คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย)

เลม สวน A คมอผสอน

คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก:ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย)

คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย)

เลม สวน A คมอผสอน2

คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

บรรณาธการรศ.นพ.สมพนธ ทศนยมรศ.ดร.นตย ทศนยม

บรรณาธการรวมดร.นพ.บดนทร ทรพยสมบรณดร.ภญ.ฐตมา ดวงเงนผศ.ดร.สายใจ พวพนธ

บรรณาธการตรวจทานดร.ภญ.อารยา ศรไพโรจน

จดพมพโดย:สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคการมหาชน)เลขท 88/39 อาคารสขภาพแหงชาต ชน 5 กระทรวงสาธารณสข ซอย 6 ถ.ตวานนท ต.ตลาดขวญ อ.เมอง จ.นนทบร 11000โทร. 0-2832-9400 โทรสาร 0-2832-9540www.ha.or.th

สงวนลขสทธตามพระราชบญญตฉบบพมพครงแรก: 255810 9 8 7 6 5 4 3 2 1

ขอมลทางบรรณานกรมของหอสมดแหงชาตคมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2.--นนทบร : สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคการมหาชน), 2558. 154 หนา. 1. ผปวย-การดแล--คมอ. I. สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคการมหาชน) II. รศ.นพ.สมพนธ ทศนยม, รศ.ดร.นตย ทศนยม (บรรณาธการแปล), ผแปล. III. ชอเรอง610.73ISBN 978-616-8024-00-3

ออกแบบ, พมพ: บรษท หนงสอดวน จ�ากด

(3)คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ค�าน�าเสยงสะทอนทสถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาลไดรบจากสถาน

พยาบาลตางๆ คอตองการผจบการศกษาทมความรและทกษะในเรอง

คณภาพและความปลอดภยทเพยงพอในการทจะรบมอกบสถานการณ

ตางๆ สามารถรวมขบเคลอนการพฒนาคณภาพและยกระดบความ

ปลอดภยในการดแลผ ปวยรวมกบทมงานสหสาขาวชาชพของสถาน

พยาบาล ซงสงเหลานจะตองปลกฝงและเสรมสรางไวตงแตเรมแรกทสดท

เปนไปได

ดวยตระหนกในความส�าคญดงกลาว องคการอนามยโลกจงได

ประมวลองคความร กรณศกษา และแนวทางการจดการเรยนการสอน

ในเรองความปลอดภยในการดแลผปวยขน เพอใหประเทศตางๆ น�าไป

ประยกตใชตามบรบทของแตละประเทศ เปนสงทชวยใหสถาบนการศกษา

สามารถเรมตนจดการศกษาในเรองนไดงายขน

สถาบนขอขอบคณผมสวนเกยวของทกทาน ทมสวนในการแปลและ

เรยบเรยงคมอฉบบนเปนภาษาไทย ซงในระหวางกระบวนการดงกลาว ได

เกดการตงประเดนค�าถาม คนหาค�าตอบ และแลกเปลยนเรยนรรวมกนไป

ดวย

สถาบนหวงวาคมอฉบบนจะเปนประโยชนส�าหรบการจดการศกษา

เรองคณภาพและความปลอดภยในการดแลผ ปวย ทงในสถาบนการ

ศกษาและสถานพยาบาลตางๆ เปนทรพยากรพนฐานส�าหรบการตอยอด

(4) คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

นวตกรรมการจดการเรยนการสอนทเชอมตอกบกจกรรมอนๆ เพอสราง

ประสบการณการเรยนรอยางไดผล และสงผลใหระบบบรการสขภาพของ

ประเทศไทย เปนระบบทนาไววางใจส�าหรบสงคมสบไป

นพ.อนวฒน ศภชตกล

ผอ�านวยการ

สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล

(5)คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ทมาของการแปลเหตใดจงม WHO Patient Safety Curriculum Guide ฉบบภาษาไทย

Patient Safety หรอ ความปลอดภยของผปวย นบเปนปญหาท

ส�าคญและมผลกระทบตอวงการแพทยทวโลก ประเทศไทยถงแมมการ

พฒนาในระบบบรการสาธารณสขอยางตอเนอง แตยงคงมชองวางใน

ระบบการบรการสขภาพในเรองการพฒนาระบบความปลอดภยของผปวย

ตลอดมา รวมถงเมอเทคโนโลยมการพฒนาการเขาถงขอมลของผปวย

และประชาชนเพมมากขน สงผลใหเกดความตองการใหเกดบรการทาง

สาธารณสขทเปนมาตรฐาน และเปนทไววางใจของประชาชน

การพฒนาเรองคณภาพและความปลอดภยจนเกดเปนวฒนธรรม

ความปลอดภยอนน�ามาซงประโยชนและคณคาส�าคญในระบบบรการ

สขภาพนน ควรเรมปลกฝงแนวคดและความส�าคญเรอง Patient Safety ให

กบบคลากรทางสาธารณสขตงแตเรมตนของการศกษาใหมความตระหนก

ในเรองความปลอดภยของผปวยวาเปนเรองส�าคญทตองค�านงถงตลอดเวลา

ของการท�างาน ซงในปจจบนพบวามการพฒนาหลกสตรและเนอหาการ

เรยนการสอนเรองดงกลาวคอนขางนอยและไมเปนระบบ

สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (สรพ.) (องคการมหาชน)

มวสยทศนมงหวงใหประเทศไทยมบรการสขภาพทไดมาตรฐาน เปน

ทไววางใจของสงคม โดย สรพ. มบทบาทในการสงเสรมการขบเคลอน

วฒนธรรมคณภาพ (change catalyst) โดยวตถประสงคของ สรพ. ท

ก�าหนดไวในพระราชกฤษฎกาจดตงสถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล

(องคการมหาชน) พ.ศ.2552 นอกจากด�าเนนการดานการประเมนและ

รบรองแลว ยงสนบสนนใหเกดกลไกในการพฒนาระบบการใหบรการทด

(6) คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

มคณภาพและมาตรฐานความปลอดภยของสถานพยาบาลอยางเปนระบบ

พฒนาและสรางองคความรเพอเผยแพร ครอบคลมการสรางความรวมมอ

กบภาคสวนตางๆทงในและตางประเทศ ดวยบทบาทหนาทดงกลาว รวม

ถงประสบการณจากการพฒนาและเยยมส�ารวจเพอประเมนและรบรอง

สถานพยาบาลมากวา 20 ป สรพ.จะไดรบเสยงสะทอนจากบคลากรทาง

สาธารณสข ทปฏบตงานในโรงพยาบาลถงการเตรยมความพรอมในเรอง

ทตองการใหมการเรยนการสอนบคลากรทางสาธารณสขทกสาขาใหม

ความรความเขาใจเรองคณภาพและความปลอดภยกอนมาปฏบตงานจรง

กบผปวย สรพ.จงเรมประสานด�าเนนการเพอจะน�าความรแนวคดเรอง

ดงกลาวเขาสการเรยนการสอนในสถาบนการศกษาซงพบวาหลกสตรการ

เรยนการสอนเรองดงกลาว มการพฒนาอยางเปนสากลโดยองคการอนามย

โลกซงใหความส�าคญเรองการศกษาเปนหนงในปจจยส�าคญของการพฒนา

เรอง Patient Safety

เดอนกรกฎาคม 2556 สรพ.ประสานงานกบองคการอนามยโลก

เพอขอเขารวม WHO Patient Safety Program ในสวน Education for

Safer Care ซงกไดรบการสนบสนนจากองคการอนามยโลก โดยไดมการ

ท�าหนงสอลงนามขอตกลงรวมกน ระหวาง องคการอนามยโลก และสถาบน

รบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคการมหาชน) ในการแปล WHO Patient

Safety Curriculum Guide: Multi-Professional Edition ในเดอนกนยายน

2556 เพอเผยแพรและน�ามาประยกตใชในการบรณาการการเรยนการสอน

ในประเทศไทย และใหการสนบสนน Dr Agnès Leotsakos Leader, Patient

Safety Education and Global Capacity Building จาก องคการอนามยโลก

มาสอสารลกษณะของหลกสตรรวมถงตวอยางหลกสตรในเดอน มกราคม

2557 และน�าทมจากองคการอนามยโลกมาท�า Workshop: Training for

the Trainer ทประเทศไทยในเดอน กนยายน 2557 สวนการแปลหลกสตร

เปนภาษาไทยนน สรพ.ไดรบความกรณาจาก รศ.นพ.สมพนธ ทศนยม และ

รศ.ดร.นตย ทศนยม เปนผด�าเนนการแปลและเรยบเรยง

การขบเคลอนในสถาบนการศกษา สรพ.ใชวธการขบเคลอนใน

แนวราบผานกลยทธ Share-Chain-Shape-Change โดยมรายละเอยด

ดงตอไปน

(7)คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

SHARE: สรพ.มงเนนกระบวนการแลกเปลยนเรยนรและรบฟงโดย

เรมจากการเชญผบรหารสถาบนการศกษาทผลตบคลากรทางสาธารณสข

ทงภาครฐและเอกชน ครอบคลมวชาชพ แพทย ทนตแพทย เภสชกร และ

พยาบาล รวมประชมครงแรกเมอ เดอนธนวาคม 2556 เพอรบฟงและแลก

เปลยนประสบการณของแตละสถาบนการศกษาเกยวกบการน�าแนวคด

เรองคณภาพและความปลอดภย โดยมสถาบนการศกษาเขารวมในครงแรก

จ�านวน 39 สถาบนการศกษา (แพทย 25 ทนตแพทย 1 เภสชกร 6 และ

พยาบาล 18) จากการแลกเปลยนครงแรกพบวา หลายสถาบนมการน�า

แนวคดดงกลาวไปประยกตใช แตยงไมเปนรปธรรมและมความสนใจจะน�า

แนวทางหลกสตรขององคการอนามยโลกไปเรยนรเพอบรณาการแบบ

สหสาขาวชาชพ จงสนบสนนใหมการแปลหลกสตรดงกลาวเปนภาษาไทย

โดยใหสรพ.เปนผประสานงานกลาง และไดน�าแนวคดการเรยนการสอน

เรองคณภาพและความปลอดภยไปแลกเปลยนเรยนรในการประชมตางๆ

เชน การประชมของกลมสถาบนแพทยศาสตรแหงประเทศไทย และ

การประชมของพยาบาล เปนตน เมอมสถาบนการศกษาสนใจแนวคดเพม

มากขน จงเกดการสรางวงแลกเปลยนเรยนรอกครงในเดอน มกราคม 2557

รวมกบ Dr Agnès Leotsakos โดยมสถาบนการศกษาเขารวมเพมเปน

115 สถาบนการศกษา และไดมการเกบขอมลความคดเหนจากการแลก

เปลยนเรยนรโดยตวแทนสถาบนทเขารวมโครงการโดยสรปดงน ทกสถาบน

การศกษาเหนดวยกบการสรางความรวมมอเปนเครอขายเพอพฒนาแนวทาง

การน�า WHO Patient Safety Curriculum Guide มาประยกตใช โดยควร

แปลเนอหาหลกสตรดงกลาวเปนภาษาไทย และควรมการด�าเนนการจดการ

ประชมเชงปฏบตการเพอเตรยมความพรอมรวมกบองคการอนามยโลก

(Training for the Trainer) รอยละ 94 เหนดวยกบการน�าเรองคณภาพและ

ความปลอดภยมาบรณาการในการเรยนการสอนของสถาบนการศกษาท

ผลตบคลากรทางสาธารณสขเปนหลกสตรปกต และควรมองคกรกลางท

ประสานด�าเนนการเรองดงกลาว รอยละ 78 เสนอวาควรมผเชยวชาญ

เฉพาะในการสอนเรองความปลอดภยในผปวย รอยละ 77 เหนดวยกบการ

พฒนาเปนหลกสตรแบบสหสาขาวชาชพ รอยละ 75 เหนวาควรเรมมการ

เรยนการสอนเรองความปลอดภยในผปวยตงแตการเรยนการสอนของ

(8) คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

นกศกษาทางดานสาธารณสขตงแตชนปท 1 แตปจจบนมเพยง รอยละ 9 ของ

สถาบนการศกษาทเขารวมโครงการทมการจดการเรยนการสอนเรองดงกลาว

เปนหลกสตรปกต

CHAIN: การสรางเครอขายความรวมมอ สรพ.เปนผประสานงาน

กลางเพอสรางความรวมมอกบสถาบนการศกษาทเขารวมโครงการ เรม

ตนดวยการมเครอขายอาสาสมครจากสถาบนการศกษาตางๆรวมกนชวย

ตรวจทานการแปลหนงสอคมอหลกสตรโดยม รศ.นพ.สมพนธ ทศนยม

เปนหวหนาทมการแปล เกดการสรางเครอขายสถาบนการศกษาในกลม

คณะแพทยศาสตร ศนยแพทยศาสตรศกษาชนคลนก คณะทนตแพทย

คณะเภสชศาสตร และคณะพยาบาลศาสตร รวมถงมการลงนามความรวม

มอในปฏญญาวาดวย “การจดการเรยนการสอนเรองความปลอดภยของ

ผปวย ส�าหรบบคลากรดานสาธารณสข” โดยกระทรวงสาธารณสข องคกร

ทเกยวของกบผประกอบวชาชพ สถาบนการศกษา และสรพ. รวมกนแสดง

เจตจ�านงแสดงความมงมนทจะสนบสนนการบรณาการเรองคณภาพและ

ความปลอดภยเขาในหลกสตรการเรยนการสอนของบคลากรสาธารณสข

ตามแนวทางในหลกสตรความปลอดภยของผปวยทองคการอนามยโลก

จดท�าขน และมการตงคณะกรรมการกลางในการขบเคลอนและตดตาม

ประกอบดวยตวแทนของภาคสวนตางๆ ทเกยวของ ปจจบนมสถาบนการ

ศกษาทสมครใจเขารวมเปนเครอขายในการบรณาการเรองดงกลาวในการ

เรยนการสอน 133 สถาบน

SHAPE: มการเผยแพรคมอหลกสตรใหกบสถาบนการศกษาท

เขารวมโครงการเพอน�าไปศกษา ประยกต และบรณาการในการเรยน

การสอนอยางอสระตามบรบทของแตละสถาบน ในเบองตนมสถาบนการ

ศกษาไดทดลองออกแบบการน�าไปประยกตใชถง 98 สถาบน และจะม

การตดตามการน�าไปประยกตใชไดจรงตอไป รวมถงมการวางแนวทางการ

ออกแบบ หลกสตร เครองมอ และสอการเรยนรทเหมาะสมและสอดคลอง

กบประเทศไทยจากคณะกรรมการกลาง

CHANGE: มแนวทางการตดตามการเปลยนแปลงทเปนผลลพธ

จากการน�าแนวคด และเนอหาหลกสตร WHO Patient Safety Curriculum

Guide ไปประยกตใช ทงในสวนของสถาบนการศกษา และโรงพยาบาล

(9)คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ปจจบนสถาบนการศกษาทกแหงมเนอหาวชาการและความรในทาง

ดานการแพทยและสาธารณสขจ�านวนมาก แตในชวตจรงของการท�างาน

ในฐานะบคลากรทางสาธารณสขมเรองราวเนอหาสาระทตองเรยนรอก

มากมายเชนกน เพอสงทส�าคญทสดในบทบาทหนาทคอการดแลผปวยให

ไดรบการดแลทเหมาะสม ถกตองและปลอดภยโดยการท�างานรวมกนแบบ

สหสาขาวชาชพ และพรอมทจะเรยนรและพฒนากระบวนการดงกลาว

อยางตอเนอง เนอหาในหลกสตร WHO Patient Safety Curriculum Guide

ฉบบแปลเปนภาษาไทยมเปาหมายเพอใหบคลากรทางสาธารณสขทกสาขา

วชาชพ สามารถเขาถง และเขาใจไดทกคน เพราะเปนเนอหาทสามารถ

น�าไปประยกตใชไดจรงในชวตการท�างานซงตองอาศยความรวมมอและ

การเหนความส�าคญจากทกภาคสวน โดยสรพ.พรอมเปนผประสานงาน

กลางในการขบเคลอนบรณาการใหเกดการเรยนการสอนในสถาบนการ

ศกษาเพอพฒนาบคลากรซงเปนกญแจส�าคญของระบบสาธารณสขใหเรยน

รและเขาใจรวมถงตระหนกในเรองความปลอดภยของผปวย โดยยดผปวย

เปนศนยกลาง เพอพฒนาเปนรากฐานส�าคญในการพฒนาระบบบรการ

สาธารณสขประเทศไทยใหมคณภาพมาตรฐาน และเปนทไววางใจของ

ประชาชนตลอดไป

พญ.ปยวรรณ ลมปญญาเลศ

รองผอ�านวยการ

สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล

(11)คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ค�าชแจงวธการแปลผอานเปาหมาย

การแปลไดค�านงถงผอานเปนส�าคญ เดมเขาใจวามแตกลมนกวชาการ

และนกศกษา แตจากการประชมมความเหนวาควรใหเจาหนาททกระดบอาน

เขาใจไดดวย เพอใหเกดการมสวนรวม จงแปลเปนภาษาไทยใหมากทสด

(ดการแปลค�าศพทในภาคผนวกท 3) แตบางค�าแปลแลวอาจสงสยค�าเดม

จงวงเลบค�าเดมไวดวย

วธการแปล

1. พยายามใหตรงกบความหมายเดมใหมากทสด แตถาแปลตรง

อานแลวเขาใจยาก จงดดแปลงเปนส�านวนไทยๆ

2. การแปลน มไดมจดมงหมายทจะบญญตศพท แตตองการสอสาร

เพอใหผอานเกดความเขาใจจงพยายามคนความหมายเทาทมใชอย ค�าทยง

ไมมการบญญตไวไดใชตามค�าแนะน�าของผเชยวชาญ

รปแบบการแปล

1. It is …แปลเปนภาษาไทยไมใชค�าวา “มน” ใชค�าอนแทนตาม

ความเหมาะสม

2. ป ใชเปน ค.ศ.ทงหมด เพราะจะเขากบประโยคทใช เชน late 1990

3. เครองหมายวรรคตอน

คอมมา ใชเทาทจ�าเปน

Colon (“ : ”) ใชในกรณทคนขอความทเปนหวขอกบเนอหาท

ตามมา Semicolon, full stop ไมใช

(12) คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

4. การเวนวรรคของค�าวา “เชน” เวนทงหนาและหลงค�านนๆ

5. หนวยวดใชค�าเตมทงหมด เชน มลลกรมตอกโลกรม ยกเวน

ในตาราง

6. การใชค�าภาษาไทยทเหมาะสมตามค�าแนะน�าของผเชยวชาญ

“เมอไหร” เปน “เมอใด”, “เทาไหร” เปน “เทาใด”, "ถา" เปน "หาก"

7. “บคลากรสขภาพ” ใชค�าวา “ผใหบรการสขภาพ”

“งานดแลสขภาพ” ใชค�าวา “งานบรการสขภาพ” เพอใหสอดคลอง

กน

ขอวตกกงวล

1. อาจแปลผดความหมาย

2. อาจแปลชอคน เปนภาษาไทยไมถกตอง

3. อาจแปลค�าศพทเฉพาะของสาขาตางๆ ผด

4. อาจมความผดพลาดทางเทคนค เนองจากมการแกไขหลายรอบมาก

เปาหมายสงสดของการแปล

ทมงานมเจตนารมณใหผใชเขาถงเนอหาและมงเนนการน�าไปใช

เพอกอใหเกดประโยชนแกผปวย สรางคณภาพใหระบบสขภาพของประเทศ

และมความเปนหนงเดยวโดยรวมมอกน

ทมงานตงใจใหเนอหาและค�าแปลถกตอง และไมใหมทพมพผด

จงชวยกนตรวจแกไขหลายรอบ หากมการใชภาษาทมขอขดแยงหรอมท

ผดพลาด ขอใหผอานใหขอเสนอแนะมาตามอเมลขางลาง เพอน�าไปปรบปรง

ในการพมพครงตอๆไป และใครขออภยมา ณ ทนดวย

เปาหมายในอนาคต

1. เปนหนงสอทมชวต มการปรบปรงเพมเตมทเปนบรบทของ

คนไทยเขาไป

2. หวงวาจะเปนบรรทดฐานของการแปลค�าตางๆทจะใชตอไป

(13)คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ผแปลและเรยบเรยง

รศ.ดร.นตย ทศนยม คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

รศ.นพ.สมพนธ ทศนยม ภาควชากมารเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกน

การตดตอผแปล

E-mail: sompon@kku.ac.th

89คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

สารบญเลม 1

ค�าน�า (ฉบบภาษาไทย) (3)

ทมาของการแปล (5)

ค�าชแจงวธการแปล (15)

ค�าชแจงการจดพมพขององคการอนามยโลก 1

ค�ายอ 7

ค�ากลาวน�า 13

บทน�า 33

ภาคผนวก 37

ภาคผนวก 1 เชอมตอกบกรอบการศกษาความปลอดภยของผปวย

ของประเทศออสเตรเลย 39

ภาคผนวก 2 ตวอยางของวธการประเมน 41

ภาคผนวก 3 การแปลค�าศพท 49

3.1 การแปลชอองคกร 49

3.2 การแปลค�าศพทบคคล 50

3.3 การแปลค�าศพททางการศกษา 52

3.4 การแปลค�าศพทอนๆ 55

ภาคผนวก 4 ผมสวนชวยตรวจแกไขการแปล 75

ค�ากลาวขอบคณ 81

90 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

เลม 2สวนAคมอผสอน

1 ทมา 93

2 หวขอในคมอหลกสตรถกเลอกมาอยางไร 99

3 เปาหมายของคมอหลกสตร 119

4 โครงสรางของคมอหลกสตร 125

5 การน�าคมอหลกสตรไปใช 127

6 การบรณาการการเรยนการสอนเรองความปลอดภย

ของผปวยเขาไปในหลกสตรเดม 137

7 หลกการทางการศกษาทจ�าเปนส�าหรบการเรยนการสอน

เรองความปลอดภยของผปวย 161

8 กจกรรมทชวยใหเกดความเขาใจเรองความปลอดภยของผปวย 173

9 วธการประเมนผลความปลอดภยของผปวย 187

10 วธการประเมนหลกสตรความปลอดภยของผปวย 207

11 เครองมอในเวบและแหลงคนควา 221

12 วธทจะสนบสนนการเรยนการสอนความปลอดภยของผปวย

ในประเทศตางๆ 223

เลม 3สวนBหวขอของคมอหลกสตร

ค�าจ�ากดความของแนวคดทส�าคญ 233

ความหมายของสญลกษณ 237

บทน�าของหวขอในคมอหลกสตร 239

หวขอท 1 ความปลอดภยของผปวยคออะไร 261

หวขอท 2 ท�าไมการน�าปจจยดานมนษยมาใชจงมความส�าคญ

ตอความปลอดภยของผปวย 307

หวขอท 3 การท�าความเขาใจระบบและผลของความซบซอน

ในการดแลผปวย 331

หวขอท 4 การเปนสมาชกทมประสทธภาพของทม 359

91คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

เลม 4สวนBหวขอของคมอหลกสตร

หวขอท 5 การเรยนรจากความผดพลาดเพอการปองกนอนตราย 405

หวขอท 6 การท�าความเขาใจและการจดการกบความเสยง

ทางคลนก 437

หวขอท 7 การใชวธการปรบปรงคณภาพเพอปรบปรงการดแล 471

หวขอท 8 การมสวนรวมของผปวยและผดแล 509

เลม 5สวนBหวขอของคมอหลกสตร

บทน�าตอหวขอท 9-11 555

หวขอท 9 การปองกนและควบคมการตดเชอ 557

หวขอท 10 ความปลอดภยของผปวยและหตถการทรกล�า 599

หวขอท 11 การปรบปรงความปลอดภยในการใชยา 631

93คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

1. ทมาท�ำไมนกศกษำสำขำบรกำรสขภำพจ�ำเปนตองเรยนรเรองควำมปลอดภยของผปวย

การคนพบทางวทยาศาสตรของการแพทยสมยใหม ท�าใหผลลพธ

ของการบรการสขภาพดขนมาก อยางไรกตามการศกษาในหลายประเทศ

พบวา ขอดนมาพรอมกบความเสยงตอผปวยดวยเชนกน เราพบวาผปวย

ทรกษาในโรงพยาบาลมความเสยงทเปนความทกขจากเหตการณทไมพง

ประสงค สวนผปวยทไดรบยามความเสยงตอความคลาดเคลอนทางยาและ

อาการไมพงประสงค เปนตน จงเปนทมาของการพฒนาความรเรองความ

ปลอดภยของผปวยใหเปนสาขาวชาเฉพาะ เพอทจะชวยบคลากรสขภาพ

ผบรหาร องคกรบรการสขภาพ รฐบาล (ทวโลก) และผบรโภค ใหมความ

เขาใจหลกการและแนวคดเรองความปลอดภยของผปวย เรองนมผลกระทบ

ตอทกคน ภารกจขางหนาของงานบรการสขภาพเปนเรองทใหญมาก จ�าเปน

ททกคนทมสวนในการใหบรการสขภาพจะตองเขาใจขนาดของอนตรายท

จะเกดขนกบผปวย และเขาใจวาท�าไมการบรการสขภาพจะตองมงสการสราง

วฒนธรรมความปลอดภย การเรยนการสอนและการอบรมเรองความ

ปลอดภยของผปวยเปนเพยงจดเรมตนทจะเกดขนในทกระดบ นกศกษาใน

สาขาบรการสขภาพผซงจะเปนผใหบรการ และเปนผน�าของวชาชพใน

อนาคต ตองเตรยมตนเองทจะใหบรการอยางปลอดภย แมหลกสตรของ

วชาชพตางๆจะมการเปลยนแปลงอยเสมอ เพอใหทนความรและขอคนพบ

ใหมๆ แตความรเรองความปลอดภยของผปวยจะแตกตางออกไป เพราะ

เปนความรทใชไดกบการปฏบตในทกสาขาวชา และใชไดกบทกวชาชพ

94 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

นกศกษาสาขาบรการสขภาพตองตระหนกวา ระบบสงผลกระทบตอ

คณภาพและความปลอดภยของงานบรการสขภาพไดอยางไร การสอสารท

ไมชดเจนน�ามาสเหตการณทไมพงประสงคและปญหาอนๆไดอยางไร

นกศกษาจะตองเรยนรวธการจดการกบความทาทายเหลาน ความปลอดภย

ของผปวยมใชสาขาวชาทเปนเอกเทศอยโดดๆ เหมอนสาขาวชาแบบเดม

ทเขาใจกน แตตรงกนขามสาขาวชานจะมเนอหาทบรณาการเขาไปใน

ทกประเดนเนอหาของงานบรการสขภาพ แผนงานความปลอดภยของ

ผปวยขององคการอนามยโลก และโครงการอนๆ เชน โครงการจดท�าคมอ

หลกสตรน มเปาหมายเพอกระตนใหมการน�าเรองนไปปฏบตทวโลก ความ

ปลอดภยของผปวยเปนเรองของทกๆคน ตงแตตวผปวยเองไปจนถง

นกการเมอง นกศกษาในวนนจะเตบโตไปเปนผน�าของระบบบรการสขภาพ

ในวนหนา พวกเขาจ�าเปนตองมความรและทกษะในการน�าแนวคดและ

หลกการเรองความปลอดภยของผปวยลงสการปฏบต คมอหลกสตรความ

ปลอดภยของผปวยฉบบสหวชาชพขององคการอนามยโลกเลมน เปน

จดเรมตนส�าหรบนกศกษาในทกวชาชพ ทจะท�าความเขาใจและฝกปฏบต

เรองความปลอดภยของผปวยในทกกจกรรมของวชาชพ

การท�าใหนกศกษามความรเรองความปลอดภยของผปวย จ�าเปน

ตองท�าใหเกดขนในทกชวงของการสอนและการฝกอบรมตลอดหลกสตร

ทกษะและพฤตกรรมเรองความปลอดภยของผปวยตองเรมทนททนกศกษา

เรมเขาฝกงานในโรงพยาบาล คลนก หรอสถานบรการสขภาพอนๆ โดย

การใหนกศกษามงเนนทผปวยแตละคน ดแลรกษาผปวยแตละคนในฐานะ

มนษยทมเอกลกษณเฉพาะ ใชความรและทกษะดวยความระมดระวง

นกศกษาเองกจะเปนตนแบบทดส�าหรบเจาหนาทคนอนๆ ในระบบบรการ

สขภาพนกศกษาสวนใหญมกกระตอรอรนเมอไดเขาไปปฏบตงานในวชาชพ

ทเขาเลอก แตในสถานการณจรงระบบทเปนอยมกจะบนทอนความตงใจด

ของพวกเขา เราตองการใหนกศกษาเหลานยงคงรกษาความกระตอรอรน

การมองโลกในแงด และเชอวาเขาสามารถทจะสรางความแตกตางใหเกด

ขนไดทงกบชวตของผปวยแตละคนและกบระบบบรการสขภาพ

95คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

วธกำรใชหลกสตรนหลกสตรนไดรบการออกแบบมาเพอใชในสถาบนการศกษาทผลต

บคลากรวชาชพบรการสขภาพ เพอชวยปลกฝงเรองความปลอดภยของ

ผปวยใหกบนกศกษากอนทจะจบไปปฏบตงาน อาจารยผ สอนอาจจะ

กลาวถงเนอหาในภาพรวมทงหมด หรออาจจะเรมตนชาๆ โดยน�าเสนอ

ทละหวขอ แตละหวขอกลาวถงเนอหาส�าคญทจ�าเปนตองเนน รวมทง

ขอแนะน�าในการประเมนผล เราไดบรรจกรณศกษาเพอกระตนบรรยากาศ

การเรยนร และเพอกระตนใหครและผสอนน�ามาเปนตวอยางในกจกรรม

การเรยนการสอน นอกจากนในหวขอหนงๆ เรายงไดเสนอความคดเรอง

วธการสอนไวหลายๆแบบ การสอนในหลายหวขอจะไดผลด หากนกศกษา

มประสบการณตรงในสถานการณปฏบตงานจรงของวชาชพ เนองจากการ

เรยนรเรองความปลอดภยของผปวยจ�าเปนตองอาศยการปฏบตงานเปน

ทม และการมองการบรการสขภาพแบบองครวม ไมแยกสวนเฉพาะงานท

ตนเองท�า หวขอตางๆถกก�าหนดขน เพอใหนกศกษามสวนรวมรบผดชอบ

การเรยนของตนเอง โดยการอานเอกสารออนไลนทเปนความรพนฐาน และ

ตามดวยการน�าความรเหลานนไปใชในการปฏบตจรงในบทบาทของตน

เราขอเชญชวนใหผสอนและบคลากรสขภาพทงหลายไดชวยกน

เพมเตมเนอหาทางวชาการ และขอมลตางๆทจะเปนประโยชนตอสาขา

วชาชพของทาน ตวอยางเชน เราคาดหวงวาจะมบทความวชาการทาง

ดานเภสชกรรม และขอมลดานการใชยา สอดแทรกไวส�าหรบนกศกษา

เภสชศาสตร เนองจากคมอหลกสตรนเปนสหวชาชพ การทจะใหตวอยาง

ส�าหรบทกวชาชพจงท�าไดยาก แมวาจะไดพยายามทจะยกตวอยางใหมาก

ทสดแลวกตาม

คมอหลกสตรนคออะไรคมอหลกสตรนเปนคมอรวบยอด ส�าหรบการเรยนการสอนเรอง

ความปลอดภยของผปวยในสถาบนการศกษาดานสขภาพทวโลก เนอหา

ประกอบดวยสองสวน สวน A เปนคมอส�าหรบผสอน ซงจะชวยใหผสอน

น�าคมอไปใชสอนไดจรง ดวยตระหนกวาเนอหาเรองความปลอดภยของ

ผปวยเปนสาขาวชาใหม ซงผสอนยงไมคนเคยกบแนวคดและหลกการของ

96 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

เรองน สวนนจะวางพนฐานส�าหรบการพฒนาศกยภาพในการจดการศกษา

เรองความปลอดภยของผปวย สวน B เปนโปรแกรมทมลกษณะรวบยอด

ใชงาย แบงเปนหวขอชดเจน ทสามารถน�าไปใชไดทงหมด หรออาจจะใช

บางหวขอกได

ท�ำไมตองพฒนำคมอหลกสตรนนบแตการศกษาของมหาวทยาลยฮารวารด [1] ในป ค.ศ.1991 ซง

เปนครงแรกทมการกลาวถงอนตรายทเกดขนกบผปวย และตอมาหลาย

ประเทศไดรายงานผลในท�านองเดยวกนน แมวาจะมความแตกตางกนในแง

วฒนธรรมและระบบบรการสขภาพ ความตระหนกวาระบบบรการสขภาพม

สวนทกอใหเกดอนตรายตอผปวย ยงท�าใหมการวเคราะหเจาะลกเรองการ

ใหบรการผปวยในบรบทของระบบบรการทมความซบซอนมากขนเรอยๆ

ความซบซอนทวขนจากการเปลยนแปลงอยางรวดเรวของเทคโนโลย

ทางการแพทย และอปสงคของบรการ [2,3] แพทย พยาบาล ผดงครรภ

ทนตแพทย เภสชกร และบคลากรสขภาพอนๆ ถกคาดหวงวาจะตองปรบ

ตวและจดการกบระบบทซบซอนนในการปฏบตงานประจ�าวน ใหบรการท

ใชหลกฐานขอมลวชาการ และตองดแลสภาพแวดลอมทปลอดภยส�าหรบ

ผปวย แตเราจะคาดหวงเรองนไดอยางไร หากไมมการเรยนการสอนหรอ

การฝกอบรมแกบคลากรเพอใหเขาใจแนวคดและหลกการอยางเหมาะสม

การเรยนการสอนความรเรองความปลอดภยของผปวยใหแกบคลากร

สขภาพในระดบมหาวทยาลยยงไมสอดคลองกบความตองการของบคลากร

[3-7] ตวอยางเชน ระบบการรายงานอบตการณส�าหรบความคลาดเคลอน

ทางยาหรอการผาตดผด มการปฏบตมานานหลายปแลวในหลายประเทศ

แตการก�าหนดเนอหาหลกสตรเรองความผดพลาดของระบบบรการสขภาพ

และความปลอดภยของผปวยในระดบปรญญาตรเพงจะเรมมการตพมพใน

วารสารเมอไมกปมาน [5,8]

ปจจยทเปนอปสรรคของการใหความรเรองความปลอดภยของผปวย

มหลายประการ

ประการแรก ผสอนไมเหนความส�าคญวาการเรยนการสอนเรองน

เปนสงจ�าเปนในหลกสตรระดบปรญญาตร และไมคดวาการสอนทกษะเรอง

97คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ความปลอดภยของผปวยเปนเรองทสามารถสอนได [9,10] ผสอนจ�านวน

มากไมคนเคยกบเนอหาวชาการเรองน และไมมนใจทจะบรณาการเนอหา

เรองนเขาไปในหลกสตรทใชอย [11,12] ประการทสอง ผสอนจ�าเปนตอง

เปดใจทจะรบองคความรใหมๆ [3] ความยากล�าบากประการหนงกคอ ความ

ล�าบากใจทจะบรรจองคความรทมาจากวชาชพอนเขาไปในหลกสตร อาท

เชน การคดอยางเปนระบบ หรอวธการปรบปรงคณภาพบรการ เปนตน

[10] นอกจากนหลกสตรเดมมกจะเนนเรองการรกษามากกวาการปองกน

ท�าใหเกดวฒนธรรมทจะไมใหความส�าคญกบเหตการณทยงไมเกดขน (non-

event) เชน เหตการณทไมพงประสงคทปองกนได (preventable adverse

event) [3] ประการทสาม เปนปจจยทเกยวของกบทศนคตแบบดงเดม

เชน ความสมพนธระหวางครกบนกศกษาในลกษณะเปนล�าดบชน และ

การแขงขนมากกวาความรวมมอ [9] และการมองวาครเปน “ผเชยวชาญ”

ซงเปนผใหสาระความรแกนกศกษา [3,4]

คมอหลกสตรนตองการทจะลดชองวางในการเรยนการสอนเรองความ

ปลอดภยของผปวย โดยออกแบบหลกสตรเปนแบบรวบยอด เพอใหความรและ

ชวยพฒนาทกษะพนฐานส�าหรบนกศกษาในสาขาบรการสขภาพ เพอจะเตรยม

นกศกษาใหพรอมทจะปฏบตงานใหบรการในสภาพแวดลอมทหลากหลาย

เอกสารอางอง

1. Brennan TA et al. Incidence of adverse events and negligence

in hospitalized patients: results of the Harvard Medical Practice

Study I. New England Journal of Medicine, 1991, 324:370-376.

2. Runciman B, Merry A, Walton M. Safety and ethics in healthcare: a

guide to getting it right, 1st ed. Aldershot, UK, Ashgate Publishing

Ltd, 2007.

3. Stevens D. Finding safety in medical education. Quality & Safety

in Health Care, 2002, 11:109-110.

4. Johnstone MJ, Kanitsake O. Clinical risk management and patient

safety education for nurses: a critique. Nurse Education Today,

2007, 27:185-191.

98 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

5. Patey R et al. Patient safety: helping medical students understand

error in healthcare. Quality & Safety in Health Care, 2007,

16:256-259.

6. Singh R et al. A comprehensive collaborative patient safety

residency curriculum to address the ACGME core competencies.

Medical Education, 2005, 39:1195-1204.

7. Holmes JH, Balas EA, Boren SA. A guide for developing patient

safety curricula for undergraduate medical education. Journal of

the American Medical Informatics Association, 2002, 9 (Suppl.

