Embed Size (px)
Citation preview
พระพทธศาสนากลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑
ชนมธยมศกษาปท ๔-๖
หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน
ผเรยบเรยง
พระมหามนส กตตสาโร
ผตรวจ
รองศาสตราจารยวารนทร มาศกล
ผชวยศาสตราจารยบรรเทง พาพจตร
ผชวยศาสตราจารยแหวนทอง บญคำา
บรรณาธการ
รองศาสตราจารยศรชย ทาวมตร
สงวนลขสทธ
สำานกพมพ บรษทพฒนาคณภาพ
วชาการ (พว.) จำากด
พ.ศ. ๒๕๕๘
สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.)
๗๐๑ ถนนนครไชยศร แขวงถนน
นครไชยศร เขตดสต กรงเทพฯ
๑๐๓๐๐ โทร. ๐-๒๒๔๓-๘๐๐๐
(อตโนมต ๑๕ สาย),
๐-๒๒๔๓-๑๘๐๕
แฟกซ : ทกหมายเลข,
แฟกซอตโนมต :
๐-๒๒๔๑-๔๑๓๑,
๐-๒๒๔๓-๗๖๖๖
website : www.iadth.com
สารบญ
หนงสอเรยน รายวชาพนฐานพระพทธศาสนา กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และ
วฒนธรรม ชนมธยมศกษาปท ๔-๖ ของสถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.) เลมน เปนหนงสอเรยน
ทสอดแทรกการบรณาการ และเนนการสรางความรกบคานยมตามแนวทางปรชญาเศรษฐกจพอเพยง
ตรงตามหลกสตรแกนกลางของการศกษาขนพนฐานพทธศกราช๒๕๕๑
หนวยการเรยนรแตละหนวยประกอบดวย
• ตวชวดของเนอหาในหนวยการเรยนรนนๆ
• ผงสาระการเรยนรสรปเนอหาสาระของทงหนวย
• สาระส�าคญเพองายตอความเขาใจของผเรยน
• จดประกายความคดกระตนความคดของผเรยนกอนเขาสบทเรยน
• เนอหา ถกตองตามหลกวชาการ เนนการใชภาษาทถกตองและครบถวนตามขอบขาย
องคความรของสาระศาสนาศลธรรมจรยธรรมคอแนวคดพนฐานเกยวกบศาสนาศลธรรมจรยธรรม
หลกธรรมของพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอ การน�าหลกธรรมค�าสอนไปปฏบตในการพฒนา
ตนเอง และการอยรวมกนอยางสนตสข เปนผกระท�าความด มคานยมทดงามพฒนาตนเองอยเสมอ
รวมทงบ�าเพญประโยชนตอสงคมและสวนรวม
• ผงสรปสาระส�าคญผงความคดสรปเนอหาสาระส�าคญของทงหนวย
• จดประกายโครงงานใหผเรยนฝกกระบวนการคดทน�าไปสการสรางองคความรดวยตนเอง
• กจกรรมบรณาการอาเซยน มงเนนใหผเรยนมความรความเขาใจเกยวกบประเทศสมาชก
อาเซยน
• กจกรรมการเรยนร และค�าถามพฒนากระบวนการคด เนนใหผเรยนพฒนาพฤตกรรม
ดานความร เจตคต คณธรรม คานยมทด โดยม งใหผ เรยนเกดสมรรถนะส�าคญ และม งพฒนา
ผเรยนใหมคณลกษณะอนพงประสงค
• เวบไซตแนะน�าสงเสรมการใชอนเทอรเนตเพอการเรยนร
สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.) หวงวา หนงสอเรยนเลมน จะชวยใหผเรยนสามารถพฒนา
กระบวนการเรยนรและกระบวนการคดได สมดงเจตนารมณของการปฏรปการศกษาอยางครบถวน
ทกประการ
สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ(พว.)
ค�าน�า
หนา
ตารางผลการวเคราะหทกษะศตวรรษท๒๑ของนกเรยนทไดรบการพฒนาจ�าแนกตาม
หนวยการเรยนรของรายวชาพนฐานพระพทธศาสนา
หนวยการเรยนรท ๑ ความเปนมาของพระพทธศาสนาและพทธประวต ๗
สงคมชมพทวป ๘
คตความเชอทางศาสนาสมยกอนพระพทธเจา ๑๐
พระพทธเจาในฐานะเปนมนษยผฝกตนไดอยางสงสด ๑๑
การกอตงพระพทธศาสนาวธการสอนและการเผยแผพระพทธศาสนาตามแนวพทธจรยา ๑๓
พทธประวตดานการบรหารและการธ�ารงรกษาพระพทธศาสนา ๑๕
กจกรรมการเรยนร ๒๐
ค�าถามพฒนากระบวนการคด ๒๐
หนวยการเรยนรท ๒ หลกการของพระพทธศาสนา ๒๑
ขอปฏบตทางสายกลางในพระพทธศาสนา ๒๒
การพฒนาศรทธาและปญญาทางพระพทธศาสนา ๒๓
ลกษณะประชาธปไตยในพระพทธศาสนา ๒๕
หลกการของพระพทธศาสนากบหลกวทยาศาสตร ๒๘
กจกรรมการเรยนร ๓๒
ค�าถามพฒนากระบวนการคด ๓๓
หนวยการเรยนรท ๓ ความส�าคญของพระพทธศาสนาตอสงคมไทย ๓๔
การฝกฝนและพฒนาตนเองการพงพาตนเองและการมงสอสรภาพ ๓๕
พระพทธศาสนาเปนศาสตรแหงการศกษาซงเนนความสมพนธของเหตปจจยกบวธการแกปญหา ๓๖
พระพทธศาสนาฝกตนไมใหประมาทมงประโยชนและสนตภาพแกบคคลสงคมและโลก ๔๐
กจกรรมการเรยนร ๔๔
ค�าถามพฒนากระบวนการคด ๔๕
หนวยการเรยนรท ๔ พระพทธศาสนากบปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงและการพฒนาประเทศแบบยงยน ๔๖
พระพทธศาสนากบปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ๔๗
พระพทธศาสนากบการพฒนาประเทศแบบยงยน ๔๙
กจกรรมการเรยนร ๕๓
ค�าถามพฒนากระบวนการคด ๕๓
หนวยการเรยนรท ๕ พระพทธศาสนากบการศกษาทสมบรณ การเมองและสนตภาพ ๕๔
ความส�าคญของพระพทธศาสนากบการศกษาทสมบรณ ๕๕
ความส�าคญของพระพทธศาสนากบการเมอง ๕๘
ความส�าคญของพระพทธศาสนากบสนตภาพ ๖๑
กจกรรมการเรยนร ๖๖
ค�าถามพฒนากระบวนการคด ๖๖
หนวยการเรยนรท ๖ หลกธรรมทางพระพทธศาสนา ๖๗
