราชญยอมรกษาความไมประมาทไว

เหมอนรกษาทรพยอนประเสรฐ

อปปมาทจ เมธาว ธน เสฏฐว รกขต

ข.ธ. ๒๕/๑๘

ผไมประมาท ยอมไมตาย

อปปมตตา น มยนต

ข.ธ. ๒๕/๑๘

ผไมประมาทพนจอย ยอมถงสขอนไพบลย

อปปมตโต ห ฌายนโต ปปโปต วปล สข

ข.ธ. ๒๕/๑๘

ภกษทงหลาย ! พวกเธอจงเปนผไมประมาท มสต มศลดงาม

ตงความดารไวใหด คอยรกษาจตใจของตน.

อปปมตตา สตมนโต สสลา โหถ ภกขโว

สสมาหตสงกปปา สจตตมนรกขถ.

ท. มหา. ๑๐/๑๔๒.

ทานทงหลายจงยนดในความไมประมาท จงตามรกษาจตของตน

จงถอนตนขนจากหลมคอกเลสทถอนไดยาก

เหมอนชางทตกหลม ถอนตนขน ฉะนน

อปปมาทรตา โหถ สจตตมนรกขถ

ทคคา อทธรถตตาน ปงเก สนโนว กชโร

ข. ธ. ๒๕/๓๓/๕๘

ภกษยนดในความไมประมาท หรอเหนภยในความประมาท

ยอมเผาสงโยชนนอยใหญไป เหมอนไฟไหมเชอนอยใหญไป ฉะนน

อปปมาทรโต ภกข ปมาเท ภยทสส วา

สโญชน อณ ถล ฑห อคคว คจฉต

ข. ธ. ๒๕/๑๙.

ภกษยนดในความไมประมาท หรอเหนภยในความประมาท

เปนผไมควรเพอจะเสอม (ชอวา) อยใกลพระนพพานทเดยว.

อปปมาทรโต ภกข ปมาเท ภยทสส วา

อภพโพ ปรหานาย นพพานสเสว สนตเก.

ข. ธ. ๒๕/๑๙.

ภกษผมธรรมเปนเครองอยอยางน มสต ไมประมาท

ละความถอมนวาของเราไดแลวเทยวไป เปนผร

พงละชาต ชรา โสกะ ปรเทวะ และทกข ในโลกนได.

เอววหาร สโต อปปมตโต

ภกข จร หตวา มมายตาน

ชาตชร โสกปรททวจ

อเธว วทวา ปชเหยย ทกข.

ข. ส. ๒๕/๕๓๕. ข. จ. ๓๐/๙๒.

ผมปญญา พงสรางเกาะทนาหลากมาทวมไมได ดวยความหมน

ความไมประมาท ความสารวมระวง และความขมใจ

อฏฐาเนนปปมาเทน สญเมน ทเมน จ

ทป กยราถ เมธาว ย โอโฆ นาภกรต

ข.ธ. ๒๕/๑๒/๑๘

คนมปญญาดไมประมาทในเมอผอนประมาท มกตนในเมอผอนหลบ

ยอมละทงคนนน เหมอนมาฝเทาเรว ทงมาไมมกาลงไป ฉะนน

อปปมตโต ปมตเตส สตเตส พหชาคโร

อพลสสว สฆสโส หตวา ยาต สเมธโส

ข.ธ. ๒๕/๑๘

ยศยอมเจรญแกผมความหมน มสต มการงานสะอาด

ใครครวญแลวทา ระวงดแลว เปนอยโดยธรรม และไมประมาท

อฏฐานวโต สตมโต สจกมมสส นสมมาการโน

สญตสส จ ธมมชวโน อปปมตตสส ยโสภวฑฒต

ข.ธ. ๒๕/๑๘

ขนตวรรค : หมวดความอดทน

ขนตคอความอดทน เปนตบะอยางยง

ขนต ปรม ตโป ตตกขา

ท.มหา. ๑๐/๕๗

ขนตพลา สมณพราหมณา

สมณพราหมณ มความอดทนเปนกาลง

อง.อฏฐก. ๒๓/๒๒๗

ผมขนต ชอวานาประโยชนมาให ทงแกตนทงแกผอน

ผมขนต ชอวาเปนผขนสทางไปสวรรคและนพพาน

อตตโนป ปเรสจ อตถาวโห ว ขนตโก

สคคโมกขคม มคค อารฬโห โหต ขนตโก

ส.ม. ๒๒๒

ขนต ยอมตดรากแหงบาปทงสน ผมขนตชอวา

ยอมขดรากแหงความตเตยนและการทะเลาะกนได

เกวลานป ปาปาน ขนต มล นกนตต

ครหกลหาทน มล ขนต ขนตโก

ส.ม. ๒๒๒

ผมขนตนบวามเมตตา มลาภ มยศ และมสขเสมอ

ผมขนตเปนทรกทชอบใจของเทวดา และมนษยทงหลาย

ขนตโก เมตตวา ลาภ ยสสส สขสลวา

ปโย เทวมนสสาน มนาโป โหต ขนตโก

ส.ม. ๒๒๒

ผมขนต ชอวาทาตามคาสอนของพระศาสดา

และผมขนต ชอวาบชาพระชนเจาดวยบชาอนยง

สตถโน วจโนวาท กโรตเยว ขนตโก

ปรมาย จ ปชาย ชน ปเชต ขนตโก

ส.ม. ๒๒๒

ขนต เปนประธาน เปนเหต แหงคณคอศลและสมาธ

กศลธรรมทงปวงยอมเจรญเพราะขนตเทานน

สลสมาธคณาน ขนต ปธานการณ

สพเพป กสลา ธมมา ขนตยาเยว วฑฒนต เต

ส.ม. ๒๒๒

ขนตเปนเครองประดบของนกปราชญ ขนตเปนตบะของผพากเพยร

ขนตเปนกาลงของนกพรต ขนตนาประโยชนสขมาให.

ขนต ธรสส ลงกาโร ขนต ตโป ตปสสโน

ขนต พล ว ยตน ขนต หตสขาวหา.

ส. ม. ๒๒๒.

ความบรสทธกด ผทจะประเสรฐลวนกด ขนตและโสรจจะกด

จะเปนผเยนสนทกด ยอมไมมเพราะการชาระลาง (ดวยนา)

น สทธ เสจเนน อตถ นป เกวล พราหมโณ

น เจว ขนต โสรจจ นป โส ปรนพพโต

(โพธสตต) ข.ชา.ปกณณก. ๒๗/๓๗๖

เสนาแมหมใหญ พรอมดวยพระราชารบอย ไมพงไดประโยชนทสตบรษผมขนตพงได

(เพราะ) เวรทงหลายของผมขนตเปนกาลงนน ยอมสงบระงบ

นเหตมตถ มหตป เสนา

สราชกา ยชฌมานา ลเภถ

ย ขนตมา สปปรโส ลเภถ

ขนตพลสสปสมนต เวรา

(โพธสตต) ข.ชา.จตตาฬส. ๒๗/๕๓๘

วรยวรรค : หมวดความเพยร

คนขยนยอมไมพราประโยชนชวตามกาล

กาลาคตจ น หาเปต อตถ

ข,ชา,ฉกก. ๒๗/๑๙๕

คนลวงทกขไดเพราะความเพยร

วรเยน ทกขมจเจต

ข.ส. ๒๕/๓๖๑

คนมธระหมนทาการงานใหเหมาะเจาะ ยอมหาทรพยได

ปฏรปการ ธรวา อฏฐาตา วนทเต ธน

ข.ส. ๒๕/๓๖๑

ประโยชนยอมไมสาเรจโดยชอบแกผทาโดยเบอหนาย

น นพพนทยการสส สมมทตโถ วปจจต

ข.ชา.จตตาฬส. ๒๗/๕๓๓

คนทผลดวนประกนพรงยอมเสอม ยงวามะรนนยงเสอม

หยโยต หยยต โปโส ปเรต ปรหายต

ข.ชา.วส. ๒๗/๔๖๖

ผมปญญาเฉลยวฉลาด ยอมตงตนไดดวยตนทนแมนอย

เหมอนคนกอไฟนอยขนฉะนน

อปปเกนป เมธาว ปาภเฏน วจกขโณ

สมฏฐาเปต อตตาน อณ อคคว สนธม

ข.ชา.เอก. ๒๗/๒

ผขยนในหนาทการงาน ไมประมาท

เขาใจเลยงชพพอสมควร จงรกษาทรพยทหามาได

อฏฐาตา กมมเธยเยส อบปมตโต วธานวา

สม กปเปต ชวต สมภต อนรกขต

อง.อฏฐก. ๒๓/๒๙๘

ผเกยจคราน มความเพยรเลว พงเปนอยตงรอยป

สวนผปรารภความเพยรมนคง มชวตอยเพยงวนเดยวกประเสรฐกวา

โย จ วสสสต ชเว กสโต หนวรโย

เอกาห ชวต เสยโย วรย อารภโต ทฬห

ข.ธ. ๒๕/๓๐

ทานทงหลายจงเหนความเกยจครานเปนภย และเหนการปรารภความเพยรเปนความปลอดภย

แลวปรารภความเพยรเถด นเปนพทธานศาสน.

