ความรทวไปเกยวกบหองสมด

ประวตหองสมด หองสมดนบเปนศนยรวมวชาการของการสอสารนเทศในยคแรกเรมมการบนทกเรองราว และสารนเทศดวยตวอกษร ประวตของหองสมด มควบคไปกบประวตของการเขยนหนงสอ พฒนา การของการบนทกสารนเทศยอนหลงไปกวา 6,000 ป มนษยในสงคมสารนเทศยค แรกจดหรอบนทกสารนเทศบนกระดก แผนดนเหนยว โลหะ ขผง ไม กระดาษปาไปรส ผา ไหม ขนสตว หนงสตว จนกระทง สารนเทศไดพฒนาในระยะหลงดวยการบนทกลงบน กระดาษ แผนฟลม พลาสตก และแผนจานแมเหลกในปจจบน

สารนเทศทจดเกบพอแบง ไดเปน 4 ประเภท คอ 1. หองสมดดนเหนยว (Libraries of Clay หรอ House of Clay Tablets) เปนหองสมดยคแรกทเกดขนในสมยอาณาจกรเมโสโปเตเมยโบราณเรอง อำานาจซงปจจบนเปนทตงของประเทศอรก ซเรย และตรก ประชาชนชาวเมโสโปเตเมย ไดคนพบวธการจดสารนเทศใหคงทนอยไดนาน ดวยการขดเขยนอกษร ลงบน แผนดนเหนยวซง เปยกอยแลวนำาไปทำาใหแหง หรอเผากลายเปนสารนเทศเพอการเรยนรของคนในชาตยคนน และเปนประโยชนตอการศกษาของคนในปจจบน มการสรางหองสมดเพอเกบรกษาแผนดนเหนยวไวในวด ในวง ในบาน และในททำาการ ของรฐบาล เรองราวสวนใหญทบนทก ไดแก วรรณกรรม นยาย กาพย กลอน ตาง ๆ และเรองราวทางศาสนา หองสมดดนเหนยวทมชอเสยง ไดแก หองสมดประจำาวหารของนาบ ใน สมยของพระเจาซารกอนท 2 สารนเทศทอานไดจากแผนดนเหนยว มเรองราวทนาสนใจหลายเรองไมวาจะ เปนเรองประวตศาสตร การเมองการปกครอง ของสงคม ในยคนน เปนทนาเสยดายทยงไม สามารถถายทอดขอความทบนทกไวไดหมด และสอสารนเทศประเภทแผนดนเหนยว กเรม เสอมสภาพ

ไปตามกาลเวลา และขาดผทมความสามารถในการอานอกษรคนฟอรมทใชบนทก ทำาใหคนในสมยปจจบน จะตองหาวธการทถายทอดสารนเทศทมนำามาใชประโยชนเพอการ ศกษาคนควาตอไป

2. หองสมดปาไปรส (Libraries of Papyrus) หองสมดประเภทนเกบรวบรวม บนทก เรองราวและเหตการณตาง ๆ จากวสด ททำาจาก กระดาษปาไปรส ซงชาวอยปตร จกทำาขนโดยนำาตนออซงมมากแถบลมแมนำาไนล เรยกวา ตนปาไปรส เรองราวทชาวอยปตบนทกไวในมวน กระดาษปาไปรส เปนเรองทเกยวกบ ศาสนาการปกครอง ศลธรรมจรรยา บทละครศาสนา ตำารายา และคณตศาสตร เปนตน มวนปาไปรสสงประมาณ 1 ฟต ยาวประมาณ 20 ฟต มวนเกบไวในกลองดนเหนยวหรอ โลหะทรงกระบอก เชอกนวา หนงสอมวนทเกาทสดของอยปต ไดแก Prisse Papyrus ซงเปนบนทกสภาษตของปตาหเทป(Ptahhatep) นกปราชญ ชาวอยปต ซงเขยนขน ราว 2,880 ปกอนครสตกาล ปจจบนเกบรกษาไวทหอสมดแหงชาตฝรงเศส สวนหนงสอมวนทยาว ทสด ไดแก Harris Papyrus I มความยาวถง 133 ฟต ปจจบนเกบรกษาไวทหอสมดแหง ชาตองกฤษ ความรจากเอกสารปาไปรสทเปนทกลาวขานในการศกษาความจรงหลงความตาย ไดแกมวนกระดาษปาปรสทมชอวา คมภรมรณะ ไดรบการแปลเปนภาษาตางๆ ทวโลกแลวยง ทำาใหเหลา นกโบราณคด ไดทราบแนวความคดของจตและวญญาณของชาวอยปตสมยโบราณวามแนว ความคดเกยวกบเรองนอยางไร หองสมดปาไปรส ทรจกกนดจากการศกษาและคนพบทางโบราณคด ไดแก หอสมด แหงเมองกเซท (Gizeh) ซงสรางเมองราว 2,500 ปกอนครสตกาล หอสมดทเมอง อามารนา (Amarna) สรางเมอราว 1,350 ปกอนครสตกาล และหอสมดทเมองธบส (Thebes) เปนตน กรกเปนอกประเทศหนงทสรางหอสมดสวนตวไวมาก ไดรวบรวมมวนปาไปรสไวมากมาย และหองสมดทมชอเสยงมากทสด ในสมยยคกรกรงเรอง คอ หองสมดแหงเมอง อเลกซานเดรย (Alexandria) เปนหอง

สมดทรวบรวม เอกสารสำาคญเปนภาษาอยปต ฮบร กรก และภาษาอน ๆ ประมาณเจดแสนมวน นบเปน หองสมดทใหญและสำาคญทสดของโลกสมยโบราณ

3. หองสมดแผนหนง (Libraries of Parchment) การบนทกเรองราวตาง ๆ ในสมยโบราณ นอกจากจะบนทกลงบนแผนกระดาษ ปาไปรสแลว ยงมการบนทกเรองราวตาง ๆ ลงบนแผนหนงอกดวย การใชแผนหนงเปนวสดสำาหรบการเขยน เกดจากในสมยพระเจาปโตเลมท 5 ของอยปต ซงครองราชยในราว 200 ปกอนครสตกาลไดทรงสงหามมใหอยปต สงกระดาษปาไปรสออกขายตางประเทศ เพอปองกนมใหชาต อนๆมความเจรญทดเทยมกบอยปต เมอกระดาษปาไปรสเรมขาดแคลนประกอบกบมวนปาไปรสไมสะดวกแกการเขยนและ การอาน พระเจาเปอรกามม (Pergamum) แหงกรกจงทรงดำารคดหาวธฟอกหนงใหเหมาะ แกการเขยนและสามารถเขยนไดสองหนาซงเรยกวา กระดาษหนง (Parchment) การใช หนงเพอเขยนหนงสอจงใชทวไปในยโรปตงแตนนมา และเนองจากแผนหนงจะมวนแบบแผน ปาไปรสไดยาก และ ไมสามารถนำาเอามาตอกนใหยาวได จงมการคดหาวธเอาแผนหนงมา วางซอนกนเยบเปนเลมเรยกวา โคเดกซ (Codex) หองสมดทรวบรวมแผนหนงทสำาคญ คอ หองสมดเมองเปอรกามมในเอเซยไมเนอร

4. หองสมดยคปจจบน (Libraries of papers) อารยธรรมของโลกได เจรญกาวหนาไปอยางไมหยดยง จากววฒนาการเกบหนงสอ

ในรปวสดตาง ๆ ในหองสมดสมย โบราณ ยงมการจดเกบหนงสอประเภทตาง ๆ เพมเตมมากขน อยางไรกด ชวงทหองสมด มความซบเซามากทสด ไดแก ยคกลางในทวปยโรป กจการการดำาเนนงานของหองสมดสวนใหญอยในวงของกษตรย อยในบาน ของขนนางและอยภายในวด ตอมาในระหวาง ค.ศ. 1300-1600 มการเปลยนแปลง หลายอยางเกดขนในทวปยโรป ซงมผลกอใหเกดสถาบนใหม ๆ ขนในสงคม ทำาใหกจการหองสมด ไดรบการสนบสนน จดสรางเพมเตมและแพรหลายไปสประชาชน ในชวงราวครสศตวรรษท 15 ชาวเยอรมนชอ กเตนเบอรก (Gutenberg) ได คนพบวธการพมพหนงสอ โดยคดประดษฐเครอง พมพตวอกษรททำาดวยโลหะขน การคนพบ วธการพมพนเองททำาใหวทยาการและการศกษาคนควาตาง ๆ แพรหลายไปทว ลกษณะของ หนงสอกเปลยนไป หนงสอมขนาดเลกลงและมราคาถก ใชไดสะดวก เมอกจการการพมพ หนงสอแพรหลาย ทำาใหมการผลตหนงสอใหกบหองสมดประเภทตาง ๆ จนกระทงปจจบนน สารนเทศทจดเกบในหองสมดแตละยคแตละสมย เปนปจจยสำาคญตอการพฒนาประเทศกอนทจะเกดระบบโรงเรยน หองสมดไดทำาหนาททสำาคญ คอ เปนโรงเรยนสอนศลปวทยาการ ไดเปนอยางด ทงนเพราะการใชประโยชนจากสารนเทศ ทคนรนกอนไดบนทกไว ความเจรญเตบโตและพฒนาการของหองสมดแตละยค เปนการสะสมสารนเทศท มคาของนษยชาตมาตงแตตน หองสมดจงทำาหนาทเปนตวกลางทสำาคญทเชอมโยงสารนเทศ และผใชสารนเทศเขาดวยกน แมสอสารนเทศจะเปลยนแปลง รปแบบออกไป หองสมดกยง ทำาหนาทเปนศนยสารนเทศเพอการใหบรการความรไดตอไปอยางไมมทสนสด