พระรตนตรย ๖๘
หลกธรรมทางพระพทธศาสนา ๖๙
พทธศาสนสภาษต ๙๐
ตวอยางผลทเกดจากการท�าความดความชว ๙๕
กจกรรมการเรยนร ๑๐๐
ค�าถามพฒนากระบวนการคด ๑๐๐
หนวยการเรยนรท ๗ พทธสาวก พทธสาวกา พทธศาสนกชนตวอยาง และชาดกในพระพทธศาสนา ๑๐๑
พทธสาวกพทธสาวกา ๑๐๒
พทธศาสนกชนตวอยาง ๑๒๔
ชาดก ๑๓๙
กจกรรมการเรยนร ๑๔๙
ค�าถามพฒนากระบวนการคด ๑๕๐
หนวยการเรยนรท ๘ พระไตรปฎก ๑๕๑
ความหมายและองคประกอบของพระไตรปฎก ๑๕๒
ความส�าคญและคณคาของพระไตรปฎก ๑๕๔
วธการศกษาและคนควาพระไตรปฎก ๑๕๔
การสงคายนาพระไตรปฎก ๑๕๕
การเผยแผพระพทธศาสนาและการเผยแพรพระไตรปฎกเขาสประเทศไทยในยคแรก ๑๕๗
การเผยแผพระพทธศาสนาและการเผยแพรพระไตรปฎกตงแตสมยสโขทยถงปจจบน ๑๕๙
กจกรรมการเรยนร ๑๖๓
ค�าถามพฒนากระบวนการคด ๑๖๓
หนวยการเรยนรท ๙ ศาสนาตาง ๆ และการอยรวมกนอยางสนตสข ๑๖๔
ประวตศาสดาของศาสนาอนๆ ๑๖๕
หลกค�าสอนของศาสนาตางๆเพอการอยรวมกนอยางสนตสข ๑๗๓
คานยมจรยธรรมทก�าหนดความเชอและพฤตกรรมทแตกตางกนของศาสนกชน
เพอขจดความขดแยงและการอยรวมกนอยางสนตสข ๑๗๗
ความรวมมอของทกศาสนาในการแกปญหาและพฒนาสงคม ๑๗๙
กจกรรมการเรยนร ๑๘๕
ค�าถามพฒนากระบวนการคด ๑๘๕
หนวยการเรยนรท ๑๐ การบรหารจตและเจรญปญญา ๑๘๖
บทสวดมนตแปลและแผเมตตา ๑๘๗
การบรหารจต ๑๙๐
การเจรญปญญาตามหลกโยนโสมนสการ ๑๙๓
กจกรรมการเรยนร ๒๐๒
ค�าถามพฒนากระบวนการคด ๒๐๒
หนวยการเรยนรท ๑๑ ศาสนพธและพธกรรมทางศาสนา ๒๐๓
ศาสนพธ ๒๐๔
บญพธทานพธกศลพธปกณกพธ ๒๑๐
คณคาและประโยชนของศาสนพธ ๒๑๐
พธบรรพชาอปสมบท ๒๑๑
การแสดงตนเปนพทธมามกะ ๒๑๔
กจกรรมการเรยนร ๒๑๙
ค�าถามพฒนากระบวนการคด ๒๑๙
หนวยการเรยนรท ๑๒ การปฏบตตนเปนศาสนกชนทด ๒๒๐
การปฏบตตนเปนชาวพทธทดตอพระภกษ ๒๒๑
การปฏบตตนเปนสมาชกทดของครอบครวและสงคม ๒๓๐
กจกรรมการเรยนร ๒๔๓
ค�าถามพฒนากระบวนการคด ๒๔๓
หนวยการเรยนรท ๑๓ หลกธรรม คตธรรมทเกยวเนองกบวนส�าคญทางศาสนา ๒๔๔
หลกธรรมคตธรรมในวนมาฆบชา ๒๔๖
หลกธรรมคตธรรมในวนวสาขบชา ๒๔๘
หลกธรรมคตธรรมในวนอฐมบชา ๒๕๑
หลกธรรมคตธรรมในวนอาสาฬหบชา ๒๕๓
หลกธรรมคตธรรมในวนเขาพรรษา ๒๕๔
หลกธรรมคตธรรมในวนออกพรรษา ๒๕๖
หลกธรรมคตธรรมในวนธรรมสวนะ ๒๕๘
กจกรรมการเรยนร ๒๖๑
ค�าถามพฒนากระบวนการคด ๒๖๑
หนวยการเรยนรท ๑๔ สมมนาพระพทธศาสนากบการแกปญหาและการพฒนา ๒๖๒
การสมมนา ๒๖๓
การปกปองคมครองธ�ารงรกษาพระพทธศาสนาของพทธบรษทในสงคมไทย ๒๖๕
การปลกจตส�านกและการมสวนรวมในสงคมพทธ ๒๖๗
กจกรรมการเรยนร ๒๖๙
ค�าถามพฒนากระบวนการคด ๒๖๙
บรรณานกรม ๒๗๐
ตาราง ผลการวเคราะหทกษะศตวรรษท ๒๑ ของนกเรยนทไดรบการพฒนา
จำาแนกตามหนวยการเรยนรของรายวชาพนฐาน พระพทธศาสนา
หนวยการเรยนร/เรอง
คณลกษณะทพงประสงคของผเรยน
ในศตวรรษท ๒๑
การเรยนร
ในศตวรรษท ๒๑
หนวยการเรยนรท ๑ความเปนมาของพระพทธศาสนาและพทธประวต
หนวยการเรยนรท ๒หลกการของพระพทธศาสนา
หนวยการเรยนรท ๓ความสำาคญของพระพทธศาสนาตอสงคมไทย
หนวยการเรยนรท ๔พระพทธศาสนากบปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง
และการพฒนาประเทศแบบยงยน
หนวยการเรยนรท ๕พระพทธศาสนากบการศกษาทสมบรณการเมองและสนตภาพ
หนวยการเรยนรท ๖หลกธรรมทางพระพทธศาสนา
หนวยการเรยนรท ๗พทธสาวกพทธสาวกาพทธศาสนกชนตวอยางและชาดกในพระพทธศาสนา
หนวยการเรยนรท ๘พระไตรปฎก
หนวยการเรยนรท ๙ศาสนาตางๆและการอยรวมกนอยางสนตสข
หนวยการเรยนรท ๑๐การบรหารจตและเจรญปญญา
หนวยการเรยนรท ๑๑ศาสนพธและพธกรรมทางศาสนา
หนวยการเรยนรท ๑๒การปฏบตตนเปนศาสนกชนทด
หนวยการเรยนรท ๑๓หลกธรรมคตธรรมทเกยวเนองกบวนสำาคญทางศาสนา
หนวยการเรยนรท ๑๔สมมนาพระพทธศาสนากบการแกปญหาและการพฒนา
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
การเ
รยน
รเพ
อร
(Lea
rnin
g to
kno
w)
การเ
รยน
รเพ
อปฏ
บตไ
ดจรง
(Lea
rnin
g to
do)
การเ
รยน
รทจะ
อยรว
มกน
(Lea
rnin
g to
live
toge
ther
)
การเ
รยน
รทจะ
เปน
(Lea
rnin
g to
be)
ทกษะ
การเ
รยนร
และน
วตกร
รม
ทกษ
ะดาน
สารส
นเท
ศ สอ
แล
ะเท
คโน
โลย
ทกษ
ะชวต
และก
ารท
ำางาน
หนวยการเรยนรท
ตวชวด
ผงสาระการเรยนร
ความเปนมาของพระพทธศาสนาและพทธประวต
สาระสำาคญ
๑
สงคมชมพทวป
คตความเชอทางศาสนาสมยกอนพระพทธเจา
