พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 1 พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค ขอนอบนอมแดพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน ๑. มหาปทานสตร (๑๔) [๑] ขาพเจาไดสดบมาอยางน สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ กฎ ใกลไมกมนา ณ พระวหารเชตวน อาราม ของทานอนาถบณฑกเศรษฐ เขตพระนครสาวตถ ฯ ครงนน ภกษมากรป ในเวลาปจฉาภต กลบจากบณฑบาตแลว นงประชมกนใน โรงกลมใกลไมกมนา เกดสนทนาธรรมกนขนเกยวดวยบพเพนวาสวา บพเพนวาส บพเพนวาส ดงน ฯ พระผมพระภาคไดทรงสดบถอยคาเจรจาอนนของภกษเหลานน ดวยพระทพยโสตธาต อนบรสทธ ลวงโสตของมนษย ฯ ลาดบนน พระผมพระภาคเสดจลกจากอาสนะ เสดจเขาไปยงโรงกลมใกล ไมกมนา ประทบนงบนอาสนะทปลาดไว พระผมพระภาคครนประทบนง แลว ถามภกษทงหลายวา ดกร ภกษทงหลาย บดน พวกเธอนงประชมสนทนาอะไรกน เรองอะไรทพวกเธอพดคางไว เมอตรส อยางนแลว ภกษเหลานนไดกราบทล พระผมพระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ พวกขาพระองค ในเวลาปจฉาภต กลบจากบณฑบาตแลว ไดนงประชมกนในโรงกลมใกลไมกมนา แลวเกด สนทนาธรรมกนขนเกยวดวยบพเพนวาสวา บพเพนวาส บพเพนวาส แมดงน ขาแตพระองค ผเจรญ เรองนแลทพวกขาพระองคพดคางไว พอดพระองคเสดจ มาถง ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 2 พระผมพระภาคตรสถามวา ดกรภกษทงหลาย พวกเธอปรารถนาหรอไม ทจะฟงธรรมม กถาซงเกยวดวยบพเพนวาส ภกษเหลานนกราบทลวา ขาแตพระผม พระภาค เปนการสมควร แลวทพระผมพระภาคจะพงทรงกระทาธรรมกถาซงเกยว ดวยบพเพนวาส ขาแตพระสคต เปนการ สมควรแลวทพระผมพระภาคจะพงทรงกระทาธรรมกถาซงเกยวดวยบพเพนวาส ภกษทงหลายได ฟงพระดารสของพระผม พระภาคแลว จกไดทรงจาไว พระผมพระภาคตรสวา ดกรภกษทงหลาย ถา อยางนนพวกเธอจงฟง จงใสใจใหดเถด เราจกกลาว ภกษเหลานนทลรบ พระผมพระภาคแลว พระผมพระภาคไดตรสพทธพจนนวา ดกรภกษทงหลาย นบแตนไป ๙๑ กป พระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาวปสส ไดเสดจอบตขนในโลก นบแตนไป ๓๑ กป พระผ มพระภาคอรหนตสมมา สมพทธเจา พระนามวาสข ไดเสดจอบตขนในโลก ในกปท ๓๑ นนเอง พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวา เวสสภ ไดเสดจอบตขนในโลก ดกร ภกษทงหลาย ในภททกปนแหละ พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวากกสนธะ ไดเสดจอบตขนในโลก ในภททกปนแหละ พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวา โกนาคมนะ ไดเสดจอบตขนในโลกในภททกปนแหละ พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวากสสปะ ไดเสดจอบตขนในโลก ในภททกปนแหละ เราผอรหนตสมมาสมพทธเจา ในบดนอบตขนแลวในโลก ฯ [๒] ดกรภกษทงหลาย พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาวปสส ไดเปนกษตรยโดยพระชาต ทรงอบตในขตตยสกล พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาสข ไดเปนกษตรยโดยพระชาต ทรงอบตในขตตยสกล พระผมพระภาคอรหนตสมมา สมพทธเจา พระนามวาเวสสภ ไดเปนกษตรยโดยพระชาต ทรงอบตในขตตยสกล พระผม พระภาคอรหนต สมมาสมพทธเจา พระนามวากกสนธะ ไดเปนพราหมณโดยพระชาต ทรงอบต ในพราหมณสกล พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาโกนาคมนะ ไดเปน พราหมณโดยพระชาต ทรงอบตในพราหมณสกล พระผมพระภาคอหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวากสสปะ ไดเปนพราหมณโดยพระชาต ทรงอบต ในพราหมณสกล ดกรภกษทงหลาย เราผอรหนตสมมาสมพทธเจาในบดน ไดเปน กษตรยโดยชาต อบตในขตตยสกล ฯ [๓] ดกรภกษทงหลาย พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาวปสส เปนโกณฑญญโคตร พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาสข เปนโกณฑญญโคตร พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 3 พระนามวาเวสสภ เปนโกณฑญญโคตร พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวากกสนธะ เปนกสสปโคตร พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาโกนาคมนะ เปนกสสปโคตร พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวากสสปะ เปนกสสปโคตร ดกรภกษทงหลาย เราผอรหนตสมมาสมพทธเจาในบดน เปนโคตมโคตร ฯ [๔] ดกรภกษทงหลาย พระชนมายของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาวปสส ประมาณ ๘๐,๐๐๐ ป พระชนมายของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาสข ประมาณ ๗๐,๐๐๐ ป พระชนมาย ของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาเวสสภ ประมาณ ๖๐,๐๐๐ ปพระชนมายของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวากกสนธะ ประมาณ ๔๐,๐๐๐ ป พระชนมายของพระผมพระภาคอรหนตสมมา- สมพทธเจา พระนามวาโกนาคมนะ ประมาณ ๓๐,๐๐๐ ป พระชนมายของพระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวากสสปะ ประมาณ ๒๐,๐๐๐ ป ดกรภกษทงหลาย ชนมาย ของเราในบดนมประมาณนอยนดเดยว ผทมชวตอยอยางนาน กเพยง ๑๐๐ ป บางทกนอยกวาบาง มากกวาบาง ฯ [๕] ดกรภกษทงหลาย พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาวปสส ตรสรทควงไมแคฝอย พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาสข ตรสรทควงไม กมบก พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาเวสสภ ตรสรทควงไมสาละ พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวากกสนธะ ตรสรทควงไมซก พระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาโกนาคมนะ ตรสรทควงไมมะเดอ พระผมพระภาคอรหนต- สมมา สมพทธเจา พระนามวากสสปะ ตรสรทควงไมไทร ดกรภกษทงหลาย เราผ อรหนตสมมา สมพทธเจาในบดน ตรสรทควงไมโพธ ฯ [๖] ดกรภกษทงหลาย พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาวปสส มพระขณฑะและพระตสสะเปนคพระอครสาวก ซงเปนคอนเจรญ พระผมพระภาคอรหนตสมมา- สมพทธเจา พระนามวาสข มพระอภภ และพระ สมภวะ เปนคพระอครสาวก ซงเปนคอน เจรญ พระผมพระภาคอรหนตสมมา สมพทธเจา พระนามวาเวสสภ มพระโสนะและพระอตตระ เปนคพระอครสาวก ซงเปนคอนเจรญ พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 4 กกสนธะ มพระวธระ และพระสญชวะ เปนคพระอครสาวก ซงเปนคอนเจรญ พระผมพระ ภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาโกนาคมนะ มพระภยโยสะ และ พระอตตระ เปนค พระอครสาวก ซงเปนคอนเจรญ พระผมพระภาคอรหนตสมมา สมพทธเจา พระนามวากสสปะ มพระตสสะ และพระภารทวาชะ เปนค พระอครสาวก ซงเปนคอนเจรญ ดกรภกษทงหลาย เราในบดน มสารบตร และโมคคลลานะ เปนคอครสาวก ซงเปนคอนเจรญ ฯ [๗] ดกรภกษทงหลาย การประชมกนแหงสาวกของพระผมพระภาคอรหนตสมมา สมพทธเจา พระนามวาวปสส ไดมสามครง ครงหนง มพระสาวก ประชมกนเปนจานวนภกษ หกลานแปดแสนรป อกครงหนง มพระสาวกประชม กนเปนจานวนภกษแสนรป อกครงหนง มพระสาวกประชมกนเปนจานวนภกษแปดหมนรป สาวกของพระผมพระภาคอรหนตสมมา สมพทธเจา พระนามวาวปสส ซงไดประชมกนทงสามครงน ลวนเปนพระขณาสพทงสน ดกรภกษทงหลาย การประชมกนแหงพระสาวกของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระ นามวาสข ไดมสามครง ครงหนงมพระสาวกประชมกนเปนจานวนภกษแสนรป อกครงหนง มพระสาวกประชมกนเปนจานวนภกษแปดหมนรป อกครงหนง มพระสาวกประชมกนเปน จานวนภกษเจดหมนรป พระสาวกของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาสข ซงไดประชมกนทงสามครงน ลวนเปน พระขณาสพทงสน ดกรภกษทงหลาย การประชมกน แหงพระสาวกของพระผม พระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาเวสสภ ไดม ๓ ครง ครงหนง มพระสาวกประชมกนเปนจานวนภกษแปดหมนรป อกครงหนง มพระสาวกประชม กนเปนจานวนภกษเจดหมนรป อกครงหนง มพระสาวกประชมกนเปนจานวนภกษหกหมนรป พระสาวกของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาเวสสภ ซงไดประชมกนทง สามครงน ลวนเปนพระขณาสพทงสน ดกรภกษทงหลาย การประชมกนแหงพระสาวกของพระ ผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวากกสนธะ ไดมครงเดยว มจานวนภกษสหมนรป พระสาวกของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวากกสนธะ ซงไดประชมกน ครงเดยวน ลวนเปนพระขณาสพทงสน ดกรภกษทงหลาย การประชมกน แหงพระสาวกของ พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาโกนาคมนะ ไดมครงเดยว มจานวนภกษ สามหมนรป พระสาวกของพระผมพระภาคอรหนต สมมาสมพทธเจา พระนามวาโกนาคมนะ ซงไดประชมกนครงเดยวน ลวนเปน พระขณาสพทงสน ดกรภกษทงหลาย การประชมกนแหง พระสาวกของพระผม พระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวากสสปะ ไดมครงเดยว ม

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 5 จานวน ภกษสองหมนรป พระสาวกของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวา กสสปะ ทไดประชมกนครงเดยวน ลวนเปนพระขณาสพทงสน ดกรภกษทงหลาย การประชม กนแหงสาวกของเราในบดน ไดมครงเดยว มจานวน ภกษหนงพนสองรอยหาสบรป สาวกของเรา ซงไดประชมกนครงเดยวน ลวนเปนพระขณาสพทงสน ฯ [๘] ดกรภกษทงหลาย ภกษชอวาอโสกะ เปนอครอปฏฐากของพระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาวปสส ภกษชอวาเขมงกระ เปนอครอปฏฐากของพระผม พระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาสข ภกษชอวาอปสนตะ เปนอครอปฏฐากของ พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาเวสสภ ภกษชอวาวฑฒชะ เปนอคร อปฏฐากของพระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวากกสนธะ ภกษชอวาโสตถชะ เปนอครอปฏฐากของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาโกนาคมนะภกษชอวา สพพมตตะ เปนอครอปฏฐากของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวากสสปะ ดกรภกษทงหลาย ภกษผชอวาอานนท ไดเปน อครอปฏฐากของเราในบดน ฯ [๙] ดกรภกษทงหลาย พระราชาพระนามวาพนธมา เปนพระชนก พระเทวพระนามวา พนธมด เปนพระชนนบงเกดเกลาของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวา วปสส พระนครชอวาพนธมดไดเปนราชธานของพระเจาพนธมา พระราชาพระนามวาอรณะ เปนพระชนก พระเทวพระนามวาปภาวด เปนพระชนนบงเกดเกลาของพระผมพระภาคอรหนตสมมา สมพทธเจา พระนามวา สข พระนครชอวาอรณวด ไดเปนราชธานของพระเจาอรณะ พระราชา พระนามวาสปปตตะ เปนพระชนก พระเทวพระนามวายสวด เปนพระชนนบงเกดเกลา ของ พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาเวสสภ พระนครชอวา อโนมะ ไดเปน ราชธานของพระเจาสปปตตะ พราหมณชอวาอคคทตตะ เปน พระชนก พราหมณชอวาวสาขา เปนพระชนนบงเกดเกลาของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวากกสนธะ ภกษ ทงหลาย กพระราชาพระนามวาเขมะ ไดมแลวโดยสมยนนแล พระนครชอวาเขมวด ไดเปน ราชธานของพระเจาเขมะ พราหมณชอวายญญทตตะ เปนพระชนก พราหมณชอวาอตตรา เปนพระชนนบงเกดเกลาของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาโกนาคมนะ ก พระราชาพระนามวาโสภะ ไดมแลวโดยสมยนนแล พระนครชอวาโสภวด ไดเปนราชธานของ พระเจาโสภะ พราหมณชอวาพรหมทตตะ เปน พระชนก พราหมณชอธนวด เปนพระชนน บงเกดเกลาของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวากสสปะ กพระราชาพระนาม

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 6 วากงก ไดมแลว โดยสมยนนแล พระนครชอวาพาราณส ไดเปนราชธานของพระเจากงก ดกร ภกษทงหลาย พระราชาพระนามวาสทโธทนะ เปนพระชนก พระเทวพระนามวา มายา เปนพระ ชนนบงเกดเกลาของเราในบดน พระนครชอวา กบลพสด ไดเปนราชธานของพระเจาสทโธทนะ พระผมพระภาคตรสดงนแลวเสดจลกจากอาสนะ เสดจเขาพระวหาร ฯ [๑๐] ครงนนแล เมอพระผมพระภาคเสดจหลกไปแลวไมนาน ภกษ เหลานนได สนทนากนขนในระหวางนวา นาอศจรรย ผมอายทงหลาย ไมเคย มแลว ผมอายทงหลาย พระตถาคตตองทรงมฤทธมาก มอานภาพมาก จงจกทรงระลกไดถงพระพทธเจาทงหลายทลวงไป แลว ซงปรนพพานแลว ตดธรรมเครอง ทาใหเนนชาไดแลว มวฏฏะอนตดแลว ลวงสรรพทกข แลว แมโดยพระชาต แมโดยพระนาม แมโดยพระโคตร แมโดยประมาณแหง พระชนมาย แมโดยคแหงพระสาวก แมโดยประชมแหงพระสาวกวา แมดวย เหตน พระผมพระภาคเหลานน จงไดมพระชาตเชนน แมดวยเหตน พระผมพระภาคเหลานน จงไดมพระนามเชนน แมดวย เหตน พระผมพระภาคเหลานน จงไดมพระโคตรเชนน แมดวยเหตน พระผมพระภาคเหลานน จงไดมศลเชนน แมดวยเหตน พระผมพระภาคเหลานนจงไดมธรรมเชนน แมดวยเหตน พระ ผม พระภาคเหลานนจงไดมพระปญญาเชนน แมดวยเหตน พระผมพระภาคเหลานนจงไดมวหาร ธรรมเชนน แมดวยเหตน พระผมพระภาคเหลานน จงไดมวมตตเชนน ทานผมอายทงหลาย เปนอยางไรหนอแลพระตถาคตพระองคเดยวจงทรงแทงตลอดธรรมธาตนเพราะเหตทพระตถาคต ทรงแทงตลอดธรรมธาตแลว ฉะนน จงทรงระลกไดถงพระพทธเจาทงหลายทลวงไปแลว ซง ปรนพพานแลว ตดธรรม เครองทาใหเนนชาไดแลว ทรงครอบงาวฏฏะแลว ลวงสรรพทกขแลว แมโดยพระชาต แมโดยพระโคตร แมโดยประมาณแหงพระชนมาย แมโดยคแหงพระสาวก แมโดยประชมแหงสาวกวา แมดวยเหตน พระผมพระภาคเหลานนจงไดมพระชาตเชนน ม พระนามเชนน มพระโคตรเชนน มศลเชนน มธรรมเชนน มพระปญญาเชนน มวหารธรรม เชนน มวมตต เชนน ดงน หรอวา เพราะความขอน พวกเทวดาไดกราบทลแดพระตถาคต พระตถาคตจงทรงระลกไดถงพระพทธเจาทลวงไปแลว ซงปรนพพานแลว ตดธรรม เครองทาให เนนชาไดแลว มวฏฏะอนตดแลว ทรงครอบงาวฏฏะแลว ลวงสรรพทกขแลว แมโดยพระชาต แมโดยพระนาม แมโดยพระโคตร แมโดยประมาณแหงพระชนมาย แมโดยคแหงพระสาวก แมโดยประชมแหงพระสาวกวา แมดวย เหตน พระผมพระภาคเหลานนจงไดมพระชาตเชนน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 7 มพระนามเชนน มพระโคตร เชนน มศลเชนน มธรรมเชนน มพระปญญาเชนน มวหารธรรม เชนน มวมตต เชนน กภกษเหลานนยงคางการสนทนากนอยตรงน ฯ [๑๑] ลาดบนนพระผมพระภาค เสดจออกจากทประทบพกผอนในเวลา เยน เสดจ ตรงไปยงโรงใกลหมไมกมนา แลวประทบนงบนอาสนะทปลาดไว แลวพระผมพระภาคตรสเรยก ภกษทงหลายมาวา ดกรภกษทงหลาย บดนพวกเธอ นงประชมสนทนาอะไรกน เรองอะไรทพวก เธอพดคางไว เมอพระผมพระภาค ตรสถามดงน ภกษเหลานนไดกราบทลพระผมพระภาควา ขาแตพระองคผเจรญเมอพระผมพระภาคเสดจหลกไปแลวไมนาน พวกขาพระองคไดสนทนา กนขนใน ระหวางนวา นาอศจรรย ทานผมอายทงหลาย ไมเคยมแลว ทานผมอายทงหลาย พระตถาคตจะตองทรงมฤทธมาก มอานภาพมาก จงจกทรงระลกไดถงพระพทธเจาทงหลายทลวง ไปแลว ซงปรนพพานแลว ตดธรรมททาใหเนนชาไดแลว มวฏฏะ อนตดแลว ทรงครอบงา วฏฏะแลว ลวงสรรพทกขไดแลว แมโดยพระชาต แม โดยพระนาม แมโดยพระโคตร แมโดย ประมาณแหงพระชนมาย แมโดยคแหงพระสาวก แมโดยประชมแหงพระสาวกวา แมดวยเหตน พระผมพระภาคเหลา นน จงไดมพระชาตเชนน ฯลฯ มวมตตเชนน ทานผมอายทงหลาย เปน อยางไร หนอแล พระตถาคตพระองคเดยว จงทรงแทงตลอดธรรมธาตน เพราะเหตทพระตถาคต ทรงแทงตลอดธรรมธาตแลวฉะนน จงทรงระลกไดถงพระพทธเจา ทงหลายทลวงไปแลว ซง ปรนพพานแลว ตดธรรมเครองทาใหเนนชาไดแลว มวฏฏะอนตดแลว ทรงครอบงาวฏฏะแลว ลวงสรรพทกขแลว แมโดยพระชาต แมโดยพระนาม แมโดยพระโคตร แมโดยประมาณแหง พระชนมาย แมโดยค แหงพระสาวก แมโดยประชมแหงพระสาวกวา แมดวยเหตน พระผม พระภาคเหลานน จงไดมพระชาตเชนน มพระนามเชนน มพระโคตรเชนน มศลเชนน มธรรมเชนน มพระปญญาเชนน มวหารธรรมเชนน มวมตตเชนน หรอวาเพราะ ความขอน พวกเทวดาไดกราบทลแดพระตถาคตพระตถาคตจงทรงระลกไดถงพระพทธเจาทงหลายทลวงไป แลว ซงปรนพพานแลว ตดธรรมเครองทาใหเนนชาไดแลว มวฏฏะอนตดแลว ครอบงาวฏฏะแลว ลวงสรรพทกขแลว แมโดย พระชาต แมโดยพระนาม ฯลฯ แมโดยประชมแหงพระสาวกวา แมดวยเหตน พระผมพระภาคเหลานน จงไดมพระชาตเชนน มพระนามเชนน ฯลฯ ม วมตต เชนน ขาแตพระองคผเจรญ เรองนแลทพวกขาพระองคพดคางไว พอดพระผมพระภาคเสดจ มาถง ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 8 พระผมพระภาคตรสวา ดกรภกษทงหลาย เพราะเหตทตถาคตแทงตลอด ธรรมธาตแลว ฉะนน ตถาคตจงระลกไดถงพระพทธเจาทลวงไปแลว ซงปรนพพานแลว ตดธรรมเครองทาให เนนชาไดแลว มวฏฏะอนตดแลว ครอบงาวฏฏะแลว แมโดยพระชาต แมโดยพระนาม แม โดยพระโคตร แมโดยประมาณแหงพระชนมาย แมโดยคแหงพระสาวก แมโดยการประชมกน แหงพระสาวกวา แมดวยเหตน พระผมพระภาคเหลานนจงไดมพระชาตเชนนมพระนามเชนน ฯลฯ มวมตตเชนน ความขอน แมพวกเทวดากไดกราบทลแดตถาคต ตถาคต จงระลกได ถงพระพทธเจาทงหลายทลวงไปแลว ซงปรนพพานแลว ตดธรรม เครองทาใหเนนชาไดแลว มวฏฏะอนตดแลว ครอบงาวฏฏะแลว ลวงสรรพทกข แลว แมโดยพระชาต แมโดยพระนาม ฯลฯ แมโดยการประชมกนแหงพระสาวกวา แมดวยเหตน พระผมพระภาคเหลานนจงไดม พระชาตเชนน มพระนามเชนน มวมตตเชนน ภกษทงหลาย พวกเธอปรารถนาหรอไมทจะฟง ธรรมกถาซงเกยวดวยบพเพนวาสโดยยงกวาประมาณ ภกษเหลานนไดกราบทลวาขาแตพระผม พระภาค เปนกาลสมควรแลว ขาแตพระสคต เปนกาลสมควรแลวท พระผมพระภาคจะพง ทรงกระทาธรรมกถาซงเกยวดวยบพเพนวาส โดยยงกวา ประมาณ ภกษทงหลายไดฟงพระดารส ของพระผมพระภาคแลวจกไดทรงจาไว ฯ พระผมพระภาคตรสวา ดกรภกษทงหลาย ถาอยางนน พวกเธอจงฟง จงใสใจใหด เราจกกลาว ภกษเหลานนทลรบพระผมพระภาคแลว พระผมพระภาคไดตรสพระพทธพจนนวา ดกรภกษทงหลาย นบแตนไป ๙๑ กป พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาวปสส เสดจอบตแลวในโลก พระองคเปนกษตรยโดย พระชาต เสดจอบตแลวใน ขตตยสกล เปนโกณฑญญโดยพระโคตร มพระชนมาย ประมาณ ๘๐,๐๐๐ ป พระองคไดตรสร ทควงไมแคฝอย มพระขณฑะ และพระตสสะ เปนคพระอครสาวก ซงเปนคอนเจรญ การประชมแหงพระสาวกของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาวปสสไดมแลว ๓ ครง ครงหนง มพระสาวกประชมกนเปนจานวนภกษหกลานแปดแสนรป อกครงหนง มพระสาวกประชมกนเปนจานวนภกษแสนรป อกครงหนง มพระสาวกประชมกน เปนจานวน ภกษแปดหมนรปภกษทงหลายพระสาวกของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 9 วปสส ซงไดประชมกนทง ๓ ครงน ลวนเปน พระขณาสพทงสน ดกรภกษทงหลาย ภกษผ อปฏฐากชอวาอโสกะ ไดเปนอครอปฏฐากของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนาม วาวปสส ดกรภกษทงหลาย พระราชาพระนามวาพนธมา เปนพระชนก พระเทวพระนาม วาพนธมด เปนพระชนนบงเกดเกลาของพระองค พระนครชอวาพนธมด ไดเปนราชธานของ พระเจาพนธมา ฯ [๑๒] ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระโพธสตวพระนามวาวปสส จตจากชนดสต แลว มพระสตสมปชญญะ เสดจลงสพระครรภของพระมารดา ขอนเปนธรรมดาในเรองน ฯ [๑๓] ดกรภกษทงหลาย ธรรมดามอยดงน เมอใดพระโพธสตวจตจาก ชนดสต เสดจ ลงสพระครรภของพระมารดา เมอนนในโลกพรอมทงเทวโลก มารโลก พรหมโลก ในหมสตว พรอมทงสมณพราหมณเทวดาและมนษย แสง สวางอนยงไมมประมาณปรากฎในโลก ลวงเทวานภาพ ของเทวดาทงหลาย ชองวาง ซงอยทสดโลก มไดถกอะไรปกปดไว ทมดมดกด สถานททพระจนทร และ พระอาทตยเหลาน ซงมฤทธมาก มอานภาพมากปานนสองแสงไปไมถงกด ในท ทงสอง ชนดนน แสงสวางอนยงไมมประมาณ ยอมปรากฎลวงเทวานภาพของเทวดา ทงหลาย ถงสตว ทงหลายทเกดในสถานทเหลานนกจากนและกนได ดวยแสงนน วา พอเฮย ไดยนวา ถงสตว พวกอนทเกดในนกมอยเหมอนกน ทงหมนโลก ธาตน ยอมหวนไหว สะเทอนสะทาน ทง แสงสวางอนยงไมมประมาณยอมปรากฎในโลกลวงเทวานภาพของเทวดาทงหลาย ขอนเปน ธรรมดาในเรองน ฯ [๑๔] ดกรภกษทงหลาย ธรรมดามอยดงน ในเวลาทพระโพธสตวเสดจ ลงสพระครรภ พระมารดา เทวบตร ๔ องค ยอมเขาไปรกษาทศทง ๔ โดยตงใจวา ใครๆ คอ มนษย หรอ อมนษยกตามอยาเบยดเบยนพระโพธสตว หรอพระมารดา ของพระโพธสตวนนได ขอนเปน ธรรมดาในเรองน ฯ [๑๕] ดกรภกษทงหลาย ธรรมดามอยดงน ในเวลาทพระโพธสตวเสดจ ลงสพระครรภ ของพระมารดา พระมารดาของพระโพธสตวโดยปรกตทรงศล งดเวน จากการฆาสตว งดเวนจาก การลกทรพย งดเวนจากการประพฤตผดในกาม งดเวน จากการกลาวเทจ งดเวนจากการดมนาเมา คอ สราและเมรยอนเปนฐานแหงความ ประมาท ขอนเปนธรรมดาในเรองน ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 10 [๑๖] ดกรภกษทงหลาย ธรรมดามอยดงน ในเวลาทพระโพธสตวเสดจลงส พระครรภของพระมารดา พระมารดาของพระโพธสตวยอมไมเกดมานส ซงเกยวดวยกามคณใน บรษทงหลาย พระมารดาของพระโพธสตวยอมเปนหญงทบรษใดๆ ซงมจตกาหนดแลวจะลวง เกนไมได ขอนเปนธรรมดาในเรองน ฯ [๑๗] ดกรภกษทงหลาย ธรรมดามอยดงน ในเวลาทพระโพธสตวเสดจลงส พระครรภของพระมารดา พระมารดาของพระโพธสตวยอมไดกามคณ ๕ พระนางเพยบพรอม พรงพรอมดวยกามคณ ๕ ไดรบบาเรออย ขอนเปนธรรมดาในเรองน ฯ [๑๘] ดกรภกษทงหลาย ธรรมดามอยดงน ในเวลาทพระโพธสตวเสดจลงส พระครรภของพระมารดา อาพาธใดๆ ยอมไมเกดแกพระมารดาของ พระโพธสตวเลย พระ มารดาของพระโพธสตวยอมทรงสาราญ ไมลาบากพระกาย และพระมารดาของพระโพธสตว ทอดพระเนตรเหนพระโพธสตวซงเสดจอย ภายในพระครรภมอวยวะนอยใหญครบถวน มอนทรย ไมบกพรอง ดกรภกษ ทงหลาย เปรยบเหมอนแกวไพฑรยอนงาม เกดเองอยางบรสทธ แปด เหลยม นายชางเจยรไนดแลว สกใสแวววาว สมสวนทกอยาง มดาย เขยว เหลอง แดง ขาว หรอนวล รอยอยในนน บรษผมจกษจะพงหยบแกวไพฑรยนนนวางไวในมอแลว พจารณาเหนวา แกวไพฑรยนงาม เกดเองอยางบรสทธ แปดเหลยม นายชาง เจยรไนดแลว สกใสแวววาว สมสวนทกอยาง มดาย เขยว เหลอง แดง ขาว หรอนวล รอยอยในแกวไพฑรย นน แมฉนใด ดกรภกษทงหลาย ฉนนนเหมอน กนแล ในเวลาทพระโพธสตวเสดจลงสพระครรภ ของพระมารดา อาพาธใดๆ ยอมไมเกดแกพระมารดาของพระโพธสตวเลย พระมารดาของพระ โพธสตวทรงสาราญ ไมลาบากพระกาย และพระมารดาของพระโพธสตวยอมทอดพระเนตรเหน พระโพธสตวผเสดจอย ณ ภายในพระครรภ มอวยวะนอยใหญครบถวน ม อนทรยไมบกพรอง ขอนเปนธรรมดาในเรองน ฯ [๑๙] ดกรภกษทงหลาย ธรรมดามอยดงน ในเมอพระโพธสตวประสต แลวได ๗ วน พระมารดาของพระโพธสตวยอมทวงคตเสดจเขาถงชนดสต ขอน เปนธรรมดาในเรองน ฯ [๒๐] ดกรภกษทงหลาย ธรรมดามอยดงน หญงอนๆ บรหารครรภ ๙ เดอนบาง ๑๐ เดอนบาง จงคลอด พระมารดาของพระโพธสตวหาเหมอนอยางนนไมพระมารดาของพระโพธ สตวบรหารพระโพธสตวดวยพระครรภครบ ๑๐ เดอน ถวน จงประสต ขอนเปนธรรมดาในเรองน ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 11 [๒๑] ดกรภกษทงหลาย ธรรมดามอยดงน พระมารดาของพระโพธสตว ยอมไม ประสตเหมอนหญงอนๆ ซงนงหรอนอนคลอด สวนพระมารดาของ พระโพธสตวประทบยน ประสตพระโพธสตว ขอนเปนธรรมดาในเรองน ฯ [๒๒] ดกรภกษทงหลาย ธรรมดามอยดงน ในเวลาทพระโพธสตวเสดจออกจาก พระครรภพระมารดา พวกเทวดารบกอน พวกมนษยรบทหลง ขอน เปนธรรมดาในเรองน ฯ [๒๓] ดกรภกษทงหลาย ธรรมดามอยดงน ในเวลาทพระโพธสตวเสดจ ออกจาก พระครรภพระมารดาและยงไมทนถงแผนดน เทวบตร ๔ องคประคองรบ พระโพธสตวนนแลว วางไวเบองหนาพระมารดา กราบทลวา ขอจงมพระทยยนดเถดพระเทว พระโอรสของพระองค ทเกดมศกดใหญ นเปนธรรมดาในเรองน ฯ [๒๔] ดกรภกษทงหลาย ธรรมดามอยดงน ในเวลาทพระโพธสตวเสดจ ออกจาก พระครรภพระมารดา เสดจออกอยางงายดายทเดยว ไมเปรอะเปอนดวยนา ไมเปรอะเปอนดวย เสมหะ ไมเปรอะเปอนดวยโลหต ไมเปรอะเปอนดวยอสจ อยางใดอยางหนง เปนผบรสทธ ผดผอง ดกรภกษทงหลาย แกวมณอนบคคล วางลงไวในผากาสกพสตร แกวมณยอมไมทาผา กาสกพสตรใหเปรอะเปอนเลย ถงแมผากาสกพสตรกไมทาแกวมณใหเปรอะเปอน เพราะเหตไร จงเปนดงนน เพราะสงทงสองเปนของบรสทธ แมฉนใด ดกรภกษทงหลายฉนนนเหมอนกน แล ในเวลาทพระโพธสตวเสดจออกจากพระครรภพระมารดา เสดจออกอยาง งายดายทเดยว ไม เปรอะเปอนดวยนา ไมเปรอะเปอนดวยเสมหะ ไมเปรอะเปอน ดวยโลหต ไมเปรอะเปอนดวย อสจ อยางใดอยางหนง เปนผบรสทธผดผอง ขอนเปนธรรมดาในเรองน ฯ [๒๕] ดกรภกษทงหลาย ธรรมดามอยดงน ในเวลาทพระโพธสตว เสดจออกจาก พระครรภพระมารดา ธารนายอมปรากฏจากอากาศสองธาร เยนธาร หนง รอนธารหนง สาหรบ กระทาอทกกจ แกพระโพธสตวและพระมารดา ขอน เปนธรรมดาในเรองน ฯ [๒๖] ดกรภกษทงหลาย ธรรมดามอยดงน พระโพธสตวผประสตแลว ไดครหนง ประทบยนดวยพระบาททงสองอนสมาเสมอ ผนพระพกตรทางดาน ทศอดร เสดจดาเนนไปเจดกาว และเมอฝงเทพดากนเสวตฉตรตามเสดจอยทรงเหลยวแลดทวทกทศ เปลงวาจาวาอนองอาจวา เราเปนยอดของโลก เราเปนใหญแหงโลก เราเปนผประเสรฐแหงโลก ความเกดของเรานเปน ครงทสด บดนความเกดอกมได ม ดงน ขอนเปนธรรมดาในเรองน ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 12 [๒๗] ดกรภกษทงหลาย ธรรมดามอยดงน เมอใด พระโพธสตว เสดจออกจาก พระครรภพระมารดา เมอนน ในโลกพรอมทงเทวโลก มารโลก พรหมโลก ในหมสตวพรอม ทงสมณพราหมณเทวดาและมนษย แสงสวางอนยง ไมมประมาณ ยอมปรากฏลวงเทวานภาพของ เทวดาทงหลาย ชองวางซงอยทสด โลกมไดถกอะไรปกปด ทมดมดกด สถานททพระจนทร และพระอาทตยเหลาน ซงมฤทธมาก มอานภาพมากปานนสองแสงไปไมถงกด ในททงสอง ชนดนน แสงสวางอนยงไมมประมาณ ยอมปรากฏลวงเทวานภาพของเทวดาทงหลาย ถงสตว ทงหลายทเกดในสถานทเหลานนกจากนและกนได ดวยแสงสวางนนวา พอเฮย ไดยนวาถงสตว พวกอนทเกดในนกมอยเหมอนกน และหมนโลกธาตน ยอมหวนไหวสะเทอนสะทาน ทง แสงสวางอนยงไมมประมาณ ยอมปรากฏในโลก ลวงเทวานภาพของเทวดาทงหลาย ขอนเปน ธรรมดาในเรองน ฯ [๒๘] ดกรภกษทงหลาย กเมอพระวปสสราชกมารประสตแลวแล พวกอามาตยได กราบทลแดพระเจาพนธมาวา ขอเดชะ พระราชโอรสของพระองค ประสตแลว ขอพระองคจงทอด พระเนตร พระราชโอรสนนเถด ภกษทงหลาย พระเจาพนธมาไดทอดพระเนตรเหนพระวปสส ราชกมาร แลวรบสงเรยกพวก พราหมณผรนมตมาแลวตรสวา ขอพวกพราหมณผรนมตผเจรญจง ตรวจดพระราชกมารเถด ภกษทงหลาย พวกพราหมณผรนมตไดเหนพระวปสสราชกมารนนแลว ไดกราบทลพระเจาพนธมานนดงน ขอเดชะ ขอพระองคจงดพระทยเถด พระราชโอรสของพระองคททรง เกดแลวมศกด ใหญ ขาแตมหาราช เปนลาภของพระองค ผเปนเจาของสกล อนเปนทบงเกดแหงพระราชโอรส เหนปานดงน ขอเดชะ พระองคไดดแลว เพราะพระราชกมารนประกอบดวยมหาปรสลกษณะ ๓๒ ซงมคตเปนสองเทานน ไม เปนอยางอน คอ ถาครองเรอนจะไดเปนพระเจาจกรพรรดผทรง ธรรม เปนพระราชา โดยธรรม เปนใหญในแผนดนมมหาสมทร ๔ เปนขอบเขต ทรงชนะแลว ม ราชอาณาจกรมนคง สมบรณดวยแกว ๗ ประการ คอ จกรแกว ชางแกว มาแกว แกวมณ นางแกว คฤหบดแกว ปรณายกแกว เปนท ๗ พระราชบตรของพระองค มกวาพน ลวนกลาหาญ มรปทรงสมเปนวรกษตรย สามารถยายเสนาของขาศกได พระองคทรงชานะโดยธรรม มตองใช

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 13 อาญา มตองใชศสตรา ครอบครองแผนดน มสาครเปนขอบเขต ถาเสดจออกผนวชเปน บรรพชต จะไดเปนพระอรหนตสมมา สมพทธเจา มหลงคาคอกเลสอนเปดแลวในโลก ฯ ขอเดชะ กพระราชกมารนประกอบดวยมหาปรสลกษณะ ๓๒ เหลาไหน อนเปนเหต ใหมคตเปนสองเทานน ไมเปนอยางอน คอ ถาครองเรอนจกไดเปน พระเจาจกรพรรดผทรงธรรม เปนพระราชาโดยธรรม เปนใหญในแผนดน ม มหาสมทร ๔ เปนขอบเขต ทรงชนะแลว มพระราชอาณาจกรมนคงสมบรณดวย แกว ๗ ประการ คอ จกรแกว ฯลฯ ครอบครองแผนดนม สาคร ๔ เปนขอบเขต ถาเสดจออกผนวชเปนบรรพชต จะไดเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา มหลงคา คอกเลสอนเปดแลวในโลก ฯ [๒๙] ๑. ขอเดชะ ก พระราชกมารนมพระบาทประดษฐานเปนอนด (เรยบเสมอ) ขาแตสมมตเทพ การทพระราชกมารนมพระบาทประดษฐานเปนอนด นเปนมหาปรสลกษณะของ มหาบรษนน ฯ ๒. ณ พนภายใตฝาพระบาททง ๒ ของพระราชกมารน มจกรเกดขน มซกาขางละพน มกง มดม บรบรณดวยอาการทงปวง ขาแตสมมตเทพ แม การทพนภายใตฝาพระบาททง ๒ ของพระราชกมารนมจกรเกดขน มซกาขางละพน มกง มดม บรบรณดวยอาการทงปวง นกเปน มหาปรสลกษณะของมหาบรษนน ฯ ๓. มสนพระบาทยาว ฯ ๔. มพระองคลยาว ฯ ๕. มฝาพระหตถและฝาพระบาทออนนม ฯ ๖. มฝาพระหตถและฝาพระบาทมลายดจตาขาย ฯ ๗. มพระบาทเหมอนสงขควา ฯ ๘. มพระชงฆรเรยวดจแขงเนอทราย ฯ ๙. เสดจสถตยนอยมไดนอมลง เอาฝาพระหตถทงสองลบคลาไดถง พระชาณทงสอง ฯ ๑๐. มพระคยหะเรนอยในฝก ฯ ๑๑. มพระฉววรรณดจวรรณแหงทองคา คอ มพระตจะประดจหมดวย ทอง ฯ ๑๒. มพระฉวละเอยด เพราะพระฉวละเอยด ธลละอองจงมตดอยใน พระกายได ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 14 ๑๓. มพระโลมชาตเสนหนงๆ เกดในขมละเสนๆ ฯ ๑๔. มพระโลมชาตทมปลายชอยขนขางบน มสเขยว มสเหมอนดอก อญชญ ขด เปนกณฑลทกษณาวฏ ฯ ๑๕. มพระกายตรงเหมอนกายพรหม ฯ ๑๖. มพระมงสะเตมในท ๗ สถาน ฯ ๑๗. มกงพระกายทอนบนเหมอนกงกายทอนหนาของสหะ ฯ ๑๘. มระหวางพระองสะเตม ฯ ๑๙. มปรมณฑลดจไมนโครธ วาของพระองคเทากบพระกายของพระองค พระกาย ของพระองคเทากบวาของพระองค ฯ ๒๐. มลาพระศอกลมเทากน ฯ ๒๑. มปลายเสนประสาทสาหรบนารสอาหารอนด ฯ ๒๒. มพระหนดจคางราชสห ฯ ๒๓. มพระทนต ๔๐ ซ ฯ ๒๔. มพระทนตเรยบเสมอกน ฯ ๒๕. มพระทนตไมหาง ฯ ๒๖. มพระทาฐะขาวงาม ฯ ๒๗. มพระชวหาใหญ ฯ ๒๘. มพระสรเสยงดจเสยงแหงพรหม ตรสมสาเนยงดงนกการวก ฯ ๒๙. มพระเนตรดาสนท (ดาคม) ฯ ๓๐. มดวงพระเนตรดจตาแหงโค ฯ ๓๑. มพระอณณาโลมบงเกด ณ ระหวางแหงขนง มสขาวออนควร เปรยบดวยนน ฯ ๓๒. มพระเศยรดจประดบดวยกรอบพระพกตร ขาแตสมมตเทพ แม การทพระราช กมารน มพระเศยรดจประดบดวยกรอบพระพกตรน กเปนมหาปรส ลกษณะของมหาบรษนน ฯ [๓๐] ขอเดชะ พระราชกมารนประกอบดวยมหาปรสลกษณะ ๓๒ เหลา น ซงมคต เปนสองเทานน ไมเปนอยางอน คอ ถาครองเรอนจะไดเปนพระเจา จกรพรรดผทรงธรรม เปน พระราชาโดยธรรม เปนใหญในแผนดนมมหาสมทร ๔ เปนขอบเขต ทรงชานะแลว มราชอาณา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 15 จกรมนคง สมบรณดวยแกว ๗ ประการ คอ จกรแกว ชางแกว มาแกว แกวมณ นางแกว คฤหบดแกว ปรณายาแกว เปนท ๗ พระราชบตรของพระองคมกวาพน ลวนกลาหาญ มรป ทรงสมเปน วรกษตรย สามารถยายเสนาของขาศกได พระองคทรงชานะโดยธรรม มตอง ใช อาชญา มตองใชศาตรา ครอบครองแผนดนมสาครเปนขอบเขต ถาเสดจออก ผนวชเปนบรรพชต จะไดเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา มหลงคาคอกเลส อนเปดแลวในโลก ฯ [๓๑] ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระเจาพนธมาโปรดใหพวก พราหมณผรนมต นงหมผาใหมแลว เลยงดใหอมหนาดวยสงทตองประสงคทกสง ภกษทงหลาย ครงนนแล พระเจาพนธมารบสงตงพเลยงนางนมแกพระวปสส ราชกมาร หญงพวกหนงใหเสวยนานม หญง พวกหนงใหสรงสนาน หญงพวกหนง อม หญงพวกหนงใสสะเอว ฯ ดกรภกษทงหลาย ราชบรษทงหลาย ไดกนเสวตฉตรเพอพระวปสส ราชกมารผ ประสตแลวนนทงกลางวนและกลางคน ดวยหวงวา หนาว รอน หญา ละออง หรอนาคาง อยา ไดตองพระองค ฯ ดกรภกษทงหลาย กพระวปสสราชกมารผประสตมาแล เปนทรกเปนท เจรญใจของชน เปนอนมาก ดอกอบล ดอกประทม หรอดอกปณฑรก เปนทรก เปนทเจรญใจของชนเปน อนมาก แมฉนใด พระวปสสราชกมารกไดเปนทรก เปนทเจรญใจของชนเปนอนมาก ฉนนน เหมอนกน ไดยนวา พระวปสสราชกมาร นนอนบคคลผลดเปลยนกนอมใสสะเอวอยเสมอ ฯ ดกรภกษทงหลาย พระวปสสราชกมารผประสตมาแล เปนผมพระสระ เสยงกลมเกลยง ไพเราะ ออนหวาน และเปนทตงแหงความรก ดกรภกษทงหลาย หมนกการวก บนหมวนต บรรพตมสาเนยงกลมเกลยง ไพเราะ ออนหวาน และเปนทตงแหงความ ปรเปรม ฉนใด พระวปสสราชกมาร กฉนนนเหมอนกน เปนผมพระสระเสยง กลมเกลยง ไพเราะ ออนหวาน เปน ทตงแหงความรก ฯ ดกรภกษทงหลาย ทพยจกษอนเกดแตกรรมวบาก อนเปนเหตใหเหนได ไกลโดยรอบ โยชนหนงทงกลางวนและกลางคน ไดปรากฏแกพระวปสสราชกมาร ผประสตแลวแล ฯ ดกรภกษทงหลาย กพระวปสสราชกมารผประสตมาแล ไมกะพรบ พระเนตรเพงแลด ภกษทงหลาย พวกเทวดาชนดาวดงส ไมกะพรบเนตรเพงแลด แมฉนใด พระวปสสราช กมาร กฉนนนเหมอนกน ไมกะพรบพระเนตรเพง แลด ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 16 ดกรภกษทงหลาย สมญาวา วปสส ดงนแล ไดบงเกดขนแลวแกพระวปสสราชกมาร ผประสตมาแล ฯ ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระเจาพนธมาประทบนงในศาลสาหรบ พพากษาคด ใหพระวปสสราชกมารนงบนพระเพลาไตสวนคดอย ฯ ดกรภกษทงหลาย ไดยนวา พระวปสสราชกมารประทบนงบนพระเพลา ของพระชนก ณ ศาลสาหรบพพากษาคดนน ทรงสอดสองพจารณาคดแลว ทรงทราบ ไดดวยพระญาณ พระราช กมารสอดสองพจารณาคดแลว ยอมทรงทราบไดดวย พระญาณ ภกษทงหลาย ครงนน สมญาวา วปสส ดงนแล ไดบงเกดขนแลว แกพระวปสสราชกมารนน โดยยงกวาประมาณ ลาดบนนแล พระเจาพนธมา ไดโปรดใหสรางปราสาทสาหรบพระวปสสราชกมาร ๓ หลง คอ หลงหนงสาหรบ ประทบในฤดฝน หลงหนงสาหรบประทบในฤดหนาว อกหลงหนงสาหรบประทบ ในฤดรอน โปรดใหบารงพระราชกมารดวยเบญจกามคณ ไดยนวา พระวปสสราชกมารไดรบการบารงบาเรอ ดวยดนตรไมมบรษปนตลอด ๔ เดอนในปราสาท สาหรบประทบในฤดฝน ในบรรดาปราสาททง ๓ หลงนน มไดเสดจลงสปราสาท ชนลางเลย ดงนแล ฯ จบภาณวารทหนง ---------------------------- [๓๒] ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล โดยกาลลวงไปหลายป หลาย รอยป หลายพนป พระวปสสราชกมารไดตรสเรยกนายสารถมาสงวา นายสารถ ผสหาย เธอจงเทยมยานทดๆ เรา จะไปสวนเพอชมพนทอนสวยสด ภกษทงหลาย นายสารถรบรบสงของพระวปสสราชกมารแลว เทยมยานทดๆ เสรจแลว จง กราบทลแดพระวปสสราชกมารวา ขอเดชะ ขาพระพทธเจาได เทยมยานทดๆ เสรจแลว บดน พระองคทรงกาหนดเวลาอนสมควรเถด ฯ ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระวปสสราชกมารทรงยานอนด เสดจ ประพาสพระ อทยาน พรอมกบยานทดๆ ทงหลาย ดกรภกษทงหลาย พระวปสสราชกมาร ขณะเมอ เสดจ ประพาสพระอทยาน ไดทอดพระเนตรชายชรา มซโครงคดเหมอนกลอน หลงงอ ถอไมเทา เดนงกๆ เงนๆ กระสบกระสาย หมดความหนมแนน ครนทอดพระเนตรแลว จงรบสงถาม นายสารถวา นายสารถผสหาย กชายผน ถกใครทาอะไรให แมผมของเขากไมเหมอนของคนอนๆ แมรางกายของเขากไม เหมอนของคนอนๆ ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 17 นายสารถกราบทลวา ขอเดชะ นแลเรยกวา คนชรา ฯ นายสารถผสหาย นหรอเรยกวา คนชรา ฯ ขอเดชะ นแลเรยกวา คนชรา บดน เขาจกพงมชวตอยไดไมนาน ฯ นายสารถ ถงตวเรากจะตองมความแกเปนธรรมดา ไมลวงพนความแก ไปได หรอ ฯ ขอเดชะ พระองคและขาพระพทธเจา ลวนแตจะตองมความแกเปน ธรรมดา ไมลวง พนความแกไปได ฯ นายสารถผสหาย ถาเชนนน วนนพอแลวสาหรบภมภาคแหงสวน เธอจงนาเรากลบ ภายในบรจากสวนนเถด ฯ นายสารถรบรบสงของพระวปสสราชกมารแลว ไดนาเสดจกลบไปยง ภายในบรจาก พระอทยานนน ฯ ดกรภกษทงหลาย ไดยนวา ครงนนพระวปสสราชกมารเสดจถงภายใน บรแลว ทรง เปนทกขเศราพระทยทรงพระดารวา ผเจรญทงหลาย ไดยนวา ขนชอ วาความเกดเปนของ นารงเกยจ เพราะธรรมดาวา เมอความเกดมอย ความแกจกปรากฏแกผทเกดมาแลว ฯ [๓๓] ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระเจาพนธมารบสงหานายสารถ มาตรส ถามวา นายสารถผสหาย ราชกมารไดอภรมย ในภมภาคแหงสวนแลหรอ นายสารถผสหาย ราชกมารพอพระทย ในภมภาคแหงสวนแลหรอ นายสารถ กราบทลวา ขอเดชะ พระราชกมาร มไดทรงอภรมยในภมภาคแหงพระอทยาน ขอเดชะ พระราชกมารมไดทรงพอพระทยในภมภาค แหงพระอทยาน ดงน ตรส ถามตอไปวา ดกรนายสารถผสหาย กราชกมารขณะเมอเสดจประพาส สวนได ทอดพระเนตรอะไรเขา ฯ นายสารถไดกราบทลวา ขอเดชะ พระราชกมารขณะเมอเสดจประพาส พระอทยาน ไดทอดพระเนตรชายชรามซโครงคดเหมอนกลอน หลงงอ ถอไมเทา เดนงกๆ เงนๆ กระสบ กระสาย หมดความหนมแนน ครนไดทอดพระเนตร แลว ไดมรบสงถามขาพระพทธเจาวา นายสารถผสหาย กชายผนถกใครทาอะ ให แมผมของเขากไมเหมอนของคนอนๆ แม รางกายของเขากไมเหมอนของ คนอนๆ เมอขาพระพทธเจากราบทลวา ขอเดชะ นแล เรยกวา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 18 คนชรา พระองค ไดตรสถามยาวา นายสารถผสหาย นหรอเรยกวา คนชรา เมอขาพระพทธเจา กราบทลวา ขอเดชะ นแลเรยกวาคนชรา บดนเขาจกพงมชวตอยไดไมนาน พระราชกมารได ตรสถามวา นายสารถผสหาย ถงตวเรากจะตองมความแกเปน ธรรมดาไมลวงพนความแกไปได หรอ เมอขาพระพทธเจากราบทลวา ขอเดชะ พระองคและขาพระพทธเจาลวนแตจะตองม ความแกเปนธรรมดา ไมลวงพนความแกไปได พระองคตรสสงวา นายสารถผสหาย ถาเชนนน วนนพอแลวสาหรบ ภมภาคแหงสวน เธอจงนาเรากลบไปภายในบรจากสวนน ขอเดชะ ขาพระ พทธเจา รบรบสงของพระวปสสราชกมาร แลวไดนาเสดจกลบไปภายในบรจากพระอทยานนน ขอเดชะ พระราชกมารนนแล เสดจถงภายในบรแลว ทรงเปนทกขเศราพระทย ทรงพระดารวา ผเจรญทงหลาย ไดยนวา ขนชอวาความเกดเปนของ นารงเกยจ เพราะธรรมดาวา เมอความเกด มอย ความแกจกปรากฏแกผทเกด มาแลว ฯ ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระเจาพนธมา ทรงพระดารวา วปสส ราชกมาร อยาไมเสวยราชยเสยเลย วปสสราชกมารอยาออกผนวชเปนบรรพชตเลย ถอยคาของเนมตต พราหมณอยาพงเปนความจรงเลย ฯ ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระเจาพนธมารบสงใหบารงบาเรอพระวปสสราช กมารดวยกามคณ ๕ ยงกวาแตกอน โดยอาการทจะใหพระวปสส ราชกมารเสวยราชย โดยอาการ ทจะไมใหพระวปสสราชกมารเสดจออกผนวช เปนบรรพชต โดยอาการทจะใหถอยคาของเนมตต พราหมณเปนผด ภกษทงหลาย ไดยนวา ครงนน พระวปสสราชกมารเพยบพรอมพรงพรอมดวย กามคณ ๕ ไดรบ การบารงบาเรออย ฯ [๓๔] ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล โดยกาลลวงไปหลายป พระวปสสราชกมาร ฯลฯ ภกษทงหลาย พระวปสสราชกมาร ขณะเมอเสดจประพาสพระอทยาน ไดทอดพระเนตร คนเจบ ถงความลาบาก เปนไขหนก นอนจมอย ในมตรและกรสของตน คนอนๆ ตองชวย พยงใหลก ผอนตองชวยใหกน ครน ทอดพระเนตรแลว จงรบสงถามนายสารถวา นายสารถ ผสหาย กชายนถกใคร ทาอะไรให แมตาทงสองของเขากไมเหมอนของคนอนๆ แมศรษะของ เขากไม เหมอนของคนอนๆ ฯ นายสารถกราบทลวา ขอเดชะ นแลเรยกวา คนเจบ ฯ นายสารถผสหาย นหรอเรยกวา คนเจบ ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 19 ขอเดชะ นแลเรยกวา คนเจบ ไฉนเลาเขาจะพงหายจากความเจบ นนได ฯ นายสารถผสหาย ถงตวเรากจะตองมความเจบเปนธรรมดา ไมลวงพน ความเจบไปได หรอ ฯ ขอเดชะ พระองคและขาพระพทธเจา ลวนจะตองมความเจบเปนธรรมดา ไมลวงพน ความเจบไปได ฯ นายสารถผสหาย ถาเชนนน วนนพอแลวสาหรบภมภาคแหงสวน เธอจงนาเรากลบ ไปยงภายในบรจากสวนนเถด ฯ นายสารถรบรบสงของพระวปสสราชกมารแลว ไดนาเสดจกลบไปยง ภายในบร จาก พระอทยานนน ฯ ดกรภกษทงหลาย ไดยนวา ครงนน พระวปสสราชกมารเสดจถงภายในบรแลว ทรงเปนทกขเศราพระทย ทรงพระดารวา ผเจรญทงหลาย ไดยนวา ขนชอวาความเกดเปนของ นารงเกยจ เพราะธรรมดาวา เมอความเกดมอย ความ แกจกปรากฏ ความเจบจกปรากฏ แกผทเกด มาแลว ฯ [๓๕] ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระเจาพนธมารบสงหานายสารถ มาตรสถาม วา นายสารถผสหาย ราชกมารไดอภรมยในภมภาคแหงสวนแลหรอ นายสารถผสหาย ราชกมารพอพระทยในภมภาคแหงสวนแลหรอ นายสารถ กราบทลวา ขอเดชะ พระราชกมารมได ทรงอภรมยในภมภาคแหงพระอทยาน ขอเดชะ พระราชกมารมไดทรงพอพระทยในภมภาคแหง พระอทยานดงน ตรสถาม ตอไปวา นายสารถผสหาย กราชกมารขณะเมอเสดจประพาสสวนได ทอดพระเนตร อะไรเขา ฯ นายสารถกราบทลวา ขอเดชะ พระราชกมารขณะเมอเสดจประพาส พระอทยาน ได ทอดพระเนตรคนเจบ ถงความลาบาก เปนไขหนก นอนจมอย ในมตรและกรสของตน บคคล อนๆ ตองชวยพยงใหลก ผอนตองชวยใหกน ครนทอดพระเนตรแลว ไดรบสงถามขาพระ พทธเจาวา นายสารถผสหาย ชาย คนนถกใครทาอะไรให แมตาทงสองของเขากไมเหมอนของ คนอนๆ แมศรษะ ของเขากไมเหมอนของคนอนๆ เมอขาพระพทธเจากราบทลวา ขอเดชะ นแล เรยกวา คนเจบ พระองคไดตรสถามยาวา นายสารถผสหาย นหรอเรยกวา คนเจบ เมอ ขาพระพทธเจากราบทลวา ขอเดชะ นแลเรยกวา คนเจบ ไฉน เลาเขาจะพงหายจากความเจบ นนได พระราชกมารไดตรสถามวา นายสารถผสหาย แมถงตวเรากจะตองมความเจบเปน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 20 ธรรมดา ไมลวงพนความเจบไปไดหรอ แตพอ ขาพระพทธเจากราบทลวา ขอเดชะ พระองค และขาพระพทธเจาลวนแตจะตองม ความเจบปวยเปนธรรมดา ไมลวงพนความเจบปวยไปได พระองคตรสสงวา นายสารถผสหาย ถาเชนนน วนนพอแลวสาหรบภมภาคแหงสวน เธอจง นาเรา กลบไปยงภายในบรจากสวนน ขอเดชะ ขาพระพทธเจารบรบสงของพระวปสส ราชกมาร แลว ไดนาเสดจกลบไปภายในบรจากพระอทยานนน ขอเดชะ พระราชกมารนนแล เสดจถง ภายในบรแลว ทรงเปนทกข เศราพระทย ทรงพระดารวา ผเจรญทงหลาย ไดยนวา ขนชอวา ความเกดเปนของนารงเกยจ เพราะธรรมดาวา เมอความเกดมอย ความแกจกปรากฏ ความ เจบปวยจกปรากฏแกผทเกดมาแลว ฯ ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระเจาพนธมาทรงพระดารวา วปสส ราชกมาร อยาไม เสวยราชเสยเลย วปสสราชกมารอยาออกผนวชเปนบรรพชต เลย ถอยคาของเนมตตพราหมณ อยาพงเปนความจรงเลย ฯ ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระเจาพนธมารบสงใหบารงบาเรอ พระวปสสราชกมาร ดวยกามคณ ๕ ยงกวาแตกอน โดยอาการทจะใหพระวปสสราชกมารเสวยราชย โดยอาการทจะ ไมใหพระวปสสราชกมารเสดจออกผนวช เปนบรรพชต โดยอาการทจะใหถอยคาของเนมตต พราหมณเปนผด ภกษทงหลาย ไดยนวา ครงนน พระวปสสราชกมารเพยบพรอมพรงพรอมดวย กามคณ ๕ ไดรบ การบารงบาเรออย ฯลฯ [๓๖] ดกรภกษทงหลาย พระวปสสราชกมารขณะเมอเสดจประพาส พระอทยานได ทอดพระเนตรหมมหาชนประชมกน และวอททาดวยผาสตางๆ ครนทอดพระเนตรแลว จง รบสงถามนายสารถวา นายสารถผสหาย หมมหาชน เขาประชมกนทาไม และเขาทาวอดวยผา สตางๆ กนทาไม นายสารถไดกราบทล วา ขอเดชะ นแลเรยกวา คนตาย พระวปสส ราชกมารไดตรสสงวา นายสารถ ถาเชนนน เธอจงขบรถไปทางคนตายนน ฯ ดกรภกษทงหลาย นายสารถรบรบสงของพระวปสสราชกมารแลว ได ขบรถไปทาง คนตายนน ภกษทงหลาย พระวปสสราชกมารไดทอดพระเนตร คนตายไปแลว ไดตรสเรยกนาย สารถมารบสงถามวา นายสารถผสหาย นหรอ เรยกวาคนตาย ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 21 นายสารถกราบทลวา ขอเดชะ นแลเรยกวาคนตาย บดน มารดาบดา หรอญาตสาโล หตอนๆ จกไมเหนเขา แมเขากจกไมเหนมารดาบดาหรอญาต สาโลหตอนๆ ฯ นายสารถผสหาย ถงตวเรากจะตองมความตายเปนธรรมดา ไมลวงพน ความตายไป ไดหรอ พระเจาแผนดน พระเทว หรอพระญาตสาโลหตอนๆ จก ไมเหนเราหรอ แมเรา กจกไมเหนพระเจาแผนดน พระเทว หรอพระญาต สาโลหตอนๆ หรอ ฯ ขอเดชะ พระองคและขาพระพทธเจาลวนแตจะตองมความตายเปนธรรมดา ไมลวงพน ความตายไปได พระเจาแผนดน พระเทว หรอพระญาต สาโลหตอนๆ จกไมเหนพระองค แม พระองคกจะไมเหน พระเจาแผนดน พระเทว หรอพระญาตสาโลหตอนๆ นายสารถผสหาย ถา เชนนน วนนพอแลวสาหรบ ภมภาคแหงสวน เธอจงนาเรากลบไปภายในบรจากสวนนเถด ฯ ดกรภกษทงหลาย นายสารถรบรบสงของพระวปสสราชกมารแลว ไดนา เสดจกลบ ไปภายในบร จากพระอทยานนน ฯ ดกรภกษทงหลาย ไดยนวา ครงนน พระวปสสราชกมารเสดจถงภายในบรแลว ทรงเปนทกขเศราพระทย ทรงพระดารวา ผเจรญทงหลาย ไดยนวา ขนชอวาความเกดเปนของ นารงเกยจ เพราะธรรมดาวา เมอความเกดมอย ความแกจกปรากฏ ความเจบจกปรากฏ ความตาย จกปรากฏ แกผทเกดมาแลว ฯ [๓๗] ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระเจาพนธมารบสงหานายสารถ มาตรสถามวา นายสารถผสหาย ราชกมารไดทรงอภรมยในภมภาคแหงสวน แลหรอ นายสารถผสหาย ราชกมารพอพระทยในภมภาคแหงสวนแลหรอ นายสารถกราบทลวา ขอเดชะ พระราชกมาร มไดทรงอภรมยในภมภาคแหง พระอทยาน ขอเดชะ พระราชกมารมไดทรงพอพระทยในภมภาค แหงพระอทยาน ดงน ตรสถามตอไปวา นายสารถผสหาย กราชกมารขณะเมอเสดจประพาส สวน ไดทอดพระเนตรอะไรเขา ฯ นายสารถกราบทลวา ขอเดชะ พระราชกมารขณะเมอเสดจประพาส พระอทยาน ได ทอดพระเนตรหมมหาชนประชมกนและวอททาดวยผาสตางๆ แลว ไดตรสถามขาพระพทธเจา วา นายสารถผสหาย หมมหาชนประชมกนทาไม เขา กระทาวอดวยผาสตางๆ กนทาไม เมอ ขาพระพทธเจากราบทลวา นแลเรยกวา คนตาย พระองคไดตรสสงวา นายสารถผสหาย ถา เชนนน เธอจงขบรถไปทาง คนตายนน ขอเดชะ ขาพระพทธเจารบรบสงของพระวปสสราชกมาร

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 22 แลว ไดขบรถไปทางคนตายนน ขอเดชะ พระราชกมารไดทอดพระเนตรคนตายเขาแลวไดตรส ถามขาพระพทธเจาวา นายสารถผสหาย นหรอเรยกวาคนตาย เมอขาพระพทธเจา กราบทลวา ขอเดชะ นแลเรยกวาคนตาย บดน มารดาบดาและญาตสาโลหตอนๆ จกไมเหนเขา แมเขา กจกไมเหนมารดาบดาหรอญาตสาโลหตอนๆ ดงน พระองคไดตรสถามวา นายสารถผสหาย ถงตวเรากจะตองมความตายเปนธรรมดา ไมลวงพนความตายไปไดหรอ พระเจาแผนดน พระเทว หรอพระญาตสาโลหตอนๆ จกไมเหน เราหรอ แมเรากจกไมเหนพระเจาแผนดน พระเทวหรอ พระญาตสาโลหตอนๆ หรอ เมอขาพระพทธเจากราบทลวา ขอเดชะ พระองคและขาพระพทธเจา ลวนแตจะตอง มความตายเปนธรรมดา ไมลวงพนความตายไปได พระเจาแผนดน พระเทว หรอ พระญาตสาโลหตอนๆ จกไมเหนพระองค แมพระองคกจกไมเหนพระเจาแผนดน พระเทว หรอพระญาตสาโลหตอนๆ ดงน พระองคตรสสงวา นายสารถผสหาย ถาเชนนน วนนพอแลว สาหรบภมภาคแหงสวน เธอจงนาเรากลบไปในบรจาก สวนน ขอเดชะ ขาพระพทธเจารบรบสง ของพระวปสสราชกมารแลว ไดนาเสดจ กลบไปภายในบรจากพระอทยานนน ขอเดชะ พระราช กมารนน เสดจถงภายในบร แลวทรงเปนทกขเศราพระทย ทรงพระดารวา ผเจรญทงหลาย ได ยนวา ขนชอวา ความเกดเปนของนารงเกยจ เพราะเมอความเกดมอย ความแกจกปรากฏ ความ เจบจกปรากฏ ความตายจกปรากฏ แกผทเกดมาแลว ฯ ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระเจาพนธมาทรงพระดารวา วปสส ราชกมารอยาไม พงเสวยราชยเลย วปสสราชกมารอยาออกผนวชเปนบรรพชตเลย ถอยคาของเนมตตพราหมณ ทงหลายอยาเปนความจรงเลย ฯ ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระเจาพนธมาไดรบสงใหบารงบาเรอพระวปสส ราชกมารดวยกามคณ ๕ ยงกวาแตกอน โดยอาการทจะใหพระวปสสราชกมารเสวยราชย โดย อาการทจะไมใหพระวปสสราชกมารเสดจออกผนวชเปนบรรพชต โดยอาการทจะใหถอยคาของ เนมตตพราหมณเปนผด ภกษทงหลาย ไดยนวา ครงนน พระวปสสราชกมารเพยบพรอม พรงพรอมดวยกามคณ ๕ ไดรบการบารงบาเรออย ฯ [๓๘] ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล โดยกาลลวงไปหลายป หลาย รอยป หลาย พนป พระวปสสราชกมารไดตรสเรยกนายสารถมาสงวา นายสารถ ผสหาย เธอจงเทยมยานทดๆ เราจะไปในสวนเพอชมพนทอนสวยสด ภกษทงหลาย นายสารถรบรบสงของพระวปสสราชกมาร

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 23 แลวเทยมยานทดๆ เสรจ แลว ไดกราบทลแดพระวปสสราชกมารวา ขอเดชะ ขาพระพทธเจา เทยมยาน ทดๆ เสรจแลว บดน พระองคทรงกาหนดเวลาอนสมควรเถด ฯ ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระวปสสราชกมารทรงยานทดเสดจ ประพาสพระ อทยานพรอมกบยานทดๆ ทงหลาย ภกษทงหลาย พระวปสสราชกมาร ขณะเมอเสดจประพาส พระอทยาน ไดทอดพระเนตรบรษบรรพชตศรษะโลน นงหมผากาสาวพสตร ครนทอดพระเนตร แลว จงรบสงถามนายสารถวา นายสารถ ผสหาย บรษนถกใครทาอะไรให แมศรษะของเขาก ไมเหมอนคนอนๆ แมผา ทงหลายของเขากไมเหมอนคนอนๆ นายสารถกราบทลวา ขอเดชะ นแลเรยกวาบรรพชต ฯ นายสารถผสหาย นหรอเรยกวา บรรพชต ฯ ขอเดชะ นแลเรยกวา บรรพชต การประพฤตธรรมเปนความด การ ประพฤตสมา เสมอเปนความด การประพฤตกศลเปนความด การกระทาบญเปน ความด การไมเบยดเบยนเปน ความด การอนเคราะหแกหมสตวเปนความด ฯ นายสารถผสหาย ดละ ทบคคลนนไดนามวา บรรพชต การประพฤต ธรรมเปน ความด การประพฤตสมาเสมอเปนความด การประพฤตกศลเปนความด การกระทาบญเปนความ ด การไมเบยดเบยนเปนความด การอนเคราะหแกหมสตว เปนความด นายสารถผสหาย ถา เชนนน เธอจงขบรถไปทางบรรพชตนน ฯ ดกรภกษทงหลาย นายสารถรบรบสงของพระวปสสราชกมารแลว ขบรถไปทาง บรรพชตนน ฯ ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระวปสสราชกมารไดตรสถามบรรพชต นนวา สหาย ทานถกใครทาอะไรให แมศรษะของทานกไมเหมอนของคนอนๆ แมผาทงหลายของทานกไม เหมอนของคนอนๆ ฯ บรรพชตนนไดทลวา ขอถวายพระพร อาตมภาพแลชอบรรพชต ฯ สหาย กทานหรอชอบรรพชต ฯ ขอถวายพระพร อาตมภาพชอบรรพชต การประพฤตธรรมเปนความด การประพฤต สมาเสมอเปนความด การประพฤตกศลเปนความด การกระทาบญ เปนความด การไมเบยดเบยน เปนความด การอนเคราะหแกหมสตวเปนความด ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 24 ดละสหาย ททานไดนามวาบรรพชต การประพฤตธรรมเปนความด การประพฤต สมาเสมอเปนความด การประพฤตกศลเปนความด การกระทาบญ เปนความด การไมเบยดเบยน เปนความด การอนเคราะหแกหมสตวเปนความด ฯ ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระวปสสราชกมารไดตรสเรยกนาย สารถมาสงวา นายสารถผสหาย ถาเชนนน เธอจงนารถกลบไปภายในบร จากสวนน สวนเราจกปลงผมและ หนวด นงหมผากาสาวพสตร ออกบวชเปน บรรพชต ณ สวนนแหละ ฯ ดกรภกษทงหลาย นายสารถรบรบสงของพระวปสสราชกมารแลว ไดพารถกลบไปยง ภายในบร จากสวนนน สวนพระวปสสราชกมารไดทรงปลงพระเกศา และพระมสส ทรงครองผา กาสาวพสตรเสดจออกทรงผนวชเปนบรรพชตแลว ณ พระอทยานนนเอง ฯ ดกรภกษทงหลาย หมมหาชนในพระนครพนธมดราชธานประมาณ ๘๔,๐๐๐ คน ได สดบขาววา พระวปสสราชกมารไดทรงปลงพระเกศาและพระมสส ทรงครองผากาสาวพสตรเสดจ ออกทรงผนวชเปนบรรพชตเสยแลว ดงน ครนแลว มหาชนเหลานน ไดดารดงนวา กพระ วปสสราชกมารไดทรงปลงพระเกศาและ พระมสส ทรงครองผากาสาวพสตร เสดจออกทรงผนวช เปนบรรพชตในพระธรรมวนยใด พระธรรมวนยนนคงไมเลวทรามเปนแน บรรพชานนคงไม เลวทราม เปนแน แตพระวปสสราชกมารยงทรงปลง พระเกศาและพระมสส ทรงครองผา กาสาวพสตรเสดจออกทรงผนวชเปนบรรพชตได พวกเราทาไมจงจกบวชไมไดเลา ฯ ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล หมมหาชนประมาณ ๘๔,๐๐๐ คน ไดพากนโกนผม และหนวด นงหมผากาสาวพสตรออกบวชเปนบรรพชตตามเสดจพระวปสสโพธสตวแลว ไดยน วาพระวปสสโพธสตวอนบรษทนนหอมลอม เสดจเทยวจารก ไปในบาน นคม ชนบท และ ราชธาน ฯ ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระวปสสโพธสตวเสดจหลกออกเรนอย ในทลบ ได ทรงพระปรวตกเชนนวา การทเราเปนผปะปนอยเชนน ไมสมควรเลย ไฉนหนอ เราพงหลกออก จากหมอยแตผเดยว ภกษทงหลาย ครนสมยตอมา พระวปสสโพธสตวไดเสดจหลกออกจาก หมอยแตพระองคเดยว บรรพชต ๘๔,๐๐๐ รป ไดพากนไปทางหนง พระวปสสโพธสตวไดเสดจไป ทางหนง ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 25 ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระวปสสโพธสตวผเสดจหลกออกเรนอยในทลบ ไดทรงพระปรวตกเชนนวา โลกนถงความยาก ยอมเกด แก ตาย และ เวยนตาย เวยนเกด เออกแหละบคคลไมรชดถงอบายเครองพนทกข คอ ชราและ มรณะน การพนทกข คอ ชราและ มรณะน จกปรากฏไดเมอไรเลา ฯ [๓๙] ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระวปสสโพธสตวไดทรงพระดารวา เมออะไร มอยหนอ ชราและมรณะจงม ชราและมรณะมเพราะอะไรเปนปจจย ภกษ ทงหลาย ครงนนแล การตรสรดวยปญญาวา เมอชาตมอย ชราและมรณะจงม ชรา และมรณะมเพราะชาตเปนปจจย ดงน ไดมแลวแกพระวปสสโพธสตวเพราะทรง กระทาไวในพระทยโดยอบายอนแยบคาย ฯ ดกรภกษทงหลาย ตอแตนน พระวปสสโพธสตวทรงพระดารวา เมออะไร มอยหนอ ชาตจงม ชาตมเพราะอะไรเปนปจจย ภกษทงหลาย ครงนนแล การตรส รดวยปญญาวา เมอภพม อยชาตจงม ชาตมเพราะภพเปนปจจย ดงน ไดมแลวแก พระวปสสโพธสตว เพราะทรงกระทาไว ในพระทยโดยอบายอนแยบคาย ฯ ดกรภกษทงหลาย ตอแตนน พระวปสสโพธสตวทรงพระดารวา เมออะไร มอยหนอ ภพจงม ภพมเพราะอะไรเปนปจจย ภกษทงหลาย ครงนนแล การตรสร ดวยปญญาวา เมอ อปาทานมอยภพจงม ภพมเพราะอปาทานเปนปจจย ดงน ไดม แลวแกพระวปสสโพธสตว เพราะทรงกระทาไวในพระทยโดยอบายอนแยบคาย ฯ ดกรภกษทงหลาย ตอแตนน พระวปสสโพธสตวทรงพระดารวา เมออะไร มอยหนอ อปาทานจงม อปาทานมเพราะอะไรเปนปจจย ภกษทงหลาย ครงนนแล การตรสรดวยปญญาวา เมอตณหามอย อปาทานจงม อปาทานมเพราะตณหาเปน ปจจย ดงน ไดมแลวแกพระวปสส โพธสตว เพราะทรงกระทาไวในพระทยโดยอบาย อนแยบคาย ฯ ดกรภกษทงหลาย ตอแตนน พระวปสสโพธสตวทรงพระดารวา เมออะไร มอยหนอ ตณหาจงม ตณหามเพราะอะไรเปนปจจย ภกษทงหลาย ครงนนแล การตรสรดวยปญญาวา เมอเวทนามอย ตณหาจงม ตณหามเพราะเวทนาเปนปจจย ดงน ไดมแลวแกพระวปสสโพธสตว เพราะทรงกระทาไวในพระทยโดยอบายอน แยบคาย ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 26 ดกรภกษทงหลาย ตอแตนน พระวปสสโพธสตวทรงพระดารวา เมออะไร มอยหนอ เวทนาจงม เวทนามเพราะอะไรเปนปจจย ภกษทงหลาย ครงนนแล การตรสรดวยปญญาวา เมอผสสะมอย เวทนาจงม เวทนามเพราะผสสะเปนปจจย ดงน ไดมแลวแกพระวปสสโพธสตว เพราะทรงกระทาไวในพระทยโดยอบาย อนแยบคาย ฯ ดกรภกษทงหลาย ตอแตนน พระวปสสโพธสตวทรงพระดารวา เมออะไร มอยหนอ ผสสะจงม ผสสะมเพราะอะไรเปนปจจย ภกษทงหลาย ครงนนแล การตรสรดวยปญญาวา เมอสฬายตนะมอย ผสสะจงม ผสสะมเพราะสฬายตนะ เปนปจจย ดงน ไดมแลวแกพระวปสส โพธสตว เพราะทรงกระทาไวในพระทย โดยอบายอนแยบคาย ฯ ดกรภกษทงหลาย ตอแตนน พระวปสสโพธสตวทรงพระดารวา เมออะไร มอยหนอ สฬายตนะจงม สฬายตนะมเพราะอะไรเปนปจจยภกษทงหลายครงนนแล การตรสรดวยปญญาวา เมอนามรปมอย สฬายตนะจงม สฬายตนะมเพราะนามรป เปนปจจย ดงน ไดมแลวแกพระวปสส โพธสตว เพราะทรงกระทาไวในพระทย โดยอบายอนแยบคาย ฯ ดกรภกษทงหลาย ตอแตนน พระวปสสโพธสตวทรงพระดารวา เมออะไร มอยหนอ นามรปจงม นามรปมเพราะอะไรเปนปจจย ภกษทงหลาย ครงนนแล การตรสรดวยปญญาวา เมอวญญาณมอย นามรปจงม นามรปมเพราะวญญาณ เปนปจจย ดงน ไดมแลวแกพระวปสส โพธสตว เพราะทรงกระทาไวในพระทย โดยอบายอนแยบคาย ฯ ดกรภกษทงหลาย ตอแตนน พระวปสสโพธสตวทรงพระดารวา เมออะไร มอยหนอ วญญาณจงม วญญาณมเพราะอะไรเปนปจจย ภกษทงหลาย ครงนนแล การตรสรดวยปญญาวา เมอนามรปมอย วญญาณจงม วญญาณมเพราะนามรปเปน ปจจย ดงน ไดมแลวแกพระวปสส โพธสตว เพราะทรงกระทาไวในพระทยโดย อบายอนแยบคาย ฯ ดกรภกษทงหลาย ตอแตนน พระวปสสโพธสตวทรงพระดารวา วญญาณนยอมกลบ เวยนมาแตนามรป หาใชอยางอนไม โดยความเปนไปเพยงเทาน สตว โลกพงเกดบาง พงแกบาง พงตายบาง พงจตบาง พงอปบตบาง ความเปนไปนนคอ วญญาณมเพราะนามรปเปนปจจย นามรปมเพราะวญญาณเปนปจจย สฬายตนะ มเพราะนามรปเปนปจจย ผสสะมเพราะสฬายตนะ เปนปจจย เวทนามเพราะผสสะเปนปจจย อปาทานมเพราะตณหาเปนปจจย ภพมเพราะอปาทาน เปนปจจย ชาตมเพราะภพเปนปจจย ชรามรณะโสกปรเทวทกข โทมนสและอปายาสยอมมพรอม เพราะชาตเปนปจจย ความเกดขนแหงกองทกข ทงมวลนยอมมไดดวยประการฉะน ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 27 ดกรภกษทงหลาย จกษ ญาณ ปรชา ความรแจงชด แสงสวางวา สมทยๆ (เหต เกดขนพรอมๆ ) ดงน ไดเกดขนแลวแก พระวปสสโพธสตว ในธรรม ทงหลายทพระองคมได สดบมาแลวในกาลกอนเลย ฯ [๔๐] ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระวปสสโพธสตว ไดทรงพระดารวา เมอ อะไรไมมเลาหนอ ชราและมรณะจงไมม เพราะอะไรดบ ชราและมรณะ จงดบ ภกษทงหลาย ครงนนแล การตรสรดวยปญญาวา เมอชาตไมม ชราและ มรณะยอมไมม เพราะชาตดบ ชรา และมรณะจงดบ ดงน ไดมแลวแกพระวปสส โพธสตว เพราะทรงกระทาไวในพระทยโดยอบาย อนแยบคาย ฯ ดกรภกษทงหลาย ตอแตนน พระวปสสโพธสตวทรงพระดารวา เมออะไรไมมเลา หนอ ชาตจงไมม เพราะอะไรดบ ชาตจงดบ ภกษทงหลาย ครงนนแล การตรสรดวยปญญา วา เมอภพไมมชาตยอมไมม เพราะภพดบ ชาตจงดบ ดงน ไดม แลวแกพระวปสสโพธสตว เพราะทรงกระทาไวในพระทยโดยอบายอนแยบคาย ฯ ดกรภกษทงหลาย ตอแตนน พระวปสสโพธสตวทรงพระดารวา เมออะไรไมมเลาหนอ ภพจงไมม เพราะอะไรดบ ภพจงดบ ภกษทงหลาย ครงนนแล การตรสรดวยปญญาวา เมอ อปาทานไมม ภพยอมไมม เพราะอปาทานดบ ภพจงดบ ดงน ไดมแลวแกพระวปสสโพธสตว เพราะทรงกระทาไวในพระทยโดยอบาย อนแยบคาย ฯ ดกรภกษทงหลาย ตอแตนน พระวปสสโพธสตวทรงพระดารวา เมออะไรไมม เลาหนอ อปาทานจงไมม เพราะอะไรดบ อปาทานจงดบ ภกษทงหลาย ครงนนแล การตรสร ดวยปญญาวา เมอตณหาไมม อปาทานยอมไมม เพราะตณหาดบ อปาทานจงดบ ดงน ไดมแลว แกพระวปสสโพธสตว เพราะทรงกระทาไวในพระทย โดยอบายอนแยบคาย ฯ ดกรภกษทงหลาย ตอแตนน พระวปสสโพธสตวทรงพระดารวา เมออะไร ไมม เลาหนอ ตณหาจงไมม เพราะอะไรดบ ตณหาจงดบ ภกษทงหลาย ครงนนแล การตรสรดวย ปญญาวา เมอเวทนาไมม ตณหายอมไมม เพราะเวทนาดบ ตณหา จงดบ ดงน ไดมแลวแก พระวปสสโพธสตว เพราะทรงกระทาไวในพระทยโดยอบายอนแยบคาย ฯ ดกรภกษทงหลาย ตอแตนน พระวปสสโพธสตวทรงพระดารวา เมออะไร ไมม เลาหนอ เวทนาจงไมม เพราะอะไรดบ เวทนาจงดบ ภกษทงหลาย ครงนนแล การตรสรดวย

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 28 ปญญาวา เมอผสสะไมม เวทนายอมไมม เพราะผสสะดบ เวทนา จงดบ ดงน ไดมแลวแก พระวปสสโพธสตว เพราะทรงกระทาไวในพระทย โดยอบายอนแยบคาย ฯ ดกรภกษทงหลาย ตอแตนน พระวปสสโพธสตวทรงพระดารวา เมออะไร ไมม เลาหนอ ผสสะจงไมม เพราะอะไรดบ ผสสะจงดบ ภกษทงหลาย ครงนนแล การตรสรดวย ปญญาวา เมอสฬายตนะไมม ผสสะยอมไมม เพราะสฬายตนะดบ ผสสะจงดบ ดงน ไดม แลวแกพระวปสสโพธสตว เพราะทรงกระทาไวในพระทย โดยอบายอนแยบคาย ฯ ดกรภกษทงหลาย ตอแตนน พระวปสสโพธสตวทรงพระดารวา เมออะไรไมม เลาหนอ สฬายตนะจงไมม เพราะอะไรดบ สฬายตนะจงดบ ภกษทงหลาย ครงนนแล การ ตรสรดวยปญญาวา เมอนามรปไมม สฬายตนะยอมไมม เพราะนามรปดบ สฬายตนะจงดบ ดงน ไดมแลวแกพระวปสสโพธสตว เพราะทรงกระทา ไวในพระทยโดยอบายอนแยบคาย ฯ ดกรภกษทงหลาย ตอแตนน พระวปสสโพธสตวทรงพระดารวา เมออะไร ไมมเลาหนอ นามรปจงไมม เพราะอะไรดบ นามรปจงดบ ภกษทงหลาย ครงนนแล การตรสรดวยปญญาวา เมอวญญาณไมม นามรปยอมไมม เพราะวญญาณดบ นาม รปจงดบ ดงน ไดมแลวแกพระ วปสสโพธสตว เพราะทรงกระทาไวในพระทย โดยอบายอนแยบคาย ฯ ดกรภกษทงหลาย ตอแตนน พระวปสสโพธสตวทรงพระดารวา เมออะไรไมเลาหนอ วญญาณจงไมม เพราะอะไรดบ วญญาณจงดบ ภกษทงหลาย ครงนนแล การตรสรดวยปญญาวา เมอนามรปไมม วญญาณยอมไมม เพราะนามรปดบ วญญาณ จงดบ ดงน ไดมแลวแกพระวปสส โพธสตว เพราะทรงกระทาไวในพระทยโดยอบาย อนแยบคาย ฯ ดกรภกษทงหลาย ตอแตนน พระวปสสโพธสตวทรงพระดารวา หนทาง เพอความ ตรสรนเราไดบรรลแลวแล คอเพราะนามรปดบ วญญาณจงดบ เพราะ วญญาณดบ นามรปจงดบ เพราะนามรปดบ สฬายตนะจงดบ เพราะสฬายตนะดบ ผสสะจงดบ เพราะผสสะดบ เวทนา จงดบ เพราะเวทนาจงดบ ตณหาด เพราะตณหาดบ อปาทานจงดบ เพราะอปาทานดบ ภพจง ดบ เพราะภพดบ ชาตจงดบ เพราะชาตดบ ชรามรณะโสกปรเทวทกขโทมนสและอปายาสจงดบ โดย ไมเหลอ ความดบแหงกองทกขทงมวลน ยอมมไดดวยประการฉะน ฯ ดกรภกษทงหลาย จกษ ญาณ ปรชา ความรแจงชด แสงสวางวา นโรธๆ (ความดบๆ ) ดงน ไดเกดขนแลวแกพระวปสสโพธสตว ในธรรมทงหลายทพระองค มไดสดบ มาแลวในกาลกอนเลย ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 29 [๔๑] ดกรภกษทงหลาย ครนสมยอน พระวปสสโพธสตวทรงพจารณา เหนความ เกดขน และความเสอมไปในอปาทานขนธ ๕ วา ดงนรป ดงนเหต เกดแหงรป ดงนความดบ แหงรป ดงนเวทนา ดงนเหตเกดแหงเวทนา ดงน ความดบแหงเวทนา ดงนสญญา ดงนเหต เกดแหงสญญา ดงนความดบแห สญญา ดงนสงขาร ดงนเหตเกดแหงสงขาร ดงนความดบ แหงสงขาร ดงน วญญาณ ดงนเหตเกดแหงวญญาณ ดงนความดบแหงวญญาณ เมอพระองค ทรงพจารณาเหนความเกดขน และความเสอมไปในอปาทานขนธ ๕ อยไมนานนก จตกหลดพน จากอาสวะทงหลายเพราะไมยดมนแล ฯ จบภาณวารทสอง ------------------------------ [๔๒] ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธ เจาพระ นามวาวปสส ไดทรงพระดารวา ไฉนหนอเราพงแสดงธรรม ดกรภกษ ทงหลายลาดบนน พระ ผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาวปสส ไดทรง พระดารวา ธรรมทเราบรรลแลวน เปนธรรมลกซง เหนไดยาก รตามไดยาก สงบ ประณต จะคาดคะเนเอาไมได ละเอยด รได เฉพาะบณฑต สวนหมสตวน มอาลย เปนทยนด ยนดแลวในอาลย เบกบานแลวในอาลย กอนหมสตวผมอาลยเปนท ยนด ยนดแลวในอาลย เบกบานแลวในอาลย ยากทจะเหนไดซง ฐานะน คอ ปจจย แหงสภาวธรรมอนเปนทอาศยกนเกดขน (ปฏจจสมบาท) ยากทจะเหนได ซงฐานะ แมนคอพระนพพาน ซงเปนทระงบแหงสงขารทงปวง เปนทสลดอปธทงปวง เปนท สนไปแหงตณหา คลายความกาหนด ดบทกข กและเราพงแสดงธรรม แตสตวเหลาอนไมพงร ทวถงธรรมของเรา นนพงเปนความลาบากแกเรา นนพง เปนความเดอดรอนแกเรา ฯ ดกรภกษทงหลาย ไดยนวา คาถาทงหลายทนาอศจรรยยงนกซงพระองค มไดเคยสดบ มาแลวแตกอน ไดแจมแจงกะพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาวปสส ดงน บดน ไมควรเลยทจะประกาศธรรมทเราไดบรรล แลวโดยแสนยาก ธรรมนอนสตวทถกราคะและโทสะครอบงาแลว ไมตรสรไดโดย งาย สตวทถกราคะยอมไว ถกกองแหงความมดหมหอไวแลว จกเหนไมไดซงธรรมทมปรกตไปทวนกระแส อนละเอยด ลกซง เหนไดยาก เปนอณ ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 30 [๔๓] ดกรภกษทงหลาย เมอพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวา วปสส พจารณาเหนดงน พระทยกนอมไปเพอความขวนขวายนอย มไดนอมไปเพอจะทรง แสดงธรรม ฯ [๔๔] ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล ทาวมหาพรหมองคหนงได ทราบพระ ปรวตกในพระทยของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาวปสสดวยใจ แลวจงดาร วา ผเจรญทงหลาย โลกจะฉบหายเสยละหนอ ผเจรญ ทงหลาย โลกจะพนาศเสยละหนอ เพราะวา พระทยของพระผมพระภาคอรหนต สมมาสมพทธเจา พระนามวาวปสส ไดนอมไปเพอ ความขวนขวายนอยเสยแลว มไดนอมไปเพอจะทรงแสดงธรรม ฯ ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล ทาวมหาพรหมนนหายไปในพรหมโลก มาปรากฏเฉพาะ พระพกตรพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา วปสส เหมอนบรษทมกาลง เหยยด ออกซงแขนทคเขาไว หรอคเขาซงแขนท ไดเหยยดออกไวฉะนน ฯ ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล ทาวมหาพรหมกระทาผาอตตราสงค เฉวยงบาขางหนง คกชาณมณฑลเบองขวาลงบนแผนดนประนมมอไปทางทพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาวปสส ประทบอยแลว ไดกราบทลกะพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาวปสสวา ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระผมพระภาคจงทรงแสดงธรรม ขาแตพระองค ผเจรญ ขอพระสคต จงทรงแสดงธรรม ในโลกนสตวทมกเลสเพยงดงธลในจกษเบาบางยงมอย เพราะ มไดฟงธรรม สตวเหลานนจงเสอมเสยไป ผทรทวถงธรรมไดยงจกมอย ดกรภกษทงหลาย เมอทาวมหาพรหมนนกราบทลเชนน พระผมพระภาคอรหนตสมมา สมพทธเจาพระนามวาวปสส ไดตรสกะทาวมหาพรหมนนวา ดกรพรหม แมเรากไดดารแลว เชนนวา ไฉนหนอเราพงแสดงธรรม ดกรพรหม แตเรานนไดคดเหนดงนวา ธรรมทเราบรรล แลวน เปนธรรมลกซง เหนไดยาก รตามไดยาก สงบประณต จะคาดคะเนเอาไมได ละเอยด รไดเฉพาะบณฑต สวนหมสตวน มอาลยเปนทยนด ยนดแลวในอาลย เบกบานแลวในอาลย กอนหมสตวผมอาลยเปนทยนด ยนดแลวในอาลย เบกบานแลวในอาลย ยาก ทจะเหนไดซง ฐานะน คอ ปจจยแหงสภาวะธรรมอนเปนทอาศยกนเกดขน (ปฏจจสมบาท) ยากทจะเหนได

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 31 ซงฐานะแมนคอ พระนพพาน ซงเปนทระงบ แหงสงขารทงปวง เปนทสลดอปธทงปวง เปนท สนไปแหงตณหา คลายความ กาหนด ดบทกข กและเราพงแสดงธรรม แตสตวเหลาอนไมพง รทวถงธรรม ของเรา นนพงเปนความลาบากแกเรา นนพงเปนความเดอดรอนแกเรา ดกรพรหม คาถาทนาอศจรรยยงนก ซงเรามไดสดบมาแลวแตกอนหรอไดแจมแจงแลวดงน บดน ไมควร เลยทจะประกาศธรรมทเราไดบรรลแลวโดยแสนยาก ฯลฯ ดกรพรหม เมอเราพจารณาเหนดงน จตกนอมไปเพอความขวนขวายนอย มไดนอม ไปเพอจะแสดงธรรม ฯ ดกรภกษทงหลาย แมครงทสอง ทาวมหาพรหมนนกไดกราบทลพระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาวปสสดงนน... ฯ ดกรภกษทงหลาย แมครงทสาม ทาวมหาพรหมนนกไดกราบทลพระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาวปสสวา ขาแตพระองคผเจรญขอพระผ มพระภาคจงทรงแสดง ธรรม ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระสคตจงทรงแสดงธรรม ในโลกนสตวทมกเลสเพยงดงธลใน จกษเบาบางยงมอย เพราะมไดฟงธรรม สตวเหลานนจงเสอมเสยไป ผรทวถงธรรมได ยงจกม อยดงน ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา วปสส ทรงทราบการทลเชญของพรหมแลวทรงอาศยพระกรณาในหมสตว จงไดตรวจดโลกดวย พทธจกษ ภกษทงหลาย พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาวปสส เมอทรง ตรวจดโลกดวยพทธจกษกไดทรงเหน หมสตว บางพวกมกเลสเพยงดงธลในจกษนอย บางพวก มกเลสเพยงดงธลใน จกษมาก บางพวกมอนทรยแกกลา บางพวกมอนทรยออน บางพวก มอาการด บางพวกมอาการทราม บางพวกจะพงใหรแจงไดงาย บางพวกจะพงใหรแจง ไดยาก บางพวกเปนภพพสตว บางพวกเปนอภพพสตว บางพวกมกเหนปรโลก และโทษโดยความ เปนภย ฯ ในกออบล หรอกอบวหลวง หรอในกอบวขาว ดอกอบล ดอกบวหลวง หรอ ดอกบวขาว เกดแลวในนา เจรญแลวในนา นาเลยงอปถมภไว บางเหลา ยงจมอยภายในนา บางเหลาตงอยเสมอนา บางเหลาตงขนพนนา อนนามไดตดใบ แมฉนใด ภกษทงหลาย

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 32 หมสตวทพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาวปสสทรงตรวจดดวยพทธจกษ ทรงเหนกฉนนนเหมอนกน บางพวกมกเลสเพยงดงธลในจกษนอย บางพวกมกเลสเพยงดงธล ในจกษมาก บางพวกมอนทรย แกกลา บางพวกมอนทรยออน บางพวกมอาการด บางพวก มอาการทราม บางพวกจะพงใหรแจงไดงาย บางพวกจะพงใหรแจงไดยาก บางพวกเปนภพพสตว บางพวกเปนอภพพสตว บางพวกมกเหนปรโลกและโทษโดยความเปนภย ฯ ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล ทาวมหาพรหมทราบพระปรวตกในพระทยของพระผม พระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาวปสส ดวยใจ แลวจง ไดกราบทลพระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาวปสส ดวยคาถาทงหลายความวา [๔๕] ผทยนอยยอดภเขาสลาลวน พงเหนประชมชน ไดโดยรอบ ฉนใด ทานผมเมธาดมจกษโดยรอบกฉนนนเหมอนกน ขนสปราสาทอนสาเรจ แลวดวย ธรรม เปนผปราศจากความเศราโศก ทรงพจารณา เหนประชมชน ผเกลอนกลนไปดวยความเศราโศกถกชาตและชราครอบงาแลว ขาแต พระองคผกลาผชนะสงครามแลว เปนนายพวก ปราศจากหน ขอ พระองคจงเสดจลกขน เปดเผยโลก ขอผมพระภาคจงทรงแสดงธรรม ผทรทวถงธรรมได ยงจกม ฯ [๔๖] ดกรภกษทงหลาย เมอทาวมหาพรหมนนไดกราบทลแลว ดงน พระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาวปสส จงไดตรสกะทาวมหาพรหมนนดวยพระคาถาวา เราไดเปดเผยประตอมตะไวสาหรบทานแลว ผมโสต จงปลอยศรทธามาเถด ดกรพรหม เรารสกลาบาก จงมไดกลาวธรรมอนประณตซงเราใหคลอง แคลวแลว ในหมมนษย ดงน ฯ [๔๗] ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล ทาวมหาพรหมคดวาเราเปนผม โอกาส อน พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาวปสส ไดทรง กระทาแลว เพอจะทรงแสดง ธรรม จงถวายบงคมพระผมพระภาคอรหนตสมมา สมพทธเจาพระนามวาวปสส กระทาประทกษณ แลวหายไป ณ ทนนเอง ฯ [๔๘] ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาวปสส ทรงพระดารวา เราควรแสดงธรรมแกใครกอน เลาหนอ ใครจะรทวถงธรรมน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 33 ไดเรวพลนทเดยว ภกษทงหลาย ครงนนแล พระผมภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนาม วาวปสส ไดทรงพระดารวา พระ ราชโอรสพระนามวาขณฑะ และบตรปโรหตชอวา ตสสะ น ผอาศยอยใน พระนครพนธมดราชธาน เปนคนฉลาด เฉยบแหลม มปญญา มกเลสเพยง ดงธล ในจกษเบาบางสนกาลนาน ไฉนหนอ เราพงแสดงธรรมแกพระราชโอรส พระนามวาขณฑะ และบตรปโรหตชอวา ตสสะกอน คนทงสองนนจกรทวถง ธรรมนไดรวดเรวทเดยว ฯ ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวา วปสส ไดหายพระองคทควงโพธพฤกษไปปรากฏพระองค ณ มฤคทายวนชอวาเขมะ ในพระ นครพนธมดราชธาน เปรยบเหมอนบรษทกาลงเหยยด ออกซงแขนทคเขาไว หรอคเขาซงแขนท ไดเหยยดออกไว ฉะนน ฯ ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวา วปสส ตรสเรยกคนเฝาสวนมฤคทายวนมาวา มาน นายมฤคทายบาล เธอจงเขาไปยงพระนคร พนธมดราชธาน แลวบอกกะพระราชโอรสพระนามวา ขณฑะ และบตรปโรหตชอตสสะ ดงนวา พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาวปสส ไดเสดจถงพระนครพนธมดราชธาน แลว กาลงประทบอยท มฤคทายวนชอวาเขมะ พระองคทรงพระประสงคจะพบทานทงสอง ฯ ดกรภกษทงหลาย นายมฤคทายบาลรบพระดารสของพระผมพระภาคอรหนตสมมา สมพทธเจาพระนามวาวปสสแลว เขาไปยงพระนครพนธมด แลว แจงขาวกะพระราชโอรส พระนามวา ขณฑะ และบตรปโรหตชอวา ตสสะ วา พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวา วปสส เสดจถงพระนคร พนธมดราชธานแลว กาลงประทบอยทมฤคทายวนชอวา เขมะ พระองคทรง พระประสงคทจะพบทานทงสอง ฯ ภกษทงหลาย ครงนนแล พระราชโอรสพระนามวาขณฑะ และบตร ปโรหตชอวา ตสสะ สงใหบรษเทยมยานทดๆ แลวขนสยานทดๆ ออกจาก พระนครพนธมดราชธาน พรอมกบยานดๆ ทงหลาย ขบตรงไปยงมฤคทายวน ชอวาเขมะ ไปดวยยานตลอดภมประเทศ เทาทยานจะไปไดแลว ลงจากยานเดนตรง เขาไปเฝาพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวา วปสส ถงทประทบ ถวายบงคมพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนาม

