บทความวิจัย - nur.psu.ac.th 3541.pdf · 144 วารสารพยาบาลสงขลานครินทร์ ปีที่ 35 ฉบับพิเศษ

143วารสารพยาบาลสงขลานครนทรปท 35 ฉบบพเศษ เดอนกนยายน - ธนวาคม 2558

บทความวจย

ประสทธผลของโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจตอพฤตกรรม

สขภาพของผสงอายโรคหลอดเลอดสมอง

ภารด เหรยญทอง* วไลวรรณ ทองเจรญ** นารรตน จตรมนตร*** วชชดา เจรญกจการ****

บทคดยอ

การศกษาครงนเปนการวจยกงทดลองชนดการศกษา 2 กลม วดกอน-หลงการทดลอง โดยม

วตถประสงคเพอศกษาผลของโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจตอพฤตกรรมสขภาพของผสงอายโรค

หลอดเลอดสมอง กลมตวอยาง คอ ผสงอายโรคหลอดเลอดสมองทเขารบการท�ากายภาพบ�าบดทศนย

สรนธรเพอการฟนฟฯ จ�านวน 40 คน คดเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง แบงเปนกลมควบคม 20

คนและกลมทดลอง 20 คน กลมทดลองไดรบโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจตามกระบวนการของกบสน

ใชระยะเวลาในการศกษา 4 สปดาห เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ประกอบดวย 1) แบบสอบถาม

ขอมลทวไป 2) แบบสอบถามพฤตกรรมสขภาพของผสงอายโรคหลอดเลอดสมอง น�าไปตรวจสอบความ

ตรงของเนอหา โดยผทรงคณวฒ 3 ทาน มคาดชนความตรงตามเนอหาเทากบ .73 และน�าไปหาความเชอ

มนของเครองมอโดยมคาสมประสทธอลฟาของครอนบาค เทากบ .72 วเคราะหขอมลโดยเปรยบเทยบคา

คะแนนเฉลยพฤตกรรมสขภาพกอนและหลงไดรบโปรแกรมในกลมทดลองใชสถตททกลมตวอยางไม

เปนอสระจากกน และเปรยบเทยบคาคะแนนเฉลยพฤตกรรมสขภาพหลงการทดลองระหวางกลมทดลอง

และกลมควบคม ใชสถตทกลมตวอยางเปนอสระจากกน

ผลการวจย พบวา

1) ผสงอายโรคหลอดเลอดสมองหลงไดรบโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจมคะแนนพฤตกรรม

สขภาพมากกวากอนไดรบโปรแกรมอยางมนยส�าคญทางสถต (p < .001)

2) ผสงอายโรคหลอดเลอดสมองกลมทไดรบโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจมคะแนนพฤตกรรม

สขภาพหลงการทดลองมากกวากลมทไมไดรบโปรแกรมอยางมนยส�าคญทางสถต (p < .05)

ขอเสนอแนะ ควรมการน�าโปรแกรมสรางเสรมพลงอ�านาจไปปรบใชกบกลมผสงอายโรคหลอดเลอด

สมองทเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาลโดยการน�าโปรแกรมสรางเสรมพลงอ�านาจไปใชในชวงของการ

เตรยมวางแผนจ�าหนายผปวย ตงแตผปวยเรมเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาล

ค�าส�าคญ: การสรางเสรมพลงอ�านาจ; พฤตกรรมสขภาพ; ผสงอายโรคหลอดเลอดสมอง

* นกศกษาปรญญาโท สาขาการพยาบาลผสงอาย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล

** รองศาสตราจารย ภาควชาการพยาบาลรากฐาน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล

*** ผชวยศาสตราจารยภาควชาการพยาบาลรากฐาน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล

**** ผชวยศาสตราจารย ภาควชาการพยาบาลอายรศาสตร คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล

144 วารสารพยาบาลสงขลานครนทรปท 35 ฉบบพเศษ เดอนกนยายน - ธนวาคม 2558

ความเปนมาของปญหา

โรคหลอดเลอดสมอง (Stroke) เปนปญหาสาธารณสขทส�าคญในทกประเทศทวโลก และเปน

ภาวะฉกเฉนทพบบอยในประเทศไทย ปจจบนพบวามแนวโนมเพมมากขน ผลของการเจบปวยดวยโรค

หลอดเลอดสมองท�าใหเกดความพการ และยงสงผลใหเกดการสญเสยทรพยากรของโลกทงดานบคคล

และเศรษฐกจอยางมาก (นพนธ, 2544) จากสถตของส�านกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค ป 2556 พบวา

โรคหลอดเลอดสมองเปนสาเหตการตายทส�าคญ และยงพบวามอตราการตายสงในกลมประชากรสงอาย

และจากสถตของส�านกนโยบายและยทธศาสตร ป 2546-2555 สรปไดวา อตราการตายดวยโรคหลอด

เลอดสมองมแนวโนมเพมขนเรอย ๆ โดยในป 2555 พบวามผปวยเสยชวตดวยโรคหลอดเลอดสมอง

31.7 ตอประชากร 100,000 คน

โรคหลอดเลอดสมองเปนโรคทสงผลใหเกดความพการอยางเรอรงและรนแรง โดยหนงในสาม

ของผปวยโรคหลอดเลอดสมองเสยชวตภายในหนงเดอนหลงปวย สองในสามทเหลอเกดความพการอยาง

ถาวรหรอชวคราว ผปวยสวนใหญทรอดชวตกลายเปนผดอยความสามารถ แตมจ�านวนไมนอยทอาการด

ขนจนสามารถด�ารงชวตไดตามปกต ความพการรนแรงมากนอยขนอยกบปจจยหลายอยาง เชน ต�าแหนง

ขอบเขตของเนอสมองทถกท�าลาย หรอ อาย เปนตน (นพนธ, 2544) โรคหลอดเลอดสมองยงเปนโรคท

มความรนแรงสง และกอใหเกดความพการในระยะยาว ดงนนการปองกนและรกษาจงมสวนส�าคญอยาง

ยงทจะควบคมโรคนและปองกนภาวะแทรกซอนทอาจเกดขน (พรภทร, 2552) ภายหลงจากผานพนระยะ

เฉยบพลนไปแลว พบวา จะเกดความพการอยางใดอยางหนงตดตวตลอดชวต ผปวยจะยงคงมปญหา

ดานการท�าหนาทของรางกาย และการเคลอนไหว จากความพการหลงเหลออย และจะเกดปญหาดาน

จตใจตามมา และเมอผปวยกลบไปรกษาตวตอทบาน ผปวยจะตองเผชญกบการปรบตวครงใหญ ผลท

ตามมาคอผปวยบางรายมความสามารถในการชวยเหลอตวเองลดลง การไดรบความร การสอน และการ

เสรมสรางพลงอ�านาจ เปนสงดทจะท�าใหผปวยมพฤตกรรมสขภาพทดส�าหรบการปองกนการกลบเปนซ�า

ของโรคได

ดงนนการปองกนการเกดโรคหลอดเลอดสมองซ�าเปนสงส�าคญ ซงสามารถท�าไดโดยการปรบ

เปลยนพฤตกรรมสขภาพ ซงประกอบดวยพฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานอาหาร การออกก�าลง

กาย และการรบประทานยา โดยมการปรบพฤตกรรมดานการรบประทานอาหารทเหมาะสมกบโรค และ

หลกเลยงอาหารทเปนปจจยเสรมท�าใหเกดโรค ไดแก หลกเลยงการรบประทานอาหารเคม หลกอาหารทม

ไขมนสง รบประทานผกและผลไมทกวน (บรรณฑวรรณ, 2554) และพบวา การรบประทานอาหารไม

เพยงพอ จะกอใหเกดภาวะขาดสารอาหารในผปวยโรคหลอดเลอดสมองได และจะสงผลใหการฟนตว

ของกลามเนอลดลงอกดวย (Brynnigsem, Damsgaard, &Husted, 2007) การเลอกรบประทานอาหารท

เพยงพอและเปนประโยชน มความจ�าเปนอยางยงส�าหรบผปวยโรคหลอดเลอดสมอง เนองจากผปวยสญ

เสยวตามนและเกลอแรจากการรบประทานอาหารทไมเพยงพอและไมสมดลตอความตองการของรางกาย

(National Stroke Association, 2006)