๑. วเคราะหสงคมชมพทวปและคตความเชอทางศาสนาสมยกอนพระพทธเจาหรอสงคมสมยของศาสดาทตนนบถอ (ส๑.๑ม.๔-๖/๑)๒. วเคราะหพระพทธเจาในฐานะเปนมนษยผฝกตนไดอยางสงสดในการตรสรการกอตงวธการสอนและการเผยแผ พระพทธศาสนาหรอวเคราะหประวตศาสดาทตนนบถอตามทก�าหนด(ส๑.๑ม.๔-๖/๒)๓. วเคราะหพทธประวตดานการบรหารและการธ�ารงรกษาศาสนาหรอวเคราะหประวตศาสดาทตนนบถอตามท ก�าหนด(ส๑.๑ม.๔-๖/๓)
สงคมชมพทวปสมยกอนพระพทธเจามคตความเชอในเรองของจตวญญาณศาสนาพราหมณและลทธอสระตางๆตอมาพระพทธศาสนาไดกอตงขนโดยพระพทธเจาพระองคทรงเผยแผค�าสอนโดยมวธการสอนและเผยแผพระพทธศาสนาตามแนวพทธจรยา คอ ทรงมวธการสอนทสามารถปรบใหสอดคลองกบบคคลและสถานการณจนพระพทธศาสนาประดษฐานมนคงสบตอมา
พระพทธเจาในฐานะเปนมนษยผ ฝกตนไดอยางสงสด
การกอตงพระพทธศาสนา วธการสอน
และการเผยแผพระพทธศาสนา
ตามแนวพทธจรยา
พทธประวตดานการบรหารและการธ�ารงรกษาพระพทธศาสนา
ความเปนมาของพระพทธศาสนาและพทธประวต
8 พระพทธศาสนา ม.๔-๖ 9ความเปนมาของพระพทธศาสนาและพทธประวต
จดประกายความคด
เพราะเหตใดพระพทธศาสนาจงมความตงมนและแพรหลายในชมพทวปไดอยางรวดเรว
๑.๑ มหาชนบท๑๖แควน ชมพทวปในสมยพทธกาลคอ พนทประเทศอนเดยและเนปาลในปจจบน ซงในปจจบน
ไมปรากฏวาใชชอนแลว จะพบไดกเมอมการพดถงประวตของพระพทธเจา และสงคมอนเดย
ในสมยพทธกาล ชมพทวปประกอบดวยแควนตาง ๆ หลายสบแควน แควนทมอาณาเขตกวางใหญ
เรยกวา“มหาชนบท”ประกอบดวย๑๖แควนดงน
มหาชนบท ๑๖ แควน ในชมพทวป
๑. สงคมชมพทวป ๑) แควนองคะ เมองหลวงคอ เมองจ�าปา
๒) แควนมคธ ” เมองราชคฤห
๓) แควนกาส ” เมองพาราณส
๔) แควนโกศล ” เมองสาวตถ
๕) แควนวชช ” เมองเวสาลหรอไพศาล
๖) แควนมลละ ” เมองกสนาราและปาวา
๗) แควนเจต ” เมองโสตถวด
๘) แควนวงสะ ” เมองโกสมพ
๙) แควนกร ” เมองอนทปตถ
๑๐) แควนปญจาละ ” เมองหสดนประ
10 พระพทธศาสนา ม.๔-๖ 11ความเปนมาของพระพทธศาสนาและพทธประวต
๑๑) แควนมจฉะ เมองหลวงคอ เมองสาคละ
๑๒) แควนสรเสนะ ” เมองมถรา
๑๓) แควนอสสกะ ” เมองโปตล
๑๔) แควนอวนต ” เมองอชเชน
๑๕) แควนคนธาระ ” เมองตกสลา
๑๖) แควนกมโพชะ ” เมองทวารกะ
๑.๒ วรรณะ สงคมชมพทวปในสมยพทธกาลมการแบงชนชนวรรณะอยางชดเจน โดยแบงออกเปน๔
วรรณะไดแก
๑) วรรณะพราหมณไดแกนกบวชเจาลทธทมหนาทสงสอนวทยาการตางๆ และท�าพธกรรม
ทางศาสนา
๒) วรรณะกษตรยไดแกชนชนสงเหลาพระบรมวงศานวงศทหารนกรบนกปกครอง
๓) วรรณะแพศยไดแกพวกชนชนกลางผมหนาทท�าการคาขายเชนพอคาเศรษฐคหบด
๔) วรรณะศทรไดแกพวกคนชนต�าทตองท�างานหนกเชนกรรมกรลกจาง
นอกจากนในสงคมชมพทวป ยงมชนชนต�าสด ซงจดเปนพวกนอกวรรณะเรยกวา
“จณฑาล”คอพวกทเกดจากบดามารดามวรรณะตางกนเชนมารดาอยในวรรณะสงบดาอยในวรรณะต�า
ลกจงกลายเปนพวกจณฑาลทสงคมไมยอมรบและไดรบการดถกเหยยดหยามมากกวาพวกศทรสงคม
ในสมยนมการถอเรองชนชนวรรณะรนแรงมากท�าใหเกดความไมยตธรรมมความแตกแยกในสงคมเพราะ
บางอาชพถกหามไมใหพวกวรรณะต�าท�าแมแตคมภรพระเวทของพราหมณกหามไมใหพวกศทรเรยน
ศาสนาพราหมณเปรยบเทยบวรรณะทง ๔ ไววา กษตรยเกดจากแขนของพระพรหม
พราหมณเกดจากปากของพระพรหมแพศยเกดจากขาของพระพรหมและศทรเกดจากเทาของพระพรหม
ความเชอในสมยกอนพทธกาลมมากมาย ตามหลกฐานทางคมภรพระพทธศาสนากลาววาม
๖๒ลทธและในศาสนาเชนกลาววามลทธมากถง๓๓๖ลทธนบวาในสงคมชมพทวปเปนบอเกดของลทธ
ความเชออยางแทจรงและมเสรภาพในการเผยแผอยางอสระความเชอดงกลาวแบงออกเปน๓กลมไดแก
๒.๑ ความเชอในเรองจตวญญาณไดแกความเชอในเรองสภาพดนฟาอากาศตนไมภเขาเปน
ความเชอในเรองของความเปลยนแปลงทางธรรมชาตซงทงชนพนเมองและอารยชนตางๆ กยอมรบนบถอ
และเชอวามวญญาณของเทพเจาสงสถตอยในธรรมชาตเชนตนไม
๒.๒ ความเชอในศาสนาพราหมณ ไดแก ความเชอในคมภรพระเวททมอทธพลมากในสมยนน
ซงมเทพเจาคอพระพรหมเปนผสรางโลกสรางจกรวาลสรางชวตมนษยสรางสตวและมการบวงสรวง
ตอเทพเจาโดยใชสตวบชายญเพอขอพรใหไดในสงทตนตองการ
พระพทธศาสนาเปนศาสนาทส�าคญศาสนาหนงของโลกถอวาเปนมรดกแหงอารยธรรมทางปญญา
ของมนษยชาตอ�านวยประโยชนสขเปนอนมากใหแกชาวโลกพระพทธศาสนาถอก�าเนดขนโดยพระพทธเจา
เปนผประกาศพระศาสนาพระองคมพระชนมอยกอนพทธศกราช๘๐ปทรงเปนผคนพบหลกความจรง
ของสงมชวตรวมถงสรรพสงทไมมชวตนนคออรยสจ๔ไดแกทกขสมทยนโรธและมรรคซงเกดจาก
การทพระพทธองคทรงเจรญสมาธเรยกวา“เขาญาณ”จนพระทยแนวแนเกดบรรลวชชา๓ประการดงน
๑. ปฐมยาม(ประมาณ๓ทม)ทรงบรรลปพเพนวาสานสสตญาณ(ปบ-เพ-น-วา-สา-นด-สะ-ต-ยาน)
หมายถงความรแจงในอดตชาตทงของตนเองและผอน
๒. มชฌมยาม (ประมาณเทยงคน) ทรงบรรลจตปปาตญาณ (จ-ต-ปะ-ปา-ตะ-ยาน) หมายถง
ความรแจงถงความจตคอการเกดและดบของสตวโลกหรอการเวยนวายตายเกดของสรรพสตว
๒.
