ชอเรอง การคดเลอกสายพนธแบคทเรยสกล

Lactobacillus จากแหนมทมแนวโนม สรางสารแบคเทอรโอซนยบยงเชอแบคทเรยบางชนดในลำาไสมนษย

ชอผวจย นางสาวสภา ซองศรMiss Supa Songsiri

อาจารยทปรกษา อาจารยวรพนธ บญชยทำาการวจย พ. ศ. 2550บทคดยอ

วตถประสงคของการวจยครงน เพอใชเชอแบคทเรยสกล

Lactobacillus ทคดแยกจากแหนมเพอยบยงเชอแบคทเรยบางชนดในลำาไสมนษย ไดแก Enterobacter aerogenes, Escherichia

coli และ Staphylococcus aureus โดยเกบตวอยางแหนมจากบรเวณตลาดดาวคะนอง ตลาดวงเวยนใหญ และ ตลาดพรานนก แหลงละ 3 ตวอยาง จากนนคดเลอกสายพนธแบคทเรยจากแหนม โดยใชอาหารเลยงเชอแขง MRS ทเตมสารอนดเคเตอรบรอโมครซอลเพอเพล (bromocresol purple) และสารแคลเซยมคารบอเนต

(CaCO3) โดยคดเลอกเฉพาะคอโลนทเปลยนสอนดเคเตอรจากสมวงเปนสเหลอง ซงสามารถแยกคอโลนทมลกษณะแตกตางกนได จำานวน 9 ไอโซเลต (isolates) ไดแก N1 ถง N9 เมอนำามาศกษาลกษณะทางสณฐานวทยาและปฏกรยาทางชวเคม เพอจำาแนกเชอแบคทเรยในระดบสกล พบวาทง 9 ไอโซเลต เปนเชอแบคทเรยในสกล

Lactobacillus จากนนใชเชอแบคทเรยสกล Lactobacillus ไอโซเลต N1 ถง N9 เพอยบยงเชอแบคทเรยบางชนดในลำาไส โดยวธ

paper disc diffusion ในอาหารเลยงเชอแขง MRS และอาหารเลยงเชอแขง NA จากผลการทดสอบในอาหารเลยงเชอแขง MRS พบ

วาเชอแบคทเรยสกล Lactobacillus (N1 ถง N9) ไมสามารถยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรย Enterobacter

aerogenes ได ไอโซเลตท N1 N2 และ N3 สามารถยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรย Escherichia coli ได โดยคาเฉลยเสนผานศนยกลางวงใส ท 1.5 1.8 และ 1.5 เซนตเมตร ตามลำาดบ สวนไอโซเลตท N1 และ N2 สามารถยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรย Staphylococcus aureus ไดคาเฉลยเสนผานศนยกลางวงใส ท 1.1 เซนตเมตร ทง 2 ไอโซเลต สำาหรบในอาหารเลยงเชอแขง

NA พบวาเชอแบคทเรยสกล Lactobacillus ไมสามารถยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรยบางชนดในลำาไส โดยเชอแบคทเรยสกล

Lactobacillus สายพนธทสามารถยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรยบางชนดในลำาไส ทง 3 สายพนธ มแนวโนมสามารถสรางสารแบคเทอรโอซนได และเมอนำาไปวเคราะหเปรยบเทยบคาเฉลยทางสถต พบวา มความแตกตางกนอยางมนยสำาคญทระดบความเชอมน 99% (P ≤

0.01)

AbstractThe research aimed at screening bacterial

strains of Lactobacillus inhibiting enterobacteria, i.e., Enterobacter aerogenes, Escherichia coli and Staphylococcus aureus. Nham samples from three markets (Downkanong, Wongwianyai, and Prannok) were used as screening sources. The selective medium, MRS agar added with bromocresol purple and CaCO3 was used for

Lactobacillus isolation that confirmed the genus with morphological and biochemical characteristics. Nine yellow colonies on MRS agar were selected as Lactobacillus isolate N1 to N9. The inhibition efficiencies of these isolates to those enterobacteria were tested by paper disc diffusion assay on MRS agar and NA. The N 1, N2, and N3 isolates cultured on MRS agar showed the abilities to inhibit E. coli with clear zone of 1.5, 1.8, and 1.5 cm, respectively; where as, the N1 and N2 isolates can inhibit S. aureus with clear zone of 1.1 cm in the same medium. In NA cultures, all isolates of Lactobacillus showed no inhibition zone to the three enterobacteria. The positive isolates on MRS were expected to produce bacteriocin, which inhibited enterobacteria growth and caused clear zone of inhibition. The data analysis showed statistical significant difference at 99% (P ≤ 0.01).