ความหมายของหองสมด หองสมด หรอหอสมด (Library) มรากศพทมาจากภาษาละตนวา Liber หมายถง หนงสอ สวนพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน ใหความหมายหองสมดไววา หมายถง หองหรออาคารทมระบบการจดเกบ รวบรวมรกษาหนงสอประเภทตางๆ ซงอาจรวมทงตนฉบบ ลายมอเขยน ไมโครฟลม เปนตน

วตถประสงคของหองสมด 1. เพอการศกษา (Education) เปนศนยกลางการบรการทางวชาการของสถาบนแกสมาชกในสถาบน โดยไมเลอกเพศ วย และพนฐานความร 2. เพอขาวสารความร (Information) เปนแหลงรวมสารนเทศทงวสดตพมพ วสดไมตพมพ และวสดอเลกทรอนกส ใหบรการขาวสารความร อยางตรงตามความตองการของผใช และทนตอเหตการณ 3. เพอการคนควาวจย (Research) เปนศนยกลางของการคนควา วจยในสาขาวชาตางๆชวยเหลอผทจะทำาวจยใหทราบวามผวจยในเรองทตนตองการทำาไวแลวอยางไรบาง จะไดไมทำาซำาเพอความกาวหนาของวทยาการในสาขาวชานนๆ 4. เพอความจรรโลงใจ (Inspiration) เปนศนยกลางการอานทใหทงความรและความบนเทง ชวยใหเกดแรงบนดาลใจในทางสรางสรรคแตสงทดงามและเปนประโยชนตอสงคม 5. เพอการพกผอนหยอนใจหรอนนทนาการ (Recreation) หองสมดนอกจากจะเปนแหลงขอมล ขาวสารทใหสาระความรแลว ยงเปนแหลงพกผอนหยอนใจ ดวยการจดกจกรรมตางๆ และชวยใหผใชไดรบความรนรมยในการใชบรการดวยสารนเทศทหลากหลาย

ประเภทของหองสมด 1. หองสมดแหงชาต (National Library) เปนแหลงรวบรวมและเกบรกษาหนงสอพมพทพมพภายในประเทศ ตามพระราชบญญตการพมพ ทำาหนาทรวบรวมและรกษาวรรณกรรมของชาต โดยเฉพาะสารสนเทศเกยวกบประเทศไทย ศลปวฒนธรรมทแสดงเอกลกษณของประเทศ รวมทงจดทำาบรรณานกรมทรพยากรสารสนเทศแหงชาต กำาหนดเลขมาตรฐานสารกลประจำาหนงสอ (International Standard Number-ISBN) และเลขมาตรฐานสากลประจำาวารสาร (International Standard Serials Number-ISSN) โดยจดใหบรการแกประชาชนทวไป โดยไมคดคาใชจาย

หอสมดแหงชาตใหญๆ ในตางประเทศทควรรจก เชน หอสมดรฐสภาอเมรกน (Library of Congress) หอสมดแหงชาตฝรงเศส สวนหอสมดแหงชาตของไทย ตงอยททาวาสกร กรงเทพมหานคร และมหอสมดสาขากระจายอยในภมภาคตางๆ ไดแก จงหวดเชยงใหม นครศรธรรมราช ลำาพน ชลบร บรรมย นครราชสมา จนทบร เพอใหบรการอยางทวถงในสวนภมภาค

2. หองสมดโรงเรยน (School Library) คอ หองสมดทจดตงขนเพอ สนบสนนการเรยนการสอนในโรงเรยน ใหมประสทธภาพและบรรลเปาหมายของหลกสตร เปนแหลงปลกฝงนสยรกการอานและการใฝหาความร ดวยตนเองใหแกเยาวชน 3. หองสมดวทยาลยและมหาวทยาลย (College and University Library) คอหองสมดทจดตงขนเพอ สนบสนนการเรยนการสอน และการคนควาวจยในระดบอดมศกษา เปนหวใจของการศกษาในระดบน ใหบรการชมชนตามเปาหมายหลกของมหาวทยาลย และเปนแหลงเพมพนความรดวยตนเองใหกวางขวางขน เพอเปนพนฐานของการประกอบอาชพในอนาคต กลมผใชหลก ไดแก นสต นกศกษา อาจารย และนกวจย 4. หองสมดประชาชน ( Publish Library )  เปนศนยกลางบรการสารสนเทศโดยตรงแกประชาชนทวไปในชมชนมทรพยากร เพอสนองความตองการความสนใจของผใชโดยเปดใหประชาชนเขาใชและขอยมหนงสอออกนอกหองสมดไดปจจบนหองสมดประชาชนมบทบาทสำาคญในการจดการศกษา โดยเฉพาะการจดการศกษานอกระบบ และ การศกษาตามอธยาศย

5. หองสมดเฉพาะ (Special Library ) คอ หองสมดทจดตงขนโดยหนวยงาน องคการ บรษท สมาคม เพอใหบรการ แกผใชเฉพาะสาขาวชาหรอบคลากรของหนวยงาน

ทรพยากรสารสนเทศ

ทรพยากรสารสนเทศ (Information Resources) หมายถง สารสนเทศประเภทตางๆทมการบนทก ในสอประเภทตางๆโดยนำาเสนอดวยตวอกษร ภาพ เสยง ภาพเคลอนไหว อาจเรยกชอวาเปนทรพยากรหองสมด (Library resources) หรอวสดหองสมด (Library materials)

ประเภทและลกษณะของทรพยากรสารสนเทศ แตเดม จำาแนกไดเปน 2 ประเภท ไดแก 1. วสดตพมพ (Printed materials) 2. วสดไมตพมพ (NonPrinted materials)ปจจบนลกษณะของทรพยากรสารสนเทศมการเปลยนแปลงไปตามความกาวหนาทางเทคโนโลย จำาแนกได เปน 3 ประเภท คอ 1. สอสงพมพ 2.แสอโสตทศน 3.สออเลกทรอนกสลกษณะของทรพยากรสารสนเทศ มดงน 1. สงพมพ หมายถง วสดการอานทมการบนทกเนอหาสาระโดยใชตวอกษร ขอความรปภาพลงบนกระดาษ โดยไมตองใชอปกรณในการอานไดแก 1.1 หนงสอ(Books) ไดแกสงพมพทมเนอหาครอบคลมเรองราวและความรในสาขาวชาตางๆ หนงสอทวไป จำาแนกไดเปน 2 ประเภท ไดแก 1. หนงสอบนเทงคด (Fiction) เปนหนงสอทมงใหความบนเทงเปนสำาคญ 2. หนงสอสารคด (Non-Fiction) เปนหนงสอทใหความรในสาขาวชาการตางๆ

1.2 วารสาร(Serials) เปนสงพมพทตพมพตอเนองตามกำาหนดไดแก 1. วารสาร(Periodicals) เปนสงพมพทมกำาหนดการออก มเนอหา ทนสมย ทนเหตการณ และจดพมพตอเนอง มกำาหนดออกแนนอน เขยนในลกษณะ ของบทความ 2. นตยสาร(Magazines) เปนสงพมพตอเนองทมเนอหาเนนทางดานความบนเทง มากกวาดานวชาการ 3. หนงสอพมพ (Newspapers) เปนสงพมพทเสนอขาวเรองราว ททนตอเหตการณ 1.3 สงพมพรฐบาล (Government Publication) เปนสงพมพทจดพมพขนโดยหนวยราชการ มวตถประสงคเพอเผยแพรผลการปฏบตงาน วชาการและความร นโยบาย กฎหมายและระเบยบตางๆ 1.4 วทยานพนธ (Thesis) เปนสงพมพทเปนผลงานการคนควา วจยของนสต นกศกษาในมหาวทยาลย ซงเปนขอกำาหนดตามหลกสตรปรญญามหาบณฑต หรอสงกวามเนอหาหลายสาขาวชา 1.5 จลสาร (Pamphlets) เปนสงพมพขนาดเลกททำาขนในวาระพเศษ มกมความยากไมมากนก โดยทวไปพมพแจกเปนอภนนทนาการ มกเกบใสแฟมเรยงตามลำาดบอกษรของหวเรองจลสาร 1.6 กฤตภาค (Clippings) เปนสงพมพทไดจากการตดขาว บทความในหนงสอพมพหรอวาระตดปะไวบนกระดาษ มการใหหวเรองและระบแหลงทมา มกจดเกบใสแฟมเรยงไวในตจลสาร เรยงลำาดบตาม หวเรอง 1.7 รายงาน (Reports) เปนสงพมพทจดพมพอยางตอเนอง มเนอหาครอบคลมทกสาขาวชา มงเนนการรายงานกาวหนาของสาขาวชา ผลการปฏบตงาน การคนควา ทดลอง

