22/07/57

1

ปรชญาการเมองPOLITICAL PHILOSOPHY

บรรยายดร.วระ จฑาคปต อาจารยประจา คณะสงคมศาสตร รกษาการหวหนาสาขาวชารฐประศาสนศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย หนวยวทยบรการจงหวดตาก

� ความหมายของปรชญาการเมอง / ธรรมชาตของการเมอง รเร�องธรรมชาตของส�งท�เปนการเมอง และระเบยบทางการเมองท�ถกตอง

� ลกษณะของปรชญาการเมองคลาสสก / การแสวงหาคาตอบวา ระเบยบทางการเมองท�ดท�สดและเปนสากลท�สดน'นเปนอยางไร และเหนวาเปาหมายของชวตการเมองคอคณธรรม

� ลกษณะของปรชญาการเมองสมยใหม / เปนปฏกรยาท�มตอผลของครสตศาสนาท�แตกแยกออกเปนนกายตาง ๆ นอกจากน'ยงปฏเสธโครงรางของปรชญาการเมองคลาสสกวาเปนไปไมได

22/07/57

2

� ปรชญาการเมองสมยใหมและโลกปจจบน / นกปรชญาเมธสมยใหมมความเหนวา สงคมจะดข'นหรอเจรญข'นไดยอมข'นอยกบสถาบนในสงคม เชนสถาบนการปกครอง หรอ สถาบนทางเศรษฐกจ

กาเนดปรชญาการเมอง

� เปนแขนงหน�งของวชาปรชญา ( philosophy )

� ปรชญา หมายถง ความรกในปญญา ( love of wisdom ) หรอ การแสวงหาปญญา ( quest for wisdom )

� นกปรชญาคนแรกหรอนกปรชญาเมธ แสวงหาปญญาในเร�องของธรรมชาต ดงน'น ธรรมชาตจงเปนสาระของปญญา

� ธรรมชาต หมายถงอะไร ธรรมชาต หมายถง คณลกษณะ ( character ) ท�ส�งใดส�งหน�ง “ ม “ หรอ “ เปน “ หรอ “ กระทา”

22/07/57

3

ตอ

� ธรรมชาต เขาใจยาก ธรรมชาตเปนส�งท�ตองถกคนพบ การคนพบธรรมชาตหมายถง การแยกแยะปรากฏการณท 'งหลายออกเปนปรากฏการณท�เปนธรรมชาตและปรากฏการณท�ไมเปนธรรมชาต

� ปรชญาเมธ คอผท�แสวงหาและแยกแยะปรากฏการณดงกลาวออกจากกน

� กอนคนพบธรรมชาต มนษยอยกนดวยความเหน ( opinion ) อาจจะถกหรอผดกได โดยเฉพาะความเหนท�เช�อเถอตามกนมาและใหความสาคญวา เปนขนบธรรมเนยมประเพณ

ตอ

� การแยกแยะธรรมชาตและขนบธรรมเนยมประเพณจงเกดข'นพรอม ๆ กน กบการคนพบธรรมชาตและการเกดของปรชญา หรออาจกลาวไดวา

� ปรชญา คอ ความพยายามท�จะทดแทนความเหนดวยความรหรอความจรงอนเก�ยวกบธรรมชาตน �นเอง

� ชวตของมนษยกอนท�จะเกดปรชญา คอ ชวตท�มรากฐานอยบนขนบธรรมเนยมประเพณ โดยท �ว ๆ ไปแลว การมชวตท�มรากฐานอยบนขนบธรรมเนยมประเพณกคอ การยอมรบส�งท�ดคอส�งท�ไดมการปฏบตตอกนมาเปนเวลาชานาน และส�งท�เปนส�งท�ยอมรบกนมาชานานน' เปนสวนหน�งของตนเองและเปนของดอกดวย

22/07/57

4

ตอ

� กลาวโดยสรป กคอ ส�งท�ดโดยธรรมชาตน 'นยอมเกาแกกวาขนบธรรมเนยมใด ๆ ท 'งส'น เพราะธรรมชาตยอมมมากอนขนบธรรมเนยมท 'งปวง และ ธรรมชาตยอมอยเหนอขอจากดหรอขอเขตของส�งท�เรยกวา ประวตศาสตร สงคม ศลธรรม ศาสนา

โสเกรตส ( 469-399 B.C.)

� เปนผนาปญหาของมนษยมาเก�ยวโยงเขาดวยกน โดยต'งคาถามวา อะไรคอความด อะไรคอความกลาหาญ อะไรคอความยตธรรม

� การแสวงหาธรรมชาต ของความยตธรรมหรอความด และการต'งคาถามอ�น ๆ ท�เก�ยวโยงกบมนษยและชมชนการเมองน'แหละ คอจดเร�มตนของปรชญาการเมอง

� ขอสงเกต การศกษาประวตของโสเกรตส ผานงานเขยนของเพลโต จะพบวา โสเกรตส ชอบต'งคาถามวา อะไรคอ ? ตวอยาง

� อะไรคอตนไม ? และ น /นคอตนอะไร ?

22/07/57

5

ตอ

� ปรชญาของโสเกรตส กลายเปนปรชญาการเมองกเพราะ การกระทาท�มลกษณะเปน “ การเมอง “ น'น ไมวาจะเกดข'นในชมชนใด ยอมเปนการกระทาท�มงจะเปล�ยนแปลงหรอคงรกษาไว เม�อมงจะเปล�ยนแปลงกตองเปนการเปล�ยนแปลงไปสส�งท�ดกวา และเม�อมงท�จะรกษากตองมงรกษาส�งท�ดไว ไมใหเปล�ยนแปลงไปในทางท�เลวลง น �น คอ การกระทาทางการเมองยอมตองมความรในเร�องส�งท�ดและส�งท�เลวเปนเคร�องช'ทางเสมอ

� สรป ตองรวาอะไรคอด อะไรคอเลว อะไรคอความด ชวตท/ดของมนษยคอชวตอยางไร สงคมการเมองท/ดคอสงคมอยางไร