๓.
คตความเชอทางศาสนาสมยกอนพระพทธเจา
พระพทธเจาในฐานะเปนมนษยผฝกตนไดอยางสงสด
๒.๓ ความเชอในลทธอสระตางๆ ไดแกกลมนกบวชผไมยอมรบความเชอเดมในศาสนาพราหมณ
แตมความตองการคนหาความจรงอยางอสระจงตงส�านกของตนเองขนเพอสอนผคนทมความเชอเหมอน
ตนเอง
กลมลทธอสระม๖คนไดแกปรณกสสปะมกขลโคศาละอชตเกสกมพลปกธกจจายนะ
สญชยเวลฏฐบตร และนครนถนาฏบตรครทง ๖คนน ไดรบการยกยองวาเปนนกปราชญในสมยนน
เพราะมอายมากและมลกศษยมากมายบางลทธ เชนครสญชย เคยเปนอาจารยของพระสารบตรและ
พระโมคคลลานะกอนททงสองทานจะมาบวชในพระพทธศาสนาและอกทานคอนครนถนาฏบตรหรอ
พระมหาวระศาสดาของศาสนาเชนลทธนมทศนะทคลายคลงกบพระพทธศาสนา เชน ในเรองสาเหต
แหงทกขและวนย๕ซงคลายกบศล๕ขอของพระพทธศาสนา
พระพทธเจาทรงบ�าเพญเพยรทางจตดวยความตงมน ทรงไดรบ
การยกยองวาเปนผฝกฝนและอทศตนอยางยอดเยยม
๓. ปจฉมยาม (หลงเทยงคนลวงแลว) ทรงบรรลอาสวกขย-
ญาณ(อา-สะ-วก-ขะ-ยะ-ยาน)หมายถงความรแจงถงความสนไปของ
กเลสและอรยสจ๔
ผลจากการทพระพทธเจ าทรงตรสร ท�าใหพระพทธองค
ทรงคนพบความจรงในเรองตอไปนคอ
๑. ทรงทราบวาการเวยนวายตายเกดมจรง
๒. ทรงทราบวาคนตายแลวหากยงมกเลสกตองเวยนวาย
ตายเกดตอไปถาสนกเลสแลวการเวยนวายตายเกดกยตลง
๓. ปจจยทท�าใหคนเวยนวายตายเกดมความแตกตางกน
ในดานตางๆรวมถงกรรมทแตละคนท�าไวในแตละชาต
๔. ภพภมตางๆมจรง
๕. ทรงบรรลพระนพพานตดกเลสไดเดดขาด
12 พระพทธศาสนา ม.๔-๖ 13ความเปนมาของพระพทธศาสนาและพทธประวต
๖. สงทพระองคตรสร เรยกวา อรยสจ ๔ และการตรสรอรยสจ ๔ ท�าใหพระองคทรงเปลยน
สถานภาพจากพระโพธสตวมาเปน“สมมาสมพทธ”ซงแปลวาพระผตรสรโดยชอบดวยพระองคเอง
๗. ความจรงทคนพบเกดจากวธการทางปญญาของพระองคเอง ไมเกยวของกบอาจารยคนใด
จงทรงปฏญาณวาในเรองการตรสรอรยสจแลวไมมใครเปนครของพระองค
การทพระพทธเจาทรงประสบผลส�าเรจในการบ�าเพญเพยรฝกฝนพระองคเพอการตรสรเปนการฝก
พระองคไดอยางสงสดจนไดรบการยกยองใหเปนพระบรมศาสดาเปนเพราะพระองคทรงมพระคณธรรม
ดงน
๑. ทรงบ�าเพญบารมมาหลายภพชาตอยางตอเนองหรอทรงวางพนฐานในการทจะเปนพระพทธเจา
มาอยางยาวนาน
๒. ทรงมพระปณธานทมนคง เมอทรงตงพระทยวาจะเปนพระสมมาสมพทธเจาในอนาคตใหไดแลว
แมจะตองบ�าเพญบารมยากเพยงใดพระองคกยงมนคงในพระปณธานนนจะเหนไดจากพทธประวตของ
พระองควา ทรงแสวงหาหนทางเพอใหตรสรใหได เรมตงแตเสดจออกผนวช เดนทางไปศกษาในส�านก
อาจารยตางๆหลายส�านกการบ�าเพญทกกรกรยาจนพระวรกายซบผอม เมอเหนวาไมใชหนทางทท�าให
ตรสรกคดหาหนทางใหมเปลยนมาเปนการบ�าเพญเพยรทางจตจนกระทงทรงตรสรในทสด
๓. ทรงเปนผทมความใฝเรยนรอยางยงยวดแมจะทรงศกษาจากส�านกของยอดครแหงยคสมยทง
สองทานคอส�านกอาฬารดาบสกาลามโคตรและอทกดาบสรามบตรแลวพระองคกยงทรงไมพอพระทย
ในความรทไดรบมาแตกลบทรงคดหาทางกาวหนาตอไปใหดยงๆขนดวยพระองคเองจงทรงลาอาจารย
แลวออกไปจากส�านกแลวเสดจจารกแสวงหาทส�าหรบจะทรงบ�าเพญเพยรเพอใหตรสร
๔. ทรงอทศตนอยางยอดเยยมพระพทธองคทรงเปนผทอทศตนเพอทจะตรสรใหได จะเหนได
จากการบ�าเพญทกกรกรยา ทรมานพระวรกายของพระองคเอง๓ วธ คอ การควบคมอวยวะบางสวน
ของรางกายไวอยางเขมงวด เชน การใชฟนบนกบฟนลางขบกนใหแนน ใชลนกดเพดานปาก
ใหแนนเปนเวลานานๆ จนท�าใหเกดความเครยดทงรางกายการกลนลมหายใจโดยกลนใหนานทสดแลว
คอยผอนหายใจทละนอยแลวกลนตอสลบกนไปและการอดอาหารจนพระวรกายซบผอมหรอจากการท
พระองคทรงตงปณธานวาหากไมบรรลโพธญาณกจะทรงยอมตายอยบนบลลงกทประทบนน
๕. ทรงมความไมสนโดษในกศลธรรมอยางยอดเยยมพระองคจงทรงพยายามหาทางทกาวไป
ขางหนาเสมอ จนกระทงทรงพบความส�าเรจดวยการบรรลเปนพระอนตรสมมาสมโพธญาณในทสด
ซงกลาวไดอกนยวาพระพทธองคทรงไมเหนอยหนายกบการท�าความด กลบทรงเพยรพยายามหาทาง
ท�าความดใหยงๆขนไปจนถงทสดแหงความดจงจะหยด
ดวยเหตททรงฝกพระองคอยางเขมงวดท�าใหพระพทธองคทรงประสบความส�าเรจในทกๆดานท
ทรงประสงคสมกบททรงเปนผฝกตนไดอยางสงสด จนเปนแบบอยางใหมผเจรญรอยตามและเปนเหต
ใหทรงไดรบการสรรเสรญอยางสงสดในทกดานรวมถงการตรสรดวย
๔.๑ การกอตงพระพทธศาสนา พระพทธศาสนา ก�าเนดขนหลงจากทพระพทธเจาทรงตรสรอนตรสมมาสมโพธญาณใน
วนเพญเดอนวสาขะหรอวนขน๑๕ค�า เดอน๖เมอพระพทธเจาทรงตรสรแลวกทรงพจารณาธรรมทได