1.8 วสดตพมพอนๆ เชนจดหมายเหต หนงสอตวเขยน สทธบตร มาตรฐาน แผนท แผนภม

2. สอโสตทศน (Audio-Visual materials) หมายถง วสดทแสดงผลโดยภาพและเสยง เปนหลก มการใชอปกรณชวยในการถายทอดสารนเทศ ไดแก เทปบนทกภาพ เทปบนทกเสยง แผนซด-รอม สไลด วสดยอสวน ภาพยนตร การจดเกบวสดไมตพมพมกจดเกบแยกจากวสดตพมพ

3. สออเลกทรอนกส (Electronic media) หมายถง วสดทนำาเสนอขอมลในรปดจทล อาศยวสดและอปกรณอเลกทรอนกสชวยในการนำาเสนอขอมล เชน ขอมลอเลกทรอนกส และฐานขอมลในรปแบบตางๆ

ระเบยบและมรรยาทในการใชหองสมด

ระเบยบ หมายถง ขอบงคบทจะใหปฏบตหรอละเวนการปฏบต อยางใดอยางหนงเพอใหสงคมอยอยางสงบสขและเปนธรรม ผฝาฝนจะไดรบโทษ มรรยาท เปนขอพงปฏบต โดยเกดจากสำานกรจกการควรไมควรของผนนเอง เชน ไมควรสงเสยงดงเกนสมควรในหองสมด ผทไมมมรรยาทมกไมคำานงถงความรสกของผอน อาจพดดวยเสยงปกตคอนขางดง แมไมผดระเบยบ ไมไดรบโทษโดยระเบยบ แตสงคมไมยอมรบเทากบถกลงโทษเชนกนระเบยบของหองสมด แตละแหงอาจมขอปฏบตแตกตางกนไปทงน ขนอยกบสภาพหองสมดและวตถประสงคของหองสมดนน อยางไรกตาม ระเบยบของหองสมดทเปนสาระสำาคญกยงคงคลายคลงกน ซงจะมขอกำาหนดหลกๆดงน 1. เวลาทำาการ 2. ผใชบรการและสทธหนาท 3. ระเบยบการยม 4. บทลงโทษ กรณทมการฝาฝนระเบยบการใชหองสมด

มรรยาทในการใชหองสมด การใชสาธารณสมบตรวมกนในหองสมด ผใชควรมสำานกทจะชวยกนรกษาทงทรพยสนและสรางบรรยากาศทด ใหเกยรตซงกนและกน และใหเกยรตสถานทดวย ผมมรรยาทและคณธรรมพงปฏบตดงน 1. แตงกายสภาพ เหมาะกบกาลเทศะ 2. วาจาสภาพ ใชเสยงเทาทจำาเปน 3. งดนำาอาหาร เครองดม หรอของขบเคยวมารบประทาน 4. รกษาสาธารณสมบต ใชอยางคมคา และประหยด 5. ดแลทรพยสนของหองสมดดจของตน ปองกน ขดขวางผทำาลาย

การจดหมวดหมสารนเทศ

สอสารนเทศตาง ๆ ทมเปนจำานวนมาก กอใหเกดปญหาในการจดเกบ การจดหมวดหมสารนเทศ จงเปนการควบคมสารนเทศทมประสทธภาพทจดดำาเนนการโดยหองสมดมาตงแตแรกเรม การมหนงสอ ในสงคมมนษย การจดหมมความหมายตรงกบภาษาองกฤษวา "Classification" บชนน ใหคำาจำากดความวา การจดหมเปนการจดกลมสงของเขาดวยกน กลมของ ซงอาจจะเปนสงของ แนวความคด หรอนามธรรมอน ๆ เชน อาจจดเสอ สงโต เสอดาว ไวใกล ๆ กนในสวนสตว โดยพจารณาวาเปนสตวทอยในประเภทเดยวกน สมาคมหองสมดอเมรกน ใหคำาจำากดความวา เปนระบบทเปนระเบยบตอการจดหนงสอและวสดอน ๆ ตามหวเรองหรอรปลกษณะ จารวรรณ สนธโสภณ อธบายความหมายของการจดหมวดหมวา เปนการจดหมวดหมของหนงสอหรอโสตทศนวสดอน ๆ ทหองสมดมอยทงหมด โดยคำานงถงความสะดวกรวดเรวในการหยบใชไดงาย การจดหมวดหมหนงเรยกวา ระบบหนง มระบบการจดหมวดหมหลายระบบ หองสมดสามารถเลอกใชระบบใดระบบหนง การจดหมวดหมหนงสอจงมขอบเขตแลวแตพนฐานของการจดหมวดหมของวสดสง ของตางๆ

จดประสงคและประโยชนของการจดหมวดหมหนงสอ

1. เพอใหผใชหยบหนงสอไดถกตองและรวดเรว การจดหมหนงสอจะมวธการกำาหนดเลขเรยกหนงสอ (Call Number) ทแนนอน มทอยตายตวบนชนหนงสอ ผใชหองสมดสามารถหยบหนงสอไดถกตองและรวดเรว

2. เพอใหผใชสามารถหยบหรอคนหนงสอทมเนอหาคลายคลงกนเพอนำาไปประกอบการศกษาคนควาไดสะดวก ทงนเพราะหนงสอทมเนอหาคลายคลงกนยอมจดเรยงลำาดบอยใกลๆกน ผใชหองสมดหยบหนงสอจากชนใดชนหนง ยอมพบเนอหาวชาของหนงสอเลมอนๆ อยใกลเคยงกนสามารถหยบหนงสอเลมดงกลาวมาอานเปรยบเทยบเพอศกษา รายละเอยดตาง ๆ เปรยบเทยบกนได

3. เพอสะดวกในการเกบรกษาและดแล การจดหมหนงสอทดทเปนระบบตอการใหหมวดหมมความสะดวกอยางมาก ตอหองสมดในการเกบรกษาและดแลภายในหองสมด เพราะหนงสอแตละเลมมทอยแนนอนสะดวกตอการตรวจตรา

4. ทำาใหทราบวาหนงสอในแตละหมวดหมมจำานวนมากนอยเพยงใด บรรณารกษของหองสมดจะไดเพมจำานวนหนงสอ ในแตละหมวดหมใหสมดลยกบหมวดหมอน ๆ หรอตาม วตถประสงคของหองสมด

5. การจดหมวดหมทำาใหการเพมจำานวนหนงสอบนชนหนงสอไมเกดความยงยากสบสน ไมตองมการเปลยนแปลงไปมา 6. เพอสะดวกตอการใหบรการจาย-รบ ดำาเนนไปดวยความรวดเรว 7. เมอมหนงสอใหมเขามาในหองสมด บรรณารกษผทำาหนาทจดหมหนงสอ สามารถจดหมหนงสอเลมใหม ๆ เหลานนไดสะดวกและรวดเรวขน โดยอาศยตรวจดจากเลขหมเดม

ประวตการจดหมวดหมหนงสอ

การจดหมวดหมหนงสอคงเรมมการจดเมอมความตองการใชเอกสารตาง ๆ เปนเรองเปนราว เปนพวก ๆ และคงมวธการจด ควบคไปกบการเรมบนทกตวอกษร ชาวสเมเรยนบนทกขอมลลงบน แผนดนเหนยว เรองราว ทบนทกสวนใหญเกยวกบเทพนยาย กฎหมาย การปกครอง และเรองเกยวกบความเชอตาง ๆ แตการเกบแผนดนเหนยวคงใชวธการทำาเปนชนแลวเอาวางเรยงซอนๆ กนไว การจดหมวดหมในสมยโบราณอาจมวธการจด ตามลกษณะรปเลม ตามสของปกหรอตามความสะดวกของผจดโดยไมมระเบยบ แบบแผนทเปนหมวดหม แตเดมตงแตสมยอารยธรรมของโลก การจดหมวดหมหนงสอเปนไปอยางงาย เพราะเรองราวมบนทกไมมากนก เชน ทหองสมดดนเหนยว (Clay Tablets) ซงพระเจาอสเซอรบานปาล (Assurbanipal) แหงอาณาจกรอสซเรย เปนผทรงรวบรวม แผนดนเหนยวเขาไวดวยกน มการแบงจดออกเปน 2 ประเภท 1. เรองเกยวกบทางโลก - Knowledge of the Earth 2. เรองเกยวกบทางสวรรค - Knowledge of the Heavens ตอมามหลกฐานการกลาวถงการจดหมวดหมหนงสอทเปนระบบในสมยโบราณ คอ ในสมยของ คลลมาคส (Callimachus, 310-240 กอน คศ.) บรรณารกษชาวอยปต ไดคดระบบการจดหมหนงสอขนใชในหองสมดอเลกซานเดรยโดยเขาไดแบงหมวดหมวชาการ สมยนน 5 หมวดหม ไดแก 1. กวนพนธ (Poetry) 2. ประวตศาสตร (History) 3. ปรชญา (Philosophy) 4. วาทศลป (Oratory) 5. เบดเตลด (Miscellaneous) หองสมดในสมยโบราณตลอดถงสมยกลางในทวปยโรปมววฒนาการการจดเกบหนงสอเปนหมวดหมแบบหยาบ ๆ ตามสภาพเนอหาของหนงสอ