ความสำาคญและทมาของปญหาททำาการวจยความปลอดภยของอาหารเปนเรองทสำาคญอยางยงสำาหรบผ

ผลตอาหาร และผทมหนาทเกยวของกบการออกกฏหมายเพอคมครองผบรโภคใหไดรบอาหารทปลอดภย ปราศจากเชอจลนทรยทกอโรค และสารเคมทเปนพษตอรางกาย ในปจจบนแมวาความรทางจลชววทยาจะกาวหนาขนมาก แตอตราการเกดโรคอาหารเปนพษทวโลกกยงคงเพมสงขน เนองจากวฒนธรรมในการบรโภคอาหารของมนษยไดเปลยนแปลงไปตามสภาพเศรษฐกจ กลาวคอ มการบรโภคอาหารสำาเรจรป อาหารกงสำาเรจรป อาหารพรอมปรง อาหารพรอมรบประทาน อาหารแชเยน และอาหารแชแขงกนอยางแพรหลาย เพราะสะดวก และประหยดเวลา ขณะเดยวกนผบรโภคกมความสนใจเกยวกบอาหารเพอสขภาพกนมากขน ผผลตอาหารจงตองลดปรมาณการใช เกลอ นำาตาล สารกนเสย และนำาวธอนเขาชวยในการยดอายการเกบรกษาอาหารแทน

เชน การใชระบบทำาความเยน การใชภาชนะบรรจทดดแปลงสภาพบรรยากาศหรอทำาใหเกดสภาพสญญากาศเพอลดปญหาการเสอมเสยเนองจากเชอจลนทรย รวมทงการใชสารแบคเทอรโอซน (bacteriocin) จากเชอแบคทเรยแลคตก (lactic acid bacteria) ทดแทนการใชสารเคมหรอสารปฏชวนะซงอาจกอใหเกดผลขางเคยงทเปนอนตรายตอสขภาพของผบรโภค

เชอแบคทเรยสกล Lactobacillus เปนเชอแบคทเรยทมบทบาทสำาคญในผลตภณฑอาหารหมกหลายชนด เชน แหนม ผลตภณฑทเกยวของกบนมและนมหมก ผกและผลไมดอง ผลตภณฑอาหารหมกจากเนอสตว ซงบทบาททสำาคญ คอ การใหกลนรสและการรกษาคณภาพของผลตภณฑอาหารนน ในระหวางกระบวนการหมกจะสรางสารทมฤทธยบยงเชอจลนทรย (antimicrobial activity) ทเปนสาเหตใหอาหารเนาเสยไดหลายชนด และเชอจลนทรยกอโรคในระบบทางเดนอาหาร เชน กรดอนทรย (กรดแลคตกและกรดอะซตก) ไฮโดรเจนเปอรออกไซด (hydrogen peroxide) ไดอะเซทล (diacetyl) และสารแบคเทอรโอซน

สารแบคเทอรโอซนหมายถง เปปไทด (peptide) หรอโปรตน (protein) ทสงเคราะหจาก ไรโบโซม (ribosome) และมฤทธในการยบยงเชอแบคทเรย สารแบคเทอรโอซนแตกตางจาก สารปฏชวนะ (antibiotic) คอ สารแบคเทอรโอซนมฤทธการยบยงแคบและเปนพษกบเชอแบคทเรยทมความสมพนธใกลเคยงกน สารแบคเทอรโอซนสามารถสรางไดจากเชอแบคทเรยกลมแกรมลบ (gram - negative) และแกรมบวก (gram - positive) หลายสปชส (species) แตสารแบคเทอรโอซนทสรางจากกลมเชอแบคทเรยแลคตกกลบเปนทนาสนใจมากทสด (อรอนงค พรงศลกะ, 2550)

โคลฟอรมแบคทเรย (coliform bacteria) เปนดชนบงชสขลกษณะของความสะอาด มการปนเปอนของอจจาระหรอไม ไดแก โคลฟอรม (coliform) ฟคลโคลฟอรม (fecal

coliform) และ ฟคลสเตรปโตคอกคส(fecal streptococcus) เชอแบคทเรยในกลมทสำาคญ ไดแก Enterobacter aerogenes, Escherichia coli (วลาวณย เจรญจรตระกล, 2539) เชอแบคทเรยทกอใหเกดโรคอาหารเปนพษ ไดแก Staphylococcus aureus ซงเชอโคลฟอรมแบคทเรย และเชอแบคทเรยทกอใหเกดโรคอาหารเปนพษ สามารถทำาใหอาหารเนาเสยและเกดโรคในระบบทางเดนอาหาร เชอแบคทเรยจะอาศยอยภายในลำาไสของมนษย ถาไดรบในปรมาณทมากทำาใหเกดอาการปวดทอง ทองรวง ทองเสย คลนไส และอาเจยน ซงทำาใหเกดโรค และเกดอนตรายตอสขภาพของมนษย ได

