คำ�ชแจง

ในก�รใชเอกส�รประกอบก�รเรยนก�รสอน

๑. คำ�ชแจงสำ�หรบคร๑.๑ เอกสารประกอบการเรยนการสอนเลมนใชในการ

เสรมบทเรยนหรอเพอการซอมเสรมตามสภาพของนกเรยน๑.๒ ใหนกเรยนยมเอกสารประกอบการเรยนการสอน

เลมนไปเรยนหรอศกษาดวยตนเองในเวลาวาง โดยกำาหนดเวลาใหเหมาะสมตามความสามารถของนกเรยน

๑.๓ แนะนำาวธใชเอกสารประกอบการเรยนการสอนเลมนใหนกเรยนเขาใจกอนนำาไปใช

๑.๔ คอยใหคำาปรกษาแกนกเรยนเมอมปญหา

๒.คำ�ชแจงสำ�หรบนกเรยนเอกสารประกอบการเรยนการสอนเลมน สรางขนเพอ

ใหนกเรยนไดศกษาดวยตนเอง โดยนกเรยนไดประโยชนจากบทเรยนตามจดประสงคทตงไว ดวยการปฏบตตามคำาแนะนำาตอไปอยางเครงครด

๒.๑ นกเรยนอานจดประสงคการเรยนร กอนลงมอศกษาเอกสารประกอบการเรยนการสอน

1

๒.๒ นกเรยนทำาแบบทดสอบกอนเรยนแลวบนทกคะแนนไว

๒.๓ นกเรยนศกษาบทเรยนตามลำาดบโดยไมตองรบรอน เมอเขาใจแลวใหทำาแบบฝกหดหรอตอบคำาถามทกขอ

๒.๔ เมอทำากจกรรมเสรมการเรยนรแลวจงตรวจดเฉลยทอยหนาถดไป ถาตอบผดใหนกเรยนกลบไปศกษาบทเรยนและตอบคำาถามอกครงเมอตอบถกตองแลวจงศกษาเรองตอไป

๒.๕ นกเรยนตองไมดเฉลยกอนทำากจกรรมเสรมกอนเรยนรหรอแบบทดสอบ ตองมความซอสตยตอตนเอง

๒.๖ นกเรยนตองศกษาบทเรยนนดวยตนเอง ถามปญหาหรอขอสงสยใหปรกษาผสอนทนท

๒.๗. ใหนกเรยนเขยนคำาตอบลงบนกระดาษอน และหามขดเขยนขอความใดๆ ลงในบทเรยน

๒.๘ เมอศกษาบทเรยนจบแลวใหทำาแบบทดสอบหลงเรยนและตรวจคำาตอบจากเฉลยแลวนำาผลคะแนนทไดไปเปรยบเทยบคะแนนกอนเรยน

๒.๙ สงคนบทเรยนนตามกำาหนดเวลาและตองรกษาใหอยในสภาพดและไมสญหาย

2

จดประสงคก�รเรยนร

จดประสงคปล�ยท�งมความรความเขาใจเกยวกบคำาและสำานวนและใชคำา

สำานวนไดอยางมประสทธผล

จดประสงคนำ�ท�ง๑.บอกความหมายของคำาและสำานวนได๒.ชบงคำาทมความหมายตามตวกบความหมายเชง

อปมยและคำาทมความหมายโดยตรงกบความหมายโดยนยได๓.ชบงคำาทมความหมายเหมอนกน คลายกนหรอรวม

กนตรงขามกน และมความหมายครอบคลมคำาอนได๔.ใชคำาตางๆ ไดอยางมประสทธผล๕.อธบายลกษณะของสำานวนตาง ๆ ได๖.ใชสำานวน สภาษต และคำาพงเพยไดอยางม

ประสทธผล

3

แบบทดสอบกอน-หลงเรยนเอกส�รประกอบก�รเรยนก�รสอน

เรอง คำ�และสำ�นวน

คำ�ชแจง ใหนกเรยนเขยนเครองหมายกากบาท (x) ลงในกระดาษคำาตอบตรงขอทเหนวาถกทสดเพยงขอเดยว

จดประสงคก�รเรยนร บอกความหมายของคำาและสำานวนได

๑. “วทยาขโมยถงเทาของมานพไปซอน มานพรเขาจงขโมยรองเทาผาใบของวทยามา กรดจนขาด พฤตกรรมของ”มานพครงนตรงกบคำาวาอะไร?

ก. แกมอข. แกแคนค. แกเผดง. แกหนา

๒. ขอใดใชคำาไดถกตอง?ก. แมครว เฉอน หนงปลาออกจากเนอข.เขา หน มะเขอเทศเปนแวนๆค. พอครว ฝ�น เปลอกมะมวงอยางชำานาญง. เขา เจยน ใบตองใหเปนฝอย ๆ

4

๓. “ทา” ในคำาใดมความหมายตางจากคำาอน?ก. ทาขามข. ทารำาค. ทาทางง. ทาท

๔. คำาวา “ถง ในประโยคใดทเชอมขอความทเปนเหตและ”เปนผลกน?

ก. เรองนใครๆ กรฉนถงไมเลาข. ถงฉนไมเลาเรองนใครๆ กร ค. ใครๆ กรเร องนถงฉนไมเลาง. เรองนใครๆ กรถงฉนจะไมเลา

จดประสงคก�รเรยนร ชบงคำาทมความหมายตามตวกบความหมายเชง

อปมาและคำาทมความหมายนยตรงกบความหมายนยประหวดได๕. คำาในขอใดท ไมม ความหมายโดยนย ?

ก. ครสมสขนบเปนลกหมอของโรงเรยนนข. วาไง แมศราณ นกไขปญหาหวใจค. ฉนไมใชพระนารายณสกรนะง. ปลากดลกหมอเปนปลากดพนธดกดทน

๖. “โฉมหนามรสมเศรษฐกจไทย” คำาในขอใดทเปนคำาทมความหมายโดยนย?