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 34 วาวปสสแลว นง ณ ทควรสวนขางหนง พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา วปสส ไดตรสอนปพพกถาแกทานทงสองนน คอ ทรงประกาศทานกถา สลกถา สคคกถา โทษ ของกามทตาชา เศราหมอง และอานสงสในการออกบวช เมอพระผมพระภาคไดทรงทราบวา ทานทงสองนนมจตคลอง มจตออน มจตปราศ จากนวรณ มจตสง มจตผองใส จงไดทรง ประกาศธรรมเทศนาทพระพทธเจา ทงหลายทรงยกขนแสดงดวยพระองคเอง คอ ทกข สมทย นโรธ มรรค ดวงตา เหนธรรมอนปราศจากธล ปราศจากมลทน ไดเกดขนแลวแกพระราชโอรส พระนามวาขณฑะ และบตรปโรหตชอวาตสสะ วา สงใดสงหนงมความเกดขน เปนธรรมดา สงนนทงมวลมความดบไปเปนธรรมดา ณ ทนงนนแล เหมอนผาท สะอาด ปราศจากมลทนควร รบนายอมดวยดฉะนน ทานทงสองนน เหนธรรม ถงธรรม รแจงธรรม หยงทราบธรรม ขาม ความสงสย ปราศจากความ เคลอบแคลง ถงความแกลวกลา ไมตองเชอผอนในสตถศาสนา ได กราบทลพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา วปสส วา ขาแต พระองคผเจรญ ภาษตของพระองคแจมแจงนก ขาแตพระองคผเจรญ ภาษต ของพระองคกแจมแจงนก เปรยบเหมอนบคคลหงายของทควา เปดของทปด บอกทางแกคนหลงทาง หรอสองประทป ในทมดดวยคดวาผมจกษจกเหนรปดงน ฉนใด พระผมพระภาคทรงประกาศพระธรรมโดย อเนกปรยายฉนนนเหมอนกน ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคเหลานขอถงพระผมพระภาค และพระธรรมวาเปน ทพง ขอพวกขาพระองคพงไดบรรพชา พงไดอปสมบท ในสานกของพระผม พระภาค ฯ ดกรภกษทงหลาย พระราชโอรสพระนามวา ขณฑะ และบตรปโรหต ชอวาตสสะ ไดบรรพชา ไดอปสมบทในสานกของพระผมพระภาคอรหนตสมมา สมพทธเจาพระนามวา วปสส พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระ นามวา วปสส ไดทรงยงทานทงสองนนใหเหนแจง ใหสมาทาน ใหอาจ หาญ ใหราเรงดวยธรรมกถา แลวประกาศโทษของสงขารอนตาชาเศราหมอง และ อานสงสในการออกบวช จตของทานทงสองนนผอนพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวา วปสส ทรงใหเหนแจง ใหสมาทาน ใหอาจหาญ ใหรนเรงดวยธรรมกถา ไม นานนก กหลดพนจากอาสวะ เพราะไมยดมน ฯ [๔๙] ดกรภกษทงหลาย หมมหาชนชาวพระนครพนธมดราชธาน ประมาณ ๘๔,๐๐๐ คน ไดสดบขาววา พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา วปสส เสดจถงพระนคร พนธมดราชธานโดยลาดบแลว ประทบอย ณ มฤคทายวน ชอ เขมะ ขาววาพระราชโอรส

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 35 พระนามวา ขณฑะ และบตรปโรหตชอ ตสสะ ปลงผมและหนวด นงหมผากาสาวพสตรออกบวช เปนบรรพชต ณ สานกของพระ ผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนาม วปสส แลว ดงน คนเหลานนครน ไดฟงแลวตางคดเหนกนวา กพระราชโอรสพระนามวา ขณฑะและบตรปโรหต ชอ วา ตสสะ ปลงผมและหนวดนงหมผากาสาวพสตรออกบวชเปนบรรพชตในพระธรรมวนยใด พระธรรมวนยนน คงไมตาทรามแนนอน บรรพชานนคงไมตาทราม แตพระราชโอรสพระนามวา ขณฑะ และบตรปโรหตชอวา ตสสะ ยงปลง ผมและหนวด นงหมผากาสาวพสตรออกบวช เปนบรรพชตได ไฉนพวกเราจงจก ออกบวชเปนบรรพชตบางไมไดเลา ฯ ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล หมมหาชนประมาณ ๘๔,๐๐๐ คนไดชวน กนออกจาก พระนครพนธมดราชธานเขาไปทางเขมมฤคทายวน ทพระผมพระภาค ประทบอย ครนเขาไปเฝา แลวถวายบงคมพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวา วปสส แลวนง ณ ทควร สวนขางหนง พระผมพระภาคอรหนตสมมา สมพทธเจาพระนามวา วปสส ไดตรสอนปพพกถา แกชนเหลานน คอทรงประ กาศทานกถา สลกถา สคคกถา โทษของกามทตาชาเศราหมอง และ อานสงสใน การออกบวช เมอพระผมพระภาคไดทรงทราบวา ชนเหลานน มจตคลอง มจต ออน มจตปราศจากนวรณ มจตสง มจตผองใส จงไดทรงประกาศพระธรรม เทศนาทพระพทธเจา ทงหลายทรงยกขนแสดงดวยพระองคเอง คอ ทกข สมทย นโรธ มรรค ดวงตาเหนธรรม อนปราศจากธล ปราศจากมลทน ไดเกดขนแลว แกหมมหาชน ๘๔,๐๐๐ คน นนวา สงใด สงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา สง นนทงมวลมความดบไปเปนธรรมดา ณ ทนงนนแล เหมอนผาทสะอาดปราศจาก มลทนควรรบนายอมดวยดฉะนน ชนเหลานน เหนธรรม ถงธรรม รแจงธรรม หยงทราบธรรม ขามความสงสยปราศจากความเคลอบแคลง ถงความแกลวกลา ไมตองเชอผอนในสตถศาสนา ไดกราบทลพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา วปสส วา ขาแตพระองคผเจรญ ภาษตของพระองคแจมแจง นกขาแตพระองคผเจรญ ภาษต ของพระองคแจมแจงนก เปรยบเหมอนบคคลหงาย ของทควา เปดของทปด บอกทางแกคน หลงทาง หรอสองประทปในทมดดวย คดวา ผมจกษจกเหนรป ดงนฉนใด พระผมพระภาคทรง ประกาศพระธรรมโดย อเนกปรยาย ฉนนนเหมอนกน ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคเหลาน ขอถง พระผมพระภาคกบพระธรรมและพระภกษสงฆ วาเปนทพง ขาแตพระองคผเจรญ พวกขา พระองคพงไดบรรพชา พงไดอปสมบทในสานกของพระผมพระภาค ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 36 ดกรภกษทงหลาย หมมหาชน ๘๔,๐๐๐ คนเหลานน ไดบรรพชา ได อปสมบทใน สานกของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา วปสส แลว พระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา วปสส ไดทรงยง ภกษเหลานนใหเหนแจง ใหสมาทาน ใหอาจหาญ ใหรนเรง ดวยธรรม กถาแลว ทรงประกาศโทษของสงขารทตาชาเศราหมอง และ อานสงสในพระนพพาน จตของภกษเหลานน ผอนพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวา วปสส ทรงใหเหนแจง ใหสมาทาน ใหอาจหาญ ใหรน เรงดวยธรรมกถา ไม นานนก กหลดพนจากอาสวะ เพราะไมยดมน ฯ [๕๐] ดกรภกษทงหลาย บรรพชต ๘๔,๐๐๐ รปเหลานน ไดสดบขาววา พระผม พระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา วปสส เสดจถงพระนครพนธมดราชธานโดยลาดบ ประทบอย ณ มฤคทายวนชอวา เขมะ และม ขาววา กาลงทรงแสดงธรรมอย ภกษทงหลาย ครงนนแล บรรพชต ๘๔,๐๐๐ รปเหลานน ไดพากนไปทางพระนครพนธมดราชธานทางมฤค ทายวนชอวา เขมะ ทพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา วปสส ประทบอย ครน ถงแลว ไดถวายบงคมพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา วปสส แลวพากน นง ณ ทควรสวนขางหนงพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวา วปสส ไดตรส อนปพพกถาแกบรรพชตเหลานน คอ ทรงประกาศ ทานกถา สลกถา สคคกถา โทษของกามท ตาชาเศราหมอง และอานสงส ในการออกบวช เมอทรงทราบวา บรรพชตเหลานนมจตคลอง มจตออน มจตปราศจากนวรณ มจตสง มจตผองใส จงไดทรงประกาศพระธรรมเทศนาท พระ พทธเจาทงหลายทรงยกขนแสดงดวยพระองคเอง คอ ทกข สมทย นโรธ มรรค ดวงตาเหน ธรรมทปราศจากธล ปราศจากมลทน ไดเกดขนแลวแกบรรพชต ๘๔,๐๐๐ รปนนวา สงใด สงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา สงนนทงมวล มความดบไปเปนธรรมดา ณ ทนงนนแล เหมอน ผาทสะอาดปราศจากมลทนควร รบนายอมดวยด ฉะนน บรรพชตเหลานนเหนธรรม ถงธรรม รแจงธรรม หยง ทราบธรรม ขามความสงสย ปราศจากความเคลอบแคลง ถงความแกลวกลา ไมตองเชอผอนในสตถสาสนา ไดกราบทลพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธ เจาพระนามวา วปสสวา ขาแตพระองคผเจรญ ภาษตของพระองคแจมแจงนก ขาแตพระองคผเจรญ ภาษต ของพระองคแจมแจงนก เปรยบเหมอนบคคลหงาย ของทควา เปดของทปด บอกทางแกคน หลงทาง หรอสองประทปในทมดดวยคดวา ผมจกษจกเหนรป ดงน ฉนใด พระผมพระภาคทรง ประกาศพระธรรมโดยอเนก ปรยาย ฉนนนเหมอนกน ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคเหลาน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 37 ขอถงพระผมพระภาคกบพระธรรมและพระภกษสงฆวาเปนทพง ขาแตพระองคผเจรญ พวกขา พระองคพงไดบรรพชาพงไดอปสมบทในสานกของพระผมพระภาค ฯ ดกรภกษทงหลาย บรรพชต ๘๔,๐๐๐ รปเหลานนไดบรรพชาได อปสมบทในสานก ของพระผมพระภาค พระนามวาวปสสแลว พระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา วปสส ไดทรงยงภกษเหลานนใหเหนแจง ใหสมาทาน ใหอาจหาญ ใหรนเรงดวยธรรมกถา ทรงประกาศโทษของสงขาร ทตาชาเศราหมอง และอานสงสในพระนพพาน จตของภกษเหลานน ผอนพระ ผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาวปสส ทรงใหเหนแจง ให สมาทาน ใหอาจหาญ ใหรนเรง ดวยธรรมกถา ไมนานนกกหลดพนจากอาสวะ เพราะไมยดมน ฯ [๕๑] กสมยนน ในพระนครพนธมดราชธาน มภกษสงฆอาศยอย มากประมาณ หกลานแปดแสนรป ภกษทงหลาย ครงนนแลพระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจาพระนาม วาวปสส ผเสดจเรนอยในทลบ เกดความ ราพงในพระทยวา บดน ในพระนครพนธมดราชธาน มภกษสงฆอาศยอยเปน จานวนมาก ประมาณหกลานแปดแสนรป ถากระไร เราพงอนญาตภกษ ทงหลาย วา ภกษทงหลาย พวกเธอจงเทยวจารกไป เพอประโยชนแกชนเปนอนมากเพอ ความสข แกชนเปนอนมาก เพออนเคราะหสตวโลก เพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสข แกเทพดา และมนษยทงหลาย แตอยาไดไปทางเดยวกนสองรป เธอ ทงหลายจงแสดงธรรมงามในเบองตน งามในทามกลาง งามในทสด จงประกาศ พรหมจรรยพรอมทงอรรถ พรอมทงพยญชนะ บรสทธ บรบรณสนเชง ในโลกน สตวพวกนทมกเลสเพยงดงธลในจกษเบาบางยงมอย เพราะไมได ฟงธรรม สตว พวกนนจงเสอมเสยไป ผทรทวถงธรรมไดยงจกม แตวาโดยหกปๆ ลวงไป พวกเธอพงกลบมายงพระนครพนธมดราชธาน เพอแสดงพระปาตโมกข ฯ ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล ทาวมหาพรหมองคหนง ไดทราบความ ราพงในพระทย ของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาวปสส ดวย ใจแลว จงไดหายตวท พรหมโลก ไปปรากฏอยเฉพาะพระพกตรของพระผมพระ ภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา วปสส เปรยบเหมอนบรษทมกาลง เหยยด ออกซงแขนทคเขาไว หรอคเขาซงแขนทเหยยด ออกไว ฉะนน ฯ ดกรภกษทงหลาย ทนใดนน ทาวมหาพรหมนนกระทาผาอตตราสงค เฉวยงบาขางหนง ประนมอญชลไปทางทพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาวปสสประทบอย ได กราบทลพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาวปสสวา ขาแตพระผมพระภาค ขอน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 38 เปนอยางนน ขาแตพระสคต ขอนเปนอยางนน ขาแตพระองคผเจรญ บดน ในพระนคร พนธมดราชธานม ภกษสงฆอาศยอยเปนจานวนมาก ประมาณหกลานแปดแสนรป ขาแตพระองค ผ เจรญ ขอพระผมพระภาคจงทรงอนญาตภกษทงหลายเถดวา ภกษทงหลาย พวก เธอจงเทยว จารกไป เพอประโยชนแกชนเปนอนมาก เพอความสขแกชนเปนอน มาก เพออนเคราะหสตว โลก เพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสข แก เทพดาและมนษยทงหลาย แตอยาไดไป ทางเดยวกนสองรป ภกษทงหลาย เธอทงหลาย จงแสดงธรรมงามในเบองตน งามในทามกลาง งามในทสด จง ประกาศพรหมจรรย พรอมทงอรรถ พรอมทงพยญชนะบรสทธบรบรณสนเชง ใน โลกน สตวพวกทมกเลสเพยงดงธลในจกษเบาบางยงมอย เพราะไมไดฟงธรรม สตวพวกนน จงเสอมเสยไป ผทรทวถงธรรมไดยงจกม ขาแตพระองคผเจรญ แมขาพระองคกจกกระทาโดย ทจะใหภกษทงหลายกลบมายงพระนครพนธมดราช ธาน เพอแสดงพระปาตโมกขโดยหกปๆ ลวงไป ดกรภกษทงหลาย ทาวมหาพรหมนนไดกราบทลดงนแลวถวายบงคมพระ ผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาวปสส กระทาประทกษณแลว หาย ไป ณ ทนนเอง ฯ [๕๒] ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาวปสส ในเวลาเยน เสดจออกจากทเรนแลวตรสเรยกภกษทงหลาย มาวา ภกษ ทงหลาย วนนเราไปเรนอยในทลบ เกดความราพงในใจวา ใน พระนครพนธมดราชธาน มภกษ สงฆอาศยอยเปนจานวนมากประมาณหกลาน แปดแสนรป ถากระไรเราพงอนญาตภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย พวกเธอจง เทยวจารกไปเพอประโยชนแกชนเปนอนมาก เพอความสขแกชนเปน อนมาก เพออนเคราะหสตวโลก เพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสขแกเทพดาและ มนษย ทงหลาย แตอยาไดไปทางเดยวกนสองรป เธอทงหลายจงแสดงธรรมงาม ในเบองตน งามในทาม กลาง งามในทสด จงประกาศพรหมจรรย พรอมทง อรรถ พรอมทงพยญชนะบรสทธบรบรณ สนเชง ในโลกน สตวพวกทมกเลส เพยงดงธลในจกษเบาบางยงมอย เพราะไมไดฟงธรรม สตว พวกนนจงเสอมเสย ไป ผทรทวถงธรรมไดยงจกม แตวา โดยหกปๆ ลวงไปพวกเธอพงกลบมายง พระนครพนธมดราชธาน เพอแสดงปาตโมกข ภกษทงหลาย ทนใดนนแล ทาว มหาพรหมองคหนง ไดทราบความราพงในใจของเราดวยใจ แลวจงไดหายตวท พรหมโลก มาปรากฏเฉพาะหนาเรา เปรยบเหมอนบรษทมกาลงเหยยดออกซง แขนทคเขาไว หรอคเขาซงแขนทเหยยดออกไว ฉะนน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 39 ภกษทงหลาย ทนน ทาว มหาพรหมนน กระทาผาอตตราสงคเฉวยงบาขางหนงประนมอญชลมาทาง เราแลว พดกะเราวา ขาแตพระผมพระภาค ขอนเปนอยางนน ขาแตพระสคต ขอนเปนอยาง นน บดนในพระนครพนธมดราชธาน มภกษสงฆอาศยอยเปนจานวนมากประมาณ หกลานแปดแสน รป ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระผมพระภาคจงทรงอนญาตภกษ ทงหลายเถดวา ภกษทงหลาย พวกเธอจงเทยวจารกไปเพอประโยชนแกชนเปน อนมาก เพอความสขแกชนเปนอนมาก เพอ อนเคราะหสตวโลก เพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสข แกเทพดาและมนษยทงหลาย แตอยาไดไปทางเดยวกน สองรป ภกษทงหลาย เธอทงหลายจงแสดงธรรมงามในเบองตน งามใน ทามกลาง งามในทสด จงประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถ พรอมทงพยญชนะ บรสทธ บรบรณสนเชง ในโลกนสตวพวกทมกเลสเพยงดงธลในจกษเบาบางยงมอย เพราะไมไดฟงธรรม สตวพวกนนจงเสอมเสยไป ผทรทวถงธรรมไดยงจกม ขาแต พระองคผเจรญแมขาพระองคกจก กระทาโดยทจะใหภกษทงหลายกลบมายงพระนคร พนธมดราชธาน เพอแสดงพระปาตโมกขโดย หกปๆ ลวงไป ภกษทงหลาย ทาว มหาพรหมนนพดกะเรา ดงนแลวไหวเรา กระทาประทกษณ แลวหายไปในทนนเอง ฯ ดกรภกษทงหลาย เราอนญาต พวกเธอจงเทยวจารกไปเพอประโยชน แกชนเปนอนมาก เพอความสขแกชนเปนอนมาก เพออนเคราะหสตวโลก เพอ ประโยชน เพอเกอกล เพอความ สขแกเทพดาและมนษยทงหลาย แตอยาไดไป ทางเดยวกนสองรป ภกษทงหลาย เธอทงหลาย จงแสดงธรรมงามในเบองตน งามในทามกลาง งามในทสด จงประกาศพรหมจรรย พรอมทง อรรถ พรอมทง พยญชนะ บรสทธบรบรณสนเชง ในโลกน สตวพวกทมกเลสเพยงดงธลใน จกษเบาบางยงมอย เพราะไมไดฟงธรรมสตวพวกนนจงเสอมเสยไป ผทรทวถง ธรรมไดยงจกม แมเรากจกกระทา โดยทใหพระนครพนธมดเปนสถานทอนเธอ ทงหลายพงกลบมาแสดงพระ ปาตโมกขโดยหกปๆ ลวงไป ดงน ฯ ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล ภกษทงหลายไดเทยวจารกไปในชนบท โดยวนเดยว เทานนโดยมาก ฯ [๕๓] กโดยสมยนนแล ในชมพทวปมอาวาสอย ๘๔,๐๐๐ อาวาส เมอลวงไปได พรรษาหนงแลว เทพดาทงหลายไดรองประกาศวา ขาแตทานผนรทกข ทงหลาย ลวงไปพรรษา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 40 หนงแลว บดน ยงเหลอหาพรรษา โดยอกหาพรรษา ลวงไป ทานทงหลายพงเขาไปยงพระนคร พนธมดราชธาน เพอสวดพระปาตโมกข เมอลวงไปไดสองพรรษาแลว เทพดาทงหลายไดรอง ประกาศวา ขาแตทานผ นรทกขทงหลาย ลวงไปสองพรรษาแลว บดน ยงเหลอสพรรษา โดยอก สพรรษาลวงไป ทานทงหลายพงเขาไปยงพระนครพนธมดราชธานเพอสวดพระปาตโมกข เมอ ลวงไปไดสามพรรษาแลว เทพดาทงหลายไดรองประกาศวา ขา แตทานผนรทกขทงหลาย ลวงไป สามพรรษาแลว บดน ยงเหลอสามพรรษา โดย อกสามพรรษาลวงไป ทานทงหลายพงเขาไปยง พระนครพนธมดราชธาน เพอสวด พระปาตโมกข เมอลวงไปไดสพรรษาแลว เทพดาทงหลายได รองประกาศวา ขาแตทานผนรทกขทงหลาย ลวงไปสพรรษาแลว บดน ยงเหลอสองพรรษา โดย อกสองพรรษาลวงไป ทานทงหลายพงเขาไปยงพระนครพนธมดราชธาน เพอ สวดพระปาตโมกข เมอลวงไปไดหาพรรษาแลว เทพดาทงหลายไดรองประกาศวา ขาแตทานผนรทกขทงหลาย ลวงไปหาพรรษาแลว บดน ยงเหลอพรรษาเดยว โดยอกพรรษาเดยวลวงไป ทานทงหลายพง เขาไปยงพระนครพนธมดราชธาน เพอ สวดพระปาตโมกข เมอลวงไปไดหกพรรษาแลว เทพดา ทงหลายไดรองประกาศวา ลวงไปหกพรรษาแลว บดนถงเวลาละ ทานทงหลายพงเขาไปยง พระนครพนธมด ราชธาน เพอสวดพระปาตโมกข ฯ ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล ภกษเหลานน บางพวกไปดวยอทธานภาพของตน บางพวกไปดวยอทธานภาพของเทวดา เขาไปยงพระนครพนธมดราชธาน โดยวนเดยวนน เพอ สวดพระปาตโมกข ฯ [๕๔] ดกรภกษทงหลาย ไดยนวา ณ ทนน พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธ เจาพระนามวาวปสส ทรงสวดพระปาตโมกขในทประชม พระภกษสงฆดงน ขนตคอความทนทานเปนตบะอยางยง พระพทธเจาทงหลายตรสวา พระนพพานเปนธรรมอยางยง ผทารายผอนผเบยดเบยนผอน ไมชอวาเปนบรรพชต ไมชอวาเปนสมณะเลย การไมทาบาปทงสน การยงกศลใหถงพรอม การทาจตของตนใหผองใส นเปนคาสงสอน ของพระพทธเจาทงหลาย การไมกลาวราย ๑ การไมทาราย ๑ ความสารวมในพระปาตโมกข ๑ ความเปนผรประมาณในภตตาหาร ๑

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 41 ทนอนทนงอนสงด ๑ การประกอบความเพยรในอธจต ๑ หกอยางน เปนคาสงสอนของพระพทธเจาทงหลาย ฯ [๕๕] ดกรภกษทงหลาย สมยหนง เราอยทควงไมพญาสาลพฤกษ ใน ปาสภวน ใกลอกกฏฐนคร ภกษทงหลายเมอเรานนไปเรนอยในทลบ เกดความ ราพงในใจวา ชนสทธาวาส ซงเรามไดเคยอยเลย โดยเวลาอนยดยาวนานน นอกจากเทวดาเหลาสทธาวาสแลว ไมใช โอกาสทใครๆ จะไดโดยงาย ถา กระไรเราพงเขาไปหาเทวดาเหลาสทธาวาสจนถงทอย ภกษ ทงหลายทนใดนน เรา ไดหายไปทควงไมพญาสาลพฤกษ ในปาสภวนใกลอกกฏฐนคร ไปปรากฏ ในพวกเทพดาเหลาอวหา เปรยบเหมอนบรษทมกาลง เหยยดออกซงแขนทคเขาไว หรอคเขาซง แขนทเหยยดออกไว ฉะนน ฯ ดกรภกษทงหลาย ในหมเทพดานนแล เทพดานบรอยนบพนเปนอนมาก ไดเขา มาหาเรา ครนเขามาหา ไหวเราแลว ไดยนอย ณ ทควรสวนขางหนง ครน เทพดาเหลานน ยนเรยบรอยแลวไดกลาวกะเราวา ขาแตพระองคผนรทกข นบแตน ไป ๙๑ กป พระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาวปสส เสดจ อบตในโลก ขาแตพระองคผนรทกข พระผม พระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาวปสส เปนกษตรยโดยพระชาต เสดจอบตในขตตย สกล เปนโกณฑญญะโดยพระโคตร มพระชนมายประมาณแปดหมนป พระองคไดตรสรทควง ไม แคฝอยมพระขนฑเถระ และพระตสสเถระ เปนคพระอครสาวก ซงเปนคอนเจรญ ขาแต พระองคผนรทกข การประชมกนแหงพระสาวกของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนาม วา วปสส ไดมแลวสามครง ครงหนงมพระสาวกประชมกนเปนจานวนภกษหกลานแปดแสนรป อกครงหนง มพระสาวกประชมกนเปนจานวนแสนรป อกครงหนง มพระสาวกประชมกนเปน จานวนแปดหมนรป พระสาวกของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาวปสสทได ประชมกนทงสามครงน ลวนแตเปนพระขณาสพทงสน ขาแตพระองคผนรทกข ภกษผอปฏฐาก ชออโสกะ ไดเปนอครอปฏฐากของพระผมพระภาคอรหนตสมพทธเจาพระนามวาวปสส พระราชาพระนามวาพนธมา เปนพระชนกพระเทวพระนามวา พนธมดเปนพระชนนบงเกดเกลา ของพระองค พระนครชอวาพนธมด เปนราชธานของพระเจาพนธมา ขาแตพระองคผนรทกข

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 42 การออกมหาภเนษกรมณ การบรรพชา การตงความเพยร การตรสรการประกาศ พระธรรมจกร ของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาวปสส เปนอยางนๆ ขาแตพระองค ผนรทกข พวกขาพระองคนน ประพฤตพรหมจรรย ในพระผมพระภาค พระนามวาวปสส คลาย กามฉนทในกามทงหลายแลวจงได บงเกดในทน ฯ ดกรภกษทงหลาย ในหมเทพดานนเอง เทพดานบรอยนบพนเปนอนมาก ไดเขา มาหาเราครนเขามาหา ไหวเราแลว ไดยนอย ณ ทควรสวนขางหนง ครน เทพดาเหลานน ยนเรยบรอยแลวไดกลาวกะเราวา ขาแตพระองคผนรทกขนบ แตนไป ๓๑ กป พระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาสข เสดจ อบตในโลก พระองคเปนกษตรยโดยพระชาต เสดจอบตในขตตยสกล เปน โกณฑญญะโดยโคตร มพระชนมายประมาณเจดหมนป พระองค ไดตรสรทควงไม กมบก มพระอภภเถระและพระสมภวเถระ เปนคพระอครสาวก ซงเปนคอน เจรญ การประชมกนแหงพระสาวกของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาสข ได มแลวสามครง ครงหนงมพระสาวกประชมกนเปนจานวนภกษแสนรป อกครงหนง มพระสาวก ประชมกน เปนจานวนภกษแปดหมนรป อกครงหนงมพระสาวกประชมกนเปนจานวนภกษ เจดหมนรป ขาแตพระองคผนรทกข พระสาวกของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนาม วาสข ท ไดประชมกนทงสามครงน ลวนแตเปนพระขณาสพทงสน ขาแตพระองคผนรทกข ภกษผอปฏฐาก ชอเขมงกระ ไดเปนอครอปฏฐากของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาสข พระราชาพระนามวาอรณะ เปนพระชนก พระเทวพระนามวาปภาวด เปนพระชนน บงเกดเกลาของพระองค พระนครชอวาอรณวด เปนราชธานของพระเจาอรณ ขาแตพระองคผนรทกข การเสดจออกมหาภเนษกรมณ การบรรพชา การตงความเพยร การตรสร การประกาศพระธรรม จกร ของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาสข เปนอยางนๆ พวกขา พระองคนน ประพฤตพรหมจรรยในพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาสข คลายกามฉนท ในกามทงหลายแลว จงไดบงเกดในทน ฯ ดกรภกษทงหลาย ในหมเทพดานนเอง เทพดานบรอยนบพนเปนอนมากไดเขาหา เรา ครนเขามาหาไหวเราแลว ไดยนอย ณ ทควรสวนขางหนง ครน เทวดาเหลานนยนเรยบรอย แลวไดกลาวกะเราวา ขาแตพระองคผนรทกขในกปท ๓๑ นนเอง พระผมพระภาคอรหนตสมมา สมพทธเจา พระนามวาเวสสภ ได เสดจอบตในโลก พระองคเปนกษตรยโดยพระชาต เสดจอบต ในขตตยสกลเปนโกณฑญญะโดยพระโคตร มพระชนมายประมาณหกหมนป พระองคไดตรสร

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 43 ทควงไมสาลพฤกษ มพระโสนเถระและพระอตตรเถระเปนคพระอครสาวกซงเปนคอนเจรญ ขาแตพระองคผนรทกข การประชมกนแหงพระสาวกของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาเวสสภ ไดมแลวสามครง ครงหนง มสาวกประชมกนเปนจานวนแปดหมนรป อกครงหนงมสาวกประชมกนเปน จานวนภกษเจดหมนรป อกครงหนงมสาวกประชมกนเปนจานวน ภกษหกหมนรปสาวกของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาเวสสภ ทได ประชม กนทงสามครงน ลวนแตเปนพระขณาสพทงสน ภกษผอปฏฐากชอวาอปสนตะ ไดเปน อครอปฏฐากของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาเวสสภ พระราชาพระนามวา สปปตตะ เปนพระชนก พระเทวพระนามวาสวด เปน พระชนนบงเกดเกลาของพระองค พระนคร ชอวาอโนมะ เปนราชธานของพระเจาสปปตตะ ขาแตพระองคผนรทกข การเสดจออกมหาภเนษ กรมณ การบรรพชา การตงความเพยร การตรสร การประกาศพระธรรมจกร ของพระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาเวสสภ เปนอยางนๆ ขาแตพระองคผ นรทกข พวกขา พระองคนนประพฤตพรหมจรรยในพระผมพระภาคพระนามวา เวสสภ คลายกามฉนทในกาม ทงหลายแลว จงไดบงเกดในทน ฯ ดกรภกษทงหลาย ในหมเทพดานนเอง เทพดานบรอยนบพนเปนอนมากไดเขามาหา เรา ครนเขามาหาไหวเราแลว ไดยนอย ณ ทควรสวนขางหนง ครนเทพดาเหลานนยนเรยบรอย แลวไดกลาวกะเราวา ขาแตพระองคผนรทกข ใน ภททกปนเอง พระผมพระภาคอรหนตสมมา สมพทธเจาพระนามวา กกสนธะ ได เสดจอบตในโลก พระองคเปนพราหมณโดยพระชาต เสดจ อบตในพราหมณสกล เปนกสสปะโดยพระโคตร มพระชนมายประมาณสหมนป พระองคได ตรสรท ควงไมซก มพระวธรเถระและพระสญชวเถระ เปนคพระอครสาวก ซงเปนค อนเจรญ ขาแตพระองคผนรทกข การประชมกนแหงสาวกของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระ นามวา กกสนธะ ไดมแลวครงเดยว เปนจานวนภกษสหมนรป ขาแตพระองคผนรทกข สาวก ของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวากกสนธะ ทไดประชมกนครงเดยวน ลวนแตเปนพระขณาสพทงสน ภกษผอปฏฐากชอวา วฑฒชะ ไดเปนอครอปฏฐากของ พระผม พระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวากกสนธะ พราหมณชอ อคคทตตะ เปนพระชนก พราหมณชอวา วสาขา เปนพระชนนบงเกดเกลาของพระองค ขาแตพระองคผนรทกข กเวลานน พระเจาเขมะ เปนพระเจาแผนดน พระนครชอวา เมมวด เปนราชธาน ของพระเจาเขมะ การเสดจ ออก มหาภเนษกรมณ การบรรพชา การตงความเพยร การตรสร การประกาศ พระธรรมจกร

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 44 ของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวากกสนธะ เปนอยางนๆ ขาแตพระองค ผนรทกข พวกขาพระองคนนประพฤตพรหมจรรย ในพระผมพระภาคพระนามวากกสนธะ คลาย กามฉนทในกามทงหลายแลว จงได บงเกดในทน ฯ ดกรภกษทงหลาย ในหมเทพดานนเอง เทพดานบรอยนบพนเปนอนมากไดเขามาหา เรา ครนเขามาหาไหวเราแลว ไดยนอย ณ ทควรสวนขางหนง ครนเทวดาเหลานนยนเรยบรอย แลวไดกลาวกะเราวา ขาแตพระองคผนรทกข ใน ภททกปนเอง พระผมพระภาคอรหนตสมมา สมพทธเจาพระนามวา โกนาคมนะ ไดเสดจอบตในโลก พระองคเปนพราหมณโดยพระชาต เสดจ อบตในพราหมสกล เปนกสสปะโดยพระโคตร มพระชนมายประมาณสามหมนป พระองคได ตรสรท ควงไมมะเดอ มพระภยโยสเถระ และพระอตตรเถระ เปนคพระอครสาวก ซงเปนค อนเจรญ ขาแตพระองคผนรทกข การประชมกนแหงสาวกของพระผม พระภาคอรหนตสมมา สมพทธเจาพระนามวา โกนาคมนะ ไดมแลวครงเดยว เปน จานวนภกษสามหมนรป พระสาวก ของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา โกนาคมนะ ทไดประชมกนครงเดยวน ลวนแตเปนพระขณาสพ ทงสน ภกษผอปฏฐากชอโสตถชะ เปนอครอปฏฐากของพระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวาโกนาคมนะ ขาแตพระองคผนรทกข พราหมณชอวา ยญญทตตะ เปนพระชนก พราหมณชอวา อตตรา เปนพระชนน บงเกดเกลาของพระองค กครงนน พระเจาโสภะเปนพระเจาแผนดน พระนคร ชอวาโสภวด เปนราชธานของพระเจาโสภะ ขาแต พระองคผนรทกข การเสดจ ออกมหาภเนษกรมณ การบรรพชา การตงความเพยร การตรสร การประกาศ พระธรรมจกร ของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวาโกนาคมนะ เปนอยางนๆ ขาแตพระองคผนรทกข พวกขาพระองคนน ประพฤตพรหมจรรย ในพระผม พระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา โกนาคมนะ คลายกามฉนทในกามทงหลายแลว จงไดบงเกดในทน ฯ ดกรภกษทงหลาย ในหมเทพดานนเอง เทพดานบรอยนบพนเปนอนมากไดเขา มาหาเรา ครนเขามาหาไหวเราแลว ไดยนอย ณ ทควรสวนขางหนง ครนเทวดาเหลานน ยนเรยบรอยแลวไดกลาวกะเราวา ขาแตพระองคผนรทกข ใน ภททกปนเอง พระผมพระภาคอรหนต สมมาสมพทธเจาพระนามวา กสสปะ ไดเสดจอบตในโลก พระองคเปนพราหมณโดยพระชาต เสดจอบตในพราหมณสกล เปนกสสปะโดยพระโคตร มพระชนมายประมาณสองหมนป พระองคไดตรสร ทควงไมไทร มพระตสสเถระและพระภารทวาชเถระ เปนคพระอครสาวก ซง

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 45 เปนคอนเจรญ ขาแตพระองคผนรทกข การประชมกนแหงพระสาวกของพระผมพระภาคอรหนต สมมาสมพทธเจาพระนามวา กสสปะ ไดมแลวครงเดยว เปน จานวนภกษสองหมนรป ขาแต พระองคผนรทกข พระสาวกของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวา กสสปะ ท ไดประชมกนครงเดยวน ลวนแตเปนพระขณาสพทงสน ภกษผอปฏฐากชอวา สพพมตะ ไดเปน อครอปฏฐากของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวากสสปะ พราหมณชอ พรหมทตต เปนพระชนก พราหมณชอ ธนวด เปนพระชนน บงเกดเกลาของพระองค ขาแตพระองค ผนรทกข กครงนนพระเจากงก เปน พระเจาแผนดน พระนครพาราณส เปนราชธานของพระเจากงก ขาแตพระองค ผนรทกข การเสดจออกมหาภเนษกรมณ การบรรพชา การตงความเพยร การตรสร การประกาศพระธรรมจกร ของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา กสสปะ เปนอยางนๆ ขาแตพระองคผนรทกข พวกขาพระองคนน ประพฤตพรหมจรรยใน พระผมพระภาคพระนามวา กสสปะ คลายกามฉนทในกามทงหลายแลว จงไดบงเกดในทน ฯ ดกรภกษทงหลาย ในหมเทพดานนเอง เทพดานบรอยนบพนเปนอนมากไดเขามาหา เรา ครนเขามาหาไหวเราแลว ไดยนอย ณ ทควรสวนขางหนง ครนเทวดาเหลานนยนเรยบรอย แลวไดกลาวกะเราวา ขาแตพระองคผนรทกข ใน ภททกปนเอง บดน พระผมพระภาคอรหนต สมมาสมพทธเจา ไดเสดจอบต ในโลก พระองคเปนกษตรยโดยพระชาต เสดจอบตในขตตยสกล เปนโคตมโดย พระโคตร ประมาณพระชนมายของพระผมพระภาคนอยนดเดยว เรวพลน ผทม ชวตอยนานกเปนอยไดเพยงรอยป บางทกมชวตอยนอยกวาบาง มากกวาบาง พระผมพระภาค ตรสร ทควงไมโพธ มพระสารบตรเถระ และพระโมคคลลานเถระ เปนคพระอครสาวกซงเปน คอนเจรญของพระผมพระภาค ขาแตพระองค ผนรทกข การประชมกนแหงพระสาวกของพระผม พระภาค ไดมแลวครงเดยว เปนจานวนภกษหนงพนสองรอยหาสบรป ขาแตพระองคผนรทกข สาวกของ พระผมพระภาคทไดประชมกนครงเดยวน ลวนแตเปนพระขณาสพทงสน ภกษผอปฏฐาก ชออานนทะ ไดเปนอครอปฏฐากของพระผมพระภาค ขาแตพระองคผ นรทกข พระราชาพระนามวา สทโธทนะ เปนพระชนก พระเทวพระนามวา มายา เปนพระชนนบงเกดเกลาของพระผมพระภาค พระนครชอกบลพสด เปน ราชธาน ขาแตพระองคผนรทกข การเสดจออกมหาภเนษกรมณ การ บรรพชา การตงความเพยร การตรสร การประกาศพระธรรมจกร ของพระผมพระภาค เปน อยางนๆ ขาแตพระองคผนรทกข พวกขาพระองคนนประพฤตพรหมจรรย ในพระผมพระภาค คลายกามฉนทในกามทงหลายแลว จงไดบงเกดในทน ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 46 ดกรภกษทงหลาย ครงนนแล เราพรอมดวยเทพดาเหลาอวหาไดเขาไปหา เทพดาเหลา อตปปา ภกษทงหลาย ครงนนแล เราพรอมดวยเทพดาเหลาอวหาและเหลาอตปปา ไดเขาไปหา เทพดาเหลาสทสสา ภกษทงหลาย ครงนนแล เราพรอมดวยเทพดาเหลาอวหา เหลาอตปปา และเหลาสทสสา ไดเขาไปหา เทพดาเหลาสทสส ภกษทงหลาย ครงนนแล เราพรอมดวย เทพดาเหลาอวหา เหลาอตปปา เหลาสทสสา และเหลาสทสส ไดเขาไปหาเทพดาเหลา อกนฏฐาแลว ฯ ดกรภกษทงหลาย ในหมเทพดานนเอง เทพดานบรอยนบพนเปนอนมาก ไดเขา มาหาเรา ครนเขามาหาไหวเราแลว ไดยนอย ณ ทควรสวนขางหนง ครนเทพดาเหลานน ยนเรยบรอยแลวไดกลาวกะเราวา ขาแตพระองคผนรทกข นบถอยหลงแตนไปได ๙๑ กป พระผม พระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา วปสส เสดจอบตในโลก พระองคเปนกษตรยโดย พระชาต เสดจอบตในขตตยสกล เปนโกณฑญญะโดยพระโคตร มพระชนมายประมาณ แปด หมนป พระองคไดตรสรทควงไมแคฝอย มพระขณฑเถระและพระตสสเถระเปนคพระอครสาวก ซงเปนคอนเจรญ ขาแตพระองคผนรทกข การประชมกน แหงพระสาวกของพระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา วปสส ได มแลว ๓ ครง ครงหนงมพระสาวกประชมกนเปน จานวนภกษหกลานแปดแสนรป อกครงหนงมพระสาวก ประชมกนเปนจานวนภกษแปดหมนรป พระสาวกของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา วปสส ทไดประชมกนทงหมด ครงน ลวนแตเปนพระขณาสพทงสน ขาแตพระองคผนรทกข ภกษผอปฏฐากชอ อโสกะ ได เปนอครอปฏฐาก ของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา วปสส พระราชา พระนามวา พนธมา เปนพระชนก พระเทวพระนามวา พนธมด เปน พระชนนบงเกดเกลาของ พระองค พระนครชอพนธมด เปนราชธานของพระเจาพนธมา ขาแตพระองคผนรทกข การเสดจ ออกมหาภเนษกรมณ การบรรพชา การตงความเพยร การตรสร การประกาศพระธรรมจกร ของ พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา วปสส เปนอยางนๆ ขาแตพระองคผ นรทกข พวกขาพระองคนน ประพฤตพรหมจรรยในพระผมพระภาคพระนามวา วปสส คลายกามฉนทใน กามทงหลายแลว จงไดบงเกดในทน ฯ ดกรภกษทงหลาย ในหมเทพดานนเอง เทพดานบรอยนบพนเปนอนมากไดเขา มาหาเรา ครนเขามาหาไหวเราแลว ไดยนอย ณ ทควรสวนขางหนง ครนเทพดาเหลานน ยนเรยบรอยแลวไดกลาวกะเราวา ขาแตพระองคผนรทกข นบถอยหลงแตนไป ๓๑ กป พระผม

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 47 พระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา สข ไดเสดจอบตในโลก ฯลฯ ขาแตพระองคผ นรทกข พวกขาพระองคนน ประพฤตพรหมจรรยในพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระนามวา สข คลายกามฉนทในกามทงหลายแลว จงไดบงเกดในทน ฯ ดกรภกษทงหลาย ในหมเทพดานนเอง เทพดานบรอยนบพนเปนอนมาก ไดเขา มาหาเรา ครนเขามาหาไหวเราแลว ไดยนอย ณ ทควรสวนขางหนง ครนเทพดาเหลานน ยนเรยบรอยแลวไดกลาวกะเราวา ขาแตพระองคผนรทกขใน กปท ๓๑ นนเองแล พระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา เวสสภ ไดเสดจอบตในโลก ฯลฯ ขาแตพระองคผนรทกข พวกขาพระองคนน ประพฤต พรหมจรรยในพระผมพระภาค พระนามวา เวสสภ คลายกามฉนทใน กามทงหลาย แลว จงไดบงเกดในทน ฯ ดกรภกษทงหลาย ในหมเทพดานนเอง เทพดานบรอย นบพนเปนอนมาก ไดเขา มาหาเรา ครนเขามาหาไหวเราแลว ไดยนอย ณ ทควรสวนขางหนง ครนเทพดาเหลานนยน เรยบรอยแลวไดกลาวกะเราวา ขาแตพระองคผนรทกข ใน ภททกปนเอง พระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา กกสนธะ ไดเสดจอบตในโลก ฯลฯ ขาแตพระองคผนรทกข พวกขาพระองคประพฤต พรหมจรรยในพระผมพระภาคพระนามวา กกสนธะ คลายกามฉนท ในกาม ทงหลายแลว จงไดบงเกดในทน ฯ ดกรภกษทงหลาย ในหมเทพดานนเอง เทพดานบรอยนบพนเปนอนมาก ไดเขา มาหาเรา ครนเขามาหาไหวเราแลว ไดยนอย ณ ทควรสวนขางหนง ครนเทพดาเหลานน ยนเรยบรอยแลวไดกลาวกะเราวา ขาแตพระองคผนรทกข ใน ภททกปนเอง พระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา โกนาคมนะ ไดเสดจอบตในโลก ฯลฯ ขาแตพระองคผนรทกข พวกขาพระองค ประพฤตพรหมจรรยในพระผมพระภาคพระนามวา โกนาคมนะ คลายกาม ฉนทในกาม ทงหลายแลว จงไดบงเกดในทน ฯ ดกรภกษทงหลาย ในหมเทพดานนเอง เทพดานบรอยนบพนเปนอนมาก ไดเขา มาหาเรา ครนเขามาหาไหวเราแลว ไดยนอย ณ ทควรสวนขางหนง ครนเทพดาเหลานน ยนเรยบรอยแลวไดกลาวกะเราวา ขาแตพระองคผนรทกข ใน ภททกปนเอง พระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจาพระนามวา กสสปะ ได เสดจอบตในโลก ฯลฯ ขาแตพระองคผนรทกข พวกขาพระองค ประพฤตพรหมจรรยในพระผมพระภาคพระนามวา กสสปะ คลายกามฉนท ในกามทงหลายแลว จงไดบงเกดในทน ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 48 ดกรภกษทงหลาย ในหมเทพดานนเอง เทพดานบรอยนบพนเปนอนมาก ไดเขา มาหาเรา ครนเขามาหาไหวเราแลว ไดยนอย ณ ทควรสวนขางหนง ครนเทพดาเหลานน ยนเรยบรอยแลวไดกลาวกะเราวา ขาแตพระองคผนรทกข ใน ภททกปนเอง พระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจา ไดเสดจอบตในโลก พระองคเปนกษตรยโดยพระชาต เสดจอบตใน ขตตยสกล เปนโคตมะโดย พระโคตร ขาแตพระองคผนรทกข พระชนมายของพระผมพระภาค นอยนดเดยว เรวพลน ผทมชวตอยนานกเปนอยไดเพยงรอยป บางทกนอยกวาบาง มากกวา บาง พระผมพระภาคตรสรทควงไมโพธ ขาแตพระองคผนรทกข พระสารบตรเถระ และพระ โมคคลลานเถระเปนคพระอครสาวก ซงเปนคอนเจรญของพระผมพระภาค การประชมกนแหง พระสาวกของพระผมพระภาคไดมแลวครงเดยว เปนจานวน ภกษหนงพนสองรอยหาสบรป ขาแต พระองคผนรทกข พระสาวกของพระผมพระภาคทไดประชมกนแลวครงเดยวน ลวนแตเปน พระขณาสพทงสน ขาแต พระองคผนรทกข ภกษผอปฏฐากชอวา อานนทะ ไดเปนอครอปฏฐาก ของ พระผมพระภาค ขาแตพระองคผนรทกข พระราชาพระนามวา สทโธทนะ เปนพระชนก พระ เทวพระนามวา มายา เปนพระชนนบงเกดเกลาของพระผมพระภาคพระนครชอกบลพสดเปน ราชธาน ขาแตพระองคผนรทกข การเสดจออก มหาภเนษกรมณ การบรรพชา การตงความเพยร การตรสร การประกาศ พระธรรมจกรของพระผมพระภาคเปนอยางนๆ ขาแตพระองคผนรทกข พวก ขาพระองค ประพฤตพรหมจรรยในพระผมพระภาค คลายความพอใจในกาม ทงหลายแลว จงไดบงเกดในทน ฯ [๕๖] ดกรภกษทงหลาย เพราะเหตทธรรมธาตน ตถาคตแทงตลอดแลวอยางด ดวยประการฉะนแล ฉะนน พระพทธเจาทลวงไปแลว ปรนพพานแลว ตดธรรมเปนเหตทาใหเนนชา ไดแลว ตดวฏฏะไดแลว ครอบงาวฏฏะได แลว ลวงสรรพทกขแลว ตถาคตยอมระลกถงได แมโดยพระชาต แมโดยพระนาม แมโดยพระโคตร แมโดยประมาณแหงพระชนมาย แมโดยค แหงพระสาวก แม โดยการประชมกนแหงพระสาวกวา แมดวยเหตน พระผมพระภาคเหลานน จง มพระชาตอยางน จงมพระนามอยางน จงมพระโคตรอยางน จงมศลอยางน จง มธรรม อยางน จงมปญญาอยางน จงมวหารธรรมอยางน จงมวมตอยางน ฯ แมพวกเทพดากไดบอกเนอความนแกตถาคต ซงเปนเหตใหตถาคตระลกถงไดซง พระพทธเจาทงหลายทลวงไปแลว ปรนพพานแลว ตดธรรมเปนเหตทาใหเนนชาไดแลว ตดวฏฏะ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 49 ไดแลว ครอบงาวฏฏะไดแลว ลวงสรรพทกขแลว แมโดยพระชาต แมโดยพระนาม แม โดยพระโคตร แมโดยประมาณแหง พระชนมาย แมโดยคแหงพระสาวก แมโดยการประชมกน แหงพระสาวกวาแมดวยเหตน พระผมพระภาคเหลานน จงมพระชาตอยางน จงมพระนาม อยางน จงมพระโคตรอยางน จงมศลอยางน จงมปญญาอยางน จงมวหารธรรมอยางน จงมวมตอยางน ฯ พระผมพระภาคตรสพระพทธพจนนแลว ภกษเหลานนยนดชนชมภาษตของพระผม พระภาคแลวแล ฯ จบมหาปทานสตร ท ๑ ----------------------------------

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 50 ๒. มหานทานสตร (๑๕) [๕๗] ขาพเจาไดสดบมาอยางน: สมยหนงพระผมพระภาค ประทบอย ณ กรชนบท มนคมของชาวกร นามวา กมมาส ทมมะ ครงนน ทานพระอานนทเขาไปเฝาพระผมพระภาคถง ทประทบ ครนเขาไปเฝาแลวถวาย อภวาทพระผมพระภาค แลวนง ณ ทควรสวน ขางหนง ครนทานพระอานนทนงเรยบรอยแลว ไดกราบทลความขอนกะ พระผมพระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ นาอศจรรย ไมเคยมมา ขาแต พระองค ผเจรญ ปฏจจสมบาทนลกซงสดประมาณ และปรากฏเปนของลก กแหละถงจะเปน เชนนน กยงปรากฏแกขาพระองค เหมอนเปนของตนนก ฯ พระผมพระภาคตรสวา เธออยาพดอยางนน อานนท เธออยาพดอยางนน อานนท ปฏจจสมบาทน ลกซงสดประมาณและปรากฏเปนของลก ดกรอานนท เพราะไมรจรง เพราะ ไมแทงตลอด ซงธรรมอนน หมสตวน จงเกดเปนผยงประดจดายของชางหก เกดเปนปม ประหนงกระจกดาย เปนผเกดมาเหมอนหญามงกระตายและหญาปลอง จงไมพนอบาย ทคต วนบาต สงสาร ดกรอานนท เมอเธอถกถามวา ชรามรณะ มสงเปนปจจยหรอ เธอพง ตอบวา ม ถาเขาถามวา ชรามรณะมอะไรเปนปจจย เธอพงตอบวา มชาตเปนปจจย เมอ เธอถกถามวา ชาตมสงเปนปจจยหรอ เธอพงตอบวา ม ถาเขาถามวา ชาตมอะไรเปนปจจย เธอพงตอบวา มภพเปนปจจย เมอเธอถกถามวา ภพมสงเปนปจจยหรอ เธอพงตอบวา ม ถาเขาถามวา ภพมอะไรเปนปจจย เธอพงตอบวา มอปาทานเปน ปจจย เมอเธอถกถามวา อปาทานมสงเปนปจจยหรอ เธอพงตอบวา ม ถาเขา ถามวา อปาทานมอะไรเปนปจจย เธอพงตอบวา มตณหาเปนปจจย เมอเธอถกถามวา ตณหามสงเปนปจจยหรอ เธอพงตอบวา ม ถาเขาถามวา ตณหาม อะไรเปนปจจย เธอพงตอบวา มเวทนาเปนปจจย เมอเธอถกถามวา เวทนาม สงเปนปจจยหรอ เธอพงตอบวา ม ถาเขาถามวา เวทนามอะไรเปนปจจย เธอ พงตอบวา มผสสะเปนปจจย เมอเธอถกถามวา ผสสะมสงเปนปจจยหรอ เธอ พงตอบวา ม ถาเขาถามวา ผสสะมอะไรเปนปจจย เธอพงตอบวา มนามรป เปนปจจย เมอเธอถก ถามวา นามรปมสงเปนปจจยหรอ เธอพงตอบวา ม ถา เขาถามวา นามรปมอะไรเปนปจจย เธอพงตอบวา มวญญาณเปนปจจย เมอ เธอถกถามวา วญญาณมสงเปนปจจยหรอ เธอพง

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 51 ตอบวา ม ถาเขาถามวา วญญาณมอะไรเปนปจจย เธอพงตอบวา มนามรปเปนปจจย ดกร อานนท เพราะนามรปเปนปจจยดงนแล จงเกดวญญาณ เพราะวญญาณเปนปจจยจงเกด นามรป เพราะนามรปเปนปจจย จงเกดผสสะ เพราะผสสะเปนปจจยจงเกด เวทนา เพราะเวทนาเปน ปจจยจงเกดตณหา เพราะตณหาเปนปจจยจงเกดอปาทาน เพราะอปาทานเปนปจจยจงเกดภพ เพราะภพเปนปจจยจงเกดชาต เพราะชาตเปน ปจจย จงเกดชรามรณะ โสกปรเทวทกขโทมนส อปายาส ฯ ความเกดขนแหงกองทกขทงมวลนยอมมดวยประการฉะน ฯ [๕๘] กคานวา เพราะชาตเปนปจจยจงเกดชรามรณะ เรากลาวอธบาย ดงตอไปน ดกรอานนท เธอพงทราบความขอน โดยปรยายแมน เหมอนทเราได กลาวไววา เพราะชาตเปนปจจยจงเกดชรามรณะ ดกรอานนท กแลถาชาตมได มแกใครๆ ในภพไหนๆ ทวไปทกแหงหน คอ มไดมเพอความเปนเทพแหงพวกเทพ เพอความเปนคนธรรพแหงพวก คนธรรพ เพอความเปนยกษแหงพวกยกษ เพอความเปนภตแหงพวกภต เพอความเปนมนษย แหงพวกมนษย เพอความเปน สตวสเทาแหงพวกสตวสเทา เพอความเปนปกษแหงพวกปกษ เพอความเปน สตวเลอยคลานแหงพวกสตวเลอยคลาน ดกรอานนท กถาชาตมไดมเพอความ เปนอยางนนๆ แหงสตวพวกนนๆ เมอชาตไมมโดยประการทงปวง เพราะชาต ดบไป ชรา และมรณะจะพงปรากฏไดบางไหม ฯ ไมไดเลยพระเจาขา ฯ เพราะเหตนนแหละ อานนท เหต นทาน สมทย ปจจยแหงชรามรณะ กคอชาต นนเอง ฯ กคานวา เพราะภพเปนปจจยจงเกดชาต เรากลาวอธบายดงตอไปน ดกรอานนท เธอพงทราบขอความน โดยปรยายแมน เหมอนทเราได กลาวไววา เพราะภพเปนปจจยจงเกดชาต ดกรอานนท กถาภพมไดมแกใครๆ ในภพไหนๆ ทวไปทก แหงหน คอ กามภพ รปภพ อรปภพ เมอภพไมมโดย ประการทงปวง เพราะภพดบไป ชาตจะพงปรากฏไดบางไหม ฯ ไมไดเลย พระเจาขา ฯ เพราะเหตนนแหละ อานนท เหต นทาน สมทย ปจจยแหงชาต กคอภพนนเอง ฯ กคานวา เพราะอปาทานเปนปจจยจงเกดภพ เรากลาวอธบายดง ตอไปน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 52 ดกรอานนท เธอพงทราบความขอน โดยปรยายแมน เหมอนทเราได กลาวไววา เพราะอปาทานเปนปจจยจงเกดภพ ดกรอานนท กถาอปาทานมไดม แกใครๆ ในภพไหนๆ ทวไปทกแหงหน คอ กามปาทาน ทฏปาทาน สลพพตปาทาน อตตวาทปาทาน เมออปาทาน ไมม โดยประการทงปวง เพราะ อปาทานดบไป ภพจะพงปรากฏไดบางไหม ฯ ไมไดเลย พระเจาขา ฯ เพราะเหตนนแหละ อานนท เหต นทาน สมทย ปจจยแหงภพ กคออปาทานนนเอง ฯ กคานวา เพราะตณหาเปนปจจยจงเกดอปาทาน เรากลาวอธบายดง ตอไปน ดกรอานนท เธอพงทราบความขอน โดยปรยายแมน เหมอนทเราได กลาวไววา เพราะตณหาเปนปจจยจงเกดอปาทาน ดกรอานนท กถาตณหามไดม แกใครๆ ในภพไหนๆ ทวไปทกแหงหน คอรปตณหา สททตณหา คนธตณหา รสตณหา โผฏฐพพตณหา ธรรมตณหา เมอตณหาไมมโดยประการทงปวง เพราะ ตณหาดบไป อปาทานจะพงปรากฏไดบางไหม ฯ ไมไดเลย พระเจาขา ฯ เพราะเหตนนแหละ อานนท เหต นทาน สมทย ปจจยแหงอปาทาน กคอตณหา นนเอง ฯ กคานวา เพราะเวทนาเปนปจจยจงเกดตณหา เรากลาวอธบายไว ดงตอไปน ดกรอานนท เธอพงทราบความขอน โดยปรยายแมน เหมอนทเราได กลาวไววา เพราะเวทนาเปนปจจยจงเกดตณหา ดกรอานนท กถาเวทนามไดม แกใครๆ ในภพไหนๆ ทวไป ทกแหงหน คอ เวทนาทเกดเพราะจกษสมผส โสตสมผส ฆานสมผส ชวหาสมผส กายสมผส มโนสมผส เมอเวทนาไมม โดยประการทงปวง เพราะเวทนาดบไป ตณหาจะพงปรากฏได บางไหม ฯ ไมไดเลย พระเจาขา ฯ เพราะเหตนนแหละ อานนท เหต นทาน สมทย ปจจยแหงตณหา กคอเวทนา นนเอง ฯ [๕๙] ดกรอานนท กดวยประการดงนแล คาน คอ เพราะอาศย เวทนาจงเกดตณหา เพราะอาศยตณหาจงเกดการแสวงหา เพราะอาศยการแสวงหา จงเกดลาภ เพราะอาศยลาภจงเกด การตกลงใจ เพราะอาศยการตกลงใจจงเกดการ รกใครพงใจ เพราะอาศยการรกใครพงใจจงเกด การพะวง เพราะอาศยการพะวง จงเกดความยดถอ เพราะอาศยความยดถอจงเกดความตระหน เพราะอาศยความ ตระหนจงเกดการปองกน เพราะอาศยการปองกนจงเกดเรองในการปองกนขน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 53 อกศลธรรมอนชวชาลามกมใชนอย คอการถอไม ถอมด การทะเลาะ การ แกงแยง การววาท การกลาววา มง มง การพดคาสอเสยด และการพดเทจ ยอมเกดขน คานเรากลาวไวดวย ประการฉะนแล ดกรอานนท เธอพงทราบความ ขอน โดยปรยายแมน เหมอนทเราไดกลาววา เรองในการปองกนอกศลธรรม อนชวชาลามกมใชนอย คอการถอไม ถอมด การทะเลาะ การ แกงแยง การ ววาท การกลาววา มง มง การพดคาสอเสยด และการพดเทจ ยอมเกดขน ดกรอานนท กถาการปองกนมไดมแกใครๆ ในภพไหนๆ ทวไปทกแหงหน เมอไมมการ ปองกนโดยประการทงปวง เพราะหมดการปองกน อกศลธรรมอน ชวชาลามกมใชนอย คอการ ถอไม ถอมด การทะเลาะ การแกงแยง การววาท การกลาววา มง มง การพดคาสอเสยด และการพดเทจ จะพงเกดขนได บางไหม ฯ ไมไดเลย พระเจาขา ฯ เพราะเหตนนแหละ อานนท เหต นทาน สมทย ปจจยแหงการเกด ขนแหงอกศล ธรรมอนชวชาลามกเหลาน คอ การถอไม ถอมด การทะเลาะ การ แกงแยง การววาท การ กลาววา มง มง การกลาวคาสอเสยด และการพดเทจ กคอการปองกนนนเอง ฯ กคานวา เพราะอาศยความตระหนจงเกดการปองกน เรากลาวอธบาย ดงตอไปน ดกรอานนท เธอพงทราบความขอน โดยปรยายแมน เหมอนทเราได กลาวไววา เพราะอาศยความตระหนจงเกดการปองกน ดกรอานนท กถาความ ตระหนมไดมแกใครๆ ในภพ ไหนๆ ทวไปทกแหงหน เมอไมมความตระหน โดยประการทงปวง เพราะหมดความตระหน การปองกนจะพงปรากฏได บางไหม ฯ ไมไดเลย พระเจาขา ฯ เพราะเหตนนแหละ อานนท เหต นทาน สมทย ปจจยแหงการ ปองกน กคอ ความตระหนนนเอง ฯ กคานวา เพราะอาศยความยดถอจงเกดความตระหน เรากลาวอธบาย ดงตอไปน ดกรอานนท เธอพงทราบความขอน โดยปรยายแมน เหมอนทเราได กลาวไววา เพราะอาศยความยดถอจงเกดความตระหน ดกรอานนท กถาความ ยดถอมไดมแกใครๆ ในภาพไหนๆ ทวไปทกแหงหน เมอไมมความยดถอโดย ประการทงปวง เพราะดบความยดถอเสยได ความ ตระหนจะพงปรากฏ ไดบางไหม ฯ ไมไดเลย พระเจาขา ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 54 เพราะเหตนนแหละ อานนท เหต นทาน สมทย ปจจยแหงความ ตระหน กคอ ความยดถอนนเอง ฯ กคานวา เพราะอาศยการพะวงจงเกดความยดถอ เรากลาวอธบาย ดงตอไปน ดกรอานนท เธอพงทราบความขอน โดยปรยายแมน เหมอนทเราได กลาวไววา เพราะอาศยการพะวงจงเกดความยดถอ ดกรอานนท กถาการพะวงม ไดมแกใครๆ ในภพไหนๆ ทวไปทกแหงหน เมอไมมการพะวงโดยประการ ทงปวง เพราะดบการพะวงเสยได ความยดถอ จะพงปรากฏไดบางไหม ฯ ไมไดเลย พระเจาขา ฯ เพราะเหตนนแหละ อานนท เหต นทาน สมทย ปจจยแหงความ ยดถอ กคอ การพะวงนนเอง ฯ กคานวา เพราะอาศยความรกใครพงใจจงเกดการพะวง เรากลาวอธบาย ดงตอไปน ดกรอานนท เธอพงทราบความขอนโดยปรยายแมน เหมอนทเราได กลาวไววา เพราะ อาศยความรกใครพงใจจงเกดการพะวง ดกรอานนท กถาความ รกใครพงใจมไดมแกใครๆ ใน ภพไหนๆ ทวไปทกแหงหน เมอไมมความรก ใครพงใจโดยประการทงปวง เพราะดบความ รกใครพงใจเสยได การพะวงจะพง ปรากฏไดบางไหม ฯ ไมไดเลย พระเจาขา ฯ เพราะเหตนนแหละ อานนท เหต นทาน สมทย ปจจยแหงการพะวง กคอความรก ใครพงใจนนเอง ฯ กคานวา เพราะอาศยความตกลงใจจงเกดความรกใครพงใจ เรากลาว อธบายดงตอไป น ดกรอานนท เธอพงทราบความขอนโดยปรยายแมน เหมอนทเราไดกลาว ไววา เพราะ อาศยความตกลงใจจงเกดความรกใครพงใจ ดกรอานนท กถาความ ตกลงใจมไดมแกใครๆ ใน ภพไหนๆ ทวไปทกแหงหน เมอไมมความตกลงใจ โดยประการทงปวง เพราะดบความตกลงใจ เสยได ความรกใครพงใจจะพงปรากฏ ไดบางไหม ฯ ไมไดเลย พระเจาขา ฯ เพราะเหตนนแหละ อานนท เหต นทาน สมทย ปจจยความรกใคร พงใจ กคอ ความตกลงใจนนเอง ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 55 กคานวา เพราะอาศยลาภจงเกดความตกลงใจ เรากลาวอธบายดงตอไปน ดกรอานนท เธอพงทราบความขอนโดยปรยายแมน เหมอนทเราไดกลาว ไววา เพราะ อาศยลาภจงเกดความตกลงใจ ดกรอานนท กถาลาภมไดมแกใครๆ ในภพไหนๆ ทวไปทก แหงหน เมอไมมลาภโดยประการทงปวง เพราะหมดลาภ ความตกลงใจจะพงปรากฏไดบางไหม ฯ ไมไดเลย พระเจาขา ฯ เพราะเหตนนแหละ อานนท เหต นทาน สมทย ปจจยแหงความ ตกลงใจ กคอ ลาภนนเอง ฯ กคานวา เพราะอาศยการแสวงหาจงเกดลาภ เรากลาวอธบายดงตอ ไปน ดกรอานนท เธอพงทราบความขอน โดยปรยายแมน เหมอนทเรา ไดกลาวไววา เพราะ อาศยการแสวงหาจงเกดลาภ ดกรอานนท กถาการแสวงหา มไดมแกใครๆ ในภพไหนๆ ทวไปทกแหงหน เมอไมมการแสวงหาโดย ประการทงปวง เพราะหมดการแสวงหาลาภจะพง ปรากฏไดบางไหม ฯ ไมไดเลย พระเจาขา ฯ เพราะเหตนนแหละ อานนท เหต นทาน สมทย ปจจยของลาภ กคอ การแสวงหา นนเอง ฯ กคานวา เพราะอาศยตณหาจงเกดการแสวงหา เรากลาวอธบายดงตอ ไปน ดกรอานนท เธอพงทราบความขอนโดยปรยายแมน เหมอนทเราไดกลาว ไววา เพราะ อาศยตณหาจงเกดการแสวงหา ดกรอานนท กถาตณหามไดมแกใครๆ ในภพไหนๆ ทวไป ทกแหงหน คอ กามตณหา ภวตณหา วภวตณหา เมอ ไมมตณหาโดยประการทงปวง เพราะ ดบตณหาเสยได การแสวงหาจะพงปรากฏ ไดบางไหม ฯ ไมไดเลย พระเจาขา ฯ เพราะเหตนนแหละ อานนท เหต นทาน สมทย ปจจยของการ แสวงหากคอตณหา นนเอง ฯ [๖๐] ดกรอานนท ธรรมทงสองเหลาน รวมเปนอนเดยวกนกบเวทนา โดยสวนสอง ดวยประการดงนแล ฯ กคานวา เพราะผสสะเปนปจจยจงเกดเวทนา เรากลาวอธบายดงตอ ไปน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 56 ดกรอานนท เธอพงทราบความขอนโดยปรยายแมน เหมอนทเราไดกลาว ไววา เพราะ ผสสะเปนปจจยจงเกดเวทนา ดกรอานนท กถาผสสะมไดมแกใครๆ ในภพไหนๆ ทวไปทก แหงหน คอจกษสมผส โสตสมผส ฆานสมผส ชวหา สมผส กายสมผส มโนสมผส เมอไมมผสสะโดยประการทงปวง เพราะ ดบผสสะเสยไดเวทนาจะพงปรากฏไดบางไหม ฯ ไมไดเลย พระเจาขา ฯ เพราะเหตนนแหละ อานนท เหต นทาน สมทย ปจจยแหงเวทนา กคอผสสะ นนเอง ฯ กคานวา เพราะนามรปเปนปจจยจงเกดผสสะ เรากลาวอธบายดงตอ ไปน ดกรอานนท เธอพงทราบความขอนโดยปรยายแมน เหมอนทเราไดกลาว ไววา เพราะ นามรปเปนปจจยจงเกดผสสะ ดกรอานนท การบญญตนามกาย ตองพรอมดวยอาการ เพศ นมต อเทศ เมออาการ เพศ นมต และอเทศ นนๆ ไมม การสมผสเพยงแตชอในรปกายจะพง ปรากฏไดบางไหม ฯ ไมไดเลย พระเจาขา ฯ ดกรอานนท การบญญตรปกาย ตองพรอมดวยอาการ เพศ นมต อเทศ เมออาการ เพศ นมต อเทศนนๆ ไมม การสมผสโดยการกระทบ จะพง ปรากฏในนามกายไดบางไหม ฯ ไมไดเลย พระเจาขา ฯ ดกรอานนท การบญญตนามกด รปกายกด ตองพรอมดวยอาการ เพศ นมต อเทศ เมออาการ เพศ นมต อเทศนนๆ ไมม การสมผสเพยงแตชอ กด การสมผสโดยการกระทบ กด จะพงปรากฏไดบางไหม ฯ ไมไดเลย พระเจาขา ฯ ดกรอานนท การบญญตนามรปตองพรอมดวยอาการ เพศ นมต อเทศ เมออาการ เพศ นมต อเทศนนๆ ไมม ผสสะจะพงปรากฏไดบางไหม ฯ ไมไดเลย พระเจาขา ฯ เพราะเหตนนแหละ อานนท เหต นทาน สมทย ปจจยแหงผสสะ กคอนามรป นนเอง ฯ กคานวา เพราะวญญาณเปนปจจยจงเกดนามรป เรากลาวอธบายดงตอ ไปน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 57 ดกรอานนท เธอพงทราบความขอนโดยปรยายแมน เหมอนทเราไดกลาว ไววา เพราะ วญญาณเปนปจจยจงเกดนามรป ดกรอานนท กวญญาณจกไมหยงลง ในทองแหงมารดา นามรป จกขาดในทองแหงมารดาไดบางไหม ฯ ไมไดเลย พระเจาขา ฯ ดกรอานนท กถาวญญาณหยงลงในทองแหงมารดาแลวจกลวงเลยไป นามรปจกบงเกด เพอความเปนอยางนไดบางไหม ฯ ไมไดเลย พระเจาขา ฯ ดกรอานนท กถาวญญาณ ของกมารกด ของกมารกากด ผยงเยาววยอย จกขาดความ สบตอ นามรปจกถงความเจรญงอกงามไพบลย ไดบางไหม ฯ ไมไดเลย พระเจาขา ฯ เพราะเหตนนแหละ อานนท เหต นทาน สมทย ปจจยแหงนามรป กคอวญญาณ นนเอง ฯ กคานวา เพราะนามรปเปนปจจยจงเกดวญญาณ เรากลาวอธบายดงตอ ไปน ดกรอานนท เธอพงทราบความขอนโดยปรยายแมน เหมอนทเราไดกลาว ไววา เพราะ นามรปเปนปจจยจงเกดวญญาณ ดกรอานนท กถาวญญาณจกไมได อาศยในนามรปแลว ความ เกดขนแหงชาตชรามรณะและกองทกข พงปรากฏ ตอไปไดบางไหม ฯ ไมไดเลย พระเจาขา ฯ เพราะเหตนนแหละ อานนท เหต นทาน สมทย ปจจยแหงวญญาณ กคอนามรป นนเอง ดวยเหตผลเพยงเทานแหละ อานนท วญญาณและนามรป จงยงเกด แก ตาย จต หรออปบต ทางแหงชอ ทางแหงนรต ทางแหงบญญต ทางทกาหนดรดวยปญญาและวฏฏสงสาร ยอมเปนไปดวยเหตเพยงเทานๆ ความ เปนอยางน ยอมมเพอบญญต คอนามรปกบวญญาณ ฯ [๖๑] ดกรอานนท บคคลเมอจะบญญตอตตา ยอมบญญตดวยเหต ประมาณเทาไร กเมอบคคลจะบญญตอตตา มรปเปนกามาวจร ยอมบญญตวา อตตาของเรามรปเปนกามาวจร เมอบญญตอตตามรปหาทสดมได ยอมบญญตวา อตตาของเรามรปหาทสดมได เมอบญญต

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 58 อตตาไมมรปเปนกามาวจร ยอมบญญตวา อตตาของเราไมมรปเปนกามาวจร เมอบญญตอตตา ไมมรปหาทสดมได ยอม บญญตวา อตตาของเราไมมรปหาทสดมได ฯ ดกรอานนท บรรดาความเหน ๔ อยางนน ผทบญญตอตตามรปเปน กามาวจรนน ยอมบญญตในกาลบดน หรอบญญตซงสภาพทเปนอยางนน หรอ มความเหนวา เราจกยงสภาพ อนไมเทยงแททมอยใหสาเรจ เพอเปนสภาพท เทยงแท อานนท การลงความเหนวาอตตาเปน กามาวจร ยอมตดสนดานผมรปท เปนอยางน เพราะฉะนน จงควรกลาวไวดวย ฯ ดกรอานนท บรรดาความเหน ๔ อยางนน ผมบญญตอตตามรปหาทสด มไดนน ยอม บญญตในกาลบดน หรอบญญตซงสภาพทเปนอยางนน หรอม ความเหนวา เราจกยงสภาพทไม เทยงแทอนมอยใหสาเรจ เพอเปนสภาพทเทยงแท อานนท การลงความเหนวา อตตาหาทสด มได ยอมตดสนดานผมรปทเปนอยางน เพราะฉะนน จงควรกลาวไวดวย ฯ ดกรอานนท บรรดาความเหน ๔ อยางนน ผทบญญตอตตาไมมรปเปน กามาวจรนน ยอมบญญตในกาลบดน หรอบญญตซงสภาพทเปนอยางนน หรอ มความเหนวา เราจกยงสภาพ อนไมเทยงแททมอยใหสาเรจ เพอเปนสภาพท เทยงแท อานนท การลงความเหนวาอตตาเปน กามาวจร ยอมตดสนดานผมอรป ทเปนอยางน เพราะฉะนน จงควรกลาวไวดวย ฯ ดกรอานนท บรรดาความเหน ๔ อยางนน สวนผทบญญตอตตาไมมรป ทงหาทสดม ไดนน ยอมบญญตในกาลบดน หรอบญญตซงสภาพทเปนอยางนน หรอมความเหนวา เราจก ยงสภาพทไมเทยงแทอนมอยใหสาเรจ เพอเปนสภาพทเทยงแท อานนท การลงความเหนวา อตตาหาทสดมได ยอมตดสนดาน ผมอรป เพราะฉะนน จงควรกลาวไวดวย ฯ ดกรอานนท บคคลเมอจะบญญตอตตายอมบญญตดวยเหตมประมาณเทา นแล ฯ [๖๒] ดกรอานนท บคคลเมอไมบญญตอตตา ยอมไมบญญตดวยเหต มประมาณ เทาไร อานนท กเมอบคคลไมบญญตอตตามรปเปนกามาวจร ยอมไม บญญตวา อตตาของเรา มรปเปนกามาวจร เมอไมบญญตอตตามรปอนหาทสดมได ยอมไมบญญตวา อตตา ของเรามรปหาทสดมได หรอเมอไมบญญตอตตาไมม รปเปนกามาวจร ยอมไมบญญตวา อตตา ของเราไมมรปเปนกามาจร เมอไม บญญตอตตาไมมรปหาทสดมได ยอมไมบญญตวา อตตา ของเราไมมรปหาทสดมได อานนท บรรดาความเหน ๔ อยางนน ผทไมบญญตอตตามรปเปน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 59 กามาวจรนน ยอมไมบญญตในกาลบดน หรอไมบญญตซงสภาพทเปนอยางนน หรอไมมความ เหนวา เราจกยงสภาพอนไมเทยงแททมอยใหสาเรจ เพอเปนสภาพทเทยงแท อานนท การลง ความเหนวา อตตาเปนกามาวจร ยอมไมตดสนดานผมรปทเปน อยางน เพราะฉะนน จงควร กลาวไวดวย อานนท ผทไมบญญตอตตามรปหาทสดมไดนน ยอมไมบญญตในกาลบดน หรอ ไม บญญตซงสภาพทเปนอยางนน หรอไมมความเหนวา เราจกยงสภาพอน ไมเทยงแททมอยใหสาเรจ เพอเปนสภาพทเทยงแท อานนท การลงความเหนวา อตตาหาทสดมได ยอมไมตดสนดาน ผมรปทเปนอยางน เพราะฉะนน จงควร กลาวไวดวย สวนผทไมบญญตอตตาไมมรปเปนกามาวจรนน ยอมไมบญญตในกาล บดน หรอไม บญญตซงสภาพทเปนอยางนน หรอไมมความเหนวา เราจกยงสภาพ อนไมเทยงแททมอยให สาเรจ เพอเปนสภาพทเทยงแท อานนท การลงความเหนวา อตตาเปนกามาวจร ยอมไม ตดสนดานผมอรปทเปนอยางน เพราะฉะนน จงควร กลาวไวดวย ผทไมบญญตอตตาไมมรปหาทสดมไดนน ยอมไมบญญตในกาลบดนหรอไมบญญต ซงสภาพทเปนอยางนน หรอไมมความเหนวา เราจกยงสภาพอน ไมเทยงแททมอยใหสาเรจ เพอ เปนสภาพทเทยงแท อานนท การลงความเหนวา อตตาหาทสดมได ยอมไมตดสนดานผมอรป ทเปนอยางน เพราะฉะนน จงควร กลาวไวดวย ฯ ดกรอานนท บคคลเมอไมบญญตอตตา ยอมไมบญญตดวยเหตมประมาณ เทานแล ฯ [๖๓] ดกรอานนท บคคลเมอเลงเหนอตตา ยอมเลงเหนดวยเหตม ประมาณเทาไร กบคคลเมอเลงเหนเวทนาเปนอตตา ยอมเลงเหนวา เวทนาเปน อตตาของเรา ถาเวทนา ไมเปนอตตาของเราแลว อตตาของเรากไมตองเสวยเวทนา อานนท หรอเลงเหนอตตา ดงนวา เวทนาไมเปนอตตาของเราเลย จะวาอตตา ของเราไมตองเสวยเวทนากไมใช อตตาของเรายงตอง เสวยเวทนาอย เพราะฉะนน อตตาของเรามเวทนาเปนธรรมดา อานนท บรรดาความเหน ๓ อยาง นน ผทกลาว อยางนวา เวทนาเปนอตตาของเรา เขาจะพงถกซกถามอยางนวา อาวโส เวทนา ม ๓ อยางน คอ สขเวทนา ทกขเวทนา อทกขมสขเวทนา บรรดาเวทนา ๓ ประการน ทานเลง เหนอนไหนโดยความเปนอตตา อานนท ในสมยใด อตตา เสวยสขเวทนา ในสมยนน ไมไดเสวย ทกขเวทนา ไมไดเสวยอทกขมสขเวทนา คงเสวยแตสขเวทนาอยางเดยวเทานน อานนท ใน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 60 สมยใดอตตาเสวยทกขเวทนาไมได เสวยสขเวทนา ไมไดเสวยอทกขมสขเวทนา คง เสวยแตทกขเวทนาอยางเดยว เทานน ในสมยใด อตตาเสวยอทกขมสขเวทนา ใน สมยนนไมไดเสวยสขเวทนา ไมไดเสวยทกขเวทนา คงเสวยแตอทกขมสขเวทนาอยางเดยวเทานน ดกรอานนท เวทนาแมทเปนสขกด แมทเปนทกขกด แมทเปนอทกขม สขกด ลวนไมเทยง เปนเพยงปจจยปรงแตงขน มความสนความเสอม ความ คลาย และความดบ ไปเปนธรรมดา เมอเขาเสวยสขเวทนา ยอมมความเหนวา นเปนอตตาของเรา ตอสขเวทนา อนนนดบไป จงมความเหนวา อตตาของเรา ดบไปแลว เมอเสวยทกขเวทนา ยอมมความเหน วา นเปนอตตาของเรา ตอ ทกขเวทนาอนนนแลดบไป จงมความเหนวา อตตาของเราดบไป แลว เมอเสวย อทกขมสขเวทนา ยอมมความเหนวา นเปนอตตาของเรา ตออทกขมสขเวทนา อนนนแลดบไป จงมความเหนวา อตตาของเราดบไปแลว ผทกลาวอยางนวา เวทนาเปนอตตา ของเรานน เมอเลงเหนอตตา ยอมเลงเหนเวทนาอนไมเทยง เกลอนกลนไปดวยสขและทกข มความเกดขนและเสอมไปเปนธรรมดา เปน อตตาในปจจบนเทานน เพราะเหตนนแหละ อานนท ขอนจงยงไมควรทจะ เลงเหนวา เวทนาเปนอตตาของเรา แมดวยคาดงกลาวแลวน ผท กลาวอยางนวา ถาเวทนาไมเปนอตตาของเราแลว อตตาของเรากไมตองเสวยเวทนา เขาจะพง ถกซกอยางนวา ในรปขนธลวนๆ กยงมไดมความเสวยอารมณอยทงหมด ใน รปขนธนน ยง จะเกดอหงการวาเปนเราไดหรอ ฯ ไมได พระเจาขา ฯ เพราะเหตนนแหละ อานนท ขอนจงยงไมควรทจะเลงเหนวา ถาเวทนา ไมเปนอตตา ของเราแลว อตตาของเรากไมตองเสวยเวทนา แมดวยคาดงกลาว แลวน สวนผทกลาวอยางนวา เวทนาไมเปนอตตาของเราเลย อตตาของเราไม ตองเสวยเวทนากไมใช อตตาของเรายงตองเสวย เวทนาอย เพราะวา อตตาของ เรามเวทนาเปนธรรมดา เขาจะพงถกซกอยางนวา อาวโส ก เพราะเวทนาจะตอง ดบไปทงหมดทงสน ไมเหลอเศษ เมอเวทนาไมมโดยประการทงปวง เพราะ เวทนาดบไป ยงจะเกดอหงการวา เปนเราไดหรอ ในเมอขนธนนๆ ดบ ไปแลว ฯ ไมได พระเจาขา ฯ เพราะเหตนนแหละ อานนท ขอนจงยงไมควรทจะเลงเหนวา เวทนาไมเปนอตตา ของเราแลว อตตาของเราไมตองเสวยเวทนาเลยกไมใช อตตาของเรายงตองเสวยเวทนาอย เพราะวา อตตาของเรามเวทนาเปนธรรมดา แมดวยคา ดงกลาวแลวน ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 61 [๖๔] ดกรอานนท คราวใดเลา ภกษไมเลงเหนเวทนาเปนอตตา ไม เลงเหนอตตา วาไมตองเสวยเวทนากไมใช ไมเลงเหนวาอตตายงตองเสวยเวทนา อย เพราะวา อตตาของเราม เวทนาเปนธรรมดา ภกษนน เมอเลงเหนอยอยางน ยอมไมยดมนอะไรๆ ในโลก และเมอ ไมยดมน ยอมไมสะทกสะทาน เมอไม สะทกสะทานยอมปรนพพานไดเฉพาะตน ทงรชดวา ชาตสนแลว พรหมจรรย อยจบแลว กจทควรทาทาเสรจแลว กจอนเพอความเปนอยางนมไดม อานนท ผใดกลาวอยางนวา ทฐวาเบองหนาแตตาย สตวยงมอย วาเบองหนาแตตาย สตว ไมมอย วาเบองหนาแตตาย สตวมอยดวย ไมมอยดวย วาเบองหนาแตตาย สตวมอยกหา มได ไมมอยกหามได ดงน กะภกษผหลดพนแลวอยางน การกลาวของบคคลนนไมสมควร ฯ ขอนน เพราะเหตไร ดกรอานนท ชอ ทางแหงชอ ทางแหงนรต บญญต ทางแหงบญญต การแตงตง ทางทกาหนดรดวยปญญา วฏฏะยงเปนไปอยตราบใด วฏฏสงสาร ยงคงหมนเวยนอยตราบนน เพราะรยง วฏฏสงสารนน ภกษจงหลดพน ขอทม ทฐวา ใครๆ ยอมไมร ยอมไมเหนภกษ ผหลดพน เพราะรยงวฏฏสงสารนน นนไมสมควร ฯ [๖๕] ดกรอานนท วญญาณฐต ๗ อายตนะ ๒ เหลาน วญญาณฐต ๗ เปนไฉน คอ ๑. สตวมกายตางกน มสญญาตางกน ไดแกพวกมนษย และพวกเทพบางพวก พวกวนบาตบางพวก นเปนวญญาณฐตท ๑ ๒. สตวมกายตางกน มสญญาอยางเดยวกน ไดแกพวกเทพผนบเนองในชนพรหม ผบงเกดดวยปฐมฌาน และสตวผเกดในอบาย ๔ นเปนวญญาณ ฐตท ๒ ๓. สตวมกายอยางเดยวกน มสญญาตางกน ไดแกพวกเทพชนอาภสสร นเปน วญญาณฐตท ๓ ๔. สตวทมกายอยางเดยวกน มสญญาอยางเดยวกน ไดแกพวกเทพ ชนสภกณหะ นเปนวญญาณฐตท ๔

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 62 ๕. สตวทเขาถงชนอากาสานญจายตนะดวยมนสการวา อากาศหาทสด มได เพราะ ลวงรปสญญา เพราะดบปฏฆะสญญา เพราะไมใสใจถงนานตตสญญา โดยประการทงปวง นเปนวญญาณฐตท ๕ ๖. สตวทเขาถงชนวญญาณญจายตนะดวยมนสการวา วญญาณหาทสด มได เพราะ ลวงชนอากาสานญจายตนะโดยประการทงปวง นเปนวญญาณฐตท ๖ ๗. สตวทเขาถงชนอากญจญญายตนะ ดวยมนสการวา ไมมอะไร เพราะลวงชน วญญาณญจายตนะ โดยประการทงปวง นเปนวญญาณฐตท ๗ สวนอายตนะอก ๒ คอ อสญญสตตายตนะ (ขอท ๑) และขอท ๒ คอ เนวสญญานา สญญายตนะ ดกรอานนท บรรดาวญญาณฐตทง ๗ ประการนน วญญาณฐตขอท ๑ ม วา สตวม กายตางกน มสญญาตางกน ไดแกพวกมนษยและพวกเทพบางพวก พวกวนบาตบางพวก ผทรชดวญญาณฐตขอนน รความเกดและความดบ รคณ และโทษ แหงวญญาณฐตขอนน และรอบายเปนเครองออกไปจากวญญาณฐต ขอนน เขายงจะควรเพอเพลดเพลนวญญาณฐต นนอกหรอ ฯ ไมควร พระเจาขา ฯ ฯลฯ ฯลฯ วญญาณฐตท ๗ มวา สตวผเขาถงชนอากญจญญายตนะ ดวยมนสการ วา ไมมอะไร เพราะลวงชนวญญาณณญจายตนะโดยประการทงปวง ผทรชด วญญาณฐตขอนน รความ เกดและความดบ รคณและโทษ แหงวญญาณฐต ขอนน และรอบายเปนเครองออกไปจาก วญญาณฐตขอนน เขายงจะควร เพลดเพลนวญญาณฐตนนอกหรอ ฯ ไมควร พระเจาขา ฯ ดกรอานนท สวนบรรดาอายตนะทง ๒ นนเลา ขอท ๑ คอ อสญญ สตตายตนะ ผทรชดอสญญสตตายตนะขอนน รความเกดและความดบ รคณ และโทษ แหงอสญญสตตายตนะ ขอนน และรอบายเปนเครองออกไปจาก อสญญสตตายตนะขอนน เขายงจะควรเพอเพลดเพลน อสญญสตตายตนะนน อกหรอ ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 63 ไมควร พระเจาขา ฯ สวนขอท ๒ คอ เนวสญญานาสญญายตนะ ผทรชดเนวสญญานา สญญายตนะขอนน รความเกดและความดบ รคณและโทษแหงเนวสญญานา สญญายตนะขอนน และรอบายเปน เครองออกไปจากเนวสญญานาสญญายตนะ ขอนน เขายงจะควรเพอเพลดเพลนเนวสญญานา สญญายตนะขอนนอกหรอ ฯ ไมควร พระเจาขา ฯ ดกรอานนท เพราะภกษมาทราบชดความเกดและความดบทงคณและโทษ และอบาย เปนเครองออกไปจากวญญาณฐต ๗ และอายตนะ ๒ เหลาน ตามเปน จรงแลว ยอมเปนผหลดพน ได เพราะไมยดมน อานนท ภกษนเราเรยกวา ปญญาวมตต ฯ [๖๖] ดกรอานนท วโมกข ๘ ประการเหลาน ๘ ประการเปนไฉน คอ ๑. ผไดรปฌานยอมเหนรป นเปนวโมกขขอท ๑ ๒. ผไมมความสาคญในรปในภายใน ยอมเหนรปในภายนอก นเปน วโมกขขอท ๒ ๓. ผทนอมใจเชอวา กสณเปนของงาม นเปนวโมกขขอท ๓ ๔. ผบรรลอากาสานญจายตนะดวยมนสการวา อากาศหาทสดมได เพราะลวงรป สญญา เพราะดบปฏฆสญญา เพราะไมใสใจถงนานตตสญญา โดย ประการทงปวง นเปนวโมกข ขอท ๔ ๕. ผทบรรลวญญาณญจายตนะ ดวยมนสการวา วญญาณหาทสดมได เพราะลวงชน อากาสานญจายตนะ โดยประการทงปวง นเปนวโมกขท ๕ ๖. ผทบรรลอากญจญญายตนะ ดวยมนสการวา ไมมอะไร เพราะลวง วญญาณญ จายตนะ โดยประการทงปวง นเปนวโมกขขอท ๖ ๗. ผทบรรลเนวสญญานาสญญายตนะ เพราะลวงอากญจญญายตนะ โดยประการ ทงปวง นเปนวโมกขขอท ๗ ๘. ผทบรรลสญญาเวทยตนโรธ เพราะลวงเนวสญญานาสญญายตนะ โดยประการ ทงปวง นเปนวโมกขขอท ๘

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 64 ดกรอานนท เหลานแล วโมกข ๘ ประการ ภกษเขาวโมกข ๘ ประการ เหลาน เปน อนโลมบาง เปนปฏโลมบาง เขาทงอนโลมและปฏโลมบาง เขาบาง ออกบาง ตามคราวท ตองการ ตามสงทปรารถนา และตามกาหนดทตองประสงค จงบรรลเจโตวมตต ปญญาวมตต อนหาอาสวะมได เพราะอาสวะสนไป เพราะ ทาใหแจงดวยปญญาอนยงดวยตนเองในปจจบน อานนท ภกษน เราเรยกวา อภโตภาควมตต อภโตภาควมตตอนจากอภโตภาควมตตนทจะยง หรอประณตไป กวาไมม พระผมพระภาคตรสพระพทธพจนนแลว ทานพระอานนทยนด ชนชม พระภาษตของพระผมพระภาคแลวแล ฯ จบมหานทานสตร ท ๒ ------------------------------------

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 65 ๓. มหาปรนพพานสตร (๑๖) [๖๗] ขาพเจาไดสดบมาอยางน สมยหนง พระผมพระภาคประทบบนภเขาคชฌกฏ เขตพระนครราชคฤห กสมยนน พระเจาแผนดนมคธ พระนามวาอชาตศตร เวเทหบตร ทรงปรารถนาจะเสดจไปปราบแควนวชช ทาวเธอรบสงอยางนวา กเราจกตดพวก เจาวชชผมฤทธมาก มอานภาพมาก อยางนๆ จกให แควนวชชพนาศถงความ วอดวาย ลาดบนน ทาวเธอตรสเรยกวสสการพราหมณ อามาตย ผใหญในมคธรฐ มาตรสสงวา ดกรพราหมณ ทานจงไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนแลว จงถวายบงคมพระบาททงสองของพระผมพระภาคดวยเศยรเกลาตามคาของเรา ทล ถามถงอาพาธ นอย พระโรคเบาบาง ความกระปรกระเปรา พระกาลง การประทบ อยสาราญวา ขาแตพระองค ผเจรญ พระเจาแผนดนมคธ พระนามวาอชาตศตร เวเทหบตร ขอถวายบงคมพระบาททงสอง ของพระผมพระภาคดวยเศยรเกลา ทล ถามถงอาพาธนอย พระโรคเบาบาง ความกระปรกระเปรา พระกาลง การประทบ อยสาราญ และจงทลอยางนวา ขาแตพระองคผเจรญ พระเจาแผนดนมคธ พระนามวาอชาตศตร เวเทหบตร ปรารถนาจะเสดจไปปราบแควนวชช ทาวเธอ รบสงอยางนวา กเราจกตดพวกเจาวชชผมฤทธมาก มอานภาพมากอยางนๆ จก ใหแควนวชชพนาศถงความ วอดวาย ดงน และพระผมพระภาคทรงพยากรณแก ทานอยางไร ทานพงจาขอนนมาบอกเรา พระตถาคตทงหลายยอมไมตรสคาทไม จรงเลย ฯ วสสการพราหมณ อามาตยผใหญในมคธรฐ รบพระราชดารสของพระเจาแผนดนมคธ พระนามวาอชาตศตร เวเทหบตร แลวเทยมยานทดๆ ขน ยานออกจากพระนครราชคฤหตรงไป ยงภเขาคชฌกฏ จนสดภมประเทศเทาทยาน จะไปได จงลงจากยานเดนเขาไปเฝาพระผมพระภาค ถงทประทบ ครนเขาไปเฝาแลวไดปราศรยกบพระผมพระภาค ครนผานการปราศรยพอใหระลก ถงกนไปแลว จงนง ณ ทควรสวนขางหนง ครนวสสการพราหมณอามาตยผใหญในมคธรฐนง เรยบรอยแลวทลวา ขาแตพระโคดมผเจรญ พระเจาแผนดนมคธ พระนามวา อชาตศตร เวเทห

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 66 บตร ขอถวายบงคมพระบาททงสองของทานพระโคดมดวยเศยรเกลา ทลถามถงอาพาธนอย พระโรคเบาบาง ความกระปรกระเปรา พระกาลงการประทบอยสาราญ ขาแตพระโคดมผเจรญ พระเจาแผนดนมคธ พระนามวา อชาตศตร เวเทหบตร ทรงปรารถนาจะเสดจไปปราบแควนวชช ทาวเธอรบสงอยางนวา กเราจกตดพวกเจาวชชผมฤทธมาก มอานภาพมากอยางนๆ จกให แควนวชชพนาศถงความวอดวาย ฯ [๖๘] กสมยนน ทานพระอานนท ยนถวายอยงานพดพระผมพระภาค อย ณ เบอง พระปฤษฎางค ลาดบนน พระผมพระภาครบสงกะทานพระอานนทวา ดกรอานนท เธอไดยน มาอยางไร พวกเจาวชชหมนประชมกนเนองๆ หรอ ฯ ทานพระอานนททลวา ขาพระองคไดยนมาอยางนน พระเจาขา ฯ ดกรอานนท พวกเจาวชชจกหมนประชมกนเนองๆ อยเพยงใด พง หวงไดซงความ เจรญอยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ ดกรอานนท เธอไดยนมาอยางไร พวกเจาวชชพรอมเพรยงกนประชม พรอมเพรยงกน เลกประชม และพรอมเพรยงกนทากจทเจาวชชพงกระทาหรอ ฯ ขาพระองคไดยนมาอยางนน พระเจาขา ฯ ดกรอานนท พวกเจาวชชจกพรอมเพรยงกนประชม จกพรอมเพรยงกน เลกประชม และจกพรอมเพรยงกนทากจทเจาวชชพงกระทาอยเพยงใด พงหวง ไดซงความเจรญอยางเดยว ไมมเสอมเพยงนน ฯ ดกรอานนท เธอไดยนมาอยางไร พวกเจาวชชไมไดบญญตสงทมได บญญตไว ไม ถอนสงทไดบญญตไวแลว สมาทานประพฤตอยในวชชธรรมของ เกาตามทบญญตไวแลวหรอ ฯ ขาพระองคไดยนมาอยางนน พระเจาขา ฯ ดกรอานนท พวกเจาวชชจกไมบญญตสงทมไดบญญตไว จกไมถอน สงทไดบญญตไว แลว จกสมาทานประพฤตอยในวชชธรรมของเกาตามทบญญตไว แลวอยเพยงใด พงหวงได ซงความเจรญอยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ ดกรอานนท เธอไดยนมาอยางไร พวกเจาวชชสกการเคารพนบถอบชา ทานทเปน ผใหญของพวกเจาวชช และเชอฟงถอยคาของทานเหลานนหรอ ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 67 ขาพระองคไดยนมาอยางนน พระเจาขา ฯ ดกรอานนท พวกเจาวชชจกสกการะเคารพนบถอบชาทานทเปนผใหญ ของพวกเจา วชช และจกเชอฟงถอยคาของทานเหลานนอยเพยงใด พงหวงได ซงความเจรญอยางเดยว ไมม เสอม เพยงนน ฯ ดกรอานนท เธอไดยนมาอยางไร พวกเจาวชชไมฉดคราขนใจสตรหรอ กมารในสกล ใหอยรวมดวยหรอ ฯ ขาพระองคไดยนมาอยางนน พระเจาขา ฯ ดกรอานนท พวกเจาวชชจกไมฉดคราขนใจสตรหรอกมารในสกล ให อยรวมดวยอย เพยงใด พงหวงไดซงความเจรญอยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ ดกรอานนท เธอไดยนมาอยางไร พวกเจาวชชสกการะเคารพ นบถอ บชาเจดยของ พวกเจาวชชทงภายในภายนอก และไมปลอยใหธรรมกพล ทเคยให ทเคยกระทา แกเจดย เหลานนเสอมทรามไปหรอ ฯ ขาพระองคไดยนมาอยางนน พระเจาขา ฯ ดกรอานนท พวกเจาวชชจกสกการะ เคารพ นบถอ บชาเจดยของ พวกเจาวชช ทงภายในภายนอก และจกไมปลอยใหธรรมกพล ทเคยให ทเคย กระทา แกเจดยเหลานน เสอมทรามไปอยเพยงใด พงหวงไดซงความเจรญ อยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ ดกรอานนท เธอไดยนมาอยางไร พวกเจาวชชจดแจงไวดแลว ซง ความอารกขา ปองกนคมครองอนเปนธรรมในพระอรหนตทงหลาย ดวยตงใจวา ไฉนหนอ พระอรหนตทยง มไดมา พงมาสแวนแควนและทมาแลว พงอยเปน ผาสกในแวนแควน ดงนหรอ ฯ ขาพระองคไดยนมาอยางนน พระเจาขา ฯ ดกรอานนท พวกเจาวชชจกจดแจงไวดแลว ซงความอารกขา ปองกน คมครองอน เปนธรรม ในพระอรหนตทงหลาย ดวยตงใจวา ไฉนหนอ พระอรหนต ทยงมไดมา พงมาส แวนแควน และทมาแลว พงอยเปนผาสกในแวนแควน ดงน อยเพยงใด พงหวงได ซงความเจรญอยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ [๖๙] ลาดบนน พระผมพระภาครบสงกะวสสการพราหมณ อามาตย ผใหญในมคธ รฐวา ดกรพราหมณ สมยหนง เราอยทสารนททเจดยเขตเมอง เวสาลน ณ ทนนเราไดแสดง อปรหานยธรรมทง ๗ น แกพวกเจาวชช กอปรหา นยธรรมทง ๗ น จกตงอยในพวกเจาวชช