ทจดเกบ จนกระทงเรมไดมาตรฐาน มการจดหมวดหมวชาออกเปน 7 กลมวชา ไดแก 1.เอกสารจดหมายเหต 2. ตำาราจารกเรองตาง ๆ 3. กฎหมายรฐธรรมนญ 4. บนทกการประชมของสภา 5. คำาสอนทางศาสนา 6. ขอปฎบตทางศาสนา 7. ตำานานชาดก จะเหนไดวาการจดหมหนงสอในสมยแรกๆนยมการจดตามความสะดวกเปนสวนใหญ ตอมาในสมยหลงไดมการเปลยนแปลงผทคดระบบการจดหมหนงสอไดยดถอหลกความจรงเปนพนฐานผทคดภายหลงลวนแตไดแนวคดมาจากนกปรชญา ววฒนาการของแนวความคดในการจดหมวดหมหนงสอของนกปรชญาและบรรณารกษในสมยศตวรรษท 18-19 นเอง ทเปนตนกำาเนดและแรงดลใจของบรรณารกษในชวงศตวรรษท19 ตอมา โดยมการปรบปรงการจดหมวดหมใหเปนระบบ ทรดกมและเปน มาตรฐานในการจดหนงสอมากขน เชน หองสมดรฐสภาอเมรกน ดดแปลงระบบของเบคอนมาใช เมอป ค.ศ. 1812 วลเลยม ทอรเรย แฮรรส (William Torrey Harris) ดดแปลงแผนผงของการเรยนรของเบคอนมาใชกบระบบ การจดหมวดหมหนงสอในหองสมด ชวง ครสตวรรษท 19 มการจดระบบหมวดหมหนงสอเพอใชในหองสมด เรมดวย ระบบทศนยมของดวอ (DeweyDecimal Classification) ซงถอวาเปนระบบจดหมหนงสอทสมบรณแบบระบบแรกในประวตศาสตร การจดหมหนงสอ ระบบการจดหมวดหมหนงสอทพฒนาในชวงนทสำาคญ ๆ ไดแก ระบบเอกซแฟนซฟ ระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน ระบบทศนยมสากล ระบบบบโอกราฟฟค ระบบโคลอน ระบบหอสมดแพทยแหงชาต อเมรกน เปนตน

เนองจากปรมาณสารนเทศในชวงครสตวรรษท 20 มการตพมพเผยแพรเปนจำานวนมาก ผใชสารนเทศเรมเกดความไมสะดวก ตอการใชประโยชนจากสารนเทศไดเตมทจงมการคดคนในการจดหมวดหมเปนของตนเอง เพอใชในหนวยงาน การจดหมวดหมหนงสอจง ม 2 วธ คอ การจดหมวดหมหนงสอตามระบบสากล และการจดหมวดหมหนงสอขนใชเอง

ระบบการจดหมวดหมตางๆ ในปจจบน1. ระบบเอกซแพนซพ (Expansive Classification) ของ ชารลส แอมม คดเตอร (Chartes Ammi Cutter) 2 ระบบทศนยมของดวอ (Dewey Decimal Classification) หรอ DC หรอ DDC ของ เมลวล ดวอ (Melvil Dewey) 3. ระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน (Library of Congress Classification ) หรอ LC ของ เฮอรเบรท พทนม (Derbert Putnam) และคณะบรรณารกษหอสมดรฐสภาอเมรกน 4. ระบบทศนยมสากล (Universal Decimal Classification) หรอ UDC ของ พอล ออตเลต (Paul Otlet) และอองร ลา ฟอนแตน (Henri La Fontaine) 5. ระบบซบเจค (Subject Classification) หรอ SC ของ เจมส ดฟฟ บราวน (James Duff Brown) 6. ระบบโคลอน (Colon Classification) หรอ CC ของ เอส. อาร. แรงกานาธาน (S.R. Ranganathan) 7. ระบบบรรณานกรม (Bibliographic Classification) หรอ BC ของ เฮนร เอฟเวลน บลสส (Henry Evelyn Bliss)

ระบบการจดหมวดหมหนงสอ บางระบบมการนำามาใชนอยมาก  แตบางระบบมการนำามาใชแพรหลายในประเทศตางๆ  รวมทงประเทศไทย

ดวย  ไดแก  ระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน  และระบบทศนยมของดวอ  ทงสองระบบนหองสมดไดนำามาใชแตกตางกนตามลกษณะและขนาดของหองสมด  ซงนบวาเปนระบบการจดหมวดหมทสำาคญ   และเปนทนยมใชมากทสด

การจดหมวดหมระบบทศนยมสากลของดวอ

(Dewey Decimal Classification) เมลวล ดวอ (Melvil Dewey) บรรณารกษชาวอเมรกนเปนผคดระบบการจดหมหนงสอแบบทศนยมขน ดวอเปนทรจกกน ทวโลกเพราะนอกจากจะเปนผคดระบบการจดหมแบบทศนยมแลว ยงเปนผหนงทรเรม กอตงสมาคมหองสมดอเมรกนซงเปนสมาคมอาชพบรรณารกษแหงแรกในโลก ดวอเกดเมอวนท 10 ธนวาคม ค.ศ.1851 และถงแกกรรม วนท 26 ธนวาคม ค.ศ.1931 ดวอมความสนใจงานหองสมดเปนพเศษ ในขณะ

ทศกษาในมหาวทยาลยแอมเมอรสต (Amherst College) ในรฐแมสซาจเซท ไดสมครเขาทำางานหองสมดในวทยาลยนนใน ตำาแหนงผชวยบรรณารกษ ดวอดงานทางดานการจดหมหนงสอแบบทศนยมและในเดอนพฤษภาคม ค.ศ. 1873 ไดนำาเสนอตอคณะกรรมการหองสมดของวทยาลย และไดรบอนมตใหใชในหอง สมดของวทยาลยนน ดวอเรมพมพหนงสอการจดหมวดหมครงแรกของเขาโดยใหชอวา A Classification and Subject Index for Cataloguing and Arranging the Books and Pamphletts of a Library เมอป ค.ศ. 1876 ซงตอมาไดรบการปรบปรงนำาไปใชในหลายประเทศ นบตงแตป ค.ศ. 1876 มการจดพมพตารางการแบงหมวดหมและ มการปรบปรงขอบเขตอยางกวางขวางและเหมาะสมสำาหรบการนำาไปใชในหองสมดเกอบทกแหง แสดงวาวทยาการในโลกนไดเพมพนขนอกเปนอนมาก และยงมฉบบยอสำาหรบ ใหหองสมดเลก ใชและสำาหรบนสต นกศกษาบรรณารกษศาสตรใชเปนตำาราเรยน หนงสอนไดรบการแปลออกเปนหลายภาษา ใชกนแพรหลายทวโลก มรายงานการวจยเปดเผยวา มหองสมดเกอบทกประเภทรวมกน ประมาณ กวา 85 เปอรเซนต ใชระบบทศนยมของดวอทวประเทศ สหรฐอเมรกาและ แคนาดา นอกจากนตารางการจดหมวดหมยงไดรบการแปล เปนภาษาตางประเทศอน ๆ อกมาก ในประเทศองกฤษไดมการวจยวา ในบรรดาหองสมด 940 แหงทตอบแบบสอบถาม กลาววา ใชระบบทศนยมของดวอ ในการจดหมวดหม 744 แหง ระบบทศนยมของดวอมการแบงหมวดหมวชาการออกเปน 10 หมวด แตละหมวดใหญจะมการแบงยอยอก 10 หมวด เชนเดยวกบการแบงของหมวด 0-9 และจะเปนตำาแหนงทสองของเลขหม เลข 0 ใชสำาหรบงานทว ๆ ไป แตละหมวดยอยจะมการแบงอก 10 หม ใหเลข 0-9 เชนกน ตวเลขนจะเปนตำาแหนงทสามของเลขหม ดงนนเลขเตมชองของเลขหม แตละหมวดยอยของตวอยางดงทกลาวมาจะเปน 600-609, 610-619, 620-629, 630-639 ในเลขหมเหลาน เลข 0 หมายถง งานทว ๆ ไปของ

หมวดยอยทงหมด และ 1-9 ใชสำาหรบวชาทแบงยอยออกไปอกของหมวดยอยตาง ๆ ดงนน 630 จะเปนเลขหมวชาเกษตรศาสตร 631 เปนเลขหม ของพชผล 632 สำาหรบสงททำาอนตรายพช โรคพช 633 ผลตผลพชเกษตร 636 สำาหรบ สตวบาล ระบบการจดหมนจะยอมใหมการแบงเลขหมยอยออกไปมากกวาอกเทาใดกได โดยการใชเลขแบงหลงจดทศนยมตามทตองการ แบงใหละเอยดออกไป ดงนนระบบทศนยมของดวอเปนระบบทสามารถเพมเตมเนอหาวชาไดอยางไมมทสนสด

ลกษณะการจดหมหนงสอระบบทศนยมของดวอ

การจดหมหนงสอใชตวเลขเปนสญญลกษณแทนประเภทของหนงสอ ม 10 หมวดใหญ ดงตอไปน คอ

000 เบดเตลดหรอความรทวไป 100 ปรชญา 200 ศาสนา 300 สงคมศาสตร 400 ภาษา 500 วทยาศาสตร 600 วทยาศาสตรประยกตหรอเทคโนโลย 700 ศลปกรรมและการบนเทง 800 วรรณคด 900 ประวตศาสตร ภมศาสตร การทองเทยว ชวประวต ฯลฯ ทเกยวของ

