เอกสารประกอบการสอน

เรอง การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

โดย พนต ารวจโทหญงภคฐพชา จนทรกระจาง

อาจารย (สบ ๓) กลมงานอาจารย กองบญชาการศกษา

เอกสารฉบบนเปนผลงานทางวชาการ เพอประกอบการเรยนการสอน วชากฎหมาย หวขอการบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

วทยาลยการต ารวจ กองบญชาการศกษา ส านกงานต ารวจแหงชาต

ค าน า เอกสารประกอบการสอน เรอง การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมด ของเจาหนาท มงเนนในการอธบายหลกการของกฎหมายและระเบยบท เกยวของ ตลอดจน การรวบรวมค าวนจฉยของศาล ความเหนของคณะกรรมการกฤษฎกา ทเกยวของกบเนอหาของ ความรบผดทางละเมดของเจาหนาท ตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 และการใชมาตรการบงคบทางปกครองเฉพาะกรณของความรบผ ดทางละเมด ของเจาหนาท ตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 โดยมวตถประสงค เพอใชในการประกอบการเรยนการสอนในชนเรยน และใหผเรยนใชศกษาคนควาในการปฏบตงาน เอกสารเลมนมการจดล าดบเนอหาในการเรยนการสอนไว 5 บท แบงตามลกษณะของเนอหาทมความสมพนธเกยวของกนเพอใหเขาใจไดงาย และไดน าค าพพากษาหรอค าสงศาลปกครอง ความเหนของคณะกรรมการกฤษฎกา มาประกอบการอธบายเพอใหเกดความเขาใจชดเจน ผเขยนหวงวาเอกสารประกอบการสอนเลมนจะเปนประโยชนในการเรยนการสอน และการศกษาคนควา ในการปฏบตงานของขาราชการต ารวจตอไป

พนต ารวจโทหญงภคฐพชา จนทรกระจาง มถนายน 2559

สารบญ

หนา บทท 1 บททวไปเกยวกบการบงคบทางปกครองและความรบผดทางละเมดของเจาหนาท 1 1. แนวความคดและความเปนมาของกฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครอง 4

2. แนวความคดและความเปนมาของความรบผดทางละเมดของเจาหนาท 6 3. ลกษณะของการกระท าละเมดตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท 10 พ.ศ. 2539 4. ขอบเขตของการบงคบใชกฎหมายความรบผดทางละเมดของเจาหนาท 15 5. ขอบเขตการบงคบทางปกครองตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการ 24 ทางปกครอง พ.ศ. 2539

บทท 2 สาระส าคญของกฎหมายความรบผดทางละเมดของเจาหนาท 27 1. ความรบผดของรฐในผลละเมดทเกดแกบคคลภายนอก 30 2. การรองขอใหหนวยงานของรฐรบผดชดใชคาสนไหมทดแทน 38 3. การไลเบยแกเจาหนาทใหชดใชคาสนไหมทดแทน 45 4. กรณเจาหนาทเปนผกระท าละเมดตอหนวยงานของรฐ 48 บทท 3 การเรยกใหเจาหนาทผกระท าละเมดช าระเงนแกหนวยงานของรฐ 54 1. หนวยงานของรฐมอ านาจออกค าสงใหเจาหนาทช าระเงนคาสนไหมทดแทน 57 2. วธการและขนตอนการเรยกใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทน 60 3. อายความการใชสทธเรยกคาสนไหมทดแทน 69 4. กรณเจาหนาทยนยอมช าระหนและการผอนช าระหน 72 บทท 4 การใชมาตรการบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท 75

1. อ านาจในการใชมาตรการบงคบทางปกครองตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการ 78 ทางปกครอง พ.ศ. 2539

2. การบงคบทางปกครองตามค าสงทก าหนดใหช าระเงน 80 บทท 5 การอทธรณและการฟองคดตอศาล 90 1. การอทธรณค าสงทางปกครองตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง 92 พ.ศ. 2539 2. การฟองคดกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท 95

บทท 1

บททวไปเกยวกบการบงคบทางปกครอง และความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

2

แผนการสอนประจ าบท

บทท 1 บททวไปเกยวกบการบงคบทางปกครองและความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

1. แนวความคดและความเปนมาของกฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครอง 2. แนวความคดและความเปนมาของความรบผดทางละเมดของเจาหนาท 3. ลกษณะของการกระท าละเมด ตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

พ.ศ. 2539 4. ขอบเขตของการบงคบใชกฎหมายความรบผดทางละเมดของเจาหนาท 5. ขอบเขตการบงคบทางปกครอง ตามพระราชบญญต วธปฏบตราชการทางปกครอง

พ.ศ. 2539 แนวคด กฎหมายความรบผดทางละเมดของเจาหนาทมความมงหมายเพอคมครองใหเจาหนาท ของรฐ ทกระท าละเมดในการปฏบตหนาทโดยไมตงใจหรอผดพลาดเพยงเลกนอย ใหไมตองรบผด ในผลของละเมดตอบคคลภายนอกเปนการเฉพาะตว คมครองเจาหนาททกระท าละเมดในการปฏบตหนาทใหตองรบผดเฉพาะการกระท าโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรงเทานน และไมตองรวมรบผดในการกระท าละเมดของเจาหนาทอนอยางลกหนรวม ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย โดยเมอหนวยงานของรฐไดชดใชคาสนไหมทดแทนเพอการละเมดแกบคคลภายนอกไปแลว หนวยงานของรฐยอมมอ านาจไลเบยและออกค าสงใหเจาหนาทผกระท าละเมดชดใชคาสนไหมทดแทน และในกรณเจาหนาทผกระท าละเมดไมยนยอมช าระคาสนไหมทดแทน หนวยงานของรฐกมอ านาจใชมาตรการบงคบทางปกครอง ตามพระราชบญญตวธป ฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ไดโดยไมจ าตองน าคดขนสศาลเพอฟองบงคบตามค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน วตถประสงค 1. เพออธบายแนวความคดของกระบวนการพจารณาทางปกครอง และขอบเขตของการบงคบทางปกครอง ตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 2. เพออธบายแนวคด ขอบเขต ของความรบผดทางละเมดของเจาหนาท และลกษณะ ของการกระท าละเมด ตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 วธการสอน

1. ใชกรณศกษา 2. การบรรยายประกอบ Powerpoint 3. การถามตอบของผเรยนในระหวางการเรยนการสอน 4. การตอบค าถามกจกรรม

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

3

กจกรรมประจ าบท 1. อธบายเหตผลของการประกาศใชพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 2. อธบายหลกกฎหมายทใหอ านาจหนวยงานของรฐน ามาตรการบงคบทางปกครอง มาบงคบใชกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอน 2. Powerpoint 3. วดทศน 4. กฎหมายและระเบยบทเกยวของ

การวดผลประเมนผล ผลคะแนนการสอบ

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

4

บทท 1

บททวไปเกยวกบการบงคบทางปกครอง และความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ .ศ. 2539 ม ง คมครองเจาหนาท ของรฐทกระท าละเมดในการปฏบตหนาท ท งในกรณเจาหนาท กระท าละเมด ตอบคคลภายนอก และในกรณเจาหนาทกระท าละเมดตอหนวยงานของรฐ โดยใหเจาหนาทผกระท าละเมดรบผดชดใชคาสนไหมทดแทน เฉพาะกรณทกระท าละเมดโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรงเทานน โดย มาตรา 12 แหงพระราชบญญตฉบบน ใหอ านาจ หนวยงานของรฐออกค าสงเรยกใหเจาหนาทช าระคาสนไหมทดแทน และในกรณเจาหนาทผกระท าละเมดไมยนยอมช าระคาสนไหมทดแทนตามค าสง หนวยงานของรฐมอ านาจใชมาตรการบงคบ ทางปกครอง ตามมาตรา 57 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 25391 ไดโดย ไมจ าตองน าคดขนสศาลเพอฟองบงคบ กลาวคอ เมอเจาหนาททราบค าสงแลว ถาถงก าหนดช าระเงนและมหนงสอเตอนใหช าระคาสนไหมทดแทนภายในระยะเวลาทก าหนดแลวไมปฏบตตามค าเตอนนน หนวยงานของรฐมอ านาจใชมาตรการบงคบทางปกครอง โดยยดหรออายดทรพยสนของเจาหนาทผกระท าละเมดออกขายทอดตลาดเพอช าระเงนใหครบถวน ซงการน ามาตรการบงคบทางปกครอง มาใชบงคบกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท จะตองพจารณาประกอบกบ มาตรา 55 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ทบญญตวาการบงคบทางปกครอง ไม ใชก บ เจ าหน าท เวนแต จะม กฎหมายก าหนดไว เป นอยางอน จ งเห นได วา มาตรา 12 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจ าหนาท พ .ศ.2539 เปนบทบญญตพเศษ ทกฎหมายก าหนดไวเปนอยางอน จงน ามาตรการบงคบทางปกครอง ตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาใชบงคบกบเจาหนาทของรฐผกระท าละเมดได2 1. แนวความคดและความเปนมาของกฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครอง 1.1 แนวความคดของกฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครอง สาระส าคญและแนวความคดของกฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครอง เปนการวางหลกเกณฑทวไปในการปฏบตราชการของเจาหนาทฝายปกครอง โดยเฉพาะอยางยงในการออกค าสงทางปกครองตาง ๆ วาตองเตรยมการและด าเนนการอยางไร เพอใหเจาหนาทฝายปกครองใชเปนหลก

1 พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา ๕๗ วรรคหนง ค าสงทางปกครองทก าหนดใหผใดช าระเงน ถาถงก าหนดแลวไมมการช าระโดยถกตองครบถวน ใหเจาหนาทมหนงสอเตอนใหผนนช าระภายในระยะเวลาทก าหนดแตตองไมนอยกวาเจดวน ถาไมมการปฏบตตามค าเตอน เจาหนาทอาจใชมาตรการบงคบทางปกครองโดยยดหรออายดทรพยสนของผนนและขายทอดตลาดเพอช าระเงนใหครบถวน 2 ชาญชย แสวงศกด, กฎหมายวาดวยความรบผดทางละเมดของเจาหนาทและความรบผดชอบของรฐโดยปราศจากความผด, พมพครงท 9 (กรงเทพมหานคร: โรงพมพเดอนตลา, 2558), หนา128.

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

5

ในการปฏบตราชการ ขณะเดยวกนกวางหลกเกณฑตาง ๆ เพอคมครองสทธของประชาชนดวย เปนการยอมรบสถานะของประชาชนวาเปนผทรงสทธในขอบเขตของกฎหมายมหาชน ซงเปนการพฒนากฎหมายใหสอดคลองกบการปกครองในระบอบประชาธปไตย ภายใตหลกนตรฐ ทเรยกรอง ใหการกระท าทกอยางของเจาหนาทฝายปกครองนนจะตองกระท าโดยชอบดวยกฎหมาย มความ ถกตองเหมาะสมกบเรองในแตละกรณเปนการเฉพาะราย จะไมใชอ านาจอยางไรเหตผลหรอเกนสมควร แกเหต โดยหลกทวไปของกฎหมายฉบบน เปนมาตรการส าคญในการปองกนมใหเจาหนาท ฝายปกครองใชอ านาจตามอ าเภอใจ3 กระบวนการพจารณาทางปกครอง จงเปนการก าหนดหลกเกณฑใหการออกค าสงทางปกครองเปนไปอยางมประสทธภาพ โดยใหมการเคารพหลกเกณฑอยางจรงจง เพราะมสภาพบงคบเปนหลกเกณฑทางกฎหมาย โดยก าหนดเปนขนตอนตงแต การเตรยมการ การพจารณา การออกค าสงทางปกครอง การทบทวนค าสงทางปกครอง ตลอดจน การบงคบการตามค าสงทางปกครองดวย4 กรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พระราชบญญต ความรบผ ดท างล ะ เม ด ของเจาหนาท พ .ศ. 2539 และระเบยบท เก ยวของ ไดก าหนดวธการและขนตอนซงเปนหลกเกณฑในการออกค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนไวแลว โดยใหถอวาค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนดงกลาวเปนค าสงทางปกครอง จงน าพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาใชบงคบกบเจาหนาทผกระท าละเมด กรณเจาหนาทผกระท าละเมดไมยนยอมช าระคาสนไหมทดแทนตามค าสง ซงเปนการน ากฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครองมาใชบงคบ ในสวนทใหอ านาจหนวยงานของรฐบงคบทางปกครองตามหลกเกณฑของกฎหมายวธปฏบตราชการ ทางปกครอง และการทบทวนค าสงทางปกครอง ไดแก การใหสทธเจาหนาทผกระท าละเมดใชสทธอทธรณค าสง และฟองคดตอศาลปกครอง 1.2 ความเปนมาของกฎหมายวธปฏบตราชการทางปกครอง ในตางประเทศไดมการจดท ากฎหมายวาดวยวธปฏบตราชการทางปกครองเปนครงแรก ในประเทศสเปน เมอป ค.ศ. 1889 โดยมสาระครอบคลมกจกรรมทางปกครองเพยงบางเรอง ตอมาประเทศออสเตรย ไดจดท า Federal Law on General Administrative Procedure ในป ค.ศ. 1925 โดยรวบรวมการจดองคกรทางปกครอง วธพจารณา กระบวนการยตธรรมทางปกครอง และการบงคบทางปกครองเขาไวในฉบบเดยวกน ส าหรบประเทศเยอรมน ในระดบมลรฐมกฎหมายวธพจารณาทางปกครองของมลรฐมาตงแต ค.ศ. 1926 และไดมกฎหมายวาดวยวธปฏบตราชการทางปกครองของสหพนธ ในป ค.ศ. 1976 สวนในประเทศสหรฐอเมรกามการจดท ากฎหมาย Administrative Procedure Act ในป ค.ศ. 1946 โดยในปจจบนประเทศทมกฎหมายวาดวยวธปฏบตราชการทางปกครอง ไดแก สเปน ออสเตรย โปแลนด ยโกสลาเวย สหรฐอเมรกา ฮงการ เชคโกสโลวาเกย เปร นอรเวย สวตเซอรแลนด บลแกเรย สวเดน อารเจนตนา เยอรมน คอสตารกา เวเนซเอลา โคลมเบย เดนมารก ญปน ไทย นอกจากน ในประเทศฝรงเศสซงมระบบกฎหมาย

3 กมลชย รตนสกาววงศ, สาระส าคญและหลกกฎหมาย พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539, (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพวญญชน, 2539), หนา 7-8. 4 ชาญชย แสวงศกด, กฎหมายวาดวยวธปฏบตราชการทางปกครอง, พมพครงท 10 (กรงเทพมหานคร: ส านกพมพ วญญชน, 2558), หนา16.

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

6

ปกครองทกาวหนามาก ไดมการวางหลกกฎหมายปกครองจนกระทงมหลกเกณฑมากมาย แตไมไดจดท ากฎหมายวาดวยวธปฏบตราชการทางปกครอง5 ในประเทศไทย แนวความคดทจะใหมการวางหลกเกณฑทวไปในการปฏบตราชการ ทางปกครองของเจาหนาทปรากฏอยในบทบญญตมาตรา 51 แหงพระราชบญญตคณะกรรมการกฤษฎกา พ.ศ. 2522 ซงปจจบนไดยกเลกบทบญญตมาตราดงกลาวไปแลว ดงน6 มาตรา 51 บญญตวา “ภายใตบงคบแหงกฎหมาย คณะกรรมการวนจฉยรองทกขโดย ทประชมใหญมอ านาจเสนอแนะตอคณะรฐมนตรเพอมมตวางระเบยบปฏบตราชการดงตอไปน (1) ก าหนดวธการและวธพจารณาของเจาหนาทของรฐกอนออกค าสง ค าอนญาต ค าวนจฉย หรอค าชขาดตามอ านาจหนาททกฎหมายบญญต (2) ก าหนดใหค าสง ค าอนญาต ค าวนจฉย หรอค าชขาดของเจาหนาทของรฐทเกยวกบสทธหรอหนาทของบคคล หรอทมความส าคญในการปฏบตราชการ ตองมขอความและเหตผลตามสมควรในการสนบสนนการออกค าสง ค าอนญาต ค าวนจฉย หรอค าชขาดนน (3) ก าหนดใหกฎ ระเบยบ ขอบงคบ ประกาศ หรอค าสงใดทมลกษณะบงคบเปนการทวไป ตองประกาศในราชกจจานเบกษากอนมผลใชบงคบ ในการเสนอแนะดงกลาว ใหคณะกรรมการวนจฉยรองทกขค านงถงประสทธภาพของการปฏบตราชการ ความรบผดชอบของเจาหนาทผปฏบตงานใหแกรฐในการด าเนนการบรการสาธารณะอนเปนไปเพอประโยชนสวนรวมสทธหนาทของเอกชนทเกยวของกบราชการ และความเขาใจอนดระหวางประชาชนกบเจาหนาทผปฏบตงานใหแกรฐ การด าเนนการเกยวกบการบญญตกฎหมายในการวางหลกเกณฑการปฏบตราชการ ทางปกครองในประเทศไทย ไดมความพยายามในการยกรางกฎหมายในหลายรฐบาล เรมตงแต สมยรฐบาลนายอานนท ปนยารชน เปนนายกรฐมนตร เมอ พ.ศ. 2534 และไดมการด าเนนการตอมาในสมยนายชวน หลกภย เปนนายกรฐมนตร จนกระทงสมยรฐบาลทมนายบรรหาร ศลปอาชา เปนนายกรฐมนตร รางพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. .... ไดผานการพจารณาของรฐสภาและประกาศใชเปนกฎหมาย คอพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มผลใชบงคบตงแตวนท 14 พฤษภาคม 2540 2. แนวความคดและความเปนมาของความรบผดทางละเมดของเจาหนาท 2.1 แนวความคดของความรบผดทางละเมดของเจาหนาทในตางประเทศ แนวความคดเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาทในตางประเทศ ไดมศาสตราจารยชยวฒน วงศวฒนศานต ศกษาวเคราะหเปรยบเทยบไว ดงน7 1. สหราชอาณาจกร เดมในสหราชอาณาจกรวางหลกใหกษตรยหรอรฐไมตองรบผดตามหลก King can do no wrong และถอวาเจาหนาทของรฐจะตองรบผดเปนการสวนตวโดยตรงถากอใหเกด

5 ชาญชย แสวงศกด, เรองเดยวกน, หนา17-18. 6 ชาญชย แสวงศกด, เรองเดยวกน, หนา 19-24. 7 ชาญชย แสวงศกด, เรองเดม, หนา 22-27.

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

7

ความเสยหายแกผใด ถงแมจะเปนการปฏบตราชการตามหนาท ตอมามกฎหมาย Crown Proceedings Act 1947 บญญตใหฟองเรยกคาเสยหายจากรฐไดเหมอนรฐมฐานะเปนเอกชน โดยจะฟองหนวยงานของรฐทเกยวของโดยตรงหรอจะฟองตวเจาหนาท (Attorney General) กได จงเปนหลกกฎหมายอยางเดยวกบกรณนายจางและลกจาง ซงเอกชนผเสยหายอาจฟองเจาหนาท ของรฐไดเชนเดม และเจาหนาทของรฐจะเปนผรบผดทแทจรงในทสดโดยรฐเพยงรบผดแทนไปกอนโดยไปฟองไลเบยจากเจาหนาทในภายหลง เจาหนาทของรฐจะอางวาท าตามค าสงผบงคบบญชาไมได การคมครองความรบผดทางละเมดจะมส าหรบเจาหนาทของรฐบางประเภททมกฎหมายยกเวนไวโดยตรง เชน ผท าหนาทตดสนคด เจาหนาทสาธารณสข ไปรษณย เปนตน 2. สหรฐอเมรกา หลกความรบผดของรฐและเจาหนาทของรฐตอเอกชนเปนไปตามกฎหมายละเมดปกต โดยเจาหนาทของรฐเปนผรบผดชอบโดยตรงในผลทตนท าละเมด แตหากรฐหรอองคกรของรฐถกฟองจะตองรบผดชอบแทนในบางกรณและฟองไลเบยจากเจาหนาทในภายหลง สวนปญหาวารฐจะฟองไลเบยขาราชการไดเพยงใดหรอผใดจะเปนผรบผดในชนทสดหลกกฎหมายยงไม แนชด การชวยชดเชยคาเสยหายทเจาหนาทของรฐเสยไปกมกมปฏบตกนทวไปหากไดความวาเปนการกระท าโดยสจรต มใชการกระท าโดยจงใจใหเสยหายหรอโดยเจตนาทไมชอบ และมการจดตงงบประมาณเพอใชจายในกรณสจรตในระดบเทศบาล รวมทงการชวยเหลอในการตอส คดของเจาหนาทของรฐทถกเอกชนฟองละเมดดวย ในบางกรณทมปญหาเกดบอยกมการแกไขกฎหมายเปนการเฉพาะเรอง เชน กรณคนขบรถของรฐบาลสหรฐอเมรกา มการแกไขกฎหมายในป ค.ศ. 1961 วาหากท าการในหนาทและเกดความเสยหาย รฐจะเปนผรบผดชอบโดยตรงคนขบรถ จะไมถก ฟองเปนสวนตว แตในบางมลรฐมความแตกตาง คอ ในมลรฐแคลฟอรเนยไดตรากฎหมายใหองคกรของรฐรบผดในผลแหงละเมด โดยก าหนดใหองคกรของรฐเปนผรบผดในความเสยหายโดยตรงหากเจาหนาทของรฐกระท าการไปในหนาท โดยใหความรบผดชนทสดจะเปนของเจ าหนาทของรฐเฉพาะเมอเจาหนาทกระท าการโดยฉอฉล ทจรต หรอเจตนาราย เทานน และในการสมมนาระหวางนกกฎหมาย นกเศรษฐศาสตรและนกรฐศาสตร ทคณะนตศาสตรมหาวทยาลยไมอามจดขนในป ค.ศ. 1977 มผใหขอสงเกตวาการใหเจาหนาทของรฐรบผดชอบในผลละเมดเสมอไปจะไมเปนธรรม โดยในทสดมผเสนอใหเจาหนาทของรฐรบผดชอบเฉพาะเมอไดกระท าละเมดโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรงเทานน กรณประมาทธรรมดาหรอไมรายแรงมากนกไมควรไปฟองไลเบยใหตองรบผดชอบเปนสวนตว 3. เยอรมน ประเทศเยอรมนมระบบกฎหมายปกครองแยกออกจากหลกกฎหมายเอกชน แตเดมสวนราชการมประมวลกฎหมายแพงบญญตใหเจาหนาทของรฐผกระท าหนาทโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอรบผดชอบเปนสวนตวตอผทไดรบความเสยหาย ตอมาหลกนถกเปลยนแปลง โดยกฎหมายป ค.ศ. 1910 และมาตรา 131 ของรฐธรรมนญป ค.ศ. 1919 (Weimar Constitution) ใหรฐและองคกรของรฐเปนผรบผดชอบในผลละเมดทเกดกบเอกชนโดยตรงเปนเบองตนกอน และตอมารฐธรรมนญ ป ค.ศ. 1949 มาตรา 34 ไดก าหนดหลกการไวเชนเดยวกน โดยรฐจะตองรบผดชอบละเมดทกอยางทกระท าโดยผใชอ านาจรฐ และรฐจะไปฟองไลเบยเอาจากเจาหนาทของรฐผท าละเมดในภายหลงเฉพาะกรณทกระท าละเมดโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรงเทานน

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

8

มผลให เจาหนาทของรฐไมตองรบผดหรอถกไล เบยกรณละเมดท เกดจากประมาทเลนเลอ เพยงเลกนอย และไมตองถกฟองโดยตรงตอศาลดวย 4. ฝรงเศส ประเทศฝรงเศสมระบบกฎหมายปกครองเรองละเมดแยกออกจากกฎหมายเอกชน และยอมรบกนมานานแลววารฐจะตองรบผดชอบในการกระท าของเจาหนาทของรฐ ส าหรบเรองละเมดทางปกครองไดวางหลกไววาจะตองมหลกเกณฑเฉพาะเพอความเหมาะสมของระบบราชการและการประสานสทธและประโยชนของรฐและเอกชน และปจจบนไดมการพฒนามาโดยจ าแนกความรบผดเรองละเมดออกเปน 3 ประเภท ไดแก (1) faute personelle เปนกรณเจาหนาทของรฐกระท าละเมดโดยวตถประสงคสวนตว กรณนเจาหนาทของรฐจะตองรบผดชอบเองในการเยยวยาผเสยหาย รฐจะไมเขาไปรบผดชอบดวย (2) faute de service เปนกรณเจาหนาทของรฐกอใหเกดความเสยหายแกเอกชนในการปฏบตตามหนาทและไมมวตถประสงคไมชอบเปนสวนตวของเจาหนาทปะปนในการกระท านน กรณนรฐรบผดชอบในความเสยหายโดยตรง เจาหนาทของรฐไมตองรบผดชอบและจะไมถกฟองเปนสวนตว (3) Cuml กรณการกระท าละเมดมความรบผดผสมกนทงความรบผดของรฐและของเจาหนาทของรฐเปนสวนตว กรณนผเสยหายอาจฟองเจาหนาทของรฐเปนสวนตวหรอจะฟองรฐโดยตรงกได สวนในระหวางรฐกบเจาหนาทของรฐนนจะมการฟองไลเบยกนไดตามความรนแรงแหงการกระท าละเมด ซงการฟองไลเบยนนปกตรฐจะฟองเฉพาะกรณละเมดโดยจงใจ โดยเจตนาราย หรอโดยประมาทเลนเลออยางรายแรงเทานน และกรณกระท าละเมดรวมกนหลายคนจะไมใชหลกความรบผดอยางลกหนรวมตอรฐ แตศาลจะก าหนดคาสนไหมทดแทนส าหรบผรวมกระท าผดแตละคนเปนรายบคคลตามความรนแรงของความผดแตละคน โดยค านงถงต าแหนงหนาททรบผดชอบ ของเจาหนาทของรฐแตละคนดวย กรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาทของรฐในตางประเทศ ในบางประเทศบญญตกฎหมายใหความรบผดทางละเมดของเจาหนาทของรฐแยกออกจากความรบผดตามกฎหมายเอกชน เชน เยอรมน ฝรงเศส โดยหลกรฐจะเปนผรบผดชอบละเมดของเจาหนาททเกดจากการกระท าในการปฏบตหนาทแลวจะไปฟองไลเบยเอาจากเจาหนาทของรฐผท าละเมดในภายหลง และการฟองไลเบยจะท าเฉพาะกรณทเจาหนาทของรฐกระท าละเมดโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรงเทานน มผลใหเจาหนาทของรฐไมตองรบผดหรอถกไลเบยกรณละเมดท เกดจากประมาทเลนเลอธรรมดา และเจาหนาทของรฐไมตองถกฟองโดยตรงตอศาล แตในบางประเทศไมไดมการแบงแยกความรบผด ทางละเมดของเจาหนาทของรฐใหแตกตางจากเอกชน ซงมหลกใหลกจางเปนผรบผดชอบโดยตรง โดยนายจางเปนเพยงผรบผดชอบแทนไปกอนแลวฟองไลเบยกบลกจางไดในภายหลง เชน สหราชอาณาจกร จะมหลกกฎหมายเชนเดยวกบกรณนายจางลกจางในกฎหมายเอกชน แตกมการบญญตกฎหมายยกเวนไวโดยตรงใหมการคมครองเจาหนาทของรฐบางประเภท ซงจะเหนไดวา ทกประเทศเหนวาเจาหนาทของรฐควรรบผดจากละเมดในการปฏบตหนาทแตกตางจากเอกชน แมในสหรฐอเมรกาหลกความรบของรฐและเจาหนาทของรฐตอเอกชนเปนไปตามกฎหมายละเมดปกต แตมลรฐแคลฟอรเนยไดมการตรากฎหมายใหองคกรของรฐรบผดในผลแหงละเมด เวนแตกรณทเจาหนาทของรฐกระท าการโดยเจตนาราย จงเหนไดวาบางประเทศมการแบงแยกความรบผด

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

9

ทางละเมดของเจาหนาท ของรฐออกจากกฎหมายเอกชนอยางชดเจน แตบางประเทศยงใหเจาหนาทของรฐรบผดเชนเดยวกบกฎหมายเอกชน แตมการก าหนดกฎหมายเฉพาะคมครองใหกบเจาหนาทของรฐบางประเภท 2.2 แนวความคดของความรบผดทางละเมดของเจาหนาทในประเทศไทย

ในสมยสมบรณาญาสทธราชย อ านาจการปกครองประเทศเปนของพระมหากษตรย การฟองรองพระมหากษตรยหรอสวนราชการ รวมทงเจาหนาทของรฐทกระท าการในพระปรมาภไธย ไมอาจกระท าได การฟองใหขาราชบรพารรบผดดวยประการใดๆ กตองเอาเนอความนนขนบงคมทลพระกรณาใหทราบกอน ตามกฎหมายตราสามดวง ล กษณะอาญาหลวง ตอมาไดมการแกไขหลกเกณฑดงกลาววา ถาเปนเพยงสนไหมพนย ไมตองน าความขนกราบบงคมทล เวนแตคดนนจะตองตโบย จ าจอง

ส าหรบการฟองกระทรวง ทบวง กรม ในฐานะเปนหนวยราชการของพระมหากษตรย ศาลฎกาก าหนดหลกการฟองคดทเกยวกบสญญาหรอละเมดไวในป ร.ศ. 121 โดยค าพพากษา ศาลฎกาท 520/121 วากระทรวงและกรมทถกฟองจะไมยอมตกเปนจ าเลยกได และใน ร.ศ. 129 กระทรวงยตธรรมไดออกกฎเสนาบดรบรองสทธของกระทรวงและกรมไวชดเจนวา เมอถกฟองแลว กระทรวงและกรม จะมาเปนจ าเลยหรอไมก ได ศาลไมมอ านาจบงคบ เปนหนาทของโจทก ตองทลเกลาฯ ถวายฎกา ปญหาวาผเสยหายจะฟองขาราชการใหรบผดเปนสวนตวไดหรอไม ศาลไทยยดตามกฎหมายองกฤษ คอ ตองฟองขาราชการใหรบผดเปนสวนตว

ตอมาเมอประกาศใชประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ยงไมมกฎหมายเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาทโดยเฉพาะ เมอมเหตละเมดทเจาหนาทของรฐกระท าละเมดในการปฏบตหนาทตอเอกชน จะน าหลกกฎหมายเอกชนวาดวยละเมดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ในมาตรา 420 ถง มาตรา 452 มาใชบงคบ โดยทสวนราชการหรอหนวยงานของรฐสวนใหญ มฐานะเปนนตบคคล จงมการน าหลกวาดวยความรบผดของนตบคคลในกรณผแทนนตบคคลกระท าตามหนาทเปนเหตใหเกดความเสยหายแกบคคลอนมาใช ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 768 ซงมผลใหหนวยงานของรฐตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนแกผเสยหาย ส าหรบสวนราชการหรอหนวยงานของรฐทมลกจางประจ าหรอลกจางชวคราว กตองรบผดตอผ เสยหาย ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 4259 ในฐานะทเปนนายจาง10 การใชหลกกฎหมายเอกชนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาใชบงคบกบละเมด ในการปฏบตงานของเจาหนาทของรฐ มสภาพปญหาเกดขนคอท าใหเกดความไมเปนธรรมแกเจาหนาท

8 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

มาตรา ๗๖ ถาการกระท าตามหนาทของผแทนของนตบคคลหรอผมอ านาจท าการแทนนตบคคล เปนเหตใหเกดความเสยหายแกบคคลอน นตบคคลนนตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายนน แตไมสญเสยสทธทจะไลเบยเอาแกผกอความเสยหาย ถาความเสยหายแกบคคลอนเกดจากการกระท าทไมอยในขอบวตถประสงคหรออ านาจหนาทของนตบคคล บรรดาบคคลดงกลาวตามวรรคหนงทไดเหนชอบใหกระท าการนนหรอไดเปนผกระการท าดงกลาว ตองรวมกนรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนแกผทไดรบความเสยหายนน 9 มาตรา ๔๒๕ นายจางตองรวมกนรบผดกบลกจางในผลแหงละเมด ซงลกจางไดกระท าไปในทางการทจางนน 10ชาญชย แสวงศกด, เรองเดม, หนา 27-30.

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

10

ของรฐ เนองจากการกระท าละเมดของเจาหนาทของรฐทเกดจากการปฏบตหนาท เปนความรบผดชอบท เกดจากการปฏบตงานตามอ านาจหนาทท ไดรบมอบหมายจากหนวยงานของรฐ เพอประโยชนของรฐ การทเจาหนาทตองรบผดชอบเปนการสวนตวในผลแหงละเมด แตหนวยงานของรฐเพยงรบผดแทนไปกอนแลวไปใชสทธไลเบยเอาจากเจาหนาทของรฐจงมผลกระทบตอการปฏบตงานของเจาหนาทในหลายประการ เชน ท าใหเจาหนาทไมกลาตดสนใจ ขาดขวญก าลงใจ ในการปฏบตงาน และกรณเจาหนาทกระท าละเมดรวมกนหลายคน เมอใชหลกลกหนรวม ตามกฎหมายเอกชนมผลใหเจาหนาทบางคนตองรบผดสงกวาละเมดทตนเองกอใหเกดความเสยหาย ดงนนจงไดมแนวคดในการตราพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาทขน เพอใหเกดความเปนธรรมแกเจาหนาทของรฐและเพมประสทธภาพในการปฏบตงานของรฐ 11 ซงการประกาศใชพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มเหตผล ดงน

1) การท เจาหนาทด าเนนกจการตางๆ ของหนวยงานของรฐ เปนไปเพอประโยชน ของหนวยงานไมใชประโยชนเฉพาะตว การทปลอยใหเจาหนาททปฏบตงานในหนาทและท าใหเกดความเสยหายแกเอกชนตองรบผดตามหลกกฎหมายแพงและพาณชยนนไมเหมาะสม

2) ในเรองการใชสทธไลเบยทหนวยงานไลเบยเตมจ านวน และการใชหลกลกหนรวม เนองจากบางกรณความผดเกดโดยไมไดตงใจหรอความผดพลาดเพยงเลกนอยในการปฏบตหนาท การบงคบใชกฎหมายดงกลาวกอใหเกดความไมเปนธรรมแกเจาหนาทและเปนการบนทอนขวญก าลงใจในการปฏบตงาน นอกจากนในระบบการท างานของเจาหนาทของรฐมการควบคมดวยวธการบรหารงานบคคลและการด าเนนการทางวนยก ากบดแลอยแลว ส าหรบแนวคดของกฎหมายความรบผดทางละเมดของเจาหนาทในประเทศไทยนน เหนไดวา มแนวคดเชนเดยวกบประเทศทใชระบบศาลค คอแยกคดปกครองไปพจารณาทศาลปกครอง โดยศาลยตธรรมมอ านาจพ จารณาเฉพาะคดแพ งและคดอาญาเท านน เชน เยอรมน ฝร งเศส และการก าหนดความรบผดของหนวยงานของรฐและเจาหนาท ตามพระราชบญญตความรบ ผด ทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 กมแนวทางเดยวกนกบประเทศดงกลาว คอใหหนวยงาน ของรฐรบผดชอบในกรณทเจาหนาทกระท าละเมดในการปฏบตหนาท โดยเจาหนาทไมตองถกฟองคด ตอศาล และใหเจาหนาทรบผดไมตองเตมจ านวนความเสยหาย เฉพาะกรณกระท าละเมดโดยจงใจ หรอประมาทเลนเลออยางรายแรงเทานน 3. ลกษณะของการกระท าละเมดตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 3.1 ความหมายของการกระท าละเมด การกระท าละเมด ภายหลงบญญตพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 และไดมการจดตงศาลปกครองขน ตองพจารณาลกษณะของการกระท าละเมดวาเปนการกระท าละเมดทางแพงหรอกระท าละเมดทางปกครอง ซงมผลในการทบคคลภายนอกจะใชสทธฟองคด

11 ชาญชย แสวงศกด, เรองเดม, หนา 34.

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

11

ตอศาล กลาวคอ กรณการกระท าละเมดทางแพงตองฟองคดตอศาลยตธรรม แตการกระท าละเมด ทางปกครองตองฟองคดตอศาลปกครอง ดงน12 กรณการกระท าละเมดทางแพง เปนขอพพาททเกดระหวางเอกชนกบเอกชน หรอระหวางหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐกบเอกชน หรอระหวางหนวยงานทางปกครองกบเจาหนาทของรฐเอง ซงมหลกเกณฑในการพจารณา ดงน (1) เปนการกระท าละเมดของเจาหนาท ซงมใชการกระท าในการปฏบตหนาท หรอถอไดวาเปนการกระท าละเมดโดยเหตสวนตวของเจาหนาทผนนเอง

(2) เปนการกระท าละเมดของเจาหนาท ในการปฏบตหนาท โดยการกระท านน มไดเกดจาก กรณหนงกรณใด ดงตอไปน 1) มไดเกดจาการใชอ านาจตามกฎหมายปกครอง ไดแก การปฏบตหนาทโดยปกตทวไป มไดเปนการใชอ านาจ หรอการด าเนนการในกระบวนยตธรรมทางอาญา หรอเปนเพยงการปฏบตการ ทางปกครองทางกายภาพเพอใหกจการของฝายปกครองเกดผลส าเรจ 2) มไดเกดจากการออกกฎ ค าสงทางปกครอง หรอค าสงอน 3) มไดเกดจากการละเลยตอหนาท หรอ 4) มไดเกดจากการปฏบตหนาทลาชาเกนสมควร (3) ผลของการกระท าละเมดเกดความเสยหายแกผอน (รวมถงหนวยงานทางปกครอง) กรณการกระท าละเมดทางปกครอง เปนขอพพาทจากการปฏบตหนาทของหนวยงาน ทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐอนเนองมาจากสาเหต ดงตอไปน

(1) การใชอ านาจตามกฎหมาย (2) การออกกฎ ออกค าสงทางปกครอง หรอค าสงอน

(3) การละเลยตอหนาทตามทกฎหมายก าหนดใหตองปฏบต (4) การปฏบตหนาทลาชาเกนสมควร

ทงน ผลของการกระท าละเมดดงกลาวท าใหเกดความเสยหายแกผอน (รวมถงหนวยงาน ทางปกครอง) การพจารณาวาเปนการกระท าละเมดทางแพง หรอการกระท าละเมดทางปกครอง ตองพจารณาจากสาเหตของการกระท าละเมดตามขอเทจจรง ซงมความแตกตางกน กลาวคอ กรณการกระท าละเมดทางปกครองมสาเหตจากการทเจาหนาทของรฐกระท าละเมดโดยการใชอ านาจ ตามกฎหมายปกครอง กระท าโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอท าใหเกดความเสยหาย การออกกฎ ออกค าสงทางปกครอง หรอค าสงอน การละเลยตอหนาทตามทกฎหมายก าหนดใหตองปฏบต การปฏบตหนาทลาชาเกนสมควร โดยการกระท าละเมดทางปกครอง บคคลภายนอกผเสยหาย ตองฟองคดตอศาลปกครอง เชน ส านกงานตรวจคนเขาเมองปฏบตหนาทลาชาในการพจารณาค าขอมถนทอยในประเทศไทยเพอการลงทนเปนกรณพเศษของบคคลตางดาว หากเปนกรณการกระท าละเมดจากการปฏบตหนาททวไป ซงไมเกยวของกบการกระท าโดยอาศยอ านาจตามกฎหมาย

12 ส านกวจยและวชาการ ส านกงานศาลปกครอง, หลกกฎหมายพนฐานความรบผดทางละเมด, พมพครงท 1 (กรงเทพมหานคร: ธรรมดาเพรส, 2552), หนา 74-75 และ 89-90.

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

12

ปกครอง หรอค าสงอน การละเลยตอหนาทตามทกฎหมายก าหนดใหตองปฏบต การปฏบตหนาทลาชาเกนสมควร เชน การขบรถยนตของทางราชการไปประสบอบตเหตชนกบบคคลภายนอก หรอการด าเนนการตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา เชน การยดรถไวด าเนนคดโดยไมมอ านาจ การจบผตองหาผดตว ซงท าใหบคคลภายนอกไดรบความเสยหายนน เปนละเมดทางแพง นอกจากนละเมดซงมใชการกระท าในการปฏบตหนาทซงเจาหนาทผกระท าละเมดตองรบผดเปนการสวนตวกเปนละเมดทางแพง ตองฟองคดทศาลยตธรรม พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 ไมไดใหความหมายค าวาละเมดไว เมอพจารณาประกอบกบมาตรา 3 แหงพระราชบญญตน บญญตให กฎหมาย กฎ และขอบงคบใด ๆ ในสวนทพระราชบญญตนบญญตไวแลวหรอมขอความขดหรอแยงกน ใหใชพระราชบญญตนแทน ยอมมความหมายในทางกลบกนวา ในกรณทพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 มไดบญญตเรองใดทเกยวกบความรบผดทางละเมดไว เปนการเฉพาะ จงตองเปนไปตามบทบญญตของกฎหมายอนทเกยวของ และเมอกฎหมายทบญญต ถงความรบผดทางละเมด คอประมวลกฎหมายแพงและพาณชยอนเปนกฎหมายทวไป จงตองน าบทบญญตในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยในสวนทเกยวของมาบงคบเทาทไมขดหรอแยงกน13 และมค าพพากษาศาลปกครองสงสดท อ.101/2558 วางหลกไววาการทจะพจารณาวาการกระท าของเจาหนาทอนเปนเหตแหงการฟองคดนเปนการละเมดหรอไม และหนวยงานของรฐผถกฟองคดตองรบผดหรอไม ตองน าบทบญญตในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทเกยวของมาวนจฉยเทาทไมขดหรอแยงกบบทบญญตในพระราชบญญตดงกลาว รวมทงบทบญญตเกยวกบลกษณะของการกระท าทเปนละเมด ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 420 ดวย ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 420 บญญตวา “ผใดจงใจหรอประมาทเลนเลอท าตอบคคลอนโดยผดกฎหมายใหเขาเสยหายถงแกชวตกด แกรางกายกด อนามยกด เสรภาพกด ทรพยสนหรอสทธอยางหนงอยางใดกด ทานวาผนนท าละเมดจ าตองชดใชคาสนไหมทดแทนเพอการนน” ซงมหลกเกณฑ 3 ประการคอ กระท าโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอ กระท าตอบคคลอนโดยผดกฎหมาย และบคคลอนไดรบความเสยหาย ดงนน การทจะพจารณาวาการกระท าใดเปนละเมดตามกฎหมายความรบผดทางละเมดของเจาหนาทจงตองพจารณาจากหลกละเมดทางแพง ดงน14

1) กระท าโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอ การกระท าโดยจงใจคอ การกระท าโดยรส านกถงการกระท าของตนวาจะกอใหเกดความเสยหายแกบคคลอน กลาวคอถารวาการกระท านนจะเกดผลเสยหายแลวถอวาเปนการกระท าโดยจงใจ ไมวาความเสยหายจะเกดขนมากนอยเพยงใดกตาม แมผลเสยหายจะมากกวาทคาดคดไว ซงมความหมายกวางกวากระท าโดยเจตนาตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 59 วรรคสอง ทบญญตวากระท าโดยเจตนา ไดแกกระท าโดยรส านกในการทกระท าและในขณะเดยวกนผกระท าประสงคตอผลหรอยอมเลงเหนผลของการกระท านน เพราะเจตนาผกระท าตองประสงคตอผลหรอเลงเหนผล

13 ส านกวจยและวชาการ ส านกงานศาลปกครอง, เรองเดยวกน, หนา 35-36.

14 ชาญชย แสวงศกด, เรองเดม, หนา 46-61.