ดงนน จงเหนวาควรทำาการแยกเชอแบคทเรยสกล Lactobacillus จากอาหารหมก เชน แหนม ซงมแนวโนมในการสรางสารแบคเทอรโอซน เพอยบยงเชอแบคทเรย Enterobacter aerogenes, Escherichia coli และ Staphylococcus aureus ซงทำาใหเกดโรคระบบทางเดนอาหาร เพอเปนแนวทางในการปองกนโรค และเปนขอมลศกษาในระดบสงตอไป

วตถประสงคของโครงการวจย1. เพอคดเลอกสายพนธแบคทเรยสกล Lactobacillus ทม

แนวโนมในการสรางสาร แบคเทอรโอซนจากแหนม2. เพอศกษาถงความสามารถของเชอแบคทเรยสกล

Lactobacillus ทแยกไดในการยบยง เชอแบคทเรย Enterobacter aerogenes, Escherichia coli และ Staphylococcus aureus

ป ร ะ โ ย ช น ท ค า ด ว า จ ะ ไ ด ร บ1. เพอศกษาประสทธภาพของเชอแบคทเรยสกล

Lactobacillus ทแยกไดจากแหนม

2. เพอทดสอบประสทธภาพในการยบยงเชอแบคทเรยบางชนดซงพบในลำาไส ไดแก Enterobacter aerogenes, Escherichia coli และ Staphylococcus aureus โดยใชเชอแบคทเรยสกล Lactobacillus ทแยกไดจากแหนม

วธดำาเนนการวจยอปกรณทำาการวจย1. ตวอยางอาหารหมก

1.1 แหนม

2. เชอจลนทรย2.1 เชอแบคทเรยสกล Lactobacillus ทแยกไดจาก

แหนม2.2 เชอแบคทเรย Enterobacter aerogenes 2.3 เชอแบคทเรย Escherichia coli 2.4 เชอแบคทเรย Staphylococcus aureus

ทมา : 2.2 - 2.4 เชอแบคทเรยไดมาจากสถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย

3. เครองมอ3.1 เครองชงแบบละเอยด (analytical balance;

Mettler Toledo PB 303)3.2 หมอนงความดนไอ (autoclave; Hirayama

HV-85)3.3 ตอบไอรอน (hot air oven; Memmert UM

600)3.4 เตาไมโครเวฟ (microwave oven; Sharp R-

22)3.5 ตถายเชอ (laminar air flow; MDH

contamination control)

3.6 เตาแกส 3.7 กลองถายรปดจตอล (digital camera;

Sumsung Digimax S 500) 3.8 เครองหมนเหวยง (centrifuge ; ALC Model

4232) 3.9 กลองจลทรรศน (light microscope;

Olympus Model CX-40,BX 50)3.10 ตบมเชอ (incubator ; Memmart , D 06062

Modell 600 )

4. อปกรณ4.1 ทป (tip)4.2 ขวดรปชมพ (flask )4.3 สไลด (slide)4.4 แทงแกวงอ (spreader)4.5 ถงพลาสตก 4.6 หลอดทดลอง (test tube )4.7 จานเพาะเชอ (petri dish)4.8 ตะเกยงแอลกอฮอล (turnel)4.9 ชอนตกสาร (spatula) 4.10 ลวดเขยเชอ (loop)4.11 ปากคบ (forcep )4.12 แผน paper disc ขนาดเสนผานศนยกลาง 9

มลลเมตร4.13 กระจกปดสไลด (cover gass)4.14 หลอดดกกาซ (durum tube) 4.15 แผนกระดาษกรองปลอดเชอขนาด 0.45 ไมครอน

(membrane filter)4.16 ปเปตต (pepette)4.17 บกเกอร (beaker)

5. อาหารเลยงเชอ (ภาคผนวก ก)5. 1 อาหารเลยงเชอแขง nutrient agar (NA)5. 2 อาหารเลยงเชอเหลว nutrient broth (NB)5. 3 อาหารเลยงเชอแขง De Man - Rogosa-

Sharoe agar (MRS) 5.4 อาหารเลยงเชอเหลว bacteriocin screening

medium (BSM) 5.5 อาหารเลยงเชอ motility indole lysine

decarboxylase medium (MIL) 5.6 อาหารเลยงเชอแขง triple sugar iron

agar (TSI) 5.7 อาหารเลยงเชอแขง Simmons ’s citrate

agar 5.8 อาหารเลยงเชอ MR-VP broth 5.9 อาหารเลยงเชอ nutrient gelatin (NG)