การออกก�าลงกายเปนวธหนงทจะชวยท�าใหการฟนฟสมรรถภาพรางกายของผปวยภายหลง

การเกดโรคหลอดเลอดสมองไดดขน ซงการใชโปรแกรมการฟนฟสภาพทเหมาะสมจะชวยใหการฟนตว

ของการท�าหนาทของรางกายดขน ชวยเพมความแขงแรงของกลามเนอ และการมพฤตกรรมการออก

ก�าลงกายอยางตอเนอง จะชวยใหการฟนฟสภาพภายหลงเกดโรคหลอดเลอดสมอง ดยงขน (Resnick,


et al., 2008) จากการทบทวนวรรณกรรม พบวา ภายหลงการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ในระยะเวลา 24

– 48 ชวโมงแรก ผปวยควรไดรบการฟนฟสภาพดวย การออกก�าลงกายหรอการท�ากายภาพบ�าบดทนท

เพราะจะชวยปองกนการหดตวของกลามเนอและการยดตดของขอตอ (รงสรรค, 2550)

พฤตกรรมการรบประทานยา จงเปนอกสาเหตหนงทส�าคญในการท�าใหเกดการกลบเปนโรค

หลอดเลอดสมองซ�า (Carroll, Dennis, Johnson, &Sudlow, 2010) พฤตกรรมการขาดยายงเปนสาเหต

หลกทส�าคญทท�าใหเกดภาวะการอดตนของหลอดเลอด และเปนสาเหตการตายอกดวย (Hamann, Weimar,

Glahn, Busse, &Diener, 2003) และยงพบวาผปวยสงอายโรคหลอดเลอดสมองสวนใหญ จะมปญหา

ดานรางกายและจตใจเปนอยางมาก สงผลใหผปวยสงอายคดวาตนเองเปนภาระแกญาตในการพามาพบ

แพทย ผปวยสงอายจงไมยอมมาพบแพทย และเกดพฤตกรรมการขาดยาและการหยดยาเองตามมา

(ประเสรฐ, 2556)

ดงนน พฤตกรรมสขภาพเปนสงส�าคญตอการด�ารงชวตของผปวยสงอายโรคหลอดเลอดสมอง

เนองจากโรคหลอดเลอดสมองเปนโรคทตองควบคมดแลสขภาพรางกายจากปจจยตางๆ เชน การรบ

ประทานอาหาร การออกก�าลงกาย และการรบประทานยา เพอปองกนการกลบเปนซ�าและยงจะชวยสง

เสรมใหผปวยสงอายมภาวะสขภาพและพฤตกรรมสขภาพทดข นดวยผปวยสงอายควรจะตองมการ

เรยนร และหาแนวทางในการปฏบตตว มการคดและการตดสนใจเกยวกบการปฏบตตว เพอใหเหมาะสม

กบสภาพการเจบปวย

การสรางเสรมพลงอ�านาจของกบสน (Gibson, 1995) เปนกระบวนการทจะท�าใหบคคลเกดการ

ตระหนกรถงปญหาและสาเหตทแทจรงของปญหา ตระหนกรถงศกยภาพทแทจรงและขอจ�ากดของตนเอง

ในการเปลยนแปลงหรอแกไขปญหานน ๆ ซงจะเกดจากกระบวนการวเคราะหสถานการณ การไดปฏบต

และการรวมมอกนแกไขปญหา เปนกระบวนการเรยนรทเกดขนเองภายในตวบคคล ในการพยาบาลผสง

อายโรคหลอดเลอดสมอง โดยการน�าการสรางเสรมพลงอ�านาจ เปนแนวทางเพอเสรมสรางพฤตกรรม

สขภาพของผสงอายนน พยาบาลมบทบาทในการเสรมสรางพลงอ�านาจผสงอายโดยเปนผชวยเหลอ สนบสนน

สงเสรม เปนผสอน ผใหค�าปรกษา และผอ�านวยความสะดวกตาง ๆ เพอใหผสงอายดงเอาแหลงประโยชน

ทงภายในตนเองและจากสงแวดลอมมาใชไดอยางเหมาะสม (นตย, 2545)

จากการทบทวนวรรณกรรมทผานมา พบวา โรคหลอดเลอดสมองเปนโรคทท�าใหผปวยสงอายเกด

การเปลยนแปลงทางดานรางกายและจตใจเปนอยางมาก รวมทงยงสงผลให ผปวยสงอายภายหลงพนระยะวกฤต

มภาวะขาดก�าลงใจและพลงอ�านาจในการท�ากจวตรประจ�าวนตางๆ จงท�าใหมพฤตกรรมสขภาพดานการ

รบประทานอาหารการออกก�าลงกาย และการรบประทานยา เปลยนแปลงไป ซงผวจยจงมความสนใจ

ทจะน�าแนวคดการสรางเสรมพลงอ�านาจของกบสนมาประยกตใชกบผสงอายโรคหลอดเลอดสมองใน

ระยะฟนฟสภาพเพอปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพของผสงอายโรคหลอดเลอดสมอง โดยใชระยะเวลาใน

การท�าโปรแกรม 4 สปดาหเพอใหผสงอายโรคหลอดเลอดสมองเกดพลงและก�าลงใจ รวมถงท�าใหผสงอาย

เกดกระบวนการคด พจารณาถงปญหาทเกดขนและยงสามารถหาแนวทางในการแกไขปญหาทเกดขน

กบตนเองได ยงจะสงผลใหผปวยสงอายโรคหลอดเลอดสมองรสกวาตนเองมพลงอ�านาจ เกดความเชอมน

ในตนเอง สงผลใหเกดพฤตกรรมสขภาพทด ภายหลงเกดโรคหลอดเลอดสมองได


วตถประสงคการวจย

1. เปรยบเทยบพฤตกรรมสขภาพของผสงอายโรคหลอดเลอดสมองกอนและหลงไดรบโปรแกรม

การสรางเสรมพลงอ�านาจ

2. เปรยบเทยบพฤตกรรมสขภาพหลงการทดลองของผสงอายโรคหลอดเลอดสมองกลมทได

รบโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจกบกลมทไมไดรบโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจ

ค�าถามการวจย

1. พฤตกรรมสขภาพของผสงอายโรคหลอดเลอดสมองกอนและหลงไดรบโปรแกรมการสราง

เสรมพลงอ�านาจแตกตางกนหรอไม

2. พฤตกรรมสขภาพของผสงอายโรงหลอดเลอดสมองกลมทไดรบโปรแกรมการสรางเสรมพลง

อ�านาจ แตกตางกบกลมทไมไดรบโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจหรอไม

สมมตฐานการวจย

1. คาเฉลยคะแนนพฤตกรรมสขภาพของผสงอายโรคหลอดเลอดสมองหลงไดรบโปรแกรม

การสรางเสรมพลงอ�านาจมากกวากอนไดรบโปรแกรม

2. คาเฉลยคะแนนพฤตกรรมสขภาพหลงการทดลองของผสงอายโรคหลอดเลอดสมองกลมท

ไดรบโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจมากกวากลมทไมไดรบโปรแกรม

กรอบแนวคดการวจย

การศกษาครงนเปนการศกษาผลของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ�านาจตอพฤตกรรมสขภาพ

ของผสงอายโรคหลอดเลอดสมอง โดยใชแนวคดการสรางเสรมพลงอ�านาจของกบสน (Gibson, 1995)