โกสชช ภยโต ทสวา วรยารมภจ เขมโต

อารทธวรยา โหถ เอสา พทธานสาสน.

ข. จรยา. ๓๓/๕๙๕.

ทานทงหลายตองทาความเพยรเอง ตถาคตเปนแตผบอก

ผมปกตเพงพเนจดาเนนไปแลว จกพนจากเครองผกของมาร.

ตมเหห กจจ อาตปป อกขาตาโร ตถาคตา

ปฏปนนา ปโมกขนต ฌายโน มารพนธนา.

ข. ธ. ๒๕/๕๑.

อรยมรรคยอมบรสทธ เพราะขบไลความหลบ ความเกยจคราน

ความบดขเกยจ ความไมยนด และความเมาอาหารนนไดดวยความเพยร.

นทท ตนท วชมหต อรต ภตตสมมท

วรเยน น ปณาเมตวา อรยมคโค วสชฌต.

ส. ส. ๑๕/๑๐.

ผใดเกยจคราน มความเพยรเลว พงเปนอยตงรอยป

แตผปรารภความเพยรมนคง มชวตอยเพยงวนเดยว ประเสรฐกวาผนน.

โย จ วสสสต ชเว กสโต หนวรโย

เอกาห ชวต เสยโย วรย อารภโต ทฬห.

ข. ธ. ๒๕/๓๐.

ผถงพรอมดวยศล มปญญา มใจมนคงดแลว

ปรารภความเพยรตงตนไวในกาลทกเมอ ยอมขามโอฆะทขามไดยาก

สพพทา สลสมปนโน ปญวา สสมาหโต

อารทธวรโย ปหตตโต โอฆ ตรต ทตตร

ส.ส. ๑๒/๗๔

ปญญวรรค : หมวดบญ

บญอนโจรนาไปไมได

ปญ โจเรห ทหร

ส.ส. ๑๕/๕๐

บญนาสขมาใหในเวลาสนชวต

ปญ สข ชวตสงขยมห

ข.ธ. ๒๕/๕๙

ความสงสมบญ นาสขมาให

สโข ปญสส อจจโย

ข.ธ. ๒๕/๓๐

บญเปนทพงของสตวในโลกหนา

ปญาน ปรโลกสม ปตฏฐา โหนต ปาณน

ส.ส. ๑๕/๒๖

ผทาบญแลวยอมยนดในโลกน ตายแลวยอมยนดชอวายนดในโลกทงสอง

เขายอมยนดวาเราทาบญไวแลว ไปสสคตยอมยนดยงขน

อธ นนทต เปจจ นนทต กตปญโ อภยตถ นนทต

ปญ เม กตนต นนทต ภยโย นนทต สคต คโต

ข.ธ. ๒๕/๑๗

ถาบรษจะพงทาบญ ควรทาบญนนบอย ๆ

ควรทาความพอใจในบญนน การสงสมบญนาความสขมาให

ปญ ปรโส กยรา กยราถน ปนปปน

ตมห ฉนท กยราถ สโข ปญสส อจจโย

ข.ธ. ๒๕/๓๐

ไมควรดหมนตอบญวามประมาณนอยจกไมมมาถง

แมหมอนายอมเตมไดดวยหยาดนาทตกลงมาฉนใด

ผมปญญาสงสมบญแมทละนอยๆ ยอมเตมไดดวยบญ ฉนนน

มาวมเญถ ปญสส น มตต อาคมสสต

อทพนทนปาเตน อทกมโภป ปรต

อาปรต ธโร บญสส โถก โถกป อาจน

ข.ธ. ๒๕/๓๑

สหายเปนมตรของคนผมความตองการเกดขนบอย ๆ

บญทงหลายทตนทาเองนน จะเปนมตรในสมปรายภพ

สหาโย อตถชาตสส โหต มตต ปนปปน

สย กตาน ปญาน ต มตต สมปรายก

ส.ส. ๑๕/๕๑

สขวรรค : หมวดความสข

ละเหตทกขไดเปนสขในททงปวง

สพพตถ ทกขสส สข ปหาน

ข.ธ. ๒๕/๕๙

ความไมเบยดเบยนเปนสขในโลก

อพยาปชฌ สข โลเก

ข.ธ. ๒๕/๘๖

ความสข (อน) ยงกวาความสงบไมม

นตถ สนตปร สข

ข.ธ. ๒๕/๔๒

นพพานเปนสขอยางยง

นพพาน ปรม สข

ข.ธ. ๒๕/๕๙

จะพงมความสขเปนนตย กเพราะไมพบเหนคนพาล

อทสสเนน พาลาน นจจเมว สข สยา

ข.ธ. ๒๕/๔๒

ผเจรญเมตตาดแลวยอมหลบและตนเปนสข

สข สปต พทโธ จ เยน เมตตา สภาวตา

ว.ว.

ความเกดขนของพระพทธเจาทงหลายนาสขมาให

สโข พทธาน อปปาโท

ข.ธ. ๒๕/๔๑

ชยวรรค : หมวดชนะ

ผชนะยอมกอเวร

ชย เวร ปสวต

ส.ส. ๑๕/๑๒๒

การใหธรรมยอมชนะการใหทงปวง

รสแหงธรรมยอมชนะรสทงปวง

ความยนดในธรรมยอมชนะความยนดทงปวง

ความสนตณหายอมชนะทกขทงปวง

สพพทาน ธมมทาน ชนาต

สพพ รส ธมมรโส ชนาต

สพพ รต ธมมรต ชนาต

ตณหกขโย สพพทกข ชนาต

ข.ธ. ๒๕/๖๓

ความชนะใดทชนะแลวกลบแพได ความชนะนนไมด

น ต ชต สาธ ชต ย ชต อวชยยต

ข.ชา.เอก. ๒๗/๒๒

พงชนะความโกรธดวยความไมโกรธ พงชนะคนไมดดวยความด

พงชนะคนตระหนดวยการให พงชนะคนพดปดดวยคาจรง

อกโกเธน ชเน โกธ อสาธ สาธนา ชเน

ชเน กทรย ทาเนน สจเจนาลกวาทน

ข.ธ. ๒๕/๔๕

กเลสวรรค : หมวดกเลส

ความกาหนดเพราะดาร เปนกามของคน

สงกปปราโค ปรสสส กาโม

ส.ส. ๑๕/๑๐๓/๓๒

กามทงหลายทเทยง ไมมในหมมนษย

น สนต กามา มนเชส นจจา

ส.ส. ๑๕/๑๐๓/๓๑

ผคนหลอกลวง เยอหยง เพอเจอ ขโอ อวดด และไมตงมน

ยอมไมงอกงามในธรรมทพระสมมาสมพทธเจาทรงแสดงแลว

กหา ถทธา ลปา สงค อนนฬา จาสมาหตา

น เต ธมเม วรหนต สมมาสมพทธเทสเต

อง.จตกก. ๒๑/๓๔

พราหมณ ! พระอรยเจายอมสรรเสรญผฆาความโกรธ ซงมโคนเปนพษ ปลายหวาน

เพราะคนตดความโกรธนนไดแลว ยอมไมเศราโศก

โกธสส วสมลสส มธรคคสส พราหมณ

วธ อรยา ปสสนต ตห เฉตวา น โสจต

ส.ส. ๑๕/๒๓๖

ผมความเพยรไมพงนอนมาก พงเสพธรรมเครองตน พงละความเกยจคราน มายา

ความราเรง การเลน และเมถนพรอมทงเครองประดบเสย

นทท น พหลกเรยย ชาครย ภเชยย อาดาป

ตนท มาย หสส ขฑฑ เมถน วปปชเห สวภส

ข.ส. ๒๕/๕๑๕

คนทเหนแตโทษผอน คอยแตเพงโทษนน

อาสวะกเพมพน เขายงไกลจากความสนอาสวะ

ปรวชชานปสสสส นจจ

อชฌานสญโน อาสวา

ตสส วฑฒนต อารา โส อาสวกขยา

ข.ธ. ๒๕/๔๙

ทคคตในโลกนและโลกหนา ลวนมอวชชาเปนราก

มอจฉาและโลภเปนลาตน

ยา กาจมา ทคคตโย อสม โลเก ปรมห จ

อวชชา มลกา สพพา อจฉาโลภสมสสยา

ข.อต. ๒๕/๒๕๖

บคคลถกลกศรใดแทงแลว ยอมแลนไปทวทศ

ถอนลกศรนนแลว ยอมไมแลนและไมจม

เยน สลเลน โอตณโณ ทสา สพพา วธาวต

ตเมว สลล อพพยห น ธาวต น สทต

ข.มหา. ๒๙/๕๐๑

โลภะ โทสะ โมหะ เกดจากตวเอง

ยอมเบยดเบยนผมใจชว ดจขยไผฆาตนไผ ฉะนน

โลโภ โทโส จ โมโห จ ปรส ปาปเจตส

หสนต อตตสมภตา ตจสารว สมผล

ข.มหา. ๒๙/๑๘

กามทงหลาย ไมเทยง ไมยงยน มทกขมาก มพษมาก

ดงกอนเหลกทรอนจด เปนตนเคาแหงความคบแคน มทกขเปนผล.