1):S124-S127.

8. Halbach JL, Sullivan LL. Teaching medical students about medical

errors and patient safety: evaluation of a required curriculum.

Academic Medicine, 2005, 80:600-606.

9. Sandars J et al. Educating undergraduate medical students about

patient safety: priority areas for curriculum development. Medical

Teacher, 2007, 29:60-61.

10. Walton MM. Teaching patient safety to clinicians and medical

students. The Clinical Teacher, 2007, 4:1-8.

11. Walton MM, Elliott SL. Improving safety and quality: how

can education help? Medical Journal of Australia, 2006,184

(Suppl.10):S60-S64.

12. Ladden MD et al. Educating interprofessional learners for quality,

safety and systems improvement. Journal of Interprofessional

Care, 2006, 20:497-505.

99คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

2.หวขอในคมอหลกสตรถกเลอกมำอยำงไรคมอหลกสตรม 11 หวขอ โดยเลอก 16 หวขอจากทงหมด 22 หวขอ

ของกรอบการศกษาความปลอดภยของผปวยของประเทศออสเตรเลย

(Australian Patient Safety Education Framework: APSEF) ซงใชหลก

ฐานเชงประจกษ หวขอทเพมเขามานอกเหนอจากของ APSEF เพอมา

เสรมการเรยนรคอ หวขอการควบคมการตดเชอ ซงเปนเปาหมายของ

องคการอนามยโลกทจะลดการตดเชอโดยการควบคมและปองกนการตด

เชอ ภาพ A.2.1 ใหรายละเอยดโครงสรางของ APSEF สวนตาราง A.2.1

แสดงรายการหวขอซงเลอกมาจาก APSEF และระบวาหวขอนนอยสวน

ใดในคมอหลกสตรน โดยแสดงเนอหาจากระดบผเรมเรยนไปจนถงระดบ

ผเชยวชาญในวชาชพ

กรอบกำรศกษำควำมปลอดภยของผปวยของประเทศออสเตรเลย(APSEF)คออะไรAPSEF [1] ถกพฒนาขนมาโดยมวธการ 4 ขนตอน ไดแก การ

ทบทวนวรรณกรรม การก�าหนดเนอหาทตองเรยนและการจดหวขอ การจด

โดเมนของการเรยนร และการน�าไปปรบใหเปนรปแบบส�าหรบการปฏบต ใน

ระหวางนไดมการปรกษาและมกระบวนการตรวจสอบจากผเชยวชาญอยาง

เขมขนทงในออสเตรเลยและในระดบนานาชาต APSEF นถกจดพมพเมอ

ป ค.ศ. 2005 เปนกรอบการศกษาหลกสตรทงาย มความยดหยน และมแม

แบบโปรแกรมส�าเรจ (template) เกยวกบความร ทกษะ และพฤตกรรมท

จ�าเปนส�าหรบผใหบรการเพอใหเกดความปลอดภยแกผปวย เนอหาดาน

100 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ความร ทกษะ และพฤตกรรมนแบงเปน 4 ระดบ ขนกบต�าแหนงและความ

รบผดชอบในการใหบรการในองคกร กรอบเนอหาถกออกแบบมาเพอชวย

ใหองคกร และผใหบรการสขภาพสามารถน�าไปพฒนาหลกสตรการเรยน

การสอนและโปรแกรมฝกอบรม คมอหลกสตรนไดพฒนามาจากกรอบ

เนอหาดงกลาว

ภาพ A.2.1. โครงสรางของกรอบการศกษาความปลอดภยของผปวยของประเทศออสเตรเลย

กลมเนอหา 7 กลม

22 หวขอ

โดเมนของการเรยนรในแตละหวขอ

การสอสารทมประสทธภาพ

การใชหลกฐาน

เหตการณทไมพงประสงค

การปฏบตงานทปลอดภย

การค�านงถงจรยธรรม

การเรยนการสอน

หวขอเฉพาะ

ความร - ทกษะ - พฤตกรรม

ความรพนฐาน / ประยกต องคประกอบในการปฏบต

แหลงขอมล: National Patient Safety Education Framework, Commonwealth of Australia, 2005 [1].

เนอหำและหวขอทก�ำหนดไวในAPSEFเนอหาทก�าหนดไวใน APSEF ม 7 กลม แบงเปน 22 หวขอ

ตาราง A.2.1 อธบายหวขอในคมอหลกสตรขององคการอนามยโลกทสมพนธกบ

เนอหาของ APSEF

หวขอใน APSEF มในหลกสตร หวขอใน WHO

การสอสารอยางมประสทธภาพ

การใหผปวยและผดแลเขามาเปนหนสวนในการบรการ ใช หวขอท 8

ความเสยงจากการสอสาร ใช หวขอท 6

การใหขอมลแกผปวยอยางซอตรงเมอเกดเหตการณทไมพงประสงค

ใช หวขอท 8

101คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

หวขอใน APSEF มในหลกสตร หวขอใน WHO

การไดรบความยนยอมจากผปวย ใช หวขอท 8

การเคารพตอความแตกตางทางวฒนธรรมและสมรรถนะในการเรยนรของผปวย

ใช หวขอท 8

การระบ การปองกน และการจดการกบเหตการณทไมพงประสงคและสถานการณหวดหวด

การรบทราบ การรายงาน และการจดการกบเหตการณทไมพงประสงคและสถานการณหวดหวด

ใช หวขอท 6 & 7

การจดการกบความเสยง ใช หวขอท 6

ความเขาใจความผดพลาดในการใหบรการ ใช หวขอท 1 & 5

การจดการกบการรองเรยน ใช หวขอท 6 & 8

การใชหลกฐานเชงประจกษ และขอมล

การปฏบตงานโดยใชหลกฐานเชงประจกษทดทสดทมอย ใช ครอบคลมในหวขอท 9,10 & 11 (การใชคมอ

หลกสตร)

การใชเทคโนโลยสารสนเทศ เพอเพมความปลอดภย ใช หวขอท 2

การปฏบตงานทปลอดภย

การปฏบตงานเปนทม และแสดงความเปนผน�า ใช หวขอท 4

ความเขาใจปจจยดานมนษย ใช หวขอท 2

ความเขาใจความซบซอนขององคกร ใช หวขอท 3

การใหบรการอยางตอเนอง ใช หวขอท 1 & 8

การจดการกบความเหนอยลาและความเครยด ใช หวขอท 2 & 6

การค�านงถงจรยธรรม

การเตรยมความพรอมของรางกายเพอการปฏบตงาน ใช หวขอท 6

การประพฤตตนและปฏบตงานตามหลกจรยธรรม ใช หวขอท 1 & 6

มการเรยนรอยางตอเนอง

ความเปนผใฝรในงาน ใช ครอบคลมทางออมในหวขอท

4 & 8

การใหความรแกผอนในทปฏบตงาน ใช ครอบคลมทางออมในหวขอท 4

102 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

หวขอใน APSEF มในหลกสตร หวขอใน WHO

หวขอเฉพาะ

การปองกนการใหการรกษาทผดคน ผดขาง และผดวธ ใช หวขอท 10

ความปลอดภยในการใชยา ใช หวขอท 11

การควบคมการตดเชอ (ไมมใน APSEF) ใช หวขอท 9

การพฒนากรอบเนอหาและโครงสรางของคมอนแบงเปน 3 ขนตอนหลก

ไดแก

1. ทบทวนเนอหาความรเบองตน และพฒนาขอบเขตของเนอหา

2. คนควาเนอหาสาระเพมเตม แลวจดกลมเนอหาเปนกลมความร ทกษะ

พฤตกรรม

3. พฒนาใหเปนรปแบบส�าหรบการปฏบต

นบตงแตป ค.ศ. 2005 ออสเตรเลยไดตพมพหนงสอชอ กรอบ

การศกษาความปลอดภยของผปวยของประเทศออสเตรเลย (Australian

Patient Safety Education Framework) ตอมาในป ค.ศ. 2009 [2] แคนาดา

กไดตพมพหนงสอชอ สมรรถนะดานความปลอดภย - การสงเสรมความ

ปลอดภยของผปวยขามพรมแดนวชาชพ (The Safety Competencies-

Enhancing patient safety across the health professions) เชนเดยวกบ

หนงสอเลมแรก หนงสอเลมนใหขอมลเรองความปลอดภยของผปวยทใชได

กบทกวชาชพ สามารถน�าไปใชไดจรงและเปนประโยชน โดยแบงออกเปน

ความร ทกษะ และทศนคตของแตละวชาชพ

103คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ภาพ A.2.2. กรอบเนอหาของแคนาดา

สมรรถนะดานเรองความปลอดภย - การเพมความปลอดภยของผปวยขามพรมแดนวชาชพ

แหลงขอมล: The Safety Competencies, Canadian Patient Safety Institute, 2009 [2].

ขนตอน 1 - การทบทวนเนอหาความรและการพฒนาการของโครงรางของ

กรอบการศกษาของออสเตรเลย

การศกษาคนควาเพอใหไดความรเรองความปลอดภยของผปวย

ททนสมยทสด (ซงจะไดกลาวเพมเตมในหวขอตอไป) แหลงคนควาไดแก

หนงสอ ต�ารา รายงาน หลกสตร หรอเวบไซตทเกยวกบเรองน เมอรวบรวม

เอกสารไดแลว ไดศกษาเพอระบกจกรรมหลกๆทเกยวของกบความ

ปลอดภยของผปวยทสงผลดทงตอเรองคณภาพและความปลอดภย ตอจาก

นนน�ากจกรรมดงกลาวมาจดหมวดหมและแบงเปนหลายดาน ความรแตละ

ดานจะถกวเคราะห แยกแยะ แลวสรปเปนหวขอหลก เรยกวาเปน หวขอ

การเรยน รายละเอยดขางลางนอธบายกระบวนการทบทวนวรรณกรรม และ

การจดโครงสรางเนอหาของกรอบการศกษา

เหตผลของการเลอกเนอหาแตละเรอง และแตละหวขอทน�ามาบรรจ

ไวในกรอบการศกษาไดสรปรายละเอยดดงขางลาง

โดเมน 1

การสรางวฒนธรรม

ความปลอดภย

ของผปวย

โดเมน 4

จดการกบ

ภาวะทเสยง

ตอความปลอดภย

โดเมน 2

การปฏบตงาน

เปนทม

เพอความปลอดภย

ของผปวย

โดเมน 5

เพมศกยภาพของปจจย

ดานมนษยและ

สภาพแวดลอม

โดเมน 3

การสอสารอยางม

ประสทธภาพเพอความ

ปลอดภยของผปวย

โดเมน 6

รบรและตอบสนอง

ตอการเปดเผย

เหตการณท

ไมพงประสงค

104 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ขนตอน 2 - การคนควาเนอหาเพมเตมและจดเขากลมของความร ทกษะ

พฤตกรรม และทศนคต

แตละหวขอการเรยนจะเปนฐานใหท�าการศกษาคนควาเพมเตม

อยางกวางขวาง รวมไปถงเพมค�าส�าหรบคนหา เชน ค�าวา การศกษา

โปรแกรม การอบรม เหตการณทไมพงประสงค ขอผดพลาด ความผด และ

องคกร/สถาบน/สงอ�านวยความสะดวกในงานบรการสขภาพ/งานบรการ

สขภาพ ตอจากนนน�าไปก�าหนดกจกรรม (ความร ทกษะ พฤตกรรม และ

ทศนคต) ส�าหรบแตละหวขออยางละเอยด ครอบคลม จนไมพบกจกรรม

อนๆจากเอกสารทตพมพออกมาใหม หรอไมมเอกสารใหม ตอมาน�ารายงาน

กจกรรมทงหมดไปคดออกเมอพบวามค�าซ�า หรอเปนกจกรรมทไมสามารถ

น�าไปใชไดจรง และค�าฟมเฟอย ตอมาจงน�ามาจดกลมเปน ความร ทกษะ

หรอพฤตกรรม

ระยะสดทายของขนตอนนเปนการจดวางแตละกจกรรมใหตรงกบ

ระดบความเชยวชาญของหนาทรบผดชอบของผปฏบตงานบรการสขภาพ

ระดบ 1 (ระดบพนฐาน) ระบความร ทกษะ พฤตกรรม และทศนคต

ทจ�าเปนส�าหรบบคลากรผใหบรการสขภาพทกคน

ระดบ 2 ก�าหนดไวส�าหรบบคลากรทใหบรการแกผปวยโดยตรง และ

ทใหบรการภายใตการก�ากบดแล และผทมหนาทรบผดชอบในการบรหาร

การนเทศ และ/หรอ ผรบผดชอบทางคลนกขนสง

ระดบ 3 ก�าหนดไวส�าหรบผใหบรการสขภาพทท�าหนาทระดบ

บรหาร หรอผนเทศงาน หรอผปฏบตงานในคลนกระดบอาวโสทมความ

เชยวชาญทางคลนกขนสง

ระดบ 4 (ระดบองคกร) ระบความร ทกษะ พฤตกรรม และทศนคต

ส�าหรบผน�าทงดานบรการและดานบรหารขององคกร กจกรรมของระดบ 4 น

มความเปนเอกเทศ ไมไดเปนระดบทตอเนองจาก 3 ระดบแรก

เนอหาและหวขอทจดท�าขนไดรบการรบรองอยางเปนทางการโดย

กลมอางอง และคณะกรรมการบรหารของ APSEF นอกจากนยงไดน�า

ไปปรกษากบผทอยในแวดวงผใหบรการและชมชนอยางกวางขวาง ทงใน

ประเทศออสเตรเลยและระดบนานาชาต เมอเสรจสนกระบวนการทบทวน

105คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

เนอหาและกระบวนการรบรอง จงไดสรปเนอหาแตละเรองและหวขอ และ

รายละเอยดของเนอหา

ผลลพธของขนตอนนแสดงไวในตาราง A.2.2 ตวอยางขางลางน

น�ามาจากหวขอท 8 การมสวนรวมของผปวยและผดแล

ตาราง A.2.2. ตารางแมททรกซของเนอหา APSEF

ระดบ 1

(ระดบพนฐาน)

ส�าหรบผให

บรการสขภาพ

กลม 1-4

ระดบ 2

ส�าหรบผให

บรการสขภาพ

กลม 2 และ 3

ระดบ 3

ส�าหรบผให

บรการสขภาพ

กลม 3

ระดบ 4

(ส�าหรบองคกร)

ส�าหรบผให

บรการสขภาพ

กลม 4

และผน�าองคกร

วตถประสงคของการเรยนร

ใหขอมลทผปวยและผดแลตองการเมอเขาตองการ

ใชวธการสอสารทดและทราบวาจะสงผลดตอสมพนธภาพในการใหบรการ

ใหโอกาสแกบคลากรอยางเตมทในการเชญชวนใหผปวยและผดแลเขามามสวนรวมในการดแลและการรกษา

พฒนากลยทธเพอใหบคลากรน�าผปวย และผดแลมารวมในการวางแผนและการบรการ

ความร

ทกษะ

พฤตกรรมและทศนคต

ขนตอน 3 - การพฒนาใหเปนรปแบบส�าหรบการปฏบตงาน

เมอก�าหนดความร ทกษะ พฤตกรรม และทศนคตส�าหรบผใหบรการ

สขภาพในแตละระดบแลว ขนตอไปเปนการแปลงกจกรรมใหเปนรปแบบ

เพอน�าไปใชในการปฏบตงาน ซงไดจดเปนชดการเรยนตามกรอบของ

หลกสตร ในขนนเปนชวงทมการพดคยปรกษากนมากทสดในกระบวนการ

จดท�ากรอบการศกษา APSEF ท�าการสมภาษณทกวชาชพ (พยาบาล

แพทย เภสชกร นกกายภาพบ�าบด นกสงคมสงเคราะห นกอาชวบ�าบด

ทนตแพทย และอนๆ) เพอสอบถามรายละเอยดทกแงมมขององคประกอบ

106 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ในการปฏบตงานตามกรอบการศกษา APSEF และขอมลทงหมดได

ท�าการเผยแพรไปใหกบหนวยงานบรการสขภาพตางๆทวออสเตรเลย และ

ผเชยวชาญระดบนานาชาต เพอใหขอคดเหน นอกจากนผเชยวชาญระดบ

นานาชาตยงมสวนรวมในกระบวนการใหการรบรองอยางเปนทางการ

หวขอในคมอหลกสตรขององคการอนามยโลก

1. ความปลอดภยของผปวยคออะไร

2. ท�าไมการน�าปจจยดานมนษยมาใชจงมความส�าคญตอความ

ปลอดภยของผปวย

3. การท�าความเขาใจระบบและผลของความซบซอนในการดแล

ผปวย

4. การเปนสมาชกทมประสทธภาพของทม

5. การเรยนรจากความผดพลาดเพอการปองกนอนตราย

6. การท�าความเขาใจและการจดการความเสยงทางคลนก

7. การใชวธการปรบปรงคณภาพเพอปรบปรงการดแล

8. การมสวนรวมของผปวยและผดแล

9. การปองกนและการควบคมการตดเชอ

10. ความปลอดภยของผปวยและหตถการทรกล�า

11. การปรบปรงความปลอดภยในการใชยา

เหตผลในการเลอกหวขอของคมอหลกสตร

ผสอนในแตละวชาชพอาจไมเหนดวยวา ท�าไมจงเลอกบางหวขอไว

ในคมอหลกสตรน บางคนอาจจะสอนบางหวขออยแลว แตอาจจะยงไมได

เรยกวาเปนความปลอดภยของผปวย ผสอนบางคนอาจคนพบวา หลกการ

และแนวคดทก�าหนดไวในคมอหลกสตรนมความคลายคลงกบเนอหาทสอน

อย แตมจดเนนทตางกน ความส�าคญของแตละหวขอทนกศกษาจ�าเปนตอง

เรยน ซงอธบายเหตผลไดดงน

107คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

หวขอท 1 ความปลอดภยของผปวยคออะไร

เปนททราบวามความจ�าเปนมากขนทบคลากรวชาชพตองน�าหลก

การและแนวคดเรองความปลอดภยของผปวยมาผนวกในการปฏบตงาน

ในป ค.ศ. 2002 ในการประชมสมชชาองคการอนามยโลก (World Health

Assembly) ประเทศสมาชกไดบรรลขอตกลงเรองความปลอดภยของผปวย

ในอนทจะลดอนตรายและความทกขทรมานของผ ปวยและครอบครว

ประกอบกบหลกฐานจากขอมลเชงประจกษชชดวาการพฒนาความ

ปลอดภยของผปวยจะชวยลดคาใชจาย ผลการวจยชวาบางประเทศมคาใช

จายทเกดจากการเพมวนอยรกษาในโรงพยาบาลทนานขน การฟองรอง

การตดเชอทไดรบจากการบรการสขภาพ การสญเสยรายได ความพการ

และคาใชจายทางการแพทย คดเปนมลคาระหวาง 6-29 พนลานดอลลาร

สหรฐตอป ขนกบสภาพเศรษฐกจของแตละประเทศ [3,4]

รายงานวจยในหลายประเทศมขอมลมากมายชวา จ�านวนผปวยทได

รบอนตรายจากบรการสขภาพมคอนขางสง ไมวาจะเปนความพการอยาง

ถาวร การตองเพมวนทอยรกษาในโรงพยาบาล (length of stay: LOS)

หรอแมแตเสยชวต ในชวงทศวรรษทผานมา เราไดเรยนรวาเหตการณ

ทไมพงประสงคเหลานไมไดเกดขนจากความตงใจทจะท�ารายผปวย แต

เหตการณเชนนเปนผลจากความซบซอนของระบบบรการสขภาพทเปนอย

ในปจจบน โดยเฉพาะอยางยงในประเทศทพฒนาแลว ทซงการใหการรกษา

และผลลพธของการบรการผปวยแตละคนขนกบปจจยหลายอยาง มใชเปน

เพยงสมรรถนะของผใหบรการเทานน เมอการใหบรการตองประกอบดวย

บคลากรหลายฝาย (แพทย พยาบาล เภสชกร และผใหบรการสขภาพอนๆ)

การใหการบรการทมนใจไดวาผปวยมความปลอดภยจงเปนเรองยาก เวน

แตวาไดมการออกแบบระบบทด เพอใหไดขอมลทครบถวน ทนการณ และ

สรางความเขาใจกบบคลากรทกวชาชพทเกยวของ

ในประเทศก�าลงพฒนากประสบปญหาเชนกน มปจจยทไม

พงประสงคหลายอยางรวมกน อาทเชน การขาดแคลนบคลากร โครงสราง

ทไมพอเพยงและจ�านวนผปวยทมากเกนไป การขาดแคลนผลตภณฑการ

บรการ และการขาดแคลนวสดอปกรณพนฐาน สขอนามยและสภาพแวดลอม

ทไมด ทงหมดอาจเกดจากความจ�ากดของทนทรพย ปจจยทงหมดนลวน

108 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

สงผลตอความไมปลอดภยของผปวย

หวขอท 2 ท�าไมการน�าปจจยดานมนษยมาใชจงมความส�าคญตอ

ความปลอดภยของผปวย

ปจจยดานมนษยเปนความเชยวชาญของดานวศวกรรม และดาน

จตวทยาการเรยนร หวขอนอาจทาทายทงผสอนและนกศกษาในสาขา

วทยาศาสตรสขภาพ เราขอแนะน�าใหเชญผเชยวชาญเรองปจจยดาน

มนษยมาใหความรแกนกศกษา ปจจยดานมนษย วศวกรรมศาสตร หรอ

การยศาสตร เปนศาสตรทอธบายถงความสมพนธของมนษยกบเครองมอ

และสภาพแวดลอมในการปฏบตงานและการด�ารงชวต วศวกรรมศาสตร

สาขาปจจยดานมนษยจะชวยใหนกศกษาเขาใจการกระท�าของคนภายใต

สถานการณทแตกตางกน ซงจะน�าไปสการจดการระบบ และการก�าหนด

ผลลพธเพอพฒนาการปฏบตงาน เนอหาสวนนครอบคลมถงความสมพนธ

ระหวางคนกบเครองจกร และปฏสมพนธระหวางคนกบคน เชน การสอสาร

การปฏบตงานเปนทม และวฒนธรรมองคกร

ในภาคอตสาหกรรมอนๆ อาทเชน การบน โรงงานผลต และการ

ทหาร เปนตน ไดน�าความรเรองปจจยดานมนษยมาพฒนาระบบและการให

บรการอยางไดผล นกศกษาจ�าเปนตองเขาใจวาการน�าปจจยดานมนษยจะ

ชวยลดความผดพลาด และเหตการณทไมพงประสงคไดอยางไร ทงนตอง

ท�าความเขาใจวาระบบท�าใหเกดความเสยหายอะไรบาง อยางไร และการ

สอสารทผดพลาดของมนษยมอะไรบาง เกดจากสาเหตอะไร ความเขาใจ

ศาสตรของปจจยดานมนษยจะชวยพฒนาการปฏบตงานของมนษยใน

ระบบ โดยการออกแบบระบบและกระบวนการใหเหมาะสม สวนมากจะเปน

เรองเกยวกบการท�าใหกระบวนการปฏบตงานใหงายขน การก�าหนดเกณฑ

มาตรฐานของการปฏบต การวางระบบส�ารอง เพอแกไขเมอเกดความผด

พลาดจากปจจยดานมนษย การปรบปรงเรองการสอสาร การออกแบบเพอ

ปรบระบบอปกรณ ตลอดจนการค�านงถงขอจ�ากดดานพฤตกรรมมนษย

ดานองคกร และดานเทคโนโลยทอาจน�าไปสความผดพลาดได

109คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

หวขอท 3 การท�าความเขาใจระบบและผลของความซบซอนในการ

ดแลผปวย

นกศกษาจะไดเรยนรวาระบบบรการสขภาพเปนเพยงหนงในหลายๆ

ระบบทประกอบกนเปนองคกร แผนก หนวย การใหบรการ และการ

ปฏบตงาน ภายใตระบบทหลากหลายนความซบซอนเกดขน เพราะม

ปฏสมพนธอนมากมายเกดขนระหวางผปวย ผดแล ผใหบรการ บคลากร

ฝายสนบสนน ผบรหาร นกเศรษฐศาสตร และผคนในชมชน นอกจากน

ยงมความสมพนธระหวางการบรการทางดานการรกษาพยาบาลซงประกอบ

ดวยคนหลายกลม กบการบรการทไมใชดานการรกษาพยาบาล ซงจะไป

เพมความซบซอนขนไปอก หวขอนเปนความรพนฐานทชวยใหนกศกษา

เขาใจความซบซอนขององคกรโดยใชวธการเชงระบบ บทเรยนจากตวอยาง

ของภาคอตสาหกรรมอนจะชวยใหมองเหนประโยชนของการใชวธการ

เชงระบบ

เมอนกศกษาคดใน “เชงระบบ” เขาจะเขาใจวาท�าไมปญหาจงเกดขน

ซงจะน�าไปสความเขาใจบรบทของสถานการณในการคดหาทางแกไขปญหา

นกศกษาผทจะเปนผใหบรการสขภาพตองมความตงใจทจะใหการรกษา

และใหการดแลผปวยอยางดทสด ไมวาจะปฏบตงานในโรงพยาบาลหรอ

ในชมชน แตความตงใจนกยงไมเพยงพอทจะท�าใหบรการมความปลอดภย

และมคณภาพได ทงนเพราะความปลอดภยของผปวยยงขนกบคนอก

หลายกลม ซงแตละคนตองปฏบตใหถกตองและถกเวลา หรออาจกลาววา

ความปลอดภยของผปวยขนอยกบทงระบบ

หวขอท 4 การเปนสมาชกทมประสทธภาพของทม

ความเขาใจเรองการปฏบตงานเปนทมของนกศกษา ไมไดจ�ากด

เพยงแครบทบาทของตนในวชาชพเทานน แตนกศกษาจะตองเขาใจ

ประโยชนและประสทธภาพของการปฏบตงานเปนทมสหสาขาวชาชพ ใน

การทจะชวยพฒนาคณภาพบรการ และชวยลดความผดพลาดใหเหลอนอย

ทสด ทมทมประสทธภาพจงหมายถงการทสมาชกของทม ซงรวมทง

ผปวยดวย ผปวยกเปนผเชยวชาญในเรองอาการทเกดขนกบตวเขา สามารถ

สอสารแลกเปลยนขอมลของแตละคน เคารพในความเปนผเชยวชาญ

110 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ของทกฝาย การใหโอกาสทกฝายมสวนรวมในการตดสนใจ เพอใหการรกษา

พยาบาลไดผลดทสด [5]

บทบาทในการสอสารและการไหลเวยนของขอมลระหวางผใหบรการ

และผ รบบรการอาจเกดเปนปญหาขนได เนองจากมการแบงความ

รบผดชอบกระจายตามความหลากหลายของบคลากรในทม [6,7] ผลท

ตามมากคอ ผปวยอาจจะตองใหขอมลเดมซ�าหลายๆครงเมอพบบคลากร

หลายคน ยงกวานน การสอสารทผดพลาดอาจน�าไปสความลาชาในการ

วนจฉยโรค การรกษา และการจ�าหนายจากโรงพยาบาล และความผดพลาด

ในการตดตามผลการตรวจตางๆ [8-12]

นกศกษาจ�าเปนจะตองรวาการปฏบตงานเปนทมทมประสทธภาพม

ลกษณะอยางไร และตองกระตนใหผปวยและครอบครวเขามาเปนสวนหนง

ของทมดวย มหลกฐานจากการวจยวาการปฏบตงานของทมสหวชาชพชวย

ท�าใหคณภาพบรการดขน และชวยลดคาใชจาย [13-15] ทมทดจะชวยลด

ความผดพลาดในการปฏบตงานและชวยเพมคณภาพในการดแล โดย

เฉพาะอยางยงในผปวยโรคเรอรง [16-18] หวขอนเปนความรพนฐานท

จ�าเปนส�าหรบการเปนสมาชกทมประสทธภาพของทม อยางไรกตามความ

รเพยงอยางเดยวไมไดชวยใหคนกลายเปนสมาชกทดของทมได สมาชกท

ดจะตองเขาใจวฒนธรรมขององคกร และเขาใจวาวฒนธรรมองคกรสง

ผลอยางไรตอพลวตและการท�าหนาทขององคกร

หวขอท 5 การเรยนรจากความผดพลาดเพอการปองกนอนตราย

การท�าความเขาใจเหตผลวาท�าไมบคลากรจงปฏบตงานผดพลาด

เปนเรองจ�าเปนเพอใหเกดความเขาใจวา หากระบบถกออกแบบมาไมด และ

ปจจยบางอยางอาจท�าใหเกดความผดพลาดในระบบบรการสขภาพได

ในขณะทความผดพลาดเปนความจรงของชวต แตผลของความผดพลาดตอ

ผปวยและบคลากรกเปนเรองทกอใหเกดความเสยหายอยางมาก บคลากร

ในวชาชพและนกศกษาจ�าเปนตองเขาใจวาระบบเกดความผดพลาดได

อยางไร เพราะเหตใด เพอทจะชวยกนหาทางปองกนและเรยนรจากความ

ผดพลาดนน ความเขาใจความผดพลาดทเกดขนจะเปนฐานเพอน�าไปส

การแกไขปญหา และการวางระบบรายงานทมประสทธภาพ [3] นกศกษา

111คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ควรไดเรยนรวธมองปญหาอยางเปนระบบ เพอจะชวยใหไดเขาใจปจจยท

เกยวของ แทนทจะมองวาเปนปญหาของบคคล ซงจะเปนการต�าหนคน

มองเปนความผดพลาดสวนบคคล บทความชนส�าคญของ ลเซยน ลพพ

(Lucian Leape) เผยแพรในป ค.ศ.1994 ไดชวธการตรวจสอบความ

ผดพลาดในการใหบรการทเนนใหเกดการเรยนร และน�าไปสการแกปญหา

แทนทจะต�าหนคน [19] แมวาความรนไดรบการเผยแพรและสงผลกระทบ

ตอวชาชพตางๆ แตยงมคนจ�านวนไมนอยทยงยดตดอยกบวฒนธรรมการ

ต�าหน จงจ�าเปนตองเรมสอนนกศกษาตงแตเนนๆ กอนทจะเขาสวชาชพ

เพอใหเขาใจความแตกตางระหวางการปองกนปญหาแบบต�าหนบคคลกบ

การมองปญหาแบบเชงระบบ

หวขอท 6 การท�าความเขาใจและการจดการความเสยงทางคลนก

การจดการความเสยงทางคลนกเปนประเดนส�าคญของระบบบรการ

ทปลอดภย ความเสยงทางคลนกสวนใหญจะเกยวของกบระบบขององคกร

หรอกระบวนการปฏบตงานทออกแบบมาเพอใหสามารถระบปญหา การ

จดการกบปญหา และการปองกนผลลพธทไมพงประสงค การจดการกบ

ความเสยงทางคลนกจะเนนทการพฒนาคณภาพและความปลอดภยของ

บรการ โดยระบเหตการณทอาจท�าใหผปวยเกดความเสยงหรออนตราย

และวธการทจะปองกน หรอแกไขเมอมปญหาเกดขน เจาหนาทในองคกร

ทกระดบจะตองมบทบาทในการจดการความเสยง การจดการความเสยง

เกยวของกบเจาหนาททกระดบในองคกร ดงนนนกศกษาจ�าเปนตองเขาใจ

เปาหมาย และกลวธตางๆทเกยวของในการจดการความเสยงทางคลนกใน

สถานทปฏบตงาน ตวอยางของกลวธในการจดการความเสยงทางคลนก

เชน การจดการกบขอรองเรยนและการปรบปรงใหดขน การท�าความเขาใจ

กบอบตการณทเกดขนบอยในคลนกทน�าไปสเหตการณทไมพงประสงค

สามารถใชขอมลจากขอรองเรยน รายงานอบตการณทเกดขน รายงานคด

ฟองรอง รายงานการสบสวนของนตเวช และรายงานการปรบปรงคณภาพ

บรการเพอควบคมความเสยง เปนตน [20]

112 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

หวขอท 7 การใชวธการปรบปรงคณภาพเพอปรบปรงการดแล

ในทศวรรษทผานมาระบบบรการสขภาพประสบความส�าเรจใน

การน�าวธการปรบปรงคณภาพทหลากหลายทใชในภาคอตสาหกรรมอน

วธดงกลาวชวยใหผใหบรการสขภาพมเครองมอส�าหรบการ (i) ระบปญหา

(ii) วดหรอประเมนปญหา (iii) หาวธการทหลากหลายเพอแกปญหา และ

(iv) ทดสอบวาวธการเหลานนใชไดผลหรอไม ผน�าของระบบบรการสขภาพ

ไดแก ทอม โนลน (Tom Nolan) เบรนท เจมส (Brent James) ดอน เบอรวค

(Don Berwick) และคนอนๆไดน�าหลกการปรบปรงคณภาพงานมาพฒนา

วธการปรบปรงคณภาพส�าหรบผปฏบตงานในคลนกและผจดการองคกร

การระบปญหา และการตรวจสอบการใหบรการสขภาพในแตละขนตอน จง

เปนพนฐานส�าคญของวธการน เมอนกศกษาไดตรวจสอบในแตละขนตอน

ของกระบวนการใหบรการ เขาจะมองเหนภาพไดชดเจนวาการบรการแตละ

สวนมความเชอมโยงกนอยางไร จะสามารถวดหรอประเมนการบรการได

อยางไร การวดเปนเรองส�าคญของการปรบปรงความปลอดภย หวขอนจะ

แนะน�าใหนกศกษารจกหลกการของทฤษฎการปรบปรงคณภาพ เครองมอ

ทใช กจกรรม และเทคนคตางๆทสามารถน�ามาใชในการปฏบตงาน

หวขอท 8 การมสวนรวมของผปวยและผดแล

นกศกษาจะไดเรยนแนวคดการปฏบตงานของทมบรการสขภาพ ซง

รวมผปวย และ/หรอผดแลของผปวยดวย และจะไดเขาใจวาสองกลมหลงน

มบทบาทส�าคญทจะท�าใหการบรการมความปลอดภย โดย (i) การมสวน

ชวยในการวนจฉยโรค (ii) การมสวนรวมในการตดสนใจเลอกวธการรกษา

ทเหมาะสม (iii) การเลอกผใหบรการทมประสบการณและผใหบรการท

ปลอดภย (iv) การสรางความมนใจวาการรกษามการปฏบตอยางเหมาะสม และ

(v) มการรายงานระบเหตการณทไมพงประสงค และมการแกไขปญหาอยาง

เหมาะสม [21,22] ปจจบนระบบบรการสขภาพยงใชประโยชนจากความ

เชยวชาญของผปวยนอยเกนไป ความเชยวชาญของผปวยไดแก ความรเรอง

อาการของเขา ความเจบปวด ความชอบ และทศนคตตอความเสยง ผปวยจะ

เปนผทรในขอมลไดดเมอมเหตการณทไมคาดหวงเกดขน ผปวยจะชวย

กระตนพยาบาล แพทย และเภสชกร หรอบคลากรวชาชพอนๆ หากเขา

113คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ไดยาทแตกตางไปจากทเคยได ซงจะเปนสญญาณเตอนใหมการตรวจสอบ

ผลการวจยชวาความผดพลาดจะลดลง และผลลพธของการรกษาจะ

ดขน หากมการสอสารทดระหวางผปวยกบผใหบรการสขภาพทใหบรการ

และเมอผปวยไดรบขอมลอยางครบถวน และไดรบความรเกยวกบเรองยาท

เขาไดรบ [23-30] การสอสารทไมดพอระหวางบคลากรวชาชพ ผปวย และ

ผดแลผปวย เปนสาเหตทพบบอยทสดทผปวยฟองรองผใหบรการ [31,32]

หวขอท 9 การปองกนและการควบคมการตดเชอ

เนองจากการปองกนและควบคมการตดเชอเปนปญหาทวโลก องคการ

อนามยโลกพยายามทจะลดการตดเชอทไดรบจากการบรการสขภาพ ดงนน

จงถอวาเรองนมความส�าคญ หวขอนจงถกบรรจไวในคมอหลกสตรน มใชเปน

เพยงความเหนทตรงกนเทานน แตอตราการเกดการตดเชอจากการผาตดและ

การรกษาทางยา ยงนบเปนเปอรเซนตสงสดของเหตการณทไมพงประสงค

ทเกดขนกบผปวย ปญหาของการควบคมตดเชอในสถานบรการสขภาพ

เปนทรบทราบกนดแลว โดยการตดเชอทไดรบจากการบรการสขภาพเปน

สาเหตหลกของการเสยชวตและการเกดความพการทวโลก แนวทางปฏบต

เพอลดการตดเชอในโรงพยาบาลจ�านวนมากไดถกพฒนาขน เพอชวยแพทย

พยาบาล ทนตแพทย และวชาชพอนๆ ผปวยทถกผาตด หรอไดรบการท�า

หตถการทรกล�า มความเสยงสงทจะเกดการตดเชอ และการตดเชอในกลมน

มประมาณ 40% ของการตดเชอในโรงพยาบาล หวขอนกลาวถงสาเหตหลก

และประเภทตางๆ ของการตดเชอในโรงพยาบาล เพอใหนกศกษาเขาใจวา

กจกรรมอะไรบางทท�าใหผปวยเสยงตอการตดเชอ และเพอชวยเตรยมให

นกศกษาท�ากจกรรมทถกตองเพอปองกนการแพรเชอ

หวขอท 10 ความปลอดภยของผปวยและหตถการทรกล�า

จากการทเลงเหนผลเสยทรบไมไดทเกดจากการผาตด องคการ

อนามยโลกประสบความส�าเรจในการรณรงคเพอลดเหตการณทไมพง

ประสงคจากการผาตด สาเหตส�าคญขอหนงของความผดพลาดทเกยวของ

กบการผาตดผดคน ผดต�าแหนง และผดหตถการ เกดจากความผดพลาด

ในการสอสารระหวางผใหบรการกบผปวยในชวงกอนผาตด (ในแงของ

114 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

กระบวนการและการตรวจสอบขอมล) ตวอยางกรณความผดพลาดของ

การผาตด ไดแก (i) การสงผปวยผดคนเขาหองผาตด (ii) การผาตดผดขาง

หรอผดต�าแหนง (iii) การผาตดผดวธ (iv) ไมมการสอสารขอมลภาวะการ

เปลยนแปลงของผปวย (v) การทความเหนไมตรงกนเรองหยดการผาตด

และ (vi) การไมรายงานความผดพลาดทเกดขน

การลดความผดพลาดทเกดจากการระบผดคน แกไขไดโดยการพฒนา

แนวทางปฏบตทดทสด เพอใหมนใจวาผปวยทถกคน ทจะไดรบการรกษา

ทถกตอง [7,33] นกศกษาจะไดเรยนรเพอใหเขาใจคณคาของการทผปวย

ทกคน ตองไดรบการรกษาทถกตองตามนโยบายและแนวปฏบตในเรองของ

การรกษาทถกต�าแหนง/ ถกหตถการ/ ถกคน การเรยนรเรองนจะท�าใหเหน

ประโยชนของการใชรายการตรวจสอบ หรอแนวปฏบต ตลอดจนความร

ซงเปนหลกการพนฐานของวธการทเปนขอตกลงรวมกนในการรกษาและ

ดแลผปวย

ผลการวจยเรองหนงรายงานวา จากการส�ารวจศลยแพทยทผาตดมอ

1,050 ราย พบวา 21% เคยท�าผาตดผดต�าแหนงอยางนอยหนงครง [34]

หวขอท 11 การปรบปรงความปลอดภยในการใชยา

องคการอนามยโลกไดนยามอาการไมพงประสงคจากการใชยา

[35] วา หมายถงการตอบสนองตอยาไปในทางทเปนอนตรายตอผไดรบ

ยาโดยไมไดตงใจใหเกดขน ทงนเกดขนจากการใชยาในขนาดปกตทใช

เพอการวนจฉย รกษาโรค หรอปรบปรงการท�างานของรางกาย ผปวยม

ความเสยงตอความผดพลาดทอาจจะเกดขนในทกขนตอนตงแต การสงยา

การจายยา และการใหยา

ผลการวจยจากหลายประเทศไดชใหเหนความส�าคญความคลาด

เคลอนทางยา ซงพบวาประมาณ 1% ของผปวยทนอนโรงพยาบาลมอาการ

ไมพงประสงคจากการใชยา [36] สาเหตของความคลาดเคลอนทางยามความ

แตกตางและหลากหลาย ไดแก (i) การมขอมลของผปวยและอาการของผปวย

ไมเพยงพอ (ii) การขาดความรเรองยา (iii) การค�านวณยาผด (iv) ลายมอ

เขยนค�าสงยาอานยาก (v) ความสบสนเรองชอยา และ (vi) การซกประวต

ผปวยไมละเอยดพอ (37)

115คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

เอกสารอางอง

1. Walton MM et al. Developing a national patient safety education

framework for Australia. Quality & Safety in Health Care, 2006,

15:437-442.