การแบงหมวดใหญทง 10 หมวดนเปนการแบงหมวดหมวชาความรอยางกวางขวาง เรยกวา การแบงครงท 1 (First Summary) เลขหมวดใหญยงแบงออกเปนครงท 2 (Second Summry) ไดอกหมวดละ 10 หม ดงเชน

หมวดใหญ 300 สงคมศาสตร แบงเปน 10 หม ดงน 300 สงคมศาสตร 310 สถต 320 รฐศาสตร 330 เศรษฐศาสตร 340 กฎหมาย 350 รฐประศาสนศาสตร 360 สวสดการสงคม 370 การศกษา 380 การพาณชย 390 ขนบธรรมเนยมประเพณและนทานพนเมอง นอกจากการแบงครงท 2 แลว แตละหมใหญยงแบงไดอก 1 หมยอย เปนการแบงครงท 3 (Third Summary) ดงตวอยาง ดงน คอ 370 การศกษา 371 โรงเรยน 372 ประถมศกษา 373 มธยมศกษา 374 การศกษาผใหญ 375 หลกสตร 376 การศกษาสำาหรบสตร 377 โรงเรยนกบศาสนา 378 อดมศกษา 379 การศกษาและรฐ

การแบงทละเอยดลงไปมากกวานคอ การแบงสาขาวชาใหละเอยด โดยใชจดทศนยม ตวอยางเชน 371 โรงเรยน .1 การสอนและคร

.2 วธสอนและวธศกษา .3 วธสอนและวธศกษา .32 หนงสอตำาราเรยน .33 โสตทศนวสดเพอการสอน

.4 การแนะแนว .5 ระเบยบขอบงคบของโรงเรยน .6 อาคารเรยน .7 สขวทยาโรงเรยนและความปลอดภย .8 นกเรยน .9 การศกษาพเศษ

การจดหมวดหมระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน

(Library of Congress Classification) ระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน เปนระบบการจดหมวดหมหนงสอกบหองสมดของรฐสภาอเมรกน ซงจดตงขนเมอป ค.ศ. 1800 มการออกกฎหมายใหจดหาสถานท วางกฎขอบงคบ และแตงตงบรรณารกษสำาหรบหองสมดประธานาธบดโธมสเจฟเฟอรสน จงไดแตงตง นายจอหน เบคลย (John Beekley) เปนบรรณารกษคนแรกของหองสมด การจดหมวดหมหนงสอในระยะแรกจดแบบงาย ๆ โดยจดเรยงตามขนาดของหนงสอ และเมอหนงสอมจำานวนมากขนเรมมการจดมวดหม ตามเนอหาวชาโดยการแบงหมวดหมเปน 18 วชา เมอจำานวนหนงสอไดทวปรมาณเพมขน และประกอบกบมการกอสรางอาคาร หอสมดหลงใหม ทำาใหมความจำาเปน ในการจำาแนกหมวดหมหนงสอใหรดกมและเหมาะสมยงขน ผทมความสำาคญตอการปรบปรงและพฒนาระบบการจดหมสำาหรบหองสมดของ

รฐสภาคอ นายเฮอรเบรต พทนม (Herbert Putnum) ซงเดมเปนบรรณารกษหองสมดประชาชน เมองบอสตน พทนม ดำารงตำาแหนงอยนานถง 40 ป และ ไดพฒนาระบบหอสมดรฐสภาอเมรกนอยางสมบรณและใชกนอยางแพรหลายทวโลกระบบหนง

ระบบหอสมดรฐสภาอเมรกนแบงหมวดหมวชาออกเปน 20 หมวด ใชอกษรโรมน A-Z ยกเวนตวอกษร I O W X Y ระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน แบงหมวดหมวชาการเปน 20 หมวด คอ A : ความรทวไป B : ปรชญา ศาสนา C : ประวตศาสตร D : ประวตศาสตรสากล E-F: ประวตศาสตรอเมรกา G : ภมศาสตร มานษยวทยา คตชนวทยา H : สงคมศาสตร J : รฐศาสตร K: กฎหมาย L : การศกษา M : ดนตร N : ศลปกรรม P : ภาษาและวรรณคด Q : วทยาศาสตร R : แพทยศาสตร S : เกษตรศาสตร T : เทคโนโลย U : วชาการทหาร V : นาวกศาสตร Z : บรรณารกษศาสตร

ระบบหอสมดรฐสภาอเมรกน ใชสญญลกษณผสมโดยใชอกษรตวใหญประจำาหมวดวชาใหญ มการแบงหมยอย โดยใชอกษรโรมนตวใหญซอนเพมเตม จากนนจงใชเลขอารบค 1- 9999 เพอแบงหมวดหมวชาการ

ตวอยาง

หมวดใหญและหมวดยอย

Q วทยาศาสตร QA คณตศาสตร QB ดาราศาสตร QC ฟสกส QD เคม

ตวอยาง

การกระจายหมวดหมวชาดวยตวเลขหลงตวอกษร

QD เคม – 23.3.26 – 71-142 เคมวเคราะห – 146-197 อนนทรยเคม – 241-441 อนทรยเคม

ระบบหอสมดรฐสภาอเมรกากนมตารางชวยสำาหรบเพมเตมรายละเอยดตามตารางการจดหมวดหมอกมาก เปนตารางชวยเตมเพอแสดงรายละเอยดตามวธเขยน การแบงตามเขตภมภาค การแบงตามยคสมย

การแบงตามตวอกษรยอของ ชอใดชอหนง การใชตารางชวยจะมอยในเกอบทกหมวดหม และมลกษณะการใชทอาจแตกตางกนออกไป

ตวอยางการใหเลขหม

หนงสอชอ ประวตศาสตรในประเทศ .P7G8 โปแลนด เขยนโดย V.S. Gubarev มเลขหม เปน

QB33 .P7G8

อธบายโดยสรป

QB ดาราศาสตร 33 ประวตศาสตร, แบงตามประเทศ, A-Z .P7 ประเทศโปแลนด (ตามตาราง Regions and Countries in one Alphabet) G8 เลขผแตงของ Gubarev

หนงสอชอ ความเปนมาของแรงงานและกรรมกรในแคลฟอรเนย โดย D.F.Selvin มเลขหมเปน

HD8083 .C2S4

อธบายโดยสรป

HD ประวตความเปนมาทางเศรษฐกจ 8083 แรงงานและกรรมกรในประเทศสหรฐอเมรกา .C2 มลรฐแคลฟอรเนย S4 เลขผแตงของ Selvin

เลขเรยกหนงสอ

เลขเรยกหนงสอ (Call Number) คอสญลกษณทหองสมดกำาหนดขนใชแทนหนงสอแตละเลมในหองสมดซงจะปรากฏอยทสนหนงสอแตละเลม เลขเรยกหนงสอประกอบดวย เลขหมหนงสอ อกษรยอ ชอผแตงและเลขผแตง ในบางกรณอาจมสญลกษณอนเพมขนเชนเครองหมาย อกษรยอ ตวเลขแสดง ปพมพ เพอแสดงวาหนงสอเลมนแตกตางจากเลมอน เลขเรยกหนงสอจะปรากฏอย ในตำาแหนงทใชอางองในการใชงาน ไดแก 1. รายการบรรณานกรม เชนในบตรรายการ หรอรายการ OPAC ทใชการสบคนดวยระบบคอมพวเตอร 2. ทสนหนงสอ เพอเปนประโยชนแกผใชเมอจะตรวจหาหนงสอทตองการบนชนหนงสอ 3. ตำาแหนงตางๆในเลมหนงสอ เพอเปนหลกฐานของเจาหนาทฝายจดเตรยมหนงสอใหยม

เลขเรยกหนงสอ มความสำาคญ ดงน 1. ทำาใหหนงสอทกเลมมสญลกษณและตำาแหนงการจดวางทแนนอน ชวยใหผใชหองสมดสามารถคนหาหนงสอไดงาย 2. ทำาใหหนงสอทมเนอเรองเหมอนกนสมพนธกนและ/หรอประพนธวธแบบเดยวกนอยใกลกน 3. ชวยใหเจาหนาทหองสมดเกบหนงสอคนไดงายและรวดเรวขน ทำาใหหองสมดสามารถบรการผใชไดรวดเรวและกวางขวางขน 4. ชวยใหทราบวาหองสมดมหนงสอในแตละสาขาวชา แตละเรอง มากนอยเทาใด

สวนประกอบของเลขเรยกหนงสอ

639 เลขหม

อกษรตวแรกของชอผแตง ก 169 ร อกษรตวแรกของชอเรอง

เลขผแตง

สญลกษณเพมเตม1. ปพมพใชสำาหรบมการจดพมพหลายครง2. อกษรยอบอกลำาดบเลม สำาหรบหนงสอทมหลายเลมจบ โยใชอกษร ล (เลม) หรอ v. (Volume)