อนจจา อทธวา กามา พหทกขา มหาวสา

อโยคโฬว สนตตโต อฆมลา ทกขปผลา.

(สเมธาเถร) ข. เถร. ๒๖/๕๐๓.

โลกถกความอยากผกพนไว จะหลดไดเพราะกาจดความอยาก

เพราะละความอยากเสยได จงชอวาตดเครองผกทงปวงได

อจฉาย พชฌต โลโก อจฉาวนยาย มจจต

อจฉาย วปปหาเนน สพพ ฉนทต พนธน

ส.ส. ๑๕/๕๖

ความอยากยอมชกลากนรชนไป ความอยากละไดยากในโลก

สตวเปนอนมากถกความอยากผกมดไว ดจนางนกถกบวงรดไว ฉะนน

อจฉา นร ปรกสสต อจฉา โลกสม ทชชหา

อจฉาพทธา ปถ สตตา ปาเสน สกณ ยถา

ส.ส. ๑๕/๖๑

ผวางเฉยมสตทกเมอ ไมสาคญตนวาเสมอเขา วาดกวาเขา

วาตากวาเขาในโลก, ผนนชอวา ไมมกเลสเครองฟขน

อเปกขโก สทา สโต น โลเก มญต สม

น วเสส น นเจยโย ตสส โน สนต อสสทา.

ข. มหา. ๒๙/๒๘๙. ข. ส. ๒๕/๕๐๑.

บคคลพงละความโกรธ พงเลกถอตว พงกาวลวงสงโยชนทงปวง,

(เพราะ) เครองของทงหลายยอมไมตดตามผไมของในนามรป ไมมกงวลนน.

โกธ ชเห วปปชเหยย มาน

สโญชน สพพมตกกเมยย

ต นามรปสมมสชชมาน

อกจน นานปตนต สงคา.

ส.ส. ๑๕/๓๕๐

บคคลพงละความโกรธ พงเลกถอตว พงกาวลวงสงโยชนทงปวง,

(เพราะ) ทกขทงหลายยอมไมตดตามผไมของอยในนามรป ไมมกงวลนน.

โกธ ชเห วปปชเหยย มาน

สโญชน สพพมตกกเมยย

ตนนามรปสม อสชชมาน

อกจน นานปตนต ทกขา.

ข. ธ. ๒๕/๔๔.

ตณหายงคนใหเกด จตของเขายอมวงพลาน

สตวยงทองเทยวไป จงไมพนจากทกข.

ตณหา ชเนต ปรส จตตมสส วธาวต

สตโต สสารมาปาท ทกขา น ปรมจจต.

ส. ส. ๑๕/๕๑.

ตณหายงคนใหเกด จตของเขายอมวงพลาน

สตวยงทองเทยวไป จงมทกขเปนภยใหญ.

ตณหา ชเนต ปรส จตตมสส วธาวต

สตโต สสารมาปาท ทกขมสส มหพภย.

ส. ส. ๑๕/๕๑.

ตณหายงคนใหเกด จตของเขายอมวงพลาน

สตวยงทองเทยวไป จงยงมกรรมนาหนา

ตณหา ชเนต ปรส จตตมสส วธาวต

สตโต สสารมาปาท กมม ตสส ปรายน

ส. ส. ๑๕/๕๑.

โลกถกตณหากอขน ถกชราลอมไว ถกมฤตยปดไว จงตงอยในทกข.

ตณหาย อฑฑโต โลโก ชราย ปรวารโต

มจจนา ปหโต โลโก ทกเข โลโก ปตฏฐโต.

ส. ส. ๑๕/๕๕.

คนทนกถงพระนพพาน พงครอบงาความหลบ ความเกยจคราน

ความทอแท, ไมพงอยดวยความประมาท ไมพงตงอยในความทะนงตว.

นทท ตนท สเห ถน ปมาเทน น สวเส

อตมาเน น ตฏเฐยย นพพานมนโส นโร.

ข. ส. ๒๕/๕๑๘.

ผไมคานงถงสงทยงไมมาถง ยอมไมเศราโศกถงสงทลวงไปแลว,

ผเหนความสงดในผสสะทงหลาย ยอมไมถกชกนาไปในทฏฐทงหลาย.

นราสตต อนาคเต อตต นานโสจต

วเวกทสส ผสเสส ทฏฐส จ น นยยต.

ข.ส. ๒๕/๕๐๐

ไมพงเพลดเพลนของเกา ไมพงทาความพอใจในของใหม

เมอสงนนเสอมไป กไมพงเศราโศก ไมพงอาศยตณหา.

ปราณ นาภนนเทยย นเว ขนตมกพพเย

หยยมาเน น โสเจยย อากาส น สโต สยา.

ข. ส. ๒๕/๕๑๘.

ผหลงยอมไมรอรรถ ผหลงยอมไมเหนธรรม

ความหลงครอบงาคนใดเมอใด ความมดมดยอมมเมอนน.

มฬโห อตถ น ชานาต มฬโห ธมม น ปสสต

อนธตม ตทา โหต ย โมโห สหเต นร.

ข. อต. ๒๕/๒๙๖ ข. มหา. ๒๙/๑๘.

ผใดไมมกงวลวา นของเรา นของผอน

ผนนเมอไมถอวาเปนของเรา จงไมเศราโศกวาของเราไมม ดงน.

ยสส นตถ อท เมต ปเรส วาป กจน

มมตต โส อสวนท นตถ เมต น โสจต.

ข. ส. ๒๕/๕๑๙. ข. มหา. ๒๙/๕๓๔.