2. The Safety Competencies, First Edition (revised August 2009).

Toronto, Canadian Patient Safety Institute, 2009 (http://www.

patientsafetyinstitute.ca/English/education/safetyCompetencies/

Documents/Safety%20Competencies.pdf; accessed 11 March

2011).

3. Chief Medical Officer. An organisation with a memory. Report of

an expert group on learning from adverse events in the National

Health Service. London, Department of Health, 1999.

4. Kohn LT, Corrigan JM, Donaldson MS, eds. To err is human:

building a safer health system. Washington, DC, Committee on

Quality of Health Care in America, Institute of Medicine, National

Academies Press, 1999.

5. Greiner AC, Knebel E, eds. Health professions education: a bridge

to quality. Washington, DC, National Academy Press, 2003.

6. Gerteis M et al. Through the patient’s eyes: understanding and

promoting patient centred care. San Francisco, Jossey-Bass

Publishers, 1993.

7. Chassin MR, Becher EC. The wrong patient. Annals of Internal

Medicine, 2002, 136:826-833.

8. Baldwin PJ, Dodd M, Wrate RM. Junior doctors making mistakes.

Lancet, 1998, 351:804-805.

9. Baldwin PJ, Dodd M, Wrate RM. Young doctors: work, health

and welfare. A class cohort 1986-1996. London, Department of

Health Research and Development Initiative on Mental Health

of the National Health Service Workforce, 1998.

116 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

10. Anderson ID et al. Retrospective study of 1000 deaths from

injury in England and Wales. British Medical Journal, 1988, 296:

1305-1308.

11. Sakr M et al. Care of minor injuries by emergency nurse

practitioners or junior doctors: a randomised controlled trial.

Lancet, 1999, 354:1321-1326.

12. Guly HR. Diagnostic errors in an accident and emergency

department. Emergency Medicine Journal, 2001, 18:263-279.

13. Baldwin D. Some historical notes on interdisciplinary and

interpersonal education and practice in health care in the US.

Journal of Interprofessional Care, 1996, 10:173-187.

14. Burl JB et al. Geriatric nurse practitioners in long term care:

demonstration of effectiveness in managed care. Journal of the

American Geriatrics Society, 1998, 46(4):506-510.

15. Wagner EH et al. Quality improvement in chronic illness care:

a collaborative approach. Joint Commission Journal on Quality

Improvement, 2001, 27:63-80.

16. Wagner EH. The role of patient care teams in chronic disease

management. British Medical Journal, 2000, 320:569-572.

17. Silver MP, Antonow JA. Reducing medication errors in hospitals: a

peer review organization collaboration. Joint Commission Journal

on Quality Improvement, 2000, 26:332-340.

18. Weeks WB et al. Using an improvement model to reduce adverse

drug events in VA facilities. Joint Commission Journal on Quality

Improvement, 2001, 27:243-254.

19. Leape LL. Error in medicine. Journal of the American Medical

Association, 1994, 272:1851- 1857.

20. Walshe K. The development of clinical risk management. In:

Vincent C, ed. Clinical risk management: enhancing patient safety,

2nd ed. London, British Medical Journal Books, 2001:45-61.

117คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

21. Vincent C, Coulter A. Patient safety: what about the patient?

Quality & Safety in Health Care, 2002, 11:76- 80.

22. National Patient Safety Agency. Seven steps to patient safety:

your guide to safer patient care. London, NPSA, 2003 (http://www.

nrls.npsa.nhs.uk/resources/collections/seven-steps-to-patient-

safety/; accessed 16 February 2011).

23. Coiera EW, Tombs V. Communication behaviours in a hospital

setting: an observational study. British Medical Journal, 1998,

316:673-676.

24. Clinical Systems Group, Centre for Health Information Management

Research. Improving clinical communications. Sheffield, University of

Sheffield, 1998.

25. Lingard L et al. I. Team communications in the operating room:

talk patterns, sites of tension and implications for novices. Academic

Medicine, 2002, 77:232-237.

26. Gosbee J. Communication among health professionals. British

Medical Journal, 1998, 317:316-642.

27. Parker J, Coeiro E. Improving clinical communication: a view

from psychology. Journal of the American Medical Informatics

Association, 2000, 7:453-461.

28. Smith AJ, Preston D. Communications between professional

groups in a National Health Service Trust hospital. Journal of

Management in Medicine, 1669, 10:31-39.

29. Britten N et al. Misunderstandings in prescribing decisions in

general practice: qualitative study. British Medical Journal, 2000,

320:484-488.

30. Greenfield S, Kaplan SH, Ware JE Jr. Expanding patient involvement

in care. Effects on patient outcomes. Annals of Internal Medicine,

1985, 102:520-528.

118 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

31. Lefevre FV, Wayers TM, Budetti PP. A survey of physician

training programs in risk management and communication skills

for malpractice prevention. Journal of Law, Medicine and Ethics,

2000, 28:258-266.

32. Levinson W et al. Physician-patient communication: the relationship

with malpractice claims among primary care physicians and surgeons.

Journal of the American Medical Journal, 1997, 277:553-559.

33. Joint Commission on Accreditation of Healthcare Organizations

(JCAHO). Guidelines for implementing the universal protocol

for preventing wrong site, wrong procedure and wrong person

surgery. Chicago, JCAHO, 2003.

34. Meinberg EG, Stern PJ. Incidence of wrong site surgery among

hand surgeons. Journal of Bone & Joint Surgery, 2003; 85:193-197.

35. World Health Organization. International drug monitoring-the role

of the hospital. A WHO Report. Drug Intelligence and Clinical

Pharmacy, 1970, 4:101-110.

36. Runciman WB et al. Adverse drug events and medication errors

in Australia. International Journal for Quality in Health Care, 2003,

15 (Suppl. 1):S49-S59.

37. Smith J. Building a safer NHS for patients: improving medication

safety. London, Department of Health, 2004.

119คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

3.เปำหมำยของคมอหลกสตรการเปลยนแปลงอยางรวดเรวของเทคโนโลยและการคนพบยา

ใหมๆ ท�าใหเกดการเปลยนแปลงในการรกษาโรค และสงผลตอการให

บรการสขภาพอยางตอเนอง ซงในขณะเดยวกน กสงผลตอการปฏบตงาน

หรอบทบาทของบคลากรวชาชพตางๆ ในระบบบรการสขภาพดวย ในบาง

ประเทศพยาบาลเปนผสงยาใหผปวย และบคลากรทมใชทางการแพทย

เปนผท�าหตถการเลกๆ นอยๆ แตไมวาฐานะทางเศรษฐกจจะเปนอยางไร

ทกประเทศควรน�าหลกการและแนวคดเรองความปลอดภยของผปวยไป

ปฏบตในทกวชาชพ ในทกสถานททใหบรการสขภาพ และปฏบตกบผปวย

ทกประเภท ในประเทศก�าลงพฒนาบางแหง อาจมภาวะขาดแคลนบคลากร

ซงเปนสถานการณทเสยงตอคณภาพการบรการทไมไดมาตรฐาน หรอ

ความไมปลอดภยส�าหรบผปวย แตทงนมไดหมายความวาการปฏบตงาน

ของบคลากรวชาชพจะไมสามารถใหบรการทปลอดภยได ในทางกลบกน

การมเจาหนาทและทรพยากรทมากกวา กไมไดเปนเหตผลหลกทจะชวย

ลดผลเสยทจะเกดกบผปวยได คมอหลกสตรนมงหวงใหใชส�าหรบสอน

นกศกษาทกวชาชพในระบบบรการสขภาพ ไมวาความพรอมดานทรพยากร

จะเปนอยางไร เพราะปจจยส�าคญทสดในการเรยนการสอนเรองนคอ

สภาพแวดลอมทนกศกษาใชชวต และสภาพแวดลอมในทปฏบตงานเมอ

เขาจบการศกษา การทผสอนท�าความเขาใจกบบรบทของสถานทปฏบต

งาน แลวน�ามาเปนประเดนสอนทมความเฉพาะของสถานการณ นอกจากจะ

เปนการสรางประสบการณการเรยนรใหนกศกษาแลว ยงจะเปนการเตรยม

นกศกษา เพอใหพรอมกบสภาพแวดลอมทจะไปปฏบตงานดวย

120 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

คมอหลกสตรนมวตถประสงคเพอ

• เตรยมนกศกษาใหพรอมเพอใหบรการทปลอดภยในทปฏบตงาน

• ใหขอมลเกยวกบหวขอหลก ในเรองความปลอดภยของผปวยแก

สถาบนการศกษา

• กระตนใหแนวคดเรองความปลอดภยของผปวย เปนสาระส�าคญ

ของทกหลกสตรวชาชพในระบบบรการสขภาพ

• จดท�าหลกสตรเปนกรอบกวางๆ เพอชวยในการสอน และการ

บรณาการเรองความปลอดภยของผปวยในการเรยนของนกศกษา

• เพมสมรรถนะของผสอนเรองความปลอดภยของผปวยในระบบ

การศกษาวชาชพ

• สงเสรมใหเกดสภาพแวดลอมทปลอดภย และเออตอการสอน

นกศกษา เรองความปลอดภยของผปวย

• แนะน�าใหมการเรยนการสอนเรองความปลอดภยของผปวย หรอ

ท�าใหเขมขนมากขน ในทกสถาบนการศกษาวชาชพบรการสขภาพ

ทวโลก

• ยกระดบภาพรวมของการเรยนการสอนเรองความปลอดภยของ

ผปวย

• สนบสนนใหเกดความรวมมอระหวางมหาวทยาลยในระดบ

นานาชาต เพอการวจยเรองความปลอดภยของผปวย

หลกกำรพนฐำน(Underpinningprinciples)การพฒนาสมรรถนะเปนสวนจ�าเปนของการปรบหลกสตร

เหตผลหลกทองคการอนามยโลกเขามาท�าเรองน กเพอชวย

พฒนาการเรยนการสอนเรองความปลอดภยของผปวยในระบบบรการ

สขภาพ ความจ�าเปนทจะตองบรณาการเรองนเขาไปในทกหลกสตรการ

ศกษาวชาชพบรการสขภาพเปนเรองทาทายส�าหรบทกสถาบน เพราะ

ขอจ�ากดอยทผสอนไมไดเรยนหรอไมไดรบการอบรมในแนวคดและหลก

การของเรองน เราไมอาจคาดหวงใหผสอนพฒนาหลกสตรขนมาใหม หรอ

ทบทวนหลกสตรเดมทมอย ในเมอผสอนยงไมคนเคยวาผทผานการศกษา

เรองความปลอดภยของผปวยตองมคณสมบตอะไรบาง

121คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ผสอนในวชาชพบรการสขภาพมพนฐานทหลากหลาย [ผปฏบตงาน

ในคลนก (clinician) ผสอนทเปนผปฏบตงานในคลนก (clinician educators)

ผสอนทไมไดเปนผปฏบตงานในคลนก (non-clinician educators) ผจดการ

(managers) บคลากรในวชาชพตางๆ] และมประสบการณทสงสมมามาก

เปนเรองทชวยใหการเรยนการสอนเปนไปอยางเขมแขง และเปนประโยชน

ตอวชาชพนนๆ หลายคนเปนผเชยวชาญในสาขาวชาชพ และมกตดตามขอมล

ใหเปนปจจบน และน�าไปเปนแนวทางในการปฏบตงานประจ�า ความรเรอง

ความปลอดภยของผปวยเปนเรองทตองเรยนรเพมเตมจากเสนทางการ

เรยนแบบดงเดม การทจะสอนหวขอนใหมประสทธภาพ ผสอนจ�าเปนตอง

ไดรบความร มอปกรณเครองมอ และมทกษะทจ�าเปนในการทจะน�าเนอหาน

ไปสอนในสถาบนของตน นเปนเหตผลวาท�าไมจงตองมคมอส�าหรบผสอน

นนคอสวน A ในคมอหลกสตรน ในคมอส�าหรบผสอนไดมค�าแนะน�าใน

การน�าไปปฏบต และใหขอมลส�าหรบการพฒนา และการปรบหลกสตรใน

แตละขนตอน ตงแตขนประเมนสมรรถนะของผสอนเพอการพฒนาผสอน

ไปจนถงการออกแบบโปรแกรมการเรยนการสอน และการน�าสการปฏบต

หลกสตรทยดหยนเพอใหเหมาะสมกบความตองการของแตละกลม

เราตระหนกดวาหลกสตรวชาชพสขภาพสวนใหญ ไดบรรจเนอหาท

เตมแนนไปหมดแลว เกนกวาจะบรรจอะไรเขาไปไดอก นคอเหตผลวาท�าไม

คมอหลกสตรน จงถกออกแบบใหแตละหวขอมเนอหาสมบรณในตวเอง

เพอใหผสอนสามารถน�าไปปรบใชในการเรยนการสอนไดอยางกวางขวาง

นอกจากนการออกแบบยงค�านงใหแตละหวขอสามารถน�าไปปรบใหเขากบ

หลกสตรทมอย โดยเฉพาะอยางยงกระแสหลกของการสอนทเนนการม

ปฏสมพนธระหวางแพทยและผปวย หวขอในคมอหลกสตรนถกออกแบบ

มาใหใชเวลาสอนเนอหาประมาณ 60-90 นาท หรอเทากบเวลา 1 คาบ

(session) และลกษณะเดนคอ จะใหแนวทางและวธการส�าหรบการสอนและ

การประเมนไวหลากหลาย เพอใหผสอนสามารถน�าไปปรบใชไดตามความ

ตองการ ใหสอดคลองกบบรบทและทรพยากรทมอย ผสอนไมจ�าเปนตอง

ท�าตามคมอทกอยาง แตควรใหความส�าคญกบสภาพแวดลอมของพนท

วฒนธรรม และการสรางประสบการณการเรยนรใหนกศกษา แลวจงเลอก

122 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

วธการสอนทเหมาะสมทสดในการถายทอดเนอหาเรองนนๆ

ภาษาทเขาใจงายส�าหรบกลมเปาหมาย แตสอสารกบคนทวโลก

คมอส�าหรบผสอน (สวน A) ในคมอหลกสตรนเขยนขนส�าหรบผสอน

(ผซงสามารถรเรมหรอเพมการเรยนการสอนเรองความปลอดภยของผปวย

ใหกบนกศกษาในระดบตางๆ) ขณะทคมอหลกสตร (สวน B: หวขอตางๆ)

เปนเนอหาส�าหรบผสอนและนกศกษา คมอหลกสตรมงหวงจะสอสารกบ

ผคนทวโลก (global audience) โดยใชภาษาทเขาใจงายทงในกลมทใช

ภาษาองกฤษเปนภาษาทหนง และเปนภาษาทสอง

หลกสตรส�าหรบทกประเทศ ทกวฒนธรรม และทกบรบท

การจดท�าค มอหลกสตรไดพยายามอยางเตมความสามารถ

เพอใหมนใจไดวา หลกสตรนไดมการพจารณาอยางถถวนถงบรบทท

แตกตางหลากหลายของการเรยนการสอนในวชาชพบรการสขภาพ กลม

ผเชยวชาญกลมหนงซงเปนตวแทนขององคการอนามยโลกทกภาคพน ได

ประเมนหลกสตรทจดท�าขนเพอใหมนใจวาหลกสตรมความเหมาะสมในเชง

วฒนธรรม ถงแมวากจกรรมการสอนหรอขอแนะน�าส�าหรบนกศกษาบาง

อยาง อาจจะไมเขากบบางวฒนธรรมของบางประเทศ แตเราคาดหวงอยาก

ใหทกประเทศมการเปลยนแปลงการดแลผปวยในบางแงมม พฤตกรรม

ทางวชาชพทเคยปฏบตตอกนมา หลายพฤตกรรมทไมอาจยอมรบไดใน

ปจจบน เมอพจารณาตามหลกความปลอดภยของผปวยจ�าเปนตองมการ

ปรบเปลยน ตวอยางเชน เจาหนาท ไดแก พยาบาล เภสชกร และแพทย

ทจบใหม จะถกกระตนใหพดแสดงความคดเหน หากเจาหนาทอาวโสกวา

เชน แพทยท�าไมถกตอง นเปนหลกสากลทใชกบทกวฒนธรรมและกบ

เจาหนาททกระดบ ตามหลกความปลอดภยของผปวยททกคนทมสวนรวม

รบผดชอบจะตองกลาพด ถงแมวาจะมฐานะดอยกวาในระบบการรกษา

หรอในระบบชนการบงคบบญชาของโรงพยาบาล ผสอนตองตดสนใจวา

สภาพแวดลอมจะเออตอการเรยนรหรอไม และจะเตรยมการอยางไร ส�าหรบ

ความทาทายทเกดขน หากจะสอนเรองน

123คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

วธการสอนและวธการประเมนไดถกออกแบบมา โดยพจารณาถง

ความแตกตางของปจจยดานทรพยากร และดานสภาพแวดลอม พจารณา

ทงในแงของประเทศทก�าลงพฒนาหรอพฒนาแลว หรอในแงของการสอน

ในหองเรยนหรอในสถานการณจ�าลอง

ค มอหลกสตรทมฐานคดมาจากการเรยนร ในสภาพแวดลอมท

ปลอดภยและเกอหนน

เราระลกเสมอวานกศกษาจะเรยนไดดเมออยในสภาพแวดลอม

ทปลอดภย เกอหนน ทาทาย และเนนการมสวนรวม การเรยนรเรอง

ความปลอดภยของผปวยเกดขนไดทกทไมวาจะเปนทขางเตยง ขางเกาอ

ในโรงพยาบาล ในชมชน ในรานขายยา ในสถานการณจ�าลอง หรอใน

หองเรยน นกศกษาจ�าเปนตองไดรบการสนบสนนในการเรยนร และไมท�าให

เขารสกวาถกท�าใหอาย เสยหนา หรอไมมสมรรถนะ กจกรรมทก�าหนดไว

ในคมอหลกสตรนจะชวยใหผสอนสามารถน�าไปปฏบต เพอสรางสภาพ

แวดลอมใหเออตอการเรยนร ใหนกศกษารสกผอนคลาย กลาถามค�าถาม

กลาเปดเผยวาไมเขาใจเรองอะไรบาง และแบงปนความเขาใจของเขากบ

ผอนอยางถอมตนและเปดเผย

125คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

4.โครงสรำงของคมอหลกสตรคมอส�ำหรบผสอน(สวนA)

คมอส�าหรบผสอน (สวน A) เปนเนอหาเกยวกบการพฒนาสมรรถนะ

ในการเรยนการสอนในหวขอความปลอดภยของผ ปวย การวางแผน

โปรแกรมการสอน และการออกแบบการเรยนการสอน นอกจากนยงม

ขอแนะน�าวาจะสอนเรองความปลอดภยของผปวยอยางไร และจะน�าเนอหา

ในสวน B ไปใชไดอยางไร ในสวน A เราพยายามน�าทางใหผอานสามารถ

น�าหลกสตรไปใชผานขนตอนส�าคญๆ ทออกแบบมา เพอชวยสนบสนน

การน�าหลกสตรไปใชใหไดผล

หวขอตำงๆของคมอหลกสตร(สวนB)หวขอตางๆ ทบรรจไวเปนเนอหาทจ�าเปนส�าหรบหลกสตรเรองความ

ปลอดภยของผปวย

127คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

5.กำรน�ำคมอหลกสตรไปใชวธกำรใชคมอหลกสตร

คมอหลกสตรนเปนแหลงขอมลส�าหรบการสอนนกศกษาสาขา

บรการสขภาพในเรองความปลอดภยของผปวย ซงจะระบหวขอ วธการ

สอนของแตละหวขอ และวธการประเมนผลของแตละหวขอในหลกสตร ใน

สวนตนและตอนทายของแตละหวขอจะเปนเรองราวของผปวยและกรณ

ศกษา กรณเหลานสามารถน�ามาเปนตวอยางในการอภปราย เพอชใหเหน

ถงแงมมตางๆ ของหวขอนนๆ เราตระหนกวาการเรยนรทดทสดเกดขนได

หากกรณศกษาไดสะทอนประสบการณทเกดขนใกลตว ดงนน เราขอ

สนบสนนใหผสอนปรบกรณศกษาใหสอดคลองกบกจกรรมการใหบรการ

และเหมาะสมกบทรพยากรทมอย คมอหลกสตรนออกแบบมาเพอใชส�าหรบ

ทกวชาชพในสาขาสขภาพ ดงนน ผสอนในแตละวชาชพควรจะเพมเตม

เนอหาเฉพาะในวชาชพของตน เมอมโอกาส เพอกระตนการเรยนรของ

นกศกษา ในสวน A มวตถประสงคเพอชวยใหผสอนคนเคยกบแนวคดและ

หลกการเรองความปลอดภยของผปวย เพอใหสามารถน�าไปบรณาการ

ในการเรยนการสอนทกกจกรรม การพฒนาสมรรถนะของผสอน และอาจารย

ในสถาบน เปนกจกรรมทตองการเวลาและความมงมน ขนตอนหลกไดแสดง

ไวในภาพ A.5.1

128 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ภาพ A.5.1. การบรณาการการเรยนการสอนเรองความปลอดภยของผปวยเขาใน

หลกสตรวชาชพสขภาพ

แหลงขอมล: supplied by Merrilyn Walton, Professor Sydney School of Public Health, University of Sydney, Sydney, Australia, 2010.

วธกำรทบทวนหลกสตรของทำนส�ำหรบกำรเรยนกำรสอนเรองควำมปลอดภยของผปวย

ระบผลลพธของการเรยน

กอนทจะเรมกระบวนการพฒนาหรอปรบหลกสตร ในเบองตนจ�าเปน

จะตองระบผลลพธของการเรยนเรองความปลอดภยของผปวย ในสวน B

ระบหวขอทถกเลอกมาบรรจไวในคมอหลกสตรน รวมทงผลลพธของ

การเรยน รายละเอยดของผลลพธของการเรยนจะไดอภปรายรายละเอยด

ตอไปในสวนน (สวน A)

รวาในหลกสตรมหวขออะไรแลว

เราใชค�าวา “หลกสตร” ในความหมายกวางๆ ในการปฏบตการของ

การเรยนการสอน รวมไปถงกลวธของการพฒนาทกษะและพฤตกรรม และ

วธการประเมนผล เพอทดสอบวาเกดผลลพธของการเรยนตามทตงไวหรอ

ไม หลกสตรจะใหแนวทางในการเรยนส�าหรบนกศกษา เพอจะไดทราบวา

พมพเขยวส�าหรบการบรณาการการสอนเรองความปลอดภยของผปวยในหลกสตรวชาชพสขภาพ

ทบทวนและปรบปรงการปรบปรงคณภาพอยาง

ตอเนอง

ขอมลปอนกลบจากนกศกษา/คร

ประจ�ากลมและผทปฏบตงาน

ในคลนกคณาจารยและผสอนทสอนในสถานปฏบตงาน ผน�าเรองความ

ปลอดภยของผปวยคลนก

การใหค�าปรกษา

หลกสตรความปลอดภยของผปวยทไดรบการรบรองแลวกรอบหลกสตร

ความปลอดภยของผปวยความตองการ

ในการรบรองคณภาพ

การประเมนผล

การบรณาการเขาไปในหลกสตรทมอย

การพฒนาสมรรถนะ

การพฒนาและขอสรปรวมของหลกสตรความปลอดภยของผปวย

ความมงมน/การใหความส�าคญ ผสอน

129คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ความรทจ�าเปนมอะไรบาง ทกษะและพฤตกรรมอะไร ทแสดงวามสมรรถนะ

เพยงพอ ทนกศกษาจะส�าเรจการศกษาในระดบทเรยน

กอนทจะเพมเนอหาใหมเรองความปลอดภยของผปวยเขาไปใน

หลกสตร จ�าเปนตองรเนอหาเดมทสอนในหลกสตร รวานกศกษาจะตอง

ผานประสบการณอะไรบาง ในการปฏบตงานในโรงพยาบาลและในสภาพ

แวดลอมอนๆ อาจเปนไปไดวานกศกษามโอกาสไดรบประสบการณเรองน

ในระหวางการปฏบตงานในโรงพยาบาลหรอในคลนก ทงทไมไดเขยนไวใน

หลกสตร ตวอยางเชน การใหความส�าคญกบแนวปฏบตเรองการท�าความ

สะอาดมอเพอหลกเลยงการแพรเชอ หรอระบบการตรวจสอบเพอใหมนใจ

วาระบผปวยไดถกคน เปนตน การมขอมลวาหลกสตรเดมมเนอหาอะไร

บางจงจ�าเปนมาก เพอจะไดเหนโอกาสทจะปรบปรงการสอนเรองนใหดขน

หลกสตรเรองความปลอดภยของผปวยทอธบายไวในสวน B ของ

คมอน ประกอบดวยหวขอ อปกรณและทรพยากรทจ�าเปน กลวธการสอน

และการประเมนผล เพอใหผสอนมความสะดวกในการทจะน�าไปจดท�า

หลกสตร หรอน�าไปบรณาการในหลกสตรทมอยเดม

สรางจากฐานเดมทมอยในหลกสตร

วธทดส�าหรบการปรบการเรยนการสอนเรองความปลอดภยของผปวย

คอ การปรบปรงหรอยกระดบเนอหาทมอยแลวในหลกสตร แทนทจะมองวา

เรองนเปนวชาใหมทจะตองสอนเพม บางประเดนของเรองความปลอดภย

ของผปวยเปนประเดนใหม ซงควรจะตองเพมเปนเนอหาใหมเขาไปใน

หลกสตร แตกมหลายประเดนทสามารถปรบปรงตามเนอหาเดม หรอเสรม

เขาไปในเนอหาเดม หรอหวขอเดมทมอย

การท�าตารางแสดงความเชอมโยงของหวขอ หรอเนอหาการเรยน

จะชวยใหเหนโอกาสวา จะเตมเรองแนวคดและหลกการเรองความปลอดภย

ของผปวยเขาไปในจดใดไดบางของหลกสตรเดม เนอหาทเกยวกบการพฒนา

ทกษะ การพฒนาตนเองและวชาชพ กฎหมายเกยวกบสขภาพ และการสอสาร

ลวนเปนหวขอทสามารถบรณาการแนวคดและหลกการเรองความปลอดภย

ได ตาราง A.5.1 เปนแมแบบโปรแกรมส�าเรจ (template) ทพฒนาโดย

คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยซดนย ประเทศออสเตรเลย เพอชวยใน

130 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

การทบทวนวาหลกสตรเดมทใชอยมการสอนเรองความปลอดภยของผปวย

ปรากฏอยทใดบาง ตวอยางทน�าเสนอนเปนหลกสตรของคณะแพทยศาสตร

ซงสามารถน�าไปใชเปนตวอยางได นอกจากนการท�าตารางวเคราะหหลกสตร

ยงจะชวยใหเหนแนวทางในการบรณาการเรองนเขาไปในหลกสตรเดมทมอย

ตาราง A.5.1. การฝกหดท�าตารางวเคราะห: การระบเนอหาเรองความปลอดภยของ

ผปวยเขาในหลกสตรแพทยทมอยแลว

คาบเรยน

/ ดานของ

หลกสตร

ป เนอหา

เรองความ

ปลอดภย

ของผปวย

มปรากฏ

ทไหน

โอกาสท

จะเรยนร

เรองความ

ปลอดภย

ของผปวย

วธการสอน วธการ

ประเมน

ขอคดเหน

จรยธรรม 1 การใหการยอมรบหรอเคารพตอเอกสทธของผปวย (patient autonomy)

มความซอสตยหลงจากเกดเหตการณทไมพงประสงค

บรรยาย เขยนเรยงความทเกยวของกบประเดนจรยธรรมสอบแบบ MCQ, OSCE

หลกการเรองความปลอดภยของผปวยสวนใหญมฐานคดมาจากจรยธรรมซงสามารถน�ามาขยายความใหชดเจนในการสอนเรองน

131คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

วธกำรประเมนสมรรถนะของผสอนในกำรบรณำกำรกำรสอนเรองควำมปลอดภยของผปวยในหลกสตรทมอยเดม

ทกสาขาวชาชพสขภาพก�าลงเผชญหนากบสงทาทายทใหญทสด

ประการหนง คอ การขาดแคลนครและเปนปญหาทหนกขนเรอยๆ มผสอน

นอยคนทรวาจะบรณาการแนวคดและหลกการเรองความปลอดภยของ

ผปวยเขาในโครงสรางการสอนในฐานะเปนเรองใหมไดอยางไร หลายคนพบ

วาเนอหาของเรองนเปนสงทไมคนเคย หลายวชาชพไดน�าวธการเรองความ

ปลอดภยของผปวยไปใชในการปฏบตงานตามปกตโดยสญชาตญาณ แตไม

สามารถแจกแจงใหชดเจนไดวาท�าอยางไร ทงนอาจเปนเพราะผสอนมอง

วา “ระบบ” เปนเรองของระดบผบรหารและผจดการเทานน บางคนอาจคด

วาการสอนเรองความปลอดภยของผปวยไมเกยวของ หรอไมมความส�าคญ

กบงานทท�าอย ทงๆทเรองความปลอดภยของผปวยเปนเรองทเกยวของกบ

ทกคน ปจจบนบคลากรวชาชพสวนใหญตระหนกวาเรองนเปนเรองจ�าเปน

แตเนองจากเรองนกเปนเรองใหมทไมไดมอยในหลกสตร ดงนนการปฏบต

งานรวมกบวชาชพตางๆ จงเปนเรองททาทาย การพฒนาสมรรถนะของ

ผสอนเปนเรองทตองการเวลา และมหลายขนตอนทจะโนมนาวใหผปฏบต

งานในคลนก เขามามสวนรวมในการสอนเรองน

การส�ารวจ

วธหนงทจะคนหาวาผสอนคนใดสนใจจะสอนเรองความปลอดภย

ของผปวย อาจใชการส�ารวจในกลมผสอน ในบางสถาบนผสอนอาจมจ�านวน

เปนรอย แตในบางสถาบนอาจมจ�านวนไมมาก การจะระบผสอนทเหมาะสม

ทสดได กตองมนใจวาคนกลมนอยในกลมทถกส�ารวจ การท�าตารางวเคราะห

หวขออาจชวยบอกไดวาผสอนคนใดทสอนเรองนอย หรออยในฐานะทจะ

บรณาการเรองนไดดทสด ในแบบส�ารวจอาจถามค�าถามวา สนใจหรอม

ความรในหวขอนหรอไม หรอไดน�าวธการของเรองนไปใชในการปฏบตงาน

หรอไม กระบวนการนอาจชวยใหคนทสนใจเรองนไดมารวมกลมกน หรอ

ตงเปนคณะท�างานเพอวางแผนการพฒนาหลกสตรความปลอดภยของ

ผปวยส�าหรบวชาชพนนๆ

132 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

การสนทนากลม

การสนทนากลมในวชาชพของทานจะชวยใหทราบวา สถานการณ

ปจจบนขององคความรเรองความปลอดภยของผปวยในวชาชพของทาน

เปนอยางไร นอกจากนยงอาจจะท�าใหไดรบขอมลเกยวกบทศนคตทมตอ

การเรยนการสอนเรองนในหลกสตร

การประชมแบบเหนหนากน (Face-to-face meeting)

การประชมระหวางผสอนในสถาบนการศกษา และผสอนในสถาน

ปฏบตงานของแตละวชาชพ นาจะชวยใหการสอสารเกยวกบการเรยนการ

สอนเรองความปลอดภยของผปวยมความชดเจนมากขน เปนโอกาสทจะได

อธบายเหตผลและความเรงดวนทตองสอนเรองน นอกจากนยงจะชวยสราง

สมพนธภาพทดในการรวมงานกนในโอกาสตอไป

การประชมโตะกลม

การเชญกลมคนททานคดวาเปนผทสนใจทอาจเปนตนแบบ หรอเปน

ผน�า หรอเปน “แชมปเปยน” ในวชาชพของทานใหเขามารวมอภปราย

แบบโตะกลม เพอหาทางพฒนาการเรยนการสอนเรองความปลอดภยของ

ผปวย (ประโยชนของการประชมโตะกลมคอ ไมมใครเปนผเชยวชาญ หรอ

รบผดชอบในการตดสนใจ แตเปนเรองทกลมจะตองรวมกนอภปราย และ

หาค�าตอบรวมกนในการปฏบตงานเชงวชาการ)

การสมมนาในหวขอความปลอดภยของผปวย

การสมมนาเปนวธการทเปนแบบฉบบส�าหรบการสรางความรใหม

เปนวธการทเปนประโยชนทจะเปดโอกาสใหผปฏบตไดมารบฟงความร

ใหมๆ ไดมาพบปะกบผเชยวชาญหรอผมประสบการณทไดรบการยอมรบ

นบถอซงเปนผรในเรองของความปลอดภยของผปวย การสมมนาอาจจะ

จดครงวนหรอเตมวน หวขอทควรน�ามาสมมนาไดแก (i) ความปลอดภย

ของผปวยคออะไร (ii) หลกฐานเชงประจกษทสนบสนนวาท�าไมเรองความ

ปลอดภยของผปวยจงมความส�าคญ (iii) วธการพฒนาหลกสตรเรองความ

ปลอดภยของผปวย (iv) วธสอนเรองความปลอดภยของผปวย (v) วธการ

133คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ประเมนความปลอดภยของผปวย ประเดนส�าคญกคอ ตองไมลมวาเปาหมาย