5.10 อาหารเลยงเชอ fermentation carbohydrate medium

6. สารเคม (ภาคผนวก ก)6.1 นำากลน (distilled water)6.2 สารละลายแกรมไอโอดน (Gram , s iodine)6.3 สารละลายซาฟรานนโอ (safranin O)6.4 สารละลายครสตลไวโอเลต (crystal violet)6.5 สารละลายนำาเกลอ 0.85 เปอรเซนต (normal

saline 0.85 %)6.6สารละลายเอทลแอลกอฮอล 95 เปอรเซนต (ethyl

alcohol 95 %)6.7 ไฮโดรเจนเปอรออกไซด 3 เปอรเซนต (hydrogen

peroxide 3 %)

6.8 ส า ร อ น ด เ ค เ ต อ ร บ ร อ โ ม ค ร ซ อ ล เ พ อ เ พ ล (bromocresol purple)

6.9 ส า ร แ ค ล เ ซ ย ม ค า ร บ อ เ น ต (calcium carbonate)

6.10 Kovac ’ s reagent6.11 methyl red pH indicator6.12 reagent A (α-naphthol absolute

alcohol)6.13 reagent B (KOH)

1. เกบตวอยางวธการทดลอง

สมเกบตวอยางแหนมทจำาหนายบรเวณตลาดดาวคะนอง ตลาดวงเวยนใหญ และ ตลาดพรานนก โดยเกบตวอยางตลาดละ 3 ซำา แตละครงหางกน 1 สปดาห

2. การแยกและคดเลอกเชอแบคทเรยจากแหนม 2.1 นำาตวอยางอาหารปรมาณ 25 กรม ผสมสารละลายนำา

เกลอไรเชอ 0.85 เปอรเซนต ปรมาตร 225 มลลลตร ใสลงในถงพลาสตกจากนนนำาไปตปนใหเขากน

2.2 นำามาเจอจางทระดบ 10-2 10-3 10-4 10-5 จนมระดบความเจอจางถง 10-6 โดยใชสารละลายนำาเกลอไรเชอ 0.85 เปอรเซนต (แสดงวธทำา ภาคผนวก ก)

2.3 ใชปเปตตดดตวอยางปรมาตร 1 มลลลตร จากระดบความเจอจาง10-2 ถง 10-6 ใสลงในจานอาหารเพาะเชอทไรเชอ

2.4 เทอาหารเลยงเชอแขง MRS ทผานการหลอมเหลวใหไดอณหภมของอาหารอยทประมาณ 40 - 50 องศาเซลเซยส ลงไปปรมาตร 15 - 20 มลลลตร ทเตมสารอนดเคเตอร บรอโมครซอลเพอเพล ความเขมขน 0.004 เปอรเซนต และสารแคลเซยมคารบอเนต 0. 5 เปอรเซนต ตามลำาดบ

2.5 หมนวนจานอาหารเลยงเชอเบาๆ ไปตามเขมนาฬกาและทวนเขมนาฬกาประมาณ 5 - 7 ครง ปลอยไวใหอาหารเลยงเชอแตละจานเพาะเชอแขงตว

2.6 นำาไปบมทอณหภม 30 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24 - 48 ชวโมง

2.7 เลอกถายเชอแบคทเรยเฉพาะคอโลน (colony) ทสรางบรเวณใส และเปลยน สอนดเคเตอรจากสมวงเปนสเหลอง ซงคาดวาเปนเชอแบคทเรยสกล Lactobacillus ลงบนอาหารเลยงเชอแขง MRS บมทอณหภม 30 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24 ชวโมง และทำาใหบรสทธโดยการขดเชอแบบตดกน (cross streak) ทำาซำาทงหมด 2 ซำา แลวนำามาตรวจสอบปฏกรยาทางชวเคม เพอจำาแนก เชอแบคทเรยในระดบสกลในขอท 3 ตอไป

3. การตรวจสอบเชอแบคทเรยสกล Lactobacillus ทางดานสณฐานวทยา และการทดสอบปฏกรยาทางชวเคม

โดยการศกษาทางสณฐานวทยา และการทดสอบปฏกรยาทางชวเคมของเชอแบคทเรยในระดบสกล โดยวธการทดสอบดใน (ภาพท 3.1 และภาคผนวก ข)

4. การทดสอบความสามารถในการยบยงเชอแบคทเรย

Enterobacter aerogenes , Escherichia coli และ Staphylococcus aureus ของเชอแบคทเรยสกล Lactobacillus ทแยกไดจากแหนม โดยวธ paper disc (ภาพท 3. 2)

4.1 เพาะเลยงเชอแบคทเรยสกล Lactobacillus ทแยกไดจากแหนมในขอ 2.7 ในอาหาร เลยงเชอเหลว MRS ปรมาตร 5 มลลลตร บมทอณหภม 30 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24 ชวโมง