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 68 และพวกเจาวชชจกสนใจในอปรหานยธรรมทง ๗ น อยเพยงใดพราหมณ พงหวงไดซงความ เจรญอยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว วสสการพราหมณ อามาตยผใหญ ในมคธรฐได ทลวา ขาแตพระโคดมผเจรญ พวกเจาวชชมาประกอบดวยอปรหานยธรรม แมขอหนงๆ กยง หวงไดซงความเจรญอยางเดยว ไมมเสอม จะปวย กลาวไปไยถงอปรนยธรรมทง ๗ ขอเลา พระเจาแผนดนมคธ พระนามวาอชาตศตร เวเทหบตร ไมควรกระทาการรบกบเจาวชช นอกจาก จะปรองดอง นอกจากจะย ใหแตกกนเปนพวก ขาแตพระโคดมผเจรญ ขาพเจามกจมาก มกรณยะ มาก จะขอลาไปในบดน พระผมพระภาคตรสวา ดกรพราหมณ ทานยอมทราบกาลอน ควรใน บดนเถด ลาดบนน วสสการพราหมณ อามาตยผใหญในมคธรฐ ชนชม ยนดพระภาษต ของ พระผมพระภาค ลกจากอาสนะหลกไปแลว ฯ [๗๐] ครงนน เมอวสสการพราหมณอามาตยผใหญในมคธรฐหลกไป ไมนาน พระผ มพระภาครบสงกะทานพระอานนทวา ดกรอานนท เธอจงไป จงสงใหภกษทกรปซงอยอาศย พระนครราชคฤห ใหมาประชมกนในอปฏฐานศาลา ทานพระอานนทรบพระดารสของพระผม พระภาคแลว สงใหภกษทกรปซงอยอาศย พระนครราชคฤหใหประชมกนในอปฏฐานศาลา แลว จงเขาไปเฝาพระผมพระภาค ถงทประทบ ครนเขาไปเฝาแลว ถวายบงคมพระผมพระภาคแลวยนอย ณ ทควร สวนขางหนง ครนทานพระอานนทนงเรยบรอยแลวไดทลวา ขาแตพระองคผเจรญ ภกษสงฆประชมกนแลว ขอพระองคทรงทราบกาลอนควรในบดนเถด ฯ ลาดบนน พระผมพระภาคทรงลกจากอาสนะ เสดจเขาไปยงอปฏฐาน ศาลา แลว ประทบนงบนอาสนะทปลาดไว ครนประทบนงแลว รบสงกะภกษ ทงหลายวา ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดงอปรหานยธรรมทง ๗ แกพวกเธอ พวกเธอจงฟง จงใสใจใหด เราจกกลาว ภกษ เหลานนทลรบพระดารสของพระผม พระภาคแลว พระผมพระภาคไดตรสวา ๑. ดกรภกษทงหลาย พวกภกษจกหมนประชมกนเนองๆ อยเพยงใด พงหวงได ซงความเจรญอยางเดยว ไมมเสอมเพยงนน ฯ ๒. ดกรภกษทงหลาย พวกภกษจกพรอมเพรยงกนประชม จกพรอมเพรยงกนเลก ประชม และจกพรอมเพรยงชวยกนทากจทสงฆพงกระทา อยเพยงใด พงหวงไดซงความเจรญ อยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 69 ๓. ดกรภกษทงหลาย พวกภกษจกไมบญญตสงทมไดบญญตไวแลว จกไมถอนสง ทไดบญญตไวแลว จกสมาทานประพฤตอยในสกขาบททงหลาย ตามทไดบญญตไวแลว อยเพยงใด พงหวงไดซงความเจรญอยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ ๔. ดกรภกษทงหลาย พวกภกษจกสกการะ เคารพ นบถอ บชาภกษ ผเปนเถระ ผรตตญ บวชนาน เปนสงฆบดร เปนสงฆปรณายก และจกเชอฟง ถอยคาของทานเหลานน อยเพยงใด พงหวงไดซงความเจรญอยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ ๕. ดกรภกษทงหลาย พวกภกษจกไมลอานาจแกตณหาอนจะกอใหเกด ภพใหมซง บงเกดขนแลว อยเพยงใด พงหวงไดซงความเจรญอยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ ๖. ดกรภกษทงหลาย พวกภกษจกเปนผยนดในเสนาสนะปา อยเพยงใด พงหวง ไดซงความเจรญอยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ ๗. ดกรภกษทงหลาย พวกภกษจกเขาไปตงสตไวในภายในวา ไฉนหนอ เพอน พรหมจรรยผมศลเปนทรกทยงมไดมา พงมาเถดและทมาแลว พงอยเปนผาสก ดงน อยเพยงใด พงหวงไดซงความเจรญอยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ ดกรภกษทงหลาย อปรหานยธรรม ทง ๗ น จกตงอยในหมภกษ และ หมภกษจก สนใจในอปรหานยธรรม ทง ๗ น อยเพยงใด หมภกษพงหวงไดซง ความเจรญอยางเดยว ไมม เสอม เพยงนน ฯ [๗๑] ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดงอปรหานยธรรม ๗ อกหมวดหนง แกพวกเธอ พวกเธอจงฟง จงใสใจใหด เราจกกลาว ภกษเหลานน ทลรบ พระดารสของพระผมพระภาค แลว พระผมพระภาคไดตรสวา ๑. ดกรภกษทงหลาย พวกภกษจกไมเปนผชอบการงาน ไมยนดแลว ในการงาน ไมประกอบตามซงความเปนผชอบการงาน อยเพยงใด พงหวงไดซง ความเจรญอยางเดยว ไมม เสอม เพยงนน ฯ ๒. ดกรภกษทงหลาย พวกภกษจกไมเปนผชอบการคย ไมยนดแลว ในการคย ไม ประกอบตามซงความเปนผชอบการคย อยเพยงใด พงหวงไดซง ความเจรญอยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 70 ๓. ดกรภกษทงหลาย พวกภกษจกไมเปนผชอบการนอนหลบ ไมยนด แลวในการ นอนหลบ ไมประกอบตามซงความเปนผชอบการนอนหลบ อยเพยงใด พงหวงไดซงความเจรญ อยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ ๔. ดกรภกษทงหลาย พวกภกษจกไมเปนผชอบคลกคลดวยหม ไมยนด แลวใน ความคลกคลดวยหม ไมประกอบตามซงความเปนผชอบความคลกคลดวย หม อยเพยงใด พง หวงไดซงความเจรญอยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ ๕. ดกรภกษทงหลาย พวกภกษจกไมเปนผมความปรารถนาลามก ไมลอานาจแก ความปรารถนาอนลามก อยเพยงใด พงหวงไดซงความเจรญอยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ ๖. ดกรภกษทงหลาย พวกภกษจกเปนผไมมมตรชว ไมมสหายชว ไมคบคนชว อยเพยงใด พงหวงไดซงความเจรญอยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ ๗. ดกรภกษทงหลาย พวกภกษจกไมถงความนอนใจในระหวาง เพราะ การบรรลคณ วเศษเพยงขนตา อยเพยงใด พงหวงไดซงความเจรญอยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ ดกรภกษทงหลาย อปรหานยธรรม ทง ๗ น จกตงอยในหมภกษ และ หมภกษจก สนใจในอปรหานยธรรม ทง ๗ น อยเพยงใด พงหวงไดซงความเจรญ อยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ [๗๒] ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดงอปรหานยธรรม ๗ อกหมวดหนง แกพวกเธอ พวกเธอจงฟง จงใสใจใหด เราจกกลาว ภกษเหลานนทลรบ พระดารสของพระผมพระภาคแลว พระผมพระภาคไดตรสวา ดกรภกษทงหลาย ๑. พวกภกษจกเปนผมศรทธา... ๒. ...มใจ ประกอบดวยหร... ๓. ...มโอตตปปะ... ๔. ...เปนพหสตร... ๕. ...ปรารภความเพยร... ๖. ...มสตตงมน... ๗. พวกภกษจกเปนผมปญญา อยเพยงใด พงหวงไดซงความเจรญอยาง เดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ ดกรภกษทงหลาย อปรหานยธรรม ทง ๗ น จกตงอยในหมภกษ และหมภกษจก สนใจในอปรหานยธรรม ทง ๗ น อยเพยงใด พงหวงไดซงความเจรญ อยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ [๗๓] ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดงอปรหานยธรรม ๗ อกหมวดหนง แกพวกเธอ พวกเธอจงฟง จงใสใจใหด เราจกกลาว ภกษเหลานนทลรบ พระดารสของพระผมพระภาคแลว พระผมพระภาคไดตรสวา ดกรภกษทงหลาย ๑. พวกภกษจกเจรญสตสมโพชฌงค...., ๒. ...พวก

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 71 ภกษจกเจรญธรรมวจยสมโพชฌงค... ๓. ...พวกภกษจกเจรญวรยสมโพชฌงค... ๔. ... พวกภก ษจกเจรญปตสมโพชฌงค... ๕. ... พวกภกษจกเจรญปสสทธสมโพชฌงค ๖.... พวกภกษจกเจรญ สมาธสมโพชฌงค... ๗. พวกภกษจกเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อย เพยงใด พงหวงไดซงความ เจรญอยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ ดกรภกษทงหลาย อปรหานยธรรม ทง ๗ น จกตงอยในหมภกษ และ หมภกษจก สนใจในอปรหานยธรรม ทง ๗ น อยเพยงใด พงหวงไดซงความ เจรญอยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ [๗๔] ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดงอปรหานยธรรม ๗ อกหมวดหนง แกพวกเธอ พวกเธอจงฟง จงใสใจใหด เราจกกลาว ภกษเหลานนทลรบ พระดารสของพระผมพระภาคแลว พระผมพระภาคไดตรสวา ดกรภกษทงหลาย ๑. พวกภกษจกเจรญอนจจสญญา... ๒. ... พวก ภกษจกเจรญอนตตสญญา... ๓. ... พวกภกษจกเจรญอสภสญญา... ๔. ... พวกภกษจกเจรญอาทนว สญญา... ๕. ... พวกภกษจกเจรญปหานสญญา ๖. ... พวกภกษจกเจรญวราคสญญา... ๗. พวก ภกษ จกเจรญนโรธสญญา อยเพยงใด พงหวงไดซงความเจรญอยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ ดกรภกษทงหลาย อปรหานยธรรมทง ๗ น จกตงอยในหมภกษ และ หมภกษจก สนใจในอปรหานยธรรมทง ๗ น อยเพยงใด พงหวงไดซงความเจรญ อยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ [๗๕] ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดงอปรหานยธรรม ๖ อกหมวดหนง แกพวกเธอ พวกเธอจงฟง จงใสใจใหด ภกษเหลานนทลรบพระดารสขอ พระผมพระภาค แลว พระผมพระภาคไดตรสวา ๑. ดกรภกษทงหลาย พวกภกษจกเขาไปตงกายกรรม ประกอบดวยเมตตา ในเพอน พรหมจรรยทงหลาย ทงในทแจงและทลบ อยเพยงใด พงหวงไดซงความเจรญอยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ ๒. ดกรภกษทงหลาย พวกภกษจกเขาไปตงวจกรรมประกอบดวยเมตตา ในเพอน พรหมจรรยทงหลาย ทงในทแจงและทลบ อยเพยงใด พงหวงไดซง ความเจรญอยางเดยว ไมม เสอม เพยงนน ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 72 ๓. ดกรภกษทงหลาย พวกภกษจกเขาไปตงมโนกรรม ประกอบดวย เมตตาในเพอน พรหมจรรยทงหลาย ทงในทแจงและทลบ อยเพยงใด พงหวงได ซงความเจรญอยางเดยว ไมม เสอม เพยงนน ฯ ๔. ดกรภกษทงหลาย พวกภกษจกเปนผแบงปนลาภอนเปนธรรม ทได มาโดยธรรม โดยทสดแมมาตรวาอาหารอนนบเนองในบาตร คอเฉลยกนบรโภค กบเพอนพรหมจรรยผมศล ทงหลาย อยเพยงใด พงหวงไดซงความเจรญอยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ ๕. ดกรภกษทงหลาย พวกภกษจกมศลเสมอกนกบเพอนพรหมจรรย ทงหลาย ทงใน ทแจงและทลบ ในศลอนไมขาด ไมทะล ไมดาง ไมพรอยเปนไทย อนวญชนสรรเสรญ แลว อนตณหาทฐไมลบคลาแลว เปนไปเพอสมาธ อยเพยงใด พงหวงไดซงความเจรญ อยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ ๖. ดกรภกษทงหลาย พวกภกษจกเปนผมทฐเสมอกนกบเพอนพรหมจรรยทงหลาย ทงในทแจงและทลบ ในทฐอนประเสรฐนาออกไปจากทกข นาผ ปฏบตตามเพอความสนทกข โดยชอบ อยเพยงใด พงหวงไดซงความเจรญ อยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ ดกรภกษทงหลาย อปรหานยธรรมทง ๖ น จกตงอยในหมภกษ และ หมภกษจก สนใจในอปรหานยธรรมทง ๖ น อยเพยงใด พงหวงไดซงความเจรญอยางเดยว ไมมเสอม เพยงนน ฯ ไดยนวา พระผมพระภาคประทบอย ณ ภเขาคชฌกฏ เขตพระนครราชคฤหแมนน ทรงกระทาธรรมกถาอนนแหละเปนอนมากแกพวกภกษวา อยางน ศล อยางนสมาธ อยางน ปญญา สมาธอนศลอบรมแลว ยอมมผลใหญ มอานสงส ใหญ ปญญาอนสมาธอบรมแลว ยอมมผลใหญ มอานสงสใหญ จตอนปญญาอบรมแลว ยอมหลดพนอาสวะโดยชอบ คอ กามาสวะ ภวาสวะ อวชชาสวะ ฯ [๗๖] ครงนน พระผมพระภาคประทบอยตามความพอพระทยใน พระนครราชคฤห แลวตรสเรยกทานพระอานนทมารบสงวา ดกรอานนท มาไปกนเถด เราจกไปยงอมพลฏฐกา ทานพระอานนททลรบพระดารสของพระผมพระภาคแลว ลาดบนน พระผมพระภาคพรอมดวย ภกษสงฆหมใหญ เสดจถง อมพลฏฐกาแลว ไดยนวา พระผมพระภาคเสดจประทบ ณ พระตา หนกหลวง ในอมพลฏฐกาแมนน ทรงกระทาธรรมกถาอนนแหละเปนอนมากแกพวกภกษวา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 73 อยางนศล อยางนสมาธ อยางนปญญา สมาธอนศลอบรมแลว ยอมมผลใหญ มอานสงสใหญ จตอนปญญาอบรมแลว ยอมหลดพนจากอาสวะโดยชอบ คอ กามาสวะ ภวาสวะ อวชชาสวะ ฯ [๗๗] ครงนน พระผมพระภาคประทบอยตามความพอพระทยในอมพลฏฐกา แลว ตรสเรยกทานพระอานนทมารบสงวา ดกรอานนท มาไปกนเถด เราจกไปยงบานนาฬนทคาม ทานพระอานนททลรบพระดารสของพระผมพระภาคแลว ลาดบนน พระผมพระภาคพรอมดวย ภกษสงฆหมใหญ เสดจถงบานนาฬนทคามแลว ไดยนวา พระผมพระภาคประทบอยในปาวาทก อมพวน ในบานนาฬนทคาม นน ครงนน ทานพระสารบตรเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนเขาไปเฝา แลวถวายบงคมพระผมพระภาค นง ณ ทควรสวนขางหนง เมอทานพระสารบตร นงเรยบรอยแลวกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคเลอมใสในพระผม พระภาคอยางน วา สมณะหรอพราหมณผอนซงจะรเกนไปกวาพระผมพระภาค ในทางสมโพธญาณมไดมแลว จก ไมม และไมมอยในบดน ฯ พ. ดกรสารบตร เธอกลาวอาสภวาจาอนยงน เธอถอเอาสวนเดยว บนลอสหนาทวา ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคเลอมใสในพระผมพระภาค อยางนวา สมณะหรอพราหมณผอน ซงจะรเกนไปกวาพระผมพระภาคในทางพระสมโพธญาณมไดมแลว จกไมม และไมมอยในบดน ดกรสารบตร พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาทกพระองคซงไดมแลวในอดตกาล อน เธอ กาหนดซงใจดวยใจแลวรวา พระผมพระภาคเหลานน มศลอยางนแลว แมเพราะเหตนม ธรรมอยางนแลว มปญญาอยางนแลว มวหารธรรมอยางนแลว มวมตต อยางนแลว แมเพราะ เหตน ดงนหรอ ฯ ส. มใชอยางนน พระเจาขา ฯ ดกรสารบตร กพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาทกพระองค ซง จกมในอนาคต กาล อนเธอกาหนดซงใจดวยใจแลวรวา พระผมพระภาคเหลานน จกเปนผมศลอยางน แม เพราะเหตน มธรรมอยางน มปญญาอยางน มวหารธรรม อยางน มวมตตอยางน แมเพราะ เหตน ดงนหรอ ฯ มใชอยางนน พระเจาขา ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 74 ดกรสารบตร กเราผเปนอรหนตสมมาสมพทธเจาในบดน อนเธอกาหนด ซงใจ ดวยใจแลวรวา พระผมพระภาคมศลอยางน แมเพราะเหตน มธรรมอยางน มปญญาอยางน มวหารธรรมอยางน มวมตตอยางน แมเพราะเหตน ดงนหรอ ฯ มใชอยางนน พระเจาขา ฯ ดกรสารบตร กในเรองน เธอไมมญาณเพอกาหนดรซงในใจพระอรหนต สมมาสมพทธ เจาทงในอดต อนาคต และปจจบน เมอเปนเชนนน ในบดน อยางไรเลา เธอจงไดกลาว อาสภวาจาอนยงน เธอถอเอาสวนเดยว บนลอสหนาทวา ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองค เลอมใสในพระผมพระภาคอยางนวา สมณะหรอ พราหมณผอนซงจะรเกนไปกวาพระผมพระภาค ในทางพระสมโพธญาณ มไดมแลว จกไมม และไมมอยในบดน ฯ ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคไมมญาณเพอกาหนดรซงใจในพระ อรหนตสมมา สมพทธเจาทงในอดต อนาคต และปจจบน แตวา ขาพระองค รแนวธรรม ขาแตพระองค ผเจรญ ปจจนตนครของพระราชามประตมนคง มกาแพงและเสาระเนยดมนคง มประตชองเดยว คนเฝาประตพระนครนน เปนคนฉลาด เฉยบแหลมมปญญา หามคนทไมรจก ปลอยคนทรจกให เขาไปได เขาเดนตรวจดหนทางตามลาดบโดยรอบพระนครนน ไมเหนทหวประจบแหงกาแพง หรอชองกาแพง โดยทสดแมเพยงแมวลอดออกได เขาพงมความรสกวา สตวทตวโต ทกชนด จะเขาออกนครน ยอมเขาออกโดยประตน แมฉนใด แนวแหงธรรม กฉนนนเหมอนกน ขา พระองครวา พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา ทไดมแลวในอดตกาลทกพระองค ทรง ละนวรณทง ๕ ซงเปนเครองเศราหมอง แหงจต กระทาปญญาใหทรพล มพระทยตงมนดแลว ในสตปฏฐาน ๔ ทรงเจรญ โพชฌงค ๗ ตามความเปนจรง ตรสรพระอนตรสมมาสมโพธญาณแลว แม พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาทจกมในอนาคตกาลทกพระองค จกทรงละนวรณ ๕ ซงเปนเครองเศราหมองแหงจต กระทาปญญาใหทรพล มพระทยตงมนดแลวในสตปฏฐาน ๔ ทรงเจรญโพชฌงค ๗ ตามความเปนจรง จกตรสร พระอนตรสมมาสมโพธญาณ พระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจาในบดน กทรงละนวรณ ๕ ซงเปนเครองเศราหมองแหงจต กระทา ปญญาใหทรพล ม พระทยตงมนดแลวในสตปฏฐาน ๔ ทรงเจรญโพชฌงค ๗ ตามความเปนจรง ตรสรพระอนตรสมมาสมโพธญาณ ฯ ไดยนวา พระผมพระภาคประทบอยในปาวาทกอมพวน ในบานนาฬนทา แมนน ทรงกระทาธรรมกถานแหละเปนอนมากแกพวกภกษวา อยางนศล อยางน สมาธ อยางนปญญา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 75 สมาธอนศลอบรมแลว ยอมมผลใหญ มอานสงสใหญ ปญญาอนสมาธอบรมแลว ยอมมผล ใหญ มอานสงสใหญ จตอนปญญาอบรมแลว ยอมหลดพนจากอาสวะโดยชอบ คอกามาสวะ ภวาสวะ อวชชาสวะ ฯ [๗๘] ลาดบนน พระผมพระภาคประทบอยตามความพอพระทย ในบาน นาฬนทคาม แลวตรสเรยกทานพระอานนทมารบสงวา ดกรอานนท มาไปกนเถด เราจกไปยงปาฏลคาม ทานพระอานนททลรบพระดารสของพระผมพระภาคแลว ลาดบนนพระผมพระภาคพรอมดวย ภกษสงฆหมใหญ เสดจถงปาฏลคามแลวพวกอบาสกชาวปาฏลคามไดสดบขาววา พระผม พระภาคเสดจถงปาฏลคามแลว จงพากนเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนเขาไปเฝาแลว ถวายบงคม พระผมพระภาค นง ณ ทควรสวนขางหนง ครนพวกอบาสกชาวปาฏลคามนง เรยบรอย แลว จงกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระผมพระภาคจงทรง รบเรอนสาหรบพกของพวก ขาพระองคเถด พระผมพระภาคทรงรบดวยดษณภาพลาดบนน พวกอบาสกชาวปาฏลคามทราบ การทรงรบของพระผมพระภาคแลว จงลกจากอาสนะถวายบงคมพระผมพระภาค กระทาประทกษณ กลบไปยงเรอน สาหรบพก ครนเขาไปแลวปลาดเรอนสาหรบพกอยางเรยบรอยทวทกแหง แตง ตง อาสนะ ตงหมอนาไว ตามประทปไวแลว จงกลบเขาไปเฝาพระผมพระภาค ถงทประทบ ครน เขาไปเฝาแลวถวายบงคมพระผมพระภาคยนอย ณ ทควรสวน ขางหนง ครนพวกอบาสกชาว ปาฏลคามยนเรยบรอยแลว จงกราบทลพระผม พระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ พวกขาพระองค ปลาดเรอนสาหรบพกอยางเรยบรอย ทวทกแหงแลว แตงตงอาสนะไว ตงหมอนาไว ตามประทป ไวแลว ขอพระผม พระภาคจงทรงทราบกาลอนควรในบดนเถด ฯ ครงนน เวลาเชา พระผมพระภาคทรงนงแลว ทรงถอบาตรและจวร พรอมดวยภกษ สงฆเสดจไปยงเรอนสาหรบพก ครนเสดจเขาไปแลว ทรงลาง พระบาทแลว เสดจเขาไปยงเรอน สาหรบพก ประทบนงพงเสากลาง บายพระพกตร ไปทางบรพทศ ฝายภกษสงฆลางเทาแลว เขาไปยงเรอนสาหรบพก นงพงฝาดานหลง บายหนาไปทางบรพทศแวดลอมพระผมพระภาค สวนพวกอบาสกชาวปาฏลคาม ลางเทาแลว เขาไปยงเรอนสาหรบพก นงพงฝาดานหนา บายหนา ไปทางปจฉมทศแวดลอมพระผมพระภาค ฯ [๗๙] ลาดบนน พระผมพระภาครบสงกะพวกอบาสกชาวปาฏลคามวา ดกรคฤหบด ทงหลาย โทษแหงศลวบตของคนทศล ๕ ประการเหลาน ๕ ประการ เปนไฉน ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 76 ดกรคฤหบดทงหลาย คนทศล มศลวบตแลวในโลกน ยอมเขาถง ความเสอมแหง โภคะอยางใหญอนมความประมาทเปนเหต อนนเปนโทษขอทหนงแหงศลวบตของคนทศล ฯ อกขอหนง เกยรตศพทอนชวของคนทศล มศลวบตแลวยอม กระฉอนไป อนนเปนโทษขอทสองแหงศลวบตของคนทศล ฯ อกขอหนง คนทศล มศลวบตแลว จะเขาไปสบรษทใดๆ คอ ขตตย บรษท พราหมณบรษท คฤหบดบรษท หรอสมณบรษท ยอมครนคราม เกอเขน อนนเปนโทษขอทสามแหงศลวบตของคนทศล ฯ อกขอหนง คนทศล มศลวบตแลว ยอมหลงกระทากาละ อนนเปนโทษ ขอทสแหงศลวบตของคนทศล ฯ อกขอหนง คนทศล มศลวบตแลว เบองหนาแตตายเพราะ กายแตก ยอมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก อนนเปนโทษขอทหาแหงศลวบตของคน ทศล ฯ ดกรคฤหบดทงหลาย โทษแหงศลวบตของคนทศล ๕ ประการเหลานแล ฯ [๘๐] ดกรคฤหบดทงหลาย อานสงสแหงศลสมบตของคนมศล ๕ ประการเหลาน ๕ ประการเปนไฉน ดกรคฤหบดทงหลาย คนมศล ถงพรอมแลวดวยศล ยอมไดรบ กองโภคะใหญ อน มความไมประมาทเปนเหต อนนเปนอานสงสขอทหนง แหงศลสมบตของคนมศล ฯ อกขอหนง เกยรตศพทอนงามของคนมศล ถงพรอมแลวดวยศล ยอม ขจรไป อนน เปนอานสงสขอทสอง แหงศลสมบตของคนมศล ฯ อกขอหนง คนมศล ถงพรอมแลวดวยศล จะเขาไปสบรษทใดๆ คอ ขตตยบรษท พราหมณบรษท คฤหบดบรษท หรอสมณบรษท ยอมองอาจ ไมเกอเขน อนนเปนอานสงส ขอทสาม แหงศลสมบตของคนมศล ฯ อกขอหนง คนมศล ถงพรอมแลวดวยศล ยอมไมหลงทากาละ อนน เปนอานสงส ขอทส แหงศลสมบตของคนมศล ฯ อกขอหนง คนมศล ถงพรอมแลวดวยศล เบองหนาแตตายเพราะ กายแตก ยอม เขาถงสคตโลกสวรรค อนนเปนอานสงสขอทหา แหงศลสมบต ของคนมศล ฯ ดกรคฤหบดทงหลาย อานสงสแหงศลสมบตของคนมศล ๕ ประการ เหลานแล ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 77 [๘๑] ครงนน พระผมพระภาคทรงยงพวกอบาสกชาวปาฏลคามใหเหน แจง ให สมาทาน ใหอาจหาญ ใหรนเรงดวยธรรมกถาตลอดราตรแลว ทรงสง ไปดวยพระดารสวา ดกรคฤหบดทงหลาย ราตรสวางแลว พวกทานจงทราบกาลอนควร ในบดนเถด พวก อบาสกชาวปาฏลคามทลรบพระดารสของพระผมพระภาคแลว ลกจากอาสนะ ถวายบงคมพระผม พระภาคกระทาประทกษณหลกไปแลว ลาดบนน เมออบาสกชาวปาฏลคามหลกไปแลวไมนาน พระผมพระภาคเสดจเขาไปสสญญา คารแลว ฯ [๘๒] กสมยนน สนธะ และวสสการะ อามาตยผใหญในมคธรฐ สรางเมองใน ปาฏลคามเพอปองกนพวกเจาวชช กสมยนนเทวดาเปนอนมากนบเปน พนๆ หวงแหนทใน ปาฏลคาม เทวดาผมศกดใหญหวงแหนทในสวนใด จตของ พระราชาและราชมหาอามาตยผม ศกดใหญ กนอมไปเพอจะสรางนเวศนในสวนนน เทวดาชนกลางหวงแหนทในสวนใด จต ของพระราชาและพระราชมหาอามาตย ชนกลาง กนอมไปเพอสรางนเวศนในสวนนน เทวดาชน ตาหวงแหนทในสวนใด จตของพระราชาและราชมหาอามาตยชนตา กนอมไปเพอสรางนเวศน ในสวนนน พระผมพระภาคไดทรงเหนเทวดาเหลานนนบเปนพนๆ หวงแหนทในปาฏลคาม ดวย ทพยจกษอนบรสทธ ลวงจกษของมนษย ฯ ลาดบนน พระผมพระภาคเสดจลกขนในเวลาปจจสสมยแหงราตร ตรส เรยกพระ อานนทมารบสงวา ดกรอานนท ใครหนอจะสรางเมองในปาฏลคาม ฯ อ. ขาแตพระองคผเจรญ สนธะและวสสการะอามาตยผใหญในมคธรฐ จะสรางเมอง ปาฏลคาม เพอปองกนพวกเจาวชช ฯ ดกรอานนท สนธะและวสสการะอามาตยผใหญในมคธรฐจะสรางเมอง ในปาฏลคาม เพอปองกนพวกเจาวชช กเปรยบเหมอนทาวสกกะทรงปรกษา กบพวกเทวดาชนดาวดงส ในทน เราไดเหนเทวดาเปนอนมากนบเปนพนๆ หวงแหนทในปาฏลคามดวยทพยจกษอนบรสทธ ลวง จกษของมนษย เทวดาผม ศกดใหญหวงแหนทในสวนใด จตของพระราชาและราชมหาอามาตยผ มศกดใหญ กนอมไปเพอสรางนเวศนในสวนนน เทวดาชนกลางหวงแหนทในสวนใด จต ของ พระราชาและราชมหาอามาตยชนกลาง กนอมไปเพอสรางนเวศนในสวนนน เทวดาชนตา หวงแหนทในสวนใด จตของพระราชาและราชมหาอามาตยชนตา กนอมไปเพอสรางนเวศนใน สวนนน ดกรอานนท ทนจกเปนทอยอนประเสรฐ เปนทางคาขาย เปนนครอนเลศ ชอวา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 78 ปาฏลบตร เปนทแกหอภณฑะ นครปาฏลบตรจกมอนตราย ๓ ประการ คอ ไฟ นา หรอการ ยใหแตกพวก ฯ [๘๓] ครงนน สนธะและวสสการะ อามาตยผใหญในมคธรฐ เขาไป เฝาพระผม พระภาคถงทประทบ ครนเขาไปเฝาแลวไดปราศรยกบพระผมพระภาค ครนผานการปราศรยพอให ระลกถงกนไปแลวไดยนอย ณ ทควรสวนขางหนง แลว ไดกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ ขอทานพระโคดมพรอมดวยภกษสงฆจงทรง รบภตของขาพระองคเพอเสวยในวนน พระผมพระ ภาคทรงรบดวยดษณภาพ ลาดบนน สนธะและวสสการะอามาตยผใหญในมคธรฐ ทราบวา พระผมพระภาค ทรงรบแลว จงเขาไปยงทพกของตนๆ ครนแลวจดแตงของเคยวของฉนอน ประณตในทพกของตนๆ แลวใหทลเวลาแดพระผมพระภาควา ขาแตทาน พระโคดมผเจรญ ไดเวลาแลวภตตาหารสาเรจแลว ฯ ครงนน เวลาเชา พระผมพระภาคทรงนงแลว ทรงถอบาตรและจวร พรอมดวย ภกษสงฆเสดจเขาไปยงทพกของสนธะและวสสการะอามาตยผใหญใน มคธรฐ ประทบนงบน อาสนะทเขาจดถวาย สนธะและวสสการะอามาตยผใหญ ในมคธรฐ องคาสภกษสงฆ มพระพทธเจาเปนประมขใหอมหนา เพยงพอดวย ของเคยวของฉนอนประณต ดวยมอของตนๆ ครนพระผมพระภาคเสวยเสรจ วางพระหตถจากบาตรแลว สนธะและวสสการะถออาสนะตา นงเฝาอย ณ ทควร สวนขางหนง เมอสนธะและวสสการะอามาตยผใหญในมคธรฐ นงเฝาอย อยาง นแลว พระผมพระภาคทรงอนโมทนาดวยคาถาเหลาน ความวา [๘๔] บณฑตยชาตสาเรจการอยในประเทศใด ยอมเชอเชญทาน ผมศล ผสารวม แลวประพฤตพรหมจรรย ใหบรโภคในประเทศ นน ไดอทศทกษณาทานใหแกเทวดาทมอย ณ ทนน เทวดา เหลานนไดรบบชาแลว ยอมบชาตอบเขา ไดรบความนบถอ แลว ยอมนบถอตอบ เขา แตนนยอมอนเคราะหเขา เหมอน มารดาอนเคราะหบตรซงเกดแตอกฉะนน บรษผอนเทวดา อนเคราะหแลว ยอมเหนความเจรญทกเมอ ฯ [๘๕] ครงนน พระผมพระภาคทรงอนโมทนากะสนธะและวสสการะ อามาตยผใหญ ในมคธรฐดวยพระคาถาเหลานแลว เสดจลกจากอาสนะหลกไปแลว กสมยนน สนธะและ วสสการะอามาตยผใหญในมคธรฐ ตางตามเสดจพระผมพระภาคไปเบองพระปฤษฎางคดวยคดวา วนนพระสมณโคดมจกเสดจออกทาง ประตใด ประตนนจกมนามวาประตโคดม จกเสดจขามแมนา คงคาทางทาใด ทานนจกมนามวาทาโคดม ครงนน พระผมพระภาคเสดจออกทางประตใด ประต

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 79 นนไดนามวาประตโคดมแลว ลาดบนน พระผมพระภาคเสดจไปยงแมนาคงคา แลว กสมยนน แมนาคงคาเตมเปยมเสมอฝง กาดมกนได พวกมนษยผประสงคจะขามฟาก บางพวก เทยวหา เรอ บางพวกเทยวหาแพ บางพวกผกทน ครงนน พระผมพระภาคกบภกษสงฆทรงหายไป ณ ทฝงนแหงแมนาคงคา ไปปรากฏตน ทฝงโนน เหมอนบรษผมกาลงเหยยดแขนทคไว หรอคแขน ทเหยยดออกแลว ฉะนน พระผมพระภาคไดทอดพระเนตรมนษยเหลานน ผประสงคจะขามฟาก บางพวกเทยวหาเรอ บางพวกเทยวหาแพ บางพวกผกทนอย พระองคทรงทราบ เนอความนแลว ทรงเปลงพระอทานนในเวลานนวา เหลาชนทจะขามสระ คอ ตณหาอนเวงวาง ตองสรางสะพาน คอ (อรย มรรค) พนเปอกตม กและขณะทชนกาลงผกทนอย หมชนผมปญญา ขามไดแลว ฯ จบภาณวารทหนง ฯ [๘๖] ครงนน พระผมพระภาค ตรสเรยกทานพระอานนทมารบสงวา ดกรอานนท มาไปกนเถด เราจกไปโกฏคาม ทานพระอานนททลรบพระดารส ของพระผมพระภาคแลว ลาดบนน พระผมพระภาคพรอมดวยภกษสงฆหมใหญ เสดจถงโกฏคามแลว ไดยนวา พระ ผมพระภาคประทบอย ณ โกฏคามนน ณ ท นน พระผมพระภาครบสงกะภกษทงหลายวา ดกร ภกษทงหลาย เพราะไมรแจง แทงตลอดอรยสจ ๔ เราและพวกเธอจงเรรอนทองเทยวไปสนกาล นานอยางน เพราะไมรแจงแทงตลอดอรยสจ ๔ เปนไฉน เพราะไมรแจงแทงตลอดทกขอรยสจ เราและพวกเธอจงเรรอนทองเทยวไปตลอดกาลนานอยางน เพราะไมรแจงแทงตลอด ทกขสมทย อรยสจ ... ทกขนโรธอรยสจ ... ทกขนโรธคามนปฏปทาอรยสจเราและพวกเธอจงเรรอนทองเทยว ไปสนกาลนานอยางน ฯ ดกรภกษทงหลาย เราไดรแจงแทงตลอดทกขอรยสจ ทกขสมทยอรยสจ ทกขนโรธ อรยสจ ทกขนโรธคามนปฏปทาอรยสจแลว ตณหาในภพ เราถอนเสย แลว ตณหาอนจะนาไป สภพสนแลว บดน ภพใหมไมม ฯ พระผมพระภาคผสคตศาสดาครนไดตรสไวยากรณภาษตนจบลงแลว จง ไดตรสคาถา ประพนธตอไปอกวา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 80 [๘๗] เพราะไมเหนอรยสจ ๔ ตามเปนจรง เราและพวกเธอจงทองเทยวไปในชาต นนๆ สนกาลนานเราไดเหนอรยสจ ๔ เหลานนแลว เราถอนตณหาอนจะนาไปสภพเสยไดแลว มลแหงทกขเราตดไดขาดแลว บดน ภพใหมไมม ดงน ฯ [๘๘] ไดยนวา พระผมพระภาคประทบอย ณ โกฏคามแมนน ทรงกระทาธรรมกถา นแหละเปนอนมากแกพวกภกษวา อยางนศล อยางนสมาธ อยางนปญญา สมาธอนศลอบรม แลว ยอมมผลใหญ มอานสงสใหญ ปญญาอนสมาธ อบรมแลว ยอมมผลใหญ มอานสงส ใหญ จตอนปญญาอบรมแลว ยอมหลดพน จากอาสวะโดยชอบ คอ กามาสวะ ภวาสวะ อวชชาสวะ ฯ [๘๙] ครงนน พระผมพระภาคประทบอยตามความพอพระทยในโกฏคาม แลว ตรส เรยกทานพระอานนทมารบสงวา ดกรอานนท มาไปกนเถด เราจกไป ยงนาทกคาม ทานพระ อานนททลรบพระดารสของพระผมพระภาคแลว ลาดบนน พระผมพระภาคพรอมดวยภกษสงฆ หมใหญ เสดจถงนาทกคามแลว ไดยนวา พระผมพระภาคประทบในทพกซงกอดวยอฐทนาทกคาม นน ทานพระอานนทเขาไป เฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนเขาไปเฝาแลวถวายบงคม พระผมพระภาค นง ณ ทควรสวนขางหนง ครนทานพระอานนทนงเรยบรอยแลวไดกราบทล พระผม พระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ ภกษนามวาสาฬหะ มรณภาพแลวในนาทกคาม คตและ ภพเบองหนาของเธอเปนไฉน ภกษณนามวา นนทา มรณภาพแลวใน นาทกคาม คตและภพ เบองหนาของเธอเปนไฉน อบาสกนามวา สทตตะ ... อบาสกา นามวา สชาดา ... อบาสกนามวา กกธะ ... อบาสกนามวา การฬมพะ ... อบาสก นามวา นกฏะ ... อบาสกนามวา กฏสสหะ ... อบาสก นามวา ตฏฐะ ... อบาสก นามวา สนตฏฐะ ... อบาสกนามวา ภฏะ ... อบาสกนามวา สภฏะ ทา กาละ แลวในนาทกคาม คตและภพเบองหนาของเขาเปนไฉน ฯ พระผมพระภาคตรสตอบวา ดกรอานนท ภกษนามวาสาฬหะ กระทาให แจงซง เจโตวมตต ปญญาวมตต อนหาอาสวะมได เพราะอาสวะสนไป ดวยปญญา อนยงของตนเอง ในปจจบน เขาถงอย ภกษณนามวา นนทา เพราะสงโยชน เบองตา ๕ สนไป เปนโอปปาตกะ ปรนพพานในภพนน มอนไมกลบมาจากโลก นนเปนธรรมดา อบาสกนามวา สทตตะ เพราะ สงโยชน ๓ สนไป และเพราะ ราคะ โทสะ โมหะเบาบาง เปนพระสกทาคาม กลบมายงโลก

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 81 นคราวเดยวเทานน แลวจกทาทสดแหงทกข อบาสกานามวา สชาดา เพราะสงโยชน ๓ สนไป เปน พระโสดาบน มอนไมตกตาเปนธรรมดา เปนผเทยง มอนจะตรสรในภายหนา อบาสกนาม วา กกธะ เพราะสงโยชนเบองตา ๕ สนไป เปนโอปปาตกะ ปรนพพาน ในภพนน มอนไม กลบมาจากโลกนนเปนธรรมดา อบาสกนามวา การฬมพะ ... อบาสกนามวา นกฏะ ... อบาสกนามวา กฏสสหะ ... อบาสกนามวา ตฏฐะ ...อบาสกนามวา สนตฏฐะ ... อบาสกนามวา ภฏะ ... อบาสก นามวา สภฏะ เพราะ สงโยชนเบองตา ๕ สนไป เปนโอปปาตกะ ปรนพพานในภพนน มอน ไมกลบมาจากโลกนนเปนธรรมดา ฯ ดกรอานนท พวกอบาสกในนาทกคาม อก ๕๐ คน กระทากาละแลว เพราะสงโยชน เบองตา ๕ สนไป เปนโอปปาตกะ ปรนพพานในภพนน มอนไม กลบมาจากโลกนนเปนธรรมดา พวกอบาสกในนาทกคาม ๙๖ คน ทากาละแลวเพราะสงโยชน ๓ สนไป และเพราะราคะ โทสะ โมหะเบาบาง เปนพระสกทาคาม กลบมายงโลกนคราวเดยวเทานน แลวจกทาทสดแหง ทกข พวกอบาสกในนาทกคาม๕๑๐ คน ทากาละแลว เพราะสงโยชน ๓ สนไป เปนพระโสดาบน มอนไมตกตาเปนธรรมดา เปนผเทยง มอนจะตรสรในภายหนา ฯ ดกรอานนท ขอทผเกดมาเปนมนษยแลวจะพงทากาละนนไมอศจรรย เมอผนนๆ ทากาละแลว พวกเธอจกเขาไปเฝาพระตถาคต แลวทลถามเนอความ นน อนนเปนความลาบาก แกพระตถาคต เพราะฉะนน เราจกแสดงธรรมปรยาย ชอธรรมาทาส สาหรบทจะใหอรยสาวกผ ประกอบแลว เมอจานงอย พงพยากรณ ตนดวยตนเองไดวา เรามนรกสนแลว มกาเนดแหง สตวดรจฉานสนแลว มเปรต วสยสนแลว มอบาย ทคต วนบาต สนแลว เราเปนพระโสดาบน มอนไม ตกตาเปนธรรมดา เปนผเทยง มอนจะตรสรในภายหนาดงน กธรรมปรยายชอวา ธรรมา ทาส นน เปนไฉน ดกรอานนท อรยสาวกในธรรมวนยน เปนผประกอบ ดวยความเลอมใสอน ไมหวนไหวในพระพทธเจาวา แมเพราะเหตนๆ พระผมพระภาคพระองคนน เปนพระอรหนต ตรสรเองโดยชอบ ถงพรอมดวยวชชา และจรณะ เสดจไปดแลว ทรงรแจงซงโลก เปนสารถ ฝกบรษทควรฝกไมมผอน ยงไปกวา เปนพระศาสดาของเทวดาและมนษยทงหลาย เปนผเบกบาน แลว เปน ผจาแนกพระธรรม ดงน เปนผประกอบดวยความเลอมใส อนไมหวนไหวใน พระธรรม

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 82 วา พระธรรมอนพระผมพระภาคตรสดแลว อนผปฏบตพงเหนเอง ไมประกอบดวยกาล ควรเรยก ใหมาด ควรนอมเขามาในตน อนวญชนพงรเฉพาะ ตน ดงน เปนผประกอบดวยความเลอมใส อนไมหวนไหว ในพระสงฆวา พระสงฆสาวกของพระผมพระภาคเปนผปฏบตดแลว เปนผ ปฏบตตรง เปนผปฏบต เปนธรรม เปนผปฏบตชอบ คอคบรษส บรษบคคลแปด นพระสงฆ สาวกของ พระผมพระภาค เปนผควรของคานบ เปนผควรแกทกษณา เปนผควรทาอญชล เปน นาบญของโลกไมมนาบญอนยงกวา ดงน เปนผประกอบดวยศลอนพระอรยะ ใครแลว อนไมขาด ไมทะล ไมดาง ไมพรอย เปนไทย อนวญชนสรรเสรญ แลว อนตณหาและทฐไมลบคลา แลว เปนไปเพอสมาธ ฯ ดกรอานนท อนนแลคอธรรมปรยายชอวาธรรมาทาส สาหรบทจะให อรยสาวก ผประกอบแลว เมอจานงอย พงพยากรณตนดวยตนเองไดวา เรามนรก สนแลว มกาเนดแหง สตวดรจฉานสนแลว มเปรตวสยสนแลว มอบาย ทคต วนบาต สนแลว เราเปนพระโสดาบน มอนไมตกตาเปนธรรมดา เปนผเทยงม อนจะตรสรในภายหนา ฯ ไดยนวา พระผมพระภาคประทบในทพกซงกอดวยอฐในนาทกคามนน ทรงกระทามกถา นแหละเปนอนมากแกพวกภกษวา อยางนศล อยางนสมาธ อยางนปญญา สมาธอนศลอบรม แลวยอมมผลใหญ มอานสงสใหญ ปญญา อนสมาธอบรมแลวยอมมผลใหญ มอานสงสใหญ จตอนปญญาอบรมแลว ยอม หลดพนจากอาสวะโดยชอบ คอ กามาสวะ ภวาสวะ อวชชาสวะ ฯ [๙๐] ครงนน พระผมพระภาคประทบอยตามความพอพระทยในนาทกคาม แลว ตรส เรยกทานพระอานนทมารบสงวา ดกรอานนท มาไปกนเถด เราจกไปยง เมองเวสาล ทาน พระอานนททลรบพระดารสของพระผมพระภาคแลว ลาดบนน พระผมพระภาคพรอมดวยภกษ สงฆหมใหญเสดจถงเมองเวสาลแลว ไดยนวา พระผมพระภาคประทบในอมพปาลวน เขตเมอง เวสาลนน ณ ทนน พระผมพระภาค ตรสเรยกภกษทงหลายมารบสงวา ดกรภกษทงหลาย ภกษ ควรเปนผมสตสมปชญญะ อย นเปนอนสาสนของเราสาหรบเธอ ดกรภกษทงหลาย อยางไรเลา ภกษจงจะ ชอวาเปนผมสต ภกษในธรรมวนยน ยอมพจารณาเหนกายในกายอย พจารณา เหน เวทนาในเวทนาอย พจารณาเหนจตในจตอย พจารณาเหนธรรมในธรรมอย เปนผมเพยร ม สมปชญญะ มสต พงกาจดอภชฌาและโทมนสในโลกอยางนแล ภกษจงจะชอวาเปนผมสต ดกรภกษทงหลาย อยางไรเลา ภกษจงจะชอวาเปนผ ประกอบดวยสมปชญญะ ภกษในธรรมวนยน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 83 เปนผกระทาความรตวในการกาว ในการถอย ในการแล ในการเหลยว ในการคเขา ในการ เหยยดออก ในการทรงสงฆาฏ บาตรและจวร ในการฉน การดม การเคยว การลม ในการ ถายอจจาระปสสาวะ ยอมทาความรสกตวในการเดน การยน การนง การหลบ การตน การพด การนง อยางนแล ภกษจงจะชอวา เปนผประกอบดวยสมปชญญะ ดกรภกษทงหลาย ภกษ ควรเปนผมสตสมปชญญะอย นเปนอนสาสนของเรา สาหรบเธอ ฯ [๙๑] นางอมพปาลคณกา ไดทราบขาววา พระผมพระภาคเสดจถงเมอง เวสาล ประทบอย ณ อมพวนของเรา เขตเมองเวสาล ครงนน นางอมพปาลคณกา สงใหจดยานทดๆ แลว ขนยานออกจากเมองเวสาลตรงไปยงอารามของตน จน ตลอดภมประเทศเทาทยานจะไปได ลงจากยานเดนเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงท ประทบ ครนแลวถวายบงคมพระผมพระภาค นง ณ ทควรสวนขางหนง พระผม พระภาคทรงยงนางอมพปาลคณกาผนง ณ ทควรสวนขางหนงใหเหน แจง ใหสมาทาน ใหอาจหาญ ใหรนเรงดวยธรรมกถา นางอมพปาลคณกา อนพระผมพระภาค ทรง ใหเหนแจง ใหสมาทาน ใหอาจหาญ ใหรนเรงดวยธรรมกถาแลว ไดกราบทล พระผม พระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระผมพระภาคพรอมดวยภกษสงฆ จงทรงรบภตของหมอม ฉนในวนพรงน พระผมพระภาคทรงรบดวยดษณภาพ ลาดบ นน นางอมพปาลคณกาทราบวา พระผมพระภาคทรงรบแลว จงลกจากอาสนะ ถวายบงคมพระผมพระภาคกระทาประทกษณหลกไป แลว ฯ [๙๒] พวกเจาลจฉว เมองเวสาล ไดทราบขาววา พระผมพระภาคเสดจ ถงเมอง เวสาล ประทบอย ณ อมพปาลวนเขตเมองเวสาล ครงนน พวกเจาลจฉว รบสงใหจดยานทดๆ แลวเสดจขนยานออกจากเมองเวสาลไปแลว ในพวกเจา ลจฉวนน บางพวก เขยวลวน คอม วรรณะเขยว มผาเขยว มเครองประดบเขยว บางพวกเหลองลวน คอมวรรณะเหลอง มผาเหลอง มเครองประดบเหลอง บางพวกแดงลวน คอมวรรณะแดง มผาแดง มเครองประดบแดง บางพวกขาว ลวน คอมวรรณะขาว มผาขาว มเครองประดบขาว ครงนน นางอมพปาลคณกา ใหเพลารถกระทบเพลารถ ลอรถกระทบลอรถ แอกกระทบแอก ของพวกเจาลจฉว หนมๆ พวกเจาลจฉวไดพดกะนางอมพปาลคณกาวา แนะนางอมพปาล เหตไร ทานจงใหเพลารถกระทบ เพลารถ ลอรถกระทบลอรถ แอกกระทบแอก ของพวก เจาลจฉวหนมๆ ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 84 อ. ขาแตลกเจา จรงอยางนน หมอมฉนทลนมนตพระผมพระภาค พรอมดวยภกษสงฆ ใหทรงรบภตในวนพรงน ฯ ล. แนะนางอมพปาล เจาจงใหภตนโดยราคาแสนหนงเถด ฯ ขาแตลกเจา กพวกทานจกใหเมองเวสาลพรอมทงชนบทแกหมอมฉน แมอยางนน หมอมฉนกจกไมใหภตอนใหญได ฯ ลาดบนน พวกเจาลจฉวปรบนวมอวา ดกรทานทงหลาย นางอมพปาล ชนะพวกเรา แลวหนอ พวกเราถกนางอมพปาลลวงแลวหนอ จงพวกเจาลจฉวได ไปยงอมพปาลวนแลว พระผมพระภาคไดทรงเหนพวกเจาลจฉวมาแตไกล ครนแลว จงรบสงกะพวกภกษวา ดกรภกษ ทงหลาย พวกภกษทยงไมเคยเหนพวกเทวดา ชนดาวดงส จงดพวกเจาลจฉว จงจองดหมเจาลจฉว จงนาเขาไปเปรยบหมเจา ลจฉว ใหเหมอนกบเทวดาชนดาวดงส ฯ ลาดบนน พวกเจาลจฉวไปดวยยานจนสดภมประเทศทยานจะไปได ลงจากยานเดน เขาไปเฝาพระผมพระภาคจนถงทประทบ ครนเขาไปเฝาแลวจงถวาย บงคมพระผมพระภาค นง ณ ทควรสวนขางหนง เมอพวกเจาลจฉวนงเรยบรอยแลว พระผมพระภาคทรงยงพวกเจาลจฉว เหลานน ใหเหนแจง ใหสมาทาน ใหอาจหาญ ใหรนเรงดวยธรรมกถา ครงนนแล พวกเจา ลจฉวอนพระผมพระภาคทรงใหเหนแจง ใหสมาทาน ใหอาจหาญ ใหรนเรงดวยธรรมกถาแลว ไดกราบทลพระผมพระภาค วา ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระผมพระภาคพรอมดวยภกษสงฆจงทรง รบภต ของ พวกขาพระองคในวนพรงน พระผมพระภาคตรสตอบวา ดกรพวกเจาลจฉว เราได รบภตของนางอมพปาลคณกาไวในวนพรงนเสยแลว ลาดบนน พวกเจาลจฉว ปรบนวมอวา นาง อมพปาลคณกาชนะพวกเราแลวหนอ พวกเราถกนางอมพปาล คณกาลวงแลวหนอ พวกเจาลจฉว ชนชมยนดภาษตของพระผมพระภาคแลวลก จากอาสนะ ถวายบงคมพระผมพระภาค กระทา ประทกษณหลกไปแลว ฯ ครงนน นางอมพปาลคณกา ใหตระเตรยมของเคยวของฉนอนประณต ในอารามของ ตนคนยงรง เสรจแลวสงใหกราบทลภตกาลแดพระผมพระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ ไดเวลา แลว ภตตาหารสาเรจแลว ฯ ลาดบนน เวลาเชา พระผมพระภาคทรงนงแลว ทรงถอบาตรและจวร พรอมดวยภกษ สงฆ เสดจไปยงทพกชวคราวของนางอมพปาลคณกา ประทบนง บนอาสนะทเขาจดถวาย นาง

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 85 อมพปาลคณกา องคาสภกษสงฆมพระพทธเจาเปน ประมข ใหอมหนาเพยงพอดวยของเคยวของ ฉนอนประณตดวยมอของตน ครน พระผมพระภาคเสวยเสรจ วางพระหตถจากบาตรแลว นาง อมพปาลคณกาถอ อาสนะตานงเฝาอย ณ ทควรสวนขางหนง แลวไดกราบทลพระผมพระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ หมอมฉนขอมอบอารามนแดภกษสงฆมพระพทธเจาเปน ประมข พระผม พระภาคทรงรบอารามแลว ทรงยงนางอมพปาลคณกาใหเหนแจง ใหสมาทาน ใหอาจหาญ ให รนเรง ดวยธรรมกถา เสดจลกจากอาสนะหลก ไปแลว ฯ ไดยนวา พระผมพระภาคประทบ ณ อมพปาลวน เขตเมองเวสาลนน ทรงกระทา ธรรมกถานแหละเปนอนมากแกพวกภกษวา อยางนศล อยางนสมาธ อยางนปญญา สมาธอนศล อบรมแลวยอมมผลใหญ มอานสงสใหญ ปญญาอน สมาธอบรมแลว ยอมมผลใหญ มอานสงส ใหญ จตอนปญญาอบรมแลว ยอม หลดพนจากอาสวะโดยชอบ คอ กามาสวะ ภวาสวะ อวชชาสวะ ฯ [๙๓] ครนนน พระผมพระภาคประทบอยตามความพอพระทยใน อมพปาลวนแลว ตรสเรยกทานพระอานนทมารบสงวา ดกรอานนท มาไปกนเถด เราจกไปยงบานเวฬวคาม ทานพระอานนททลรบพระดารสของพระผมพระภาคแลว พระผมพระภาคพรอมภกษสงฆหมใหญ เสดจถงบานเวฬวคามแลว ไดยนวา พระผมพระภาคเสดจประทบอยในบานเวฬวคามนน ณ ทนน พระผมพระภาค ตรสเรยกภกษทงหลายมารบสงวา มาเถดภกษทงหลาย พวกเธอจงจาพรรษารอบ เมองเวสาล ตามทเปนมตรกน ตามทเคยเหนกน ตามทเคยคบกนเถด สวนเรา จะจาพรรษาใน บานเวฬวคามนแหละ พวกภกษทลรบพระดารสของพระผมพระภาค แลว จาพรรษารอบเมอง เวสาลตามทเปนมตรกน ตามทเคยเหนกน ตามทเคย คบกน สวนพระผมพระภาคทรงจาพรรษา ในบานเวฬวคามนนแหละ ครงนนเมอ พระผมพระภาคทรงจาพรรษาแลว ทรงประชวรอยางหนก เกดเวทนาอยางรายแรง ถงใกลจะปรนพพาน ไดยนวา ณ ทนน พระผมพระภาคทรงมพระสต สมปชญญะ อดกลน ไมพรนพรง ทรงพระดารวา การทเราจะไมบอกภกษผอปฏฐาก ไม อาลา ภกษสงฆปรนพพานเสยนน ไมสมควรแกเราเลย ถากระไร เราพงใชความ เพยรขบไลอาพาธน ดารงชวตสงขารอยเถด ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 86 ลาดบนน พระผมพระภาคทรงใชความเพยรขบไลอาพาธนน ทรงดารง ชวตสงขารอยแลว อาพาธของพระองคสงบไปแลว พระผมพระภาคทรงหาย ประชวร คอหายจากความเปน คนไขไมนาน เสดจออกจากวหารไปประทบนง บนอาสนะทภกษจดถวายไวทเงาวหาร ฯ ครงนน ทานพระอานนทเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนเขา ไปเฝาแลว ถวายบงคมพระผมพระภาค นง ณ ทควรสวนขางหนง ครนทาน พระอานนทนงเรยบรอยแลว ไดกราบทลพระผมพระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคเหนความอดทน ของพระผม พระภาคแลว กแตวา เพราะการประชวรของพระผมพระภาค กายของ ขาพระองคประหนงจะงอม ระงมไป แมทศทงหลายกไมปรากฏแกขาพระองค แม ธรรมทงหลายกไมแจมแจงแกขาพระองค ขาแตพระองคผเจรญ กแตวา ขาพระองคมามความเบาใจอยหนอยหนงวา พระผมพระภาคจกยงไม เสดจ ปรนพพาน จนกวาจะไดทรงปรารภภกษสงฆ แลวตรสพระพทธพจนอยางใด อยางหนง ฯ พระผมพระภาคตรสวา ดกรอานนท ภกษสงฆยงจะหวงอะไรในเราเลา ธรรมอนเรา ไดแสดงแลว กระทาไมใหมในมนอก กามออาจารยในธรรมทงหลาย มไดมแกตถาคต ผใดจะพง คดอยางนวา เราจกบรหารภกษสงฆ หรอวาภกษสงฆ จะเชดชเราดงน ผนนจะพงปรารภภกษสงฆ แลวกลาวคาอยางใดอยางหนงเปนแน ดกรอานนท ตถาคตมไดมความดารอยางนวา เราจก บรหารภกษสงฆ หรอวา ภกษสงฆจกเชดชเรา ตถาคตจกปรารภภกษสงฆแลว กลาวคาอยางใด อยางหนง ในคราวหนง ดกรอานนท บดน เราแกเฒาเปนผใหญลวงกาลผานวยมาโดย ลาดบแลว วยของเราเปนมาถง ๘๐ ปแลว เกวยนเกายงจะใชไปได เพราะการ ซอมแซมดวยไมไผ แมฉนใด กายของตถาคต ฉนนนเหมอนกน ยงเปนไปได กคลายกบเกวยนเกาทซอมแซมดวยไมไผ ฯ ดกรอานนท สมยใด ตถาคตเขาถงเจโตสมาธ อนไมมนมต เพราะ ไมทาไวในใจ ซงนมตทงปวง เพราะดบเวทนาบางเหลาแลวอย สมยนน กายของ ตถาคตยอมผาสก เพราะ ฉะนน พวกเธอจงมตนเปนเกาะ มตนเปนทพง มใช มสงอนเปนทพง คอจงมธรรมเปนเกาะ มธรรมเปนทพง มใชมสงอนเปนทพง อยเถด ฯ ดกรอานนท อยางไรเลา ภกษจงจะชอวา มตนเปนเกาะ มตนเปนทพง มใชมสง อนเปนทพง คอจงมธรรมเปนเกาะ มธรรมเปนทพง มใชมสงอนเปน ทพงอย ภกษในธรรมวนยน ยอมพจารณาเหนกายในกายอย พจารณาเหนเวทนา ในเวทนาอย พจารณาเหนจตในจตอย พจารณาเหนธรรมในธรรมอย เปนผม เพยร มสมปชญญะ มสต พงกาจดอภชฌาและโทมนส

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 87 ในโลก อยางนแล อานนท ภกษจงจะชอวา มตนเปนเกาะ มตนเปนทพง มใชมสงอนเปน ทพง คอมธรรมเปนเกาะ มธรรมเปนทพง มใชมสงอนเปนทพงอย ดกรอานนท ผใดผหนง ในบดนกด โดยทเราลวงไปแลวกด จกเปนผมตนเปนเกาะ มตนเปน ทพง มใชมสงอนเปนท พง คอ มธรรมเปนเกาะ มธรรมเปนทพง มใชมสง อนเปนทพงอย ภกษของเราทเปนผใคร ตอการศกษาจกปรากฏอยในความเปน ยอดยง ฯ จบคามกณฑในมหาปรนพพานสตร ฯ จบภาณวารทสอง ฯ [๙๔] ครงนน เวลาเชา พระผมพระภาคทรงนงแลว ทรงถอบาตรและ จวรเสดจเขา ไปบณฑบาตยงเมองเวสาล ครนเสดจเทยวบณฑบาตแลว เวลา ปจฉาภตเสดจกลบ จากบณฑบาตแลว ตรสเรยกทานพระอานนทมารบสงวา ดกรอานนท เธอจงถอเอาผานสทนะไป เราจกเขาไปยงปาวาลเจดย เพอพกผอน ตอนกลางวน ทานพระอานนททลรบพระดารสของพระผ มพระภาคแลว ถอเอาผา นสทนะตามเสดจพระผมพระภาคไปทางเบองพระปฤษฎางค ฯ ลาดบนน พระผมพระภาคเสดจเขาไปยงปาวาลเจดย ครนเสดจเขาไป แลวประทบนง บนอาสนะททานพระอานนทปลาดถวาย ฝายทานพระอานนทถวาย บงคมพระผมพระภาคแลว นง ณ ทควรสวนขางหนง ครนทานพระอานนทนง เรยบรอยแลว พระผมพระภาคไดรบสงกะทานวา ดกรอานนท เมองเวสาล นารนรมย อเทนเจดย โคตมเจดย สตตมพเจดย พหปตตเจดย สารนทเจดย ปาวาลเจดย ตางนารนรมย อทธบาททง ๔ อนผใดผหนงเจรญแลว กระทาให มากแลว กระทาใหเปนดจยาน กระทาใหเปนดจพน ใหตงมนแลว สงสมแลว ปรารภดแลว ผนนเมอจานงอย พงดารงอยไดตลอดกป หรอเกนกวากป ดกร อานนท อทธบาททง ๔ ตถาคต เจรญแลว กระทาใหมากแลว กระทาใหเปน ดจยาน กระทาใหเปนดจพน ใหตงมนแลว สงสม แลว ปรารภดแลว ตถาคต นน เมอจานงอย จะพงดารงอยไดตลอดกป หรอเกนกวากป แมเมอ พระผมพระภาคทรงกระทานมตอนหยาบ โอภาสอนหยาบอยางน ทานพระอานนท กมอาจ รทน จงมไดทลวงวอนพระผมพระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระผมพระภาคจงทรงดารงอย ตลอดกป ขอพระสคตจงทรงดารงอยตลอดกป เพอ ประโยชนของชนเปนอนมาก เพอความสข ของชนเปนอนมาก เพออนเคราะห โลก เพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสขของเทวดา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 88 และมนษยทงหลาย ดงน เพราะถกมารเขาดลใจแลว แมครงท ๒ พระผมพระภาคกรบสงกะ ทาน พระอานนท ฯลฯ แมครงท ๓ พระผมพระภาคกรบสงกะทานพระอานนท ฯลฯ ทานพระ อานนทกมอาจรทน ... เพราะถกมารเขาดลใจแลว ฯ ลาดบนน พระผมพระภาครบสงกะทานพระอานนทวา เธอจงไปเถด อานนท เธอรกาล อนควรในบดน ทานพระอานนททลรบพระดารสของ พระผมพระภาคแลว ลกจากอาสนะถวาย บงคมพระผมพระภาค กระทาประทกษณ แลวไปนง ณ โคนไมแหงหนงในทไมไกล ฯ [๙๕] ครงนน มารผมบาป เมอทานพระอานนทหลกไปแลวไมนาน เขาไปเฝาพระผ มพระภาคถงทประทบ ครนเขาไปเฝาแลว ยนอย ณ ทควรสวน ขางหนง มารผมบาปยนเรยบรอย แลว ไดกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ ขอ พระผมพระภาคจงปรนพพานในบดนเถด ขอ พระสคตจงปรนพพานในบดนเถด บดน เปนเวลาปรนพพานของพระผมพระภาค กพระผม พระภาคไดตรสพระวาจา นไววา ดกรมารผมบาป ภกษผเปนสาวกของเราจกยงไมเฉยบแหลม ไมไดรบ แนะนา ไมแกลวกลา ไมเปนพหสต ไมทรงธรรม ไมปฏบตธรรมสมควรแกธรรม ไม ปฏบตชอบ ไมประพฤตตามธรรม เรยนกบอาจารยของตนแลว ยงบอก แสดง บญญต แตงตง เปดเผย จาแนก กระทาใหงายไมได ยงแสดง ธรรมมปาฏหารยขมขปรบปวาททบงเกดขนให เรยบรอยโดยสหธรรมไมได เพยงใด เราจกยงไมปรนพพานเพยงนน ขาแตพระองคผเจรญ กบดน ภกษผเปนสาวก ของพระผมพระภาคเปนผเฉยบแหลมแลว ไดรบแนะนาแลว แกลวกลา เปน พหสต ทรงธรรม ปฏบตธรรมสมควรแกธรรม ปฏบตชอบ ประพฤตตามธรรม เรยนกบ อาจารยของตนแลว บอก แสดง บญญต แตงตง เปดเผย จาแนก กระทาใหงายได แสดง ธรรมมปาฏหารยขมขปรบปวาททบงเกดขนใหเรยบรอย โดยสหธรรมได ฯ ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระผมพระภาคจงปรนพพานในบดนเถด ขอ พระสคตจง ปรนพพานในบดนเถด บดน เปนเวลาปรนพพานของพระผมพระภาค กพระผมพระภาคไดตรส พระวาจานไววา ดกรมารผมบาป ภกษณผสาวกาของเรา จกยงไมเฉยบแหลม ... ขาแตพระองค ผเจรญ กบดน ภกษณผสาวกาของ พระผมพระภาคเปนผเฉยบแหลมแลว ... แสดงธรรมมปาฏ หารยขมขปรบปวาทท บงเกดขนใหเรยบรอยโดยสหธรรมได ฯ ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระผมพระภาคจงปรนพพานในบดนเถด ขอ พระสคตจง ปรนพพานในบดนเถด บดน เปนเวลาปรนพพานของพระผมพระภาค กพระผมพระภาคไดตรส

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 89 พระวาจานไววา ดกรมารผมบาป อบาสกผเปนสาวกของ เรา จกยงไมเฉยบแหลม ... ขาแต พระองคผเจรญ กบดน อบาสกผเปนสาวก ของพระผมพระภาคเปนผเฉยบแหลมแลว ... แสดง ธรรมมปาฏหารยขมขปรบปวาท ทบงเกดขนใหเรยบรอยโดยสหธรรมได ฯ ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระผมพระภาคจงปรนพพานในบดนเถด ขอพระสคตจง ปรนพพานในบดนเถด บดน เปนเวลาปรนพพานของพระผมพระภาค กพระผมพระภาคไดตรส พระวาจานไววา ดกรมารผมบาป อบาสกาผเปนสาวกา ของเรา จกยงไมเฉยบแหลม ... ขาแต พระองคผเจรญ กบดน อบาสกาผเปน สาวกาของพระผมพระภาค เปนผเฉยบแหลมแลว ไดรบ แนะนาแลว แกลวกลา เปนพหสต ทรงธรรม ปฏบตธรรมสมควรแกธรรม ปฏบตชอบ ประพฤตตาม ธรรม เรยนกบอาจารยของตนแลว บอก แสดง บญญต แตงตง เปดเผย จาแนก กระทาใหงายได แสดงธรรม มปาฏหารยขมขปรบปวาททบงเกดขนให เรยบรอยโดยสหธรรมได ฯ ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระผมพระภาคจงปรนพพานในบดนเถด ขอพระสคตจง ปรนพพานในบดนเถด บดน เปนเวลาปรนพพานของพระผมพระภาค กพระผมพระภาคไดตรส พระวาจานไววา ดกรมารผมบาป พรหมจรรยของเราน จกยงไมสมบรณ กวางขวาง แพรหลาย รกนโดยมาก เปนปกแผน จนกระทง พวกเทวดาและมนษยประกาศไดดแลว เพยงใด เราจก ยงไมปรนพพานเพยงนน ขาแตพระองคผเจรญ กบดน พรหมจรรยของพระผมพระภาคนสมบรณ แลว กวางขวาง แพรหลาย รกนโดยมาก เปนปกแผน จนกระทงพวกเทวดาและ มนษย ประกาศไดดแลว ขอพระผมพระภาคจงปรนพพานในบดนเถด ขอพระสคต จงปรนพพานในบดน เถด บดน เปนเวลาปรนพพานของพระผมพระภาค ฯ เมอมารกราบทลอยางนแลว พระผมพระภาคไดตรสตอบวา ดกรมารผ มบาป ทานจง มความขวนขวายนอยเถด ความปรนพพานแหงตถาคตจกมไมชา โดยลวงไปอกสามเดอนแตน ตถาคตกจกปรนพพาน ลาดบนน พระผมพระภาค ทรงมพระสตสมปชญญะทรงปลงอายสงขาร ณ ปาวาลเจดย และเมอพระผมพระภาคทรงปลงอายสงขารแลว ไดเกดแผนดนไหวใหญ และ ขนพองสยองเกลา นาพงกลว ทงกลองทพยกบนลอลน พระผมพระภาคทรงทราบเนอความนนแลว ทรงเปลงพระอทานนในเวลานนวา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 90 [๙๖] มนปลงเสยไดแลวซงกรรมทชงได และกรรมทชงไมได อนเปนเหตสมภพ เปนเครองปรงแตงภพ และไดยนดในภายใน มจตตงมน ทาลายกเลสทเกดในตนเสย เหมอนนกรบ ทาลายเกราะฉะนน ฯ [๙๗] ครงนน พระอานนทไดมความคดอยางนวา นาอศจรรยจรงหนอ เหตไมเคย มมามขน แผนดนใหญนไหวได แผนดนใหญนไหวไดจรงๆ ความ ขนพองสยองเกลานาพงกลว ทงกลองทพยกบนลอลน อะไรหนอเปนเหต อะไรหนอเปนปจจยสาหรบใหแผนดนไหวใหญ ปรากฏ ฯ ลาดบนน ทานพระอานนทเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครน เขาไปเฝาแลว ถวายบงคมพระผมพระภาคแลว นง ณ ทควรสวนขางหนง ครน ทานพระอานนทนงเรยบรอย แลวไดกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ นาอศจรรย เหตไมเคยมมามขน แผนดนใหญนไหว ได แผนดนใหญนไหวไดจรงๆ ความ ขนพองสยองเกลานาพงกลว ทงกลองทพยกบนลอลน อะไรหนอเปนเหต อะไรหนอเปนปจจย สาหรบใหแผนดนไหวใหญปรากฏ ฯ [๙๘] พระผมพระภาคตรสตอบวา ดกรพระอานนท เหต ๘ ประการ ปจจย ๘ ประการเหลานแล เพอใหแผนดนไหวใหญปรากฏ ๘ ประการเปนไฉน ฯ ดกรอานนท มหาปฐพนตงอยบนนา นาตงอยบนลม ลมตงอยบนอากาศ สมยทลม ใหญพด เมอลมใหญพดอยยอมยงนาใหไหว นาไหวแลว ยอมยง แผนดนใหไหว อนนเปนเหต เปนปจจยขอทหนง เพอใหแผนดนไหวใหญ ปรากฏ ฯ อกประการหนง สมณะหรอพราหมณผมฤทธ ถงความเปนผชานาญใน ทางจต หรอ วาเทวดาผมฤทธมาก มอานภาพมาก เขาเจรญปฐวสญญาเพยง เลกนอย เจรญอาโปสญญาอยาง แรงกลา เขายอมยงแผนดนนใหสะเทอนสะทาน หวนไหวได อนนเปนปจจยขอทสอง เพอให แผนดนไหวใหญปรากฏ ฯ อกประการหนง เมอใด พระโพธสตวจตจากชนดสต มสตสมปชญญะ ลงส พระครรภพระมารดา เมอนน แผนดนนยอมสะเทอนสะทานหวนไหว อนน เปนเหตเปนปจจย ขอทสาม เพอใหแผนดนไหวใหญปรากฏ ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 91 อกประการหนง เมอใด พระโพธสตวมสตสมปชญญะ ประสตจาก พระครรภ พระมารดา เมอนน แผนดนนยอมสะเทอนสะทานหวนไหว อนน เปนเหตเปนปจจยขอทส เพอใหแผนดนไหวใหญปรากฏ ฯ อกประการหนง เมอใด พระตถาคตตรสรพระอนตรสมมาสมโพธญาณ เมอนน แผนดนนยอมสะเทอนสะทานหวนไหว อนนเปนเหตเปนปจจยขอทหา เพอใหแผนดนไหวใหญ ปรากฏ ฯ อกประการหนง เมอใด พระตถาคตใหอนตรธรรมจกรเปนไป เมอนน แผนดนน ยอมสะเทอนสะทานหวนไหว อนนเปนเหตเปนปจจยขอทหก เพอให แผนดนไหวใหญปรากฏ ฯ อกประการหนง เมอใด พระตถาคตมพระสตสมปชญญะ ทรงปลงอาย สงขาร เมอนน แผนดนนยอมสะเทอนสะทานหวนไหว อนนเปนเหตเปน ปจจยขอทเจด เพอใหแผนดนไหว ใหญปรากฏ ฯ อกประการหนง เมอใด พระตถาคตปรนพพานดวยอนปาทเสส นพพานธาต เมอนน แผนดนนยอมสะเทอนสะทานหวนไหว อนนเปนเหตเปน ปจจยขอทแปด เพอใหแผนดนไหว ใหญปรากฏ ฯ ดกรอานนท เหต ๘ ประการ ปจจย ๘ ประการ เหลานแล เพอให แผนดนไหว ใหญปรากฏ ฯ [๙๙] ดกรอานนท บรษท ๘ พวกเหลานแล ๘ พวกเปนไฉน คอ ขตตยบรษท พราหมณบรษท คฤหบดบรษท สมณบรษท จาตมหาราชกบรษท ดาวดงสบรษท มารบรษท พรหมบรษท ฯ ดกรอานนท เรายงจาไดวา เราเขาไปยงขตตยบรษทหลายรอยครง ทงเรา เคยนงเคย ปราศรย เคยเขาสนทนาในขตตยบรษทนน วรรณะของพวกนนเปน เชนใด ของเรากเปน เชนนน เสยงของพวกนนเปนเชนใด ของเรากเปนเชนนน เรายงพวกนนใหเหนแจง ใหสมาทาน ให อาจหาญ ใหรนเรงดวยธรรมกถา เมอเราพดอยกไมมใครรวา ผนคอใครหนอพดอย จะเปนเทวดาหรอมนษย ครนเรายงพวกนนใหเหนแจง ใหสมาทาน ใหอาจหาญ ใหรนเรงดวย ธรรมกถา แลวหายไป เมอเราหายไปแลว กไมมใครรวา ผนคอใครหนอ หายไปแลว จะเปนเ ทวดาหรอมนษย ดกรอานนท เรายงจาไดวา เราเขาไปยงพราหมณบรษท หลายรอยครง ...

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 92 คฤหบดบรษทหลายรอยครง ... สมณบรษทหลายรอยครง ... จาตมหาราชกบรษทหลายรอยครง ... ดาวดงสบรษทหลายรอยครง ... มารบรษท หลายรอยครง ... พรหมบรษทหลายรอยครง ... ทงเรา เคยนง เคยปราศรย เคยเขาสนทนาในพรหมบรษทนน วรรณะของพวกนนเปนเชนใด ของเรา กเปน เชนนน เสยงของพวกนนเปนเชนไร ของเรากเปนเชนนน เรายงพวกนนให เหนแจง ใหสมาทาน ใหอาจหาญ ใหรนเรงดวยธรรมกถา เมอเราพดอยกไมม ใครรวา ผนคอใครหนอ พดอย จะเปนเทวดาหรอมนษย ครนเรายงพวกนนให เหนแจง ใหสมาทาน ใชอาจหาญ ให รนเรงดวยธรรมกถาแลวหายไป เมอเรา หายไปแลว กไมมใครรวา ผนคอใครหนอ หายไปแลว จะเปนเทวดาหรอมนษย ดกรอานนท บรษท ๘ เหลานแล ฯ [๑๐๐] ดกรอานนท อภภายตนะ ๘ ประการ เหลานแล ๘ ประการ เปนไฉน คอ ผหนงมความสาคญในรปภายใน เหนรปภายนอกทเลกซงมผวพรรณด และมผวพรรณ ทราม ครอบงารปเหลานนแลว มความสาคญอยางนวา เราร เราเหน อนน เปนอภภายตนะ ขอทหนง ฯ ผหนงมความสาคญในรปภายใน เหนรปภายนอกทใหญ ซงมผวพรรณด และมผว พรรณทราม ครอบงารปเหลานนแลวมความสาคญอยางนวา เราร เราเหน อนน เปนอภภายตนะ ขอทสอง ฯ ผหนงมความสาคญในอรปภายใน เหนรปภายนอกทเลก ซงมผวพรรณด และมผว พรรณทราม ครอบงารปเหลานนแลว มความสาคญอยางนวา เราร เราเหน อนน เปนอภภายตนะ ขอทสาม ฯ ผหนงมความสาคญในอรปภายใน เหนรปภายนอกทใหญ ซงมผวพรรณ ดและมผว พรรณทราม ครอบงารปเหลานนแลว มความสาคญอยางนวา เราร เราเหน อนน เปนอภภายตนะ ขอทส ฯ ผหนงมความสาคญในอรปภายใน เหนรปภายนอก อนเขยว มวรรณะ เขยว เขยว ลวน มรศมเขยว ดอกผกตบอนเขยว มวรรณะเขยว เขยวลวน มรศมเขยว หรอวาผาท กาเนดในเมองพาราณส มสวนทงสองเกลยงเขยว ม วรรณะเขยว เขยวลวน มรศมเขยว แม ฉนใด ผหนงมความสาคญในอรปภายใน เหนรปภายนอกอนเขยว มวรรณะเขยว เขยวลวน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 93 มรศมเขยว ฉนนน เหมอนกน ครอบงารปเหลานนแลว มความสาคญวา เราร เราเหน อนน เปนอภภายตนะขอทหา ฯ ผหนงมความสาคญในอรปภายใน เหนรปภายนอกอนเหลอง มวรรณะเหลอง เหลอง ลวน มรศมเหลอง ดอกกรรณการอนเหลอง มวรรณะเหลอง เหลองลวน มรศมเหลอง หรอวาผาทกาเนดในเมองพาราณส มสวนทงสอง เกลยงเหลอง มวรรณะเหลอง เหลองลวน มรศมเหลอง แมฉนใด ผหนง มความสาคญในอรปภายใน เหนรปภายนอกอนเหลอง มวรรณะ เหลอง เหลองลวน มรศมเหลอง ฉนนนเหมอนกน ครอบงารปเหลานนแลว มความ สาคญ อยางนวา เราร เราเหน อนน เปนอภภายตนะขอทหก ฯ ผหนงมความสาคญในอรปภายใน เหนรปภายนอกอนแดง มวรรณะแดง แดงลวน มรศมแดง ดอกหงอนไกอนแดง มวรรณะแดง แดงลวน มรศมแดง หรอวาผาทกาเนดในเมอง พาราณสมสวนทงสองเกลยงแดง มวรรณะแดง แดงลวน มรศมแดง แมฉนใด ผหนงมความ สาคญในอรปภายใน เหนรปภายนอกอนแดง มวรรณะแดง แดงลวน มรศมแดง ฉนนน เหมอนกน ครอบงารปเหลานนแลว มความสาคญอยางนวา เราร เราเหน อนน เปนอภภายตนะ ขอทเจด ฯ ผหนงมความสาคญในอรปภายใน เหนรปภายนอกอนขาว มวรรณะขาว ขาวลวน มรศมขาว ดาวประกายพฤกษอนขาว มวรรณะขาว ขาวลวน มรศมขาว หรอวาผาทกาเนดใน เมองพาราณสมสวนทงสองเกลยงขาว มวรรณะขาว ขาวลวน มรศมขาว แมฉนใด ผหนงม ความสาคญในอรปภายใน เหนรปภายนอกอนขาว มวรรณะขาว ขาวลวน มรศมขาว ฉนนน เหมอนกน ครอบงารปเหลานนแลว มความสาคญอยางนวา เราร เราเหน อนน เปนอภภายตนะ ขอทแปด ฯ ดกรอานนท อภภายตนะ ๘ ประการ เหลานแล ฯ [๑๐๑] ดกรอานนท วโมกข ๘ ประการเหลานแล ๘ ประการ เปน ไฉน คอ ภกษเหนรป อนนเปนวโมกขขอทหนง ฯ ภกษมความสาคญในอรปภายใน เหนรปภายนอก อนนเปนวโมกข ขอทสอง ฯ ภกษนอมใจไปวา สงนงาม อนน เปนวโมกขขอทสาม ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 94 เพราะลวงเสยซงรปสญญาโดยประการทงปวง เพราะปฏฆสญญาดบไป เพราะไมใสใจ ซงนานตตสญญา ภกษเขาถงอากาสานญจายตนะดวยมนสการวา อากาศหาทสดมได ดงน อย อนนเปนวโมกขขอทส ฯ เพราะลวงเสยซงอากาสานญจายตนะโดยประการทงปวง ภกษเขาถง วญญาณญจายตนะ ดวยมนสการวา วญญาณหาทสดมได ดงน อย อนนเปน วโมกขขอทหา ฯ เพราะลวงเสยซงวญญาณญจายตนะโดยประการทงปวง ภกษเขาถง อากญจญญายตนะ ดวยมนสการวา นอยหนงไมม ดงน อย อนนเปนวโมกข ขอทหก ฯ เพราะลวงเสยซงอากญจญญายตนะโดยประการทงปวง ภกษเขาถง เนวสญญานา สญญายตนะอย อนนเปนวโมกขขอทเจด ฯ เพราะลวงเสยซงเนวสญญานาสญญายตนะ โดยประการทงปวง ภกษ เขาถงสญญา เวทยตนโรธอย อนนเปนวโมกขขอทแปด ฯ ดกรอานนท วโมกข ๘ ประการเหลานแล ฯ [๑๐๒] ดกรอานนท สมยหนง เราแรกตรสร พกอยทตนไม อชปาลนโครธแทบฝง แมนาเนรญชรา ในอรเวลาประเทศ ครงนน มารผมบาป ไดเขาไปหาเราถงทอย ครนเขาไปหา แลวยนอย ณ ทควรสวนขางหนง ครนมาร ผมบาปยนเรยบรอยแลวไดกลาวกะเราวา ขาแต พระองคผเจรญ ขอพระผมพระภาค จงปรนพพานในบดนเถด ขอพระสคตจงปรนพพานในบดน เถด บดนเปนเวลา ปรนพพานของพระผมพระภาค เมอมารกลาวอยางนแลว เราไดตอบวา ดกร มาร ผมบาป ภกษผเปนสาวกของเรา จกยงไมเฉยบแหลม ไมไดรบแนะนา ไม แกลวกลา ไม เปนพหสต ไมทรงธรรม ไมปฏบตธรรมสมควรแกธรรม ไม ปฏบตชอบ ไมประพฤตตามธรรม เรยนกบอาจารยของตนแลว ยงบอก แสดง บญญต แตงตง เปดเผย จาแนก กระทาใหงาย ไมได ยงแสดงธรรมมปาฏหารย ขมขปรบปวาททบงเกดขนใหเรยบรอยโดยสหธรรมไมได เพยงใด เราจกยงไม ปรนพพานเพยงนน ฯ ดกรมารผมบาป ภกษณผเปนสาวกาของเรา จกยงไมเฉยบแหลม ... เพยงใด เราจก ยงไมปรนพพานเพยงนน ฯ ดกรมารผมบาป อบาสกผเปนสาวกของเรา จกยงไมเฉยบแหลม ... เพยงใด เราจก ยงไมปรนพพานเพยงนน ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 95 ดกรมารผมบาป อบาสกาผเปนสาวกาของเรา จกยงไมเฉยบแหลม ... เพยงใด เรา จกยงไมปรนพพานเพยงนน ฯ ดกรมารผมบาป พรหมจรรยของเรานจกยงไมสมบรณ กวางขวาง แพรหลาย รกน โดยมาก เปนปกแผน จนกระทงเทวดามนษยประกาศไดดแลว เพยงใด เราจกไมปรนพพาน เพยงนน ดกรอานนท วนนเมอกนเอง มารผมบาปไดเขามาหาเราทปาวาลเจดย ครนเขามาหา แลวยนอย ณ ทควรสวนขางหนง มารผมบาปครนยนเรยบรอย แลวไดกลาวกะ เราวา ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระผมพระภาคจงปรนพพาน ในบดนเถด ขอพระสคตจง ปรนพพานในบดนเถด บดน เปนเวลาปรนพพาน ของพระผมพระภาค กพระผมพระภาคไดตรส พระวาจานไววา ดกรมารผมบาป ภกษผเปนสาวกของเราจกยงไมเฉยบแหลม ... เพยงใด ... ภกษณ ผเปนสาวกา ของเราจกยงไมเฉยบแหลม ... เพยงใด ... อบาสกผเปนสาวกของเราจกยงไมเฉยบ แหลม ... เพยงใด ... อบาสกาผเปนสาวกาของเราจกยงไมเฉยบแหลม ... เพยงใด ... พรหมจรรย ของเรานจกยงไมสมบรณ กวางขวาง แพรหลาย รกน โดยมาก เปนปกแผน จนกระทงเทวดา และมนษยประกาศไดดแลวเพยงใด เรา จกยงไมปรนพพานเพยงนน ขาแตพระองคผเจรญ กบดน พรหมจรรยของพระผม พระภาคสมบรณแลว กวางขวาง แพรหลาย รกนโดยมาก เปน ปกแผน จนกระทงเทวดาและมนษยประกาศไดดแลว ขอพระผมพระภาคจงปรนพพานใน บดนเถด ขอพระสคตจงปรนพพานในบดนเถด บดน เปนเวลาปรนพพานของ พระผมพระภาค ฯ ดกรอานนท เมอมารกลาวอยางนแลว เราไดตอบวา ดกรมารผมบาป ทานจงมความ ขวนขวายนอยเถด ความปรนพพานแหงตถาคตจกมไมชา โดย ลวงไปอกสามเดอนแตน ตถาคต กจกปรนพพาน ดกรอานนท วนนเมอกน ตถาคตมสตสมปชญญะปลงอายสงขารแลว ทปาวาล เจดย ฯ เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว ทานพระอานนทไดกราบทลวา ขาแต พระองค ผเจรญ ขอพระผมพระภาคจงทรงดารงอยตลอดกป ขอพระสคตจงทรง ดารงอยตลอดกป เพอ ประโยชนของชนเปนอนมาก เพอความสขของชนเปน อนมาก เพออนเคราะหโลก เพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสขของ เทวดาและมนษยทงหลาย พระผมพระภาคตรสวา ดกรอานนท เวลานอยาเลย อยาวงวอนตถาคตเลย บดนมใชเวลาทจะวงวอนตถาคต แมครงทสอง ... แม ครงทสาม ... ทานพระอานนท กไดกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ ขอ พระผมพระภาคจงทรง

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 96 ดารงอยตลอดกป ขอพระสคตจงทรงดารงอยตลอดกป เพอ ประโยชนของชนเปนอนมาก เพอ ความสขของชนเปนอนมาก เพออนเคราะหโลก เพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสขของ เทวดาและมนษยทงหลาย ฯ ดกรอานนท เธอเชอความตรสรของตถาคตหรอ ฯ ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคเชอ ฯ ดกรอานนท เมอเชอ ไฉนเธอจงแคนไดตถาคตถงสามครงเลา ฯ ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคไดฟงมาไดรบมา เฉพาะพระพกตร พระผมพระภาควา ดกรอานนท อทธบาททง ๔ อนผใดผหนงเจรญแลว กระทา ใหมากแลว กระทาใหเปนดจยาน กระทาใหเปนดจพน ใหตงมนแลว อบรม แลว ปรารภดแลว ผนน เมอจานงอย พงดารงอย ไดตลอดกป หรอเกนกวากป ดกรอานนท อทธบาททง ๔ ตถาคตเจรญแลว กระทาใหมากแลว กระทาให เปนดจยาน กระทาใหเปนดจพน ใหตงมนแลว อบรมแลว ปรารภดแลว ตถาคตนน เมอจานงอย จะพงดารงอยไดตลอดกป หรอเกนกวากป ฯ ดกรอานนท เธอเชอหรอ ฯ ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคเชอ ฯ ดกรอานนท เพราะฉะนน เรองนเปนความผดพลาดของเธอผเดยว เพราะวา เมอ ตถาคตทานมตอนหยาบ ทาโอภาสอนหยาบอยางน เธอมอาจรทน จงมไดวงวอนตถาคตวา ขอพระผมพระภาคจงทรงดารงอยตลอดกป ขอพระสคต จงทรงดารงอยตลอดกป เพอประโยชน ของชนเปนอนมาก เพอความสขของชน เปนอนมาก เพออนเคราะหโลก เพอประโยชน เพอ เกอกล เพอความสข ของเทวดาและมนษยทงหลาย ถาเธอวงวอนตถาคต ตถาคตจะพงหามวาจา เธอ เสยสองครงเทานน ครนครงทสาม ตถาคตพงรบ เพราะฉะนนแหละ อานนท เรองนจง เปนความผดพลาดของเธอผเดยว ฯ [๑๐๓] ดกรอานนท สมยหนง เราอยทภเขาคชฌกฏ เขตพระนคร ราชคฤห ณ ทนน เราเรยกเธอมาบอกวา ดกรอานนท พระนครราชคฤห นารนรมย ภเขาคชฌกฏ นารนรมย อทธบาททง ๔ อนผใดผหนงเจรญแลว กระทาใหมากแลว กระทาใหเปนดจยาน กระทาใหเปน ดจพน ใหตงมนแลว อบรมแลว ปรารภดแลว ผนน เมอจานงอย พงดารงอยไดตลอดกป

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 97 หรอ เกนกวากป ดกรอานนท อทธบาททง ๔ ตถาคตเจรญแลว กระทาใหมากแลว กระทาให เปนดจยาน กระทาใหเปนดจพน ใหตงมนแลว อบรมแลว ปรารภด แลว ตถาคตนน เมอ จานงอย จะพงดารงอยไดตลอดกป หรอเกนกวากป เมอ ตถาคตทานมตอนหยาบ โอภาสอน หยาบอยางน เธอมอาจรทน จงมไดวงวอน ตถาคตวา ขอพระผมพระภาคจงทรงดารงอยตลอดกป ขอพระสคตจงทรงดารงอย ตลอดกป เพอประโยชนของชนเปนอนมาก เพอความสขของชนเปน อนมาก เพออนเคราะหโลก เพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสข ของเทวดาและมนษย ทงหลาย ถาเธอวงวอนตถาคต ตถาคตจะพงหามวาจาเธอเสยสองครง เทานน ครนครงทสาม ตถาคตพงรบ เพราะฉะนนแหละ อานนท เรองน จงเปนความผดพลาดของเธอผเดยว ฯ [๑๐๔] ดกรอานนท สมยหนง เราอยทโคตมนโครธ เขตพระนคร ราชคฤหนน ... เราอยทเหวเปนททงโจร เขตพระนครราชคฤหนน ... เราอยทถา สตตบรรณคหา ขางภเขาเวภาร บรรพต เขตพระนครราชคฤหนน ... เราอยท กาฬศลา ขางภเขาอสคล เขตพระนครราชคฤหนน ... เราอยทเงอมชอสปปโสณฑก ณ สตวน เขตพระนครราชคฤหนน ... เราอยทตโปทาราม เขต พระนครราชคฤห นน ... เราอยทเวฬวนกลนทกนวาปสถาน เขตพระนครราชคฤหนน ... เราอยท ชวกมพวน เขตพระนครราชคฤหนน ... เราอยทมททกจฉมฤคทายวน เขตพระนคร ราชคฤหนน ณ ทนน เราเรยกเธอมาบอกวา ดกรอานนท พระนครราชคฤห นารนรมย ภเขาคชฌกฏนา รนรมณ โคตมนโครธ เหวททงโจร ถาสตตบรรณคหา ขางภเขาเวภารบรรพต กาฬศลาขางภเขา อสคล เงอมชอวา สปปโสณฑกสตวน ตโปทาราม เวฬวนกลนทกววาปสถาน ชวกมพวน มททกจฉมฤคทายวน ตางนารนรมย อทธบาททง ๔ อนผใดผหนงเจรญแลว กระทาใหมาก แลว กระทา ใหเปนดจยาน กระทาใหเปนดจพน ใหตงมนแลว อบรมแลว ปรารภดแลว ผนน เมอจานงอย พงดารงอยไดตลอดกป หรอเกนกวากป ดกรอานนท อทธบาท ทง ๔ ตถาคตเจรญแลว กระทาใหมากแลว กระทาใหเปนดจยาน กระทาใหเปนดจพน ใหตง มนแลว อบรมแลว ปรารภดแลว ตถาคตนน เมอจานงอย พงดารงอยไดตลอดกป หรอเกน กวากป เมอตถาคตทานมตอนหยาบ ทาโอภาสอนหยาบอยางน เธอมอาจรทน จงมไดวงวอน ตถาคตวา ขอพระผม พระภาคจงทรงดารงอยตลอดกป ขอพระสคตจงทรงดารงอยตลอดกป เพอ ประโยชนของชนเปนอนมาก เพอความสขของชนเปนอนมาก เพออนเคราะหโลก เพอประโยชน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 98 เพอเกอกล เพอความสข ของเทวดาและมนษยทงหลาย ถาเธอ วงวอนตถาคต ตถาคตจะพง หามวาจาเธอเสย สองครงเทานน ครนครงทสาม ตถาคตพงรบ เพราะฉะนนแหละ อานนท เรองน เปนความผดพลาดของเธอ ผเดยว ฯ [๑๐๕] ดกรอานนท สมยหนง เราอยทอเทนเจดย เขตเมองเวสาล นเอง ณ ทนน เราเรยกเธอมาบอกวา ดกรอานนท เมองเวสาลนารนรมย อเทนเจดยนารนรมย อทธบาททง ๔ อนผใดผหนงเจรญแลว กระทาใหมากแลว กระทาใหเปนดจยาน กระทาใหเปนดจพน ใหตงมน แลว อบรมแลว ปรารภดแลว ผนน เมอจานงอย พงดารงอยไดตลอดกป หรอเกนกวากป ดกรอานนท อทธบาททง ๔ ตถาคตเจรญแลว กระทาใหมากแลว กระทาใหเปนดจยาน กระทา ใหเปนดจพน ใหตงมนแลว อบรมแลว ปรารภดแลว ตถาคตนน เมอจานงอย พงดารงอยได ตลอดกป หรอเกนกวากป เมอตถาคตกระทานมต อนหยาบ ทาโอภาสอนหยาบอยางน เธอมอาจ รทน จงมไดวงวอนตถาคตวา ขอพระผมพระภาค จงทรงดารงอยตลอดกป ขอพระสคตจงทรง ดารงอยตลอดกป เพอประโยชนของชนเปนอนมาก เพอความสขของชนเปนอนมาก เพออนเคราะห โลก เพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสข ของเทวดาและมนษยทงหลาย ถาเธอวงวอน ตถาคต ตถาคตจะพงหามวาจาเธอเสยสองครงเทานน ครนครงทสาม ตถาคตพงรบ เพราะฉะนน แหละ อานนท เรองน เปนความผดพลาดของเธอ ผเดยว ฯ [๑๐๖] ดกรอานนท สมยหนง เราอยทโคตมกเจดย เขตเมองเวสาล นเอง ... เราอย ทสตตมพเจดย เขตเมองเวสาลนเอง ... เราอยทพหปตตเจดย เขตเมองเวสาลนเอง ... เราอยท สารนททเจดย เขตเมองเวสาลนเอง ... วนน เมอกนเอง เราบอกเธอทปาวาลเจดยวา ดกร อานนท เมองเวสาลนารนรมย อเทน เจดย โคตมกเจดย สตตมพเจดย พหปตตเจดย สารนททเจดย ปาวาลเจดย ตางนารนรมย อทธบาททง ๔ อนผใดผหนงเจรญแลว กระทาให มากแลว กระทาใหเปนดจยาน กระทาใหเปนดจพน ใหตงมนแลว อบรมแลว ปรารภดแลว ผนน เมอจานงอย พงดารงอยไดตลอดกป หรอเกนกวากป ดกรอานนท อทธบาททง ๔ ตถาคตเจรญแลว กระทาใหมากแลว กระทาใหเปนดจยาน กระทาใหเปนดจพน ใหตงมนแลว อบรมแลว ปรารภดแลว ตถาคตนน เมอจานงอย พงดารงอยไดตลอดกป หรอเกนกวากป เมอตถาคตกระทานมต อนหยาบ ทาโอภาสอนหยาบอยางน เธอมอาจรทน จงมไดวงวอนตถาคต วา ขอพระผมพระภาคจงทรงดารงอยตลอดกป ขอพระสคตจงทรงดารงอยตลอดกป เพอประโยชน ของชนเปนอนมาก เพออนเคราะห โลก เพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสขของเทวดา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 99 และมนษยทงหลาย ถาเธอวงวอนตถาคต ตถาคตจะพงหามวาจาเธอเสยสองครงเทานน ครน ครงทสาม ตถาคตพงรบ เพราะฉะนนแหละ อานนท เรองน เปนความผดพลาดของเธอ ผเดยว ฯ ดกรอานนท เราไดบอกเธอไวกอนแลวไมใชหรอวา ความเปนตางๆ ความพลดพราก ความเปนอยางอนจากของรกของชอบใจทงสน ตองม เพราะฉะนน จะพงไดในของรกของชอบใจ นแตทไหน สงใดเกดแลว มแลว ปจจยปรงแตง แลว มความทาลายเปนธรรมดา การปรารถนา วา ขอสงนน อยาทาลายไปเลย ดงน มใชฐานะจะมได กสงใดทตถาคตสละแลว คายแลว ปลอยแลว ละแลว วางแลว อายสงขารตถาคตปลงแลว วาจาทตถาคตกลาวไวโดยเดดขาดวา ความ ปรนพพานแหงตถาคตจกมไมชา โดยลวงไปอกสามเดอนแตน ตถาคตกจก ปรนพพาน อนตถาคตจะกลบคนยงสงนน เพราะเหตแหงชวต ดงน มใชฐานะ ทจะมได มาไปกนเถด อานนท เราจกเขาไปยงกฏาคารสาลาปามหาวน ทาน พระอานนทรบพระดารสของพระผมพระภาค แลว ลาดบนน พระผมพระภาค พรอมดวยทานพระอานนทเสดจเขาไปยงกฏาคารสาลาปามหาวน ครนแลว รบสง กะทานพระอานนทวา ไปเถดอานนท เธอจงใหภกษทกรปเทาทอาศยเมองเวสาล อย มาประชมทอปฏฐานศาลา ทานพระอานนททลรบพระดารสของพระผม พระภาคแลว จงให ภกษทกรปเทาทอาศยเมองเวสาลอย มาประชมทอปฏฐานศาลา แลวจงเขาไปเฝาพระผมพระภาคถง ทประทบ ครนเขาไปเฝาแลว ถวายบงคม พระผมพระภาคแลว ยนอย ณ ทควรสวนขางหนง ครนทานพระอานนทยน เรยบรอยแลวไดกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ ภกษสงฆประชมกน แลว ขอ พระผมพระภาคทรงทราบกาลอนควรในบดนเถด ฯ [๑๐๗] ครงนน พระผมพระภาคเสดจเขาไปยงอปฏฐานศาลาประทบนง บนอาสนะท เขาจดถวาย ครนพระผมพระภาคประทบนงแลวรบสงกะภกษทงหลาย วา ดกรภกษทงหลาย ธรรม เหลาใดทเราแสดงแลวดวยปญญาอนยง ธรรม เหลานน พวกเธอเรยนแลว พงสองเสพ พงใหเจรญ พงกระทาใหมากดวยด โดยประการทพรหมจรรยนจะพงยงยน ดารงอยไดนาน เพอประโยชน ของชน เปนอนมาก เพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสขของเทวดาและมนษยทงหลาย กธรรมทเราแสดงแลว ดวยปญญาอนยง ... เหลานนเปนไฉน คอสตปฏฐาน ๔ สมมปปธาน ๔ อนทรย ๕ พละ ๕ โภชฌงค ๗ มรรคมองค ๘ ดกรภกษทงหลาย ธรรมเหลานแลทเรา แสดงแลว ดวยปญญาอนยง ... ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 100 ลาดบนน พระผมพระภาคตรสเตอนภกษทงหลายวา ดกรภกษทงหลาย บดนเราขอ เตอนพวกเธอ สงขารทงหลายมความเสอมเปนธรรมดา พวกเธอจงยง ความไมประมาทใหถงพรอม ความปรนพพานแหงตถาคต จกมในไมชา โดย ลวงไปอกสามเดอนแตน ตถาคตกจกปรนพพาน ฯ พระผมพระภาคผสคตศาสดา ครนไดตรสไวยากรณภาษตนแลว จงได ตรสพระคาถา ประพนธตอไปอกวา [๑๐๘] คนเหลาใด ทงเดกทงผใหญ ทงพาลทงบณฑต ทงมงม ทงขดสน ลวนมความตายเปนเบองหนา ภาชนะดนทนายชาง หมอกระทาแลว ทง เลกทงใหญ ทงสกทงดบ ทกชนด มความแตกเปนทสด ฉนใด ชวต ของสตวทงหลายกฉนนน ฯ พระศาสดาไดตรสคาถาประพนธตอไปอกวา วยของเรา แกหงอมแลว ชวตของเราเปนของนอย เราจกละ พวกเธอไป เรากระทาทพงแกตนแลว ดกรภกษทงหลายพวกเธอจงเปนผไมประมาท มสต มศล อนดเถด จงเปน ผ มความดารตงมนดแลว ตามรกษาจตของตนเถด ผใด จกเปน ผ ไมประมาท อยในธรรมวนยน ผนนจกละชาตสงสาร แลวกระทาทสด แหงทกขได ดงน ฯ จบภาณวารทสาม ฯ [๑๐๙] ครงนน เวลาเชา พระผมพระภาคทรงนงแลว ทรงถอบาตร และจวร เสดจ เขาไปยงเมองเวสาลเพอบณฑบาต เสดจเทยวบณฑบาตในเมอง เวสาลแลว เวลาปจฉาภต เสดจ กลบจากบณฑบาต ทอดพระเนตรเมองเวสาล เปนนาคาวโลก แลวรบสงกะทานพระอานนทวา ดกรอานนท การเหนเมองเวสาล ของตถาคตครงน จกเปนครงสดทาย มาไปกนเถดอานนท เราจกไปยงบาน ภณฑคาม ทานพระอานนททลรบพระดารสของพระผมพระภาคแลว ลาดบนน พระผมพระภาคพรอมดวยภกษสงฆหมใหญเสดจถงบานภณฑคามแลว ไดยนวา พระผมพระภาค ประทบอย ณ บานภณฑคามนน ณ ทนนแล พระผมพระภาครบสง กะภกษทงหลายวา ดกรภกษ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 101 ทงหลาย เพราะไมรแจง แทงตลอดธรรม ๔ ประการ เราและพวกเธอจงเรรอนทองเทยวไปสน กาลนานอยางน ๔ ประการเปนไฉน เพราะไมรแจงแทงตลอดศลอนเปนอรยะ เราและพวก เธอจงเรรอนทองเทยวไป สนกาลนาน เพราะไมรแจงแทงตลอดสมาธอนเปนอรยะ ... ปญญาอน เปนอรยะ ... วมตตอนเปนอรยะ เราและพวกเธอจงเรรอนทองเทยวไปสนกาลนานอยางน ฯ ดกรภกษทงหลาย เราไดรแจงแทงตลอดศลอนเปนอรยะสมาธอนเปน อรยะ ปญญา อนเปนอรยะ วมตตอนเปนอรยะแลว ตณหาในภพเราถอนเสยแลว ตณหาอนจะนาไปสภพสน แลว บดนภพใหมไมม ฯ พระผมพระภาคผสคตศาสดา ครนไดตรสไวยากรณภาษตนแลว จงได ตรสคาถา ประพนธตอไปอกวา [๑๑๐] ธรรมเหลาน คอ ศล สมาธ ปญญา และวมตต อนยอดเยยม อนพระโคดมผมยศตรสรแลว ดงนน พระพทธเจาจงตรสบอกธรรมแก ภกษทงหลาย เพอความรยง พระศาสดา ผกระทาซงทสดแหงทกข มพระ จกษ ปรนพพานแลว ฯ [๑๑๑] ไดยนวา พระผมพระภาคเมอประทบ ณ บานภณฑคามนน ทรงกระทาธรรมกถา นแหละเปนอนมากแกพวกภกษวา อยางนศล อยางนสมาธ อยางนปญญา สมาธอนศลอบรม แลว ยอมมผลใหญ มอานสงสใหญ ปญญา อนสมาธอบรมแลว ยอมมผลใหญ มอานสงสใหญ จตอนปญญาอบรมแลว ยอมหลดพนจากอาสวะโดยชอบ คอ กามาสวะ ภวาสวะ อวชชาสวะ ฯ [๑๑๒] ครงนน พระผมพระภาคประทบอยตามความพอพระทยในบาน ภณฑคามแลว ตรสเรยกทานพระอานนทมารบสงวา มาไปกนเถดอานนท เรา จกไปยงบานหตถคาม อมพคาม ชมพคาม และโภคนคร ทานพระอานนททลรบ พระดารสของพระผมพระภาคแลว ฯ ลาดบนน พระผมพระภาคพรอมดวยภกษสงฆหมใหญเสดจถงโภคนคร แลว ไดยนวา พระผมพระภาคประทบ ณ อานนทเจดย ในโภคนครนน ณ ทนน พระผมพระภาครบสงกะภกษ ทงหลายวา ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดง มหาประเทศ ๔ เหลาน พวกเธอจงฟง จงใสใจ ใหด เราจกกลาว ภกษเหลานน ทลรบพระดารสของพระผมภาคแลว พระผมพระภาคไดตรส ดงตอไปน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 102 [๑๑๓] ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยนพงกลาวอยางนวา อาวโส ขอนขาพเจา ไดฟงมา ไดรบมาเฉพาะพระพกตรพระผมพระภาควา นเปนธรรม นเปนวนย นเปนคาสงสอน ของพระศาสดา ดงน พวกเธอไมพงชนชมไมพงคดคาน คากลาวของภกษนน ครนแลวพงเรยน บทและพยญชนะเหลานนใหด แลวสอบสวน ในพระสตร เทยบเคยงในพระวนย ถาสอบสวนใน พระสตร เทยบเคยงในพระวนย ลงในพระสตรไมได เทยบเคยงในพระวนยไมได พงถงความ ตกลงในขอนวา นมใชคาของพระผมพระภาคแนนอน และภกษนจามาผดแลว ดงนน พวกเธอ พง ทงคากลาวนนเสย ถาเมอสอบสวนในพระสตร เทยบเคยงในพระวนย ลงใน พระสตรได เทยบเคยงในพระวนยได พงถงความตกลงในขอนวา นเปนคา สงสอนของพระผมพระภาค แนนอน และภกษนจามาถกตองแลว ดกรภกษทงหลาย พวกเธอพงทรงจามหาประเทศขอทหนง นไว ฯ [๑๑๔] ดกรภกษทงหลาย กภกษในธรรมวนยน พงกลาวอยางนวา สงฆพรอมทง พระเถระ พรอมทงปาโมกข อยในอาวาสโนน ขาพเจาไดฟงมา ไดรบมาเฉพาะหนาสงฆนนวา นเปนธรรม นเปนวนย นเปนคาสงสอนของ พระศาสดา ดงน พวกเธอไมพงชนชมไมพง คดคานคากลาวของภกษนน ครนแลว พงเรยนบทและพยญชนะเหลานนใหด แลวสอบสวน ในพระสตร เทยบเคยง ในพระวนย ถาเมอสอบสวนในพระสตร เทยบเคยงในพระวนย ลงใน พระสตร ไมได ลงในพระวนยไมได พงถงความตกลงในขอนวา นมใชคาสงสอนของ พระผม พระภาคแนนอน และภกษสงฆนนจามาผดแลว ดงนน พวกเธอพงทง คากลาวนนเสย ถาเมอ สอบสวนในพระสตร เทยบเคยงในพระวนย ลงในพระ สตรได เทยบเคยงในพระวนยได พงถงความตกลงในขอนวา นเปนคาสงสอนของ พระผมพระภาคแนนอน และภกษสงฆนนจามา ถกตองแลว ดกรภกษทงหลาย พวกเธอพงทรงจามหาประเทศขอทสองนไว ฯ [๑๑๕] ดกรภกษทงหลาย กภกษในธรรมวนยน พงกลาวอยางนวา ภกษ ผเปนเถระ มากรปอยในอาวาสโนน เปนพหสต มอาคมอนมาถงแลว เปนผทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา ขาพเจาไดฟงมา ไดรบมาเฉพาะหนาพระเถระเหลานนวา นเปน ธรรม นเปนวนย นเปนคา สงสอนของพระศาสดา ดงน พวกเธอไมพงชนชม ไมพง คดคานคากลาวของภกษนน ครนแลว พงเรยนบทและพยญชนะเหลานนใหด แลวสอบสวนในพระสตร เทยบเคยงในพระวนย ถา เมอสอบสวนในพระสตร เทยบเคยงในพระวนย ลงในพระสตรไมได ลงในพระวนยไมได พงถงความ ตกลงในขอนวานมใชคาสงสอนของพระผมพระภาคแนนอน และพระเถระเหลานน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 103 จามาผดแลว ดงนน พวกเธอพงทงคากลาวนนเสย ถาเมอสอบสวนในพระสตร เทยบเคยง ในพระวนย ลงในพระสตรได เทยบเคยงในพระวนยได พงถงความตกลง ในขอนวา นเปนคา ของพระผมพระภาคแนนอน และพระเถระเหลานน จามาถก ตองแลว ดกรภกษทงหลาย พวก เธอพงทรงจามหาประเทศขอทสามนไว ฯ [๑๑๖] ดกรภกษทงหลาย กภกษในธรรมวนยน พงกลาวอยางนวา ภกษ ผเปนเถระ อยในอาวาสโนน เปนพหสต มอาคมอนมาถงแลว เปนผทรงธรรม ทรง วนย ทรงมาตกา ขาพเจาไดฟงมา ไดรบมาเฉพาะหนาพระเถระนนวา นเปนธรรม นเปนวนย นเปนคาสงสอน ของพระศาสดา ดงน พวกเธอไมพงชนชม ไมพงคดคาน คากลาวของภกษนน ครนแลว พง เรยนบทและพยญชนะเหลานนใหด แลวสอบ สวนในพระสตร เทยบเคยงในพระวนย ถาเมอ สอบสวนในพระสตร เทยบเคยง ในพระวนย ลงในพระสตรไมได ลงในพระวนยไมได พงถง ความตกลงในขอนวา นมใชคาสงสอนของพระผมพระภาคแนนอน และพระเถระนนจามาผดแลว ดงนน พวกเธอพงทงคากลาวนนเสย ถาเมอสอบสวนในพระสตร เทยบเคยงในพระวนย ลง ในพระสตรได เทยบเคยงในพระวนยได พงถงความตกลงในขอนวา นเปนคาของ พระผม พระภาคแนนอน และพระเถระนนจามาถกตองแลว ดกรภกษทงหลาย พวกเธอพงทรงจามหา ประเทศขอทสนไว ฯ ดกรภกษทงหลาย พวกเธอพงทรงจา มหาประเทศทง ๔ เหลานไว ฉะนแล ฯ ไดยนวา พระผมพระภาคประทบ ณ อานนทเจดยในโภคนครนน ทรงกระ ทาธรรมกถา นแหละเปนอนมากแกพวกภกษวา อยางนศล อยางนสมาธ อยางน ปญญา สมาธอนศลอบรม แลว ยอมมผลใหญ มอานสงสใหญ ปญญาอนสมาธ อบรมแลว ยอมมผลใหญ มอานสงสใหญ จตอนปญญาอบรมแลว ยอมหลดพน จากอาสวะโดยชอบ คอ กามาสวะ ภวาสวะ อวชชาสวะ ฯ [๑๑๗] ครงนน พระผมพระภาคประทบอยในโภคนครตามความพอ พระทยแลว ตรส เรยกทานพระอานนทมารบสงวา ดกรอานนท มาไปกนเถด เราจก ไปยงเมองปาวา ทานพระ อานนททลรบพระดารสของพระผมพระภาคแลว ลาดบนน พระผมพระภาคพรอมดวยภกษสงฆ หมใหญ เสดจถงเมองปาวาแลว ไดยนวา พระผมพระภาคประทบ ณ อมพวนของนายจนทกมมาร บตร ในเมองปาวานน ฯ ครงนน นายจนทกมมารบตรไดสดบขาววา พระผมพระภาคเสดจถง เมองปาวา ประทบอย ณ อมพวนของเราในเมองปาวา จงเขาไปเฝาพระผมพระภาค ถงทประทบ ครนเขาไป