ของขนตอนนคอ การพฒนาสมรรถนะของผสอนและของวชาชพ เพอไป

ท�าหนาทสอนนกศกษา

วธหำผสอนหรอเพอนรวมงำนทสนใจตรงกนหากทานจดกจกรรมในการพฒนาสมรรถนะดงทกลาวมาขางตน

วธการเหลานอาจชวยบอกไดวา ใครบางทมความสนใจทจะสอนเรองความ

ปลอดภยของผปวย อกวธหนงกคอ จดประชม แลวสงจดหมายเชญผสอน

และอาจารยคนอนๆ แบบเปดกวาง ทงนตองมนใจวาวนและเวลาทประชม

เปนชวงทคนสวนใหญสามารถเขารวมได เพอทจะดงคนเขารวมประชม

ใหไดมากทสด (ตวอยางเชน บางคนอาจตองการมารวม แตไมสะดวก

เนองจากตดภารกจดแลผปวย หรอตดภารกจอนทจ�าเปนกวา) หรออาจใช

วธเขยนบทความลงในจดหมายขาวของคณะ หรอของมหาวทยาลย ซงจะ

ชวยใหคนเขาใจเรองความปลอดภยของผปวย และแมวาเขาจะไมสนใจทจะ

เขามามสวนรวม แตบทความจะชวยสรางความตระหนกถงความจ�าเปน ท

ตองบรรจการเรยนการสอนเรองความปลอดภยของผปวยเขาไปในหลกสตร

การสอนเรองความปลอดภยของผปวยจ�าเปนตองมคนรบผดชอบ

น�าลงสการปฏบต ตองเชญผใหบรการสขภาพ ผทมความสนใจและม

ความรเรองน อาจไดจากการทเจาตวระบเอง หรอถกวางตว หรอไดรบการ

เสนอชอ ซงไดจากการจดการตดตอหรอจดประชมกอนหนาน นอกจากน

เปนความคดทดทจะตรวจสอบวามผเชยวชาญจากคณะอนๆ และวชาชพ

อนหรอไม เชน ทางดานวศวกรรมศาสตร (ปจจยดานมนษย) จตวทยา

(จตวทยาดานพฤตกรรมหรอทฤษฎและกระบวนการพฒนา) เภสชศาสตร

(ความปลอดภยทางยา) พยาบาลศาสตร และแพทยศาสตร (การควบคม

การตดเชอ)

เทคนคในกำรจดวำงเรองควำมปลอดภยของผปวยในหลกสตรการระดมสมองเปนเทคนคทจ�าเปนทจะกระตนใหสมาชกรวมกน

แสดงความคดเหนเพอแกปญหา ปญหากคอ ท�าใหดทสดไดอยางไร ทจะ

เพมเนอหาความปลอดภยของผปวยเขาไปในหลกสตร สถานการณของ

134 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

แตละคณะมความแตกตางกนในเรองทรพยากร สมรรถนะ และความสนใจ

ในเรองความปลอดภยของผปวย ในบางประเทศเรองนอาจจะไมอยในความ

สนใจของชมชน หรอของรฐบาล ท�าใหยงไมตระหนกถงการใหความส�าคญ

ทจะตองท�าเรองน

การจดประชมเชงปฏบตการเพอเปดตวคมอหลกสตรเรองความ

ปลอดภยของผปวยฉบบสหวชาชพขององคการอนามยโลกเลมน จะชวย

ใหผสอนไดคนเคยกบหวขอหลกเรองความปลอดภยของผปวย ในขณะ

เดยวกนผสอนกจะมโอกาสทจะไดแสดงขอสงวนใดๆ ของเขา ไดถามค�าถาม

และท�าความชดเจนในขอวตกกงวลใดๆ ทมเกยวกบเรองน

ประเดนเรองความปลอดภยของผปวยมความชดเจน เมออยใน

บรบทของการเรยนแบบสหวชาชพ ผสอนควรถกกระตนใหมองความเปน

ไปไดของการสอนบางหวขอรวมกบวชาชพอน คมอหลกสตรนถกออกแบบ

มาเพอใชส�าหรบนกศกษาทกวชาชพบรการสขภาพ ทกวชาชพและสาขา

วชาสขภาพมสวนชวยไดมาก โดยเฉพาะในการสอนบางหวขอ วศวกร

อาจมสวนชวยสอนเกยวกบระบบปจจยดานมนษยและวฒนธรรมความ

ปลอดภย นกจตวทยา นกพฤตกรรมศาสตร พยาบาล แพทย และเภสชกร

อาจชวยสอนในแงของแตละวชาชพวามวธการอยางไร ทจะพฒนาเรอง

ความปลอดภยของผปวย การมความหลากหลายจะเปนโอกาสดทสด ท

จะชวยนกศกษาไดเรยนรจากวชาชพอนๆ โดยเฉพาะอยางยงในบรบทของ

การปฏบตงานเปนทม เพอความปลอดภยของผปวย

กำรบรรลขอตกลงเชนเดยวกนกบการอภปรายอนๆ ทเกยวกบเนอหาของหลกสตร

พบวามความเหนทแตกตางกนในแงของเรองอะไรควรจะคงไว และเรองอะไร

ควรจะตดออก สงส�าคญกคอ ตองเรมและพฒนาตอยอดจากสงทอภปราย

นนหมายความวา การประนประนอมอาจจะดกวาในระยะยาว ควรเรมลงมอ

ท�าบางอยางดกวาทจะใชเวลาเพอการโตเถยงหรออภปราย อกเทคนคหนง

กคอ เสนอเปนหวขอใหมเขามาในหลกสตรเปนโครงการน�ารอง เพอจะได

ศกษาปญหาทเกดขน และเปนแนวทางส�าหรบการบรรจหวขออนๆ เขามา

ในหลกสตร วธนท�าใหผสอนและอาจารยคนอนๆ ทยงไมแนใจวาควรจะให

135คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

คณคาแกเรองนดหรอไม จะไดเรมเหนภาพไดชดเจนขน

เนอหาในสวนตอไปจะใหรายละเอยดเกยวกบการพฒนา และการ

บรณาการคมอหลกสตรน เขาไปในหลกสตรทมอยแลว

137คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

6.กำรบรณำกำรกำรเรยนกำรสอนเรองควำมปลอดภยของผปวยเขำไปในหลกสตรเดม

ขอเสนอทวไปความปลอดภยของผปวยเปนสาขาวชาทคอนขางใหม และการน�า

เรองใหมนบรณาการเขาไปในหลกสตรทมอยเดมจงเปนเรองทาทายอยาง

ยง ความทาทาย ไดแก ควรสอนอะไรบาง ใครจะเปนผสอนเนอหาควรอย

สวนใดในหลกสตร จะปรบใหสอดคลองกบหลกสตรทมอยไดอยางไร เนอหา

เดมเรองอะไรทตองถกตดออก

หากสถาบนของทานก�าลงอยในชวงการปรบปรงหลกสตรเดม หรอ

เปนชวงเรมท�าหลกสตรใหม ชวงนถอวาเปนชวงเวลาทดทสด ทจะก�าหนด

ใหมเนอหาเรองความปลอดภยของผปวยเขาไปอยในหลกสตร อยางไร

กตามหลกสตรวชาชพบรการสขภาพสวนใหญมกจะถกสรางมาอยางด

และเวลาเตมแนนหมดแลว จงเปนเรองยากมากทจะหาเวลาวางใสเนอหา

ใหมเขาไป

เนอหาสวนนใหแนวทางในการบรณาการการเรยนการสอนเรอง

ความปลอดภยของผปวยเขาไปในหลกสตรทมอย นอกจากนยงไดกลาว

ถงประโยชนและขอควรระวงของวธการตางๆ เพอชวยใหทานไดพจารณา

เลอกวธทนาจะเหมาะสมทสดกบสถาบนของทาน และเพอชวยใหทาน

สามารถคาดการณลวงหนาและวางแผนไดอยางเหมาะสม

138 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ธรรมชำตของกำรเรยนกำรสอนเรองควำมปลอดภยของผปวย• เปนเรองใหม

• มเนอหากวาง ครอบคลมหลายสาขา ซงแตกตางจากเนอหาทเคย

สอนมา ตวอยางเชน ปจจยดานมนษย การคดเชงระบบ พฤตกรรม

ของการปฏบตงานเปนทมทมประสทธภาพ และการจดการกบ

ความผดพลาด

• มความเชอมโยงกบเนอหาทมอย และเนอหาทเปนแบบดงเดม

(วทยาศาสตรประยกตและวทยาการคลนก) (ดตวอยางในกลอง

A.6.1)

• ประกอบดวยเนอหาทเปนความรใหม และองคประกอบดานการ

ปฏบต (ดตวอยางในกลอง A.6.2)

• องกบบรบทมาก

กลอง A.6.1. ความเชอมโยงของการเรยนการสอนเรองความปลอดภยของผปวยกบ

วชาเดมของโรงเรยนแพทยและพยาบาล

ตวอยางนแสดงใหเหนวาเรองความปลอดภยของผปวย เชน การ

ระบผปวยใหถกคน ถกน�าไปใชไดอยางไรในสาขาตางๆ ของการแพทย

สาขา การน�าเรองความปลอดภยของผปวยไปใช

สตกรรม การระบวาทารกแรกเกดคนใดเปนลกของแมคนไหน ท�าอยางไรจงจะไมใหเกดความผดพลาดเรองสลบเดก และไมใหเดกออกจากโรงพยาบาลไปกบบคคลทไมใชพอแมทแทจรง

ศลยกรรม หากผปวยตองไดรบเลอด กระบวนการตรวจสอบทมอยเปนอยางไร ทจะท�าใหแนใจวาผปวยไดรบเลอดทถกตอง

จรยธรรม กระตนอยางไรใหผปวยกลาพด กลาถาม หากเขาไมเขาใจวาท�าไมแพทยจงใหการรกษานตอเขา ซงเปนสงทเขาไมคาดหวง

139คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

กลอง A.6.2. ความเชอมโยงของการศกษาเรองความปลอดภยของผปวยกบความร

ใหม และการปฏบต

การเรยนเรองความปลอดภยของผปวยในแตละหวขอแบงไดเปน

ความรทตองรและการน�าไปปฏบต ในอดมคตการเรยนรเกดไดทงสองแบบ

ตวอยางเชน การระบผปวยใหถกคน

โดเมน ตวอยางความปลอดภยของผปวย

ความรในภาพกวาง มความเขาใจวาการระบผปวยผดคน เปนเรองทสามารถเกดขนไดและเกดขนจรง โดยเฉพาะอยางยงเมอการใหบรการเปนทม การไดเรยนรวาสถานการณใดมโอกาสเกดการระบผปวยผดคนไดมาก ตวอยางเชน ในกรณทผปวยสองคนมปญหาเหมอนกน หรอผปวยทไมสามารถสอสารได หรอกรณทผใหบรการถกขดจงหวะขณะปฏบตงาน

การน�าความรไปใช มความเขาใจถงความส�าคญของการระบผปวยใหถกคน เมอเจาะเลอดเพอไปท�าการหาเลอดใหผปวย มความเขาใจวาความผดพลาดในขนตอนนมโอกาสเกดขนได และเรยนรวธการปองกนความผดพลาดทจะเกดขน

การปฏบต แสดงใหเหนถงวธการระบผปวยทถกคน โดยการถามชอผปวย โดยใชค�าถามเปด เชน ถามวา “คณชออะไร?” แทนทจะถามค�าถามปด เชน “คณชอจอหน สมธ ใชหรอไม”

เนอหาเรองความปลอดภยของผปวยมขอบเขตกวางมาก เมอ

เนอหามความกวางบวกกบความจ�าเปนทตองปรบแนวคดนใหเขากบบรบท

ดงนนจงมโอกาสสงทจะสอดแทรกการเรยนการสอนเนอหาเรองความปลอดภย

ของผปวยในหลกสตรเดมไดเปนอยางด ถงแมวาบางหวขอในเรองนจะเปน

เรองคอนขางใหมส�าหรบบคลากรในวชาชพ และอาจไมสามารถผสมผสาน

เขากบเนอหาเดมไดงาย ในกรณหลงอาจจ�าเปนตองตงเปนหวขอใหม เชน

หวขอท 2 ท�าไมการน�าปจจยดานมนษยมาใชจงมความส�าคญตอความปลอดภย

ของผ ปวย ซงอาจเปนหวขอทยากทจะน�าไปผสมผสานกบหวขอใน

หลกสตรเดม วธหนงทอาจใชไดคอ การจดเวลาพเศษและเชญผเชยวชาญ

ทางดานวศวกรรม หรอจตวทยามาสอน และตามดวยการจดใหมการอภปราย

กลมยอย

140 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

วธกำรปรบเนอหำใหเขำกบโครงสรำงหลกสตรเดมเมอท�าการทบทวนหลกสตรทมอยแลว ใหพจารณาเนอหาเดมวา

เรองความปลอดภยของผปวยมสอนอยบางแลวหรอไม และตองตดสนใจ

วาหวขอความปลอดภยของผปวยอะไรบางทจะน�ามาสอน ตอมาจงถาม

ค�าถามวา จะผสมผสานหวขอเหลานนไวในหลกสตรไดอยางไร

เมอพจารณาทบทวนหลกสตร ควรถามค�าถามตอไปน

• ภาพรวมของโครงสรางหลกสตรเปนอยางไร

• เนอหาและหวขอตางๆ ถกจดไวทใดบาง สอนเมอใด ขอมล

ทงหมดนอาจชวยใหเหนแนวทางทจะผสมผสานเนอหาเรองความ

ปลอดภยของผปวยเขาไวหรอไม

• โครงสรางของแตละหวขอเปนอยางไร ในแงของวตถประสงค

การเรยน วธการใหความร และวธการประเมนผล

• หลกสตรมวธการใหความรอยางไร

• ใครบางทมสวนรวมรบผดชอบในการสอน

เมอตอบค�าถามขางตนไดครบทกขอแลว จะชวยใหมองเหนภาพได

ชดเจนวา จะสอดแทรกเนอหาเรองความปลอดภยของผปวยไวในสวนใด

ของหลกสตร และท�าอยางไร

โครงสรางของหลกสตรโดยรวมเปนอยางไร

• เปนหลกสตรแบบดงเดมทสอนบรรยายแกนกศกษากลมใหญใช

หรอไม นกศกษาเรมเรยนจากวชาพนฐานและพฤตกรรมศาสตร

และเมอเรยนวชาพนฐานจบแลวกเนนการเรยนในสาขาวชาเฉพาะ

ซงเกยวของกบวชาชพ การศกษามแนวโนมเปนการศกษาเฉพาะ

สาขาวชามากกวาเนนการบรณาการ

ในกรณเชนน การเรยนการสอนเรองความปลอดภยของผปวย

อาจตองจดไวในปทายๆ ของหลกสตร อยางไรกตามแนวคดและหลกการ

เรองความปลอดภยของผปวยกยงสามารถเรมสอนไดอยางมประสทธภาพ

ตงแตปตนๆ

• เปนหลกสตรบรณาการใชหรอไม วชาตางๆ ไดแก วชาพนฐาน

พฤตกรรมศาสตร และวชาทางดานคลนก และการเรยนทกษะ

141คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ตางๆ จะถกสอนควบคกนไปตลอดหลกสตร และเปนการเรยน

แบบบรณาการ

ในกรณเชนน เปนโอกาสดทจะบรณาการในเชงแนวตงทงเนอหา

การน�าไปใช และการปฏบตเรองความปลอดภยของผปวยเขาไปไดตลอด

หลกสตร

การเรยนทนกศกษาตองรและปฏบตไดในเรองความปลอดภยของ

ผปวย

• การเรยนรของนกศกษาทดทสดคอ การเรยนจากประสบการณ

ในสถานทปฏบตงาน นกศกษาจะเหนความเชอมโยงหรอความ

ส�าคญของเรองน กตอเมอเขามความเขาใจระบบบรการสขภาพ

และคนเคยกบสภาพแวดลอมของการปฏบตงาน

• นกศกษามแนวโนมทจะปรบเปลยนการปฏบต หากเขามโอกาส

ไดใชความรในชวงเวลาไมนานหลงจากเรยนจบ

การสอนหวขอความปลอดภยของผปวยจะมขอไดเปรยบ หาก

สามารถจดการสอนเนอหา และการสอนภาคปฏบตไปพรอมๆ กน ความ

เขาใจอยางชดเจนในขอบเขตของปญหาเรองความปลอดภยของผปวย

จะเปนแรงกระตน และชวยใหนกศกษาเหนความส�าคญของการปฏบตใน

เรองน

นกศกษาไมนาจะรสกหมดก�าลงใจเกยวกบความเสยงทผปวยก�าลง

เผชญอย จากระบบบรการสขภาพทเขาก�าลงจะกาวเขาไปเปนสวนหนง

หากเขาไดมโอกาสคนหาวธแกปญหา (โดยการน�าความรไปใช) และไดเรยน

รวธการปฏบตทจะชวยใหเขารสกวาเขาเปนผใหบรการทใหความปลอดภย

แกผปวย ซงจะท�าใหนกศกษามองเรองนในทางบวกมากขน แมวาในการ

จดการหลกสตรอาจเปนไปไมไดทจะจดการสอนใหครอบคลมทงความร

และการสอนการปฏบตในเวลาเดยวกน

หากหลกสตรของทานเปนแบบดงเดม การสอนความรเรองความ

ปลอดภยของผปวยและการปฏบตควรจดไวในปทายๆ หลงจากทนกศกษา

ไดเรยนรลกษณะงานในวชาชพ ไดรบทราบความเสยงของผปวย และถก

พฒนาทกษะในการปฏบตงานมาบางแลว บรบทของเนอหาและการปฏบต

142 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ทจ�าเปน ควรปรบใหเหมาะสมกบสมรรถนะใหม ทจะน�าความรใหมไปใช

ในการปฏบตงาน ส�าหรบในสวนทเปนบทน�าของเรองความปลอดภยของ

ผปวย กยงมความจ�าเปนทจะตองบรรจไวในปตนๆ เชนเดยวกบวชาการ

สาธารณสข ระบาดวทยา จรยธรรม หรอวชาชพทเกยวกบทางพฤตกรรม

ศาสตร หวขอทควรอยในบทน�าไดแก (i) ความปลอดภยของผปวยคออะไร

และ (ii) ระบบบรการและความซบซอนของระบบสขภาพ แตหากหลกสตร

ของทานเปนหลกสตรบรณาการ และนกศกษาไดเรยนการปฏบตในคลนก

ตงแตปแรก ทางทดทสดควรเรมสอนเรองความปลอดภยของผปวยในป

ตนๆ และบรณาการกบทกวชาในแนวดงตลอดหลกสตร หากท�าเชนนได

เรองความปลอดภยของผปวยกจะเปนสาระทถกกลาวถงอยางสม�าเสมอ

และท�าใหมโอกาสไดตอกย�า และตอยอดจากความรทไดเรยนกอนหนา ใน

อดมคตนกศกษาควรไดยนไดฟงเรองความปลอดภยของผปวยในชวงกอน

เขาสถานปฏบตงานและในระหวางการปฏบตงาน

เมอใดควรสอนเนอหาความปลอดภยของผปวย และควรจดเนอหา

ไวในสวนใดของหลกสตร

การสอนทกวชาในแตละวชาชพมโอกาสทจะผนวกหวขอของ

ความปลอดภยของผปวยเขาไปได หากกรณตวอยางมเนอหาเกยวกบ

หวขอนน และสอดคลองกบบทบาทวชาชพ ตวอยางเชน การยกกรณการ

เกดความคลาดเคลอนทางยาในผปวยเดก อาจใชเปนจดเรมตนทจะสอน

ใหนกศกษาพยาบาลเขาใจ และเรยนรจากความผดพลาด กอนทจะเรม

เรยนการพยาบาลผปวยเดก เชนเดยวกนกบนกศกษากายภาพบ�าบดท

ตองดแลผปวยทถกผาตดเปลยนกระดกเชงกรานหรอขอเขา ควรไดเรยน

หวขอ “ความปลอดภยของผปวยทถกท�าหตถการทรกล�า” หลายๆ วชา

สามารถสอนหวขอ “การท�าความเขาใจและการเรยนรจากความผดพลาด”

หากยกกรณศกษาทมความเกยวของกบการปฏบตงานของวชาชพนนๆ

อยางไรกตามการเรยนเรองนเปนเรองทมเนอหากวางเกยวของกบทก

วชาชพและนกศกษาทกคน ในกลอง A.6.3 ไดเสนอความเปนไปไดในการ

พจารณา เพอบรณาการเรองความปลอดภยของผปวยเขาไปในหวขอหรอ

วชาตางๆ

143คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

กลอง A.6.3. การบรณาการหวขอเรองความปลอดภยของผปวย

หวขอเรองความปลอดภยของผปวย วชาทสามารถรองรบหวขอ

ความปลอดภยของผปวย

การลดการตดเชอโดยการปรบปรงการควบคมการตดเชอ

จลชววทยาการฝกหตถการโรคตดตอการปฏบตงานในคลนก

การปรบปรงความปลอดภยในการใชยา เภสชวทยาการบ�าบดโรค (Therapeutics)

การเปนสมาชกทมอยางมประสทธภาพ ปฐมนเทศการอบรมทกษะการสอสาร (สหวชาชพ)การอบรมอบตภยฉกเฉน

ความปลอดภยของผปวยคออะไร จรยธรรมบทน�าเพอใหเขาใจสภาพการปฏบตงานในคลนกการฝกทกษะทางคลนกและหตถการ

แตละหวขอในหลกสตรมการจดการในเรองตอไปนอยางไร

• วตถประสงคการเรยนร

• วธการใหความร

• วธการประเมน

การสอนเนอหาเรองความปลอดภยของผปวยทเพมเขามาใหมใน

หลกสตรของทานจะไดผลด หากวตถประสงคการเรยน วธการสอน และ

วธการประเมนสอดคลองกนกบโครงสรางของวตถประสงค วธการใหความร

และวธการประเมนของวชาเดม

หลกสตรมการจดการใหความรอยางไร

• บรรยาย

• ฝกปฏบต ท�ากจกรรมในหอผปวย ในหองจายยา ในหองคลอด

• การสอนกลมยอย

• การเรยนโดยใชปญหาเปนฐาน

• การใชสถานการณจ�าลอง/การฝกทกษะในหองปฏบตการ

144 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

• กลมตวแบบดงเดม (traditional tutorials)

อาจเปนการงายขนหากผนวกเอาหวขอความปลอดภยของผปวย

เขาไปกบวธการใหความรแบบเดมทใชอย ซงทงผสอนและนกศกษาคนเคย

อยแลว

ตวอยางของรปแบบการน�าไปใช

ตวอยาง 1: ความปลอดภยของผปวยเปนวชาแยกตางหาก ใน

หลกสตรแบบดงเดม สอนในปสดทาย ดแผนผง (chart) A.6.1.

• วธการใหความรอาจใชหลายวธผสมผสานกน ไดแก การบรรยาย

การอภปรายกลมยอย การท�าโครงการประชมสมมนาปฏบตการ

หรอการท�าแบบฝกหดจากสถานการณจ�าลอง

• คอยๆ เพมเนอหาเรองความปลอดภยของผปวยจากความรเดมท

ไดเรยนกอนหนาน กอนทจะเขาสการปฏบตงานจรง

แผนผง A.6.1. ความปลอดภยของผปวยเปนวชาแยกตางหากในหลกสตรแบบดงเดม

สอนในปสดทาย

ตวอยาง 2: ความปลอดภยของผปวยเปนวชาแยกตางหาก ใน

หลกสตรบรณาการ ดรายละเอยดในแผนผง A.6.2.

ความปลอดภยของผปวยอาจจดเปนวชาแยกตางหาก แตใหมความ

เชอมโยงกบวชาอนๆ เชน สอนหวขอเรองความปลอดภยของผปวยโดย

การสอนแบบบรรยายในชวงแรก แลวตามดวยการสอนวธอนๆ เชน กลมตว

(tutorial) หรอการปฏบตในคลนก เปนตน

ปท 1 และ 2 :วทยาศาสตรพนฐานวทยาศาสตรประยกตและพฤตกรรมศาสตร

ปท 3 และ 4 :สาขาและทกษะทางคลนก

หวขอความปลอดภยของผปวย

145คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

แผนผง A.6.2. ความปลอดภยของผปวยเปนวชาแยกตางหาก ในหลกสตรบรณาการ

ตวอยาง 3: บรณาการเรองความปลอดภยของผปวยในวชาทเปด

สอนอย - ตวอยาง A ดแผนผง A.6.3

มเนอหาการสอนหลายหวขอทสามารถน�ามาสอนประกอบในคาบ

การเรยนการสอน ทมวตถประสงคหลกในเรองความปลอดภยของผปวย

เชน ในชนปท 4 อาจจดสอนแบบบรรยายในหวขอการใชยาอยางปลอดภย

ซงเปนสวนหนงของวธการบ�าบดโรค (therapeutics) ใชการประชมเชง

ปฏบตการในหวขอการใชยาอยางปลอดภย และจดการสอนแบบ PBL หรอ

การสอนแบบกลม เพออภปรายกรณทแสดงใหเหนวาความผดพลาดเกด

จากปจจยหลายอยาง โดยการใชกรณศกษา หรอกรณความคลาดเคลอน

ทางยา

การสอนแบบ PBL/หรอการสอนแบบอน

การประชมเชงปฏบตการเรองทกษะทางคลนก และการฝกปฏบตในคลนก

ปท 2 หวขอท 2, 3 และ 5: ท�าไมการน�าปจจยดานมนษยมาใชจงมความส�าคญตอความปลอดภยของผปวย การท�าความเขาใจระบบและผลของความซบซอนในการดแลผปวย การเรยนรจากความผดพลาดเพอการปองกนอนตราย

ปท 3 หวขอท 4, 7, 9 และ 10: การเปนสมาชกทมประสทธภาพของทมการใชวธการปรบปรงคณภาพเพอปรบปรงการดแล การปองกนและควบคมการตดเชอ ความปลอดภยของผปวยและหตถการทรกล�า

ปท 4 หวขอท 6, 8 และ 11: การท�าความเขาใจและการจดการกบความเสยงทางคลนก การมสวนรวมของผปวยและผดแล การปรบปรงความปลอดภยในการใชยา

ปท 1 หวขอท 1 ความปลอดภยของผปวยคออะไร

146 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

แผนผง A.6.3. การน�าเรองความปลอดภยของผปวยซงเปนวชาแยกตางหาก เขาใน

วชาทเปดสอนอย (A)

ปท 1 PBL กรณศกษาความปลอดภยของผปวย

ทกษะทางคลนก

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

บรรยาย หวขอความปลอดภยของผปวย

ปท 2 PBL กรณศกษาความปลอดภยของผปวย

ทกษะทางคลนก

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

บรรยาย หวขอความปลอดภยของผปวย

ปท 3 PBL กรณศกษาความปลอดภยของผปวย

ทกษะทางคลนก

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

บรรยาย หวขอความปลอดภยของผปวย

ปท 4 PBL กรณศกษาความปลอดภยของผปวย

ทกษะทางคลนก

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

บรรยาย หวขอความปลอดภยของผปวย

147คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ตวอยาง 4: บรณาการเนอหาความปลอดภยของผปวยในวชาทเปด

สอนอย - ตวอยาง B ดแผนผง A.6.4.

ด�าเนนการรวมกบเจาของวชาทเปดสอนอย เพอผสมผสานบาง

องคประกอบของเนอหาความปลอดภยของผปวยเขาไปในบางชวโมง แมวา

เปาหมายหลกของชวโมงนนๆ จะไมไดเนนเรองความปลอดภยของผปวย

โดยตรง แตบางองคประกอบอาจมโอกาสเชอมโยงกบเนอหาของวชานนๆ

ได การทจะท�าได วชานนๆ ควรมวตถประสงคครอบคลมองคประกอบใด

องคประกอบหนงในเรองความปลอดภยของผปวย ตวอยางของกรณเชน

นดไดจากกลอง A.6.4.

หากการบรณาการเนอหาความปลอดภยของผ ปวยเขาไปใน

หลกสตรเดมไดมากเทาใด โอกาสทจะผสมผสานใหเกดเปนขอก�าหนดใน

การปฏบตงานกจะมมากขนเทานน และเปนการสรางบรบททสนบสนนให

เกดแนวคดความปลอดภยของผปวยดวย

แผนผง A.6.4. การน�าความปลอดภยของผปวยทเปนวชาแยกตางหาก เขาในวชาท

เปดสอนอย (B)

ปท 1 PBL กรณศกษาความปลอดภยของผปวย

กรณศกษาความปลอดภยของผปวย

ทกษะทางคลนก

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

บรรยาย หวขอความปลอดภยของผปวย

148 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ปท 2 PBL กรณศกษาความปลอดภยของผปวย

กรณศกษาความปลอดภยของผปวย

กรณศกษาความปลอดภยของผปวย

ทกษะทางคลนก

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

บรรยาย หวขอความปลอดภยของผปวย

ปท 3 PBL กรณศกษาความปลอดภยของผปวย

กรณศกษาความปลอดภยของผปวย

ทกษะทางคลนก

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

บรรยาย หวขอความปลอดภยของผปวย

ปท 4 PBL กรณศกษาความปลอดภยของผปวย

กรณศกษาความปลอดภยของผปวย

ทกษะทางคลนก

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

การท�ากจกรรมเรองความปลอดภยของผปวย

บรรยาย หวขอความปลอดภยของผปวย

แผนผง A.6.4. การน�าความปลอดภยของผปวยทเปนวชาแยกตางหาก เขาในวชาท

เปดสอนอย (B) (ตอ)

149คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

กลอง A.6.4. ตวอยางการผสมผสานเนอหาความปลอดภยของผปวยในคาบเรยนเดม

คาบเรยนเดม องคประกอบของเนอหาความปลอดภยของผปวย

การสอนกลมยอยเพอพฒนาทกษะทางคลนกทขางเตยงผปวย/ขางเกาอผปวย หรอในคลนก

กอนเรมการสอน ผปวยตองไดรบค�าอธบาย และตองใหความยนยอมทจะเปนสวนหนงของการเรยนการสอน ผสอนเปนตนแบบทดในการเคารพตอความคาดหวงของผปวย ผปวยจะถกนบเขาเปนสวนหนงของทม ผสอนเชอเชญใหผปวยเขามามสวนรวมในการอภปราย ในฐานะทเปนผรขอมลทส�าคญตอการรกษา

การสอนทกษะหตถการเรองการใสสายทางเสนเลอดด�า

การใชเทคนคปลอดเชอและการทงของมคมการใหผปวยมสวนรวมในการอภปรายเรองความเสยงตอการตดเชอผปวยใหความยนยอมในการท�าหตถการ

การบรรยายเรองการใหเลอด เนอหาของการบรรยายครอบคลมเรองความเสยงและการลดความเสยงของผปวย การท�าตามแนวปฏบตในการระบผปวยใหถกคน รวมทงเนอหาเรองความยนยอม

การสอนแบบ PBL เรองการเกดกอน เลอดอดตนในปอด น�าเสนอกรณผปวยทเรมกนยาละลายลมเลอด

นกศกษาควรมสวนรวมอภปรายแสดงความคดเหนถงความส�าคญของการใหความรแกผปวยเมอสงการรกษา การใหยาทอาจท�าใหเกดอนตรายได

ขอพงระวง

การบรณาการความปลอดภยของผปวยเขาไปในหลกสตรเดม ยงท�า

มากเทาใดกจะมความกระจดกระจายมากขนเปนเงาตามตว ทงนเนองจากม

ผสอนหลายคน จงเปนการยากทจะประสานการสอนใหมประสทธภาพ ทาน

จ�าเปนตองรกษาสมดลระหวางการบรณาการเนอหาใหมๆ กบการประสาน

งานเรองการจดสอน จะเปนการดหากสามารถเกบบนทกรายละเอยดของ

การบรณาการเรองความปลอดภยของผปวยในหลกสตรเดมวาสอนอยางไร

ประเมนผลอยางไร ในแงมมดานการศกษา การบรณาการดงกลาวเปนเรอง

ในอดมคต แตอยางไรกตามเปาหมายเพอใหการบรณาการมความเปนไป

ไดในทางปฏบต

เมอมหาวทยาลยหรอหนวยงานรบรองคณภาพของสถาบนตง

ค�าถามวา เนอหาเรองความปลอดภยของผปวยมสอนในทใดบาง และมวธ

การสอนอยางไร ผสอนทมสวนเกยวของจ�าเปนตองมขอมลรายละเอยดวา

150 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

เนอหาถกถายทอดอยางไร และอนญาตใหมผสงเกตการณในชวโมงเรยน

เพอเหนวาเนอหาถกถายทอดอยางไร อาจเปนไปไดวาการผสมผสาน

หลายๆ วธทกลาวมาขางตน อาจเหมาะสมกบสถานการณของทานกได

เมอทานไดวางแผนในภาพรวมวาจะบรณาการเรองความปลอดภย

ของผปวยในหวขออะไร สอนเมอใด และสอนวธใด การท�าเปนสวนๆ

(piecemeal fashion) อาจท�าใหงายขน โดยคอยๆสอนทละหวขอ แทนท

จะพยายามสอนทกประเดนทวางแผนไวในคราวเดยว วธนจะชวยใหเกด

การเรยนรในระหวางท�า ท�าไปเรยนรไป และจะชวยใหเหนผลในจดเลกๆ

โดยไมตองรอนาน

ขอแนะน�าในการผสมผสานการเรยนเรองความปลอดภยของผปวย

ในชวโมง PBL

บางหลกสตรในสาขาวชาชพสขภาพ นยมใชการเรยนการสอน

แบบ PBL วธการนเรมตนทมหาวทยาลยแมคมาสเตอร ประเทศแคนาดา

แนวคดคอ การใหนกศกษาตองปฏบตงานรวมกนในการเรยนหวขอหนงๆ

นกศกษาจะแบงงานกนท�า เพอชวยกนตอบโจทยทก�าหนดมาให และ

มาสะทอนปญหาวาไดเรยนรอะไร ตอไปนเปนขอแนะน�าวาจะบรณาการ

หวขอความปลอดภยของผปวยเขาไปในกรณศกษาในการสอนแบบ PBL

ไดอยางไร

• น�าเสนอขอมลผปวยในแงมมทเกยวของกบประเดนความปลอดภย

ของผปวย ไดแก ขอมลสถานการณความเปนจรงของระบบการให

บรการสขภาพทเปนอย ซงจะเปนขอมลทเปดโอกาสใหมการคนหา

ประเดนตางๆ ทเกยวของกบความปลอดภยของผปวย

• เขยนกรณศกษาทสอดคลองกบสภาพแวดลอมของระบบบรการ

ในพนท

• กรณศกษาอาจมขอมลกรณสถานการณหวดหวด หรอกรณเกด

เหตการณทไมพงประสงค

• กรณศกษาอาจน�าเสนอสถานการณทคกคามตอความปลอดภย

ของผปวย เพอชวยใหนกศกษาวเคราะหวาอนตรายอยทไหนบาง

ในระบบการใหบรการ

151คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

กรณศกษาอาจรวมบทบาทของหลายวชาชพเขามาดวย ไดแก

พยาบาล เภสชกร ผดงครรภ ทนตแพทย หรอแพทย ในกรณศกษาแสดง

ใหเหนคนทกลาพดขนมา มเจาหนาททอาวโสเปดใจกวางรบฟงการปฏบต

งานของเจาหนาททอาวโสนอยกวา และสถานการณนสงผลใหการดแลผปวย

ไดรบการปรบปรงใหดขน ประเดนของความปลอดภยของผปวยอาจถกน�า

เสนอเปนประเดนหลก หรอประเดนรองของกรณ PBL กได

ตวอยำงกรณPBL เจเรม โซ (Jeremy So) เดกชายอาย 15 ป มารบบรการทคลนก ดวยอาการหายใจ

เสยงดงและคนตามตว บดาของผปวยบอกวาผปวยสบายดมาตลอด แตเมอประมาณ

30 นาทกอนมา เขาเรมมอาการและเกดขนรวดเรวมาก การตรวจรางกายพบวาผปวย

มอาการซมเศราและกระวนกระวาย รมฝปากบวมมาก และตาบวมจนลมตาไมขน มจ�า

เลอดตามผวหนง มรอยเกาทวตว และหายใจมเสยงดง

กรณตวอยำง:ใชกรณเดยวกนกบกรณทใชอภปรำยเรองควำมคลำดเคลอนทำงยำและหำค�ำตอบ เจเรม เปนเดกเพศชาย อาย 15 ป มาทคลนกใกลบานดวยอาการหายใจเสยง

ดง และคนตามตว บดาของผปวยใหประวตวาผปวยสบายด ประมาณ 30 นาทกอนมา

เขาเรมมอาการไมสบายและเหตการณเกดขนอยางรวดเรวมาก การตรวจรางกายพบวา

ผปวยมอาการซมเศราและกระวนกระวาย หนาบวม รมฝปากบวมมาก ตาบวมจนลมตา

ไมได มจ�าเลอดตามผวหนง และมรอยเกาทวตว ทกครงทหายใจมเสยงดง

บดาของเจเรมเลาวาผปวยเคยมอาการแบบนมากอน หลงจากทผปวยไดรบยา

เพนนซลน (penicilin) และเขาไดรบขอมลวาหามกนเพนนซลนอก เพราะอาจท�าใหเสย

ชวตได จนกระทงเชานผปวยไดไปพบแพทยเนองจากมอาการน�ามกไหล เจบคอ และ

มไข แพทยสงยาอะมอกซซลน (amoxicillin) ซงผปวยกนเชาน บดาของผปวยสงสยวา

ผปวยอาจแพยาอะมอกซซลน

152 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

กรณตวอยำง:กรณศกษำอำจใหตวอยำงวำจะท�ำใหผปวยมควำมปลอดภยมำกขนไดอยำงไร นกศกษาในวชาชพตางๆ เชน พยาบาล เภสชกร และแพทย สงเกตวามขอมลท

ส�าคญทแพทยมองขามไป กรณศกษาอาจอธบายถงบทบาทของพยาบาล (หรอบคลากร

วชาชพอนๆ) ทกลาลกขนมาพด แพทยยอมรบฟงพยาบาล และสงผลตอการปรบปรง

การดแลผปวยใหปลอดภยมากขน

กำรบรณำกำรเรองควำมปลอดภยของผปวยในโปรแกรมกำรฝกทกษะทำงหตถกำรการท�าหตถการและการรกษาหลายอยางมโอกาสทจะท�าใหเกด