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

13

แตจงใจไมตองเจาะจงใหเกดผลเสยอยางใดอยางหนงขนโดยเฉพาะดงเชนการกระท าโดยเจตนาในทางอาญา การกระท าโดยประมาทเลนเลอ คอการกระท าโดยปราศจากความระมดระวง ซงบคคลในภาวะเชนนนจ าตองมตามวสยและพฤตการณและผกระท าอาจใชความระมดระวงเชนวานนไดแตหาไดใชใหเพยงพอไม โดยใชการเปรยบเทยบกบบคคลอนทตองมความระมดระวงตามพฤตการณและฐานะในสงคมเชนเดยวกบผกระท าใหเกดความเสยหาย วสย หมายถงสภาพเกยวกบตวผกระท า เชน เปนเจาหนาทชนผใหญหรอผนอย สวนพฤตการณหมายถงเหตภายนอกตวผกระท าซงอาจท าใหการใชความระมดระวงมความแตกตางกน เชน สภาพสถานทท างาน จ านวนประชาชนทมาตดตอ ซงมค าวนจฉยของศาลปกครองเกยวกบการกระท าละเมดโดยจงใจและการกระท าโดยประมาทเลนเลอ ยกเปนตวอยาง ดงน กรณกระท ำจงใจและประมำทเลนเลอด ำเนนกำรสวมทะเบยนรถยนต ค าพพากษาศาลปกครองสงสด ท อ.390/2556 นายทะเบยนจงหวดเชยงใหมไดมประกาศ ลงวนท 30 มถนายน 2548 สงยกเลกใบคมอจดทะเบยนรถยนตคนทผฟองคดครอบครองอย ท าใหผฟองคดไดรบความเสยหาย ความเสยหายท เกดแกผฟองคดดง กลาวจงเปนผลโดยตรง จากการทนาง ส. และนาง ณ. ซงเปนเจาหนาทของผถกฟองคดอาศยโอกาสในต าแหนงหนาทกระท าดวยความจงใจด าเนนการสวมทะเบยนรถของผฟองคดโดยใชเอกสารราชการปลอมและน าเอกสารดงกลาว ใหนาย ช. เจาหนาทขนสง 5 ฝายทะเบยนรถซงเปนเจาหนาทของผถกฟองคดเชนกนด าเนนการ ประกอบกบนาย ช. หลงเชอจงไมไดตรวจสอบรายละเอยดตามขนตอนทก าหนดไว โดยน าเอกสารดงกลาวไปด าเนนการทงทไมปรากฏตวผยนค าขอหรอผรบมอบอ านาจ ซงเปนการด าเนนการทขดตอขอ 8 ของระเบยบกรมการขนสงทางบกวาดวยการด าเนนการเกยวกบทะเบยนและภาษรถตามกฎหมายวาดวยรถยนตร พ.ศ. 2531 พฤตการณดงกลาวของนาง ส. และนาง ณ. เปนการกระท าโดยจงใจ สวนนาย ช. กระท าโดยประมาทเลนเลอกอใหเกดความเสยหายแกผฟองคดและเปนการกระท าละเมดตอผฟองคด ผถกฟองคดซงเปนหนวยงานของรฐทเจาหนาทดงกลาวสงกดอยจงตองรบผดตอผฟองคดในผลแหงละเมดตามนยมาตรา 5 วรรคหนง แหง พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 กรณฟงไมไดวำกระท ำจงใจหรอประมำทเลนเลอเปนเหตใหรถของกลำงไดรบควำมเสยหำย ค าพพากษาศาลปกครองสงสดท อ.125/2553 เมอขอเทจจรงรบฟงไดวา ผฟองคดยดรถยนตบรรทกคนพพาทไวเปน ของกลางในคดอาญาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา โดยน ารถยนตของกลางไปจอดเกบไวบนลานดนอนเปนสถานททจดไวเปนท เกบรกษารถยนต ของกลางคดอนๆ ดวย จงเปนการปฏบตหนาทตามปกตทวไปดงเชนทเคยปฏบตมา และปรากฏวา ผฟองคดไดใชความระมดระวงตรวจตราดแลรถของกลางใหอยตามสภาพเดมเทาทจะสามารถรกษาไวได อนเปนการปฏบตอยางเหมาะสมในการเกบรกษารถของกลางตามทผฟองคดจะพงกระท าไดแล ว ซงเปนเพยงการดแลรกษาในหนาทพนกงานสอบสวนซงกระท าตามหนาทโดยทวไปมใชหนาทเฉพาะในการเกบรกษารถยนตบรรทกของกลางตามขอ 4.1 และขอ 4.2 แหง ประมวลระเบยบการต ารวจเกยวกบคดก าหนดไว เมอผฟองคดมใชผมหนาทในการเกบรกษารถของกลาง จงฟงไมไดวาผฟองคดกระท าการโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอเปนเหตใหรถของกลางไดรบความเสยหาย ตามมาตรา 420

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

14

แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ดงนน การกระท าของผฟองคดจงไมเปนการกระท าละเมดทจ าตองชดใชคาสนไหมทดแทนทผถกฟองคดท 1 ไดชดใชใหแกผเสยหายไปแตอยางใด กรณฟงไมไดวำกระท ำจงใจหรอประมำทเลนเลอในกำรท ำใหเจำของรถทถกยดไวด ำเนนคดไดรบควำมเสยหำย ค าพพากษาศาลปกครองสงสดท อ.179/ 2557 ค าสงกรมต ารวจ ท 774/2537 เรอง การก าหนดหนาทการงานของต าแหนงในสถานต ารวจ ลงวนท 7 กรกฎาคม 2537 ขอ 4.1 ก าหนดวา หวหนาสถานต ารวจท าหนาทหวหนาผรบผดชอบการปฏบตงานของสถานต ารวจ 4.1.1.6 ควบคม ตรวจสอบการปฏบตงานของเจาหนาทตางๆ ผฟองคดซงด ารงต าแหนง ผก ากบการสถานต ารวจภธรต าบลคคต ในฐานะหวหนาสถานต ารวจ จงมหนาทเปนหวหนาผรบผดชอบการปฏบตงานของสถานต ารวจในดานตางๆ รวมทงตรวจสอบการปฏบตงานของผใตบงคบบญชาวาไดด าเนนการไปโดยถกตองตามระเบยบกฎหมายหรอไม อกทง ตามประมวลระเบยบการต ารวจเกยวกบคด ลกษณะ 15 ของกลางและของสวนตวผตองหา ขอ 420 ก าหนดวา ใหสารวตรใหญและผก ากบการหรอผ รกษาการแทนตรวจสมดยดทรพยและของกลางไมนอยกวาเดอนละหนงครงวา พนกงานสอบสวนไดจดการไปโดยถกตองครบถวนหรอไม เมอปรากฏวาการยดรถดงกลาวไวเปนของกลางและมหนงสอแจงใหกองก ากบการวทยาการเขต 1 มาตรวจพสจน เปนการใชดลพนจของรอยต ารวจเอก ต. ทสงสยวารถยนตคนดงกลาวอาจจะมการแกไขเลขหมายประจ าเครองยนตและเลขหมายประจ าตวรถใหตรงกบใบประกนภยคมครองผประสบภยจากรถ เมอผฟองคดซงด ารงต าแหนงผก ากบการสถานต ารวจภธรต าบลคคตตรวจสอบสมดยดทรพยของกลางและตรวจสอบส านวนการสอบสวน กปรากฏวาไดมการลงหลกฐานการยดและสงไปตรวจพสจนไวโดยถกตองแลว ซงการใชดลพนจในการยดของกลางดงกลาวเปนดลพนจของรอยต ารวจเอก ต. ซงเปนพนกงานสอบสวนทจะพจารณาด าเนนการ ตามอ านาจหนาท จงไมอาจรบฟงไดวาผฟองคดมสวนรวมในการยดรถยนตดงกลาว อกทงผฟองคดซงด ารงต าแหนงผก ากบการสถานต ารวจภธรต าบลคคตยอมเปนผบงคบบญชาซงมหนาทตามกฎหมายและระเบยบในการควบคมดแลการปฏบตงานของผใตบงคบบญชาทงหมดทงในดานทเกยวกบคดและงานดานอนๆ ผฟองคดจงมภาระงานในดานอนๆ ทไมสามารถเขาไปรวมในการสอบสวนในส านวนการสอบสวนทกคดได จงฟงไมไดวาผฟองคดจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรงในการท าใหเจาของรถไดรบความเสยหาย ดงนน ค าสงของผถกฟองคดในสวนทใหผฟองคดรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนจงเปนค าสงทไมชอบดวยกฎหมาย ดงนน ค าสงของผถกฟองคดตามค าสงส านกงานต ารวจแหงชาต ลงวนท 24 สงหาคม 2548 และลงวนท 24 มกราคม 2549 เฉพาะสวนทใหผฟองคดรบผดชดใชคาสนไหมทดแทน จงเปนค าสงทไมชอบดวยกฎหมาย การพจารณาวาการกระท าใดเปนจงใจหรอประมาทเลนเลอหรอไม เปนเงอนไขส าคญ ของหนวยงานของรฐท จะม ค าส งให เจ าหนาท ชดใช คาสนไหมทดแทน ซ งคณะกรรมการ สอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดจะตองตรวจสอบขอเทจจรงและรวบรวมพยานหลกฐาน ใหครบถวน เพอเสนอความเหนวาใครเปนผตองรบผด คอกระท าโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอ อยางรายแรงหรอไม และตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนจ านวนเทาใด ตามค าพพากษาของศาลปกครองสงสด ท อ.125/2553 และ ท อ.179/ 2557 ซงศาลปกครองไดวนจฉยวา การกระท าของเจาหนาทไมเปนการกระท าโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอ

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

15

อยางรายแรง มประเดนส าคญคอเจาหนาทไดปฏบตหนาทตามอ านาจหนาทของตนเอง รวมถงกฎหมายและระเบยบทเกยวของ โดยถกตองครบถวน ดงนน เมอขอเทจจรงไมปรากฎวาผฟองคดรวาการกระท านน จะเกดผลเสยหายแกบคคลอนอนเปนการจงใจ หรอกระท าโดยปราศจากความระมดระวงและหากระมดระวงเพยงเลกนอยจะไมเกดเหตละเมดซงจะเปนการประมาทเลนเลออยางรายแรง แมการปฏบตหนาทของเจาหนาทจะท าให เกดความเสยหายกบทรพยสนของบคคลภายนอก จงยงฟงไมได วาเจาหนาททเกยวของกระท าละเมดโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง

2) กระท าตอบคคลอนโดยผดกฎหมาย การกระท า หมายถงการเคลอนไหวรางกายโดยรส านกในการเคลอนไหวและอย ในบงคบ

ของจตใจ ซงรวมถงการงดเวนไมกระท าดวย แตตองเปนการงดเวนหรอละเวนไมกระท าการทมหนาทตองท าอนอาจเกดจากกฎหมาย หรอหนาทเกดจากสญญา หรอหนาททมตอสาธารณชน หรอความสมพนธทางขอเทจจรงทมอยระหวางผงดเวนกบผเสยหาย การกระท าตอบคคลอนโดยผดกฎหมายหมายถงการกระท าโดยไมมอ านาจหรอไมมสทธ หรอโดยมชอบดวยกฎหมาย รวมถงใชอ านาจทมอยเกนสวนหรอเพอกลนแกลงผอน ตามมาตรา 420 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มความหมายคอ ความหมายแรกวามกฎหมายบญญตไวชดแจงวาการกระท าดงกลาวเปนความผด และความหมายทสองคอ ผกระท ากระท าการโดยไมมสทธเปนการประทษรายตอสทธของผอนโดยปราศจากอ านาจ ดงนน ถากระท าโดยมอ านาจหรอมสทธแมจะเกดความเสยหายแกบคคลอนกไมเปนความผด ยกเวนกรณเปนการใชสทธเกนสวนตามมาตรา 421 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย โดยกรณทถอวามอ านาจท าไดโดยชอบแบงเปน 4 กรณ ไดแก กฎหมายใหอ านาจโดยตรง มอ านาจตามสญญา มอ านาจตามค าพพากษาหรอค าสง เกดอ านาจจากความยนยอมซงไมขดตอกฎหมายหรอขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน

3) บคคลอนไดรบความเสยหาย การกระท าละเมดทผดกฎหมาย หากผทไดรบผลจากการกระท าไมไดรบความเสยหายยอมไมเปนละเมด ส าหรบความเสยหายทจะถอวาเปนการกระท าละเมดมลกษณะส าคญ ดงน 1. เปนความเสยหายทเปนผลโดยตรงและมความสมพนธใกลชดกบการกระท าละเมด 2. เปนความเสยหายทแนนอน 3. เปนความเสยหายทกฎหมายรบรองและคมครอง ดงนน การทจะฟงวาเจาหนาทของรฐกระท าละเมดหรอไม ขอเทจจรงตองปรากฎวาการกระท านนเขาหลกเกณฑการกระท าละเมดครบทงสามประการทกลาวมา คอ จงใจหรอประมาทเลนเลอ กระท าโดยผดกฎหมาย และเกดความเสยหายตอบคคลอนโดยความเสยหายนนเปนผลโดยตรงจากการกระท าทไมชอบดวยกฎหมายนนหรอไม ซงจากแนวค าวนฉยของศาลจะเหนไดวา จงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรงหรอไม ศาลจะพจารณาจากพฤตการณของเจาหนาท แตละรายวากระท าตามอ านาจหนาทของตนเองหรอไม และในการกระท าดงกลาวนนไดปฏบต ตามกฎหมายหรอระเบยบทเกยวของ อยางครบถวนถกตองหรอไม 4. ขอบเขตของการบงคบใชกฎหมายความรบผดทางละเมดของเจาหนาท 4.1 ขอบเขตในแงของเวลา

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

16

เมอพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มผลใชบงคบ ในวนท 15 พฤศจกายน 2539 ใหมผลบงคบถงการกระท าละเมด ในชวงเวลาทเกดขนกอนพระราชบญญตฉบบนมผลบงคบ แตยงไมไดด าเนนการ หรออยระหวางด าเนนการ กลาวคอ เกยวกบขอบเขตในแงของเวลา ใหแยกพจารณากฎหมายทจะน าไปใชบงคบออกเปนสองสวน คอ สารบญญต และวธสบญญต ดงน 1) สารบญญต คอ ในสวนทบญญตถงสทธและหนาทของบคคล และการกระท าทกฎหมายก าหนดใหเปนองคประกอบการกระท าความผด ซงการกระท าละเมด ในชวงเวลาทเกดขนกอนพระราชบญญตฉบบนมผลบงคบ แตยงไมไดด าเนนการ หรออยระหวางด าเนนการ การด าเนนการ ในสวนสารบญญตตองบงคบตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ซงเปนกฎหมายทใชในขณะท เกดละเมด เชนเดยวกบการกระท าละเมดทเกดกอนพระราชบญญตฉบบนใชบงคบ ดงน การกระท าละเมดเกดกอนพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มผลใชบงคบ ใหใชหลกกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย วาดวย ละเมด ดงน เจาหนาทกระท าโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอท าใหเกดความเสยหายตอบคคลภายนอก หรอหนวยงานของรฐ ตามหลกเกณฑของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 42015 ถาเปนการกระท าตามหนาทของผแทนของนตบคคลหรอผมอ านาจท าการแทนนตบคคลเปนเหตใหเกดความเสยหายแกบคคลอน มาตรา 76 วรรคแรก16 บญญตใหนตบคคลนนตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายนนแตไมสญเสยสทธทจะไลเบยเอาแกผกอความเสยหาย กรณดงกลาวหนวยงานของรฐจงใชสทธไลเบยเอาแกเจาหนาทผกระท าละเมดไดเตมจ านวนความเสยหาย กรณการกระท าละเมดเกดจากเจาหนาทหลายคน เจาหนาทผกระท าละเมดทกคนจะตองรวมกนรบผดใชคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายนน ตามมาตรา 432 วรรคแรก17 ซงหนวยงานของรฐอาจใชสทธเรยกใหเจาหนาทคนใดช าระหนเตมตามจ านวนความเสยหายกได อายความการใชสทธเรยกรองคาเสยหายกบเจาหนาทผกระท าละเมด เปนไปตามมาตรา 44818 คอ 1 ป นบแตวนทผเสยหายรถงการละเมดและรตวผจะพงตองใชคาสนไหมทดแทน หรอเมอพน 10 ป นบแตวนท าละเมด แตถามลความผดมโทษทางอาญาและมก าหนดอายความทางอาญายาวกวา ใหใชอายความทยาวกวานนมาบงคบ

15 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 420 ผใดจงใจหรอประมาทเลนเลอท าตอบคคลอนโดยผดกฎหมายใหเขาเสยหายถงแกชว ตกด แกรางกายกด อนามยกด เสรภาพกดทรพยสนหรอสทธอยางหนงอยางใดกด ทานวาผนนท าละเมดจ าตองใชคาสนไหมทดแทนเพอการนน 16 มาตรา 76 วรรคแรก ถาการกระท าตามหนาทของผแทนของนตบคคลหรอผมอ านาจท าการแทนนตบคคลเปนเหตใหเกดความเสยหายแกบคคลอน นตบคคลนนตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายนนแตไมสญเสยสทธทจะไลเบยเอาแก ผกอความเสยหาย 17 มาตรา 432 วรรคแรก ถาบคคลหลายคนกอใหเกดเสยหายแกบคคลอนโดยรวมกนท าละเมด ทานวาบคคลเหลานนจะตองรวมกนรบผดใชคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายนน ความขอนทานใหใชตลอดถงกรณทไมสามารถสบรตวไดแนวาในจ าพวกทท าละเมดรวมกนนนคนไหนเปนผกอใหเกดเสยหายนนดวย 18 มาตรา 448 สทธเรยกรองคาเสยหายอนเกดแตมลละเมดนน ทานวาขาดอายความเม อพนปหนงนบแตวนทผตองเสยหายรถงการ ละเมดและรตวผจะพงตองใชคาสนไหมทดแทนหรอเมอพนสบปนบ แตวนท าละเมด แตถาเรยกรองคาเสยหายในมลอนเปนความผด มโทษตามกฎหมายลกษณะอาญาและมก าหนดอายความทางอาญายาวกวาทกลาวมา นนไซร ทานใหเอาอายความทยาวกวานนมาบงคบ

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

17

การกระท าละเมดเกดหลงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มผลใชบงคบ ใหใชหลกกฎหมายตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท เมอเจาหนาทกระท าละเมดในการปฏบตหนาทตอบคคลภายนอกผเสยหาย มาตรา 5 บญญตให หนวยงานของรฐตองรบผดตอผเสยหายในผลแหงละเมดทเจาหนาทของตนไดกระท าในการปฏบตหนาท ซงผเสยหายอาจฟองหนวยงานของรฐไดโดยตรง แตจะฟองเจาหนาทไมได โดยหนวยงาน ของรฐอาจใชสทธไลเบยกบเจาหนาทผกระท าละเมดได ตามมาตรา 8 วรรคแรก19 ทบญญตใหหนวยงานของรฐมสทธเรยกให เจาหนาทผ กระท าละเมดชดใชคาสนไหมทดแทนดงกลาวได ถาเจาหนาทไดกระท าละเมดโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง โดยมตองใหใชเตมจ านวนของความเสยหายกได กรณการกระท าละเมดเกดจากเจาหนาทหลายคน มาตรา 8 วรรคส บญญตใหเจาหนาท แตละคนรบผดใชคาสนไหมทดแทนเฉพาะสวนของตนเทานน มใหน าหลกเรองลกหนรวมมาใชบงคบ อายความการใชสทธเรยกรองของหนวยงานของรฐในการออกค าสงใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทนกรณเจาหนาทกระท าละเมดในการปฏบตหนาทตอหนวยงานของรฐ และกรณละเมดทมใชในการปฏบตหนาท ซงบงคบตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ใชบงคบ ตาม มาตรา 10 วรรคสอง20 มอายความ 2 ป นบแตวนทหนวยงานของรฐรถงการละเมดและรตวเจาหนาท ผจะพงตองใช คาสนไหมทดแทน ส าหรบกรณหนวยงานของรฐหรอ เจ าหนาท ได ใช คาสนไหมทดแทน แกบคคลภายนอกผเสยหายไปแลว ใชสทธไลเบยกบเจาหนาทผกระท าละเมด มาตรา 921 บญญตใหสทธทจะเรยกใหอกฝายหนงชดใชคาสนไหมทดแทนมก าหนดอายความ 1 ป นบแตวนทหนวยงานของรฐหรอเจาหนาท ไดใชคาสนไหมทดแทนนนแกผเสยหาย

19 พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มาตรา 8 ในกรณทหนวยงานของรฐตองรบผดใชคาสนไหมทดแทนแกผเสยหายเพอการละเมดของเจาหนาท ใหหนวยงานของรฐมสทธเรยกใหเจาหนาทผท าละเมดชดใชคาสนไหมทดแทนดงกลาวแกหนวยงานของรฐไดถาเจาหนาทไดกระท าการนนไปดวยความจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง สทธเรยกใหชดใชคาสนไหมทดแทนตามวรรคหนงจะมไดเพยงใดใหค านงถงระดบความรายแรงแหงการกระท าและ ความเปนธรรมในแตละกรณเปนเกณฑโดยมตองใหใชเตมจ านวนของความเสยหายกได ถาการละเมดเกดจากความผดหรอความบกพรองของหนวยงานของรฐหรอระบบการด าเนนงานสวนรวม ใหหกสวนแหงความรบผดดงกลาวออกดวย ในกรณทการละเมดเกดจากเจาหนาทหลายคน มใหน าหลกเรองลกหน รวมมาใชบงคบและเจาหนาทแตละคนตองรบผด ใชคาสนไหมทดแทนเฉพาะสวนของตนเทานน 20 มาตรา 10 ในกรณทเจาหนาทเปนผกระท าละเมดตอหนวยงานของรฐไมวาจะเปนหนวยงานของรฐทผนนอยในสงกดหรอไม ถาเปนการกระท าในการปฏบตหนาทการเรยกรองคาสนไหมทดแทนจากเจาหนาทใหน าบทบญญตมาตรา 8 มาใชบงคบโดยอนโลม แตถามใชการกระท าในการปฏบตหนาทใหบงคบตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย สทธเรยกรองคาสนไหมทดแทนจากเจาหนาททงสองประการตามวรรคหนง ใหมก าหนดอาย ความสองปนบแตวนทหนวยงานของรฐรถงการละเมดและรตวเจาหนาท ผจะพงตองใชคาสนไหมทดแทน และกรณทหนวยงานของรฐเหนวาเจาหนาทผ นน ไมตองรบผด แตกระทรวงการคลงตรวจสอบแลวเหนวาตองรบผด ใหสทธเรยกรองคาสนไหมทดแทนนนมก าหนดอายความหนงปนบแตวนทหนวยงานของรฐมค าสงตามความเหนของกระทรวงการคลง 21 พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มาตรา 9 ถาหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทไดใชคาสนไหมทดแทนแกผเสยหาย สทธทจะเรยกใหอกฝายหนงชดใช คาสนไหมทดแทนแกตนใหมก าหนดอายความหนงปนบแตวนทหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทไดใชคาสนไหมทดแทนนนแกผเสยหาย

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

18

2) วธสบญญต คอ แนวทางในการน ากฎหมายไปปฏบต ซงการกระท าละเมด ในชวงเวลาทเกดขนกอนพระราชบญญตฉบบนมผลบงคบ แตยงไมไดด าเนนการ หรออยระหวางด าเนนการ ใหใชบงคบตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 และระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวย หลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 เชนเดยวกบการกระท าละเมดทเกดหลงพระราชบญญตฉบบนใชบงคบ ดงน การกระท าละเมดเกดกอนพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มผลใชบงคบ ใหใชหลกกฎหมาย ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 76 วรรคแรก22 โดยผเสยหายสามารถฟองหนวยงานของรฐทเปนสวนราชการใหรวมรบผดดงกลาวกบเจาหนาทได ในฐานะผแทนของนตบคคลหรอผมอ านาจท าการแทนนตบคคล (ค าพพากษาฏกาท 179/2495, 276/2538) และเมอหนวยงานของรฐทเปนสวนราชการ ไดชดใชคาสนไหมทดแทนแกผเสยหาย ไปแลว สวนราชการยอมมสทธทจะไลเบยแกเจาหนาทไดภายหลง ตามประมวลกฎหมายแพง และพาณชย มาตราเดยวกน ท วา “แตไมสญเสยสทธไลเบยเอาแกผท าใหเกดความเสยหาย” (ค าพพากษาฎกาท 3954/2536) ซงหนวยงานของรฐอาจใชสทธไลเบยกบเจาหนาทผกระท าละเมดไดเตมจ านวนความเสยหาย การกระท าละเมดเกดหลงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มผลใชบงคบ ใหใชหลกกฎหมายตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท กรณเจาหนาทกระท าละเมดในการปฏบตหนาทตอบคคลภายนอก อย ในบงคบของมาตรา 5 แหงพระราชบญญตฉบบน23 ซงหนวยงานของรฐ ตองรบผดตอผ เสยหายในผลแหงละเมด ทเจาหนาทของตนไดกระท าในการปฏบตหนาท โดยบคคลภายนอกผเสยหายจะตองฟองหนวยงานของรฐหรอกระทรวงการคลงแลวแตกรณ แตจะฟองเจาหนาทไมได หากหนวยงานของรฐรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนตามความเสยหายใหแกบคคลภายนอกไปแลว หนวยงานของรฐมอ านาจในการเรยกใหเจาหนาทผกระท าละเมดชดใชคาสนไหมทดแทน โดยวธการตงกรรมการสอบขอเทจจรง ความรบผดทางละเมดเพอพจารณาเสนอความเหนเกยวกบตวผตองรบผดและจ านวนคาสนไหมทดแทนทตองชดใช โดยผแตงตงตองวนจฉยสงการวามผรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนหรอไม มจ านวนคาสนไหมทดแทนเทาใด และสงส านวนใหกระทรวงการคลงตรวจสอบ เวนแตเปนเรองทกระทรวงการคลงประกาศก าหนดวาไมตองรายงานใหตรวจสอบ และหนวยงานของรฐตองออกค าสงใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทนตามความเหนของกระทรวงการคลง กรณเจาหนาทผกระท าละเมดไดรบค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนแลว เหนวาหนวยงานของรฐใชอ านาจออกค าสงเรยกใหใชเงนไมชอบดวยกฎหมาย เชน เหนวาเปนการกระท าละเมดในการปฏบตหนาทโดยประมาทเลนเลอธรรมดา หรอไมเหนดวยกบจ านวนคาสนไหมทดแทนเพราะเหนวา 22 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 76 วรรคแรก ถาการกระท าตามหนาทของผแทนของนตบคคลหรอผมอ านาจท าการแทนนตบคคลเปนเหตใหเกดความเสยหายแกบคคลอน นตบคคลนนตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายนนแตไมสญเสยสทธทจะไลเบยเอาแก ผกอความเสยหาย