บดาของปรชญาการเมอง

� ไดแก โสเกรตส เพราะศกษาเร�องใกลตวของมนษยมากท�สด

� ปรชญาการเมอง ณ จดเร�มตนจงหมายถง ความพยายามท�จะทดแทนความเหนในเร�องธรรมชาตของการเมองดวยความรในเร�องธรรมชาตของส�งท�เปนการเมอง ท 'งยงเปนความพยายามท�จะตองรธรรมชาตของส�งท�เปนการเมองและระเบยบทางการเมองท�ถกท�ดดวยพรอม ๆ กน

22/07/57

6

ปรชญาการเมองคลาสสก

� โสเกรตส เปนผเร�มตน ผานทางเพลโตและอรสโตตล ( หรอเรยกรวมกนวาปรชญาการเมองคลาสสก )

� เปนการแสวงหาคาตอบวาระเบยบทางการเมองท/ดท/สดเปนสากลเปนอยางไร ? ประเดนการพจารณา คอ ประเดน ทางการเมองและประเดนทางศลธรรม

� เปาหมายสงสดของชวตการเมองคอ คณธรรม

� ทรรศนะของปรชญาเมธคลาสสก รฐท�ดท�สดจงไดแก รฐท�มการปกครองแบบอภชนาธปไตย ( aristocracy ) หรอรฐผสม ( mixed

regime )

ตอ

� จะเปนรฐท�ดท�สดได ข'นอยกบโอกาส และ โชคชะตา ( โสเกรตสใน Republic ของเพลโต ) กลาววา เม/อราชากลายเปนปรชญาเมธหรอเม/อปรชญาเมธกลายเปนราชาเทาน3น รฐท/ดท/สดจะเกดข3นได ( ถกวจารณวาเปนความฝน )

22/07/57

7

ปรชญาการเมองสมยใหม

� ถอกาเนดใน ศ.ต.ท� 16 , 17 เปนปฏกรยาท�มตอผลของครสตศาสนาท�แตกแยกออกเปนนกายตาง ๆ ( มการทาสงครามกลางเมองและสงครามระหวางรฐ ) เช�อมโยงแนวคดของเพลโต

� งานเขยนของแมคเคยวเวลลและฮอบส น'น ปรากฏชดวาเปนการเขยนตอตานผลลพธทางการเมองของการยดตามอดมการณของครสตศาสนา อนมรากฐานมาจากปรชญาการเมองคลาสสกอกทเพราะถงแมวาปรชญาเมธสมยใหมจะมความคดเหนท�แตกตางออกไปมากมาย แตส�งหน�งท�พวกเขามรวมกนกคอ การปฏเสธโครงรางของปรชญาการเมองคาลสสกวา เปนส�งท�เปนไปไมได

บดาของปรชญาการเมองสมยใหม

� คอ แมคเคยวเวลล ใหทรรศนะวา ปรชญาการเมองคลาสสกมขอผดพลาด ตรงจดท�วา ความคดท�วามนษยควรจะมชวตอยางไร ? เขาเหนวา การเร�มตนท�จดดงกลาว นาเราไปไดอยางมากกแคการพรรณนาถงรฐท�ดท�สด ท�ไมมโอกาสเปนไปไดในชวตจรง

� แมคเคยวเวลล ใหพจารณาใหมหมด คอใหพจารณาทกอยางจากแงของ “ ความเปนจรง “ คอมนษยเปนสตวท�เลวและจะตองถกบงคบใหเปนคนด คณธรรมไมใชส�งท�เกดข'นตามธรรมชาต แตเปนส�งท�เกดข'นในสงคม

� สรป คณธรรมจะเกดข3นตองศกษาอบรม

22/07/57

8

โธมส ฮอบส

� สาหรบ ฮอบส ปรชญา ไดแก การสะทอนความคดเก�ยวแกธรรมชาตและครสตศาสนา อนหมายถงความศรทธาในส�งท�มองไมเหน ลวนแลวแตเปนผลรายตอสนตสขในสงคมดวยกนท 'งค

� เขาเหนวา การเสรมสรางอานาจทางการเมอง ( cilvil authority) ให เปนอานาจสงสดในการตดสนวาอะไรคอส�งท�ดและส�งท�ช �ว และเปนอานาจท�ทกคนยอมรบ กฎหมายของบานเมองเหนอกวาธรรมชาต

� แนวคดของเขา จงเปนคณตศาสตร หรอ วทยาศาสตร เขาเหนวา จกรวาลไมมอะไรนอกจากวตถและการเคล�อนไหวของวตถ แมในการพจารณาตวมนษยกเชนเดยวกน

ตอ

� เขากลาวตอไปวา ภาระความรบผดชอบทกอยางท�เกดข'นในสงคม ตองเปนเร�องท�เกดจากขอตกลงรวมกนของมนษย แมแตการเกดข'นของสงคมการเมองกเปนผลของขอตกลง ( contract ) เพราะฉะน'นความยตธรรมกคอ การปฏบตตามสญญาหรอขอตกลงท�ไดกระทาไวกอนน �นเอง

22/07/57

9

จอนหน ลอค

� เขา รบเอาแนวคดของ ฮอบส ไปเกอบหมดเหลออยางเดยว คอ เร�องทรพยสน

� เขาเหนวา มนษยตองการรกษาชวตของตนเอง ส�งท�ตองการกคอ อาหาร หรอทรพยสน ดงน'น ความตองการของมนษยจงแปรสภาพไปเปนทรพยสน

� สรป มนษยมความเหนแกตว และ เร�องเสรภาพทางการเมอง อนเปนเง�อนไขสาคญของโอกาสท�ความปรารถนาจะเขาครอบครองยดถอส�งตาง ๆ มาเปนกรรมสทธCของมนษยจะเปนไปได

รสโซ

� เขา เหนวา ควรเปดโอกาสใหปจเจกชนในสงคมมโอกาสอางถงกฎแหงธรรมชาตเหนอกฎหมายของบานเมองได เขาไดเสนอโครงรางของสงคมการเมอง คอ สงคมการเมองท�ถกสรางข'นอยางสอดคลองกบกฎแหงธรรมชาตท�สด กจะทาใหกาเนดกฎหมายท�ยตธรรมโดยตวเอง