ผโลภยอมไมรอรรถ ผโลภยอมไมเหนธรรม

ความโลภเขาครอบงาคนเมอใด ความมดมดยอมมเมอนน

ลทโธ อตถ น ชานาต ลทโธ ธมม น ปสสต

อนธตม ตทา โหต ย โลโภ สหเต นร

ข.มหา. ๒๙/๒๒/๑๗

ปาปวรรค : หมวดบาป

บาปธรรมเปนมลทนแท ทงโลกนและโลกหนา

มลา เว ปาปกา ธมมา อสม โลเก ปรมห จ

อง.อฏฐก. ๒๓/๑๐๔/๑๙๘

ผทาบาป ยอมเศราโศกในโลกน ละไปแลวกเศราโศก ชอวาเศราโศกในโลกทงสอง

เขาเหนกรรมอนเศราหมองของตน จงเศราโศกและเดอดรอน

อธ โสจต เปจจ โสจต ปาปการ อภยตถ โสจต

โส โสจต โส วหญต ทสวา กมมกลฏฐมตตโน

ข.ธ. ๒๕/๑๗

แมหมอนายงเตมดวยหยาดนาฉนใด

คนเขลาสงสมบาปแมทละนอย ๆ กเตมดวยบาปฉนนน

อทพนทนปาเตน อทกมโภป ปรต

อาปรต พาโล ปาปสส โถก โถกป อาจน

ข.ธ. ๒๕/๓๑

ถาฝามอไมมแผล กพงนายาพษไปดวยฝามอได

ยาพษซมเขาฝามอไมมแผลไมไดฉนใด บาปยอมไมมแกผไมทาฉนนน

ปาณมห เจ วโณ นาสส หเรยย ปาณนา วส

นาพพณ วสมนเวต นตถ ปาป อกพพโต

ข.ธ. ๒๕/๓๑

ควรงดเวนบาปเสย เหมอนพอคามพวกนอยมทรพยมาก

เวนหนทางทมภย และเหมอนผรกชวตเวนยาพษเสยฉะนน

วาณโชว ภย มคค อปปสตโถ มหทธโน

วส ชวตกาโมว ปาปาน ปรวชชเย

ข.ธ. ๒๕/๓๑

ทกขวรรค : หมวดทกข

ทกขเสมอดวยขนธ ไมม

นตถ ขนธสมา ทกขา

ข.ธ. ๒๕/๔๒

สงขาร เปนทกขอยางยง

สงขารา ปรมา ทกขา

ข.ธ. ๒๕/๔๒

เหยาเรอนทปกครองไมด นาทกขมาให

ทราวาสา ฆรา ทกขา

ข.ธ. ๒๕/๕๕

ความจน เปนทกขในโลก

ทฬททย ทกข โลเก

อง.ฉกก. ๒๒/๓๙๔

การเปนหน เปนทกขในโลก

อณาทาน ทกข โลเก

นย- อง.ฉกก. ๒๒/๓๙๔

คนไมมทพง อยเปนทกข

ทกข อนาโถ วหรต

อง.ทสก. ๒๔/๒๗, ๓๑

ผแพ ยอมอยเปนทกข

ทกข เสต ปราชโต

ส.ส. ๑๕/๑๒๒

ทกข ยอมไมตกถงผหมดกงวล

อกจน นานปตนต ทกขา

ส.ส. ๑๕/๑๒๒

การพลดพรากจากสงทรก เปนทกข

ปยาน อทสสน ทกข

ข.ธ. ๒๕/๒๖/๔๓

การพบเหนสงทไมเปนทรก เปนทกข

อปปยานจ ทสสน ทกข

ข.ธ. ๒๕/๒๖/๔๓

โกธวรรค : หมวดความโกรธ

ความโกรธไมดเลย

น ห สาธ โกโธ

ข.ชา.ฉกก. ๒๗/๑๘๘

ความโกรธเปนดงสนมในโลก

โกโธ สตถมล โลเก

ส.ส. ๑๕/๖๐

ความโกรธกอความพนาศ

อนตถชนโน โกโธ

อง.สตตก. ๒๓/๙๙

ความโกรธทาจตใหกาเรบ

โกโธ จตตปปโกปโน

อง.สตตก. ๒๓/๙๙

ความโกรธครอบงานรชนเมอใด

ความมดมนยอมมขนเมอนน

อนธตม ตทา โหต ย โกโธ สหเต นร

อง.สตตก. ๒๓/๙๙

ฆาความโกรธได อยเปนสข

โกธ ฆตวา สข เสต

ส.ส. ๑๕/๕๗,๖๔

ผถกความโกรธครอบงา ยอมละกศลเสย

โกธาภภโต กสล ชหาต

นย- ข.ชา.ทสก. ๒๗/๒๘๖

คนมกโกรธ ยอมอยเปนทกข

ทกข สยต โกธโน

อง.สตตก. ๒๓/๙๘

ญาตมตรและสหาย ยอมหลกเลยงคนมกโกรธ

ญาตมตตา สหชชา จ ปรวชเชนต โกธน

อง.สตตก. ๒๓/๙๙

ผโกรธ ยอมไมเหนธรรม

กทโธ ธมม น ปสสต

อง.สตตก. ๒๓/๙๙

ภายหลงเมอความโกรธหายแลว

เขายอมเดอดรอนเหมอนถกไฟไหม

ปจฉา โส วคเต โกเธ อคคทฑโฒว ตปปต

อง.สตตก. ๒๓/๙๙

พงตดความโกรธดวยความขมใจ

โกธ ทเมน อจฉนเท

นย- อง.สตตก. ๒๓/๑๐๐

วาจาวรรค : หมวดวาจา

วาจาเชนเดยวกบใจ

หทยสส สทส วาจา

ข.ชา.เอก. ๒๗/๑๓๘

เปลงวาจางามยงประโยชนใหสาเรจ

โมกโข กลยาณยา สาธ

ข.ชา.เอก. ๒๗/๒๘

คนเปลงวาจาชวยอมเดอดรอน

มตวา ตปปต ปาปก

ข.ชา.เอก. ๒๗/๒๘

คนโกรธมวาจาหยาบ

ทฏฐสส ผรสา วาจา

ข.ชา.ทสก. ๒๗/๒๗๓

คาสตยแลเปนวาจาไมตาย

สจจ เว อมตา วาจา

ส.ส. ๑๕/๗๔๐/๒๗๘

ความสะอาดพงรไดดวยถอยคา

สโวหาเรน โสเจยย เวทตพพ

นย- ข.อ. ๒๕/๑๗๘

ควรกลาวแตวาจาทไมยงตนใหเดอดรอน

ตเมว วาจ ภาเสยย ยายตตาน น ตาปเย

ส.ส. ๑๕/๒๗๘

บคคลพงเปลงวาจางามเทานน ไมพงเปลงวาจาชวเลย

การเปลงวาจางาม ยงประโยชนใหสาเรจ ผเปลงวาจาชวยอมเดอดรอน.

กลยาณเมว มเจยย น ห มเจยย ปาปก

โมกโข กลยาณยา สาธ มตวา ตปปต ปาปก

ข.ชา.เอก. ๒๗/๒๘

บคคลพงกลาวแตวาจาทไมเปนเหตยงตนใหเดอดรอน และ

ไมเปนเหตเบยดเบยนผอน วาจานนแลเปนสภาษต

ตเมว วาจ ภาเสยย ยายตตาน น ตาปเย

ปเร จ น วหเสยย สา เว วาจา สภาสตา

(วงคสเถร) ข.ส. ๒๕/๔๑๑

ไมควรดจนเกนกาล ไมควรนงเสมอไป

เมอถงเวลากควรพดพอประมาณ ไมฟนเฝอ

นาตเวล ปภาเสยย นตณห สพพทา สยา

อวกณ มต วาจ ปตเตกาเล อทรเย

ข.ชา.มหา. ๒๘/๓๓๘

ผใดสรรเสรญคนควรต หรอตคนทควรสรรเสรญ

ผนนยอมเกบโทษดวยปาก เขาไมไดสขเพราะโทษนน

โย นนทย ปสสต ต วา นนทต โย ปสสโย

วจนาต มเขน โส กล กลนา เตน สข น วนทต

อง.จตกก. ๒๑/๔

ผใด พงกลาวถอยคาอนไมเปนเหตใหใครๆ ขดใจ ไมหยาบคาย

เปนเครองใหรความไดและเปนคาจรง, เราเรยกผนนวาเปนพราหมณ.

อกกกส วญาปน คร สจจ อทรเย

ยาย นาภสเช กจ ตมห พรม พราหมณ.

ข. ธ. ๒๕/๗๐.

ผมภมปญญา ยอมไมพดพลอยๆ เพราะเหตแหงคนอน หรอตนเอง

ผนนยอมมผบชาในทามกลางชมชน (สภา) แมภายหลงเขายอมไปสสคต.

ปรสส วา อตตโน วาป เหต

น ภาสต อลก ภรปโญ

โส ปชโต โหต สภาย มชเฌ

ปจฉาป โส สคตคาม โหต.

(มโหสธโพธสตต) ข. ชา. วสต. ๒๗/๔๒๗.

พระพทธเจาตรสพระวาจาใด เปนคาปลอดภย เพอบรรลพระนพพาน

และเพอทาทสดทกข, พระวาจานนแล เปนสงสดแหงวาจาทงหลาย.

ย พทโธ ภาสต วาจ เขม นพพานปตตยา

ทกขสสนตกรยาย สา เว วาจานมตตมา.

(วงคสเถร) ข. เถร. ๒๖/๔๐๑/๔๓๔

มตตวรรค : หมวดมตร

มารดาเปนมตรในเรอนของตน

มาตา มตต สเก ฆเร

ส.ส. ๑๕/๕๐

สหายเปนมตรของผมความตองการเกดขนเนอง ๆ

สหาโย อตถชาตสส โหต มตต ปนปปน

ส.ส. ๑๕/๕๑

ผไมประทษรายมตร ยอมมผบชาในททงปวง

สพพตถ ปชโต โหต โย มตตาน น ทพภต

ข.ชา.นวก. ๒๗/๕๔

ผประทษรายมตรเปนคนเลวแท

มตตทพโภ ห ปาปโก

ข.ชา.ทสก. ๒๗/๒๙๗

ภรรยาเปนเพอนสนท

ภรยา ปรมา สขา

ส.ส. ๑๕/๕๑

ความเปนสหายไมมในคนพาล

นตถ พาเล สหายตา

ว.มหา. ๕/๓๓๖ ข.ธ. ๒๕/๒๓

ถาไดสหายผรอบคอบ พงพอใจมสตเทยวไปกบเขา

ถาไมไดสหายผรอบคอบ พงเทยวไปคนเดยว และไมพงทาความชว

สเจ ลเภถ นปก สหาย

จเรยย เตนตตมโน สตมา

โน เจ ลเภถ นปก สหาย

เอโก จเร น จ ปาปาน กยรา

ว.มหา. ๕/๓๓๖ ม.อป. ๑๔/๒๙๗

เสวนาวรรค : หมวดการคบหา

เพราะความไวใจภยจงตามมา

วสสาสา ภยมนเวต

ข.ชา.เอก. ๒๗/๓๐

เพราะอยดวยกนนานเกนไป คนทรกกนกมกหนาย

อตจร นวาเสน ปโย ภวต อปปโย

ข.ชา.เตรส. ๒๗/๓๔๗

คบคนใดกเปนเชนคนนนแล

ย เว เสวต ตาทโส

ว.ว.