กระบวนการสรางเสรมพลงอ�านาจของกบสน (Gibson, 1995) เปนกระบวนการทเนนการม

ปฏสมพนธทางบวกระหวางพยาบาลและผปวย การท�างานรวมกนและการมสวนรวม มการแลกเปลยน

ขอมล ความรสก เพอใหผปวยเกดการคดวเคราะห ตระหนกรถงปญหาและสาเหตของปญหา ท�าใหผ

ปวยหาแนวทางในการแกไขปญหา กระบวนการสรางเสรมพลงอ�านาจจะเกดขนเมอผปวยเกดความ

รสกคบของใจ ขดแยง และมปจจยพนฐานเพอสงเสรมกระบวนการสรางเสรมพลงอ�านาจ คอ ความมง

มนทมเท ความรก และความผกพน และจะตองอาศยปจจยทมอทธพลตอบคคล คอ ความเชอ คานยม

ประสบการณสวนบคคล การสนบสนนทางสงคม และการมเปาหมายของตวผปวย จงน�าไปสกระบวนการ

เสรมสรางพลงอ�านาจ ซงประกอบดวย 4 ขนตอน คอ 1) การคนพบปญหาทแทจรง (discovering reality)

คอ ท�าใหผสงอายยอมรบสภาพการณทเกดขนกบตนเองตามสภาพทเปนจรงจากภาวะเจบปวยเรอรง

โดยพยาบาลเปดโอกาสใหผสงอายพดระบายความรสก 2) การสะทอนคดอยางมวจารณญาณ (critical

reflection) ผสงอายจะไดรบการสงเสรมใหใชความสามารถของตนเองในการคดพจารณา ไตรตรอง

ท�าความเขาใจกบสถานการณ 3) การตดสนใจเลอกวธปฏบตทเหมาะสมกบตนเอง (taking charge) การ

เลอกวธปฏบตทตนเองคดวาเหมาะสม โดยใชเหตผลของตนเองในการประกอบการตดสนใจ เปนวธทใช

แกปญหาใหกบตนเอง สามารถตอบสนองความตองการของตนเองได และไดพฒนาทกษะการแกปญหา

เกดความรสกมพลงอ�านาจในตนเอง และ4) การคงไวซงการปฏบตทมประสทธภาพ (holding on)

จากแนวคดดงกลาว ผวจยจงสนใจน�าแนวคดการสรางเสรมพลงอ�านาจของกบสน มาใชเปน

โปรแกรมสรางเสรมพลงอ�านาจตอพฤตกรรมสขภาพของผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โดยน�าขนตอนทง


4 ขนตอนมาปรบใชใหเหมาะสมกบกลมผปวย เพอศกษาผลของโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจตอ

พฤตกรรมสขภาพของผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ดานการรบประทานอาหาร ดานการออกก�าลงกาย

และดานการรบประทานยาวา โปรแกรมสรางเสรมพลงอ�านาจสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพของ

ผปวยโรคหลอดเลอดสมองดานตาง ๆ ไดหรอไม อยางไร

วธการด�าเนนการวจย

การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง (Quasi - Experimental Research) ชนดการศกษา 2 กลม

โดยวดกอนและหลงการทดลอง (Two group pre-post test design)

ประชากรและกลมตวอยาง

คอ ผปวยโรคหลอดเลอดสมอง เพศชายและเพศหญงทมอายตงแต 60 ปขนไป ทเขารบการ

รกษาทคลนกกายภาพบ�าบด ศนยสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาตโดยคดเลอก

เขากลมทดลองและกลมควบคม แบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) ในการวจยครงนค�านวณ

ขนาดกลมตวอยางดวยวธการเปดตารางโคเฮน (Cohen, 1988) โดยอางจากงานวจยของ จนทรา (2554)

ศกษาผลของการใชโปรแกรมสรางเสรมพลงอ�านาจตอพฤตกรรมสขภาพและการควบคมโรคของผปวย

โรคอมพาตครงซก ซงก�าหนดระดบนยส�าคญทางสถต α = .05 อ�านาจการทดสอบ (Power of Test) ท

ระดบ 0.80 และค�านวณขนาดอทธพล (Effect size) คอ 0.80 ซงเปนขนาดอทธพล (Effect size) ขนาด

ใหญ ไดจ�านวนกลมตวอยางกลมละ 20 คน

โดยก�าหนดเกณฑในการคดเขา (Inclusion Criteria) คอ

1) ผสงอายทมอาย 60 ปขนไปทงเพศชายและเพศหญง ปวยเปนโรคหลอดเลอดสมองชนด

ตบหรอตน

2) ก�าลงของกลามเนอแขนและขา (motor power) 1 ขาง ตงแตเกรด 2 ขนไป

3) เปนผทมาเขารบการท�ากายภาพบ�าบดทคลนกกายภาพบ�าบด สปดาหละ 2 ครง

4) ความสามารถในการรบรปกต เขาใจและสอสารภาษาไทยได ประเมนโดยใชแบบประเมน

สภาพสมองเบองตนฉบบภาษาไทย (MMSE Thai-2002) อยในเกณฑปกต

เครองมอทใชในการวจย ประกอบดวย

ชดท 1 เครองมอทใชคดกรองกลมตวอยาง โดยใชแบบประเมนสภาพสมองเบองตน ฉบบ

ภาษาไทย (MMSE-Thai 2002)

ชดท 2 เครองมอทใชในการทดลอง ประกอบดวย

สวนท 1 โปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจผวจยสรางขนตามกรอบแนวคดการสรางเสรม

พลงอ�านาจของกบสน (Gibson, 1995) ซงประกอบดวย 4 ระยะ ระยะท 1 เปนการสรางสมพนธภาพกอน

เขาสโปรแกรม ระยะท 2 การน�ากอนเขาสกระบวนการสรางเสรมพลงอ�านาจและประเมนปจจยทมผลตอ

การสรางเสรมพลงอ�านาจ ระยะท 3 ระยะด�าเนนการสรางเสรมพลงอ�านาจตามขนตอน 4 ขนตอน โดยใช

แผนพลกและคมอการปฏบตตวของผสงอายโรคหลอดเลอดสมองเปนสอประกอบการสรางเสรมพลง

อ�านาจ ไดน�าไปตรวจสอบความตรงของเนอหาโดยผทรงคณวฒ 3 ทาน จากนนน�าไปปรบปรงแกไขให


เหมาะสมตามค�าแนะน�าของผทรงคณวฒและน�าไปทดลองใชกบผสงอายโรคหลอดเลอดสมองท

คลายคลงกบกลมตวอยาง เพอประเมนความเขาใจในเนอหา ปรบปรงแกไขกอนน�าไปใชทดลองตอไป

และระยะท 4 คอระยะประเมนผล

ชดท 3 เครองมอทใชในการเกบขอมล ประกอบดวย 1. แบบสอบถามขอมลทวไป ประกอบดวย ขอมลทวไป ไดแก อาย เพศ สถานภาพ ศาสนา ระดบการศกษา อาชพกอนการเจบปวยครงน รายไดครอบครวเฉลยตอเดอน แหลงทมาของรายได ขอมลเกยวกบการเจบปวยและดแล ไดแก โรคประจ�าตว รางกายดานทออนแรง ระยะเวลาทปวยดวยโรคหลอดเลอดสมอง ระยะเวลาทเขารบการท�ากายภาพบ�าบด ผดแลทบาน สทธในการรกษา พฤตกรรมการปฏบตตวเมอเจบปวย การเจบปวยครงนทานรสกมความเครยด/วตกกงวลหรอไม วธแกไขความเครยด/วตกกงวลทเกดขน 2. แบบสอบถามพฤตกรรมสขภาพผสงอายโรคหลอดเลอดสมอง ซงดดแปลงมาจาก แบบสอบถามสขภาพผปวยอมพาตครงซก ของจนทรา (2554) ซงประกอบดวยขอค�าถาม 25 ขอ น�าไปหาความตรงของเนอหาโดยผทรงคณวฒ 3 ทาน และน�ามาหาคาดชนความตรงตามเนอหา (Content Validity Index: CVI) ได 0.73 การตรวจสอบความเชอมนของเครองมอ (Reliability) ผวจยจะน�าแบบสอบถามพฤตกรรมสขภาพของผสงอายโรคหลอดเลอดสมองไปทดลองใชกบผสงอายทมคณสมบตใกลเคยงกบกลมตวอยาง จ�านวน 10 ราย และน�ามาค�านวณหาคาสมประสทธอลฟาครอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient) ไดเทากบ 0.72