3. อกษรยอบอกจำานวนฉบบ สำาหรบหนงสอทหองสมดซอมาซำากนหลายฉบบ โดยใชอกษร ฉ. (ฉบบ) หรอ c. (Copy)

สญลกษณแทนเลขหม

การเรยงลำาดบหนงสอบนชน 1. โดยทวไป จะแยกหนงสอภาษาไทยและภาษาองกฤษ 2. เรยงหนงสอจากเลขหมนอยไปหาเลขหมมาก 3. จะเรยงหนงสอจากซายไปขวาทละชองชนวางหนงสอ และจากชนบนลงลาง 4. หนงสอทเลขหมซำากนหรอเลขหมเดยวกน จะเรยงตามอกษรยอของชอผแตง หรอเลขผแตง 5. หนงสอทมหลายเลมซำากนใหเรยงตามฉบบ (ฉ.) ตามลำาดบนอยไปมากหรอตาม Copy 1 2 3 4 6. หนงสอทมหลายเลมจบใหเรยงลำาดบเลมทหรอเลขชด

หนงสอคณคาหนงสอของหนงสอ

วทยาการปจจบนกวางไกล แมเทคโนโลยจะเขามามบทบาทในชวตประจำาวนมากขนแตความรทอยในรปหนงสอยงเปนทยอมรบของนกวชาการ การศกษาคนควายงคงอางองขอมลจากหนงสอเปนหลก ถาเปรยบเทยบเทคโนโลยทเกยวของกบการศกษา ระหวางประเภทวสดสอโสตทศนกบหนงสอ หนงสอยงคงไดเปรยบกวา ดงน

1. หนงสอสะดวกตอการใช สามารถอานไดตลอดเวลาโดยไมจำากดสถานทซงตางกบวสดสอโสตทศนทตองอาศยเครองชวยในการใช และมสถานทเฉพาะ เชน ภาพยนตร วดทศน หรอเทปเสยง เปนตน

2. หนงสอใหรายละเอยดเนอหาไดมาก และลกซงกวาสออนๆ3. หนงสอราคาถกกวา ถาเปรยบเทยบในคณภาพเดยวกน แต

หนงสอทราคาสง คณภาพและประโยชนจะมากกวาสออนๆ โดยเฉพาะคณคาในดานอนรกษความร

4. หนงสอชวยสอความหมายและถายทอดไดอยางถกตอง เพราะเปนลายลกษณอกษรตลอดจนเราใหเกดความอยากทดลองปฏบตตามขนตอนทกำาหนดไว ซงผอานสามารถทบทวนไดโดยไมเรงรบตางกบการใชสอประเภทภาพยนตรหรอ วดทศน ซงตองปฏบตใหทนในเวลาจำากด

5. หนงสอสงเสรมการสรางนสยรกการอาน และศกษาคนควาไดมากกวาสออนๆเพราะสามารถสมผสไดดวยตนเอง ทำาใหเกดอารมณและความคดคลอยตาม

6. การเกบและบำารงจะสะดวกกวาสออนๆ เพราะไมตองมเทคนคและวธการทซบซอน

7. แมปจจบนวสดยอสวนตางๆ จะอนรกษหนงสอเกาไวได แตกยงอาศยรปแบบจากตนฉบบหนงสอเดม และวธการใชกยงยากมากกวาถาเปรยบเทยบกบการอานจากหนงสอ

สรปแลวหนงสอหนงสอจะใหประโยชนตอผอาน ดงตอไปน1. อธบายเรองไมรใหกระจางไดในขอบเขต และความสามารถของ

แตละบคคล2. สงเสรมความใฝรใหแกผอานจากภาษาทเขาใจงายและรปเลมท

ดงดดความสนใจ3. หนงสอจะบนทกเรองราวในอดตเปนประวตศาสตร สนบสนนใหม

การศกษาคนควาใหกวางขวางตอไป4. หนงสอจะกลอมเกลาจตใจผอานใหเกดอารมณสนทรยและประทบ

ใจกบบคคลและเหตการณบางอยาง5. ชวยสรางสรางนสยรกการอาน และสงเสรมใหการอานเปนความ

จำาเปนของชวต เมอตองการทราบและแกไขปญหาตางๆ ดวยวธการแสวงหาคำาตอบจากหนงสอ

6. หนงสอเปนเพอนคลายเหงา ชวยใหผอานรจกใชเวลาวางใหเปนประโยชน สวนประกอบของหนงสอ หรอสวนสำาคญๆของหนงสอ มหนาทและความสำาคญชวยผใชในการคนหาขอมลทตองการ หนงสอแตละเลมอาจม

สวนตางๆแตกตางกนไป ทงนขนอยกบเนอเรองและจดมงหมายในการจดทำา

1. ใบหมปก (Book jacket ) คอใบหมปกนอกของหนงสอ อาจใชกระดาษพมพภาพสวยงามเพอดงดดความสนใจดานหนามชอหนงสอและชอผแตงหรอมคำาวจารณประวตสงเขปของผแตง คำาแนะนำาความเดนของหนงสอ ใบหมปกชวยรกษาปกใหใหมอยเสมอ ปองกนฝนจบปกและชวยใหหนงสอนาสนใจยงขน

2. ปก (Cover) มทงชนดปกแขงและปกออน ทำาดวยกระดาษ หนง แรกซน หรอ ผา ตามแตผผลตหนงสอจะกำาหนด ใหรายละเอยดชอหนงสอ ชอผแตง นอกจากนอาจมรายละเอยดของสำานกพมพ ปทพมพ และเลขมาตรฐานสากลของหนงสอ ปกจะชวยยดตวเลมหนงสอไวชวยใหหยบจบไดสะดวก

3. สนหนงสอหรอสนปก (Spine) คอสวนทยดปกหนาและปกหลงใหตดกนถาหนงสอมความหนา สนปกจะกวางทำาใหสามารถพมพรายละเอยด ชอผแตง ชอเรอง อาจมรสญลกษณของสำานกพมพและราคาปรากฏทสนหนงสอ ชวยใหหาหนงสอไดงายขน

4. ใบรองปกและกระดาษยดปก (Fly leaf and End paper) เปนกระดาษทผนกตดกนกบปกดานใน เปนสวนประกอบของหนงสอปกแขง ใบรองและกระดาษยดปกเปนกระดาษชนเดยว กนแตทำาหนาทตางกน จงเรยกชอตางกนไป บางเลมอาจพมพภาพส ลวดลาย แผนท สตร ฯลฯ ทเกยวของกบเนอเรอง ทำาใหหนงสองดงามและมคณคายงขน

5. หนาชอเรอง (Half title page) คอหนาทขอความเฉพาะชอเรอง อยถดจากใบรองปก

6. หนาภาพพเศษ (Frontispiece) คอหนาทมภาพสำาคญในเลม อาจเปนภาพทเกยวของกบเนอเรองนน สวนใหญหนาภาพพเศษจะอยกอนหนาปกใน

7. หนาปกใน (Title page) เปนหนาทสำาคญทสดของหนงสอ เพราะจะบอกรายละเอยดเกยวกบหนงสอเลมนน ซงมรายละเอยดดงน

7.1 ชอเรอง(Title) เปนสวนทปอกเนอหาของหนงสอเลมนน บางเลมมชอเรอ

รอง (Sudtitle) ชวยขยายความทำาใหทราบขอบเขตของหนงสอชดเจนขน

7.2 ชอผแตง(Author) ประกอบดวยชอ นามสกล ผแตง หรอรายละเอยดอนๆ

7.3 ครงทพมพ (Edition) หนงสอบางเลมใชคำาวาฉบบพมพ เปนการบอกใหทราบ

วาหนงสอเลมนนมการพมพหลายครง ชวยใหทราบวาเปนหนงสอทมผใชตองการมากหากมการแกไขเพมเตมจะแจงไวดวย

7.4 สำานกพมพ(publisher)รายละเอยดสำานกพมพ ซงมสวนบอกถงประเภทแล

คณภาพของหนงสอเลมนน7.5 ปทพมพ (Date) ปทพมพหนงสอ บอกถงความเกาหรอ

ใหมของเนอหาหนงสอ7.6 เลขมาตรฐานสากลประจำาหนงสอ (International

Standard Book Number = ISBN) คอเลขสากลทกำาหนดขน ใชสำาหรบสงพมพประเภทหนงสอ มจดมงหมายเพอใหเปนเอกลกษณสำาหรบหนงสอแตละเลม และเพอความสะดวก รวดเรว และถกตองในการควบคมสงพมพในการสงซอหนงสอ และการควบคมรายการหนงสอของสำานกพมพ

8. หนาลขสทธ (Copyright page) คอหนาทบอกปทจดทะเบยนลขสทธ มรายละเอยดเพมเตมของสงพมพ เชน ครงทพมพ จำานวนทพมพ เลขมาตรฐานสากล รายการเกยวกบบตรรายการ ชอโรงพมพ และผพมพโฆษณา เปนหนาทอยหลงหนาปกใน

9. หนาคำาอทศ (Dedication) เปนหนาทพมพคำาอทศของผเขยนใหแกผมอปการคณ หรอบคคลทรกใครสนทสนม มกอยกอนหนาคำานำา