4.2 ถายเชอจากขอ 4.1 ปรมาตร 1 มลลลตร ลงในอาหารเลยงเชอเหลว BSM ปรมาตร 10 มลลลตร บมทอณหภม 37 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24 ชวโมง

4.3 นำาไปปนแยกเซลลดวยเครองหมนเหวยงท 10,000 รอบ / นาท (rpm) นาน 20 นาท เกบเฉพาะสวนใส บมทอณหภม 25 องศาเซลเซยส เปนเวลา 20 นาท จากนนนำามากรองผานแผนกระดาษกรองปลอดเชอทมขนาดความพรน 0.45 ไมครอน แลวนำาไปใชตรวจสอบหา สารแบคเทอรโอซนตอไป

4.4 เตรยมเชอแบคทเรยทดสอบโดยใชเขมเขยเชอแบคทเรยทดสอบลงในอาหารเลยงเชอเหลว NB บมทอณหภม 37 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24 ชวโมง

4.5 เตรยมจานอาหารเพาะเชอทดสอบโดยการเทอาหารเลยงเชอแขง MRS และอาหารเลยงเชอแขง NA รอใหอาหารเลยงเชอแขง MRS และอาหารเลยงเชอแขง NA แขงตวกอน

4.6 ใชปเปตตดดเชอแบคทเรยทดสอบในขอท 4.4 มา 0.1 มลลลตร มาหยดลงบนอาหารเลยงเชอแขง MRS และอาหารเลยงเชอแขง NA แลวใชแทงแกวเกลยเชอแบคทเรยใหทวผวหนาอาหาร

4.7 วางกระดาษ paper disc ขนาดเสนผานศนยกลาง 0. 9 มลลเมตร ลงบนผวหนาอาหารเลยงเชอแขง MRS และอาหารเลยงเชอแขง NA นำาสารละลายทไดจากการกรองจากขอ 4.3 มาหยดลงบนกระดาษ paper disc ปรมาตร 60 ไมโครลตร (µl) ทงใหสารละลายซมลงกระดาษ paper disc จนแหง

4.8 นำาไปบมทอณหภม 37 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24 ชวโมง ตรวจความสามารถของ เชอแบคทเรยสกล Lactobacillus ทแยกไดจากแหนม สามารถยบยงเชอแบคทเรยทดสอบ โดยวดขนาดเสนผานศนยกลางของบรเวณใส ซงรวมความกวางของกระดาษ paper disc ดวย

4.9 สำาหรบชดควบคม จะใชนำากลนปราศจากเชอปรมาตร 60 ไมโครลตร ใสลงในกระดาษ paper disc ทวางในจานอาหารเลยงเชอแขง MRS และอาหารเลยงเชอแขง NA ททำาการกระจายเชอเชอแบคทเรย Enterobacter aerogenes, Escherichia coli และ Staphylococcus aureus แทนสารสารละลายทไดจากการกรองจาก ขอ 4.3 แทน (Ohmomo et al., 1999 อางจากสรยรตน เงนดวง, 2545)

* ทำาตวอยางละ 3 ซำา

ผลการวจยการแยกและคดเลอกเชอแบคทเรยจากแหนม

การแยกเชอแบคทเรยจากแหนม ได เชอแบคทเรยทมลกษณะคอโลนแตกตางกน จำานวน 9 ไอโซเลต ไดแก N1 N2 N3 N4 N5 N6 N7 N8 และ N9 โดยเลอกคอโลนทเปลยน สอนดเคเตอรจากสมวงเปนสเหลอง และทมบรเวณใสรอบคอโลน เมอนำาเชอแบคทเรยทแยกไดมาทำาใหเชอแบคทเรยนนบรสทธไดผลดงตารางท 4.1 และ (ภาพท 4.1 ก และภาพท 4.1 ข)

ตารางท 4. 1 ลกษณะคอโลนของเชอแบคทเรยทคดแยกไดจากแหนม

รหสเชอ สคอโลน ลกษณะ ความนน ขอบ

N1 ขาวใส กลม โคงนน เรยบN2 ใส ไมแนนอน นนนอย หยกเปนลอน

N3 ขาวทบ ใส กลม โคงนน เรยบN4 ขาวใสรอบๆคอโลน ร นนนอย เรยบN5 ขาวทบรอบๆคอโลน ไมแนนอน นนนอย เรยบN6 ใส ร นนนอย หยกเปนคลนN7 ขาวใส ไมแนนอน โคงนน เรยบN8 ขาวทบ กลม โคงนน เรยบN9 ใส ไมแนนอน โคงนน เรยบ

การตรวจสอบเชอแบคทเรยสกล Lactobacillus ทางดานสณฐานวทยา และการทดสอบปฏกรยาทางชวเคม ในระดบสกล