� เจตนารวม ( general will ) ของรสโซ จงอยท�วา เจตนารมณรวมจะไมมวนผด กลาวคอ เสยงของประชาชนซ�งเปนเสยงขององคอธปตย ยอมเปนเสยงท�ถกตองเสมอ และคนสวนมากมแนวโนมท�จะยอมรบวา ประชาธปไตยปจจบน คอ ววฒนาการข 'นสงสดของปรชญาการเมองสมยใหม

22/07/57

10

ปรชญาการเมองสมยใหมและโลกปจจบน

� ความเจรญกาวหนาทางวทย ฯ และการศกษา หรอ การรแจง ของประชาชน จงทาใหรฐท�ดท�สดในความหมายของปรชญา ฯ สมยใหม มความเปนไปได มากข'น

� ลดระดบเปาหมายของสงคม มาเปนเร/องของเสรภาพ จงต'งสมมตฐานวา รฐควรใหหลกประกนเร�องเสรภาพกบประชาชน ประชาชนแสวงหาเอาเองวาอะไรดท�สดสาหรบตนเอง

� ปรชญาเมธสมยใหมน3น สงคมจะดข'นหรอเจรญข'นไดยอมข'นอยกบสถาบนในสงคม เชน สถาบนการปกครอง หรอ สถาบนเศรษฐกจเปนใหญ ไมใชการอบรมบมนสยสรางบคคลอยางท�ปรชญาเมธคาสสกยดถอ

ตอ

� วทย ฯ เจรญกาวหนา จงพยายามเอาชนะธรรมชาต เม�อเอาชนะธรรมชาตได ทาใหมนษยมอานาจมากข'นในการตอบสนองความตองการของตนเอง

� แตความเจรญทางวทย ฯ กพสจนแลววา มปญหา เชน นวเคลยร ทาให คนท 'งโลกเกดความหวาดระแวง ( ความกาวหนาทางวทย ฯ มท 'งสรางสรรคและทาลาย ) ไมไดเกดข'นในอตราสวนเดยวกนกบความกาวหนาทางคณธรรมของมนษย

22/07/57

11

ฐานะของปรชญาการเมอง

� ในปจจบนน' ฐานะของปรชญาและปรชญาการเมองตกต �าลง เพราะ สงคมศาสตร ( social science ) ไดยอมรบเอาขออางทางวทยาศาสตรมาเปนขออางและบรรทดฐานของตนเอง

� สงคม ฯ ปจจบนถอวา ความรทางสงคม ฯ มหลกเกณฑอยางวทยา ฯ( scientific knowledge ) เทาน'นท�เปนความรอยางแทจรง

� สรป ตองพสจนหรอทดลองได วทย ฯ มองขอเทจจรง ( fact ) สงคม ฯ มอง คานยม ( value )

สาระของปรชญาการเมอง

� ปรชญาการเมอง

� ความคดทางการเมอง

� อดมการณทางการเมอง

� ทฤษฎทางการเมอง

� วธการศกษา

22/07/57

12

� ปรชญาการเมอง เปนการแสวงหาขอเทจจรงท�ปราศจากอคตและปลอดจากผลประโยชน พยายามนาเสนอส�งท�ตนเหนวาเปนความจรงทางการเมองและเปนสากล ท�ไมถกจากดโดยสถานท�และเวลา หากเปนส�งท�จะเพ�มพนความเขาใจในธรรมชาตของส�งท�เปนการเมองอยางแทจรง

� ความคดทางการเมอง ( political thought ) เปนการสะทอนความคด ความหมายใด ๆ หรอแมแตจนตนาการวาดวยหลกเบ'องตนทางการเมอง ใครกตามถารจกคดกลวนแตสามารถจะมความคดทางการเมองได

ตอ

� ย�งไปกวาน'น ในขณะท�ปรชญาการเมองเปนความพยายามท�จะรท 'งธรรมชาตของส�งท�เปนการเมองและระเบยบทางการเมองท�ด ความคดทางการเมองกอาจเกดข'นโดยเจตนาเพ�อสนบสนนหรอปองกนความเช�อในเร�องใดเร�องหน�งกได กลาวอกนยหน�งกวา ในขณะท�ปรชญาเมธทางการเมองสนใจใฝหาความจรงและสจจะ นดคดทางการเมองท�มใชปรชญาเมธ กอาจมความผกพนหรอสนใจเฉพาะกรอบระเบยบหรอนโยบายทางการเมองอยางหน�งโดยเฉพาะเทาน'น ความคดทางการเมองจงใกลเคยงกบอดมการณทางการเมอง ( political

ideology ) อาจกลาวไดวา เปนความคดทางการเมองท�มงผลในทางปฏบต ไมวาจะเปนการปกปกรกษาระบบการเมองท�เปนอย

22/07/57

13

ตอ

� หรอการวพากษระบบท�เปนอย เพ�อนาไปสการเปล�ยนแปลงและการเกดของระบบใหม

� ทฤษฎการเมอง มอยสองความหมาย ความหมายแรกใกลเคยงกบคาวา “ ปรชญาการเมอง “ อยางท�กลาวมาแลว และมผร จานวนไมนอยท�ใชคาสองคาน' เสมอนหน�งเปนคา ๆ เดยวกน สวนอกความหมายหน�ง ซ�งเพ�งเกดข'นในในตน ศ.ต.ท� 20 น'เอง หมายถง กฎแหงพฤตกรรมทางการเมองท�เปนสากล ท�นกรฐ ฯ สามารถนามาใชประโยชนในการทานายเหตการณในอนาคตได

ตอ

� ลกษณะเฉาะอกประการหน�งของปรชญาการเมองซ�งแตกตางจากความคดทางการเมอง อดมการณทางการเมอง หรอ ทฤษฎการเมอง ในความหมายท�วา เปนทฤษฎท�เปนระบบ ( systematic theory ) ไดกลาวมาแตตอนตนแลววา ปรชญาเมธจานวนไมนอยตระหนกดวา คนสวนใหญมกจะไมสามารถแยกส�งท�เปนของตนเอง ( ซ�งอาจะไมด ) ออกจากส�งท�ด ( ซ�งอาจจะไมไดเปนของตน ) การพยายามแสวงหาความจรงของปรชญาเมธโดยมงจะใหเปนประโยชนแกสวนรวมอยางแทจรง ไมใชแตเฉพาะกลมใดกลมหน�งโดยเฉพาะ