ตรสรวาเปนเรองลกซง ยากทผอนจะเขาใจไดงาย แตกทรงพจารณาเปรยบเทยบสตวโลกไดกบดอกบว
๔เหลาคอ
๔. การกอตงพระพทธศาสนาวธการสอนและการเผยแผพระพทธศาสนาตามแนวพทธจรยา
๑) อคฆฏตญญคอบวพนน�า
๒) วปจตญญคอบวเสมอน�า
๓)เนยยะคอบวใตน�า
๔)ปทปรมะคอบวใตโคลนตม
บวทง๔ เหลานเปรยบไดกบบคคลมสตปญญาตางกน
ดวยอาศยพระมหากรณาธคณทมตอสตวโลกจงทรงตงพระทยทจะ
แสดงธรรมสงสอนสตวโลก
พระสาวกกลมแรกทพระองคไดทรงแสดงธรรมโปรด
คอปญจวคคยทง๕ไดแกอญญาโกณฑญญะวปปะภททยะมหานาม
และอสสชโดยทรงแสดงธรรมเทศนากณฑแรกคอธมมจกกปปวตน-
สตรทปาอสปตนมฤคทายวนเมองพาราณสท�าใหอญญาโกณฑญญะ
ได ดวงตาเหนธรรมบรรล โสดาบน พระรตนตรยจง เกดขน
เมอพระพทธเจาทรงตรสรแลวพระองคทรงตงพระทยทจะเผยแผค�าสอนแกสตวโลกโดยทรงแสดงธรรมเปนครงแรกแกปญจวคคยทง ๕
ในโลกเปนครงแรกคอพระพทธพระธรรมพระสงฆซงเปนการกอตงพระพทธศาสนาอยางเปนทางการ
และภายหลงทปญจวคคยไดบรรลเปนพระอรหนตทงหมดและเปนก�าลงในการเผยแผพระพทธศาสนา
ตอมาท�าใหพระพทธศาสนาเจรญอยางรวดเรวมพระสาวกเพมขนมากเปนล�าดบ
สาเหตทท�าใหพระพทธเจาทรงประสบความส�าเรจในการกอตงพระพทธศาสนาทแควนมคธ
เปนแหงแรกแลวคอยๆ แพรหลายกลายเปนศาสนาของคนสวนใหญในชมพทวปอยางรวดเรวเปนเพราะ
พระพทธองคทรงประกอบดวยพระคณสมบตดงน
๑)ทรงเปนพระสมมาสมพทธเจาผทรงตรสรจรง
๒) ทรงประกอบดวยพระปญญาคณพระวสทธคณ และพระมหากรณาธคณ จงท�าให
พระองคทรงบ�าเพญพทธกจไดอยางสมบรณนนคอพระปญญาและพระวสทธคณท�าใหพระองคทรงบรรล
ประโยชนจนถงทสดแลว จากนนพระมหากรณาธคณท�าใหพระองคทรงมเมตตาตอมนษยชาตอยางไมม
ขดจ�ากดจงทรงอทศพระองคออกโปรดสตวตงแตตรสรจนถงวนสดทายแหงพระชนมชพโดยไมทรงเหน
แกความยากล�าบากพระวรกาย
14 พระพทธศาสนา ม.๔-๖ 15ความเปนมาของพระพทธศาสนาและพทธประวต
ค�าศพทส�าคญ
๓) ทรงมวสยทศนในการเลอกชยภมทมความเจรญพรงพรอมและเปนศนยกลางของบคคล
ชนน�า คอ นกปราชญราชบณฑต ชยภมทวานคอ กรงราชคฤห แควนมคธส�าหรบเปนสถานทเผยแผ
พระพทธศาสนา
๔) ทรงมกศโลบายในการสอนการเผยแผอยางดเยยม โดยทรงเลอกสอนชนชนปกครอง
กอน เพราะชนชนปกครองท�าสงใดยอมสงผลกระทบตอชนชนอนดวย เมอชนชนปกครองนบถอ
พระพทธศาสนาประชาชนทวไปกยอมหนมานบถอตามดวย
๕) ทรงไดรบความอปถมภจากสถาบนกษตรยและชนชนปกครองของเมองตางๆและทรง
ไดก�าลงส�าคญคอพระอครสาวกทงค ไดแกพระโมคคลลานะและพระสารบตรตลอดจนถงพระภกษ
อกเปนจ�านวนมากซงเปนผมความรความสามารถและมชอเสยงอยกอนแลวมาเปนผชวยความไดเปรยบ
ทางการเมองและทางสงคมเหลานเองคอ รากฐานอนมนคงของการกอตงพระพทธศาสนาไดอยางมนคง
ในแผนดนชมพทวปกอนจะกระจายไปทวทกภมภาคของโลก
๔.๒ วธการสอนและการเผยแผพระพทธศาสนาตามแนวพทธจรยา พระพทธเจาทรงไดรบการยกยองวาทรงเปนพระบรมคร เพราะพระองคทรงมวธการสอน
และการเผยแผทสามารถปรบใหสอดคลองกบบคคลและสถานการณ ดงเมอพระองคทรงพบกษตรย
กทรงสอนเรองการเมองการปกครองไดอยางผทรจรง เมอทรงพบปะกบพราหมณ แพศย ศทร ชาวนา
คนเลยงโคยาจกวณพกนกบวชตางศาสนาหรอแมแตโสเภณกทรงสอนใหบคคลเหลานนเขาใจอยาง
ทะลปรโปรงจนมค�ายกยองการสอนของพระองควา“เหมอนหงายของทคว�าไวเหมอนเปดของทปดเหมอน
บอกทางแกคนหลงทางและเหมอนตามประทปในทมด”เหตผลส�าคญทท�าใหพระองคทรงเปนครแหงคร
กเพราะทรงเปนผทตรสรจรงทรงท�าไดอยางทสอนจรง และทรงมจตวญญาณแหงความเปนครทแทจรง
คอทรงสอนโดยไมหวงผลประโยชนตอบแทน
พระพทธเจาทรงมวธการสอน และเผยแผพระพทธศาสนาโดยปรบใหสอดคลองกบบคคลและสถานการณ
ในการสอนและเผยแผพระพทธศาสนา
ของพระพทธเจ า พระองคทรงมหลกการสอน
ท เรยกวา “พทธลลาในการสอน ๔” หรอเรยก
อกอยางวาวธการสอน๔ขนตอนคอ
๑) แจมแจงทรงอธบายใหเหนชดเจน
เหมอนกบจงมอไปดใหเหนกบตา
๒) จงใจทรงชแจงใหซาบซงตระหนกถง
คณคาจนนอมน�าไปปฏบตดวยตนเอง
๓) เราใหกลาทรงชกชวนใหเหนดวย
คลอยตาม จนเกดความมมานะ อาจหาญ มนใจ
พรอมทจะน�าไปพสจนทดลองดวยตนเองอยางไมยอทอ
๔) ปลกใหราเรงทรงแนะน�าและโนมนาวใหเหนวาหากปฏบตตามทพระองคทรงสอนแลว
จะไดรบประโยชนในทางทดงาม หรอมความกาวหนาอยางไร จนผ ฟงมนใจในผลดทจะไดรบ
เกดความหวงก�าลงใจทจะนอมน�าธรรมไปปฏบตดวยความเบกบานส�าราญใจ
จากวธการสอน และการเผยแผพระพทธศาสนาดงกลาวขางตน ท�าใหพระพทธเจาทรง