อยรวมกบคนพาลนาทกขมาใหเสมอไป

เหมอนอยรวมกบศตร

ทกโข พาเลห สวาโส อมเตเนว สพพทา

ข.ธ. ๒๕/๔๒

อยรวมกบปราชญนาสขมาให เหมอนสมาคมกบญาต

ธโร จ สขสวาโส ญาตนว สมาคโม

ข.ธ. ๒๕/๔๒

สมาคมกบสตบรษ นาสขมาให

สโข หเว สปปรเสน สงคโม

ข.ชา.ทก. ๒๗/๕๕

ผคบคนเลวยอมเลวลง

หยต ปรโส นหนเสว

อง.ตก. ๒๐/๑๕๘

สมาคมกบคนพาลนาทกขมาให

ทกโข พาเลห สงคโม

ข.ชา.นวก. ๒๗/๒๖๕

ผไมคบคนชว ยอมไดรบสขสวนเดยว

น ปาปชนสเสว อจจนตสขเมธต

ข.ชา.เอก. ๒๗/๔๖

ควรระแวงในศตร แมในมตรกไมควรไวใจ

สงเกเถว อมตตสม มตตสมมป น วสสเส

ข.ชา.ทก. ๒๗/๕๗

ไมควรไวใจคนทาบาป

นาสมเส กตปาปมห

ข.ชา.ทสก. ๒๗/๒๙๐

ไมควรไวใจคนทาบาป

นาสมเส อลกวาทเน

ข.ชา.ทสก. ๒๗/๒๙๐

ไมควรไวใจคนเหนแกประโยชนสวนตว

นาสมเส อตตตถปญญมห

ข.ชา.ทสก. ๒๗/๒๙๐

ภกษมใจฟงซาน คลอนแคลน คบหาแตมตรชว

ถกคลนซด ยอมจมลงในหวงนาใหญคอสงสารวฏ

อทธโต จปโล ภกข มตเต อาคมม ปาปเก

สสทต มโหฆสม อมมยา ปฏกชชโต

(อญาโกณฑญเถร) ข.เถร. ๒๖/๓๘๓/๓๖๖

เหนบณฑตใด ผมปกตชความผดให ดจผบอกขมทรพยให ซงมปกตกลาวการาบ มปญญา,

พงคบบณฑตเชนนน, เมอคบทานเชนนน ยอมประเสรฐ ไมเลวเลย.

นธนว ปวตตาร ย ปสเส วชชทสสน

นคคยหาวาท เมธาว ตาทส ปณฑต ภเช

ตาทส ภชมานสส เสยโย โหต น ปาปโย.

ข. ธ. ๒๕/๒๕.

ในกาลไหนๆ ผคบคนเลว ยอมเลว คบคนเสมอกน ไมพงเสอม

คบหาคนประเสรฐ ยอมพลนเดนขน เหตนนควรคบคนทสงกวาตน.

นหยต ปรโส นหนเสว

น จ หาเยถ กทาจ ตลยเสว

เสฏฐมปนม อเทต ขปป

ตสมา อตตโน อตตร ภเชถ.

อง. ตก. ๒๐/๑๕๘.

บคคลควรคบผเลอมใสเทานน ควรเวนผไมเลอมใส

ควรเขาไปนงใกลผเลอมใส เหมอนผตองการนาเขาไปหาหวงนาฉะนน

ปสนนเมว เสเวยย อปปสนน ววชชเย

ปสนน ปยรปาเสยย รหทวทกตถโก

(โพธสตต) ข.ชา.ปญาส. ๒๘/๒๓

คนหอกฤษณาดวยใบไม แมใบไมกหอมไปดวยฉนใด

การคบกบนกปราชญกฉนนน

ตคร ว ปลาเสน โย นโร อปนยหต

ปตตาป สรภ วายนต เอว ธรปเสวนา

(โพธสตต) ข.ชา.วส. ๒๗/๔๓๗

คนหอปลาเนาดวยใบหญาคา แมหญาคากพลอยเหมนเนาไปดวยฉนใด

การคบคนพาลกฉนนน

ปตมจฉ กสคเคน โย นโร อปนยหต

กสาป ปต วายนต เอว พาลปเสวนา

(ราชธตา) ข.ชา.มหา. ๒๘/๓๐๓

บณฑตพงทาความเปนเพอนกบคนมศรทธา มศลเปนทรก

มปญญาและเปนพหสต เพราะการสมาคมกบคนด เปนความเจรญ

สทเธน จ เปสเลน จ

ปญวตา พหสสเตน จ

สขต ห กเรยย ปณฑโต

ภทโท สปปรเสห สงคโม

(อานนทเถร) ข.เถร. ๒๖/๔๐๕

สามคควรรค : หมวดความสามคค

ความพรอมเพรยงของหม ใหเกดสข

สขา สงฆสส สามคค

ข. อต. ๒๕/๒๓๘.

ความพรอมเพรยงของผพรอมเพรยงกน ใหเกดสข

สมคคาน ตโป สโข

ข.ธ. ๒๕/๔๑

ทานทงหลายจงเหนความววาทโดยความเปนภย และความไมววาทโดยความปลอดภยแลว

เปนผพรอมเพรยง มความรประนประนอมกนเถด. นเปนพระพทธานศาสน.

ววาท ภยโต ทสวา อววาทจ เขมโต

สมคคา สขลา โหถ เอสา พทธานสาสน.

ข. จรยา. ๓๓/๕๙๕.

พงศกษาความสามคค, ความสามคคนน ทานผรทงหลายสรรเสรญแลว,

ผยนดในสามคค ตงอยในธรรม ยอมไมคลาดจากธรรมอนเกษมจากโยคะ.

สามคยเมวา สกเขถ พทเธเหต ปสสต.

สามคยรโต ธมมฏโฐ โยคกเขมา น ธสต.

ข. ชา. เตรส. ๒๗/๓๔๖.

ความพรอมเพรยงของหมเปนสข และการสนบสนนคนผพรอมเพรยงกนเปนสข,

ผยนดในคนผพรอมเพรยงกน ตงอยในธรรมยอมไมคลาดจากธรรมอนเกษมจากโยคะ.

สขา สงฆสส สามคค สมคคานจนคคโห

สมคครโต ธมมฏโฐ โยคกเขมา น ธสต.

ข. อต. ๒๕/๒๓๘.

ทานวรรค : หมวดทาน

เมอจตเลอมใสแลว ทกษณาทานชอวานอยยอมไมม

นตถ จตเต ปสนนมห อปปกา นาม ทกขณา

ข.วมาน. ๒๖/๘๒

การเลอกให อนพระสคตทรงสรรเสรญ

วเจยย ทาน สคตปปสตถ

ส.ส. ๑๕/๓๐

คนพาลเทานน ยอมไมสรรเสรญทาน

พาลา หเว นปปสสนต ทาน

ข.ธ. ๒๕/๓๘

ผให ยอมผกไมตรไวได

ทท มตตาน คนถต

ส.ส. ๑๕/๓๑๖

ผใหยอมเปนทรก

ททมาโน ปโย โหต

อง.ปจก. ๒๒/๔๔

ปราชญผใหความสข ยอมไดรบความสข

สขสส ทาตา เมธาว สข โส อธคจฉต

อง.ปจก. ๒๒/๔๕

ผใหสงประเสรฐ ยอมถงฐานะทประเสรฐ

เสฏฐนทโท เสฏฐมเปต ฐาน

อง.ปจก. ๒๒/๕๖

เมอใหทานในวตถอนเลศ บญอนเลศ อาย

วรรณะ ยศ เกยรต สข และ กาลงอนเลศ กเจรญ

อคคสม ทาน ททต อคค ปญ ปวทฒต

อคค อาย จ วณโณ จ ยโส กตต สข พล

ข.อต. ๒๕/๒๙๙

ผใหสงทเลศ ใหสงทด ใหสงทประเสรฐ

ยอมเปนผมอายยน มยศ ในภพทตนเกด

อคคทาย วรทาย เสฏฐทาย จ โย นโร

ทฆาย ยสวา โหต ยตถ ยตถปปชชต

อง.ปจก. ๒๒/๕๖

ใหทานเปนตนกอน จงไดสขบดน

เหมอนรดนาทโคนใหผลทปลาย

ปพเพ ทานาทก ทตวา อทาน ลภต สข

มเลว สจต โหต อคเค จ ผลทายก

สททสารตถชาลน

หวงนาทเตม ยอมยงสาครใหเตมไดฉนใด

ทานทใหแตโลกน ยอมสาเรจแกผละไปแลวฉนนน

ยถา วารวหา ปรา ปรปเรนต สาคร

เอวเมว อโต ทนน เปตาน อปกปปต

ข.ข. ๒๕/๑๐

ผใดใหทพกอาศย ผนนชอวาใหสงทงปวง

ผใดสอนธรรม ผนนชอวาใหอมตะ

โส จ สพพทโท โหต โย ททาต อปสสย

อมตนทโท จ โส โหต โย ธมมมนสาสต

ส.ส. ๑๕/๔๔

ผใดไมใหทานในคนทไมควรให แตใหทานในคนทควรให

เมอประสบปญหา ยอมไดพบผชวยเหลอ

อเทยเยส อทท ทาน เทยเยส โย ปเวจฉต

อาปาส พยสน ปตโต สหาย อธคจฉต

(โพธสตต) ข. ชา. จตกก. ๒๗/๑๒๙.

ผใดไมใหทานในคนทไมควรให ยอมใหในคนทควรให.

ผนนประสบความเสอมเพราะอนตราย ยอมไดสหาย.

อเทยเยส อทท ทาน เทยเยส โย ปเวจฉต

อาปาส พยสน ปตโต สหาย อธคจฉนต

(โพธสตต) ข. ชา. จตกก. ๒๗/๑๒๙.