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 104 เฝาแลว ถวายบงคมพระผมพระภาค นง ณ ทควรสวน ขางหนง ครนนายจนทกมมารบตรนง เรยบรอยแลว พระผมพระภาคทรงใหเหนแจง ใหสมาทาน ใหอาจหาญ ใหรนเรงดวยธรรมกถา ลาดบนน นายจนทกมมารบตร อนพระผมพระภาคใหเหนแจง ใหสมาทาน ใหอาจหาญ ให รนเรงดวยธรรมกถาแลว ไดกราบทลพระผมพระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระผมพระภาค พรอม ดวยภกษสงฆ จงทรงรบภตของขาพระองค เพอเสวยในวนพรงน พระผมพระภาค ทรงรบ ดวยดษณภาพ ฯ ลาดบนน นายจนทกมมารบตรทราบวา พระผมพระภาคทรงรบแลว ลกจากอาสนะ ถวายบงคมพระผมพระภาค กระทาประทกษณ หลกไปแลว นายจนท กมมารบตรใหตระเตรยม ของเคยวของฉนอนประณต และสกรมททวะ เปนอนมาก ในนเวศนของตน โดยลวงราตรนน ไป ใหกราบทลกาลแดพระผมพระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ ไดเวลาแลว ภตตาหารสาเรจ แลว ฯ ครงนน เวลาเชา พระผมพระภาคทรงนงแลว ทรงถอบาตรและจวร พรอมดวยภกษ สงฆเสดจเขาไปยงนเวศนของนายจนทกมมารบตร ประทบนง บนอาสนะทเขาจดถวาย ครน พระผมพระภาคประทบนงแลวรบสงกะนายจนท กมมารบตรวา ดกรนายจนทะ ทานจงองคาสเรา ดวยสกรมททวะททานตระเตรยมไว จงองคาสภกษสงฆดวยของเคยวของฉน อยางอนททาน ตระเตรยมไว นายจนท กมมารบตรทลรบพระดารสของพระผมพระภาคแลว จงองคาสพระผม พระภาค ดวยสกรมททวะทตนตระเตรยมไว องคาสภกษสงฆดวยของเคยวของฉนอยางอน ทตน ตระเตรยมไว ลาดบนน พระผมพระภาครบสงกะนายจนทกมมารบตรวา ดกร นายจนทะ ทาน จงฝงสกรมททวะทยงเหลอเสยในหลม เรายงไมเหนบคคลในโลก พรอมทงเทวโลก มารโลก พรหมโลก ในหมสตวพรอมทงสมณพราหมณ เทวดาและ มนษยซงบรโภคสกรมททวะนนแลว จะพงใหยอยไปดวยดไดนอกจากตถาคต นาย จนทกมมารบตรทลรบพระดารสของพระผมพระภาค แลว จงฝงสกรมททวะทยงเหลอ เสยในหลม แลวเขาไปเฝาพระผมพระภาค ครนเขาไปเฝาแลว ถวายบงคมนง ณ ทควรสวนขางหนง พระผมพระภาคยงนายจนทกมมารบตรผนงเรยบรอยแลว ใหเหน แจง ใหสมาทาน ใหอาจหาญ ใหรนเรงดวยธรรมกถา แลวเสดจลกจากอาสนะ เสดจ หลกไป ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 105 ลาดบนน เมอพระผมพระภาคเสวยภตตาหารของนายจนทกมมารบตรแลว กเกดอาพาธ อยางรายแรง มเวทนากลาเกดแตการประชวรลงพระโลหต ใกลจะ นพพาน ไดยนวา พระผม พระภาคทรงมพระสตสมปชญญะ ทรงอดกลนเวทนาเหลานนไว มไดทรงพรนพรง ลาดบนน พระผมพระภาคตรสเรยกทานพระอานนทมารบสงวา มาไปกนเถด อานนท เราจกไปยงเมอง กสนารา ทานพระอานนททลรบพระดารสของพระผม พระภาคแลว ฯ [๑๑๘] ขาพเจาไดฟงมาวา พระผมพระภาคทรงพระปรชาเสวย ภตตาหาร ของนายจนทกมมารบตรแลว ทรงพระประชวรอยาง หนก ใกลจะนพพาน เมอพระศาสดาเสวยสกรมททวะแลว การประชวรอยางหนกไดบงเกดขน พระผมพระภาคลงพระบงคน ไดตรสวาเราจะไปยงเมองกสนารา ดงน ฯ (คาถาเหลาน พระสงคตกาจารยทงหลายกลาวไวในเวลาทาสงคายนา) [๑๑๙] ครงนน พระผมพระภาคเสดจแวะจากหนทาง แลวเสดจเขาไป ยงโคนไมตน หนง รบสงกะทานพระอานนทวา ดกรอานนท เธอจงชวยปผาสงฆาฏซอนกนเปนสชนใหเรา เราเหนดเหนอยนก จกนง ทานพระอานนททลรบพระดารส ของพระผมพระภาคแลว ปผาสงฆาฏ ซอนกนเปนสชน พระผมพระภาคประทบนง บนอาสนะทพระอานนทปถวายแลว ครนพระผม พระภาคประทบนงแลว จงรบสง กะทานพระอานนทวา ดกรอานนท เธอจงชวยนานามาใหเรา เราระหาย จกดมนา เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว ทานพระอานนทไดกราบทลวา ขาแตพระองค ผเจรญ เมอกน เกวยนประมาณ ๕๐๐ เลม ขามไปแลวนานนนอย ถกลอเกวยน บดแลว ขนมวไหลไปอย แมนากกธานทนอยไมไกล มนาใสจด เยน ขาว มทาราบเรยบ นารนรมย พระผมพระภาคจกทรงดมนาในแมนาน และจกทรง สรงสนานพระองค แมครงทสอง พระผมพระภาคกยงรบสงกะทานพระอานนทวา ดกรอานนท เธอจงชวยนานาดม มาใหเรา เรา ระหาย จดดมนา แมครงทสอง ทานพระอานนทกไดกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ เมอกน เกวยนประมาณ ๕๐๐ เลม ขามไปแลวนานนนอยถกลอเกวยนบดแลว ขนมวไหลไปอย แมนา กกธานทนอยไมไกล มนาใส จด เยน ขาว มทาราบเรยบ นารนรมย พระผม พระภาคจกทรง ดมนาในแมนาน แลวจกทรงสรงสนานพระองค แมครงทสาม พระผมพระภาคกยงรบสงกะ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 106 ทานพระอานนทวา ดกรอานนท เธอจงชวยนานามาใหเรา เราระหาย จกดมนา ทานพระอานนท ทลรบพระดารสของพระผมพระภาค แลวถอบาตรไปยงแมนานน ครงนน แมนานนถกลอเกวยน บดแลว มนานอยขนมว ไหลไปอย เมอทานพระอานนทเขาไปใกลกใสสะอาด ไมขนมว ไหลไปอย ทาน พระอานนท ไดมความดารวา นาอศจรรยหนอเหตไมเคยเปนมาเปน แลว ความท พระตถาคตเปนผมฤทธมากมอานภาพมาก แมนานถกลอเกวยนบดแลว มนานอย ขนมว ไหลไปอย เมอเราเขาไปใกลกลบใสสะอาด ไมขนมว ไหลไปอย ฯ ทานพระอานนทตกนามาดวยบาตรแลว เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงท ประทบ ครน เขาไปเฝาแลวไดกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ นาอศจรรย เหตไมเคยเปนมาเปนแลว ความทพระตถาคตเปนผมฤทธมาก มอานภาพมาก เมอกน แมนานนถกลอเกวยนบดแลว มนานอยขนมวไหลไปอย เมอขา พระองคเขาไปใกล กลบใสสะอาด ไมขนมว ไหลไปแลว ขอพระผมพระภาค จงเสวยนาเถด ขอพระสคตจงเสวยนาเถด ลาดบนน พระผมพระภาคเสวย นาแลว ฯ [๑๒๐] กสมยนน โอรสเจามลละนามวา ปกกสะ เปนสาวกของ อาฬารดาบสกาลาม โคตร ออกจากเมองกสนารา เดนทางไกลไปยงเมองปาวา ปกกสมลลบตรไดเหนพระผม พระภาคประทบอยทโคนไมตนหนง จงเขาไปเฝา พระผมพระภาคถงทประทบ ครนเขาไปเฝาแลว ถวายบงคมพระผมพระภาคแลวนง ณ ทควรสวนขางหนง เมอโอรสเจามลละนามวา ปกกสะ นงเรยบรอยแลว ไดกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ นาอศจรรย ไมเคยมมาแลว พวกบรรพชต ยอมอยดวยวหารธรรมอนสงบหนอ เรองเคยมมาแลว อาฬารดาบสกาลามโคตร เดนทางไกล แวะออกจากหนทางนงพกกลางวนทโคนไมตนหนง ในทไมไกล ครงนน เกวยนประมาณ ๕๐๐ เลม ไดผานอาฬารดาบสกาลามโคตร ตดกนไป บรษคนหนงซงเดนทาง ตามหลงหมเกวยนมา เขาไปหาอาฬารดาบส กาลามโคตร ถงทพก ครนเขาไปหาแลวถามทาน อาฬารดาบสกาลามโคตรวา ขาแตทานผเจรญ ทานไดเหนเกวยนประมาณ ๕๐๐ เลมผานไปบาง หรอ ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 107 อ. ทานผมอาย เรามไดเหน ฯ บ. กทานไมไดยนเสยงหรอ ฯ เราไมไดยน ฯ ทานหลบหรอ ฯ เรามไดหลบ ฯ ทานยงมสญญาอยหรอ ฯ อยางนน ทานผมอาย ฯ ทานยงมสญญา ตนอย ไมไดเหนเกวยนประมาณ ๕๐๐ เลม ซงผาน ตดๆ กนไป และไมไดยนเสยง กผาของทานเปรอะเปอนไปดวยธลบางหรอ ฯ อยางนน ทานผมอาย ฯ ขาแตพระองคผเจรญ ลาดบนน บรษนนไดมความคดอยางนวา นาอศจรรย หนอ เหตไมเคยมมามแลว พวกบรรพชตยอมอยดวยวหารธรรมอนสงบหนอ ดงททานผยงมสญญาตน อย ไมไดเหนเกวยนประมาณ ๕๐๐ เลม ซงผานตดๆ กนไป และไมไดยนเสยง บรษนน ประกาศความเลอมใสอยางยง ในอาฬารดาบสกาลามโคตรแลวหลกไป ฯ พระผมพระภาคตรสถามปกกสมลลบตรวา ดกรปกกสะ ทานจะสาคญ ความขอนนเปน ไฉน ผยงมสญญาตนอย ไมเหนเกวยนประมาณ ๕๐๐ เลม ซงผาน ตดๆ กนไป และไมไดยน เสยงอยางหนง ผทยงมสญญาตนอย เมอฝนกาลงตก ตกอยางหนก ฟาลนอย ฟาผาอย มได เหน และไมไดยนเสยง อยางหนง ทงสอง อยางน อยางไหนจะทาไดยากกวากน หรอใหเกด ขนไดยากกวากน ปกกสมลล บตรกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ เกวยน ๕๐๐ เลม ๖๐๐ เลม ๗๐๐ เลม ๘๐๐ เลม ๙๐๐ เลม ๑,๐๐๐ เลม ฯลฯ ๑๐๐,๐๐๐ เลม จกกระทาอะไรได ผทยงม สญญา ตนอย เมอฝนกาลงตก ตกอยางหนก ฟาลนอย ฟาผาอย มไดเหน และไมไดยนเสยง อยางนแหละ ทาไดยากกวา และใหเกดขนไดยากกวา ฯ [๑๒๑] ดกรปกกสะ สมยหนง เราอยในโรงกระเดองในเมองอาตมา สมยนน เมอฝนกาลงตก ตกอยางหนก ฟาลนอย ฟาผาอย ชาวนาสองพนอง และโคพลพทสตวถก สายฟาฟาด ในทใกลโรงกระเดอง ลาดบนน หมมหาชน ในเมองอาตมา พากนออกมา แลว เขาไปหาชาวนาสองพนองนน และโคพลพท สตว ซงถกสายฟาฟาด ดกรปกกสะ สมยนนเรา ออกจากโรงกระเดอง จงกรมอยในทแจง ใกลประตโรงกระเดอง ครงนน บรษคนหนง ออกมา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 108 จากหมมหาชนนน เขามาหาเรา ครนเขามาหาแลว อภวาทเราแลวยนอย ณ ทควรสวนขางหนงเ ราไดกลาวกะบรษนน วา ดกรทานผมอาย หมมหาชนนนประชมกนทาไมหนอ ฯ บ. ขาแตทานผเจรญ เมอกน เมอฝนกาลงตก ตกอยางหนก ฟาลนอย ฟาผาอย ชาวนาสองพนอง และโคพลพทสตวถกสายฟาฟาด หมมหาชน ประชมกน เพราะเหตน กทาน อยในทไหนเลา ฯ เราอยในทนเอง ฯ กทานไมเหนหรอ ฯ เราไมไดเหน ฯ กทานไมไดยนเสยงหรอ ฯ เราไมไดยน ฯ กทานหลบหรอ ฯ เราไมไดหลบ ฯ กทานยงมสญญาหรอ ฯ อยางนน ทานผมอาย ฯ กทานยงมสญญาตนอย เมอฝนกาลงตก ตกอยางหนก ฟาลนอย ฟา ผาอย ไมได เหน และ ไมไดยนเสยงหรอ ฯ อยางนน ทานผมอาย ฯ ดกรปกกสะ ลาดบนน บรษนนไดมความคดอยางนวา นาอศจรรยหนอ เหตไมเคย มมามแลว พวกบรรพชตยอมอยดวยวหารธรรมอนสงบหนอ ดงททาน ผยงมสญญาตนอย เมอฝนกาลงตก ตกอยางหนก ฟาลนอย ฟาผาอย ไมได เหน และไมไดยนเสยงบรษนน ประกาศความเลอมใสอยางยงในเรา กระทา ประทกษณแลวหลกไป ฯ เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว ปกกสมลลบตรไดกราบทลพระผม พระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคโปรยความเลอมใสในอาฬารดาบส กาลามโคตร ลงในพายใหญ หรอลอยเสยในแมนามกระแสอนเชยว ขาแต พระองคผเจรญ ภาษตของพระองคแจมแจงนก ขาแตพระองคผเจรญ ภาษต ของพระองคแจมแจงนก เปรยบเหมอนบคคลหงายของทควา เปด

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 109 ของทปด บอก ทางแกคนหลงทาง หรอสองประทปในทมดดวยคดวา ผมจกษจกเหนรป ดงน ฉนใด พระผมพระภาคทรงประกาศพระธรรมโดยอเนกปรยาย ฉนนนเหมอนกน ขาพระองคน ขอถงพระผมพระภาคพระธรรมและพระภกษสงฆวาเปนสรณะ ขอ พระผมพระภาคจงทรงจาขา พระองควาเปนอบาสก ผถงสรณะตลอดชวต ตงแตวน นเปนตนไป ฯ ลาดบนน ปกกสมลลบตรสงบรษคนหนงวา ดกรพนาย ทานจงชวยนา คผาเนอ ละเอยดมสดงทองสงค ซงเปนผาทรงของเรามา บรษนนรบคาปกกสมลล บตรแลว นาคผาเนอ ละเอยดมสดงทองสงค ซงเปนผาทรงของเขามาแลว ปกกส มลลบตร จงนอมคผา เนอละเอยดมสดงทองสงค ซงเปนผาทรงนน เขาไปถวาย แดพระผมพระภาควา ขาแตพระองค ผเจรญ คผาเนอละเอยดมสดงทองสงคน เปนผาทรง ขอพระผมพระภาคจงอาศยความอนเคราะห ทรงรบคผานนของขา พระองคเถด พระผมพระภาคตรสวา ดกรปกกสะ ถาเชนนนทานจงใหเรา ครอง ผนหนง ใหอานนทครองผนหนง ปกกสมลลบตรรบพระดารสของพระผมพระภาค แลว ยงพระผมพระภาคใหทรงครองผนหนง ใหทานพระอานนทครองผนหนง ลาดบนน พระผม พระภาคทรงยงปกกสมลลบตรใหเหนแจง ใหสมาทาน ใหอาจหาญ ให รนเรงดวยธรรมกถาแลว ปกกสมลลบตร อนพระผมพระภาคทรงใหเหนแจง ใหสมาทาน ใหอาจหาญ ใหรนเรง ดวย ธรรมกถาแลวลกจากอาสนะ ถวาย บงคมพระผมพระภาค กระทาประทกษณแลวหลกไป ฯ [๑๒๒] ครงนน ทานพระอานนท เมอปกกสมลลบตรหลกไปแลวไม นาน ไดนอม คผาเนอละเอยดมสดงทองสงค ซงเปนผาทรงนนเขาไปสพระกาย ของพระผมพระภาค ผาททาน พระอานนทนอมเขาไปสพระกายของพระผมพระภาค นน ยอมปรากฏดงถานไฟทปราศจากเปลว ฉะนน ทานพระอานนทไดกราบทล พระผมพระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ นา อศจรรย เหตไมเคยมมามแลว พระฉววรรณของพระตถาคตบรสทธผดผองยงนก คผาเนอ ละเอยดมสดงทองสงค ซงเปนผาทรงน ขาพระองคนอมเขาไปสพระกายของพระผมพระภาค ยอมปรากฏ ดงถานไฟทปราศจากเปลว ฯ พระผมพระภาคตรสวา ขอนเปนอยางนน อานนท ในกาลทงสอง กายของตถาคตยอม บรสทธ ฉววรรณผดผองยงนก ในกาลทงสองเปนไฉน คอ ในราตรทตถาคตตรสรอนตตร สมมาสมโพธญาณ ๑ ในราตรทตถาคตปรนพพาน ดวยอนปาทเสสนพพานธาต ๑ ดกรอานนท ในกาลทงสองนแล กายของตถาคตยอมบรสทธ ฉววรรณผดผองยงนก ดกรอานนท ในปจฉม ยามแหงราตรวนนแล ความ ปรนพพานของตถาคตจกมในระหวางไมสาละทงค ในสาลวนอน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 110 เปนทแวะพก ของมลลกษตรยทงหลาย ในเมองกสนารา มาไปกนเถด อานนท เราจกไปยง แมนากกธานท ทานพระอานนททลรบพระดารสของพระผมพระภาคแลว ฯ [๑๒๓] ปกกสะนาผาเนอละเอยดมสดงทองสงคเขาไปถวายพระศาสดา ทรงครองคผา นนแลว มพระวรรณดงทอง งดงามแลว ฯ [๑๒๔] ครงนน พระผมพระภาคพรอมดวยภกษสงฆหมใหญ เสดจ ไปยงแมนา กกธานท ครนแลวเสดจลงสแมนากกธานท ทรงสรงแลว เสวย แลว เสดจขน เสดจไปยงอมพวน ตรสเรยกทานพระจนทกะมารบสงวา ดกร จนทกะ เธอจงชวยปผาสงฆาฏซอนกนเปนสชนใหเรา เราเหนดเหนอยนก จก นอนพก ทานพระจนทกะทลรบพระดารสของพระผมพระภาคแลว ปผา สงฆาฏ ซอนกนเปนสชน ลาดบนน พระผมพระภาคทรงสาเรจสหไสยา โดยพระปรส เบองขวา ทรงซอนพระบาทเหลอมพระบาทมพระสตสมปชญญะ ทรงมนสการ อฏฐานสญญา สวนทาน พระจนทกะนงเฝาอยเบองพระพกตรของพระผมพระภาค ในทนนแหละ ฯ [๑๒๕] พระพทธเจาผศาสดา ผพระตถาคต หาผเปรยบมไดในโลก ทรงเหนดเหนอย เสดจถงแมนากกธานท มนาใส จด สะอาด เสดจลงแลวทรงสรงและเสวยนาแลว อนหม ภกษแวดลอม เสดจไปในทามกลาง พระผมพระภาคผศาสดาทรงแสวงหาคณอนยงใหญ ทรง เปนไปในธรรมนเสดจถงอมพวนแลว รบสง กะภกษนามวาจนทกะวา เธอจงชวยปผาสงฆาฏซอน กนเปน สชนใหเรา เราจะนอน พระจนทกะนน อนพระผมพระภาคผ อบรม พระองคทรงเตอน แลว รบปผาสงฆาฏพบเปนสชน ถวาย พระศาสดาทรงบรรทมแลว หายเหนดเหนอย ฝาย พระจนทกะนงเฝาอยเฉพาะพระพกตรในทนน ฯ [๑๒๖] ครงนน พระผมพระภาคตรสเรยกทานพระอานนทมารบสงวา ดกรอานนท บางทใครๆ จะทาความรอนใจใหเกดแกนายจนทกมมารบตรวา ดกรนายจนทะ มใชลาภของทาน ทานไดไมดแลว ทพระตถาคตเสวยบณฑบาตของ ทานเปนครงสดทายเสดจปรนพพานแลว ดงน เธอพงชวยบนเทาความรอนใจ ของนายจนทกมมารบตรเสยอยางนวา ดกร นายจนทะ เปนลาภ ของทาน ทาน ไดดแลว ทพระตถาคตเสวยบณฑบาตของทานเปนครงสดทาย เสดจปรนพพาน แลว เรองนเราไดฟงมา ไดรบมาเฉพาะพระพกตรพระผมพระภาควา บณฑบาต สองคราวน มผล

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 111 เสมอๆ กน มวบากเสมอๆ กน มผลใหญกวา มอานสงส ใหญกวาบณฑบาตอนๆ ยงนก บณฑบาตสองคราวเปนไฉน คอ ตถาคตเสวย บณฑบาตใดแลว ตรสรอนตตรสมมาสมโพธญาณ อยางหนง ตถาคตเสวย บณฑบาตใดแลว เสดจปรนพพานดวยอนปาทเสสนพานธาตอยางหนง บณฑบาต สองคราวน มผลเสมอๆ กน มวบากเสมอๆ กน มผลใหญกวา มอานสงส ใหญกวา บณฑบาตอนๆ ยงนก กรรมทนายจนทกมมารบตรกอสรางแลว เปน ไปเพออาย ... เปนไปเพอ วรรณะ ... เปนไปเพอความสข ... เปนไปเพอยศ ... เปนไปเพอสวรรค ... เปนไปเพอความเปน ใหญยง ดกรอานนท เธอพงชวยบนเทา ความรอนใจของนายจนทกมมารบตร เสยดวยประการ ฉะน ฯ ลาดบนน พระผมพระภาคทรงทราบความนนแลว ทรงเปลงพระอทานน ในเวลานนวา [๑๒๗] บญยอมเจรญแกผให เวรยอมไมกอแกผสารวมอย คนฉลาดเทยว ยอมละ กรรมอนลามก เขาดบแลวเพราะราคะ โทสะ โมหะ สนไป ฯ จบภาณวารทส ฯ [๑๒๘] ครงนน พระผมพระภาคสงกะทานพระอานนทวา ดกรอานนท มาไปกนเถด เราจกไปยงฝงโนนแหงแมนาหรญวดเมองกสนารา และสาลวน อนเปนทแวะพกแหงพวกเจา มลละ ทานพระอานนททลรบพระดารสของพระผ มพระภาคแลว ลาดบนนพระผมพระภาคพรอม ดวยภกษสงฆหมใหญ เสดจไปยง ฝงโนนแหงแมนาหรญวด เมองกสนารา และสาลวนอนเปน ทแวะพกแหงพวก เจามลละ ครนแลวรบสงกะทานพระอานนทวา ดกรอานนท เธอจงชวยตง เตยง ใหเรา หนศรษะไปทางทศอดร ระหวางไมสาละทงค เราเหนดเหนอยแลว จกนอน ทานพระอานนททลรบพระดารสของพระผมพระภาคแลว ตงเตยงหนพระเศยร ไปทางทศอดร ระหวางไมสาละทงค พระผมพระภาคทรงสาเรจสหไสยาโดยพระปรส เบองขวา ทรงซอนพระบาท เหลอมพระบาท มพระสตสมปชญญะ ฯ [๑๒๙] สมยนน ไมสาละทงค เผลจดอกสะพรงนอกฤดกาล ดอกไม เหลานนรวง หลนโปรยปรายลงยงพระสรระของพระตถาคตเพอบชา แมดอก มณฑารพอนเปนของทพยกตกลง มาจากอากาศ ดอกมณฑารพเหลานน รวงหลน โปรยปรายลงยงพระสรระของพระตถาคตเพอบชา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 112 แมจณแหงจนทนอนเปนของทพย กตกลงมาจากอากาศ จณแหงจนทนเหลานน รวงหลน โปรยปรายลงยง พระสรระของพระตถาคตเพอบชา ดนตรอนเปนทพยเลากประโคมอยในอากาศ เพอ บชาพระตถาคต แมสงคตอนเปนทพยกเปนไปในอากาศ เพอบชาพระตถาคต ฯ ครงนน พระผมพระภาคตรสเรยกทานพระอานนทมารบสงวา ดกรอานนท ไมสาละ ทงค เผลจดอกบานสพรงนอกฤดกาล รวงหลนโปรยปรายลงยงสรระของ ตถาคตเพอบชา แม ดอกมณฑารพอนเปนของทพย กตกลงมาจากอากาศ ดอก มณฑารพเหลานน รวงหลนโปรยปราย ลงยงสรระของตถาคตเพอบชา แมจณแหง จนทนอนเปนของทพย กตกลงมาจากอากาศ จณแหง จนทนเหลานน รวงหลน โปรยปรายลงยงสรระของตถาคตเพอบชา ดนตรอนเปนทพยเลาก ประโคมอยใน อากาศ เพอบชาตถาคต แมสงคตอนเปนทพยกเปนไปในอากาศเพอบชาตถาคต ดกรอานนท ตถาคตจะชอวาอนบรษทสกการะ เคารพ นบถอ บชา นอบนอม ดวยเครอง สกการะประมาณเทานหามได ผใดแล จะเปนภกษ ภกษณ อบาสก หรออบาสกากตาม เปน ผปฏบตธรรมสมควรแกธรรม ปฏบตชอบ ปฏบตตาม ธรรมอย ผนนยอมชอวาสกการะ เคารพ นบถอ บชาตถาคตดวยการบชาอยางยอด เพราะเหตนนแหละอานนท พวกเธอพงสาเหนยก อยางนวา เราจกเปนผปฏบต ธรรมสมควรแกธรรม ปฏบตชอบ ประพฤตตามธรรมอย ดงน ฯ [๑๓๐] สมยนน ทานพระอปวาณะยนถวายงานพดพระผมพระภาค เฉพาะพระพกตร ครงนน พระผมพระภาคทรงขบทานพระอปวาณะวา ดกรภกษ เธอจงหลกไป อยายนตรงหนา เรา ทานพระอานนทไดมความดารวา ทานอปวาณะ รปนเปนอปฏฐากอยใกลชดพระผ มพระภาคมาชานาน กและเมอเปนเชนนน ใน กาลครงสดทาย พระผมพระภาคทรงขบทาน อปวาณะวา ดกรภกษ เธอจงหลกไป อยายนตรงหนาเรา ดงน อะไรหนอเปนเหต อะไรหนอ เปนปจจย ใหพระผม พระภาคทรงขบทานอปวาณะวา ดกรภกษ เธอจงหลกไป อยายนตรงหนา เรา ลาดบนน ทานพระอานนทไดกราบทลพระผมพระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ ทานอปวาณะ รปน เปนอปฏฐากอยใกลชดพระผมพระภาคมาชานาน กแลเมอ เปนเชนนน ในกาลครงสดทาย พระผมพระภาคยงทรงขบทานอปวาณะวา ดกร ภกษ เธอจงหลกไป อยายนตรงหนาเรา ดงน อะไรหนอเปนเหต อะไรหนอ เปนปจจย ใหพระผมพระภาคทรงขบทานอปวาณะวา ดกรภกษ เธอจงหลกไป อยายนตรงหนาเรา ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 113 พระผมพระภาคตรสตอบวา ดกรอานนท เทวดาในหมนโลกธาตมา ประชมกนโดยมาก เพอจะเหนตถาคต เมองกสนารา สาลวน อนเปนทแวะพก แหงพวกเจามลละเพยงเทาใด โดย รอบถง ๑๒ โยชน ตลอดทเพยงเทาน จะหา ประเทศแมมาตรวาเปนทจรดลงแหงปลายขนทราย อนเทวดาผมศกดใหญไมถก ตองแลวมไดม พวกเทวดายกโทษอยวา พวกเรามาแตทไกลเพอจะ เหนพระตถาคต พระตถาคตอรหนตสมมาสมพทธเจา จะเสดจอบตในโลก ในบางครงบางคราว ใน ปจฉมยามแหงราตรในวนนแหละ พระตถาคตจกปรนพพาน กภกษผมศกดใหญ รปน ยนบง อยเบองพระพกตรพระผมพระภาค พวกเราไมไดเหนพระตถาคตใน กาลเปนครงสดทาย ฯ อ. ขาแตองคผเจรญ กพวกเทวดาเปนอยางไร กระทาไวในใจ เปน ไฉน ฯ มอย อานนท เทวดาบางพวกสาคญอากาศวาเปนแผนดน สยายผม ประคองแขน ทงสองคราครวญอย ลมลงกลงเกลอกไปมา ดจมเทาอนขาดแลว ราพนวา พระผมพระภาคจะเสดจ ปรนพพานเสยเรวนก พระสคตจะเสดจปรนพานเสยเรวนก พระองคผมพระจกษใน โลก จก อนตรธานเสยเรวนก ดงน เทวดาบางพวกสาคญแผนดนวาเปนแผนดน สยายผมประคองแขน ทงสองคราครวญอย ลมลงกลงเกลอกไปมา ดจมเทาอนขาด แลว ราพนวา พระผมพระภาคจกเสดจ ปรนพพานเสยเรวนก พระสคตจกเสดจ ปรนพพานเสยเรวนก พระองคผมพระจกษในโลก จก อนตรธานเสยเรวนก ดงน สวนเทวดาพวกทปราศจากราคะแลว มสตสมปชญญะ อดกลน โดยธรรมสงเวช วา สงขารทงหลายไมเทยง เพราะฉะนน เหลาสตวจะพงไดในสงขารนแต ทไหน ฯ [๑๓๑] ขาแตพระองคผเจรญ เมอกอน พวกภกษผอยจาพรรษาใน ทศทงหลายยอม มาเพอเฝาพระตถาคต พวกขาพระองคยอมไดเหน ไดเขาไปนง ใกลภกษเหลานนผใหเจรญใจ กโดยกาลลวงไปแหงพระผมพระภาค พวกขาพระ องคจกไมไดเหน ไมไดเขาไปนงใกล พวกภกษ ผใหเจรญใจ ฯ ดกรอานนท สงเวชนยสถาน ๔ แหงเหลาน เปนทควรเหนของ กลบตรผมศรทธา สงเวชนยสถาน ๔ แหง เปนไฉน คอ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 114 ๑. สงเวชนยสถานอนเปนทควรเหนของกลบตรผมศรทธาดวยมาตาม ระลกวา พระ ตถาคตประสตในทน ฯ ๒. สงเวชนยสถานอนเปนทควรเหนของกลบตรผมศรทธาดวยมาตาม ระลกวา พระ ตถาคตตรสรพระอนตตรสมมาสมโพธญาณในทน ฯ ๓. สงเวชนยสถานอนเปนทควรเหนของกลบตรผมศรทธาดวยมาตาม ระลกวา พระ ตถาคตทรงยงอนตตรธรรมจกรใหเปนไปในทน ฯ ๔. สงเวชนยสถานอนเปนทควรเหนของกลบตรผมศรทธาดวยมาตาม ระลกวา พระ ตถาคตเสดจปรนพพานแลวดวยอนปาทเสสนพพานธาต ในทน สงเวชนยสถาน ๔ แหงนแล เปนทควรเหนของกลบตรผมศรทธา ฯ ดกรอานนท ภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา จกมาดวยความเชอวา พระตถาคต ประสตในทนกด พระตถาคตตรสรพระอนตตรสมมาสมโพธญาณในทน กด พระตถาคตทรงยง อนตรธรรมจกรใหเปนไปในทนกด พระตถาคตเสดจ ปรนพพานแลวดวยอนปาทเสสนพพานธาต ในทนกด กชนเหลาใดเหลาหนง เทยว จารกไปยงเจดย มจตเลอมใสแลว จกทากาละลง ชน เหลานนทงหมดเบองหนา แตตายเพราะกายแตก จกเขาถงสคตโลกสวรรค ฯ [๑๓๒] ขาแตพระองคผเจรญ พวกขาพระองคจะพงปฏบตในมาตคาม อยางไร ฯ การไมเหน อานนท ฯ ขาแตพระผมพระภาค เมอการเหนมอย จะพงปฏบตอยางไร ฯ การไมเจรจา อานนท ฯ ขาแตพระองคผเจรญ เมอตองเจรจา จะพงปฏบตอยางไร ฯ พงตงสตไว อานนท ฯ [๑๓๓] ขาแตพระองคผเจรญ พวกขาพระองค จะพงปฏบตใน พระสรระของ พระตถาคตอยางไร ฯ ดกรอานนท พวกเธอจงอยาขวนขวาย เพอบชาสรระตถาคตเลย จงสบตอพยายาม ในประโยชนของตนๆ เถด จงเปนผไมประมาทในประโยชนของ ตนๆ มความเพยร มตนอน สงไปแลวอยเถด กษตรยผเปนบณฑตกด พราหมณ ผเปนบณฑตกด คฤหบดผเปนบณฑตกด ผเลอมใสยงในตถาคตมอย เขา ทงหลายจกกระทาการบชาสรระตถาคต ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 115 ขาแตพระองคผเจรญ กเขาทงหลาย จะพงปฏบตในพระสรระของ ตถาคตอยางไร ฯ ดกรอานนท พงปฏบตในสรระตถาคต เหมอนทเขาปฏบตในพระสรระ พระเจาจกร พรรด ฯ ขาแดพระองคผเจรญ กเขาปฏบตในพระสรระพระเจาจกรพรรดอยางไร ฯ ดกรอานนท เขาหอพระสรระพระเจาจกรพรรดดวยผาใหมแลวซบดวยสาล แลวหอ ดวยผาใหม โดยอบายน หอพระสรระพระจกรพรรดดวยผา ๕๐๐ ค แลว เชญพระสรระลงในร างเหลกอนเตมดวยนามน ครอบดวยรางเหลกอน แลวกระทา จตกาธารดวยไมหอมลวน ถวาย พระเพลงพระสรระพระเจาจกรพรรด สรางสถป ของพระเจาจกรพรรดไวทหนทางใหญ ๔ แพรง เขาปฏบตในพระสรระพระเจา จกรพรรด ดวยประการฉะนแล พวกกษตรยผเปนบณฑตเปนตน พงปฏบตใน สรระตถาคตเหมอนทเขาปฏบตพระสรระพระเจาจกรพรรด พงสรางสถปของ ตถาคต ไวทหนทางใหญ ๔ แพรง ชนเหลาใดจกยกขนซงมาลยของหอมหรอจณ จกอภวาท หรอจกยงจต ใหเลอมใสในสถปนน การกระทาเชนนน จกเปนไป เพอประโยชนเกอกล เพอความสข แก ชนเหลานนสนกาลนาน ฯ [๑๓๔] ดกรอานนท ถปารหบคคล ๔ จาพวก ถปารหบคคล ๔ จาพวก เปนไฉน คอ พระตถาคตอรหนตสมมาสมพทธเจา เปนถปารหบคคลจาพวก หนง พระปจเจกสมพทธเจา เปนถปารหบคคลจาพวกหนง สาวกของพระตถาคต เปนถปารหบคคลจาพวกหนง พระเจาจกร พรรด เปนถปารหบคคลจาพวกหนง ฯ ดกรอานนท เพราะอาศยอานาจประโยชนอะไร พระตถาคตอรหนตสมมาสมพทธเจา จงเปนถปารหบคคล ชนเปนอนมาก ยงจตใหเลอมใสวา น เปนสถปของพระผมพระภาคอรหนต สมมาสมพทธเจาพระองคนน พวกเขายงจตให เลอมใสในสถปนนแลว เบองหนาแตตายเพราะ กายแตก ยอมเขาถงสคตโลก สวรรค เพราะอาศยอานาจประโยชนขอนแล พระตถาคตอรหนต สมมาสมพทธเจา จงเปนถปารหบคคล ฯ ดกรอานนท เพราะอาศยอานาจประโยชนอะไร พระปจเจกสมพทธเจา จงเปน ถปารหบคคล ชนเปนอนมากยงจตใหเลอมใสวา นเปนสถปของ พระปจเจกสมพทธเจานน พวก เขายงจตใหเลอมใสในสถปนนแลว เบองหนา แตตายเพราะกายแตก ยอมเขาถงสคตโลกสวรรค เพราะอาศยอานาจประโยชน ขอนแล พระปจเจกสมพทธเจาจงเปนถปารหบคคล ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 116 ดกรอานนท เพราะอาศยอานาจประโยชนอะไร สาวกของพระตถาคต จงเปนถปารห บคคล ชนเปนอนมากยงจตใหเลอมใสวา นเปนสถปของสาวก ของพระผมพระภาคอรหนตสมมา สมพทธเจาพระองคนน พวกเขายงจตใหเลอมใส ในสถปนนแลว เบองหนาแตตายเพราะกายแตก ยอมเขาถงสคตโลกสวรรค เพราะอาศยอานาจประโยชนขอนแล สาวกของพระตถาคตจงเปน ถปารหบคคล ฯ ดกรอานนท เพราะอาศยอานาจประโยชนอะไร พระเจาจกรพรรดจงเปน ถปารหบคคล ชนเปนอนมากยงจตใหเลอมใสวา นเปนสถปของพระธรรมราชา ผทรงธรรมนน พวกเขายงจต ใหเลอมใสในสถปนนแลว เบองหนาแตตายเพราะ กายแตก ยอมเขาถงสคตโลกสวรรค เพราะ อาศยอานาจประโยชนขอนแล พระเจาจกรพรรดจงเปนถปารหบคคล ดกรอานนท ถปารหบคคล ๔ จาพวกนแล ฯ [๑๓๕] ครงนน ทานพระอานนทเขาไปสวหารยนเหนยวไมคนทวย รองไหอยวา เรา ยงเปนเสขบคคลมกจทจะตองทาอย แตพระศาสดาของเรา ซง เปนผอนเคราะหเรา กจกปรนพพาน เสย ลาดบนน พระผมพระภาครบสงถาม พวกภกษวา ดกรภกษทงหลาย อานนทไปไหน พวกภกษกราบทลวา ขาแต พระองคผเจรญ ทานอานนทนน เขาไปสวหารยนเหนยวไมคนทวย รองไหอยวา เรายงเปนเสขบคคล มกจทจะตองทาอย แตพระศาสดาของเรา ซงเปนผ อนเคราะห เรา กจกปรนพพานเสย พระผมพระภาคจงรบสงกะภกษรปหนงวา เธอจงไปเถดภกษ จงบอก อานนทตามคาของเราวา ทานอานนท พระศาสดา รบสงหาทาน ภกษนนทลรบพระดารสของ พระผมพระภาคแลว เขาไปหาทาน พระอานนทถงทใกล ครนเขาไปหาแลวบอกวา ทานอานนท พระศาสดา รบสงหาทาน ทานพระอานนทรบคาภกษนนแลว เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงท ประทบ ครนเขาไปเฝาแลว ถวายบงคมพระผมพระภาค แลวนง ณ ทควรสวน ขางหนง ฯ ครนทานพระอานนทนงเรยบรอยแลว พระผมพระภาครบสงกะทานวา อยาเลย อานนท เธออยาเศราโศก ราไรไปเลย เราไดบอกไวกอนแลวไมใช หรอวา ความเปนตางๆ ความพลดพราก ความเปนอยางอนจากของรกของ ชอบใจทงสนตองม เพราะฉะนน จะพงไดใน ของรกของชอบใจนแตทไหน สง ใดเกดแลว มแลว ปจจยปรงแตงแลว มความทาลายเปน ธรรมดา การปรารถนา วา ขอสงนนอยาทาลายไปเลย ดงน มใชฐานะทจะมได ดกรอานนท

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 117 เธอได อปฏฐากตถาคตดวยกายกรรม วจกรรม มโนกรรม อนประกอบดวยเมตตา ซง เปน ประโยชนเกอกล เปนความสข ไมมสอง หาประมาณมไดมาชานาน เธอ ไดกระทาบญไวแลว อานนท จงประกอบความเพยรเถด เธอจกเปนผไมม อาสวะโดยฉบพลน ฯ ลาดบนน พระผมพระภาครบสงกะภกษทงหลายวา ดกรภกษทงหลาย พระอรหนต สมมาสมพทธเจาทงหลายใด ไดมแลวในอดตกาล ภกษผเปน อปฏฐากของพระผมพระภาคทงหลาย นนอยางยง กเพยงนเทานน คอเหมอน อานนทของเรา พระอรหนตสมมาสมพทธเจาทงหลายใด จกมในอนาคตกาล ภกษผเปนอปฏฐากของพระผมพระภาคทงหลายนน อยางยงกเพยงนเทานน คอ เหมอนอานนทของเรา อานนทเปนบณฑต ยอมรวา นเปนกาลเพอจะเขาเฝา พระตถาคต นเปนกาลของพวกภกษ นเปนกาลของพวกภกษณ นเปนกาลของ พวกอบาสก นเปนกาลของ พวกอบาสกา นเปนกาลของพระราชา นเปนกาล ของราชมหาอามาตย นเปนกาลของพวกเดยรถย นเปนกาลของพวกสาวก เดยรถย ฯ [๑๓๖] ดกรภกษทงหลาย อพภตธรรมอนนาอศจรรย ๔ ประการน ม อยในอานนท อพภตธรรม ๔ ประการ เปนไฉน ดกรภกษทงหลาย ถาภกษ บรษทเขาไปเพอจะเหนอานนท ดวยการทไดเหน ภกษบรษทนนยอมยนด ถา อานนทแสดงธรรมในภกษบรษทนน แมดวยการ แสดงธรรม ภกษบรษทนนก ยนด ภกษบรษทยงไมอมเลย อานนทยอมนงไปในเวลานน ถา ภกษณบรษท ... อบาสกบรษท ... อบาสกาบรษทเขาไปเพอจะเหนอานนท ดวยการทไดเหน อบาสกาบรษทนนยอมยนด ถาอานนทแสดงธรรมในอบาสกาบรษทนน แมดวย การแสดง อบาสกาบรษทนนกยนด อบาสกาบรษทยงไมอมเลย อานนทยอม นงไปในเวลานน ดกรภกษ ทงหลาย อพภตธรรมอนนาอศจรรย ๔ ประการนแล มอยในอานนท ฯ ดกรภกษทงหลาย อพภตธรรมนาอศจรรย ๔ ประการน มอยในพระเจาจกรพรรด ถาขตตยบรษทเขาไปเฝาพระเจาจกรพรรด ดวยการทไดเฝา ขตตย บรษทนนยอมยนด ถาพระเจา จกรพรรดมพระราชดารสในขตตยบรษทนน แมดวย พระราชดารส ขตตยบรษทนนกยนด ขตตย บรษทยงไมอมเลย พระเจาจกรพรรด ยอมทรงนงไปในเวลานน ถาพราหมณบรษท ... คฤหบด บรษท ... สมณบรษท เขาไปเฝาพระเจาจกรพรรด ดวยการทไดเฝา สมณบรษทนนยอมยนด ถา พระเจาจกรพรรดมพระราชดารสในสมณบรษทนน แมดวยพระราชดารส สมณ บรษทนนกยนด สมณบรษทยงไมอมเลย พระเจาจกรพรรดยอมทรงนงไปใน เวลานน ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 118 ดกรภกษทงหลาย อพภตธรรมอนนาอศจรรย ๔ ประการ มอยใน อานนท ฉนนน เหมอนกน ถาภกษบรษทเขาไปเพอจะเหนอานนท ดวยการทได เหน ภกษบรษทนนยอมยนด ถาอานนทแสดงธรรมในภกษบรษทนน แมดวย การแสดง ภกษบรษทนนยอมยนด ภกษบรษท ยงไมอมเลย อานนทยอมนงไป ในเวลานน ถาภกษณบรษท ... อบาสกบรษท ... อบาสกาบรษท เขาไปเพอ จะเหนอานนท ดวยการทไดเหน อบาสกาบรษทนน ยอมยนด ถาอานนท แสดงธรรม ในอบาสกาบรษทนน แมดวยการแสดง อบาสกาบรษทนนกยนด อบาสกาบรษทยงไมอมเลย อานนทยอมนงไปในเวลานน ดกรภกษทงหลาย อพภตธรรมอนนาอศจรรย ๔ ประการนแล มอย ในอานนท ฯ [๑๓๗] เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว ทานพระอานนทไดกราบทลวา ขาแต พระองคผเจรญ พระผมพระภาคอยาเสดจปรนพพานในเมองเลก เมองดอน กงเมองนเลย นคร ใหญเหลาอนมอย คอ เมองจมปา เมองราชคฤห เมองสาวตถ เมองสาเกต เมองโกสมพ เมองพาราณส ขอพระผมพระภาคเสดจ ปรนพพานในเมองเหลานเถด กษตรยมหาศาล พราหมณ มหาศาล คฤหบด มหาศาลทเลอมใสอยางยงในพระตถาคต มอยมากในเมองเหลาน ทาน เหลานน จกกระทาการบชาพระสรระของพระตถาคต ฯ พระผมพระภาคตรสตอบวา ดกรอานนท เธออยาไดกลาวอยางน เธออยาไดกลาว อยางนวา เมองเลก เมองดอน กงเมองดงนเลย ดกรอานนท แตปางกอน มพระเจาจกรพรรด ทรงพระนามวามหาสทสสนะ ผทรงธรรม เปน พระราชาโดยธรรม เปนใหญในแผนดน ม มหาสมทร ๔ เปนขอบเขต ทรง ชนะแลว มราชอาณาจกรมนคง สมบรณดวยแกว ๗ ประการ เมองกสนาราน มนามวา กสาวด เปนราชธานของพระเจามหาสทสสนะ โดยยาวดานทศบรพา และทศประจม ๑๒ โยชน โดยกวางดานทศทกษณและทศอดร ๗ โยชน กสาวด ราชธานเปน เมองทมงคงรงเรอง มชนมาก มนษยหนาแนน และมภกษาหาได งาย ดกรอานนท อาลกมนทา ราชธานแหงเทพเจาทงหลาย เปนเมองทมงคง รงเรอง มชนมาก ยกษหนาแนน และมภกษาหา ไดงาย แมฉนใด กสาวด ราชธานกฉนนนเหมอนกน เปนเมองทมงคงรงเรอง มชนมาก มนษย หนาแนน และมภกษาหาไดงาย กสาวดราชธานมไดเงยบจากเสยงทง ๑๐ ประการ ทง กลางวน และกลางคน คอ เสยงชาง เสยงมา เสยงรถ เสยงกลอง เสยงตะโพน เสยงพณ เสยง

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 119 ขบรอง เสยงกงสดาล เสยงประโคม และเสยงเปนท ๑๐ วา ทานทงหลายจงบรโภค จงดม จงเคยวกน จงไปเถดอานนท เธอจงเขาไปใน เมองกสนารา แลวบอกแกพวกเจามลละเมอง กสนาราวา ดกรวาสฏฐะทงหลาย พระตถาคตจกปรนพพานในปจฉมยามแหงราตรในวนน พวก ทานจงรบออกไปกน เถดๆ พวกทานอยาไดมความรอนใจในภายหลงวา พระตถาคตไดปรนพพาน ในคามเขตของพวกเรา พวกเราไมไดเฝาพระตถาคตในกาลครงสดทาย ทานพระอานนททลรบ พระดารสของพระผมพระภาคแลว นงแลว ถอบาตรและจวร เขาไปในเมองกสนาราลาพงผเดยว สมยนน พวกเจามลละเมองกสนารา ประชม กนอยทสณฐาคารดวยกรณยกจบางอยาง ลาดบนน ทานพระอานนทเขาไปยง สณฐาคารของพวกเจามลละเมองกสนารา ครนแลวไดบอกแกพวกเจา มลละเมองกสนาราวา ดกรวาสฏฐะทงหลาย พระตถาคตจกเสดจปรนพพานในปจฉมยาม แหง ราตรในวนน พวกทานจงรบออกไปเถดๆ พวกทานอยาไดมความรอนใจใน ภายหลงวา พระ ตถาคตไดปรนพพานในคามเขตของพวกเรา พวกเราไมไดเฝา พระตถาคตในกาลเปนครงสดทาย พวกเจามลละกบโอรส สณสาและปชาบดได สดบคานของทานพระอานนทแลว เปนทกขเสย พระทย เปยมไปดวยความทกขใจ บางพวกสยายพระเกศา ประคองหตถทงสองคราครวญอย ลมลงกลงเกลอกไปมา ดจมบาทอนขาดแลว ทรงราพนวา พระผมพระภาคจกเสดจปรนพพาน เสยเรวนก พระสคตจกเสดจปรนพพานเสยเรวนก พระองคผมพระจกษในโลก จกอนตรธานเสย เรวนก ฯ ครงนน พวกเจามลละกบโอรส สณสา ปชาบด เปนทกขเสยพระทย เปยมไป ดวยความทกขใจ เสดจเขาไปยงสาลวนอนเปนทแวะพกของเจามลละ ทงหลาย เสดจเขาไปหา ทานพระอานนท ทานพระอานนทไดมความดารวา ถาเราจกใหพวกเจามลละเมองกสนารา ถวายบงคมพระผมพระภาคทละองคๆ พวกเจามลละเมองกสนาราจกมไดถวายบงคมพระผมพระ ภาคทวกน ราตรนจกสวางเสย ถากระไร เราควรจะจดใหพวกเจามลละเมองกสนาราถวายบงคม พระผมพระภาคโดยลาดบสกลๆ ดวยกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ เจามลละมนามอยางน พรอมดวยโอรส ชายา บรษทและอามาตย ขอถวายบงคมพระบาท ทงสองของพระผมพระภาค ดวยเศยรเกลา ฯ ลาดบนน ทานพระอานนทจดใหพวกเจามลละเมองกสนาราถวายบงคม พระผม พระภาคโดยลาดบสกล ดวยกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ เจามลละ มนามอยางน พรอม ดวยโอรส ชายา บรษท และอามาตย ขอถวายบงคมพระบาททงสองของพระผมพระภาคดวย

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 120 เศยรเกลา โดยอบายเชนน ทานพระอานนท ยงพวกเจามลละเมองกสนารา ใหถวายบงคม พระผมพระภาคเสรจโดยปฐมยามเทานน ฯ [๑๓๘] กสมยนน ปรพาชกนามวา สภททะ อาศยอยในเมองกสนารา สภทท ปรพาชกไดสดบวา พระสมณโคดมจกปรนพพานในปจฉมยามแหงราตร ในวนนแหละ สภทท ปรพาชกไดมความคดอยางนวา กเราสดบถอยคาของพวก ปรพาชกผเฒาผแก ซงเปนอาจารย และปาจารยกลาวอยวา พระตถาคตอรหนต สมมาสมพทธเจาจะอบตในโลก ในบางครงบางคราว พระสมณโคดมจก ปรนพพานในปจฉมยามแหงราตรในวนนแหละ อนง ธรรมอนเปนทสงสยน ซงบงเกดขนแกเรากมอย เราเลอมใสในพระสมณโคดมอยางนวา พระสมณโคดม ยอมสามารถ จะแสดงธรรมแกเรา โดยประการทเราจะพงละธรรมอนเปนทสงสย นได ฯ ลาดบนน สภททปรพาชกเขาไปยงสาลวนอนเปนทแวะพกของพวกเจา มลละ เขาไป หาทานพระอานนท ครนแลวไดกลาววา ขาแตทานอานนท ขาพเจาไดสดบถอยคาของพวก ปรพาชกผเฒาผแก ซงเปนอาจารยและปาจารย กลาวอยวา พระตถาคตอรหนตสมมาสมพทธเจา จะอบตในโลก ในบางครง บางคราว พระสมณโคดมจกปรนพพานในปจฉมยามแหงราตรในวนน แหละ อนง ธรรมอนเปนทสงสยน ซงบงเกดขนแกขาพเจากมอย ขาพเจาเลอมใสในพระสมณ โคดมอยางนวา พระสมณโคดมยอมสามารถจะแสดงธรรมแกขาพเจาโดย ประการทขาพเจาจะพง ละธรรมอนเปนทสงสยนได ขาแตทานอานนท ขอโอกาส เถด ขาพเจาควรไดเฝาพระสมณโคดม เมอสภททปรพาชกกลาวอยางนแลว ทานพระอานนทไดกลาวตอบสภททปรพาชกวา อยาเลย สภททะ ทานอยา เบยดเบยนพระตถาคตเลย พระผมพระภาคทรงลาบากแลว แมครงทสอง สภททปรพาชก ... แมครงทสาม สภททปรพาชกกไดกลาววา ขาแตทานอานนท ขาพเจาไดสดบ ถอยคาของพวกปรพาชกผเฒาผแก ซงเปนอาจารยและปาจารย กลาวอยวา พระตถาคตอรหนต สมมาสมพทธเจาจะอบตในโลก ในบางครงบางคราว พระสมณโคดมจกปรนพพานในปจฉมยาม แหงราตรในวนนแหละอนง ธรรมเปนทสงสยน ซงบงเกดขนแกขาพเจากมอย ขาพเจา เลอมใสใน พระสมณโคดมอยางนวา พระสมณโคดมยอมสามารถจะแสดงธรรมแกขาพเจาโดย ประการทขาพเจาจะพงละธรรมอนเปนทสงสยนได ขาแตทานพระอานนท ขอโอกาสเถด ขาพเจาควรไดเฝาพระสมณโคดม แมครงทสาม ทานพระอานนท กไดกลาวตอบสภททปรพาชก

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 121 วา อยาเลย สภททะ ทานอยาเบยดเบยนพระตถาคต เลย พระผมพระภาคทรงลาบากแลว พระผม พระภาคทรงไดยนถอยคาทานพระอานนทเจรจากบสภททปรพาชก ลาดบนน พระผมพระภาค จงตรสเรยกทานพระอานนทมารบสงวา อยาเลยอานนท เธออยาหามสภททะ สภททะจงไดเฝา ตถาคต สภททะจกถามปญหา อยางใดอยางหนงกะเรา จกมงเพอความร มใชมงความเบยดเบยน อนง เราอน สภททะถามแลว จกพยากรณขอความอนใดแกสภททะนน สภททะจกรทวถงขอ ความนนโดยฉบพลนทเดยว ฯ ลาดบนน ทานพระอานนทไดบอกสภททปรพาชกวา ไปเถดสภททะ พระผมพระภาค ทรงทาโอกาสแกทาน สภททปรพาชกเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนเขาไปเฝาแลว ไดปราศรยกบพระผมพระภาค ครนผานการปราศรย พอใหระลกถงกนไปแลว จงนง ณ ทควร สวนขางหนง แลวไดกราบทลวา ขาแตพระโคดมผเจรญ สมณพราหมณเหลานใด เปนเจาหม เจาคณะ เปนคณาจารยมชอเสยง มยศ เปนเจาลทธ ชนเปนอนมาก สมมตวาเปนคนด คอบรณกสสป มกขลโคสาล อชตเกสกมพล ปกธกจจายนะ สญชยเวลฏฐบตร นครณฐนาฏ บตร สมณพราหมณเหลานนทงหมด ไดตรสรตามปฏญญาของตนๆ หรอวาทงหมดไมไดตรสร หรอวาบางพวกไมไดตรสร ฯ พระผมพระภาคตรสตอบวา อยาเลย สภททะ ทขอถามนนงดเสยเถด ดกรสภททะ เราจกแสดงธรรมแกทาน ทานจงตงใจฟงธรรมนน จงใสใจใหดเราจกกลาว สภททปรพาชก ทลรบพระดารสของพระผมพระภาคแลว พระผมพระภาคไดตรสวา ดกรสภททะ ในธรรมวนย ใด ไมมอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ ในธรรมวนยนน ไมมสมณะท ๑ สมณะท ๒ สมณะท ๓ หรอสมณะท ๔ ในธรรมวนยใด มอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ ในธรรมวนยนน มสมณะท ๑ ท ๒ ท ๓ หรอท ๔ ดกรสภททะ ในธรรมวนยน มอรยมรรคประกอบดวย องค ๘ ในธรรม วนยนเทานน มสมณะท ๑ ท ๒ ท ๓ หรอท ๔ ลทธอนๆ วางจากสมณะผรทวถง กภกษ เหลานพงอยโดยชอบ โลกจะไมพงวางจากพระอรหนตทงหลาย ฯ [๑๓๙] ดกรสภททะ เราโดยวยได ๒๙ ป บวชแลว ตามแสวงหาวา อะไรเปนกศล ตงแตเราบวชแลว นบได ๕๑ ป แมสมณะผเปนไปในประเทศแหงธรรมเปนเครองนาออก ไมม ในภายนอกแตธรรมวนยน ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 122 สมณะท ๒ สมณะท ๓ หรอสมณะท ๔ กมไดม ลทธอนวางจากสมณะ ผรทวถง ก ภกษเหลานพงอยโดยชอบ โลกไมพงวางจากพระอรหนตทงหลาย ฯ [๑๔๐] เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว สภททปรพาชก ไดกราบ ทลวา ขาแต พระองคผเจรญ ภาษตของพระองคแจมแจงนก ขาแตพระองคผเจรญ ภาษตของพระองคแจมแจง นก เปรยบเหมอนบคคลหงายของทควา เปดของทปดบอกทางแกคนหลงทาง หรอสองประทป ในทมด ดวยคดวา ผมจกษจกเหนรป ดงน ฉนใด พระผมพระภาคทรงประกาศพระธรรมโดย อเนกปรยาย ฉนนน เหมอน กน ขาพระองคน ขอถงพระผมพระภาคพระธรรมและพระภกษสงฆ วาเปนสรณะขาพระองคพงไดบรรพชา พงไดอปสมบทในสานกของพระผมพระภาค ฯ พระผมพระภาคตรสวา ดกรสภททะ ผใดเคยเปนอญญเดยรถย หวงบรรพชา หวง อปสมบท ในธรรมวนยน ผนนตองอยปรวาสสเดอน เมอลวงสเดอน ภกษ ทงหลายเตมใจแลว จงใหบรรพชา ใหอปสมบท เพอความเปนภกษ กแตวาเรารความตางแหงบคคลในขอน ฯ สภททปรพาชกกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ หากผทเคยเปนอญญเดยรถย หวง บรรพชา หวงอปสมบทในพระธรรมวนยน จะตองอยปรวาสสเดอนเมอลวงสเดอน ภกษทงหลายเตมใจ แลว จงใหบรรพชา ใหอปสมบท เพอความ เปนภกษไซร ขาพระองคจกอยปรวาสสป เมอลวงสป ภกษทงหลายเตมใจแลว จงใหบรรพชา ใหอปสมบทเถด ฯ ลาดบนน พระผมพระภาคตรสเรยกทานพระอานนทมารบสงวา ดกรอานนท ถาเชน นน เธอจงใหสภททปรพาชกบวชเถด ทานพระอานนททลรบพระดารสของ พระผมพระภาคแลว สภททปรพาชกไดกลาวกะทานพระอานนทวา ดกรทานอานนท ผมอาย เปนลาภ ของทาน ทานไดดแลว ทพระศาสดาทรงอภเษกดวยอนเตวาสกา ภเษก ในทเฉพาะพระพกตร ในพระศาสนาน สภททปรพาชกไดบรรพชา อปสมบทในสานกพระผมพระภาค กทานสภทท ปรพาชกไดบรรพชาอปสมบทแลวไมนาน หลกออกไปอยแตผเดยว เปนผไมประมาท มความ เพยร มตนสงไปแลวอย ไมชานานนก กทาใหแจงซงทสดพรหมจรรย ไมมธรรมอนยงกวา ท กลบตร ทงหลายผมความตองการ ออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตโดยชอบ ดวยปญญา อนยง ดวยตนเองในปจจบน เขาถงอย รชดวาชาตสนแลว พรหมจรรยอยจบแลว กจทควรทาทาเสรจ แลว กจอนเพอความเปนอยางน มไดม ทานสภททะไดเปนอรหนตรปหนง ในจานวนพระอรหนต ทงหลาย ทานเปนสกขสาวกองค สดทายของพระผมพระภาค ฯ จบภาณวารทหา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 123 [๑๔๑] ครงนน พระผมพระภาคตรสเรยกทานพระอานนทมารบสงวา ดกรอานนท บางทพวกเธอจะพงมความคดอยางนวา ปาพจนมพระศาสดาลวงแลว พระศาสดาของพวกเราไมม กขอน พวกเธอไมพงเหนอยางนน ธรรมและวนยอนใด เราแสดงแลว บญญตแลวแกพวกเธอ ธรรมและวนยอนนน จกเปน ศาสดาของพวกเธอ โดยกาลลวงไปแหงเรา ดกรอานนท บดน พวกภกษยง เรยกกนและกนดวยวาทะวา อาวโส ฉนใด โดยกาลลวงไปแหงเรา ไมควรเรยกกน ฉนนน ภกษผแกกวา พงเรยกภกษผออนกวา โดยชอหรอโคตร หรอโดยวาทะวา อาวโส แต ภกษผออนกวาพงเรยกภกษผแกกวาวา ภนเต หรออายสมา ดกรอานนท โดยลวงไปแหงเรา สงฆจานงอย กจงถอนสกขาบทเลกนอยเสยบางได โดยลวงไป แหงเรา พงลงพรหมทณฑแก ฉนนภกษ ทานพระอานนทกราบทลถามวา ขาแต พระองคผเจรญ กพรหมทณฑเปนไฉน พระผมพระภาคตรสตอบวา ดกรอานนท ฉนนภกษพงพดไดตามทตนปรารถนา ภกษทงหลาย ไมพงวา ไมพงกลาว ไมพง สงสอน ฯ [๑๔๒] ลาดบนน พระผมพระภาคตรสเรยกภกษทงหลายมารบสงวา ดกรภกษทงหลาย ความสงสยเคลอแคลงในพระพทธ พระธรรม พระสงฆ ใน มรรค หรอในขอปฏบต จะพงม บางแกภกษ แมรปหนง พวกเธอจงถามเถด อยาไดมความรอนใจภายหลงวา พระศาสดาอย เฉพาะหนาเราแลว ยงมอาจ ทลถามพระผมพระภาคในทเฉพาะพระพกตร เมอพระผมพระภาค ตรสอยางนแลว ภกษเหลานนพากนนง แมครงทสอง ... แมครงทสาม พระผมพระภาครบสง กะภกษทงหลายวา ดกรภกษทงหลาย ความสงสยเคลอบแคลงในพระพทธ พระธรรม พระสงฆ ในมรรค หรอในขอปฏบตจะพงมบางแกภกษแมรปหนง พวกเธอจงถามเถด อยาไดมความ รอนใจในภายหลงวา พระศาสดาอยเฉพาะหนาเรา แลว เรายงมอาจทลถามพระผมพระภาคในท เฉพาะพระพกตร แมครงทสามภกษ เหลานน กพากนนง ฯ ลาดบนน พระผมพระภาครบสงกะภกษทงหลายวา ดกรภกษทงหลาย บางทพวกเธอ ไมถาม แมเพราะความเคารพในพระศาสดา แมภกษผเปนสหาย กจงบอกแกภกษผสหายเถด เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว ภกษพวกนน พากนนง ลาดบนน ทานพระอานนทไดกราบ ทลพระผมพระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ นาอศจรรย ไมเคยมมาแลว ขาพระองคเลอมใส ในภกษสงฆอยางนวา ความสงสยเคลอบแคลงในพระพทธ พระธรรม พระสงฆ ในมรรค หรอ ใน ขอปฏบต มไดมแกภกษแมรปหนง ในภกษสงฆน พระผมพระภาคตรสวา ดกร อานนท

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 124 เธอพดเพราะความเลอมใสตถาคตหยงรในขอนเหมอนกนวา ความสงสย เคลอบแคลงใน พระพทธ พระธรรม พระสงฆ ในมรรค หรอในขอปฏบต มไดมแกภกษแมรปหนง ในภกษ สงฆน บรรดาภกษ ๕๐๐ รปน ภกษรปทตาทสด กเปนโสดาบน มอนไมตกตาเปนธรรมดา เปน ผเทยงมอนจะตรสรในภายหนา ฯ [๑๔๓] ลาดบนน พระผมพระภาครบสงกะภกษทงหลายวา ดกรภกษทงหลาย บดน เราขอเตอนพวกเธอวา สงขารทงหลายมความเสอมไปเปนธรรมดา พวกเธอจงยงความไมประมาท ใหถงพรอมเถด ฯ นเปนพระปจฉมวาจาของพระตถาคต ฯ [๑๔๔] ลาดบนน พระผมพระภาคทรงเขาปฐมฌานออกจากปฐมฌาน แลว ทรงเขา ทตยฌาน ออกจากทตยฌานแลว ทรงเขาตตยฌาน ออกจาก ตตยฌานแลว ทรงเขาจตตถฌาน ออกจากจตตถฌานแลว ทรงเขาอากาสนญจาย ตนะ ออกจากอากาสนญจายตนสมาบตแลว ทรง เขาวญญาณญจายตนะ ออกจาก วญญาณญจายตนสมาบตแลว ทรงเขาอากญจญญายตนะ ออกจาก อากญจญญายตน สมาบตแลว ทรงเขาเนวสญญานาสญญายตนะ ออกจากเนวสญญานาสญญายตน สมาบตแลว ทรงเขาสญญาเวทยตนโรธ ฯ ครงนน ทานพระอานนทไดกลาวถามทานพระอนรทธะวาพระผมพระภาคเสดจ ปรนพพานแลวหรอ ทานพระอนรทธะตอบวาอานนทผมอาย พระผมพระภาคยงไมเสดจ ปรนพพาน ทรงเขาสญญาเวทยตนโรธ ฯ ลาดบนน พระผมพระภาคออกจากสญญาเวทยตนโรธสมาบตแลว ทรง เขาเนวสญญานา สญญายตนะ ออกจากเนวสญญานาสญญายตนสมาบตแลว ทรงเขาอากญจญญายตนะ ออกจาก อากญจญญายตนสมาบตแลว ทรงเขาวญญาณญ จายตนะ ออกจากวญญานญจายตนสมาบตแลว ทรงเขาอากาสานญจายตนะ ออกจากอากาสนญจายตนสมาบตแลว ทรงเขาจตตถฌาน ออกจาก จตตถฌานแลว ทรงเขาตตยฌาน ออกจากตตยฌานแลว ทรงเขาทตยฌาน ออกจากทตยฌาน แลว ทรงเขาปฐมฌาน ออกจากปฐมฌานแลว ทรงเขาทตยฌาน ออกจาก ทตยฌานแลว ทรง เขาตตยฌาน ออกจากตตยฌานแลว ทรงเขาจตตถฌาน พระผมพระภาคออกจากจตตถฌานแลว เสดจปรนพพานในลาดบ (แหงการพจารณาองคจตตถฌานนน) ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 125 [๑๔๕] เมอพระผมพระภาคเสดจปรนพพานแลว พรอมกบการเสดจ ปรนพพาน ได เกดแผนดนไหวใหญ เกดความขนพองสยองเกลานาพงกลว ทง กลองทพยกบนลอขน ฯ [๑๔๖] เมอพระผมพระภาคเสดจปรนพพานแลว พรอมกบการเสดจ ปรนพพาน ทาว สหมบดพรหมไดกลาวคาถาน ความวา สตวทงหลายทงปวง จกตองทอดทงรางกายไวในโลก แตพระตถาคตผเปน ศาสดาเชนนน หาบคคลจะเปรยบเทยบมไดในโลก เปนพระสมพทธเจา ทรงมพระกาลง ยงเสดจปรนพพาน ฯ [๑๔๗] เมอพระผมพระภาคเสดจปรนพพานแลว พรอมกบการเสดจปรนพพาน ทาวสกกะจอมเทพ ไดตรสพระคาถานความวา สงขารทงหลายไมเทยงหนอ มความเกดขนและเสอมไปเปนธรรมดา บงเกดขนแลว ยอมดบไป ความเขาไปสงบสงขาร เหลานน เปนสข ฯ [๑๔๘] เมอพระผมพระภาคเสดจปรนพพานแลว พรอมกบการเสดจปรนพพาน ทานพระอนรทธะ ไดกลาวคาถาเหลานความวา ลมอสสาสะปสสาสะของพระมนผมพระทยตงมน คงท ไมหวนไหว ทรง ปรารภสนต ทรงทากาละ มไดมแลว พระองคมพระทยไมหดห ทรง อดกลนเวทนาไดแลว ความพนแหงจต ไดมแลว เหมอนดวงประทปดบไป ฉะนน ฯ [๑๔๙] เมอพระผมพระภาคเสดจปรนพพานแลว พรอมกบการเสดจ ปรนพพาน ทานพระอานนทไดกลาวคาถาน ความวา เมอพระสมพทธเจาผประกอบดวยอาการอนประเสรฐทงปวงเสดจ ปรนพพาน แลว ในครงนนไดเกดความอศจรรยนาพงกลว และเกดความขนพอง สยองเกลา ฯ [๑๕๐] เมอพระผมพระภาคเสดจปรนพพานแลว บรรดาภกษทงหลาย นน ภกษเหลาใด ยงมราคะไมไปปราศแลว ภกษเหลานน บางพวกประคอง แขนทงสองคราครวญอย ลมลงกลง เกลอกไปมาดจมเทาอนขาดแลว ราพนวา พระผมพระภาคเสดจปรนพพานเสยเรวนก พระสคต

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 126 เสดจปรนพพานเสยเรวนก พระองคผมพระจกษในโลก อนตรธานเสยเรวนก สวนภกษเหลาใด ทมราคะไป ปราศแลวภกษเหลานนมสตสมปชญญะอดกลนโดยธรรมสงเวชวา สงขารทงหลาย ไมเทยงหนอ เพราะฉะนน เหลาสตวจะพงไดในสงขารนแตทไหน ฯ [๑๕๑] ครงนน ทานพระอนรทธะเตอนภกษทงหลายวา อยาเลย อาวโสทงหลาย พวกทานอยาเศราโศก อยาราไรไปเลย เรองนพระผมพระภาค ตรสบอกไวกอนแลวไมใชหรอวา ความเปนตางๆ ความพลดพราก ความเปน อยางอนจากของรกของชอบใจทงสนตองม เพราะ ฉะนน จะพงไดในของรกของ ชอบใจนแตทไหน สงใดเกดแลวมแลวปจจยปรงแตงแลว ม ความทาลายเปน ธรรมดา การปรารถนาวา ขอสงนนอยาทาลายไปเลย ดงน มใชฐานะทจะมได ดกรอาวโสทงหลาย พวกเทวดาพากนยกโทษอย ทานพระอานนทถามวา ทาน อนรทธะ พวก เทวดาเปนอยางไร กระทาไวในใจเปนไฉน ทานพระอนรทธะ ตอบวา มอย อานนทผมอาย เทวดา บางพวกสาคญอากาศวาเปนแผนดน สยายผมประคองแขนทงสองคราครวญอย ลมลงกลงเกลอก ไปมาดจมเทาอนขาดแลวราพนวา พระผมพระภาคเสดจปรนพพานเสยเรวนก พระสคตเสดจ ปรนพพานเสยเรวนก พระองคผมพระจกษในโลก อนตรธานเสยเรวนก ดงน เทวดาบางพวก สาคญแผนดนวาเปนแผนดนสยายผมประคองแขนทงสองคราครวญอย ลมลงกลงเกลอกไปมา ดจมเทาอนขาดแลว ราพนวา พระผมพระภาคเสดจปรนพพาน เสยเรวนก พระองคผมพระจกษใน โลกอนตรธานเสยเรวนก ดงน สวนเทวดาทปราศจากราคะแลว มสตสมปชญญะ อดกลน โดยธรรมสงเวชวา สงขารทงหลายไมเทยง เพราะฉะนน เหลาสตวจะ พงไดในสงขารนแตทไหน ฯ ครงนน ทานพระอนรทธะและทานพระอานนท ยงกาลใหลวงไปดวย ธรรมกถาตลอด ราตรทยงเหลออยนน ลาดบนน ทานพระอนรทธะสงทานพระอานนทวา ไปเถด อานนทผมอาย ทานจงเขาไปเมองกสนารา บอกแกพวก เจามลละเมองกสนาราวา ดกรวาสฏฐะทงหลาย พระผม พระภาคเสดจปรนพพาน แลว ขอพวกทานจงทราบกาลอนควรในบดนเถด ทานพระอานนทรบคา ทานพระ อนรทธะแลว เวลาเชานงแลวถอบาตรและจวร เขาไปเมองกสนาราลาพงผเดยว ฯ [๑๕๒] สมยนน พวกเจามลละเมองกสนาราประชมกนอยทสณฐาคาร ดวยเรอง ปรนพพานนนอยางเดยว ลาดบนน ทานพระอานนท เขาไปยงสณฐาคาร ของพวกเจามลละเมอง กสนารา ครนเขาไปแลว ไดบอกแกพวกเจามลละเมอง กสนาราวา ดกรวาสฏฐะทงหลาย พระ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 127 ผมพระภาคเสดจปรนพพานแลว ขอทาน ทงหลายจงทราบกาลอนควรในบดนเถด พวกเจามลละ กบโอรส สณสาและ ประชาบด ไดทรงสดบคานของทานพระอานนทแลว เปนทกขเสยพระทย เปยม ไปดวยความทกขในใจ บางพวกสยายพระเกศา ประคองหตถทงสองคราครวญอย ลมลง กลงเกลอกไปมา ดจมบาทอนขาดแลว ทรงราพนวา พระผมพระภาค เสดจ ปรนพพานเสยเรวนก พระสคตเสดจปรนพพานเสยเรวนก พระองคผมพระจกษ ในโลก อนตรธานเสยเรวนก ดงน ลาดบนน พวกเจามลละเมองกสนาราตรสสง พวกบรษวา ดกร พนาย ถาอยางนน พวกทานจงเตรยมของหอมมาลยและเครองดนตรทงปวง บรรดามในกรง กสนาราไวใหพรอมเถด พวกเจามลละเมองกสนารา ทรงถอเอาของหอมมาลยและ เครองดนตรทงปวงกบผา ๕๐๐ ค เสดจเขาไปยง สาลวนอนเปนทแวะพกแหงพวกเจามลละ และ เสดจเขาไปถงพระสรระพระผมพระภาค ครนเขาไปถงแลวสกการะ เคารพ นบถอ บชาพระสรระ พระผมพระภาค ดวยการฟอนรา ขบรอง ประโคม มาลยและของหอม ดาดเพดานผา ตกแตง โรงมณฑล ยงวนนนใหลวงไปดวยประการฉะน ลาดบนน พวกเจามลละเมองกสนาราไดมความ ดารวา การถวายพระเพลงพระสรระพระผมพระภาคในวนนพลบคาเสยแลว พรงนเราจกถวาย พระเพลงพระสรระพระผมพระภาค พวกเจามลละเมองกสนาราสกการะ เคารพ นบถอ บชา พระสรระพระผมพระภาค ดวยการฟอนรา ขบรอง ประโคม มาลยและของหอม ดาดเพดานผา ตกแตง โรงมณฑล ยงวนทสอง ทสาม ทส ทหา ทหก ใหลวงไป ครนถง วนทเจด พวกเจามลละเมองกสนาราไดมความดารวา เราสกการะ เคารพ นบถอ บชาพระสรระ พระผมพระภาค ดวยการฟอนรา ขบรอง ประโคม มาลยและของหอม จกเชญไปทางทศทกษณ แหงพระนคร แลวเชญไปภายนอกพระนคร ถวายพระเพลง พระสรระพระผมพระภาคทางทศทกษณ แหงพระนครเถด ฯ [๑๕๓] สมยนน มลลปาโมกข ๘ องค สระสรงเกลาแลวทรงนงผาใหม ดวยตง พระทยวา เราจกยกพระสรระพระผมพระภาค กมอาจจะยกขนได ลาดบนนพวกเจามลละ เมองกสนาราไดถามทานพระอนรทธะวา ขาแตทานอนรทธะ อะไร หนอเปนเหต อะไรหนอเปนปจจย ใหมลลปาโมกข ๘ องคน ผสระสรงเกลาแลว ทรงนงผาใหม ดวยตงใจวา เราจก ยก พระสรระพระผมพระภาคกมอาจยกขนได ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 128 อ. ดกรวาสฏฐะทงหลาย ความประสงคของพวกทานอยางหนง ของพวก เทวดา อยางหนง ฯ ม. ขาแตทานผเจรญ กความประสงคของพวกเทวดาเปนอยางไร ฯ ดกรวาสฏฐะทงหลาย ความประสงคของพวกทานวา เราสกการะ เคารพ นบถอ บชา พระสรระพระผมพระภาค ดวยการฟอนรา ขบรอง ประโคม มาลย และของหอม จกเชญไป ทางทศทกษณแหงพระนคร แลวเชญไปภายนอกพระนคร ถวายพระเพลงพระสรระพระผมพระ ภาค ทางทศทกษณแหงพระนคร ความประสงค ของพวกเทวดาวา เราสกการะ เคารพ นบถอ บชา พระสรระพระผมพระภาค ดวยการฟอนรา ขบรอง ประโคม มาลยและของหอมอนเปนทพย จกเชญ ไปทางทศอดรแหงพระนคร แลวเขาไปสพระนครโดยทวารทศอดร เชญไปทาม กลาง พระนคร แลวออกโดยทวารทศบรพา แลวถวายพระเพลงพระสรระพระผม พระภาค ทมกฏ พนธนเจดยของพวกเจามลละ ทางทศบรพาแหงพระนคร ฯ ขาแตทานผเจรญ ขอใหเปนไปตามความประสงคของพวกเทวดาเถด ฯ สมยนน เมองกสนาราเดยรดาษไปดวยดอกมณฑารพโดยถองแถวประมาณ แคเขา จนตลอดทตอแหงเรอน บอของโสโครกและกองหยากเยอ ครงนน พวกเทวดาและพวกเจามลละ เมองกสนาราสกการะ เคารพ นบถอ บชาพระสรระ พระผมพระภาค ดวยการฟอนรา ขบรอง ประโคม มาลยและของหอม ทงท เปนของทพย ทงทเปนของมนษย เชญไปทางทศอดรแหง พระนคร แลวเขาไปส พระนครโดยทวารทศอดร เชญไปทามกลางพระนคร แลวออกโดยทวาร ทศบรพา แลววางพระสรระพระผมพระภาค ณ มกฏพนธนเจดยของพวกเจามลละ ทางทศบรพา แหงพระนคร ลาดบนน พวกเจามลละเมองกสนาราไดถามทานพระอานนทวา ขาแตทานพระ อานนท พวกขาพเจาจะปฏบตอยางไรในพระสรระพระผมพระภาค ฯ อ. ดกรวาสฏฐะทงหลาย พวกทานพงปฏบตในพระสรระพระตถาคตเหมอนทเขา ปฏบตในพระสรระพระเจาจกรพรรดฉะนน ฯ ขาแตทานอานนท กเขาปฏบตในพระสรระพระเจาจกรพรรดอยางไร ฯ ดกรวาสฏฐะทงหลาย เขาหอพระสรระพระเจาจกรพรรดดวยผาใหม แลว ซบดวยสาล แลวหอดวยผาใหม โดยอบายน หอพระสรระพระเจาจกรพรรดดวย ผา ๕๐๐ คแลว เชญพระสรระ ลงในรางเหลกอนเตมดวยนามน ครอบดวย รางเหลกอน แลวกระทาจตกาธารดวยไมหอมลวน ถวายพระเพลงพระสรระ พระเจาจกรพรรดแลว สรางสถปของพระเจาจกรพรรดไวทหนทางใหญ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 129 ๔ แพรง เขาปฏบตในพระสรระพระเจาจกรพรรดดวยประการฉะนแล พวกทานพงปฏบตใน พระสรระพระตถาคต เหมอนทเขาปฏบตในพระเจาจกรพรรด พงสรางสถป ของพระตถาคตไวท หนทางใหญ ๔ แพรง ชนเหลาใดจกยกขนซงมาลยของหอมหรอ จณ จกอภวาท หรอจกยงจต ใหเลอมใสในพระสถปนน การกระทาเชนนน จกเปนไปเพอประโยชนเกอกล เพอความสข แกชนเหลานนสนกาลนาน ฯ ลาดบนน พวกเจามลละเมองกสนาราตรสสงพวกบรษวา ดกรพนาย ถาอยางนน พวกทานจงเตรยมสาลไวใหพรอมเถด พวกเจามลละเมองกสนารา หอพระสรระพระผมพระภาค ดวยผาใหม แลวซบดวยสาล แลวหอดวยผาใหม โดยอบายน หอพระสรระพระผมพระภาค ดวยผา ๕๐๐ ค แลวเชญลงในรางเหลก อนเตมดวยนามน ครอบดวยรางเหลกอน แลวกระทา จตกาธารดวยไมหอมลวน แลวจงเชญพระสรระพระผมพระภาคขนสจตกาธาร ฯ [๑๕๔] สมยนน ทานพระมหากสสปพรอมดวยภกษสงฆหมใหญ ประมาณ ๕๐๐ รป เดนทางไกลจากเมองปาวามาสเมองกสนารา ลาดบนน ทาน พระมหากสสปแวะออกจากทางแลว นงพกทโคนตนไมตนหนง ฯ สมยนน อาชวกคนหนง ถอดอกมณฑารพในเมองกสนารา เดนทางไกล มาสเมอง ปาวา ทานพระมหากสสปไดเหนอาชวกนนมาแตไกล จงถามอาชวกนนวา ดกรผมอาย ทานยง ทราบขาวพระศาสดาของเราบางหรอ อาชวกตอบวา อยางนน ผมอาย เราทราบอย พระสมณ โคดมปรนพพานเสยแลว ได ๗ วนเขาวนน ดอก มณฑารพนเราถอมาจากทนน บรรดาภกษ เหลานน ภกษเหลาใด ยงไมปราศจาก ราคะ ภกษเหลานน บางพวกประคองแขนทงสองคราครวญ อย ลมลงกลงเกลอก ไปมาดจมเทาอนขาดแลว ราพนวา พระผมพระภาคเสดจปรนพพานเสย เรวนก พระสคตเสดจปรนพพานเสยเรวนก พระองคผมพระจกษในโลก อนตรธาน เสยเรวนก ดงน สวนภกษเหลาใด ปราศจากราคะแลว ภกษเหลานน มสต สมปชญญะ อดกลนดวย ธรรมสงเวชวา สงขารทงหลายไมเทยง เพราะฉะนน เหลาสตวจะพงไดในสงขารนแตทไหน ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 130 [๑๕๕] สมยนน บรรพชตผบวชเมอแก นามวาสภททะ นงอยในบรษท นนดวย ครงนน สภททวฒบรรพชตไดกลาวกะภกษทงหลายวา อยาเลยอาวโส พวกทานอยาเศราโศก อยาราไรไปเลย พวกเราพนดแลว ดวยวาพระมหาสมณะนน เบยดเบยนพวกเราอยวา สงนควร แกเธอ สงนไมควรแกเธอ กบดน พวกเรา ปรารถนาสงใด กจกกระทาสงนน ไมปรารถนา สงใด กจกไมกระทาสงนน ฯ ลาดบนน ทานพระมหากสสปเตอนภกษทงหลายวา อยาเลยอาวโส พวกทานอยา เศราโศก อยาราไรไปเลย พระผมพระภาคไดตรสสอนไวอยางนกอนแลวไมใชหรอวา ความเปน ตางๆ ความพลดพราก ความเปนอยางอน จากของรกของชอบใจทงสน ตองม เพราะฉะนน จะพง ไดในของรกของชอบใจน แตทไหน สงใดเกดแลว มแลว ปจจยปรงแตงแลว มความทาลาย เปนธรรมดา การปรารถนาวา ขอสงนนอยาทาลายไปเลย ดงน มใชฐานะทจะมได ฯ [๑๕๖] สมยนน มลลปาโมกข ๔ องค สระสรงเกลาแลวทรงนงผาใหม ดวยตงใจวา เราจกยงไฟใหตดจตกาธารของพระผมพระภาค กมอาจใหตดได ลาดบนน พวกเจามลละเมอง กสนาราไดถามทานพระอนรทธะวา ขาแตทาน อนรทธะ อะไรหนอเปนเหต อะไรหนอเปนปจจย ทใหมลลปาโมกขทง ๔ องคน ผสระสรงเกลาแลว ทรงนงผาใหม ดวยตงใจวา เราจกยงไฟ ใหตดจตกาธาร กมอาจใหตดได ฯ อ. ดกรวาสฏฐะทงหลาย ความประสงคของพวกทานอยางหนง ของพวกเทวดา อยางหนง ฯ ขาแตทานผเจรญ กความประสงคของพวกเทวดาเปนอยางไร ฯ ดกรวาสฏฐะทงหลาย ความประสงคของพวกเทวดาวา ทานพระมหากสสป น พรอม ดวยภกษสงฆหมใหญประมาณ ๕๐๐ รป เดนทางไกลจากเมองปาวามาส เมองกสนารา จตกาธาน ของพระผมพระภาคจกยงไมลกโพลงขน จนกวาทาน พระมหากสสปจะถวายบงคมพระบาททงสอง ของพระผมพระภาคดวยมอของตน ฯ ขาแตทานผเจรญ ขอใหเปนไปตามความประสงคของพวกเทวดาเถด ฯ ครงนน ทานพระมหากสสปเขาไปถงมกฏพนธนเจดยของพวกเจามลละ ในเมอง กสนารา และถงจตกาธารของพระผมพระภาค ครนแลวกระทาจวรเฉวยงบา ขางหนง ประนม