23 พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มาตรา 5 หนวยงานของรฐตองรบผดตอผเสยหายในผลแหงละเมดทเจาหนาทของตนไดกระท าในการปฏบตหนาท

ในกรณนผเสยหายอาจฟองหนวยงานของรฐดงกลาวไดโดยตรง แตจะฟองเจาหนาทไมได

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

19

การกระท าละเมดนนเกดจากความผดหรอความบกพรองของหนวยงานของรฐดวย เจาหนาทผกระท าละเมดมสทธอทธรณตามมาตรา 44 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 253924 และเมอผมอ านาจพจารณาอทธรณมค าวนจฉยประการใด หากเจาหนาทเหนวายงไมไดรบความเปนธรรมกมสทธฟองคดตอศาล ซงอยในอ านาจพจารณาพพากษาของศาลปกครอง ตามมาตรา 9 วรรคแรก (1) แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มแนวค าพพากษาศาลปกครอง วางหลกเกณฑเกยวกบการพจารณาขอบเขตในแงของเวลา กรณทการกระท าละเมดเกดขนกอนใชพระราชบญญตฉบบน ดงน กำรเรยกใหชดใชคำสนไหมทดแทนเปนวธสบญญต ค าพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. 214/2549 พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท ไมมบทเฉพาะกาลก าหนดหลกเกณฑแกละเมดทเกดกอนใชพระราชบญญตฉบบน จงตองพจารณาตามหลกกฎหมายทวไป โดยอาจพจารณาตามแนวค าวนจฉยของคณะกรรมการรางกฎหมาย คณะพเศษ เรองการน าหลกการตามพระราชบญญตนมาใชบงคบกบการกระท าละเมดของเจาหนาทกอนบงคบใชกฎหมาย (ความเหนคณะกรรมการกฤษฎกาเรองเสรจท 680/2540) คอตองพจารณาหลกกฎหมายเปนสดสวน ไดแกหลกเกณฑในสวนทเปนสารบญญตใหเปนไปตามหลกเกณฑในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยซงเปนกฎหมายทใชในขณะทเกดละเมด แตถาเปนหลกเกณฑ ในสวนวธสบญญต เชน ขนตอนการแตงตงคณะกรรมการสอบขอเทจจรง การพจารณาของผมอ านาจสงการ การรายงานกระทรวงการคลงเพอตรวจสอบ การแจงผลการพจารณา การเรยกใหเจาหนาทผกระท าละเมดชดใชคาสนไหมทดแทน ตองเปนไปตามหลกเกณฑแหงพระราชบญญตน และระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท เมอการยกยอกเงนของนาง ช. เปนการกระท าละเมดในการปฏบตหนาทและผฟองคดซงเปนผบงคบบญชาไมควบคมดแลการปฏบตงานของนาง ช. อนมลกษณะเปนการกระท าละเมดในการปฏบตหนาทดวยความประมาทเลนเลออยางรายแรง ผถกฟองคดยอมมอ านาจตามมาตรา 12 แหงพระราชบญญตนออกค าสงเรยกใหผฟองคดช าระคาสนไหมทดแทนจากการกระท าละเมดได ควำมรบผดในคำสนไหมทดแทนเปนสำรบญญต ค าพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. 37/2552 กรณทการกระท าละเมดเกดกอนวนท 15 พฤศจกายน 2539 ซงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาทผลใชบงคบไมวาผฟองคดจะกระท าโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอ ผฟองคดจะตองชดใชคาสนไหมทดแทนเพอการกระท าละเมดเตมจ านวนตามมาตรา 420 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย สวนการกระท าละเมดทเกดนบแตวนท 15 พฤศจกายน 2539 เปนตนไป เมอพฤตการณของผฟองคดเปนการกระท าละเมด

24 พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา ๔๔ วรรคแรก ภายใตบงคบมาตรา ๔๘ ในกรณทค าสงทางปกครองใดไมไดออกโดยรฐมนตร และไมมกฎหมายก าหนดขนตอนอทธรณภายในฝายปกครองไวเปนการเฉพาะ ใหคกรณอทธรณค าสงทางปกครองนนโดยยนตอเจาหนาทผท าค าสงทางปกครองภายในสบหาวนนบแตวนทตนไดรบแจงค าสงดงกลาว

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

20

ดวยความจงใจ จงมผลท าใหตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนตามมาตรา 10 ประกอบมาตรา 8 วรรคหนง แหงพระราชบญญตน

อำยควำมกำรใชสทธเรยกรองเปนสำรบญญต ค าพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. 1250/2559 ผฟองคดถกกลาวหาวาไดกระท า

ละเมด กรณเปนผรบเงนจากการกระท าความผดของดาบต ารวจ ณ โดยมค าสง ส านกงานต ารวจแหงชาต ท 390/2553 ลงวนท 27 สงหาคม 2553 เรยกใหผฟองคดชดใชคาสนไหมทดแทนจ านวนเงน 1,359,230 บาท เหตแหงการละเมดในคดนเกดกอนการประกาศใชพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ดงนน บทบญญตแหงกฎหมายในสวนสารบญญตจงตองบงคบตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ซงตาม มาตรา 448 ก าหนดอายความไวสบป แมวาผฟองคดจะถกฟองคดอาญาแตเนองจากพนกงานอยการมค าสงเดดขาดไมฟองในฐานความผด ทไดฟอง อายความในการใชสทธเรยกรองคาเสยหายอนเกดแตมลละเมดในกรณดงกลาวจงตองอยในบงคบของมาตรา 448 วรรคหนง แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย 4.2 ขอบเขตในแงของเจาหนาท

พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ไดนยามค าวา “เจาหนาท” ดงน “เจาหนาท” หมายความวา ขาราชการ พนกงาน ลกจาง หรอผปฏบตงานประเภทอน ไมวา

จะเปนการแตงตงในฐานะเปนกรรมการหรอฐานะใด เจาหนาท ตามความหมายของพระราชบญญตฉบบน จงหมายถง บคคลากรทไดรบแตงตง

หรอถกสงใหปฏบตงานใหแกหนวยงานของรฐ ไมวาจะเปน ขาราชการ พนกงาน ลกจางประจ า แตไมรวมถงลกจางชวคราว ส าหรบผปฏบตงานประเภทอน หมายถง ผปฏบตงานทไมมฐานะ เปนขาราชการ พนกงาน หรอลกจางประจ า โดยไดรบการแตงตงจากผมอ านาจและมกฎหมายรองรบ ซงอาจไดรบการแตงตงในฐานะกรรมการ เชน กรรมการการเลอกตง กรรมการในรฐวสาหกจ หรอในฐานะอน เชน ผเชยวชาญ ทปรกษา25

กรณลกจางในสวนราชการหรอรฐวสาหกจ จะมฐานะเปนเจาหนาทหรอไม พจารณาความสมพนธระหวางหนวยงานของรฐกบลกจาง ดงน26 1) ลกจางทมฐานะเปนเจาหนาท ตองไดรบการบรรจแตงตงใหปฏบตงานในหนวยงานของรฐ ทมลกษณะเปนงานประจ าตอเนอง ก าหนดอตราเงนเดอน เลอนขนเงนเดอน มการลงโทษทางวนย ตามหลกเกณฑทก าหนดโดยกฎหมาย กฎ ระเบยบ หรอขอบงคบ ไดแก ลกจางประจ า 2) ลกจางทไมมฐานะเปนเจาหนาท เปนลกจางทหนวยงานของรฐวาจางใหปฏบตงานเปนครงคราว เฉพาะงาน ไมวาจะมสญญาจางเปนหนงสอหรอไมกตาม โดยความสมพนธของหนวยงานของรฐ กบลกจางจะเปนไปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ไดแก ลกจางชวคราว คณะกรรมการกฤษฎกาไดตอบขอหารอเปนแนวทาง เกยวกบการพจารณาความหมาย ของเจาหนาทไว ดงน

25 ส านกวจยและวชาการ ส านกงานศาลปกครอง, เรองเดม, หนา 17. 26 ชาญชย แสวงศกด, เรองเดม, หนา 65-66.

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

21

กรณลกจำงในหนวยงำนของรฐ บนทกส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกาเรองเสรจท 485/2543 และ 849/2542 การพจารณาวาลกจางเปน “เจาหนาท” ตามพระราชบญญตนหรอไม อาจพจารณาโดยจ าแนก ตามลกษณะของความสมพนธระหวางหนวยงานของรฐกบบคคล คอ ลกจางทไดรบการบรรจแตงตงใหปฏบตงานในหนวยงานของรฐเปนประจ าและตอเนองมการก าหนดอตราเงนเดอน การเลอนขนเงนเดอน การลงโทษทางวนยตามกฎหมายและระเบยบ ลกจางประเภทนมฐานะเปนเจาหนาท แตกรณทหนวยงานของรฐไดวาจางใหปฏบตงานเปนครงคราวเฉพาะงาน ไมวาจะมสญญาจางเปนหนงสอหรอไมกตาม ความสมพนธของหนวยงานของรฐกบลกจางจะเปนไปตามประมวลกฎหมายแพง และพาณชย ลกจางประเภทนไมมฐานะเปนเจาหนาท กรณผปฏบตงำนประเภทอน บนทกส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกาเรองเสรจท 393/2545 เรองการยนค าขอ ตอหนวยงานของรฐใหพจารณาชดใชคาสนไหมทดแทน กรณคณะกรรมการการเลอกตงกระท าละเมดคณะกรรมการการเลอกตงเปนผดแลส านกงานคณะกรรมการการเลอกตงซงเปนหนวยงานของรฐตามพระราชบญญตนและเปนผบงคบใชกฎหมายตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวย การเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภา พ.ศ. 2541 คณะกรรมการการเลอกตง จงมฐานะเปนผปฏบตงานประเภทอนตามมาตรา 4 แหงพระราชบญญตน บนทกส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกาเรองเสรจท 878/2556 เรองการด าเนนการเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาทกรณการบรรจแตงตงพนกงานของสถาบนการบนพลเรอน ทไมชอบดวยระเบยบขอบงคบ มาตรา 4 แหงพระราชบญญตนประกอบกบขอ 4 แหงระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท ไดนยามค าวาเจาหนาทใหหมายความรวมถงผปฏบตงานประเภทอนไมวาจะเปนการแตงตงในฐานะเปนกรรมการหรอฐานะอนใด จงรวมถงผซงไดรบแตงตงหรอถกสงใหปฏบตงานใหแกหนวยงานของรฐ ดงนน ผแทนบรษทการบนไทย จ ากด (มหาชน) และกรรมการผทรงคณวฒอนทไดรบแตงตงใหเปนกรรมการสถาบนการบนพลเรอน (สบพ.) จงเปนเจาหนาทผไดรบแตงตงในฐานะกรรมการใหปฏบตงาน แก สบพ. หากกอใหเกดความเสยหายยอมมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดแกเจาหนาทดงกลาวได 4.3 ขอบเขตในแงของหนวยงานของรฐ

พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ไดนยามค าวา “หนวยงานของรฐ” ดงน “หนวยงานของรฐ” หมายความวา กระทรวง ทบวง กรม หรอสวนราชการท เรยกชอ อยางอนและมฐานะเปนกรม ราชการสวนภมภาค ราชการสวนทองถน และรฐวสาหกจทตงขน โดยพระราชบญญตหรอพระราชกฤษฎกา และใหหมายความรวมถงหนวยงานอนของรฐทมพระราชกฤษฎกาก าหนดใหเปนหนวยงานของรฐตามพระราชบญญตนดวย หนวยงานของรฐตามพระราชบญญตน จงหมายถง ราชการสวนกลาง ราชการสวนภมภาค ราชการสวนทองถน รฐวสาหกจทจดตงขนโดยพระราชบญญตหรอพระราชกฤษฎกา และหนวยงานอนของรฐทมพระราชกฤษฎกาก าหนดใหเปนหนวยงานของรฐตามพระราชบญญตน โดยรฐวสาหกจ

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

22

ทจดตงขนโดยพระราชบญญตหรอพระราชกฤษฎกาดงกลาว จะไมรวมถงรฐวสาหกจทไมเปน นตบคคล เชน โรงงานยาสบของกระทรวงการคลง ซงกระทรวงการคลงจะตองรบ ผดชอบแทน และรฐวสาหกจทเปนบรษทจ ากดเพราะอยในบงคบของกฎหมายเอกชน27 ราชการสวนกลาง ราชการสวนภมภาค มฐานะเปนนตบคคล ตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. ๒๕๓๔ นอกจากนราชการสวนทองถน และรฐวสาหกจ กมฐานะเปนนตบคคลตามกฎหมายทจดตงหนวยงานนนๆ โดยหนวยงานของรฐทมฐานะเปนนตบคคลดงกลาว ม เจาหนาทด าเนนกจการตาง ๆ แทนหนวยงานของรฐนนๆ เพ อตอบสนองความตองการ ของประชาชนสวนรวม หรอเพอประโยชนสาธารณะ ซงเจาหนาททกระท าการแทนหนวยงานของรฐอาจกระท าการละเมดในการปฏบตหนาทตอบคคลภายนอก หรอกระท าละเมดตอหนวยงานของรฐขนได ดงนน พระราชบญญตฉบบน จงก าหนดใหหนวยงานของรฐท เปนนตบคคลดงกลาว อยในขอบเขตทเจาหนาทจะไดรบการคมครอง นอกจากน หนวยงานของรฐ หมายความรวมถงหนวยงานอนของรฐทมพระราชกฤษฎกาก าหนดใหเปนหนวยงานของรฐตามพระราชบญญตนดวย เพอคมครองเจาหนาทซงปฏบตหนาท โดยสจรต ในหนวยงานทไมไดมสภาพเปนกระทรวง ทบวง กรม หรอสวนราชการท เรยกชออยางอ น และไมไดมฐานะเปนกรม ราชการสวนภมภาค ราชการสวนทองถน หรอรฐวสาหกจทตงขน โดยพระราชบญญตหรอพระราชกฤษฎกา โดยมการตราพระราชกฤษฎกาก าหนดหนวยงานของรฐ ตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 พ.ศ. 2540 และตอมามการแกไขเพมเตมพระราชกฤษฎกาดงกลาวหลายครง ก าหนดหนวยงานของรฐตามพระราชบญญต ฉบบนไว ปจจบนมจ านวน 58 แหง ไดแก28

(1) มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร (2) มหาวทยาลยวลยลกษณ (3) สถาบนวจยระบบสาธารณสข (4) ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (5) ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (6) องคการสงเคราะหทหารผานศก (7) ส านกงานคณะกรรมการการเลอกตง (8) ส านกงานคณะกรรมการก ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (9) สถาบนพระปกเกลา (10) มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร (11) มหาวทยาลยแมฟาหลวง (12) ส านกงานผตรวจการแผนดนของรฐสภา (13) ส านกงานศาลปกครอง (14) ส านกงานศาลยตธรรม

27 ชาญชย แสวงศกด, เรองเดม, หนา 73-75. 28 ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา, พระราชกฤษฎกา (Online), Available URL : http://www. Krisdika.go.th., 2560 (มนาคม, 24).

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

23

(15) ส านกงานปฏรปการศกษา (องคการมหาชน) (16) ส านกงานสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (องคการมหาชน) (17) สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) (18) โรงเรยนมหดลวทยานสรณ (องคการมหาชน) (19) โรงพยาบาลบานแพว (องคการมหาชน) (20) ส านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (องคการมหาชน) (21) ส านกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (องคการมหาชน)

(22) ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) (23) กองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการ (24) สถาบนมาตรวทยาแหงชาต (25) แพทยสภา (26) บรรษทบรหารสนทรพยไทย (27) สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (28) สภาเภสชกรรม (29) ส านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ (30) กองทนเงนใหกยมเพอการศกษา (31) ทนตแพทยสภา (32) สภาการพยาบาล (33) ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (34) ส านกงานสงเสรมอตสาหกรรมซอฟตแวรแหงชาต (องคการมหาชน) (35) ส านกงานคณะกรรมการกจการโทรคมนาคมแหงชาต (36) ส านกงานคณะกรรมการก ากบการซอขายสนคาเกษตรลวงหนา (37) ครสภา (38) ส านกงานคณะกรรมการสงเสรมสวสดการและสวสดภาพครและบคลากรทางการศกษา (39) ธนาคารแหงประเทศไทย (40) สภาวศวกร (41) กองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (42) ส านกงานคณะกรรมการก ากบและสงเสรมการประกอบธรกจประกนภย (43) สถาบนการแพทยฉกเฉนแหงชาต (44) สภากายภาพบ าบด (45) สภาสถาปนก (46) ส านกงานคณะกรรมการก ากบกจการพลงงาน (47) ส านกงานคณะกรรมการนโยบายวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรม (48) ส านกงานอยการสงสด (49) ส านกงานคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และกจการโทรคมนาคม

แหงชาต

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

24

(50) ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร (51) ส านกงานเลขาธการวฒสภา (52) สภาเทคนคการแพทย (53) กองทนสงเสรมการประกนภยพบต (54) ส านกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (55) กองทนประกนชวต (56) กองทนประกนวนาศภย (57) สภาวชาชพบญช (58) ส านกงานการบนพลเรอนแหงประเทศไทย

นอกจากนมการเพมเตมมาตรา 3/1 แหงพระราชกฤษฎกาก าหนดหนวยงานของรฐตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 พ.ศ. 2540 ก าหนดใหหนวยงานงานตอไปนเปนหนวยงานของรฐตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท ไดแก

(1) องคการมหาชนตามกฎหมายวาดวยองคการมหาชน (2) มหาวทยาลยหรอสถาบนอดมศกษาของรฐซงไมเปนสวนราชการและอยในก ากบของรฐ

ดวยเหตผลวาไดมการจดตงองคการมหาชนตามพระราชบญญตองคการมหาชน พ.ศ. 2542 เพมขนจากเดมทไดก าหนดไวใหเปนหนวยงานของรฐเปนจ านวนมาก รวมทงไดมการก าหนดใหมหาวทยาลยหรอสถาบนอดมศกษาของรฐซงเดมเปนสวนราชการประเภทหนงออกจากระบบราชการและมสถานะเปนหนวยงานในก ากบของรฐ 5. ขอบเขตการบงคบทางปกครองตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 การบงคบทางปกครองตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มลกษณะการใชอ านาจของหนวยงานของรฐทจะด าเนนการบงคบเองโดยไมตองฟองรองเปนคด ตอศาล ดงนน หนวยงานของรฐจะกระท าไดตองมกฎหมายใหอ านาจไวอยางชดเจน และมการก าหนดขนตอนตางๆ ไวดวย โดยขอบเขตของการบงคบทางปกครองตามพระราชบญญตฉบบนมดงน29 5.1 ขอบเขตในดานเนอหาของค าสงทางปกครองในกรณค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 56 วรรคหนง บญญตวา“เจาหนาทผท าค าสงทางปกครองมอ านาจทจะพจารณาใชมาตรการบงคบทางปกครองเพอใหเปนไปตามค าสงของตนไดตามบทบญญตในสวนน...” การบงคบทางปกครองตามพระราชบญญตฉบบน ใชกบรปแบบการกระท าทางปกครองเฉพาะทเปนค าสงทางปกครองเทานน ไมอาจน าไปใชกบสทธเรยกรองอยางอน หากไมมกฎหมายใหอ านาจหนวยงานของรฐก าหนดการบงคบช าระหนไดเองในลกษณะของค าสงทางปกครอง หนวยงานของรฐจะตองฟองเปนคดตอศาล ส าหรบกรณเจาหนาทกระท าละเมดในการปฏบตหนาท เปนกรณม

29 ชาญชย แสวงศกด, เรองเดยวกน, หนา 349-352.