10. หนาคำานำา (Preface) เปนรายละเอยดจากผแตงแจงใหผอานทราบวตถประสงคและเนอหาสาระทเสนอในเลม หรอปอกความเปนมาของหนงสอ ชวยใหผอานตดสนใจวาหนงสอเลมนนเหมาะกบตนหรอไม หนาคำานำาเปนหนาสำาคญทผอานไมควรเปดผานเลยไปและสมควรอานโดยละเอยด

11. ประกาศคณปการ หรอ กตตกรรมประกาศ (Acknowledgement) เปนหนาทผแตงกลาวแสดงความขอบคณบคคล หรอหนวยงานตางๆ ทใหคำาแนะนำาหรใหความอนเคราะหชวยเหลอใหหนงสอเลมนนสำาเรจลงดวยด

12. หนาสารบญ (Content) คอลำาเรองใหญๆ ของหนงสอพรอมมเลขกำากบหนาทำาใหทราบเนอเรองโดยสงเขป และชวยใหผอานตดสนใจวาในเลมมเรองใดทตนตองการศกษาคนควาหรอไม หนาสารบญสวนมากอยหลงหนาคำานำา

13. สารบญภาพ แผนท ตาราง (List of plates, maps or tables) หนงสอบางเลมมภาพ แผนท หรอตารางประกอบเนอหาเปนจำานวนมาก

14. เนอเรอง (Text) คอสวนของเนอหาของหนงสอ เปนรายละเอยดของหนงสอเลมนนอาจแบงออกเปนบทหรอตอน ตามทแจงไวในสารบญ

15. บรรณานกรม(Bibliography) คอรายชอหนงสอ บทความวารสาร หรอวสดสารนเทศตลอดจนสออเลกทรอนกส ทผเขยนใชอางองในการเรยบเรยงหนงสอนนโดยจดพมพตามลำาดบอกษรรายการแรกของบรรณานกรม ตามปรกตจะอยในสวนทายเลมหรออาจจดไวในตอนทายของแตละบท

16. ดรรชน (Index) เปนรายการหรอบญชคำา และวลทสำาคญทปรากฏอยในเนอหาโดยบอกเลขหนากำากบไว ชวยใหผอานคนหาเรองหรอคำาทตองการไดอยางรวดเรว

17. ภาคผนวก (Appendix) คอสวนทรวบรวมขนเพมเตมจากเนอหาของหนงสอ อาจเปนคำาอธบายขยายความของเนอเรองบางตอน หรอมความสมพนธกบเนอเรอง

18.อภธานศพท (Glossary) เปนคำาอธบายศพทบางคำาทไมคนเคยหรอศพทเฉพาะทมในเนอหาของหนงสอ

19. เชงอรรถ (Footnote) คอขอความแสดงแหลงทมาของขอมล หรอหลกฐานทผเขยนคดลอกมาประกอบหนงสอ หรอเปนขอความทอธบายรายละเอยดของเนอหาบางตอนเพมเตม เพอใหเนอหาสมบรณ

สวนประกอบของวารสาร1. หนาปก เปนจดแรกของวารสารทจะดงดดความสนใจของผอาน

สวนใหญจะพมพดวยภาพสและเปนปกออน ใหรายละเอยด ชอวารสาร ปท ฉบบท วน เดอน ป ทเผยแพร และอาจมชอบทความทเปนเรองเดนประจำาฉบบพมพไวดวย

2. หนาสารบญ ใหรายละเอยดชอวารสาร ปท ฉบบท วนท วนเดอนป ทเผยแพรเชนเดยวกบหนาปก รายละเอยดเนอหาภายในเลมพรอมเลขหนา และเลขมาตรฐานสากลประจำาวารสาร (International Standard Serial Number = ISSN)

3. เนอหา ประกอบไปดวย ขอมลเกยวกบการดำาเนนกจการ คอลมนประจำา เรองหรอบทความในวารสาร ภาพประกอบและโฆษณาสนคา

สวนประกอบของหนงสอพมพ1. พาดหวขาว เปนการสรปเนอหาสำาคญในฉบบมาเรยบเรยงโดยใช

ขอความสนๆ ไดเนอหาสาระ และพมพดวยตวอกษรขนาดใหญ2. เนอหา ประกอบดวย ขาว บทนำาหรอบทบรรณาธการ สารคด

บทความ คอลมนประจำา ภาพประกอบ โฆษณา และแจงความ

E-book

(หนงสออเลกทรอนกส)

E-Book ยอมาจากคำาวา Electronic Book หมายถงหนงสอทสรางขนดวยโปรแกรมคอมพวเตอร มลกษณะเปนเอกสารอเลกทรอนกส โดยปกตมกจะเปนแฟมขอมลทสามารถอานเอกสารผานทางหนาจอคอมพวเตอร ทงในระบบออฟไลน และออนไลน

หนงสออเลกทรอนกสสามารถเชอมโยงจดไปยงสวนตาง ๆ ของหนงสอ เวบไซตตาง ๆ ตลอดจนมปฏสมพนธและโตตอบกบผเรยนได นอกจากนนหนงสออเลกทรอนกสสามารถแทรกภาพ เสยง ภาพเคลอนไหว แบบทดสอบ และสามารถสงพมพเอกสารทตองการออกทางเครองพมพได อกประการหนงทสำาคญกคอ หนงสออเลกทรอนกสสามารถปรบปรงใหทนสมยไดตลอดเวลา

กวาจะมาเปน e-Book

            หนงสอทมอยโดยทวไป จะมลกษณะเปนเอกสารทจดพมพดวยกระดาษ แตดวยความเปลยนแปลงของ  ยคสมย และความเปลยนแปลง

ดานเลกทรอนกส ทมการพฒนาตอเนองอยางไมหยดยง ทำาใหมการคดคนวธการใหมโดยใชเทคโนโลยคอมพวเตอรเขามาชวย จงไดนำาหนงสอดงกลาวเหลานนมาทำาคดลอก (scan) โดยทหนงสอกยงคงสภาพเดมแตจะไดขอมลอเลกทรอนกสทเปนแฟมภาพขนมาใหม วธการตอจากนนกคอจะนำาแฟมภาพตวหนงสอมาผานกระบวนการแปลงภาพเปนตวหนงสอ (text) ดวยการทำา OCR (Optical Character Recognition) คอการใชโปรแกรมคอมพวเตอรเพอแปลงภาพตวหนงสอใหเปนตวหนงสอทสามารถแกไขเพมเตมได           การถายทอดขอมลในระยะตอมา จะถายทอดผานทางแปนพมพ และประมวลผลออกมาเปนตวหนงสอและขอความดวยคอมพวเตอร ดงนนหนากระดาษกเปลยนรปแบบไปเปนแฟมขอมล (files) แทน ทงยงมความสะดวกตอการเผยแพรและจดพมพเปนเอกสาร (documents printing) รปแบบของหนงสออเลกทรอนกสยคแรกๆ มลกษณะเปนเอกสารประเภท .doc, .txt, .rtf, และ .pdf ไฟล ตอมาเมอมการพฒนาภาษา HTML (Hypertext Markup Language) ขอมลตางๆ กจะถกออกแบบและตกแตงในรปของเวบไซต โดยในแตละหนาของเวบไซตเราเรยกวา "web page" โดยสามารถเปดดเอกสารเหลานนไดดวยเวบเบราวเซอร (web browser) ซงเปนโปรแกรมประยกตทสามารถแสดงผลขอความ ภาพ และการปฏสมพนธผานระบบเครอขายอนเทอรเนต     

 เมออนเทอรเนตไดรบความนยมมากขน บรษทไมโครซอฟต (Microsoft) ไดผลตเอกสารอเลกทรอนกสขนมาเพอคอยแนะนำาในรปแบบ HTML Help ขนมา มรปแบบของไฟลเปน .CHM โดยมตวอานคอ Microsoft Reader (.LIT) หลงจากนนตอมามบรษทผผลต

โปรแกรมคอมพวเตอรจำานวนมาก ไดพฒนาโปรแกรมจนกระทงสามารถผลตเอกสารอเลกทรอนกสออกมาเปนลกษณะเหมอนกบหนงสอทวไปได เชน สามารถแทรกขอความ แทรกภาพ จดหนาหนงสอไดตามความตองการของผผลต และทพเศษกวานนคอ หนงสออเลกทรอนกสเหลาน สามารถสรางจดเชอมโยงเอกสาร (Hypertext) ไปยงเวบไซตทเกยวของอนๆ ทงภายในและภายนอกได อกทงยงสามารถแทรกเสยง ภาพเคลอนไหว ลงไปในหนงสอได

ลกษณะของ E-book         

รปแบบสงพมพดานอเลกทรอนกสและมลตมเดย โดยเฉพาะอยางยงผลตภณฑทเปนแผนจานขอมลเสยง เชน ซดรอม แผนซดรอมสามารถจดขอมลไดจำานวนมากในรปแบบของตวอกษรทงลกษณะภาพดจตอล ภาพอะนเมชน วดโอ ภาพเคลอนไหวตอเนอง คำาพด เสยงดนตร และเสยงอน ๆ