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 131 อญชล กระทาประทกษณจตกาธาร ๓ รอบ แลวเปดทางพระบาท ถวายบงคมพระบาททงสองของ พระผมพระภาคดวยเศยรเกลา แมภกษ ๕๐๐ รปเหลานน กกระทาจวรเฉวยงบาขางหนง ประนมอญชล กระทาประทกษณ ๓ รอบ แลวถวายบงคมพระบาททงสองของพระผมพระภาค ดวยเศยรเกลา เมอทานพระมหา กสสปและภกษ ๕๐๐ รปนนถวายบงคมแลว จตกาธารของพระ ผมพระภาคกโพลง ขนเอง เมอพระสรระของพระผมพระภาคถกเพลงไหมอย พระอวยวะ สวนใด คอ พระฉว พระจมมะ พระมงสะ พระนหาร หรอพระลสกา เถา เขมา แหงพระอวยวะ สวนนน มไดปรากฏเลย เหลออยแตพระสรระอยางเดยว เมอ เนยใสและนามนถกไฟไหมอย เถา เขมา มไดปรากฏ ฉนใด เมอพระสรระของพระผมพระภาคถกเพลงไหมอย พระอวยวะ สวนใด คอ พระฉว พระจมมะ พระมงสะ พระนหาร หรอพระลสกา เถา เขมาแหงพระ อวยวะสวนนน มได ปรากฏเลย เหลออยแตพระสรระอยางเดยวฉนนนเหมอนกน และบรรดา ผา ๕๐๐ ค เหลานน ไฟไหมเพยง ๒ ผนเทานน คอ ผนในทสด กบผนนอก เมอพระสรระ พระผมพระภาคถกไฟไหมแลว ทอนากไหลหลงมาจากอากาศดบจตกาธารของ พระผมพระภาค นาพงขนแมจากไมสาละ ดบจตกาธารของพระผมพระภาค พวกเจามลละเมองกสนารา ดบจต กาธารของพระผมพระภาคดวยนาหอมลวนๆ ลาดบนน พวกเจามลละเมองกสนารากระทาสตต บญชรในสณฐาคารแวดลอมดวย ธนปราการ สกการะ เคารพ นบถอ บชาพระสรระพระผม พระภาคตลอดเจดวน ดวยการฟอนรา ดวยการขบ ดวยการประโคม ดวยพวงมาลย ฯ [๑๕๗] พระเจาแผนดนมคธพระนามวาอชาตศตร เวเทหบตรไดทรงสดบ ขาววา พระผมพระภาคเสดจปรนพพานในเมองกสนาราจงทรงสงทตไปหาพวกเจามลละเมองกสนาราวา พระผมพระภาคเปนกษตรย แมเรากเปนกษตรย เราควร จะไดสวนพระสรระพระผมพระภาคบาง จกไดกระทาพระสถปและการฉลอง พระสรระพระผมพระภาค พวกกษตรยลจฉวเมองเวสาล ทราบขาววา พระผมพระภาคเสดจปรนพพานในเมองกสนารา จงสงทตไปหาพวกเจามลละเมอง กสนาราวา พระผมพระภาคเปนกษตรย แมเรากเปนกษตรย เราควรไดสวนพระสรระพระผม พระภาคบาง แมพวกเรากจกไดทาพระสถปและการฉลองพระสรระพระผมพระภาค พวกกษตรย ศากยะเมองกบลพสด ... พระผมพระภาคเปนพระญาตอนประเสรฐ ของพวกเรา ... พวกกษตรย ถลเมองอลกปปะ ... พระผมพระภาคเปนกษตรย แมเรากเปนกษตรย ... พวกกษตรยโกลยะ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 132 เมองรามคาม ... พระผมพระภาคเปน กษตรย แมเรากเปนกษตรย ... พราหมณผครองเมอง เวฏฐทปกะ ... พระผม พระภาคเปนกษตรย แมเรากเปนพราหมณ ... พวกกษตรยมลละเมองปาวา ได ทรงสดบขาววา พระผมพระภาคเสดจปรนพพานในเมองกสนารา จงทรงสงทต ไปหาพวกเจา มลละเมองกสนาราวา พระผมพระภาคเปนกษตรย แมเรากเปนกษตรย เราควรจะไดสวนพระ สรระพระผมพระภาคบาง จกไดกระทาพระสถปและการฉลองพระสรระพระผมพระภาค เมอ กษตรยและพราหมณวามาดงนแลว พวกเจามลละ เมองกสนาราไดตรสตอบหมคณะเหลานนวา พระผมพระภาคเสดจปรนพพานใน คามเขตของพวกเรา พวกเราจกไมใหสวนพระสรระพระผม พระภาค ฯ [๑๕๘] เมอพวกเจามลละเมองกสนาราตรสอยางนแลว โทณพราหมณ ไดพดกะ หมคณะเหลานนวา ดกรทานผเจรญทงหลาย ขอพวกทานจงฟงคาอนเอกของขาพเจาพระพทธ เจาของเราทงหลาย เปนผกลาวสรรเสรญขนต การ จะสมประหารกนเพราะ สวนพระสรระของพระพทธเจาผเปน อดมบคคลเชนน ไมดเลย ขอเรา ทงหลายทงปวง จงยนยอม พรอมใจยนดแบงพระสรระออกเปน ๘ สวนเถด ขอพระสถป จงแพรหลายไปในทศทงหลาย ชนผเลอมใสตอพระพทธเจา ผมพระจกษมอยมาก ฯ [๑๕๙] หมคณะเหลานนตอบวา ขาแตพราหมณ ถาเชนนนขอทาน นนแหละจงแบง พระสรระพระผมพระภาคออกเปน ๘ สวนเทาๆ กน ใหเรยบรอย เถด โทณพราหมณรบคาของ หมคณะเหลานนแลว แบงพระสรระพระผมพระภาค ออกเปน ๘ สวนเทากนเรยบรอย จงกลาว กะหมคณะเหลานนวา ดกรทานผเจรญ ทงหลาย ขอพวกทานจงใหตมพะนแกขาพเจาเถด ขาพเจา จกกระทาพระสถป และกระทาการฉลองตมพะบาง ทตเหลานนไดใหตมพะแกโทณพราหมณ ฯ [๑๖๐] พวกเจาโมรยะเมองปปผลวน ไดสดบขาววา พระผมพระภาค เสดจปรนพพาน ในเมองกสนารา จงสงทตไปหาพวกเจามลละเมองกสนาราวา พระผมพระภาคเปนกษตรย แม เรากเปนกษตรย เราควรจะไดสวนพระสรระ พระผมพระภาคบาง จกไดกระทาพระสถปและการ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 133 ฉลองพระสรระพระผมพระภาค พวกเจามลละเมองกสนาราตอบวา สวนพระสรระพระผม พระภาคไมม เราได แบงกนเสยแลว พวกทานจงนาพระองคารไปแตทนเถด พวกทตนน นา พระ องคารไปจากทนนแลว ฯ [๑๖๑] ครงนน พระเจาแผนดนมคธ พระนามวา อชาตศตร เวเทหบตร ไดกระทา พระสถปและการฉลองพระสรระพระผมพระภาค ในพระนครราชคฤห พวกกษตรยลจฉวเมองเว สาล กไดกระทาพระสถปและการฉลองพระสรระพระผม พระภาคในเมองเวสาล พวกกษตรย ศากยะ เมองกบลพสด กไดกระทาพระสถป และการฉลองพระสรระพระผมพระภาคในเมองกบลพสด พวกกษตรยถลเมอง อลกปปะ กไดกระทาพระสถปและการฉลองพระสรระพระผมพระภาคในเมอง อลกปปะ พวกกษตรยโกลยะเมองรามคาม กไดกระทาพระสถปและการฉลอง พระสรระพระผม พระภาคในเมองรามคาม พราหมณผครองเมองเวฏฐทปกะ กได กระทาพระสถป และการฉลอง พระสรระพระผมพระภาคในเมองเวฏฐทปกะ พวก เจามลละเมองปาวา กไดกระทาพระสถปและ การฉลองพระสรระพระผมพระภาค ในเมองปาวา พวกเจามลละเมองกสนารา กไดกระทาพระสถป และการ ฉลอง พระสรระพระผมพระภาคในเมองกสนารา โทณพราหมณ กไดกระทาสถปและ การฉลอง ตมพะ พวกกษตรยโมรยะเมองปปผลวน กไดกระทาพระสถปและการ ฉลองพระองคารในเมอง ปปผลวน ฯ พระสถปบรรจพระสรระมแปดแหง เปนเกาแหงทงสถปบรรจตมพะ เปนสบแหง ทงพระสถปบรรจพระองคาร ดวยประการฉะน การแจกพระธาตและ การกอพระสถปเชนน เปนแบบอยางมาแลว ฯ [๑๖๒] พระสรระของพระพทธเจาผมพระจกษ แปดทะนาน เจดทะนาน บชากนอยในชมพทวป สวนพระสรระอกทะนาน หนงของพระพทธเจา ผเปนบรษทประเสรฐอนสงสด พวก นาคราชบชากนอยในรามคาม พระ เขยวองคหนงเทวดา ชาวไตรทพยบชาแลว สวนอกองคหนง บชากนอยใน คนธาร บร อกองคหนงบชากนอยในแควนของพระเจากาลงคะ อก องค หนง พระยานาคบชากนอย ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 134 ดวยพระเดชแหงพระสรระพระพทธเจา นนแหละ แผนดนน ชอวา ทรงไวซงแกวประดบแลวดวยนกพรตผ ประเสรฐทสด พระสรระ ของพระพทธเจาผมจกษน ชอวาอนเขาผสกการะๆ สกการะดแลว พระพทธเจาพระองคใด อนจอมเทพจอมนาคและจอมนระบชาแลว อน จอมมนษยผ ประเสรฐสดบชาแลวเหมอนกน ขอทานทงหลายจงประนม มอ ถวายบงคมพระสรระนนๆ ของพระพทธเจาพระองคนนพระพทธเจา ทงหลายหาไดยากโดยรอยแหงกป ฯ พระทนต ๔๐ องค บรบรณ พระเกศา และ พระโลมาทงหมด พวกเทวดานาไปองคละองคๆ โดยนาตอๆ กนไปในจกรวาล ดงนแล ฯ จบมหาปรนพพานสตร ท ๓ --------------------------------------

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 135 ๔. มหาสทสสนสตร (๑๗) ---------------------- [๑๖๓] ขาพเจาไดสดบมาอยางน ในสมยใกลเสดจปรนพพานคราวหนง พระผมพระภาคประทบในระหวาง ไมสาละ ในสาลวน อนเปนทแวะพกของเหลามลละกษตรย เขตกรงกสนารา ครงนนแล ทานพระ อานนท เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนเขาไปเฝา แลว ถวายอภวาทแลวนง ณ ท ควรสวนขางหนง ทานพระอานนทนงเรยบรอยแลว ไดกราบทลพระผมพระภาควา ขาแตพระองค ผเจรญ ขอพระผมพระภาคอยาเสดจ ปรนพพาน ในเมองเลก เมองดอน กงเมองนเลย นคร ใหญเหลาอน มอยคอ เมองจมปา เมองราชคฤห เมองสาวตถ เมองสาเกต เมองโกสมพ เมองพาราณส ขอพระผมพระภาคจงเสดจปรนพพานในเมองเหลานเถด กษตรยมหาศาล พราหมณ มหาศาล คฤหบดมหาศาล ทเลอมใสพระตถาคตอยางยง มอยมากใน เมองเหลาน ทานเหลานน จกกระทาการบชาพระสรระของพระตถาคต ดงน ฯ พระผมพระภาคตรสวา ดกรอานนท เธออยาไดกลาวอยางนวา เมองเลก เมองดอน กงเมอง ดงนเลย ดกรอานนท แตปางกอน มพระเจาจกรพรรด ทรงพระนามวา มหาสทสสนะ เปนกษตรยผไดมรธาภเษก เปนใหญในแผนดน มมหาสมทร ๔ เปนขอบเขต ทรงชนะแลว มราชอาณาจกรมนคง ดกรอานนท เมองกสนาราน มนามวา กสาวด เปนราชธานของพระเจา มหาสทสสนะ โดย ยาวดานทศบรพาและทศประจม ๑๒ โยชน โดยกวางดานทศอดรและทศ ทกษณ ๗ โยชน ดกรอานนท กสาวด ราชธานเปนเมองทมงคงรงเรอง มชนมาก มนษย หนาแนนและมภกษาหาไดงาย ดกรอานนท เมองอาลกมนทาราชธาน แหง เทพเจาทงหลาย เปนเมองทมงคงรงเรอง มชนมาก ยกษหนาแนน และมภกษา หาไดงาย แมฉนใด เมอง กสาวดราชธานกฉนนนเหมอนกน เปนเมองทมงคง รงเรอง มชนมาก มนษยหนาแนน และ มภกษาหาไดงาย ดกรอานนท กสาวด ราชธาน มไดเงยบจากเสยง ๑๐ ประการ ทงกลางวน และกลางคน คอ เสยงชาง เสยงมา เสยงรถ เสยงกลอง เสยงตะโพน เสยงพณ เสยง ขบรอง เสยงกงสดาล เสยงประโคม และเสยงเปนท ๑๐ วา ทานทงหลาย จงบรโภค จงดม จงเคยวกน ดกรอานนท กสาวดราชธาน แวดลอมดวยกาแพง ๗ ชน คอ กาแพงแลวดวย

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 136 ทองชน ๑ แลวดวยเงนชน ๑ แลวดวยแกวไพฑรยชน ๑ แลวดวยแกวผลกชน ๑ แลวดวย แกวโกเมนชน ๑ แลวดวยบษราคมชน ๑ แลวดวยรตนะทกอยางชน ๑ ดกรอานนท เมอง กสาวดราชธาน มประตสาหรบวรรณะทง ๔ คอ ประต ๑ แลวดวยทอง ประต ๑ แลวดวย เงน ประต ๑ แลวดวยแกวไพฑรย ประต ๑ แลวดวยแกวผลก ในประต ๑ๆ มเสาระเนยด ปกไวประตละ ๗ เสา ปกลก ๓ ชวบรษ โดยสวนสง ๑๒ ชวบรษ เสาระเนยดตนหนงแลว ดวยทอง ตนหนง แลวดวยเงน ตนหนงแลวดวยแกวไพฑรย ตนหนงแลวดวยแกวผลก ตนหนง แลวดวยแกวโกเมน ตนหนงแลวดวยบษราคม ตนหนงแลวดวยรตนะทกอยาง ดกรอานนท กสาวดราชธานแวดลอมดวยตนตาล ๗ แถว ตนตาลแถวหนงแลว ดวยทอง แถวหนงแลวดวย เงน แถวหนงแลวดวยแกวไพฑรย แถวหนงแลว ดวยแกวผลก แถวหนงแลวดวยแกวโกเมน แถวหนงแลวดวยแกวบษราคม แถวหนงแลวดวยรตนะทกอยาง ตนตาลทแลวดวยทอง ลาตน แลวดวยทอง ใบ และผลแลวดวยเงน ตนตาลทแลวดวยเงน ลาตนแลวดวยเงน ใบและผล แลว ดวยทอง ตนตาลทแลวดวยแกวไพฑรย ลาตนแลวดวยแกวไพฑรย ใบและผล แลวดวย แกวผลก ตนตาลทแลวดวยแกวผลก ลาตนแลวดวยแกวผลก ใบและ ผลแลวดวยแกวไพฑรย ตนตาลทแลวดวยแกวโกเมน ลาตนแลวดวยแกวโกเมน ใบและผลแลวดวยแกวบษราคม ตน ตาลทแลวดวยแกวบษราคม ลาตนแลวดวย แกวบษราคม ใบและผลแลวดวยแกวโกเมน ตน ตาลทแลวดวยรตนะทกอยาง ลาตนแลวดวยรตนะทกอยาง ใบและผลแลวดวยรตนะทกอยาง ดกรอานนท แถวตนตาลเหลานน เมอตองลมพดแลว มเสยงไพเราะยวนใจ ชวนใหฟง และ ใหเคลบเคลม ดกรอานนท เปรยบเหมอนดนตรประกอบดวยองค ๕ ทบคคลปรบ ดแลว ประโคมดแลว บรรเลงโดยผเชยวชาญ เสยงยอมไพเราะยวนใจ ชวนให ฟงและใหเคลบเคลม ฉนใด เสยงแหงแถวตนตาลเหลานน ทตองลมพดแลว กฉนนนเหมอนกน ไพเราะ ยวนใจ ชวนใหฟง และใหเคลบเคลม ดกรอานนท กสมยนน ในกสาวดราชธาน มนกเลง นกเลน และนกดม พวกเขาบาเรอกน ดวยเสยงแหงแถวตนตาลทตองลมเหลานน ฯ [๑๖๔] ดกรอานนท พระเจามหาสทสสนะ สมบรณดวยแกว ๗ ประการ และดวย ฤทธ ๔ ประการ แกว ๗ ประการ เปนไฉน ฯ ดกรอานนท เมอพระเจามหาสทสสนะทรงสนานพระเศยรในวน ๑๕ คา อนเปนวน อโบสถ ทรงรกษาอโบสถ เสดจขนบนปราสาทอนประเสรฐ จกรแกว อนเปนทพย มซพนหนง มกง มดม พรอมบรบรณ โดยอาการทงปวง ได ปรากฏขน ทาวเธอทอดพระเนตรเหน จง

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 137 ทรงพระดารวา กเราไดสดบเรองนมา แลววา ผใดเปนขตตยราชผไดมรธาภเษกแลว สนาน พระเศยรในวน ๑๕ คา อนเปนวนอโบสถ ทรงรกษาอโบสถ เสดจขนสปราสาทอนประเสรฐ จกรแกวอน เปนทพย มซพนหนง มกง มดม พรอมบรบรณ โดยอาการทงปวงยอมปรากฏ ขน พระราชาผนน ยอมเปนพระเจาจกรพรรดดงน เราพงเปนพระเจาจกรพรรด หรอหนอ ดกรอานนท ลาดบนนพระเจามหาสทสสนะเสดจลกจากอาสนะ ทรง กระทาพระภษาเฉวยงบา พระหตถซาย ทรงจบพระเตาทอง พระหตถขวาทรงชจกร แกวขน ตรสวา จกรแกวอนเจรญ จงเปนไป จกร แกวอนเจรญ จงชานะวเศษยง ดกรอานนท ครงนนแล จกรแกวนนกเปนไปทางปรตถมทศ พระเจามหาสทสสนะ พรอมดวยจตรงคเสนา กเสดจตามไป ดกรอานนท จกรแกวหยดอยใน ประเทศ ใด พระเจามหาสทสสนะ กเสดจเขาพกแรมพรอมดวยจตรงคเสนา ในประเทศ นน ดกรอานนท กในปรตถมทศ พระราชาเหลาใดเปนปฏปกษ พระราชา เหลานนเขาเฝาพระเจา มหาสทสสนะ แลวกราบทลอยางนวา ขาแตมหาราช ขอ พระองคจงเสดจมาเถด พระองค เสดจมาดแลว ราชสมบตของหมอมฉน ยอม เปนของพระองค ขอพระองคจงประทานพระบรม ราโชวาท ฯ พระเจามหาสทสสนะจงตรสอยางนวา พวกทานไมพงฆาสตว ไมพง ถอเอาของท เจาของไมไดให ไมพงประพฤตผดในกาม ไมพงกลาวเทจ ไมพงดม นาเมา จงบรโภคตามเคย เถด ดกรอานนท กในปรตถมทศ พระราชาเหลาใด เปนปฏปกษ พระราชาเหลานนกลบออน นอม ตอพระเจามหาสทสสนะ ดกร อานนท ลาดบนนจกรแกวกยางเขาสสมทรดานปรตถมทศ แลวกลบเวยนไปทาง ทศทกษณ ยางเขาสสมทรดานทกษณทศแลวกลบเวยนไปทางทศปจจม ยางเขา สสมทรดานทศปจจมแลวกลบเวยนไปทางทศอดร พระเจามหาสทสสนะทรงตดตามไป พรอมดวย จตรงคเสนา ดกรอานนท กจกรแกวหยดอยในประเทศใด พระเจามหาสทสสนะก เสดจเขาพกแรม พรอมดวยจตรงคเสนาในประเทศนน ดกรอานนท กในอตตรทศ พระราชา เหลาใดเปนปฏปกษ พระราชาเหลานน เขาเฝาพระเจามหาสทสสนะ แลวกราบทลอยางนวา ขาแตมหาราช ขอพระองคจง เสดจมาเถด พระองคเสดจมาดแลว ราชสมบตของหมอมฉนยอม เปนของ พระองค ขอพระองคจงประทานพระบรมราโชวาท ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 138 พระเจามหาสทสสนะจงตรสอยางนวา พวกทานไมพงฆาสตว ไมพงถอ เอาของท เจาของมไดให ไมพงประพฤตผดในกาม ไมพงกลาวเทจ ไมพงดม นาเมา จงบรโภคตามเคยเถด ดกรอานนท กในอตตรทศ พระราชาเหลาใดเปน ปฏปกษ พระราชาเหลานนกลบออนนอมตอ พระเจามหาสทสนะ ลาดบนน จกรแกวนนกปราบปรามปฐพมสมทรเปนขอบเขตใหราบคาบ เสรจแลวกกลบมา กสาวดราชธาน ปรากฏแกพระเจามหาสทสสนะ ทพระทวารภายในพระราชวง ณ มขสาหรบทาเรองราว ยงภายในราชวงของพระเจามหาสทสสนะ ใหสวางไสว อย ดกรอานนท จกรแกวเหนปานนไดปรากฏแกพระเจามหาสทสสนะ ฯ [๑๖๕] ดกรอานนท อกประการหนง ชางแกวไดปรากฏแกพระเจา มหาสทสสนะ เปนชางเผอกลวน เปนทพงของเหลาสตวมฤทธ ไปในอากาศได เปนพระยาชางสกลอโบสถ พระเจามหาสทสสนะทอดพระเนตรแลวทรงพอ พระทย ดารสวา ทานผเจรญ ยานคอชางอนเจรญ ถาไดฝกหด ดกรอานนท ลาดบนน ชางแกวกเขาถงการฝกหดเหมอนอยางชางอาชานยทเจรญ อนเขาฝกหด เรยบรอยดแลวตลอดเวลานานฉะนน ดกรอานนท เรองเคยมมาแลว พระเจา มหาสทสสนะ เมอจะทรงทดลองชางแกวตวนนแหละ พอเวลาเชากเสดจขนทรง แลวเสดจ เลยบไปตลอดปฐพอนมสมทรเปนขอบเขต เสดจกลบกสาวดราชธาน แลวเสวยพระกระยาหาร เชา ดกรอานนท ชางแกวเหนปานนไดปรากฏแก พระเจามหาสทสสนะ ฯ [๑๖๖] ดกรอานนท อกประการหนง มาแกวไดปรากฏแกพระเจา มหาสทสสนะ เปนมาขาวลวน ศรษะดา มผมเปนพวงประดจหญาปลอง ม ฤทธ ไปในอากาศได ชอวลาหก อศวราช ทาวเธอทอดพระเนตรแลวทรงพอ พระหฤทย ตรสวา ทานผเจรญ ยานคอมาอนเจรญ ถาไดฝกหด ลาดบนน มาแกวนนกเขาถงการฝกหดเหมอนอยางมาอาชานยตวเจรญ ทไดรบการ ฝกหด เรยบรอยดแลวตลอดเวลานาน ฉะนน ดกรอานนท เรองเคยมมาแลว พระเจา มหาสทสสนะ เมอจะทรงทดลองมาแกวตวนนแหละ ไดเสดจขนทรงในเวลาเชา เสดจเลยบไปตลอดปฐพอนม สมทรเปนขอบเขต แลวเสดจกลบมากสาวดราชธาน แลวเสวยพระกระยาหารเชา ดกรอานนท มาแกวเหนปานนไดปรากฏแกพระเจา มหาสทสสนะ ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 139 [๑๖๗] ดกรอานนท อกประการหนง แกวมณไดปรากฏแกพระเจา มหาสทสสนะ เปนแกวไพฑรยอนงามเกดเองอยางบรสทธ แปดเหลยม นาย ชางเจยรไนดแลว สกใสแวววาว สมสวนทกอยาง ดกรอานนท แสงสวาง ของแกวมณนน แผไปโดยรอบประมาณโยชนหนง ดกรอานนท เรองเคยม มาแลว พระเจามหาสทสสนะเมอจะทรงทดลองแกวมณดวงนน ทรงยง จตรงค เสนาใหผกสอดเครองรบ ทรงยกแกวมณไวปลายธง แลวเสดจไปยนในทมด ในราตร กาล ดกรอานนท ชาวบานทอยโดยรอบ ตางพากนสาคญวากลางวน ประกอบการงานดวยแสง สวางนน ดกรอานนท แกวมณเหนปานน ได ปรากฏแกพระเจามหาสทสสนะ ฯ [๑๖๘] ดกรอานนท อกประการหนง นางแกวไดปรากฏแกพระเจา มหาสทสสนะ เปนสตรรปงาม นาด นาเลอมใส กอปรดวยผวพรรณผดผอง ยงนก ไมสงเกน ไมตาเกน ไมผอมเกน ไมอวนเกน ไมดาเกน ไมขาวเกน เยยวรรณของหญงมนษย แตไมถงวรรณทพย ดกร อานนท สมผสแหงกายของ นางแกวนน เหนปานน คอ เหมอนปยนนหรอปยฝาย นางแกวนน ฤด หนาว ตวอน ฤดรอนตวเยน กลนจนทรฟงออกจากกาย กลนอบลฟงออกจากปาก ของนางแกว นน นางแกวนนมปรกตตนกอน มปรกตนอนภายหลง คอยฟงวาจะ โปรดใหทาอะไร ประพฤต ตองพระทย เพดทลดวยถอยคาทนารก นางแกวนน แมใจกไมคดนอกพระทยพระเจามหา สทสสนะ ไหนเลยกายนางจะเปนไดเลา ดกรอานนท นางแกวเหนปานน ไดปรากฏแก พระเจามหาสทสสนะ ฯ [๑๖๙] ดกรอานนท อกประการหนง คฤหบดแกวไดปรากฏแกพระเจามหาสทสสนะ คฤหบดแกวนนปรากฏวามจกษเปนทพยซงเกดแตผลแหงกรรม อาจเหนขมทรพยทงทมเจาของ และไมมเจาของ คฤหบดแกวนนเขาเฝาพระเจา มหาสทสสนะ แลวกราบทลอยางนวา ขอเดชะ พระองคจงมความขวนขวายนอย ขาพระพทธเจาจกกระทาหนาทเรองทรพยดวยทรพยของพระองค ดกรอานนท เรองเคยมมาแลว พระเจามหาสทสสนะเมอจะทรงทดลองคฤหบดแกวนนแหละ ไดเสดจลงเรอตดขามกระแสนาไปกลางแมนาคงคา แลวตรสกะคฤหบดแกววา คฤหบด เราตอง การเงนและทอง คฤหบดแกวกราบทลวา ขาแตมหาราช ถา เชนนน จงเทยบเรอเขาไปรมตลง ขางหนง ดกรคฤหบด เราตองการเงนและทอง ทน ดกรอานนท ลาดบนน คฤหบดแกวนน เอามอทงสองจมนาลงไปยกหมอ อนเตมดวยเงนและทองขนมา แลวกราบทลพระเจามหาสทสสนะ วา ขอเดชะ เทานพอละ เทานเปนอนทาแลว พระเจามหาสทสสนะ ตรสอยางนวา คฤหบด

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 140 เทานพอละ เทานเปนอนทาแลว เทานเปนอนบชาแลว ดงน ดกรอานนท คฤหบดแกว เหนปานนไดปรากฏแกพระเจามหาสทสสนะ ฯ [๑๗๐] ดกรอานนท อกประการหนง ปรณายกแกวไดปรากฏแก พระเจามหาสทสสนะ ปรณายกแกวนนเปนบณฑต เฉยบแหลม มปญญาสามารถ เพอยงพระเจามหาสทสสนะ ให ดาเนนเขาไปยงททควรเขาไป ใหหลกไปยงทท ควรหลกไป หรอใหทรงยบยง ในททควรยบยง ปรณายกแกวนนเขาเฝาพระเจา มหาสทสสนะ แลวกราบทลอยางนวา ขอเดชะ ขอพระองคจง เปนผขวนขวาย นอย ขาพระพทธเจาจกปกครองเอง ดกรอานนท ปรณายกแกวเหนปานน ได ปรากฏแกพระเจามหาสทสสนะ ดกรอานนท พระเจามหาสทสสนะทรงประกอบดวยแกว ๗ ประการ ฯ [๑๗๑] ดกรอานนท พระเจามหาสทสสนะทรงประกอบไดดวยฤทธ ๔ ประการ ฤทธ ๔ ประการ เปนไฉน ฯ ดกรอานนท พระเจามหาสทสสนะ มพระรปงามนาด นาเลอมใส กอปรดวยผวพรรณ ผดผองยงนก เกนกวามนษยอนๆ ดกรอานนท พระเจามหา สทสสนะทรงประกอบดวยฤทธ น เปนทหนง ฯ [๑๗๒] ดกรอานนท อกประการหนง พระเจามหาสทสสนะ เปนผม พระชนมยน ดารงอยสนกาลนานกวามนษยเหลาอนยงนก ดกรอานนท พระเจา มหาสทสสนะทรงประกอบ ดวยฤทธนเปนทสอง ฯ [๑๗๓] ดกรอานนท อกประการหนง พระเจามหาสทสสนะทรงม พระโรคาพาธนอย มทกขนอย ประกอบดวยไฟธาต อนเกดแตวบากสมา เสมอ ไมเยนนก ไมรอนนก เกนกวา มนษยเหลาอน ดกรอานนท พระเจา มหาสทสสนะทรงประกอบดวยฤทธน เปนทสาม ฯ [๑๗๔] ดกรอานนท อกประการหนง พระเจามหาสทสสนะ เปนท รกใคร เปนท ชอบใจของพวกพราหมณและคฤหบดทงหลาย เหมอนอยางบดา ยอมเปนทรกใคร เปนทชอบใจ ของบตรทงหลายฉนใด พระเจามหาสทสสนะกเปนทรกใคร เปนทชอบใจของพราหมณและ คฤหบดทงหลาย ฉนนน ดกร อานนท พราหมณและคฤหบดทงหลาย เปนทรกใคร เปนท ชอบใจของ พระเจามหาสทสสนะเหมอนอยางบตร ยอมเปนทรกใคร เปนทชอบใจของบดา ฉนใด พราหมณและคฤหบดทงหลาย กเปนทรกใคร เปนทชอบใจของพระเจา มหาสทสสนะ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 141 ฉนนน ดกรอานนท เรองเคยมมาแลว พระเจามหาสทสสนะ เสดจออกประพาสพระราช อทยานดวยจาตรงคเสนา ลาดบนน พวกพราหมณและ คฤหบดเขาเฝาพระเจามหาสทสสนะ แลวกราบทลอยางนวา ขอเดชะ ขอ พระองคอยาดวนเสดจไป พวกขาพระพทธเจาจกไดเหน พระองคนานๆ ดกร อานนท ฝายพระเจามหาสทสสนะตรสเตอนสารถวา จงขบรถชาๆ เราจะ พง ไดดพวกพราหมณและคฤหบดนานๆ ดกรอานนท พระเจามหาสทสสนะ ทรงประกอบดวย ฤทธนเปนทส พระเจามหาสทสสนะทรงประกอบดวยฤทธ ๔ ประการน ฯ [๑๗๕] ครงนนแล อานนท พระเจามหาสทสสนะไดทรงพระดารวา ถากระไร เราจะพงขดสระโบกขรณระยะหางกนสระละรอยชวธน ในระหวาง ตนตาลเหลาน ดกรอานนท พระเจามหาสทสสนะ ใหสรางสระโบกขรณระยะหาง กนสระละรอยชวธน ในระหวางตนตาล เหลานน สระโบกขรณเหลานน กอดวยอฐ ๔ ชนด อฐชนดหนงแลวดวยทอง ชนดหนงแลว ดวยเงน ชนดหนงแลวดวย แกวไพฑรย ชนดหนงแลวดวยแกวผลก ในบรรดาสระโบกขรณ เหลานน สระ หนงมบนได ๔ ดาน ๔ ชนด บนไดดานหนงแลวดวยทอง ดานหนงแลวดวยเงน ดานหนงแลวดวยแกวไพฑรย ดานหนงแลวดวยแกวผลก บนไดแลวดวยทอง แมบนไดแลว ดวยทอง ลกบนไดและพนกแลวดวยเงน บนไดแลวดวยเงน แมบนได แลวดวยเงน ลกบนได และพนกแลวดวยทอง บนไดแลวดวยแกวไพฑรย แมบนได แลวดวยแกวไพฑรย ลกบนได และพนกแลวดวยแกวผลก บนไดแลวดวยแกวผลก แมบนไดแลวดวยแกวผลก ลกบนได และพนกแลวดวยแกวไพฑรย ดกรอานนทระโบกขรณเหลานนแวดลอมดวยเวทสองชน เวทชนหนงแลวดวยทอง เวท ชนหนงแลวดวยเงน เวทแลวดวยทอง เสาแลวดวยทอง คน และกรอบแลว ดวยเงน เวทแลวดวยเงน เสาแลวดวยเงน คนและกรอบแลวดวยทอง ฯ ดกรอานนท ลาดบนน พระเจามหาสทสสนะทรงพระดารวา ถากระไร เราพงให ปลกไมดอกเหนปานน ในสระโบกขรณเหลาน คออบล ปทม โกมท บณฑรก อนเผลดดอก ไดทกฤดกาล ไมตองใหปวงชนผมาตองกลบไปมอเปลา ดกรอานนท พระเจามหาสทสสนะ รบสงใหคนปลกไมดอกเหนปานนน ในสระ โบกขรณเหลานน คอ อบล ปทม โกมท บณฑรก อนเผลดดอกไดทก ฤดกาล ไมตองใหชนผมาตองกลบไปมอเปลา ครงนนแล อานนท พระเจา มหาสทสสนะ ไดทรงพระดารวา ถากระไร เราพงวางบรษผเชญคนใหอาบนา ไวทฝงสระโบกขรณ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 142 เหลาน จกไดเชญคนผมาแลวๆ ใหอาบ ดกรอานนท พระเจามหาสทสสนะ ทรงวางบรษผ เชญคนใหอาบนาไวทขอบสระโบกขรณ เหลานน สาหรบเชญคนผมาแลวๆ ใหอาบ ฯ ดกรอานนท ลาดบนน พระเจามหาสทสสนะไดทรงพระดารวา ถา กระไร เราพง ตงทานเหนปานนไวทขอบสระโบกขรณเหลาน คอ ขาวสาหรบ ผตองการขาว นาสาหรบผตองการ นา ผาสาหรบผตองการผา ยานสาหรบผตอง การยาน ทนอนสาหรบผตองการทนอน สตรสาหรบ ผตองการสตร เงนสาหรบ ผตองการเงน และทองสาหรบผตองการทอง ดกรอานนท พระเจา มหาสทสสนะ ไดทรงตงทานเหนปานนไวทขอบสระโบกขรณเหลานน คอขาวสาหรบผตองการ ขาว นาสาหรบผตองการนา ผาสาหรบผตองการผา ยานสาหรบผตองการยาน ทนอน สาหรบผ ตองการทนอน สตรสาหรบผตองการสตร เงนสาหรบผตองการเงน และทองสาหรบผตองการทอง ฯ [๑๗๖] ดกรอานนท ครงนนแล พวกพราหมณและคฤหบด ถอเอาทรพย สมบต เปนอนมาก เขาไปเฝาพระเจามหาสทสสนะ แลวกราบทลอยางนวา ขอเดชะ ทรพยสมบตเปน จานวนมากน พวกขาพระพทธเจานามาเฉพาะพระองคเทานน ขอพระองคจงทรงรบทรพยสมบต นน มพระราชดารสวา ชางเถอะ พอผเจรญ ทรพยสมบตอนมากมายน พวกทานนามาเพอเรา โดยพลอนชอบธรรม จงเปนของ พวกทานเถด และจงนาเอาไปยงกวาน พวกเขาถกพระราชา ตรสหาม ไดหลก ไปขางหนง แลวปรกษากนอยางนวา การทพวกเราจะนาทรพยสมบตเหลาน กลบคนไปยงเรอนของตนอกนน ไมสมควรเลย ถากระไร พวกเราจงชวยกน สรางนเวศนถวาย พระเจามหาสทสสนะ พวกเขาไดเขาเฝาพระเจามหาสทสสนะ กราบทลอยางนวา ขอเดชะ พวกขาพระพทธเจาจะชวยกนสรางนเวศนถวายแด พระองค ดกรอานนท พระเจามหาสทสสนะ ทรงรบดวยดษณภาพ ฯ [๑๗๗] ดกรอานนท ครงนนแล ทาวสกกะจอมเทพไดทรงทราบ พระดารของพระเจา มหาสทสสนะ จงมเทวโองการตรสเรยกวศวกรรมเทพบตรมา สงวา เพอนวศวกรรม เธอจงมา นเถด เธอจงไปสรางนเวศนชอวาธรรมปราสาท เพอพระเจามหาสทสสนะ ดกรอานนท วศวกรรมเทวบตรรบสนองเทวบญชาแลว อนตรธานไปจากดาวดงสเทวโลก ไดปรากฏเฉพาะ พระพกตรของพระเจามหา สทสสนะ เปรยบเหมอนบรษผมกาลง เหยยดแขนทคออกหรอคแขน ทเหยยดเขา ฉะนน ดกรอานนท ลาดบนน วศวกรรมเทวบตร ไดกราบทลพระเจามหาสทสสนะ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 143 วา ขอเดชะ ขาพระพทธเจาจกนรมตนเวศนชอธรรมปราสาทถวาย พระองค พระเจามหาสทสสนะ ทรงรบดวยดษณภาพ ฯ ดกรอานนท วศวกรรมเทวบตรไดนรมตนเวศนชอธรรมปราสาท แด พระเจามหา สทสสนะ ธรรมปราสาทไดมปรมาณโดยยาวหนงโยชน ดานปรตถม ทศและปจจมทศ โดยกวาง กงโยชน ดานอตตรทศและทกษณทศ ดกรอานนท ธรรมปราสาทมวตถทกอดวยอฐ ๔ ชนด โดยสวนสงกวาสามชวบรษ คอ อฐ ชนดหนงแลวดวยทอง ชนดหนงแลวดวยเงน ชนดหนง แลวดวยแกวไพฑรย ชนดหนงแลวดวยแกวผลก ธรรมปราสาทมเสาแปดหมนสพนตน แบงเปน สชนด เสาชนดหนงแลวดวยทอง ชนดหนงแลวดวยเงน ชนดหนงแลวดวยแกวไพฑรย ชนดหนงแลวดวยแกวผลก ธรรมปราสาทปลาดดวยแผนกระดาน ๔ ชนด กระดาน ชนดหนง แลวดวยทอง ชนดหนงแลวดวยเงน ชนดหนงแลวดวยแกวไพฑรย ชนดหนงแลวดวยแกว ผลก ธรรมปราสาทมบนได ๒๔ บนได แบงเปน ๔ ชนด บนไดชนดหนงแลวดวยทอง ชนด หนงแลวดวยเงน ชนดหนงแลวดวยแกวไพฑรย ชนดหนงแลวดวยแกวผลก บนไดทแลว ดวยทอง แมบนไดแลวดวยทอง ลก บนไดและพนกแลวดวยเงน บนไดทแลวดวยเงน แม บนไดแลวดวยเงน ลก บนไดและพนกแลวดวยทอง บนไดทแลวดวยแกวไพฑรย แมบนได แลวดวย แกวไพฑรย ลกบนไดและพนกแลวดวยแกวผลก บนไดทแลวดวยแกวผลก แม บนไดแลวดวยแกวผลก ลกบนไดและพนกแลวดวยแกวไพฑรย ในธรรม ปราสาทมเรอนยอด แปดหมนสพน แบงเปน ๔ ชนด เรอนยอดชนดหนงแลว ดวยทอง ชนดหนงแลวดวยเงน ชนดหนงแลวดวยแกวไพฑรย ชนดหนงแลว ดวยแกวผลก ในเรอนยอดแลวดวยทอง แตงตง บลลงกเงนไว ในเรอนยอด แลวดวยเงน แตงตงบลลงกทองไว ในเรอนยอดแลวดวยแกว ไพฑรย แตงตง บลลงกงาไว ในเรอนยอดแลวดวยแกวผลก แตงตงบลลงกแลวดวยแกว บษราคม ไว ทประตเรอนยอดแลวดวยทอง มตนตาลแลวดวยเงนตงอย ลาตนของตนตาล นนแลวดวยเงน ใบและผลแลวดวยทอง ทประตเรอนยอดแลวดวยเงน ม ตนตาลแลวดวยทอง ตงอย ลาตนของตนตาลนนแลวดวยทอง ใบและผลแลว ดวยเงน ทประตเรอนยอดแลวดวย แกวไพฑรย มตนตาลแลวดวยแกวผลกตงอยลาตนของตนตาลนนแลวดวยแกวผลก ใบและ ผลแลวดวยแกวไพฑรย ทประต เรอนยอดแลวดวยแกวผลก มตนตาลแลวดวยแกวไพฑรยตง อย ลาตนของ ตนตาลนนแลวดวยแกวไพฑรย ใบและผลแลวดวยแกวผลก ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 144 [๑๗๘] ดกรอานนท พระเจามหาสทสสนะไดทรงพระดารวา ถากระไร เราพงให สรางสวนตาลแลวดวยทองลวนไวทประตเรอนยอดหลงใหญ สาหรบเรา จกไดนงพกกลางวน ดกรอานนท พระเจามหาสทสสนะรบสงใหสรางสวนตาล แลวดวยทองลวนไวทประตยอดเรอน หลงใหญ สาหรบทรงนงพกกลางวน ดกร อานนท ธรรมปราสาทแวดลอมดวยเวท ๒ ชน เวทชนหนงแลวดวยทอง ชน หนงแลวดวยเงน เวทแลวดวยทอง มเสาแลวดวยทอง ขนและ กรอบแลวดวย เงน เวทแลวดวยเงน มเสาแลวดวยเงน ขนและกรอบแลวดวยทอง ดกร อานนท ธรรมปราสาทแวดลอมดวยขายแหงกระดงสองชน ขายชนหนงแลวดวยทอง ชนหนง แลวดวยเงน ขายทแลวดวยทอง มกระดงแลวดวยเงน ขายท แลวดวยเงน มกระดงแลวดวย ทอง ดกรอานนท ขายแหงกระดงเหลานนตอง ลมพดแลว มเสยงไพเราะ ยวนใจ ชวนใหฟง และใหเคลบเคลม ดกรอานนท เปรยบเหมอนดนตรประกอบดวยองค ๕ ทบคคลปรบดแลว ประโคมดแลว บรรเลงโดยผเชยวชาญ เสยงยอมไพเราะ ยวนใจ ชวนใหฟง และใหเคลบ เคลม แมฉนใด ดกรอานนท ขายแหงกระดงเหลานนตองลมพดแลว กฉนนน เหมอนกน มเสยงไพเราะ ยวนใจ ชวนใหฟง และใหเคลบเคลม ดกรอานนท ในสมยนน กสาวด ราชธาน มนกเลง นกเลน และนกดม พวกเขาบาเรอกน ดวยเสยงแหงกระดงทตองลม เหลานน ดกรอานนท ธรรมปราสาททสาเรจแลว ยากทจะด ทานยนตาใหพราพราย ดกรอานนท เปรยบเหมอนในสรทกาล คอ ทายเดอนแหงฤดฝน เมออากาศแจมใสปราศจากเมฆหมอก พระอาทตยสอง นภากาศสวางจา ยากทจะด ยอมทานยนตาใหพราพรายฉนใด ธรรมปราสาท กฉนนนเหมอนกน ยากทจะด ยอมทานยนตาใหพราพราย ฯ ดกรอานนท ลาดบนนพระเจามหาสทสสนะทรงพระดารวา ถากระไร เราพงสราง สระชอธรรมโบกขรณไวเบองหนาธรรมปราสาท ดกรอานนท พระเจา มหาสทสสนะไดทรงสราง สระชอธรรมโบกขรณไวเบองหนาธรรมปราสาท ดกร อานนท ธรรมโบกขรณโดยยาว ดานทศ บรพาและทศปจจม ๑ โยชน โดยกวาง ดานทศอดรและทศทกษณ กงโยชน ธรรมโบกขรณกอ ดวยอฐ ๔ ชนด อฐชนด หนงแลวดวยทอง ชนดหนงแลวดวยเงน ชนดหนงแลวดวยแกว ไพฑรย ชนดหนง แลวดวยแกวผลก ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 145 ดกรอานนท ธรรมโบกขรณมบนได ๒๔ บนได แบงเปน ๔ ชนด บนได ชนดหนง แลวดวยทอง ชนดหนงแลวดวยเงน ชนดหนงแลวดวยแกวไพฑรย ชนดหนงแลวดวยแกว ผลก บนไดทแลวดวยทอง แมบนไดแลวดวยทอง ลก บนไดและพนกแลวดวยเงน บนไดท แลวดวยเงน แมบนไดแลวดวยเงน ลก บนไดและพนกแลวดวยทอง บนไดทแลวดวยแกว ไพฑรย แมบนไดแลวดวย แกวไพฑรย ลกบนไดและพนกแลวดวยแกวผลก บนไดทแลวดวย แกวผลก แมบนไดแลวดวยแกวผลก ลกบนไดและพนกแลวดวยแกวไพฑรย ฯ ดกรอานนท ธรรมโบกขรณแวดลอมดวยเวทสองชน เวทชนหนงแลว ดวยทอง ชนหนงแลวดวยเงน เวททแลวดวยทอง มเสาหนงแลวดวยทอง ขน และกรอบแลวดวยเงน เวททแลวดวยเงน มเสาแลวดวยเงน ขนและกรอบแลว ดวยทอง ฯ ดกรอานนท ธรรมโบกขรณแวดลอมดวยตนตาล ๗ แถว ตนตาลแถว หนงแลวดวย ทอง แถวหนงแลวดวยเงน แถวหนงแลวดวยแกวไพฑรย แถวหนง แลวดวยแกวผลก แถว หนงแลวดวยแกวโกเมน แถวหนงแลวดวยแกวบษราคม แถวหนงแลวดวยรตนะทกอยาง ตนตาล ทแลวดวยทอง ลาตนแลวดวยทอง ใบ และผลแลวดวยเงน ตนตาลทแลวดวยเงน ลาตน แลวดวยเงน ใบและผลแลว ดวยทอง ตนตาลทแลวดวยแกวไพฑรย ลาตนแลวดวยแกว ไพฑรย ใบและผล แลวดวยแกวผลก ตนตาลทแลวดวยแกวผลก ลาตนแลวดวยแกวผลก ใบ และผล แลวดวยแกวไพฑรย ตนตาลทแลวดวยแกวโกเมน ลาตนแลวดวยแกวโกเมน ใบและ ผลแลวดวยแกวบษราคม ตนตาลทแลวดวยแกวบษราคม ลาตนแลวดวย แกวบษราคม ใบ และผลแลวดวยแกวโกเมน ตนตาลทแลวดวยรตนะทกอยาง ลาตนแลวดวยรตนะทกอยาง ใบและผลแลวดวยรตนะทกอยาง ฯ ดกรอานนท แถวตนตาลเหลานนเมอตองลมพดแลว มเสยงอนไพเราะ ยวนใจ ชวนใหฟง และใหเคลบเคลม ดกรอานนท เปรยบเหมอนดนตรมองค ๕ ทบคคลปรบดแลว ประโคมดแลว บรรเลงโดยผเชยวชาญ เสยงยอมไพเราะ ยวนใจ ชวนฟง และใหเคลบเคลม แมฉนใด ดกรอานนท เสยงแหงแถว ตนตาลเหลานน ทตองลมพดแลวกฉนนนเหมอนกน ไพเราะ ยวนใจ ชวนใหฟง และใหเคลบเคลม ดกรอานนท กสมยนน ในกสาวดราชธาน มนกเลง นกเลน นกดม พวกเขาบาเรอกนกนดวยเสยงแหงแถวตนตาลทตองลมเหลานน ดกร

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 146 อานนท เมอธรรมปราสาทสาเรจแลว และธรรมโบกขรณสาเรจแลว พระเจา มหาสทสสนะได ทรงยงสมณพราหมณทงหลาย ใหเอบอมดวยสมณบรขารและ พราหมณบรขาร ทตนปรารถนา ทกอยาง แลวเสดจขนสธรรมปราสาท ฉะนแล ฯ จบภาณวารทหนง -------------------------------- [๑๗๙] ดกรอานนท ครงนนแล พระเจามหาสทสสนะไดทรงพระดารวา นเปนผล แหงกรรมอะไรของเราหนอ เปนวบากแหงกรรมอะไร ทเปนเหตใหเรา มฤทธมากอยางน ม อานภาพมากอยางน ในบดน ดกรอานนท ลาดบนน พระเจามหาสทสสนะไดทรงพระดารวา นเปนผลแหงกรรม ๓ ประการของเรา เปนวบากแหงกรรม ๓ ประการ ทเปนเหตใหเรามฤทธ มากอยางน มอานภาพมาก อยางน ในบดน กรรม ๓ ประการ คอ ทาน ทมะ สญญมะ ดกรอานนท ลาดบนน พระเจามหาสทสสนะเสดจเขาไปยงกฏาคารหลงใหญ ครนเสดจเขาไป แลวประทบยนทประตกฏาคารหลงใหญ ทรงเปลงพระอทานวา กามวตก จงหยด พยาบาทวตก จงหยด วหสาวตก จงหยด กามวตก จงกลบเพยงแคนเถด พยาบาทวตกจงกลบเพยงแค นเถด วหสาวตก จงกลบเพยงแคนเถด ดกรอานนท ลาดบนน พระเจามหาสทสสนะเสดจ เขาไปยงกฏาคารหลงใหญ ประทบนงบน บลลงกแลวดวยทอง ทรงสงดจากกาม สงดจากอกศล ธรรม ทรงบรรลปฐมฌาน มวตก มวจาร มปต และสขเกดแตวเวกอย ทรงบรรลทตยฌาน มความผองใส แหงจตในภายใน เปนธรรมเอกผดขน ไมมวตก ไมมวจาร เพราะวตกวจาร สงบไป มปตและสขเกดแตสมาธอย เปนผมอเบกขา มสตสมปชญญะ และ เสวยสขดวยนามกาย เพราะปตสนไป ทรงบรรลตตยฌาน ทพระอรยะทงหลาย สรรเสรญวา ผไดฌานน เปนผมอเบกขา มสตอยเปนสข ทรงบรรลจตตถฌาน ไมมทกขไมมสข เพราะละทกขละสข และดบโทมนส โสมนสกอนๆ ได ม อเบกขาเปนเหตใหสตบรสทธอย ฯ [๑๘๐] ดกรอานนท ครงนนแล พระเจามหาสทสสนะเสดจออกจาก กฏาคารหลงใหญ เสดจเขาไปยงกฏาคารแลวดวยทอง ประทบบนบลลงกแลวดวย เงน ทรงมพระทยประกอบดวย

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 147 เมตตา แผไปตลอดทศหนงอย ทศทสองทสามทส กเหมอนกน โดยนยน ทงเบองบน เบองลาง เบองขวาง แผไปตลอดโลกทว สตวทกเหลา ในททกสถาน ดวยพระทยอนประกอบดวยเมตตา อนไพบลย ถง ความเปนใหญ หาประมาณมได ไมมเวร ไมมความเบยดเบยนอย มพระทย ประกอบดวยกรณา ... มพระทยประกอบดวยมทตา ... มพระทยประกอบดวยอเบกขา แผไปตลอด ทศหนงอย ทศทสองทสามทสกเหมอนกน โดยนยน ทงเบองบน เบองลาง เบองขวาง แผ ไปตลอดโลกทวสตวทกเหลา ในททกสถาน ดวยพระทย อนประกอบดวยอเบกขาอนไพบลย ถงความเปนใหญหาประมาณมได ไมมเวร ไมมความเบยดเบยนอย ฯ [๑๘๑] ดกรอานนท พระเจามหาสทสสนะ มพระนครขนแปดหมน สพน มกสาวด ราชธานเปนประมข มปราสาทแปดหมนสพน มธรรมปราสาท มเรอนยอดหลงใหญ เปนประมข มบลลงก แปดหมนสพนแลวดวยทอง แลวดวยเงน แลวดวยงา แลวดวยแกว บษราคม ลาดดวยขนเจยม ลาดดวยสกหลาด ลาดดวยผาปกลวดลาย ลาดดวยหนงกวาง อยางด มพนกอนสง มนวมทงสองขางแดง มชางแปดหมนสพนเชอก มเครอง อลงการแลวดวยทอง มธงแลวดวยทอง คลมดวยตาขายแลวดวยทอง มพระยา ชางสกลอโบสถเปนประมข มมาแปด หมนสพน มเครองอลงการแลวดวยทอง มธงแลวดวยทอง คลมดวยตาขายแลวดวยทอง มวลาหกอศวราชเปนประมข ม รถแปดหมนสพนหมดวยหนงราชสห หนงเสอโครง และ หนงเสอเหลอง หม ดวยผากมพลเหลอง มอลงการแลวดวยทอง มธงแลวดวยทอง มตาขาย ปกคลม แลวดวยทอง มรถเวชยนตเปนประมข มแกวแปดหมนสพนดวง มแกวมณ เปนประมข มสตรแปดหมนสพนนาง มสภททาเทวเปนประมข มคฤหบด แปดหมนสพนคน มคฤหบดแกว เปนประมข มกษตรยแปดหมนสพนองค ผสวามภกด มปรณายกแกวเปนประมข มโคนมแปด หมนสพน กาลงกาดด หลงนานม กาลงเอาภาชนะรองได มผาโขมพสตรอยางเนอด ผาฝาย อยางเนอด และผาไหมอยางเนอด ผากมพลอยางเนอด ประมาณแปดหมนสพนโกฏพบ มพระ กระยาหารเตมภาชนะแปดหมนสพนสารบ มคนนามาถวายทงเวลาเชาและ เวลาเยน ฯ [๑๘๒] ดกรอานนท กโดยสมยนนแล ชางแปดหมนสพนเชอก มาสทเฝาพระเจา มหาสทสสนะ ทงเวลาเชาและเวลาเยน ครงนน พระเจามหา สทสสนะทรงพระดารวา ชาง แปดหมนสพนเชอกของเราเหลาน ยอมมายงทเฝา ทงเชาทงเยน ถากระไร ชางจานวนสหมน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 148 สองพน พงมาสทเฝาโดยลวงรอยป ตอครง ดกรอานนท ลาดบนน พระเจามหาสทสสนะตรส เรยกปรณายกแกวมา ตรสวา เพอนปรณายก ชางแปดหมนสพนเหลาน มาสทเฝาทงเชาทงเยน อยากระนนเลย โดยลวงไปรอยป พวกมนจงมาสทเฝาคราวละสหมนสองพนเชอก ดกรอานนท ปรณายกแกวรบสนองพระบรมราชโองการของพระเจามหาสทสสนะ แลว ฯ ดกรอานนท ลาดบนน โดยสมยตอมา ชางมาสทเฝาพระเจามหาสทสสนะ คราวละ สหมนสองพนเชอก โดยลวงรอยปตอครง ดกรอานนท ครงนนแล โดยลวงไปหลายป หลายรอยป หลายพนป พระนางสภททาเทวทรงพระดารวา เราไดเฝาพระเจามหาสทสสนะนาน มาแลว ถากระไร เราพงเขาไปเฝาเยยมพระองค ครงนน พระนางสภททาเทวตรสเรยกนางสนม มาตรสวา พวกทานจงมา จงอาบนา ชาระเกลาเสย จงหมผาสเหลอง พวกเราไดเฝาพระเจา มหาสทสสนะนานมาแลว พวกเราจกเขาไปเฝาเยยมพระองค ดกรอานนท พวกนางสนมรบ สนองพระราช เสาวนยของพระราชเทวสภททา แลวอาบนาชาระเกลา หมผาสเหลอง เขาไปหา พระนางสภททาเทว ดกรอานนท ครงนนแล พระนางสภททาเทวตรสเรยก ปรณายกแกวมาตรส วา พอปรณายกแกว ทานจงจดจตรงคเสนา เราไดเฝาพระเจา มหาสทสสนะนานมาแลว พวก เราจกไปเฝาพระองค ปรณายกแกวรบสนอง พระราชเสาวนยแลว จดเตรยมจตรงคเสนาไว เรยบรอยแลวไปทลวา จตรงคเสนา จดพรอมแลว ขอพระองคจงทรงทราบกาลอนควรในบดนเถด ฯ ครงนนแล พระนางสภททาเทวพรอมดวยจตรงคเสนาและนางสนมเสดจ ไปยงธรรม ปราสาท ครนเสดจเขาไปขนสธรรมปราสาทแลว เสดจเขาไปสเรอน ยอดหลงใหญ แลวประทบ ยนเหนยวบานประตเรอนยอดหลงใหญ พระเจามหา สทสสนะไดสดบเสยงทรงพระดารวา อะไร หนอ เหมอนเสยงคนหมมาก จงเสดจ ออกจากเรอนยอดหลงใหญ ทอดพระเนตรพระนาง สภททาเทวยนเหนยวบานประต ครนแลวไดตรสกะพระนางวา เทว เธอจงหยดอยทนแหละ อยาเขามาเลย ลาดบนน พระเจามหาสทสสนะตรสเรยกราชบรษคนหนงมาตรสวา พอผเจรญ มานแนะ พอจงนาบลลงกแลวดวยทองจากเรอนยอดหลงใหญไปตงในสวนตาลอน แลวดวยทอง ลวนราชบรษนนรบสนองพระราชโองการแลว ยกบลลงกแลวดวยทอง จากเรอนยอดหลงใหญ ไปตงไวในสวนตาลอนแลวดวยทองลวน ฯ ลาดบนน พระเจามหาสทสสนะทรงสาเรจสหไสยาดวยพระปรศวเบองขวา ซอน พระบาทเหลอมพระบาท มพระสตสมปชญญะ ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 149 [๑๘๓] ดกรอานนท ครงนนแล พระนางสภททาเทวไดทรงพระดารวา พระอนทรย ของพระเจามหาสทสสนะผองใสยงนก บรสทธ พระฉววรรณผดผอง พระเจามหาสทสสนะ อยาไดทรงทากาลกรยาเลย พระนางจงกราบทลพระเจามหา สทสสนะวา เทวะ พระนครแปดหมน สพนอนมกสาวดราชธานเปนประมขเหลาน ของทลกระหมอม ขอทลกระหมอมจงยงฉนทะใหเกด ในพระนครเหลานเถด จง ทาความใยดในชวต เทวะ ปราสาทแปดหมนสพน อนมธรรมปราสาท เปนประมข เหลานของทลกระหมอม ขอทลกระหมอมจงยงฉนทะใหเกดในปราสาทเหลาน ขอจง ทรงทาความใยดในชวต เทวะ เรอนยอดแปดหมนสพนหลง มเรอนยอด หลงใหญเปนประมข เหลานของทลกระหมอม ขอทลกระหมอมจงยงฉนทะใหเกด ในเรอนยอดเหลาน จงกระทาความ ใยดในชวต เทวะ บลลงกแปดหมนสพน แลวดวยทอง แลวดวยเงน แลวดวยงา แลวดวย แกวบษราคม ลาดดวยขนเจยม ลาดดวยสกหลาด ลาดดวยผาปกเปนลวดลาย ลาดดวยหนง กวางอยางด มพนก อนสง มนวมสแดงทงสองขางเหลานของทลกระหมอม ขอทลกระหมอมจง ยง ฉนทะใหเกดในบลลงกเหลาน จงกระทาความไยดในชวต เทวะ ชางแปดหมน สพนเชอก มเครองอลงการแลวดวยทอง มธงแลวดวยทอง มตาขายเครองปกคลม แลวดวยทอง มพระยาชาง ตระกลอโบสถเปนประมขเหลานของทลกระหมอม ขอทลกระหมอมจงยงฉนทะใหเกดในชาง เหลาน จงกระทาความไยดในชวต เทวะ มาแปดหมนสพนตว มเครองอลงการแลวดวยทอง มธงแลวดวยทอง มตาขาย เครองปกคลมแลวดวยทอง มวลาหกอศวราชเปนประมขเหลานของทล กระหมอม ขอทลกระหมอมจงยงฉนทะใหเกดในมาเหลาน จงกระทาความไยดในชวต เทวะ รถแปด หมนสพนคน หมดวยหนงราชสห หนงเสอโครง และหนงเสอเหลอง หมดวยผากมพลเหลอง ม เครองอลง การแลวดวยทอง มธงแลวดวยทอง มตาขาย เครองปกคลมแลวดวยทอง มรถเวชยนตเปน ประมขเหลานของทลกระหมอม ขอทลกระหมอมจงยงฉนทะใหเกดในรถเหลาน จงกระทาความ ไยดในชวต เทวะ แกวแปดหมนสพนดวง มแกวมณเปนประมขเหลานของทลกระหมอม ขอ ทล กระหมอมจงยงฉนทะใหเกดในแกวมณเหลาน จงกระทาความไยดในชวต เทวะ สตรแปด หมนสพนนาง มนางแกวเปนประมขเหลานของทลกระหมอม ขอทล กระหมอมจงยงฉนทะให เกดในสตรเหลาน จงกระทาความไยดในชวต เทวะ คฤหบดแปดหมนสพนคน มคฤหบดแกว เปนประมขเหลานของทลกระหมอม ขอทลกระหมอมจงยงฉนทะใหเกดในคฤหบดเหลาน จง กระทาความไยดในชวต เทวะ กษตรยแปดหมนสพนองคผสวามภกด มปรณายกแกวเปน ประมขเหลาน ของทลกระหมอม ขอทลกระหมอมจะยงฉนทะใหเกดในกษตรยเหลาน จงทาความ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 150 ไยดในชวต เทวะ โคนมแปดหมนสพนตว กาลงกาดดหลงนานม กาลงเอา ภาชนะรองไดเหลาน ของทลกระหมอม ขอทลกระหมอมจงยงฉนทะใหเกดใน โคนมเหลาน จงกระทาความไยดในชวต เทวะ ผาโขมพสตรอยางเนอด ผาฝาย อยางเนอด และผาไหมอยางเนอด ผากมพลอยางเนอด แปดหมนสพนโกฏพบ เหลานของทลกระหมอม ขอทลกระหมอมจงยงฉนทะใหเกดในผาเหลาน จง กระทาความไยดในชวต พระกระยาหารเตมภาชนะแปดหมนสพนสารบ มคนนามา ถวายทง เวลาเยนและเวลาเชาเหลานของทลกระหมอม ขอทลกระหมอมจงยงฉนทะ ใหเกดในพระกระยา หารเหลาน จงกระทาความไยดในชวต ดงน ฯ ดกรอานนท เมอพระนางกราบทลอยางนแลว พระเจามหาสทสสนะได ตรสตอบ พระเทววา เทว เธอไดทกทายเราดวยของทนารก นาใคร นาพอใจ สนกาลนานแล แตใน กาลภายหลง เธอจะทกเราดวยของทไมนารก ไมนาใคร ไมนาพอใจ พระนางกราบทลวา หมอมฉนจะกราบทลพระองคอยางไร เทว เธอจงทกทายเราอยางนวา ความเปนตางๆ ความ พลดพราก ความเปนโดย ประการอน จากสงทนารก นาพอใจทงหลาย ทงปวงทเดยว ยอมม ทลกระหมอม อยาไดมความอาลยทากาลกรยาเลย กาลกรยาของผมความอาลยเปนทกข และ กาล กรยาของผมความอาลย บณฑตตเตยน ขอทลกระหมอมจงละความพอพระทย ในพระนครแปด หมนสพน อนมกสาวดราชธานเปนประมขเหลานของทลกระหมอม เสยเถด อยาไดกระทาความ อาลยในชวตเลย ขอทลกระหมอมจงละความพอพระ ทยในปราสาทแปดหมนสพน... ในเรอน ยอดแปดหมนสพน... ในบลลงก แปดหมนสพน... ในชางแปดหมนสพน... ในมาแปดหมน สพน... ในรถ แปดหมนสพน... ในแกวมณแปดหมนสพน... ในสตรแปดหมนสพน ... ใน คฤหบดแปดหมนสพน ... ในกษตรยแปดหมนสพน ... ในโคนมแปดหมนสพน ... ในผาโขมพสตร อยางเนอละเอยด ผาฝายอยางเนอด ผาไหมอยางเนอด ผากมพล อยางเนอดแปดหมนสพนโกฏ พบ... ในสารบคาวหวานแปดหมนสพนท ขอทล กระหมอมจงละความพอพระทยในสงเหลานๆ เสยเถด อยางไดทรงทาความอาลย ในชวตเลย ดงน ดกรอานนท เมอพระเจามหาสทสสนะ ตรสอยางนแลว พระนางสภททาเทวทรงพระกรรแสงหลงพระอสสชล ฯ ดกรอานนท ครงนนแล พระนางสภททาเทวทรงเชดพระอสสชลแลว กราบทลพระเจา มหาสทสสนะวา เทวะ ความเปนตางๆ ความพลดพราก ความ เปนโดยประการอน จากสงท

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 151 นารก นาพอใจทงปวงทเดยว ยอมม ทลกระหมอม อยาไดมความอาลยทากาลกรยาเลย กาลกรยา ของผมความอาลยเปนทกข กาล กรยาของผมอาลย บณฑตตเตยน ขอทลกระหมอมจงละความ พอพระทยใน พระนครแปดหมนสพน อนมกสาวดราชธานเปนประมขเหลานของทลกระหมอม เสยเถด อยาไดทรงทาความอาลยในชวตเลย ขอทลกระหมอมจงทรงละความพอ พระทยในปราสาท แปดหมนสพน... ในเรอนยอดแปดหมนสพน... ในบลลงก แปดหมนสพน ... ในชางแปดหมน สพน ... ในมาแปดหมนสพน ... ในรถ แปดหมนสพน... ในแกวมณแปดหมนสพน... ในสตร แปดหมนสพน... ใน คฤหบดแปดหมนสพน ... ในกษตรยแปดหมนสพน ... ในโคนมแปดหมน สพน ... ในผาโขมพสตรอยางเนอด ผาฝายอยางเนอด ผาไหมอยางเนอด ผากมพลอยาง เนอด แปดหมนสพนโกฏพบ... ในสารบคาวหวานแปดหมนสพนท ขอทล กระหมอมจงละความพอ พระทยในสงเหลานๆ เสยเถด อยาทรงกระทาความอาลย ในชวตเลย ดงน ฯ [๑๘๔] ดกรอานนท ตอมาไมนาน พระเจามหาสทสสนะไดทรง กระทากาลกรยา ดกรอานนท คฤหบดหรอบตรแหงคฤหบด เมอบรโภคโภชนะ อนเปนทชอบใจ ยอมมนเมาใน อาหาร ฉนใด ความเสวยอารมณในเวลาใกลมรณะ ของพระเจามหาสทสสนะไดเปนฉนนน เหมอนกน และพระเจามหาสทสสนะ ครนเสดจสวรรคตแลว ทรงเขาถงสคตพรหมโลก ดกร อานนท พระเจามหา สทสสนะทรงเลนอยางเดกอยประมาณแปดหมนสพนป ทรงดารงตาแหนง อปราช อยแปดหมนสพนป ทรงครอบครองราชสมบตอยแปดหมนสพนป ทรงดารง เพศคฤหสถ ประพฤตพรหมจรรยในธรรมปราสาทแปดหมนสพน ทาวเธอทรง เจรญพรหมวหารส เบองหนา แตตายเพราะกายแตก จงเสดจเขาถงพรหมโลก ฯ [๑๘๕] ดกรอานนท เธอคงจะคดอยางนวา สมยนน พระเจามหา สทสสนะคงจะ เปนคนอนแน ดกรอานนท ขอนนเธอไมพงเหนอยางนน สมยนน เราไดเปนพระเจามหา สทสสนะ พระนครแปดหมนสพนอนมกสาวด ราชธานเปนประมขเหลานนของเรา ปราสาทแปด หมนสพนอนมธรรมปราสาทเปน ประมขเหลานน เรอนยอดของเราแปดหมนสพนอนมเรอนยอด หลงใหญเปนประมข เหลานนของเรา บลลงกแปดหมนสพนอนแลวดวยทอง แลวดวยเงน แลว ดวยงา แลวดวยแกวบษราคม ลาดดวยขนเจยม ลาดดวยสกหลาด ลาดดวยผาปกเปน ลวดลาย

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 152 ลาดดวยหนงกวางอยางด มพนกอนสง มนวมแดงทงสองขาง เหลานน ของเรา ชางแปดหมน สพน มเครองอลงการแลวดวยทอง มธงแลวดวยทอง มตาขายเครองปกคลมแลวดวยทอง มพระยาชางตระกลอโบสถเปนประมขเหลานน ของเรามาแปดหมนสพน มเครองอลงการแลวดวย ทอง มธงแลวดวยทอง ม ตาขายเครองปกคลมแลวดวยทอง มวลาหกอศวราชเปนประมข เหลานนของเรา รถ แปดหมนสพน หมดวยหนงราชสห หนงเสอโครง หนงเสอเหลอง หม ดวย ผากมพลเหลอง มเครองอลงการแลวดวยทอง มธงแลวดวยทอง มตาขายเครอง ปกคลม แลวดวยทอง มรถเวชยนตเปนประมขเหลานนของเรา แกวมณแปดหมน สพนดวง มแกวมณ เปนประมขเหลานนของเรา สตรแปดหมนสพนนาง ม สภททาเทวเปนประมขเหลานนของเรา คฤหบดแปดหมนสพนคนมคฤหบดแกว เปนประมขเหลานนของเรา กษตรยแปดหมนสพนองค ผสวามภกด มปรณายกแกว เปนประมขเหลานนของเรา โคนมแปดหมนสพนตว กาลงกาดด หลงนานม กาลง เอาภาชนะรองไดเหลานนของเรา ผาโขมพสตรอยางเนอด ผาฝายอยางเนอด ผาไหมอยางเนอด ผากมพลอยางเนอด แปดหมนสพนโกฏพบเหลานนของเรา สารบคาวหวาน แปดหมนสพนท มคนใสภตตาหารนามาถวายทงเวลาเชาและเวลา เยน เหลานนของเรา ดกร อานนท บรรดาพระนครแปดหมนสพน พระนครท เราอยครอบครองสมยนน คอกสาวดราชธาน เมองเดยว บรรดาปราสาทแปดหมนสพนเหลานน คอธรรมปราสาทหลงเดยว เทานน บรรดา เรอนยอดแปดหมนสพนหลง เรอนยอดทเราอยครอบครองสมยนน คอเรอนยอดหลงใหญหลง เดยวเทานน บรรดาบลลงกแปดหมนสพนเหลานน บลลงกทเราใชสอยสมยนน คอบลลงก แลวดวยทอง หรอแลวดวยเงน หรอแลว ดวยงา หรอแลวดวยแกวบษราคม บลลงกเดยว เทานน บรรดาชางแปดหมน สพนเชอกเหลานน ชางทเราขนขสมยนน คอพระยาชางตระกล อโบสถเชอกเดยว เทานน บรรดามาแปดหมนสพนตวเหลานน มาทเราขนขสมยนน คอวลาหก อศวราชตวเดยวเทานน บรรดารถแปดหมนสพนคนเหลานน รถทเราขนขสมยนน คอรถเวชยนต คนเดยวเทานน บรรดาสตรแปดหมนสพนคนเหลานน สตรซง บารงบาเรอเราสมยนน เปนนาง กษตรยหรอแพศยคนเดยวเทานน บรรดา ผาแปดหมนสพนโกฏพบเหลานน ผาทเรานงหมสมย นน เปนผาโขมพสตรอยาง เนอด หรอผาฝายอยางเนอด หรอผาไหมอยางเนอด หรอผากมพล อยางเนอด สารบเดยวเทานน บรรดาสารบคาวหวานแปดหมนสพนทเหลานน สารบทเรา บรโภคขาวสกทะนานหนงเปนอยางยง และกบพอสมควรแกขาวสกนนสารบเดยว เทานน ดกร อานนท เธอจงดเถด สงขารทงหลายเหลานนทงหมดลวงไปแลว ดบไปแลว แปรไปแลว

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 153 ดกรอานนท สงขารทงหลายไมเทยงอยางนแล สงขาร ทงหลายไมยงยนอยางนแล สงขารทงหลาย ไมนายนดอยางนแล ดกรอานนท ขอนควรจะเบอหนายในสงขารทงหลายทงปวงทเดยว ควรท จะคลายกาหนด ควร เพอจะหลดพนไป ดกรอานนท เรายอมรททอดทงรางกาย เราทอดทง รางกายไว ในประเทศน การทเราเปนพระเจาจกรพรรดผทรงธรรม เปนพระราชาโดยธรรม เปน ใหญในแผนดนมมหาสมทร ๔ เปนขอบเขต ชนะแลว มอาณาจกรมนคง สมบรณดวยแกว ๗ ประการ การทอดทงรางกายไวน นบเปนครงทเจด ดกร อานนท เราไมเลงเหนประเทศนนๆ ในโลก ทงเทวโลก มารโลก พรหมโลก ในหมสตวทงสมณพราหมณ เทวดาและมนษย ท ตถาคตจะทอดทงสรระไวเปน ครงทแปด ดงน ฯ พระผมพระภาคผสคตศาสดา ไดตรสไวยากรณภาษตนจบลงแลว จงได ตรสคาถา ประพนธตอไปอกวา [๑๘๖] สงขารทงหลายไมเทยงหนอ มอนเกดขนและเสอมไปเปน ธรรมดา บงเกดขนแลวยอมดบไป การเขาไประงบสงขารเหลานนเสยได เปนความสข ดงน ฯ จบมหาสทสสนสตร ท ๔ --------------------------

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 154 ๕. ชนวสภสตร (๑๘) -------------------- [๑๘๗] ขาพเจาไดสดบมาอยางน สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระตาหนกตก ในบานนาทกะ กสมยนน พระผมพระภาคทรงพยากรณพวกชนผบาเรอพระพทธเจา พระธรรม และพระสงฆ ในชนบทรอบๆ ซงทากาละลวงไปนานแลว ในทเกดทงหลายวา คนโนนเกด ณ ทโนน คนโนนเกด ณ ทโนน ในแควนกาสและโกศล แควน วชชและมลละ แควนเจตและวงสะ แควนกรและปญจาละ แควนมจฉะและ สรเสนะ ชาวบานนาทกะกวา ๕๐ คน ซงเปนผบาเรอทากาละลวงไปนานแลว เปนโอปปาตกะ เพราะสนโอรมภาคยสงโยชน ๕ อยาง ปรนพพาน ณ ทนน ไมกลบจากโลกนน เปนธรรมดา ชาวบานนาทกะกวา ๙๐ คน ซงเปนผบาเรอ ทากาละลวงไปนานแลว เปนพระ สกทาคาม เพราะสนสงโยชน ๓ อยาง เพราะ ราคะ โทสะ และโมหะเบาบาง จะมายงโลกน เพยงครงเดยว แลวจกทาทสด ทกขได ชาวบานนาทกะกวา ๕๐๐ คน ซงเปนผบาเรอ ทากาละ ลวงไปนานแลว เปนพระโสดาบนเพราะสนสงโยชน ๓ อยาง มอนไมตกตาเปนธรรมดา เปน ผเทยง มอนจะตรสรเปนเบองหนา ฯ [๑๘๘] ชาวบานนาทกะผบาเรอ ไดสดบขาวมาวา พระผมพระภาคทรง พยากรณพวก ชนผบาเรอพระพทธเจา พระธรรม พระสงฆ ในชนบทรอบๆ ซงทากาละลวงไปนานแลว ใน ทเกดทงหลายวา คนโนนเกด ณ ทโนน คนโนน เกด ณ ทโนน ในแควนกาสและโกศล แควน วชชและมลละ แควนเจตและ วงสะ แควนกรและปญจาละ แควนมจฉะและสรเสนะ ชาวบาน นาทกะกวา ๕๐ คน ซงเปนผบาเรอ ทากาละลวงไปนานแลว เปนโอปปาตกะ เพราะสน โอรม ภาคยสงโยชน ๕ อยาง ปรนพพาน ณ ทนน ไมกลบมาจากโลกนนเปน ธรรมดา ชาวบานนาทกะ กวา ๙๐ คน ซงเปนผบาเรอ ทากาละลวงไปนานแลว เปนพระสกทาคาม เพราะสนสงโยชน ๓ อยาง เพราะราคะ โทสะ และโมหะ เบาบาง จะมายงโลกนเพยงครงเดยว แลวจกทาทสด ทกขได ชาวบานนาทกะ กวา ๕๐๐ คน ซงเปนผบาเรอ ทากาละลวงไปนานแลว เปนพระโสดา บนเพราะ สนสงโยชน ๓ อยาง มอนไมตกตาเปนธรรมดา เปนผเทยง มอนจะตรสรเปน เบอง

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 155 หนา เพราะเหตนนแล ชาวบานนาทกะผบาเรอ จงปลมใจ เบกบาน เกด ปตและโสมนส เพราะไดฟงคาพยากรณปญหาของพระผมพระภาค ฯ [๑๘๙] ทานพระอานนท ไดสดบขาวมาวา พระผมพระภาคทรงพยากรณ พวกชนผ บาเรอพระพทธเจา พระธรรม พระสงฆ ในชนบทรอบๆ ซงทากาละ ลวงไปนานแลว ในท เกดทงหลายวา คนโนนเกด ณ ทโนน คนโนนเกด ณ ทโนน ในแควนกาสและโกศล แควน วชชและมลละ แควนเจตและวงสะ แควนกรและปญจาละ แควนมจฉะและสรเสนะ ชาวบาน นาทกะกวา ๕๐ คน ซงเปนผบาเรอ ทากาละลวงไปนานแลว เปนโอปปาตกะ เพราะสนโอรม ภาคย สงโยชน ๕ อยาง ปรนพพาน ณ ทนน ไมกลบมาจากโลกนนเปนธรรมดา ชาวบานนาทกะ กวา ๙๐ คน ซงเปนผบาเรอ ทากาละลวงไปนานแลว เปน พระสกทาคาม เพราะสนสงโยชน ๓ อยาง เพราะราคะ โทสะ และโมหะ เบาบาง จะมายงโลกนเพยงครงเดยว แลวจกทาทสด ทกขได ชาวบานนาทกะ กวา ๕๐๐ คน ซงเปนผบาเรอ ทากาละลวงไปนานแลว เปนพระโสดาบน เพราะ สนสงโยชน ๓ อยาง มอนไมตกตาเปนธรรมดา เปนผเทยง มอนจะตรสรเปน เบองหนา เพราะเหตนนแล ชาวบานนาทกะผบาเรอจงปลมใจ เบกบาน เกดปต และโสมนส เพราะไดฟง คาพยากรณปญหาของพระผมพระภาค ฯ ครงนนแล ทานพระอานนทมความดารวา กชาวมคธผบาเรอเหลาน ทงมากมาย ทง เปนคนเกาแก ทากาละลวงไปนานแลว องคะและมคธะเหนจะ วางจากชาวมคธผบาเรอ ทากาละ ลวงไปนานแลว เพราะเหตนน ชาวมคธนนท เปนผเลอมใสในพระพทธเจา เลอมใสใน พระธรรม เลอมใสในพระสงฆ กระทาใหบรบรณในศลทงหลาย ทากาละลวงไปนานแลว พระผม พระภาคจงไม ทรงพยากรณ การพยากรณจะพงสาเรจประโยชนแกพวกเขา ชนเปนอนมากจะพง เลอมใส แตนน จะพงไปสสคต อนง พระเจาแผนดนมคธผเปนจอมเสนา ทรงพระนามวา พมพสาร ทรงดารงอยในธรรม เปนราชาผปกครองโดยธรรม ทรงเกอกลแกพวกพราหมณและ คฤหบด ชาวนคม และชาวชนบท อนง ขาววา พวกมนษยพากนสรรเสรญอยวา พระเจาแผนดน มคธนน ทรงดารงอยในธรรม เปนราชาผปกครองโดยธรรม ทรงปกครองพวกเราใหเปนสขอยางน เสดจสวรรคต เสยแลว พวกเราอยเปนผาสกในแวนแควนของพระองค ผทรงดารงอยในธรรม เปนราชาผปกครองโดยธรรมอยางน อนง พระเจาแผนดนมคธนน ทรงเลอมใส ในพระพทธเจา ทรงเลอมใสในพระธรรม ทรงเลอมใสในพระสงฆ ทรงทาให บรบรณในศลทงหลาย อนง ขาววา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 156 มนษยทงหลายกลาวกนอยางนวา แม จนกระทงเวลาจะเสดจสวรรคต พระเจาแผนดนมคธผเปน จอมเสนาทรงพระนามวา พมพสาร กยงทรงสรรเสรญพระผมพระภาค เสดจสวรรคตแลว พระเจา แผนดน มคธนนเสดจสวรรคตลวงไปนานแลว พระผมพระภาคไมทรงพยากรณ การ พยากรณจะ พงสาเรจประโยชน แมแกพระเจาแผนดนมคธนน ชนเปนอนมากจะ พงเลอมใส แตนนจะพง ไปสสคต กพระผมพระภาคตรสรในแผนดนมคธ ทาไม พระผมพระภาคจงไมทรงพยากรณพวก ชาวมคธผบาเรอ ซงทากาละลวงไปนานแลว ในแผนดนมคธทพระผมพระภาคตรสรนน ในทเกด ทงหลาย กถาพระผมพระภาค ไมทรงพยากรณพวกชาวมคธผบาเรอ ซงทากาละลวงไปนานแลว ในทเกดทงหลาย พวกชาวมคธผบาเรอจะพงนอยใจวา อยางไร พระผมพระภาคจงไมทรงพยากรณ พวกเขา ฯ ทานพระอานนทปรารภพวกชาวมคธผบาเรอ พจารณาเหตนอยในทลบแต ผเดยว ลกขน ในเวลาใกลรงแหงราตร เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนเขาไปเฝาแลว ถวายบงคม พระผมพระภาคแลว นง ณ ทควรสวนขางหนง ครนทานพระอานนทนงเรยบรอยแลวไดกราบทล พระผมพระภาควา ขาแตพระองค ผเจรญ ขาพระองคไดสดบขาวมาวา พระผมพระภาค ทรง พยากรณพวกชนผ บาเรอพระพทธเจา พระธรรม พระสงฆ ในชนบทรอบๆ ซงทากาละลวงไป นานแลว ในทเกดทงหลายวา คนโนนเกด ณ ทโนน คนโนนเกด ณ ทโนน ในแควนกาส และโกศล แควนวชชและมลละ แควนเจตและวงสะ แควนกร และปญจาละ แควนมจฉะ และสรเสนะ ชาวบานนาทกะกวา ๕๐ คน ซงเปนผ บาเรอ ทากาละลวงไปนานแลว เปน โอปปาตกะ เพราะสนโอรมภาคยสงโยชน ๕ อยาง ปรนพพาน ณ ทนน ไมกลบมาจากโลกนน เปนธรรมดา ชาวบานนาทกะ กวา ๙๐ คน ซงเปนผบาเรอ ทากาละลวงไปนานแลว เปนพระ สกทาคาม เพราะ สนสงโยชน ๓ อยาง เพราะราคะ โทสะ และโมหะ เบาบาง จะมายงโลก น เพยงครงเดยว แลวจกทาทสดทกขได ชาวบานนาทกะกวา ๕๐๐ คน ซงเปน ผบาเรอ ทากาละ ลวงไปนานแลว เปนพระโสดาบน เพราะสนสงโยชน ๓ อยาง มอนไมตกตาเปนธรรมดา เปนผเทยง มอนจะตรสรเปนเบองหนา เพราะเหต นนแล ชาวบานนาทกะ ผบาเรอ จงปลมใจ เบกบาน เกดปตและโสมนส เพราะไดฟงคาพยากรณปญหาของพระผมพระภาค พระเจาขา ก ชาวมคธผบาเรอ เหลาน ทงมากมาย ทงเปนคนเกาแก ทากาละลวงไปนานแลว องคะและมคธะ เหนจะวางจากชาวมคธผบาเรอ ทากาละลวงไปนานแลว เพราะเหตนน ชาวมคธ นนทเปนผ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 157 เลอมใสในพระพทธเจา เลอมใสในพระธรรม เลอมใสในพระสงฆ กระทาใหบรบรณในศล ทงหลาย ทากาละลวงไปนานแลว พระผมพระภาคจงไม ทรงพยากรณ การพยากรณจะพงสาเรจ ประโยชนแกพวกเขา ชนเปนอนมากจะ พงเลอมใส แตนน จะพงไปสสคต พระเจาขา พระเจา แผนดนมคธผเปน จอมเสนา ทรงพระนามวาพมพสาร พระองคน ทรงดารงอยในธรรม เปน ราชา ผปกครองโดยธรรม ทรงเกอกลแกพวกพราหมณและคฤหบด ชาวนคมและชาว ชนบท อนง ขาววา พวกมนษยพากนสรรเสรญอยวา พระเจาแผนดนมคธนน ทรงดารงอยในธรรม เปนราชาผ ปกครองโดยธรรม ทรงปกครองพวกเราใหเปนสข อยางน เสดจสวรรคตเสยแลว พวกเราอย เปนผาสกในแวนแควนของพระองค ผทรงดารงอยในธรรม เปนราชาผปกครองโดยธรรมอยางน พระเจาขา พระเจา แผนดนมคธนนทรงเลอมใสในพระพทธเจา ทรงเลอมใสในพระธรรม ทรง เลอม ใสในพระสงฆ ทรงทาใหบรบรณในศลทงหลาย อนง ขาววา มนษยทงหลาย กลาวกน อยางนวา แมจนกระทงเวลาจะเสดจสวรรคต พระเจาแผนดนมคธผเปน จอมเสนา ทรงพระนาม วาพมพสาร กยงทรงสรรเสรญพระผมพระภาค เสดจสวรรคตแลว พระเจาแผนดนมคธนน เสดจสวรรคตลวงไปนานแลว พระผมพระภาคไมทรงพยากรณ การพยากรณจะพงสาเรจประโยชน แมแกพระเจา แผนดนมคธนน ชนเปนอนมากจะพงเลอมใส แตนนจะพงไปสสคต พระเจาขา พระผมพระภาคตรสรในแผนดนมคธ ทาไมพระผมพระภาคจงไมทรงพยากรณ ชาวมคธผบาเรอ ซงทากาละลวงไปนานแลว ในแผนดนมคธทพระผมพระภาค ตรสรนน ในทเกดทงหลาย กถา พระผมพระภาคไมทรงพยากรณพวกชาวมคธ ผซงทากาละลวงไปนานแลว ในทเกดทงหลาย เพราะเหตนน ชาวมคธผบาเรอ จะพงนอยใจวา อยางไรพระผมพระภาค จงไมทรงพยากรณ พวกเขา ฯ ทานพระอานนทปรารภชาวมคธผบาเรอน ทลเลยบเคยงเฉพาะพระพกตร พระผมพระภาค แลวลกจากอาสนะถวายบงคมพระผมพระภาคทาประทกษณหลก ไปแลว ฯ [๑๙๐] ครงนนแล เมอทานพระอานนทหลกไปไมนาน เวลาเชา พระผมพระภาคทรง นงแลว ทรงถอบาตรและจวร เสดจเขาไปบณฑบาตยงบาน นาทกะ เสดจเทยวบณฑบาตใน บานนาทกะ ภายหลงภต กลบจากบณฑบาตแลว ทรงลางพระบาทเสดจเขาพระตาหนกตกแลว ทรงปรารภถงชาวมคธผบาเรอ ทรง ตงพระทยมนสการประมวลเหตทงปวงดวยพระทย ประทบนง บนอาสนะทเขาปลาด ไว ดวยทรงพระดารวา เราจกรคต จกรภพหนาของชาวมคธเหลานนวา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 158 ผเจรญ เหลานนมคตอยางไร มภพหนาเปนอยางไร พระผมพระภาคไดทรงเหนชาวมคธ ผบาเรอ แลววา ผเจรญเหลานน มคตเปนอยางไร มภพหนาเปนอยางไร ครงนน เวลาเยน พระผม พระภาคทรงออกจากทเรน เสดจออกจากทพระตาหนกตก ประทบนงบนอาสนะทเขาปลาดไวใน รมเงาวหาร ฯ [๑๙๑] ครงนนแล ทานพระอานนทเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนเขาไป เฝา แลวถวายบงคมพระผมพระภาค นง ณ ทควรสวนขางหนง ครน ทานพระอานนทนงเรยบรอย แลวไดกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ พระผม พระภาคทรงปรากฏวาสงบระงบ สพระพกตร ของพระผมพระภาคผดผองนกเพราะ พระอนทรยผองใส วนน พระผมพระภาคยอมอยดวยวหาร ธรรมอนสงบเปนแน ฯ พระผมพระภาคตรสวา ดกรอานนท ขอทเธอปรารภชาวมคธผบาเรอ พดเลยบเคยง เฉพาะหนาเราแลวลกจากอาสนะหลกไป เพราะขอนนเปนเหต เรา เทยวบณฑบาตในบานนาทกะ ภายหลงภตกลบจากบณฑบาตแลว ลางเทาเขาไป ยงตกทพกแลวปรารภชาวมคธผบาเรอ ตงใจ มนสการ ประมวลเหตทงปวงดวยใจ นงอยบนอาสนะทเขาปลาดไวดวยดารวา เราจกรคต จกร ภพหนาของชาวมคธ เหลานนวา ผเจรญเหลานน มคตเปนอยางไร มภพหนาเปนอยางไร อานนท เรา ไดเหนชาวมคธผบาเรอแลววา ผเจรญเหลานน มคตเปนอยางไร มภพหนาเปน อยางไร อานนท ลาดบนน ยกษหายไปเปลงเสยงใหไดยนวา ขาแตพระผมพระภาค ขาพระพทธเจาม นามวาชนวสภะ ขาแตพระสคต ขาพระพทธเจามนามวาชนวสภะ อานนทเธอรหรอไมวา เธอเคยไดฟงชอวา ชนวสภะเหนปานน ในกาลกอนแตกาลน ฯ อ. ขาพระองคไมทราบวา เคยไดฟงชอวา ชนวสภะเหนปานน ในกาล กอนแต กาลนเลย อนง ขาพระองคขนลกชชนเพราะไดฟงชอวาชนวสภะ ขาพระ องคนนคดวา ผทม นามบญญตวา ชนวสภะเหนปานนนน ไมใชยกษตาๆ เปน แน ฯ อานนท ในระหวางทมเสยงปรากฏ ยกษมผวพรรณผดผองยงปรากฏตอ หนาเรา แมครงทสองกเปลงเสยงใหไดยนวา ขาแตพระผมพระภาค ขาพระพทธ เจามนามวา พมพสาร ขาแตพระสคต ขาพระพทธเจามนามวา พมพสาร ครง ทเจดน ขาพระพทธเจาเขาถงความเปน สหาย ของทาวเวสสวรรณมหาราช ขา พระพทธเจานนจตจากนแลว สามารถเปนพระราชาในหม มนษย ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 159 [๑๙๒] ขาพระพทธเจาเคลอนจากเทวโลกนเจดครง จากมนษยโลกนนเจดครง รวมทองเทยวอยสบสครง ยอมรจกภพทขาพระพทธเจาเคยอยอาศยในกอน ฯ ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระพทธเจามความไมตกตา ทราบชดมานานวน ถงความไม ตกตา อนง ขาพระพทธเจาตงความหวงไวเพอความเปนพระสกทาคาม ฯ อา. ขอททานชนวสภะยกษประกาศวา ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระพทธ เจามความ ไมตกตา ทราบชดมานานวนถงความไมตกตา และตงความหวงเพอ ความเปนพระสกทาคามน นาอศจรรย ไมเคยมมา กมอะไรเปนเหต ทาน ชนวสภะยกษ จงทราบชดการบรรลคณวเศษ อนโอฬารเหนปานนเลา ฯ ภ. ชนวสภะยกษประกาศวา ขาแตพระผมพระภาค ขอทขาพระพทธเจา รการบรรล คณวเศษอนโอฬารนนน ไมเวนจากศาสนาของพระองค ขาแตพระสคต ไมเวนจากศาสนาของ พระองค ขาแตพระองคผเจรญ ตงแตวนทขาพระพทธ เจาเลอมใสในพระผมพระภาคอยางยงนน เปนตนมา ขาพระพทธเจาไมตกตา ทราบชดมานานวนถงความไมตกตา อนง ขาพระพทธเจาตง ความหวงไวเพอความ เปนพระสกทาคาม ดงจะกราบทลใหทรงทราบ ขาพระพทธเจาถกทาวเวสสวร รณ มหาราชสงไปในสานกของทาววรฬหกมหาราชดวยกรณยกจบางอยาง ในระหวาง ทาง ขาพระ พทธเจาไดเหนพระผมพระภาค ซงเสดจไปยงพระตาหนกตก ทรง ปรารภชาวมคธผบาเรอ ตง พระทยมนสการประมวลเหตทงปวงดวยพระทยประทบ อยดวยทรงดารวา เราจกรคต จกรภพหนา ของชาวมคธเหลานนวา ผเจรญเหลา นน มคตเปนอยางไร มภพหนาเปนอยางไร ขอทขาพระ พทธเจารบคาตอหนา ทาวเวสสวรรณซงกลาวในบรษทนนวา ชาวมคธผเจรญเหลานนมคตเปนอยาง ไร เปนความอศจรรยเลกนอย ขาพระพทธเจาคดวา เราจกเฝาพระผมพระภาค และ จกกราบทล ขอนแดพระผมพระภาค ขาพระพทธเจามเหต ๒ อยางนแล ทจะได เขาเฝาพระผมพระภาค วนกอนๆ นานมาแลว ในวนอโบสถท ๑๕ ในราตรวน เพญวสสปนายกา เทวดาชนดาวดงส ทงสนนงประชมกนในสธรรมาสภาเทพบรษท มากมายนงอยโดยรอบ และทาวจาตมหาราชนงอย ใน ๔ ทศ คอในทศบรพา ทาวธตรฏฐมหาราช นงผนหนาไปทางทศปจจม แวดลอมดวยเทวดา ทงหลาย ใน ทศทกษณ ทาววรฬหกมหาราช นงผนหนาไปทางทศอดร แวดลอมดวยเทวดา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 160 ทงหลาย ในทศปจจม ทาววรปกขมหาราช นงผนหนาไปทางทศบรพา แวด ลอมดวยเทวดา ทงหลาย ในทศอดร ทาวเวสสวรรณมหาราช นงผนหนาไปทาง ทศทกษณ แวดลอมดวยเทวดา ทงหลาย กเมอเทวดาชนดาวดงสทงสนนงประชม กนในสธรรมาสภา เทพบรษทมากมายนงอย โดยรอบ และทาวจาตมหาราชนงอย ในทศทง ๔ นอาสนะทาวจาตมหาราช ขางหลงถดออกมาก อาสนะของขาพระพทธ เจา เทวดาเหลานนประพฤตพรหมจรรยในพระผมพระภาคแลวบงเกดใน ภพดาว ดงสเมอกน ยอมไพโรจนลวงเทวดาเหลาอนดวยวรรณะและยศ นยวา เพราะเหต นน เทวดาชนดาวดงสจงปลมใจ เบกบาน เกดปตและโสมนสวา ทานผเจรญ ทงหลาย ทพยกายยอม บรบรณหนอ อสรกายยอมเสอมไป ฯ ครงนนแล ทาวสกกะจอมเทพ ทรงทราบความบนเทงใจของเทวดาชน ดาวดงสแลว จงทรงบนเทงตามดวยคาถาเหลาน ความวา [๑๙๓] ทานผเจรญทงหลาย เทวดาชนดาวดงสพรอมกบพระอนทร ยอมบนเทงใจหนอ ถวายนมสการพระตถาคต และความทพระธรรมเปนธรรมด เหนเทวดาผ ใหมๆ ผมวรรณะ มยศ ประพฤต พรหมจรรยในพระสคตแลว มา ณ ทน เทวดาเหลานนเปน สาวกของพระพทธเจา ผทรงปญญาอนกวางขวาง บรรล คณ วเศษแลว ยอมรงเรองลวงเทวดาเหลาอน ณ ทน ดวยวรรณะ ดวยยศ และอาย เทวดาชนดาวดงสพรอมกบพระอนทรเหน เชนน ยอมชนบาน ถวายนมสการพระตถาคต และความท พระธรรมเปนธรรมด ฯ [๑๙๔] ขาแตพระองคผเจรญ นยวา เพราะเหตนน เทวดาชนดาวดงส จงปลมใจ เบกบาน เกดปตและโสมนสยงกวาประมาณดวยกลาวกนวา ทานผ เจรญทงหลาย ทพยกายยอม บรบรณหนอ อสรกายยอมเสอมไป ครงนน ทาว จาตมหาราชถงแมจะมคาทเทวดาชนดาวดงส คดกนปรกษากนถงความประสงค ซง เปนเหตใหนงประชมกน ณ สธรรมาสภากลาวแลว กมในขอ ประสงคนน ทาว จาตมหาราช แมรบคาสงกาชบมาแลว กมในขอประสงคนน ยนอยบนอาสนะ ของตนๆ ไมหลกไป ฯ ทาวมหาราชเหลานนผรบถอยคา รบคาสงแลว มใจผองใส สงบระงบ ยนอยบนอาสนะของตนๆ ดงน ฯ [๑๙๕] ขาแตพระองคผเจรญ ครงนนแล แสงสวางอยางยงเกดขนใน ทศอดร โอภาส ปรากฏลวงเทวานภาพของเทวดาทงหลายครงนน ทาวสกกะจอม เทพจงตรสเรยกเทวดาชนดาวดงส