5

ก. โฉมหนา ไทยข. โฉมหนา เศรษฐกจค. โฉมหนา มรสมง. มรสม เศรษฐกจ

๗. ขอใดมคำาทกคำาแสดงความหมายไดทงนยตรงและนยประหวด?

ก. ตแปลง ตตลาด ตพมพข. ตกน ตความ ตหนาค. ตตรา ตค ตรวนง. ตกน ตกรอบ ตปก

๘. คำาในขอใดสามารถใชไดทงความหมายนยตรงและความหมายโดยนย

ทกคำา ?ก. เขาฌาน เขาถง เขาเนอข. แกลำา แกเผด แกเกยว ค. ขนหมอ ขนสาย ขนชอง. คอแขง คอตก คอสง

จดประสงคก�รเรยนร ชบงคำาทมความหมายเหมอนกน คลายกนหรอ

รวมกน ตรงขามกนและมความหมายครอบคลมคำาอนได

6

๙. คำาวา “ออน” ในขอใด ไมได มความหมายทำานองเดยวกนทกคำา?

ก. ออนใจ ออนห ออนแรงข. ออนเคม ออนหด ออนขอค. ไกออน มะพราวออน เดกออนง. ไฟออน แดดออน เขยวออน

๑๐. ขอใดใชคำาแสดงความหมายแคบกวางตางกนไดอยางเหมาะสม?

ก. เขาสนใจทงกฬาและมวยข. เขาชอบปลกตนไมและไมผลค. ประชาชนและชาวนามาชมนมกนมากมายง. ฤดนมผลไมมากทงเงาะและทเรยน

๑๑. กลมคำาในขอใดมความหมายกวาง?ก. คณยายชอบใชเครองบดอาหารข. นองซอเครองดดฝนใหมค. พสาวใชเครองเปาผมทกวนง. แมทำาความสะอาดเครองเงน

๑๒. กลมคำาในขอใดทกคำามความหมายมากกวา ๑ ความหมาย ?

ก. จำาวด สบหลก เจาถนนข. ชกใย ขนหมอ ตามนำาค. ทอดตลาด ทอดนอง ทอดเสยง

7

ง. ลายคราม เจาบาน ซองขาว

จดประสงคก�รเรยนร ใชคำาตาง ๆ ไดอยางประสทธผลขอ ๑๓-๑๖

เลอกคำาทเหมาะสมเตมในชองวางทกำาหนดให ๑๓. “หญงสาวสวยทยนใกล ๆ เขา……เขามาก เขาจองมอง

เธออยนานพอสมควรในทสด เขาจงตดสนใจ……. เขาไปถามและถอ

โอกาสจบมอเธอ แตเธอ……. และเดนหนเขาไป”

ก. บาดตา ทำาท สลดมอข. ตองตา ทำาทา สลดมอค. บาดตา ทำาทา สะบดมอง. ตองตา ทำาท สะบดมอ

๑๔. “………. เราเปนคนไทยกตาม…….. การเรยนวชาภาษาไทย……...

มความจำาเปนอยางยง………. จะชวยใหเขาใจหลกภาษาและใชภาษาไทยได

อยางถกตอง”ก. ทง ๆ ท , แต, จง, ซงข. เพราะ, ดงนน, ก, หากค. ถงแมวา, แต, ก, เพราะง. ดวยเหตท, ซง, เพราะ, แต

8

๑๕. “ตอนนมคำาสง….. เจาหนาทหลายตำาแหนง”ก.โยกยาย ข. ยกยายค. ยายท ง.

เคลอนยาย๑๖. “เจาหนาททกคนตางชวยกนทำางานอยาง…. และไมผด

พลาด จงเปนภาพท มาก… ”

ก. กระฉบกระเฉง ฝงใจข. รวดเรว นาชมค. คลองแคลว ประทบใจง. รดกม นาสนใจ

จดประสงคก�รเรยนร อธบายลกษณะของสำานวนตางๆ ได

๑๗. “เกลอเปนหนอน” มความหมายตรงกบสำานวนในขอใด?

ก. สาดนำารดกนข. หนอนบอนไสค. สาวไสใหกากนง. หวานนอกขมใน

๑๘. “เขยนเสอใหววกลว” มความหมายตรงกบสำานวนในขอใด?

ก. ตดไมขมนาม

9

ข. ป งปลาประชดแมวค. เชอดไกใหลงดง. เลยงลกเสอลกจระเข

๑๙. “ถาพดจาหรอทำาอะไรรนแรง คนกไมเกรงใจ แตถาพดจาออนหวานทงรก

ทงกลว” ขอความนควรใชสำานวนไทยขอใด?ก. ปากวาตาขยบข. ปากหวานกนเปรยวค. มอถอสาก ปากถอศลง. นำารอนปลาเปน นำาเยนปลาตาย

๒๐. ขอใดใชสำานวนไทยถกตอง?ก. โจรปลนแบงคเลอดเขาตาสไมถอยข. กางเกงยนสตวนมใชใสไปวดไปวาไดเทานน แตไป

ไดทวค. สงคมปจจบนดไมจรงใจตอกน ใสหนายกษเขาหา

กนตลาดเวลาง. หนวยงานนทำางานเหมอนหนกระบอกทถกชกใยอย

ขางหลงไมมผด

จดประสงคก�รเรยนร ใชสำานวน สภาษต และคำาพงเพยไดอยางม

ประสทธผล๒๑. ประโยคใดใชสำานวน ไมเหมาะสม ?