จากการศกษาทางดานสณฐานวทยา พบวาจากการยอมสแบบแกรม (Gram ,s stain) เชอแบคทเรยตดสมวง แสดงวาเปนแกรมบวก รปทอน เรยงตอกนเปนโซ (ภาพท4. 2) และการทดสอบปฏกรยาทางชวเคมไดผลการทดสอบปฏกรยาทางชวเคม (ตารางท 4. 2 และภาคผนวก ค) และผลการจำาแนกสกลของเชอแบคทเรย (ภาพท 4. 3) พบวาเปนเชอแบคทเรยสกล Lactobacillus จำานวน 9 ไอโซเลต คอ N1 N2 N3 N4 N5 N6 N7 N8 และ N9

ตารางท 4.2 แสดงการทดสอบปฏกรยาทางชวเคมเพอจำาแนกเชอแบคทเรยในระดบสกล

เชอทดสอบmotility acid from catalase gelatin citrate carbohydrate H2 S MR VP MIL mannitol glucose lactose sucrose

N1 T A A A A - - - A A A/+ - -T/L/I

N2 T A A A A - - - A a A/+ -T/L/I

N3 T A A A A - - - A A a/+ -T/L/I

N4 T A A A A - - - A A A/+ -T/L/I

N5 T A A A A - - - A A A/+ -T/L/I

N6 T A A A A - - - A A a/+ -T/L/I

N7 T A A A A - - - A a a/+ -T/L/I

N8 T A A A A - - - A a A/+ -T/L/I

N9 T A A A A - - - A A A/+ - T/L/I

หมายเหต + หมายถง เกดปฏกรยา - หมายถง ไมเกดปฏกรยา B หมายถง อาหารเปนสแดง (เปนเบส) L หมายถง ใชไลซน I หมายถง สรางอนโดล A หมายถง สรางกรด a หมายถง สรางกรดนอย T หมายถง เคลอนท

แกรม

รป

catalase

acid from

เจรญบนอาหาร

ไมสรางส

ผลการจำาแนกสกลของเชอแบคทเรย

ภาพท 4.3 ผลการจดจำาแนกเชอแบคทเรยในระดบสกลทมา: ดดแปลงจากกญจนา ธระกล และคณะ, 2542

motility

เชอแบคทเรยสกล Lactobacillus

N1 N2 N3 N4 N5

gelatin

การทดสอบความสามารถในการยบยงเชอแบคทเรย Enterobacter aerogenes, Escherichia coli และ Staphylococcus aureus ของเชอแบคทเรยสกล Lactobacillus ทแยกไดจากแหนม โดยวธ paper disc

จากการทดสอบความสามารถในการยบยงเชอแบคทเรย Enterobacter aerogenes ของเชอแบคทเรยสกล Lactobacillus (N1 ถง N9) ในอาหารเลยงเชอแขง MRS พบวาทกๆ ไอโซเลต ไมสามารถยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรย Enterobacter aerogenes ได (ตารางท 4.3 )

จากการทดสอบความสามารถในการยบยงเชอแบคทเรย Escherichia coli ของเชอแบคทเรยสกล Lactobacillus (N1 ถง N9) ในอาหารเลยงเชอแขง MRS พบวาม 3 ไอโซเลต คอ N1 N2 และ N3 ทสามารถยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรย Escherichia coli โดยไดคาเฉลยเสนผานศนยกลางวงใสท 1.5 1.8 และ 1.5 เซนตเมตร ตามลำาดบ (ภาพท 4. 4) สวน N4 ถง N9 ไมสามารถยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรย Escherichia coli ได (ตารางท 4.4 )

จากการทดสอบความสามารถในการยบยงเชอแบคทเรย Staphylococcus aureus ของเชอแบคทเรยสกล Lactobacillus (N1 ถง N9) ในอาหารเลยงเชอแขง MRS พบวาม 2 ไอโซเลต คอ N1 และ N2 ทสามารถยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรย Staphylococcus aureus โดยไดคาเฉลยเสนผานศนยกลางวงใสท 1.1 เซนตเมตร ทง 2 ไอโซเลต (ภาพท 4. 5) สวน N3 ถง N9 ไมสามารถยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรย Staphylococcus aureus ได (ตารางท 4.5 )

จากการทดสอบความสามารถในการยบยงเชอแบคทเรย Enterobacter aerogenes, Escherichia coli และ Staphylococcus aureus ของเชอแบคทเรยสกล

Lactobacillus (N1 ถง N9) ในอาหารเลยงเชอแขง NA พบวาทกๆ ไอโซเลต ไมสามารถยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรย Enterobacter aerogenes, Escherichia coli และ Staphylococcus aureus ได (ตารางท 4.6 - 4.8)