อนตรายแกผปวย โดยเฉพาะอยางยงหากผปฏบตเปนนกศกษาทยงขาด

ประสบการณ การท�าหตถการอาจกอใหเกดอนตรายโดยการเกดภาวะ

แทรกซอน ความเจบปวด ความเครยดทางดานอารมณ และการท�าแลว

ไมไดผลตามทคาดการณไวแตตน ความร ทกษะ และพฤตกรรมของผท�า

หตถการ จะชวยลดโอกาสเสยงทจะเกดอนตรายกบผปวยได การใหความ

รเรองความปลอดภยของผปวยผสมผสานไปกบการฝกหตถการส�าหรบ

นกศกษาระดบปรญญาตร จะชวยเตอนสตใหนกศกษาตระหนกถงความ

รบผดชอบตอผปวยเมอท�าหตถการ เนอหาในสวนนเปนขอแนะน�าวธ

การบรณาการเรองความปลอดภยของผปวยในการฝกหตถการส�าหรบ

นกศกษาวาควรท�าอยางไร กอนอนควรพจารณาค�าถามขางลางนกอน

1. ในหลกสตรของทาน การสอนเรองการฝกหตถการ เกดขนเมอใด

ทไหน และอยางไร

2. เนอหาของการฝกหตถการครอบคลมเรองอะไรบาง

3. นกศกษาเรมท�าหตถการกบผปวยเมอใด ทงนในอดมคตนกศกษา

ควรจะไดรบทราบหลกการเรองความปลอดภยของผปวยกอน

หรอพรอมๆ กบการท�าหตถการ

153คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

หวขอความปลอดภยของผปวยทควรสอนในการอบรมการฝกท�าหตถการ

หวขอความปลอดภยของผปวยเปนเนอหากวาง เกยวของกบการ

ท�าทกหตถการ ไดแก

• กราฟการเรยนร (the learning curve): หากเขาใจวานกศกษา

เปนผทยงดอยประสบการณ เขาจงมโอกาสมากกวาทจะท�าใหเกด

อนตรายแกผปวย และ/หรอโอกาสทจะท�าหตถการไมส�าเรจ เมอ

เปรยบเทยบกบผมประสบการณมากกวา กลวธอะไรทจะชวยลด

โอกาสเสยงน ในขณะเดยวกนกใหนกศกษาไดมโอกาสเรยนรดวย

ตวอยางเชน การเตรยมการทด การวางแผน การมความรพนฐาน

ทจ�าเปน การสงเกตการท�าหตถการของผอน การใชสถานการณ

จ�าลอง การนเทศ การใหขอมลยอนกลบ และการตดตามผลทเกด

ขนกบผปวย (หวขอท 2, 5 และ 6)

• ก�าหนดใหผ ท�าหตถการตองมความรพนฐานทจ�าเปนส�าหรบ

วชาชพเกยวกบการท�าหตถการนนๆ กอนทจะลงมอท�ากบผปวย

(หวขอท 6 และ 10)

• การปฏบตตามแนวทางการปราศจากเชอ (sterile precautions)

(หวขอท 11)

• ความเสยงในการสอสาร (หวขอท 6 และ 9)

• การระบผปวย ระบใหถกท ถกคน (หวขอท 10)

• การตดตามผล (หวขอท 2, 6, 9 และ 10)

การเรยนเรองความปลอดภยของผปวย และการน�าไปประยกตใน

การท�าหตถการเฉพาะ เชน

• ปญหาทพบบอย ความเสยง/หลมพราง การหาทางแกปญหา

(troubleshooting) (หวขอท 2 และ 5)

• ภาวะแทรกซอนทพบไดบอยและรนแรง ตลอดจนหาวธการลดการ

เกดภาวะแทรกซอน (หวขอท 1 และ 5)

• ใหค�าแนะน�าแกผปวยเรองการตดตาม (หวขอท 6 และ 9)

• ฝกความคนเคยในการใชเครองมอ (หวขอท 2)

• การน�าหลกการของความปลอดภยของผปวยไปใชในการปฏบตงาน

เฉพาะเรอง (ทกหวขอ)

154 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ตวอยาง: การระบผปวยใหถกคนเมอเจาะเลอด

จะระบหลอดทเกบตวอยางเลอดอยางไร เพอลดโอกาสทจะเกดการ

ระบผดคน

• เขยนชอทหลอดเกบเลอด ณ ขางเตยงผปวย

• สอบถามชอผปวย โดยถามค�าถามเปด

• ตรวจสอบใหมนใจวาชอผปวยตรงกบชอทหลอดเกบเลอดตวอยาง

และบนทกในแบบฟอรม “การตรวจสอบ 3 ทาง (three-way check)”

วธการสอนเพอน�าเขาสเนอหาเรองความปลอดภยของผปวยอาจ

ท�าไดหลายวธ เนองจากเนอหาเรองนสามารถน�าไปใชในการท�าหตถการ

ตางๆ วธการสอนไดแก การบรรยาย การศกษาจากเอกสาร การอภปราย

กลม การตว และกจกรรมออนไลน

เวลาทดทสดทจะเรยนเนอหาความรและพฤตกรรมทจ�าเปนส�าหรบ

เรองความปลอดภยของผปวยคอ เวลาทฝกท�าหตถการในขนตอนตางๆ ซง

อาจเปนการสอนกลมยอยขางเตยงผปวย การฝกในหองปฏบตการทกษะ

โดยใชสถานการณจ�าลอง หรอการตวโดยทไมไดลงมอท�าจรง หรออาจให

นกศกษาไปอานบทความหรอแนวทางปฏบตลวงหนากอนชวโมงเรยน

การสอนท�าหตถการดวยการตวถอเปนโอกาสทดเยยม ทจะได

เนนถงหลกการทวไป ในขณะเดยวกนกสามารถลงถงรายละเอยดความ

ปลอดภยของผปวย การประยกตหลกการเฉพาะเรองทมความสอดคลอง

กบหตถการทท�าอย และส�าหรบนกศกษา โอกาสนจะเปนการเรยนรทได

จากการลงมอปฏบตจรง

ตวอยางเชน หากสถาบนของทานใชวธการสอนแบบเขาไปอยใน

สถานการณจ�าลอง (immersive scenario-based simulation) ในการสอน

หวขอการจดการภยพบต หรอในการสอนหตถการ หรอการรกษาทเฉพาะ

กจะเปนโอกาสทจะสอดแทรกการฝกการปฏบตงานเปนทม ขอดของการ

เรยนแบบน เปนการผสมผสานเนอหาเรองความปลอดภยของผปวยเขาไป

ในสถานการณจรง ซงจะสะทอนใหเหนปญหาและความทาทายหลายแบบ

ทเกดขนในชวตจรงผานสถานการณจ�าลอง จากตวอยางทกลาวมา แมจะ

มความรวาจะตองท�าอะไรบางในสถานการณฉกเฉน แตการกระท�าจรงๆ

กอาจแตกตางออกไป โดยเฉพาะอยางยงเมอปฏบตงานในฐานะเปน

155คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

สวนหนงของทม องคประกอบทเปนเงอนไขในสถานการณจรงจะปรากฏชด

ไดแก เวลา ความเครยด การปฏบตงานเปนทม การสอสาร ความคนเคยกบ

การใชอปกรณ การตดสนใจกระท�ากจกรรม และความเขาใจสภาพแวดลอม

ของสถานการณ เชนเดยวกบการเรยนรจากประสบการณในแบบอนๆ

(experiential learning) วธการนจะเปดโอกาสใหนกศกษาไดปฏบตงาน

ตามเกณฑพฤตกรรมทก�าหนด เพอแสดงวาเขาสามารถใหการดแลผปวย

ไดอยางปลอดภย

ขอสงเกต: การสอนแบบเขาไปอยในสถานการณจ�าลอง (Immersive

scenario-based teaching) เปนการใชสถานการณจ�าลองทท�าใหเกดการ

เรยนรอยางมประสทธภาพ แตกเปนวธการทนกศกษาตองเผชญหนา และ

ไมไดเปนการเรยนทสะดวกสบายนก การค�านงถงเรองการสรางสภาพ

แวดลอมการเรยนรทปลอดภยและเปนมตร จงเปนประเดนส�าคญเมอใช

การสอนวธน โปรดดรายละเอยดเพมเตมในเรองหลกการพนฐานของการ

จดการศกษา ภายใตหวขอการจดสภาพแวดลอมการเรยนรทปลอดภย

และเปนมตร

โปรแกรมการฝกทกษะ

การฝกทกษะตางๆ รวมถงการซกประวตผปวย การตรวจรางกาย

ทเหมาะสม การใหเหตผลทางคลนก การแปลผลการตรวจทางหองทดลอง

การเตรยมยา การท�าหตถการตางๆ และทกษะการสอสาร เชน

การใหขอมล การใหค�าปรกษา และการอธบายเพอใหผ ปวย

ใหค�ายนยอมในการรกษา

วธการสอนหรอการฝกทกษะมหลากหลายวธ ตงแตการสอน

ขางเตยงผปวยหรอขางเกาอผปวย การเตรยมยาในหองยา การฝกปฏบต

กบผ ปวยจ�าลอง การฝกปฏบตกบเพอน สงเกตการปฏบตงานของ

ผเชยวชาญจากวดทศน การมสวนรวมในการใหบรการผปวยในสภาพ

แวดลอมทใหบรการ และการรายงานผปวย

ทานตองตดสนใจเลอกวาจะใชวธการใด เมอใด และอยางไร

หลายๆ หวขอในเรองความปลอดภยของผปวยมความเหมาะสม

ทจะสอนผสมผสานในการฝกทกษะ และเนองจากในหลกสตรนกศกษา

156 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

มโอกาสมากมายทจะฝกทกษะเรองความปลอดภยของผปวย สงทส�าคญ

ทสดคอ ตองสรางนสยทดใหเรวทสด และพงระลกเสมอวาการสอนขางเตยง/

ขางเกาอ/ ขางมานงผปวย กเปนโอกาสทองทผสอนจะไดแสดงเปนตนแบบ

(role model) ของการปฏบตเรองความปลอดภยของผปวย ตวอยางเชน ใน

ประเดนของการสอสารโดยมผปวยเปนศนยกลาง การท�าความสะอาดมอ การ

ใชรายการตรวจสอบ และการปฏบตตามขอปฏบตทเปนมาตรฐาน เปนตน

การฝกทกษะอาจเปนโอกาสทนกศกษาจะไดเรยนร และไดฝกปฏบต

เพอใหผปวยปลอดภย ในประเดนตอไปน

• ความเสยงทเกดจากการสอสาร

• การขออนญาต

• การยอมรบขอปฏเสธ

• การแสดงความตรงไปตรงมา จรงใจตอผปวย

• การสรางพลงใหกบผปวย - ชวยใหผปวยเขามามสวนรวมในการ

ตดสนใจในการรกษา

• การใหขอมลแกผปวยและญาต

• การท�าความสะอาดมอ

• การซกประวตและการตรวจรางกายโดยเนนผปวยเปนศนยกลาง

• การใหเหตผลทางคลนก - ความผดพลาดในการวนจฉย การ

พจารณาถงโอกาสทจะเกดประโยชนและเกดความเสยงจากการ

ท�าหตถการ การวางแผนการตรวจและการรกษา

วธการประสานงานกบผสอนในหอผปวย/ในคลนก/ในชมชนในการ

สอนทกษะทางวชาชพ

เพอใหหลกการเรองความปลอดภยของผปวยไดรบการบรณาการ

เขาไปในวชาชพตางๆ ตลอดหลกสตร จ�าเปนตองมความรวมมอของผสอน

หลายๆคน โดยเฉพาะอยางยง หากตองสอนเรองความปลอดภยของผปวย

ในการสอนแบบกลมยอย และกลมตวการฝกทกษะ

ดงไดกลาวมาขางตนในบทนวา ผสอนหลายคนอาจไมคนเคยกบ

แนวคดความปลอดภยของผปวย และความรและทกษะทจ�าเปนทมความ

เฉพาะเกยวกบเรองนทเปนเรองใหม ตวอยางเชน นกศกษาอาจเหน

157คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ตวอยางเจาหนาทในสถานบรการถามชอผปวยในอาการเรงรบ และ

ในกรยาทขาดความเคารพในสทธของผปวย ไมไดท�าตามหลกการความ

ปลอดภยของผปวย หรอมทศนคตต�าหนคนผดเมอมปญหาเกดขน หาก

ตองการใหการสอนมประสทธภาพ หรอการเปนตนแบบทด ผสอนควรม

การสะทอนการปฏบตของตนเอง

กลวธตอไปนอาจชวยใหผสอนตระหนกถงการเรยนการสอนเรอง

ความปลอดภยของผปวย

• จดประชมเชงปฏบตการ หรอจดบรรยายเปนซรส ส�าหรบผสอน

อยางตอเนอง

• เชญวทยากรพเศษมาพดเพอปลกกระแสเรองความปลอดภยของ

ผปวย

• กระตน/สรางความแปลกใหมใหกบผสอนในการผสมผสานเรอง

ความปลอดภยของผปวยเขาในหลกสตร

• จดใหมการเรยนการสอนเรองความปลอดภยของผปวยในระดบ

หลงปรญญาควบคกนไป

• ระบวตถประสงคของการเรยนเรองความปลอดภยของผปวยใน

บนทกการสอนใหชดเจน

• จดท�าบนทกการเรยนการสอนเรองความปลอดภยของผปวย

• มการสอบในเนอหาความปลอดภยของผปวย

การใชกรณศกษา

เราไดน�าเสนอกรณศกษาส�าหรบแตละหวขอ ซงแสดงใหเหนวา

ท�าไมหวขอเหลานนจงเกยวของกบเรองความปลอดภยของผปวย วธทด

ทสดในการใชกรณศกษากคอ การใหนกศกษา/และผสอนประจ�ากลมอาน

เอกสารลวงหนา หลงจากนนจดเปนการอภปรายกลมยอยในประเดนตางๆ

ทก�าหนด หรออาจใหกลมชวยกนตอบค�าถามทเกยวของกบกรณศกษา

หรออาจจดเปนกจกรรมปฏสมพนธในกลมใหญกอาจไดผลเชนเดยวกน

นอกจากนเรายงไดเสนอตวอยางค�าถาม หรอประเดนอภปรายไวในตอน

ทายของทกกรณศกษา จดเนนของค�าถามเพอใหนกศกษาไดตระหนกถง

ปจจยพนฐานของปญหา มากกวาทจะมองวามใครเขามาเกยวของบาง

158 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

การสรางกรณศกษาจากพนท

กรณศกษาสามารถน�าเสนอทงสงทไมควรท�า (การเรยนร จาก

ประสบการณเชงลบ) หรอสงทควรท�า (การเรยนรจากประสบการณเชงบวก)

ตวอยางเชน หากจะเขยนกรณศกษาเรอง “การเปนสมาชกทมประสทธภาพ

ของทม” ในกรณศกษาควรเนนองคประกอบของทมทสอดคลองกบลกษณะ

การปฏบตงานในสถานบรการ ในคลนก หรอในโรงพยาบาลในพนท

ขนตอนขางลางน อาจชวยในการเขยนกรณศกษาส�าหรบหวขอทจะ

สอนใหสอดคลองกบสภาพพนท ทบทวนประเดนตอไปนของแตละหวขอ

ในคมอหลกสตร

• ความเกยวของของหวขอนนกบสถานปฏบตงาน

• วตถประสงคการเรยนของหวขอนนๆ

ตอมาเขยนกจกรรมการเรยนทจะน�าไปสวตถประสงค

เลอกกรณศกษาจาก

• คมอหลกสตร หรอ

• สอบถามพยาบาล ผดงครรภ ทนตแพทย เภสชกร แพทย หรอ

บคลากรวชาชพตางๆ ในโรงพยาบาล หรอในคลนก เพอระบกรณ

เขยนกรณศกษาจากเรองจรงทมองคประกอบครบ ตามทตงไวใน

วตถประสงค

บรบทของกรณศกษาจะตองเปนสภาพทนกศกษาและผปฏบตงาน

มความคนเคย ตวอยางเชน หากในสถานบรการนนไมมแผนกเภสชกรรม

ในกรณศกษากไมควรกลาวถง

วธการปรบกรณศกษาจากคมอหลกสตร

กรณศกษาสวนใหญถกเขยนขนเพอแสดงถงพฤตกรรมหรอ

กระบวนการปฏบตงาน หลายกรณศกษาทเราไดเลอกมา และทไดจาก

สมาชก และเปนความรวมมอจากผเชยวชาญขององคการอนามยโลก มก

จะมเนอหาเกยวของกนมากกวาหนงหวขอ เชน ความเขาใจสถานการณ

ความผดพลาด การสอสาร การปฏบตงานเปนทม และการใหผปวยเขามา

มสวนรวม เปนตน เราไดจดท�ารายการกรณศกษาทอยภายใตแตละหวขอ

159คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ซงเราคดวาสอดคลองกบวตถประสงคของการเรยน กรณศกษาทน�าเสนอ

มหลายแบบ ตงแตลกษณะการใหบรการทใชเทคโนโลยสมยใหม ไปจนถง

ลกษณะบรการทไมสามารถเขาถงเทคโนโลย นนแสดงวากรณศกษาเหลา

นสามารถน�าไปใชไดกบเกอบทกหลกสตร หากใชไมได สามารถปรบกรณ

ศกษาโดยปรบสภาพแวดลอมของเหตการณ หรออาจจะเพมตวละครท

เปนผใหบรการทเขามาเกยวของ แมจะไมไดระบไวในกรณศกษา เพศของ

ผปวยอาจปรบใหเปนเพศหญงหรอเพศชาย (เพอใหเหมาะสมกบสภาพ

สงคมวฒนธรรม) สมาชกในครอบครวอาจมหรอตดออกกได ภมหลงหรอ

พนเพของผปวยอาจปรบใหเปนชนบทหรอในเมองกได หลงจากปรบขอมล

ของกรณศกษาใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอมของพนทแลว ขอใหน�ากรณ

ศกษาทปรบแลวไปใหเพอนรวมงานชวยอาน และชวยพจารณาวาสมเหต

สมผลหรอไม เกยวของกบหวขอทตองการสอนหรอไม เหมาะสมกบสภาพ

แวดลอม และบรบทของการปฏบตงานหรอไม

161คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

7.หลกกำรทำงกำรศกษำทจ�ำเปนส�ำหรบกำรเรยนกำรสอนเรองควำมปลอดภยของผปวยการเรยนการสอนเรองความปลอดภยของผปวย เพอหวงผลใหเกด

การปฏบตทปลอดภยและเกดผลลพธทด บทเรยนนนตองมความหมาย

ตอนกศกษา เชนเดยวกบการสอนเรองอนๆ หนงในความทาทายคอ ตอง

ใหเกดความมนใจวานกศกษาจะน�าความรทเรยนไปใชในการปฏบตงาน

ค�าถามกคอ ผสอนตองท�าอะไรบาง เพอกระตนใหนกศกษาน�าความรไป

ใชไดจรงในการปฏบตงานในชวตประจ�าวน

กลวธตอไปนสามารถชวยได

บรบทมควำมส�ำคญอยำงยงในกำรสอนเรองควำมปลอดภยของผปวยปรบหลกการเรองความปลอดภยของผปวยใหเขากบบรบท

หลกการเรองความปลอดภยของผปวย จ�าเปนจะตองถกปรบให

สอดคลองกบสภาพการใหบรการทผปฏบตท�าในกจวตรประจ�าวน เปาหมาย

เพอแสดงใหนกศกษาเหนวา เมอใดจะสามารถน�าความรทเรยนไปใชในการ

ปฏบตงาน และท�าอยางไร นนหมายถง การยกตวอยางทนกศกษาสามารถ

เชอมโยงกบการปฏบตงานได

162 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ใชตวอยางทเปนจรงทพบไดในทปฏบตงาน

ตองจนตนาการใหไดวาหลงจากทจบการศกษาไปแลว งานสวนใหญ

ทนกศกษาตองท�าคออะไร และตองค�านงถงเรองนเปนบรบทในการเรยน

การสอนเรองความปลอดภยของผปวย เชน กรณทโภชนาการ การยกกรณ

ภาวะน�าหนกเกน เปนกรณศกษาภาวะทโภชนาการ หรอโรคมาลาเรยอาจ

ไมเหมาะสม หากภาวะเหลานไมใชปญหาทพบไดบอยในพนท ควรใช

สถานการณจรง และสภาพปญหาทพบไดบอย และทเกยวของกบนกศกษา

สวนใหญ

ระบการประยกตทน�าไปปฏบตได

ชวยนกศกษาประเมนวา สถานการณใดทเขาสามารถน�าความรและ

ทกษะเรองความปลอดภยของผปวยไปใชได วธการนจะชวยใหนกศกษาได

มองเหนโอกาสทจะปฏบตงานเพอค�านงถงความปลอดภย อาท เชน การ

ระบผปวยใหถกคน มความส�าคญในกรณของ

• การสงตวอยางเลอด

• การใหยา

• การเขยนชอในใบสงตรวจตางๆ

• การเขยนบนทกรายงานผปวย

• การบนทกรายงานการไดรบยาของผปวย

• การท�าหตถการ

• การปฏบตงานกบผปวยทมปญหาดานการสอสาร

• การสอสารกบครอบครวและญาตผปวย

• การสงตอ/สงปรกษากบบคลากรวชาชพอน

ใชตวอยางทอยในความสนใจของนกศกษา หรอทจะเกยวของกบ

นกศกษาในอนาคตอนใกล

จนตนาการสถานการณทนกศกษาจบการศกษาไปปฏบตงาน

ในฐานะสมาชกใหมของวชาชพ หรอในฐานะนกศกษาไปฝกปฏบตงาน

ตวอยางเชน การสอนในหวขอการสนบสนนผปวย (patient advocate)

วธทดมากคอ การใชตวอยางของนกศกษาทลกขนกลาพดกบเจาหนาท

163คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ผอาวโสกวา แทนทจะยกตวอยางของเจาหนาทอาวโสท�าบทบาทแสดง

ความกลาพดกบฝายบรหาร วธการน เรองราวและฉากหลงตางๆ กควรจะ

เกยวของกบนกศกษา ซงจะเปนการกระตนใหเกดแรงจงใจทจะเรยนหวขอน

ดตวอยางขางลาง

กรณตวอยำง ขณะเขาสงเกตการผาตด นกศกษาพยาบาลคนหนงสงเกตเหนวา ศลยแพทยเยบ

ปดแผลโดยทยงมผาซบเลอดหนงชนอยในตวผปวย นกศกษาผนไมแนใจวาศลยแพทย

ไดสงเกตเหนหรอไม และสงสยวาตนเองควรจะพดดหรอไม

ใหโอกาสนกศกษาน�าความรและทกษะเรองความปลอดภยของ

ผปวยไปใช

การใหนกศกษาไดมโอกาสปฏบตงานทใหความปลอดภยแกผปวย

เปนทคาดหวงวาพฤตกรรมเหลานจะตดเปนนสย และเมอเวลาผานไป

นกศกษาจะมแนวโนมทจะใหบรการ ดวยความเชอในหลกการความ

ปลอดภยของผปวย

การฝกปฏบตเรองความปลอดภยของผปวย ควรเรมใหเรวทสด

ตงแตนกศกษาเรมเขามาในหลกสตร เชน ใน

• กลมตว หรอ กลมทจดขนเอง (private study) เชน จดใหมการ

ระดมสมองเพอหาค�าตอบส�าหรบสถานการณทเปนอนตราย

• สถานการณจ�าลอง เชน การฝกทกษะในหองปฏบตการ การสราง

สถานการณจ�าลองในหองปฏบตการ และการแสดงบทบาทสมมต

• สภาพแวดลอมในคลนก เชน การท�าความสะอาดมอกอนตรวจ

ผปวย การระบผปวยใหถกคนเมอเจาะเลอด

• การมปฏสมพนธกบผปวย - เมอใหค�าแนะน�า นกศกษาสามารถ

ฝกใหก�าลงใจแกผปวย เพอใหผปวยกลาใหขอมล กลาถามค�าถาม

และผปวยมบทบาทเชงรกทจะไดรบทราบแผนการรกษา และรบ

ทราบความกาวหนาของการรกษา

164 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

การสรางสภาพแวดลอมของการเรยนทมประสทธภาพ

ประเดนทางสภาพแวดลอมของการเรยน มสวนชวยท�าใหการ

เรยนการสอนมประสทธภาพได สภาพแวดลอมในอดมคตของการเรยนคอ

สภาพทปลอดภย ใหก�าลงใจ ทาทาย และมสวนรวม

การสรางสภาพแวดลอมของการเรยนทปลอดภยและเกอกล

สภาพแวดลอมในการเรยนทปลอดภยและเกอกลมลกษณะดงน

• นกศกษาไมอดอดทจะถาม กลาทจะถาม “ค�าถามทไรเหตผล”

• อาสาทจะบอกวาอะไรทเขาไมเขาใจ

• แลกเปลยนสงทนกศกษาไดเรยนร หรอสงทเขาใจอยางจรงใจและ

เปดเผย

หากนกศกษารสกวาปลอดภยและไดรบการสนบสนน นกศกษาจะม

แนวโนมทจะเปดกวางส�าหรบการเรยนร มความสขกบการถกทาทาย และม

ความพรอมส�าหรบการมสวนรวมอยางแขงขนในกจกรรมการเรยนการสอน

แตหากนกศกษารสกวาไมปลอดภยและไมไดรบการสนบสนน

นกศกษาจะมแนวโนมทไมกลาเปดเผยสงทไมร ไมเขาใจ และไมอยากเขา

รวมกจกรรม เพราะความรสกอดอด คบของใจ และเกรงวาจะถกลอเลยน

ตอหนาครและเพอนๆ นกศกษาจงเลอกทจะปกปองตวเองมากกวาทจะ

ใฝหาความร การสรางสภาพแวดลอมของการเรยนใหปลอดภยและเกอกล

ไมเพยงแตจะสรางบรรยากาศใหการเรยนสนกสนาน แตทส�าคญทสดคอ

จะท�าใหการเรยนมประสทธภาพ ผสอนมบทบาทส�าคญทจะสรางสภาพ

แวดลอมทผอนคลายส�าหรบนกศกษา

ขอเสนอแนะเพอชวยในการสรางสภาพแวดลอมของการเรยนท

ปลอดภยและเกอกล ไดแก

• ผสอนแนะน�าตวกบนกศกษา และใหนกศกษาแนะน�าตวเอง แสดง

ความสนใจนกศกษาแตละคน และการเรยนของนกศกษาในฐานะ

ปจเจก

• ในตนชวโมง อธบายวาการเรยนการสอนจะเปนไปอยางไร ซงจะ

ท�าใหนกศกษาทราบวา นกศกษาควรจะคาดหวงอะไร และถกคาด

หวงอะไร

165คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

• แนะน�าใหนกศกษาคนเคยกบสภาพแวดลอมของสถานททท�าการ

สอน ประเดนนมความส�าคญมาก หากการสอนอยในสถานบรการ

ในคลนก หรอในสถานการณจ�าลอง นกศกษาจ�าเปนตองรวา

ถกคาดหวงอะไรในสภาพแวดลอมทแตกตางกน

สถำนกำรณจ�ำลอง สภาพแวดลอมของสถานการณจ�าลองอาจท�าใหเกดความสบสนได เพราะบาง

แงมมเปนเรองจรง แตบางแงมมไมใช และนกศกษาจะถกบอกวา ขอใหสมมตวาบาง

แงมมเปนเรองจรง ทงนตองมนใจวานกศกษาทราบวา นกศกษาตองท�าใหสมจรง

แคไหนในการแสดงบทบาทสมมต และถกคาดหวงวาใหมองสถานการณวาจรงแคไหน

เชน ในกรณนกศกษาพยาบาลอาจรสกอดอด หรอไมสบายใจทจะอธบายการท�าหตถการ

การแทงเขาเสนเลอดด�าทแขน เมอท�ากบอปกรณทใชฝกหตถการ ไมใชการปฏบตใน

ผปวยจรง

• เชญชวนใหนกศกษาถามค�าถาม และกลาพดวาเขาไมเขาใจอะไร

ซงจะเปนการสอสารวา ถงไมเขาใจกไมเปนไร

• หามต�าหน หรอท�าใหอบอายหากไมร หรอหากท�าผด ในทาง

กลบกนตองมองวา นเปนโอกาสของการเรยนร

• หากจ�าเปนตองใหนกศกษาเขามารวมกจกรรม ใชวธถามความ

สมครใจ แทนทผสอนจะเปนคนช

• ผ สอนควรสาธตวธการปฏบตทถกตองกอนทจะใหนกศกษา

ลงมอท�า ตวอยางเชน เมอสอนเรองการท�าความสะอาดผวหนง

กอนฉดยา หากผสอนสาธตใหดตงแตแรกวาวธการทถกตองเปน

อยางไร จะดกวาทจะใหนกศกษาท�าในสงทเขายงไมไดเรยนตอ

หนาเพอน ซงอาจเปนความเขาใจผด และตองมาตามแกภายหลง

• เมอถามค�าถามในกลมนกศกษา ทางทดทสดควรถามค�าถามกอน

และใหเวลานกศกษาคดไตรตรองใหด แลวจงดวาใครจะเปน

ผตอบค�าถาม พยายามหลกเลยงการชตวผตอบกอนทจะตงค�าถาม

นกศกษาบางคนอาจขาดความมนใจ เพราะไมไดพจารณาค�าถาม

ใหรอบคอบ และเพอนทงกลมก�าลงสนใจฟงค�าตอบ

166 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

• หากผ สอนถามค�าถามทผ สอนเองกไมทราบค�าตอบ ตองไม

พยายามปดบงความจรง หรอไมควรออกตวโดยกลาวค�าขอโทษท

ตนไมรค�าตอบ การกระท�าเชนนผสอนก�าลงสอสารกบนกศกษาวา

ความไมรเปนเรองทยอมรบไมได ค�ากลาวทเปนประโยชนทควร

จ�าไวเสมอคอ ค�าสามค�าทส�าคญทสดในการศกษาวชาชพบรการ

สขภาพคอ “ฉนไมร (I don’t know)” [1]

• เมอใหขอมลปอนกลบแกนกศกษาในการปฏบตงาน (หรอใน

สถานการณจ�าลอง) พยายามท�าใหเปนการสอสารสองทาง ถาม

นกศกษาวาเขามความคดเหนอยางไร กอนทจะแสดงความคด

เหนของทาน และพดถงประเดนทนกศกษาท�าไดด และประเดน

ทควรท�าใหดขน สนบสนนใหนกศกษาวางแผนวา ประเดนอะไร

ทเขาตองพฒนาและใสใจเพม

การสรางสภาพแวดลอมของการเรยนททาทายและกระตนการม

สวนรวม

นกศกษาทถกทาทายจากผสอน มกมแนวโนมทจะเรยนรไดเรวกวา

สภาพแวดลอมของการเรยนททาทายคอ การทนกศกษาถกกระตนใหคด

แนวใหมและลองท�าในสงใหม ความเชอเบองตนถกทาทายท�าใหทกษะ

ใหมๆ ไดพฒนา นกศกษาเองกจะใหคณคากบการเรยนลกษณะน ในทน

จ�าเปนตองเนนความแตกตางระหวางสภาพแวดลอมททาทายกบสภาพ

แวดลอมทขมข สภาพแวดลอมการเรยนทเปนมตรและเกอกล เปนเงอนไขท

ตองมกอนทจะทาทายนกศกษา เมอนกศกษารสกวาปลอดภยและไดรบการ

สนบสนน เขาจะเรมเปดกวางส�าหรบความทาทาย และเมอเขาถกทาทาย

เขากมแนวโนมทจะเขามารวมในกระบวนการมากขน

อกมตหนงของการสอนอยางมประสทธภาพกคอ การดงใหนกศกษา

เขามามสวนรวมโดยใชกจกรรมการเรยนการสอน ซงจะท�าใหนกศกษาได

ฝกสมอง ปาก และมอ ไมใชฝกเฉพาะหส�าหรบฟงเทานน

พยายามหลกเลยงกจกรรมทจะท�าใหนกศกษาเปนฝายรบฟงโดย

ดษณ (passive recipients) การยงใหนกศกษาไดลงมอท�ากจกรรมมาก

เทาใด กยงจะสงผลใหเขาไดเรยนรมากขนเทานน

167คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

การเรยนรจากประสบการณ (experiential learning) เชน การ

สมภาษณผปวย การฝกหดท�าหตถการในหองเรยน หรอการแสดงบทบาท

สมมต เปนวธการทเชอวา ท�าใหนกศกษาไดลงมอปฏบตดวยตวเอง การ

ปฏบตงานกลมเลกกเปนวธการหนงทท�าใหนกศกษาไดปฏบต เพราะตอง

รวมมอในการปฏบตงานกลม ตองพยายามชวยกนศกษากรณผปวยและ

ตงค�าถาม และจ�าเปนทตองชวยกนตอบค�าถาม

บางครงการบรรยายกอาจเปนการทาทาย หากผสอนสามารถดงให

นกศกษาเขามามสวนรวม กลวธตอไปนอาจมสวนชวยได

• พยายามใหมปฏสมพนธ

• ตงค�าถาม หรอถามค�าถาม ใหนกศกษาตอบ

• ตงประเดนใหนกศกษาอภปราย หรอแลกเปลยนความคดเหนเปน

คๆ กบเพอนทนงขางๆ

• เลาเรองเพอชประเดนใหชดเจน

• ใชกรณผปวยมาเปนตวอยาง หรอน�าเสนอปญหาในชวงตนชวโมง

เพอใหนกศกษาสามารถเชอมโยงเรองไดงายขน

• อธบายแนวคดเชงทฤษฎ โดยยกตวอยางทเปนรปธรรมชดเจน

• ใหนกศกษาวจารณวดทศน กรณผปวย ค�ากลาว วธการแกไข

ปญหา และปญหา

กจกรรมบางอยาง เชน การสงเกตการณในโรงพยาบาลหรอใน

คลนก การอานเอกสารหรอการสงเกต การท�าหตถการตางๆ อาจจะชวย

ใหนกศกษามสวนรวมไดมากขน หากนกศกษาถกมอบหมายใหปฏบตงาน

ซงเปนสวนหนงของกระบวนการนน ในอดมคต การปฏบตงานทไดรบมอบ

หมายจะท�าใหไดพฒนาทกษะการสะทอนคดอยางมวจารณญาณ (critical

reflection skills) ตวอยางเชน หากนกศกษาตองเขาฟงการประชมการ

ประเมนเพอนรวมงาน (peer review) อาจจะใหค�าถามนกศกษาลวงหนา

วา เขาจะตองตอบค�าถามอะไรบางจากการสงเกตของเขา

168 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

สไตลกำรสอนนกวชาการแตละคนมแนวโนมทจะเลอกสไตลการสอนในแบบทตน

ชอบถาสามารถเลอกได [2] สไตลของแตละคนมกจะเปนผลรวมจากความ

เชอวาวธใดทไดผลด ความถนด และความชอบสวนตว

สไตลการสอนอาจมความหลากหลายตงแตผสอนเปนผน�า ซงผสอน

ท�าบทบาทของผเชยวชาญ และน�าเสนอขอมลแกนกศกษา โดยการบรรยาย

หรอการสาธต ผานบทบาทของบคคลตนแบบ ไปจนถงสไตลทนกศกษา

เปนศนยกลาง ทผสอนเปนเพยงผกระตนหรอผอ�านวยกลมใหนกศกษา

เรยนรดวยตวเองและเรยนรจากเพอน เชน การท�าโครงการในกลมเลก

ผสอนทใชสไตลหลงน อาจมองบทบาทของตนเองเปนผกระตนและใหค�า

แนะน�าแกนกศกษา ในชวงทนกศกษาปฏบตงานผานกจกรรมการเรยน

ผสอนอาจตองมทกษะทจะดงนกศกษาใหเขามารวมในกจกรรมการเรยน

ทกษะเปนผอ�านวยกลม เพอกระตนใหกลมแสดงความคดเหน ตงค�าถาม

เพอชกชวนใหคด และ/หรอใหขอมลปอนกลบอยางมประสทธภาพ

การสอนแตละสไตลมทงขอดและขอเสย ทงนขนอยกบเนอหาทสอน

จ�านวนนกศกษา และความชอบของนกศกษา (หากสามารถรได) สมรรถนะ

ของผสอน เวลา และทรพยากรทมอย ประโยชนของการสอนโดยมนกศกษา

เปนศนยกลาง ไดแก การกระตนใหเกดความรวมมอของนกศกษา การ

สอสารทด และทกษะการปฏบตงานเปนกลมเพอแกปญหาเชงรก ประโยชน

ทกลาวมาทงหมด เปนประสบการณทน�าไปสการเปนสมาชกทมอยางม

ประสทธภาพของหนวยงาน ประโยชนดงกลาวจะเกดขนได หากผสอน

ตระหนกวาสไตลการสอนไมใชเรองความชอบสวนตว แตตองระลกวา ยง

มสไตลการสอนแบบอนทดเทากน หรอดกวา หรอมประสทธภาพมากกวา

ส�าหรบสถานการณนนๆ จงขอใหผสอนควรมความยดหยน ซงอาจเปน

เพยงการปรบวธการสอนทคนเคย เพอใหเหมาะสมกบวธการสอนทระบ

ไวในหลกสตร

ฮารเดน (Harden) ระบบทบาททส�าคญของผสอน 6 ประการ [3]

ไดแก

169คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

• ผใหขอมล

• ผเปนตนแบบ

• ผอ�านวยความสะดวก

• ผประเมน

• ผวางแผน

• ผผลตทรพยากร

ในฐานะผใหขอมลในเรองความปลอดภยของผปวย ผสอนตองม

ความรในเรองนเปนอยางด ซงรวมถงหลกการพนฐานเรองความปลอดภย

ของผปวย ท�าไมเรองนจงมความส�าคญส�าหรบสถานบรการสขภาพหรอใน

คลนก และเจาหนาทตองปฏบตอะไร เพอใหผปวยเกดความปลอดภยใน

สถานทปฏบตงานของตน การใหเวลาเพอสะทอนการปฏบตงาน และวธ

การแกไขปญหาความเสยงในสถานทปฏบตงาน อาจชวยใหเหนประเดน

ทเกยวของทจะน�ามาสอนนกศกษา มหลายวธทผสอนจะแสดงใหนกศกษา

เหนการปฏบตทปลอดภย เมอทานปฏบตงานกบผปวยในสถานปฏบตงาน

นกศกษาจะสงเกตวาทานมพฤตกรรมอยางไรในเรอง

• ปฏสมพนธกบผปวยและครอบครว

• เคารพตอความประสงคของผปวยและครอบครว

• ใหขอมลเรองความเสยงแกผปวยและครอบครว

• ค�านงถงโอกาสทจะเกดผลด-ผลเสย ในการวางแผนการรกษา

• ตอบค�าถามผปวยและครอบครว และกระตนใหเขาถามค�าถาม

• ท�าความสะอาดมอระหวางการดแลผปวยแตละคน

• ยอมรบวธการปฏบตงานเปนทม

• ยนดรบค�าแนะน�าจากเพอนรวมงาน

• ท�าตามแนวปฏบตของสถานทปฏบตงาน

• ยอมรบความไมแนนอน

• ยอมรบและเรยนรจากขอผดพลาดของตนเองและของผอน [4]

• ระบบการคดแกไขปญหา

• ดแลตนเองและเพอนรวมงาน

170 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ทานสามารถเปนผสอนเรองความปลอดภยของผปวยทมประสทธภาพ

ได เพยงแตทานปฏบตงานโดยค�านงถงความปลอดภยของผปวย อนจะเปน

แบบอยางทดแกนกศกษาผซงกระตอรอรนทจะเรยนร

การค�านงถงผปวยในการเรยนเรองความปลอดภยของผปวย

การเรยนการสอนเรองความปลอดภยของผปวยสามารถผสมผสาน

เขาไปในสภาพการเรยนการสอนทแตกตางกน ตงแตการสอนในสภาพ

แวดลอมทปฏบตงาน ไปจนถงการสอนในหองบรรยาย และการสอนกลมยอย

เพยงแตผสอนใสใจท�าทกครงทมโอกาส

ค�าถามทไมจบประโยคตอไปน อาจชวยใหเกดความคดวา จะสราง

โอกาสการเรยนรความปลอดภยของผปวยไดอยางไร

• อนตรายส�าหรบผปวยทอย ณ ทนคออะไร…

• เราตองระมดระวงอะไรบางในสถานการณเชนน…

• เราสามารถทจะลดความเสยงไดอยางไร…

• อะไรบางทอาจท�าใหสถานการณมความเสยงมากขนส�าหรบ

ผปวย…

• เราควรท�าอะไรบาง หากเหตการณเอกซ (X) เกดขน...