ประสบความส�าเรจในการเผยแผพระพทธศาสนาและท�าใหพระพทธศาสนามความมนคงเจรญกาวหนา
และด�ารงสบตอมาจนถงปจจบนน
๕.๑ พทธประวตดานการบรหาร ในฐานะนกบรหารพระพทธเจาทรงถงพรอมดวยหลกธรรมของนกบรหารหรอทรงมภาวะ
ผน�าทยอดเยยม ในคมภรทางพระพทธศาสนามถอยค�าทแสดงใหเหนภาวะผน�าของพระพทธองคอย
หลายค�าเชน
พระพทธเจาทรงเปนนกบรหารงานบคคล
๕. พทธประวตดานการบรหารและการธ�ารงรกษาพระพทธศาสนา
พระศาสดา พระผทรงเปนครของชาวโลก
พระโลกนาถ พระผเปนทพงของชาวโลก
พระโลกเชษฐ พระผเปนผเจรญสดของชาวโลก
พระโลกนายก พระผทรงเปนผน�าของชาวโลก
พระทฆทสส พระผทรงมสายพระเนตรยาวไกล
พระพทธเจาทรงมหลกธรรมของนกบรหารดงน
๑. พระพทธเจาทรงบรหารสงฆมณฑลโดยทรงยกให
ธรรมเปนใหญหรอทรงใชหลกธมมาธปไตยในการปกครองสงฆดงท
พระองคตรสไวในจกรวรรดสตรวา “ทรงถอธรรมเปนธงชยทรงถอ
ธรรมเปนตราช ทรงยกใหธรรมเปนราชา” และกอนทจะเสดจ
ดบขนธปรนพพานกทรงมอบหมายใหชาวพทธถอ “พระธรรมวนย”
(หลกการ)เปนศาสดาแทนพระองค(เทยบการใชกฎหมายรฐธรรมนญ
เปนใหญทางฝายบานเมองทปกครองในระบอบประชาธปไตย)
๒. พระพทธเจาทรงเปนนกประชาธปไตยททรงเคารพเสยงสวนใหญเชนทพระองคตรสวา
“เมอสงฆมจ�านวนมากขน เราเองกมความเคารพในสงฆ” (ลกษณะเดยวกนกบการเคารพมตมหาชนใน
ระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย)
๓. พระพทธเจาทรงเปนนกบรหารงานบคคลโดยทรงวางบคคลใหเหมาะสมกบต�าแหนงและ
ความสามารถเชน
๑) ทรงมอบหมายใหพระสารบตรเปนผรบผดชอบงานดานอรรถาธบายขยายเนอความ
แหงธรรมภาษตและมความรบผดชอบตอหมสงฆรองลงไปจากพระองคเชนทตรสวา“เราไมเหนบคคล
อนแมคนเดยวทเผยแผโดยชอบ ซงธรรมจกรอนยอดเยยมทตถาคตประกาศแลวเหมอนสารบตรน
สารบตรยอมเผยแผโดยชอบซงธรรมจกรอนยอดเยยมทตถาคตประกาศไวแลว”
leadership(ลด'เดอะชพ)ความเปนผน�า
16 พระพทธศาสนา ม.๔-๖ 17ความเปนมาของพระพทธศาสนาและพทธประวต16 พระพทธศาสนา ม.๔-๖
๒) ททรงเลอกพระสารบตรใหรบผดชอบงานดานวชาการกเพราะทรงทราบดวาพระเถระ
เปนผมปญญามาก ทงยงเคยเปนนกปรชญาทมทงความรและมชอเสยงเปนทปรากฏแนนอน การ
มอบหมายใหไดท�างานทมพนฐานเดมดอยแลวจงนบวาเหมาะสมดวยประการทงปวง
๓) ทรงมอบหมายใหพระมหาโมคคลลานะเปนผรบผดชอบงานดานการปราบปราม
ผมฤทธและงานดานโยธาธการเพราะพระเถระมความเชยวชาญทงสองดานเปนทนเดมอยแลวนนเอง
๔) ทรงยกยองพระมหากสสปะใหเปนผ ทมคณธรรมทดเทยมพระองคและเปน
แบบอยางทางดานการทรงธดงคคณทงนกเพอใหสงฆทงหลายด�าเนนรอยตามพระมหากสสปะนนเอง
๔. พระพทธเจาทรงเปนนกประชาธปไตยแททไมทรงหวงอ�านาจแมแตนอยแตทรงกระจาย
อ�านาจใหพระมหาเถระทงหลายไดรวมกนปกครองคณะสงฆไปตามล�าดบขนดงปรากฏวามพระมหาเถระ
ทเปนผน�าของคณะสงฆมากมายหลายรปทปกครองศษยานศษยอยในเมองตางๆ แทนพระองคดวยความ
เรยบรอยและสงบสข
๕. พระพทธเจาทรงเปนนกวางแผนและทรงเปนผมสายพระเนตรยาวไกล เชนททรงมอบ
นโยบายใหคณะสงฆจดท�าสงคายนาพระธรรมวนย โดยทรงแนะน�าใหพระสารบตรเปนผรเรมสงคายนา
น�ารองไวกอนจนตอมาเมอปรนพพานแลวพระมหากสสปะและคณะสงฆจงมาด�าเนนการตอจนลลวง
ดงพระพทธประสงคทกประการ
๖. พระพทธเจาทรงเปนนกบรหาร จดวางระบบ โดยทรงแสดงธรรมทเปนระบบและทรง
จดวางระเบยบวนยทจะเออตอความด�ารงมนขององคกรสงฆอยางดทสด จนเปนทกลาวขานกนวา
องคกรสงฆททรงกอตงขนมานนคอองคกรทเกาแกและมนคงทสดในโลก
๗. พระพทธเจาทรงมหลกในการครองตนครองงานกลาวคอทรงใชหลกการใหรางวลและ
การลงโทษอยางเหมาะสมในแงการใหรางวลนนทรงชมเชยพระภกษสงฆทมศลาจารวตรดงามมภมธรรม
ภมปญญาเปนเอกตอหนาหมสงฆทงยงทรงแตงตงพระภกษผมความรความสามารถและทรงภมรภมธรรม
ไวในเอตทคคะฐานนดรตางๆจ�านวนมากมายทงฝายภกษสงฆและภกษณสงฆรวมทงฝายคฤหสถดวย
สวนดานการลงโทษนนทรงบญญตวนยและทรงบงคบใชอยางยตธรรมทสดตอผลวงละเมด ในบางกรณ
กทรงต�าหนวพากษผทลวงละเมดวนยนนอยางรนแรงและเฉยบขาด เชนทรงสงใหสงฆลงพรหมทณฑ
แกพระฉนนะ
๕.๒ พทธประวตดานการธ�ารงรกษาพระพทธศาสนา พทธประวตดานการธ�ารงรกษาพระพทธศาสนาทพระพทธองคทรงวางเอาไวเทาทควรทราบ
พอเปนแนวทางในทนคอ
๑) ทรงก�าชบใหคณะสงฆเลาเรยนธรรมดวยความเคารพดวยความตงใจ ไมใหเลาเรยน
ธรรมดวยความประมาทซงจะท�าใหเนอหาของธรรมวปรตผดเพยนได
๒) ทรงก�าชบใหคณะสงฆเผยแผพระพทธศาสนาใหบรสทธบรบรณทงในแงค�า(พยญชนะ)