10

ก. ผมกลวเขาอยเหมอนกน แตกทำาใจดสเสอข. เขาเขยนบทความยาว ๑๐ หนา แตนำาทวมทงผก

บงโหรงเหรงค. เขาไมมพวกพองใหพงพาอาศย เปนคนหวเดยว

กระเทยมลบง. เขาเปนคนขวานผาซาก ชอบพดจาวาคนอนอย

เรอย

๒๒. ขอใดเปนบทสนทนาทมลกษณะ ไปไหนมาสามวาส“ องศอก” ?

ก. “เมอไรคณจงจะใหคำาตอบเกยวกบเรองนนได” “ฉนจะตอบ เมอถงเวลา”

ข. “คณเหนเปนอยางไร ตอปญหาเศรษฐกจขณะน”“ไมนานเกนรอ”

ค. “คณจะไปรวมสมมนาครงนไดไหม”“ไดเมอชาตตองการ”

ง. “ปญหาความสะอาดของกรงเทพ ฯ เปนปญหาของใคร”“คนกรงเทพฯ”

11

๒๓. ขอใดสะทอนใหเหนความเชอทเปนปรชญาพทธศาสนา?ก. ปดทองหลงพระข. ผซำาดามพลอยค. ววใครเขาคอกนนง. ตนแตดกสกแตหนม

๒๔. สำานวนคใดมความหมายใกลเคยงกนมากทสด?ก. หนาเนอใจเสอ - ปากวาตาขยบข. ขงกรา ขากแรง - ขนมพอสมนำายาค. เกยวแฝกมงปา – ตำานำาพรกละลายแมนำาง. เอาไมซกไปงดไมซง - เอาเนอหนไปปะเนอชาง

12

คำ�และสำ�นวนคำ� หมายถง คำาพดทมนษยใชสอความหมาย

กนทงดานธรกจและ ดานกจการอน ๆ อาจแยกพจารณาโดยคำานกถงความหมายไดดงน

๑. ความหมายเฉพาะ๒. ความหมายเทยบเคยงกบคำาอน

๑. คว�มหม�ยเฉพ�ะคำ� อาจสอความหมายเฉพาะหรอมความหมาย

เฉพาะได ๔ ทางไดแก๑.๑ คำาทมความหมายตามตว คอ คำาทมความ

หมายเดมขอคำาเมอปรากฏในบรบทตางๆ เชน

เมอคนน ม ด�ว เตมทองฟา (ดวงดาวบนทองฟา)

๑.๒ คำาทมความหมายเชงอปมา คอ คำาทมความหมายเกดจากการ

13

เปรยบเทยบกบความหมายตามตวของคำาในบรบทอน ๆ เชน

งานเลยงเมอคนนมดาวเตมทองฟาไปหมด (คนเดนเปนพเศษ)

๑.๓ คำามความหมายโดยตรง คอ คำาทมความหมายตามทปรากฏในพจนานกรม อาจเปนความหมายตามตวหรอความหมายเชงอปมากไดในบรบทตาง ๆ เชน

ดอกหญาขนอยรมทาง (พชชนดหนง)๑.๔ คำาทมความหมายโดยนย คอ คำาทมความ

หมายทกอใหเกดความรสกตางๆ กนไป อาจเปนทางดหรอไมด หรอในทางอนใดกได เชน

ฉนเปนเพยง ดอกหญ� เทานน (สงตอยตำา)

๒. ความหมายเทยบเคยงกบคำาอน แยกเปน๒.๑ คำาทมความหมายเหมอนกน เชน

งาม : ดำาร วไล ตระการ ลาวลย ลำาพา

ทอง : สวรรณ สพรรณ มาศ กาญจน กนก

นก : วหค สโนก ปกษา ทชากร

14

ดวงอาทตย : ตะวน ทนกร สรยะ ระวดวงจนทร : จนทร แข รชน โสม

ศศธรทองฟา : นภา

ทฆมพร คคนานต โพยม อมพร

๒.๒ คำาทมความหมายตรงกนขาม เชนขน : ลง กวาง : แคบมด : สวาง โง : ฉลาดด : เลว ปกปด : เปดเผยอวน : ผอม สง : ตำาหนก : เบา รวย : จนบาป : บญ มตร : ศตร

๒.๓ ความหมายรวมกน หรออาจแตกตางกนบางในบางสวน แตเมอรวมกนแลวจะมความหมายรวมกน เชน

ขำาขน สดทายตดหน กอสรางสงเสรม ทอถอยชกจง อดทน

15

เปลยนแปลง คดเลอก ชกนำา รปภาพ

๒.๔ คำาทมความหมายกวางตางกน คอ ลกษณะคำาทมความหมายครอบคลมความหมายของคำาอนดวย เชน

เครองเรอน เชน โตะ เกาอเครองเงน เชน เครอง

ประดบ หรอเครองใชททำาดวยเงนประชาชน เชน พอคา ชาวนา คร

แพทย นกเรยนเวชภณฑ เชน ยาทกชนด

นำาเกลอ เขมฉดยา ผาพนแผลงานมงคล เชน งานแตงงาน

งานวนเกด งานขนบานใหมศลปน เชน นกแสดง

นกรอง นกดนตรเกษตรกร เชน ชาวนา

ชาวสวน ชาวไรอาวธ เชน ปน ดาบ

หอกเครองครว เชน ตะหลว กระทะ หมอ

16

กฬา เชน ฟตบอล บาสเกตบอล ตะกรอ

สอมวลชน เชน วทย หนงสอพมพ โทรทศน

พาหนะ เชน รถไฟ รถยนต เครองบน

17

กจกรรมเสรมก�รเรยนรท ๑

ตอนท ๑ ใหนกเรยนชบงคำาทเนนคำาในประโยคตอไปนวามความหมายตามตว หรอมความหมายเชงอปมย

1) ผทเปนครถอไดวาทำาหนาทแมพมพของชาต………………………………………………2) ใครๆ ตางรวาหญงผนนปากตลาดแคไหน

…………………………………………………………3) เธอรสกมความสข เมอเหนลกเลนละครไดอยางสม

บทบาทและเปนธรรมชาต

…………………………………………………………4) เขาถกฉกหนากลางทประชม จงรสกอบอายเปน

อยางมาก

…………………………………………………………5) เกาอทเขานงขาหกเสยแลว เขาจงตองเปลยนใหม

………………………………………………………...ตอนท ๒ จงเขยนคำาทมความหมายครอบคลมคำาตอไปน

1) กระทะ หมอ เขยง เตา ครก

………………………………………………………..2) ดอง กวน เชอม แชอม ตากแหง

………………………………………………………..