• แผนทสองของเราคออะไร...

• เราจะบอกผปวยวาอยางไร หากเหตการณเอกซ (X) เกดขน...

• ความรบผดชอบของเราคออะไร...

• มใครบางทสามารถใหความชวยเหลอในสถานการณน... เจาหนาท

คนอนหรอผปวย

• เกดอะไรขน จะท�าอยางไรเพอปองกนไมใหเหตการณแบบนเกด

ขนอกในอนาคต...

• เราสามารถเรยนรอะไรบางจากสถานการณน...

• มาชวยกนดอตราสวนของผลดตอผลเสยของแผนททานน�าเสนอ...

วธสอนทดทสดวธหนงคอ การทนกศกษาไดมประสบการณเรยนร

จากผปวย บทบาทของผปวยในเรองการศกษาดานการบรการสขภาพม

มานานแลว ซงสวนใหญมกเปนในแงของประสบการณของเขาทปวยเปน

171คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

โรคหรอมอาการนนๆ อยางไรกตามผปวยยงสามารถสอนนกศกษาไดใน

เรอง การสอสาร การใหขอมลเรองความเสยง จรยธรรม การตอบสนองตอ

เหตการณทไมพงประสงคและอนๆ อกมากมาย

ขอพงระวง

โปรดจ�าไววานกศกษาอาจเกดความสบสน หากผสอนเนนความ

ส�าคญของความเสยง ความผดพลาด และอนตรายทเกดขนกบผปวยอยาง

ไมเหมาะสม ผสอนทมประสทธภาพตองสรางสมดลโดยการพดถงแงมมของ

เรองนในเชงบวกดวย เชน การน�าไปใชแกปญหา ความกาวหนาของการ

ปฏบตงานเรองความปลอดภยของผปวย และการมวธการทเปนรปธรรม

เพอเตรยมนกศกษาใหพรอมส�าหรบการปฏบตงานทดขน และจ�าเปนตอง

ใหขอมลเรองความส�าเรจในการดแลผปวยสวนใหญทไดรบความปลอดภย

ความปลอดภยของผปวยคอ การปรบปรงบรการใหดขน

เครองมอและแหลงคนควำชดการสอนเรอง “การสอนเมอเวลาจ�ากด” ถกพฒนาขนโดยผปฏบต

งานในคลนกในประเทศออสเตรเลย เปนเรองทเกยวของกบการศกษาใน

วชาชพบรการสขภาพในทปฏบตงาน ซงมขอเรยกรองมากมายจากคร

ผซงท�าหนาทเปนผใหบรการดวย

(http://www.meddent.uwa.edu.au/teaching/ontherun/tips;

accessed 4 January 2011).

National Center for Patient Safety of the US Department of

Veterans Affairs

(www.patientsafety.gov; accessed 17 February 2011).

Cantillon P, Hutchinson L, Wood D, eds. ABC of learning and

teaching in medicine, 2nd ed. London, British Medical Journal Publishing

Group, 2010.

172 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

Sandars J, Cook G, eds. ABC of patient safety. Malden, MA,

Blackwell Publishing Ltd, 2007.

Runciman B, Merry A, Walton M. Safety and ethics in health

care: a guide to getting it right, 1st ed. Aldershot, Ashgate Publishing

Ltd, 2007.

เอกสารอางอง

1. “I don’t know”: the three most important words in education. Brit-

ish Medical Journal, 1999, 318:A.

2. Vaughn L, Baker R. Teaching in the medical setting: balancing

teaching styles, learning styles and teaching methods. Medical

Teacher, 2001, 23:610-612.

3. Harden RM, Crosby J. Association for Medical Education in Eu-

rope Guide No 20: The good teacher is more than a lecturer: the

twelve roles of the teacher. Medical Teacher, 2000, 22:334-347.

4. Pilpel D, Schor R, Benbasset J. Barriers to acceptance of medical

error: the case for a teaching programme. Medical education,

1998, 32:3-7.

173คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

8.กจกรรมทช วยให เกดควำมเขำใจเรองควำมปลอดภยของผปวย

บทน�านกศกษาในสาขาบรการสขภาพคนเคยกบการเรยนรเรองใหมๆ โดย

การเรยนรและศกษา แลวพยายามอยางมากโดยน�าความรและทกษะใหมๆ

ทเรยนรมาไปใชในการดแลผปวยในการปฏบตงาน แตในกรณเรองความ

ปลอดภยของผปวย การคดวา “ท�าแบบเดมแตเพมความพยายามมากขน”

อาจไมไดผล [1] ดงนน จงตองปรบความคดเรองเวลา และการปรบรปแบบ

ของวธการเรยนการสอน

เปาหมายของบทนอธบายกลวธทหลากหลาย ซงสามารถน�ามาใชเพอ

สรางความเขาใจเรองความปลอดภยของผปวย วธการเหลานเปนวธการแบบ

เดยวกนกบทใชสอนเรองอนๆ ความทาทายส�าหรบผสอนคอ จะผสมผสาน

ประเดนความปลอดภยของผปวยเขาไปในกจกรรมการเรยนการสอนทมอย

ไดอยางไรถาท�าได เรองความปลอดภยของผปวยไมใชเรองท “เพมเขามา”

ซงหมายถงงานเพมพเศษ แตในทางกลบกน เรองนเปนสวนหนงของวธการ

ดแลแบบองครวม ในระบบการศกษาของสาขาบรการสขภาพ

หลกการพนฐานของการสอนอยางมประสทธภาพคอ ควรใหนกศกษา

มสวนรวมในกจกรรมการเรยนอยางแขงขน (active learning) มากทสด

ระหวางอยในกระบวนการเรยนรทจดขนอยางมความหมาย แทนทจะเปน

ผรบขอมลเทานน (passive recipients)

174 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ลกษณะการเรยนแบบแขงขน สรปใจความไดดงน [2]

อยาบอกนกศกษาหากทานสามารถแสดงใหเขาดได และหาม

แสดงใหเขาดหากเขาสามารถท�าเองได

โลวแมน (Lowman) ไดระบกลวธในการเพมประสทธภาพของการ

เรยนแบบแขงขนไว ดงน [3]

• ใชขอมลทอยในความสนใจของนกศกษา และทเกยวของกบชวตจรง

• น�าเสนอเนอหาทตนเตนเราใจหรอยวย

• ชมเชยหรอใหรางวลนกศกษา

• เชอมโยงสาระส�าคญกบหวขอตางๆ ใหมากทสดเทาทจะท�าได

• กระตนใหใชความรเดมโดยจดใหมการทดสอบกอนเรยน และการ

ใชแผนทแนวคด (concept maps) และการรวบรวมขอมลพนฐาน

• ทาทายนกศกษาโดยการสอนหวขอทมความยากเพมขนเปนล�าดบ

• แสดงใหนกศกษาเหนพฤตกรรมททานตองการใหเกดขน

การบรรยาย

ในการสอนแบบบรรยาย [4] ผสอนน�าเสนอเนอหาตอนกศกษากลม

ใหญ วธการดงเดมนเปนสภาพการณทเกดตอหนา (face-to-face setting)

แตปจจบนบางมหาวทยาลยอนญาตใหนกศกษาฟงบรรยายทางออนไลน

ผานการบนทกโปรแกรมในรปแบบดจตอล (podcasting)

การบรรยายควรประกอบดวยสองสวน

• เปาหมาย - ระบสาระส�าคญของการบรรยาย เชน เปาหมายของ

การบรรยายในชวโมงน เปนบทน�าในหวขอความปลอดภยของ

ผปวย

• วตถประสงค - ระบสงทคาดหวงหลงจากการฟงบรรยาย เชน เมอ

ฟงบรรยายแลวนกศกษาสามารถบอกชองานวจยทส�าคญ 3 เรอง

ทน�าเสนออนตรายทเกดจากบรการสขภาพ

การบรรยายควรใชเวลาประมาณ 45 นาท หากนานกวาน สมาธ

ของผฟงจะลดลง ดงนนจงจ�าเปนทการบรรยายแตละครง เนอหาจะตองไม

มากจนเกนไป ควรตงเปาหมายไวส�าหรบ 4-5 ประเดนหลกเปนอยางมาก

175คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

การสอนแบบบรรยายสวนใหญ จะประกอบดวยโครงสรางหลก 3

สวน (สวนตน เนอหา สวนทาย)

• สวนตนหรอบทน�า เปนสวนเรมตนของการบรรยาย เปนการ

อธบายวา หวขอนมความส�าคญอยางไร และแจงวตถประสงค

• เนอหา เปนสาระหลกของการบรรยาย

• สวนทาย เปนการสรป ทบทวนวตถประสงค และสาระส�าคญของ

การบรรยาย

ประโยชน

• สามารถสอสารขอมลแกนกศกษากลมใหญในครงเดยว

• มประโยชนส�าหรบการใหขอมลภาพรวมของหวขอ การใหขอมล

ทเปนขอเทจจรง และแนะน�าแนวคดทฤษฎ

• ใหขอมลททนสมยและความคดเหน ทไมสามารถเขาถงไดในต�ารา

หรอในรายงานวจย

• สามารถใชอธบายหรอชแจง เกยวกบแนวคดหรอเนอหาทเขาใจ

ยาก ตลอดจนแสดงใหเหนวาจะน�าเสนออยางไร

ขอทาทาย

• การทจะท�าใหนกศกษากลมใหญสนใจและมสวนรวม

• นกศกษาในชนปสงและเจาหนาททออนอาวโส มกชอบเทคนคการ

สอนทเนนประสบการณ (experiential techniques)

• ทกษะการน�าเสนอ

• สวนมากการบรรยายมกตองอาศยเทคโนโลย

• เนอหาเชงลบ (ผลเสยจากระบบบรการ) มกจะท�าใหหมดก�าลงใจ

ตวอยาง

• หวขอท 1 ความปลอดภยของผปวยคออะไร

• หวขอท 2 ท�าไมการน�าปจจยดานมนษยมาใชจงมความส�าคญตอ

ความปลอดภยของผปวย

176 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

การเรยนในระหวางการปฏบตงานและขณะอยในคลนก

การสอนทเกดขนในบรบทของการตรวจเยยมในหอผปวย ในคลนก

หรอการสอนขางเตยง/ขางเกาอ

ประโยชน

• การสอนในหอผปวย ในคลนก ขางเตยง หรอขางเกาอผปวย เปน

โอกาสทดทสดทจะสอน และใหนกศกษาไดสงเกตการซกประวต

การตรวจรางกาย ตลอดจนการสอสาร และไดฝกทกษะการม

ปฏสมพนธกบผอน ในขณะเดยวกนผสอนกสามารถเปนตนแบบ

ของการปฏบตงานในบทบาทวชาชพในการใหบรการทปลอดภย

และมจรยธรรม

• ประเดนความปลอดภยของผปวยแทรกอยในทกทของสภาพ

แวดลอมของการปฏบตงาน

• องกบบรบท

• มความเกยวของกบสถานการณจรง

• นาสนใจและมกทาทาย

ขอทาทาย

• ไมมเวลา เพราะความกดดนจากงาน

• ขาดความรในการผสมผสานเนอหาเรองความปลอดภยของผปวย

ในการสอนขางเตยง

• ขนอยกบโอกาส - ไมสามารถเตรยมการไวลวงหนาได จงยากท

จะวางแนวทางการสอนใหเปนรปแบบได

ตวอยาง

หวขอท 9 การปองกนและการควบคมการตดเชอ (ประเดนการ

ท�าความสะอาดมอในการปฏบตงาน)

หวขอท 10 ความปลอดภยของผปวยและหตถการทรกล�า

177คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

เครองมอและแหลงคนควำชดการสอนเรอง “การสอนเมอมเวลาจ�ากด” ถกพฒนาขนโดย

ผปฏบตงานในคลนกในประเทศออสเตรเลย เปนเรองทเกยวกบการศกษา

ในวชาชพบรการสขภาพในทปฏบตงาน ซงมขอเรยกรองมากมายจากคร

ผซงท�าหนาทเปนผใหบรการดวย

(http://www.meddent.uwa.edu.au/teaching/ontherun/tips; accessed 4

January 2011).

กจกรรมการสอนแบบกลมยอย - เรยนรกบเพอน

การสอนแบบนเกดเมอนกศกษาถกแบงเปนกลมยอย ซงมกจะมคร

ประจ�ากลมเปนผดแลและมผปวยรวมดวย ลกษณะส�าคญคอ การมสวนรวม

และการมปฏสมพนธของนกศกษา ในการรวมกนหาค�าตอบตอค�าถามท

ก�าหนดให แตทงนนกศกษาแตละคนกยงมภาระทตองรบผดชอบตอการ

เรยนของตนเอง ตวอยางเชน การท�าโครงการ

ประโยชน

• ไดแบงปนเรองของตนเอง

• ไดรบฟงเรองราวของผปวย

• ไดเรยนรจากเพอนในกลม

• ไดเหนมมมองทหลากหลาย

• ไดเรยนรการปฏบตงานเปนทมและทกษะการสอสาร

ขอทาทาย

• พลวตของกลม

• นยทเกยวของกบทรพยากร เชน เวลาของครประจ�ากลม

• ความเชยวชาญของครประจ�ากลม

ตวอยาง

• หวขอท 2 ท�าไมการน�าปจจยดานมนษยมาใชจงมความส�าคญตอ

ความปลอดภยของผปวย

178 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

• หวขอท 4 การเปนสมาชกทมประสทธภาพของทม

เครองมอและแหลงคนควำLearning to use patient stories. NHS Evidence innovation and

improvement

(http://www.library.nhs.uk/improvement/viewResource.aspx?resID=

384118; accessed 4 January 2011).

Beyea SC, Killen A, Knox GE. Learning from stories-a pathway to

patient safety. Association of periOperative Registered Nurses Journal,

2004, 79, 224-226.

คมอหลกสตรน

• ชวยใหองคกรทใหบรการสขภาพและบคลากรในหนวยงาน

สามารถน�าไปเปนแนวทางสการปฏบตไดอยางตอเนอง เพอ

พฒนาคณภาพบรการและการบรการทปลอดภยส�าหรบผปวย

• มฐานมาจากการรวบรวมและการใชเรองเลาของผปวย

• ไดแสดงวธการรวบรวมเรองเลาทมประสทธภาพจากสมาชกท

เกยวของ ไดแก ผปวย ผดแล ผปกครอง และสมาชกจากวชาชพ

ตางๆ

• ไดแสดงใหเหนวาทกคนมความแตกตาง และมคณคาส�าหรบการ

รบรตอประสบการณทมตอบรการสขภาพของทกคนอยางเทา

เทยมกน

การอภปรายกรณผปวย (Case discussion)

กจกรรมนเกดขนเมอนกศกษากลมเลกอภปรายกรณผปวย โดยมาก

มกมครประจ�ากลมรวมดวย

179คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ประโยชน

• สามารถใชกรณทเกดขนจรง หรอเขยนกรณศกษาขน เพออธบาย

หลกการความปลอดภยของผปวย

• บรบทของสถานการณจรงท�าใหแนวคดเรองนเปนเรองจรง ใกลตว

และตรงประเดน

• ไดเรยนรทจะแกปญหา เมอมปญหาเกดขนในการปฏบตงาน

• สามารถเชอมโยงแนวคดทเปนนามธรรมกบสถานการณจรงทเกด

ขนในชวตประจ�าวนได

ขอทาทาย

• การเลอก/การเขยนกรณศกษาทสมจรง และสามารถกระตนให

นกศกษาเขามามสวนรวมในการอภปรายอยางแขงขน

• การใชกรณศกษาอยางมประสทธภาพเพอทาทายใหคด และใช

การครนคดสรางการเรยนร

• กระตนใหนกศกษารจกคดแกปญหาดวยตนเอง

เครองมอและแหลงคนควำการวเคราะหเหตการณทเกดขนในโรงพยาบาล ในคลนก หรอสถาน

ปฏบตงาน

รายงานอตราการเกดโรค และอตราการตายประจ�าสปดาหขององคกร

AHRQ (http://webmm.ahrq.gov/; accessed 4 January 2011)

เกมส

การสอนโดยใชเกมสท�าใหเกดความสนกสนาน สามารถใชไดตงแต

เกมสคอมพวเตอร ไปจนถงการสรางสถานการณส�าหรบแสดงบทบาทสมมต

ประโยชน

• ใหความสนกสนาน เพลดเพลน

• ทาทาย

180 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

• สามารถสอนการปฏบตงานเปนทม การสอสาร

ขอทาทาย

• การเชอมโยงเกมสกบสถานการณจรงทเกดในสถานปฏบตงาน

• ระบเปาประสงคของเกมสไดอยางชดเจนและเปดเผย

เครองมอและแหลงคนควำhttp://www.businessballs.com/teambuildinggames.htm; accessed 4

January 2011

การศกษาดวยตนเอง (Independent study)

การศกษาทนกศกษาท�าดวยตนเอง เชน การปฏบตงานตามโจทยท

ไดรบมอบหมาย การเขยนเรยงความ

ประโยชน

• นกศกษาสามารถเรยนรไดตามจงหวะชาเรวของตนเอง

• นกศกษาสามารถเนนในจดทตนเองยงขาดความเขาใจ

• โอกาสทจะไดสะทอนคด

• คาใชจายถก จดตารางเวลาเรยนรไดงาย

• ยดหยนส�าหรบผเรยน

ขอทาทาย

• สรางแรงจงใจ

• ขาดโอกาสเขาถงความรค�าแนะน�าจากแหลงทดได

• อาจท�าใหความผกพนของนกศกษาลดนอยลง

• ผสอนตองใชเวลามากส�าหรบการใหคะแนน และการใหขอมล

สะทอนกลบ

181คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

การเปนเพอนผปวยทมารบบรการในโรงพยาบาล คลนก หองใหค�า

ปรกษาสวนตว: การตามรอยผปวย (patient tracking)

นกศกษาเปนเพอนผปวยแตละคนตลอดระยะเวลาทเขามาในระบบ

บรการของโรงพยาบาล กจกรรมนรวมถงการทนกศกษาเปนเพอนผปวย

ไปในทกกจกรรมการตรวจ การตรวจทางหองทดลอง และการท�าหตถการ

ตางๆ

ประโยชน

• การไดมโอกาสเรยนรเกยวกบระบบบรการ

• ไดเหนภาพในมมมองของผปวย

• ไดเหนความแตกตางของแตละหนวยบรการ และเหนปฏสมพนธ

ของแตละหนวย

ขอทาทาย

• การจดเวลา

• การปรบประสบการณใหเปนแบบฝกหดของการเรยนร

• โอกาสมจ�ากดส�าหรบการแลกเปลยนประสบการณการเรยนร

การไดขอมลปอนกลบจากกลมเพอน และการถกการประเมน

การแสดงบทบาทสมมต (docudrama)

เปนวธการสอนทเปนทรจกกนดวา ท�าใหนกศกษาไดแสดงพฤตกรรม

ในบทบาทของบคลากรวชาชพในสถานการณเฉพาะ กจกรรมนประกอบดวย

สองลกษณะ

• นกศกษาแสดงบทสนทนา หรอแสดงบทบาทโดยทไมไดเตรยม

มากอน เพอใหเหมาะสมกบสถานการณจ�าลองทก�าหนดขน

• นกศกษาไดแสดงบทบาท และสนทนาในสถานการณของกรณ

ผปวย

182 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ประโยชน

• คาใชจายถก

• ไมตองการฝกมาก

• สามารถจดไดตลอดเวลา

• เออใหเกดพฤตกรรมปฏสมพนธ (interactive) - ท�าใหนกศกษา

ไดมโอกาสทดลองในสถานการณจ�าลอง “จะเกดอะไรขน หาก...

(what if)”

• การมประสบการณตรง - เกรนน�านกศกษาใหเขาใจและใหไว

(sensitive) ตอบทบาทของฝายตางๆ ทสงผลในสถานการณความ

ปลอดภยตางๆ ของผปวย ทงในบทบาทของผปวย ครอบครว

เจาหนาท และฝายบรหารของสถานบรการ

• เปดโอกาสใหนกศกษาไดยอมรบบทบาทของผอาวโสกวา และ

บทบาทของผปวย

• สามารถแสดงมมมองทแตกตางหลากหลาย

• เปนโอกาสทดทสดในการคนหาปจจยทสงผลตอการปฏบตงาน

เปนทม และปญหาดานการสอสารทสงผลตอความปลอดภยของ

ผปวย

ขอทาทาย

• การเขยนสถานการณจ�าลอง หรอการเขยนบท (scripts)

• การเขยนสถานการณทมความหมาย ทสามารถท�าใหผเรยนไดม

ทางเลอก มการตดสนใจ และเหนถงความขดแยง

• ใชเวลามาก

• ไมใชวานกศกษาทกคนจะเขามามสวนรวม (บางคนจะท�าตวเปน

ผสงเกตการณอยางเงยบๆ)

• นกศกษาอาจจะออกนอกเรอง และแสดงบทบาทไมเปนไป

ตามแผน

183คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

เครองมอและแหลงคนควำKirkegaard M, Fish J. Doc-U-drama: using drama to teach about

patient safety. Family Medicine, 2004, 36:628-630.

การใชสถานการณจ�าลอง (Simulation)

ในบรบทของการบรการสขภาพ สถานการณจ�าลองหมายถง

“เทคนคการสอนทเออใหเกดปฏสมพนธ และในชวงเวลาทแสดงกจกรรม

เปนการสรางสถานการณการใหบรการบางสวนหรอทงหมดเพอหลก

เลยงอนตรายทจะเกดกบผปวย” [5] แนวโนมในอนาคตคาดวา จะมการ

พฒนาการสอนโดยใชสถานการณจ�าลองในรปแบบใหมๆ ทสามารถเขา

ถงไดงาย เนองจากความจ�าเปนทางดานจรยธรรม เพอหลกเลยงอนตราย

ทจะเกดขนกบผปวย [6]

รปแบบของสถานการณจ�าลองหลากหลายทใชอย

• สถานการณจ�าลองผานจอคอมพวเตอร

• ใชเทคโนโลยทไมซบซอน หรอการใชหน ส�าหรบฝกปฏบตตรวจ

รางกายเบองตน

• ผปวยมาตรฐาน (standardized patients)

• หนจ�าลองทควบคมดวยคอมพวเตอร ทสามารถจ�าลองคนทงตว

ไดใกลเคยงกบระบบรางกายจรงของมนษย

• อปกรณเสมอนจรง

ประโยชน

• ไมมความเสยงกบผปวย

• สถานการณจ�าลองอาจเขยนขนตามทตองการ แมแตสถานการณ

วกฤตทไมไดเกดขนบอยๆ ทตองการการตอบสนองอยางรวดเรว

• ผรวมกจกรรมสามารถเหนผลของการตดสนใจ และผลของการ

กระท�าไดทนท ยอมใหมความผดพลาดเกดขนและสงผลใหเหน

และสามารถรอไดจนเหนขอสรปสดทาย (แตส�าหรบเหคการณใน

ชวตจรงแลว บคลากรอาวโสจะเปนผเขามาจดการสถานการณ)

• สถานการณจ�าลองสามารถน�าเสนอไดซ�าๆ ส�าหรบแตละทมหรอ

184 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

แตละวชาชพ

• ทราบสาเหตเบองหลงของสถานการณนนๆ

• การใชหนจ�าลอง ผปฏบตงานในคลนกสามารถใชอปกรณจรง

ซงแสดงใหเหนขอจ�ากดในการปฏบตงานของคนกบเครองมอ

• เปนการละเล น (จ�าลองสถานการณ) อยางครบครนของ

สภาพแวดลอมจรงทางคลนกเปดโอกาสใหลองสมผสและเรยนร

ปฏสมพนธระหวางเจาหนาทรวมกบผปฏบตงานในคลนกไดอยาง

ครบถวน และเปนโอกาสในการใหความรเรองการปฏบตงานเปน

ทม ภาวะผน�า และการสอสาร

• การบนทกเหตการณทเกดขนในสถานการณจ�าลอง สามารถท�าได

อยางเขมขนและท�าในเชงลก (intrusive) โดยใชทงการบนทกเสยง

และวดทศน โดยไมมเรองของความลบของผปวยมาเกยวของ

และผลการบนทกนสามารถน�ามาใชในงานวจย การประเมนการ

ปฏบตงาน หรอการรบรองคณภาพบรการได

ขอทาทาย

• เครองมอและอปกรณจ�าลองสถานการณบางชนด (modalities) ม

ราคาสงมาก

• จ�าเปนตองใชผเชยวชาญทมความช�านาญพเศษท�าหนาทสอน

หรอตดตามความกาวหนาในการใชอปกรณใหมๆ

โครงการปรบปรงคณภาพ (Improvement projects)

โครงการปรบปรงคณภาพงานเปนวงจรตอเนองของการวางแผน

การปฏบตกลวธตางๆ การประเมนประสทธผลของกลวธทใช และการ

สะทอนปญหาเพอหาแนวทางปรบปรงใหดขนในอนาคต โครงการปรบปรง

คณภาพมกอธบายดวยวงจร PDSA [8] ดงรายละเอยดขางลางน:

• วางแผน - วางเปาหมายการเปลยนแปลง โดยมพนฐานจากการ

รบรในศกยภาพทจะพฒนากระบวนการทเปนอยใหดขนได

• ลงมอท�า - ปฏบตการเพอใหเกดการเปลยนแปลง

• วดผล - วเคราะหผลทเกดจากการเปลยนแปลง

185คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

• น�าไปใช - สงทจ�าเปนตองท�าตอไป เพอใหกระบวนการพฒนา

ด�าเนนไปอยางตอเนอง

การใชวงจร PDSA เปนการกระตนใหบคลากรในวชาชพบรการ

สขภาพไดพฒนา และมสวนรวมอยางแขงขนในกจกรรมทคาดหวงวาจะ

น�าไปสการปรบปรงคณภาพ นอกจากนยงชวยใหเกดการประเมนผลการ

เปลยนแปลงทเกดขนหลงจากการปฏบตการ ดงนนจงถอวาเปนวธการท

มประโยชนทจะท�าใหนกศกษาเขามามสวนรวมกจกรรมในระดบหอผปวย

หรอในคลนก ซงเปนระดบทจะเหนบทบาทของทมสหวชาชพไดชดเจนทสด

โดยธรรมชาตของโครงการปรบปรงคณภาพ สวนมากมกมองคประกอบดาน

ความปลอดภยของผปวยแทรกอยดวย

ประโยชน

• สรางแรงจงใจ

• สรางพลงอ�านาจ

• ไดเรยนรการจดการการเปลยนแปลง

• ไดเรยนรทจะปฏบตงานเชงรก

• ไดเรยนรวธแกปญหา

ขอทาทาย

• การคงไวซงแรงผลกดนและแรงจงใจ

• การใหเวลา

ตวอยาง

ประเดนเรองการท�าความสะอาดมอในสถานบรการสขภาพ

เครองมอและแหลงคนควำBingham JW. Using a healthcare matrix to assess patient care in terms

of aims for improvement and core competencies. Joint Commission

Journal on Quality and Patient Safety, 2005, 31:98-105.

186 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

US Agency for Healthcare Research and Quality mortality and morbidity

web site

(http://www.webmm.ahrq.gov/; accessed 17 February 2011).

เอกสารอางอง

1. Kirkegaard M, Fish J. Doc-U-Drama: using drama to teach about

patient safety. Family Medicine, 2004, 36:628-630.

2. Davis BG. Tools for teaching. San Francisco, Jossey-Bass Pub-

lishers, 1993.

3. Lowman J. Mastering the techniques of teaching. San Francisco,

Jossey-Bass Publishers, 1995.

4. Dent JA, Harden, RM. A practical guide for medical teachers.

Edinburgh, Elsevier, 2005.

5. Maran NJ, Glavin RJ. Low- to high-fidelity simulation a continuum

of medical education? Medical Education, 2003, 37(Suppl. 1):S22-

S28.

6. Ziv A, Small SD, Glick S. Simulation based medical education:

an ethical imperative. Academic Medicine, 2003, 78:783-788.

7. Gaba DM. Anaesthesiology as a model for patient safety in

healthcare. British Medical Journal, 2000, 320:785-788.

8. Cleghorn GD, Headrick L. The PDSA cycle at the core of learn-

ing in health professions education. Joint Commission Journal

on Quality Improvement, 1996, 22:206-212.

187คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

9.วธกำรประเมนผลควำมปลอดภยของผปวย

เปาประสงคของการประเมนผล

การประเมนผลเปนสวนประกอบทท�าใหหลกสตรมความสมบรณ

เนอหาและรปแบบของการประเมนผลมอทธพลอยางมากตอพฤตกรรรม

การเรยน และผลลพธทางการเรยนของนกศกษา เปนเรองจ�าเปนทการ

ประเมนผลตองสอดคลองกบวตถประสงคของผลลพธทางการเรยนตอนจบ

การศกษา ในขณะเดยวกนกเปนแรงจงใจ และเปนแนวทางในการเรยน

ส�าหรบนกศกษา การประเมนผลตองมความหมาย และสรางความมนใจให

กบผสอน ผวางแผนรายวชา และผมสวนไดสวนเสยภายนอก เชน องคกร

รบรองคณภาพ คณะกรรมการควบคมมาตรฐาน และหนวยงานทจะเปน

ผใชบณฑตในอนาคต นวเบล และแคนนอน (Newble and Cannon) [1]

เนนวาความชดเจนในจดประสงคของการประเมนผลเปนเรองทส�าคญทสด

และไดรวบรวมจดประสงคของการประเมนผลทมอยหลากหลาย ดงใน

รายการขางลางน มสองประเดนทเปนตวเขม ซงถอเปนประเดนส�าคญ

ส�าหรบการเรยนเรองความปลอดภยของผปวย

• ตดสนใจวาทกษะและความรทนกศกษาจ�าเปนตองร

• จดล�าดบทของนกศกษา

• มการวดการปรบปรงเปลยนแปลงเปนระยะๆ

• วนจฉยปญหาของนกศกษา

• จดใหมการใหขอมลสะทอนกลบแกนกศกษา

• มการประเมนประสทธภาพของวชา

188 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

• สรางแรงจงใจใหนกศกษาสนใจใฝร

• ก�าหนดมาตรฐาน

• ควบคมคณภาพเพอประโยชนของสาธารณะ

ในเรองความปลอดภยของผปวย การใหนกศกษาไดลงมอกระท�า

เรองนจรงจง และน�าเรองนไปปฏบตในการปฏบตงาน เปนเรองยากยงกวา

การออกแบบเครองมอเพอวดวานกศกษาท�าเรองนไดดแคไหน อยาลมวา

หลายวชาชพในบรการสขภาพยงไมมความรในเรองความปลอดภยของ

ผปวย จดเนนของการประเมนผลควรเปนการสนบสนน ใหนกศกษาได

พฒนาความรและทกษะเรองความปลอดภยของผปวยอยางตอเนอง ไมควร

มนกศกษาคนใดถกกดกนไมใหศกษาจนจบวชา เนองจากเกดความ

ผดพลาดดานความปลอดภยของผปวย นอกเสยจากวาเปนความผดพลาด

อยางมหนต และเปนอนตรายทเกดจากความตงใจ

เรองความปลอดภยของผปวยไมใชหวขอทจะปลอยใหนกศกษา

ศกษาเองตามล�าพง แตเรองนขนอยกบปจจยหลายประการทมความซบซอน

ไดแก การปฏบตงานกบทมทถกตอง ฝกปฏบตงานในระบบทมการออกแบบ

เพอชวยลดความผดพลาดใหเหลอนอยทสด ไดรบการสนบสนนอยางจรงจง

จากองคกรและฝายบรหาร นกศกษาเปนผปฏบตงานใหมจะถกคาดหวงวา

จะตองมความรและทกษะพนฐาน และเมอเวลาผานไปไดสมผสกบคนทเปน

แบบอยางและไดรบค�าแนะน�า ประกอบกบมประสบการณการปฏบตงานรวม

กบทมทมประสทธภาพ จะท�าใหเขามไหวพรบปฏภาณทจะเผชญหนากบ

ปจจยตางๆ ทอาจสงผลตอการดแลทไมปลอดภยส�าหรบผปวย ภายใตบรบท

การเรยนเรองความปลอดภยของผปวยน เปาประสงคของการประเมนผลใน

เรองความปลอดภยของผปวย จงเปนการใหขอมลปอนกลบแกนกศกษา และ

สรางแรงจงใจใหนกศกษาน�าเรองนไปปฏบต กระบวนการประเมนผลจงควร

สะทอนภาพน

การใหนกศกษามสวนรวมในกระบวนการประเมนผล

หนงในขอทาทายทใหญทสดส�าหรบสถาบนการศกษาคอ การหาผ

สอน หรอบคลากรในวชาชพทเหมาะสมมาสอนเรองความปลอดภยของผ

189คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ปวยในสถานปฏบตงาน วธหนงทจะจดการกบปญหานคอ การจดหลกสตร

ทขบเคลอนดวยนกศกษา แตเหตผลทจะท�าใหนกศกษาน�าเรองความ

ปลอดภยของผปวยลงสการปฏบตคอ การไดเรยนรจากการลงมอปฏบต

ซงเปนวธสอนทมประสทธภาพทสด โรงเรยนแพทยในมหาวทยาลยซดนย

ประเทศออสเตรเลย มขอก�าหนดใหนกศกษาตองท�ากจกรรมเรองความ

ปลอดภยของผปวย ในการฝกปฏบตงานในโรงพยาบาลในสองปสดทาย

ของการเรยน โดยจดท�าเนอหาความรพนฐานขนเวบในเวลาทพอเหมาะท

นกศกษาตองเรยน หวขอทเสนอโดยองคการอนามยโลกสามารถน�ามาปรบ

และน�าขนเวบ ในเวลาทพอเหมาะกบทนกศกษาตองอาน กอนทจะไปปฏบต

งาน หรอกอนทจะท�ากจกรรมทเกยวของกบการเรยนในหวขอนน นกศกษา

มบนทกประสบการณการปฏบตงาน และตอบค�าถามส�าหรบกจกรรมนน

เปนขอค�าถามหนงหนา ในชวงทายของการปฏบตงานในบลอก/หรอภาค

การศกษา นกศกษาจะพบกนในกลมยอยพรอมดวยครประจ�ากลมเพอ

อภปรายประสบการณทไดรบและทไดสงเกตเหน ครประจ�ากลมหรอผนเทศ

เปนผใหการรบรอง โดยลงลายมอชอในสมดบนทกของนกศกษา เพอแสดง

วาไดผานกระบวนการประเมนผลการด�าเนนงาน (formative assessment)

ส�าหรบหวขอนนๆ ตวอยางขางลางน เปนกจกรรมทก�าหนดใหนกศกษาตอง

ปฏบตส�าหรบการเรยนหวขอท 3 ตามหลกสตรน รวมทงการประเมนผล

ภาพ A.9.1. เนอหาของหวขอท 3 ของมหาวทยาลยซดนย ประเทศออสเตรเลย

หวขอท 3 กจกรรม การประเมนผล

เขาใจระบบและผลกระทบของความซบซอนตอการดแลผปวย

อานเนอหาในหวขอนทางออนไลน

ตดตามผปวยตงแตแรกทเขามารบบรการในโรงพยาบาลจนกระทงจ�าหนายจากโรงพยาบาล หรอจนแสดงผลลพธชดเจน

ใชแมแบบส�าเรจรปในการบนทกกจกรรมทกลาวขางตน

ครประจ�ากลมลงลายมอชอใหผาน ส�าหรบนกศกษาทปฏบตงานและมสวนรวมในกจกรรมเปนทนาพอใจ ในชวโมงทเปนการพดกนตอหนา (หรอผปฏบตงานในคลนกลงลายมอชอรบรองวาไดท�ากจกรรมครบถวนแลว แตไมมการพดกนตอหนา)

190 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ภาพ A.9.2 เปนแมแบบส�าเรจรปส�าหรบใหนกศกษาเขยนบนทกสง

ทสงเกตเหนจากการตามรอย การเดนทางของผปวยเมอเขามารบบรการใน

โรงพยาบาลหรอในคลนก

ภาพ A.9.2. ตวอยางรายงานของนกศกษาส�าหรบหวขอท 3 ของมหาวทยาลยซดนย

ออสเตรเลย

ขนท 3 (ชนปท 3 ของนกศกษาระดบหลงปรญญา หลกสตรแพทยศาสตร):หวขอท 3 การท�าความเขาใจระบบบรการสขภาพ..................................................................................................................ชอนกศกษา ................................................................................................เลขประจ�าตว ................................................................................................วนทท�ากจกรรม .........................................................................................สรปเรองการเดนทางของผปวย (patient journey):สงส�าคญทสงเกตเหน 3 ขอสงส�าคญทไดเรยนร 3 ขอต�าแหนงของผลงลายมอชอรบรองความครบถวนของการท�ากจกรรมชอ (ตวบรรจง) ............................................................................................ลายมอชอ ..................................................................................................ต�าแหนง ....................................................................................................วนทลงนาม ................................................................................................