จากการทดสอบการยบยงเชอแบคทเรย Enterobacter aerogenes, Escherichia coli และ Staphylococcus aureus ของเชอแบคทเรยสกล Lactobacillus จำานวน 9 ไอโซเลต (N1 ถง N9) ในอาหารเลยงเชอแขง MRS ไดผลดงตารางภาคผนวก ง. เมอนำามาหาคาดวยวธการคำานวณทางสถตแบบแฟกทอเรยล พบวาผลการเกดวงใสของเชอแบคทเรยสกล Lactobacillus แตละไอโซเลท มความแตกตางกนอยางมนยสำาคญทระดบความเชอมน 99% (P ≤ 0.01) สามารถสรปผลไดดงตารางท 4.9

ตารางท 4.9 ผลการทดสอบการยบยงเชอแบคทเรย Enterobacter aerogenes, Escherichia coli และ Staphylococcus aureus ของเชอแบคทเรยสกล Lactobacillus จำานวน 3 ไอโซเลต ทสามารถยบยงได ในอาหารเลยงเชอแขง MRS

เชอแบคทเรย เชอ Lactobacillus

spp.ไอโซเลท

คาเฉลยเสนผานศนยกลางของวงใส

(เซนตเมตร)

N1 1.5167 ±

Escherichia coli N2N3

0.25658a 1.8333 ± 0.11547b

1.5167 ± 0.42525a

Staphylococcus aureus

N1N2

1.1333 ± 0.05774c

1.1833 ± 0.07638c

Enterobacter aerogenes - -

ตวอกษรเหมอนกนในคอลมนเดยวกน ไมแตกตางกนอยางมนยสำาคญ (P ≤ 0.01)

จากตารางท 4.9 เชอแบคทเรยสกล Lactobacillus ทสามารถยบยงเชอแบคทเรย Enterobacter aerogenes, Escherichia coli และ Staphylococcus aureus ไดดทสด จากจำานวน 9 ไอโซเลต คอ เชอแบคทเรยสกล Lactobacillus ไอโซเลตท 2 สามารถยบยงเชอแบคทเรย Escherichia coli ได คาเฉลยเสนผานศนยกลางของวงใส 1.83 เซนตเมตร และสามารถยบยง เชอแบคทเรย Staphylococcus aureus ได คาเฉลยเสนผานศนยกลางของวงใส 1.13 เซนตเมตร

ขอเสนอแนะ1. การทดลองครงนเปนเพยงจดเรมตน ควรศกษาคณสมบต

ตางๆ และสภาวะทเหมาะสมในการผลตสารแบคเทอรโอซน 2. ควรมการศกษาความสามารถของเชอแบคทเรยสกล

Lactobacillus ยบยงเชอแบคทเรยอนๆ เชน เชอแบคทเรยทกอโรค และเชอแบคทเรยทเปนสาเหตอาหารเนาเสยทยงไมไดนำามาทดสอบในการทดลองในครงน

3. ศกษาการทำาใหสารแบคเทอรโอซนบรสทธเพอเพมความสามรถในการยบยงเชอแบคทเรยทกอโรคและและเชอแบคทเรยทเปนสาเหตอาหารเนาเสยเพอประโยชนในการใชจรง

4. ศกษาหาลำาดบกรดอะมโนของสารแบคเทอรโอซนและศกษาในระดบโมเลกลทควบคมการสรางสารแบคเทอรโอซน

5. ศกษาการแยกเชอแบคทเรยสกล Lactobacillus และเชอแบคทเรยแลคตกจากตวอยาง อาหารหมกใหมความหลากหลายมากกวาน

บรรณานกรม

กญจนา ธระกล และคณะ. (2542). จลชววทยาปฏบตการ. กรงเทพฯ : ภาควชาจลชววทยา

คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาตร.ดวงพร คนธโชต. (2537). อนกรมวธานของแบคทเรย และปฏบตการ. กรงเทพฯ : โอเดยนรสโตร.นงลกษณ สวรรณพนจ และปรชา สวรรณพนจ. (2548). จลชววทยาทวไป. พมพครงท 5.

กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.นภา โลหทอง. (2534). กลาเชออาหารหมกและเทคโนโลยการผลต. กรงเทพฯ. ฟนน พบบลชชง.นฐวฒ อตมา. (2551) : Enterobacter aerogenes. [Online].

Available : http :// www.doa.go.th/learning/biotec. Html. htmปารชาต พมขจร และคณะ. (2545). คณสมบตของแบคเทอรโอซนทสรางโดยเชอแบคทเรยแลคตก ทแยกไดจากอาหารหมก. วารสารวจยมหาวทยาลยขอนแกน. 25 (2) : 100 - 121.