18

3) ปน มด ระเบด ดาบ ธน

………………………………………………………...4) หนงสอ ใบปลว แผนพบ นตยสาร หนงสอพมพ

………………………………………………………...5) โถสวม ฝกบว กอกนำา อางอาบนำา อางลางหนา

………………………………………………………..

เฉลยกจกรรมเสรมก�รเรยนรท ๑

ตอนท ๑1) ความหมายเชงอปมา หมายถง สงทเปนตน

แบบ,คนทเปนแบบอยาง2) ความหมายเชงอปมา หมายถง พดจาจดจาน3) ความหมายตามตว หมายถง การแสดงละคร4) ความหมายเชงอปมา หมายถง ทำาใหไดรบ

ความอบอาย5) ความหมายตามตว หมายถง ขาของเกาอท

สำาหรบนง

ตอนท ๒

19

1) เครองครว2) การถนอมอาหาร3) อาวธ4) เอกสารสงพมพ5) เครองสขภณฑ

20

ก�รใชคำ�

ผทเขาใจความหมายของถอยคำาควรรจกนำาคำาเหลานนมาใชใหมประสทธภาพ ขอควรคำานงในการใชคำา ดงตอไปน

๑. ใชคำ�ใหตรงต�มคว�มหม�ย มขอควรระวงดงน

๑.๑ เมอเจตนาจะใชคำาใหมความหมายนยตรง ตองระวงไมใหผอนคดไปในทางทความหมายนยประหวด โดยเลอกใชคำาใหมความหมายกระชบ หรอใชบรบทชวยใหชดเจนยงขน เชน

นกเรยนชน ม.๑/๑ ประชมในหองประชมเลกนกเรยนชน ม.๑/๒ และ ม.๑/๓ประชมทหอง

ประชมใหญ

๑.๒ ไมใชคำาททำาใหเขาใจความหมายไปไดมากกวา ๑ อยาง หรอทเรยกวาความหมายกำากวม เชน เธอซกเสอขาด เธอซกผาจนขาด – – เธอซกเสอทขาดอยแลว สนขวงชนเกาอลม สนขวงชนเกาอ–จนเกาอลม สนขวงชนเกาอจนสนขลม–

21

๑.๓ ผใชคำาตองรจกความหมายเฉพาะของคำา มฉะนนอาจใชคำาทมความหมายคลาดเคลอน ไมตรงกบความตองการหรอทำาใหผอนเขาใจสบสน เชน

เรยไร - เกบเงนโดย ใหชวยออกตามใจสมคร

เรยราย - เกลอนกลาด กระจายไปถาย - เปลยน เอาออกเฉอน - เชอดแบงออกเอาแตบางสวน, ชนะ

ไปนดเดยวหน - เอาของวางลงบนทรองรบแลวตด

เปนชนเลกๆฝาน - ตด เฉอน แฉลบใหเปนแผนหรอ

เปนชนเปนอนเจยน - ตดหรอขรบไปตามแนว

หรอใหไดรปตามทตองการทาท - กรยาอาการทมตอสถานการณหรอ

บคคลทารำา - ลกษณะการรำาทาทาง - ลกษณะทวงทาของรางกายทาขาม - ฝงนำาสำาหรบขน-ลงเรอ

22

๑.๔ เลอกใชคำาทมความหมายเกยวเนองกบคำาอนใหเหมาะสม ไดแก

ก. คำาทชวยแสดงความสมพนธ เชน กบ ใต กวา ระหวาง

จง เพราะข. คำาทชวยชเฉพาะ เชน น นน โนนค. คำาทแยกประเภทหรอแสดงลกษณะคำาอน

เชน ทกท ๓ ครง ๒ กระทง ๔ คน

ง. คำาทชวยแสดงเจตนารมณหรอความรสกตามสถานะของบคคล

เชน คณแมคะ อยานะ ซคะ ไปเถอะ ไปละ ไปละนะ

จ.คำาทชวยขยายความหมายของคำาทแสดงอาการใหชดเจนขน

เชน จะ.......... แลว จะ.......... อยแลวฉ. คำาทใชแทนคำาอนในบรบท เชน แก มน

นน ดงตวอยาง- นองเปนเดกขยนทำางาน แกมความ

พยายามมาก

23

- สรยซอเสอผามากมายเทาใด นนกเปนเรองของเธอ

๒. ใชคำ�ทใหตรงต�มคว�มนยมคำาทมความหมายเดยวกน บางทกอาจใชแทน

กนได แตบางทกใชแทนกนไมได แลวแตความนยมของสงคมหรอผใชภาษานนๆ วาคำาใดจะตองใชควบคกบคำาใด หรอตองใชในบรบทใด ถาใชผดหรอสบสน อาจทำาใหการสอสารไมเปนไปตามความประสงค ดงตวอยาง ทมความหมายวามาก ในภาษาไทยอาจมทใชตางๆ กนตามความนยม เชน ปนมะมวงดก ทนยงชม ขาวปลาอดมสมบรณ ฯลฯ