22/07/57

14

การศกษาปรชญาการเมองในประเทศไทยท3งในอดตและปจจบน

� ไมมหลกฐานชดเจนวาวชาน' เขามาในประเทศเม�อไร แตสนนษฐานไดวา ม นศ.ไทยไปเรยนตางประเทศกนมากและทยอยเดนทางกลบ บางสวนไดไปเปนอาจารย จงไดสอดแทรกไปอยในสาขาตาง ๆ และมการเร�มสอน รฐศาสตรในมหาวทยาลยตาง ๆ จงทาใหเร�มปรากฏวชาน'ชดเจนมากย�งข'น

� ระยะเร�มแรกไมมตารา ผสอนกใชตาราตางประเทศแปลมาสอน ผสอนสวนมากมกจะถายทอดส�งท�ตนรจากตาราไปส นศ. ในรปของประวตความคดเปนสวนใหญ

ตอ

� การศกษาวชาน'ของบานเรา ไมคอยมใครสนใจ เปนเพยงวชาประกอบหรอตวประกอบเทาน'น วชาน'ไมมพษมภยอะไร สวนมากเปนเร�องของชาวตะวนตกลวน ๆ

� ตอมาสงคมไทยมการเปล�ยนแปลงเกดข'นในระยะ สบกวาปท�ผานมา แทจรงแลว เร�องของปรชญาการเมองผกพนกบความพยายามท�จะตอบปญหาเก�ยวกบชวตท�ดของมนษย ชวตท�ของสงคม

� ปจจบนเร�มมผสนใจวชาน' เพ�มมากข'น เพราะสงคมไทยมการต�นตวทางการเมองเพ�มข'นอยางมาก มความจาเปนท�จะตองเนนการศกษาตวบท และเปดโอกาสให นสต ไดสมผสกบปรชญาการเมองมากข'น

22/07/57

15

ตอ

� หน'ท�ย�งใหญท�สดในชวตเรา กคอ หน'บญคณ

� ของขวญท�ย�งใหญท�สดในชวตเรา กคอ การใหอภย และความเมตตากรณา

� ขอบกพรองท�ใหญหลวงท�สดในชวตเรา กคอ การมองโลกในแงราย และไร เหตผล

� ส�งท�ทาใหอ�มอก อ�มใจท�สดในชวตเรา กคอ การใหทาน

� ( หลวงพอปญญานนทภข )

ปรชญาการเมอง ของไทยในมมมองของผสอน

� ปรชญาการเมอง เปนศาสตรท�เก�ยวกบการปกครองและการบรหารบานเมอง ความสมพนธระหวางผปกครองและผถกปกครอง

� วรรณคดสมยสโขทย ไดบงบอกถงรฐไวอยางชดเจน การเกดของทาวพระยาหรอ king เปนผปกครองบานเมอง พดถงเร�องการแบงชมชน การแบงกลมชน เปาหมายของการปกครอง ยทธศาสตรทางการปกครองและการดาเนนงานการปกครอง

� การกาเนดของKing ถอวาบคคลในชมชนไมอยในศลในธรรม จงตองหาคนดมาเปนใหญคอยวากลาวตกเตอนและตดสนความ ปกปองคมครอง ซ�งเอกสารหลกฐานดงกลาว อยในพระราชนพนธ เร�อ “ ไตรภมพระรวง “

� เม�อ king ไดข'นปกครอง มการแบงช 'นของบคคลตามมา แบงไดดงน'

22/07/57

16

ตอ

ก. พวกพราหมณ หรอ นกบวช มองเหนอนจจง จาศล ตดความโลภ ข. พวกแพศย พวกคาขาย ไดรบแจกท�ดน กเกบรกษาท�ดนไวดวยความชอบธรรม ค. พวกพรานและศทร มชวตอยดวยการลาสตว เปนอาหารเล'ยงชพสาหรบอาณาจกรสโขทย นางนพมาศ ไดบรรยายไววาประชาชนประกอบดวย ๔ ตระกลใหญ ก. ตระกลทหาร ข.ตระกลพลเรอน ค.ตระกลคหบด ง. ตระกลขตตยะถงแมสโขทยจะแบงชนช 'นดงกลาว แตจดมงหมายของการปกครอง ทาอยางไรจะใหประชาชนม

ความสข ( ดจากศลาจาลก ฯ )

ศลาจาลกของพอขนรามคาแหง

� กลาววา “ เมองสโขทยน'ด ในน 'ามปลา ในนามขาว พอเมองบเอาจกกอบในไพรลทาง.....ไพรฟาหนาใส “

� นางนพมาศ บรรยายวา “ พระรวงเจาทรงทาบานเมองใหล 'าเลศ สวสดมงคล “ เพ�อ “ ไพรฟา ขาแผนดนไดความสข “ อาณาประชาราษฏรปราศจากภยนตรายราชศตรภายนอกภายในกมไดกาเรบใหเดอดรอน “

� ในไตรภมพระรวง กลาวถง King วา � “ ผแลวาทาวพระญาองคใดแลเสวยราชสมบตแลว แลทาความชอบไส ไพรฟาขาไท

ท 'งหลายกอยเยนเปนสข “� “ ทาวพระญาท 'งหลายจงต'งอยในทศพศราชธรรมท 'ง 10 ประการ อยาใหขาด “ คอ� การใหทาน / ความประพฤตท�ดงาม / ความเสยสละ / ความซ�อตรง / ความออนโยน /

ไมหมกมนในความสขสาราญ / ความไมโกรธ / ไมขมเหงเบยดเบยนผอ�น / มความอดทนเขมแขงไมทอถอย / ความไมคลาดธรรม

22/07/57

17

� “พอขนรามคาแหงทรงปลกเล'ยงฝงลกบานลกเมองน'นชอบดวยคณธรรมทกคน “ ( นางนพมาศ ไดบรรยายไว )

ไตรภมพระรวง กลาวถงกฎระเบยบท�ควรปฏบตอยางยตธรรมดงน'