วธการเกบรวบรวมขอมล 1. ผวจยด�าเนนการเรองขอค�ารบรองจรยธรรมการวจยในคนจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล และด�าเนนการขอค�ารบรองจรยธรรมการวจยในคนของศนยสรนธร เพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาต 2. หลงจากไดรบอนญาตใหด�าเนนการวจย ผวจยน�าหนงสอขออนญาตด�าเนนการวจยจากมหาวทยาลยมหดล เสนอตอผอ�านวยการศนยสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาต เพอขออนญาตในการเกบขอมล 3. ผวจยท�าหนงสอแจงไปยงหวหนาคลนกกายภาพบ�าบด ศนยสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาต เพอชแจงวตถประสงค รายละเอยด ขนตอน ระยะเวลาในการเกบขอมล และขอความรวมมอในการท�าวจย จากนนจงด�าเนนการเกบรวบรวมขอมล 4. ขอความยนยอมจากผปวยในการเขารวมการวจยโดยใหพยาบาลผประสานงานประจ�าศนยสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาต คดเลอกผปวยตามคณสมบตทก�าหนดไว หากผปวยสนใจเขารวมการวจย พยาบาลผประสานงานแนะน�าใหพบกบผวจย 5. ผวจยคดเลอกกลมตวอยางเขากลมทดลองและกลมควบคมแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive sampling) โดยด�าเนนการตามขนตอน 6. ผวจยเขาพบกลมตวอยางทงกลมควบคมและกลมทดลองแนะน�าตว ชแจงวตถประสงคของการท�าวจย วธการด�าเนนการวจย และระยะเวลาทเขารวมการศกษา เปดโอกาสใหซกถามปญหา รวมทง

ใหผปวยลงนามยนยอมในการเขารวมการวจย


การพทกษสทธกลมตวอยาง

ในการวจยครงนผวจยค�านงถงจรยธรรม จรรยาบรรณนกวจย โดยผวจยพทกษสทธของกลม

ตวอยาง ตงแตเรมตนกระบวนการเกบรวบรวมขอมลจนกระทงน�าเสนอผลงานวจย โดยไดด�าเนนตามขน

ตอนขอความเหนชอบการท�าวจยในคน จากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคนของคณะพยาบาลศาสตร

มหาวทยาลยมหดล และคณะกรรมการจรยธรรม ศนยสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทย

แหงชาต

ผวจยเรมด�าเนนการโดยผวจยแนะน�าตนเองกบกลมตวอยาง ท�าการชแจงถงรายละเอยดเกยว

กบผวจย หวขอการวจย วตถประสงคการวจย ขนตอนและระยะเวลาการเกบรวบรวมขอมล ประโยชนท

คาดวาจะไดรบจากงานวจย โดยใหผเขารวมวจยเปนผตดสนใจเขารวมการวจยดวยความสมครใจ ไมม

การบงคบใดๆ รวมทงชแจงใหทราบวากลมตวอยางมสทธจะตอบรบหรอปฏเสธไดตามตองการ และเมอ

ตอบรบการเขารวมวจยแลวยงสามารถออกจากการวจยไดทกเมอโดยไมมผลใด ๆ ตอการรกษาทงใน

ปจจบนและอนาคต การวจยนไมกอใหเกดความเสยงหรออนตรายใด ๆ ดานรางกายแกกลมตวอยาง

เมอกลมตวอยางแสดงเจตนาใหความยนยอมโดยลงนามในใบลงนามยนยอมเขารวมการวจย

จะไมมการเปดเผยรายชอหลงจากการวเคราะหขอมลเสรจสนแลว ขอมลทงหมดของกลมตวอยางผวจย

จะเกบรกษาไวเปนความลบอยางเครงครด และจะท�าลายขอมลภายหลงการศกษาแลว 5 ป การน�าขอมล

ไปอภปรายและเผยแพรจะท�าในภาพรวมเทานน ขณะท�าการศกษาวจยถากลมตวอยางมภาวะแทรกซอน

มอาการผดปกต ผวจยจะยตการเกบขอมลทนท และรายงานผดแลทราบทนท เพอใหผปวยไดรบการ

ตรวจวนจฉยและบ�าบดรกษาตอไป

วธการวเคราะหขอมล

การวจยครงนผวจยวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมคอมพวเตอรส�าเรจรป SPSS/PC + (Statisti-

cal Package for Social Science/ Personal Computer Plus) ดงน

1. วเคราะหขอมลทวไปของกลมตวอยาง โดยวธการแจกแจงความถ และรอยละ และเปรยบ

เทยบขอมลทวไปในการจบคระหวางกลมควบคมและกลมทดลองโดยใชคาสถต ไค-สแควร

2. เปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมสขภาพของผสงอาย กอนและหลงเขาโปรแกรมของ

กลมทดลอง โดยใชสถตการทดสอบ Dependent t-test

3. เปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมสขภาพของผสงอาย ระหวางกลมควบคมและกลม