๓. ใชคำ�ใหเหม�ะสมแกก�ลเทศะและบคคลควรเลอกใชคำาสภาพในทประชม ทสาธารณะ ถา

จะใชถอยคำาตลกตะนองควรใชในโอกาสสนกสนานรนเรง และตองคำานงถงฐานะของบคคล

๔. ก�รใชคำ�ไมซำ�ซ�ก หรอรจกหล�กคำ� คอ การเลอกใชคำาใหแปลก

24

ออกไป ซงคำานนความหมายคลายคลงกนหรอใกลเคยงกน เชน พอใจ ชอบมความสข เพลดเพลน

๕. ก�รใชคำ�ใหเหนภ�พ หมายถง คำาทผอานหรอผฟงเหนภาพตามคำานน ประหนงวาไดรบรหรอสมผสรวมไปดวย

๕.๑ ถอยคำาเลยนเสยงธรรมชาต เชน เปรยง โพละ เพลง ตม ตม โครม ฯลฯ

๕.๒ ถอยคำาทเกดจากความรสก เชน ออ ! แสดงความรสกยอมรบ โอย ! แสดงความรสกเจบปวด อย !, วาย! แสดงความรสกตกใจ โถ ! แสดงความรสกนาสงสาร

25

นอกจากนยงมคำาอนๆ เชน แจวแหวว โอโถง โตงเตง เชงวบ ออนนม หวานเจยบ วอกแวก นมนม สตนๆ กระยองกระแยง เคมป แดงแจ ขาวผอง เงยบกรบ ฯลฯ

26

กจกรรมเสรมก�รเรยนรท ๒

๑. จงแกไขคว�มซำ�ซ�กของคำ�ในขอคว�มตอไปน ความตายของมนษยเปนสงทหลกเลยงไมได มนษยเราเกดมาตองตายทกคน ฉะนน จงไมควรหวาดกลวจนเกนไป แตมนษยควรทำาใจให สบายและหมนทำาความด มธรรมะ ใหสมกบความเปนมนษย เพอใหมนษยรนหลงสรรเสรญ

2.จงเตมคำ�ททำ�ใหเหนภ�พ๑) จานตกแตก

ดง...................................................................................... ๒) ฟารองเสยงดง...................................................................................... ๓) เขาทบมะพราวแตกดง..........................................................................

๔) สมชาตกระโดดนำาเสยงดง....................................................................

๕) เธอสวมหมวกสเหลอง...............................................................ทเดยว

27

๓. จงแกไขขอคว�มกำ�กวมของประโยคตอไปนใหชดเจน

๑) เขาตแมวขาหก......................................................................................

๒) รถคนนเขาทา.......................................................................................

๓) ผมจะไปเลย..........................................................................................

๔) ดซผงตอยตา.........................................................................................

๕) คณแมไมกนขาวเยน.............................................................................

28

๔. จงเลอกคำ�ทเหม�ะสมเตมลงในชองว�ง๑) เจาหนาทแจก……………………( สจบตร ,

สตบตร) ใหผเขาชมละครการกศล๒) องอาจ

ตง................................................( ปณธาน , ปฏภาณ) วาจะทำาความดตลอดไป

๓) ครงแรกทฉนไดพบเธอ ฉนรสก...........................................................( ขดเขน ,ขดเคอง) มาก

๔)นำาประปาบานฉนไหล.........................................................................(กะปรดกะปรอย , กะปรบกระปรอย)

๕) ถนนสายนยวดยาน............................................. (พลง,พลกพลาน)

๖) อยา.....................................(เหยยบยำา , เหยยดหยาม) กนเกนไป

๗) สมศร........................................( เฉอน , เจยน)หมากใหคณยาย

๘) วภาพรหยบมะเขอเทศผลใหญมา......................................( หน , ฝาน) เปนแผน ๆ วางบนจาน

29

๙) นองภมเปนเดกทมสขภาพด ปญญา...................................................(หลกแหลม , ลอแหลม)

๑๐) พรดาชวยคณพอ.......................................( ไถ , ถาย) นำาบอปลาทหนาบาน

30

เฉลยกจกรรมก�รเรยนรท ๒

ขอ ๑. ตดขอความวา มนษยเราเกดมาตองตายทก“คน”

ขอ ๒. 1) เพลง2) ครน ๆ3) โพละ4) ตม5) ออย

ขอ ๓. 1) เขาตแมวจนขาหก2) รถคนนเขาเทยบชานชาลา , รถคนนเขาสถาน

ขนสง3) ผมจะไปเดยวน4) ดซผงตอยคณตา , ดซผงตอยนยนตา5) คณแมไมกนขาวตอนเยน , คณแมไมกนขาว

ทหงไวนานแลว

ขอ ๔. 1) สจบตร ๖) เหยยดหยาม2) ปณธาน ๗) เจยน3) ขดเขน ๘) ฝาน

31

4) กระปรดกระปรอย ๙) หลกแหลม5) พลกพลาน ๑๐) ถาย

32

สำ�นวนไทย

สำ�นวน หมายถง ถอยคำาหรอขอความทกลาวสบตอกนมาชานานแลว มความหมายไมตรงตามตว หรอมความหมายอนแฝงอย (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๒๕ หนา ๘๓๕) ดงนนสำานวนจงเปนถอยคำาทเรยบเรยงเปนพเศษ อาจเปนถอยคำาทไมถกไวยากรณ มความหมายไมตรงไปตรงมา แตเปนทเขาใจและยอมรบวาเปนภาษาทถกตองจงมความหมายครอบคลมถง ภาษต สภาษต คำาพงเพย และคำาคม ในการสอสารทกระดบมกจะมสำานวนเกยวของเสมอเพราะสำานวนทำาใหการพดการเขยนกระชบ มออรรถรส และชวนคดกวาการพดหรอการเขยนตามปกต