� “ ดกรชาวเจาทาวพระญาท 'งหลาย ประการหน�ง ดวยไพรฟาขาไทราษฏรท 'งหลายทาไรไถนากนในแผนดนเราน' เม�อใดเขาน'นเปนรวงไส ใหผดเขญใจช�อน'นไปดปนคาโดยอดมเทยบน'นแลกระทาขาวเปลอกน'นเปน สบสวน แลเอาเปนหลวงน'นแตสวนหน�งแล เกาสวนน'นใหแกเขาแล ผแลเหนวาเขามไดเขาน 'นไสมควรเอาแกเขาเลย อนหน�ง ควรใหเขาสกสวนแกไพรแล ทแกลวทหารท 'งหลายเดอนแลหกคาบจงพอกน อยาใหเขาอดอยาก ผวาจะใหกระทาการอนใด ๆ ไส ใหใชแตพอบงควร แลอยาใชเขาหนกหนาใหล 'าเหลอใจ ผผใดเถาแกไส ผน 'นบมควรใชเขาเลย ปลอยเขาไปตามใจเขาแล อนหน�ง ดวยอนสนสวยแกราษฏรท 'งหลายไสใหเอาโดยโบราณทาวพระญาท 'งหลายแตกอน อนน'นแลผเถาผแกท 'งหลายสรรเสรญวาชอบธรรมน'น บมควรเอาย�งเอาเหลอไปเลย ผวาเราเอาของเขาใหย�งใหเหลอไปไส แลทาวพระญาผใดและจะมาเสวยราชยภายหยาเราน'น จกไดเอาเปนอยางแลทาเนยมสบไป ๆ กนไป แลจะไดบาปแกเราน'หนกหนา เพราะวาเราทาความอนมชอบธรรมฝงน'ไวกบแผนดนแล

22/07/57

18

ตอ

� อนหน�ง ไพรฟาขาไทท 'งหลายอนอยแวนแควนแดนดนเมองเรา ผแลวาเขาจะไปคาขายกนกด แลวาเขาหาทนบมได แลเขามาหาขอเราผเปนเจานายแลขอกเงนทองไปเปนทนคาขายกนด �งน 'น เราผเปนทาวพระญาน'ควรปลงเงนทองในทองพระคลงน'นใหแกเขา แลวาเขาเอาไปมากนอยเทาดด ใหตราเปนบาญชไวแตตน ๆ ปใส เราผเปนไทบมควรเอาเปนดอกเปนปลายแกเขาเลย ควรใหเรยกเอาแตเทาทนเกาน'นแลคนแลภาษแลดอกน'นอยาไดเอาของเขาเลย

� อนหน�ง ผเปนทาวเปนพระญาควรใหทรพยสนแกลกแกเมยชาวแมชาวเจาผใหญผนอยท 'งหลายเพ�อเปนสะเบยงเบ'ยเล'ยงของเขากนอยเปนกาลง เปนเคร�องแตงแงแผตนน'นควรใหแกเขา เขาจงเตมใจเขา แลเราผเปนทาวพระญา อยาควรคดเสยดายทรพยน 'นเสย

� อนหน�ง เม�อเราน �งอยไส เม�อแลลกขนท 'งปวงเขาเฝาน'น ผเปนทาวพระญาน'แมจะพภาษเจรจาส�งใดกดอยาเจรจามาก แมนจะย'มแยมดวยส�งใด อยาย'มแยมมากแตพอประมาณ เถดเรงใหเราราพงเถงความชอบอยาไดประมาทลมตนเลย

ตอ

� แมจะบงคบถอยความของขาไพรฟาขาไทท 'งหลายไส อยาวาโพน ๆ วา พ' ๆ ดาตกน บงคบถอยความใหถกถวนโดยธรรม พจารณารปความน'นแตตนจนปลายใหตลอดรอดแลว จงบงดบดวยใจอนซ�อตรงน'นแล

� อนหน�ง ใหเล'ยงดรกษาสมณพราหมณแลนกปราชญราชบณฑตผรธรรม สมนพราหมณแลนกปราชญบณฑตผรธรรมมาน'นใหน �งอยท�สง แลวจงถามเถงธรรมอนประเสรฐน'นแล “

� น'คอตวอยางของ ก.ม. หรอ หลกปฏบตท�ตราไวเพ�อปองกนมใหคนกระทาผด หรอถากระทาผดกจะไดวนจฉยความผดและโทษตาม ก.ม.

22/07/57

19

เสรภาพในสมยพอขน

� ปรากฏในศลาจาลกวา “ ใครจกใครคาชางคา ใครจกใครคามาคา ใครจกใครคาเงอนคาทองคา “ น�คอหลกเสรภาพ

� “ ท�ปากปตมกระด�งอนหน�งแขวนไวห 'น ไพรฟาหนาปกกลางบานกลางเมองมถอยมความเจบทองของใจ มกจกกลาวถงเจาขนบไร ไปล �นกระด�งอนทานแขวนไว พอขนรามคาแหงเจาเมองยนเรยก เม�อถามสวนความแกมนดวยซ�อ “ น�คอ หลกความเสมอภาค หลกความยตธรรม และความหวงใยรกใครตอประชาชน

การตางประเทศ

� นางนพมาศ ฯ บรรยายวา “ ประการหน�งพระนครประเทศเอกราช ๒ – ๓ พระนครกมบาง มากกวา สบราชธานกมบาง อาณาเขตใกลและไกลกด สมเดจพระเจาแผนดนตางประพฤตตามราชประเพณ ยอมนบถอวา ราชสมพนธไมตรแลมตรไมตรซ�งกนแลกนตางแตงทตานทตจาทลพระราชสาสน สงเคร�องราชบรรณาการไปมาจาเรญทางพระราชไมตรเย�ยมเยยนกนตามกาหนดมไดขาดท 'งสองฝายฟา โดยน 'าพระทยไมมความรงเกยจวาตางชาตตางภาษา ความสวสดจาเรญกบงเกดแกมหานคร บรรดาซ�งเปนทางไมตรกนน'น อนวาสมณชพราหมณไพรฟาขาแผนดน กอยเยนเปนสข ลกคาพาณชยกไปมาซ'อขายถงกนโดยสะดวก หาความวบตอนตรายส�งใดส�งหน�งไม บานเมองกบรบรณไปดวยสภาพส�งของเคร�องใชตาง ๆ มเงนแลทองเปนตน “