และความ“อรรถ”(ความหมาย)ทงนกเพอใหเกดประโยชนกบมหาชนใหมากทสดตลอดกาลยาวนาน
พระสงฆเผยแผพระพทธศาสนาใหบรสทธ บรบรณ
๓) ทรงบญญตพระวนยเอาไวเปน
จ�านวนมาก โดยทรงค�านงถงความมนคงแหงสงฆ
และพระพทธศาสนาเปนส�าคญ
๔) ทรงประทานภกขอปรหานยธรรม
(ธรรมไมเปนทตงแหงความเสอม)เอาไวใหคณะสงฆ
ใชยดเปนแนวทางในการปฏบตตอพระธรรมวนย
ซงกไดผลมาก โดยคณะสงฆในชนหลงตอมาได
ปฏบตตามพระพทธพจนในธรรมหมวดนโดยการ
ไมยกเลกพระธรรมวนยททรงบญญตไว และ
ไมเพมเตมสงใหมเขาไปในธรรมวนยทตรสไวดแลว
๕) ทรงแนะน�าใหคณะสงฆและพทธบรษทรวมกนท�าสงคายนา เพอความมนคงแหง
พระธรรมวนย
๖) ทรงเลอกพระมหาเถระทจะเปนผมบทบาทในการท�าปฐมสงคายนาสบตอในภายหลงมา
ถวายงานรบใชอยางใกลชดกบพระองคเชนพระอานนทพระอบาลและพระมหากสสปะพระมหากสสปะ
นนแมจะไมไดอยในส�านกเดยวกบพระองคแตกทรงยกยองไวในระดบเดยวกนกบพระองคในแงคณธรรม
อนเสมอกนทงยงทรงแลกสงฆาฏ(ผาคลมกนหนาวทพระใชทาบบนจวร)กบทานอกตางหากพทธจรยา
เชนนท�าใหพระมหากสสปะซาบซงและเปนแรงบนดาลใจใหทานอทศตนน�าคณะสงฆท�าปฐมสงคายนา
ไดส�าเรจ
๗) ทรงสงเสรม แนะน�าใหพระธรรมเสนาบดสารบตรท�าสงคายนาน�ารองเอาไวใหเปน
แบบอยางแกคณะสงฆดงปรากฏรายละเอยดอยในสงคตสตรและทสตตรสตรแลว
๘) ทรงมอบหมายใหชาวพทธยดเอาพระธรรมวนยเปนศาสดาแทนพระองคทงนกเพอทจะ
ใหชาวพทธมความเคารพย�าเกรงพระธรรมวนยไมรสกวาตน(คอชาวพทธทงหลาย)อยอยางไรศาสดา
๙) ทรงมอบหมายใหชาวพทธทกหม เหลามสวนรวมรบผดชอบในการเปนเจาของ
พระพทธศาสนาอยางเสมอภาคกนทรงไมสงเสรมใหชาวพทธผลกภาระดานพระพทธศาสนาใหกบฝายใด
ฝายหนง
๑๐) ทรงมอบพทธนโยบายไววาชาวพทธชนน�าซงจะสามารถธ�ารงรกษาพระพทธศาสนาของ
พระองค เอาไวใหยงยนไดนนจะตองมคณสมบตอยางนอย๔ดานคอ เรยนธรรมจนแตกฉานปฏบต
ธรรมจนไดรบดวยตนเอง มความกรณาตอสตวทงหลายเปนทตงแลวหาทางเผยแผพระพทธศาสนา
จากนนยามมภยเกดขนกบพระพทธศาสนาตองชวยกนรกษาพระพทธศาสนาเอาไวใหพนภยใหจงได
18 พระพทธศาสนา ม.๔-๖ 19ความเปนมาของพระพทธศาสนาและพทธประวต
จดประกายโครงงาน
ผงสรปสาระส�าคญ
เวบไซตแนะน�า
ความรเพมเตม
กจกรรมบรณาการอาเซยน
หลกธรรมททรงน�ามาบรหารมดงน
ทรงบรหารดวยการถอธรรมเปนใหญ ทรงเคารพในประชาธปไตย
ทรงเปนนกบรหารบคคล ทรงไมยดตดกบต�าแหนงอ�านาจ
ทรงมสายพระเนตรยาวไกล ทรงเปนนกบรหารนกจดวางระบบ
ทรงมหลกในการครองตนครองงาน
และพระพทธเจาทรงมแนวทางในการธ�ารงรกษาพระพทธศาสนาหลายแนวทางไดแก
การมอบพระธรรมวนยเปนศาสดาแทนพระองค ใหพระสงฆเคารพพระธรรมวนยมอบความเปนใหญแกพระสงฆ
ทรงประทานหลกอปรหานยธรรม ทรงสงเสรมการท�าสงคายนา และมอบใหชาวพทธทกภาคสวนเปนผสบทอด
พระพทธศาสนาตามนโยบายความตงมนคอศกษาปฏบตเผยแผและปกปองคมครอง
คตความเชอทางศาสนาแบงออกเปน ๓ กลมใหญ คอ ความเชอในเรองจตวญญาณ
ความเชอในศาสนาพราหมณ
ความเชอในลทธอสระตางๆ
ลทธอสระทมชอเสยง ไดแก ปรณกสสปะ มกขลโคศาละ อชตเกสกมพล
ปกธกจจายนะสญชยเวลฏฐบตรและนครนถนาฏบตร
มหาชนบท ๑๖ แควน ชมพทวปสมยพทธกาลคอ ดนแดนของอนเดยและเนปาลในปจจบน ประกอบดวยแควน
ตางๆซงแควนทมอาณาเขตกวางใหญคอ“มหาชนบท”ประกอบดวยแควนตางๆจ�านวน๑๖แควน
วรรณะ สงคมชมพทวปมการแบงชนชนเปน๔วรรณะคอพราหมณกษตรยแพศยและศทรและ
พวกนอกวรรณะเรยกวาจณฑาล
สงคมชมพทวป
พทธประวตดานการบรหารและการธำารงรกษาพระพทธศาสนา
คตความเชอทางศาสนาสมยกอนพระพทธเจา
ใหนกเรยนศกษาคนควาและรวบรวมขอมลเกยวกบวธการสอนและการเผยแผพระพทธศาสนาของ
พระพทธเจา และวธการเผยแผพระพทธศาสนาของพระสงฆในปจจบน จากนนน�าขอมลมาวเคราะห
เปรยบเทยบความเหมอนและความแตกตางกนแลวอภปรายผลและสรปเปนความร
หลงจากนนใหนกเรยนชวยกนคดออกแบบหรอผลตสอเพอการเผยแผพระพทธศาสนาในรปแบบ
ตาง ๆ โดยการจดท�าเปนโครงงานสอเผยแผพระพทธศาสนา จากนนน�าเสนอโครงงานและผลงาน
หนาชนเรยนและเผยแพรผลงาน
http://www.vcharkarn.comวชาการ.คอม
http://www.newweb.bpct.orgศนยพทกษพระพทธศาสนาแหงประเทศไทย
พระพทธเจาทรงประสบผลส�าเรจในการบ�าเพญฝกฝนตนเองจนตรสรเปน
พระสมมาสมโพธญาณ เปนผหมดกเลสโดยสนเชง ซงเปนการฝกฝนไดอยาง
สงสดจนไดรบยกยองเปนพระบรมศาสดา
ปญจวคคย คอ สาวกกลมแรกทไดฟงธรรมจากพระพทธเจาอนเปนก�าลงส�าคญในการประดษฐาน