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

25

กฎหมายใหอ านาจหนวยงานของรฐออกค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน ซงค าสงดงกลาวถอเปนค าสงทางปกครอง หนวยงานของรฐจงมอ านาจพจารณาใชมาตรการบงคบทางปกครองได โดยไมตองน าคดไปสศาล 5.2 ขอบเขตในดานของตวบคคลทจะถกบงคบทางปกครอง พระราชบญญตว ธปฏบ ต ราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 55 บ ญญตว า “การบงคบทางปกครองไมใชกบเจาหนาทดวยกนเวนแตจะมกฎหมายก าหนดไวเปนอยางอน” การบงคบทางปกครองตามกฎหมายฉบบน ไมมความมงหมายใหใชกบเจาหนาท แตมขอยกเวนกรณทมกฎหมายก าหนดไวใหบงคบเปนอยางอน กรณเจาหนาทผกระท าละเมดตามค าสง ใหชดใชคาสนไหมทดแทนนน มาตรา 12 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.253930 ใหอ านาจหนวยงานของรฐก าหนดการบงคบช าระหน ไดเอง ตามค าสงใหชดใช คาสนไหมทดแทน ซงถอวาเปนค าสงทางปกครอง ดงนน มาตรา 12 จงเปนบทบญญตทก าหนดยกเวนใหน าการบงคบทางปกครองไปใชกบเจาหนาทผกระท าละเมดได ซงมความเหนคณะกรรมการวธปฏบตราชการทางปกครองตอบขอหารอ และค าวนจฉยของศาลปกครอง แสดงเหตผลถงขอยกเวนในการใหใชมาตรการบงคบทางปกครองกบเจาหนาททกระท าละเมด ตามพระราชบญญตความรบผด ทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 ดงน ค ำสงกรณควำมรบผดทำงละเมดของเจำหนำทใหบงคบโดยมำตรกำรบงคบทำงปกครอง ความเหนคณะกรรมการวธปฏบตราชการทางปกครอง เรองเสรจท 494/2545 เรองส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม หารอขอกฎหมายเกยวกบมาตรการบงคบทางปกครอง ใหความเหนวาในกรณทมการออกค าสงใหเจาหนาทของรฐชดใชคาสนไมทดแทน ตามมาตรา 12 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท หากถงก าหนดแลวไมมการช าระโดยถกตองครบถวน หนวยงานของรฐอาจใชมาตรการบงคบทางปกครองโดยการยดหรออายดทรพยสนของเจาหนาทผนนและขายทอดตลาดได ตามมาตรา 57 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง คอ เจาหนาทของรฐมความสมพนธกบรฐใน 2 สถานะ ไดแก

(1) เจาหนาทปฏบตงานตามอ านาจหนาทซงเปนบคคลทท างานใหกบรฐหรอตวแทนของรฐ (2) เจาหนาททใชชวตสวนตวดงเชนประชาชนทวไป ซงมฐานะเปนเอกชนคนหนง

ค าวา “เจาหนาท” ตามมาตรา 55 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง หมายความถงแตเฉพาะเจาหนาทในสถานะท 1 คอผทปฏบตตามอ านาจหนาทอนเปนตวแทนของรฐ(ฝายปกครอง)เทานน กรณเจาหนาทตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนเพราะการท าละเมดตอหนวยงานของรฐนนแมวาจะเปนการท าละเมดในการปฏบตหนาท แตการทเจาหนาทตองรบผดนนเปนการรบผดเปนการสวนตว จงอยในสถานะของเอกชนคนหนงเทานน มใชเปนเจาหนาทตามความหมายของมาตรา 55 ดงกลาว จงสามารถใชมาตรการบงคบทางปกครองกบเจาหนาทในกรณนได

30 พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 มาตรา 12 ในกรณทเจาหนาทตองชดใชคาสนไหมทดแทนทหนวยงานของรฐไดใชใหแกผเสยหายตามมาตรา 8 หรอในกรณทเจาหนาทตองใชคาสนไหมทดแทนเนองจากเจาหนาทผนนไดกระท าละเมดตอหนวยงานของรฐตามมาตรา 10 ประกอบ กบมาตรา 8 ใหหนวยงานของรฐทเสยหายมอ านาจออกค าสงเรยกใหเจาหนาทผนนช าระเงนดงกลาวภายในเวลาทก าหนด

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

26

ค าสงศาลปกครองสงสด ท 74/2546 ไดวนจฉยการบงคบใชมาตรการบงคบทางปกครองกรณการออกค าสงใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทนกรณละเมดของเจาหนาทไววา เมอเจาหนาททราบค าสงใหช าระเงน ถาถงก าหนดและหนวยงานของรฐไดมหนงสอเตอนใหช าระภายในระยะเวลาทก าหนดแลวไมปฏบตตามค าเตอนนน หนวยงานของรฐมอ านาจใชมาตรการบงคบทางปกครอง โดยยดหรออายดทรพยสนของเจาหนาทผกระท าละเมดออกขายทอดตลาดเพอช าระเงนใหครบถวนไดตามมาตรา 57 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง กรณถอวามบทบญญตกฎหมายก าหนดขนตอนและวธการใหหนวยงานของรฐปฏบตในการแกไขหรอบรรเทาความเดอดรอน หรอเสยหายไวโดยไมตองฟองคดตอศาลใหมค าบงคบตามมาตรา 72 แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 หนวยงานของรฐจงไมมสทธฟองคดตามมาตรา 42 แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง31 5.3 การน ามาตรการบงคบทางปกครองตามพระราชบญญตนไปใชบงคบกบกฎหมายเฉพาะ มาตรา 63 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตวา “ถาบทกฎหมายใดก าหนดมาตรการบงคบทางปกครองไวโดยเฉพาะแลว แตเจาหนาท เหนวามาตรการบงคบนนมลกษณะทจะเกดผลนอยกวามาตรการบงคบตามหมวดน เจาหนาทจะใชมาตรการบงคบทางปกครองตามหมวดนแทนกได” ในกรณทมกฎหมายเฉพาะ ใหอ านาจแกองคกรและเจาหนาทฝายปกครอง ทจะใชมาตรการบงคบทางปกครองใหเปนไปตามค าสงทางปกครองของตนแลว แตการใชมาตรการบงคบดงกลาว อาจเกดผลนอยกวาพระราชบญญตฉบบน เจาหนาททจะบงคบใชมาตรการทางปกครอง จงสามารถพจารณาใชมาตรการบงคบทางปกครองตามพระราชบญญตฉบบนแทนกได จากขอบเขตการบงคบทางปกครองทงสามประการทกลาวมา เหนไดวา ตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ใหอ านาจเจาหนาทของรฐพจารณาใชมาตรการบงคบ ทางปกครอง ใหเปนไปตามค าสงทางปกครองของตนไดโดยไมตองน าคดไปสศาล โดยจะตองมกฎหมายใหอ านาจหนวยงานของรฐก าหนดการบงคบช าระหนไดเองในลกษณะของค าสงทางปกครองเทานน ซงพระราชบญญตฉบบนไมมความมงหมายใหใชกบเจาหนาท แตมขอยกเวนกรณทมกฎหมายก าหนดไวใหบงคบเปนอยางอน ดงนน กรณหนวยงานของรฐออกค าสงใหเจาหนาทผกระท าละเมดชดใชคาสนไหมทดแทน ตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 จงมลกษณะการใหอ านาจหนวยงานของรฐก าหนดการบงคบช าระหนไดเอง ในรปแบบของค าสงทางปกครอง จงเปนบทบญญตยกเวนใหใชการบงคบทางปกครองกบเจาหนาทได

31 ส านกวจยและวชาการ ส านกงานศาลปกครอง, เรองเดม, หนา 184.

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

27

บทท 2 สาระส าคญของกฎหมายความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

28

แผนการสอนประจ าบท

บทท 2 สาระส าคญของกฎหมายความรบผดทางละเมดของเจาหนาท 1. ความรบผดของรฐในผลละเมดทเกดแกบคคลภายนอก 2. การรองขอใหหนวยงานของรฐรบผดชดใชคาสนไหมทดแทน 3. การไลเบยแกเจาหนาทใหชดใชคาสนไหมทดแทน 4. กรณเจาหนาทเปนผกระท าละเมดตอหนวยงานของรฐ แนวคด สาระส าคญของความรบผดทางละเมดของเจาหนาท ตามพระราชบญญตความรบผด ทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ในสวนของสารบญญตม 3 เรอง คอ ความรบผดของรฐในผลละเมดทเกดแกบคคลภายนอก การไลเบยแกเจาหนาทใหชดใชคาสนไหมทดแทน และกรณเจาหนาทเปนผกระท าละเมดตอหนวยงานของรฐ ส าหรบสาระส าคญในสวนทเปนวธสบญญต คอการรองขอใหหนวยงานของรฐรบผดใชคาสนไหมทดแทน และการเรยกใหเจาหนาทผกระท าละเมดช าระเงนใหแกหนวยงานของรฐ วตถประสงค เพออธบายสาระส าคญ ของพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ในสวนสารบญญตและวธสบญญต วธการสอน

1. ใชกรณศกษา 2. การบรรยายประกอบ Powerpoint 3. การถามตอบของผเรยนในระหวางการเรยนการสอน 4. การตอบค าถามกจกรรม

กจกรรมประจ าบท 1. อธบายกรณบคคลภายนอก ใชสทธเรยกรองแกหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทผกระท าละเมด 2. อธบายกรณทหนวยงานของรฐมอ านาจใชสทธไลเบยแกเจาหนาททกระท าละเมด ตอบคคลภายนอก

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

29

สอการเรยนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. Powerpoint 3. วดทศน 4. กฎหมายและระเบยบทเกยวของ

การวดผลประเมนผล ผลคะแนนการสอบ

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

30

บทท 2 สาระส าคญของกฎหมายความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

ตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 ไมไดใหนยามค าวาละเมด และไมไดบญญตหลกเกณฑเกยวกบความรบผดไวครบถวน จงตองบงคบตามกฎหมายอน ทเกยวของ คอประมวลกฎหมายแพงและพาณชยซงเปนกฎหมายทวไป ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 420 บญญตวา “ผใดจงใจหรอประมาทเลนเลอท าตอบคคลอนโดยผดกฎหมายใหเขาเสยหายถงแกชวตกด แกรางกายกด อนามยกด เสรภาพกด ทรพยสนหรอสทธอยางหนงอยางใดกด ทานวาผน นท าละเมดจ าตองชดใชคาสนไหมทดแทน เพอการนน” มาตรา 420 มหลกเกณฑ 3 ประการคอ กระท าโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอ กระท าตอบคคลอ นโดยผดกฎหมาย และบคคลอนไดรบความเสยหาย ดงนน การทจะพจารณาวาการกระท าใดเปนละเมดตามกฎหมายความรบผดทางละเมดของเจาหนาทจงตองพจารณาจากหลกละเมดทางแพง ดงกลาว ส าหรบพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มสาระส าคญ แบงเปน 2 สวน คอ สวนสารบญญต และวธสบญญต ดงน สวนของสารบญญต ไดแก

1. ความรบผดของรฐในผลละเมดทเกดแกบคคลภายนอก (มาตรา 5 และมาตรา 6) 2. การไลเบยแกเจาหนาทใหชดใชคาสนไหมทดแทน (มาตรา 8 ) 3. กรณเจาหนาทเปนผกระท าละเมดตอหนวยงานของรฐ (มาตรา 10)

สวนของวธสบญญต ไดแก 1. การรองขอใหหนวยงานของรฐรบผดใชคาสนไหมทดแทน (มาตรา 11) 2. การเรยกใหเจาหนาทผกระท าละเมดช าระเงนใหแกหนวยงานของรฐ (มาตรา 12) ส าหรบในบทนจะกลาวถงรายละเอยดในสวนทเปนสารบญญตตามมาตรา 5 มาตรา 6 มาตรา 8 และมาตรา 10 และสวนทเปนวธสบญญตตามมาตรา 11 ส าหรบรายละเอยดของ มาตรา 12 จะไดแยกไปกลาวในบทท 3 ดงตอไปน 1. ความรบผดของรฐในผลละเมดทเกดแกบคคลภายนอก 1.1 หนวยงานของรฐตองรบผดในผลละเมดทเจาหนาทกระท าในการปฎบตหนาท พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มาตรา 5 บญญตวา “หนวยงานของรฐตองรบผดตอผเสยหายในผลแหงละเมดทเจาหนาทของตนไดกระท าในการปฏบตหนาท ในกรณนผเสยหายอาจฟองหนวยงานของรฐดงกลาวไดโดยตรง แตจะฟองเจาหนาทไมได ถาการละเม ดเกดจากเจ าหน าท ซ ง ไม ไดส งก ดหน วยงานของรฐแห งใด ให ถอ วากระทรวงการคลงเปนหนวยงานของรฐทตองรบผดตามวรรคหนง”

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

31

กฎหมายไดบญญตใหหนวยงานของรฐตองรบผดตอผเสยหายในผลแหงละเมดทเจาหนาทไดกระท าไปในการปฏบตหนาท โดยบคคลภายนอกผเสยหายสามารถฟองรองหนวยงานของรฐใหรบผดชอบไดโดยตรงเทานน แตจะฟองใหเจาหนาทผกระท าละเมดตองรบผดเปนการสวนตวไมได ส าหรบกรณทเจาหนาทไมไดสงกดหนวยงานของรฐแหงใดกใหฟองหนวยงานทรบผดชอบแทน ไดแก กระทรวงการคลง ซงมแนวค าวนจฉยของศาลปกครองสงสด ดงน ละเมดในกำรปฏบตหนำท ไมบนทกกำรเปรยบเทยบและไมอนญำตใหคดส ำเนำตองฟองหนวยงำนของรฐ ค าพพากษาศาลปกครองสงสดท อ.274/2551 พนต ารวจตร ส ไมด าเนนการบนทกการเปรยบเทยบไวในสมดบนทกประจ าวนเกยวกบคดใหมรายละเอยดชดเจน ถอวามไดปฏบตหนาทตามประมวลระเบยบการต ารวจเกยวกบคด และการไมอนญาตใหนาย ฟ . คดส าเนาบนทก การเปรยบเทยบคดตามค ารองขอ แตใหใชสทธยนค ารองอทธรณตอคณะกรรมการขอมลขาวสาร ของราชการ เปนการสรางขนตอนโดยไมจ าเปน กรณเปนการละเลยตอหนาทเปนเหตท าใหผฟองคดไมสามารถฟองคดแพงเพอเรยกคาเสยหายอนเปนการกระท าละเมดตอนาย ฟ. ละเมดในกำรปฏบตหนำทขำยทอดตลอดรถยนตทยดมำโดยไมชอบดวยกฎหมำยตองฟองหนวยงำนของรฐ ค าพพากษาศาลปกครองสงสดท อ.72/2546 รถยนตท เกดอบตเหตโดยไมมคกรณฝายใดไดรบความเสยหาย เปนของกลางอยางอนไมใชของกลางในคดอาญา การทเจาหนาทต ารวจปฏเสธสทธของผฟองคดไมคนรถยนต โดยอางวาไมเปนผมชอเปนเจาของกรรมสทธหรอไมเปน ผมสวนไดเสย จงเปนการปฏบตหนาทโดยไมชอบ ไมเปนไปตามเงอนไขของขอบงคบกระทรวงมหาดไทย วาดวยการเกบรกษาของกลางฯ และประมวลระเบยบการต ารวจเกยวกบคดฯ เมอผฟองคดเปนผมสวนไดเสยในรถยนตคนดงกลาวโดยตรง การไมคนรถยนตของกลางใหกบผฟองคดจงเปนการใชอ านาจตามกฎหมายทเปนการกระท าละเมดตอผฟองคด และเปนกรณทปรากฏหลกฐานแนชดวาผใดเปนเจาของหรอผมสทธจะรบรถยนต การทน ารถยนตของกลางในคดนออกขายทอดตลาด จงเปนการกระท าทไมชอบดวยประมวลระเบยบการต ารวจเกยวกบคด ลกษณะ 15 บทท 9 ขอ 8 กรณ เปนการกระท าละเมดตอผฟองคด ทผถกฟองคดท 2 ซงเปนหนวยงานของรฐตองรบผดตอผฟองคดโดยผลแหงละเมดทเจาหนาทของตนไดกระท าในการปฏบตหนาท ผฟองคดจงตองฟองผถกฟองคดท 2 ซงเปนหนวยงานของรฐโดยตรง จะฟองผถกฟองคดท 1 ซงเปนเจาหนาทไมได ทงน ตามมาตรา 5 วรรคหนง แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 1.2. เจาหนาทตองรบผดเปนการเฉพาะตวตอผเสยหายในผลแหงละเมดทไมใช การกระท าในการปฏบตหนาท พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มาตรา 6 บญญตวา “ถาการกระท าละเมดของเจาหนาทมใชการกระท าในการปฏบตหนาท เจาหนาทตองรบผดในการนนเปนการเฉพาะตว ในกรณนผเสยหายอาจฟองเจาหนาทไดโดยตรง แตจะฟองหนวยงานของรฐไมได” บทบญญตกฎหมายไดก าหนดความรบผด กรณเจาหนาทไดกระท าละเมดทไมใชการกระท าในการปฏบตหนาทใหเจาหนาทรบผดชอบเปนการเฉพาะตว โดยใหผเสยหายฟองเจาหนาทไดโดยตรง จะฟองหนวยงานของรฐไมได และจะตองฟองโดยอาศยประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ซงกรณ

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

32

ดงกลาวจะตองพจารณาไดความวาการกระท าละเมดของเจาหนาท เกดจากสาเหตสวนตวไมใชเกดจากการปฏบตหนาทราชการ ซงมแนวค าวนจฉยของศาลปกครองสงสด ดงน ใชรำษฏรท ำรำยรำงกำยผอนเปนกำรกระท ำโดยอำศยเหตสวนตวตองฟองเจำหนำทโดยตรง ค าสงศาลปกครองสงสดท 20/2545 การกระท าตามทผฟองคดกลาวอางวาหวหนา ศนยการศกษานอกโรงเรยนใชใหราษฎรท ารายรางกายผฟองคด ซงหากหวหนาศนยการศกษา นอกโรงเรยนอ าเภอทาเรอกระท าตามทผฟองคดกลาวอางจรง กเปนการกระท าโดยอาศยเหตสวนตว มใชเปนการกระท าทใชอ านาจตามกฎหมายในฐานะหวหนาหนวยงานทอาจเปนขอพพาทเกยวกบการกระท าละเมดในการปฏบตหนาทของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐ ตามมาตรา 9 วรรคหนง (3) แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 แตเปนการกระท าโดยอาศยเหตสวนตวซงผฟองคดสามารถฟองเรยกคาเสยหายตอศาลยตธรรม ดงนน เมอเกดเหตละเมดของเจาหนาทจงตองพจารณาความคมครองตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 เหนไดวาความรบผดทางละเมดของเจาหนาท ทไดรบการคมครองใหเจาหนาทไมตองถกฟองคดตามพระราชบญญตฉบบน จะตองเปนกรณ ผลละเมดทเจาหนาทกระท าในการปฎบตหนาทตามมาตรา 5 ซงหนวยงานของรฐเปนผรบผด ตอผ เสยหาย หากเปนกรณละเมดจากเหตสวนตวซงไมไดเกดจากการปฏบตหนาท เจาหนาท ตองรบผดชอบเปนการเฉพาะตว โดยใหผเส ยหายฟองเจาหนาทไดโดยตรงและอาศยประมวลกฎหมายแพงและพาณชย 1.3. ประเภทคดพพาทเกยวกบกรณเจาหนาทกระท าละเมดตอบคคลภายนอก ภายหลงพระราชบญญตฉบบนใชบงคบและไดมการจดตงศาลปกครองขน คดพพาทเกยวกบการกระท าละเมดของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐจะแบงเปน 2 ลกษณะ คอ การกระท าละเมดทางแพงและการกระท าละเมดทางปกครอง ดงน32 1.3.1 การกระท าละเมดทางแพง การทจะพจารณาวาการกระท าละเมดของเจาหนาทของรฐเปนการกระท าละเมดทางแพงมหลกเกณฑ คอ (1) เปนการกระท าละเมดของเจาหนาทซงมใชการกระท าในการปฏบตหนาทหรอถอไดวาเปนการละเมดโดยเหตสวนตว

(2) เปนการกระท าละเมดของเจาหนาทในการปฏบตหนาท โดยการกระท านนมไดเกดจากกรณใดกรณหนงดงตอไปน 1) การปฏบตหนาทมไดเกดจากการใชอ านาจตามกฎหมายปกครอง ไดแก การปฏบตหนาทโดยปกตทวไป มไดเปนการใชอ านาจ หรอการด าเนนการในกระบวนยตธรรมทางอาญา หรอเปนเพยงการปฏบตการทางปกครองทางกายภาพเพอใหกจการของฝายปกครองเกดผลส าเรจ 2) การปฏบตหนาทมไดเกดจากการออกกฎ ค าสงทางปกครอง หรอค าสงอน 3) การปฏบตหนาทมไดเกดจากการละเลยตอหนาท หรอ 4) การปฏบตหนาทมไดเกดจากการปฏบตหนาทลาชาเกนสมควร (3) ผลของการกระท าละเมดเกดความเสยหายแกผอน

32 ส านกวจยและวชาการ ส านกงานศาลปกครอง, เรองเดม, หนา 73-90.

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

33

จากหลกเกณฑดงกลาว การกระท าละเมดทางแพงจงแบงเปน 2 กรณ ดงน ละเมดทมใชการกระท าในการปฏบตหนาท ซงเจาหนาทตองรบผดเปนสวนตว ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ตามมาตรา 6 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของ เจ าห น าท พ .ศ . 253933 บ ญ ญ ต ให บ คคลภายนอก ผ เส ยห ายอ าจฟ อ ง เจ าห น าท ไดโดยตรง แตจะฟองหนวยงานของรฐไมได ตวอยางเชน สบต ารวจตร ก. ลาพกผอน ขบรถเดนทางไปเทยวตางจงหวด ไดขบรถ โดยประมาทเลนเลอไปชนนายแดงซ งก าลงเดนขามถนนไดรบบาดเจบ การกระท าละเมด ของสบต ารวจตร ก. เกดจากการขบรถไปเปนการสวนตว มใชการกระท าในการปฏบตหนาท นายแดงผเสยหายจงตองฟองสบต ารวจตร ก. ใหรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนโดยตรง จะฟองส านกงานต ารวจแหงชาตใหรบผดไมได ละเมดทเกดจากการกระท าในการปฏบตหนาท ซงบคคลภายนอกผเสยหายตองฟองหนวยงานของรฐใหรบผดชดใชคาสนไหมทดแทน ตามมาตรา 5 แหงพระราชบญญตความรบผด ทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 34 บญญตใหผเสยหายอาจฟองหนวยงานของรฐไดโดยตรง แตจะฟองเจาหนาทไมได ไมวาจะเปนกรณเจาหนาทกระท าละเมดโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง หรอกรณเจาหนาทกระท าละเมดโดยประมาทเลนเลอธรรมดา หรอกรณเจาหนาทกระท าละเมดโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรงแตเหตละเมดนนเกดจากความผดหรอ ความบกพรองของหนวยงานของรฐหรอระบบการด าเนนงานสวนรวมดวย35 ดงน 1) กรณเจาหนาทกระท าละเมดโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง ซงเจาหนาทจะตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนทงหมด แตหนวยงานของรฐไมตองรบผดเลย ตวอยางเชน สบต ารวจตร ก ไดรบมอบหมายใหขบรถยนตของทางราชการไปปฏบตราชการ ขณะเดนทางกลบสถานต ารวจไดขบรถฝาสญญาณไฟแดงไปชนกบรถยนตของนาย ข ซงขบมาในชองทางตามปกต ท าใหรถยนตของนาย ข ไดรบความเสยหาย และนาย ข ไดรบบาดเจบ กรณดงกลาวสบต ารวจตร ก กระท าละเมดโดยประมาทเลนเลออยางรายแรง ซงสบต ารวจตร ก จะตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนทงหมด แตส านกงานต ารวจแหงชาตไมตองรบผดเลย

33 พระราชบญญตความรบผดทาละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539

มาตรา 6 ถาการกระท าละเมดของเจาหนาทมใชการกระท าในการปฏบตหนาท เจาหนาทตองรบผดในการนนเปนการเฉพาะตว ในกรณนผเสยหายอาจฟองเจาหนาทไดโดยตรง แตจะฟองหนวยงานของรฐไมได 34 มาตรา 5 หนวยงานของรฐตองรบผดตอผเสยหายในผลแหงละเมดทเจาหนาทของตนไดกระท าในการปฏบตหนาท ในกรณนผเสยหายอาจฟองหนวยงานของรฐดงกลาวไดโดยตรง แตจะฟองเจาหนาทไมได ถาการละเมดเกดจากเจาหนาทซงไมไดสงกดหนวยงานของรฐแหงใดใหถอวากระทรวงการคลงเปนหนวยงานของรฐทตองรบผดตามวรรคหนง 35 สธ เธยรกลยา, วเคราะหพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539: ศกษากรณหนวยงานของรฐบงคบใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทน (Online). Available URL: http://www.dsd.go.th/sisaket/Region/Download_Doc/ 2132, 2560 (เมษายน, 4).