� นบวาวรรณคดไทยสมยสโขทยฉายแสงแหงปรชญาสาขาตาง ๆ ตามท�ผสอนๆ ได นาเสนอมา นสตคงไดรบสาระ ความคดสาคญของปรชญาไทย ไวเปนฐานแหงการดาเนนชวต

� ( ขอบพระคณขอมลบางสวนจากทาน ศ.ดร.สาเรง บญเรองรตน )

22/07/57

20

อภปรชญา เปนศพทบญญตข�นมาใชแทนคาภาษาองกฤษวา “Metaphysics”

อภปรชญาความหมาย

คาน�เกดข�นคร�งแรกกอน ค.ศ. 70 ป โดยนกคดช8อวา “แอนโดรนคส” เม8อเขารวบรวมผลงานของอรสโตเตล เพ8อจดเรยงไวตามลาดบ คอ วทยาศาสตร ทฤษฎการเมอง จตวทยา เปนตน และจดขอเขยนท8วาดวยเร8องเทววทยา ธรรมชาตของความเปนจรง ไวหลงฟสกส จงเรยกวา “หลงฟสกส”(after physics)

ในภาษากรก เรยกวา “Meta ta Physics” คาวา

“Meta” แปลวา ภายหลง (after) เหนอกวา ไกลออกไป เลยออกไป (above)

ตอมานกคดชาวเยอรมนช8อวา “โบธอส” ไดเปล8ยนมาใชคาภาษาลาตนวา “Metaphysica” และกลายมาเปนคาวา “Metaphysic” ปจจบน

22/07/57

21

ขอบขายของอภปรชญา

อภปรชญาพยายามแสวงหาความรเพ8อตอบปญหาเก8ยวกบแกนแท หรอ “อนตมสจจะ” หรอปฐมธาต (first element)ของสรรพส8ง เชน ชวต โลก จกรวาล และธรรมชาต เปนตน

ทศนะทางอภปรชญาเก8ยวกบเร8องปฐมธาต สามารถแบงออกไดหลายทฤษฎ

ทฤษฎทางอภปรชญา

สสารนยม

จตนยม

ธรรมชาตนยม

อนตนยม

จกรกลนยม

นวนยม

22/07/57

22

สสารนยม

มทศนะวา สสารหรอพลงงานเปนปฐมธาตหรอเปนพ�นฐานท8สดของสรรพส8งสวนจตเปนเพยงปรากฏการณของสสารเทาน�น

ความรสกนกคดเปนเพยงปฏกรยาทางเคมของการทางานทางสมองเทาน�น ส8งท8เรยกวา “จต” ไมถอวามอยจรง

พฒนาการของสสารนยม1. ธาเลส

ปฐมธาตของสรรพส8งคอ “น�า”

2.อานกซมานเดอร

ปฐมธาตของสรรพส8งคอ “สสารท8ไรขอบเขต”

(Anaximander)(Thales)

22/07/57

23

3. อานกซมนส

4. เอมพโดคลส

มทศนะวา พ�นฐานของสรรพส8งคอ “อากาศ” หรอ “ไอน�า”

มทศนะวา ธรรมชาตประกอบดวยปฐมธาต ท�ง 4 คอ ดน น�า อากาศ และไฟ

มพลง 2 อยางท8ทาหนารวมตวหรอการแยก ตวของธาต 4 คอ “ความรก” และ “ความชง”

5.เดโมครตส สสารนยมพฒนาการมาถงจดสดยอดของความคดเม8อเดโมครตสเสนอวา ทกอยางเกดข�นจากตวตอเลกๆ ท8มองไมเหนดวยตาเปลาเปนตวตอท8คงทนและไมมวนเปล8ยนแปลง เขาเรยกหนวยท8เลกท8สดน�วา “อะตอม” (Atom)

อะตอม ในภาษากรก หมายถง “แบงแยกไมได” หรอ “ไมสามารถตดทอนได” อะตอมมจานวนไมจากด บางอะตอมกลมเรยบ บางอะตอมหยกหรอบด คณสมบตเหลาน�ทาใหมนสามารถรวมตวกนไดและกลายเปนส8งตางๆ ไดทกอยาง แตทกอะตอมจะคงอยเชนน�นตลอดไป

22/07/57

24

เดโมครตสมองวา วญญาณเกดจาก “อะตอมวญญาณ” หรอ “ปรมาณวญญาณ” อะตอมเหลาน�แผซานไปท8วรางกายทาหนาท8อานวยการความเคล8อนไหวของอวยวะในรางกาย เชน ปรมาณวญญาณสมอง ทาหนาท8คด ปรมาณสวนหวใจทาหนาท8โกรธ ปรมาณสวนตบทาหนาท8สรางตณหา

ปจจบนนกวทยาศาสตรสายฟสกสคนพบวาอะตอมสามารถแบงแยกเปน “อนภาคพ#นฐาน”เราเรยกอนภาคพ#นฐานเหลาน#วา “โปรตอน, นวตรอน” และ “อเลกตรอน”

แตจากการทดลองของเมอรเรย เจล-แมน (Merry Gell-Mann) โดยการยงโปรตอนพงชนโปรตอนตวอ9นๆ หรออเลกตรอนดวยความเรวสง ยงพบวายงมอนภาคเลกจ<วท9ประกอบอยภายในโปรตอนหรออเลกตรอน จลอนภาคเหลาน# เรยกวา “ควารค” (Quark)

Stephen Hawking: Hunter of the quark

Quark

22/07/57

25

ขอสงเกตคอ “อะตอม” (atom) ในความหมายเดมน#น มความหมายวา “แบงแยก ไมได”หรอ “ทอนลงไมได” ถา “ควารค” (quark)คออนภาคเลกจ<วท9ไมสามารถแยก ยอยออกไปไดอกหรอไมสามารถตดทอนไดอกแลว อาจกลาวไดวา “อะตอม” ในความหมายเดมท9เดโมครตสเสนอไว กคอ “ควารค” น9นเอง คอปฐมธาตของสรรพส9ง

atom quark

ลกษณะของสสาร

1. สสารเปนส8งท8ครองท8

คอ ตองแผตวไปในท8วาง มอย ณ จดใดจดหน8ง ถาวตถช�นหน8งครองท8อย ณ ท8ใดท8หน8งแลว วตถช�นอ8นจะครองท8น�นในเวลาเดยวกนไมได