ผใดใหทานในบคคลทไมควรให ไมใหในคนทควรให.

ผนนถงความเสอมเพราะอนตราย ยอมไมไดสหาย.

อเทยเยส ทท ทาน เทยเยส นปปเวจฉต

อาปาส พยสน ปตโต สหาย นาธคจฉต.

(โพธสตต) ข. ชา. จตกก. ๒๗/๑๒๙.

ผใหขาว ชอวาใหกาลง ผใหผา ชอวาใหผวพรรณ

ผใหยานพาหนะ ชอวาใหความสข ผใหประทบโคมไฟ ชอวาใหจกษ.

อนนโท พลโท โหต วตถโท โหต วณณโท

ยานโท สขโท โหต ทปโท โหต จกขโท.

ส. ส. ๑๕/๔๔.

ผใหของชอบใจ ยอมไดของชอบใจ ผใหของเลศ ยอมไดของเลศ

ผใหของด ยอมไดของด ผใหของประเสรฐ ยอมถงฐานะอนประเสรฐ.

มนาปทาย ลภเต มนาป

อคคสส ทาตา ลภเต ปนคค

วรสส ทาตา วรลาภ จ โหต

เสฏฐนทโท เสฏฐมเปต ฐาน.

อง. ปจก. ๒๒/๕๖.

ผใหขาวชอวาใหกาลง ผใหผาชอวาใหผวพรรณ

ผใหยานพาหนะชอวาใหความสข ผใหประทปโคมไฟชอวาใหจกษ

อนนโท พลโท โหต วตถโท โหต วณณโท

ยานโท สขโท โหต ทปโท โหต จกขโท

๑๕/๑๓๗.

สลวรรค : หมวดศล

ศลยงประโยชนใหสาเรจตราบเทาชรา

สล ยาว ชรา สาธ

ส.ส. ๑๕/๕๐

ศลนาสขมาใหตราบเทาชรา

สข ยาว ชรา สล

ข.ธ. ๒๕/๕๙

ทานวาศลนนเทยวเปนความด

สล กเรว กลยาณ

ข.ชา.เอก. ๒๗/๒๘

ศลพงรไดเพราะอยรวมกน

สวาเสน สล เวทตพพ

นย- ข.อ. ๒๕/๑๗๘

ความสารวมในททงปวงเปนด

สาธ สพพตถ สวโร

ส.ส. ๑๕/๑๐๖

ปราชญพงรกษาศล

สล รกเขยย เมธาว

ข.อต. ๒๕/๒๘๒

ศลเปนทพงเบองตน เปนมารดาของกลยาณธรรมทงหลาย

เปนประมขของธรรมทงปวง เพราะฉะนนควรชาระศลใหบรสทธ

อาท สล ปตฏฐา จ กลยาณานจ มาตก

ปมข สพพธมมาน ตสมา สล วโสธเย

(สลวเถร) ข.เถร. ๒๖/๓๕๘

คนผทศลยอมไดรบความตเตยน และความเสยชอเสยง

สวนผมศลยอมไดรบชอเสยงและความยกยองสรรเสรญทกเมอ

อวณณจ อกตตจ ทสสโล ลภเต นโร

วณณ กตต ปสสจ สทา ลภต สลวา

(สลวเถร) ข.เถร. ๒๖/๓๕๗

ผมปรชามนคงดแลวในศล ยอมไดรบชอเสยงในโลกน

ละไปแลวยอมดใจในสวรรค ชอวายอมดใจในททงปวง

อเธว กตต ลภต เปจจ สคเค จ สมโน

สพพตถ สมโน ธโร สเลส สสมาหโต

(สลวเถร) ข.เถร. ๒๖/๓๕๘

ผมปรชามนคงดแลวในศล ยอมไดรบชอเสยงในโลกน

จะไปแลวยอมดใจในสวรรค ชอวายอมดใจในททงปวง

อเธว นนท ลภต เปจจาปาเย จ ทมมโน

สพพตถ ทมมโน พาโล สเลส อสมาหโต

(สลวเถร) ข.เถร. ๒๖/๓๕๘

ผมปญญาเมอปรารถนาสข ๓ อยาง คอ ความสรรเสรญ

ความไดทรพย และความละไปบนเทงในสวรรค กพงรกษาศล

สล รกเขยย เมธาว ปตถยาโน ตโย สเข

ปสส วตตลาภจ เปจจ สคเค ปโมทน

(สลวเถร) ข.เถร. ๒๖/๓๕๗

ผมศลยอมไดมตรมากดวยความสารวม

สวนผไมมศล ประพฤตชว ยอมแตกจากมตร

สลวา ห พห มตเต สญเมนาธคจฉต

ทสสโล ปน มตเตห ธสเต ปาปมาจร

(สลวเถร) ข.เถร. ๒๖/๓๕๗

ศลเปนกาลงไมมทเปรยบ ศลเปนอาวธสงสด

ศลเปนเครองประดบอยางประเสรฐสด ศลเปนเกราะอยางอศจรรย

สล พล อปปฏม สล อาวธมตตม

สล อาภรณ เสฏฐ สล กวจมพภต

ศลเปนสะพานอนสาคญ ศลเปนกลนทไมมกลนอนยงกวา

ศลเปนเครองลบไลอนประเสรฐสด เพราะศล (มกลน) ขจรไปทวทกทศ

สล เสต มเหสกโข สล คนโธ อนตตโร

สล วเลปน เสฏฐ เยน วาต ทโส ทส

เมอภกษมมานะ ประมาทแลว มความหวงในภายนอก,

ศล สมาธ และปญญา ยอมไมถงความบรบรณ.

อนนฬสส ปมตตสส พาหราสสส ภกขโน

สล สมาธ ปญา จ ปารปร น คจฉต.

(โสณโกฬวสเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๖๐.

มารคนหาอย ยอมไมพบทางของทานผมศลสมบรณ

อยดวยความไมประมาท หลดพนแลว เพราะรชอบ.

เตส สมปนนสลาน อปปมาทวหารน

สมมทญา วมตตาน มาโร มคค น วนทต.

ข. ธ. ๒๕/๒๒.

ศลเปนกาลงไมมทเปรยบ ศลเปนอาวธสงสด

ศลเปนเครองประดบอยางประเสรฐสด ศลเปนเกราะอยางอศจรรย.

สล พล อปปฏม สล อาวธมตตม

สล อาภรณ เสฏฐ สล กวจมพภต.

(สลวเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๕๘.

ศลเปนสะพานอนมศกดใหญ ศลเปนกลนทไมมกลนอนยงกวา

ศลเปนเครองลบไลอนประเสรฐ ซงเปนเครองขจรไปทวทกทศ.

สล เสต มเหสกโข สล คนโธ อนตตโร

สล วเลปน เสฏฐ เยน วาต ทโส ทส.

(สลวเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๕๘.

ปญญาวรรค : หมวดปญญา

แสงสวางเสมอดวยปญญา ไมม

นตถ ปญาสมา อาภา.

ส.ส. ๑๕/๕

ปญญาเปนแสงสวางในโลก

ปญา โลกสม ปชโชโต

ส.ส. ๑๕/๖๑

ปญญาเพยงดงแผนดนยอมเกด เพราะความ

ประกอบโดยแท

โยคา เว ชายต ภร

ข.ธ.๒๕/๕๒

ความสนไปแหงปญญาเพยงดงแผนดน

เพราะความไมประกอบ

อโยคา ภรสงขโย

ข.ธ.๒๕/๕๒

การไดเฉพาะซงปญญานามาซงความสข

สโข ปญาย ปฏลาโภ

ข.ธ. ๒๕/๓๓/๕๙

ปญญาเปนรตนะของนรชน

ปญา นราน รตน

ส.ส. ๑๕/๕๐

ปญญาเทยวประเสรฐกวาทรพย

ปญาว ธเนน เสยโย

ข.เถร. ๒๖/๓๘๘/๓๗๙

ความพนจไมมแกคนไรปญญา

(ฌานไมมแกผไมมปญญา)

นตถ ฌาน อปญสส

ข.ธ. ๒๕/๖๕

ปญญาไมมแกผไมพนจ

นตถ ปญา อฌายโต

ข.ธ. ๒๕/๖๕

ปญญายอมปกครองคนนน

ปญา เจน ปสาสต

ส.ส. ๑๕/๑๗๕/๕๒

คนเกยจครานยอมไมประสบทางแหงปญญา

ปญาย มคค อลโส น วนทต

ข.ธ. ๒๕/๓๐/๕๒

ฟงดวยด ยอมไดปญญา

สสสส ลภเต ปญ

ส.ส. ๑๕/๑๗๕/๕๒

คนยอมเหนเนอความดวยปญญา

ปญายตถ วปสสต

อง.สตตก. ๒๓/๓

คนยอมบรสทธดวยปญญา

ปญาย ปรสชฌต

ข.ส. ๒๕/๓๖๑

คนฉลาดกลาววาปญญาแล ประเสรฐสด

ปญา ห เสฏฐา กสลส วทนต

ข.ชา. สตตก. ๒๗/๕๔๑

ปราชญกลาวชวตของผเปนอยดวยปญญาวาประเสรฐสด

ปญาชวชวตมาห เสฏฐ

ส.ส. ๑๕/๕๘, ๓๑๕ ข.ส. ๒๕/๓๖๐

แทจรง สตบรษทงหลายสรรเสรญปญญาเทานน,

ศรเปนทใครของ คนโง เพราะมนษยทงหลายยนดในโภคสมบต,

กความรของทานผร ทงหลาย ใครๆ ชงไมได ในกาลไหนๆ,

คนมศรยอมไมลวงเลยคน มปญญาไปได ไมวาในกาลไหนๆ.