ลกษณะของสำานวนไทย

๑. จำานวนคำา สำานวนไทยสวนมากมจำานวนคำาตงแต ๒ คำาขนไปดงตวอยาง

๑.๑ สำ�นวน ๒ คำ� เชนลำาแขง กำาลงของตนไมตองพงใครแกเกยว พดแกใหเกยวของอยในเรองตอยหอย ฉอด ๆ ไมรหยด ใชกบกรยาพดเปาห พดใหเขาหบอย

ๆ เพอใหเชอ

33

ใสไฟ ยวย , ยยงพนเสย โกรธตขลม ตหรอหยบฉวยเอาของผอน

โดยทกทกเอามาเปนของตน

แมพมพ สงทเปนตนแบบ, คนทเปนแบบอยาง

กนดบ ชนเชงในการเอาชนะเหนอกวามาก

คตอส สไมไดไกโห เวลาเชามดขนหมอ ลกพคอยสนบสนนอยเขาเนอ ขาดทนเสยหายควนหลง เรองทเกดยงไมยต ยงกระเซน

กระสายอย

๑.๒ สำ�นวน ๓ คำ� เชนตสองหนา ทำาใหทงสองฝายเขาใจผดวา

เปนพวกของตนนกสองหว ทำาตวฝกใฝเขาดวยทงสองฝาย

ทไมเปนมตรกน โดยหวงประโยชนเพอตน

นงไมตด รอนใจมภาษ ไดเปรยบ

34

เพชรตดเพชร คนเกงตอเกงมาสกน

กนเครองเซน รบสนบนเกลอจมเกลอ ไมยอมเสย

เปรยบกน , แกเผดใหสาสมกน

๑.๓ สำ�นวน ๔ คำ� เชนหวานนอกขมใน พดหรอทำาใหเหนวาดแต

ภายนอกสวนนำาใจไมด

หวานลนกนตาย หลงเชอคำาพดทไพเราะจงตองลำาบาก

กนแกลบกนรำา โงเตาใหญไขกลบ ทำาอะไรเปนพรธแลพยายาม

กลบเกลอนไมใหผอนร

เกยวแฝกมงปา ทำาอะไรเกนกำาลงความสามารถของตน

จบปลาสองมอ ลงเลใจ ตดสนใจไมถกวาจะเลอกอยางไหน

เหยยบเรอสองแคม ทาทเขาดวยทงสองฝาย

35

๑.๔ สำ�นวน ๕ คำ� เชนขชางจบตกแตน ลงทนมากแตไดผลนดหนอยเอานำาเยนเขาลบ ใชคำาพดออนหวานหวานลอมจบปใสกระดง มกใชกบเดกซนทไมอยนงกบทหมาเหาใบตองแหง คนทเกงแตพดฆาควายเสยดายพรก ทำางานใหญแต

ตระหนเกบเบยใตถนราน เกบเลกผสมนอย

๑.๕ สำ�นวน ๖ คำ� เชน ยมดวยปากถากดวยตา เยาะเยยดวย

กรยาทาทาง สอนหนงสอสงฆราช สอนสงทเขารด

อยแลว ขงกรา ขากแรง ตางกจดจาน พอ ๆ กนตาง กม

อารมณรอนพอ กน ไมยอมลดละกน

กนขาวตมกระโจมกลาง ทำาโดยไมพจารณาใหรอบคอบ

เอาทองไปลกระเบอง โตตอบหรอทะเลาะกบคนพาล

เขยนดวยมอลบดวยเทา ยกยองแลวกลบทำาลายในภายหลง

36

จบใหมนคนใหตาย พากเพยรทำางานจนสำาเรจไมทงกลางคน

เถยงเจาก ตเจาเบา เถยงคนทเปนเจาของหรอผทรเร องนนด

ทำาเปนทองไมรรอน ทำาเปนเฉยเมย ไมกระตอรอรน

๑.๖ สำ�นวน ๗ คำ� เชนตำานำาพรกละลายในแมนำา ลงทนไปโดยได

รบผลประโยชนไมคมทนใชจายทรพยในทางไมเกด

ประโยชนเสยทรพยไปโดยไมไดรบประโยชนอะไร

เอามะพราวหาวมาขายสวน แสดงความร หรออวดรแกผรเร องดกวา

คดในของอในกระดก เปนคนไมมความซอสตย , ทรยศหกหลงไม

นาไววางใจ

37

กวาถวจะสกงากไหม ถงทำาเสรจแลวกไดอยางหนงเสยอยางหนง

เอาเนอหนไปปะเนอชาง เอาสวนเลกไปเพมในสวนทใหญ

ววไมกนหญาอยาขมเขา ไมใหฝนใจใครเศรษฐยงรจกขาดไฟ คนรวยกยงม

โอกาสขาดของจำาเปนละเลงขนมเบองดวยปาก ดแตปากมตาหามแววไม ดแตไมลกซงพบไมงามเมอยามขวานบน พบหญงสาว