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 161 มาวา ดกรทานผนรทกขทงหลาย นมตปรากฏ แสงสวางเกดม โอภาสปรากฏ พรหมจกเกด ฉนใด ขอทแสงสวางเกดม โอภาส ปรากฏนเปนบพพนมต เพอความเกดของพรหม ฉนนน ฯ นมตปรากฏ พรหมจกเกด ฉนใด ขอทโอภาสอนไพบลย มากมายปรากฏน เปนบพพนมตของพรหม ฉนนน ฯ [๑๙๖] ขาแตพระองคผเจรญ ครงนนแล เทวดาชนดาวดงสนงอยบน อาสนะของ ตนๆ กลาวกนวา เราทงหลายจกรโอภาสนน วบากใดจกม เราทงหลาย จกทาใหแจงซงวบากนน กอนแลวจงไป แมทาวจาตมหาราชนงอยบนอาสนะของ ตนๆ กกลาวกนวา เราทงหลายจกร โอภาสนน วบากใดจกม เราทงหลายจก ทาใหแจงซงวบากนนกอนแลวจงไป เทวดาชนดาวดงส ฟงความขอนแลวนงสงบ อารมณอยดวยประสงควา เราทงหลายจกรโอภาสนน วบากใดจกม เราทงหลาย จกทาใหแจงซงวบากนนกอนแลวจงไป เมอใดสนงกมารพรหมปรากฏแกเทวดาชน ดาวดงส นรมตอตภาพใหญยง เพศปรกตของพรหมอนเทวดาเหลาอนไมพง ถง ปรากฏในคลอง จกษของเทวดาชนดาวดงส เมอใดสนงกมารพรหมปรากฏแก เทวดาชนดาวดงส รงเรองลวงเทวดา เหลาอน ดวยวรรณะและยศ ดจเทวดามกาย เปนทองคา ยอมรงเรองลวงกายของมนษยฉะนน เมอใดสนงกมารพรหมปรากฏ แกเทวดาชนดาวดงส เทวดาบางองคในบรษทนน ไมไหว ไม ตอนรบ หรอไม เชญดวยอาสนะ เทวดาทงหมดเทยว นงประคองอญชลอยบนบลลงก บดน สนงกมารพรหมจกปรารถนาแกเทวดาองคใด จกนงบนบลลงกของเทวดาองคนน สนงกมาร พรหมนงบนบลลงกของเทวดาองคใด เทวดาองคนนยอมไดความยนด โสมนสอยางยง ดจ พระราชาผกษตรยไดมรธาภเษกแลว ครองราชสมบตใหม ยอมทรงไดความยนดโสมนสอยางยง ฉะนน เมอนน สนงกมารพรหมนรมต อตภาพใหญยง เปนเพศกมารเชนกบปญจสขเทพบตร ปรากฏแกเทวดาชนดาว ดงส เธอเหาะขนเวหาสนงขดสมาธในอากาศทวางเปลา เชนบรษผม กาลงนงขด สมาธบนบลลงกทปลาดด หรอบนภมภาคราบเรยบฉะนน ทราบความเบกบาน ใจของ เทวดาชนดาวดงสแลว ทรงบนเทงตามดวยคาถาเหลาน ความวา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 162 [๑๙๗] ดกรทานผเจรญ เทวดาชนดาวดงสพรอมดวยพระอนทร ยอมบนเทงใจ ถวายนมสการพระตถาคต และความทพระธรรมเปน ธรรมด เหนเทวดาผ ใหมๆ ผมวรรณะ มยศ ประพฤตพรหมจรรยในพระสคตแลวมาในทน เทวดาเหลานนเปนสาวกของ พระพทธเจา ผทรงพระปญญากวางขวาง บรรล คณวเศษแลวยอมรงเรองลวงเทวดาเหลาอน ณ ทนดวยวรรณะ ดวยยศ และอาย เทวดาชนดาวดงส พรอมดวยพระอนทรเหนเชนนแลว ยอมยนด ถวายนมสการพระตถาคต และความทพระธรรมเปน ธรรมด ฯ [๑๙๘] ขาแตพระองคผเจรญ สนงกมารพรหมไดกลาวเนอความน เสยง ของสนง กมารพรหมผกลาวเนอความน ประกอบดวยองค ๘ ประการ คอแจมใส ๑ ชดเจน ๑ นมนวล ๑ นาฟง ๑ กลมกลอม ๑ ไมพรา ๑ ลก ๑ มกงวาน ๑ ฯ กสนงกมารพรหมยอมยงบรษทเทาใดใหทราบเนอความดวยเสยงของตน กระแสเสยง กไมแพรไปในภายนอกบรษทเทานน ขาแตพระองคผเจรญ เสยงของ ผใดประกอบดวยองค ๘ ประการอยางน ผนนทานเรยกวา มเสยงเพยงดงเสยง พรหม ฯ ครงนน สนงกมารพรหมนรมตอตภาพ ๓๓ อตภาพ นงอยบนบลลงก ของเทวดาชน ดาวดงสทกๆ บลลงก แลวเรยกเทวดาชนดาวดงสมากลาววา เทวดา ชนดาวดงสผเจรญ จะ สาคญความขอนนเปนไฉน กพระผมพระภาคพระองคน ทรงปฏบตเพอเกอกลแกชนเปนอนมาก เพอสขแกชนเปนอนมาก เพออนเคราะห โลก เพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสข แกเทวดาและมนษยทงหลายเพยงไร ชนเหลาใด นบถอพระพทธเจาเปนทพง นบถอพระธรรม เปนทพง นบถอพระ สงฆเปนทพง บาเพญศลใหบรบรณ ชนเหลานนเบองหนา แตตายเพราะ กายแตก บางพวกถงความเปนสหายของเทวดาชนปรนมมตวสวดด บางพวกถงความเปน สหาย ของเทวดาชนนมมานรด บางพวกถงความเปนสหายของเทวดาชนดสต บาง พวกถงความเปน สหายของเทวดาชนยามะ บางพวกถงความเปนสหายของเทวดา ชนดาวดงส บางพวกถงความ เปนสหายของเทวดาชนจาตมหาราช เหลาใดยงกาย ใหบรบรณ เลวกวาเขาหมด เหลานนยอม เพมจานวนหมเทพคนธรรพ ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 163 [๑๙๙] ขาแตพระองคผเจรญ สนงกมารพรหมไดกลาวเนอความน เมอ สนงกมาร พรหมกลาวประกาศความขอน เทวดาทงหลายสาคญวา ผทนงบนบลลงก ของเรานผเดยวกลาว ฉะนนพระโบราณจารยจงกลาววา เมอสนงกมารพรหมกลาวผเดยว รปนรมตทงหมดกกลาว เมอ สนงกมาร พรหมนงผเดยว รปนรมตเหลานนทงหมดกนง เทวดาชนดาวดงสพรอม ดวยพระอนทร ยอมสาคญสนงกมารพรหม นนวา ผทนงบนบลลงกของ เราน ผเดยวเทานนกลาว ฯ [๒๐๐] ขาแตพระองคผเจรญ ครงนนแล สนงกมารพรหมกลบคนตน เปนผเดยว แลวนงบนบลลงกของทาวสกกะจอมเทพ แลวเรยกเหลาเทวดาชนดาว ดงสมากลาววา ทานผเจรญ ทงหลาย เหลาเทวดาชนดาวดงสจะสาคญความขอนน เปนไฉน อทธบาท ๔ เหลาน อนพระผ มพระภาคผรผเหนเปนพระอรหนตสมมา สมพทธเจาพระองคนนทรงบญญตไวแลว เพอความ ทาฤทธใหมาก เพอความทา ฤทธใหวเศษ เพอแสดงฤทธได อทธบาท ๔ เปนไฉน ทานผเจรญ ทงหลาย ภกษในพระธรรมวนยน เจรญอทธบาทประกอบดวยฉนทสมาธ และปธานสงขาร เจรญอทธบาทประกอบดวยวรยสมาธ และปธานสงขาร เจรญอทธบาทประกอบ ดวยจตตสมาธ และปธานสงขาร เจรญอทธบาทประกอบดวยวมงสาสมาธ และ ปธานสงขาร อทธบาท ๔ เหลา นแล อนพระผมพระภาคผร ผเหน เปนพระอรหนต สมมาสมพทธเจาพระองคนน ทรงบญญต ไวแลว เพอความทาฤทธใหมาก เพอ ความทาฤทธใหวเศษ เพอแสดงฤทธได สมณะหรอ พราหมณเหลาใดเหลาหนง ในอดตกาล แสดงฤทธไดหลายอยาง สมณะหรอพราหมณเหลานน ทงหมด ทา ได เพราะเจรญ เพราะใหมากซงอทธบาท ๔ เหลานแล สมณะหรอพราหมณ เหลาใดเหลาหนง ในอนาคตกาล จกแสดงฤทธไดหลายอยาง สมณะหรอพราหมณ เหลานน ทงหมดจกทาได เพราะเจรญ เพราะทาใหมากซงอทธบาท ๔ เหลานแล สมณะหรอพราหมณ เหลาใดเหลาหนง ในปจจบนกาล แสดงฤทธไดหลายอยาง สมณะหรอพราหมณเหลานนทงหมด ทาไดเพราะเจรญ เพราะทาใหมากซง อทธบาท ๔ เหลานแล เทวดาชนดาวดงสทงหลาย ไมเหน อทธานภาพเหนปานน ของเราดอกหรอ ฯ เหนแลว ทานมหาพรหม ฯ แมเรา มฤทธมากอยางน ม อานภาพมากอยางน กเพราะเจรญ เพราะทาใหมากซงอทธบาท ๔ เหลานแล ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 164 [๒๐๑] สนงกมารพรหมไดกลาวเนอความน ครนแลวเรยกเทวดาชน ดาวดงสมากลาว วา ดกรทานผเจรญทงหลาย เทวดาชนดาวดงส จะสาคญความ ขอนนเปนไหน การบรรลโอกาส ๓ ประการ ทพระผมพระภาคผร ผเหน เปน พระอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน ตรสร แลว เพอบรรลถงความสข การ บรรลโอกาส ๓ ประการ เปนไฉน ฯ [๒๐๒] ดกรทานผเจรญทงหลาย บคคลบางคนในโลกน ยงเกยวของ ดวยกาม คลกคลดวยอกศลธรรมอย สมยอน เขาฟงธรรมของพระอรยเจา มนสการโดยแยบคาย ปฏบต ธรรมสมควรแกธรรม เขาอาศยการฟงธรรมของ พระอรยเจาและการมนสการโดยแยบคาย ปฏบต ธรรมสมควรแกธรรม ไมเกยวของ ดวยกาม ไมคลกคลดวยอกศลธรรมอย สขยอมเกดแกเขา ผไมเกยวของดวยกาม ไมคลกคลดวยอกศลธรรม โสมนสอนยงกวาสขกเกดขน ดจความ ปราโมทย เกดตอจากความบนเทงใจฉะนน ทานผเจรญทงหลาย การบรรลโอกาสนเปนประการ ท ๑ ทพระผมพระภาคผร ผเหน เปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน ตรสรแลวเพอ บรรลถงความสข ฯ [๒๐๓] ดกรทานผเจรญทงหลาย อกประการหนง กายสงขาร วจสงขาร จตตสงขาร สวนหยาบ ของคนบางคนในโลกน ยงไมสงบระงบ สมยอน เขาฟง ธรรมของพระอรยเจา มนสการโดยแยบคาย ปฏบตธรรมสมควรแกธรรม เมอเขา อาศยการฟงธรรมของพระอรยเจา มนสการโดยแยบคาย ปฏบตธรรมสมควรแก ธรรมอย กายสงขาร วจสงขาร จตตสงขาร ท หยาบๆ ยอมสงบระงบ เพราะ กายสงขาร วจสงขาร จตตสงขาร ทหยาบๆ สงบระงบ สข ยอมเกดแกเขา โสมนสอนยงกวาสขกเกดขน ดจความปราโมทย เกดตอจากความบนเทงใจ ฉะนน ทานผเจรญทงหลาย การบรรลโอกาสนเปนประการท ๒ ทพระผมพระภาค ผร ผเหน เปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน ตรสรแลว เพอบรรลถง ความสข ฯ [๒๐๔] ดกรทานผเจรญทงหลาย อกประการหนง คนบางคนในโลกน ไมรชดตาม เปนจรงวา นกศล นอกศล นมโทษ นไมมโทษ นควรเสพ นไมควรเสพ นเลว นประณต นเปนสวนธรรมดาและธรรมขาว สมยอน เขาฟงธรรมของพระ อรยเจา มนสการโดยแยบคาย ปฏบตธรรมสมควรแกธรรม เขาอาศยการฟงธรรม ของพระอรยเจา มนสการโดยแยบคาย ปฏบต ธรรมสมควรแกธรรม ยอมรชด ตามเปนจรงวา นกศล นอกศล นมโทษ นไมมโทษ นควร เสพ นไมควรเสพ นเลว นประณต นเปนสวนธรรมดาและธรรมขาว เมอเขารเหนอยางน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 165 ยอมละอวชชาไดขาด วชชายอมเกดขน เพราะปราศจากอวชชา เพราะวชชาเกดขน สขยอม เกดแกเขา โสมนสยงกวาสขกเกดขน ดจความปราโมทยเกดตอจากความ บนเทงใจฉะนน ดกร ทานผเจรญทงหลาย การบรรลโอกาสนเปนประการท ๓ ทพระผมพระภาค ผร ผเหน เปน พระอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน ตรสร แลวเพอบรรลถงความสข ทานผเจรญทงหลาย การบรรลโอกาส ๓ ประการ เหลานแล อนพระผมพระภาค ผร ผเหน เปนพระอรหนตสมมา สมพทธเจา พระองคนน ตรสรแลว เพอบรรลถงความสข ฯ [๒๐๕] ขาแตพระองคผเจรญ สนงกมารพรหมไดกลาวเนอความนแลว เรยกเทวดา ชนดาวดงสมากลาววา ดกรทานผเจรญทงหลาย เทวดาชนดาวดงส จะสาคญความขอนนเปนไฉน สตปฏฐาน ๔ น อนพระผมพระภาค ผร ผเหน เปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน ทรงบญญตดแลวเพอบรรลกศล สตปฏฐาน ๔ เปนไฉน ฯ ดกรทานผเจรญทงหลาย ภกษในพระธรรมวนยน พจารณากายในกาย เปนภายใน ม ความเพยร มสมปชญญะ มสต กาจดอภชญาและโทมนสในโลกอย เมอภกษพจารณากายใน กายเปนภายในอย ยอมตงจตไวโดยชอบ ผองใสโดยชอบ ในกายานปสสนานน เธอตงจตไว โดยชอบ ผองใสโดยชอบในกายานปสสนานน แลว ยงญาณทสสนะใหเกดในกายอนในภายนอก ภกษพจารณาเหนเวทนาใน เวทนาเปนภายใน มความเพยร มสมปชญญะ มสต กาจดอภชฌา และโทมนส ในโลกอย เมอภกษพจารณาเวทนาในเวทนาเปนภายในอย ยอมตงจตไวโดยชอบ ผองใสโดยชอบ เวทนานปสสนานน เธอตงจตไวโดยชอบ ผองใสโดยชอบใน เวทนานปสสนา นนแลว ยงญาณทสสนะใหเกดในเวทนาอนในภายนอก ภกษ พจารณาจตในจตเปนภายใน ม ความเพยร มสมปชญญะ มสต กาจดอภชฌา และโทมนสในโลกอย เมอภกษพจารณาจตใน จตเปนภายในอย ยอมตงจตไวโดย ชอบ ยอมผองใสโดยชอบในจตตานปสสนานน เธอตงจตไว โดยชอบ ผองใส โดยชอบในจตตานปสสนานนแลว ยงญาณทสสนะใหเกดในจตอนในภาย นอก ภกษพจารณาธรรมในธรรมเปนภายใน มความเพยร มสมปชญญะ มสต กาจด อภชฌา และโทมนสในโลกอย เมอภกษพจารณาธรรมในธรรมเปนภายในอย ยอมตงจตไวโดยชอบ ผองใสโดยชอบในธมมานปสสนานน เธอตงจตไวโดยชอบ ผองใสโดยชอบในธมมานปสสนา นนแลว ยงญาณทสสนะใหเกดในธรรมอน ในภายนอก ทานผเจรญทงหลาย สตปฏฐาน ๔ น

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 166 แล อนพระผมพระภาค ผร ผเหน เปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน ทรงบญญต แลวเพอบรรลกศล ฯ [๒๐๖] ขาแตพระองคผเจรญ สนงกมารพรหมไดกลาวเนอความนแลว เรยกเทวดาชน ดาวดงสมากลาววา ดกรทานผเจรญทงหลาย เทวดาชนดาวดงส จะสาคญความขอนนเปนไฉน บรขารแหงสมาธ ๗ ประการน อนพระผมพระภาค ผร ผเหน เปนพระอรหนตสมมาสมพทธ เจาพระองคนน ทรงบญญตดแลวเพอ ความเจรญ เพอความบรบรณแหงสมมาสมาธ บรขารแหง สมาธ ๗ ประการ เปนไฉน คอสมมาทฏฐ สมมาสงกปปะ สมมาวาจา สมมากมมนตะ สมมาอาชวะ สมมาวายามะ สมมาสต ดกรทานผเจรญทงหลาย ความทจตตงมน แวดลอม ดวยองค ๗ นแล พระผมพระภาคตรสวา สมมาสมาธอนเปนอรยะมอปนสย ดงนบาง ม บรขารดงนบาง ฯ ดกรทานผเจรญ สมมาสงกปปะยอมเพยงพอแกบคคลผมสมมาทฐ สมมา วาจา ยอมเพยงพอแกบคคลผมสมมาสงกปปะ สมมากมมนตะยอมเพยงพอแกบคคลผมสมมาวาจา สมมา อาชวะ ยอมเพยงพอแกบคคลผมสมมากมมนตะ สมมา วายามะยอมเพยงพอแกบคคลผม สมมาอาชวะ สมมาสตยอมเพยงพอแกบคคล ผมสมมาวายามะ สมมาสมาธยอมเพยงพอแกบคคลผม สมมาสต สมมาญาณะยอม เพยงพอแกบคคลผมสมมาสมาธ สมมาวมตตยอมเพยงพอแกบคคล ผมสมมา ญาณะ ฯ ดกรทานผเจรญ กบคคลเมอกลาวถงขอนนโดยชอบ พงกลาววาพระธรรม อนพระผม พระภาคตรสดแลว อนบคคลพงเหนเอง ไมประกอบดวยกาล ควรเรยก ใหมาด ควรนอม เขามาในตน อนวญชนพงรเฉพาะตน ฉะนน ประตพระนพพาน เปดเพอทานแลว บคคลเมอ กลาวโดยชอบกะบคคลผประกอบดวยความเลอมใส อยางแนนแฟนในพระสมมาสมพทธเจา พงกลาววา กพระธรรม อนพระผมพระภาค ตรสดแลว อนบคคลพงเหนเอง ไมประกอบดวย กาล ควรเรยกใหมาด ควร นอมเขามาในตน อนวญชนพงรเฉพาะตน ฉะนน ประตพระ นพพานเปดเพอ ทานแลว ฯ ดกรทานผเจรญ ชนเหลาใดเหลาหนง ผประกอบดวยความเลอมใส อยางแนนแฟน ในพระพทธเจา พระธรรม พระสงฆ ประกอบดวยศลทพระอรยเจา ชอบใจ ชนเหลานเปน โอปปาตกะ อนพระผมพระภาคทรงแนะนาแลวในธรรม ชาวมคธผบาเรอเกนสองลานสแสนคน ทากาละลวงไปนานแลว เปนพระโสดาบน เพราะสนสงโยชน ๓ อยาง มความไมตกตาเปน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 167 ธรรมดา เปนผเทยง มอนจะ ตรสรในเบองหนา ขาพเจากลวการพดเทจ จงไมอาจคานวณได วาในชนเหลานม พระสกทาคามเทาไร และหมสตวนอกนบงเกดดวยสวนบญ ฯ [๒๐๗] ขาแตพระองคผเจรญ สนงกมารพรหมไดกลาวเนอความน เมอสนงกมาร พรหมกลาวเนอความนอย ความดารแหงใจเกดขนแกทาวเวสสวรรณ มหาราชอยางนวา ดกร ทานผเจรญ นาอศจรรยหนอ ไมเคยมมาหนอ จกมพระศาสดา ผยงเหนปานน จกมการแสดง ธรรมทยงเหนปานน จกปรากฏการบรรลคณวเศษ ทยงเหนปานน ฯ ขาแตพระองคผเจรญ ครงนน สนงกมารพรหมทราบความดารแหงใจ ของเทาเวส วณมหาราชดวยใจ แลวไดกลาวกะทาวเวสสวรรณมหาราชวา ทานเวสสวรรณมหาราชจะสาคญความ ขอนนเปนไฉน ในอดตกาลกไดมพระศาสดา ผยงเหนปานน ไดมการแสดงธรรมทยงเหนปานน ปรากฏการ บรรลคณวเศษท ยงเหนปานนมาแลว ถงในอนาคตกาล กจกมพระศาสดาผยงเหนปานน จกม การ แสดงธรรมทยงเหนปานน จกปรากฏการบรรลคณวเศษทยงเหนปานน ฯ [๒๐๘] ขาแตพระองคผเจรญ สนงกมารพรหมไดกลาวเนอความนแกเทวดา ชนดาว ดงส ทาวเวสสวรรณมหาราชตรสบอกเนอความน ทพระองคสดบมาตอหนา รบมาตอหนาสนงกมาร พรหม ผกลาวแกเทวดาชนดาวดงส ในบรษทของพระองค ชนวสภะยกษ กราบทลความนท ตนสดบมาตอหนา รบมาตอหนา แหงทาวเวสส วรรณมหาราชผตรสในบรษทของพระองค แกพระผม พระภาค พระผมพระภาค ทรงสดบความขอนมาตอหนา ทรงรบความขอนมาตอหนาชนวสภะยกษ และทรง ทราบดวยพระองคเอง แลวตรสบอกแกทานพระอานนท ทานพระอานนท ไดฟง ความ ขอนมาตอพระพกตร รบความขอนมาตอพระพกตรพระผมพระภาคแลว จงบอกแกภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา พรหมจรรยนนน บรบรณ แพรหลาย กวางขวาง ชนเปนอนมากทราบชด เปนปกแผน จนเทวดาและมนษยทงหลาย ประกาศดแลว ดงนแล ฯ จบชนวสภสตร ท ๕ --------------------------

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 168 ๖. มหาโควนทสตร (๑๙) [๒๐๙] ขาพเจาไดสดบมาอยางน สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ ภเขาคชฌกฏ เขตพระนครราชคฤห ครงนน คนธรรพเทพบตรนามปญจสขะ มผวพรรณผองใส เมอลวงปฐมยามแลว ยงภเขาคชฌกฏทงสน ใหสวาง เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนเขาไป เฝาแลว ถวายบงคมพระผมพระภาค แลว ไดยนอย ณ ทควรสวนขางหนง ครน คนธรรพเทพบตรนามวาปญจสขะ ยนเรยบรอย แลวไดกราบทลพระผมพระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคจะขอกราบทลขอความทขา พระองคสดบมาแลว รบมาแลว ตอหนาพวกเทวดาชนดาวดงส แดพระผมพระภาค ฯ พระผมพระภาคไดตรสวา เชญทานบอกแกพวกเราเถดปญจสขะ ฯ ขาแตพระองคผเจรญ วนกอนๆ นานมาแลวในวนอโบสถท ๑๕ ในราตร มพระจนทร เพญ วนปวารณา เทวดาชนดาวดงสทงสนนงประชมกนในสธรรมาสภา เทวบรษทเปนอนมาก นงอยรอบๆ และทาวจาตมหาราชนงอยใน ๔ ทศ คอในทศ บรพา ทาวธตรฐมหาราช แวดลอม ดวยเทวดาทงหลาย นงผนหนาไปทางทศปจจม ในทศทกษณ ทาววรฬหกมหาราช แวดลอมดวย เทวดาทงหลาย นงผนหนาไป ทางทศอดร ในทศปจจม ทาววรปกขมหาราช แวดลอมดวยเทวดา ทงหลาย นงผนหนาไปทางทศบรพา ในทศอดร ทาวเวสสวรรณมหาราช แวดลอมดวย เทวดา ทงหลาย นงผนหนาไปทางทศทกษณ ขาแตพระองคผเจรญ เมอใด เทวดา ชนดาวดงสทงสน นงประชมกนในสธรรมาสภา เทวบรษทเปนอนมากนงอย โดยรอบ และทาวจาตมหาราชนงอยใน ๔ ทศ ทอาสนะของทาวจาตมหาราช เหลานน หลงถดออกมากอาสนะของขาพระองค ยงมเหลา เทวดาผประพฤต พรหมจรรยในพระผมพระภาค แลวบงเกดในหมเทวดาชนดาวดงสไมนาน รงเรอง ลวงเทวดาเหลาอนดวยวรรณะและยศ ไดยนวา เพราะเหตนน เทวดาชนดาวดงส ทงหลาย ยอมปลมใจ เบกบาน เกดปตและโสมนสวา ทานผเจรญ กายทพย ยอมบรบรณหนอ อสรกาย ยอมเสอมไป ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 169 ขาแตพระผเจรญ ครงนน ทาวสกกะจอมเทพทราบความเบกบานใจของ เหลาเทวดาชน ดาวดงส แลวบนเทงตามดวยคาถาเหลานวา [๒๑๐] ดกรทานผเจรญ เทวดาชนดาวดงสพรอมดวยพระอนทร ยอม บนเทงใจ ถวายนมสการพระตถาคต และความทพระธรรมเปนธรรมด เหนเทวดาผใหมๆ มวรรณะมยศประพฤตพรหมจรรย ในพระสคตแลว มา ในทน เทวดาเหลานนเปนสาวกของ พระพทธเจา ผทรงพระปญญากวาง ขวาง บรรลคณวเศษแลว รงเรองลวงเทวดาเหลาอน ณ ทน ดวยวรรณะ ดวยยศ และอาย เทวดาชนดาวดงสพรอมดวยพระอนทร เหนเชนนแลว ยอมยนด ถวายนมสการพระตถาคต และความทพระธรรมเปนธรรมด ฯ [๒๑๑] ขาแตพระองคผเจรญ ไดยนวา เพราะเหตนน เทวดาชนดาวดงส จงปลมใจ เบกบาน เกดปตและโสมนสโดยยงกวาประมาณวา ดกรทานผเจรญ กายทพยยอมบรบรณหนอ อสรกายยอมเสอมไป ฯ ขาแตพระองคผเจรญ ครงนน ทาวสกกะจอมเทพทรงทราบความเบกบาน ใจของเทวดา ชนดาวดงส แลวตรสเรยกเทวดาชนดาวดงสมาวา ดกรทานผนรทกข ทงหลาย ทานทงหลาย ปรารถนาจะฟงพระคณตามทมจรง ๘ ประการ ของพระผม พระภาคพระองคนนหรอ เทวดาชน ดาวดงสทลวา ขาแตพระองคผนรทกข ขาพระองคทงหลายปรารถนาจะฟงพระคณตามทมจรง ๘ ประการ ของพระผม พระภาคพระองคนน ฯ ครงนน ทาวสกกะจอมเทพทรงยกพระคณตามทมจรง ๘ ประการของ พระผมพระภาค ขนแสดงแกเทวดาชนดาวดงสวา ดกรทานผเจรญทงหลาย เทวดา ชนดาวดงสจะสาคญความขอน นนเปนไฉน พระผมพระภาคพระองคนน ทรงปฏบต เพอเกอกลแกชนเปนอนมาก เพอความสข แกชนเปนอนมาก เพออนเคราะหโลก เพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสขแกเทวดาและ มนษยทงหลายเพยงไร เรา ไมเคยเหนพระศาสดาผประกอบดวยองคคณเชนน ผทรงปฏบตเพอ เกอกลแกชน เปนอนมาก เพอความสขแกชนเปนอนมาก เพออนเคราะหโลก เพอประโยชน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 170 เพอเกอกล เพอความสขแกเทวดาและมนษยทงหลาย อยางน ในอดตกาลเลย ถงในบดนก ไมเหนนอกจากพระผมพระภาคพระองคนน ฯ อนง พระธรรมอนพระผมพระภาคพระองคนนตรสดแลว อนบคคล พงเหนเอง ไม ประกอบดวยกาล ควรเรยกใหมาด ควรนอมเขามาในตน อนวญชน พงรเฉพาะตน เราไม เคยเหนพระศาสดาผประกอบดวยองคคณเชนน ผทรงแสดง ธรรมอนควรนอมเขามาในตน อยาง น ในอดตกาลเลย ถงบดนกไมเหน นอกจาก พระผมพระภาคพระองคนน อนง พระผมพระ ภาคพระองคนนทรงบญญตไวดแลววา นกศล นมโทษ นไมมโทษ นควรเสพ นไมควรเสพ นเลว นประณต นมสวนเทยบ ดวยธรรมดาและธรรมขาว เราไมเคยเหนพระศาสดาผประกอบ ดวยองคคณเชนน ผทรงบญญตธรรมอนเปนกศล อกศล มโทษ ไมมโทษ ควรเสพ ไมควร เสพ เลว ประณต มสวนเทยบดวยธรรมดาและธรรมขาว อยางน ในอดตกาลเลย ถงในบดน กไมเหน นอกจากพระผมพระภาคพระองคนน ฯ อนง พระผมพระภาคพระองคนน ทรงบญญตนพพานคามนปฏปทา เพอพระสาวก ทงหลายไวดแลว พระนพพานและปฏปทายอมเทยบเคยงกนได ดจนาในแมนาคงคากบนาใน แมนายมนา ยอมไหลคลกคละกนไดฉะนน เราไมเคย เหนพระศาสดาผประกอบดวยองคคณ เชนน ทรงบญญตนพพานคามนปฏปทา อยางน ในอดตกาลเลย ถงในบดนกไมเหน นอกจาก พระผมพระภาคพระองคนน ฯ อนง พระผมพระภาคพระองคนน ทรงไดพระเสขะผดารงอยในปฏปทา และพระขณา สพผอยจบพรหมจรรยเปนสหาย เหตนน พระผมพระภาคทรงเบา พระทยประกอบความเปนผยนด อยพระองคเดยว เราไมเคยเหนพระศาสดาผ ประกอบดวยองคคณเชนน ทรงประกอบความเปนผ ยนดอยพระองคเดยวอยางน ในอดตกาลเลยถงในบดนกไมเหน นอกจากพระผมพระภาค พระองคนน ฯ อนง ลาภ ความสรรเสรญ เกดแกพระผมพระภาคพระองคนนเหนจะ ตลอดถง กษตรยทงหลายทยนดอย แตพระผมพระภาคพระองคนนปราศจากความ เมา เสวยพระกระยาหาร เราไมเคยเหนพระศาสดาผประกอบดวยองคคณเชนน ผปราศจากความเมา เสวยพระกระยาหาร อยางน ในอดตกาลเลย ถงในบดนกไม เหน นอกจากพระผมพระภาคพระองคนน ฯ อนง พระผมพระภาคพระองคนน มปรกตตรสอยางใดทาอยางนน ทา อยางใด ตรส อยางนน เหตนน พระองคจงเชอวา ตรสอยางใด ทาอยางนน ทาอยางใด ตรสอยางนน เรา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 171 ไมเคยเหนพระศาสดาผประกอบดวยองคคณเชนน ทรงปฏบตธรรมสมควรแกธรรมอยางน ใน อดตกาลเลย ถงในบดนกไมเหน นอก จากพระผมพระภาคพระองคนน ฯ อนง พระผมพระภาคพระองคนน ทรงขามความสงสยไดแลวปราศจาก ความคลางแคลง มความดารถงทสด ดวยพระอธยาศยเปนเบองตนแหงพรหมจรรย เราไมเคยเหนพระศาสดาผ ประกอบดวยองคคณเชนน ผทรงขามความสงสยได แลว ปราศจากความคลางแคลง มความดาร ถงทสด ดวยพระอธยาศยเปนเบอง ตนแหงพรหมจรรยอยางน ในอดตกาลเลย ถงในบดนกไม เหนนอกจากพระผม พระภาคพระองคนน ขาแตพระองคผเจรญ ทาวสกกะจอมเทพ ทรงยกพระคณตามทมจรง ๘ ประการนแล ของพระผมพระภาค ขนแสดงแกเทวดาชนดาวดงส ฯ [๒๑๒] ขาแตพระองคผเจรญ ไดยนวา เพราะเหตนน เทวดาชน ดาวดงสไดสดบ พระคณตามทมจรง ๘ ประการของพระผมพระภาคจงปลมใจ เบก บาน เกดปตและโสมนสยงกวา ประมาณ ในเทวดาเหลานน เทวดาบางพวก กลาวอยางนวา ดกรทานผนรทกขทงหลาย โอหนอ การทพระสมมาสมพทธเจา ๔ พระองค พงอบตในโลก พงทรงแสดงธรรมเหมอนพระผมพระภาค ขอนน พงเปนไปเพอเกอกลแกชนเปนอนมากเพอความสขแกชนเปนอนมาก เพออนเคราะห โลก เพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสขแกเทวดาและมนษยทง หลาย ฯ เทวดาบางพวกกลาวอยางนวา ดกรทานผนรทกขทงหลาย พระสมมาสมพทธเจา ๔ พระองค ยกไวเถด การทพระสมมาสมพทธเจา ๓ พระองค พง อบตในโลก พงทรงแสดงธรรม เหมอนพระผมพระภาค ขอนนกจะพงเปนไป เพอเกอกลแกชนเปนอนมาก เพอความสขแกชน เปนอนมาก เพออนเคราะหโลก เพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสขแกเทวดาและมนษย ทงหลาย ฯ เทวดาบางพวกกลาวอยางนวา ดกรทานผนรทกขทงหลายพระสมมา สมพทธเจา ๓ พระองค ยกไวเถด การทพระสมมาสมพทธเจา ๒ พระองค พง อบตในโลก พงทรงแสดงธรรม เหมอนพระผมพระภาค ขอนนกจะพงเปนไป เพอ เกอกลแกชนเปนอนมาก เพอความสขแกชน เปนอนมาก เพออนเคราะหโลก เพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสขแกเทวดาและมนษย ทงหลาย ฯ ขาแตพระองคผเจรญ เมอเทวดาทงหลายกลาวอยางน ทาวสกกะจอมเทพ ไดตรสกะ เทวดาชนดาวดงสวา ดกรทานผนรทกขทงหลาย ขอทพระอรหนตสมมา สมพทธเจา ๒ พระองค

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 172 พงอบตในโลกธาตเดยวกน ไมกอนไมหลงน ไมใช ฐานะ ไมใชโอกาส ขอนไมใชฐานะทจะม ได ดกรทานผนรทกขทงหลาย ขอ ใหสมความหวง ขอพระผมพระภาคพระองคนน มพระอาพาธ นอย มพระโรคเบา บาง พงดารงอยตลอดกาลนาน ขอนนกจะพงเปนไปเพอเกอกลแกชนเปน อนมาก เพอความสขแกชนเปนอนมาก เพออนเคราะหโลก เพอประโยชน เพอเกอกล เพอ ความสขแกเทวดาและมนษยทงหลาย ฯ ขาแตพระองคผเจรญ ครงนน เทวดาชนดาวดงส นงประชมกนใน สธรรมาสภาดวย ความประสงคอนใด ทาวจาตมหาราช แมอนเทวดาชนดาวดงส คดความนน ปรกษาความนนแลว ทลใหทราบกมอยในขอประสงคนน แมจะรบ คาสงกาชบแลว กมอยในขอประสงคนน ประทบอยบนอาสนะของตนๆ ยง ไมไป ฯ [๒๑๓] ทาวจาตมหาราชเหลานนรบคาแลว รบคาพราสอนแลว มใจ ผองใส ประทบสงบอยบนอาสนะของตนๆ ฯ [๒๑๔] ขาแตพระองคผเจรญ ครงนน แสงสวางอยางมากปรากฏใน ทศอดร โอภาส ปรากฏลวงเทวานภาพของเทวดาทงหลายลาดบนน ทาวสกกะ จอมเทพจงตรสเรยกเทวดาชนดาว ดงสมาวา ดกรทานผนรทกขทงหลาย นมต ปรากฏ แสงสวางเกด โอภาสปรากฏ ฉนใด พรหมจกปรากฏ ฉนนน การ ทแสงสวางเกด โอภาสปรากฏน เปนบพพนมตทพรหมจะปรากฏ ฯ [๒๑๕] นมตปรากฏ ฉนใด พรหมจกปรากฏ ฉนนนการท โอภาสอน ไพบลยมากปรากฏน เปนบพพนมตทพรหมจะ ปรากฏ ฯ [๒๑๖] ขาแตพระองคผเจรญ ครงนน เทวดาชนดาวดงสนงบนอาสนะ ตามทของตนๆ ดวยความหวงวา เราทงหลายจกรโอภาสน วบากอนใดจกม เราทงหลายจกทาวบากนนใหแจง เสยกอน แลวจงจะไป แมทาวจาตมหาราชกนง อยบนอาสนะตามทของตนๆ ดวยความหวงวา เราทงหลายจกรโอภาสน วบาก อนใดจกม เราทงหลายจกทาวบากนนใหแจงเสยกอน แลวจงจะ ไปเทวดาชน ดาวดงส ฟงความขอนแลวไมระสาระสาย สงบอย ดวยหวงกนวา เราทงหลาย รโอภาสน วบากอนใดจกม เราทงหลายจกทาวบากนนใหแจงเสยกอน แลว จงจะไป ขาแต พระองคผเจรญเมอใดสนงกมารพรหมปรากฏแกเทวดาชนดาวดงส เมอนน สนงกมารพรหม นรมตอตตภาพอนยงใหญปรากฏ กวรรณปรกตของพรหม อนเทวดาเหลาอนไมพงถง ปรากฏใน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 173 คลองจกษของเทวดาชนดาวดงสเมอสนงกมาร พรหมปรากฏแกเทวดาชนดาวดงสนน ยอมรงเรอง ลวงเทวดาเหลาอนดวยวรรณ และยศ เหมอนกายเทวดายอมรงเรองลวงกายมนษย ฉะนน เมอ สนงกมาร พรหมปรากฏแกเทวดาชนดาวดงส นนเทวดาไหนๆ ในบรษทนน ไมไหว ไม ลกรบ และไมเชอเชญดวยอาสนะ เทวดาทงหมดนงประณมมอนงอยบนบลลงก ดวยความดารวา บดน สนงกมารพรหมปรารถนาบลลงกของเทวดาผใด จกนง บนบลลงกของเทวดาผนน ขาแตพระองค ผเจรญสนง กมารพรหมนงบนบลลงก ของเทวดาใด เทวดาผนนยอมไดความยนด ไดโสมนส อยางยง ดงพระราชาผ กษตรยไดมรธาภเษกแลว เสวยราชสมบตใหมๆ ยอม ไดความยนด ได ความ โสมนสอยางยงฉะนน ฯ ขาแตพระองคผเจรญ ครงนน สนงกมารพรหมทราบความเบกบานใจ ของเทวดาชน ดาวดงสหายไปแลว บนเทงตามดวยคาถาเหลานวา [๒๑๗] ดกรทานผเจรญ เทวดาชนดาวดงส พรอมดวยพระอนทร ยอม บนเทงใจ ถวายนมสการพระตถาคตและความทพระธรรม เปนธรรมด เหน เทวดาผใหมๆ มวรรณ มยศ ประพฤต พรหมจรรยในพระสคตแลวมา ในทน เทวดาเหลานนเปนสาวก ของพระพทธเจา ผทรงพระปญญากวาง ขวาง บรรลคณวเศษ แลวยอมรงเรองลวงเทวดาเหลาอน ณ ทน ดวยวรรณ ดวยยศ และอาย เทวดาชนดาวดงส พรอมดวยพระอนทร เหนเชนน แลวยอมยนดถวายนมสการพระตถาคต และความทพระธรรม เปนธรรมด ฯ [๒๑๘] ขาแตพระองคผเจรญ ความขอน สนงกมารพรหมไดกลาว แลว เสยงของ สนงกมารพรหมผกลาวเนอความน ประกอบดวยองค ๘ ประการ คอ แจมใส ๑ ชดเจน ๑ นมนวล ๑ นาฟง ๑ กลมกลอม ๑ ไมพรา ๑ ลก ๑ มกงวาน ๑ สนงกมารพรหมยอมให บรษทประมาณเทาใดทราบความดวย เสยง กระแสเสยงกไมแพรไปในภายนอกบรษทเทานน กผ ใดมเสยงประกอบ ดวยองค ๘ ประการอยางน ผนนทานกลาวกนวา มเสยงดงเสยงพรหม ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 174 ขาแตพระองคผเจรญ ครงนน เทวดาชนดาวดงส ไดกลาวกะสนง กมารพรหมวา ขาแตทาวมหาพรหม ขอโอกาสเถด ขาพเจาทงหลายทราบเนอความ นนแลว ขอโมทนา มอย พระคณตามทเปนจรง ๘ ประการ ของพระผมพระภาค พระองคนน ททาวสกกะจอมเทพภาษตแลว ขาพเจาทงหลายทราบแลวขอ โมทนา ฯ ครงนน สนงกมารพรหมไดกลาวกะทาวสกกะจอมเทพวา ดกรทานผ จอมเทพ ขอ โอกาสเถด แมเราทงหลายกพงฟงพระคณตามทมจรง ๘ ประการ ของพระผมพระภาคพระองคนน ทาวสกกะจอมเทพ รบคาสนงกมารพรหมแลว ทรงยกพระคณตามทมจรง ๘ ประการ ของพระผ มพระภาคขนแสดงวา ทานมหา พรหมจะสาคญความขอนนเปนไฉน กพระผมพระภาคพระองค นน ทรงปฏบต เพอเกอกลแกชนเปนอนมาก เพอความสขแกชนเปนอนมาก เพอความสขแก ชนเปนอนมาก เพออนเคราะหโลก เพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสขแกเทวดาและมนษย ทงหลาย เพยงไร ขาพเจาไมเคยเหนพระศาสดาผประกอบดวยองคคณเชนน ผปฏบตเพอเกอกล แก ชนเปนอนมากเพอความสขแกชนเปนอนมาก เพออนเคราะหโลก เพอประโยชน เพอ เกอกล เพอความสขแกเทวดาและมนษยทงหลายอยางน ในอดตกาลเลย ถงในบดนกไมเหน นอก จาก พระผมพระภาคพระองคนน ฯ อนง พระธรรมอนพระผมพระภาคพระองคนนตรสดแลว อนบคคลพงเหนเอง ไม ประกอบดวยกาล ควรเรยกใหมาด ควรนอมเขามาในตน อนวญ ชนพงรเฉพาะตน ขาพเจา ไมเคยเหนพระศาสดาผประกอบดวยองคคณเชนน ผ ทรงแสดงธรรมอนควรนอมเขามาในตน อยางน ในอดตกาลเลย ถงในบดนกไม เหนนอกจากพระผมพระภาคพระองคนน ฯ อนง พระผมพระภาคพระองคนน ทรงบญญตไวดแลววา นกศล น อกศล นมโทษ นไมมโทษ นควรเสพ นไมควรเสพ นเลว นประณต นม สวนเทยบดวยธรรมดาและธรรมขาว ขาพเจาไมเคยเหนพระศาสดา ผประกอบ ดวยองคคณเชนน ทรงบญญตธรรมอนเปนกศล อกศล มโทษ ไมมโทษ ควรเสพ ไมควรเสพ เลว ประณต มสวนเทยบดวยธรรมดาและธรรมขาว อยางน ใน อดตกาลเลย ถงในบดนกไมเหน นอกจากพระผมพระภาคพระองคนน ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 175 อนง พระผมพระภาคพระองคนน ทรงบญญตนพพานคามนปฏปทาเพอ พระสาวก ทงหลายไวดแลว พระนพพานและปฏปทายอมเทยบเคยงกนได ดจนาใน แมนาคงคา กบนาใน แมนายมนา ยอมไหลคลกคละกนได ฉะนน ขาพเจาไม เคยเหนพระศาสดา ผประกอบองคคณ เชนน ทรงบญญตนพพานคามนปฏปทา อยางน ในอดตกาลเลย ถงในบดนกไมเหน นอกจาก พระผมพระภาคพระองค นน ฯ อนง พระผมพระภาคพระองคนน ทรงไดพระเสขะผดารงอยในปฏปทา และพระ ขณาสพผอยจบพรหมจรรยเปนสหาย เหตนนพระผมพระภาคทรงเบา พระทย ประกอบความเปน ผยนดอยพระองคเดยว ขาพเจาไมเคยเหนพระศาสดา ผประกอบดวยองคคณเชนน ทรงประกอบ ความเปนผยนดอยพระองคเดยวอยางน ในอดตกาลเลยถงในบดนกไมเหน นอกจากพระผม พระภาคพระองคนน ฯ อนง ลาภ ความสรรเสรญ เกดขนแกพระผมพระภาคพระองคนน เหนจะตลอดถง กษตรยทงหลายทยนดอย แตพระผมพระภาคพระองคนน ปราศ จากความเมา เสวยพระกระยา หารขาพเจาไมเคยเหนพระศาสดา ผประกอบดวยองค คณเชนน ผปราศจากความเมา เสวย พระกระยาหารอยางน ในอดตกาลเลยถงใน บดนกไมเหน นอกจากพระผมพระภาคองคนน ฯ อนง พระผมพระภาคพระองคนน มปรกตตรสอยางใด ทาอยางนน ทา อยางใด ตรส อยางนน เหตนน พระองคจงชอวา ตรสอยางใด ทาอยางนน ทาอยางใด ตรสอยางนน ขาพเจาไมเคยเหนพระศาสดาผประกอบดวยองคคณ เชนน ทรงปฏบตธรรมสมควรแกธรรมอยางน ในอดตกาลเลย ถงในบดนกไม เหนนอกจากพระผมพระภาคพระองคนน ฯ อนง พระผมพระภาคพระองคนน ทรงขามความสงสยไดแลวปราศจาก ความคลางแคลง มความดารถงทสด ดวยพระอธยาศยเปนเบองตนแหงพรหม จรรย ขาพเจาไมเคยเหนพระศาสดา ผประกอบดวยองคคณเชนน ทรงขามความ สงสยไดแลว ปราศจากความคลางแคลง มความดาร ถงทสด ดวยพระอธยาศย เปนเบองตนแหงพรหมจรรยอยางน ในอดตกาลเลย ถงในบดนกไม เหน นอก จากพระผมพระภาคพระองคนน ฯ ขาแตพระองคผเจรญ ทาวสกกะจอมเทพ ทรงยกพระคณตามทมจรง ๘ ประการนแล ของพระผมพระภาค ขนแสดงแกสนงกมารพรหม ฯ [๒๑๙] ขาแตพระองคผเจรญ ไดยนวา เพราะเหตนนสนงกมารพรหม จงปลมใจ เบกบาน เกดปตและโสมนส เพราะไดสดบพระคณตามทมจรง ๘ ประการ ของพระผมพระภาค

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 176 ครงนนสนงกมารพรหม นมตอตตภาพใหญยง เปนเพศกมารแกละ ๕ แกละ ปรากฏแกเทวดา ชนดาวดงส สนงกมารพรหม นนเหาะขนยงเวหาส นงขดสมาธอยในอากาศทวาง เปรยบดง บรษผมกาลงนง ขดสมาธอยบนบลลงกทขลาดเรยบรอย หรอบนภาคพนราบเรยบฉะนน แลวเรยก เทวดาชนดาวดงสมาวา ดกรทานผเจรญทงหลาย เทวดาชนดาวดงสจะสาคญความ ขอนนเปนไฉน พระผมพระภาคพระองคนน เปนผมพระปญญามากไดมมาแลว สนกาลนานเพยงไร ฯ ดกรทานผเจรญ เรองเคยมมาแลว พระราชาทรงพระนามวาทสมบด พราหมณนามวา โควนทะ เปนปโรหตของพระเจาทสมบดพระกมารพระนามวา เรณ เปนโอรสของพระเจา ทสมบด มาณพมนามวา โชตปาละ เปนบตรของ โควนทพราหมณ คน ๘ คนเหลานคอ พระราช โอรสพระนามวา เรณ ๑ โชต ปาลมาณพ ๑ และกษตรยอนอก ๖ พระองค เปนสหายกนดงน ครงนน โดย วนคนลวงไปๆ โควนทพราหมณไดทากาละ เมอโควนทพราหมณกระทากาละแลว พระเจาทสมบดทรงพระราพนวา สมยใด เรามอบราชกจทงปวงไวในโควนทพราหมณ แลว สะพรงพรอมดวยเบญจกามคณ บาเรออย สมยนน โควนทพราหมณถง อนจจกรรมเสยแลว ฯ เมอทาวเธอดารสอยางนแลว เรณราชโอรสไดกราบทลพระเจาทสมบดวา ขอเดชะ เมอทานโควนทพราหมณถงอนจจกรรมแลว พระองคอยาทรงกรรแสง นกเลย โชตปาลมาณพบตร ของโควนทพราหมณยงมอย เขาฉลาดกวาทงสามารถ กวาบดา บดาของเขาสงสอนอรรถเหลาใด แมอรรถเหลานน โชตปาลมาณพก สงสอนไดเหมอนกน อยางนนหรอ พอกมาร อยางนน ขอเดชะ ฯ ลาดบนน พระเจาทสมบดจงตรสเรยกบรษคนหนงมารบสงวา มานเถด บรษผเจรญ ทานจงเขาไปหาโชตปาลมาณพถงทอย แลวจงบอกกะโชตปาลมาณพ อยางนวา ขอความเจรญจง มแกทานโชตปาลมาณพเถด พระเจาทสมบดรบสง ใหทานโชตปาลมาณพเขาไปเฝา พระเจาทสมบด ทรงมพระราชประสงคจะทอด พระเนตรทานโชตปาลมาณพ ฯ บรษนนทลรบคาพระเจาทสมบดแลว เขาไปหาโชตปาลมาณพถงทอย แลวไดกลาววา ขอความเจรญจงมแกทานโชตปาลมาณพเถด พระเจาทสมบด รบสงใหทานโชตปาลมาณพเขาไปเฝา ทรงมพระราชประสงคจะทอดพระเนตร ทานโชตปาลมาณพ ฯ โชตปาลมาณพรบคาบรษนน แลวเขาไปเฝาพระเจาทสมบดถงทประทบ ไดปราศรยกบ พระเจาทสมบด ครนผานการปราศรยพอใหระลกถงกนไปแลว นง ณ ทควรสวนขางหนง

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 177 พระเจาทสมบดจงตรสวา ขอทานโชตปาลมาณพจงสง สอนเรา อยาบอกคนในการสงสอนเราเลย เราจกแตงตงใหดารงตาแหนงแทนบดา จกอภเษกในตาแหนงโควนทพราหมณ โชตปาลมาณพทล รบสนองพระเจาทสมบด วาอยางนน ขอเดชะ ฯ ครงนน พระเจาทสมบดทรงอภเษกโชตปาลมาณพไวในตาแหนง โควนทพราหมณ ทรงแตงตงใหดารงตาแหนงแทนบดาโชตปาลมาณพผอนพระเจา ทสมบดทรงอภเษกในตาแหนง โควนทพราหมณ ทรงแตงตงใหดารงตาแหนงแทน บดาแลว กสงสอนอรรถทบดาของเขาสงสอน ไมสงสอนอรรถทบดาของเขา ไมสงสอน ยอมจดแจงการงานทบดาของเขาจด ไมจดแจงการงาน ทบดาของเขา ไมจด มนษยทงหลายกลาวกะเขาอยางนวา ดกรทานผเจรญ ทานโควนทพราหมณ หนอ ดกรทานผเจรญ ทานมหาโควนทพราหมณหนอ ดกรทานผเจรญ โดยปรยายน นามสมญา วา มหาโควนท นนแล จงเกดมแกโชตปาลมาณพ ฯ [๒๒๐] ดกรทานผเจรญ ครงนน มหาโควนทพราหมณเขาเฝากษตรย ๖ พระองค ถงทประทบแลวทลวา ขาแตพระองคผเจรญ พระเจาทสมบดทรง พระชราแกเฒา เปนผใหญ ลวงกาลผานวยแลว ใครจะรชวต ขอนเปนฐานะ ทจะมได เมอพระเจาทสมบดเสดจสวรรคต แลว พวกอามาตยผสาเรจราชการ พงอภเษกเรณราชโอรสเปนพระราชา ทานผเจรญทงหลายจงมา ไป เฝาเรณราชโอรส กนเถด แลวจงทลอยางนวา ขาพเจาทงหลาย เปนสหายทรกทเจรญใจ โปรด ปราน ของทานเรณ ทานมสขอยางใด ขาพเจาทงหลายกมสขอยางนน ทานมทกข อยางใด ขาพเจาทงหลายกมทกขอยางนน ขาแตทาน พระเจาทสมบดทรงพระ ชราแกเฒา เปนผใหญ ลวงกาล ผานวยแลว ใครจะรชวต ขอนเปนฐานะ ทจะมได เมอพระเจาทสมบดเสดจสวรรคต แลว พวกอามาตยผสาเรจราชการ พงอภเษกทานเรณใหเปนพระราชา ถาทานเรณพงไดราชสมบต ขอจงแบงราช สมบตใหขาพเจาทงหลาย ฯ กษตรยทง ๖ พระองคนน รบคามหาโควนทพราหมณแลว เขาไปเฝา เรณราชโอรสถง ทประทบ แลวทลวา ขาพเจาทงหลายเปนสหายทรกทเจรญใจ โปรดปรานของทานเรณ ทานมสข อยางใด ขาพเจาทงหลายกมสขอยางนน ทาน มทกขอยางใด ขาพเจาทงหลายกมทกขอยางนน ดกรทานผเจรญ พระเจาทสมบด ทรงพระชราแกเฒา เปนผใหญ ลวงกาล ผานวยแลว ใครจะ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 178 รชวต ขอนเปน ฐานะจะมได เมอพระเจาทสมบดเสดจสวรรคตแลว พวกอามาตยผสาเรจราชการ พงอภเษกทานเรณเปนพระราชา ถาทานเรณไดราชสมบต ขอจงแบงราชสมบตใหขาพเจา ทงหลาย ฯ เรณราชโอรสตรสวา ดกรทานผเจรญทงหลาย ในแวนแควนของเรา ใครอนจกพงม ความสขนอกจากทานทงหลาย ถาขาพเจาจกไดราชสมบต จกแบง ใหทานทงหลาย ฯ ดกรทานผเจรญ ครงนน เมอวนคนลวงไปๆ พระเจาทสมบดเสดจ สวรรคต ครน พระเจาทสมบดเสดจสวรรคตแลว อามาตยผสาเรจราชการทงหลาย อภเษกเรณราชโอรสเปนพระ ราชาเรณไดอภเษกเปนพระราชาแลว สะพรงพรอมไปดวย เบญจกามคณ บารงบาเรออย ครงนน มหาโควนทพราหมณ เขาไปเฝากษตรย ทง ๖ พระองคนนถงทประทบ แลวไดทลวา ขาแตทานทงหลาย พระเจาทสมบด เสดจสวรรคตแลว เรณไดอภเษกเปนพระราชา สะพรง พรอมไปดวยเบญจกามคณ บารงบาเรออย กใครหนอจะรวา กามารมณทงหลายเปนเหตใหมวเมา ทานผเจรญ ทงหลายจงมาไปเฝาพระเจาเรณกนเถด แลวจงทลอยางนวา พระเจาขาทสมบด เสดจ สวรรคตแลว ทานเรณไดรบอภเษกเปนพระราชาแลว ยงทรงระลกถงพระ ดารสนนไดอยหรอ ฯ กษตรยทง ๖ พระองคนน รบคามหาโควนทพราหมณ แลวเขาไปเฝา พระเจาเรณถงท ประทบ แลวไดทลวา ขาแตทานผเจรญ พระเจาทสมบดเสดจ สวรรคตแลว ทานเรณไดรบ อภเษกเปนพระราชาแลว ยงทรงระลกถงพระดารสนน ไดอยหรอ ฯ พระเจาเรณตรสตอบวา ดกรทานผเจรญทงหลาย เรายงระลกถงคานน ไดอย ฯ ก. ใครหนอจะสามารถแบงมหาปฐพนทยาวไปทางทศอดร และทกษณ ออกเปน ๗ สวนเทาๆ กน ใหเปนดจทางเกวยน ฯ ร. ใครอนจะสามารถ นอกจากทานมหาโควนทพราหมณ ฯ ครงนน พระเจาเรณตรสเรยกราชบรษคนหนงมารบสงวา ดกรบรษผเจรญ ทานจงมา จงเขาไปหามหาโควนทพราหมณถงทอย แลวจงกลาวอยางนวา ขาแต ทานผเจรญ พระเจาเรณ รบสงหาทาน ฯ บรษนนรบสนองพระราชดารสของพระเจาเรณแลว เขาไปหามหาโควนท พราหมณถง ทอยแลวไดกลาววา ขาแตทานผเจรญ พระเจาเรณรบสงหาทาน ฯ มหาโควนทพราหมณรบคาของบรษนนแลว เขาไปเฝาพระเจาเรณถงท ประทบ ได ปราศรยกบพระเจาเรณ ครนผานการปราศรยพอใหระลกถงกนไปแลว นง ณ ทควรสวนขางหนง

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 179 พระเจาเรณไดตรสวา ทานโควนททานจงแบงมหาปฐพ นทยาวไปทางทศอดรและทศทกษณ ออกเปน ๗ สวนเทาๆ กนใหเปนดจทาง เกวยน ฯ มหาโควนทพราหมณ รบสนองพระราชดารสของพระเจาเรณแลว แบง มหาปฐพนท ยาวไปทางทศอดรและทศทกษณออกเปน ๗ สวนเทาๆ กน ให เปนดจทางเกวยน ตงเนอท ทงหมดใหเปนดจทางเกวยน ฯ ไดยนวา ในเนอทเหลานน ชนบทของพระเจาเรณอยทามกลาง ฯ [๒๒๑] ทนตปรนคร เปนมหานครของแควนกาลงคะโปตนนคร เปนมหานครของแควนอสสกะมาหสสตนคร เปนมหานคร ของแควนอวนต โรรกนคร เปนมหานครของแควนโสจระมถลา นคร เปนมหานครแหง แควนวเทหะ จมปานครสรางในแควน องคะ พาราณสนคร เปนมหานครแหง แควนกาส พระนคร เหลาน ทานโควนทพราหมณสราง ฯ [๒๒๒] ครงนน กษตรยทง ๖ พระองคนน ทรงดพระทยมความดาร บรบรณดวย ลาภของตนๆ วา สงใดทเราทงหลายอยากได หวง ประสงค ปรารถนายง เราทงหลายกได สงนนแลวหนอ ฯ [๒๒๓] กษตรยเหลานน ทรงพระนามวา สตตภพระองค ๑ พรหมทต พระองค ๑ เวสสภพระองค ๑ ภรตพระองค ๑ เรณพระองค ๑ ธตรถ ๒ พระองค รวมพระมหากษตรยผทรง พระราชภาระ ๗ พระองค ในกาลนน ฯ จบภาณวารทหนง [๒๒๔] ครงนน กษตรยทง ๖ พระองคนน เสดจเขาไปหามหาโควนท พราหมณถง ทอย แลวตรสวา ดกรทานผเจรญ ขอทานโควนทพราหมณ จงเปน สหายทรก ทเจรญใจ โปรดปรานของขาพเจาทงหลาย ดงทานโควนทเปนสหาย ทรก ทเจรญใจโปรดปราน ของพระเจา เรณเถด ขอจงสงสอนขาพเจาทงหลาย อยาบอกคนในการสงสอนขาพเจาทงหลายเลย มหา โควนทพราหมณรบสนอง พระดารสของกษตรยทง ๖ พระองคนน ผไดมรธาภเษกแลววา อยางนน พระ เจาขา ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 180 ครงนน มหาโควนทพราหมณ จงสอนพระราชาผกษตรย ๗ พระองค ผไดมรธาภเษก แลว ทตนพงสงสอนดวยราชกจ แลบอกมนตกะพราหมณ มหาศาล ๗ คน และเหลาขา ราชบรพาร ๗๐๐ ฯ ครงนน สมยตอมา เกยรตศพทอนงามของมหาโควนทพราหมณ ขจร ไปอยางนวา มหาโควนทพราหมณ อาจเหนพรหม อาจสนทนา ปราศรย ปรกษากบพรหม ครงนน มหา โควนทพราหมณมความดารวา เกยรตศพทอนงาม ของเราขจรไปอยางนวา มหาโควนทพราหมณ อาจเหนพรหม อาจสนทนา ปราศรย ปรกษากบพรหม กเราไมไดเหนพรหม ไมไดสนทนา ปราศรย ปรกษากบพรหม แตเราไดสดบความขอนมาตอพราหมณผเฒา ผแก ผเปนอาจารย และปาจารย พดกนวา ผใดหลกออกเรนอย เพงกรณาฌานอยตลอด ๔ เดอน ในฤดฝน ผนน ยอมเหนพรหม ยอมสนทนา ปราศรย ปรกษากบพรหมได ถากระนน เราพงหลกออกเรน เพงกรณาฌานอยตลอด ๔ เดอนในฤดฝนเถด ฯ ครงนน มหาโควนทพราหมณ จงเขาไปเฝาพระเจาเรณถงทประทบ แลว กราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ เกยรตศพทอนงามของขาพระพทธเจาขจรไป อยางนวา มหาโควนท พราหมณ อาจเหนพรหม อาจสนทนา ปราศรย ปรกษา กบพรหมได กขาพระพทธเจามไดเหน พรหม มไดสนทนาปราศรย ปรกษากบ พรหม แตวาขาพระพทธเจาไดสดบความขอนมาตอ พราหมณ ผเฒา ผแก ผเปน อาจารยและปาจารย พดกนวา ผใดหลกออกเรนอย เพงกรณา ฌานอยตลอด ๔ เดอนในฤดฝน ผนนยอมเหนพรหม ยอมสนทนาปราศรย ปรกษากบพรหมได ขาพระพทธเจาปรารถนาจะหลกออกเรน เพงกรณาฌานตลอด ๔ เดอนในฤดฝน ใครๆ ไมพง เขาไปหาขาพระพทธเจา นอกจากคนนาอาหารไปใหคนเดยว พระ เจาเรณรบสงวา ทานมหา โควนทพราหมณยอมสาคญกาลอนควรในบดนเถด ฯ ครงนน มหาโควนทพราหมณเขาไปเฝากษตรย ๖ พระองคนน แลว กราบทลวา ขา แตพระองคผเจรญ เกยรตศพทอนงามของขาพระพทธเจาขจรไป อยางนวา มหาโควนทพราหมณ อาจเหนพรหม อาจสนทนา ปราศรย ปรกษา กบพรหมได กขาพระพทธเจามไดเหนพรหม มไดสนทนา ปราศรย ปรกษา กบพรหม แตวาขาพระพทธเจาไดสดบความขอนมาตอพราหมณ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 181 ผเฒา ผแก ผเปนอาจารยและปาจารยพดกนวา ผใดหลกออกเรนอย เพงกรณาฌานอยตลอด ๔ เดอนในฤดฝน ผนนยอมเหนพรหม ยอมสนทนา ปราศรย ปรกษากบพรหมได ขาพระ พทธเจาปรารถนาจะหลกออกเรน เพงกรณาฌานอยตลอด ๔ เดอนในฤดฝน ใครๆ ไมพงเขาไป หาขาพระพทธเจา นอกจากคนนาอาหารไปใหคนเดยว กษตรย ทง ๖ พระองคนน ตรสวา ทาน โควนทพราหมณยอมสาคญกาลอนควรใน บดนเถด ฯ ครงนน มหาโควนทพราหมณ เขาไปหาพราหมณมหาศาล ๗ คน และ เหลาขาราช บรพาร ๗๐๐ ถงทอย แลวกลาววา ดกรทานผเจรญทงหลาย เกยรตศพท อนงามของขาพเจาขจร ไปอยางนวา มหาโควนทพราหมณอาจเหนพรหม อาจ สนทนา ปราศรย ปรกษากบพรหมได กขาพเจามไดเหนพรหม มไดสนทนา ปราศรย ปรกษากบพรหม แตวา ขาพเจาไดสดบความ ขอนมาตอพราหมณ ผเฒา ผแก ผเปนอาจารยและปาจารยพดกนวา ผใดหลกออกเรนอย เพงกรณา ฌาน อย ตลอด ๔ เดอนในฤดฝน ผนน ยอมเหนพรหม ยอมสนทนา ปราศรย ปรกษา กบพรหมได ถาอยางนน ทานทงหลายจงทาการสาธยายมนตตามทสดบมาแลว ตามทเรยนมาแลวโดยพสดาร และจงบอกมนตใหแกกนและกน ขาพเจาปรารถนา จะหลกออกเรน เพงกรณาฌานอยตลอด ๔ เดอน ในฤดฝน ใครๆ ไมพงเขาไป หาขาพเจา นอกจากคนนาอาหารไปใหคนเดยว พราหมณ มหาศาลและเหลา ขาราชบรพารเหลานนกลาววา ทานโควนทพราหมณยอมสาคญกาลอนควรใน บดนเถด ฯ ครงนน มหาโควนทพราหมณ เขาไปหาภรรยา ๔๐ คน ผเสมอกนทอย แลวกลาววา ดกรนางผเจรญทงหลาย เกยรตศพทอนงามของฉน ขจรไปอยางนวา มหาโควนทพราหมณอาจ เหนพรหม อาจสนทนาปราศรย ปรกษากบพรหมได กฉนมไดเหนพรหม มไดสนทนาปราศรย ปรกษากบพรหม แตวา ฉนไดสดบ ความขอนมาตอพราหมณ ผเฒา ผแก ผเปนอาจารยและ ปาจารยพดกนวา ผใด หลกออกเรนอย เพงกรณาฌานอยตลอด ๔ เดอน ในฤดฝนผนนยอมเหน พรหม ยอมสนทนาปราศรย ปรกษากบพรหมได ฉนปรารถนาจะหลกออกเรน เพงกรณา ฌาน อยตลอด ๔ เดอน ในฤดฝน ใครๆ ไมพงเขาไปหาฉน นอกจากคนนาอาหาร ไปใหคนเดยว ภรรยาเหลานนกลาววา ทานโควนทพราหมณยอมสาคญกาลอนควร ในบดนเถด ฯ ครงนน มหาโควนทพราหมณ จงใหสรางสณฐาคารใหมโดยทศบรพา แหงนคร แลว หลกออกเรนอย เพงกรณาฌานอยตลอด ๔ เดอน ในฤดฝน ใครๆ ไมเขาไปหา นอกจากคน นาอาหารไปใหคนเดยว ครงนน พอลวง ๔ เดอน ในวนนนเอง มหาโควนทพราหมณมความ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 182 ระอา ความทอใจวา กเราไดสดบความ ขอนมาตอพราหมณ ผเฒา ผแก ผเปนอาจารยและปาจารย พดกนวา ผใดหลกออก เรนอย เพงกรณาฌานอยตลอด ๔ เดอน ในฤดฝน ผนนยอมเหนพรหม ยอม สนทนา ปราศรย ปรกษากบพรหมได แตเรากมไดเหนพรหม มไดสนทนา ปราศรย ปรกษากบพรหม ฯ ครงนน สนงกมารพรหม ทราบความปรวตกแหงใจของมหาโควนท พราหมณ ดวยใจ แลว จงหายไปในพรหมโลก มาปรากฏเฉพาะหนามหาโควนท พราหมณ เหมอนบรษมกาลง เหยยดแขนทคออก หรอคแขนทเหยยดเขา ฉะนน ครงนน มหาโควนทพราหมณมความกลว หวาดเสยว ขนลกชชน เพราะเหน รปทไมเคยเหน ครงนน มหาโควนทพราหมณ กลว หวาดเสยว ขนลกชชน ไดกลาวกะสนงกมารพรหมดวยคาถาวา [๒๒๕] ดกรทานผนรทกข ทานเปนใครเลา มวรรณมยศ มสร ขาพเจา ไมรจกจงถามทาน ไฉนขาพเจาจะพงรจกทานได ฯ ส. เทวดาทงปวงรจกเราวา กมารเกาในพรหมโลก เทวดาทง ปวงรจกเรา ดกรโควนท ทานจงรจกเราอยางน ฯ ม. อาสนะ นา นามนทาเทา นาผงเคยวไฟ ขาพเจาเชอเชญ ทานดวย ของควรคา ขอทานจงรบของควรคาของขาพเจา เถด ฯ ส. ดกรโควนท เรายอมรบของควรคาของทาน ททานพดถง นน ทาน ผทเราใหโอกาสแลว จงถามความททานปรารถนา เถด เพอประโยชน เกอกลในปจจบน และสขใน ภพหนา ฯ [๒๒๖] ครงนน มหาโควนทพราหมณมความดารวา เรามโอกาสอน สนงกมารพรหม ใหแลว เราจะพงถามทฏฐธมมกตถประโยชน หรอสมปรายกตถ ประโยชน กะสนงกมารพรหม ดหนอ ลาดบนน มหาโควนทพราหมณมความ ดารวา เราเปนผฉลาดในทฏฐธมมกตถประโยชน แมชนเหลาอนกถามทฏฐธมมกตถ ประโยชนกะเรา ดงนน เราพงถามสมปรายกตถประโยชน กะสนงกมาร พรหมเถด ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 183 ลาดบนน มหาโควนทพราหมณไดกลาวกะสนงกมารพรหมดวยคาถาวา [๒๒๗] ขาพเจามความสงสย จงขอถามสนงกมารพรหม ผไมมความ สงสย ในปญหาของคนอน สตวตงอยในอะไร ศกษาในอะไร จงจะถง พรหมโลกอนไมตาย ฯ ส. ดกรพราหมณ สตวละความยดถอวาเปนของเรา ในสตว ทงหลายท เกดเปนมนษยแลวอยโดดเดยว นอมไปในกรณา ไมมกลนราย เวน จากเมถน สตวตงอยในธรรมน และ ศกษาอยในธรรมน ยอม ถงพรหมโลกอนไมตายได ฯ [๒๒๘] ม. ขาพเจาทราบตอทานวา ละความยดถอวาเปนของเรา คน บางคนใน โลกน ละกองโภคสมบตนอยใหญ ละเครอญาตนอยใหญ ปลงผมและ หนวด นงหมผากาสาว พสตร ออกบวชเปนบรรพชต ดงน ชอวา ละความ ยดถอวาเปนของเรา ขาพเจาทราบตอทาน ดงน ฯ ขาพเจาทราบตอทานวา อยโดดเดยว คนบางคนในโลกนยอมเสพ เสนาสนะอนสงด คอปา โคนไม ภเขา ซอกเขา ถา ปาชา ปาชฏ ทแจง ลอมฟาง หลกออกเรนอย ดงน ชอวา อยโดดเดยว ขาพเจาทราบตอทาน ดงน ฯ ขาพเจาทราบตอทานวา นอมไปในกรณา คนบางคนในโลกนมใจ สหรคตดวยกรณา แผไปสทศหนงอย ทศท ๒ ทศท ๓ ทศท ๔ กเหมอนกน ดวยประการฉะน ทงเบองบน เบองตา เบองขวาง ในททกสถาน มใจสหรคต ดวยกรณา อนไพบลย เปนมหคคตะ ไมมประมาณ ไมมเวร ไมพยาบาท แผไปทวโลก โดยประการทงปวง ดงนอย ดงน ชอวา นอมไปในกรณา ขาพเจาทราบตอทานดงน แตขาพเจาไมทราบคนมกลนราย ตอทานซงพดถงอย ฯ [๒๒๙] ม. ขาแตพรหม ในสตวทงหลาย คนเหลาไหนมกลน ราย ขาพเจาไมทราบคนกลนรายเหลาน ทานนกปราชญ ขอจงบอก ณ ทนเถด หมสตวอนอะไรรอยแลว ยอม เหมนเนาคลงไปตองไปอบาย มพรหมโลก อนปดแลว ฯ ส. ความโกรธ การพดเทจ การโกง ความประทษรายมตร ความเปนคน ตระหน ความเยอหยง ความรษยา ความมกได ความลงเล การเบยดเบยน ผอน ความโลภ ความ คด ประทษราย ความเมา และความหลง สตวผ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 184 ประกอบ ในกเลสเหลาน จดวาไมหมดกลนรายตองไปอบาย ม พรหมโลก อนปดแลว ฯ [๒๓๐] ม. ขาพเจาเพงทราบกลนราย ตอทานซงพดถงอยกลน รายเหลานน อน บคคลผอยครองเรอนไมพงยายไดงายเลย ขาพเจาจะออกจาก เรอนบวชเปนบรรพชต ฯ ส. ทานโควนท ยอมรกาลอนควรในบดนเถด ฯ ครงนน มหาโควนทพราหมณ เขาไปเฝาพระเจาเรณถงทประทบ แลว กราบทลวา บดน ขอพระองคจงแสวงหาปโรหตคนอน ทจกแนะนาราชกจตอ พระองคเถด ขาพระพทธเจา ปรารถนาจะออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต ดวยวา ขาพระพทธเจาไดสดบ กลนรายมาตอพรหม ผพดถงอย กลนรายเหลานนอน บคคลผอยครองเรอนไมพงยายไดโดยงายเลย ขาพระพทธเจาจง จกออกจากเรอน บวชเปนบรรพชต ฯ [๒๓๑] ม. ขาพระพทธเจาขอเชญพระเจาแผนดน ทรงพระนามวาเรณ ขอพระองคทรงรบรดวยราชกจเถด ขาพระพทธเจา ไมยนดในความ เปนปโรหต ฯ เร. ถาทานพรองดวยกามทงหลาย เราจะใหทานบรบรณ อนง ผใด เบยดเบยนทาน เราผเปนเจาแผนดนจะหามผนน ทานเปนบดา ขาพเจาเปนบตร ดกรทานโควนท ขอทานอยาสละเราเสยเลย ฯ ม. ขาพระพทธเจาไมมความบกพรองดวยกาม ไมมใครเบยด เบยน ขาพระพทธเจา ขาพระพทธเจาไดฟงคาของทานผไม ใชมนษยเหต นน จงไมยนดในเรอน ฯ เร. ทานผไมใชมนษย มวรรณอยางไร ไดกลาวขอความอะไร กะทาน ซงทานฟงแลวจะละเรอนของเรา พวกเรา และ ชาวชมพทวปทงสน เลา ฯ ม. เมอขาพระพทธเจา อยโดดเดยวเมอกอนประสงคจะเสน สรวง ไฟสมดวยใบหญาคาลกโพลงแลว ขณะนน สนง กมารพรหมมา จากพรหมโลก ปรากฏแกขาพระพทธเจาพรหมนนพยากรณปญหา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 185 ปญหาแกขาพระพทธเจา ขาพระพทธเจาฟงปญหานนแลว จงไม ยนดในเรอน ฯ เร. ดกรทานโควนท ทานพดคาใด ขาพเจาเชอคานนตอทาน ทาน ฟงคาของทานผไมใชมนษยแลว จะประพฤตโดย ประการอนอยางไร ขาพเจาทงหลายนนจกประพฤตตาม ทาน ทานโควนท ทานเปนคร ของเราทงหลาย แกว ไพฑรย ไมมฝา ปราศจากราค งาม ฉนใด ขาพเจาทง หลายจกเชอฟง ประพฤตอยในคาสงสอนของทานโควนท ฉนนน ฯ [๒๓๒] เร. ถาทานโควนทจกออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต แมเรา ทงหลายกจก ออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต อนงคต อนใดของทาน คตนนจก เปนของขาพเจาทงหลายดวย ฯ ครงนน มหาโควนทพราหมณ เขาเฝากษตรยทง ๖ พระองคนนถงทประทบ แลวกราบทล วา บดนขอพระองคทงหลายจงแสวงหาปโรหตคนอน ทจกแนะนา ราชกจตอพระองคทงหลายเถด ขาพระพทธเจาปรารถนาจะออกจากเรอนบวชเปน บรรพชต ดวยวา ขาพระพทธเจาไดสดบกลน รายมาตอพรหมผพดถงอย กลนราย เหลานน อนบคคลผครองเรอนไมพงยายไดโดยงายเลย ขาพระพทธเจาจงจกออก จากเรอนบวชเปนบรรพชต ฯ ลาดบนน กษตรยทง ๖ พระองคนนหลกเลยงไป ณ ขางหนงแลว คด รวมกนอยางน วา ธรรมดาพราหมณเหลานมกโลภทรพย ถากระไรเราทงหลายจะพง เกลยกลอมมหาโควนท พราหมณดวยทรพย แลวเขาไปหามหาโควนทพราหมณ ตรสอยางนวา ในราชอาณาจกรทง ๗ น มทรพยเพยงพอ ทานตองการทรพย ประมาณเทาใด ขาพเจาทงหลายจะใหนามาเทานน ฯ ม. ขอเดชะ อยาเลย ทรพยของขาพระพทธเจานมเพยงพอเหมอน ทรพยของพระองค ทงหลาย ขาพระพทธเจาจกละทรพยทงปวงออกจากเรอนบวช เปนบรรพชต ดวยวาขาพระพทธเจา ไดสดบกลนรายมาตอพรหมผพดถงอย กลน รายเหลานนอนบคคลผครองเรอนไมพงยายไดโดย งายเลย ขาพระพทธเจาจงจก ออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต ฯ ลาดบนน กษตรยทง ๖ พระองคหลกไป ณ ขางหนง แลวคดรวมกน อยางนวา ธรรมดาพราหมณเหลานมกโลภดวยหญง ถากระไรเราทงหลายจะพง เกลยกลอมมหาโควนทพราหมณ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 186 ดวยหญง แลวจงเขาไปหามหาโควนทพราหมณ ตรสอยางนวา ดกรทานผเจรญในราชอาณาจกร ทง ๗ น มหญงมากมาย ทานตอง การหญงเทาใด ขาพเจาทงหลายจะใหนามาเทานน ฯ ม. ขอเดชะ อยาเลย ภรรยาของขาพระพทธเจา ซงเปนคนเสมอกน มถง ๔๐ คน ขาพระพทธเจาจกละภรรยาเหลานนทงหมด ออกจากเรอนบวชเปน บรรพชต ดวยวาขาพระพทธเจา ไดสดบกลนรายมาตอพรหมผพดถงอย กลนราย เหลานน อนบคคลผครองเรอนไมพงยายได โดยงายเลย ขาพระพทธเจาจงจก ออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต ฯ ก. ถาทานโควนทจกออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต แมขาพเจาทงหลาย กจกออกจาก เรอนบวชเปนบรรพชต อนง คตอนใดของทาน คตนนจกเปนของ ขาพเจาทงหลายดวย ฯ [๒๓๓] ม. ถาพระองคทงหลายจะละกาม อนเปนทของของ ปถชน ขอจง ทรงปรารภความเพยรใหมน ประกอบดวยกาลงขนต ทางนเปน ทางตรง ทางนไมมทาง อนยงกวา พระสทธรรมอนสตบรษ ทงหลายรกษา เพอบงเกดในพรหมโลก ฯ [๒๓๔] ก. ถาอยางนน ขอทานมหาโควนทจงรออยสก ๗ ปกอน พอลวง ๗ ป แมขาพเจาทงหลายกจกออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต อนงคต อนใดของทาน คตนนจกเปนของ ขาพเจาทงหลายดวย ฯ ม. ขอเดชะ ๗ ป ชานก ขาพระพทธเจาไมอาจรอพระองค อยไดถง ๗ ป ใครจะ รชวต สมปรายภพอนบคคลตองไป อนบณฑตควรกาหนดดวย ปญญา พงทากศล พงประพฤต พรหมจรรย สตวเกดมาแลวทจะไมตายไมม ดวยวาขาพระพทธเจาไดสดบกลนรายมาตอพรหมผพด ถงอย กลนรายเหลานน อนบคคลผครองเรอน ไมพงยายไดโดยงายเลย ขาพระพทธเจาจงจก ออกจากเรอน บวชเปนบรรพชต ฯ ก. ถาอยางนน ขอทานโควนทจงรออยสก ๖ ป ... ๕ ป ... ๔ ป ... ๓ ป ... ๒ ป ... ๑ ป พอลวง ๑ ปแลว แมขาพเจาทงหลายกจกออกจากเรอนบวช เปนบรรพชต อนง คตอนใดของทาน คตนน จกเปนของขาพเจาทงหลายดวย ฯ ม. ขอเดชะ ๑ ปชานก ขาพระพทธเจาไมอาจรอพระองคอยไดถง ๑ ป ใครจะรชวต สมปรายภพอนบคคลตองไป อนบณฑตควรกาหนดดวยปญญา พง ทากศล พงประพฤต พรหมจรรย สตวเกดมาแลวทจะไมตายไมม ดวยวาขา พระพทธเจาไดสดบกลนรายมาตอพรหม

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 187 ผพดถงอย กลนรายเหลานน อนบคคล ผอยครองเรอนไมพงยายไดโดยงายเลย ขาพระพทธเจา จงจกออกจากเรอนบวช เปนบรรพชต ฯ ก. ถาอยางนน ขอทานโควนทจงรออย ๗ เดอนกอน พอลวง ๗ เดอน แลว แม ขาพเจาทงหลายกจกออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต อนง คตอนใดของทาน คตนนจกเปนของ ขาพเจาทงหลายดวย ฯ ม. ขอเดชะ ๗ เดอนชานก ขาพระพทธเจาไมอาจรอพระองคไดถง ๗ เดอน ใครจะ รชวต สมปรายภพอนบคคลตองไป อนบณฑตควรกาหนดดวย ปญญา พงทากศล พงประพฤต พรหมจรรย สตวเกดมาแลวทจะไมตายไมม ดวยวาขาพระพทธเจาไดสดบกลนรายมาตอพรหม ผพดถงอย กลนรายเหลานน อนบคคลผอยครองเรอนไมพงยายไดโดยงายเลย ขาพระพทธเจา จงจกออกจาก เรอนบวชเปนบรรพชต ฯ ก. ถาอยางนน ขอทานโควนท จงรออยสก ๖ เดอน ... ๕ เดอน ... ๔ เดอน ... ๓ เดอน ... ๒ เดอน ... ๑ เดอน ... ครงเดอน พอลวงครงเดอนแมขาพเจา ทงหลายกจกออกเรอนบวช เปนบรรพชต อนง คตอนใดของทาน คตนนจก เปนของขาพเจาทงหลายดวย ฯ ม. ขอเดชะ ครงเดอนชานก ขาพระพทธเจาไมอาจรอพระองคไดถง ครงเดอน ใครจะ รชวต สมปรายภพอนบคคลตองไป อนบณฑตควรกาหนดดวย ปญญา พงทากศล พงประพฤต พรหมจรรย สตวเกดมาแลวทจะไมตายไมม ดวย วาขาพระพทธเจาไดสดบกลนรายมาตอพรหม ผพดถงอย กลนรายเหลานน อนบคคลผอยครองเรอนไมพงยายไดโดยงายเลย ขาพระพทธเจา จงจกออกจากเรอน บวชเปนบรรพชต ฯ ก. ถาอยางนน ขอทานโควนทจงรออยสก ๗ วน พอใหขาพเจาทงหลาย สงสอนบตร และพนองชายของตนๆ ในราชกจเสยกอน พอลวง ๗ วน แมขาพเจา ทงหลายกจกออกจาก เรอนบวชเปนบรรพชต อนง คตอนใดของทานคตนนจก เปนของขาพเจาทงหลายดวย ฯ ม. ขอเดชะ ๗ วน ไมนาน ขาพระพทธเจาจกรอพระองคทงหลาย ๗ วน ฯ ครงนน มหาโควนทพราหมณ เขาไปหาพราหมณมหาศาล ๗ คน และ เหลาขาราช บรพาร ๗๐๐ ถงทอย แลวกลาววา บดนทานทงหลายจงแสวงหา อาจารยอน ซงจกสอนมนตแก ทานทงหลายเถด เราปรารถนาจะออกจากเรอนบวช เปนบรรพชต ดวยวาเราไดสดบกลนรายมา ตอพรหมผพดถงอย กลนรายเหลานน อนบคคลผอยครองเรอนไมพงยายไดโดยงายเลย เราจง จกออกจากเรอนบวชเปน บรรพชต ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 188 พราหมณและเหลาขาราชบรพารเหลานนกลาววา ทานโควนทอยาออก จากเรอนบวช เปนบรรพชตเลย บรรพชตมศกดนอย มลาภนอย ความเปน พราหมณมศกดมาก มลาภมาก ฯ ม. ทานทงหลายอยาไดพดอยางน ทานทงหลายอยาไดพดอยางนวา บรรพชามศกดนอย มลาภนอย ความเปนพราหมณมศกดมาก มลาภมาก ดกร ทานทงหลาย ใครอนจะมศกดมาก มลาภมากกวาเรา บดนเราเปนเหมอนพระราชา ของพระราชาสามญทงหลาย เปนดงพรหมของ พราหมณทงหลาย เปนดจเทวดา ของคฤหบดทงหลาย เราจกละสงทงปวงนนออกจากเรอนบวช เปนบรรพชตดวยวา เราไดสดบกลนรายมาตอพรหมผพดถงอย กลนรายเหลานน อนบคคลผอย ครอง เรอนไมพงยายไดโดยงายเลย เราจงจกออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต ฯ พ. ถาทานโควนทจกออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต แมขาพเจาทงหลาย กจกออกจาก เรอนบวชเปนบรรพชต อนง คตอนใดของทาน คตนนจกเปนของ ขาพเจาทงหลายดวย ฯ ครงนน มหาโควนทพราหมณ เขาไปหาภรรยา ๔๐ คน ผเสมอกน ถงทอย แลว กลาววา เธอคนใดปรารถนาจะไปยงสกลญาตของตน กจงไป หรอ ปรารถนาจะแสวงหาสามอน กจงแสวงหา ฉนปรารถนาจะออกจากเรอนบวชเปน บรรพชตดวยวาฉนไดสดบกลนรายมาตอ พรหมผพดถงอย กลนรายเหลานน อน บคคลผอยครองเรอนไมพงยายไดโดยงายเลย ฉนจก ออกจากเรอนบวชเปน บรรพชต ฯ ภ. ทานนนแล เปนญาตของดฉนทงหลายผตองการญาต เปนสามของ ดฉนทงหลาย ผตองการสาม ถาทานโควนทจกออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต แม ดฉนทงหลาย กจกออกจาก เรอนบวชเปนบรรพชต อนง คตอนใดของทาน คตนนจกเปนของดฉนทงหลายดวย ฯ ครงนน พอลวง ๗ วนนนไป มหาโควนทพราหมณปลงผมและหนวด นงผากาสาว พสตรออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต และเมอมหาโควนทพราหมณ บวชแลว พระราชาผกษตรย ซงไดมรธาภเษก ๗ พระองค พราหมณมหาศาล ๗ คน เหลาขาราชบรพาร ๗๐๐ คน ภรรยา ๔๐ คน เจาหลายพน พราหมณหลายพน คฤหบดหลายพน และนางสนมหลายพน ปลงผม และหนวด นงหมผา กาสาวพสตรออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตตามมหาโควนทพราหมณ ฯ ขาววา มหาโควนทพราหมณ แวดลอมดวยบรษทนนเทยวจารกไปใน บาน นคม และ ราชธานทงหลาย สมยนน มหาโควนทพราหมณเขาไปยงบาน หรอนคมใด ในบานและนคมนน ทานเปนดงพระราชาของพระราชาทงหลาย เปนดงพรหมของพราหมณทงหลาย เปนดงเทวดาของ คฤหบดทงหลาย ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 189 สมยนน มนษยเหลาใดพลาดพลงหรอลม มนษยเหลานน กลาวอยาง นวา ขอนอบ นอมแดทานมหาโควนทพราหมณ ขอนอบนอมแดทานปโรหตของ พระราชา ๗ พระองค มหา โควนทพราหมณมใจสหรคตดวยเมตตา ไมมเวร ไม พยาบาท แผไปตลอดทศหนงอย ทศท ๒ ทศท ๓ ทศท ๔ กเหมอนกน ดวยประการฉะน ทงเบองบน เบองตา เบองขวาง ในททกสถาน มใจสหรคต ดวยเมตตา อนไพบลย เปนมหคคตะ ไมมประมาณ ไมมเวร ไมพยาบาท แผไป ทวโลก โดยประการทงปวงอย มใจสหรคตดวยกรณา อนไพบลย เปน มหคคตะ ไมมประมาณ ไมมเวร ไมพยาบาท แผไปทวโลก โดยประการ ทงปวงอย มใจสหรคตดวยมทตา อนไพบลย เปนมหคคตะ ไมมประมาณ ไมมเวร ไมพยาบาท แผไปทวโลก โดยประการทงปวงอย มใจ สหรคตดวย อเบกขา อนไพบลย เปนมหคคตะ ไมมประมาณ ไมมเวร ไมพยาบาท แผ ไป ทวโลกโดยประการทงปวงอย และแสดงหนทางแหงความเปนสหายกบพรหม ในพรหมโลก แก สาวกทงหลาย สมยนน บรรดาสาวกของมหาโควนทพราหมณ ซงรคาสงสอนทวทงหมด เบองหนาแตตายเพราะกายแตก เขาถงสคต พรหม โลก ผทไมรคาสงสอนทวทงหมด เบองหนา แตตายเพราะกายแตก บางพวกเขา ถงความเปนสหายของเทวดาชนปรนมมตวสวตด บางพวก เขาถงความเปนสหาย ของเทวดาชนนมมานรด บางพวกเขาถงความเปนสหายของเทวดาชนดสต บาง พวกเขาถงความเปนสหายของเทวดาชนยามา บางพวกเขาถงความเปนสหายของ เทวดาชน ดาวดงส บางพวกเขาถงความเปนสหายของเทวดาชนจาตมหาราชก ผท บาเพญกายตากวาเขา ทงหมด กยงกายคนธรรพ ใหบรบรณได ดวยประการฉะนแล บรรพชาของกลบตรเหลานน ทงหมด ไมเปลา ไมเปนหมน มผล มกาไร ฯ ป. พระผมพระภาคยงทรงระลกถงขอนนไดอยหรอ ฯ ภ. ดกรปญจสขะ เรายงระลกไดอย สมยนน เราเปนมหาโควนท พราหมณ เรา แสดงพรหมจรรยนนวา เปนหนทางแหงความเปนสหายของพรหม ในพรหมโลก แกสาวกทงหลาย ปญจสขะ แตวาพรหมจรรยนนไมเปนไปเพอ นพพทา วราคะ นโรธะ อปสมะ อภญญา สมโพธะ นพพานะ ยอมเปนไป เพยงเพอบงเกดในพรหมโลก ดกรปญจสขะ สวนพรหมจรรยของเราน ยอม เปนไปเพอนพพทาโดยสวนเดยว เพอวราคะ นโรธะ อปสมะ อภญญา สมโพธะ นพพานะ พรหมจรรยเปนไปเพอนพพทาโดยสวนเดยว เพอวราคะ นโรธะ อปสมะ อภญญา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 190 สมโพธะ นพพานะ นนเปนไฉน คออฏฐงคก มรรค เปนอรยะนเอง คอสมมาทฏฐ สมมา สงกปปะ สมมาวาจา สมมากม มนตะ สมมาอาชวะ สมมาวายามะ สมมาสต สมมาสมาธ ดกรปญจสขะ พรหมจรรยนแล ยอมเปนไปเพอนพพทาโดยสวนเดยว เพอวราคะ นโรธะ อปสมะ อภญญา สมโพธะ นพพานะ ดกรปญจสขะ กบรรดาสาวกของเรา ทรคาสงสอนทวทงหมด ยอมทาใหแจงซงเจโตวมต ปญญาวมต อนหาอาสวะ มได เพราะอาสวะสนไป ดวยปญญาอนยง ดวยตนเองในปจจบน เขาถงอย บรรดาสาวกผไมรคาสงสอนทวทงหมด บางพวกเปน โอปปาตกสตว เพราะสน โอรมภาคยสงโยชนทง ๕ ปรนพพานในภพนน ไมกลบมาจากโลกนน เปนธรรมดา กม บางพวกเปนพระสกทาคาม เพราะสนสงโยชน ๓ อยาง เพราะราคะ โทสะ และโมหะเบาบาง กลบมายงโลกนเพยงครงเดยว แลวจกทาทสดทกขไดกม บางพวกเปนพระ โสดาบน เพราะสนสงโยชน ๓ อยาง มความไมตกตาเปน ธรรมดา เปนผเทยง มอนจะตรสร เปนเบองหนากม ฯ ดกรปญจสขะ ดวยประการฉะนแล บรรพชาของกลบตรเหลานทงหมด เทยว ไมเปลา ไมเปนหมน มผล มกาไร ฯ พระผมพระภาคไดตรสพระพทธพจนนแลว ปญจสขะคนธรรพบตร ยนด ชนชม อนโมทนาภาษตของพระผมพระภาค ถวายบงคมพระผมพระภาค กระทาประทกษณแลวหายไป ณ ทนนเอง ฉะนแล ฯ จบมหาโควนทสตร ท ๖ ----------------------------------

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 191 ๗. มหาสมยสตร (๒๐) [๒๓๕] ขาพเจาไดสดบมาอยางน สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ ปามหาวน เขตพระนครกบล พสด ในสกก ชนบท พรอมดวยภกษสงฆหมใหญ ประมาณ ๕๐๐ รป ลวน เปนพระอรหนต กพวกเทวดาจาก โลกธาตทง ๑๐ ประชมกนมาก เพอทศนา พระผมพระภาคและภกษสงฆ ฯ ครงนน เทวดาชนสทธาวาส ๔ องค ไดมความดารวา พระผมพระภาค พระองคนแล ประทบอย ณ ปามหาวน เขตพระนครกบลพสด ในสกกชนบท พรอมดวยภกษสงฆหมใหญ ประมาณ ๕๐๐ รป ลวนเปนพระอรหนต กพวก เทวดาจากโลกธาตทง ๑๐ ประชมกนมาก เพอ ทศนาพระผมพระภาคและภกษ สงฆ ไฉนหนอ แมพวกเรากควรเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงท ประทบ ครนแลว พงกลาวคาถาเฉพาะองคละคาถา ในสานกพระผมพระภาค ลาดบนน เทวดา พวกนน หายไป ณ เทวโลกชนสทธาวาสแลวมาปรากฏเบองพระพกตรพระผม พระภาค เหมอนบรษมกาลงเหยยดแขนทคออก หรอคแขนทเหยยดออกเขา ฉะนน เทวดาพวก นนถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวไดยนอย ณ ทควรสวน ขางหนง เทวดาองคหนงไดกลาวคาถา นในสานกพระผมพระภาควา [๒๓๖] การประชมใหญในปาใหญ หมเทวดามาประชมกนแลวพวกเรา พากนมาสธรรมสมยน เพอไดเหนหมทานผชนะมาร ฯ [๒๓๗] ลาดบนน เทวดาอกองคหนง ไดกลาวคาถาน ในสานกพระผม พระภาควา ภกษทงหลายในทประชมนน มนคง กระทาจตของตนๆ ให ตรง บณฑต ทงหลาย ยอมรกษาอนทรย เหมอนสารถถอบงเหยนขบมา ฉะนน ฯ [๒๓๘] ลาดบนน เทวดาอกองคหนง ไดกลาวคาถาน ในสานก พระผมพระภาควา ภกษเหลานน ตดกเลสดจตะป ตดกเลสดจลมสลก ถอน กเลสดจ เสาเขอนไดแลว เปนผไมหวนไหว หมดจด ปราศ จากมลทน เทยวไป ทานเปนหมนาคหนม อนพระผมพระภาค ผมจกษทรงฝกดแลว ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 192 [๒๓๙] ลาดบนน เทวดาอกองคหนง ไดกลาวคาถาน ในสานก พระผมพระภาควา ชนเหลาใดเหลาหนง ถงพระพทธเจาวา เปนสรณะ เขาจก ไมไป อบายภม ละกายมนษยแลว จกยงเทวกายใหบรบรณ ฯ [๒๔๐] ลาดบนน พระผมพระภาคตรสเรยกภกษทงหลายแลวตรสวา ดกรภกษ ทงหลาย พวกเทวดาในโลกธาตทง ๑๐ ประชมกนมาก เพอทศนา ตถาคตและภกษสงฆ พวก เทวดาประมาณเทานแหละไดประชมกน เพอทศนา พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา ซง ไดมแลวในอดตกาล เหมอนท ประชมกนเพอทศนาเราในบดน พวกเทวดาประมาณเทานแหละ จกประชมกนเพอ ทศนาพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ซงจกมในอนาคตกาล เหมอนทประชมกน เพอทศนาเราในบดน เราจกบอกนามพวกเทวดา เราจกระบนามพวกเทวดา เราจกแสดงนาม พวกเทวดา พวกเธอจงฟงเรองนน จงใสใจใหด เรา จกกลาว ภกษเหลานนทลรบพระผมพระ ภาคแลว พระผมพระภาคไดตรส พระคาถานวา [๒๔๑] เราจกรอยกรองโศลก ภมมเทวดาอาศยอย ณ ทใด พวกภกษก อาศยทนน ภกษพวกใดอาศยซอกเขา สงตนไปแลว มจตตงมน ภกษ พวกนน เปนอนมาก เรนอย เหมอนราชสห ครอบงาความขนพองสยอง เกลาเสยได มใจผดผอง เปนผ หมดจด ใสสะอาด ไมขนมว พระ ศาสดาทรงทราบภกษประมาณ ๕๐๐ เศษ ทอย ณ ปามหาวน เขตพระนคร กบล พสด แตนนจงตรสเรยกสาวกผยนดในพระศาสนา ตรสวา ดกร ภกษทงหลาย หมเทวดามงมากนแลว พวกเธอจงรจกหมเทวดานน ภกษ เหลานนสดบรบสงของพระพทธเจาแลว ได กระทาความเพยร ญาณเปน เครองเหนพวกอมนษย ไดปรากฏแก ภกษเหลานน ภกษบางพวก ได เหนอมนษยรอยหนง บางพวก ไดเหนอมนษยพนหนง บางพวกไดเหน อมนษยเจดหมน บาง พวกไดเหนอมนษยหนงแสน บางพวกไดเหนไมม ทสด อมนษยไดแผไปทวทศ พระศาสดาผมพระจกษ ทรงใครครวญ ทราบเหตนนสนแลว แตนน จงตรสเรยกสาวกผยนดใน พระศาสนา ตรสวา ดกรภกษทงหลาย หมเทวดามงมากนแลว พวกเธอจงรจกหม

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 193 เทวดานน เราจกบอกพวกเธอดวยวาจา ตามลาดบ ยกษเจดพนเปนภมม เทวดาอาศยอยในพระนคร กบลพสด มฤทธ มอานภาพ มรศม มยศ ยนด มงมายง ปาอนเปนทประชมของภกษ ยกษหกพนอยทเขาเหมวตา ม รศมตางๆ กน มฤทธ มอานภาพ มรศม มยศ ยนด มงมายงปาอนเปน ทประชมของภกษ ยกษสามพนอยทเขา สาตาคร มรศมตางๆ กน มฤทธ มอานภาพ มรศม มยศ ยนด มงมายงปาอนเปนทประชมของภกษ ยกษเหลานนรวม เปนหนงหมนหกพน มรศมตางๆ กน มฤทธ มอานภาพ มรศม มยศ ยนด มงมายงปาอนเปนทประชมของภกษ ยกษ หารอย อยทเขาเวสสามตตะ มรศมตางๆ กน มฤทธ ม อานภาพ มรศม มยศ ยนด มงมายงปาอนเปนทประชม ของภกษ ยกษชอกมภระอยในพระนคร ราชคฤห เขาเวปลละ เปนทอยของยกษนน ยกษแสนเศษแวดลอมยกษ ชอกมภระ นน ยกษชอกมภระอยในพระนครราชคฤหแมนน กไดมายง ปาอนเปนทประชมของภกษ ฯ [๒๔๒] ทาวธตรฏฐ อยดานทศบรพา ปกครองทศนนเปนอธบดของพวกคนธรรพ เธอเปนมหาราช มยศ แมบตรของเธอกมาก มนามวา อนท มกาลงมาก มฤทธ มอานภาพ มรศม มยศ ยนด มงมายงปาอนเปนทประชมของ ภกษ ทาววรฬหกอยดานทศทกษณ ปกครองทศนนเปนอธบดของพวก กมภณฑ เธอเปนมหาราช มยศ แมบตรของเธอกมาก มนามวา อนท มกาลงมาก มฤทธ มอานภาพ มรศม มยศ ยนด มงมายง ปาอนเปนท ประชมของภกษ ทาววรปกษ อยดานทศปจจม ปก ครองทศนนเปน อธบดของพวกนาค เธอเปนมหาราช มยศ แมบตรของเธอกมาก มนามวา อนท มกาลงมาก มฤทธ ม อานภาพ มรศม มยศ ยนด มงมายงปา อนเปนทประชมของภกษ ทาวกเวรอยดานทศอดร ปกครองทศนน เปนอธบดของพวก ยกษ เธอเปนมหาราช มยศ แมบตรของเธอกมาก มนามวาอนท มกาลงมาก มฤทธ มอานภาพ มรศม มยศ ยนด

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 194 มงมายงปาอนเปนทประชมของภกษ ทาวธตรฏฐเปนใหญทศ บรพา ทาว วรฬหก เปนใหญทศทกษณ ทาววรปกษเปนใหญ ทศปจจม ทาวกเวร เปนใหญทศอดร ทาวมหาราชทง ๔ นน ยงทศทง ๔ โดยรอบใหรงเรอง ไดยนอยแลวในปาเขตพระ นครกบลพสด ฯ [๒๔๓] พวกบาวของทาวมหาราชทง ๔ นน มมายา ลอลวง โออวด เจาเลห มา ดวยกน มชอคอกเฏณฑ ๑ เวเฏณฑ ๑ วฏ ๑ วฏฏะ ๑ จนทนะ ๑ กามเสฏฐะ ๑ กนนฆณฑ ๑ นฆณฑ ๑ และทาวเทวราชทงหลายผมนาม วาปนาทะ ๑ โอป มญญะ ๑ เทพสารถมนามวา มาตล ๑ จตตเสนะ ผคน ธรรพ ๑ นโฬราชะ ๑ ชโนสภะ ๑ ปญจสขะ ๑ ตมพร ๑ สรยวจฉสา เทพธดา ๑ มาทงนน ราชาและคนธรรพพวกนน และพวกอน กบเทวราช ทงหลายยนด มงมายงปาอนเปนทประชมของภกษอนงเหลานาคทอยใน สระชอนภสะบาง อยในเมองเวสาลบาง พรอมดวยนาคบรษทเหลาตจฉกะ กมพลนาค และอสสตรนาคกมา นาคผอยในทา ชอปายาคะ กบ ญาต กมา นาคผอยใน แมนายมนา เกดในสกลธตรฏฐ ผมยศ กมา เอราวณเทพบตรผเปนชางใหญ แมนนกมายงปาอนเปนทประชมของภกษ ฯ [๒๔๔] ปกษทวชาตผเปนทพย มนยนตาบรสทธ นานาคราชไปได โดยพลนนน มาโดยทางอากาศถงทามกลางปา ชอของปกษนนวา จตรสบรรณ ใน เวลานน นาคราชทงหลาย ไมไดมความ กลว พระพทธเจาไดทรงกระทา ใหปลอดภยจากครฑ นาคกบ ครฑเจรจากน ดวยวาจาอนไพเราะ กระทา พระพทธเจาใหเปนสรณะ พวกอสรอาศยสมทรอย อนทาววชรหนถรบ ชนะแลว เปนพนองของทาววาสพ มฤทธ มยศ เหลานคอพวก กาล กญชอสร มกายใหญนากลวกมา พวกทานเวฆสอสรกมา เวปจตตอสร สจตตอสร ปหาราทอสร และนมจพระยามารกมาดวยกน บตรของ พลอสรหนงรอย มชอวาไพโรจนทงหมดผกสอดเครองเสนาอนมกาลง เขาไปใกลอสรนทราห แลวกลาว วา ดกรทานผเจรญ บดน เปนสมยท จะประชมกน ดงนแลว เขาไปยงปาอนเปนทประชมของภกษ ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 195 [๒๔๕] ในเวลานน เทวดาทงหลาย ชออาโป ชอปฐว ชอเตโช ชอวาโย ได พากนมาแลว เทวดา ชอวรณะ ชอวารณะ ชอโสมะ ชอยสสะ กมาดวยกน เทวดาผบงเกดในหมเทวดาดวยเมตตาและกรณาฌาน เปนผ มยศ กมา หมเทวดา ๑๐ เหลานเปน ๑๐ พวก ทงหมดลวนมรศมตาง ๆ กน มฤทธ มอานภาพ มรศม มยศ ยนด มงมายงปาอนเปนทประชม ของภกษ เทวดา ชอเวณฑ ชอสหล ชออสมา ชอยมะ ทงสองพวก กมา เทวดาผอาศยพระจนทร กระทาพระจนทรไวในเบองหนากมา เทวดา ผอาศยพระอาทตย กระทาพระอาทตยไวในเบองหนากมา เทวดากระทา นกษตรไวใน เบองหนากมา มนทพลาหกเทวดากมา แมทาวสกกปรนท ทวาสวะ ซงประเสรฐกวาสเทวดาทงหลายกเสดจมา หมเทวดา ๑๐ เหลาน เปน ๑๐ พวก ทงหมดลวนมรศมตางๆ กน มฤทธมอานภาพ มรศม ยนด มงมายงปาอนเปนทประชมของภกษ อนงเทวดาชอสหภ ผรงเรองดจเปลวไฟกมา เทวดาชออรฏฐกะ ชอโรชะ มรศมดงสดอก ผกตบกมา เทวดาชอวรณะ ชอสหธรรมชออจจตะ ชออเนชกะ ชอ สเลยยะ ชอรจระกมา เทวดา ชอวาสวเนสกมา หมเทวดา ๑๐ เหลาน เปน ๑๐ พวก ทงหมด ลวนมรศมตางๆ กน มฤทธ มอานภาพ มรศม มยศ ยนด มง มายงปาอนเปนทประชมของภกษ เทวดาชอสมานะ ชอ มหาสมานะ ชอมานสะ ชอมานสตตมะ ชอขฑฑาปทสกะ กมา เทวดา ชอมโนปทสกะกมา อนง เทวดาชอหร เทวดาชอโลหต วาส ชอปารคะ ชอมหาปารคะ ผมยศ กมา หมเทวดา ๑๐ เหลาน เปน ๑๐ พวก ทงหมดลวนมรศมตางๆ กน มฤทธ มอานภาพ มรศม มยศ ยนด มงมายงปาอนเปนทประชมของภกษ เทวดา ชอสกกะ ชอกรมหะ ชอ อรณะ ชอเวฆนสะกมาดวยกนเทวดาชอโอทาตคยหะ ผเปนหวหนา เทวดาชอวจกขณะ กมา เทวดาชอสทามตตะ ชอหารคชะ และชอมสสกะ ผมยศ กมา ปชนนเทวบตร ซงคารามใหฝนตกทวทศกมา หมเทวดา ๑๐ เหลาน เปน ๑๐ พวก ทงหมดลวนมรศมตางๆ กน มฤทธ ม