- รปแบบหนงสอทอยในรปแบบดจทล โดยแสดงใหเหนบนจอคอมพวเตอรไมบงคบการพมพและการเขาเลม

- รปแบบของหนงสอทสามารถนำาขอมลตาง ๆ ลงไปจดเกบลงในเครอง palm ทำาใหสามารถทจะพกพาหนงสอหรอเอกสารจำานวนมากไปอาน ณ ทใดกได เพยงแตนำาเครอง palm ตดตวไปเพยงเครองเดยว

ประเภทของ E-book        

ผผลตสามารถเลอกสราง E-Books ได 4 รปแบบ คอ   - Hyper Text Markup Language (HTML) - Portable Document Format (PDF) - Peanut Markup Language (PML)

- Extensive Markup Language (XML)

รายละเอยดของไฟลแตละประเภทจะมดงน                HTML : เปนรปแบบทไดรบความนยมสงสด  HTML เปน ภาษามารกอปออกแบบมาเพอใชในการสรางเวบเพจ หรอขอมลอนทเรยกดผานทางเวบ Browser เรมพฒนาโดย ทม เบอรเนอรส ล(Tim Berners Lee) สำาหรบภาษา SGML ในปจจบน HTML เปนมาตรฐานหนงของ ISO ซงจดการโดย World Wide Web Consortium (W3C) ในปจจบน ทาง W3C ผลกดน รปแบบของ HTML แบบใหม ทเรยกวา XHTML ซงเปนลกษณะของโครงสราง XML แบบหนงทมหลกเกณฑในการกำาหนดโครงสรางของโปรแกรมทมรปแบบทมาตรฐานกวา มาทดแทนใช HTML รน 4.01 ทใชกนอยในปจจบนHTML ยงคงเปนรปแบบไฟลอยางหนง สำาหรบ .html และ สำาหรบ .htm ทใชในระบบปฏบตการทรองรบ รปแบบนามสกล 3 ตวอกษร                 PDF :  ไฟลประเภท PDF หรอ Portable Document Format ถกพฒนาโดย Adobe System Inc เพอจดเอกสารใหอยในรปแบบทเหมอนเอกสารพรอมพมพ ไฟลประเภทนสามารถใชงานไดในระบบปฏบตการจำานวนมากและรวมถงอปกรณ E-Book Reader ของ Adobe ดวยเชนกน และยงคงลกษณะเอกสารเหมอนตนฉบบ เอกสารในรปแบบ PDF สามารถจดเกบ ตวอกษร รปภาพ รปลายเสน ในลกษณะเปนหนาหนงสอ ตงแตหนงหนา หรอหลายพนหนาไดในแฟมเดยวกน PDF เปนมาตรฐานทเปดใหคนอนสามารถเขยนโปรแกรมมา

ทำางานรวมกบ PDF ได                การใชงานแฟมแบบ PDF เหมาะสมสำาหรบงานทการแสดงผลใหมลกษณะเดยวกนกบตนฉบบ ซงแตกตางกบการใชงานรป Browser แบบอน เชน HTML การแสดงผลของ HTML จะแตกตางกนออกไป ขนอยกบโปรแกรมทใช และจะแสดงผลตางกน ถาใชคอมพวเตอรตางกน            PML : พฒนาโดย Peanut Press เพอใชสำาหรบสราง E-Books โดยเฉพาะ อปกรณพกพาตางๆ ทสนบสนนไฟลประเภท PML นจะสนบสนนไฟลนามสกล .pdb ดวย

 XML : สำาหรบการใชงานทวไป พฒนาโดย W3C โดยมจดประสงคเพอเปน สงทเอาไวตดตอกนในระบบทมความแตกตางกน (เชน ใชคอมพวเตอรมมระบบปฏบตการคนละตว หรออาจจะเปนคนละโปรแกรมประยกตทมความตองการสอสารขอมลถงกน)และเพอเปนพนฐานในการสรางภาษามารกอปเฉพาะทางอกขนหนง XML พฒนามาจาก SGML โดยดดแปลงใหมความซบซอนลดนอยลง XML ใชในแลกเปลยนขอมลระหวางเครองคอมพวเตอรทแตกตางกน และเนนการแลกเปลยนขอมลผานอนเทอรเนต         

ขอดของ e-Book

1. อานทไหน เมอไหร ไดตลอดเวลา เนองจากพกไปไดตลอดและไดจำานวนมาก 2. ประหยดการตดไมทำาลายปา เพราะไมตองตดไมมาทำากระดาษ

3. เกบรกษาไดงาย ประหยดเนอทในการจดเกบ ประหยดคาเกบรกษา 4. คนหาขอความได ยกเวนวาอยในลกษณะของภาพ 5. ใชพนทนอยในการจดเกบ (cd 1 แผนสามารถเกบ e-Book ไดประมาณ 500 เลม) 6. อานไดในทมด หรอแสงนอย 7. ทำาสำาเนาไดงาย 8. จำาหนายไดในราคาถกกวาในรปแบบหนงสอ 9. อานไดไมจำากดจำานวนครง เพราะไมยบหรอเสยหายเหมอนกระดาษ

10. สะดวกสบาย ไมตองเดนทาง แคคลกเดยวกสามารถเลอกอานหนงสอทตองการไดทนท 11. เปนสวนหนงในการรกษาธรรมชาต โดยลดการใชกระดาษกบ True e-Book

ขอเสยของ e-Book

1. ตองอาศยพลงงานในการอานตลอดเวลา ไมวาจะเปนไฟฟาหรอแบตตาร 2. เสยสขภาพสายตา จากการไดรบแสงจากอปกรณอเลคทรอนกส 3. ขาดความรสก หรออรรถรส หรอความคลาสสค 

4. อาจเกดปญหากบการ ลง hardware หรอ software  ใหมหรอแทนทอนเกา 5. ตองมการดแลไฟลใหด ไมใหเสยหรอสญหาย 6. การอานอาจเกดอนตรายตอสายตา

7. เกดการละเมดลขสทธไดงาย 8. ไมเหมาะกบบาง format เชน รปวาด รปถาย แผนทใหญ เปนตน

ประโยชนของ e-Book

     สำาหรบผอาน

       1. ขนตอนงายในการอาน และคนหาหนงสอ

        2. ไมเปลองเนอทในการเกบหนงสอ

       3. อานหนงสอไดจากทกททมการเชอมตออนเตอรเนต

     สำาหรบหองสมด

       1. สะดวกในการใหบรการหนงสอ

       2. ไมตองใชสถานทมากในการจดเกบหนงสอ และไมเสยคาใชจายในสวนน

        3. ลดงานทเกดจากการซอม จดเกบ และการจดเรยงหนงสอ

       4. ไมเสยคาใชจายในการจางพนกงานมาดแลและซอมแซมหนงสอ

       5. มรายงานแสดงการเขามาอานหนงสอ

     สำาหรบสำานกพมพและผเขยน

        1. ลดขนตอนในการจดทำาหนงสอ

       2. ลดคาใชจายและความเสยงในการจดพมพหนงสอ

       3. ลดคาใชจายในการจดจำาหนายผานชองทางอนๆ

       4. เพมชองทางในการจำาหนายหนงสอ

       5. เพมชองทางในการประชาสมพนธตรงถงผอาน

ขอจำากดของ E-book 

                เนองจากอาจเกดปญหากบการ ลง Hardware หรอ Software ใหมหรอแทนทอนเกา  ดงนนจงตองมโปรแกรมและเครองมอในการอน คอ Hardware ประเภทเครองคอมพวเตอร หรออปกรณอเลกทรอนกสพกพาอนๆ พรอมทงระบบตดตงระบบปฏบตการหรอ Software ทใชอานขอความตางๆเชน Organizer แบบพกพา Pocket PC หรอ PDA เปนตน    การดงขอมล E-Book ซงจะอยบนเวบไซตทใหบรการทางดานนมาอาน กจะใชวธการ Download ผานทางอนเตอรเนตเสยเปนสวนใหญ

อยางไรกตามใชวา Hardware ทกชนดจะอานหนงสออเลกทรอนกสได เนองจากมขอจำากดของชนดไฟลบางประเภทนนเอง ซงตองมการแกปญหาดวยการนำา Software บางตวมาชวยสำาหรบ Software  ทใชงานกบ  E-Book ในปจจบนมสองประเภทคอ Software ทใชอานขอมลจาก E-Book และ Software ทใชเขยนขอมลออกมาเปน  E-Book  นอกจากนผใชตองมการดแลไฟลใหด ไมใหเสยหรอสญหาย คำานง

เสมอวาการอานอาจเกดอนตรายตอสายตา E-Book น ไมเหมาะกบบาง format เชน รปวาด รปถาย แผนทใหญ

บทบาทของ E-book     E-Book เปนแหลงรวบรวมขอมลความรจากสอตางๆ นำาเสนอออกมาทางเทคโนโลยสมยใหมในรปแบบหนงสออเลกทรอนกส สามารถแสดงผลดวยภาพ ขอความ เสยง สสน และภาพเคลอนไหวได ทำาใหผใชบรการไดรบความบนเทงในการศกษาขอมลมากขน อกทงยงสามารถพกพาไปอานไดทกท โดยไมตองคำานงถงแสงมากหรอนอย เพราะอปกรณ E-Book มกมแสง Backlight ของตวเอง  E-Book ยงทำาใหอานหรอทำาความเขาใจไดงายกวาหนงสอ นอกจากนยงสามารถเกบขอมลไดมากอกดวย