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

34

2) กรณเจาหนาทกระท าละเมดโดยประมาทเลนเลอธรรมดา ซงหนวยงานของรฐ ตองรบผดตอบคคลภายนอกผ เสยหายในผลละเมดท เจาหนาทกระท าในการปฏบตหนาท แตเจาหนาทไมตองรบผดเลย ตวอยางเชน สบต ารวจตร ก ไดรบมอบหมายใหขบรถยนตของทางราชการไปปฏบตราชการ ขณะเดนทางกลบสถานต ารวจมฝนตกเลกนอย สบต ารวจตร ก ขบรถดวยความเรวไมสงกวาอตราทกฎหมายก าหนดแตไมช านาญเสนทาง จงขบรถเสยหลกตรงทางโคงไปชนรถของนายเอทขบอยอกชองทางหนงไดรบความเสยหาย กรณดงกลาวสบต ารวจตร ก กระท าละเมดโดยประมาทเลนเลอธรรมดา ซ งส านกงานต ารวจแหงชาต จะตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนท งหมด แตสบต ารวจตร ก ไมตองรบผดเลย 3) กรณเจาหนาทกระท าละเมดโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรงและเหตละเมดนนเกดจากความผดหรอความบกพรองของหนวยงานของรฐหรอระบบการด าเนนงานสวนรวมดวยอกประการหนง ซงเจาหนาทและหนวยงานของรฐตองเฉลยกนชดใชคาสนไหมทดแทน ตามสดสวนแหงความผด ตวอยางเชน สบต ารวจตร ก ไดรบมอบหมายใหขบรถยนตของทางราชการไปปฏบตราชการ ขณะเดนทางกลบสถานต ารวจ สบต ารวจตร ก ขบรถดวยความเรวสงเกนกวาอตรา ทกฎหมายก าหนด และเนองรถคนดงกลาวถงก าหนดเปลยนผาเบรคแลว แตทางหนวยงานยงไมได จดใหมการซอมบ ารงตามระยะเวลา เมอขบรถมาถงสญญาณไฟจราจร สบต ารวจตร ก หามลอไมทน จงฝาสญญาณไฟแดงไปชนกบรถยนตของนาย ง ซงขบมาในชองทางตามปกต ท าใหรถยนตของนาย ง ไดรบความเสยหาย กรณดงกลาวสบต ารวจตร ก กระท าละเมดโดยประมาทเลนเลออยางรายแรง แตเหตละเมดเกดจากความบกพรองของหนวยงานทไมจดใหมการซอมบ ารงรถยนตตามระยะเวลา อกดวย ซงส านกงานต ารวจแหงชาต และสบต ารวจตร ก จะตองเฉลยกนรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนตามสดสวนแหงความผดของตน ทงสามกรณขางตน เปนตวอยางท เจาหนาท กระท าละเมดในการปฏบตหนาท ซ งบ คคล ภายน อก ผ เส ย ห าย จ ะต อ งฟ อ งห น วย งาน ขอ งร ฐ ท เจ าห น าท อ ย ใน ส งก ด หรอกระทรวงการคลงแลวแตกรณเทานน แตจะฟองเจาหนาทไมได โดยไมตองพจารณาวาใครจะตองชดใชคาสนไหมทดแทนในทสด แตการปฏบตหนาทนนเปนการปฏบตหนาทปกตทวไป จงเปนการกระท าละเมดทางแพง เขตอ านาจศาลและอายความคดละเมดทางแพง บคคลภายนอกผไดรบความเสยหายทงสองกรณ คอ จากละเมดของเจาหนาททมใชการกระท าในการปฏบตหนาท และกรณละเมดของเจาหนาททเกดจากการปฏบตหนาททเปนละเมดทางแพง ตองน าขอพพาทไปฟองคดตอศาลยตธรรม โดยการด าเนนการฟองคดมอายความ ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 448 วรรคแรก คอ อายความ 1 ป นบแตวนท ผเสยหายรถงการละเมดและร ตวผ จะพงตองใช คาสนไหมทดแทน หรออายความ 10 ป นบแตวนท าละเมดแลวแตกรณ และวรรคสอง ถามล

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

35

ความผดมโทษทางอาญาและมก าหนดอายความทางอาญายาวกวา ใหเอาอายความทยาวกวา มาบงคบ36 ซงมแนวค าวนจฉยของศาลปกครองสงสดกรณละเมดทางแพง ดงน เจำหนำทต ำรวจท ำรำยรำงกำยผอนโดยเหตสวนตวเปนคดละเมดทำงแพง ค าสงศาลปกครองสงสดท 113/2552 สบต ารวจ ช. เปนเจาหนาทของรฐตาม มาตรา 3 แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 แตการท สบต ารวจ ช. กบพวก ขบขรถยนตกระบะตามหลงผฟองคดโดยมไดแตงเครองแบบต ารวจและเรยกใหผฟองคดหยดรถจกรยานยนตและเขาท ารายรางกายผฟองคดนน เปนการกระท าโดยอาศยเหตสวนตว มใชการกระท าโดยใชอ านาจตามกฎหมายในฐานะทเปนเจาหนาทของรฐ อนจะท าใหเปนคดพพาทเกยวกบการกระท าละเมดของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐอนเกดจากการใชอ านาจตามกฎหมาย กลำวอำงวำพนกงำนสอบสวนยดรถยนตของกลำงไวโดยไมชอบดวยกฎหมำยและไมดแลรกษำเปนคดละเมดทำงแพง ค าสงศาลปกครองสงสดท อ.66/2552 การกระท าของพนกงานสอบสวนในการยดรถยนตของผฟองคดเปนการปฏบตหนาทในกระบวนการยตธรรมทางอาญา ดงนน การทผฟองคดกลาวอางมาในค าฟองวา การกระท าของพนกงานสอบสวนทยดรถยนตของผฟองคดไวโดยไมชอบดวยกฎหมาย และไมคนรถยนตคนดงกลาว ประกอบกบรถยนตถกจอดทงไวไมมการดแลรกษาแตอยางใด เปนเหตใหผฟองคดไมมรถใชและรถยนตไดรบความเสยหาย และขอใหศาลมค าพพากษาหรอค าสงใหผถกฟองคดทงสองคนรถยนตคนพพาท และใหรวมกนหรอแทนกนช าระคาเสยหายพรอมดอกเบยนน เปนกรณกลาวอางวาพนกงานสอบสวนกระท าละเมดตอผฟองคดในการปฏบตหนาทในกระบวนการยตธรรมทางอาญา ซงอยในอ านาจการควบคมตรวจสอบของศาลยตธรรม กระบวนกำรตอเนองกบกำรด ำเนนกระบวนกำรยตธรรมทำงอำญำเปนคดละเมดทำงแพง ค าสงศาลปกครองสงสดท 169/2552 การใชอ านาจของเลขาธการคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตดในการออกค าสงใหยดรถยนตทผฟองคดเชาซอเปนการใชอ านาจตามพระราชบญญตมาตรการในการปราบปรามผกระท าผดเกยวกบยาเสพตด พ.ศ. 2534 ซงตราขนเพอใหการปราบปรามผกระท าผดเกยวกบยาเสพตดมประสทธภาพยงขน การยดหรออายดทรพยสนทเกยวเนองกบการกระท าความผดเกยวกบยาเสพตด เปนขนตอนทน าไปสการยนค ารองของพนกงานอยการตอศาลยตธรรม เพอใหศาลไตสวนและสงรบทรพยสนตามมาตรา 29 แหงพระราชบญญตมาตรการในการปราบปรามผกระท าผดเกยวกบยาเสพตด พ.ศ. 2534 จงเปนกระบวนการตอเนองกบการด าเนนกระบวนการยตธรรมทางอาญาในความผดเกยวกบยาเสพตด ซงศาลยตธรรมมอ านาจในการตรวจสอบขนตอนกระบวนการดงกลาว

36 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 448 สทธเรยกรองคาเสยหายอนเกดแตมลละเมดนน ทานวาขาดอายความเมอพนปหนงนบแตวนทผตองเสยหาย รถงการละเมด และรตวผจะพงตองใชคาสนไหมทดแทนหรอเมอพนสบปนบแตวนท าละเมด แตถาเรยกรองคาเสยหายในมลอนเปนความผดมโทษตามกฎหมายลกษณะอาญา และมก าหนดอายความทางอาญา ยาวกวาทกลาวมานนไซร ทานใหเอาอายความทยาวกวานนมาบงคบ

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

36

1.3.2 การกระท าละเมดทางปกครอง การทจะพจารณาวาการกระท าละเมดของเจาหนาทของรฐ เปนการกระท าละเมดทางปกครองมหลกเกณฑตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครอง และวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 9 (3)37 คอตองเปนขอพพาทจากการปฏบตหนาท ของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐ เนองจากสาเหตดงตอไปน

(1) การใชอ านาจตามกฎหมาย (2) การออกกฎ ออกค าสงทางปกครอง หรอค าสงอน (3) การละเลยตอหนาทตามทกฎหมายก าหนดใหตองปฏบต (4) การปฏบตหนาทลาชาเกนสมควร ทงน ผลของการกระท าละเมดดงกลาวท าใหเกดความเสยหายแกผอน

ละเมดทางปกครอง จงเปนกรณทหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐกระท าละเมดในการปฏบ ตหนาท ตามกฎหมายปกครองอยางใดอยางหน ง ตามท กล าวมาขางตน โดยความรบผดของการกระท าละเมดทางปกครอง อยภายใตบงคบของพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 เขตอ านาจศาลและอายความการฟองคดละเมดในทางปกครอง ผไดรบความเสยหายตองน าขอพพาทยนฟองคดตอศาลปกครอง มก าหนดอายความการฟองคดตามมาตรา 51 แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกรองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 254238 ซงบญญตใหการฟองคดเกยวกบการกระท าละเมด มระยะเวลาการฟองคดภายใน 1 ป นบแตวนทรหรอควรรถงเหตแหงการฟองคด หรอ 10 ป นบแตวนทมเหตแหงการฟองคด กำรละเลยตอหนำทไมระมดระวงรกษำของกลำงในคดอำญำเปนคดละเมดทำงปกครอง ค าส งศาลปกครองสงสดท อ.47/2552 ผ ฟองคดถกเจาหนาท ต ารวจยดและ เกบรกษารถจกรยานยนตไวเปนของกลางในคดอาญา ซงตอมาศาลเยาวชนและครอบครวกลาง มค าสงใหคนรถจกรยานยนตคนดงกลาวแกผฟองคด แตเมอผฟองคดไปขอรบรถคนปรากฎวาชนสวนและอปกรณตางๆ ของรถจกรยานยนตถกถอดไปหลายรายการ แมจะไดความวาเจาหนาทต ารวจไดน ารถจกรยานยนตคนดงกลาวไปเกบไวในสถานทเกบของกลางแลวกตาม แตหากเจาหนาทไดใชความระมดระวงและตรวจตราหองเกบรถอยางสม าเสมอ เชนวญญชนพงปฏบต ยอมจะไมมผใดเขาไปถอดชนสวนและอปกรณดงกลาวไดอยางแนนอน ความเสยหายทเกดกบผฟองคดจงเปนผลโดยตรง จากการทเจาหนาทต ารวจกระท าดวยความประมาทเลนเลอ อนเปนการกระท าละเมดจากการละเลยตอหนาทในการเกบรกษาของกลางในคดอาญา ตามทกฎหมายก าหนดใหตองปฏบต

37 พระราชบญญตจดตงศาลปกรองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 9 ศาลปกครองมอ านาจพจารณาพพากษาหรอมค าสงในเรองดงตอไปน (3) คดพพาทเกยวกบการกระท าละเมดหรอความรบผดอยางอนของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐอนเกดจากการใชอ านาจตามกฎหมาย หรอจากกฎ ค าสงปกครอง หรอค าสงอน หรอจากการละเลยตอหนาทตามทกฎหมายก าหนดใหตองปฏบตหรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควร 38 พระราชบญญตจดตงศาลปกรองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 51 การฟองคดตามมาตรา 9 วรรคหนง (3) หรอ (4) ใหยนฟองภายในหนงปนบแตวนทรหรอควรรถงเหตแหงการฟองคด แตไมเกนสบปนบแตวนทมเหตแหงการฟองคด

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

37

พนกงำนสอบสวนไมสงส ำนวนกำรสอบสวนไปใหพนกงำนอยกำร เปนกำรละเลยตอหนำทตำมทกฎหมำยก ำหนดเปนคดละเมดทำงปกครอง ค าสงศาลปกครองสงสดท 276/2552 การทพนกงานสอบสวนท าการเปรยบเทยบปรบโดยไมชอบดวยกฎหมาย ไมด าเนนการสอบสวน และไมสงส านวนการสอบสวนไปยงพนกงานอยการ ท าใหคดขาดอายความในการฟองคดอาญา ซงหากพนกงานสอบสวนไดสงส านวนการสอบสวนไปใหพนกงานอยการภายในอายความ พนกงานอยการอาจตรวจพบวามการเปรยบเทยบปรบ ไมชอบดวยกฎหมาย หรอส านวนการสอบสวนมเนอหาไมครบถวน และอาจจะใหสงตวผตองหาไปสงฟองตอศาลหรอสงใหด าเนนการสอบสวนเพมเตม ซงจะท าใหผฟองคดมสทธทจะเรยกรองคาสนไหมทดแทน จากผกระท าความผดอาญาทท าใหทรพยสนเสยหาย กรณดงกลาวเปนเรองพนกงานสอบสวนละเลยตอหนาทตามทกฎหมายก าหนดใหตองปฏบตหรอปฏบตหนาทลาชาเกนสมควร อนมลกษณะเปนการกระท านอกเหนอหรอมไดกระท าตามทก าหนดไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา และระเบยบ ขอบงคบ หรอค าสงตางๆ จงเปนคดพพาทเกยวกบการกระท าละเมดของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐ อนเกดจากการใชอ านาจตามกฎหมายหรอจากการละเลยตอหนาทตามทกฎหมายก าหนดใหตองปฏบตหรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควร ตามมาตรา 9 (3) แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 กำรด ำเนนกำรตำมประมวลกฎหมำยวธพจำรณำควำมอำญำในเรองปลอยชวครำวไมเปนกำรใชอ ำนำจในทำงปกครอง ค าสงศาลปกครองสงสดท ๑๐/๒๕๔๙ ผฟองคดเปนจ าเลยในคดอาญา ในระหวางพจารณาคด ผฟองคดไดยนค ารองตอศาลขอใหมค าสงปลอยชวคราวในการขอประกนตว แตผถกฟองคดมค าสงไมอนญาตตามค าคดคานของพนกงานสอบสวน ผฟองคดไมเหนดวยเนองจากตนไมไดเปนผกระท าความผดจงน าคดมาฟองตอศาลปกครอง กรณนเปนกรณทผถกฟองคดไดด าเนนการตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาทก าหนดใหอ านาจไวเปนการเฉพาะ จงมใชคดพพาทเกยวกบการกระท าทเปนการใชอ านาจในทางปกครองหรอด าเนนกจการทางปกครอง ตามมาตรา ๙ วรรคหนง แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ จงมค าสงไมรบค าฟองไวพจารณา เมอเกดเหตละเมดจากการกระท าของเจาหนาท บคคลภายนอกผไดรบความเสยหายจะใชสทธเรยกรองทศาลใด จงตองพจารณาจากขอเทจจรงในแตละกรณ จากเหตละเมดทเกดขน โดยบคคลภายนอกจะตองพจารณากอนวา การละเมดดงกลาวเปนละเมดทางแพงหรอละเมดทางปกครองตามหลกเกณฑของกฎหมาย ซ งมความส าคญในเรองการฟองคดให ถกศาล โดยคดอาจจะอยในอ านาจการพจารณาพพากษาของศาลยตธรรมหรอศ าลปกครอง จงจะด าเนนการตามบทบญญตกฎหมายท เกยวของ ซงละเมดทางแพงกบละเมดทางปกครองมความแตกตางกน สรปได 3 ประการ ดงน

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

38

ตารางเปรยบเทยบละเมดทางแพงกบละเมดทางปกครอง ละเมดทางแพง ละเมดทางปกครอง

1. เปนการกระท าละเมดของเจาหนาท ซงมใชการกระท าในการปฏบตหนาท หรอ เปนการกระท าละเมดของเจาหนาทในการปฏบตหนาท แตการกระท านนมไดเกดจากการใชอ านาจตามกฎหมายปกครอง หรอการออกกฎ ค าสงทางปกครอง ค าสงอน และมไดเกดจากการละเลยตอหนาทหรอปฏบตหนาทลาชาเกนสมควร

1. เปนการกระท าละเมดของเจาหนาทในการปฏบตหนาท อนเกดจากการใชอ านาจ ตามกฎหมาย การออกกฎ ค าสงทางปกครอง หรอค าสงอน การละเลยตอหนาท หรอปฏบตหนาทลาชาเกนสมควร

2. ผไดรบความเสยหายตองน าขอพพาท ยนฟองตอศาลยตธรรม

2. ผไดรบความเสยหายตองน าขอพพาทยนฟองตอศาลปกครอง

3. อายความ 1 ป นบแตวนท ถงการละเมดและรตวผจะพงตองใชคาสนไหมทดแทน หรอ 10 ป นบแตวนท าละเมด ตามมาตรา 448 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

3. อายความ 1 ป นบปนบแตวนทรหรอควรรถงเหตแหงการฟองคด หรอสบปนบแตวนทมเหตแหงการฟองคด ตามมาตา 51 แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกรองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542

2. การรองขอใหหนวยงานของรฐรบผดชดใชคาสนไหมทดแทน บคคลภายนอกผไดรบความเสยหาย จากการกระท าละเมดของเจาหนาทในการปฏบตหนาทสามารถด าเนนการตอหนวยงานของรฐ ใหชดใชคาสนไหมทดแทนได 2 วธ คอการยนค าขอ ใหหนวยงานของรฐรบผดชดใชคาสนไหมทดแทน ตามมาตรา 11 แหงพระราชบญญตความรบผด ทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 และการใชสทธฟองหนวยงานของรฐตามมาตรา 5 แหงพระราชบญญตฉบบเดยวกน ซงในสวนนจะไดกลาวถงการใชสทธฟองหนวยงานของรฐไปดวยเพอใหเกดความตอเนอง ดงน 2.1 การรองขอตอหนวยงาน ตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มาตรา 11 วรรคแรก39 บญญตใหผเสยหายยนค าขอตอหนวยงานของรฐใหพจารณา ชดใชคาสนไหมทดแทน เมอหนวยงานของรฐมค าสงแลวผ เสยหายยงไมพอใจผลการวนจฉย ของหนวยงานกมสทธฟองคดตอศาล40 ตามหลกเกณฑ ดงน41

39 พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 มาตรา 11 ในกรณทผเสยหายเหนวา หนวยงานของรฐตองรบผดตามมาตรา 5 ผเสยหายจะยนค าขอตอหนวยงาน ของรฐใหพจารณาชดใชคาสนไหมทดแทนส าหรบความเสยหายทเกดแกตนกได ในการนหนวยงานของรฐตองออกใบรบค าขอใหไวเปนหลกฐานและพจารณาค าขอนนโดยไมชกชา เมอหนวยงานของรฐมค าสงเชนใดแลวหากผเสยหายยงไมพอใจในผลการวนจฉย ของหนวยงานของรฐกใหมสทธรองทกขตอคณะกรรมการวนจฉยรองทกขตามกฎหมายวาดวยคณะกรรมการกฤษฎกาไดภายใน เกาสบวนนบแตวนทตนไดรบแจงผลการวนจฉย

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

39

1) ระยะเวลายนค าขอใหหนวยงานของรฐชดใชคาเสยหาย กฎหมายไมไดบญญตไวชดแจง ศาลปกครองสงสดไดวนจฉยตามค าสงศาลปกครองสงสดท 573/2549 วาผเสยหายจะตองยนค าขอตอหนวยงานของรฐภายใน 1 ป นบแตวนทรถงการละเมดและรตวผจะตองใชคาสนไหมทดแทน แตไมเกน 10 ป นบแตวนท าละเมด ซงเปนระยะเวลาเดยวกบการยนฟองคดตอศาล 2) หนวยงานของรฐผรบค าขอ ตองออกใบรบค าขอไวเปนหลกฐาน ทงนใบรบค าขอตองเปนเอกสารทหนวยงานจดท าขนเพอใหทราบวาหนวยงานไดรบค าขอเรยบรอยแลว ซงจะมผลตอการนบระยะเวลาการพจารณาค าขอ 3) การพจารณาค าขอตองกระท าโดยไมชกชา42 หากหนวยงานทรบค าขอเหนวาเปนเรองทเกยวกบตนกใหแตงตงคณะกรรมการเพอด าเนนการตอไปโดยไมชกชา43 คอหนวยงานของรฐตองพจารณาค าขอใหแลวเสรจภายใน 180 วน หากไมแลวเสรจจะตองรายงานปญหาและอปสรรคใหรฐมนตรเจาสงกดทราบและขออนมตขยายระยะเวลาไดอกไมเกน 180 วน ส าหรบหลกเกณฑการชดใชคาสนไหมทดแทน ประกาศกระทรวงการคลง เรอง หลกเกณฑการชดใชคาสนไหมทดแทนกรณเจาหนาทของรฐกระท าละเมดตอบคคลภายนอก 44 ก าหนดใหหวหนาหนวยงานของรฐเจาของงบประมาณทตองชดใชคาสนไหมทดแทน เปนผพจารณาใหความเหนชอบคาใชจาย ซงสรปการก าหนดจ านวนเงนคาสนไหมทดแทนในเรองดงกลาวไดดงตอไปน 1) การก าหนดคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายหรอสญหายแกทรพยสน ไดแก การชดใชความเสยหายทเกดแกเงนใหใชเปนเงน ถาความเสยหายทเกดแกทรพยสนอนใหใชราคาสทธ หลงหกคาเสอมราคาแลว หรอใชคาซอมเพอใหทรพยสนนนกลบคนสสภาพเดม และกรณการค านวณคาเสอมราคา 2) การก าหนดคาส นไหมทดแทนเพ อความ เส ยหายแกร างกายหรอชวต ไดแก การก าหนดจ านวนคาใชจายในการรกษาพยาบาล คาขาดประโยชนท ามาหาไดในระหวางเจบปวย คาชดเชยแทนการสญเสยอวยวะ หรอสญเสยสมรรถภาพในการท างาน คาปลงศพรวมถงคาใชจาย และคาขาดไรอปการะ