พระพทธศาสนาทวชมพทวป การแพรหลายของพระพทธศาสนาในชมพทวปเปนไปอยางรวดเรว โดยทรง
มวธการสอนและการเผยแผพระพทธศาสนาตามแนวพทธจรยาและทรงไดรบยกยองวาทรงเปนบรมครเพราะ
ทรงมเทคนควธการสอนทเหมาะกบบคคลและหลากหลายคอพทธลลาในการสอน๔คอ
๑.แจมแจง ๒.จงใจ ๓.เราใหกลา ๔.ปลกใหราเรง
พระพทธเจาในฐานะเปนมนษยผฝกตนไดอยางสงสด
การกอตงพระพทธศาสนา วธการสอน และการเผยแผพระพทธศาสนาตามแนวพทธจรยา
ความเปนมาของพระพทธศาสนาและพทธประวต
ใหนกเรยนแบงกล มเลอกศกษาขอมลความร เกยวกบประเทศสมาชกอาเซยนในดานตาง ๆ
แลวรวมกนคดออกแบบวธการน�าเสนอความรจากการศกษาดวยรปแบบทหลากหลายและสรางสรรค
แลวออกมาน�าเสนอหนาชนเรยน
พรหมทณฑ เปนการลงโทษอยางหนงในหมสงฆถอเปนโทษอยางสงคอสงฆจะตกลงกนลงโทษภกษรปใด
รปหนง โดยภกษทงหลายพรอมใจกนไมพดดวย ไมวากลาวตกเตอนหรอสงสอนภกษรปนน เชน ในสมยพทธกาล
พระฉนนะ ซงเปนพระภกษเจาพยศถอตววาเปนคนใกลชดพระพทธเจามากอนใครอน ใครวาไมฟง ภายหลงจง
ถกสงฆลงพรหมทณฑถงกบเปนลมลมสลบหายพยศได
20 พระพทธศาสนา ม.๔-๖
ค�ำถำมพฒนำกระบวนกำรคด
กจกรรมกำรเรยนร
๑. ชมพทวปคอดนแดนใดในปจจบนและสงคมชมพทวปมลกษณะอยางไร
๒. ความเชอทางศาสนาสมยกอนพทธกาลมลกษณะอยางไร เหมอนหรอแตกตางจากความเชอในพระพทธศาสนา
หรอไมอยางไร
๓. การทพระพทธเจาทรงประสบผลส�าเรจในการบ�าเพญเพยรเปนเพราะพระพทธเจาทรงมพระคณธรรมดานใดและ
นกเรยนสามารถน�ามาใชเปนแบบอยางในการด�าเนนชวตไดหรอไมอยางไร
๔. นกเรยนคดวาการกอตงและวธการเผยแผพระพทธศาสนาของพระพทธเจามผลท�าใหพระพทธศาสนาเจรญมาจนถง
ปจจบนหรอไมอยางไร
๕. จากค�ากลาวทวา“พระพทธเจาทรงเปนครแหงคร”นกเรยนเหนดวยหรอไมเพราะเหตใด
๖. ในคมภรทางพระพทธศาสนามถอยค�าใดบางทแสดงใหเหนภาวะผน�าของพระพทธเจา
๗. หลกธรรมของนกบรหารทพระพทธเจาทรงมไดแกอะไรบาง
๘. พระพทธเจาทรงวางแนวทางในการธ�ารงรกษาพระพทธศาสนาไวอยางไรบาง
๙. ในฐานะทนกเรยนเปนชาวพทธนกเรยนจะมสวนชวยธ�ารงพระพทธศาสนาไดอยางไรบาง
๑๐. เพราะเหตใดพระพทธศาสนาจงยงคงด�ารงอยและมผสบทอดตอกนมาจนถงปจจบน
๑. ใหนกเรยนแบงกลมศกษาคนควาเรองทตงของชมพทวป และคตความเชอในชมพทวปในสมยกอนพทธกาลและ
รวมกนวเคราะหถงความเหมอนและความแตกตางของสงคมสมยกอนพทธกาลกบสมยพทธกาล แลวสรปเปน
แผนภาพความคดดงตวอยาง
๒. ใหนกเรยนแบงกลมรวมกนอภปรายเกยวกบหวขอทศกษาจากหนวยการเรยนรนคอ
พระพทธเจาเปนมนษยผฝกตนไดอยางสงสดในการตรสร
การกอตงพระพทธศาสนา
วธการสอนและการเผยแผพระพทธศาสนาตามแนวพทธจรยา
๓. ใหนกเรยนวเคราะหพทธประวตดานการบรหารและการธ�ารงรกษาพระพทธศาสนาทสงผลสบเนองมาจนถงปจจบน
แลวสรปเปนแผนภาพความคดดงตวอยาง
พทธประวตดาน
สงผลตอพทธศาสนกชน
สงผลตอพระพทธศาสนา
สมยกอนพทธกาล สมยพทธกาล
หนวยการเรยนรท
ตวชวด
ผงสาระการเรยนร
หลกการของพระพทธศาสนา
สาระสำาคญ
๒๑. วเคราะหขอปฏบตทางสายกลางในพระพทธศาสนาหรอแนวคดของศาสนาทตนนบถอตามทก�าหนด(ส๑.๑ม.๔-๖/๔)
๒. วเคราะหการพฒนาศรทธาและปญญาทถกตองในพระพทธศาสนาหรอแนวคดของศาสนาทตนนบถอตามทก�าหนด(ส๑.๑ม.๔-๖/๕)
๓. วเคราะหลกษณะประชาธปไตยในพระพทธศาสนาหรอแนวคดของศาสนาทตนนบถอตามทก�าหนด(ส๑.๑ม.๔-๖/๖)
๔. วเคราะหหลกการของพระพทธศาสนากบหลกวทยาศาสตรหรอแนวคดของศาสนาทตนนบถอตามทก�าหนด(ส๑.๑ม.๔-๖/๗)
๑. พระพทธศาสนามหลกทนอมน�าใหพทธศาสนกชนยดในการประพฤตปฏบตตนตามทางสายกลางมทงทฤษฎและวธการทเปนสากล
๒. ความศรทธาในพระพทธศาสนาเปนความเชอมนในคณงามความดทประกอบดวยเหตผลสวนปญญาคอความรทวถงเปนความร
ทควรพฒนาม ๓ ลกษณะคอ ปญญารจกความเสอม ปญญารความเจรญ และปญญารจกวธการละเหตแหงความเสอมและ
สรางเหตแหงความเจรญ
๓. พระพทธศาสนาเปนศาสนาประชาธปไตยมาตงแตเรมแรก โดยมพระธรรมวนยเปนธรรมนญหรอกฎหมายสงสด และมความ
เสมอภาคภายใตพระธรรมวนยนน
๔. วทยาศาสตรและพระพทธศาสนามหลกการเหมอนกนคอมงแสวงหาความจรงแตพระพทธศาสนานนพดเรองความจรงในขอบเขต
ทกวางกวาวทยาศาสตรวทยาศาสตรเนนวตถนยมในขณะทพระพทธศาสนาเชอวามความจรงอนนอกจากวตถ
หลกการของพระพทธศาสนา
การพฒนาศรทธาและปญญาทางพระพทธศาสนา
ลกษณะประชาธปไตยในพระพทธศาสนา
ขอปฏบตทางสายกลางในพระพทธศาสนา
หลกการของพระพทธศาสนากบหลกวทยาศาสตร