2. สสารเปนส8งท8ครองเวลา

คอ ตองมอย ณ เวลาใดเวลาหน8ง จะมตลอดเวลาไมได น8นคอ เปนส8งท8เปล8ยนแปลงตลอดเวลา เราจงพดไดวา ดวงอาทตย ดวงจนทร โลก ภเขา จนถงเมดทรายไมมอะไรคงท8

3. สสารเปนส8งท8รจกไดดวยประสาทสมผสท�ง 5 คอ ตา ห จมก ล�น กาย

22/07/57

26

๒. จตนยม (Idealism)

ชาวจตนยมมทศนะวา มนษยมสวนประกอบ ๒ สวน คอ กาย (Body) และจต (Mind) แตสวนท8แทจรง คอ “จต”

จตหรอส8งท8เรยกวา “วญญาณ” เปนอมตะ ไมมความเส8อมสลายเหมอนรางกาย

ชาวจตนยมเช8อวา ตวบญชาการมใชรางกาย (สมอง/หวใจ) แตเปนจต ท8เปนตวส8งการฉะน�น จต หรอวญญาณจงเปนความจรงแทของส8งมชวต

มนษยในทศนะของจตนยม

สภาพความเปนจรงของมนษย เรยกวา “อสสาร” เรยกอกอยางหน8งวา “จต” “วญญาณ”

อสสารหรอจตมลกษณะเปนอมตะ ไมเปล8ยนแปลงไปตามกาลเวลา

มนษยและโลกเปนเพยงภาพของการแสดงออกของจตเทาน�น หรอเรยกอกอยางหน8ง คอ ส8งท8เรยกวา“สสาร” เปนเพยงมายาภาพของ “จต” เทาน�น

22/07/57

27

มนษยมการรเร8ม มความคด ความรสกสขและทกข เปนตนส8งเหลาน�เปนตวการท8ทาใหมนษยมความตางจากวตถ/ส8งอ8นๆ และตวส8งการน�กคอ “จต” ถาปราศจากจต ส8งเหลาน�จะไมสามารถรเร8ม/เคล8อนไหวได

มนษยมการเรยนร มความรสกรก เกลยด เปนตน จตนยมจงเช8อวา จตเปนตวการทาใหมนษยรจกเรยนร คดคน และมอารมณความรสกได

จตสามารถสมผสคาของส8งเหลาน�ได ซ8งตางจากสสารนยมท8มองวา คาทางศลธรรม เปนส8งท8ไมมอยจรง เปนเพยงเร8องท8สมมตข�นมาในสงคมเทาน�น

จตนยมเช8อในคาทางศลธรรมและจรยธรรมวามอยจรง คอมนษยมความรสกขดแยงในคาของความดและความช8ว

ฉะน�นปฐมธาตของสรรพส8งและความจรงแทตามทศนะของจตนยม จงเปนส8งท8เปน“นามธรรม”ท8อาจเรยกวา “จต” “วญญาณ” “อสสาร”

22/07/57

28

๓ ธรรมชาตนยม (Naturalism)

ธรรมชาตนยมเรยกอกอยางหน8งวา “ปรชญาสจนยม” แนวคดน�มความเช8อวา“ส8งธรรมชาต” หรอ “ส8งในระบบอวกาศ-เวลา” ในโลกหรอจกรวาลเทาน�นเปนความจรงแท ส8งท8ไมใชส8งธรรมชาตและปรากฏการณธรรมชาตน�นไมเปนจรง

ส8งท8เรยกวา “ส8งธรรมชาต” หมายถงอะไร?

“ส8งธรรมชาต” ตองเปนส8งท8ดารงอยในอวกาศ-เวลา ส8งท8เรยกวา “พระเจา” “นรก” “สวรรค” เปนส8งท8อยนอกเหนอธรรมชาต ส8งเหลาน�ไมเรยกวา “ส8งธรรมชาต”

22/07/57

29

แตคาวา “ส8งธรรมชาต” มความหมายท8กวางกวาคาวา “สสาร” ตามความหมายของ สสารนยม แตโลกแหงความจรงของธรรมชาตนยมและสสารนยมกมความคลายกน และแยงกบจตนยม

ตามทศนะของธรรมชาตนยม คาวา “สสาร” น�นไดเปล8ยนเปน “ส8งธรรมชาต”

-เปนส8งท8เกดข�นและดบลงอยางมเหตผลและสาเหตน�นกเปนส8งธรรมชาตดวย

-ส8งท8เกดข�นและเปล8ยนแปลงยอมตองมสาเหต และสาเหตกตองเปนสาเหตธรรมชาต คอสามารถรบรไดประสาทสมผส

-ส8งท8อยนอกเหนอจากอวกาศ-เวลา เชน พระเจา เปนตน เปนส8งท8อยนอกเหนอจาก ธรรมชาตจงมใชสาเหตของการเปล8ยนแปลงเพราะส8งเหลาน�ไมมอยจรง

22/07/57

30

ธรรมชาตนยมยอมรบวธการทางเหมอนกบสสารนยมเพราะท�งคถอวา วทยาศาสตรเทาน�นท8จะใหความรท8แทจรงแกมนษยได

แตสสารนยมใหความสาคญกบวทยาศาสตรมากกวาธรรมชาตนยม เพราะสสารนยมยอมรบทฤษฎอะตอมและการเคล8อนไหวของอะตอมโดยใชส8งเหลาน�เปนเคร8องมออธบายทกส8งเก8ยวกบมนษย โลกและจกรวาล

ธรรมชาตนยมมองวา ววฒนาการในระบบจกรวาลทาใหเกดมส8งใหมๆ ข�นมา เปนส8งใหมมคณสมบตใหม มคณภาพใหม