40 พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 มาตรา 14 เมอไดมการจดตงศาลปกครองขนแลว สทธรองทกขตอคณะกรรมการวนจฉยรองทกขตามมาตรา 11 ใหถอวาเปนสทธฟองคดตอศาลปกครอง 41 ส านกวจยและวชาการ ส านกงานศาลปกครอง, เรองเดม, หนา 116-123. 42 พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 มาตรา 11 วรรคสอง ใหหนวยงานของรฐพจารณาค าขอทไดรบตามวรรคหนงใหแลวเสรจภายในหนงรอยแปดสบวน หากเรองใดไมอาจพจารณาไดทนในก าหนดนนจะตองรายงานปญหาและอปสรรคใหรฐมนตรเจาสงกดหรอก ากบหรอควบคมดแลหนวยงานของรฐแหงนนทราบและขออนมตขยายระยะเวลาออกไปได แตรฐมนตรดงกลาวจะพจารณาอนมตใหขยายระยะเวลาใหอกไดไมเกนหนงรอยแปดสบวน 43 ระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539

ขอ 33 เมอไดรบค าขอตามขอ 32 และหนวยงานของรฐทไดรบค าขอไวเหนวาเปนเรองทเกยวกบตน ใหแตงตงคณะกรรมการเพอด าเนนการตอไปโดยไมชกชา ขอ 34 ในกรณทตองชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกผยนค าขอ ใหหนวยงานของรฐทตองชดใชคาสนไหมทดแทนปฏบตตามทกระทรวงการคลงก าหนด 44 ประกาศในราชกจจานเบกษา เลม 128 ตอนพเศษ 126 ง หนา 5 เมอวนท 20 ตลาคม 2554

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

40

2.1.1 การฟองคดตอศาลกรณผเสยหายยงไมพอใจผลการวนจฉยของหนวยงานของรฐ กรณการฟองคดตอศาลยตธรรม กรณเปนค าสงของหนวยงานของรฐท วนจฉย คาสนไหมทดแทนจากการกระท าละเมดทไมใชการใชอ านาจตามกฎหมายในทางปกครอง หากผย น ค าขอไมเหนดวยกบค าสงของหนวยงานของรฐ ไมวาจะเปนเรองจ านวนคาสนไหมทดแทน หรอการยกค าขอ ผไดรบความเสยหายทยนค าขอมสทธฟองโตแยงผลการวนจฉยตามค าสงทศาลยตธรรม ตามมาตรา 106 แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 45 กรณการฟองคดตอศาลปกครอง กรณเปนค าสงของหนวยงานของรฐท วนจฉย คาสนไหมทดแทนจากการกระท าละเมดทเปนการใชอ านาจตามกฎหมายในทางปกครอง หากผยน ค าขอไมเหนดวยกบค าสงของหนวยงานของรฐไมวาจะเปนเรองจ านวนคาสนไหมทดแทน หรอการยก ค าขอ ผไดรบความเสยหายทยนค าขอมสทธฟองโตแยงผลการวนจฉยตามค าสงทศาลปกครอง การรองขอตอหนวยงานของรฐจงเปนทางเลอกของบคคลภายนอกผไดรบความเสยหายทจะรองขอเพอใหหนวยงานของรฐทเจาหนาทสงกด หรอกระทรวงการคลงกรณเจาหนาทไมไดสงกดหนวยงานใดพจารณาชดใชคาสนไหมทดแทน เมอหนวยงานของรฐไดพจารณาค าขอและมค าสงแลวหากผยนค าขอยงไมพอใจในผลการวนจฉยตามค าสงยงมสทธฟองเพอโตแยงผลการวนจฉยตอศาลทมเขตอ านาจใหตรวจสอบเรองจ านวนคาสนไหมทดแทน หรอการยกค าขอ ไดอกขนตอนหนง ซงมแนวค าวนจฉยของศาลปกครองสงสดเกยวกบเขตอ านาจศาล ดงตอไปน ผยนค ำขอไมพอใจผลกำรวนจฉยของหนวยงำนของรฐมสทธฟองคดตอศำลทมเขตอ ำนำจ ค าสงศาลปกครองสงสด ท 836/2547 เมอขอเทจจรงรบฟงไดวา เจาหนาทของผถกฟองคดท 4 (กรมปศสตว) ขบรถยนตกระบะชนรถยนตทนาย ท. เปนผขบขจนเปนเหตใหทงเจาหนาทและนาย ท. ถงแกความตาย อนเปนการกระท าในขณะปฏบตหนาท นน เปนการปฏบตหนาทปกตของพนกงานขบรถยนตมไดเปนการกระท าทเกดจากการใชอ านาจตามกฎหมาย หรอจากกฎ ค าสงทางปกครองหรอค าสงอน หรอจากการละเลยตอหนาทตามทกฎหมายก าหนดใหตองปฏบต หรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควร การกระท าของเจาหนาทดงกลาวหากเปนการกระท าละเมด กมใชการกระท าละเมดทางปกครอง ดงนน แมผฟองคดทงสในฐานะทายาทของนาย ท. มสทธทจะยนขอใหกรมปศสตวชดใชคาสนไหมทดแทนและรองทกขตอคณะกรรมการวนจฉยรองทกขได ตามมาตรา 11 แหงพระราชบญญตความรบผ ดท างละเมดของเจ าหนาท พ .ศ.2539 และมาตรา 14 แหงพระราชบญญตเดยวกน ใหถอวาสทธรองทกขตอคณะกรรมการวนจฉย รองทกขตามมาตรา 11 เปนสทธฟองคดตอศาลปกครองกตาม แตเมอไดมการจดตงศาลปกครอง ขนแลว สทธรองทกขตอคณะกรรมการวนจฉยรองทกขดงกลาวจะเปนสทธฟองคดตอศาลปกครองไดกตอเมอการกระท าละเมดของหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐเปนการกระท าละเมด ทางปกครองตามมาตรา 9 วรรคหนง (3) แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ดวย เมอการกระท าของเจาหนาทดงกลาวมใชการกระท าละเมดทางปกครอง เสยแลว ศาลปกครองจงไมมอ านาจทจะรบค าฟองคดนไวพจารณา และมาตรา 106 แหงพระราชบญญต 45 พระราชบญญตจดตงศาลปกรองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542

มาตรา 106 สทธรองทกขตอคณะกรรมการวนจฉยรองทกขตามมาตรา 11 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ในคดทไมอยในอ านาจของศาลปกครองตามพระราชบญญตน ใหถอวาเปนสทธฟองคดตอศาลยตธรรม

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

41

จดตงศาลปกครองฯ ไดบญญตรบรองสทธแกผเสยหายทจะฟองคดตอศาลยตธรรมดวยแลว ขอทผฟองคดอทธรณวาผลการวนจฉยคาสนไหมทดแทนของผถกฟองคดท 4 เปนค าสงทางปกครองและอยในอ านาจของศาลปกครองทจะพจารณามค าพพากษาหรอค าสงได นน เหนวา หนงสอแจงคาสนไหมทดแทนของผถกฟองคดท 4 แมจะเปนการแจงผลการวนจฉยของผถกฟองคดท 4 ดวย แตกเปนการวนจฉยคาสนไหมทดแทน ทเกยวพนกบมลเหตละเมดทมใชการกระท าละเมดทางปกครอง ซงโดยหลกแลวการฟองเรยกคาสนไหมทดแทนจากการกระท าละเมดดงกลาวจะตองฟองเปนคดตอศาลยตธรรม การทมาตรา 11 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 บญญตใหสทธแกผเสยหาย สามารถทจะเรยกใหหนวยงานตนสงกดของเจาหนาททกระท าละเมด ใหรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนไดกอน ทจะฟองเปนคดตอศาลและก าหนดขนตอนใหหนวยงาน ตนสงกดตองด าเนนการนน กเพอใหผไดรบความเสยหายจากการกระท าละเมดของหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐในทกกรณ ไดรบการเยยวยาแกไขความเดอดรอนหรอเสยหายทเกดขน ดงนน หากคาสนไหมทดแทนทหนวยงานของรฐวนจฉยก าหนดให ไมเปนทพอใจของผเสยหายอยางกรณของผฟองคด ผฟองคดยอมมสทธทจะฟองเรยกคาสนไหมทดแทน ตอศาลทมเขตอ านาจทจะรบคดนนไวพจารณาได เมอมลคดของผฟองคดมไดเปนการกระท าละเมดทางปกครอง จงไมมเหตผลทจะใหผฟองคดมาฟองตอศาลปกครอง เมอผฟองคดไมพอใจทผถกฟองคดท 4 ในฐานะหนวยงานตนสงกดของผกระท าละเมดวนจฉยก าหนดคาสนไหมทดแทนใหต ากวาทขอ มลคดซงเปนเหตแหงการฟองคดของผฟองคด จงอยในอ านาจพจารณาของศาลยตธรรม 2.2 การฟองคดตอศาล บคคลภายนอกผเสยหายอาจฟองคดตอศาล เพอขอใหศาลมค าพพากษาใหเจาหนาทหรอหนวยงานของรฐชดใชคาสนไหมทดแทนไดอกชองทางหนงโดยไมตองยนค าขอตอหนวยงานของรฐกอน ตามมาตรา 5 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของ เจาหนาท พ.ศ.2539 สวนกรณจะฟองทศาลยตธรรมหรอศาลปกครองขนอยกบวาเปนคดละเมดทางแพงหรอละเมดทางปกครอง ดงน 2.2.1 เขตอ านาจศาลยตธรรม กรณละเมดทางแพงซงอยในเขตอ านาจของศาลยตธรรม แบงเปน 2 กรณ ดงน 1) ละเมดทไมใชเกดจากการปฏบตหนาท ซงเจาหนาทตองรบผดเปนการเฉพาะตว ผ เส ยห ายฟ อ ง เจ าห น าท ได โดยตรงแต จ ะฟ อ งห น วย งานของร ฐ ไม ได ตามมาตรา 6 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.253946 2) ละเมดทเกดจากการปฏบตหนาท แตไมใชจากการใชอ านาจตามกฎหมาย หรอการออกกฎ ค าสงทางปกครอง หรอค าสงอน หรอจากการละเลยตอหนาทตามทกฎหมายก าหนดใหตองป ฏบ ตห รอจากการป ฏบ ต หน าท ล าช าเก นควร ซ งต อ งฟ อ งหน วยงานของรฐตนส งก ด หรอกระทรวงการคลงกรณเจาหนาทไมไดสงกดหนวยงานของรฐแหงใด ตามทมาตรา 5

46 พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 มาตรา 6 ถาการกระท าละเมดของเจาหนาทมใชการกระท าในการปฏบตหนาท เจาหนาทตองรบผดในการนนเปนการเฉพาะตว ในกรณนผเสยหายอาจฟองเจาหนาทไดโดยตรง แตจะฟองหนวยงานของรฐไมได

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

42

แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.253947 ก าหนดใหหนวยงานของรฐรบผดตอผเสยหาย ซงผเสยหายตองฟองหนวยงานของรฐโดยตรงแตจะฟองเจาหนาทใหรบผดไมได 2.2.2 เขตอ านาจศาลปกครอง กรณละเมดทางปกครองซงอยในเขตอ านาจของศาลปกครอง คอ ละเมดของเจาหนาทในการปฏบตหนาท อนเกดจากการใชอ านาจตามกฎหมาย การออกกฎ ค าสงทางปกครอง หรอค าสงอน หรอจากการละเลยตอหนาทตามท กฎหมายก าหนด หรอการปฏบตหนาท ลาชา เกนสมควร ตามมาตรา 9 วรรคหนง (3) แหงพระราชบญญตจดตงศาล ปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ซงตองฟองหนวยงานของรฐโดยตรงแตจะ ฟองเจาหนาทไมได ตามมาตรา 5 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 ทก าหนดใหหนวยงานของรฐรบผดตอผเสยหาย การทผเสยหายเหนวาหนวยงานของรฐตองรบผดตามมาตรา 5 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 ผเสยหายจะยนค าขอตอหนวยงานของรฐใหพจารณาชดใช คาสนไหมทดแทนส าหรบความเสยหายทเกดขนตามมาตรา 11 แหงพระราชบญญตเดยวกน หรอฟองหนวยงานของรฐใหรบผดในผลแหงละเมด ทเจาหนาทของตนไดกระท าในการปฏบตหนาท กได มแนวการตอบขอหารอของคณะกรรมการกฤษฎกาเปนแนวทาง ดงน ผ เสยหำยฟองคดตอศำลแลวหนวยงำนไมจ ำตองรบค ำขอของผ ย นค ำขอใหชดใช คำสนไหมทดแทนไวพจำรณำ บนทกส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา[เรองเสรจท ๖๐๓/๒๕๕1]1เรอง ผเสยหายยนค าขอ ใหหนวยงานของรฐชดใชคาสนไหมทดแทนในขณะทมคดอยในระหวางการพจารณาของศาลยตธรรม มความเหนวา พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙ มเจตนารมณ ทจะมงเยยวยาความเสยหายทบคคลภายนอกไดรบจากการกระท าละเมดในการปฏบต หนาท ของเจาหนาทของหนวยงานของรฐ จงก าหนดใหบคคลทไดรบความเสยหายสามารถใชสทธฟองคดตอศาลตามมาตรา ๕ หรอยนค าขอเรยกใหหนวยงานของรฐชดใชคาสนไหมทดแทน ตามมาตรา ๑๑ ซงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มไดก าหนดวา บคคลภายนอกท ไดรบความเสยหายจะตองเลอกใชสทธในการฟองคดตอศาล หรอมค าขอ ตอหนวยงานของรฐใหพจารณาชดใชคาสนไหมทดแทนอยางใดอยางหนง อยางไรกตามการทใหองคกรสององคกร คอ ศาลยตธรรมและหนวยงานของรฐพจารณาเรองทมมลเหตเดยวกน อาจท าใหการวนจฉยชขาดแตกตางกนได ควรทจะใหองคกรใดองคกรหนงเปนผพจารณาการชดใชคาสนไหมทดแทน จากขอเทจจรงตามขอหารอปรากฏวาผเสยหายทงสองไดฟองคดตอศาลยตธรรมและคดอยในระหวางการพจารณาของศาลยตธรรม ถอไดวาผเสยหายทงสองเลอกทจะใชสทธฟองคดตอศาลแลว แมตอมาจะไดมการยนค าขอใหชดใชคาสนไหมทดแทน หนวยงานของรฐไมจ าตองรบค าขอ ของผเสยหายไวพจารณา

47 พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 มาตรา 5 หนวยงานของรฐตองรบผดตอผเสยหายในผลแหงละเมดทเจาหนาทของตนไดกระท าในการปฏบตหนาท ในกรณนผเสยหายอาจฟองหนวยงานของรฐดงกลาวไดโดยตรง แตจะฟองเจาหนาทไมได ถาการละเมดเกดจากเจาหนาทซงไมไดสงกดหนวยงานของรฐแหงใดใหถอวากระทรวงการคลงเปนหนวยงานของรฐ ทตองรบผดตามวรรคหนง

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

43

2.2.3 กรณผเสยหายฟองผดตว ไมวาการฟองคดตอศาลยตธรรมหรอศาลปกครอง หนวยงานของรฐทอาจถกฟองใหรบผดในผลแหงละเมดของเจาหนาทนนตองมฐานะเปนนตบคคลทมงบประมาณส าหรบรบผดชอบคาเสยหาย อยางไรกตามการฟองคดอาจเกดกรณผเสยหายฟองผดตว เนองจากผเสยหายอาจไมทราบวาตองฟองหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทใหรบผด ซงมาตรา 7 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.253948 ไดก าหนดหลกเกณฑไว ดงน49 1. กรณหนวยงานของรฐตองรบผดโดยล าพง ไดแก กรณเจาหนาทของรฐปฏบตหนาทดวยความประมาทเลนเลอท าใหบคคลภายนอกไดรบความเสยหาย ซงเจาหนาทผท าละเมดไมตองรบผดแตเปนความรบผดชอบของหนวยงานของรฐทเจาหนาทสงกด และหนวยงานของรฐกไมมสทธจะมาไลเบยจากเจาหนาทผท าละเมดในภายหลง กรณ เชนนถาผเสยหายฟองเจาหนาทใหรบผด เจาหนาทผถกฟองคดมสทธจะขอใหศาลออกหมายเรยกหนวยงานของรฐทตนสงกดเขามาเปนผถกฟองคดหรอจ าเลยรวม เพอศาลจะไดพพากษาในคราวเดยวกนเพอใหเจาหนาทไมตองรบผดและใหหนวยงานของรฐรบผดชดใชคาสนไหมทดแทน 2. กรณหนวยงานของรฐตองรบผดรวมกบเจาหนาท ไดแก กรณเจาหนาทไดกระท าละเมดโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง เปนเหตใหบคคลภายนอกเสยหาย ถาผเสยหายฟองหนวยงานของรฐใหรบผด หนวยงานของรฐมสทธจะขอใหศาลเรยกเจา หนาททกระท าละเมดเขามาเปนคความในคด 3. กรณหนวยงานของรฐไมตองรบผดเลย (เปนความผดสวนตว) เนองจากการกระท าละเมดของเจาหนาทไมใชเกดจากการปฏบตหนาท เจาหนาทตองรบผดเปนสวนตว หนวยงานของรฐมสทธจะขอใหศาลเรยกเจาหนาทเขามาเปนจ าเลยรวม เพอใหรบผดเปนการเฉพาะตว 4. ผมสทธเรยกเจาหนาทหรอหนวยงานของรฐแลวแตกรณ เขามาเปนคความในคด คอเจาหนาทหรอหนวยงานของรฐทถกฟองเทานน ผเสยหายจะขอใหศาลเรยกเจาหนาทหรอหนวยงานของรฐเขามาเปนคความในคดไมได 5. ถาศาลพพากษายกฟองเพราะเหตทหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทผถกฟองคดไมใชผตองรบผด ใหขยายอายความฟองรองผทตองรบผดซงไมไดถกเรยกเขามาในคดออกไปอก 6 เดอน นบแตวนทค าพพากษาถงทสด ทงน ในกรณผฟองคดก าหนดตวผถกฟองคดไมถกตอง ศาลมอ านาจก าหนดตวผถก ฟองคดใหถกตองได ซงการก าหนดตวผถกฟองคดถอเปนปญหาขอกฎหมายอนเกยวดวยความสงบเรยบรอยของประชาชนซงศาลยกขนวนจฉยไดเอง50

48 พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 มาตรา 7 ในคดทผเสยหายฟองหนวยงานของรฐ ถาหนวยงานของรฐเหนวาเปนเรองทเจาหนาทตองรบผดหรอตองรวมรบผด หรอในคดทผเสยหายฟองเจาหนาทถาเจาหนาทเหนวาเปนเรองทหนวยงานของรฐตองรบผดหรอตองรวมรบผด หนวยงานของรฐหรอเจาหนาทดงกลาวมสทธขอใหศาลทพจารณาคดนนอยเรยกเจาหนาทหรอหนวยงานของรฐ แลวแตกรณ เขามาเปนคความในคด ถาศาลพพากษายกฟองเพราะเหตทหนวยงานของรฐหรอเจาหนาททถกฟองมใชผตองรบผด ใหขยายอายความฟองรองผทตองรบผดซงมไดถกเรยกเขามาในคดออกไปถงหกเดอนนบแตวนทค าพพากษานนถงทสด 49 ส านกวจยและวชาการ ส านกงานศาลปกครอง, เรองเดม, หนา 141-143. 50 ส านกวจยและวชาการ ส านกงานศาลปกครอง, เรองเดม, หนา 129.

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

44

กรณผเสยหำยฟองผดตวศำลมอ ำนำจก ำหนดตวผถกฟองคดใหถกตองได ค าสงศาลปกครองสงสดท 21/2548 ผฟองคดฟองเจาหนาทวากระท าละเมดเพราะละเลยตอหนาทตามทกฎหมายก าหนดใหตองปฏบตและปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควร ซงจะตองรบผดในคาเสยหาย เปนการฟองเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาทของรฐ ผฟองคดตองฟองหนวยงานตนสงกดของเจาหนาทจะฟองเจาหนาทไมได โดยหนวยงานของรฐทอาจถกฟองใหรบผดในผลแหงละเมดทเจาหนาทของตนไดกระท าในการปฏบตหนาทนน ตองเปนกระทรวง ทบวง กรม หรอหนวยงานทเรยกชออยางอน และมฐานะเปนกรม มงบประมาณของตนเอง ซงอยในฐานะทจะรบผดชอบในคาเสยหายได ซงเจาหนาทผกระท าละเมดนนสงกด เมอจงหวดมใชหนวยงานของรฐทมลกษณะดงกลาว จงไมอาจฟองจงหวดใหรบผดชดใชคาเสยหายได และเมอส านกงานทดนจงหวด มใชหนวยงานของรฐตาม มาตรา 4 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.253๙ จงไมอาจฟองส านกงานทดนจงหวดใหรบผดชดใชคาเสยหายไดเชนกน ศาลชอบทจะเรยกกรมทดนซงเปนหนวยงานเจาสงกดของเจาหนาทผท าละเมดเขามาเปนผถกฟองคด กรณผ เสยหำยฟองผดตวขยำยอำยควำมฟองรองออกไปถงหกเดอนนบแต วนท ค ำพพำกษำนนถงทสด ค าสงศาลปกครองสงสดท 849/2548 ค าขอใหคณะกรรมการสรรหาฯ และผอ านวยการส านกงานเขต ชดใชคาเสยหายจากการกระท าละเมด ตามมาตรา 5 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 ก าหนดใหตองฟองหนวยงานของรฐจะฟองเจาหนาทไมได ศาลจงไมอาจบงคบใหเปนไปตามค าขอ จงพพากษายกฟองเพราะเหตทเจาหนาททถกฟองมใชผตองรบผด การฟองผทตองรบผดซงมไดถกเรยกเขามาในคดเดม จงตองขยายอายความฟองรองออกไปถง 6 เดอน นบแตวนทค าพพากษาในคดเดมถงท สด ตาม มาตรา 7 วรรคสอง แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 ซงคดเดมศาลปกครองชนตนมค าพพากษา เมอวนท 22 มนาคม 2548 และมไดมการอทธรณ คดจงถงทสดเมอวนท 21 เมษายน 2548 การทผฟองคดน าคดมาฟองเพอเรยกใหหนวยงานของรฐ (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน) รบผดตอผฟองคดในผลแหงละเมดทเจาหนาทของตนไดกระท าในการปฏบตหนาท เมอวนท 22 กนยายน 2548 จงเปนการยนฟองภายใน 6 เดอน นบแตวนทไดมค าพพากษาถงทสด กรณเจาหนาทกระท าละเมดตอบคคลภายนอก ตามทบทบญญตกฎหมายใหสท ธบคคลภายนอกผเสยหายยนค าขอตอหนวยงานของรฐใหพจารณาชดใชคาสนไหมทดแทน และใหสทธในการฟองคดตอศาล ซงทงสองกรณหนวยงานของรฐจะตองรบผดหากเจาหนาทกระท าละเมดในการปฏบตหนาท เหนได วาการยนค าขอใหหนวยงานของรฐพจารณาชดใชคาสนไหมทดแทน เปนทางเลอกใหมของผ เสยหาย โดยบคคลภายนอกผเสยหายไมตองน าคดไปยนฟองตอศาล เปนชองทางทอ านวยความสะดวกและลดคาใชจายใหกบผเสยหายและหนวยงานของรฐ ทไมตอง เขาสกระบวนการพจารณาของศาล ซงเปนการลดภาระของศาลเกยวกบจ านวนคดทจะขนส การพจารณาอกดวย และกระทรวงการคลงไดมการวางมาตรฐานเพอใหหนวยงานของรฐพจารณาชดใชคาสนไหมทดแทนเปนแนวทางเดยวกน ตามประกาศกระทรวงการคลง เรองหลกเกณฑ การชดใชคาสนไหมทดแทนกรณเจาหนาทของรฐกระท าละเมดตอบคคลภายนอก นอกจากนบทบญญตกฎหมายสวนนยงใหความเปนธรรมกบผเสยหายทยงไมพอใจผลการวนจฉยของหนวยงาน