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 196 อานภาพ มรศม มยศ ยนด มงมายงปาอนเปนทประชมของภกษ เทวดาชอเขมยะ เทวดาชนดสต เทวดาชนยามะ และเทวดาชอกฏฐกะ มยศ เทวดาชอลมพตกะ ชอลามเสฏฐะ ชอโชตนามะ ชออาสา และ เทวดาชนนมมานรดกมา อนง เทวดาชนปรนมมตะกมา หมเทวดา ๑๐ เหลาน เปน ๑๐ พวก ทงหมดลวนมรศมตางๆ กน มฤทธ มอานภาพ มรศม มยศ ยนด มงมายงปาอนเปนทประชมของภกษ หมเทวดา ๖๐ เหลาน ทงหมดลวนมรศมตางๆ กน มาแลวโดยกาหนดชอ และ เทวดา เหลาอนผเชนกน มาพรอมกนดวยคดวา เราทงหลายจก เหนพระนาค ผปราศจากชาต ไมมกเลสดจตะป มโอฆะอน ขามแลว ไมมอาสวะ ขามพนโอฆะ ผลวงความยดถอไดแลว ดจพระจนทรพนจากเมฆฉะนน. ฯ [๒๔๖] สพรหมและปรมตตพรหม ซงเปนบตรของพระพทธเจาผม ฤทธ กมาดวย สนงกมารพรหม และตสสพรหมแมนน กมายงปาอนเปนทประชมของ ภกษ ทาวมหาพรหมยอมปกครอง พรหมโลกพนหนง ทาวมหาพรหมนน บงเกดแลวในพรหมโลก มอานภาพ มกายใหญโต มยศ กมา พรหม ๑๐ พวก ผเปน อสระในพวกพรหมพนหนง มอานาจเปนไปเฉพาะองค ละอยางกมา มหาพรหมชอหารตะ อนบรวารแวดลอมแลว มาในทาม กลางพรหมเหลานน มารเสนา ไดเหนพวกเทวดา พรอมทง พระอนทร พระพรหมทงหมดนน ผมงมา กมาดวย แลวกลาววาทานจงดความ เขลาของมาร พระยามารกลาววา พวกทานจงมาจบ เทวดาเหลานผกไว ความผกดวยราคะ จงมแกทานทงหลาย พวกทานจงลอมไวโดยรอบ อยา ปลอยใครๆ ไป พระยามารบง คบเสนามารในทประชมนนดงนแลว เอาฝามอตบแผนดน กระทาเสยงนากลว เหมอนเมฆยงฝนใหตก คาราม อย พรอมทง ฟาแลบ ฉะนน เวลานน พระยามารนนไมอาจยงใครให เปนไป ในอานาจได โกรธจด กลบไปแลว พระศาสดาผมพระจกษทรง พจารณาทราบเหตนนทงหมด แตนน จงตรสเรยกสาวกผ ยนดในพระ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 197 ศาสนาตรสวา ดกรภกษทงหลาย มารเสนามาแลว พวกเธอจงรจกเขา ภกษเหลานนสดบพระดารสสอนของพระ พทธเจาแลว ไดกระทาความ เพยร ม ารและเสนามารหลกไป จากภกษผปราศจากราคะ ไมยงแมขน ของทานใหไหว (พระยามารกลาวสรรเสรญวา) พวกสาวกของพระองค ทงหมดชนะ สงครามแลว ลวงความกลวไดแลว มยศปรากฏในหมชน บนเทงอยกบดวยพระอรยเจา ผเกดแลวในพระศาสนา ดงนแล. ฯ จบมหาสมยสตร ท ๗ ------------------------------

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 198 ๘. สกกปญหสตร (๒๑) [๒๔๗] ขาพเจาไดสดบมาอยางน สมยหนง พระผมพระภาคประทบอยในถาอนทสาละ ณ เวทยกบรรพต ดานทศอดร แหงพราหมณคามชออมพสณฑ อนตงอยดานทศปราจน แหงพระ นครราชคฤห ในแควนมคธ ฯ กสมยนนแล ทาวสกกะจอมเทพไดบงเกดความขวนขวาย เพอจะเฝา พระผมพระภาค ครงนน ทาวสกกะจอมเทพไดทรงพระดารวา บดน พระผมพระ ภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา ประทบอย ณ ทไหนหนอ ทาวสกกะจอมเทพไดทรง เหนพระผมพระภาคประทบอยในถา อนทสาละ ณ เวทยกบรรพต ดานทศอดร แหงพราหมณคามชออมพสณฑ อนตงอยดานทศปราจน แหงพระนครราชคฤห ในแควนมคธ ครนแลว จงตรสเรยกพวกเทวดาชนดาวดงสมาตรสวา ดกรทาน ผนรทกข พระผมพระภาคพระองคน ประทบอยในถาอนทสาละ ณ เวทยกบรรพต ดานทศอดร แหงพราหมณคาม ชออมพสณฑ อนตงอยดานทศปราจนแหง พระนครราชคฤห ใน แควนมคธ ถากระไร พวกเราควรจะเขาไปเฝาพระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจาพระองค นน พวกเทวดาชนดาวดงสทลรบทาวสกกะจอม เทพแลว ฯ ลาดบนน ทาวสกกะจอมเทพตรสเรยกปญจสขคนธรรพบตรมาตรสวา ดกรพอ ปญจสขะ พระผมพระภาคพระองคนประทบอยในถาอนทสาละ ณ เวทยก บรรพต ดานทศอดร แหงพราหมณคาม ชออมพสณฑ อนตงอยดานทศปราจน แหงพระนครราชคฤห ในแควนมคธ พวกเราควรจะเขาไปเฝาพระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน ปญจสขคนธรรพ บตรทลรบทาวสกกะจอม เทพแลว ถอเอาพณมสเหลองดงผลมะตม คอยตามเสดจทาวสกกะ จอมเทพ ลาดบนน ทาวสกกะจอมเทพแวดลอมไปดวยพวกเทวดาชนดาวดงส มปญจสข คน ธรรพบตรนาเสดจ ไดหายไปในชนดาวดงส มาปรากฏ ณ เวทยกบรรพต ดาน ทศอดรแหง พราหมณคาม ชออมพสณฑ อนตงอยดานทศปราจน แหงพระนคร ราชคฤห ในแควนมคธ เหมอนบรษมกาลงเหยยดแขนทคออก หรอคแขนท เหยยดออกเขา ฉะนน ฯ กสมยนน เวทยกบรรพตและพราหมณคามชออมพสณฑสวางไสวยงนก ดวย เทวานภาพของเทวดาทงหลาย และไดยนวาพวกมนษยในหมบานโดยรอบพา กนกลาวอยางนวา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 199 วนนไฟตดเวทยกบรรพตเขาแลว วนนไฟไหมเวทยกบรรพต วนน เวทยกบรรพตไฟลกโพลง เพราะเหตไรเลา วนน เวทยกบรรพตและ พราหมณคาม ชออมพสณฑ จงสวางไสวยงนก มนษยพวกนนพากนตกใจ ขน พองสยองเกลา ฯ ลาดบนน ทาวสกกะจอมเทพรบสงกะปญจสขคนธรรพบตรวา ดกรพอ ปญจสขะ พระตถาคตทงหลาย เปนผเพงฌาน ทรงยนดในฌาน ในระหวางนน ทรงเรนอย อนผเชนเรา ยากทจะเขาเฝา ถากระไร พอควรจะใหพระผมพระภาค ทรงพอพระหฤทยกอน พอใหพระองค ทรงพอพระหฤทยกอนแลว ภายหลง พวก เราจงควรเขาไปเฝาพระผมพระภาคอรหนตสมมา สมพทธเจาพระองคนน ฯ ปญจสขคนธรรพบตรทลรบทาวสกกะจอมเทพแลว จงถอเอาพณมส เหลองดงผลมะตม เขาไปยงถาอนทสาละ ครนแลวประมาณดวา เพยงน พระผมพระภาคจะประทบอยไมไกล ไม ใกลเรานก และจกทรงไดยนเสยงเรา แลว ยนอย ณ ทควรสวนขางหนง ปญจสขคนธรรพบตร ยน ณ ทควรสวนขางหนงแลว ถอพณมสเหลองดงผลมะตมบรรเลงขน และไดกลาวคาถาเหลาน อนเกยวดวย พระพทธเจา พระธรรม พระสงฆ พระอรหนต และกาม วา [๒๔๘] ดกรแมภททาสรยวจฉสา ฉนขอไหวทาวตมพรบดาเธอ โดยเหตทเธอเกด เปนนางงาม ปลกความปลมใหแกฉน เหมอนลม เปนทปรารถนาของผม เหงอ หรอนาดมเปนทปรารถนาของผ ระหาย เธอผจารสโฉม เปนทรก ของฉน คลายกนกบธรรม เปนทรกของเหลาพระอรหนตฉะนน ขอเธอ ชวยดบความ เรารอน เหมอนชวยวางยาคนไขผกระสบกระสาย หรอให โภชนะแกผหว หรอดบไฟทลกอยดวยนา ขอใหฉนซบลงจด ณ ถนและ อทรของเธอ เหมอนชางผรอนจดในหนารอน หยงลง สระโบกขรณ มนา เยนประกอบดวยละอองแหงเกสรดอกปทม ฉะนน ฉนมนเมาแลว เพราะชวงขาอนสมบรณดวยลกษณะ ไมรสกถงเหตการณ เหมอนชาง เหลอขอ ไมยอมรบรแหลน และหอกซด ดวยถอวาตนชนะแลว ฉะนน ฉนมใจจดจอในเธอ ฉนไมอาจกลบดวงจตทแปรปรวนไปแลว เหมอนปลา ทกลนเบด เสยแลว ฉะนน นางผเจรญ ขอเธอเอาขาซายกระหวดฉนไว ขอ เธอผมดวงตาอนออนหวาน จงกระหวดฉนไว ขอเธอผงดงามจง สวม กอดฉน นน เปนขอทฉนปรารถนายงนก ความใครของ ฉนในเธอผมผม

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 200 เปนลกคลน ถงจะมนอยกเกดผลมาก เหมอน ทกษณาทถวายในพระ อรหนต ฉะนน บญอนใดทฉนไดทาไว แลวในพระอรหนตผคงท มอย ดกรนางผงามทวสรรพางค ขอบญอนนนของฉน จงอานวยผลแกฉน พรอม กบดวยเธอ บญอนใดทฉนไดทาไวในปฐพมณฑลน มอย ดกรนางผงาม พรอม ขอบญอนนนของฉนจงอานวยผลแกฉน พรอมกบดวยเธอ ดกร แมสรยวจฉสา ฉนปรารถนาเธอเหมอนพระศากย บตรพทธเจา ทรงเขา ฌานอยพระองคเดยว มพระปญญารกษา พระองค ทรงมพระสต เปนมน ทรงแสวงหาอมตะ พระผ จอมปราชญไดบรรลพระสมโพธญาณอนสงสด แลว พงชนชม ฉนใด เธอผงดงาม ถาฉนไดอยรวมกบเธอ กจะพง ชนชม ฉนนน ถาทาวสกกะผเปนอสระของพวกเทวดาชนดาวดงส จะ ประทานพรแกฉนไซร ฉนจะพงเลอกเอาเธอเปนแท ความอยากไดของฉน มนคงถงเพยงน ดกรแมผเฉลยวฉลาด ทาน ผใดมธดาเชนน ฉนขอ นอมไหวทานผนน ซงเปนบดาของเธอ ซงเปนประดจสาลพฤกษเผลด ดอกไมนาน ฉะนน ฯ [๒๔๙] เมอปญจสขคนธรรพบตรกลาวอยางนแลว พระผมพระภาคได ตรสกะปญจ สขคนธรรพบตรวา ดกรปญจสขะ เสยงสายของทานเทยบไดกบ เสยงเพลงขบ และเสยงเพลง ขบของทานเทยบไดกบเสยงสาย กเสยงสายของ ทาน ไมเกนเสยงเพลงขบ และเสยงเพลง ขบ ไมเกนเสยงสาย กคาถาเหลาน อนเกยวดวยพระพทธเจา พระธรรม พระสงฆ พระอรหนต และกาม ทาน ประพนธขนเมอไร ฯ ปญจสขคนธรรพบตรทลวา ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคประพนธ ขนเมอสมยท พระผมพระภาคแรกตรสร ประทบอยใตตนไมอชปาลนโครธ แทบ ฝงแมนาเนรญชรา ในอรเวลา ประเทศ กสมยนน ขาพระองคไดรกใครธดาของ ทาวตมพรคนธรรพราชผมนามวา ภททาสรย วจฉสา แตนางรกใครกบผอนเสย คอรกใครบตรของมาตลสงคาหกเทวบตร นามวา สขณฑ เมอขาพระองคไมได นางนนโดยปรยายอยางใดอยางหนงแลว จงถอเอาพณมสเหลองดงผลมะตม เขา ไปยงนเวศนของทาวตมพรคนธรรพราช ครนแลวจงถอพณมสเหลองดงผลมะตม บรรเลงขน และไดกลาวคาถาเหลาน อนเกยวดวยพระพทธเจา พระธรรม พระสงฆ พระอรหนต และ กามวา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 201 ดกรแมภททาสรยวจฉสา ฉนขอไหวเทาตมพรบดาเธอ โดยเหต ทเธอเกด เปนนางงาม ปลกความปลมใหแกฉน ฯลฯ ดกรแม ผเฉลยวฉลาด ทาน ผใดมธดาเชนน ฉนขอนอมไหวทานผนน ซงเปนบดาของเธอ ซงเปน ประดจสาลพฤกษเผลดดอกไมนาน ฉะนน ฯ [๒๕๐] ขาแตพระองคผเจรญ เมอขาพระองคกลาวอยางนแลว นางภททาสรยวจฉสา ไดกลาวกะขาพระองควา ดกรทานผนรทกข ฉนมไดเหน พระผมพระภาคพระองคนนในทเฉพาะ พระพกตรเลย เปนแตฉนเคยไดยนเมอ เขาไปฟอนในสธรรมาสภาของเทวดาชนดาวดงสเทานน เมอทานแสดงพระผม พระภาคพระองคนนไดแลว วนนจงมารวมสมาคมกบพวกเราเถด ขาแต พระองค ผเจรญ ขาพระองคกไดรวมสมาคมกบนางนน หลงจากนน ขาพระองคมไดพด ฯ ลาดบนน ทาวสกกะจอมเทพไดทรงพระดารวา ปญจสขคนธรรพบตร ไดปราศรยกบ พระผมพระภาค และพระผมพระภาคกทรงปราศรยกบปญจสขคนธรรพบตร ดงนแลว ตรสเรยก ปญจสขคนธรรพบตรมาตรสวา พอปญจสขะ พอ จงถวายบงคมพระผมพระภาคตามคาของเราวา ขาแตพระองคผเจรญ ทาวสกกะ จอมเทพ พรอมดวยอามาตยและบรษท ขอถวายบงคมพระบาท ของพระผมพระภาค ดวยเศยรเกลา ปญจสขคนธรรพบตรทลรบทาวสกกะจอมเทพแลวถวายบงคม พระผมพระภาค แลวกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ ทาวสกกะจอมเทพ พรอมดวยอามาตย และบรษท ขอถวายบงคมพระผมพระภาคดวยเศยรเกลา ฯ พระผมพระภาคตรสวา ดกรปญจสขะ ทาวสกกะจอมเทพ พรอมดวย อามาตยและ บรษท จงมความสขอยางนนเถด เพราะวาพวกเทวดา มนษย อสร นาค คนธรรพ และชน เปนอนมากเหลาอนใด ซงปรารถนาสขมอย ฯ [๒๕๑] กพระตถาคตทงหลาย ยอมตรสประทานพรเทวดาผมศกดใหญ เหนปานนน อยางนแล ทาวสกกะจอมเทพ อนพระผมพระภาคตรสประทานพร แลว เสดจเขาไปยงถา อนทสาละ ของพระผมพระภาค ถวายบงคมพระผมพระภาค แลวไดประทบยนอย ณ ทควรสวน ขางหนง แมพวกเทวดาชนดาวดงสกเขาไปยง ถาอนทสาละ ถวายบงคมพระผมพระภาคแลว ไดยนอย ณ ทควรสวนขางหนง ถงปญจสขคนธรรพบตร กเขาไปยงถาอนทสาละ ถวายบงคม พระผมพระภาคแลว ไดยนอย ณ ทควรสวนขางหนง สมยนน ถาอนทสาละ ซงมพนไมสมา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 202 เสมอ กสมาเสมอ ซงคบแคบ กกวางขวางขน ความมดในถาหายไป ความสวางเกด ขน ดวยเทวานภาพของเทวดาทงหลาย ฯ [๒๕๒] ลาดบนน พระผมพระภาคไดตรสกะทาวสกกะจอมเทพวา น เปนของนา อศจรรยของทานทาวโกสย นเปนเหตไมเคยมของทานทาวโกสย คอ การทพระองคผมกจมาก มกรณยะมากเสดจมาในทน ฯ ทาวสกกะจอมเทพทลวา ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคประสงคจะ มาเฝาเยยม พระผมพระภาคตงแตนานมาแลว แตมวสาละวนดวยกจกรณยะบาง อยางของพวกเทวดาชน ดาวดงส จงมสามารถมาเฝาเยยมพระผมพระภาคได ขาแต พระองคผเจรญ สมยหนง พระผม พระภาคประทบอย ณ สลฬาคาร ในพระนคร สาวตถ ครงนน ขาพระองคไดไปยงพระนคร สาวตถ เพอจะเฝาพระผมพระภาค แตสมยนน พระผมพระภาคประทบนงอยดวยสมาธบางอยาง นางปรจารกาของ ทาวเวสวณมหาราช นามวา ภชค เปนผอปฏฐากพระผมพระภาค นางยน ประนมมอนมสการอย ขาพระองคไดกลาวกะนางภชควา ดกรนองหญง ขอทาน จงถวายบงคม พระผมพระภาคตามคาขอของเราวา ทาวสกกะจอมเทพพรอมดวย อามาตยและบรษท ขอถวาย บงคมพระบาทของพระผมพระภาคดวยเศยรเกลา เมอ ขาพระองคกลาวอยางนแลว นางภชคได ตอบขาพระองควา ขาแตทานผนรทกข มใชเวลาทจะเฝาพระผมพระภาค พระผมพระภาคทรง หลกเรนเสยแลว ขาพระองค จงสงไววา ดกรนองหญง ถาอยางนนเมอใด พระผมพระภาค เสดจออกจากสมาธ แลว เมอนน ทานจงกราบบงคมพระผมพระภาคตามคาของเราวา ทาวสกกะ จอมเทพ พรอมดวยอามาตยและบรษท ขอถวายบงคมพระบาทของพระผมพระภาค ดวยเศยรเกลา ขาแตพระองคผเจรญ นองหญงนน ถวายบงคมพระผมพระภาค ตามคาของขาพระองคแลหรอ พระผมพระภาคยงทรงระลกถงคาของนองหญงนน ไดอยหรอ ฯ พระผมพระภาคตรสตอบวา ดกรจอมเทพ นองหญงนน ไหวอาตมภาพ แลว อาตม ภาพระลกไดถงคาของนองหญงนน และอาตมภาพออกจากสมาธ เพราะเสยงกงรถของพระองค ฯ ทาวสกกะจอมเทพทลวา ขาแตพระองคผเจรญ เทวดาเหลาใดทเขาถง หมเทวดาชน ดาวดงสกอนพวกขาพระองค ขาพระองคไดยนมา ไดรบมาตอหนา เทวดาเหลานนวา เมอใด พระตถาคตอรหนตสมมาสมพทธเจาทงหลายเสดจ อบตในโลก เมอนน ทพยกายยอมบรบรณ อสรกายยอมเสอมไป ขอน ขาพระองคไดเหนพยานแลววา เมอพระตถาคตอรหนตสมมา สมพทธเจาเสดจ อบตในโลก ทพยกายยอมบรบรณ อสรกายยอมเสอมไป ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 203 ในเมองกบลพสด นเอง ไดมศากยธดานามวา โคปกา เปนคนเลอมใส ในพระพทธเจา พระธรรม พระสงฆ บาเพญศลบรบรณ นางคลายจตในความ เปนสตร อบรมจตในความเปน บรษ เบองหนา แตตายเพราะกายแตก เขาถง สคตโลกสวรรค ถงความอยรวมกบเทวดาชน ดาวดงส ถงความเปนบตรของ ขาพระองค พวกเทวดาในดาวดงสนน รจกเธออยางนวา โคปก เทวบตรๆ ขาแต พระองคผเจรญ ภกษอนสามรป ประพฤตพรหมจรรยในพระผมพระภาค เขาถง หมคนธรรพอนตา คนธรรพพวกนนเพยบพรอมไปดวยกามคณ ๕ บาเรออย มา สทบารงบาเรอ ของขาพระองค โคปกเทวบตรไดตกเตอนคนธรรพพวกนนผมาสท บารงบาเรอของขาพระองควา ดกรทานผนรทกข เอาหนาไปไวทไหน พวกทาน รวบรวมพระธรรมของพระผมพระภาคนนไว เราเปนแตสตร เลอมใสใน พระพทธเจา พระธรรม พระสงฆ บาเพญศลบรบรณ คลายจตใน ความเปน สตร อบรมจตในความเปนบรษ เบองหนาแตตายเพราะกายแตก เขาถงสคต โลกสวรรค ถงความอยรวมกบเทวดาชนดาวดงส ถงความเปนบตรของทาวสกกะ จอมเทพ แมในทน พวก เทวดารจกเราวา โคปกเทวบตรๆ สวนพวกทาน ประพฤตพรหมจรรยในพระผมพระภาคเขาถงหม คนธรรพอนตา พวกเราไดเหน สหธรรมกทเขาถงหมคนธรรพอนตา นบวาไดเหนรปทไมนาดแลว ขาแตพระองค ผเจรญ เมอคนธรรพพวกนนถกโคปกเทวบตรตกเตอนแลว เทวดาสององคกลบ ไดสตในปจจบน แลวเขาถงกายอนเปนชนพรหมปโรหต สวนเทวดาองคหนง คงตกอยใน กามภพ ฯ [๒๕๓] เราเปนอบาสกาของพระพทธเจาผมจกษ นามของเราไดปรากฏ วา โคปกา เราเลอมใสยงแลวในพระพทธเจา พระธรรม และมจตเลอมใสบารงพระ สงฆ เพราะความทพระธรรมของ พระพทธเจาพระองคนนแหละ เปน ธรรมด เราไดเปนบตรทาวสกกะ มอานภาพมาก มความรงเรองใหญหลวง เขาถง ชนไตรทพย แมในทน พวกเทวดารจกเราวา โคปกเทวบตร เราไดมาเหนพวกภกษทเปนสาวกของพระโคดม ซงเคยเหนมา แลว ครงท เรายงเปนมนษย และบารงดวยขาวนา สงเคราะหดวยการลางเทาและ ทาเทาใหในเรอนของตน มาเขาถงหมคน ธรรพ อยในหมคนธรรพ ทาน พวกนเอาหนาไปไวไหน จง ไมรบธรรมของพระพทธเจา กธรรมทวญชน พงรเฉพาะตว อนพระพทธเจาผมพระจกษตรสรแลว ทรงแสดงดแลว

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 204 แม เรากเขาไปหาพวกทาน ไดฟงสภาษตของพระอรยะทงหลาย เราได เปนบตรทาวสกกะ มอานภาพมาก มความรงเรองใหญ หลวง เขาถงชน ไตรทพย สวนพวกทานเขาไปนงใกล พระพทธเจาผประเสรฐ ประพฤต พรหมจรรยในพระพทธเจาผ ยอดเยยม ยงมาเขาถงกายอนตา การอปบต ของพวกทานไม สมควร เราไดมาเหนสหธรรมกเขาถงกายอนตา นบวาได เหน รปทไมนาดแลว พวกทานผเขาถงหมคนธรรพ ตองมาสท บาเรอของ พวกเทวดา ขอใหทานดความวเศษอนนของเราผอย ในเรอนเถด เราเปน สตร วนนเปนเทวบตร ผพรอมพรงไป ดวยกามอนเปนทพย คนธรรพ พวกนนมาพบโคปกเทวบตร อนโคปกเทวบตร ผสาวกพระโคดมตกเตอน แลว ถงความ สลดใจ คดวา เอาเถด พวกเราจะพากเพยรพยายาม พวกเราจะไมเปนคนใชของผอน บรรดาคนธรรพทง ๓ นน คน ธรรพ ๒ คน ระลกถงคาสอนพระโคดมแลว ปรารภความเพยร คลายจตในภพน ไดเหนโทษในกามแลว ตดกาม สงโยชน และเครองผก คอกามอนเปน บวงของมาร ซงยาก ทจะลวงไปได กาวลวงเสย ซงพวกเทวดาชนดาวดงส เพราะ ตดเสยได ซงกามคณอนมอย ประดจชางตดบวงบาสได ฉะนน เทวดาทงหมด พรอมทงพระอนทร พรอมทงทาวปชาบด เขาไปนง ประชมกนในสภา ชอ สธรรมา ลวนเปน ผแกลวกลา ปราศจากราคะ บาเพญวรชธรรมอย กหากาวลวงเทวดาพวกนนไม ทาววาสพผเปนใหญยง ของเทวดา ทรง เหนเทวดาเหลานนในทามกลางหมเทวดาแลว ไดทรงสลด พระทยวา กเทวดาเหลานเขาถงกายอนตา บดน กลบกาวลวง พวกเทวดา ชนดาวดงส เมอทาวสกกะเกดสลดพระทย เพราะ ทรงพจารณาเทวดา เหลานน โคปกเทวบตรไดทลทาววาสพวา พระพทธเจาผเปนจอมชน ม อยในม นษยโลก ทรงครอบงากาม เสยได ปรากฏพระนามวา พระศากยมน เทวดาพวกนนเปน บตรของพระพทธเจาพระองคนน เปนผเวนจากสตแลว อน ขาพระองคตกเตอน กลบไดสต บรรดาทานทง ๓ นน ทาน ผหนง คงเขาถงกายคนธรรพอยในภพน อก ๒ ทานดาเนน ตามทางตรสร เปนผ มจตตงมนแลว จะเยยพวกเทวดากได การประกาศธรรมในพระวนยน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 205 เปนเชนน บรรดาพระสาวก มไดมสาวกรปไรสงสยอะไรเลย เราทงหลาย ขอนอบนอม พระชนพทธเจาผเปนจอมชน ทรงขามโอฆะไดแลว ทรงตด ความสงสยไดแลว บรรดาคนธรรพทง ๓ นน คนธรรพ ๒ คน นน ร ธรรมอนใดของพระองคแลว ถงความเปนผวเศษ เขา ถงกายอนเปนชน พรหมปโรหต บรรลคณวเศษแลว ขาแต พระองคผนรทกข ขอประทาน พระวโรกาส ถงพวกขาพระองค กมาเพอบรรลธรรมนน หากพระองคทรง กระทาโอกาสแลว จะ ขอทลถามปญหา ฯ [๒๕๔] ลาดบนน พระผมพระภาคทรงพระดารวา ทาวสกกะนเปนผ บรสทธสนเวลา นาน จกตรสถามปญหาขอใดขอหนงกะเรา ทาวเธอจกถามปญหา นนทกขอ ซงประกอบดวย ประโยชน จกไมถามปญหาทไมประกอบดวยประโยชน อนง เราอนทาวเธอตรสถามแลว จก พยากรณขอความใด ทาวเธอจกทรงทราบ ขอความนนไดพลนทเดยว ฯ ลาดบนน พระผมพระภาคไดตรสกะทาวสกกะจอมเทพดวยพระคาถาวา ดกรทาววาสพ พระองคปรารถนาไวในพระทย เพอจะตรสถาม ปญหา ขอไร กจงตรสถามปญหาขอนนกะอาตมภาพเถด อาตมภาพ จะกระทา ทสดแหงปญหานนๆ แกพระองค ฯ จบ ภาณวารทหนง [๒๕๕] ทาวสกกะจอมเทพ อนพระผมพระภาคทรงใหโอกาสแลว ได ทลถามปญหา ขอแรกกะพระผมพระภาคอยางนวา ขาแตพระองคผนรทกข พวก เทวดา มนษย อสร นาค คนธรรพ มอะไรเปนเครองผกพนใจไว อนง ชนเปนอนมากเหลาอนนน เปนผไมมเวร ไมม อาชญา ไมมศตร ไมมความ พยาบาท ยอมปรารถนาวา ขอพวกเราจงเปนผไมมเวรอยเถด กและพวกเขาม ความปรารถนาอยดงน กไฉน เขายงเปนผมเวร มอาชญา มศตร มความพยาบาท ยงจองเวรกนอย ทาวสกกะจอมเทพไดทลถามปญหากะพระผมพระภาคดวยประการ ฉะน ฯ พระผมพระภาคอนทาวสกกะจอมเทพทลถามปญหาแลว ทรงพยากรณวา ดกรจอมเทพ พวกเทวดา มนษย อสร นาค คนธรรพ มความรษยาและ ความตระหนเปนเครองผกพนใจไว อนง ชนเปนอนมากเหลาอนนน เปนผไมมเวร ไมมอาชญา ไมมศตร ไมมความพยาบาท

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 206 ยอมปรารถนาวา ขอพวกเราจงเปน ผไมมเวรอยเถด กและพวกเขามความปรารถนาอยดงน ถง อยางนน เขากยงเปน ผมเวร มอาชญา มศตร มความพยาบาท ยงจองเวรกนอย พระผม พระภาค อนทาวสกกะจอมเทพทลถามปญหาแลว ทรงพยากรณดวยประการฉะน ฯ ทาวสกกะจอมเทพทรงดพระทย ชนชมอนโมทนาภาษตของพระผมพระภาควา ขาแต พระผมพระภาค ขอนเปนอยางนน ขาแตพระสคต ขอนเปน อยางนน ในขอน ขาพระองค ขามความสงสยแลว ปราศจากถอยคาทจะพดวา อยางไรแลว เพราะไดฟงการพยากรณปญหาของ พระผมพระภาค ฯ [๒๕๖] ทาวสกกะจอมเทพทรงชนชมอนโมทนาภาษตของพระผมพระภาค ในปญหา พยากรณขอแรกดงนแลว จงไดทลถามปญหากะพระผมพระภาคยงขนไป วา ขาแตพระองคผนรทกข กความรษยาและความตระหน มอะไรเปนเหต ม อะไรเปนสมทย มอะไรเปนกาเนด มอะไร เปนแดนเกด เมออะไรม ความรษยา และความตระหนจงม เมออะไรไมม ความรษยาและ ความตระหนจงไมม ฯ ภ. ดกรจอมเทพ ความรษยาและความตระหนมอารมณเปนทรกและ อารมณอนไมเปน ทรกเปนเหต เปนสมทย เปนกาเนด อนเปนแดนเกด เมอ อารมณอนเปนทรกและอารมณอน ไมเปนทรกมอย ความรษยาและความตระหน จงม เมออารมณอนเปนทรกและอารมณอนไมเปน ทรกไมม ความรษยาและความ ตระหนจงไมม ฯ ส. ขาแตพระองคผนรทกข อารมณอนเปนทรกและอารมณอนไมเปน ทรก มอะไร เปนเหต มอะไรเปนสมทย มอะไรเปนกาเนด มอะไรเปนแดนเกด เมออะไรม อารมณอนเปน ทรกและอารมณอนไมเปนทรกจงม เมออะไรไมม อารมณอนเปนทรกและอารมณอนไมเปนทรก จงไมม ฯ ดกรจอมเทพ อารมณอนเปนทรกและอารมณอนไมเปนทรก มความพอ ใจเปนเหต เปนสมทย เปนกาเนด เปนแดนเกด เมอความพอใจม อารมณ อนเปนทรกและอารมณอนไม เปนทรกจงม เมอความพอใจไมม อารมณอนเปน ทรกและอารมณอนไมเปนทรกจงไมม ฯ ขาแตพระองคผนรทกข ความพอใจมอะไรเปนเหต มอะไรเปนสมทย มอะไรเปน กาเนด มอะไรเปนแดนเกด เมออะไรม ความพอใจจงม เมออะไร ไมม ความพอใจจงไมม ฯ ดกรจอมเทพ ความพอใจมความตรกเปนเหต เปนสมทย เปนกาเนด เปนแดนเกด เมอความตรกม ความพอใจจงม เมอความตรกไมม ความพอใจ จงไมม ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 207 ขาแตพระองคผนรทกข ความตรกมอะไรเปนเหต มอะไรเปนสมทย มอะไรเปน กาเนด มอะไรเปนแดนเกด เมออะไรม ความตรกจงม เมออะไรไมม ความตรกจงไมม ฯ ดกรจอมเทพ ความตรกมสวนแหงสญญาอนประกอบดวยปปญจธรรม เปนเหต เปน สมทย เปนกาเนด เปนแดนเกด เมอสวนแหงสญญาอนประกอบ ดวยปปญจธรรมม ความตรก จงม เมอสวนแหงสญญาอนประกอบดวยปปญจธรรม ไมม ความตรกจงไมม ฯ [๒๕๗] ขาแตพระองคผนรทกข กภกษปฏบตอยางไร จงจะชอวา ดาเนนปฏปทา อนสมควรทจะใหถงความดบสวนแหงสญญา อนประกอบดวย ปปญจธรรม ฯ ดกรจอมเทพ อาตมภาพกลาวโสมนส โดยแยกเปน ๒ คอ ทควร เสพกม ทไมควร เสพกม โทมนสกแยกเปน ๒ คอ ทควรเสพกม ทไมควร เสพกม และอเบกขากแยกเปน ๒ คอ ทควรเสพกม ทไมควรเสพกม ดกร จอมเทพ อาตมภาพกลาวโสมนสโดยแยกเปน ๒ คอ ทควรเสพกม ทไมควร เสพกม กทกลาวถงโสมนสดงน กลาวเพราะอาศยอะไร ในโสมนส ทง ๒ นน บคคลพงทราบโสมนสอนใดวา เมอเราเสพโสมนสน อกศลธรรมเจรญขน กศล ธรรมเสอม โสมนสเหนปานน ไมควรเสพ บคคลพงทราบโสมนสอนใด วา เมอเราเสพ โสมนสน อกศลธรรมเสอม กศลธรรมเจรญขน โสมนสเหน ปานนน ควรเสพ ในโสมนส ทง ๒ นน ถาโสมนสอนใดมวตก มวจาร อนใด ไมมวตก ไมมวจาร ใน ๒ อยางนน โสมนส ทไมมวตก ไมมวจาร ประณตกวา ดกรจอมเทพ อาตมภาพกลาวโสมนสโดยแยกเปน ๒ คอ ทควรเสพกม ทไม ควรเสพกม ฉะนแล ทกลาวถงโสมนสดงน กลาวเพราะอาศยขอน ฯ ดกรจอมเทพ อาตมภาพกลาวโทมนสโดยแยกเปน ๒ คอ ทควรเสพกม ทไมควร เสพกม ทกลาวถงโทมนสดงน กลาวเพราะอาศยอะไร ในโทมนสทง ๒ นน บคคลพงทราบ โทมนสอนใดวา เมอเราเสพโทมนสน อกศลธรรมเจรญขน กศลธรรมเสอม โทมนสเหนปานน ไมควรเสพ บคคลพงทราบโทมนสอนใดวา เมอเราเสพโทมนสน อกศลธรรมเสอม กศลธรรม เจรญขน โทมนสเหนปานนน ควรเสพ ในโทมนสทง ๒ นน ถาโทมนสอนใด มวตก ม วจาร อนใด ไมมวตก ไมมวจาร ใน ๒ อยางนน โทมนสทไมมวตก ไมมวจาร ประณตกวา ดกร จอมเทพ อาตมภาพกลาวโทมนส โดยแยกเปน ๒ คอ ทควรเสพกม ทไมควร เสพกม ฉะนแล ทกลาวถงโทมนสดงน กลาวเพราะอาศยขอน ฯ ดกรจอมเทพ อาตมภาพกลาวอเบกขาโดยแยกเปน ๒ คอ ทควรเสพกม ทไมควร เสพกม ทกลาวถงอเบกขา ดงน กลาวเพราะอาศยอะไร ในอเบกขา ทง ๒ นน บคคลพง

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 208 ทราบอเบกขาอนใดวา เมอเราเสพอเบกขาน อกศลธรรม เจรญขน กศลธรรมเสอม อเบกขา เหนปานน ไมควรเสพ บคคลพงทราบอเบกขา อนใดวา เมอเราเสพอเบกขาน อกศลธรรม เสอม กศลธรรมเจรญขน อเบกขา เหนปานน ควรเสพ ในอเบกขาทง ๒ นน ถาอเบกขา อนใด มวตก มวจาร อนใดไมมวตก ไมมวจาร ใน ๒ อยางนน อเบกขาทไมวตก ไมม วจาร ประ ณตกวา ดกรจอมเทพ อาตมภาพกลาวอเบกขาแยกเปน ๒ คอ ทควรเสพกม ทไม ควรเสพกม ฉะนแล ทกลาวถงอเบกขาดงน กลาวเพราะอาศยขอน ฯ ภกษผปฏบตอยางนแล จงจะชอวา ดาเนนปฏปทาอนสมควรทจะใหถง ความดบแหง สวนสญญาอนประกอบดวยปปญจธรรม ฯ พระผมพระภาคอนทาวสกกะจอมเทพทลถามปญหาแลว ทรงพยากรณดวยประการฉะน ฯ ทาวสกกะจอมเทพทรงดพระทย ชนชมอนโมทนาภาษตของพระผมพระภาควา ขาแต พระผมพระภาค ขอนเปนอยางนน ขาแตพระสคต ขอนเปน อยางนน ในขอน ขาพระองค ขามความสงสยแลว ปราศจากถอยคาทจะพดวา อยางไรแลว เพราะไดฟงการพยากรณปญหา ของพระผมพระภาค ฯ [๒๕๘] ทาวสกกะจอมเทพ ทรงชนชมอนโมทนาภาษตของพระผมพระภาคในปญหา พยากรณขอน ดงนแลว จงไดทลถามปญหากะพระผมพระภาคยงขน ไปวา ขาแตพระองคผนรทกข กภกษปฏบตอยางไร จงจะชอวาปฏบตแลวเพอ ความสารวมในปาตโมกข ฯ ดกรจอมเทพ อาตมภาพกลาวกายสมาจารโดยแยกเปน ๒ คอ ทควรเสพ กม ทไมควร เสพกม วจสมาจารกแยกเปน ๒ คอ ทควรเสพกม ทไมควรเสพ กม และการแสวงหากแยก เปน ๒ คอ ทควรเสพกม ทไมควรเสพกม ฯ ดกรจอมเทพ อาตมภาพกลาวกายสมาจารโดยแยกเปน ๒ คอ ทควรเสพ กม ทไม ควรเสพกม กทกลาวถงกายสมาจารดงน กลาวเพราะอาศยอะไร ใน กายสมาจารทง ๒ นน บคคล พงทราบกายสมาจารอนใดวา เมอเราเสพกายสมา จารน อกศลธรรมเจรญขน กศลธรรมเสอม กายสมาจารเหนปานน ไมควรเสพ บคคลพงทราบกายสมาจารอนใดวา เมอเราเสพกายสมาจาร น อกศลธรรมเสอม กศลธรรมเจรญขน กายสมาจารเหนปานน ควรเสพ ดกรจอมเทพ อาตมภาพ กลาวกายสมาจารโดยแยกเปน ๒ คอ ทควรเสพกม ทไมควรเสพกม ฉะนแล ทกลาว ถงกายสมาจารดงน กลาวเพราะอาศยขอน ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 209 ดกรจอมเทพ อาตมภาพกลาววจสมาจารโดยแยกเปน ๒ คอ ทควรเสพ กม ทไมควร เสพกม กทกลาวถงวจสมาจารดงน กลาวเพราะอาศยอะไร ในวจ สมาจารทง ๒ นน บคคล พงทราบวจสมาจารอนใดวา เมอเราเสพวจสมาจารน อกศลธรรมเจรญขน กศลธรรมเสอม วจสมาจารเหนปานน ไมควรเสพ บคคล พงทราบวจสมาจารอนใดวา เมอเราเสพวจสมาจารน อกศลธรรมเสอม กศลธรรม เจรญขน วจสมาจารเหนปานน ควรเสพ ดกรจอมเทพ อาตมภาพ กลาววจสมา จารโดยแยกเปน ๒ คอ ทควรเสพกม ทไมควรเสพกม ฉะนแล ทกลาวถง วจสมาจารดงน กลาวเพราะอาศยขอน ฯ ดกรจอมเทพ อาตมภาพกลาวการแสวงหาโดยแยกเปน ๒ คอ ทควรเสพ กม ทไม ควรเสพกม กทกลาวถงการแสวงหาดงน กลาวเพราะอาศยอะไร ใน การแสวงหาทง ๒ นน บคคลพงทราบการแสวงหาอนใดวา เมอเราเสพการแสวง หาน อกศลธรรมเจรญขน กศลธรรม เสอม การแสวงหาเหนปานน ไมควรเสพ บคคลพงทราบการแสวงหาอนใดวา เมอเราเสพ การแสวงหาน อกศลธรรมเสอม กศลธรรมเจรญขน การแสวงหาเหนปานน ควรเสพ ดกร จอมเทพ อาตมภาพ กลาวการแสวงหาโดยแยกเปน ๒ คอ ทควรเสพกม ทไมควรเสพกม ฉะนแล ทกลาวถงการแสวงหาดงน กลาวเพราะอาศยขอน ฯ ภกษผปฏบตอยางนแล จงจะชอวาปฏบตแลวเพอสารวมในปาตโมกข ฯ [๒๕๙] ขาแตพระองคผนรทกข กภกษปฏบตอยางไร จงจะชอวาปฏบตแลวเพอความ สารวมอนทรย ฯ ดกรจอมเทพ อาตมภาพกลาวรปทจะพงรแจงดวยนยนตาโดยแยกเปน ๒ คอ ทควร เสพกม ทไมควรเสพกม กลาวเสยงทจะพงรแจงดวยห โดยแยก เปน คอ ทควรเสพกม ทไมควรเสพกม กลาวกลนทจะพงรแจงดวยจมก โดยแยกเปน ๒ คอ ทควรเสพกม ทไมควร เสพกม กลาวรสทจะพงรแจงดวยลน โดยแยกเปน ๒ คอ ทควรเสพกม ทไมควรเสพกม กลาวโผฏฐพพะทจะพงร แจงดวยกาย โดยแยกเปน ๒ คอ ทควรเสพกม ทไมควรเสพกม กลาวธรรม ทจะพงรแจงดวยใจ โดยแยกเปน ๒ คอ ทควรเสพกม ทไมควรเสพกม ฯ เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว ทาวสกกะจอมเทพ ไดกราบทล พระผมพระภาค วา ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคยอมทราบเนอความแหงภาษต ทตรสโดยยอน ไดโดยพสดาร

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 210 อยางนวา เมอบคคลเสพรปทจะพงรแจงดวยนยนตา เหนปานใด อกศลธรรมเจรญขน กศลธรรม เสอม รปทจะพงรแจงดวยนยนตา เหนปานน ไมควรเสพ เมอบคคลเสพรปทจะพงรแจงดวย นยนตา เหนปานใด อกศลธรรมเสอม กศลธรรมเจรญขน รปทจะพงรแจงดวยนยนตาเหน ปานน ควรเสพ เมอบคคลเสพเสยงทจะพงรแจงดวยห เหนปานใด ... เมอบคคลเสพ กลนทจะ พงรแจงดวยจมก เหนปานใด ... เมอบคคลเสพรสทจะพงรแจงดวยลน เหนปานใด ... เมอ บคคลเสพโผฏฐพพะทจะพงรแจงดวยกาย เหนปานใด ... เมอ บคคลเสพธรรมทจะพงรแจงดวยใจ เหนปานใด อกศลธรรมเจรญขน กศลธรรม เสอม ธรรมทจะพงรแจงดวยใจ เหนปานน ไมควร เสพ เมอบคคลเสพธรรมท จะพงรแจงดวยใจ เหนปานใด อกศลธรรมเสอม กศลธรรมเจรญ ขน ธรรมท จะพงรแจงดวยใจเหนปานน ควรเสพ ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคทราบ เนอความ แหงภาษตทตรสโดยยอนไดโดยพสดารอยางน ในขอน ขาพระองค ขามความสงสยแลว ปราศจาก ถอยคาทจะพดวาอยางไรแลว เพราะไดฟงการ พยากรณปญหาของพระผมพระภาค ฯ [๒๖๐] ทาวสกกะจอมเทพ ทรงชนชมอนโมทนาภาษตของพระผม พระภาค ในปญหา พยากรณขอน ดงนแลว จงไดทลถามปญหากะพระผมพระภาค ยงขนไปวา ขาแตพระองคผ นรทกข สมณพราหมณทงหมด มวาทะเปนอยางเดยว กน มศลเปนอยางเดยวกน มฉนทะ เปนอยางเดยวกน มความปรารถนาเปน อยางเดยวกน หรอหนอ ฯ ดกรจอมเทพ สมณพราหมณทงหมด มวาทะเปนอยางเดยวกน มศล เปนอยางเดยว กน มฉนทะเปนอยางเดยวกน มความปรารถนาเปนอยางเดยวกน หามได ฯ กเพราะเหตไร สมณพราหมณทงหมด จงไมมวาทะเปนอยางเดยวกน ไมมศลเปน อยางเดยวกน ไมมฉนทะเปนอยางเดยวกน ไมมความปรารถนาเปน อยางเดยวกน ฯ โลกมธาตเปนอนมาก มธาตตางกน ในโลกทมธาตเปนอนมาก มธาต ตางกนนน สตวทงหลายยดธาตใดๆ อย ยอมยดมนธาตนนๆ ดวยเรยวแรงและ ความยดถอ กลาววา สงนแหละจรง สงอนเปลา เพราะเหตนน สมณพราหมณ ทงหมด จงไมมวาทะเปนอยาง เดยวกน ไมมศลเปนอยางเดยวกน ไมมฉนทะ เปนอยางเดยวกน ไมมความปรารถนาเปน อยางเดยวกน ... ฯ [๒๖๑] ขาแตพระองคผนรทกข สมณพราหมณทงหมดมความสาเรจ ลวงสวน ม ความเกษมจากโยคะลวงสวน มพรหมจรรยลวงสวน มทสดลวงสวน หรอหนอ ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 211 ดกรจอมเทพ สมณพราหมณทงหมด มความสาเรจลวงสวน มความ เกษมจากโยคะ ลวงสวน มพรหมจรรยลวงสวน มทสดลวงสวน หามได ฯ กเพราะเหตไร สมณพราหมณทงหมด จงไมมความสาเรจลวงสวน ไมมความเกษม จากโยคะลวงสวน ไมมพรหมจรรยลวงสวน ไมมทสดลวงสวน ฯ ภกษเหลาใดนอมไปแลวในธรรมเปนทสนตณหา ภกษเหลานน มความสาเรจลวง สวน มความเกษมจากโยคะลวงสวน มพรหมจรรยลวงสวน มทสด ลวงสวน เพราะเหตนน สมณพราหมณทงหมด จงไมมความสาเรจลวงสวน ไมม ความเกษมจากโยคะลวงสวน ไมม พรหมจรรยลวงสวน ไมมทสดลวงสวน ฯ [๒๖๒] ทาวสกกะ จอมเทพ ทรงชนชม อนโมทนาภาษตของ พระผม พระภาค ใน ปญหาพยากรณขอน ดงนแลว ไดกราบทลพระผมพระภาควา ขาแต พระองคผเจรญ ตณหาเปน ดงโรค เปนดงหวฝ เปนดงลกศร ยอมฉดคราบรษนไป เพอบงเกดในภพนนๆ เพราะฉะนน บรษนยอมถงอาการขนๆ ลงๆ ปญหา เหลาใด ทขาพระองคไมไดแมซงการกระทาโอกาสใน สมณพราหมณเหลาอนนอก พระธรรมวนยน ปญหาเหลานน พระผมพระภาคผทรงเหนกาลไกล โปรด พยากรณแกขาพระองคแลว และลกศรคอความสงสยเคลอบแคลงของขาพระองค พระผม พระภาคทรงถอนขนแลว ฯ ดกรจอมเทพ พระองคยงทรงจาไดหรอวา เคยตรสถามปญหาเหลานกะ สมณพราหมณ เหลาอน ฯ ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคยงจาไดวา เคยถามปญหาเหลานกะ สมณพราหมณ เหลาอน ฯ กสมณพราหมณเหลานนพยากรณอยางไร ถาพระองคไมหนกพระทย ขอใหตรสบอก เถด ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 212 ขาพระองคไมมความหนกใจ ในสถานทพระองค และทานทเปนอยาง พระองคประทบ นงอยแลว ฯ ถาเชนนน จงตรสบอกเถด ฯ ขาพระองคเขาใจสมณพราหมณเหลาใดวา เปนสมณพราหมณผอยปา มเสนาสนะ อนสงดแลว ขาพระองคเขาไปหาสมณพราหมณเหลานน ถามปญหา เหลาน ทานเหลานนถกขา พระองคถามปญหาแลว ยอมไมสบายใจ เมอไมสบาย ใจ กลบยอนถามขาพระองควา ทานชอไร ขาพระองคถกทานเหลานนถามแลว จงตอบวา ขาพเจาคอทาวสกกะจอมเทพ ทานเหลานนยง สอบถามขาพระองค ตอไปวา ทานกระทากรรมอะไรจงลถงฐานะอนน ขาพระองคจงไดแสดงธรรม ตามทไดฟงมา ตามทไดเรยนมา แกทานเหลานน ทานเหลานนดใจดวยเหตเพยง เทานวา พวก เราไดเหนทาวสกกะจอมเทพ และทาวเธอไดตอบปญหาทพวกเรา ไดถามแลวเปนของแนนอน ทานเหลานนกลบเปนผรบฟงขาพระองค แต ขาพระองคหาไดเปนผรบฟงทานเหลานนไม กขา พระองคเปนสาวกของพระองค ชนโสดาบน มความไมตกตาเปนธรรมดา เปนผเทยง มอนจะ ตรสรใน เบองหนา ฯ พระองคยงทรงจาไดหรอ ถงการไดรบความยนด การไดรบความโสมนส เหนปานน กอนแตน ฯ ขาพระองคยงจาไดถงการไดรบความยนด การไดรบความโสมนส เหน ปานน กอน แตน ฯ พระองคยงทรงจาไดถงการไดรบความยนด การไดรบความโสมนส เหน ปานน กอน แตน อยางไรเลา ฯ [๒๖๓] ขาแตพระองคผเจรญ เรองเคยมมาแลว สงครามระหวางเทวดา และอสร ไดประชดกนแลว กในสงครามคราวนน พวกเทวดาชนะ พวกอสรแพ เมอขาพระองคชนะ สงครามนนแลว ไดมความดารอยางนวา บดน พวกเทวดาใน เทวโลกนจกบรโภคโอชาทงสอง คอ ทพยโอชา และอสรโอชา การไดรบความ ยนด การไดรบความโสมนสของขาพระองคนน ประกอบไปดวยทางมาแหงอาชญา ประกอบไปดวยทางมาแหงศาตรา ไมเปนไปเพอความเบอ หนาย เพอความคลาย กาหนด เพอความดบ เพอความสงบ เพอความรยง เพอความตรสร

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 213 เพอพระนพพาน สวนการไดรบความยนด การไดรบความโสมนสของขาพระองค เพราะไดฟง ธรรมของพระผมพระภาคนน ไมเปนทางมาแหงอาชญา ไมเปนทางมาแหงศาตรา ยอมเปนไป เพอความเบอหนายโดยสวนเดยว เพอความคลายกาหนด เพอความดบ เพอความสงบ เพอ ความรยง เพอความตรสร เพอพระนพพาน ฯ ดกรจอมเทพ กพระองคทรงเหนอานาจประโยชนอยางไรเลา จงทรง ประกาศ การ ไดรบความยนด การไดรบความโสมนส เหนปานน ฯ ขาพระองคเหนอานาจประโยชน ๖ ประการ จงประกาศการไดรบ ความยนด การได รบความโสมนส เหนปานน ฯ [๒๖๔] ขาพระองคเหนอานาจประโยชนประการทหนงอยางนวา เมอเราเกดเปนเทวดาดารงอยในภพดาวดงสน เรากลบ ไดอายเพมขนอก ขาแตพระองค ผนรทกข ขอจงทรงทราบ อยางนเถด ดงน จงประกาศการไดรบความยนด การไดรบความ โสมนส เหนปานน ฯ [๒๖๕] ขาพระองคเหนอานาจประโยชนประการทสองอยางนวา เราจตจากทพยกายแลว ละอายอนมใชของมนษยแลว เปนผไมหลง จกเขาสครรภ ในตระกลอนเปนทพอใจของเรา ดงน จงประกาศการไดรบความยนด การไดรบความโสมนส เหนปานน ฯ [๒๖๖] ขาพระองคเหนอานาจประโยชนประการทสามอยางนวา เรานน ยนดแลว ในศาสนา ของทาน ทมไดหลง ปญหา เรามสมปชญญะ มสตมนคง จก อยโดยธรรม ดงน จงประกาศการไดรบความยนด การไดรบความโสมนส เหนปานน ฯ [๒๖๗] ขาพระองคเหนอานาจประโยชนประการทสอยางนวา ถาความตรสรจกมแกเราในภายหนา โดยธรรมไซร เราจกเปนผรทวถงอย นนแหละ จกเปนทสดของเรา ดงน จงประกาศการไดรบความยนด การไดรบความโสมนส เหน ปานน ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 214 [๒๖๘] ขาพระองคเหนอานาจประโยชนประการทหาอยางนวา หากเราจตจากกายมนษยแลว ละอายอนเปนของ มนษยแลว จกกลบเปนเทวดาอก จกเปนผสงสดในเทวโลก ดงน จงประกาศการไดรบความยนด การไดรบความโสมนส เหนปานน ฯ [๒๖๙] ขาพระองคเหนอานาจประโยชนประการทหกอยางนวา พวกเทวดาชนอกนฏฐาเหลานนเปนผประณตกวา มยศ เมอภพทสดเปนไปอย นวาส นนจกเปนของเรา ดงน จงประกาศการไดรบความยนด การไดรบความโสมนส เหน ปานน ฯ ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคเหนอานาจประโยชน หกประการนแล จงประกาศการไดรบความยนด การไดรบความโสมนส เหนปานน ฯ [๒๗๐] ขาพระองคมความดารยงไมถงทสด ยงมความสงสย เคลอบแคลง เทยวเสาะแสวงหาพระตถาคตอยตลอดกาลนาน ขาพระองคสาคญ สมณะเหลาใด ซงเปนผมปรกตอยเงยบสงด เขาใจวาเปนพระสมพทธ เจา ไดเขาไปหาสมณะเหลานน ทาน เหลานนถกขาพระองคถามวา ความพอใจเปนอยางไร ความไมพอใจเปนอยางไร กหาชแจงในมรรค และขอปฏบตไม ในเวลาททานเหลานนรขาพระองควา เปนสกกะมา จากเทวโลก จงถามขาพระองคทเดยววา ทานทาอะไรจงไดลถงฐานะน ขาพระองคจงแสดงธรรมตามทฟงมา แกทานเหลานน ใหปรากฏในหม ชน ทานเหลานนมความพอใจดวยเหตเพยงเทานวา พวกเราไดเหน ทาววาสวะแลว ในเวลาใด ขาพระองคไดเหน พระสมพทธเจา ผขาม ความส งสยไดแลว ในเวลานน ขาพระองคเปนผปราศจากความกลว วนน ไดเขามานงใกล พระสมพทธเจาแลว ขาพระองคขอถวายบงคม พระพทธเจา ผทรงกาจดเสยไดซงลกศรคอตณหา ซงหาบคคลเปรยบ มไดเปน มหา วระ เปนผเบกบานแลว เปนเผาพนธ พระอาทตย ขาแต พระองคผนรทกข ขาพระองคกบพวกเทวดากระทาความนอบนอมอนใด แกพรหม ตงแตวนนเปนตนไป ขาพระองคขอถวาย ความนอบนอมนน แดพระองค ขาพระองคขอทาความนอบนอมแดพระองคดวยตนเอง

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 215 พระองคผเดยวเปนผตรสรพระนพพานพระองคเปนศาสดาอยางยอด เยยมในโลกกบทงเทวโลก จะหา บคคลเปรยบพระองคมได ฯ [๒๗๑] ลาดบนน ทาวสกกะจอมเทพ ไดตรสเรยกปญจสขคนธรรพ บตรมาแลว ตรสวา พอปญจสขะ พอเปนผมอปการะแกเรามาก ดวยเหตทพอ ใหพระผมพระภาคทรงพอ พระหฤทยกอน พอใหพระองคทรงพอพระหฤทยกอนแลว ภายหลงพวกเราจงไดไปเฝาพระผม พระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจา พระองคนน เราจกตงพอไวในตาแหนงแทนบดา พอจกเปน ราชาแหงคนธรรพ และเราจะให นางภททาสรยวจฉสาแกพอ เพราะวา นางนน พอปรารถนา ยงนก ฯ ลาดบนน ทาวสกกะจอมเทพเอาพระหตถตบปฐพ แลวทรงเปลงอทาน ๓ ครงวา ขอนอบนอมแด พระผมพระภาคอรหนต สมมาสมพทธเจา พระองคนน ขอ นอบนอมแดพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน ขอ นอบนอมแดพระผมพระภาคอรหนตสมมา สมพทธเจาพระองคนน [๒๗๒] กเมอพระผมพระภาคตรสไวยากรณภาษตนอย ดวงตาเหนธรรม อนปราศจาก ธล ปราศจากมลทน บงเกดขนแกทาวสกกะจอมเทพวา สงใดสงหนง มความเกดขนเปนธรรมดา สงนนทงมวลลวนมความดบเปนธรรมดา และบงเกด ขนแกเทวดาแปดหมนพวกอน ปญหาท เชอเชญใหถามททาวสกกะจอมเทพทล ถามนน พระผมพระภาคทรงพยากรณแลว ดวยประการ ดงน เพราะฉะนน คาวา สกกปญหา จงเปนชอของไวยากรณภาษตน ฉะนแล ฯ จบสกกปญหสตร ท ๘ ------------------------------

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 216 ๙. มหาสตปฏฐานสตร (๒๒) [๒๗๓] ขาพเจาไดสดบมาอยางน สมยหนง พระผมพระภาคประทบอยในกรชนบท มนคมของชาวกร ชอวา กมมา สทมมะ ณ ทนน พระผมพระภาคตรสเรยกภกษทงหลายวา ดกรภกษ ทงหลาย ภกษเหลานน ทลรบพระผมพระภาควา พระพทธเจาขา พระผมพระภาค ไดตรสพระพทธภาษตนวา ดกรภกษ ทงหลาย หนทางนเปนทไปอนเอก เพอ วามบรสทธของเหลาสตว เพอลวงความโศกและ ปรเทวะ เพอความดบสญ แหงทกขและโทมนส เพอบรรลธรรมทถกตอง เพอทาใหแจงซง พระนพพาน หนทางน คอ สตปฏฐาน ๔ ประการ ๔ ประการ เปนไฉน ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน พจารณาเหนกายในกายอย มความเพยร มสมปชญญะ มสต กาจดอภชฌา และโทมนสในโลกเสยได ๑ พจารณาเหนเวทนาในเวทนาอย มความเพยร มสมปชญญะ มสต กาจดอภชฌาและโทมนสในโลกเสยได ๑ พจารณาเหนจตในจตอย มความเพยร มสมปชญญะ มสต กาจดอภชฌาและ โทมนสในโลกเสยได ๑ พจารณาเหนธรรมในธรรมอย มความเพยร มสมปชญญะ มสต กาจดอภชฌาและโทมนสในโลกเสยได ๑ ฯ จบอทเทสวารกถา [๒๗๔] ดกรภกษทงหลาย ภกษพจารณาเหนกายในกายอยอยางไรเลา ภกษใน ธรรมวนยน ไปสปากด ไปสโคนไมกด ไปสเรอนวางกด นงคบลลงก ตงกายตรง ดารงสต ไวเฉพาะหนา เธอมสตหายใจออก มสตหายใจเขา เมอ หายใจออกยาว กรชดวา เราหายใจ ออกยาว เมอหายใจเขายาว กรชดวา เรา หายใจเขายาว เมอหายใจออกสน กรชดวา เรา หายใจออกสน เมอหายใจเขา สน กรชดวา เราหายใจเขาสน ยอมสาเหนยกวา เราจกเปนผ กาหนดรตลอด กองลมหายใจทงปวงหายใจออก ยอมสาเหนยกวา เราจกเปนผกาหนดรตลอด

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 217 กอง ลมหายใจทงปวงหายใจเขา ยอมสาเหนยกวา เราจกระงบกายสงขารหายใจออก ยอม สาเหนยกวา เราจกระงบกายสงขารหายใจเขา ดกรภกษทงหลาย นายชางกลงหรอลกมอของ นายชางกลงผขยน เมอชกเชอกกลงยาว กรชดวา เราชกยาว เมอชกเชอกกลงสน กรชดวา เราชกสน แมฉนใด ภกษกฉนนนเหมอนกน เมอหายใจออกยาว กรชดวา เราหายใจออกยาว เมอหายใจเขายาว กรชดวา เราหายใจเขายาว เมอหายใจออกสน กรชดวา เราหายใจออกสน เมอหายใจ เขาสน กรชดวา เราหายใจเขาสน ยอมสาเนยกวา เราจกเปนผกาหนดรกองลม ทงปวงหายใจออก ยอมสาเนยกวา เราจกเปนผกาหนดกองลมทงปวงหายใจเขา ยอม สาเนยกวา เราจกระงบกายสงขารหายใจออก ยอมสาเหนยกวา เรา จกระงบกายสงขารหายใจ เขา ดงพรรณนามาฉะน ภกษยอมพจารณาเหนกายใน กายภายในบาง พจารณาเหนกายในกาย ภายนอกบาง พจารณาเหนกายในกายทง ภายในทงภายนอกบาง พจารณาเหนธรรมคอความ เกดขนในกายบาง พจารณาเหน ธรรมคอความเสอมในกายบาง พจารณาเหนธรรมคอทงความเกด ขนทงความเสอม ในกายบาง ยอมอย อกอยางหนง สตของเธอทตงมนอยวา กายมอย กเพยง สกวาความร เพยงสกวาอาศยระลกเทานน เธอเปนผอนตณหาและทฐไมอาศย อยแลว และ ไมถอมนอะไรๆ ในโลก ดกรภกษทงหลาย อยางนแล ภกษชอวา พจารณาเหนกายในกายอย ฯ จบอานาปานบรรพ [๒๗๕] ดกรภกษทงหลาย อกขอหนง ภกษเมอเดน กรชดวาเราเดน เมอยน กรชดวาเรายน เมอนง กรชดวาเรานง เมอนอนกรชดวาเรานอน หรอ เธอตงกายไวดวยอาการ อยางใดๆ กรชดอาการอยางนนๆ ดงพรรณนามาฉะน ภกษยอมพจารณาเหนกายในกายภายใน บาง พจารณาเหนกายในกายภายนอกบาง พจารณาเหนกายในกายทงภายในทงภายนอกบาง พจารณาเหนธรรม คอความเกด ขนในกายบาง พจารณาเหนธรรมคอความเสอมในกายบาง พจารณาเหนธรรมคอ ทงความเกดขนทงความเสอมในกายบาง ยอมอย อกอยางหนง สตของเธอ ทตงมน อยวา กายมอย กเพยงสกวาความร เพยงสกวาอาศยระลกเทานน เธอเปนผอน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 218 ตณหาและทฐไมอาศยอยแลว และไมถอมนอะไรๆ ในโลก ดกรภกษทงหลาย อยางนแล ภกษชอวาพจารณาเหนกายในกายอย ฯ จบอรยาปถบรรพ [๒๗๖] ดกรภกษทงหลาย อกขอหนง ภกษยอมทาความรสกตวในการ กาว ในการ ถอย ในการแล ในการเหลยว ในการคเขา ในการเหยยดออก ในการทรงผาสงฆาฏบาตรและ จวร ในการฉน การดม การเคยว การลม ใน การถายอจจาระและปสสาวะ ยอมทาความรสก ตว ในการเดน การยน การนง การหลบ การตน การพด การนง ดงพรรณนามาฉะน ภกษยอมพจารณาเหน กายในกายภายในบาง พจารณาเหนกายในกายภายนอกบาง พจารณาเหนกาย ในกายทงภายในทงภายนอกบาง พจารณาเหนธรรมคอความเกดขนในกายบาง พจารณาเหนธรรม คอความเสอมในกายบาง พจารณาเหนธรรมคอทงความเกดขนทง ความเสอมในกายบาง ยอมอย อกอยางหนง สตของเธอทตงมนอยวา กายม อย กเพยงสกวาความร เพยงสกวาอาศยระลก เทานน เธอเปนผอนตณหาและทฐ ไมอาศยอยแลว และไมถอมนอะไรๆ ในโลก ดกร ภกษทงหลาย อยางนแล ภกษชอวาพจารณาเหนกายในกายอย ฯ จบสมปชญญบรรพ [๒๗๗] ดกรภกษทงหลาย อกขอหนง ภกษยอมพจารณาเหนกายน แหละ แตพน เทาขนไป แตปลายผมลงมา มหนงเปนทสดรอบ เตมดวยของ ไมสะอาดมประการตางๆ วา ม อยในกายน ผม ขน เลบ ฟน หนง เนอ เอน กระดก เยอในกระดก มาม หวใจ ตบ ผงผด ไต ปอด ไสใหญ ไสทบ อาหารใหม อาหารเกา ด เสลด หนอง เลอด เหงอ มนขน นาตา มนเหลว นาลาย นามก ไขขอ มตร ดกรภกษทงหลาย เปรยบเหมอนไถม ปาก สองขาง เตมดวยธญชาตตางชนดคอ ขาวสาล ขาวเปลอก ถวเขยว ถวเหลอง งา ขาว สาร บรษผมนยนตาดแกไถนนแลว พงเหนไดวา นขาวสาล นขาว เปลอก นถวเขยว นถว เหลอง นงา นขาวสาร ฉนใด ภกษกฉนนนเหมอน กน ยอมพจารณาเหนกายนแหละ แต พนเทาขนไป แตปลายผมลงมา มหนง เปนทสดรอบ เตมดวยของไมสะอาดมประการตางๆ วา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 219 มอยในกายน ผม ขน เลบ ฟน หนง เนอ เอน กระดก เยอในกระดก มาม หวใจ ตบ ผงผด ไต ปอด ไสใหญ ไสทบ อาหารใหม อาหารเกา ด เสลด หนอง เลอด เหงอ มนขน นาตา มนเหลว นาลาย นามก ไขขอ มตร ดงพรรณนามา ฉะน ภกษยอม พจารณาเหนกายในกายภายในบาง พจารณาเหนกายในกายภาย นอกบาง พจารณาเหนกาย ในกายทงภายในทงภายนอกบาง พจารณาเหนธรรมคอ ความเกดขนในกายบาง พจารณาเหนธรรมคอ ความเสอมในกายบาง พจารณาเหน ธรรมคอทงความเกดขนทงความเสอมในกายบาง ยอมอย อกอยางหนง สตของ เธอทตงมนอยวา กายมอย กเพยงสกวาความร เพยงสกวาอาศยระลก เทานน เธอเปนผอนตณหาและทฐไมอาศยอยแลว และไมถอมนอะไรๆ ในโลก ดกรภกษ ทงหลาย อยางนแล ภกษชอวาพจารณาเหนกายในกายอย ฯ จบปฏกลมนสการบรรพ [๒๗๘] ดกรภกษทงหลาย อกขอหนง ภกษยอมพจารณาเหนกายน แหละ ซงตงอย ตามท ตงอยตามปรกต โดยความเปนธาตวา มอยในกายน ธาตดน ธาตนา ธาตไฟ ธาตลม คนฆาโคหรอลกมอของคนฆาโคผขยน ฆาโค แลว แบงออกเปนสวน นงอยทหนทางใหญส แพรง ฉนใด ภกษกฉนนน เหมอนกน ยอมพจารณาเหนกายนแหละ ซงตงอยตามท ตงอย ตามปรกต โดย ความเปนธาตวา มอยในกายน ธาตดน ธาตนา ธาตไฟ ธาตลม ดงพรรณนา มาฉะน ภกษยอมพจารณาเหนกายในกายภายในบาง ฯลฯ อยางนแล ภกษชอวา พจารณา เหนกายในกายอย ฯ จบธาตมนสการบรรพ [๒๗๙] ดกรภกษทงหลาย อกขอหนง ภกษเหมอนกะวาพงเหนสรระ ทเขาทงไวใน ปาชา ตายแลววนหนงบาง สองวนบาง สามวนบาง ทขนพอง ม สเขยวนาเกลยด มนาเหลอง ไหลนาเกลยด เธอยอมนอมเขามาสกายนแหละวา ถงรางกายอนนเลา กมอยางนเปนธรรมดา คง เปนอยางน ไมลวงความเปนอยาง นไปได ดงพรรณนามาฉะน ภกษยอมพจารณาเหนกายใน กายภายในบาง ฯลฯ อยางนแล ภกษชอวาพจารณาเหนกายในกายอย ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 220 [๒๘๐] ดกรภกษทงหลาย อกขอหนง ภกษเหมอนกะวาพงเหนสรระ ทเขาทงไวใน ปาชา อนฝงกาจกกนอยบาง ฝงนกตะกรมจกกนอยบาง ฝงแรงจก กนอยบาง หมสนขกดกน อยบาง หมสนขจงจอกกดกนอยบาง หมสตวตวเลกๆ ตางๆ กดกนอยบาง เธอยอมนอม เขามาสกายนแหละวา ถงรางกายอนนเลากม อยางนเปนธรรมดา คงเปนอยางน ไมลวงความ เปนอยางนไปได ดงพรรณนามา ฉะน ภกษยอมพจารณาเหนกายในกายภายในบาง พจารณาเหน กายในกายภาย นอกบาง พจารณาเหนกายในกายทงภายในทงภายนอกบาง พจารณาเหนธรรมคอ ความเกดขนในกายบาง พจารณาเหนธรรมคอความเสอมในกายบาง พจารณาเหน ธรรมคอทง ความเกดขนทงความเสอมในกายบาง ยอมอย อกอยางหนง สตของ เธอทตงมนอยวา กายมอย กเพยงสกวาอาศยระลกเทานน เธอเปนผอนตณหา และทฐไมอาศยอยแลว และไมถอมน อะไรๆ ในโลก ดกรภกษทงหลาย อยาง นแล ภกษชอวาพจารณาเหนกายในกายอย ฯ [๒๘๑] ดกรภกษทงหลาย อกขอหนง ภกษเหมอนกะวาพงเหนสรระ ทเขาทงไวใน ปาชา เปนรางกระดก ยงมเนอและเลอด ยงมเสนเอนผกรดอย ฯลฯ [๒๘๒] ดกรภกษทงหลาย อกขอหนง ภกษเหมอนกะวาพงเหนสรระ ทเขาทงไวใน ปาชา เปนรางกระดก ปราศจากเนอ แตยงเปอนเลอด ยงมเสนเอน ผกรดอย ฯลฯ [๒๘๓] ดกรภกษทงหลาย อกขอหนง ภกษเหมอนกะวาพงเหนสรระ ทเขาทงไว ในปาชา เปนรางกระดก ปราศจากเนอและเลอดแลว ยงมเสนเอน ผกรดอย ฯลฯ [๒๘๔] ดกรภกษทงหลาย อกขอหนง ภกษเหมอนกะวาพงเหนสรระ ทเขาทงไวใน ปาชา คอ เปนกระดก ปราศจากเสนเอนผกรดแลว เรยรายไปใน ทศใหญทศนอย คอ กระดก มอไปทางหนง กระดกเทาไปทางหนง กระดกแขง ไปทางหนง กระดกขาไปทางหนง กระดก สะเอวไปทางหนง กระดกหลงไปทาง หนง กระดกสนหลงไปทางหนง กระดกสขางไปทางหนง กระดกหนาอกไปทาง หนง กระดกไหลไปทางหนง กระดกแขนไปทางหนง กระดกคอไปทาง หนง กระดกคางไปทางหนง กระดกฟนไปทางหนง กระโหลกศรษะไปทางหนง เธอยอมนอม เขามาสกายนแหละวา ถงรางกายอนนเลา กมอยางนเปนธรรมดา คงเปนอยางน ไมลวงความ เปนอยางนไปได ดงพรรณนามาฉะน ภกษยอมพจารณา เหนกายในกายภายในบาง พจารณาเหน กายในกายภายนอกบาง พจารณาเหนกาย ในกายทงภายในทงภายนอกบาง พจารณาเหนธรรมคอ ความเกดขนในกายบาง พจารณาเหนธรรมคอความเสอมในกายบาง พจารณาเหนธรรมคอทง ความเกดขน ทงความเสอมในกายบาง ยอมอย อกอยางหนง สตของเธอทตงมนอยวา กายม

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 221 อย กเพยงสกวาความร เพยงสกวาอาศยระลกเทานน เธอเปนผอนตณหาและ ทฐไมอาศยอย แลว และไมถอมนอะไรๆ ในโลก ดกรภกษทงหลาย อยางน แล ภกษชอวาพจารณาเหนกาย ในกายอย ฯ [๒๘๕] ดกรภกษทงหลาย อกขอหนง ภกษเหมอนกะวาพงเหนสรระ ทเขาทงไวใน ปาชา คอ เปนกระดกมสขาว เปรยบดวยสสงข ฯลฯ [๒๘๖] ดกรภกษทงหลาย อกขอหนง ภกษเหมอนกะวาพงเหนสรระ ทเขาทงไวใน ปาชา คอ เปนกระดกกองเรยงรายอยแลวเกนปหนงขนไป ฯลฯ [๒๘๗] ดกรภกษทงหลาย อกขอหนง ภกษเหมอนกะวาพงเหนสรระ ทเขาทงไวใน ปาชา คอ เปนกระดกผ เปนจณแลว เธอยอมนอมเขามาสกายน แหละวา ถงรางกายอนนเลา กมอยางนเปนธรรมดา คงเปนอยางน ไมลวงความ เปนอยางนไปได ดงพรรณนามาฉะน ภกษ ยอมพจารณาเหนกายในกายภายในบาง พจารณาเหนกายในกายภายนอกบาง พจารณาเหนกายใน กายทงภายในภายนอก บาง พจารณาเหนธรรมคอความเกดขนในกายบาง พจารณาเหนธรรมคอ ความ เสอมในกายบาง พจารณาเหนธรรมคอทงความเกดขนทงความเสอมในกายบาง ยอมอย อกอยางหนง สตของเธอทตงมนอยวา กายมอย กเพยงสกวาความร เพยงสกวาอาศยระลก เทานน เธอเปนผอนตณหาและทฐไมอาศยอยแลว และไม ถอมนอะไรๆ ในโลก ดกรภกษ ทงหลาย อยางนแล ภกษชอวาพจารณาเหน กายในกายอย ฯ จบนวสวถกาบรรพ จบกายานปสสนา -------------------------- [๒๘๘] ดกรภกษทงหลาย ภกษพจารณาเหนเวทนาในเวทนาอยอยางไร เลา ภกษ ในธรรมวนยน เสวยสขเวทนาอย กรชดวา เราเสวยสขเวทนา หรอ เสวยทกขเวทนา กรชด วา เราเสวยทกขเวทนา หรอ เสวยอทกขมสขเวทนา กรชดวา เราเสวยอทกขมสขเวทนา หรอ เสวยสขเวทนามอามส กรชดวา เรา เสวยสขเวทนามอามส หรอ เสวยสขเวทนาไมมอามส กรชดวา เราเสวยสข เวทนาไมมอามส หรอเสวยทกขเวทนามอามส กรชดวา เราเสวยทกข เวทนาม อามส หรอ เสวยทกขเวทนาไมมอามส กรชดวา เราเสวยทกขเวทนาไมมอามส หรอ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 222 เสวยอทกขมสขเวทนามอามส กรชดวา เราเสวยอทกขมสขเวทนามอามส หรอ เสวยอทกขม สขเวทนาไมมอามส กรชดวา เราเสวยอทกขมสขเวทนาไมม อามส ดงพรรณนามาฉะน ภกษ ยอมพจารณาเหนเวทนาในเวทนาภายในบาง พจารณาเหนเวทนาในเวทนาภายนอกบาง พจารณา เหนเวทนาในเวทนาทงภายใน ทงภายนอกบาง พจารณาเหนธรรมคอความเกดขนในเวทนาบาง พจารณาเหน ธรรมคอความเสอมในเวทนาบาง พจารณาเหนธรรมคอทงความเกดขนทงความเสอม ในเวทนาบาง อกอยางหนง สตของเธอทตงมนอยวา เวทนามอย กเพยง สกวาความร เพยง สกวาอาศยระลกเทานน เธอเปนผอนตณหาและทฐไมอาศยอย แลว และไมถอมนอะไรๆ ในโลก ดกรภกษทงหลาย อยางนแล ภกษชอวา พจารณาเหนเวทนาในเวทนาอย ฯ จบเวทนานปสสนา ---------------------- [๒๘๙] ดกรภกษทงหลาย ภกษพจารณาเหนจตในจตอยอยางไรเลา ภกษในธรรม วนยน จตมราคะ กรวาจตมราคะ หรอจตปราศจากราคะ กรวาจต ปราศจากราคะ จตมโทสะ กรวาจตมโทสะ หรอจตปราศจากโทสะ กรวาจต ปราศจากโทสะ จตมโมหะ กรวาจตมโม หะ หรอจตปราศจากโมหะ กรวาจต ปราศจากโมหะ จตหดห กรวาจตหดห จตฟงซาน กรวาจต ฟงซาน จตเปน มหรคต กรวาจตเปนมหรคต หรอจตไมเปนมหรคต กรวาจตไมเปนมหรคต จต มจตอนยงกวา กรวาจตมจตอนยงกวา หรอจตไมมจตอนยงกวา กรวาจตไมมจต อนยงกวา จตเปนสมาธ กรวาจตเปนสมาธ หรอจตไมเปนสมาธ กรวาจตไม เปนสมาธ จตหลดพน กร วาจตหลดพน หรอจตไมหลดพน กรวาจตไมหลด พน ดงพรรณนามาฉะน ภกษยอมพจารณา เหนจตในจตภายในบาง พจารณาเหน จตในจตภายนอกบาง พจารณาเหนจตในจตทงภายในทง ภายนอกบาง พจารณา เหนธรรมคอความเกดขนในจตบาง พจารณาเหนธรรมคอความเสอมในจต บาง พจารณาเหนธรรมคอทงความเกดขนทงความเสอมในจตบาง ยอมอย อกอยาง หนง สต ของเธอทตงมนอยวา จตมอย กเพยงสกวาความร เพยงสกวาอาศย ระลกเทานน เธอเปนผ อนตณหาและทฐไมอาศยอยแลว และไมถอมนอะไรๆ ในโลก ดกรภกษทงหลาย อยางนแล ภกษชอวาพจารณาเหนจตในจตอย ฯ จบจตตานปสสนา ------------------------

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 223 [๒๙๐] ดกรภกษทงหลาย ภกษพจารณาเหนธรรมในธรรมอย อยางไร เลา ภกษ ในธรรมวนยน พจารณาเหนธรรมในธรรม คอนวรณ ๕ ภกษพจารณา เหนธรรมในธรรมคอ นวรณ ๕ อยางไรเลา ภกษในธรรมวนยน เมอกามฉนท มอย ณ ภายในจต ยอมรชดวา กาม ฉนทมอย ณ ภายในจตของเรา หรอเมอ กามฉนทไมมอย ณ ภายในจต ยอมรชดวา กามฉนท ไมมอย ณ ภายในจต ของเรา อนง กามฉนททยงไมเกดจะเกดขนดวยประการใด ยอมรชด ประการนน ดวย กามฉนททเกดขนแลวจะละเสยไดดวยประการใด ยอมรชดประการนนดวย กามฉนททละไดแลวจะไมเกดขนตอไปดวยประการใด ยอมรชดประการนนดวย อกอยางหนง เมอพยาบาทมอย ณ ภายในจต ยอมรชดวา พยาบาทมอย ณ ภายในจตของเรา หรอเมอพยาบาท ไมมอย ณ ภายในจต ยอมรชดวา พยาบาท ไมมอย ณ ภายในจตของเรา อนง พยาบาททยงไม เกดจะเกดขนดวยประการใด ยอมรชดประการนนดวย พยาบาททเกดขนแลวจะละเสยได ดวยประการใด ยอม รชดประการนนดวย พยาบาททละไดแลวจะไมเกดขนตอไปดวยประการ ใด ยอม รชดประการนนดวย อกอยางหนง เมอถนมทธะมอย ณ ภายในจต ยอมรชดวา ถน มทธะมอย ณ ภายในจตของเรา หรอเมอถนมทธะไมมอย ณ ภายในจต ยอมรชดวา ถนมทธะ ไมมอย ณ ภายในจตของเรา อนง ถนมทธะทยงไมเกด จะเกดขนดวยประการใด ยอมรชด ประการนนดวย ถนมทธะทเกดขนแลว จะ ละเสยไดดวยประการใด ยอมรชดประการนนดวย ถนมทธะทละไดแลว จะไม เกดขนตอไปดวยประการใด ยอมรชดประการนนดวย อกอยางหนง เมอ อทธจจกกกจจะมอย ณ ภายในจต ยอมรชดวา อทธจจกกกจจะมอย ณ ภายใน จตของเรา หรอเมออทธจจกกกจจะไมมอย ณ ภายในจต ยอมรชดวา อทธจจ กกกจจะไมมอย ณ ภายในจต ของเรา อนง อทธจจกกกจจะทยงไมเกดจะเกด ขนดวยประการใด ยอมรชดประการนนดวย อทธจจกกกจจะทเกดขนแลว จะ ละเสยไดดวยประการใด ยอมรชดประการนนดวย อทธจจ กกกจจะทละไดแลว จะไมเกดขนตอไปดวยประการใด ยอมรชดประการนนดวย อกอยางหนง เมอ วจกจฉามอย ณ ภายในจต ยอมรชดวา วจกจฉามอย ณ ภายในจตของเรา หรอเมอวจกจฉา ไมมอย ณ ภายในจต ยอมรชดวา วจกจฉาไมมอย ณ ภายใน จตของเรา อนง วจกจฉาทยง ไมเกดจะเกดขนดวยประการใด ยอมรชดประการนน ดวย วจกจฉาทเกดขนแลว จะละเสย ไดดวยประการใด ยอมรชดประการนนดวย วจกจฉาทละไดแลว จะไมเกดขนตอไปดวยประการ ใด ยอมรชดประการนนดวย ดงพรรณนามาฉะน ภกษยอมพจารณาเหนธรรมในธรรมภายใน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 224 บาง พจารณาเหน ธรรมในธรรมภายนอกบาง พจารณาเหนธรรมทงภายในทงภายนอกบาง พจารณา เหนธรรมคอความเกดขนในธรรมบาง พจารณาเหนธรรมคอความเสอมในธรรมบาง พจารณา เหนธรรมคอทงความเกดขนทงความเสอมในธรรมบาง ยอมอย อกอยาง หนง สตของเธอทตง มนอยวา ธรรมมอย กเพยงสกวาความร เพยงสกวาอาศย ระลกเทานน เธอเปนผอนตณหาและ ทฐไมอาศยอยแลว และไมถอมนอะไรๆ ในโลก ดกรภกษทงหลาย อยางนแล ภกษชอวา พจารณาเหนธรรมในธรรม คอนวรณ ๕ อย ฯ จบนวรณบรรพ -------------------- [๒๙๑] ดกรภกษทงหลาย อกขอหนง ภกษพจารณาเหนธรรมในธรรม คออปาทาน ขนธ ๕ ภกษพจารณาเหนธรรมในธรรมคออปาทานขนธ ๕ อยางไรเลา ภกษในธรรมวนยน พจารณาเหนดงนวา อยางนรป อยางนความเกดขนแหงรป อยางนความดบแหงรป อยางน เวทนา อยางนความเกดขนแหงเวทนา อยางน ความดบแหงเวทนา อยางนสญญา อยางนความ เกดขนแหงสญญา อยางนความ ดบแหงสญญา อยางนสงขาร อยางนความเกดขนแหงสงขาร อยางนความดบ แหงสงขาร อยางนวญญาณ อยางนความเกดขนแหงวญญาณ อยางนความดบ แหงวญญาณ ดงพรรณนามาฉะน ภกษยอมพจารณาเหนธรรมในธรรมภายในบาง พจารณา เหนธรรมในธรรมภายนอกบาง พจารณาเหนธรรมในธรรมทงภายในทง ภายนอกบาง พจารณา เหนธรรมคอความเกดขนในธรรมบาง พจารณาเหนธรรม คอความเสอมในธรรมบาง พจารณา เหนธรรมคอทงความเกดขนทงความเสอมใน ธรรมบาง ยอมอย อกอยางหนง สตของเธอทตง มนอยวา ธรรมมอย กเพยง สกวาความร เพยงสกวาอาศยระลกเทานน เธอเปนผอนตณหา และทฐไมอาศย อยแลว และไมถอมนอะไรๆ ในโลก ดกรภกษทงหลาย อยางนแล ภกษ ชอวาพจารณาเหนธรรมในธรรมคออปาทานขนธ ๕ อย ฯ จบขนธบรรพ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 225 [๒๙๒] ดกรภกษทงหลาย อกขอหนง ภกษพจารณาเหนธรรมในธรรม คออายตนะ ภายในและภายนอก ๖ ภกษพจารณาเหนธรรมในธรรมคออายตนะ ภายในและภายนอก ๖ อยางไร เลา ภกษในธรรมวนยน ยอมรจกนยนตา รจกรป และรจกนยนตาและรปทง ๒ นน อนเปน ทอาศยบงเกดของสงโยชน อนง สงโยชนทยงไมเกดจะเกดขนดวยประการใด ยอมรชด ประการนนดวย สงโยชน ทเกดขนแลว จะละเสยไดดวยประการใด ยอมรชดประการนนดวย สงโยชนท ละไดแลวจะไมเกดขนตอไปดวยประการใด ยอมรชดประการนนดวย ภกษยอม รจกห รจกเสยง ... ภกษยอมรจกจมก รจกกลน ... ภกษยอมรจกลน รจกรส ... ภกษยอม รจกกาย รจกสงทจะพงถกตองดวยกาย ... ภกษยอมรจกใจ รจก ธรรมารมณ และรจกใจและ ธรรมารมณทง ๒ นน อนเปนทอาศยบงเกดของ สงโยชน อนง สงโยชนทยงไมเกดจะเกดขน ดวยประการใด ยอมรชดประการ นนดวย สงโยชนทเกดขนแลวจะละเสยไดดวยประการใด ยอมรชดประการนน ดวย สงโยชนทละไดแลวจะไมเกดขนตอไปดวยประการใด ยอมรชด ประการ นนดวย ดงพรรณนามาฉะน ภกษยอมพจารณาเหนธรรมในธรรมภายในบาง พจารณา เหนธรรมในธรรมภายนอกบาง พจารณาเหนธรรมในธรรมทงภายในทง ภายนอกบาง พจารณาเหน ธรรมคอความเกดขนในธรรมบาง พจารณาเหนธรรมคอ ทงความเกดขนทงความเสอมในธรรมบาง ยอมอย อกอยางหนง สตของเธอท ตงมนอยวา ธรรมมอย กเพยงสกวาความร เพยงสกวา อาศยระลกเทานน เธอเปนผอนตณหาและทฐไมอาศยอยแลว และไมถอมนอะไรๆ ในโลก ดกร ภกษทงหลาย อยางนแล ภกษชอวาพจารณาเหนธรรมในธรรมคออายตนะภายใน และภาย นอก ๖ อย ฯ จบอายตบรรพ -------------------- [๒๙๓] ดกรภกษทงหลาย อกขอหนง ภกษพจารณาเหนธรรมในธรรม คอโพชฌงค ๗ ภกษพจารณาเหนธรรมในธรรมคอโพชฌงค ๗ อยางไรเลา ภกษ ในธรรมวนยน เมอสต

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 226 สมโพชฌงคมอย ณ ภายในจต ยอมรชดวา สตสมโพชฌงคมอย ณ ภายในจตของเรา หรอ เมอสตสมโพชฌงคไมมอย ณ ภาย ในจต ยอมรชดวา สตสมโพชฌงคไมมอย ณ ภายในจตของเรา อนง สต สมโพชฌงคทยงไมเกดจะเกดขนดวยประการใด ยอมรชดประการนนดวย สต สมโพชฌงคทเกดขนแลว จะเจรญบรบรณดวยประการใด ยอมรชดประการนน ดวย อกอยาง หนง เมอธมมวจยสมโพชฌงคมอย ณ ภายในจต ฯลฯ อกอยางหนง เมอวรยสมโพชฌงคมอย ณ ภายในจต ฯลฯ อกอยางหนง เมอปตสมโพชฌงค มอย ณ ภายในจต ฯลฯ อกอยางหนง ปสสทธสมโพชฌงคมอย ณ ภาย ในจต ฯลฯ อกอยางหนง เมอสมาธสมโพชฌงคมอย ณ ภาย ในจต ฯลฯ อกอยางหนง เมออเบกขาสมโพชฌงคมอย ณ ภายในจต ยอมรชดวา อเบกขา สมโพชฌงคมอย ณ ภายในจตของเรา หรอเมออเบกขาสมโพชฌงคไมมอย ณ ภายในจต ยอม รชดวา อเบกขาสมโพชฌงคไมมอย ณ ภายในจตของเรา อนง อเบกขาสมโพชฌงคทยงไมเกด จะเกดขนดวยประการใด ยอมรชดประการนนดวย อเบกขาสมโพชฌงคทเกดขนแลว จะเจรญ บรบรณดวยประการใด ยอมรชด ประการนนดวย ดงพรรณนาฉะน ภกษยอมพจารณาเหนธรรม ในธรรมภายในบาง พจารณาเหนธรรมในธรรมภายนอกบาง พจารณาเหนธรรมในธรรมทงภายใน ทง ภายนอกบาง พจารณาเหนธรรมคอความเกดขนในธรรมบาง พจารณาเหนธรรมคอ ความเสอม ในธรรมบาง พจารณาเหนธรรมคอทงความเกดขนและความเสอมใน ธรรมบาง ยอมอย อกอยาง หนง สตของเธอทตงมนอยวา ธรรมมอย กเพยง สกวาความร เพยงสกวาอาศยระลกเทานน เธอเปนผอนตณหาและทฐไมอาศย อยแลว และไมถอมนอะไรๆ ในโลก ดกรภกษทงหลาย อยางนแล ภกษ ชอวาพจารณาเหนธรรมในธรรมคอโพชฌงค ๗ อย ฯ จบโพชฌงคบรรพ จบภาณวารทหนง [๒๙๔] ดกรภกษทงหลาย อกขอหนง ภกษพจารณาเหนธรรมในธรรม คออรยสจ ๔ อย ภกษพจารณาเหนธรรมในธรรมคออรยสจ ๔ อย อยางไรเลา ภกษในธรรมวนยน ยอม รชดตามเปนจรงวา นทกข นทกขสมทย นทกขนโรธ นทกขนโรธคามนปฏปทา ฯ ดกรภกษทงหลาย กทกขอรยสจเปนไฉน แมชาตกเปนทกข แมชราก เปนทกข แมมรณะกเปนทกข แมโสกะ ปรเทวะทกขโทมนสอปายาส กเปน ทกข แมความประจวบกบ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 227 สงไมเปนทรกกเปนทกข แมความพลดพรากจากสง ทรกกเปนทกข ปรารถนาสงใดไมได แม อนนนกเปนทกข โดยยอ อปาทานขนธ ทง ๕ เปนทกข ฯ [๒๙๕] ดกรภกษทงหลาย กชาตเปนไฉน ความเกด ความบงเกด ความหยง ลงเกด เกดจาเพาะ ความปรากฏแหงขนธ ความไดอายตนะครบ ใน หมสตวนนๆ ของเหลา สตวนนๆ อนนเรยกวาชาต ฯ กชราเปนไฉน ความแก ภาวะของความแก ฟนหลด ผมหงอก หนง เปนเกลยว ความเสอมแหงอาย ความแกหงอมแหงอนทรย ในหมสตวนนๆ ของเหลาสตวนนๆ อนน เรยกวาชรา ฯ กมรณะเปนไฉน ความเคลอน ภาวะของความเคลอน ความแตกทาลาย ความหาย ไป มฤตย ความตาย ความทากาละ ความทาลายแหงขนธ ความ ทอดทงซากศพไว ความขาด แหงชวตนทรย จากหมสตวนนๆ ของเหลาสตว นนๆ อนนเรยกวามรณะ ฯ กโสกะเปนไฉน ความแหงใจ กรยาทแหงใจ ภาวะแหงบคคลผแหงใจ ความผาก ณ ภายใน ความแหงผาก ณ ภายใน ของบคคลผประกอบดวยความ พบตอยางใดอยางหนง ผ ถกธรรมคอทกขอยางใดอยางหนงกระทบแลว อนน เรยกวาโสกะ ฯ กปรเทวะเปนไฉน ความคราครวญ ความราไรราพน กรยาทคราครวญ กรยาท ราไรราพน ภาวะของบคคลผคราครวญ ภาวะของบคคลผราไรราพน ของ บคคลผประกอบดวย ความพบตอยางใดอยางหนง ผถกธรรมคอทกขอยางใดอยาง หนงกระทบแลว อนนเรยกวาปรเทวะ ฯ กทกขเปนไฉน ความลาบากทางกาย ความไมสาราญทางกาย ความ เสวยอารมณ อนไมดทเปนทกขเกดแตกายสมผส อนนเรยกวาทกข ฯ กโทมนสเปนไฉน ความทกขทางจต ความไมสาราญทางจต ความเสวยอารมณ อนไมดทเปนทกขเกดแตมโนสมผส อนนเรยกวาโทมนส ฯ กอปายาสเปนไฉน ความแคน ความคบแคน ภาวะของบคคลผแคน ภาวะของ บคคลผคบแคน ของบคคลผประกอบดวยความพบตอยางใดอยางหนง ผถกธรรมคอทกขอยางใด อยางหนงกระทบแลว อนนเรยกวาอปายาส ฯ กความประจวบกบสงไมเปนทรก กเปนทกข เปนไฉน ความประสบ ความพรง พรอม ความรวม ความระคน ดวยรป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ อนไมนาปรารถนา ไม นาใคร ไมนาพอใจ หรอดวยบคคลผปรารถนาสงทไมเปน ประโยชน ปรารถนาสงทไมเกอกล