ส�าหรบกจกรรมอน เชน การใหยา การท�าหตถการทรกล�า ก�าหนด

ใหมเจาหนาทเปนผสงเกตการณขณะทนกศกษามสวนรวมในกจกรรม (เชน

การประสานรายการยา การเตรยมยาในแผนกเภสชกรรม การตรวจเยยม

ผปวยในหอผปวยรวมกบเภสชกร การสงเกตกระบวนการเตรยมการกอน

ท�าหตถการ) เจาหนาทผสงเกตเปนผลงนามในแบบฟอรมเพอรบรองวา

นกศกษาไดปฏบตกจกรรมครบถวน

มตวอยางการประเมนผลนกศกษาเพมเตมในสวน B ภาคผนวก 1

191คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ประโยชนขอหนงของกจกรรมการเรยนทใหนกศกษาเปนคนน�า

(student-led activities) คอ โอกาสทจะท�าใหเกดการเปลยนแปลง

วฒนธรรมของสถานปฏบตงาน เมอนกศกษาขออนญาตเจาหนาทเพอการ

สงเกตการณ หรอขอเขารวมในกจกรรม พรอมทงชแจงเหตผล จะเปนการ

เปดโอกาสใหมการพดคย อภปรายเรองความปลอดภยของผปวย หลายๆ

หวขอสามารถน�ามาสอนโดยใหนกศกษาเปนคนน�า

บทบาทของการวดในการประเมนผล

วธการประเมนทนาเชอถอม 4 องคประกอบ ไดแก ความเทยงตรง

(validity) (วธการประเมนผลมความเทยงตรงหรอไม) ความนาเชอถอ

(reliability) (การประเมนผลนนใหผลตรงกนในการวดซ�าๆ หรอไม) น�าไป

ปฏบตได (practicality) (ตองการเวลาและทรพยากรอะไรบาง) และสง

ผลกระทบเชงบวกตอการเรยนร (positive impact on learning) (ไดผลหรอ

ไมจากมมมองของนกศกษา) [1]

ส�าหรบผทตองการศกษาเพมเตมในเรองการวดในการประเมนผล

สามารถคนควาไดจากรายการขางลางน

Brown S, Glasner A, eds. Assessment matters in higher education:

choosing and using diverse approaches. Buckingham, Society for

Research into Higher Education and Open University Press, 1999.

Miller A, Imrie B, Cox K. Student assessment in higher education: a

handbook for assessing performance. London, Kogan Page Ltd, 1998.

การประเมนผลระหวางการด�าเนนงาน (Formative assessments)

การประเมนผลระหวางการด�าเนนการเปนหวใจของกระบวนการ

เรยนรของนกศกษา และไมสามารถแยกจากกนได การเรยนเรองความ

ปลอดภยของผปวยดวยตวของมนเองเออตอการประเมนผลแบบน กจกรรม

ประเมนผลทหลากหลายสามารถน�ามาใชส�าหรบทกองคประกอบของทก

หลกสตร การประเมนผลตนเองเปนสมรรถนะของนกศกษาทจะประเมน

192 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ความตองการในการเรยนของตนเอง และเลอกกจกรรมเพอตอบสนอง

ความตองการนน (รายงานวจยสวนใหญชวานกศกษามสมรรถนะใน

ขอบเขตจ�ากดทจะประเมนตนเอง และอาจจ�าเปนตองอาศยการประเมน

จากภายนอก)

การประเมนผลระหวางการด�าเนนการควรท�าอยางตอเนอง และ

ชวยใหขอมลปอนกลบใหกบนกศกษาเกยวกบการปฏบตงานของเขา

เปาหมายของการประเมนผลแบบน เพอตองการใหนกศกษาไดเปดใจใน

สงทเขาไดสงเกตเหน และประสบการณทไดรบในการปฏบตงาน เราตองการ

ใหนกศกษามอสระทจะเปดเผยในสงทเปนภาวะเปราะบางส�าหรบเขา และ

จดออนของเขา วธการประเมนแบบต�าหนอาจใหผลตรงกนขาม หรอกดดน

ใหนกศกษาตองปดบงความรและทกษะทแทจรงได เขาอาจลงเลทจะพดใน

สงทเขาสงเกตเหน โดยเฉพาะอยางยง เมอเปนเรองทเกยวของกบการดแล

หรอการปฏบตทไมปลอดภยส�าหรบผปวย

การประเมนผลสรป (Summative assessment)

ค�าวาผลสรป (summative) หมายถง การประเมนผลในทก

องคประกอบทนกศกษาตองสอบผาน หรอตองท�าใหส�าเรจกอนทจะกาวไป

สขนตอนตอไป หรอประเมนในบางสวนหรอบางหนวย กอนทจะเรมในสวน

หรอหนวยถดไป โดยทวไปการประเมนผลแบบนจะออกมาในสองลกษณะ

คอ การสอบปลายภาค และการประเมนผลในวชา

ตวอยางจากมหาวทยาลยซดนยทกลาวมาขางตน เปนตวอยางทด

ของการประเมนผลสรปภาคบงคบ นกศกษาถกก�าหนดใหปฏบตกจกรรม

และตองถกประเมนผล โดยการพดคยกนตอหนาในทประชม หรอการ

สงเกตการณ นกศกษามเวลาหนงภาคการศกษาทจะปฏบตงานตามท

วชาก�าหนด เพอจะรบการประเมนผลสรป การประเมนผลดงกลาวอาจท�า

ในปลายสปดาหท 8 ซงโดยปกตจะเปนชวงสดทายของตารางปฏบตงาน

(block) หรออาจประเมนตอนปลายภาคการศกษา หรอปลายป หรอเมอ

จบการศกษา เนอหาในบทนกลาวถงขอก�าหนดของการประเมนผลหลง

จากสนสดการเรยนวชาหนงๆ

193คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

การประเมนสรปในวชา (In-course summative assessments)

มวธการประเมนผลวชาหลายๆ วธ ทสามารถน�ามาใชในหลกสตร

ความปลอดภยของผปวย หลายหลกสตรอาจน�าองคประกอบเหลานมาผสม

ผสานกบแฟมสะสมผลงาน หรอสมดบนทกความส�าเรจ

ลกษณะบำงประกำรของแนวปฏบตทดส�ำหรบกำรประเมนผลในเรองควำมปลอดภยของผปวย

หลกการประเมนผลทจะกลาวตอไปน สามารถน�าไปใชเพอประเมน

วา หลกสตรไดบรรลเปาหมายเรองความปลอดภยของผปวยหรอไม การ

ประเมนผลควร

• ขบเคลอนการเรยนไปในทศทางทตงเปาหมายไว เพอใหบณฑต

ทจบใหมในวชาชพสขภาพไดบรรลผลลพธทางการเรยน ใหเขา

สามารถใหบรการทปลอดภยแกผปวย

• มองคประกอบของการประเมนผลระหวางการด�าเนนงานอยาง

ชดเจน เปดโอกาสใหมการพฒนาตนเองอยางสม�าเสมอ และมการ

ใหค�าปรกษาตลอดหลกสตร

• มการบรณาการ เชน บรณาการการเรยนเนอหากบการสอนใน

คลนก และไมควรยดเฉพาะฐานของวชาชพ

• ผสมผสานเขาไปกบการทดสอบความรทางคลนก และพฤตกรรม

ทางวชาชพในทกระยะของการสอนวชาน

• ผสมผสานเขาไปกบการทดสอบในวชาวทยาศาสตรพนฐาน เชน

บรณาการเขาไปในวชาวทยาศาสตรสขภาพของประชาชนในทก

ระยะของการสอนวชาน

• เนอหามความเขมขนเพมขนเปนล�าดบ และมนใจวาสดสวน

ของเนอหาในระยะกอนหนาน ไดถกบรรจไวในการสอบทตามมา

ภายหลง

• มการพฒนาดวยความคาดหวงวา จะไปใหถงเกณฑมาตรฐานใน

การรบรองคณภาพ

• มความเปนธรรม โดยใหนกศกษาและเจาหนาทเขามามสวนรวม

ในกระบวนการพฒนา

194 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

• สรางแรงจงใจและใหทศทางแกนกศกษาวาเขาตองเรยนอะไร เพอ

ใหสามารถปฏบตงานทมความปลอดภย

• มความเปนไปได และเปนทยอมรบของผสอนและนกศกษา

ระบประเดนทตองกำรทดสอบ

ก�าหนดขอบเขตของสมรรถนะทตองการสอบ (พมพเขยว)

นกศกษาทกชาตทกภาษามความกงวลกบปรมาณของเนอหาทตอง

เรยนในหลกสตร และเปนกงวลเพราะไมทราบวาเนอหาเรองอะไรบางทจะ

น�ามาออกขอสอบเพอการประเมนผล ผสอนควรแจงขอบเขตของสมรรถนะ

(หรอความร) ทตองการทดสอบ ซงกมกจะดงมาจากผลลพธทางการเรยน

ทระบไวในหลกสตรนนเอง เปนเรองส�าคญทตองมนใจวา การประเมนผลท

วางแผนไวสามารถเปนตวแทน หรอครอบคลมขอบเขตสมรรถนะทจ�าเปน

ส�าหรบผทจะเปนบณฑตในวชาชพ

บางสมรรถนะจ�าเปนตองมการประเมนอยางเปนระบบ เพอใหมนใจ

ไดวา นกศกษาไดสงสมความรและบรณาการความรไปใชในการปฏบตงาน

ตาราง A.9.1 แสดงความแตกตางขององคประกอบในเรองความปลอดภย

ของผปวย ทอาจน�ามาใชในการประเมนผลหลงจบวชา ตลอดระยะเวลา

4 ปของหลกสตรวชาชพบรการสขภาพ

195คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ตาราง A.9.1. พมพเขยวทแสดงการประเมนผลเมอเรยนจบวชา ส�าหรบองคประกอบ

ในหลกสตรความปลอดภยของผปวย

ผลลพธทางการเรยน

ทสามารถประเมนได

ปทโมดลถกประเมนครงแรกในหลกสตรทวไป

ปท 1 ปท 2 ปท 3 ปท 4

ความปลอดภยของผปวยคออะไร X

ระบบบรการสขภาพ X

การสอสาร X

การดแลผปวยอยางปลอดภยการใหผปวยมสวนรวมการปฏบตงานเปนทม

XXX

การพฒนาคณภาพความผดพลาดในการบรการสขภาพความปลอดภยในการใชยา

XXX

เลอกวธกำรสอบทเหมำะสมมความจ�าเปนทตองเนนวา การประเมนผลเรองความปลอดภยของ

ผปวย ตองมความสอดคลองกบผลลพธทางการเรยนทก�าหนดไว คงไมม

รปแบบการประเมนผลแบบใดแบบหนงทสามารถใชประเมนไดทกอยาง

ทางทดทสดคอ ตองตระหนกวามวธการประเมนทหลากหลาย และตอง

เลอกใชบนพนฐานของความเขาใจในจดแขงและจดออนของแตละวธ โดย

ใหเปาประสงคของการประเมนผล เปนตวก�าหนดรปแบบหรอวธการทจะ

ใช ตวอยางเชน “การประเมนความรเกยวกบการรายงานเหตการณทไม

พงประสงค” ในกรณนควรใช MEQ หรอ MCQ

วธการปรบปรงคณภาพอาจเปนวธทดทสด ส�าหรบการประเมน

การท�าโครงการของนกศกษา แตกมแนวคดพนฐานของการประเมนผลอก

มากมาย ทจะชวยในการทจะตดสนใจเลอกชนดหรอรปแบบของการ

ประเมนผล หนงในนนทเปนทรจกแพรหลายคอ สามเหลยมของมลเลอร

(Miller’s triangle) ซงเสนอวาการปฏบตงานของนกศกษาประกอบดวย

4 ระดบ (ดภาพ A.9.3) ไดแก

196 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

• ร

• รวาท�าอยางไร

• แสดงใหเหนวาท�าอยางไร

• ลงมอท�า

ภาพ A.9.3. สามเหลยมของมลเลอร (Miller’s triangle)

ตวอยางเชน การ “แสดงใหเหนวาท�าอยางไร” ทจะเกยวของกบ

สมรรถนะเฉพาะซงถอเปนระดบทเชยวชาญของนกศกษา ลกษณะนควร

ประเมนโดยวธ OSCE เปนตน

เชนเดยวกน เมอดภาพท 3 บางคนอาจคดวาความร (ร) อาจประเมน

ดวย MCQ เปนตน

โดยทวไปรปแบบการประเมนทใชในสถาบนการศกษาวชาชพระบบ

บรการสขภาพ ไดแก

การเขยน

• การเขยนเรยงความ

• MCQ (เลอก 1 ขอจาก 4 หรอ 5 ขอ)

• EMQ

• ค�าถามทมโครงสรางใหตอบสนๆ (structured answer questions)

• MEQ

• การท�ารายงานเพม (เชน ท�ารายงานโครงการ ท�าโปสเตอร)

สงเกตโดยตรงในบรบทของการปฏบตงานในชวตประจ�าวน (เทคโนโลยทก�าลงออกมา)

สงเกตโดยตรงในบรบทของสถานการณจ�าลอง (เชน OSCE)

มหลากหลายวธส�าหรบ (เขยน หรอ ใชคอมพวเตอร) เลอกและสรางค�าถาม เพอใหตอบ (เทคโนโลยการเขยนรายการ)

Source: Miller GE.The assessment

of clinical skills/competence/

performance. Academic

Medicine,1990 [2].

ลงมอท�า

แสดงใหเหนวาท�าอยางไร

รวาท�าอยางไร

ร

197คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

• แฟมสะสมผลงาน หรอ สมดบนทกเหตการณ

การปฏบตงาน

• การจดสถานสอบหลายสถาน (multiple station exams)

• การสงเกตการณปฏบต (เชน สงเกตผปวยทอยนาน และ mini-

CEX เปนตน)

• การประเมน 360 องศา หรอการใหขอมลปอนกลบจากหลายแหลง

• การเขยนรายงานแบบมโครงสราง (เชน attachment assessments)

• การน�าเสนอปากเปลา (เชน การน�าเสนอโครงการ การอภปราย

กรณผปวย)

• การประเมนตนเอง

• การสอบปากเปลาแบบมโครงสราง

การประเมนผลในรปแบบตางๆ มทงจดแขงและจดออนในบาง

ประการ และทงหมดนตองน�ามาพจารณา เพอจะไดเลอกใชใหเหมาะสม

ส�าหรบทจะวดผลลพธของการเรยนเฉพาะเรอง ในหลกสตรเรองความ

ปลอดภยของผปวย

การเขยน

การเขยนเรยงความ

การเขยนเรยงความแบบดงเดมมใชอยบางสถาบน ขอดของ

วธนคอ การเปดโอกาสใหนกศกษาไดแสดงสมรรถนะในเรองการคดแบบม

วจารณญาณ การคดหาเหตผล และทกษะการแกปญหา ในการวางกรอบ

เขยนเรยงความ จะเปนโอกาสทนกศกษาไดแสดงออกวาเขาคดอยางไร

แตวธนการใหคะแนนจะตองใชเวลามาก และขนอยกบความแตกตาง

ของเกณฑการใหคะแนนของผสอนแตละคน หวใจของการใหคะแนนการ

เขยนเรยงความทส�าคญคอ คณภาพของการใหขอมลปอนกลบแกนกศกษา

การใหเพยงแตคะแนนโดยปราศจากขอเสนอแนะนน จะเปนการบนทอน

ก�าลงใจของนกศกษา ผซงอยากทราบวาผใหคะแนนคดอยางไรกบค�า

ตอบของเขา บางหวขออาจดวาเหมาะกบวธการประเมนผลแบบการเขยน

198 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

เรยงความ แตตองค�านงวาผสอนตองมทรพยากรเพยงพอทจะจดใหมการ

ใหขอมลปอนกลบ มฉะนนกควรหลกเลยงวธน

Multiple choice question/extended matching question (MCQ/EMQ)

MCQ และ EMQ เปนรปแบบทไดรบความสนใจในแงวา วธนสามารถ

ใชประเมนผลไดหลายประเดนในหลกสตร อาจใชเครองตรวจใหคะแนน และ

ไดคาคะแนนมความนาเชอถอในการวดสมรรถนะของนกศกษา อยางไร

กตามจดออนของการประเมนวธนคอ มกมแนวโนมทจะวดเฉพาะความ

รเทานน ตวอยางเชน หากใชวธนทดสอบวา นกศกษามความรเกยวกบ

ลกษณะของทมทประสบความส�าเรจหรอไม แตไมสามารถประเมนไดวา

นกศกษาไดน�าความรสวนนไปใชในการปฏบตงานหรอไม ส�าหรบ EMQ จะ

ถกวจารณในประเดนของการเดาในการเลอกค�าตอบจากตวเลอกหลายขอ

ดตวอยางของ MCQ ในสวน B ภาคผนวก 2

Modified essay question/ key feature

MEQ หรอ key feature format ถกออกแบบมาส�าหรบการตอบ

ทใชเวลาภายใน 5-10 นาท โดยใหเขยนเปนบนทกสนๆ เพอตอบสนอง

ตอสถานการณจ�าลอง การจดท�าค�าตอบทเปนรปแบบ และวางผงการให

คะแนนไวอยางชดเจน จะชวยใหการใหคะแนนมมาตรฐานในระดบหนง

การใช MEQ ส�าหรบหลายๆ หวขออาจถามโดยใหนกศกษาเขยนเรยงความ

โดยเลอกมาเพยงเรองเดยวจากหลกสตร

ดตวอยางของหลกสตรพยาบาลในสวน B ภาคผนวก 2

แฟมสะสมผลงาน/สมดบนทกเหตการณ (Portfolio/logbook)

ขอบเขตของวธการประเมนผลทสามารถน�ามาใชประเมนผลลพธ

การเรยน อาจเปนไดตงแตบนทกกจกรรมการปฏบตงานในกจกรรมวชาชพ

ไปจนถงบนทกสงทไดเรยนรในแตละสวนตลอดหลกสตร การบนทกเออให

มการประเมน (appraisal) ประจ�าปวาตรงกบแผนการเรยนทวางไวหรอ

ไม ประเดนทเปนประโยชนของแฟมสะสมผลงาน คอ เมอเกดเหตการณ

วกฤต นกศกษาอาจถกขอใหประเมนตามกรอบทก�าหนด โดยใหสะทอนวา

199คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ในสถานการณนนๆ เขาสงเกตเหนอะไรบางทเปนประเดนความปลอดภย

ของผปวย นกศกษาจะสงบนทกรายงานของเขาเพอใหครประจ�ากลมท

เกยวของเปนผใหคะแนน

ทางคลนก/ทางปฏบต (Clinical/ practical)

มหลกฐานจากรายงานการวจยทมคณคาเสนอวา การมผสงเกตการณ

มากกวาหนงคนจะชวยใหผลการประเมนสมรรถนะมความถกตองมากขน

เปนเรองส�าคญทการประเมนผลเรองความปลอดภยของผปวย ควรถกผสม

ผสานเขาไปกบการประเมนผลในเรองอนๆ ภายใตกรอบการใหคะแนน และ

ควรมการอบรมผท�าหนาทใหคะแนน และการใหขอมลปอนกลบในแตละวธ

ทใชในวชาชพนนๆ หากหวขอนถกประเมนแยกตางหาก จะเปนการ

ผลกดนใหนกศกษารสกวา การเรยนเรองความปลอดภยของผปวยเปนอะไร

ทอยนอกเหนอหลกสตรทตองเรยนเพม แทนทจะคดวามนเปนสวนหนงของ

การดแลผปวยใหปลอดภย

Objective structured clinical examination (OSCE)

OSCE เปนวงรอบ (circuit) ของกรณผปวยในสถานการณจ�าลองท

เสนอแบบสนๆ อาจประเมนโดยใชผปวยมาตรฐาน (standardized patient)

หรอครผสอน เรองความปลอดภยของผปวยอาจถกผสมผสานเขาไปใน

รายการตรวจสอบอยางนอยหนงขอส�าหรบแตละสถานการณจ�าลอง หรอ

อาจใชกรณผปวยหนงรายส�าหรบการประเมนเรองความปลอดภยของผปวย

ทงหมด ตวอยางเชน ใหขอมลเรองเหตการณทไมพงประสงคในสถานการณ

จ�าลองกรณผปวยไดรบยาผด หากเปนกรณทนกศกษาตองดรายงานการ

รกษา ผลการตรวจทางหองทดลอง เอกซเรย หรอการตรวจรางกายอน ซง

บางทเรยกวาเปนสถานนง (static stations) เนองจากสถานเหลานนกศกษา

ไมตองถกสงเกต กรณเชนนอาจมตวอยางของการสงการรกษาผด เพอ

เปนการกระตน และกจกรรมของนกศกษาจะถกบนทกไว ดตวอยางของ

OSCE ในสวน B ภาคผนวก 2

200 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ขอมลปอนกลบจากหลายแหลง (Multisource feedback)

ขอมลปอนกลบจากหลายแหลง เปนการรวบรวมขอคดเหนจาก

เจาหนาททปฏบตงานและเพอน ทอยในสภาพแวดลอมของการเรยน ใน

อดมคตหวขอของแบบบนทกรายการตรวจสอบเรองความปลอดภยของ

ผปวยและการสอสารทดควรถกรวมไวในแบบบนทกน

Mini clinical evaluation exercise (mini-CEX)

mini-CEX นเปนชวงทผสอน หรอผนเทศ สงเกตนกศกษาทก�าลง

ปฏบตการกบผปวยจรง เชน ซกประวตผปวย ตรวจรางกาย หรอสอสาร

และใหคะแนนนกศกษาในหลายๆ โดเมน คะแนนรวมจากกจกรรมยอยๆ

เหลานจะใชเพอการพจารณาสรปเปนสมรรถนะของนกศกษา ขอย�าอกครง

วามความจ�าเปนทตองมนใจวาองคประกอบเรองความปลอดภยของผปวย

ไดถกบรรจไวในแบบฟอรมการใหคะแนน โดยเฉพาะอยางยงใน mini-CEX

มความส�าคญมากทจะตองเตรยมผใหคะแนนอยางด และตองมนใจวาผท

ท�าหนาทอบรมผใหคะแนน ผสอน ผดแลการปฏบต ไดอางองเรองความ

ปลอดภยของผปวยไวในการอบรม

การประเมนผลหลงจากการฝกปฏบตงาน/สเกลการใหล�าดบ (global

rating scales)

เปาหมายของการประเมนผลนเพอใหความเหน เพอการรองรบวา

นกศกษาไดมพฒนาการ ซงผสอน หรอผนเทศจะเปนผใหคะแนน บนพนฐาน

ของความเหนสวนตว หรออาจมการหารอกบเพอนรวมงาน เกณฑเรอง

ความปลอดภยของผปวยควรถกน�ามาใชประเมนดวย

การอภปรายกรณผปวย (Case-based discussion)

เปนการอภปรายกรณผปวยอยางมรปแบบ โดยมผสอน/หรอผนเทศ

เปนผรบผดชอบ เนนการคดหาเหตผล และการตดสนใจทางวชาชพหรอ

ทางคลนก กจกรรมนใชกรณผปวยจรง ซงนกศกษาเขามามสวนรวม เมอ

เปรยบเทยบกบรปแบบการประเมนอนๆ เทคนคนยงไมไดมการศกษาเชงลก

วา จะสามารถประเมนวานกศกษามความเขาใจเรองความปลอดภยของ

201คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ผปวย ในการปฏบตงานจรงไดมากนอยแคไหน

การเปรยบเทยบการประเมนผลกบผลลพธทางการเรยนทตงไว

เปนเรองจ�าเปนทจะตองตรวจสอบการประเมนผลกบผลลพธทางการ

เรยนทตงไว หลกสตรสวนใหญจะมการก�าหนดผลลพธการเรยนไวลวงหนา

รายละเอยดจะมากนอยตางกน ในตาราง A.9.2 เปนรายการทสมบรณของ

ผลลพธการเรยนเรองความปลอดภยของผปวย ทสามารถน�าไปตรวจสอบ

กบวธการประเมนผลทเหมาะสมได

ตาราง A.9.2. ตวอยางของผลลพธการเรยนเรองความปลอดภยของผปวย เมอส�าเรจ

หลกสตรวชาชพกบรปแบบการประเมนผล

สมรรถนะ รปแบบการประเมนผล

การดแลผปวยทปลอดภย: ระบบเขาใจปฏสมพนธของความซบซอนระหวางสภาพแวดลอมของบรการสขภาพ บคลากรวชาชพและผปวย

เรยงความ การประเมนผลการด�าเนนการ โดยลงลายมอชอรบรองใหกบนกศกษาทไดตดตามการเดนทางของ ผปวยตลอดทางทเขามารบบรการ ตามดวยการอภปรายกลมยอย

ใสใจในกลไกทจะชวยลดความผดพลาด เชน การใชรายการตรวจสอบการใชเสนทางคลนก (clinical pathways)

ลงลายมอชอในการประเมนผลการด�าเนนการ ประเมนผลการด�าเนนการโดย ผสอน/ผนเทศลงลายมอชอ รบรองวานกศกษาไดเขารวมในกจกรรมการตรวจสอบ (time out) หรอกจกรรมอนๆ

การดแลผปวยทปลอดภย: ความเสยงและการปองกน MCQ/MEQ

ทราบสาเหตหลกของความผดพลาด และของความเสยงในสถานปฏบตงาน

Essay/MEQ

เขาใจวาขอจ�ากดของบคลากรท�าใหเกดความเสยงไดอยางไร

Viva/Portfolio

สงเสรมใหตระหนกเรองความเสยงในสถานปฏบตงานโดยการระบ และการรายงานโอกาสทจะเกดความเสยงส�าหรบผปวยและบคลากร

Portfolio

202 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

สมรรถนะ รปแบบการประเมนผล

การดแลผปวยอยางปลอดภย: เหตการณทไมพงประสงค และสถานการณหวดหวดเขาใจถงผลเสยทเกดจากความผดพลาดและ ความลมเหลวของระบบ

Essay/MEQ

ตระหนกถงหลกการของการรายงานเหตการณทไมพงประสงคทสอดคลองกบระบบการรายงานอบตการณของสถานปฏบตงาน

MEQ

เขาใจหลกการของการจดการเหตการณทไมพงประสงค และสถานการณหวดหวด

MEQ

เขาใจประเดนสขภาพหลกของชมชนของทาน MCQ

ตระหนกถงวธการทจะใหขอมลกบหนวยงานรบผดชอบ “โรคทตองรายงาน”

MCQ

เขาใจหลกการของการจดการเมอมการระบาดของโรค MCQ

การดแลผปวยอยางปลอดภย: การควบคมการตดเชอเขาใจการเลอกใชยาปฏชวนะ/ยาตานไวรสอยางระมดระวง

MCQ

ปฏบตเรองการท�าความสะอาดมอไดอยางถกตอง และเทคนคการปราศจากเชอ

MCQ

ใชวธการลดการแพรเชอระหวางผปวยอยเสมอ OSCE

ทราบความเสยงทเกยวของกบการถกตรวจทางดานรงสรกษา

MCQ/MEQ

ทราบการสงตรวจทางรงสไดอยางเหมาะสม MEQ

การดแลผปวยอยางปลอดภย: ความปลอดภยในการใชยาทราบวาปญหาเรองยาสวนใหญจะเกยวของกบ ความผดพลาด เรองการสงยาและการใชยา

MCQ

ทราบวธการสงยา และการใชยาอยางปลอดภย OSCE

ทราบวธการรายงานเมอพบปญหาความคลาดเคลอนทางยา/สถานการณหวดหวดของหนวยงาน

Portfolio

203คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

สมรรถนะ รปแบบการประเมนผล

การสอสารปฏสมพนธกบผปวย: บรบทเขาใจผลกระทบของสภาพแวดลอมตอการสอสาร เชน ความเปนสวนตว สถานท

MEQ

ใชการสอสารทด และเขาใจบทบาทในการสรางสมพนธภาพทดในระบบบรการสขภาพ

OSCE

พฒนากลวธเพอรบมอกบผปวยทมความเสยง OSCE

ปฏสมพนธกบผปวย: การใหเกยรตและการยอมรบปฏบตกบผปวยอยางใหเกยรตและยอมรบ ซงแสดงถงความตระหนกและความไวตอความแตกตางทางวฒนธรรม และภมหลง

OSCE/mini-CEX

รกษาไวซงความเปนสวนตวและการรกษาความลบใหขอมลแกผปวยอยางชดเจนและอยางซอตรง และเคารพในการตดสนใจเลอกวธการรกษาของผปวย

OSCE/mini-CEX

ปฏสมพนธกบผปวย: การใหขอมลเขาใจหลกการของการสอสารทด OSCE/mini-CEX/MSF

สอสารกบผปวยและผดแลในแนวทางทเขาใจได OSCE

ใหผปวยเขามามสวนรวมในการอภปรายเรองการรกษาของเขา

Portfolio

ปฏสมพนธกบผปวย: การหารอกบครอบครวหรอผดแลเขาใจผลกระทบของพลวตของครอบครวทมตอการสอสารทมประสทธภาพ

Portfolio

มนใจวาครอบครว/ผดแลทเกยวของไดเขามามสวนรวมอยางเหมาะสมในการรวมหารอ และมสวนรวมในการตดสนใจ

Portfolio

เคารพบทบาทของครอบครวในการดแลผปวย MEQ/portfolio

ปฏสมพนธกบผปวย: การแจงขาวราย เขาใจความสญเสยและความโศกเศรา MEQ

เขารวมในการแจงขาวรายกบผปวยและผดแล OSCE

แสดงความเขาใจและความเหนใจ OSCE

204 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

สมรรถนะ รปแบบการประเมนผล

ปฏสมพนธกบผปวย: การใหขอมลอยางซอตรงเขาใจหลกการของการใหขอมลอยางซอตรง MEQ

มนใจวาผปวยไดรบการสนบสนนและไดรบการดแลหลงจากเหตการณทไมพงประสงค

OSCE

แสดงความเขาใจผปวยหลงเกดเหตการณทไมพงประสงค OSCE

ปฏสมพนธกบผปวย: การรองเรยนเขาใจปจจยทอาจน�าไปสการรองเรยน MEQ/portfolio

ตอบสนองตอการรองเรยนไดอยางเหมาะสมโดยใชวธการของสถานทนน

OSCE

ยอมรบพฤตกรรมเพอปองกนการรองเรยน OSCE

เครองมอและแหลงคนควำNewble M et al. Guidelines for assessing clinical competence.

Teaching and Learning in Medicine, 1994, 6:213-220.

Roberts C et al. Assuring the quality of high stakes undergraduate

assessments of clinical competence. Medical Teacher, 2006,

28:535-543.

Walton M et al. Developing a national patient safety education

framework for Australia. Qualityand Safety in Health Care 2006

15:437-42.

Van Der Vleuten CP. The assessment of professional competence:

developments, research and practical implications. Advances in Health

Science Education, 1996, 1:41-67.

205คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

Case-based discussion

Southgate L et al. The General Medical Council’s performance

procedures: peer review of performance in the workplace. Medical

Education, 2001, 35 (Suppl. 1):S9-S19.

Miller GE. The assessment of clinical skills/competence/performance.

Academic Medicine,1990, 65 (Suppl.):S63-S67.

Mini clinical evaluation exercise

Norcini J. The mini clinical evaluation exercise (mini-CEX). The Clinical

Teacher, 2005, 2:25-30.

Norcini J. The mini-CEX: a method for assessing clinical skills. Annals

of Internal Medicine, 2003, 138:476-481.

Multisource feedback

Archer J, Norcini J, Davies H. Use of SPRAT for peer review of

paediatricians in training. British Medical Journal, 2005, 330:1251-1253.

Violato C, Lockyer J, Fidler H. Multisource feedback: a method of as-

sessing surgical practice. British Medical Journal, 2003, 326:546-548.

Multiple choice questions

Case SM, Swanson DB. Constructing written test questions for the

basic and clinical sciences. Philadelphia, National Board of Medical

Examiners, 2001.

Objective structured clinical examination

Newble DI. Techniques for measuring clinical competence: objective

structured clinical examinations. Medical Education, 2004, 35:199-203.

206 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

Portfolios

Wilkinson T et al. The use of portfolios for assessment of the

competence and performance of doctors in practice. Medical

Education, 2002, 36:918-924.

เอกสารอางอง

1. Newble D, Cannon R. A handbook for medical teachers, 4th ed.

Dordrecht, Kluwer Academic Publishers, 2001.

2. Miller GE. The assessment of clinical skills/competence/

performance. Academic Medicine, 1990, 65 (Suppl.):S63-S67.

207คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

10.วธกำรประเมนหลกสตร ควำมปลอดภยของผปวย

บทน�าเนอหาในบทนไดสรปหลกการทวไปของการประเมนผล หลงจาก

เอกสารฉบบนเผยแพรไปแลว องคการอนามยโลกวางแผนทจะสราง

เครองมอมาตรฐานในการประเมนหลกสตรน

ในฐานะปจเจกเราตองท�าการประเมนผลในชวตประจ�าวน ตงแต

จะกนอะไร จะแตงตวอยางไร ภาพยนตรทไปดแลวดหรอไม เปนตน

การประเมนผลเปนองคประกอบส�าคญของการจดการหลกสตร และ

ควรระบวธประเมนผลไวในกระบวนการน�าหลกสตรไปใชในสถาบน

หรอในโรงพยาบาล/ในหองเรยน วธการทงายทสด โดยการใหนกศกษา

ตอบแบบสอบถามวา เขาคดอยางไรหลงจากไดเรยนเรองความปลอดภย

ของผปวย ไปจนถงวธการทซบซอน โดยการใหอาจารยในคณะประเมนทง

หลกสตร ซงอาจใชวธการส�ารวจ และการพดคยกลมยอยรวมกนระหวาง

อาจารยและนกศกษา การเขาสงเกตการณการเรยนการสอน หรอใชวธการ

ประเมนผลแบบอนๆ

การประเมนผลประกอบดวย 3 ขนตอน

• วางแผนการประเมน

• รวบรวมขอมล และวเคราะหขอมล

• เผยแพรผลการประเมนสผมสวนไดสวนเสย เพอน�าไปสการด�าเนน

การตอไป

208 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

Evaluationกบassessmentตำงกนอยำงไรค�าวา evaluation และ assessment อาจท�าใหเกดความสบสน

เนองจากบางประเทศค�าสองค�านใชแทนกนได ความแตกตางทบอกได

งายทสดคอ assessment เปนการวดการปฏบตงานของนกศกษา ขณะท

evaluation เปนการวดวาผสอน สอนอะไร สอนอยางไร ขอมล assessment

จะรวบรวมจากแหลงเดยวคอ นกศกษา ในขณะทขอมล evaluation อาจรวบรวม

จากหลายแหลง (นกศกษา ผปวย ผสอน และ/หรอผมสวนไดสวนเสย)

Assessment = การปฏบตของนกศกษา

Evaluation = คณภาพของวชา/หลกสตร/คณภาพของการสอน

ขนท 1 การวางแผนการประเมน

ประเมนอะไร

ขนแรกของการวางแผนประเมนผลคอ ระบใหชดเจนวาตองการ

ประเมนอะไร ตองการประเมนเฉพาะชวโมงเรองความปลอดภยของผปวย

หรอตองการประเมนทงหลกสตร หรอตองการประเมนศกยภาพของผสอน

ในการน�าแนวคดไปสอน หรอตองการประเมนประสทธภาพการสอน

การถายทอดของคร ประเดนของการประเมนอาจจดแบงเปนแตละดานได

ดงน ดานนโยบาย ดานหลกสตร ดานผลลพธ หรอดานบคคล [1] และทก

ประเดนสามารถน�าไปใชไดกบการสอนในทตางๆ

ใครบางเปนผมสวนไดสวนเสย

มไดบอยครงในการประเมนการสอนเรองความปลอดภยของผปวย

ทมผมสวนไดสวนเสยหลายฝาย อยางไรกตามจ�าเปนตองระบวาผทสนใจ

จะฟงเรองนทส�าคญทสดคอใคร เนองจากขอมลนจะเปนตวก�าหนดวา

ค�าถามทการประเมนตองการจะตอบคออะไร ผฟงทส�าคญทสดอาจเปน

มหาวทยาลย คณาจารยทมสวนเกยวของ ผบรหารโรงพยาบาล ผสอน

นกศกษา หรอผปวย/สาธารณชน ตวอยางเชน ทานอาจจะเปนผมสวนได

สวนเสยอนดบแรก หากทานเปนผสอนหวขอบทน�าเรองความปลอดภยของ

209คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ผปวย และตองการทราบวานกศกษาตอบสนองตอเรองนอยางไร

เปาหมายของการประเมนคออะไร

หลงจากระบผฟงหรอผมสวนไดสวนเสยทส�าคญไดแลว ขนตอไป

ตองตดสนใจวา เราคาดหวงอะไรจากการประเมน ค�าถามอะไรทตองการ

หาค�าตอบ ทงหมดนอาจมความแตกตางกน ขนอยกบบทบาทของทานใน

การใหการศกษาเรองความปลอดภยของผปวย ตาราง A.10.1 ใหตวอยาง

ค�าถามทอาจใชส�าหรบผมสวนไดสวนเสยอนดบแรก

ตาราง A.10.1. ตวอยางค�าถามของผมสวนไดสวนเสย

ผมสวนไดสวนเสย ค�าถามทอาจใชเพอการประเมนผล

ผบรหารโรงพยาบาล/ เจาหนาททปฏบตงานในคลนก

การสอนเรองความปลอดภยของผปวยใหกบผใหบรการสขภาพ มผลตอการลดจ�านวนการเกดเหตการณทไมพงประสงคหรอไม

อาจารยในมหาวทยาลย ท�าอยางไรจงจะน�าหลกสตรความปลอดภยของผปวยไปสอนในสถาบนของทานได

ครผสอนแตละคน ฉนไดถายทอดเนอหาในหลกสตรไดอยางมประสทธภาพหรอไมนกศกษาไดมสวนรวมในการเรยนหวขอนหรอไมนกศกษาไดประยกตหลกการเรองความปลอดภยของผปวยในการปฏบตงานหรอไม

การประเมนแบบใดทเหมาะสมทสด

ชนดหรอแบบ (types or forms) ของการประเมน แบงไดหลาย

แบบ ไดแก การประเมนเชงรก (proactive) การประเมนเพอขยายความ

(clarificative) การประเมนแบบปฏสมพนธ (interactive) การควบคมก�ากบ

(monitoring) และการประเมนผลกระทบ (impact) [2] แบบตางๆ นมความ

แตกตางกนตามเปาหมายเบองตนของการประเมน ระยะเวลาของการน�าไป

ประยกตในหลกสตร ประเภทของค�าถามทตองการถาม และวธการประเมน

หลก ตาราง A.10.2 ไดสรปลกษณะของการประเมนผลแตละแบบ

210 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ตาราง A.10.2. รปแบบของการประเมนผล

เปาหมาย เชงรก ขยายความ ปฏสมพนธ ควบคมก�ากบ ผลกระทบ

ทศทางการประเมน

สงเคราะห ขยายความ พฒนาหรอปรบปรง

การอธบายเหตผล การอธบายเหตผล

การปรบความเขาใจ การตรวจสอบได

จดเนนหลก บรบทของหลกสตร

ทกองคประกอบ

การน�าไปสอน การน�าไปสอน การน�าไปสอน

ผลลพธ ผลลพธ

ระยะของการน�าหลกสตรไปใช

ยงไมไดน�าไปใช

อยในชวงพฒนา

อยในชวงพฒนา วางแผนลงตว วางแผนลงตว

น�าไปใชแลว น�าไปใชแลว

ชวงเวลาของการน�าไปใช

กอน ระหวาง ระหวาง ระหวาง หลง

วธการหลก ประเมนความตองการ

Evaluationassessment

การตอบสนอง การวเคราะหองคประกอบ

องวตถประสงค

ทบทวนวรรณกรรม

การพฒนาตรรกะ

การวจย ปฏบตการ

Devolved performance assessment

องความตองการ

การรบรองคณภาพ

การพฒนา การวเคราะหระบบ ไมยดเปาหมาย

การสรางพลงอ�านาจ

กระบวนการ-ผลลพธ

การทบทวนคณภาพ

สภาพความเปนจรง

การตรวจสอบการปฏบต (audit)

211คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

เปาหมาย เชงรก ขยายความ ปฏสมพนธ ควบคมก�ากบ ผลกระทบ

การเกบรวบรวมหลกฐาน

การทบทวนเอกสาร ฐานขอมล

ใชหลายวธ ไดแก การวเคราะหเอกสารหลายแหลงการสมภาษณและการสงเกต

การสงเกตการณในพนท

การปฏบตงาน เชงระบบซงตองการระบบการจดการขอมล

มการออกแบบการวจยลวงหนาอยางรอบคอบ

การเยยมพนทการพดคยกลมยอย และเทคนค nominal group

แบบสอบถาม มกลมควบคม และกลมทดลองหากเปนไปได

การสมภาษณ การสงเกต

เดลไฟ (Delphi) เทคนค ส�าหรบการประเมนความตองการ

ขอคนพบ ไดแก การวางแผนโครงการน�าไปปฏบตในองคกร เพอน�าไปสการพฒนาขวญก�าลงใจ

การพดคย กลมยอย

การทดสอบ และขอมลเชงปรมาณในแบบอนๆ

ระดบของโครงสราง ขอมลขนอยกบวธการทใช

การใชตวชวด และการใชประโยชน จากขอมลการปฏบต

พจารณาผลลพธทกประเดน ซงตองใชวธการสบคน (exploratory methods) และใชขอมล เชงคณภาพ

อาจดงใหผปฏบต (ครผสอน) และผเขารวมโครงการ (นกศกษา) เขามามสวนรวม

212 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

เปาหมาย เชงรก ขยายความ ปฏสมพนธ ควบคมก�ากบ ผลกระทบ

ประเภทของค�าถาม

จ�าเปนตองมหลกสตรนหรอไม

ผลลพธทคาดหวงคออะไร และหลกสตรทจดท�าขนจะชวยใหเกดผลลพธนนไดอยางไร

หลกสตรตองการผลอะไร

หลกสตรเขาถงประชากรกลมเปาหมายหรอไม

หลกสตรถกน�าไปปฏบตตามทวางแผนไวหรอไม

ทราบหรอไมวาหลกสตรนจะชใหเหนปญหาอะไร

เหตผลพนฐานของหลกสตรคออะไร

หลกสตรด�าเนนการไปอยางไร

การน�าไปปฏบตท�าใหเกดเปาหมายทวางไว และเทยบกบทอน (benchmarks) ไดหรอไม

เปาหมายทตงไวบรรลผลหรอไม

องคประกอบอะไรทควรตองปรบเพอใหไดผลลพธตามทตงไวใหไดมากทสด

การน�าไปปฏบตไดผลดหรอไม

การน�าไปปฏบตในแตละพนทมความแตกตางกนอยางไร

ความตองการของนกศกษา ผสอน และผทเกยวของกบหลกสตรไดรบการตอบสนองหรอไม

อะไรทเปนแนวปฏบตทด

หลกสตรนจะเปนจรงหรอไม

การน�าไปปฏบตไปดวยกนกบแผนของหลกสตรหรอไม

ความแตกตางหลงจากน�าไปปฏบตเปรยบเทยบกบ1 เดอน/ 6เดอน/ 1 ปทผานมาเปนอยางไร

ผลลพธทไมไดตงใจมอะไรบาง

213คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

เปาหมาย เชงรก ขยายความ ปฏสมพนธ ควบคมก�ากบ ผลกระทบ

ประเดนใดของหลกสตรทจะสามารถปรบได เพอใหเกดประโยชนในการควบคมก�ากบส�าหรบการประเมนผลกระทบ

การน�าไปปฏบตควรปรบปรงอะไรบางเพอเพมประสทธภาพ

องคกรจะตองเปลยนแปลงอะไรบางเพอเพมประสทธภาพ

ตนทนเพมขนหรอลดลง

การน�าหลกสตรนไปปฏบตท�าใหเกดผลลพธทแตกตางอยางไร

ท�าอยางไรจงจะปรบหลกสตรใหมประสทธผลและมประสทธภาพดขน

หลกสตรนสงผลตอบางกลมมากกวากลมอนๆ หรอไม

มพนทใดทน�าหลกสตรไปปฏบตและตองการความสนใจพเศษ เพอใหมนใจในประสทธผล

หลกสตรนมความคมคาหรอไม (cost-effective)

แหลงขอมล: Adapted from Owen J. Program evaluation: forms and approaches, 2006 [1].

ขนท 2 การเกบรวบรวมและวเคราะหขอมล

การเกบรวบรวมขอมล

มแหลงขอมล วธการเกบรวบรวมขอมล และประเดนการประเมน

มากมาย ทตองพจารณาในการประเมนหลกสตรความปลอดภยของผปวย

การตดสนใจเลอกอะไร จ�านวนเทาใด ขนอยกบเปาหมายของการประเมน

รปแบบ ขอบเขต และขนาดของโครงการ

214 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

แหลงขอมลทเปนประโยชนไดแก

• นกศกษา (ในอนาคต ในปจจบน ในอดต และผทลาออกไป)

• ตนเอง [การมสวนรวมในการสะทอนคดเกยวกบตนเอง (self-

reflection)]

• เพอนรวมงาน (ผรวมสอน ผสอนคนอนๆ ผสอนประจ�ากลมยอย

อาจารยพเศษของหลกสตร)

• ผเชยวชาญในสาขาวชาชพ/ในการวางแผนการสอน

• เจาหนาททรบผดชอบงานพฒนาบคลากร

• ผทส�าเรจการศกษาแลวและผจางงาน (เชน โรงพยาบาล)

• เอกสารและรายงานตางๆ (เชน เอกสารประกอบการสอน รายงาน

การประเมนนกศกษา)

ขอมลอาจจะเกบรวบรวมมาจากแหลงตางๆ ทกลาวมาขางตน ดวย

วธการทหลากหลาย ไดแก การสะทอนคดเกยวกบตนเอง แบบสอบถาม

การพดคยกลมยอย การสมภาษณรายบคคล การสงเกต และการศกษา

เอกสาร/บนทกตางๆ

การสะทอนคดเกยวกบตนเอง (self-reflection)

การสะทอนคดเกยวกบตนเองเปนกจกรรมทส�าคญอยางหนงส�าหรบ

ผสอนทกคน และมบทบาทส�าคญในการประเมนผล วธการสะทอนคดทไดผล

ไดแก

• บนทกประสบการณการสอนของทาน (ในกรณน เปนเรอง

ความปลอดภยของผปวย) หรอบนทกขอมลปอนกลบทไดรบ

จากคนอน

• อธบายความร สกของทาน และทานร สกประหลาดใจหรอไม

กบความรสกทเกดขน

• ประเมนประสบการณของทานอกครงหนง ในบรบทของขอสมมตฐาน

ททานตงขน [3]

- ขอสมมตฐานเหลานนดหรอไม ท�าไม ท�าไมไมใช

215คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

การไดลงมอสะทอนคดเกยวกบตนเอง จะชวยใหเกดการพฒนา

มมมองใหมๆ และความมงมนมากขนในการทจะพฒนาหลกสตร และ/หรอ

การพฒนาการสอน

แบบสอบถาม

การใชแบบสอบถามเปนวธทใชงาย และใชกนมากทสดในการเกบ

รวบรวมขอมล ท�าใหไดขอมลเกยวกบความร ความเชอ ทศนคต และ

พฤตกรรมของผตอบ [4] หากทานสนใจท�าวจยและเผยแพรผลงาน จ�าเปน

ตองใชแบบสอบถามทถกตรวจสอบความเทยงตรงและมการเผยแพร

มากอน ซงจะท�าใหประหยดเวลาและทรพยากรคาใชจาย นอกจากนทานยง

สามารถเปรยบเทยบผลกบการศกษาอนๆ ทใชเครองมอเดยวกน จงจ�าเปน

วาทกครงทจะท�าวจยตองเรมดวยขนแรกคอ ทบทวนวรรณกรรมเพอดวา

มเครองมออะไรทมอยแลว

มกพบบอยครงวาผสอน/หรออาจารย/หรอมหาวทยาลย เลอกท

จะพฒนาเครองมอขนมาใหมส�าหรบใชในงานวจย แบบสอบถามอาจเปน

ค�าถามปลายเปด/ปลายปด และอาจมไดหลายรปแบบ อาท มชองใหกา

เครองหมาย ใหประมาณคา (rating scales) หรอเปนชองวางใหเตมขอความ

(free text) การออกแบบแบบสอบถามทดเปนสวนหนงทจะท�าใหไดขอมล

ทมคณภาพ และสวนใหญจะเนนใหเหนความส�าคญของการเขยนองคประกอบ

ของหลกสตร (layout) แลวสรางขอค�าถามใหเหมาะสม [5] ทานอาจจะตอง

คนควาเอกสารอางอง หรอแหลงขอมลทมอย กอนทจะลงมอสรางแบบสอบถาม

ส�าหรบการประเมนการสอน หรอประเมนหลกสตรเรองความปลอดภยของ

ผปวย

การพดคยกลมยอย (Focus groups)

การพดคยกลมยอยมประโยชนในแงเปนวธการทจะคนหามมมอง

ความคดเหนของนกศกษาและของผสอน [6] วธนท�าใหไดขอมลเชงลก

มากกวาแบบสอบถาม และชวยใหมความยดหยนในการถาม วธนใช

การพดคยอยางมปฏสมพนธเพอคนหาทศนคตตอประสบการณการปรบ

เปลยนหลกสตร วธนอาจใชรวมกบแบบสอบถามหรอวธการเกบขอมล

216 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

อนๆ เพอเปนการตรวจสอบขอมลสามเสา (triangulating) การใชวธการน

อาจมความแตกตางในแงของโครงสรางและวธการ ตงแตเปนการพดคย

แบบไมเปนทางการ ไปจนถงการประชมทเปนรปแบบและเปนทางการ

ขนอยกบทรพยากรทมและระดบของการวเคราะหทตองการ บางครงอาจ

ตองใชการบนทกเทปเสยงหรอเทปวดทศนมาชวย หรอมาใชแทนในการ

จดบนทกการประชม

การสมภาษณรายบคคล

การสมภาษณรายบคคลเปนโอกาสทจะไดสบคนในเชงลกเกยวกบ

ทศนคตตอการทจะปรบเปลยนหลกสตร หรอตอประสบการณหลงจากการ

ปรบเปลยนหลกสตร เชนเดยวกบการพดคยกลมยอย รปแบบการสมภาษณ

รายบคคลอาจจะเปนแบบเปดกวาง ไมมโครงสราง หรอกงโครงสราง หรอ

มโครงสรางชดเจน แมวาวธนจะท�าใหไดขอมลเชงประสบการณทแคบ

กวาการพดคยกลมยอย แตกเปนโอกาสทจะไดเจาะลกความคดเหนและ

ประสบการณของคนๆ นน การสมภาษณตวตอตวอาจเปนวธทดทจะได

ขอมลเชงประเมนผลจากเพอนรวมงาน ผสอนหรอผนเทศ หรอผน�า/ผ

บรหารของหนวยงาน

การสงเกต

ส�าหรบการประเมนบางรปแบบ อาจจ�าเปนตองใชการสงเกตการ

สอนในชวโมงความปลอดภยของผปวย เพอจะไดเขาใจอยางลกซงวาเนอหา

ถกถายทอดอยางไร/หรอถกรบรอยางไร การสงเกตควรมการจดตาราง

เพอวางกรอบของการสงเกต กรอบการสงเกตอาจมหลายแบบ ตงแตไมม

โครงสราง (เชน เปนการบนทกการสงเกต) หรอมโครงสรางชดเจน (เชน

ผประเมนใหคะแนนในประเดนทมการพจารณาไวลวงหนา และใหขอเสนอ

ในแตละประเดน)

การศกษาเอกสาร/บนทกตางๆ

ในสวนหนงของการประเมนผล ทานอาจตองการดเอกสารหลกฐาน

ตางๆ หรอขอมลเชงสถต เชน เอกสารประกอบการสอนทแจกนกศกษา

217คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

หรอรายงานทรวบรวมสรปการปฏบตงานของนกศกษา ขอมลอนๆ ไดแก

รายงานเหตการณทไมพงประสงคทเกดขนในโรงพยาบาล เปนตน ทงนขน

อยกบค�าถามของการประเมนของทาน

การวเคราะหขอมล

ขอมลททานมอาจมาจากวธการเดยวหรอหลายวธ แตไมวาจะเปน

กรณใดกตาม การวเคราะหขอมลเพอการประเมนผลจะตองค�านงถง

สามสวนทมความเชอมโยงกน [1]

• การแสดงขอมล (data display) - มการรวบรวมขอมลทเกบมา

เพอแสดงในรปแบบทมความหมาย

• การลดขอมล (data reduction) - น�าขอมลดบทรวบรวมได มาท�าให

เขาใจงาย และปรบใหอยในรปแบบทสามารถน�าไปใชงานได หรอ

ใชประโยชนได

• การสรป (conclusion drawing) - การสรางความหมายจากขอมล

ทสอดคลองกบค�าถามการประเมนผลของทาน

ขนท 3 การเผยแพรผลการประเมนและการน�าสการปฏบต

บอยครงมากทขอสรปและขอเสนอแนะจากการประเมนผลไมได

น�าสการปฏบต การหลกเลยงไมใหเกดเหตการณเชนน ขนแรกตองมนใจ

วาขอมลทมคณคาเหลาน ไดถกสะทอนกลบไปอยางมความหมายใหกบ

ผมสวนไดสวนเสยทงหมด หากเปนการประเมนผลเรองคณภาพของการ

เรยนการสอนเรองความปลอดภยของผปวย ผลลพธทได (เชน ผลทได

จากแบบสอบถามจากนกศกษา การสงเกตการณการสอนจากเพอนรวม

งาน) ควรจะถกถายทอดใหกบผสอน หรอไดน�าไปพดคยกบผสอน แทนท

จะรายงานใหกบผบรหารเทานน บรงโก (Brinko) [7] ไดรายงานการทบทวน

วรรณกรรมไวอยางดเยยมเกยวกบแนวปฏบตทดทสด (best practice)

ในกระบวนการใหขอมลปอนกลบทงใหกบผรวมงานและนกศกษา ความ

ส�าคญของเรองนอยทวา ขอมลปอนกลบตองเปนการใหก�าลงใจ ใหเกดการ

พฒนาหรอการปรบปรงใหดขน หากการประเมนผลเนนทประสทธภาพของ

หลกสตรทจะท�าใหเกดความปลอดภยส�าหรบผปวย ขอสรปและขอเสนอแนะ

218 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

เพอการปรบปรงจะตองถกสอสารใหกบทกฝายทมสวนรวมในการด�าเนนการ

(เชน สถาบน อาจารยในสถาบน และในระดบผสอนและนกศกษา) รปแบบ

ของการเผยแพรตองท�าอยางมความหมายและเหมาะสม การสอสารอยางม

ประสทธภาพถงผลการประเมนทงขอคนพบและขอเสนอแนะ เปนตวเรง

ส�าคญทจะท�าใหเกดการปรบปรงการสอนเรองความปลอดภยของผปวย

และการออกแบบหลกสตร

เครองมอและแหลงคนควำทานอาจพบวาแหลงทรพยากรตามรายการขางลางน เปนประโยชน

ส�าหรบการออกแบบการประเมน และการด�าเนนการประเมนในขนตอนตางๆ

DiCicco-Bloom B, Crabtree BF. The qualitative research interview.

Medical Education, 2006, 40:314-321.

Neuman WL. Social research methods: qualitative and quantitative

approaches, 6th ed. Boston, Pearson Educational Inc, Allyn and

Bacon, 2006.

Payne DA. Designing educational project and program evaluations: a

practical overview based on research and experience. Boston, Kluwer

Academic Publishers, 1994.

University of Wisconsin-Extension. Program development and

evaluation, 2008

(http://www.uwex.edu/ces/pdande/evaluation/; accessed 17 February

2010).

Wilkes M, Bligh J. Evaluating educational interventions. British Medical

Journal, 1999, 318:1269-1272.

219คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

เอกสารอางอง

1. Owen J. Program evaluation: forms and approaches, 3rd ed.

Sydney, Allen & Unwin, 2006.

2. Boud D, Keogh R, Walker D. Reflection, turning experience into

learning. London, Kogan Page Ltd, 1985.

3. Boynton PM, Greenhalgh T. Selecting, designing and developing

your questionnaire. British Medical Journal, 2004, 328:1312-1315.

4. Leung WC. How to design a questionnaire. Student British

Medical Journal, 2001, 9:187-189.

5. Taylor-Powell E. Questionnaire design: asking questions with a

purpose. University of Wisconsin-Extension, 1998 (http://learning-

store.uwex.edu/pdf/G36582.pdf; accessed 17 February 2011).

6. Barbour RS. Making sense of focus groups. Medical Education,

2005, 39:742-750.

7. Brinko K. The practice of giving feedback to improve teaching:

what is effective? Journal of Higher Education, 1993, 64:574-593.

221คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

11.เครองมอในเวบและแหลงคนควำแตละหวขอมชดเครองมอและแหลงคนควาทคดเลอกมาจาก

เวลดไวดเวบ (World Wide Web) และไดออกแบบมาเพอชวยใหบคลากร

วชาชพสขภาพตางๆ และนกศกษาสามารถน�าไปพฒนาการใหบรการ

สขภาพแกผปวย เราไดเลอกเฉพาะเครองมอและแหลงทรพยากรทมอยบน

อนเตอรเนตทสามารถเขาถงไดงาย ทอยของเวบทงหมดทไดเขาถงสดทาย

คอ เดอนมกราคม 2011

ในรายการคนควายงรวมถงตวอยางของ แนวทางปฏบต (guidelines)

รายการตรวจสอบ (checklists) เวบไซต (web sites) ฐานขอมล (databases)

รายงาน และรายการแสดงขอเทจจรง (fact sheets) เครองมอดงกลาว

มจ�านวนนอยมากทผานกระบวนการตรวจสอบเปนทางการอยางเขมขน

วธการปฏบตงานในเรองคณภาพสวนใหญมกเปนเรองกระบวนการ

และคณภาพของการบรการ ซงใชกบผปวยกลมเลก ในบรบททคอนขาง

เฉพาะ [1] เชน ในหอผปวย ในหนวยงานกายภาพบ�าบด หรอในคลนก

เปนตน

สวนใหญการรเรมเรองความปลอดภยของผปวย เกดจากการท

บคลากรวชาชพไดประเมนกระบวนการดแลผปวยตามขนตอนตางๆ ฅ

การท�าเชนนท�าใหสามารถบอกไดวา การวางแผนการเปลยนแปลงไดสราง

ความแตกตางในการดแลผปวย หรอผลลพธทเกดกบผปวยเพยงใด การให

ความส�าคญกบการวด จงเปนขนตอนทจ�าเปนและส�าคญในการสอนเรอง

ความปลอดภยของผปวย เพราะหากไมมการวด จะทราบไดอยางไรวา

มการเปลยนแปลงเกดขน แมวานกศกษาจะไมถกคาดหวงใหวดผลลพธ

เมอเขาจบการศกษา แตเขาควรจะตองคนเคยกบวงจร PDSA ซงเปน

222 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

พนฐานของการวด และเครองมอหลายอยางทปรากฏในอนเตอรเนตกจะม

ความเกยวของกบวงจร PDSA

เอกสารอางอง

1. Pronovost PJ, Miller MR, Wacher RM. Tracking progress in

patient safety: an elusive target. Journal of the American Medical

Association, 2006, 6:696-699.

223คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

12.วธทจะสนบสนนกำรเรยน กำรสอนเรองควำมปลอดภยของผปวยในประเทศตำงๆ

เรองควำมปลอดภยของผปวยสงผลกระทบตอทกประเทศในป ค.ศ. 2002 ประเทศสมาชกองคการอนามยโลก ไดบรรล

ขอตกลงในการประชมสมชชาองคการอนามยโลก เรองความปลอดภย

ของผ ปวย ดวยตระหนกในความส�าคญจากหลกฐานทางวชาการทช

ใหเหนถงความจ�าเปนทตองลดอนตราย และความทกขยากของผปวยและ

ครอบครว และผลดทางดานเศรษฐกจจากการปรบปรงเรองความปลอดภย

ของผปวย รายงานวจยปญหาเกยวกบอนตรายทเกดขนกบผปวยทไดรบ

จากการบรการสขภาพมาจากหลายประเทศ ไดแก ออสเตรเลย แคนาดา

เดนมารก นวซแลนด สหราชอาณาจกร และสหรฐอเมรกา ขอกงวล

เรองความปลอดภยของผ ป วยเปนเรองสากล และความหวงใยใน

เรองการรายงานเหตการณทไมพงประสงคทต�ากวาความเปนจรง ในขณะ

ทการวจยเกยวกบความปลอดภยของผปวยสวนใหญมาจากประเทศ

ออสเตรเลย สหราชอาณาจกร และสหรฐอเมรกา และหลายประเทศใน

ยโรป กลมผเรยกรองสทธความปลอดภยของผปวยปรารถนาทจะเหนเรองน

ถกน�าไปปฏบตทวโลก ไมเพยงแตเฉพาะในประเทศทมศกยภาพทจะท�า

การศกษาวจยและเผยแพรผลงานเทานน การท�าใหเรองนถกน�าไปปฏบต

ในประเทศตางๆ จ�าเปนตองใชวธใหมในการใหการศกษาแกผทจะเปน

แพทย และเจาหนาทผใหบรการสขภาพในอนาคต

224 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

โลกาววฒน

การเคลอนไหวทวโลกของพยาบาล แพทย และบคลากรในวชาชพ

สขภาพอนๆ ท�าใหเหนโอกาสทจะขยายเรองนเขาไปในการศกษา และ

การอบรมในระดบหลงปรญญา การขบเคลอนของนกศกษา กลมผสอน

และเครอขายของผเชยวชาญระดบนานาชาตในการออกแบบหลกสตร

จดท�ารายละเอยดการสอน และวธการประเมน สอดประสานกบความรวม

มอของสถาบนการศกษาในทองถน (local campus) และสถานปฏบตงาน

ท�าใหบรรลขอตกลงในการพฒนาเปนแนวปฏบตทดในการใหการศกษาเรอง

ความปลอดภยของผปวย

องคการอนามยโลกรายงานวา สภาวะขาดแคลนเจาหนาทผ ให

บรการสขภาพในโลกสงถง 4.3 ลานคน ภาวะสมองไหลของผใหบรการ

สขภาพขนอย กบภาวะวกฤตในประเทศก�าลงพฒนา มหลกฐานวาใน

ประเทศก�าลงพฒนาซงไดลงทนเตรยมดานการศกษาบคลากรของตนเพอ

ใหบรการสขภาพ ไดเหนทรพยากรของเขาคอยๆ หลดหายไป ดวยแรงดงดด

ของระบบบรการในประเทศทมการปรบเปลยนระบบ และมฐานะเศรษฐกจ

ทดกวา ซงกก�าลงเผชญปญหาการขาดแคลนบคลากรเชนเดยวกน

ภาวะโลกาววฒนของระบบบรการสขภาพ ผลกดนใหนกการศกษา

ในวชาชพบรการสขภาพมองเหนภาพความทาทายในการเตรยมนกศกษา

เพอปฏบตงาน ซงไมเพยงแคเปนการเตรยมเพอปฏบตงานในประเทศ

ของตนเองเทานน แตตองเตรยมใหพรอมส�าหรบทจะปฏบตงานในการให

บรการในระบบทแตกตางดวย ฮารเดน (Harden) [3] อธบายรปแบบสาม

มตของแพทยศาสตรศกษา ซงเกยวของกบระบบการศกษาของวชาชพ

สขภาพอนๆ เชนกน มตทงสามประกอบดวย

• นกศกษา (ระดบชาต/ทองถน หรอ นานาชาต)

• ผสอน (ระดบทองถน หรอ นานาชาต)

• หลกสตร (ระดบทองถน น�าเขา หรอ นานาชาต)

วธการดงเดมทใชในการเรยนการสอนเรองความปลอดภยของผปวย

นกศกษาและผสอนในประเทศใชหลกสตรของประเทศนนๆ แตในรปแบบ

ของผ จบการศกษา หรอผ เรยนในหลกสตรนานาชาต นกศกษาจาก

225คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ประเทศหนงเสาะแสวงหาหลกสตรทสอนในอกประเทศหนง และหลกสตร

อาจถกพฒนาขนมาจากผสอนของอกประเทศหนง ซงอาจเปนประเทศ

ทสาม ในรปแบบของพนทเปนวทยาเขต นกศกษามกจะเปนคนในทองถน

แตหลกสตรมกจะเปนหลกสตรนานาชาต และการสอนจะเปนความรวมมอ

ระหวางผสอนนานาชาตกบผสอนในทองถน

ประเดนส�าคญอนดบตอมาของความเปนนานาชาตของการศกษา

ในสาขาบรการสขภาพ กคอ ความสามารถทจะจายส�าหรบเทคโนโลยการ

เรยนทางอเลคโทรนคส (e-learning technologies) ซงจะเออใหการสอน

เกดขนไดทวโลก ในลกษณะทผผลตอปกรณและทรพยากรเรองการสอน

ผสอนหรอผใชทรพยากร และนกศกษาซงไมจ�าเปนตองไปเรยนทมหาวทยาลย

ในโรงพยาบาล หรอเขาไปในชมชนในเวลาเดยวกน

หลกสตรในแบบเดมเนนเรองการเคลอนท (mobility) ของนกศกษา

ผสอน และหลกสตรขามพรมแดนของสองประเทศทมขอตกลงรวมกน

ดวยความคาดหวงอยางเตมทวา ประเทศทเปนผด�าเนนการจะสามารถ

ท�าใหนกศกษาไดเรยนรเมอจบการศกษา

แนวทางใหมทน�ามาใชในการศกษาเรองความปลอดภยของผปวย

ในหลกสตรระดบนานาชาต คอแนวคดบรณาการ การผสมผสานเขาไป

ในหลกสตรทใชอย และตองการความรวมมอจากสถาบนการศกษาหลาย

แหงในหลายประเทศ แนวทางการปฏบตน หลกการความปลอดภยของ

ผปวยถกน�ามาสอนในบรบทของโลก มากกวาทจะสอนในบรบทของประเทศ

ใดประเทศหนง

รปแบบใหมนท�าใหเกดความหลากหลายในแงของความทาทาย

และโอกาสส�าหรบความรวมมอระหวางประเทศในการเรยนการสอน

เรองความปลอดภยของผปวย คมอหลกสตรนจะเปนฐานทดส�าหรบเรองน

สงส�าคญคอตองยดถอเกณฑมาตรฐานสากลเรองความปลอดภยของผปวย

ในสถาบนการศกษาตองมการตรวจสอบเพอใหมนใจวาหลกการของเรอง

นถกบรรจไวในหลกสตร หลกสตรทเนนระดบทองถน จ�าเปนมากทแตละ

ประเทศตองเรยนรและปรบเนอหา ตวอยางทดส�าหรบหลกสตรนานาชาต

กคอการจดประสบการณในโรงเรยนแพทยเสมอนจรง (virtual medical

schools) [4] โดยมหาวทยาลยนานาชาตหลายแหงไดรวมมอกนสราง

226 คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

โรงเรยนแพทยเสมอนจรง เพอทมเทใหกบการขยายการเรยนการสอนในเรอง

น รปแบบนสามารถน�าไปปรบใชในเรองความปลอดภยของผปวยได โครงการ

การศกษาส�าหรบประชาชนทกคนทจะเขาถงได [People’s Open Access

Education Initiative: Peoples-uni (http://www.peoples-uni.org/; accessed

17 February 2011)] ไดสรางหลกสตรทางเวบ เรองความปลอดภยของผปวย

ส�าหรบบคลากรในวชาชพสขภาพส�าหรบผทไมสามารถเขาถงหลกสตร

หลงปรญญาทมราคาแพง

องคประกอบของหลกสตรความปลอดภยของผปวยเสมอนจรง

อาจประกอบดวย

• หองสมดเสมอนจรง ทชวยใหสามารถเขาถงแหลงคนควา เครองมอ

และกจกรรมการเรยนรททนสมย และสามารถสบคนวารสารทาง

วชาการเรองความปลอดภยของผปวยในระดบนานาชาต (เชน

หวขอตางๆ)

• บรการ “ถามผเชยวชาญ” ซงสามารถเขาถงไดทางออนไลน และ

สามารถถามค�าถามผเชยวชาญเรองความปลอดภยของผปวย

จากประเทศตางๆ ได

• ธนาคารของกรณผปวยเสมอนจรงทเกยวกบเรองความปลอดภย

ของผปวย ซงเนนเรองอนตรายดานจรยธรรม การเปดเผยขอมล

และการขอโทษ

• วธการสรางความปลอดภยแกผปวย ซงค�านงถงความแตกตาง

ทางดานวฒนธรรม และเคารพในศกยภาพของผปวย

• การจดท�าธนาคารเครองมอประเมนผล (assessment bank)

ทประกอบดวยหวขอทใชประเมนความปลอดภยของผปวย เพอน�า

มาแลกเปลยนเรยนร [ตวอยางเชน ธนาคารเครองมอประเมนผล

นกศกษาของฮองกง (the Hong Kong International Consortium

for Sharing Student Assessment Banks) เปนกลมของโรงเรยน

แพทยระดบนานาชาตทไดรวบรวมหวขอ แบบประเมน ทงประเมน

ระหวางการด�าเนนงาน (formative) และประเมนผลลพธ (summative)

ในทกแงมมส�าหรบหลกสตรโรงเรยนแพทย]

227คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย) เลม 2

ผ เชยวชาญเรองความปลอดภยของผ ปวย และนกพฒนาการ

ศกษามจ�านวนนอย และบคคลเหลานอยหางกน และปฏบตงานแยกกน

นเปนอปสรรคส�าคญตอการแลกเปลยนขอมล การสรางนวตกรรม และ

การพฒนา จงมกสงผลใหมการปฏบตงานทซ�าซอนโดยไมจ�าเปน รวมถง

การใชทรพยากร และการคดกจกรรมการเรยน การมกลมคดเรองวธการ

ใหการศกษาเรองนในระดบนานาชาตอาจสรางความมนใจไดวา สามารถ

พฒนาศกยภาพของการศกษาเรองความปลอดภยของผปวยได และ

สามารถขยายการอบรมไปไดทวโลก นเปนหนทางทประเทศพฒนาแลวจะ

ไดแลกเปลยนทรพยากรกบประเทศก�าลงพฒนา

เอกสารอางอง

1. Schwarz MR, Wojtczak A. Global minimum essential requirements:

a road towards competency oriented medical education. Medical

Teacher, 2002, 24:125-129.

2. World Health Organization, Working together for Health, The

World Health Report 2006 (http://www.who.int/whr/2006/whr06_

en.pdf; accessed 15 June 2011).

3. Harden RM. International medical education and future directions:

a global perspective. Academic Medicine, 2006, 81 (Suppl.):

S22-S29.

4. Harden RM, Hart IR. An international virtual medical school

(IVIMEDS): the future for medical education? Medical Teacher.

Note

Note

Note

Note

Note

Note

Based on the WHO Multi-professional Patient Safety Curriculum Guide,

URL http://www.who.int/patientsafety/education/curriculum/en/index.html

© World Health Organization, 2011. All rights reserved.

คมอหลกสตรความปลอดภยของผปวยขององคการอนามยโลก: ฉบบสหวชาชพ (ฉบบภาษาไทย)

“เรอง Patient safety มความซบซอนมากกวาค�าพดวาดแลคนไขใหปลอดภย

เพราะเบองหลงความปลอดภยนนมบคคล ระบบ และกลไกตางๆ อกมากมายทเปนองคประกอบ

ถาไดมการเรยนการสอนใหนกศกษาเขาใจการท�างานเปนทม ตระหนกถงความเสยงทส�าคญ

ความเสยงทปองกนได การแกปญหาทเกดขน ระบบตางๆ ทมความเกยวของ รวมถงทกษะการสอสาร

การดแลรกษาทค�านงถงคนไขเปนศนยกลาง สงตางๆ เหลานลวนเปนเรองราวการเรยนการสอน

ทบรรจอยใน WHO Patient Safety Curriculum Guide ทเชญชวนสถาบนการศกษาตางๆ

มาประยกตใชในการเรยนการสอนนกศกษา เพอสรางใหเขาเหลานนกาวออกไปเปนบคลากรสาธารณสข

ทใสใจใหความส�าคญเรองความปลอดภยของผปวยอยางแทจรง”

นพ.ศภชย คณารตนพฤกษ

ประธานกรรมการบรหารสถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล

Based on the WHO Multi-professional Patient Safety Curriculum Guide,URL http://www.who.int/patientsafety/education/curriculum/en/index.html© World Health Organization, 2011. All rights reserved.

9 786168 024003

ISBN 978-616-8024-00-3