ทดลอง โดยใชสถตการทดสอบ Independent t-test

ผลการวจย

1) ลกษณะขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง

พบวา กลมตวอยางทง 2 กลม ซงผวจยไดทดสอบความแตกตางขอมลสวนบคคลของทง 2

กลมดวยสถตไค-สแควร ในเรองเพศ อาย การศกษา ระยะเวลาในการเกดโรค และระยะเวลาทเขารบการ

ท�ากายภาพบ�าบด พบวา ไมมความแตกตางกน โดยพบวา ผสงอายโรคหลอดเลอดสมองในกลมทดลอง

สวนใหญเปนเพศชาย รอยละ 65 และเพศหญง รอยละ 35 อยในชวงอาย 60-69 ป รอยละ 50 และชวง

อาย 70-79 ป รอยละ 50 สถานภาพสมรสครอยละ 90 นบถอศาสนาพทธทงหมด (รอยละ 100) ระดบการ


ศกษาอยในระดบประถมศกษาและมธยมศกษา รอยละ 30 สวนใหญประกอบอาชพแมบาน/พอบาน รอย

ละ 75 รายไดของครอบครวเฉลยตอเดอน 20,000-30,000 บาท รอยละ 50 รายไดสวนใหญมาจาก

สมาชกในครอบครว รอยละ 55 เพยงพอตอการใชจายรอยละ 100 และพบวามโรคประจ�าตวคอโรคความ

ดนโลหตสงรอยละ 90 สวนใหญมอาการออนแรงดานซาย รอยละ 55 โดยมระยะเวลาทปวยดวยโรค

หลอดเลอดสมอง 1 ปขนไป รอยละ 65 ซงสวนใหญเขารบการท�ากายภาพบ�าบด 3-6 เดอน รอยละ 50

และ 1 ปขนไป รอยละ 45 และสวนใหญมผดแลทบานคอภรรยา รอยละ 55 ใชสทธในการรกษาสวนใหญ

คอสทธผพการ รอยละ 60 พฤตกรรมเมอเจบปวยจะไปพบแพทยทกครง (รอยละ 100)และจากการเจบ

ปวยครงนไมเกดความเครยด/ความวตกกงวล รอยละ 65 ซงถาเกดความเครยดจะมวธแกไขโดยพดคย

กบญาต รอยละ 60

ส�าหรบผสงอายกลมควบคม สวนใหญเปนเพศชาย รอยละ 60 และเพศหญง รอยละ 40 สวน

ใหญอยในชวงอาย 70-79 ป รอยละ 60สถานภาพสมรสค รอยละ 80นบถอศาสนาพทธทงหมด รอยละ

100ระดบการศกษาอยในระดบประถมศกษา รอยละ 50สวนใหญประกอบอาชพแมบาน/พอบาน รอยละ

45รายไดของครอบครวเฉลยตอเดอนมากกวา 30,000 บาท รอยละ 30 รายไดสวนใหญมาจากสมาชกใน

ครอบครว รอยละ 65เพยงพอตอการใชจาย รอยละ 100 และพบวามโรคประจ�าตวคอ โรคความดนโลหต

สง รอยละ 90สวนใหญมอาการออนแรงดานซาย รอยละ 70โดยมระยะเวลาทปวยดวยโรคหลอดเลอด

สมอง 1 ปขนไป รอยละ 75ซงสวนใหญเขารบการท�ากายภาพบ�าบด 1 ปขนไป รอยละ 50และสวนใหญม

ผดแลทบานคอบตร/หลาน รอยละ 35 ใชสทธในการรกษาสวนใหญคอ สทธผพการ รอยละ 40 พฤตกรรม

เมอเจบปวยจะไปพบแพทยทกครง รอยละ 100 และจากการเจบปวยครงนสวนใหญไมเกดความเครยด/

ความวตกกงวล รอยละ 55ซงถาเกดความเครยดจะมวธแกไขโดยพดคยกบญาต รอยละ 70

2) ลกษณะพฤตกรรมสขภาพของกลมตวอยางกอนเขารวมโปรแกรม

ผวจยตรวจสอบขอตกลงเบองตน กอนการวเคราะหขอมลดวยสถตท ซงผานขอตกลงเบองตน

คอ ขอมลมการแจกแจงเปนโคงปกต ขอมลมมาตรวดอยในระดบชวงมาตราและอตราสวนมาตรา และ

ความแปรปรวนของกลมตวอยางทง 2 กลมเทากน

กลมควบคมและกลมทดลองมพฤตกรรมสขภาพทงโดยรวมและดานการออกก�าลงกายกอนเขา

รวมโปรแกรมแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถตท p < .05 และ p < .001 ตามล�าดบ แตมพฤตกรรม

สขภาพดานการรบประทานอาหารและดานการรบประทานยา ไมแตกตางกน อยางมนยส�าคญทางสถต

(p > .05) โดยกลมควบคมมพฤตกรรมสขภาพโดยรวม และมพฤตกรรมสขภาพดานการรบประทาน

อาหาร พฤตกรรมสขภาพดานการออกก�าลงกาย พฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานยาอยในระดบสง

(M = 4.24, SD = 0.31, M = 4.15, SD = 0.40, M = 3.91, SD = 0.65 และ M = 4.85, SD = 0.29 ตาม

ล�าดบ ) ส�าหรบกลมทดลองทมพฤตกรรมสขภาพโดยรวม พฤตกรรมสขภาพการรบประทานอาหาร และ

พฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานยาอยในระดบสง (M = 3.99, SD = 0.16, M = 4.07, SD = 0.22

และM = 4.93, SD = 0.15 ตามล�าดบ ) สวนพฤตกรรมสขภาพดานการออกก�าลงกายอยในระดบปาน

กลาง (M = 3.18, SD = 0.45 ) (ตาราง 1)


ตาราง 1

เปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมสขภาพของผสงอายโรคหลอดเลอดสมองกอนและหลงเขารวม

โปรแกรมของกลมควบคมและกลมทดลอง จ�าแนกตามพฤตกรรมสขภาพโดยรวมรายดาน

กอนการทดลอง(n=20) หลงการทดลอง(n=20) t p-value

M S แปลผล M S แปลผล

กลมควบคม

พฤตกรรมสขภาพโดยรวม 4.24 0.31 สง 4.23 0.29 สง 0.46 .322

- ดานการรบประทานอาหาร 4.15 0.40 สง 4.23 0.37 สง 0.61 .271

- ดานการออกก�าลงกาย 3.91 0.65 สง 4.23 0.64 สง 0.34 .367

- ดานการรบประทานยา 4.85 0.29 สง 4.23 0.21 สง 0.96 .174

กลมทดลอง


-ดานการรบประทานอาหาร 4.07 0.22 สง 4.36 0.14 สง 6.12 .000

-ดานการออกก�าลงกาย 3.18 0.45 ปานกลาง 4.09 0.24 สง 7.57 .000

-ดานการรบประทานยา 4.93 0.15 สง 4.95 0.15 สง 1.00 .165

3) ผลของการสรางเสรมพลงอ�านาจตอพฤตกรรมสขภาพของผสงอายโรคหลอดเลอดสมอง ผวจยตรวจสอบขอตกลงเบองตน กอนการวเคราะหขอมลดวยสถตท ซงผานขอตกลงเบองตนคอ ขอมลมการแจกแจงเปนโคงปกต ขอมลมมาตรวดอยในระดบชวงมาตราและอตราสวนมาตรา และความแปรปรวนของกลมตวอยางทง 2 กลมเทากน ผสงอายโรคหลอดเลอดสมองหลงไดรบโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจมคะแนนพฤตกรรมสขภาพโดยรวม พฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานอาหาร และพฤตกรรมสขภาพดานการออกก�าลงกาย สงกวากอนไดรบโปรแกรมอยางมนยส�าคญทางสถต p < .001 สวนพฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานยา ไมแตกตางกน อยางมนยส�าคญทางสถต (p > .05) โดยกอนการทดลองกลมตวอยางมพฤตกรรมสขภาพโดยรวม พฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานอาหาร และพฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานยา อยในระดบสง สวนพฤตกรรมสขภาพดานการออกก�าลงกาย อยในระดบปานกลาง และพบวาหลงการทดลองมพฤตกรรมสขภาพโดยรวม พฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานอาหาร พฤตกรรมสขภาพดานการออกก�าลงกาย และพฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานยา อยในระดบสง (M = 4.41, SD = 0.13, M = 4.36, SD = 0.14, M = 4.09, SD = 0.24 และ M = 4.95, SD = 0.15 ตามล�าดบ) ผสงอายโรคหลอดเลอดสมองกลมทไดร บโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจมคะแนนพฤตกรรมสขภาพโดยรวมและดานการรบประทานอาหารสงกวากลมทไมไดรบโปรแกรมอยางมนยส�าคญทางสถต p < .05 สวนพฤตกรรมดานการออกก�าลงกายและดานการรบประทานยา ไมแตกตางกน อยางมนยส�าคญทางสถตท p < .05 โดยพบวา กลมควบคมและกลมทดลอง ยงคงมพฤตกรรมสขภาพโดยรวม และพฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานอาหาร พฤตกรรมสขภาพดานการออกก�าลงกาย

และพฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานยา อยในระดบสง (ตาราง 2)


ตาราง 2 เปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมสขภาพของผสงอายโรคหลอดเลอดสมองกลมควบคม