ตองใสใจเมอแกนกยงแววทวงหาง ผดยอมแสดงใหเหนไดดวย

กรยาวาจา

๑.๗ สำ�นวน ๘ คำ� เชนรกยาวใหบนรกสนใหตอ รกจะอยดวยกน

นานๆไดตองตดการคดอาฆาตพยาบาทออกไป

ฝนตกกแชง ฝนแลงกดา การทำาอะไรใหถกใจคนทงหมดนนเปนไป

ไมไดชกนำาเขาลก ชกศกเขาบาน นำาศกเขาหรอ

ศตรเขาบานเขาเมอง

38

ฟงไมไดศพทจบไปกระเดยด ฟงไมไดความแจมชดเอาไปพดตอหรอทำา

ผด ๆ พลาดๆตอหนามะพลบลบหลงตะโก ตอหนาทำาเปนคนดลบ

หลงเปนคนเลว๑.๘ สำ�นวน ๙ คำ� เชนตกนำาใสกะโหลกชะโงกดเงา

จงเจยมตน,อยาลมตนขางนอกขรขระขางในตะตงโหนง

ดผวพรรณไมงามแตมจตใจดงามทำาคณบชาโทษโปรดสตวไดบาป

ทำาคณงามความดใหเขาแตกลายเปนโทษเสอสองตวอยถำาเดยวกนไมได

คนเกงอยรวมกนไมไดเพราะชงดชงเดนกนพลงปากเสยสนพลงตนตกตนไม

พดไมดเสยเงนทองไมระวงกตองเจบตวเปนมตรเมอก เปนศตรเมอทวง

เวลายมกพดด เวลาทวงคนกลบหลบเลยงจงดเยยงกา แตอยางเอาอยางกา

จงดอยางกาทขยน แตนสยขขโมยไมควรเอาเปนแบบอยาง

๑.๙ สำ�นวน ๑๐ คำ� เชนคบคนตองดหนา ซอผาตองดเนอ

39

จะคบคนตองดนสยความประพฤตกอนหวผมแตพอเกลา กนเหลาแตพอเมา

ทำาอะไรแตพอดๆ ไมใหมากหรอนอยเกนไปความววยงไมหาย ความควายเขามาแทรก

เรองหนงพงเสรจมเรองเกดขนมาอกคนรกเทาผนหนง คนชงเทาผนเสอคนรกมนอย

คนเกลยดมากมาย

๑.๑๐ สำ�นวนทม�กกว� ๑๐ คำ� เชนแขงเรอแขงแพแขงได แขงบญวาสนา

แขงไมได - - - เปนการเตอนคนใหสนโดษ คอไมใหเสยใจ

หรอทอใจเมอคนอนไดดกวา

เสนหปลายจวกสามรกจนวนตาย- - - ปรงอาหารดถกใจสาม สามรก

โงแลวอยากนอนเตยง คอเอยงแลวอยากหนนหมอน - - -ไมรจกประมาณตนใหดกวาตนเปนอยางไร

ปลกเรอนตามใจผอย ผกอตามใจผนอน - - - ทำาตามความพอใจของผทจะไดรบผลโดยตรง

40

๒. ก�รสมผสคำ�คนไทยเปนคนเจาบทเจากลอนจงพบวาสำานวนไทย

สวนมากมสมผส เชน ตนรายปลายด (ราย สมผสกบ ปลาย) ศรศลปไมกนกน (ศลป สมผสกบ กน ) ตามใจปากลำาบากทอง (ปาก สมผสกบ

บาก ) ชวชางช ดชางสงฆ (ช สมผสกบ

ด) คอหยกๆ สกแตวาคน (หยก สมผสกบ

สก) คบคนจรหมอนหมน (จร สมผสกบ

หมอน) เขาตามตรอก ออกตามประต

(ตรอก สมผสกบ ออก )

๓. ก�รซำ�คำ� ทงนอาจเปนการซำาคำาเปนการยำาเนนหรอตอกยำาสงทตองการจะบอกกลาว เชน เพชรตดเพชร (ซำาคำา เพชร) เนอเตายำาเตา (ซำาคำา เตา)

41

คบทอยได คบใจอยยาก(ซำาคำา อย)

เปดห เปดตา (ซำาคำา เปด) งอมองอเทา (ซำาคำา งอ) คสรางคสม (ซำาคำา ค) สมนำาสมเนอ (ซำาคำา สม)

42

ก�รใชสำ�นวน

การใชสำานวนไทยใหมประสทธภาพ มหลกทวๆ ไป คอ ใชใหถกตองตรงตามความหมายดงตอไปน

กระดไดนำ�ความหมาย แสดงอาการดใจจนออกนอกหนาตวอย�ง พอรวาจะไดไป

เทยวนกเรยนทกคนดคกคกราวกบกระดไดนำา

เง�ต�มตวความหมาย ผลของกรรมทตดตามสนองผกระทำากร

รมนนๆตวอย�ง คนสมยใหมเดยว

นไมคอยจะเชอกฎแหงกรรมกนแตสำาหรบฉนเชอวากรรมตดตามเราเหมอนเงาตามตว

จบปล�สองมอความหมาย มใจไมแนนอน ทำากจมากกวา

หนงอยางในเวลา เดยวกน จงผดพลาดหรอไมไดผลดเทาทควร

ตวอยาง ลกจะกนขาวหรอทำาการบานกเลอกเอาสกอยางเถอะ อยาจบปลา

สองมออยเลย เดยวกไมเสรจสกอยางหรอก

43

ใชหนงเปนสองความหมาย ทำาเกนคำาสงใหทำาตวอย�ง ใหไปซอไก แตไป

ซอไกและไข

ดดลกคดร�งแกวความหมาย คดถงผลทจะไดทางเดยวตวอย�ง ทำางานเสรจแลว

คดวานาจะไดคาตอบแทนแตเขากไมให

นกกระปดความหมาย คนทชอบพดเปดเผยความลบ

ของผอนตวอย�ง สดาเอาความลบ

ของมะลมาเลาใหทองสกฟง

44

กจกรรมเสรมก�รเรยนรท ๓

ตอนท ๑ จงเตมสำานวนคำาตอไปนใหสมบรณ๑) ต

ปลา..............................................................................................................

๒) นำาใส.............................................................................................................

๓) คอขาด..........................................................................................................

๔) ตนราย..........................................................................................................

๕) หวานอม......................................................................................................

๖) เลอดเนอ.......................................................................................................

๗) ยใหรำา.........................................................................................................

45

๘) หวานเปนลม................................................................................................

๙) บานเคยอย.....................................................................................................