ส8งเหลาน�ไมสามารถทอนลงเปนอะตอมและการเคล8อนไหวของอะตอมได ธรรมชาตนยมจงเหนวา มบางส8งบางอยางในโลกท8มอยจรง แตไมสามารถอธบายไดดวยวธการทางวทยาศาสตร

ธรรมชาตนยม จงเช8อในความหลากหลายของจกรวาลวามจรง และความเช8อน�จดเปน “พหนยม”ซ8งตรงกนขามกบสสารนยมท8มความเช8อแบบ “เอกนยม”

22/07/57

31

อนตนยม (อนตะ แปลวา จดหมาย) เช8อวา โลกมจดหมายปลายทาง โดยมองวา การเปล8ยนแปลงของทกอยางมจดหมายในตวเอง

การเปล8ยนแปลง หมายถง การเปล8ยนแปลงจากภาวะจรงไปสภาวะแฝงท8มอยในแตละส8ง เชน ไข ไขจดวาเปน “ภาวะจรง” แตความเปนจรงส8งอ8นๆ เชน ไก เปนตน ยงอยใน “ภาวะแฝง” ท8รอวนแสดงออกมา

๔ อนตนยม

ตามทศนะของอนตนยม การเปล8ยนแปลงของส8งหน8ง คอ การท8 “ภาวะแฝง” (ไข) ของส8งน�นไดกลายเปนภาวะจรง (ไก) การเปล8ยนแปลงเปนเพยงทางเดนของสภาพแฝงมาสสภาพจรง

ฉะน�น ทกส8งในจกรวาลมอยโดยมจดมงหมายไมมอะไรเกดข�นอยางลอยๆ กเพราะวา ธรรมชาตน�นมระเบยบแบบแผน

การเคล8อนไหวของจกรวาลเตมไปดวยความยงเหยงแตกมระเบยบแบบแผน

22/07/57

32

จกรกลนยมมองวา การท8ส8งๆ หน8งเคล8อนไหวหรอเปล8ยนแปลงไปไมใชเพราะทกส8งกาลงดาเนนไปอยางมจดหมาย แตมส8งภายนอกตวมา “ผลก” ใหเปนไป เรยกการเปล8ยนแปลงแบบน�วา “การเปล8ยนแปลงแบบจกรกล”

โลกหรอจกรวาลกเหมอนกบเคร8องจกรกลขนาดใหญ และดาเนนไปตามระเบยบท8มนจะตองเปน แตการเปล8ยนแปลงในจกรวาลไมไดกอใหเกดส8งใหมข�นมา เปนแตเพยงความสลบซบซอนท8มมากข�นเทาน�น

๕.จกรกลนยม

ทกส8งดาเนนไปตามกฎเกณฑท8แนนอนตายตว ย8งเรามความรในกฎเกณฑน�นๆ มากข�นเทาใด เรากจะย8งสามารถคาดหมายเหตการณลวงหนาไดเทาน�น

ส8งท8เราเหนทกอยางในโลกไมถอวามอะไรใหมเกดข�น และไมมอะไรสญ มแตการเคล8อนไหวของอนภาคเลกๆ ท8กระทบกระท8งกนกอใหมการเกดการเปล8ยนแปลงและการดบของทกส8งฉะน�น การเปล8ยนแปลงจงเปนเพยงการเคล8อนไหวของอะตอมหรออนภาคเลกๆ เทาน�น

โลก

จกรวาล

อะตอม

22/07/57

33

นกคดท8สนบสนนจกรกลนยม คอ ไฮแซก นวตน ซ8งมองวา แรงท8ทาใหแอปเปลตกลงสพ�นโลกกบแรงท8ทาใหโลกหมนรอบดวงอาทตยน�นเปนแรงเดยวกน อยภายใตกฎเดยวกน

สวนเคร8องมอในการอธบายและแสวงหากฎของส8งตางๆ ท8เคล8อนไหวในจกรวาลตามทศนะของจกรกลนยมกคอ คณตศาสตร

ลกษณะสาคญของการเปล8ยนแปลงแบบจกรกลนยม

๑ การเคล8อนไหวเปล8ยนแปลงท8เกดข�นกบส8งใดส8งหน8ง เกดจากการผลกดนจากภายนอก

๒ ทกส8งดาเนนไปอยางไรจดหมาย

๓. ความเปล8ยนแปลงท8เกดข�นในจกรวาลมไดกอใหเกดอะไรใหมข�นมา

๔ จกรกลนยมเช8อวา โดยหลกการเราสามารถคาดหมายปรากฏการณท8จะเกดข�นในอนาคตได

22/07/57

34

นวนยม เรยกอกอยางหน8งวา “ทฤษฎววฒนาการแบบกาวกระโดด” (emergent evolution)

นวนยมมทศนะวา สรรพส8งยอมดาเนนไปตามกฎท8ตายตวเหมอนกบจกรกลนยม แตนวนยมมองตางออกมาคอ การเคล8อนไหวหรอการเปล8ยนแปลงน�นไดทาใหเกดส8งใหมข�นมา

การเปล8ยนแปลงเปนไปแบบววฒนาการ และทาใหเกดคณสมบตใหมข�นมา เปนการขยายไปสระดบใหม คณภาพใหมอยางไมหยดย�ง

๖. นวนยม

ทฤษฎนวนยมแบงระดบของจกรวาลออกเปน ๖ ระดบคอ

๑ อนภาคปฐมภม ๒ อะตอม

๓ โมเลกล ๔ เซลล

๕ สตวท8ประกอบดวยหลายเซลล

๖ สงคมมนษย

22/07/57

35

อนภาค

อะตอม

โมเลกล

เซลล

สตวหลายเซลล

สงคมมนษย

ทฤษฎนวนยมแบงระดบของจกรวาลออกเปน ๖ ระดบคอ

คาวา “ใหม” ในทศนะของนวนยม หมายถง ส8งท8ทอนลงไมได เชน ไฮโดรเจน และออกซเจน

สองส8งน�มคณสมบตเปนของตวเอง แตงเม8อรวมกนเขาเปนโมเลกลของน�า กจะมคณสมบตใหมเกดข�น เชน ดบไปได เปนไอน�า เปนตน ซ8งคณสมบตเหลาน�ไมมอยในไฮโดเจน และออกซเจน