และกลมทดลอง จ�าแนกตามพฤตกรรมสขภาพโดยรวมและรายดาน

กอนการทดลอง(n=20) หลงการทดลอง(n=20) t p-value

M S แปลผล M S แปลผล

กลมควบคม


- ดานการรบประทานอาหาร 4.15 0.40 สง 4.07 0.22 สง 0.71 .241

- ดานการออกก�าลงกาย 3.91 0.65 สง 3.18 0.45 ปานกลาง 4.08 .000

- ดานการรบประทานยา 4.85 0.29 สง 4.93 0.15 สง 1.11 .137

กลมทดลอง


-ดานการรบประทานอาหาร 4.11 0.37 สง 4.36 0.14 สง 2.79 .004

-ดานการออกก�าลงกาย 3.89 0.64 สง 4.09 0.24 สง 1.26 .107

-ดานการรบประทานยา 4.89 0.21 สง 4.95 0.15 สง 0.98 .165

อภปรายผลการวจย 1. ลกษณะขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง กลมตวอยางในการศกษาครงน คอ ผสงอายโรคหลอดเลอดสมอง ทมาเขารบการท�ากายภาพบ�าบดทศนยสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพฯ ผลทไดจากการศกษาครงน พบวา ผสงอายสวนใหญทงกลมควบคมและกลมทดลอง เปนวยสงอายตอนกลาง (อาย 70-79 ป) ซงเปนชวงวยของผสงอายทพบอบตการณการเกดโรคหลอดเลอดสมองมากทสด สอดคลองกบอบตการณการเกดโรคหลอดเลอดสมองของ American Heart Association (2014) และสวนใหญกลมตวอยางเปนเพศชาย มการศกษาอยในระดบประถมศกษา ซงสอดคลองกบ American Heart Association (2013) วา เพศชายมความเสยงมากกวาเพศหญงในการเกดโรคหลอดเลอดสมอง สวนรายไดของครอบครว 20,000 -30,000 บาทตอเดอน ซงกลมตวอยางใหขอมลวาเปนรายไดทเพยงพอตอการใชจาย เพราะผปวยมแหลงสนบสนนในเรองของการรกษาคอใชสทธคนพการในการรกษาอกดวย สอดคลองกบการศกษาของ วณา (2545) ทศกษาผลของโปรแกรมสนบสนนครอบครวตอการปรบตวของผสงอายโรคหลอดเลอดสมอง พบวา รายไดของครอบครวเปนความมนคงทางเศรษฐกจ ท�าใหบคคลเกดความรสกมนคงในชวต นอกจากนยงท�าใหสามารถแสวงหาแหลงประโยชนตอสขภาพได จากขอมลการเจบปวยและการดแลพบวา สวนใหญมโรคประจ�าตวคอ โรคความดนโลหตสง สอดคลองกบ American Heart Association (2013) และ กงแกว (2550) ทกลาวไววา ภาวะความดนโลหตสงเปนปจจยเสยงทส�าคญทสด ทท�าใหเกดโรคหลอดเลอดสมอง และสวนใหญมอาการออนแรงดานซาย 2. ลกษณะพฤตกรรมสขภาพของกลมตวอยางกอนเขารวมโปรแกรม ลกษณะพฤตกรรมสขภาพของกลมตวอยางทงกลมควบคมและกลมทดลองกอนการศกษา พบวากลมตวอยางทง 2 กลม มพฤตกรรมสขภาพโดยรวม และพฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานอาหาร พฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานยา อยในระดบสง พฤตกรรมสขภาพดานการออกก�าลงกายกลม


ควบคม อยในระดบสง สวนกลมทดลอง อยในระดบปานกลาง เนองจากกลมตวอยางทง 2 กลมเปนผปวยทเขารบการรกษาตวทศนยสรนธรเพอการฟนฟฯ ท�าใหมโอกาสไดรบการท�ากายภาพบ�าบดจากนกกายภาพบ�าบดอยางตอเนอง ไดรบค�าแนะน�าเกยวกบการปฏบตตว และการดแลพฤตกรรมสขภาพอยางตอเนอง ตามแนวปฏบตของศนยสรนธรฯ และทงน อาจเนองมาจาก ผปวยทง 2 กลม มระยะเวลาของการเปนโรคหลอดเลอดสมอง 1 ปขนไป และกลมตวอยางเขามารบการท�ากายภาพบ�าบดเปนระยะเวลา 1 ปขนไป ซงสอดคลองกบการศกษาของโฉมพไล (2552) ทศกษาความหวงในผปวยโรคหลอดเลอดสมองระยะฟนฟสภาพ พบวา ผปวยโรคหลอดเลอดสมองทมระยะเวลาการเจบปวยของโรคและระยะเวลาฟนฟสภาพมากกวา 3 เดอนขนไป มพฤตกรรมในการออกก�าลงกายและการดแลตนเองดขน และอาจเปนเพราะกลมตวอยางทง 2 กลม มผดแลทบาน คอ ภรรยาและบตรหลาน ซงจะเปนผดแลเรองการรบประทานอาหารและการรบประทานยาใหกบผปวย สวนพฤตกรรมสขภาพดานการออกก�าลงกายของกลมทดลอง อยในระดบปานกลาง ทงน อาจเปนเพราะผสงอายในกลมทดลอง ไดรบการท�ากายภาพบ�าบดจากทศนยสรนธรฯ ซงกลมตวอยางทงสองกลมไดรบเหมอนกน และเหนวาเพยงพอแลวจงไมไดมการน�ากลบไปปฏบตตอทบาน รวมถงเกดความไมมนใจวาเมอกลบไปบานแลวจะสามารถออกก�าลงกายไดถกตองเหมอนกบทนกกายภาพบ�าบดสอนหรอไม สอดคลองกบงานวจยของ อจฉราภรณ (2553) ทศกษา การพฒนาแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการสงเสรมพฤตกรรมการออกก�าลงกายในผสงอายโรคเบาหวาน คลนกเบาหวาน โรงพยาบาลพงงา พบวา ผสงอายโรคเบาหวานทไมออกก�าลงกายเปนเพราะ ผสงอายไมแนใจวาการออกก�าลงกายทปฏบตอยถกตองตามหลกการหรอไม จงงดการออกก�าลงกายไป 3. ผลของการสรางเสรมพลงอ�านาจตอพฤตกรรมสขภาพของผสงอายโรคหลอดเลอดสมอง 3.1 สมมตฐานการวจย 1: คาเฉลยคะแนนพฤตกรรมสขภาพของผสงอายโรคหลอดเลอดสมองหลงไดรบโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจมากกวากอนไดรบโปรแกรม ผลทไดจากการศกษาเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมสขภาพของผสงอายโรคหลอดเลอดสมองกอนและหลงไดรบโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจครงน พบวา ผสงอายโรคหลอดเลอดสมองหลงไดรบโปรแกรมสรางเสรมพลงอ�านาจมคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมสขภาพโดยรวม สงกวากอนไดรบโปรแกรมฯ อยางมนยส�าคญทางสถตท p < 0.001 ซงเปนไปตามสมมตฐานการวจยทต งไว แสดงใหเหนวา โปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจมผลตอพฤตกรรมสขภาพของผสงอายโรคหลอดเลอดสมองซงเปนผลมาจากการสรางสมพนธภาพทดกบผสงอาย โดยการเขาไปพบและพดคยกบผสงอายดวยทาทางยมแยม แจมใส เปนมตร เพอใหผสงอายเกดความไววางใจและเตมใจทจะเปดเผยปญหาและความรสกซงสงเกตไดจากการพบและพดคยกบผสงอายในครงตอไป จะพบวาผสงอายสามารถจดจ�าผวจยได แสดงทาทเปนมตรกบผวจย และผสงอายกลาทจะบอกปญหาของผสงอายตอผวจย ซงสอดคลองกบการศกษาของ เสาวลกษณ (2556) ทศกษาผลของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ�านาจตอการรบรสมรรถนะในการดแลตนเองของผสงอายโรคความดนโลหตสง พบวา การเรมตนสมพนธภาพทด เพอใหเกดบรรยากาศทอบอนและผอนคลาย เกดความไววางใจ เปนสงส�าคญ จะท�าใหผสงอายเกดความไววางใจ เพอเปนการเรมตนกระบวนการเสรมสรางพลงอ�านาจ ทผวจยตงค�าถามใหผสงอายไดคด วเคราะห และคนพบวา อะไรเปนสาเหตของการเจบปวยในครงน (Beliefs) และจากประสบการณทผานมาจะตองท�าอยางไรจงจะหายจากการเจบปวยครงน (Experience) ผสงอายเรยนรแหลงสนบสนนของตนเอง (social support) รวาตวผสงอายเองยงมคณคาตอลกหลานและบคคลรอบขาง (Values) สงผลใหเกดความมงมนและวางเปาหมายในการรกษาตวครงน (Commitment) ซงเปนผลมาจากโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจ

ของกบสน (Gibson, 1995) ทประกอบดวย 4 ขนตอน ดงน


ขนตอนท 1 การคนพบปญหาทแทจรง (Discovering Reality) พบวา ผสงอายโรคหลอดเลอดสมองเขาใจและตระหนกถงสาเหตและปญหาทเกดขน ซงสวนใหญผสงอายบอกวา สาเหตทท�าใหเกดโรคหลอดเลอดสมองในครงนมาจากโรคประจ�าตว คอโรคความดนโลหตสง เกดจากการทไมไดควบคมการรบประทานอาหาร และผสงอายบางรายไมไดมการควบคมการรบประทานยาโรคความดนโลหตสง ท�าใหเกดโรคหลอดเลอดสมอง ซงสอดคลองกบการศกษาของ จรชาต (2550) ทศกษาผลของการเสรมสรางพลงอ�านาจในการออกก�าลงกายของผสงอาย สถานสงเคราะหคนชราวยทองนเวศน จงหวดเชยงใหมพบวา การคนพบสถานการณจรง การรจกตนเอง ท�าใหผสงอายไดคนพบและยอมรบสถานการณทเกดขนจรง ขนตอนท 2 การสะทอนคดอยางมวจารณญาณ (Critical Reflection) พบวา กระบวนการนชวยใหผสงอายโรคหลอดเลอดสมอง ไดคดหาแนวทางหรอวธการแกไขสาเหตและปญหาทเกดขนกบตนเองได ซงสอดคลองกบการศกษาของ ประภสสร (2549) ทศกษาผลของการสรางเสรมพลงอ�านาจตอการปรบตวของผปวยอมพาตครงซก พบวา การกระตนใหผปวยสะทอนคดออกมา จะท�าใหผปวยเขาใจถงปญหาและสาเหตทเกดขนกบตนเองไดมากยงขน ข นตอนท 3 การตดสนใจเลอกวธปฏบตทเหมาะสม (Taking Charge) พบวา กลมตวอยางพยายามปฏบตตามแนวทางทเลอกและใหพนธะสญญาไวกบผวจย ซงสอดคลองกบการศกษาของ เสาวลกษณ (2556) ทศกษาผลของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ�านาจตอการรบรสมรรถนะในการดแลตนเองของผสงอายโรคความดนโลหตสง พบวาซงพบวาการสอดแทรกการใหความรกบผปวย มสวนชวยใหผปวยเกดกระบวนการคดวเคราะหเกยวกบตนเองเหมาะสมตามความเปนจรง และรสกมพลงอ�านาจมากขน ข นตอนท 4 การคงไวซงการปฏบตทมประสทธภาพ (Holding On) ผวจยพดคย ใหก�าลงใจผสงอายโรคหลอดเลอดสมอง ใหเกดความรสกมนใจ และมก�าลงใจทจะปฏบตตามพนธะสญญาอยางตอเนอง เพอเปนการคงไวซงการปฏบตทมประสทธภาพ ซงสอดคลองกบการศกษาของ เสาวลกษณ (2556) ทศกษาผลของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ�านาจตอการรบรสมรรถนะในการดแลตนเองของผสงอายโรคความดนโลหตสง พบวา ภายหลงสนสดโปรแกรม ผปวยเกดความมนใจและมงมนในการปฏบต ผลการวจยน สอดคลองกบการศกษาของฟราเอส (Fraas, 2011) ทศกษาการท�าใหคณภาพชวตของผปวยโรคหลอดเลอดสมองดขน โดยตองใชการเสรมสรางพลงอ�านาจเพอชวยใหผปวยเกดพลงอ�านาจ เกดกระบวนการจดการและแกไขปญหาทเกดขน ซงสอดคลองกบบทความของกลมผปวยโรคหลอดเลอดสมอง (Stroke Association of Southern California, 2014) พบวา ผปวยและครอบครวทไดรบการสรางเสรมพลงอ�านาจ จะท�าใหเกดก�าลงใจในการด�าเนนชวต และเกดก�าลงใจในการเรยนรเพอเกดทกษะในการฟนฟสภาพใหดขน ผลจากการเขารวมโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจตอพฤตกรรมในดานตางๆ สามารถอภปรายได ดงน พฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานอาหาร และพฤตกรรมดานการออกก�าลงกาย พบวา ภายหลงการเขารวมโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจ กลมทดลองมคะแนนพฤตกรรมดานการรบประทานอาหาร และคะแนนพฤตกรรมดานการออกก�าลงกายเพมสงขนอยางมนยส�าคญทางสถต (p < 0.05) เนองมาจากการเขารวมโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ�านาจ ท�าใหกลมทดลองไดรบความรเพมเตมเกยวกบการรบประทานอาหารและการออกก�าลงกายจากคมอทผวจยสรางขน ท�าใหกลมทดลองเลอกวธการปฏบตไดถกตอง ตามพนธะสญญาทใหไว ซงสอดคลองกบการศกษาของ จนทรา (2554) ทศกษาผล


ของการใชโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจตอพฤตกรรมสขภาพและการควบคมโรคของผปวยอมพาตครงซก พบวา ผปวยอมพาตครงซกหลงเขารวมโปรแกรมมพฤตกรรมสขภาพสงกวากอนเขารวมโปรแกรมอยางมนยส�าคญทางสถต ส�าหรบ พฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานยา พบวา ภายหลงการเขารวมโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจ กลมทดลองมคะแนนพฤตกรรมดานการรบประทานยาเพมสงขนเพยงเลกนอย และไมแตกตางอยางมนยส�าคญ ทเปนเชนนอาจเนองมาจากกลมตวอยางเปนผปวยทเขารบการรกษาอยางตอเนองจงมพฤตกรรมการรบประทานยาตามทแพทยสงอยางสม�าเสมอและเครงครดในการปฏบตตวอยางถกตอง ท�าใหคะแนนพฤตกรรมดานนสงกวาดานอน 3.2 สมมตฐานการวจย 2: คาเฉลยคะแนนพฤตกรรมสขภาพหลงการทดลองของผสงอายโรคหลอดเลอดสมองกลมทไดรบโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจมากกวากลมทไมไดรบโปรแกรม ผลทไดจากการศกษาเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมสขภาพหลงการทดลองของผสงอายโรคหลอดเลอดสมองกลมทไดรบโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจกบกลมทไมไดรบโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจในครงน พบวา ผสงอายโรคหลอดเลอดสมองหลงไดรบโปรแกรมสรางเสรมพลงอ�านาจมคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมสขภาพโดยรวม สงกวากลมทไมไดรบโปรแกรมอยางมนยส�าคญทางสถตท p < 0.05 ซงเปนไปตามสมมตฐานทต งไว แสดงใหเหนวา กลมทไมไดรบโปรแกรม แตไดรบการท�ากายภาพบ�าบดและค�าแนะน�าการปฏบตตวตามปกตของศนยสรนธรฯนน อาจไมท�าใหเกดกระบวนการคดวเคราะหหาสาเหตและแนวทางการปฏบตทเหมาะสม และไมไดรบการสอนใหความรเกยวกบการรบประทานอาหารและการปฏบตตว ตามโปรแกรมสรางเสรมพลงอ�านาจทกลมทดลองไดรบ ซงโปรแกรมนจะชวยใหผสงอาย เกดการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานอาหาร และพฤตกรรมสขภาพดานการออกก�าลงกาย สงผลใหกลมทไมไดรบโปรแกรมมคะแนนพฤตกรรมสขภาพไมแตกตางจากกอนการทดลอง ซงสอดคลองกบการศกษาของ ประภสสร (2549) ทศกษาผลของการสรางพลงอ�านาจตอการปรบตวของผปวยอมพาตครงซก พบวา หลงผปวยอมพาตครงซกเขารวมโปรแกรมสรางพลงอ�านาจ

มพฤตกรรมการปรบตวสงกวากอนไดรบ ขอเสนอแนะดานการปฏบตการพยาบาล 1. ควรมการน�าโปรแกรมสรางเสรมพลงอ�านาจไปปรบใชกบกลมผสงอายโรคหลอดเลอดสมองทเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาล ทงนเพอใหผสงอายโรคหลอดเลอดสมองทเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาล มพฤตกรรมสขภาพและการปฏบตตวภายหลงเกดโรคไดด และมความเชอมนในการปฏบตตวมากขน โดยการน�าโปรแกรมสรางเสรมพลงอ�านาจไปใชในชวงของการเตรยมวางแผนจ�าหนายผปวย สอดแทรกตงแตผปวยเรมเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาล 2. ควรมการจดอบรมเกยวกบการสรางเสรมพลงอ�านาจในขนตอนตาง ๆ โดยเนน ทกษะในระยะของการสรางสมพนธภาพกบผปวย และการน�าผปวยเขาสระยะ Precondition ของกระบวนการสรางเสรมพลงอ�านาจใหกบพยาบาล เพอใหพยาบาลเกดการเรยนรและมทกษะในการชวยเหลอผปวยใหเกดกระบวนการสรางเสรมพลงอ�านาจตอไป ขอเสนอแนะส�าหรบงานวจยตอไป ควรมการศกษาผลของโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจกบผสงอายโรคเรอรงอนๆ เพอเปนการเปรยบเทยบผลของโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจวามความแตกตางกนหรอไม ขอจ�ากดในการวจย 1. เนองจากการศกษาครงน เกบขอมลทศนยสรนธรเพอการฟนฟ ซงเปนสถานทเหมาะสมตอ