ปรนย ศรพนจ และคณะ. (2545). การคดเลอกเชอแบคทเรยแลคตกจากกากถวเหลองอาศยความสามารถใน การสรางกรดและการสรางสารยบยงการเจรญเชอแบคทเรยทกอใหเกดโรคทางเดนอาหาร.วารสาร

วจยมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง. 24 (2) : 67 -72. พไลพรรณ พงษพล. (2550). Escherichia coli. [Online].

Available : http :// www. technoinhome.com/.../wb0300867005de2e.jpgวลาวณย เจรญจรตระกล. ( 2539). ผลการยบยงของ Lactobacillus จากนมเปรยวพรอมดมทมตอ

Staphylococcus aureus Salmonella typhimurium และ Escherichia coli เมอเพาะเลยง รวมกน. สงขลานครนทร วทท. 18 (3) : 301 - 305.ศวาพร ศวเวช. (2535) . วตถเจอปนอาหารทใชในผลตภณฑอาหารประเภทเนอและสตวปก. กรงเทพฯ : ศนยสงเสรมและฝกอบรมเกษตรแหงชาต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.สรยรตน เงนดวง. (2545). การศกษาเชอแบคทเรยแลคตกทผลตแบคเทอรโอซนจากอาหารหมก.

วทยานพนธปรญญาโท. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. สมณฑา วฒนสนธ.(2551). Lactobacillus spp. [Online].

Available : http :// www. pirun.ku.ac.th/~b4755427/index_files/image032.jpgสมบญ เตชะภญญาวฒน. (2518). การศกษาจลนทรยทเปนตวการในระหวางการทำาแหนม. วทยาศาสตรมหาบณทต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. อดสร เศวตววฒน. (2542). วธการเบองตนในการตรวจสอบเชอในกลมเชอแบคทเรยแลคตกทผลต

สารยบยงแบคเทอรโอซน. มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง. อภญญา ผลโกมล. (2551). Staphylococcus aureus. [Online].

Available : http :// www.Merlin S. Bergdoll. 1990.อรอนงค พรงศลกะ. (2550). แบคเทอรโอซนทสรางจากเชอแบคทเรยแลคตก. มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. วารสารวทยาศาสตร. 23 (2) : 145 - 160. Bogovic - Matijasic, F. , Rogelj, B. , Nes, I. F. and Holo, H. (1998). Isolation and characterization of to bateriocin of Lactobacillus acidophilus LF221. Appl. Microbiology. Biotechnology. 49 : 606 - 612Jimenez - Diaz, E. , Desmazeaud, M. , Riuz , J. L. (1993). Plantaricin S and T, two new bacteriocin produced by Lactobacillus plantarum LPCO10 isolated from a green olive fermentation. Appl. Environ. Microbiology. 59 : 1416 - 1424Klaenhammer, T. R. , Ahn, C. , Fremaux, C. (1992) . Molecular properties of Lactobacillus

bacteriocin, PP. 37 - 58. Cited by M.J. Gasson and W.M. De Vos. Ohmomo, S. , Kobayashi, M. , Yajima, M. , Suyanandana, P. , Budka, P. and Somchai, P. (1999). Screening of thermophillic lactic acid bacteria in the tropic. JARQ. 33 : 125- 131.Shillinger, V. S. and Lucke, F. K. (1989). Antibacterial activity of Lactobacillus sake isolated

from meat. Appl. Environ. Microbiology. 55 : 1901 - 1906.

ประวตผวจย

ชอผวจย นางสาวสภา ซองศร

วนเดอนปเกด 2 มนาคม พ.ศ. 2528

ประวตการศกษาสำาเรจการศกษาระดบประถมศกษาในปการศกษา 2540

จากโรงเรยนเหลาใหญ วนาสณฑผดงเวทย อำาเภอกฉนารายณ จงหวดกาฬสนธ

สำาเรจการศกษาระดบมธยมศกษาตอนตนในปการศกษา 2543 และมธยมศกษา ตอนปลายสายวทยาศาสตร - คณตศาสตร ในปการศกษา 2546 จากโรงเรยนบวขาว

อำาเภอกฉนารายณ จงหวดกาฬสนธ ปจจบนศกษาระดบปรญญาตรหลกสตรวทยาศาสตร

บณฑต โปรแกรมวชา ชววทยาประยกต แขนงจลชววทยา คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยา

ไดเขารบการอบรม GMP และ HACCP เมอวนท 16 – 18 สงหาคม พ.ศ. 2549 ISO 9001 : 2000 เมอวนท 9 สงหาคม ISO 14001 เมอวนท 30 สงหาคม

พ.ศ. 2549 การทำาลายพมพดเอนเอ เมอวนท 10 กรกฎาคม 2550 และ เทคนค

การวาดภาพทางพฤษศาสตร เมอวนท 23 กรกฎาคม 2550