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 228 ปรารถนาความไมผาสก ปรารถนาความไม เกษมจากโยคะ ซงมแกผนน อนนเรยกวา ความ ประจวบกบสงไมเปนทรก กเปนทกข ฯ กความพลดพรากจากสงทรก กเปนทกข เปนไฉน ความไมประสบ ความไม พรงพรอม ความไมรวม ความไมระคน ดวยรป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ อนนา ปรารถนา นาใคร นาพอใจ หรอดวยบคคลผปรารถนา ประโยชน ปรารถนาสงทเกอกล ปรารถนา ความผาสก ปรารถนาความเกษมจาก โยคะ คอ มารดา บดา พชาย นองชาย พหญง นอง หญง มตร อมาตย หรอ ญาตสาโลหต ซงมแกผนน อนนเรยกวา ความพลดพรากจากสง ทรกก เปนทกข ฯ กปรารถนาสงใดไมได แมอนนน กเปนทกข เปนไฉน ความปรารถนา ยอมบงเกด แกสตวผมความเกดเปนธรรมดา อยางนวา โอหนอ ขอเราไมพงมความ เกดเปนธรรมดา ขอ ความเกดอยามมาถงเราเลย ขอนนสตวไมพงไดสมความ ปรารถนา แมขอน กชอวาปรารถนา สงใดไมได แมอนนนกเปนทกข ความ ปรารถนายอมบงเกดแกสตวผมความแกเปนธรรมดา อยางนวา โอหนอ ขอเรา ไมพงมความแกเปนธรรมดา ขอความแกอยามมาถงเราเลย ขอนน สตวไมพงได สมความปรารถนา แมขอน กชอวาปรารถนาสงใดไมได แมอนนนกเปนทกข ความปรารถนายอมบงเกดแกสตวผมความเจบเปนธรรมดาอยางนวา โอหนอ ขอเราไมพงมความ เจบเปนธรรมดา ขอความเจบอยามมาถงเราเลย ขอนนสตวไมพง ไดสมความปรารถนา แมขอน กชอวา ปรารถนาสงใดไมได แมอนนนกเปน ทกข ความปรารถนายอมบงเกดแกสตวผมความ ตายเปนธรรมดาอยางนวา โอหนอ ขอเราไมพงมความตายเปนธรรมดา ขอความตายอยามมาถง เราเลย ขอนนสตว ไมพงไดสมความปรารถนา แมขอน กชอวาปรารถนาสงใดไมได แมอนนนก เปนทกข ความปรารถนา ยอมบงเกดแกสตวผมโสกปรเทวทกขโทมนสอปายาส เปนธรรมดา อยางนวา โอหนอ ขอเราไมพงมโสกปรเทวทกขโทมนสอปายาส เปนธรรมดา ขอโสกปรเทว ทกขโทมนสอปายาส อยามมาถงเราเลย ขอนนสตว ไมพงไดสมความปรารถนา แมขอน กชอ วาปรารถนาสงใดไมได แมอนนน กเปนทกข ฯ กโดยยอ อปาทานขนธ ๕ เปนทกข เปนไฉน อปาทานขนธ คอรป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ เหลานเรยกวา โดยยอ อปาทานขนธทง ๕ เปนทกข ฯ ดกรภกษทงหลาย อนนเรยกวา ทกขอรยสจ ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 229 [๒๙๖] ดกรภกษทงหลาย กทกขสมทยอรยสจ เปนไฉน ตณหานใด อนมความ เกดอก ประกอบดวยความกาหนดดวยอานาจความเพลดเพลน เพลดเพลนยงนกในอารมณนนๆ คอ กามตณหา ภวตณหา วภวตณหา ฯ [๒๙๗] ดกรภกษทงหลาย กตณหานนน เมอจะเกด ยอมเกดในทไหน เมอจะ ตงอย ยอมตงอยในทไหน ทใดเปนทรกทเจรญใจในโลก ตณหา นน เมอจะเกด ยอมเกด ในทน เมอจะตงอย ยอมตงอยในทน อะไรเปนทรกทเจรญใจในโลก ฯ ตา ห จมก ลน กาย ใจ เปนทรกทเจรญใจในโลก ตณหา เมอจะเกด ยอมเกด ทน เมอจะตงอย ยอมตงอย ณ ทน ฯ รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ ธรรมารมณ เปนทรกทเจรญใจใน โลก ตณหา เมอจะเกด ยอมเกดในทน เมอจะตงอย ยอมตงอยในทน ฯ จกขวญญาณ โสตวญญาณ ฆานวญญาณ ชวหาวญญาณ กายวญญาณ มโนวญญาณ เปนทรกทเจรญในโลก ตณหา เมอจะเกด ยอมเกดขนในทน เมอจะตงอย ยอมตงอยในทน ฯ จกขสมผส โสตสมผส ฆานสมผส ชวหาสมผส กายสมผส มโน สมผส เปนท รกทเจรญใจในโลก ตณหาเมอจะเกด ยอมเกดในทน เมอจะตงอย ยอมตงอยในทน ฯ จกขสมผสสชาเวทนา โสตสมผสสชาเวทนา ฆานสมผสสชาเวทนา ชวหาสมผสส ชาเวทนา กายสมผสสชาเวทนา มโนสมผสสชาเวทนา เปนทรก ทเจรญใจในโลก ตณหาเมอ จะเกด ยอมเกดในทน เมอจะตงอย ยอมตงอย ในทน ฯ รปสญญา สททสญญา คนธสญญา รสสญญา โผฏฐพพสญญา ธมมสญญา เปน ทรกทเจรญใจในโลก ตณหาเมอจะเกด ยอมเกดในทน เมอจะ ตงอย ยอมตงอยในทน ฯ รปสญเจตนา สททสญเจตนา คนธสญเจตนา รสสญเจตนา โผฏฐพพสญเจตนา ธมมสญเจตนา เปนทรกทเจรญใจในโลก ตณหา เมอจะเกด ยอม เกดในทน เมอจะตงอย ยอมตงอยในทน ฯ รปตณหา สททตณหา คนธตณหา รสตณหา โผฏฐพพตณหา ธมมตณหา เปน ทรกทเจรญใจในโลก ตณหา เมอจะเกด ยอมเกดในทน เมอจะ ตงอย ยอมตงอยในทน ฯ รปวตก สททวตก คนธวตก รสวตก โผฏฐพพวตก ธมมวตก เปนทรกทเจรญใจ ในโลก ตณหา เมอจะเกด ยอมเกดในทน เมอจะตงอย ยอมตงอยในทน ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 230 รปวจาร สททวจาร คนธวจาร รสวจาร โผฏฐพพวจาร ธมมวจาร เปนทรกทเจรญ ใจในโลก ตณหา เมอจะเกด ยอมเกดในทน เมอจะตงอย ยอมตงอยในทน ฯ ดกรภกษทงหลาย อนนเรยกวา ทกขสมทยอรยสจ ฯ [๒๙๘] ดกรภกษทงหลาย กทกขนโรธอรยสจเปนไฉน ความสารอก และความดบ โดยไมเหลอ ความสละ ความสงคน ความปลอยวาง ความไมม อาลย ในตณหานน กตณหา นน เมอบคคลจะละ ยอมละเสยไดในทไหน เมอจะดบ ยอมดบในทไหน ทใดเปนทรกท เจรญใจในโลก ตณหานน เมอบคคล จะละ ยอมละเสยไดในทน เมอจะดบยอมดบในทน อะไรเปนทรกทเจรญใจในโลก ฯ ตา ห จมก ลน กาย ใจ เปนทรกทเจรญใจในโลก ตณหา เมอบคคล จะละ ยอมละเสยไดในทน เมอจะดบยอมดบในทน รปเสยง กลน รส โผฏฐพพะ ธรรมารมณ เปนทรกทเจรญใจในโลก ตณหา เมอบคคลจะละ ยอมละเสยไดในทน เมอจะดบยอมดบในทน ฯ จกขวญญาณ โสตวญญาณ ฆานวญญาณ ชวหาวญญาณ กายวญญาณ มโนวญญาณ เปนทรกทเจรญใจในโลก ตณหา เมอบคคลจะละ ยอมละเสย ไดในทน เมอจะดบ ยอมดบ ในทน ฯ จกขสมผส โสตสมผส ฆานสมผส ชวหาสมผส กายสมผส มโนสมผส เปนท รกทเจรญใจในโลก ตณหา เมอบคคลจะละ ยอมละเสยไดในทน เมอจะดบ ยอมดบในทน ฯ จกขสมผสสชาเวทนา โสตสมผสสชาเวทนา ฆานสมผสสชาเวทนา ชวหาสมผสส ชาเวทนา กายสมผสสชาเวทนา มโนสมผสสชาเวทนา เปนทรก ทเจรญใจในโลก ตณหา เมอบคคลจะละ ยอมละเสยไดในทน เมอจะดบ ยอมดบในทน ฯ รปสญญา สททสญญา คนธสญญา รสสญญา โผฏฐพพสญญา ธมมสญญา เปนท รกทเจรญใจในโลก ตณหา เมอบคคลจะละ ยอมละเสย ไดในทน เมอจะดบ ยอมดบในทน ฯ รปสญเจตนา สททสญเจตนา คนธสญเจตนา รสสญเจตนา โผฏฐพพสญเจตนา ธมมสญเจตนา เปนทรกทเจรญใจในโลก ตณหา เมอบคคลจะละ ยอมละเสยไดในทน เมอ จะดบ ยอมดบในทน ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 231 รปตณหา สททตณหา คนธตณหา รสตณหา โผฏฐพพตณหา ธมม ตณหา เปนท รกทเจรญใจในโลก ตณหา เมอบคคลจะละ ยอมละเสยไดในทน เมอจะดบ ยอมดบในทน ฯ รปวตก สททวตก คนธวตก รสวตก โผฏฐพพวตก ธมมวตก เปนทรกทเจรญ ใจในโลก ตณหา เมอบคคลจะละ ยอมละเสยไดในทน เมอจะดบ ยอมดบในทน ฯ รปวจาร สททวจาร คนธวจาร รสวจาร โผฏฐพพวจาร ธมมวจาร เปนทรกทเจรญ ใจในโลก ตณหา เมอบคคลจะละ ยอมละเสยไดในทน เมอจะดบ ยอมดบในทน ฯ ดกรภกษทงหลาย อนนเรยกวา ทกขนโรธอรยสจ ฯ [๒๙๙] ดกรภกษทงหลาย กทกขนโรธคามนปฏปทาอรยสจเปนไฉน นคอมรรค มองค ๘ อนประเสรฐ คอ สมมาทฏฐ สมมาสงกปปะ สมมาวาจา สมมากมมนตะ สมมา อาชวะ สมมาวายามะ สมมาสต สมมาสมาธ กสมมาทฏฐเปนไฉน ความรในทกข ความรในทกขสมทย ความรใน ทกขนโรธ ความรในทกขนโรธคามนปฏปทา อนนเรยกวา สมมาทฏฐ ฯ สมมาสงกปปะ เปนไฉน ความดารในการออกจากกาม ความดารใน ความไม พยาบาท ความดารในอนไมเบยดเบยน อนนเรยกวา สมมาสงกปปะ ฯ สมมาวาจา เปนไฉน การงดเวนจากการพดเทจ งดเวนจากการพดสอเสยด งดเวนจากการพดคาหยาบ งดเวนจากการพดเพอเจอ อนนเรยกวา สมมาวาจา ฯ สมมากมมนตะ เปนไฉน การงดเวนจากการฆาสตว งดเวนจากการถอ เอาสงของ ทเขามไดให งดเวนจากการประพฤตผดในกาม อนนเรยกวา สมมากมมนตะ ฯ สมมาอาชวะ เปนไฉน อรยสาวกในธรรมวนยน ละการเลยงชพทผดเสย สาเรจ การเลยงชพดวยการเลยงชพทชอบ อนนเรยกวา สมมาอาชวะ ฯ สมมาวายามะ เปนไฉน ภกษในธรรมวนยน เกดฉนทะพยายาม ปรารภความ เพยร ประคองจตไว ตงจตไว เพอมใหอกศลธรรมอนลามกทยงไม เกดบงเกดขน เพอละ อกศลธรรมอนลามกทบงเกดขนแลว เพอใหกศลธรรมทยง ไมเกดบงเกดขน เพอความตงอย ไมเลอนหาย เจรญยง ไพบลย มขน เตมเปยม แหงกศลธรรมทบงเกดขนแลว อนนเรยกวา สมมาวายามะ ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 232 สมมาสต เปนไฉน ภกษในธรรมวนยน พจารณาเหนกายในกายอย มความเพยร มสมปชญญะ มสต กาจดอภชฌา และโทมนสในโลกเสยได พจารณาเหนเวทนาในเวทนาอย ฯลฯ พจารณาเหนจตในจตอย ฯลฯ พจารณา เหนธรรมในธรรมอย มความเพยร มสมปชญญะ มสต กาจดอภชฌาและ โทมนสในโลกเสยได อนนเรยกวา สมมาสต ฯ สมมาสมาธ เปนไฉน ภกษในธรรมวนยน สงดจากกาม สงดจาก อกศลธรรม บรรลปฐมฌาน มวตก มวจาร มปตและสขเกดแตวเวกอย เธอบรรลทตยฌาน มความ ผองใสแหงจตในภายใน เปนธรรมเอกผดขน เพราะวตกวจารสงบไป ไมมวตก ไมมวจาร มปตและสขอนเกดแตสมาธอย เธอม อเบกขา มสต มสมปชญญะ เสวยสขดวยกาย เพราะ ปตสนไป บรรลตตยฌาน ทพระอรยทงหลาย สรรเสรญวา ผไดฌานน เปนผมอเบกขา มสตอยเปนสข เธอบรรลจตตถฌาน ไมมทกขไมมสข เพราะละสขละทกข และดบโสมนส โทมนสกอนๆ ได มอเบกขาเปนเหตใหสตบรสทธอย อนนเรยกวา สมมา สมาธ ฯ ดกรภกษทงหลาย อนนเรยกวา ทกขนโรธคามมปฏปทาอรยสจ ฯ ดงพรรณนามาฉะน ภกษยอมพจารณาเหนธรรมในธรรมภายในบาง พจารณาเหนธรรม ในธรรมภายนอกบาง พจารณาเหนธรรมในธรรมทงภายในภายนอกบาง พจารณาเหนธรรมคอ ความเกดขนในธรรมบาง พจารณาเหนธรรมคอ เสอมในธรรมบาง พจารณาเหนธรรมคอทงความ เกดขนทงความเสอมในธรรมบาง ยอมอย อกอยางหนง สตของเธอทตงมนอยวา ธรรมมอย กเพยง สกวาความร เพยงสกวาอาศยระลกเทานน เธอเปนผอนตณหาและทฐไมอาศยอยแลว และ ไมถอมนอะไรๆ ในโลก ดกรภกษทงหลาย อยางนแล ภกษชอวาพจารณาเหน ธรรมในธรรมอย ฯ จบสจจบรรพ จบธมมานปสสนา ------------------------ [๓๐๐] ดกรภกษทงหลาย กผใดผหนง พงเจรญสตปฏฐานทง ๔ น อยางน ตลอด ๗ ป เขาพงหวงผล ๒ ประการอยางใดอยางหนง คอ พระอรหตผลในปจจบน ๑ หรอเมอยงม อปาทเหลออย เปนพระอนาคาม ๑ ๗ ป ยกไว ผใดผหนงพงเจรญสตปฏฐาน ๔ น อยางน ตลอด ๖ ป ... ๕ ป ... ๔ ป ... ๓ ป ... ๒ ป ... ๑ ป เขาพงหวงผล ๒ ประการอยางใดอยางหนง คอ พระอรหตผลใน ปจจบน ๑ หรอเมอยงมอปาทเหลออย เปนพระอนาคาม ๑ ๑ ปยกไว ผใด

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 233 ผ หนง พงเจรญสตปฏฐาน ๔ น อยางนตลอด ๗ เดอน เขาพงหวงผล ๒ ประการ อยางใดอยาง หนง คอ พระอรหตผลในปจจบน ๑ หรอเมอยงมอปาทเหลออย เปนพระอนาคาม ๑ ๗ เดอน ยกไว ผใดผหนงเจรญสตปฏฐานทง ๔ น อยางน ตลอด ๖ เดอน ... ๕ เดอน ... ๔ เดอน ... ๓ เดอน ... ๒ เดอน ... ๑ เดอน ... กง เดอน เขาพงหวงผล ๒ ประการอยางใดอยางหนง คอ พระอรหตผลในปจจบน ๑ หรอเมอยงมอปาทเหลออย เปนพระอนาคาม ๑ กงเดอนยกไว ผใดผหนง พงเจรญสตปฏฐาน ๔ น อยางนตลอด ๗ วน เขาพงหวงผล ๒ ประการอยางใด อยางหนง คอ พระอรหตผลในปจจบน ๑ หรอเมอยงมอปาทเหลออย เปน พระอนาคาม ๑ ฯ ดกรภกษทงหลาย หนทางนเปนทไปอนเอก เพอความบรสทธของเหลาสตว เพอ ลวงความโศกและปรเทวะ เพอความดบสญแหงทกขโทมนส เพอ บรรลธรรมทถกตอง เพอทาให แจงซงพระนพพาน หนทางน คอ สตปฏฐาน ๔ ประการ ฉะนแล คาทเรากลาว ดงพรรณนา มาฉะน เราอาศยเอกายนมรรคกลาว แลว พระผมพระภาคตรสพระพทธพจนนแลว ภกษ เหลานน ยนด ชนชมภาษต ของพระผมพระภาคแลว ฉะนแล ฯ จบมหาสตปฏฐานสตร ท ๙ ----------------------------

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 234 ๑๐. ปายาสราชญญสตร (๒๓) [๓๐๑] ขาพเจาไดสดบมาอยางน สมยหนง ทานพระกมารกสสปเทยวจารกไปในโกศลชนบท พรอมดวย ภกษสงฆหม ใหญประมาณ ๕๐๐ รป ลถงนครแหงชาวโกศลชอเสตพยะ ไดยน วา สมยนน ทานพระกมาร กสสปอย ณ ปาไมสเสยดดานเหนอนครเสตพยะ เขตนครเสตพยะ ฯ กสมยนน เจาปายาสครองเสตพยนครซงคบคงดวยประชาชน และหม สตว สมบรณ ดวยหญา ดวยไม ดวยนา สมบรณดวยธญญาหาร ซงเปนราช สมบตอนพระเจาปเสนทโกศล พระราชทานปนบาเหนจใหเปนสวนพรหมไทย สมย นน ทฐอนลามกเหนปานนบงเกดแกเจา ปายาสวา แมเพราะเหตน โลกหนาไมม เหลาสตวผผดเกดขนไมม ผลวบากของกรรมทสตวทาด ทาชวไมม ฯ พราหมณและคฤหบดชาวนครเสตพยะ ไดทราบขาววา ทานพระกมาร กสสปสาวก ของพระสมณโคดม เทยวจารกไปในโกศลชนบท พรอมดวยภกษ สงฆหมใหญ ประมาณ ๕๐๐ รป ลถงนครเสตพยะแลว อย ณ ปาไมสเสยด ดานเหนอนครเสตพยะ เขตนครเสตพยะ เกยรตศพทอนงามของทานกมาร กสสปองคนนขจรไปแลวอยางนวา เปนบณฑต เฉยบแหลม มปญญา เปนพหสต มถอยคาอนวจตร มปฏภาณด เปนทงพทธบคคล เปนทงพระอรหนต กการได เหนพระอรหนตทงหลายเหนปานนน ยอมเปนการดแล ดงน ครงนนพราหมณ และ คฤหบดชาวนครเสตพยะ พากนออกจากนครเสตพยะเปนหมๆ บายหนาทางทศอดรไปยงปาไม สเสยด ฯ [๓๐๒] สมยนน เจาปายาส ทรงพกผอนกลางวนอย ณ ปราสาทชน บน ไดเหน พราหมณและคฤหบดชาวนครเสตพยะ พากนออกจากนครเสตพยะ เปนหมๆ บายหนาไปทาง ทศอดร จงเรยกนายนกการมาถามวา พอนกการ พราหมณและคฤหบดชาวนครเสตพยะ พากน ออกจากนครเสตพยะเปนหมๆ บาย หนาทางทศอดรไปยงปาไมสเสยดทาไมกน ฯ น. มเรองอยพระองค พระสมณกมารกสสป สาวกของพระสมณโคดม เทยวจารก ไปในโกศลชนบท พรอมดวยภกษสงฆหมใหญ ประมาณ ๕๐๐ รป ลถงนครเสตพยะแลว อย

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 235 ณ ปาไมสเสยดดานเหนอนครเสตพยะ เขตนครเสตพยะ เกยรตศพทอนงามของทานกมารกสสป องคนน ขจรไปแลวอยางนวา เปน บณฑต เฉยบแหลม มปญญา เปนพหสต มถอยคาอน วจตร มปฏภาณด เปน ทงพทธบคคล เปนทงพระอรหนต พราหมณและคฤหบดเหลานนพา กนเขาไปหา เพอดทานกมารกสสปองคนน ฯ ป. ถาเชนนน ทานจงเขาไปหาพราหมณและคฤหบดชาวนครเสตพยะ บอกเขาอยางน วา ทานทงหลาย เจาปายาสสงวา ขอใหทานทงหลายจงรอกอน เจาปายาสจะเขาไปหาพระสมณ กมารกสสปดวย เมอกอน พระกมารกสสปไดยงพราหมณและคฤหบดชาวนครเสตพยะ ผเขลา ไมเฉยบแหลม ใหเขาใจวา แมเพราะเหตน โลกหนามอย เหลาสตวผผดเกดขนมอย ผลวบาก ของกรรมทสตวทาดทาชวมอย พอนกการ ความจรงโลกหนาไมม เหลาสตวผผดเกดขนไมม ผล วบากของกรรมทสตวทาด ทาชวไมม ฯ นกการรบพระดารสของเจาปายาสแลว เขาไปหาพราหมณและคฤหบด ชาวนครเสตพยะ แลวบอกวา ทานทงหลาย เจาปายาสรบสงวา ขอทาน ทงหลายจงรอกอน เจาปายาสจะเสดจ เขาไปหาพระกมารกสสปดวย ฯ ลาดบนน เจาปายาสแวดลอมดวยพราหมณและคฤหบดชาวนครเสตพยะ เสดจเขาไป หาทานพระกมารกสสปยงปาไมสเสยด ครนแลวไดปราศรยกบทาน พระกมารกสสป ครนผาน การปราศรย พอใหระลกถงกนไปแลว จงประทบนง ณ ทควรสวนขางหนง ฝายพราหมณและ คฤหบดชาวนครเสตพยะ บางพวกก ถวายอภวาท บางพวกกปราศรย บางพวกกประนมอญชลไป ทางทานพระกมาร กสสป บางพวกกประกาศชอและโคตร บางพวกกนงอย แลวตางกนง ณ ท ควรสวนขางหนง ครนแลวเจาปายาส ไดตรสกะทานพระกมารกสสปอยางนวา ดกรทานกสสป ขาพเจามวาทะอยางน มทฐอยางนวา แมเพราะเหตน โลกหนา ไมม เหลาสตวผผดเกดขนไม ม ผลวบากของกรรมทสตวทาดทาชวไมม ฯ ทานพระกมารกสสปถวายพรวา ดกรบพตร อาตมภาพไดเหนแลว หรอ ไดยนแลว ซงบคคลผมวาทะอยางน ผมทฐอยางน ดารวา ไฉนเลา เขาจงกลาว อยางนวา แมเพราะเหตน โลกหนาไมม เหลาสตวผผดเกดขนไมม ผลวบาก ของกรรมทสตวทาดทาชวไมม ถาเชนนน อาตมภาพจะขอยอนถามบพตรในขอน บพตรพงทรงพยากรณ ตามทควรแกบพตร บพตรจะ สาคญความขอนนเปนไฉน พระจนทร และพระอาทตยนอยในโลกนหรอในโลกหนา เปน เทวดาหรอมนษย ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 236 ป. ดกรทานกสสป พระจนทรและพระอาทตยน อยในโลกหนา มใช โลกน เปน เทวดา ไมใชมนษย ฯ ก. ดกรบพตร โดยปรยายของบพตรนแล ตองเปนอยางนวา แมเพราะ เหตน โลก หนามอย เหลาสตวผผดเกดขนมอย ผลวบากของกรรมทสตวทาด ทาชวมอย ฯ [๓๐๓] ป. ทานกสสปกลาวอยางนนกจรง ถงอยางนน ในปรยายน ขาพเจายงคง มความเหนอยอยางนวา แมเพราะเหตน โลกหนาไมม เหลาสตวผผด เกดขนไมม ผลวบาก ของกรรมทสตวทาดทาชวไมม ฯ ก. ดกรบพตร กปรยายซงเปนเหตใหบพตรยงคงมความเหนอยอยางน วา โลกหนา ไมม เหลาสตวผผดเกดขนไมม ผลวบากของกรรมทสตวทาดทาชว ไมม มอยหรอ ฯ ป. มอย ทานกสสป ฯ ก. เปรยบเหมอนอะไร บพตร ฯ ดกรทานกสสป มตรอามาตย ญาตสาโลหต ของขาพเจาในโลกน ทเปนคนฆาสตว ลกทรพย ประพฤตผดในกาม พดเทจ พดสอเสยด พดคาหยาบ พดเพอเจอ มากไปดวยความ เพงเลง คดปองรายผอน มความเหนผด สมยอน คนเหลานนปวย ไดรบทกขเปนไขหนก เมอใด ขาพเจาทราบวา บดน คนพวก นจกไมหายจากปวย เมอนน ขาพเจาเขาไปหาคนพวกนน แลวกลาวอยางนวา ทานทงหลาย มสมณพราหมณพวกหนงมวาทะอยางน มทฐอยางนวา บคคลท ฆาสตว ลกทรพย ประพฤตผดในกาม พดเทจ พดสอเสยด พดคาหยาบ พดเพอเจอ มากไปดวยความเพงเลง คดปองรายผอน มความเหนผด เบองหนา แตตายเพราะกายแตก ยอมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก พวกทานเปน คนฆาสตว ลกทรพย ประพฤตผดในกาม พดเทจ พดสอเสยด พดคาหยาบ พด เพอเจอ มากไปดวยความเพงเลง คดปองรายผอน ม ความเหนผด ถาคาของ สมณพราหมณพวกนนเปนจรง พวกทานเบองหนาแตตายเพราะกายแตก จกตอง เขาถง อบาย ทคต วนบาต นรก ถาเบองหนาแตตายเพราะกายแตก พวกทานพง เขาถงอบาย ทคต วนบาต นรกไซร พงมาบอกเราดวยวธไรวา แมเพราะเหตน โลกหนามอย เหลาสตวผผดเกดขนมอย ผลวบากของกรรมทสตวทาดทาชวมอย พวกทานแล พอเปนทเชอถอ พอเปนทไวใจของเราได สงใดทพวกทานเหน สงนนจกเปนเหมอนดงเราเหนเอง คนเหลานนรบ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 237 คาขาพเจาแลว หาไดมาบอกไม หาไดสงทตมาไม ดกรทานกสสป ปรยายแมนแล เปนเหตให ขาพเจายงคงม ความเหนอยอยางนวา แมเพราะเหตน โลกหนาไมม เหลาสตวผผดเกดขนไมม ผลวบากของกรรมทสตวทาดทาชวไมม ฯ [๓๐๔] ก. ดกรบพตร ถาเชนนน อาตมภาพจะขอยอนถามบพตร ในขอน บพตร พงทรงพยากรณตามทควรแกบพตร บพตรจะสาคญความขอนน เปนไฉน บรษในโลกน จบโจร ผประพฤตชวหยาบมาแสดงแกบพตรวา ขาแต พระองค ผนเปนโจรประพฤตชวหยาบตอพระองค พระองคทรงปรารถนาจะลง อาชญาอยางใดแกโจรผน ขอไดตรสอาชญานนเถด บพตรพงตรสบอก บรษพวกนน อยางนวา ถาเชนนนพวกทานจงเอาเชอกอยางเหนยว มดบรษนใหมมอไพลหลง อยางมนคง แลวโกนศรษะพาเทยวตระเวนไปตามถนนทกถนน ตามตรอกทกตรอก ดวยบณเฑาะว มเสยงดง แลวออกทางประตดานทกษณ แลวตดศรษะเสยท ตะแลงแกง ทางทศทกษณแหง พระนคร บรษพวกนนรบพระดารสแลว พงเอาเชอก อยางเหนยวมดบรษนนใหมมอไพลหลง อยางมนคง แลวโกนศรษะพาเทยวตระเวน ไปตามถนนทกถนน ตามตรอกทกตรอก ดวยบณเฑาะว มเสยงดง แลวออกโดย ประตดานทกษณ แลวใหนงทตะแลงแกง ทางทศทกษณแหงพระนคร ดกรบพตร โจรจะพงไดรบหรอหนอ ซงความผอนผนในนายเพชฌฆาตวา ขอทานนายเพชฌ ฆาตจงรอจนกวาขาพเจาจะไดไปแจงแก มตร อามาตย ญาตสาโลหต ในบานหรอนคมโนนแลว จะมา หรอวานายเพชฌฆาตจะพงตดศรษะโจรผกาลงออนวอนอย ฯ ป. ดกรทานกสสป โจรนนจะไมพงไดรบความผอนผนในนายเพชฌ ฆาตวา ขอทาน นายเพชฌฆาต จงรอจนกวาขาพเจาจะไดไปแจงแก มตร อามาตย ญาตสาโลหต ในบานหรอ นคมโนนแลวจะมา ทแทนายเพชฌฆาตจะพงตดศรษะโจร นนผกาลงออนวอนอยทเดยว ฯ ก. ดกรบพตร โจรนนเปนมนษยยงไมไดรบความผอนผนในนายเพชฌฆาตผเปน มนษยวา ขอทานนายเพชฌฆาตจงรอจนกวา ขาพเจาจะไดไปแจงแก มตร อามาตย ญาต สาโลหตในบานหรอนคมโนนแลวจะมา มตร อามาตย ญาต สาโลหต ของบพตร ทเปนคน ฆาสตว ลกทรพย ประพฤตผดในกาม พดเทจ พดสอเสยด พดคาหยาบ พดเพอเจอ มาก ไปดวยความเพงเลง คดปองรายผอน มความเหนผด เบองหนาแตตายเพราะกายแตก เขาถง อบาย ทคต วนบาต นรกแลว จกไดความผอนผนในนายนรยบาลละหรอวา ขอทานนายนรยบาล

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 238 จงรอจนกวาขาพเจา จะไปบอกแกเจาปายาส แมเพราะเหตน โลกหนามอย เหลาสตวผผดเกดขน มอย ผลวบากของกรรมทสตวทาดทาชวมอย ดกรบพตร โดยปรยายของบพตร นแล ตองเปน อยางนวา แมเพราะเหตน โลกหนามอย เหลาสตวผผดเกดขน มอย ผลวบากของกรรมทสตว ทาดทาชวมอย ฯ [๓๐๕] ป. ทานกสสป กลาวอยางนนกจรง ถงอยางนน ในปรยายน ขาพเจายงคง มความเหนอยอยางนวา แมเพราะเหตน โลกหนาไมม เหลาสตวผผด เกดขนไมม ผลวบากของ กรรมทสตวทาดทาชวไมม ฯ ก. ดกรบพตร กปรยายซงเปนเหตใหบพตรยงคงมความเหนอยอยางนวา โลกหนา ไมม เหลาสตวผผดเกดขนไมม ผลวบากของกรรมทสตวทาดทาชวไมม มอยหรอ ฯ ป. มอย ทานกสสป ฯ ก. เปรยบเหมอนอะไร บพตร ฯ ดกรทานกสสป มตร อามาตย ญาตสาโลหต ของขาพเจาในโลกน ทเปนคนงดเวน จากการฆาสตว ลกทรพย ประพฤตผดในกาม งดเวนจากพดเทจ พดสอเสยด พดคาหยาบ พดเพอเจอ ไมมากไปดวยความเพงเลง ไมคดปองราย ผอน มความเหนชอบ สมยอนคน เหลานนปวย ไดรบทกข เปนไขหนก เมอใด ขาพเจาทราบวา บดนคนพวกนจกไมหายจาก ปวย เมอนน ขาพเจาไปหาคนพวก นนแลวกลาวอยางนวา ทานทงหลาย มสมณพราหมณ พวกหนง มวาทะอยางน มทฐอยางนวา บคคลทงดเวนจากการฆาสตว ลกทรพย ประพฤต ผดในกาม งดเวนจากพดเทจ พดสอเสยด พดคาหยาบ พดเพอเจอ ไมมากไปดวย ความ เพงเลง ไมคดปองรายผอน มความเหนชอบ เบองหนาแตตายเพราะกายแตก จะเขาถงสคต โลกสวรรค พวกทานเปนคนงดเวนจากการฆาสตว ลกทรพย ประพฤต ผดในกาม งดเวนจาก พดเทจ พดสอเสยด พดคาหยาบ พดเพอเจอ ไมมากไปดวย ความเพงเลง ไมคดปองรายผอน มความเหนชอบ ถาคาของสมณพราหมณ นนเปนจรง พวกทานเบองหนาแตตายเพราะกายแตก จกเขาถงสคต โลกสวรรค ถาเบองหนาแตตายเพราะกายแตก พวกทานพงเขาถงสคต โลก สวรรคไซร พงมาบอกเราดวยวธไรวา แมเพราะเหตน โลกหนามอย เหลาสตวผผดเกดขน มอย ผลวบากของกรรมทสตวทาดทาชวมอย พวกทานแล เปนทเชอถอ เปนท ไวใจของเราได

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 239 สงทพวกทานเหน สงนนจกเปนเหมอนดงเราเหนเอง คนเหลานน รบคาขาพเจาแลว หาได มาบอกไม หาไดสงทตมาไม ดกรทานกสสป ปรยายนแล เปนเหตใหขาพเจายงคงมความเหน อยอยางนวา แมเพราะเหตน โลกหนาไมม เหลาสตวผผดเกดขนไมม ผลวบากของกรรมทสตว ทาดทาชวไมม ฯ [๓๐๖] ดกรบพตร ถาเชนนน อาตมาจกยกอปมาถวายบพตร บรษผเปน วญชน ในโลกนบางพวก ยอมทราบเนอความของคาพดดวยอปมา ดกรบพตร เปรยบเหมอนบรษจม แลวในหลมคถจมมดศรษะเมอเปนเชนนน บพตรพงตรสสง บรษวา ถาเชนนน พวกทานจง ชวยกน ยกบรษนนขนจากหลมคถนน พวกเขารบพระ ดารสของบพตรแลว จงชวยกนยก บรษ นนขนจากหลมคถนน บพตรพงตรสบอก พวกเขาอยางนวา ถาเชนนน พวกทานจงเอาซไมไผ ขดคถออกจากกายบรษนน ใหหมดจด พวกเขารบพระดารสของบพตรแลว เอาซไมไผขดคถออก จากกายบรษ นนหมดจดแลว บพตรพงตรสบอกพวกเขา อยางนวา ถาเชนนน พวกทานจงเอา ดน สเหลองขดสกายบรษนนสามครง พวกเขารบพระดารสของบพตรแลว เอาดน สเหลองชด สกายบรษนนสามครง บพตรพงตรสสงพวกเขาอยางนวาถาเชนนน พวกทานจงเอานามนชะโลม บรษนน แลวกระทาการลบไลดวยจณอยางละเอยด ใหผดผองสนสามครง พวกเขากเอานามน ชะโลมบรษนน แลวกระทาการลบไล ดวยจณอยางละเอยดใหผดผองสนสามครง บพตรพงตรส บอกพวกเขาอยางนวา ถาเชนนน พวกทานจงตดผมและหนวดของบรษนน พวกเขากตดผมและ หนวดของ บรษนน บพตรพงตรสบอกพวกเขาอยางนวา ถาเชนนน พวกทานจงนาพวงดอกไม เครองลบไลและผา ซงลวนมราคามากเขาไปใหแกบรษนน พวกเขากนาพวงดอกไม เครองลบไล และผา ซงลวนมราคามากเขาไปใหแกบรษนน บพตรพงตรสบอกพวก เขาอยางนวา ถาเชนนน พวกทานจงเชญบรษนนขนสปราสาท แลวบารงดวย กามคณ ๕ พวกเขากเชญบรษนนขนสปราสาท แลวบารงดวยกามคณ ๕ ดกรบพตร บพตรจะสาคญความขอนนเปนไฉน เมอบรษนนอาบนา แลว ลบไลดแลว ตดผมและหนวดแลว ประดบดวยอาภรณ แกวมณแลว นงผาขาวสะอาด ขนส ปราสาทอยางประเสรฐชนบน เพรยบพรอมดวยกามคณ ๕ บาเรออย จะพงมความประสงค ทจะจมลงในหลมคถนนอก บางหรอหนอ ฯ ป. หามได ทานกสสป ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 240 ก. ขอนนเปนเพราะเหตไร ฯ ป. เพราะหลมคถไมสะอาด เปนทงไมสะอาด ทงนบวาไมสะอาด ทงมกลนเหมน ทงนบวามกลนเหมน ทงนาเกลยด ทงนบวานาเกลยด ทงปฏกล ทงนบวาปฏกล ฯ ก. ฉนนนแหละ บพตร พวกมนษยเปนผไมสะอาด ทงนบวาไมสะอาด ทงมกลน เหมน ทงนบวามกลนเหมน ทงนาเกลยด ทงนบวานาเกลยด ทงปฏกล ทงนบวาปฏกลของ พวกเทวดา กลนมนษยยอมฟงไปในเทวดาตลอดรอยโยชน กมตร อามาตย ญาตสาโลหตของ บพตร ทเปนคนงดเวนจากการฆาสตว ลกทรพย ประพฤตผดในกาม งดเวนจากการพดเทจ พดสอเสยด พดคาหยาบ พดเพอเจอ ไมมากไปดวยความเพงเลง ไมคดปองรายผอน มความ เหนชอบ เบองหนาแตตาย เพราะกายแตก ไปเขาถงสคตโลกสวรรคแลว พวกเขาจกมาทลพระ องคไดละหรอวา แมเพราะเหตน โลกหนามอย เหลาสตวผผดเกดขนมอย ผลวบากของกรรม ทสตวทาดทาชวมอย ดกรบพตร โดยปรยายของบพตรนแล ตองเปนอยางนวา แมเพราะเหตน โลกหนามอย เหลาสตวผผดเกดขนมอย ผลวบากของกรรม ทสตวทาดทาชวมอย ฯ [๓๐๗] ทานกสสปกลาวอยางนนกจรง ถงอยางนน ในปรยายน ขาพเจายงคงม ความเหนอยอยางนวา แมเพราะเหตน โลกหนาไมม เหลาสตวผผดเกด ขนไมม ผลวบากของ กรรมทสตวทาดทาชวไมม ฯ ดกรบพตร กปรยายซงเปนเหตใหบพตรยงคงมความเหนอยอยางนวา โลกหนาไมม เหลาสตวผผดเกดขนไมม ผลวบากของกรรมทสตวทาดทาชวไมม มอยหรอ ฯ มอย ทานกสสป ฯ เปรยบเหมอนอะไร บพตร ดกรทานกสสป มตร อามาตย ญาตสาโลหตของขาพเจาในโลกน ทเปนคนงดเวน จากการฆาสตว ลกทรพย ประพฤตผดในกาม พดเทจ ดมนาเมา คอสราและเมรยอนเปนฐาน แหงความประมาท สมยอน คนเหลานน ปวยไดรบทกข เปนไขหนก เมอใด ขาพเจา ทราบวา บดน คนพวกนจกไมหายจากปวย เมอนน ขาพเจาเขาไปหาคนพวกนนแลวกลาว อยางนวา ทานทงหลาย มสมณ พราหมณ พวกหนงมวาทะอยางน มทฐอยางนวา บคคลท งดเวนจากการฆาสตว ลกทรพย ประพฤตผดในกาม พดเทจ ดมนาเมาคอสราและเมรยอนเปน ฐานแหง ความประมาท เบองหนาแตตายเพราะกายแตก ยอมเขาถงสคตโลกสวรรค ถงความ เปนสหายกบเทวดาชนดาวดงส พวกทานเปนคนเวนจากการฆาสตว ลกทรพย ประพฤตผดใน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 241 กาม พดเทจ ดมนาเมาคอสราและเมรยอนเปนฐานแหงความประมาท ถาคาของสมณพราหมณ พวกนนเปนความจรง พวกทานเบองหนาแตตายเพราะ กายแตก จกเขาถงสคตโลกสวรรค ถง ความเปนสหายกบเทวดาชนดาวดงส ถาเบองหนาแตตายเพราะกายแตก พวกทานพงเขาถงสคต โลกสวรรค ถงความ เปนสหายกบเทวดาชนดาวดงสไซร พงมาบอกเราดวยวธไรวา แมเพราะ เหตน โลกหนามอย เหลาสตวผผดเกดขนมอย ผลวบากของกรรมทสตวทาดทาชวมอย พวก ทานแล พอเปนทเชอถอ พอเปนทไวใจของเราได สงใดทพวกทานเหน สงนนจกเปนเหมอน ดงเราเหนเอง คนเหลานนรบคาขาพเจาแลว หาไดมาบอกไม หาไดสงทตมาไม ดกรทานกสสป ปรยายแมนแล เปนเหตใหขาพเจายงคงมความ เหนอยอยางนวา แมเพราะเหตน โลกหนาไมม เหลาสตวผผดเกดขนไมม ผลวบากของกรรมทสตวทาดทาชวไมม ฯ [๓๐๘] ดกรบพตร ถาเชนนน อาตมภาพจะขอยอนถามบพตรในขอน บพตรพงทรง พยากรณตามทควรแกบพตร รอยปของมนษยเปนวนหนงคนหนง ของพวกเทวดาชนดาวดงส สามสบราตร โดยราตรนน เปนเดอนหนง สบสอง เดอนโดยเดอนนนเปนปหนง พนปทพย โดยปนน เปนประมาณอายของพวกเทวดา ชนดาวดงส มตรอามาตย ญาตสาโลหตของบพตร ทเปนคนเวนจากการฆาสตว ลกทรพย ประพฤตผดในกาม พดเทจ ดมนาเมาคอสราและเมรย อนเปนฐาน แหงความประมาท เบองหนาแตตายเพราะกายแตก เขาถงสคตโลกสวรรค ถงความ เปนสหายกบพวกเทวดาชนดาวดงสแลว ถาพวกเขาจกมความคดอยางนวา รอเวลาทพวกเรา เพรยบพรอมไปดวยกามคณ ๕ บาเรออยตลอดสองคนสองวน หรอสามคนสามวนกอน จะพง ไปทลเจาปายาสวา แมเพราะเหตน โลกหนามอย เหลาสตวผผดเกดขนมอย ผลวบากของกรรม ทสตวทาดทาชวมอย พวกเขาจะพง มาทลวา แมเพราะเหตน โลกหนามอย เหลาสตวผผดเกด ขนมอย ผลวบาก ของกรรมทสตวทาดทาชวมอย บางหรอหนอ ฯ หามได ทานกสสป ดวยวา พวกเราถงจะทากาละไปนานแลวกจรง แตใครเลา บอกความขอนแกทานกสสปวา พวกเทวดาชนดาวดงสมอย หรอวา พวกเทวดาชนดาวดงสมอาย ยนเทาน พวกเรามไดเชอตอทานกสสปวา พวกเทวดา ชนดาวดงสมอย หรอวาพวกเทวดาชน ดาวดงสมอายยนเทาน ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 242 ดกรบพตร เปรยบเหมอนบรษตาบอดแตกาเนด ไมพงเหนรปสดา สขาว สเขยว สเหลอง สแดง สแดงฝาด รปทเรยบและไมเรยบ รปดาว พระจนทร และพระอาทตย เขา จะพงพดอยางนวา รปสดา สขาว สเขยว สเหลอง สแดง สแดงฝาด รปทเรยบ และไม เรยบ รปดาว พระจนทร พระอาทตย ไมม ผทเหนรปสดา สขาว สเขยว สเหลอง สแดง สแดงฝาด รปทเรยบและ ไมเรยบ รปดาว พระจนทร พระอาทตยกไมม เราไมรสงน เราไม เหนสงน เพราะฉะนน สงนนจงไมม ดกรบพตร บคคลเมอจะพดใหถก จะพงพดดงนน หรอหนอ ฯ หามได ทานกสสป รปสดา สขาว สเขยว สเหลอง สแดง สแดงฝาด รปท เรยบและไมเรยบ รปดาว พระจนทร พระอาทตยมอย ผทเหน รปสดา สขาว สเขยว สเหลอง สแดง สแดงฝาด รปทเรยบและไมเรยบ รปดาว พระจนทร พระอาทตยกมอย ดกรทานกสสป บคคลนน เมอจะพด ใหถก จะพงพดวา เราไมรสงน เพราะฉะนนสงนนจงไมม ดงน หาไดไม ฯ ฉนนนแหละ บพตร บพตรยอมปรากฏเหมอนคนตาบอดแตกาเนด เหตพระดารสท ตรสไวอยางนวา กใครเลาบอกความแกทานกสสปวา พวกเทวดาชน ดาวดงสมอย หรอวาพวก เทวดาชนดาวดงสมอายยนเทาน พวกเรามไดเชอตอทาน กสสปวา พวกเทวดาชนดาวดงสมอย หรอวาพวกเทวดาชนดาวดงสมอายยน เทาน โลกหนาบคคลจะพงเหนเหมอนดงทบพตรทรงทราบ ดวยมงสจกษน หามได ดกรบพตร สมณพราหมณพวกใดเสพเสนาสนะอนสงดซงอยในปา สมณพราหมณ พวกนน เปนผไมประมาท มความเพยร สงตนไปแลวอยในเสนาสนะนน ยงทพยจกษใหบรสทธ มทพยจกษอนบรสทธ ลวงจกษของมนษยแลว ยอมแลเหนทงโลกนทงโลก หนา และเหลาสตวผผดเกดขน กโลกหนา บคคล จะพงเหนไดดวยประการฉะนแล หาเหมอนดงท บพตร ทรงทราบดวยมงสจกษนไม ดกรบพตร โดยปรยายของบพตรนแล ตองเปนอยางนวา แมเพราะเหตน โลก หนามอย เหลาสตวผผดเกดขนมอย ผลวบากของกรรมทสตวทาดทาชว มอย ฯ [๓๐๙] ทานกสสปกลาวอยางนนกจรง ถงอยางนน ในปรยายน ขาพเจา กยงคงม ความเหนอยอยางนวา แมเพราะเหตน โลกหนาไมม เหลาสตวผผดเกด ขนไมม ผลวบากของ กรรมทสตวทาดทาชวไมม ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 243 ดกรบพตร กปรยายซงเปนเหตใหบพตรยงคงมความเหนอยอยางนวา แมเพราะเหตน โลกหนาไมม เหลาสตวผผดเกดขนไมม ผลวบากของกรรม ทสตวทาดทาชวไมม มอยหรอ ฯ มอย ทานกสสป ฯ เปรยบเหมอนอะไร บพตร ฯ ดกรทานกสสป ขาพเจาไดเหนสมณพราหมณในโลกน ซงเปนผมศล มกลยาณธรรม ยงประสงคจะมชวตอย ไมประสงคจะตาย ยงปรารถนาความสข เกลยดความทกข ขาพเจาม ความคดเหนวา ถาทานสมณพราหมณผมศล ม กลยาณธรรม พวกนจะพงทราบอยางนวา เมอ เราตายไปจากโลกนแลว คณงาม ความดจกมดงนไซร บดน ทานสมณพราหมณผมศล มกลยาณ ธรรมพวกน พงดมยาพษ พงนามาซงศาตรา พงผกคอตาย หรอพงโจนลงไปในเหว กเพราะ เหตททานสมณพราหมณผมศล มกลยาณธรรม พวกนไมทราบอยางนวา เมอเรา ตายไปจากโลก นแลว คณงามความดจกม ฉะนน จงยงประสงคจะมชวตอย ไม ประสงคจะตาย ยงปรารถนา ความสข เกลยดความทกข ดกรทานกสสป ปรยาย แมนแล เปนเหตใหขาพเจายงคงมความ เหนอยอยางนวา แมเพราะเหตน โลกหนา ไมม เหลาสตวผผดเกดขนไมม ผลวบากของกรรม ทสตวทาดทาชวไมม ฯ [๓๑๐] ดกรบพตร ถาเชนนน อาตมภาพจกยกอปมาถวายบพตร บรษ ผเปนวญชน ในโลกน บางพวกยอมทราบเนอความของคาพดดวยอปมา เรอง เคยมมาแลว พราหมณคนหนง มภรยาสองคน ภรยาคนหนงมบตรอายได ๑๐ ป หรอมอายได ๑๒ ป ภรยาคนหนงตงครรภ จวนจะคลอด ครงนน พราหมณนน ทากาละแลว จงมาณพนนไดพดกะแมเลยงวา แม ทรพย ขาวเปลอก เงน หรอทอง ทงหมดนนของฉน แมหามสวนอะไรในทรพยสมบตนไม ขอแม จง มอบมรดกซงเปนของบดาแกฉนเถด เมอเขาพดอยางนนแลว นางพราหมณ กลาวตอบมาณพนน วา พอ ขอพอจงรอจนกวาแมจะคลอดเถด ถาลกทคลอด ออกมาเปนชาย เขาจกไดรบสวนหนง ถาเปนหญง กจกเปนบาทปรจารกของพอ แมครงทสอง มาณพกไดพดกะแมเลยงอยางนน ... แมครงทสอง นางพราหมณนน กไดพดกะมาณพนนอยางนน ... แมครงทสาม มาณพนนกไดพด

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 244 กะแมเลยงอยาง นนวา แม ทรพย ขาวเปลอก เงนหรอทองทงหมดนนเปนของฉน แมหาม สวนอะไรในทรพยสมบตนไม ขอแมจงมอบมรดก ซงเปนของบดาแกฉนเถด ลาดบนน นางพราหมณนน ถอมดเขาไปในหองนอย แหวะทอง เพอจะทราบ วาบตรเปนชายหรอหญง นางพราหมณไดทาลายตน ชวต ครรภและทรพยสมบต เพราะนางพราหมณเปนคนพาล ไม ฉลาด แสวงหามรดกโดยอบายไมแยบคาย ไดถงความพนาศ ฉนใด บพตรกฉนนนเหมอนกน เปนคนพาล ไมฉลาด แสวง หาโลกหนาดวยอบายไมแยบคาย จกถงความพนาศ เหมอนนาง พราหมณผเปน คนพาล ไมฉลาด แสวงหามรดกโดยอบายไมแยบคาย ไดถงความพนาศ ฉะนน ดกรบพตร สมณพราหมณผมศล มกลยาณธรรม ยอมจะไมบมผลทยงไมสกให รบสก และ ผเปนบณฑตยอมรอผลอนสกเอง อนชวตของสมณพราหมณผมศล มกลยาณธรรม แปลกกวา คนอนๆ คอวา สมณพราหมณผมศล มกลยาณธรรม ดารงอยสนกาลนานเทาใด ทานยอม ประสพบญมากเทานน และปฏบตเพอ ประโยชนเกอกล เพอความสขแกคนเปนอนมาก เพอ อนเคราะหโลก เพอ ประโยชน เพอเกอกล เพอความสข แกเทวดา และมนษยทงหลาย ดกรบพตร โดยปรยายนแล ตองเปนอยางนวา แมเพราะเหตน โลกหนามอย เหลาสตว ผผดเกด ขนมอย ผลวบากของกรรมทสตวทาดทาชวมอย ฯ [๓๑๑] ทานกสสปกลาวอยางนนกจรง ถงอยางนน ในปรยายน ขาพเจา กยงคงม ความเหนอยอยางนวา แมเพราะเหตน โลกหนาไมม เหลาสตวผผดเกดขน ไมม ผลวบากของ กรรมทสตวทาดทาชวไมม ฯ ดกรบพตร กปรยายซงเปนเหตใหบพตรยงคงมความเหนอยอยางนวา โลกหนาไมม เหลาสตวผผดเกดขนไมม ผลวบากของกรรมทสตวทาดทาชวไมม มอยหรอ ฯ มอย ทานกสสป ฯ เปรยบเหมอนอะไร บพตร ฯ ดกรกสสป บรษของขาพเจาในทน จบโจรผประพฤตชวหยาบมาแสดง แกขาพเจาวา ขาแตพระองค โจรผนประพฤตชวหยาบตอพระองค พระองค ทรงปรารถนาจะลงอาชญาอยางใดแก โจรผน ขอไดตรสบอกอาชญานนเถด ขาพเจา บอกบรษพวกนนอยางนวา ถาเชนนน พวกทาน จงใสบรษผนซงยงมชวตอยในหมอ แลวปดปากหมอเสย เอาหนงทยงสดรด แลวเอาดนเหนยว พอกเขาใหหนา ยกขนสเตาแลวตดไฟ บรษพวกนนรบคาขาพเจาแลว จงใสบรษนซงยงมชวตอย เขาในหมอ แลวปดปากหมอ เอาหนงทยงสดรด แลวเอาดนเหนยวพอกเขา ใหหนา ยกขนสเตา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 245 แลวตดไฟ เมอขาพเจาทราบวาบรษนนทากาละแลว จงใหยก หมอนนลง กะเทาะดนออกแลว เปดปากหมอคอยๆ ตรวจดวา บางทจะไดเหน ชวะของบรษนนออกมาบาง พวกเราไมไดเหนชวะ ของเขาออกมาเลย ดกรทาน กสสป ปรยายแมนแล เปนเหตใหขาพเจายงคงมความเหนอย อยางนวา แมเพราะ เหตน โลกหนาไมม เหลาสตวผผดเกดขนไมม ผลวบากของกรรมทสตว ทาด ทาชวไมม ฯ ดกรบพตร ถาเชนนน อาตมภาพจะขอยอนถามบพตรในขอน บพตร พงทรงพยากรณ ตามทควรแกบพตร บพตรบรรทมกลางวน ทรงรสกฝนเหนสวน อนนารนรมย ปาอนนารนรมย พนทอนนารนรมย สระโบกขรณอนนารนรมย บางหรอ ฯ เคยฝน ทานกสสป ฯ ในเวลานน หญงคอม หญงเตย นางพนกงานภษามาลา หรอกมารกา คอยรกษา บพตรอยหรอ ฯ อยางนน ทานกสสป ฯ คนเหลานนเหนชวะของบพตรเขาหรอออกบางหรอเปลา ฯ หามได ทานกสสป ฯ ดกรบพตร กคนเหลานน มชวตอย ยงมไดเหนชวะของบพตรผยงทรงพระชนมอย เขาหรอออกอย กไฉนบพตรจกไดทอดพระเนตรชวะของผททากาละ ไปแลว เขาหรอออกอยเลา ดกรบพตร โดยปรยายของบพตรนแล ตองเปน อยางนวา แมเพราะเหตน โลกหนามอย เหลา สตวผผดเกดขนมอย ผลวบาก ของกรรมทสตวทาดทาชวมอย ฯ [๓๑๒] ทานกสสปกลาวอยางนนกจรง ถงอยางนนในปรยายน ขาพเจา กยงคงม ความเหนอยอยางนวา แมเพราะเหตน โลกหนาไมม เหลาสตวผผดเกดขน ไมม ผลวบากของ กรรมทสตวทาดทาชวไมม ฯ ดกรบพตร กปรยายซงเปนเหตใหบพตรยงคงมความเหนอยอยางนวา แมเพราะเหตน โลกหนาไมม เหลาสตวผผดเกดขนไมม ผลวบากของกรรม ทสตวทาดทาชวไมม มอยหรอ ฯ มอย ทานกสสป ฯ เปรยบเหมอนอะไร บพตร ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 246 ดกรทานกสสป บรษของขาพเจาในทน จบโจรผประพฤตชวหยาบมา แสดงแกขาพเจา วา ขาแตพระองค โจรผนประพฤตชวหยาบตอพระองค พระองค ทรงปรารถนาจะลงอาชญา อยางใดแกโจรผน ขอไดตรสบอกอาชญานนเถด ขาพเจา บอกบรษพวกนนอยางนวา ถาเชนนน พวกทานจงเอาตาชง ชงบรษนผยงมชวตอย แลวเอาเชอกรดใหขาดใจตาย แลวเอาตาชง ชง อกครงหนง บรษพวกนนรบคา ขาพเจาแลว เอาตาชง ชงบรษนนผยงมชวตอย แลวเอาเชอก รดใหขาดใจตาย แลวเอาตาชง ชงอกครงหนง เมอบรษนนยงมชวตอยยอมเบากวา ออนกวา และควรแกการงานกวา แตเมอเขาทากาละแลว ยอมหนกกวา กระดางกวา และ ไมควรแกการ งานกวา ดกรทานกสสป ปรยายแมนแล เปนเหตใหขาพเจายงคงม ความเหนอยอยางนวา แม เพราะเหตน โลกหนาไมม เหลาสตวผผดเกดขนไมม ผลวบากของกรรมทสตวทาดทาชวไมม ฯ [๓๑๓] ดกรบพตร ถาเชนนน อาตมภาพจกยกอปมาถวายบพตร บรษ ผเปนวญชน ในโลกน บางพวกยอมทราบเนอความของคาพดดวยอปมา ดกร บพตร เปรยบเหมอนบรษเอา ตาชง ชงกอนเหลกทเผาไววนยงคา ไฟตดทว ลก โพลงแลว ตอมา เอาตาชง ชงเหลกนน ซงเยนสนทแลว เมอไรหนอ กอนเหลก นนจะเบากวา ออนกวา หรอควรแกการงานกวา คอวา เมอไฟตดทว ลกโพลง อยแลว หรอวาเมอเยนสนทแลว ฯ ดกรทานกสสป เมอใดกอนเหลกนน ประกอบดวยไฟ ประกอบดวยลม ไฟตดทว ลกโพลงแลว เมอนน จงจะเบากวา ออนกวา และควรแกการงานกวา แตเมอใดกอนเหลกนน ไมประกอบดวยไฟ และไมประกอบดวยลม เยนสนทแลว เมอนน จงจะหนกกวา กระดาง กวา และไมควรแกการงานกวา ฯ ฉนนนแหละบพตร เมอใด กายนประกอบดวยอาย ไออนและวญญาณ เมอนน ยอมเบากวา ออนกวา ควรแกการงานกวา แตวา เมอใด กายน ไมประกอบดวยอาย ไออน และวญญาณ เมอนน ยอมหนกกวา กระดางกวา ไมควรแกการงานกวา ดกรบพตร โดยปรยาย ของบพตรนแล ตองเปนอยางนวา แมเพราะเหตน โลกหนามอย เหลาสตวผผดเกดขนมอย ผลวบากของกรรม ทสตวทาดทาชวมอย ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 247 [๓๑๔] ทานกสสปกลาวอยางนนกจรง ถงอยางนนในปรยายน ขาพเจา กยงคงม ความเหนอยอยางนวา แมเพราะเหตน โลกหนาไมม เหลาสตวผผดเกดขน ไมม ผลวบากของ กรรมทสตวทาดทาชวไมม ฯ ดกรบพตร กปรยายซงเปนเหตใหบพตรยงคงมความเหนอยอยางนวา แม เพราะเหตน โลกหนาไมม เหลาสตวผผดเกดขนไมม ผลวบากของกรรมทสตว ทาดทาชวไมม มอยหรอ ฯ มอย ทานกสสป ฯ เปรยบเหมอนอะไร บพตร ฯ ดกรทานกสสป บรษของขาพเจาในทน จบโจรผประพฤตชวหยาบมา แสดงแกขาพเจา วา ขาแตพระองค โจรผนประพฤตชวหยาบตอพระองค พระองค ทรงปรารถนาจะลงอาชญา อยางใด แกโจรผน ขอใหตรสบอกอาชญานนเถด ขาพเจาบอกบรษพวกนนอยางนวา ถาเชน นน พวกทานจงปลงบรษนจากชวต อยาใหผวหนง เนอเอน กระดก และเยอในกระดกชอกชา บางทจะไดเหนชวะ ของบรษนนออกมาบาง บรษพวกนนรบคาของขาพเจาแลว ยอมปลงบรษนน จาก ชวต มใหผวหนง เนอ เอน กระดก และเยอในกระดกชอกชา เมอบรษนน เรมจะตาย ขาพเจาสงบรษพวกนนวา ถาเชนนน พวกทานจงผลกบรษนให นอนหงาย บางทจะไดเหนชวะ ของเขาออกมาบาง บรษพวกนนผลกบรษนนให นอนหงาย พวกเรามไดเหนชวะของเขาออกมา เลย ขาพเจาจงสงบรษพวกนนวา ถาเชนนน พวกทานจงพลกบรษนใหนอนควาลง จงพลกให นอนตะแคงขางหนง จงพลกใหนอนตะแคงอกขางหนง จงพยงใหยนขน จงจบเอาศรษะลง จงทบ ดวยฝามอ ดวยกอนดน ดวยทอนไม ดวยศาตรา จงลากมาขางน จงลากไป ขางโนน จงลากไปๆ มาๆ บางทจะไดเหนชวะของบรษนนออกมาบาง บรษ พวกนนลากบรษนนมาขางน ลากไปขางโนน ลากไปๆ มาๆ พวกเรามไดเหน ชวะของเขาออกมาเลย ตาของเขากดวงนน แหละ รปกอนนน แตเขารแจง รปายตนะดวยตาไมได หกอนนนแหละ เสยงกอนนน แตเขา รแจงสททายตนะ ดวยหไมได จมกกอนนนแหละ กลนกอนนน แตเขารแจงคนธายตนะดวย จมก ไมได ลนกอนนนแหละ รสกอนนน แตเขารแจงรสายตนะดวยลนไมได กาย กอนนน แหละ โผฏฐพพะกอนนน แตเขารแจงโผฏฐพพายตนะดวยกายไมได ดกรทานกสสป ปรยายน

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 248 แล เปนเหตใหขาพเจายงคงมความเหนอยอยางนวา แมเพราะเหตน โลกหนาไมม เหลาสตว ผผดเกดขนไมม ผลวบากของกรรมทสตว ทาดทาชวไมม ฯ [๓๑๕] ดกรบพตร ถาเชนนน อาตมภาพจกยกอปมาถวายบพตร บรษ ผเปนวญชน ในโลกน บางพวก ยอมทราบเนอความของคาพดดวยอปมา ดกร บพตร เรองเคยมมาแลว คนเปาสงขคนหนง ถอเอาสงขไปยงปจจนตชนบท เขาเขาไปยงบานแหงหนง ยนอยกลางบาน เปาสงขขน ๓ ครง แลววางสงขไวท แผนดน นง ณ ทควรสวนขางหนง ลาดบนน พวก มนษยในปจจนตชนบท ไดเกดความตนเตนวา ทานทงหลาย นนเสยงใครหนอ ชางเปนทพอใจ ถงเพยงน ควรแกการงานถงเพยงน เปนทตงแหงความเพลดเพลนถงเพยงน ชางจบจตถง เพยงน ชางไพเราะถงเพยงน พวกเขาตางมาลอมถามคนเปาสงขนนวา พอ นน เสยงของใครหนอ ชาง เปนทพอใจถงเพยงน ... ชางไพเราะถงเพยงน คนเปาสงข ตอบวา ทานทงหลาย นนคอสงขซง มเสยงเปนทพอใจถงเพยงน ... ชางไพเราะ ถงเพยงน พวกเขาจบสงขนนหงายขนแลวบอกวา พด ซพอสงข พดซพอสงข สงขนนหาไดออกเสยงไม พวกเขาจบสงขนนใหควาลง จบใหตะแคง ขางหนง จบใหตะแคงอกขางหนง ชใหสง วางใหตา เคาะดวยฝามอ ดวยกอนดน ดวย ทอนไม ดวยศาตรา ลากมาขางน ลากไปขางโนน ลากไปๆ มาๆ แลวบอกวา พดซพอสงข พดซพอสงข สงขนนหาไดออกเสยงไม ลาดบนน คนเปาสงข ไดมความคดวา พวกมนษยปจ จนตชนบทเหลาน ชางโงเหลอเกน จกแสวงหา เสยงสงขโดยไมถกทางไดอยางไรกน เมอมนษย พวกนนกาลงมองดอย เขาจง หยบสงขขนมาเปา ๓ ครง แลวถอเอาสงขนนไป มนษยปจจนต ชนบทพวกนน ไดพดกนวา ทานทงหลาย นยวาเมอใด สงขนประกอบดวยคน ความพยายาม และลม เมอนน สงขนจงจะออกเสยง แตวาเมอใด สงขนมไดประกอบดวยคน ความพยายาม และลม เมอนน สงขนไมออกเสยง ฉนนนเหมอนกน บพตร เมอใด กายนประกอบดวยอาย ไออนและวญญาณ เมอนน กายนกาวไปได ถอยกลบได ยนได นงได สาเรจการนอนได เหนรปดวยนยนตาได ฟงเสยง ดวยหได ดมกลนดวยจมกได ลมรสดวยลนได ถกตองโผฏฐพพะ ดวยกายได รธรรมารมณดวยใจได แตวาเมอใดกายนไมประกอบดวยอาย ไออนและวญญาณ เมอนน กายนกาวไปไมได ถอยกลบไมได ยนไมได นงไมได สาเรจการนอน ไมได เหนรป ดวยนยนตาไมได ฟงเสยงดวยหไมได ดมกลนดวยจมกไมได ลมรสดวยลนไมได ถกตอง

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 249 โผฏฐพพะดวยกายไมได รธรรมารมณดวยใจไมได ดกรบพตร โดยปรยายของบพตรนแล ตองเปนอยางนวา แมเพราะเหตน โลก หนามอย เหลาสตวผผดเกดขนมอย ผลวบากของกรรมท สตวทาดทาชวมอย ฯ จบ ภาณวารทหนง [๓๑๖] ทานกสสปกลาวอยางนนกจรง ถงอยางนน ในปรยายน ขาพเจายงคงม ความเหนอยอยางนวา แมเพราะเหตน โลกหนาไมม เหลาสตวผผด เกดขนไมม ผลวบากของ กรรมทสตวทาดทาชวไมม ฯ ดกรบพตร กปรยายซงเปนเหตใหบพตรยงคงมความเหนอยอยางนวา แมเพราะเหตน โลกหนาไมม เหลาสตวผผดเกดขนไมม ผลวบากของกรรมท สตวทาดทาชวไมม มอยหรอ ฯ มอย ทานกสสป ฯ เปรยบเหมอนอะไร บพตร ฯ ดกรทานกสสป บรษของขาพเจาในทน จบโจรผประพฤตชวหยาบมา แสดงแกขาพเจา วา ขาแตพระองค โจรผนประพฤตชวหยาบตอพระองค พระองคทรงปรารถนาจะลงอาชญาอยางใด แกโจรผน ขอไดตรสบอกอาชญานนเถด ขาพเจาไดบอกบรษพวกนนอยางนวา ถาเชนนน พวก ทานจงเชอดผวหนงของบรษ น บางทจะไดเหนชวะของบรษนนบาง พวกเขาเชอดผวหนงของบรษ นน พวก เรามไดเหนชวะของเขาเลย ขาพเจาจงบอกบรษพวกนนวา ถาเชนนน พวกทาน จง เชอดหนง เฉอนเนอ ตดเอน ตดกระดก ตดเยอในกระดกของบรษน บางท จะไดเหนชวะ ของบรษนนบาง พวกเขาตดเยอในกระดกของบรษนน พวกเรามได เหนชวะของเขาเลย ดกร ทานกสสป ปรยายแมนแล เปนเหตใหขาพเจายงคงม ความเหนอยอยางนวา แมเพราะเหตน โลกหนาไมม เหลาสตวผผดเกดขนไมม ผลวบากของกรรมทสตวทาดทาชวไมม ฯ [๓๑๗] ดกรบพตร ถาเชนนน อาตมภาพจกยกอปมาถวายบพตร บรษ ผเปน วญชนในโลกน บางพวกยอมทราบเนอความของคาพดดวยอปมา ดกร บพตร เรองเคยมมาแลว

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 250 ชฏลผบาเรอไฟผหนง อยในกฎอนมงบงดวยใบไม ณ ทชายปา ครงนน ชนบทแหงหนงเปน ทพกของหมเกวยนอยแลว หมเกวยนนน พกอยราตรหนง ในทใกลอาศรมชฎลผบาเรอไฟนน แลวจงหลกไป ลาดบนน ชฎลผบาเรอไฟนนมความคดขนวา ถากระไร เราควรจะเขาไปในท ทหมเกวยน นนพก บางทจะไดเครองอปกรณอะไรในทนนบาง ชฎลผบาเรอไฟลกขนแตเชา เขา ไปยงททหมเกวยนนนพก ครนแลว ไดเหนเดกออนศรษะโลน เขาทงนอน หงายไวททหมเกวยน นนพก ครนเหน ไดเกดความคดขนวา เมอเราพบเหน อย จะปลอยใหมนษยทากาละเสยนน ไมสมควรแกเราเลย ถากระไร เราควร จะนาทารกนไปยงอาศรม แลวเลยงดใหเตบโตขน ชฎล ผบาเรอไฟ นาทารกนน ไปยงอาศรมแลว เลยงดใหเตบโตขนแลว เมอทารกนนอายยางเขา ๑๐ ป หรอ ๑๒ ป ชฎลผบาเรอไฟ มกรณยะบางอยางในชนบทเกดขน เขาไดบอกทารกนน วา พอ เราปรารถนาจะไปยงชนบท เจาพงบาเรอไฟ อยาใหไฟของเจาดบ ถา ไฟของเจาดบ นมด นฟน นไมสไฟ เจาพงกอไฟแลวบาเรอไฟเถด เขาสง ทารกนนอยางนแลว ไดไปยงชนบท เมอทารกนนมวเลนเสย ไฟดบแลว ทารก นนนกขนไดวา บดาไดบอกเราไวอยางนวา พอ เจา พงบาเรอไฟ อยาใหไฟของ เจาดบ ถาวาไฟของเจาดบ นมด นฟน นไมสไฟ เจาพงกอไฟแลว บาเรอไฟ เถด ถากระไร เราควรจะกอไฟแลวบาเรอไฟ ทารกนนเอามดถากไมสไฟ ดวย เขาใจวา บางทจะพบไฟบาง เขาไมพบไฟเลย จงผาไมสไฟออกเปน ๒ ซก แลวผาออกเปน ๓ ซก ๔ ซก ๕ ซก ๑๐ ซก ๒๐ ซก แลวเกรยกใหเปนชนเลกๆ ครนแลว จงโขลกในครก ครนโขลกแลวจง โปรยในทมลมมาก ดวยเขาใจวา บางทจะพบไฟบาง เขาไมพบไฟเลย ลาดบนน ชฎลผบาเรอไฟนน ทากรณยะ นน ในชนบทสาเรจแลว จงกลบมายงอาศรมของตน ครนแลวไดกลาวกะทารก นนวา พอ ไฟของเจาดบเสยแลวหรอ ทารกนนตอบวา ขาแตคณพอ ขอประทาน โทษเถด กระผม มวเลนเสยไฟจงดบ กระผมนกขนไดวา พอไดบอกเราไวอยาง นวา พอ เจาพงบาเรอไฟ อยาใหไฟ ของเจาดบ ถาไของเจาดบ นมด นฟน นไมสไฟ เจาพงกอไฟแลวบาเรอไฟเถด ถากระไร เราควรจะกอไฟแลวบาเรอ ทนน กระผมจงเอามดถากไมสไฟดวยเขาใจวาบางทจะพบไฟบาง กระผมมไดพบ ไฟเลย จงผาไมสไฟออกเปน ๒ ซก แลวผาออกเปน ๓ ซก ๔ ซก ๕ ซก ๑๐ ซก ๒๐ ซก แลวเกรยกใหเปนชนเลกๆ ครนแลวจงโขลกในครก ครนโขลก แลว เอาโปรยใน ทมลมมากดวยเขาใจวา บางทจะพบไฟบาง กระผมไมพบไฟ เลย ลาดบนน ชฎลผบาเรอไฟ นนไดมความคดวา ทารกนชางโงเหลอเกน ไม เฉยบแหลม จกแสวงหาไฟโดยไมถกทางได

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 251 อยางไรกน เมอทารกนนกาลงมองด อย ชฎลนนหยบไมสไฟมาสใหเกดไฟแลว ไดบอกทารก นนวา เขาตดไฟกน อยางน ไมเหมอนอยางเจาซงยงเขลา ไมเฉยบแหลม แสวงหาไฟโดยไม ถกทาง ดกรบพตร บพตรกฉนนนเหมอนกน ยงทรงเขลา ไมเฉยบแหลม ทรงแสวงหา ปรโลกโดยไมถกทาง ขอบพตรจงทรงสละคนทฐอนลามกนนเสยเถด ขอบพตร จงปลอยวาง ทฐอนลามกนนเสยเถด ทฐอนลามกนนอยาไดบงเกดมแกบพตร เพอ มใชประโยชน เพอ ความทกข สนกาลนานเลย ฯ [๓๑๘] ทานกสสปกลาวอยางนนกจรง ถงอยางนน ขาพเจายงหาอาจ สละคนทฐ อนลามกนเสยไดไม พระราชาปเสนทโกศลกด พระราชาภายนอกทง หลายกด ทรงรจกขาพเจาวา พญาปายาสมวาทะอยางน มทฐอยางนวา แมเพราะ เหตน โลกหนาไมม เหลาสตวผผดเกด ขนไมม ผลวบากของกรรมทสตวทาดทา ชวไมม ทานกสสป ถาขาพเจาจะสละคนทฐอนลามกน กจกมผวาขาพเจาได วา พญาปายาสชางโงเขลาเหลอเกน ไมเฉยบแหลม มปรกตถอสงทผด ขาพเจาก จกยดทฐนนไว เพราะความโกรธบาง เพราะความลบหลบาง เพราะความตเสมอ บาง ฯ [๓๑๙] ดกรบพตร ถาเชนนน อาตมภาพจกยกอปมาถวายบพตร บรษ ผเปนวญชน ในโลกน บางพวก ยอมทราบเนอความของคาพดดวยอปมา ดกร บพตร เรองเคยมมาแลว พอคาเกวยนหมใหญ มเกวยนประมาณพนเลม ได เดนทางจากชนบทอนตงอยในบรพทศ ไปยง ชนบทอนตงอยในปจจมทศ พอคา เกวยนหมนนไปอย หญา ฟน นา ใบไมสด หมดเปลอง ไปโดยรวดเรว ก ในหมนนมนายกองเกวยน ๒ คน คนหนงมพวกเกวยน ๕๐๐ เลม อกคนหนง ม พวกเกวยน ๕๐๐ เลม ลาดบนน นายกองเกวยน ๒ คน นนไดปรกษากนวา หมเกวยนหม ใหญนมเกวยนประมาณพนเลม พวกเราเหลานนไปรวมกนอย หญา ฟน นา ใบไมสด หมด เปลองไปโดยรวดเรว ถากระไร พวกเราควรจะแยก หมเกวยนหมใหญนออกเปน ๒ หม คอหมหนงม เกวยน ๕๐๐ เลม อกหมหนงมเกวยน ๕๐๐ เลม พอคาเกวยนเหลานนแยกหมเกวยนนนออก เปน ๒ หมแลว คอหม หนงมเกวยน ๕๐๐ เลม อกหมหนงมเกวยน ๕๐๐ เลม นายกองเกวยน คนหนง บรรทกหญา ฟน และนาเปนอนมากแลวขบหมเกวยนไปกอน เมอขบไปไดสอง สามวน หมเกวยนนนไดเหนบรษผวดา นยนตาแดง ผกสอดแลงธน ทดดอก กมท มผาเปยก ผมเปยก แลนรถอนงดงามมลอเปอนตมสวนทางมา ครนแลว จงไดถามขนวา ดกรทาน ทานมาจากไหน ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 252 ขาพเจามาจากชนบทโนน ฯ ทานจะไปไหน ฯ ไปยงชนบทโนน ฯ ในหนทางกนดารขางหนา ฝนตกมากหรอ ฯ อยางนนทาน ในหนทางกนดารขางหนาฝนตกมาก หนทางมนาบรบรณ หญา ฟน และนามมาก พวกทานจงทงหญา ฟน นาของเกาเสยเถด เกวยน เบาจากของหนกจะไปไดรวดเรว ววเทยมเกวยนกไมลาบาก ลาดบนน นายกอง เกวยนเรยกพวกเกวยนมาบอกวา บรษผนพดวา ในหนทางกนดารขางหนา ฝน ตกมาก หนทางมนาบรบรณ หญา ฟน และนามมาก พวกทานจงทง หญา ฟน และนาของเกาเสยเถด เกวยนเบาจากของหนกจกไปไดรวดเรว ววเทยม เกวยนกไม ลาบาก ดงน พวกทานจงทงหญา ฟน นาของเกาเสยเถด จงขบหม เกวยนไปดวยเกวยนเบาเถด พวกเกวยนรบคาของนายกองเกวยนแลว ทงหญา ฟน นาของเกา มเกวยนเบาจากของหนก ขบหมเกวยนไปแลว พวกเกวยน เหลานน มไดเหน หญา ฟน หรอนา ในทพกหมเกวยน ตาบลแรก แมในท พกหมเกวยนตาบลทสอง ทสาม ทส ทหา ทหก แมในทพกหมเกวยน ตาบล ทเจดกมไดเหน หญา ฟน หรอนา ถงความวอดวายดวยกนทงหมด มนษยหรอ ปศสตว ทอยในหมเกวยนนน อมนษยกลาวคอยกษกนเสยทงหมด เหลอแต กระดกเทานน เมอ นายกองเกวยนพวกทสองรสกวา บดน หมเกวยนแรกนนออก ไปนานแลว จงบรรทกหญา ฟน และนาไปเปนอนมาก แลวขบหมเกวยนไป เมอขบไปไดสองสามวน พวกเกวยนนนเหนบรษ ผวดา นยนตาแดง ผกสอดแลง ธน ทดดอกกมท มผาเปยก ผมเปยก แลนรถอนงดงามมลอ เปอนตมสวนทาง มา ครนแลว จงไดถามขนวา ดกรทาน ทานมาจากไหน ฯ ขาพเจามาจากชนบทโนน ฯ ทานจะไปไหน ฯ ไปยงชนบทโนน ฯ ในหนทางกนดารขางหนา ฝนตกมากหรอ ฯ อยางนนทาน ในหนทางกนดารขางหนาฝนตกมาก หนทางมนาบรบรณ หญา ฟน และนามมาก พวกทานจงทงหญา ฟน นาของเกาเสยเถด เกวยน เบาจากของหนกจกไปได รวดเรว ววเทยมเกวยนกไมลาบาก ลาดบนน นายกอง เกวยนเรยกพวกเกวยนมาบอกวา บรษผนพดวา ในหนทางกนดารขางหนาฝนตกมาก หนทางมนาบรบรณทงหญา ฟน และนา

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 253 มมาก พวกทานจงทงหญา ฟน นาของ เกาเสยเถด เกวยนเบาจากของหนกจกไปไดรวดเรว ววเทยมเกวยนกไมลาบาก ดงน ดกรทาน บรษนมใชมตร มใชญาตสาโลหตของพวกเรา พวกเราจกเชอ บรษนไดอยางไร ทานทงหลายไมพงทงหญา ฟน นา ของเกาเสย จงขบเกวยน ไปพรอมทงสงของตามทนามาแลวเถด พวกเราจกไมทงของเกาของพวกเรา พวก เกวยนรบคานาย กองเกวยนนนแลว ขบเกวยนไปพรอมทงสงของตามทไดนามา พากเกวยนเหลานนมไดเหนหญา ฟน หรอนาในทพกเกวยนตาบลแรก แมในท พกเกวยนทตาบลทสอง ทสาม ทส ทหา ทหก ทเจด กมไดเหนหญา ฟน หรอนา ไดเหนแตหมเกวยนทไดถงความวอดวายเทานน ไดเหนแตกระดก ของ มนษยและปศสตวทอยในหมเกวยนนนเทานน พวกนนถกอมนษยคอยกษกนแลว ลาดบ นน นายกองเกวยนเรยกพวกเกวยนมาบอกวา นคอหมเกวยนนนไดถงแก ความวอดวายแลว ทงน เพราะนายกองเกวยนนนเปนคนโงเขลา ถาอยางนน ในหมเกวยนของพวกเรา สงของชนดใด มสาระนอยจงทงเสย ในหมเกวยนหมน สงของชนดใดมสาระมาก จงขนเอาไปเถด พวกเกวยน พวกนนรบคานายกอง เกวยนนนแลว จงทงสงของชนดมสาระนอยในเกวยนของตนๆ ขนเอาไป แตสง ของมสาระมากในเกวยนหมนน ขามทางกนดารนนไปไดโดยสวสด ทงน เพราะ นายกอง เกวยนนนเปนคนฉลาด ดกรบพตร บพตรกฉนนนเหมอนกน ยงทรง เขลา ไมเฉยบแหลม ทรง แสวงหาปรโลกโดยไมถกทาง จกถงความวอดวาย เหมอนบรษนายกองเกวยนฉะนน ชนเหลา ใดจกสาคญทฐของบพตรวา เปนสงท ควรฟง ควรเชอถอ แมชนเหลานน กจกถงความวอดวาย เหมอนพอคาเกวยน พวกนน ฉะนน ขอบพตรจงทรงสละคนทฐอนลามกนนเสยเถด ขอบพตรจง ปลอยวางทฐอนลามกนนเสยเถด ทฐอนลามกนนอยาไดมแกบพตร เพอมใช ประโยชน เพอ ความทกข สนกาลนานเลย ฯ [๓๒๐] ทานกสสปกลาวอยางนนกจรง ถงอยางนน ขาพเจากยงหาอาจ สละคนทฐ อนลามกนเสยไดไม พระราชาปเสนทโกศลกด พระราชาภายนอกทง หลายกด ทรงรจกขาพเจาวา พญาปายาส มวาทะอยางน มทฐอยางนวา แม เพราะเหตน โลกหนาไมม เหลาสตวผผดเกดขน ไมม ผลวบากของกรรมทสตว ทาดทาชวไมม ทานกสสป ถาขาพเจาจะสละคนทฐอนลามกน กจกมผวาขาพเจา ไดวา พญาปายาส ชางโงเขลาเหลอเกน ไมเฉยบแหลม มปรกตถอสงทผด ขาพเจากจกยดทฐนนไว เพราะความโกรธบาง เพราะความลบหลบาง เพราะ ความตเสมอบาง ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 254 [๓๒๑] ดกรบพตร ถาเชนนน อาตมภาพจกยกอปมาถวายบพตร บรษ ผเปน วญชนในโลกน บางพวกยอมทราบเนอความของคาพดดวยอปมา ดกร บพตร เรองเคยมมาแลว บรษผเลยงสกรคนหนงไดออกจากบานของตนไปยงบาน อน ไดเหนคถแหงเปนอนมากซงเขาทง ไวในบานนน ครนแลวเขาไดมความคดขน วาคถแหงเปนอนมากซงเขาทงไวน เปนอาหาร สกรของเรา ถากระไร เราควรขน คถแหงไปจากทน เขาปผาหมลงแลว โกยเอาคถแหงเปน อนมาก แลวผกใหเปน หอทนศรษะเดนไป ในระหวางทาง เขาถกฝนใหญแลว เขาเปรอะ เปอนไปดวย คถตลอดถงปลายเลบ พาเอาหอคถซงลนไหลไปแลว พวกมนษยเหนเขาแลว ได พดอยางนวา พนาย ทานเปนบาหรอเปลา ทานเสยจรตหรอหนอ ไหนทานจง เปรอะเปอนไป ดวยคถตลอดถงปลายเลบ จกนาเอาหอคถซงลนไหลอยไปทาไม บรษนนตอบวา พนาย ใน ขอน พวกทานนนแหละเปนบา พวกทานเสยจรต ความจรง สงนเปนอาหารสกรของเรา ดกรบพตร บพตรกฉนนนเหมอนกน นา จะปรากฏเหมอนบรษผทนหอคถ ขอบพตรจงสละคน ทฐอนลามกนนเสยเถด ขอ บพตรจงปลอยวางทฐอนลามกนนเสยเถด ทฐอนลามกนนอยา ไดมแกบพตร เพอ มใชประโยชน เพอความทกข สนกาลนานเลย ฯ [๓๒๒] ทานกสสปกลาวอยางนนกจรง ถงอยางนน ขาพเจากยงหา อาจสละคน ทฐอนลามกนเสยไดไม พระราชาปเสนทโกศลกด พระราชาภายนอก ทงหลายกด ทรงรจกขาพเจาวา พญาปายาส มวาทะอยางน มทฐอยางนวา แม เพราะเหตน โลกหนาไมม เหลาสตวผผด เกดขนไมม ผลวบากของกรรมทสตว ทาดทาชวไมม ทานกสสป ถาขาพเจาจกสละคนทฐอน ลามกน กจกมผวาขาพเจา ไดวา พญาปายาส ชางโงเขลาเหลอเกน ไมเฉยบแหลม มปรกต ถอสงทผด ขาพเจากจกยดทฐนนไว เพราะความโกรธบาง เพราะความลบหลบาง เพราะ ความ ตเสมอบาง ฯ [๓๒๓] ดกรบพตร ถาเชนนน อาตมภาพจกยกอปมาถวายบพตร บรษผเปน วญชนในโลกนบางพวก ยอมทราบเนอความของคาพดดวยอปมา ดกร บพตร เรองเคยมมา แลว นกเลงสกาสองคนเลนสกากน คนหนงกลนกนเบยแพ ทแลวๆ มาเสย นกเลงสกาคน ทสองไดเหนนกเลงสกานนกลนกนเบยแพทแลวๆ มา ครนแลวไดพดวา ดกรสหาย ทานชนะ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 255 ขางเดยว ทานจงใหลกสกาแกขาพเจา ขาพเจาจกเซนบชา นกเลงสกาคนนนรบคาแลว จง มอบลกสกาใหนกเลงสกานน ลาดบนน นกเลงสกา [คนทสอง] เอายาพษทาลกสกาแลวพด กะนกเลงสกา [คนทหนง] วา มาเถดสหาย เรามาเลนสกากน นกเลงสกา [คนทหนง] รบคา นกเลงสกา [คนทสอง] แลว นกเลงสกาเหลานนเลนสกากนเปนครงทสอง แมในครง ทสองนกเลงสกา [คนทหนง] กกลนกนเบยแพทแลวๆ มาเสย นกเลง สกาคนทสอง ไดเหน นกเลงสกาคนกลนกนเบยแพทแลวๆ มา แมครงท สอง ครนแลวไดพดวา [๓๒๔] บรษกลนกนลกสกาซงอาบดวยยาพษ มฤทธกลายงหาร สกไม นกเลงชวเลวผนาสงสารกลนยาพษเขาไป ความเรารอนจกมแกทาน ดงน ฯ [๓๒๕] ดกรบพตร บพตรกอยางนนเหมอนกน นาจะปรากฏเหมอน นกเลงสกา ขอบพตรจงทรงสละคนทฐอนลามกนนเสยเถด ขอบพตรจงทรงปลอย วางทฐอนลามกนนเสย เถด ทฐอนลามกนนอยาไดมแกบพตร เพอมใชประโยชน เพอความทกข สนกาลนานเลย ฯ [๓๒๖] ทานกสสปกลาวอยางนนกจรง ถงอยางนน ขาพเจากยงหาอาจ สละคนทฐ อนลามกนเสยไดไม พระราชาปเสนทโกศลกด พระราชาภายนอกทง หลายกด ทรงรจกขาพเจา วา พญาปายาส มวาทะอยางน มทฐอยางนวา แม เพราะเหตน โลกหนาไมม เหลาสตวผ ผดเกดขนไมม ผลวบากของกรรมทสตว ทาดทาชวไมม ทานกสสป ถาขาพเจาจกสละคนทฐ อนลามกน กจกมผวาขาพเจา ไดวา พญาปายาส ชางโงเขลาเหลอเกน ไมเฉยบแหลม มปรกต ถอสงทผด ขาพเจากจกยดทฐนนไว เพราะความโกรธบาง เพราะความลบหลบาง เพราะ ความ ตเสมอบาง ฯ [๓๒๗] ดกรบพตร ถาเชนนน อาตมภาพจกยกอปมาถวายบพตร บรษผเปนวญ ชนในโลกนบางพวก ยอมทราบเนอความของคาพดดวยอปมา ดกรบพตร เรองเคยมมาแลว ชนบทแหงหนงตงขนแลว ครงนน สหายผหนง เรยกสหายมาบอกวา มาไปกนเถดเพอน เรา จกเขาไปยงชนบทนน บางทจะพง ไดทรพยอยางใดอยางหนงในชนบทนนบาง สหายคนทสอง รบคาของสหาย [คน ทหนง] แลว เขาทงสองเขาไปยงชนบท ถงถนนในบานแหงหนงแลว ไดเหน เปลอกปานทเขาทงไวมากมายทตาบลบานนน ครนแลวสหาย [คนทหนง] ไดบอก สหาย [คนทสอง] วา สหาย นเปลอกปานเขาทงไวมากมาย ถาเชนนน ทานจง ผกเอาเปลอก

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 256 ปานไปมดหนง และฉนจกผกเอาเปลอกปานไปมดหนง เราทงสอง จกถอเอามดเปลอกปานไป สหายคนทสองรบคาสหายคนทหนงแลว ผกเอา เปลอกปานไปมดหนง สหายทงสองนนถอเอา มดเปลอกปานเขาไปมดหนง สหายทงสองนนถอเอามดเปลอกปานเขาไปยงถนนในบาน อกแหง หนง ไดเหนดายปานทเขาทงไวมากมาย ในตาบลบานนน ครนแลวสหาย คนทหนงจงบอก สหายคนทสองวา สหาย เราจะปรารถนาเปลอกปานเพอประโยชน อนใด นดายปาน ซงเขาทงไว มากมาย ถาเชนนน ทานจงทงมดเปลอกปานเสย เถด และฉนกจกทงมดเปลอกปานเสย เรา ทงสองจกถอเอามดดายปานไป สหาย คนทสองตอบวา สหาย มดเปลอกปานน เราเอามาไกล แลว ทงมดไวดแลวดวย เราไมเอาละ ขอทานจงทราบเถด ฯ ลาดบนน สหายคนทหนงทงมดเปลอกปานเสยแลวถอเอามดดายปานไป สหาย ทงสองนนเขาไปยงถนนในบานอกแหงหนง ไดเหนผาปานทเขาทงไวมาก มายทตาบลบานนน ครนแลวสหายคนทหนงบอกสหายคนทสองวา สหาย เราจะปรารถนาเปลอกปานหรอดาย ปานเพอประโยชนอนใด เหลานผาปาน ซงเขาทงไวมากมาย ถาเชนนน ทานจงทงมดเปลอกปาน เสยเถด และฉนกจก ทงมดดายปานเสย เราทงสองจกถอเอามดผาปานไป สหายคนทสองตอบ วา สหาย มดเปลอกปานนเราเอามาไกลแลว ทงมดไวดแลวดวย เราไมเอาละ ขอทานจง ทราบ เถด ฯ ลาดบนน สหายคนทหนงนน ทงมดดายปานแลว ถอมดผาปานไป สหายทงสอง นนเขาไปยงถนนในบานอกแหงหนง ไดเหนเปลอกไมโขมะ ไดเหน ดายเปลอกไมโขมะ ไดเหน ผาเปลอกไมโขมะ ไดเหนลกฝาย ไดเหนดายฝาย ได เหนผาฝาย ไดเหนเหลก ไดเหนโลหะ ไดเหนดบก ไดเหนสารด ไดเหนเงน ไดเหนทอง ทเขาทงไวมากมายในถนนในบานนน ครน แลวสหายคนทหนงจงบอก สหายคนทสองวา สหาย เราจะปรารถนาประโยชนอนใดกบ เปลอกปานหรอดาย ปาน หรอผาปาน หรอเปลอกไมโขมะ หรอดายเปลอกไมโขมะ หรอผา เปลอกไม โขมะ หรอลกฝาย หรอดายฝาย หรอผาฝาย หรอเหลก หรอโลหะ หรอดบก หรอ สารด หรอเงน นทองทเขาทงไวมากมาย ถาเชนนนทานจงทงมดเปลอกปานเสย เถด และฉน กจกทงหอเงนเสย เราทงสองจกถอเอาหอทองไป สหายคนทสอง ตอบวา สหาย มดเปลอก ปานนเราเอามาไกลแลว ทงมดไวดแลวดวย เราไมเอา ละ ขอทานจงทราบเถด ฯ ลาดบนน สหายนนทงหอเงน ถอเอาหอทองไป สหายทงสองนนเขา ไปยงบานของ ตนๆ แลว ในเขาทงสองนน สหายผถอเอามดเปลอกปานไป มารดาบดา บตรภรยา มตร

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 257 อามาตย หาไดพากนยนดไม และเขาไมไดรบความ สขโสมนสซงเกดจากเหตทไดจากเปลอก ปานนนมา สวนสหายทถอเอาหอทองไป นน มารดา บดา บตร ภรยา มตร อามาตย พา กนยนด และเขายงไดรบความ สขโสมนสซงเกดจากเหตทถอเอาหอทองนนมา ฯ ดกรบพตร บพตรกอยางนนเหมอนกน นาจะปรากฏเหมอนบรษผถอ มดเปลอกปาน ขอบพตรจงทรงสละคนทฐอนลามกนนเสยเถด ขอบพตรจงทรง ปลอยวางทฐอนลามกนนเสย เถด ทฐอนลามกนนอยาไดมแกบพตร เพอมใช ประโยชน เพอความทกข สนกาลนานเลย ฯ [๓๒๘] ดวยขอความอปมาขอกอนๆ ของทานกสสป ขาพเจากมความ พอใจยนด ยงแลว แตวาขาพเจาใครจะฟงปฏภาณในการแกปญหาทวจตรเหลาน จงพยายามโตแยงคดคาน ทานกสสปอยางนน ขาแตทานกสสปผเจรญ ภาษตของ ทานแจมแจงนก ขาแตทานกสสปผเจรญ ภาษตของทานแจมแจงนก เปรยบ เหมอนบคคลหงายของทควา เปดของทปด บอกทางแกผหลง ทาง หรอสองประ ทปในทมด ดวยคดวา ผมจกษจกเหนรป ดงน ฉนใด ทานกสสปประกาศ ธรรมโดยอเนกปรยาย ฉนนนเหมอนกน ขาแตทานกสสปผเจรญ ขาพเจานขอ ถงพระผมพระภาค ผโคดม พระธรรมและพระสงฆวา เปนสรณะ ขอทานกสสป จงจาขาพเจาวา เปนอบาสก ผถง สรณะตลอดชวต จาเดมแตวนนเปนตนไป ขาแตทานกสสปผเจรญ ขาพเจาปรารถนาจะบชา มหายญ ขอทานจงชแจงวธบชา ยญ อนจะเปนประโยชนและความสขแกขาพเจาตลอดกาลนาน ฯ ดกรบพตร ยญทตองฆาโค แพะ แกะ ไก สกร หรอเหลาสตวตางๆ ตองไดรบ ความพนาศ และปฏคาหก เปนผมความเหนผด ดารผด เจรจาผด การงานผด เลยงชพผด พยายามผด ระลกผด ตงใจผด เชนน ยอมไมมผล ใหญ ไมมอานสงสใหญ ไมมความรงเรอง ใหญ ไมแพรหลายใหญ เปรยบ เหมอนชาวนาถอเอาพชและไถไปสปา เขาพงหวานพชทหก ทเสย ถกลมและ แดดแผดเผาแลว อนไมมแกน ยงไมแหงสนท ลงในนาไรอนเลว ซงเปน พน ทไมด มไดแผวถางตอและหนามใหหมด ทงฝนกมไดตกชะเชย โดยชอบตามฤด กาล พช เหลานนจะพงถงความเจรญงอกงามไพบลยหรอหนอ ชาวนาจะพงไดรบ ผลอนไพบลยหรอ ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 258 หาเปนอยางนนไม ทานกสสป ฯ ฉนนนเหมอนกน บพตร ยญทตองฆาโค แพะ แกะ ไก สกร หรอเหลา สตว ตางๆ ตองถงความพนาศ และปฏคาหกกเปนผมความเหนผด ดารผด เจรจา ผด การงานผด เลยงชพผด พยายามผด ระลกผด ตงใจผด เชนน ยอมไมม ผลใหญ ไมมอานสงสใหญ ไมมความรงเรองใหญ ไมแพรหลายใหญ ฯ ดกรบพตร สวนยญทมตองฆาโค แพะ แกะ ไก สกร หรอเหลาสตว ตางๆ ไม ตองถงความพนาศ และปฏคาหกกเปนผมความเหนชอบ ดารชอบ เจรจาชอบ การงานชอบ เลยงชพชอบ พยายามชอบ ระลกชอบ ตงใจชอบ เชนน ยอมมผลใหญ มอานสงสใหญ มความรงเรองใหญ แพรหลายใหญ เปรยบเหมอนชาวนาถอเอาพชและไถไปสปา เขาพงหวาน พชทไมหก ไมเสย ไมถกลมแดดแผดเผา อนมแกน แหงสนท ลงในนาไรอนด เปนพนทด แผว ถางตอและหนามหมดดแลว ทงฝนกตกชะเชยโดยชอบตามฤดกาล พชเหลานน จะพงถง ความเจรญงอกงามไพบลยหรอหนอ ชาวนาจะพงไดรบผลอนไพบลยหรอ ฯ เปนอยางนน ทานกสสป ฯ ฉนนนเหมอนกน บพตร ยญทมตองฆาโค แพะ แกะ ไก สกร หรอ เหลาสตว ตางๆ ไมตองถงความพนาศ และปฏคาหกกเปนผมความเหนชอบ ดาร ชอบ เจรจาชอบ การ งานชอบ เลยงชพชอบ พยายามชอบ ระลกชอบ ตงใจชอบ เชนน ยอมมผลใหญ มอานสงส ใหญ มความรงเรองใหญ แพรหลายใหญ ฯ [๓๒๙] ลาดบนน เจาปายาส เรมใหทานแกสมณพราหมณ คนกาพรา คนเดนทาง วณพกและยาจกทงหลาย แตในทานนนเธอไดใหโภชนะเหนปานน คอปลายขาว ซงมนา ผกดองเปนกบขาว และไดใหผาเนอหยาบ มชายขอดเปน ปมๆ และมาณพชออตตระ เปน เจาหนาทในทานนน เขาใหทานแลวอทศอยางนวา ดวยทานน ขอใหขาพเจารวมกบเจาปายาส ในโลกนเทานน อยาไดรวมกนในโลก หนาเลย เจาปายาสไดทรงสดบขาวนนแลว รบสงให เรยกอตตรมาณพมาแลว ไดตรสวา พออตตระ ไดยนวา เธอใหทานแลวอทศอยางนทกครงวา ดวยทานน ขอใหขาพเจารวมกบเจาปายาสในโลกนเทานน อยาไดรวมกนในโลกหนาเลย ดงน หรอ ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 259 อยางนน พระองค ฯ พออตตระ กเพราะเหตไร เธอใหทานแลว จงอทศอยางนนเลา พออตตระ พวก เราตองการบญ หวงผลแหงทานแทๆ มใชหรอ ฯ ในทานของพระองคยงใหโภชนะเหนปานน คอปลายขาว ซงมนาผกดอง เปนกบขาว พระองคไมทรงปรารถนาจะถกตองแมดวยพระบาท ไฉนจะทรงบรโภค อนงเลา ผากเนอหยาบ มชายขอดเปนปมๆ พระองคไมทรงปรารถนาจะถกตอง แมดวยพระบาท ไฉนจะทรงนงหม พระองคเปนทรก เปนทพอใจของพวก ขาพระพทธเจา พวกขาพระพทธเจาจะชกจงผซงเปนทรก เปนทพอใจไปดวยสง ไมเปนทพอใจอยางไรได ฯ พออตตระ ถาอยางนน เราบรโภคโภชนะชนดใด เธอจงเรมตงไวซง โภชนะชนดนน เปนทาน เรานงหมผาชนดใด เธอจงเรมตงไวซงผาชนดนนเปนทาน อตตรมาณพ รบพระดารส เจาปายาสแลว เรมตงไวซงโภชนะชนดทเจาปายาสเสวย และเรมตงไวซงผาชนดทเจาปายาส ทรงนงหม เพราะเหตทเจาปายาสมไดทรงให ทานโดยเคารพ มไดทรงใหทานดวยพระหตถ พระองคเอง มไดทรงใหทานโดย ความนอบนอม ทรงใหทานอยางทงให ครนสนพระชนมแลว เขาถงความเปน สหายกบพวกเทพชนจาตมหาราช คอ ไดวมาน ชอเสรสกะอนวางเปลา สวน อตตรมาณพซงเปนเจาหนาทในทานของเจาปายาสนน ใหทานโดยเคารพ ใหทาน ดวยมอของตน ใหทานโดยความนอบนอม มไดใหทานอยางทงให เบองหนาแต ตายเพราะกายแตก เขาถงสคต โลกสวรรค คอถงความเปนสหายกบพวกเทพชน ดาวดงส ฯ [๓๓๐] กโดยสมยนน ทานพระควมปตเถระไปพกกลางวนยงเสรสก วมานอนวางเปลา เนองๆ ลาดบนน ปายาสเทวบตรเขาไปหาทานควมปตถงทอย แลวอภวาท ยนอย ณ ทควร สวนขางหนง ทานควมปตไดกลาวถามปายาสเทว บตรวา ทานผมอาย ทานเปนใคร ฯ ขาแตทานผเจรญ ขาพเจาคอเจาปายาส ฯ ดกรทานผมอาย ทานเปนผมความเหนอยางนวา แมเพราะเหตน โลกหนา ไมม เหลาสตวผผดเกดขนไมม ผลวบากของกรรมทสตวทาดทาชวไมม มใชหรอ ฯ

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 260 เปนความจรง ทานผเจรญ ขาพเจาเปนผมความเหนอยางนวา แมเพราะ เหตน โลก หนาไมม เหลาสตวผผดเกดขนไมม ผลวบากของกรรมทสตวทาด ทาชวไมม แตวา พระผเปน เจากมารกสสปไดไถถอนขาพเจาออกจากทฐอนลามก นนแลว ฯ ดกรทานผมอาย กอตตรมาณพซงเปนเจาหนาทในทานของทาน ไปเกด ทไหน ฯ ขาแตทานผเจรญ อตตรมาณพซงเปนเจาหนาทในทานของขาพเจานน ให ทานโดย เคารพ ใหทานดวยมอของตน ใหทานดวยความนอบนอม มไดใหทาน อยางทงให เบองหนา แตตายเพราะกายแตก เขาถงสคตโลกสวรรค คออยรวม กบพวกเทวดาชนดาวดงส สวนขาพเจา มไดใหทานโดยเคารพ มไดใหทานดวย มอของตน มไดใหทานดวยความนอบนอม ใหทานอยาง ทงให เบองหนาแตตาย เพราะกายแตก กเขาถงซงความอยรวมกบพวกเทวดาชนจาตมหาราช คอ ไดวมาน ชอเสรสกะอนวางเปลา ทานควมปตผเจรญ ถาอยางนน ทานไปยงมนษยโลก แลว โปรดบอกอยางนวา ทานทงหลายจงใหทานโดยเคารพ จงใหทานดวยมอของ ตน จงใหทานโดย ความนอบนอม จงอยาใหทานอยางทงให เจาปายาสมไดให ทานโดยเคารพ มไดใหทานดวยมอ ของตน มไดใหทานโดยความนอบนอม ให ทานอยางทงให เบองหนาแตตายเพราะกายแตก เขาถงความอยรวมกบพวกเทวดา ชนจาตมหาราช คอไดวมานชอเสรสกะอนวางเปลา สวนอตตร มาณพ ซงเปน เจาหนาทในทานของเจาปายาสนนใหทานโดยเคารพ ใหทานดวยมอของตน ให ทานโดยความนอบนอม มไดใหทานอยางทงให เบองหนาแตตายเพราะกายแตก เขาถงสคต โลกสวรรค คออยรวมกบพวกเทวดาชนดาวดงส ฯ ลาดบนน ทานควมปตมาสมนษยโลกแลว ไดบอกอยางนวา ทานทงหลาย จงใหทาน โดยเคารพ จงใหทานดวยมอของตน จงใหทานโดยความนอบนอม จง อยาใหทานอยางทงให เจาปายาสมไดใหทานโดยเคารพ มไดใหทานดวยมอของ ตน มไดใหทานโดยความนอบนอม ให ทานอยางทงให เบองหนาแตตายเพราะ กายแตก เขาถงความอยรวมกบพวกเทพชนจาตมหาราช คอไดวมาน ชอเสรสกะ อนวางเปลา สวนอตรมาณพซงเปนเจาหนาทในทานของเจาปายาสนน ใหทาน โดยความเคารพ ใหทานดวยมอของตน ใหทานโดยความนอบนอม มไดให ทานอยางทง ให เบองหนาแตตายเพราะกายแตก เขาถงสคตโลกสวรรค คออย รวมกบพวกเทพชนดาวดงส ฯ จบ ปายาสราชญญสตร ท ๑๐

พระสตตนตปฎก เลม ๒ ทฆนกาย มหาวรรค - หนาท 261 รวมพระสตรทมในวรรคน คอ ๑. มหาปทานสตร ๒. มหานทานสตร ๓. มหาปรนพพานสตร ๔. มหาสทสสนสตร ๕. ชนวสภสตร ๖. มหาโควนทสตร ๗. มหาสมยสตร ๘. สกกปณหสตร ๙. มหาสตปฏฐานสตร ๑๐. ปายาสราชญญสตร ทงหมดน รวมเรยกวามหาวรรค ฯ จบ มหาวรรค ------------------