การศกษา แตมขอจ�ากดคอ กลมตวอยางเปนกลมทมพนฐานความรเกยวกบการปฏบตตวอยบางแลว จงอาจสงผลใหผลการศกษาของกลมตวอยางทง 2 กลมไมแตกตางกนมากนก และท�าใหมขอจ�ากดในการน�าผลการวจยไปใชได 2. เนองจากการศกษาครงนเปนการวจยกงทดลอง ซงผวจยไมไดมการจบคในเรองของคะแนนพฤตกรรมสขภาพตงแตเรมตน จงอาจสงผลใหกลมตวอยางทง 2 กลม มความแตกตางกนในเรองของพฤตกรรมสขภาพเลกนอย จงอาจสงผลตอผลการวจยได

บรรณานกรมกงแกว ปาจรย. (2550). การฟนฟสมรรถภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมอง. กรงเทพมหานคร: เอน. พ. เพลส.จรชาต ชมภ. (2550). การเสรมสรางพลงอ�านาจในการออกก�าลงกายของผสงอาย สถานสงเคราะหคนชรา วยทองนเวศน จงหวดเชยงใหม. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาการสงเสรมสขภาพ, มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.จนทรา คงเจรญ. (2554). ผลของการใชโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ�านาจตอพฤตกรรมสขภาพและการ ควบคมโรคของผปวยโรคอมพาตครงซก. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา การพยาบาลเวชปฏบตชมชน มหาวทยาลยนเรศวร, พษณโลก.โฉมพไล นนทรกษา. (2552). ความหวงในผปวยโรคหลอดเลอดสมองระยะฟนฟ. วทยานพนธพยาบาล ศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน.นตย ทศนยม. (2545). การสงเสรมสขภาพ: มตการสรางพลงอ�านาจ. วารสารคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน, 25(2), 103-114. นพนธ พวงวรนทร. (2544). โรคหลอดเลอดสมอง (พมพครงท 2). กรงเทพมหานคร: เรอนแกวการพมพ.บรรณฑวรรณ หรญเคราะห. (2554). การปองกนไมใหโรคกลบเปนซ�า. ใน งามจตร จนทรสาธต

(บรรณาธการ), คมอการฟนฟสมรรถภาพ ผปวยโรคหลอดเลอดสมองส�าหรบญาตทดแลผปวย ทบาน. กรงเทพมหานคร:เดอะซน กรป.ประภสสร สมศร. (2549). ผลของการสรางพลงอ�านาจตอการปรบตวของผปวยอมพาตครงซก. วทยานพนธ ปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑตสาขาวชาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย ขอนแกน, ขอนแกน.ประเสรฐ อสสนตชย. (2556). ปญหาการใชยาในผสงอาย 2. 23 กนยายน 2556. http://www. si.mahidol.ac.th พรภทร ธรรมสโรช. (2552). โรคหลอดเลอดสมอง ใน ประสาทวทยาทางคลนก. (หนา 61-97) กรงเทพมหานคร: จรลสนทวงศการพมพ.รงสรรค ชยเสวกล. (2550). การรกษาทางอายรกรรม. ใน กงแกว ปาจรย (บรรณาธการ), การฟนฟ สมรรถภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมอง(หนา 35-58).กรงเทพมหานคร: เอน. พ. เพลส.วณา ลมสกล. (2545). ผลของโปรแกรมสนบสนนของครอบครวตอการปรบตวของผสงอายโรคหลอด เลอดสมอง. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผสงอาย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพมหานคร.สถาบนประสาทวทยา. (2550). แนวทางการพยาบาลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ส�าหรบพยาบาลทวไป. กรงเทพมหานคร: กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข.


เสาวลกษณ สขพฒนศรกล. (2556). ผลของโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจตอการรบรสมรรถนะใน การดแลตนเองของผสงอายโรคความดนโลหตสง. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหา บณฑต(การพยาบาลผสงอาย) บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพมหานคร.อจฉราภรณ พลศร. (2553). การพฒนาแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการสงเสรมพฤตกรรมการออก ก�าลงกายในผสงอายโรคเบาหวาน คลนกเบาหวาน โรงพยาบาลพงงา. การคนควาแบบอสระ พยาบาลศาสตรมหาบณฑตสาขา วชาการพยาบาลผสงอายบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.Brynningsem, P. K., Damsgaard, E. M. S., & Husted, S. E. (2007). Improved nutritional status in elderly patients 6 months after stroke. J Nutr Health Aging, 11, 75-79.Carroll, R. O., Dennis, M., Johnson, M., &Sudlow, C. (2010). Improving adherence to medication in stroke survivors (IAMSS): a randomized controlled trial: study protocol. BMC Neurology, 10, 1-9.Cohen, J. (1988). Statistical Power Analysis for the Behavirol Science. (2nd ed.), New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.Fraas, M. R. (2011). Enhancing Quality of life for Survivors of stroke Through Phenomenology. Top Stroke Rehabil, 18(1), 40-46.Gibson, C.H. (1995). The process of empowerment in mothers of chronically ill children. Journal of Advanced Nursing, 21, 1201-1210.Hamann, G. F., Weimar, C., Glahn, J., Busse, O., &Diener, H. C. (2003). Adherence to Secondary Stroke Prevention Strategies – Results from the German Stroke Data Bank. Cerebro vascular Diseases, 15, 282-288.Resnick, B., Michale, K., Shaughnessy, M., Kopunek, S., Nahim, E. S., &Macko, R. F. (2008). Motivators for Treadmill Exercise After Stroke. Top Stroke Rehabil, 15(5), 494-502.Stroke Association of southern California. (2014). Guidance for Stroke Prevention and Recovery:

Empowerment after stroke. Retrieved May 9, 2014. From http://www.strokesocal.org

National Stroke Association. (2006). Recovery After Stroke: Healthy Eating. Retrieved September

10, 2013.from http://www.stroke.org


The Effectiveness of Empowerment Program on Health

Behavior of Older Adults with Stroke

Paradee Leangthong * Vilaivan Thongcharoen** Narirat Jitramontree*** Vishuda Chareonkitkarn****

Abstract

This study was a quasi-experimental research which studied 2 groups pre-post testdesign under the objectives of studying the results of an empowerment program on the health behaviors of older stroke patients. The sample group comprised 40 older stroke patients who received regular physical therapy at Sirindhorn National Medical Rehabilitation Centre screened into specific groups, divided into 20 subjects in the control group and 20 subjects in the experimental group. The experimental group entered an empowerment program according to the stages of Gibson’s model for 4 weeks. Tools used in collecting data comprised 1) general informationquestionnaire, 2) questionnaire of health behaviors of older stroke patients, tested for content validity by 3 honorary experts, with Content Validity Index (CVI) of 0.73 and tested for reliability with Cronbach’s alpha coefficient of 0.72. Data analysis was done by comparison of average scores of health behaviors of older stroke patients between before and after entering the empowerment program of the experimental group was conducted using independent t-test and comparison of average scores of health behaviors between the experimental and control groups using dependent t-test. The results showed that: 1) Older stroke patients who entered the empowerment program had higher health behavior scores than prior to entering the program with statistical significance (p < .001). 2) Older stroke patients who entered the empowerment program had higher average scores for health behaviors than the group that did not enter the program with statistical significance (p < .05). Recommendations –The empowerment program should be applied to older stroke patients receiving treatment at hospitals, whereby the program should be applied in discharge planning, and even better in the initial treatment at the hospital.

Keywords: empowerment ; health behavior ; older stroke patients

* M.N.S. (Gerontological Nursing) , Mahidol University

** Associate Dean for Education Department of Fundamental Nursing, Mahidol University

*** Assistant Professor Department of Fundamental Nursing, Mahidol University

**** Assistant Professor Department of Medical Nursing, Faculty of Nursing, Mahidol University

Documents

บทความวิจัย - nur.psu.ac.th 3541.pdf · 144 วารสารพยาบาลสงขลานครินทร์ ปีที่ 35 ฉบับพิเศษ