อทธา ห ปญาว สต ปสตถา

กนตา สร โภครตา มนสสา

ญาณจ พทธานมตลยรป

ปญ น อจเจต สร กทาจ

(มโหสธโพธสตต) ข.ชา.วส. ๒๗/๔๒๘

ผขบคดปญหาอนลกซงดวยใจ

ไมทากรรมชว อนไมเปนประโยชนเกอกลเลย,

ไมละทางแหงประโยชนทมาถงตามเวลา,

บณฑตทงหลายเรยกคนอยางนนวา ผมปญญา.

คมภรปห มนสาภจนตย

นจจาหต กมม กโรต ลทท

กาลาคต อตถปท น รจต

ตถาวธ ปญวนต วทนต.

(สงภงคโพธสตต) ข. ชา. จตตาฬส. ๒๗/๕๔๐.

คนเขลามยศศกด กเปนทาสของคนมปญญา,

เมอเรองราวตางๆ เกดขน คนฉลาดจดการขอใดไดแนบเนยน

คนเขลาถงความงมงายในขอนน.

ทาโส ว ปญาสส ยสสส พาโล

อตเถส ชาเตส ตถาวเธส

ย ปณฑโต นปณ สวเธต

สมโมหมาปชชต ตตถ พาโล.

(มโหสธโพธสตต) ข. ชา. วส. ๒๗/๔๒๘.

ผรยอมสรรเสรญคนมปญญา พดจรง

ตงมนในศล ประกอบความสงบใจนนแล.

ปญวนต ตถาวาท สเลส สสมาหต

เจโตสมถมนยตต ต เว ว ปสสเร.

(มหากสสปเถร) ข. เถร. ๒๖/๔๑๑.

ปญญาเปนเครองวนจฉยสงทฟงแลว ปญญาเปนเครองเพมพนเกรยตคณและชอเสยง

คนผประกอบดวยปญญาในโลกน แมในความทกขกหาความสขได.

ปญา สตวนจฉน ปญา กตตโลกวฑฒน

ปญาสหโต นโร อธ อป ทกเขส สขาน วนทต.

(มหากปปนเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๕๐.

บรรดาความอมทงหลาย ความอมดวยปญญาประเสรฐ

เพราะผอมดวยปญญานน ยอมไมเดอดรอนดวยกามทงหลาย,

คนผอมดวยปญญา ตณหายอมกระทาใหอยในอานาจไมได.

ปญาย ตตตน เสฏฐ น โส กาเมห ตปปต

ปญาย ตตต ปรส ตณหา น กรเต วส

(โพธสตต) ข. ชา. ทวาทส. ๒๗/๓๘ฅ.

ผมปญญานน ยอมเลงเหนกามคณเปนของไมเทยง เปนทกข และเปนโรค,

ผเหนอยางน ยอมละความพอใจในกามอนเปนทกข เปนภยใหญได.

ส ปญวา กามคเณ อเวกขต

อนจจโต ทกขโต โรคโต จ

เอว วปสส ปชหาต ฉนท

ทกเขส กาเมส มหพภเยส.

(สรภงคโพธสตต) ข. ชา. จตตาฬส. ๒๗/๕๔๒.

คนฉลาดกลาววาปญญาประเสรฐ เหมอนพระจนทรประเสรฐกวาดาวทงหลาย

แมศลสรและธรรมของสตบรษ ยอมไปตามผมปญญา

ปญา ห เสฏฐา กสลา วทนต

นกขตตราชารว ตารกาน

สล สร จาป สตจ ธมโม

อนวายกา ปญวโด ภวนต

ข.ชา. ๒๗/๒๔๖๘/๕๔๑

คนมปญญาทราม ไดยศแลวยอมประพฤตสงทไมเปนประโยชนแกตน

ยอมปฏบตเพอเบยดเบยน ทงตนและผอน

ยส ลทธาน ทมเมโธ อนตถ จรต อตตโน

อตตโน จ ปเรสจ หสาย ปฏปชชต

ข.ชา. ๒๗/๑๒๒/๔๐

ถาพงเหนสขอนไพบลย เพราะยอมเสยสละสขสวนนอย

ผมปญญาเลงเหนสขอนไพบลย กควรสละสขสวนนอยเสย

มตตาสขปรจจาคา ปสเส เจ วปล สข

จเช มตตาสข ธโร สมปสส วปล สข

ข.ธ. ๒๕/๓๑/๕๓

ปกณณกวรรค : หมวดเบดเตลด

สงทไมไดคดไว ยอมมได, สงทคดไว กเสยหายได,

โภคะของสตรหรอบรษทสาเรจไดดวยนกเอาไมมเลย.

อจนตตมป ภวต จนตตมป วนสสต

น ห จนตามยา โภคา อตถยา ปรสสส วา.

(มหาชนกโพธสตต) ข. ชา. มหา. ๒๘/๑๖๗.

กามทงหลายมความยนดนอย มทกขมาก ทกขอนยงกวากามไมม

ผใดสองเสพกาม ผนนยอมเขาถงนรก.

อปปสสาทา ทกขา กามา นตถ กามา ปร ทกข

เย กาเม ปฏเสวนต นรยนเต อปปชชเร.

(โพธสตต) ข. ชา. เอกาทสก. ๒๗/๓๑๕.

พงเปนคนไมเบยดเบยน (ผอน) และกลาวคาสตยอยางน

ละไปจากโลกนไปสโลกอนแลว ยอมไมเศราโศก.

อพยาปชโฌ สยา เอว สจจวาท จ มาณโว

อสมา โลกา ปร โลก เอว เปจจ น โสจต.

ข. ชา. มหา. ๒๘/๓๓๒.

คฤหสถผบรโภคกามเปนผเกยจคราน ไมด,

บรรพชตไมสารวม กไมด,

พระราชาไมทรงใครครวญกอนแลวทา ไมด,

บณฑตมกโกรธ กไมด

อลโส คห กามโภค น สาธ

อสญโต ปพพชโต น สาธ

ราชา น สาธ อนสมมการ

โย ปณฑโต โกธโน ต น สาธ.

(โพธสตต) ข. ชา. วส. ๒๗/๔๔๖.

ผเขาใจสงทไมเปนสาระวาเปนสาระ และเหนสงทเปนสาระวาไมเปนสาระ

เขามความดารผดเปนโคจร จงไมประสบสงทเปนสาระ

อสาเร สารมตโน สาเร จาสารทสสโน

เต สาร นาธคจฉนต มจฉาสงกปปโคจรา.

ข. ธ. ๒๕/๑๖.

บคคลไมเศราโศกถงสงทลวงไปแลว ไมใฝหาถงสงทยงมาไมถง,

ยงชวตใหเปนไปดวยสงทเกดขนเฉพาะหนา เพราะเหตนน ผวพรรณยอมผองใส.

อตต นานโสจนต นปปชปปนต นาคต

ปจจปปนเนน ยาเปนต เตน วณโณ ปสทต.

ส. ส. ๑๕/๗.

เมอมจตใจไมหนกแนน เปนคนใจเบา มกประทษรายมตร

มความประพฤตกลบกลอกเปนนตย ยอมไมมความสข.

อวนฏฐตจตตสส ลหจตตสส ทพภโน

นจจ อทธวสลสส สขภาโว น วชชต.

(สงคลโพธสตต) ข. ชา. จตกก ๒๗/๑๔๒.

คนใดเปนนกเลงหญง นกเลงสรา และนกเลงการพนน ยอมลางผลาญทรพยทตนไดแลวๆ,

ขอนนเปนเหตแหงผฉบหาย.

อตถธตโต สราธตโต อกขธตโต จ โย นโร

ลทธ ลทธ วนาเสต ต ปราภวโต มข.

ส. ข. ๒๕/๓๔๗.

หญงเปนมลทนของพรหมจรรย ประชาชนนของอยในหญงน

ตบะและพรหมจรรยเปนเครองอาบ ไมใชนา.

อตถ มล พรหมจรยสส เอตถาย สชชเต ปชา

ตโป จ พรหมจรยจ ต สนานมโนทก

ส. ส. ๑๕/๕๒.

ชวตคออายอนนอยน ถกชรานาเขาไป

เมอสตวถกชรานาเขาไปแลว ยอมไมมเครองตานทาน

ผเลงเหนภยในมรณะนน มงความสงบ พงละโลกามสเสย.