๑๐) ขางนอกสกใส...........................................................................................

๑๑) ถลอดตาชาง................................................................................................

๑๒) คบทอยได..............................................................................................

๑๓) ความรทวมหว...........................................................................................

๑๔) หงขาวประชดหมา.....................................................................................

46

ตอนท ๒ จงเตมสำานวนไทยใหเหมาะสมกบความหมายตอไปน

๑)................................................................................................................... = สอนผทมความรความสามารถเหนอตน

๒)................................................................................................................. = เอาสวนนอยไปปะสวนใหญ

๓).................................................................................................................. = ไมมทอยเปนหลกแหลง

๔)................................................................................................................

= ตอหนาทำาเปนคนด ลบหลงเปนคนชว

๕)...................................................................................................................

= ผลดกนกนคนละท

๖).........................................................................................................

= ไมรจกประมาณตนวาเปนอยางไร

47

๗)............................................................................................................

= เกบเลกผสมนอย

๘)................................................................................................................

= ทำางานใหญแตตระหน

๙)..................................................................................................................

= ทำาโดยไมพจารณาใหรอบคอบ

๑๐)..............................................................................................................

= ลงทนมากแตไดผลนอย

ตอนท ๓ จงเตมสำานวนไทยใหถกตองกบขอความทกำาหนด๑) เธอจบได...............................วาเขาเปนคน

เอาเงนในลนชกไป๒) บาวสาวคนเหมาะสมกน

ราว........................................................................

48

๓) เหนเขาซอแหวนเพชรกจะซอตามบางขอรองเถอะอยาเหน..............เลยนา

๔) อยา.............................................................นะ ตดสนใจใหเดดขาดวาจะ เลอกโสภาหรอสมพศ

๕) เขาเปนคนพด.........................................จนบางครงไมนาฟง

๖) การคบคนเปนสงสำาคญ หากเราคบคนดกจะด แตหากคบคนชวกจะทำาให หมองมวเหมอนสำานวนไทยวา...........................................................

........................................................................

...................................................................

49

เฉลยกจกรรมเสรมก�รเรยนรท ๓

ตอนท ๑๑) ตปลาหนาไซ๒) นำาใสใจจรง๓) คอขาดบาดตาย๔) ตนรายปลายด๕) หวานอมขมกลน๖) เลอดเนอเชอไข๗) ยใหร ำาตำาใหรว๘) หวานเปนลมขมเปนยา๙) บานเคยอยอเคยนอน๑๐) ขางนอกสกใสขางในเปนโพรง๑๑) ถลอดตาชางหางลอดตาเลน๑๒) คบทอยไดคบใจอยยาก๑๓) ความรทวมหวเอาตวไมรอด๑๔) หงขาวประชดหมาป งปลาประชดแมว

ตอนท ๒ ๑) สอนหนงสอสงฆราช,สอนจระเขใหวายนำา๒) เนอหนปะเนอชาง๓) เจาไมมศาล สมภารไมมวด๔) ตอหนามะพลบลบหลงตะโก๕) นำามาปลากนมด นำาลดมดกนปลา

50

๖) โงแลวอยากนอนเตยง,คอเอยดแลวอยากหนนหมอน

๗) เกบเบยใตถนราน๘) ฆาควายเสยดายพรก๙) กนขาวตมกระโจมกลาง๑๐) ขชางจบตกแตน

ตอนท ๓ ๑. เธอจบได คาหนงขาเขา วาเปนคนเอาเงนในลนชก

ไป๒. บาวสาวคนเหมาะสมกนราว กงทองใบหยก๓. เหนเขาซอแหวนเพชรกจะซอตามบาง ขอรองเถอะ

อยาเหน ชางขขตามชาง เลยนา

๔. อยา รกพเสยดายนอง นะ ตดสนใจใหเดดขาดวาจะเลอกโสภาหรอสมพศ

๕. เขาเปนคนพด ขวานผาซาก จนบางครงไมนาฟง๖. การคบคนเปนสงสำาคญ หากเราคบคนดกจะด

แตหากคบคนชวกจะทำาใหหมองมวเหมอนสำานวนไทยวา คบคนพาล พาลพาไปหาผด คบบณฑต บณฑตพาไปหาผล

51

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน-หลงเรยนเอกส�รประกอบก�รเรยนก�รสอน

๑. ค๒. ข๓. ก๔. ก๕. ง๖. ค๗. ง๘. ก๙. ข๑๐. ง๑๑. ง๑๒. ข

๑๓. ข๑๔. ค๑๕. ก๑๖. ค๑๗. ข๑๘. ค๑๙. ง๒๐. ก๒๑. ง๒๒. ข๒๓. ค๒๔. ก

52

บรรณ�นกรม

กสมา รกษมณ และคณะ. (ม.ป.ป.). ทกษะสอส�ร ๒ . กรงเทพฯ ; อกษรเจรญ

ทศน.จงชย เจนหตถการกจ. (๒๕๔๑). ภ�ษ�ไทย E-N-T . กรงเทพฯ ;

อมรนทรพรนตงแอนด พบลชชง.ชลพร สสวรรณ. (๒๕๓๘). สำ�นวนไทย สภ�ษต คำ�พงเพย. กรงเทพ ;

อกษราพพฒน จำากด.ธเนศ เวศรภาดา. (๒๕๓๗.) ตวไทยเอนทร�นซ เลม ๑ . กรงเทพ ฯ ; หมกจน. นำาโชค-อาภรณ. (๒๕๓๘). สภ�ษต - คำ�พงเพย และ สำ�นวนไทย . กรงเทพฯ;

ทพยวสทธ. พทกษ สายญห. (ม.ป.ป.). ส ภ�ษต คำ�พงเพย . กรงเทพ ; บนดาลสาสน.

53