อปนยต ชวตมปปมาย

ชรปนตสส น สนต ตาณา

เอต ภย มรเณ เปกขามาโน

โลกามส ปชเห สนตเปกโข.

ส. ส. ๑๕/๗๗.

ผสงบ เวนบาป ฉลาดมาก ไมฟงซาน

ยอมขจดบาปธรรมเสยได เหมอนลมกาจดใบไมฉะนน.

อปสนโต อปรโต มนตภาณ อนทธโต

ธนาต ปาปเก ธมเม ทมปตตว มาลโต.

(มหาโกฏฐตเถร) ข. เถร. ๒๖/๒๖๐.

ถาสตวพงรอยางนวา ‘ชาตสมภพนเปนทกข’

สตวกไมควรฆาสตว เพราะผฆาสตวยอมเศราโศก.

เอวเจ สตตา ชาเนยย ทกขาย ชาตสมภโว

น ปาโณ ปาณน หเญ ปาณฆาต ห โสจต.

(รกขเทวตาโพธสตต) ข. ชา. เอก. ๒๗/๖.

ไมควรฟงคากาวราวของคนอน, ไมควรมองดการงานของคนอนทเขาทาแลวและยงไมไดทา,

ควรพจารณาดแตการงานของตนททาแลวและยงไมไดทาเทานน.

น ปเรส วโลมาน น ปเรส กตากต

อตตโน ว อเวกเขยย กตาน อกตาน จ.

ข. ธ. ๒๕/๒๑.

เหนความประมาทเปนภย และเหนความไมประมาทเปนความปลอดภยแลว

พงเจรญมรรคมองค ๘ นเปนพทธานศาสน.

ปมาท ภยโต ทสวา อปปมาทจ เขมโต

ภาเวถฏฐงคก มคค เอสา พทธานสาสน.

ข. จรยา. ๓๓/๕๙๕.

การไมเหนสงทรกเปนทกข และการเหนสงทไมรกกเปนทกข

เหตนน จงไมควรทาอะไรใหเปนทรก

เพราะความพรากจากสงทรก เปนการทราม.

ปยาน อทสสน ทกข อปปยานจ ทสสน

ตสมา ปย น กยราถ ปยาปาโย ห ปาปโก.

ข. ธ. ๒๕/๔๓.

โลกถกมฤตยกาจด ถกชราลอมไว ไมมผตานทาน ยอมเดอดรอนเปนนตย

ดจคนตองโทษตองทาตามอาชญาฉะนน.

มจจนพภาหโต โลโก ปรกขตโต ชราย จ

หญต นจจมตตาโณ ปตตทณโฑว ตกกโร.

(สรมณฑเถร) ข. เถร. ๒๖/๓๓๕.

เมอรากยงมนคงไมมอนตราย ตนไมแมถกตดแลวยอมงอกไดอกฉนใด,

เมอตณหานสยยงไมถกกาจดแลว ทกขนยอมเกดราไป ฉนนน.

ยถาป มเล อนปททเว ทฬเห

ฉนโนป รกโข ปนเรว รหต

เอวมป ตณหานสเย อนหเต

นพพตตต ทกขมท ปนปปน.

ข. ธ. ๒๕/๖๐.

ผใดเหนทกขวาเกดเพราะกาม, ผนนจะพงนอม (จต) ไปในกามไดอยางไร,

ผรจกอปธวาเปนเครองของในโลกแลว พงศกษาเพอกาจดอปธเสย.

โย ทกขมททกข ยโตนทาน

กาเมส โส ชนต กถ นเมยย

อปธ วทตวาน สงโคต โลเก

ตสเสว ชนต วนยาย สกเข.

ส. ส. ๑๕/๑๗๐.

ผใดครอบงาตณหาลามก อนลวงไดยากในโลก

ความโศกทงหลายยอมตกไปจากผนน

เหมอนหยาดนาตกจากใบบวฉะนน.

โย เว ต สหต ชมม ตณห โลเก ทรจจย

โสกา ตมหา ปปตนต อทพนทว โปกขรา.

ข. ธ. ๒๕/๖๐.

การไมทาบาปทงปวง การยงกศลใหถงพรอม การทาจตของตนใหผองแผว, ๓

ขอนเปนคาสงสอนของทานผรทงหลาย.

สพพปาปสส อกรณ กสลสสปสมปทา

สจตตปรโยทปน เอต พทธานสาสน.

ข. ธ. ๒๕/๓๙.

พระราชา ดททรงยนดในธรรม, คน ดทมปญญา,

เพอน ดทไมประทษรายมตร, สข อยทไมทาบาป.

สาธ ธมมรจ ราชา สาธ ปญาณวา นโร

สาธ มตตานมททพโภ ปาปสสากรณ สข.

(โพธสตต) ข. ชา. ปญาส. ๒๘/๒๐.

อกษรยอชอคมภร

อง. อฏฐก. องคตตรนกาย อฏฐกนปาต

อง. จตกก. องคตตรนกาย จตกกนปาต

อง. ฉกก. องคตตรนกาย ฉกกนปาต

อง. ตก. องคตตรนกาย ตกนปาต

อง. ทสก. องคตตรนกาย ทสกนปาต

อง. ปจก. องคตตรนกาย ปจกนปาต

อง. สตตก. องคตตรนกาย สตตกนปาต

ข. อต. ขททกนกาย อตวตตก

ข. อ. ขททกนกาย อทาน

ข. ข. ขททกนกาย ขททกปาฐ

ข. จรยา. ขททกนกาย จรยาปฏก

ข. จ. ขททกนกาย จฬนทเทส

ข. ชา. อฏฐก. ขททกนกาย ชาตก อฏฐกนปาต

ข. ชา. อสต. ขททกนกาย ชาตก อสตนปาต

ข. ชา. เอก. ขททกนกาย ชาตก เอกนปาต

ข. ชา. จตตาฬส. ขททกนกาย ชาตก จตตาฬสนปาต

ข. ชา. จตกก. ขททกนกาย ชาตก จตกกนปาต

ข. ชา. ฉกก. ขททกนกาย ชาตก ฉกกนปาต

ข. ชา. ตส. ขททกนกาย ชาตก ตสนปาต

ข. ชา. ตก. ขททกนกาย ชาตก ตกนปาต

ข. ชา. เตรส. ขททกนกาย ชาตก เตรสนปาต

ข. ชา. ทวาทส. ขททกนกาย ชาตก ทวาทสนปาต

ข. ชา. ทสก. ขททกนกาย ชาตก ทสกนปาต

ข. ชา. ทก. ขททกนกาย ชาตก ทกนปาต

ข. ชา. นวก. ขททกนกาย ชาตก นวกนปาต

ข. ชา. ปกณณก. ขททกนกาย ชาตก ปกณณกนปาต

ข. ชา. ปจก. ขททกนกาย ชาตก ปจกนปาต

ข. ชา. ปญาส. ขททกนกาย ชาตก ปญาสนปาต

ข. ชา. มหา. ขททกนกาย ชาตก มหานปาต

ข. ชา. วส. ขททกนกาย ชาตก วสนปาต

ข. ชา. วสต. ขททกนกาย ชาตก วสตนปาต

ข. ชา. สฏฐ. ขททกนกาย ชาตก สฏฐนปาต

ข. ชา. สตตก. ขททกนกาย ชาตก สตตกนปาต

ข. ชา. สตตต. ขททกนกาย ชาตก สตตตนปาต

ข. เถร. ขททกนกาย เถรคาถา

ข. เถร. ขททกนกาย เถรคาถา

ข. ธ. ขททกนกาย ธมมปท

ข. ปฏ. ขททกนกาย ปฏสมภทามคค

ข. พ. ขททกนกาย พทธวส

ข. มหา. ขททกนกาย มหานทเทส

ข. ว. ขททกนกาย วมานวตถ

ข. เปต. ขททกนกาย เปตวตถ

ข. ส. ขททกนกาย สตตนปาต

ท. ปาฏ. ทฆนกาย ปาฏกวคค

ท. มหา. ทฆนกาย มหาวคค

ม. อป. มชฌมนกาย อปรปณณาสก

ม. ม. มชฌมนกาย มชฌมปณณาสก

ว. จล. วนยปฎก จลลวคค

ว. ภ. วนยปฎก ภกขนวภงค

ว. มหา. วนยปฎก มหาวคค

ว. มหาวภงค. วนยปฎก มหาวภงค

ส. น. สยตตนกาย นทานวคค

ส. มหา. สยตตนกาย มหาวารวคค

ส. ส. สยตตนกาย สคาถวคค

ส. สฬ. สยตตนกาย สฬายตนวคค

ส. ม. สวดมนตฉบบหลวง

ร.ร.๔ พระราชนพนธรชกาลท ๔

ว.ว. สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส

ส.ฉ. สมเดจพระสงฆราช (ฉม)

ส.ส. สมเดจพระสงฆราช (สา)

ทมา :

http://www.dhammalife.com/dhamma/bhasit/index.php