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

45

ของรฐ โดยใหผเสยหายฟองคดตอศาลไดอก หากยงไมพอใจจ านวนเงนคาสนไหมทดแทนหรอกรณทหนวยงานของรฐยกค าขอกตาม 3. การไลเบยแกเจาหนาทใหชดใชคาสนไหมทดแทน 3.1 กรณทหนวยงานของรฐอาจใชสทธไลเบยกบเจาหนาท พระราชบญญตความรบผด ทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 มาตรา 8 วรรคแรก บญญตวา “ในกรณทหนวยงานของรฐตองรบผดใชคาสนไหมทดแทนแกผเสยหายเพอการละเมดของเจาหนาท ใหหนวยงานของรฐมสทธเรยกใหเจาหนาทผท าละเมดชดใชคาสนไหมทดแทนดงกลาวแกหนวยงานของรฐไดถาเจาหนาทไดกระท า การนนไปดวยความจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง” พระราชบญญตฉบบนก าหนดใหหนวยงานของรฐมสทธเรยกใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทนได ในกรณทเจาหนาทกระท าละเมดโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง จงตองพจารณาตามขอเทจจรงในแตละกรณไปวาการกระท าละเมดของเจาหนาท เกดจากความจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรงหรอไม ซ งมแนวการตอบขอหารอของ คณะกรรมการกฤษฎกาเปนแนวทางไว ดงน ประมำทเลนเลออยำงรำยแรงหรอไมขนอยกบขอเทจจรงแตละกรณ หนงสอส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา ดวนทสด ท นร 0601/087 ลง 7 กมภาพนธ 254051 ตอบขอหารอวาการทจะพจารณาวากรณใดเปนการกระท าดวยความประมาทเลนเลออยางรายแรงหรอไม เปนหนาทของเจาหนาทผมอ านาจด าเนนการตามกฎหมายและระเบยบทกคนจนถงคณะกรรมการวนจฉยรองทกขหรอศาล สวนอยางไรเปนการประมาทเลนเลออยางรายแรงยอมขนอยกบขอเทจจรงแตละกรณ ซงความประมาทเลนเลอนนเปนการกระท ามใชโดยเจตนาประสงคตอผลหรอยอมเลงเหนผล แตเปนการกระท าโดยปราศจากความระมดระวง ซงบคคลในภาวะเชนนนจ าตองมตามวสยและพฤตการณ สวนความประมาทเลนเลออยางรายแรงจะมลกษณะ ไปในทางทบคคลนนไดกระท าไปโดยขาดความระมดระวงทเบยงเบนไปจากเกณฑมาตรฐานอยางมาก เชน คาดเหนไดวาความเสยหายอาจเกดขนได หรอหากระมดระวงสกเลกนอยกคงไดคาดเหนการอาจเกดความเสยหายเชนนน เชน ค าพพากษาศาลฎกาท 1789-1790/2518 กรณโรงงาน ของจ าเลย (กระทรวงการคลง) เผาเศษปอ ท าใหมควนด าปกคลมถนนจนมองไมเหนทางขางหนา เปนเหตใหมรถขบมาชนทายรถโจทกซงจอดอยไดรบความสยหาย ซงเหตการณเชนนเคยเกดมาแลว 2 – 3 ครง แตกปลอยปละละเลยไมเปลยนวธการเผาเศษปอ เปนกรณทจ าเลยประมาทเลนเลอ อยางรายแรง เปนตน 3.2 หลกเกณฑการไลเบย 3.2.1 ใหค านงถงระดบความรายแรงของการกระท าละเมดและความเปนธรรมในแตละกรณ

51 ชาญชย แสวงศกด, เรองเดม, หนา 95.

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

46

พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 มาตรา 8 วรรคสอง บญญตวา “สทธเรยกใหชดใชคาสนไหมทดแทนตามวรรคหนงจะมไดเพยงใดใหค านงถงระดบ ความรายแรงแห งการกระท าและความเปนธรรมในแตละกรณ เปนเกณฑ โดยมตองให ใช เตมจ านวนของความเสยหายกได” ก าหนดหลกเกณฑใหหนวยงานของรฐเรยกใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทน โดยค านงถงความรายแรงแหงละเมดและพจารณาใหความเปนธรรมกบตวเจาหนาทในแตละกรณ โดยไมตองเรยกใหเจาหนาทใชเงนเตมตามความเสยหายทเกดขนจรง ซงมการตอบขอหารอ ของส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกาเปนแนวทางไว ดงน กำรก ำหนดจ ำนวนคำสนไหมทดแทนใหค ำนงถงขอเทจจรงในแตละกรณ บนทกส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา เรองเสรจท ๔๐๒/๒๕๔๘ เรอง ความรบผดของเจาหนาทเทศบาลเมองชมแสงซงไดจดซอทดนโดยมชอบ กรณเทศบาลเมองชมแสงซงไดจดซอทดนในราคาสงกวาราคาประเมนและสภาพพนทไมเหมาะสมทจะเปนทดนส าหรบทงขยะ ในการก าหนดจ านวนคาสนไหมทดแทนนน จะตองน า มาตรา ๘ วรรคสองและวรรคสาม แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙ ซงก าหนดหลกเกณฑการใชสทธเรยกใหชดใช คาสนไหมทดแทนมาใชพจารณาก าหนด จ านวนคาสนไหมทดแทนดวย กลาวคอ (๑) จะตองค านงถงระดบความรายแรงแหงการกระท า และความเปนธรรมในแตละกรณและ (๒) หากเปนการกระท าละเมดของเจาหนาทซงเกดจากความผดหรอความบกพรองของหนวยงานของรฐหรอระบบการด าเนนงานสวนรวม ใหหกสวนแหงความรบผดดงกลาวออกดวย ดงนน จงตองพจารณาจากขอเทจจรง เปนกรณๆ ไป โดย กรมบญชกลางอาจพจารณาจากราคาทดนทซอมาหกดวยมลคาของทดนดงกลาวเพอค านวณเปนคาสนไหมทดแทน 3.2.2 ใหค านงถงความผดหรอความบกพรองของหนวยงานของรฐหรอระบบ การด าเนนงานสวนรวม พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 มาตรา 8 วรรคสาม บญญตวา “ถาการละเมดเกดจากความผดหรอความบกพรองของหนวยงานของรฐหรอระบบ การด าเนนงานสวนรวม ใหหกสวนแหงความรบผดดงกลาวออกดวย” การก าหนดใหหกสวนความรบผดดงกลาวเปนการแบงสดสวนความรบผดกรณทละเมดเกดจากความผดหรอความบกพรองของหนวยงานของรฐหรอระบบการด าเนนงานสวนรวม เชน ไมมระเบยบปฏบตทชดเจนในเรองนนๆ หรอไมไดจดใหมการตรวจสอบระบบงานตามกฎหมายและระเบยบทเกยวของ ซงเปนความบกพรองของหนวยงาน ซงมแนวการตอบขอหารอของคณะกรรมการกฤษฎกา ดงน กำรหกสวนควำมรบผดตำมมำตรำ 8 วรรคสองและวรรคสำมเปนดลพนจของหนวยงำน บนทกเรอง แนวทางปฏบตตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 (กนยายน 2542) กรณรถยนตของกรมปศสตวเฉยวชนกบรถจกรยานยนตไดรบ ความเสยหายและผขบขรถจกรยานยนตถงแกความตาย เมอวนจฉยแลวความเสยหายเกดจากการกระท าโดยประมาทเลนเลออยางรายแรงของพนกงานขบรถ กรมปศสตวจะตองมค าสงตามความเหน ของกระทรวงการคลงและแจงใหพนกงานขบรถทราบ และพนกงานขบรถอาจใชสทธเรยกให

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

47

กรมปศสตวชดใชคาสนไหมทดแทนทตนไดช าระใหแกผ เสยหายไปกอน ไดตามนยมาตรา 9 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 สวนการพจารณาจ านวนเงน คาสนไหมทดแทนขนอยกบขอเทจจรง ทจะน ามาพจารณาใหสอดคลองกบบทบญญตมาตรา 8 วรรคสองและวรรคสาม และการก าหนดหลกเกณฑการลดหยอนหรอการหกสวนความรบผด ของเจาหนาทตาม มาตรา 8 วรรคสองและวรรคสาม แหงพระราชบญญตน ไมอาจก าหนด เปนหลกเกณฑทวไปได เพราะการพจารณาลดหยอนหรอหกสวนความรบผดใหแกเจาหนาทในความเสยหายเรองใด เปนดลพนจของหนวยงานนน ๆ ซงจะตองพจารณาจากขอเทจจรงเปนกรณๆ ไป52 3.2.3 กรณละเมดเกดจากเจาหนาทหลายคน พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มาตรา 8 วรรคส บญญตวา “ในกรณทการละเมดเกดจากเจาหนาทหลายคน มใหน าหลกเรองลกหนรวมมาใชบงคบและเจาหนาทแตละคนตองรบผดใชคาสนไหมทดแทนเฉพาะสวนของตนเทานน” กรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาททเกดจากเจาหนาทหลายคน บทบญญตกฎหมายไดก าหนดใหเจาหนาทรบผดเฉพาะสวนของตน เพอใหเกดความเปนธรรมกบเจาหนาท โดยการแบงสดสวนความรบผด ใหเจาหนาทรบผดในสวนทตนเองกระท าความผดอยางแทจรง ซงแตกตางจากความรบผดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทลกหนจะตองรบผดอยางลกหนรวม กระทรวงการคลงไดก าหนดแนวทางการปฏบตในการก าหนดสดสวนความรบผด ทางละเมดของเจาหนาทไว ตามหนงสอกระทรวงการคลง ดวนทสด ท กค 0406.2 ว 66 ลงวนท 25 กนยายน 2550 เรอง แนวทางการก าหนดสดสวนความรบผดทางละเมดของเจาหนาท เพอใหหนวยงานของรฐน าแนวทางการก าหนดสดสวนดงกลาวไปพจารณาความรบผดใหเหมาะสม ตามพฤตการณของเจาหนาทแตละราย ซงแบงได 3 กรณ ดงน 1) กรณไมปฏบตตามกฎหมายหรอระเบยบ 2) กรณทจรตทางการเงนหรอทรพยสน 3) กรณอบตเหต ส าหรบการใชสทธไลเบยแกเจาหนาทของรฐ ซงหนวยงานของรฐจะตองน าแนวทาง การก าหนดสดสวนดงกล าวมาพ จารณาท พบบ อยเปน กรณอบ ต เหต โดยกรณอบต เหตกระทรวงการคลงไดก าหนดลกษณะความเสยหายและก าหนดสดสวนความรบผดของเจาหนาท โดยแบงสดสวนความรบผดของพนกงานขบรถเปนรอยละ ไดแก ฝาฝนกฎหมายเกยวกบการจราจรรอยละ 100 ฝาฝนกฎหมายเกยวกบการจราจรและมเหตปจจยภายนอกประกอบดวยรอยละ 75 และฝาฝนกฎหมายเกยวกบการจราจรและคกรณมสวนประมาทรวมอยดวยรอยละ 50 โดยใหหนวยงานของรฐน าแนวทางดงกลาวไปเทยบเคยงและปรบใชตามความเหมาะสม

52 ชาญชย แสวงศกด, เรองเดม, หนา 100-101.

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

48

4. กรณเจาหนาทเปนผกระท าละเมดตอหนวยงานของรฐ 4.1 คมครองเจาหนาทผกระท าละเมดในการปฏบตหนาท พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มาตรา 10 วรรคหนง บญญตวา “ในกรณทเจาหนาทเปนผกระท าละเมดตอหนวยงานของรฐไมวาจะเปนหนวยงานของรฐ ทผนนอยในสงกดหรอไม ถาเปนการกระท าในการปฏบตหนาทการเรยกรองคาสนไหมทดแทน จากเจาหนาทใหน าบทบญญตมาตรา 8 มาใชบงคบโดยอนโลม แตถามใชการกระท าในการปฏบตหนาทใหบงคบตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย” การทเจาหนาทกระท าละเมดตอหนวยงานของรฐ พระราชบญญตฉบบนก าหนดใหน า มาตรา 8 มาบงคบใชโดยอนโลม แบงเปนสองกรณ คอ 1) กรณเจาหนาทกระท าละเมดตอหนวยงานของรฐในการปฏบตหนาท ซงหนวยงานของรฐอาจเรยกใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทนไดเมอเจาหนาทกระท าละเมดในการปฏบตหนาทและเปนการกระท าโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง หากประมาทเลนเลอธรรมดากไมตองชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกหนวยงานของรฐ 2) กรณเจาหนาทกระท าละเมดตอหนวยงานของรฐทมใชจากการปฏบตหนาท เจาหนาท ตองรบผดชอบเปนสวนตว ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยในเรองละเมด การกระท าละเมดของเจาหนาทตอหนวยงานของรฐ ทไดรบความคมครองตามพระราชบญญต ความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 จะคมครองเฉพาะกรณเจาหนาทกระท าละเมดตอหนวยงานของรฐในการปฏบตหนาท ซงมหลกเกณฑการเรยกใหชดใชคาสนไหมทดแทนได ตาม มาตรา 8 น ามาบงคบใชโดยอนโลม ดงน พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 มาตรา 8 วรรคแรก บญญตวา “ในกรณทหนวยงานของรฐตองรบผดใชคาสนไหมทดแทนแกผเสยหายเพอการละเมด ของเจาหนาท ใหหนวยงานของรฐมสทธเรยกใหเจาหนาทผท าละเมดชดใชคาสนไหมทดแทนดงกลาว แกหนวยงานของรฐได ถาเจาหนาท ไดกระท าการนนไปดวยความจงใจหรอประมาทเลนเลอ อยางรายแรง” กรณทหนวยงานของรฐอาจใชสทธเรยกใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทน พระราชบญญตฉบบนก าหนดให หนวยงานของรฐมสทธเรยกใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทนได ในกรณทเจาหนาทกระท าละเมดโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง จงตองพจารณาตามขอเทจจรง ในแตละกรณไปวาการกระท าละเมดของเจาหนาท เกดจากความจงใจหรอประมาทเลนเลอ อยางรายแรงหรอไม ซงมแนวค าวนจฉยของศาลปกครอง ดงน ผบงคบบญชำไมควบคมดแลกำรปฏบตงำนของผใตบงคบบญชำใหเปนไปตำมกฎหมำยและระเบยบของทำงรำชกำรเปนประมำทเลนเลออยำงรำยแรง ค าพพากษาศาลปกครองสงสดท อ.718/ 2558 ขอเทจจรงปรากฏวาในขณะทผฟองคดด ารงต าแหนงผก ากบการสถานต ารวจนครบาลสมเดจเจาพระยา ในชวงระหวางวนท17 ธนวาคม2545 ถง วนท 16 ธนวาคม 2546 มหนาทในการควบคมดแลการปฏบตงานของผใตบงคบบญชา ในหนวยงานใหปฏบตหนาทตามกฎหมายและระเบยบของทางราชการ และผฟองคดไดรบแตงตง ใหเปนประธานกรรมการเกบรกษาเงนของสถานต ารวจนครบาลสมเดจ มหนาทตรวจสอบ

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

49

ความถกตองของรายงานคงเหลอประจ าวน ตามระเบยบการเกบรกษาเงนและการน าเงนสงคลงในหนาท ของอ าเภอและกงอ าเภอ พ.ศ. 2520 ซงในระหวางทผฟองคดด ารงต าแหนงดงกลาว ปรากฏวา จาสบต ารวจ อ ผใตบงคบบญชาอาศยโอกาสซงตนปฏบตหนาทดงกลาวเบยดบงเงน ของทางราชการไปใชเพอประโยชนสวนตน เปนเหตใหราชการเสยหายเปนเงน 2,772,561.50 บาท และกระทรวงคลง (โดยกรมบญชกลาง) ไดพจารณาแลว มความเหนวาผฟองคดในฐานะผบงคบบญชา ตองรบผดในอตรารอยละ 35 ของคาเสยหาย และในฐานะประธานกรรมการเกบรกษาเงน ตองรบผดในอตรารอยละ 15.91 ของคาเสยหาย ซงหนวยงานไดออกค าสงท 188/2549 ลงวนท 3 พฤศจกายน 2549 ใหผฟองคดรบผดชดใชคาสนไหมทดแทน รวมเปนเงนจ านวน 654,239.85 บาท ประเดนยตตามค าพพากษาของศาลปกครองชนตนวา นบแตผฟองคดเขารบต าแหนง จาสบต ารวจ อ ไมเคยจดท าบญชรายรบรายจาย และรายงานเงนคงเหลอใหผฟองคดไดตรวจสอบ และระยะเวลา 11 เดอน การจดท ารายงานเงนคงเหลอประจ าวนกยงไมแลวเสรจเปนปจจบน ซงเปนขอบกพรองของผฟองคด ซงหากผฟองคดควบคมดแลผใตบงคบบญชาอยางเขมงวดนบแตเรมเขารบต าแหนงกจะทราบไดวามการทจรต หรอผฟองคดอาจรายงานใหผบงคบบญชาระดบเหนอขนไปเพอใหมการชวยจดท าหรอชวยตรวจสอบอกทางหนง การทผฟองคดไมเรงรดใหมการจดท ารายงานเงนคงเหลอประจ าวนใหเปนปจจบน หรอรายงานผบงคบบญชาระดบเหนอขนไปใหทราบจนกระทง ผฟองคดพนจากต าแหนงไป 1 ปเศษ จงมการตรวจพบการทจรต จงยงไมอาจรบฟงไดวาผฟองคด ไดใชความระมดระวงดงเชนวญญชนพงกระท า พฤตการณดงกลาวถอไดวาเปนเปนความบกพรอง ในการปฏบตหนาท ซงเปนชองทางผ ใตบงคบบญชาทจรตยกยอกเงนรางวลตามพระราชบญญตรถยนต พ.ศ. 2522 เงนคาปรบตามพระราชบญญตจราจรทางบก พ.ศ. 2522 และเงนคาน าประปาเกนสทธไปใชเปนประโยชนสวนตน การกระท าของผฟองคดจงเปนการละเลยตอหนาท อนเปนการปฏบตหนาทดวยความประมาทเลนเลออยางรายแรง จงถอวาผฟองคดกระท าละเมดตอผถกฟองคด ท 1 จงตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทน และกรณสถานต ารวจนครบาลสมเดจเจาพระยามไดด าเนนการจดท ารายงานเงนคงเหลอประจ าวนเพอสงมอบใหคณะกรรมการเกบรกษาเงนตรวจสอบโดยคณะกรรมการเกบรกษาเงนกมไดด าเนนการควบคมตรวจสอบหรอทวงถาม อกทงไมปรากฎวามการรายงานใหหวหนาหนวยงานทราบ จนเปนเหตใหทางราชการไดรบความเสยหาย กรณถอไดวาคณะกรรมการเกบรกษาเงนปฏบตหนาทดวยความประมาทเลนเลออยางรายแรง จงเปนการกระท าละเมดตอผถกฟองคดท 1 การพจารณาวาการกระท าละเมดของเจาหนาทเปนกระท าโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรงหรอไมเปนไปตามขอเทจจรง ซงกรณทผบงคบบญชาละเลยในการปฏบตหนาทเปนการละเมดทเกดขนมาก เนองจากเหตละเมดทเกดจากผใตบงคบบญชาทไดรบมอบหมายใหปฏบตหนาทของทางราชการนนมการตรวจสอบตามล าดบชนตามสายการบงคบบญชาในทกเรอง ดงนน ขอพงระวงของผบงคบบญชาคอ การตรวจสอบการปฏบตหนาทของผใตบงคบบญชาใหเปนไปตามกฎหมายและระเบยบทเกยวของ หากพบมลเหตทนาเชอวาจะเกดการไมปฏบตตามกฎหมายและระเบยบ หรอการทจรต ในฐานะผบงคบบญชาตองแกไขปญหาใหทนทวงท เพอหลกเลยงทจะตองชดใช คาสนไหมทดแทนในความรบผดทางละเมดของเจาหนาท เนองจากการละเลยตอหนาท ซงม แนวค าวนจฉยของศาลวาเปนการปฏบตหนาทดวยความประมาทเลนเลออยางรายแรง

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

50

จากค าวนจฉยของศาลเหนวาแม ในฐานะผบ งคบบญชา ไม ไดมสวนร เหนโดยตรง ทผใตบงคบบญชาไมปฏบตตามกฎหมายและระเบยบ แตความบกพรองของผบงคบบญชาททราบขอเทจจรงทผใตบงคบบญชาไมปฏบตตามกฎหมายและระเบยบแลว ไมไดจดใหมการตรวจสอบ หรอรายงานผบงคบบญชาระดบเหนอขนไป ซ งความบกพรองดงกลาวเปนชองทางท าใหผใตบงคบบญชาทจรตยกยอกเงนไปใชเปนประโยชนสวนตว การกระท าดงกลาวเปนการปฏบตหนาทดวยความประมาทเลนเลออยางรายแรงซงจะตองชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกหนวยงานของรฐ 4.2 หลกเกณฑการเรยกใหชดใชคาสนไหมทดแทน พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 มงคมครองเจาหนาท ในการปฏบตหนาทราชการโดยสจรตและใชความระมดระวงตามสมควร ส าหรบกรณละเมดทเกดจากการปฏบตหนาททเกดจากความจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง ซงหนวยงานมอ านาจ ออกค าสงเรยกใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทน มหลกเกณฑในการเรยกใหชดใชคาสนไหมทดแทน โดยน ามาตรา 8 มาบงคบใชโดยอนโลม ดงน 4.2.1 ใหค านงถงระดบความรายแรงของการกระท าละเมดและความเปนธรรมในแตละกรณ พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มาตรา 8 วรรคสอง บญญตวา “สทธเรยกใหชดใชคาสนไหมทดแทนตามวรรคหนงจะมไดเพยงใดใหค านงถงระดบความรายแรงแหงการกระท าและความเปนธรรมในแตละกรณเปนเกณฑโดยมตองใหใชเตมจ านวนของความเสยหายกได” ความเสยหายจากเหตละเมดทเกดจากเจาหนาทของรฐกระท าในการปฏบตหนาทนน กฎหมายบญญตใหหนวยงานของรฐพจารณเรยกคาสนไหมทดแทนไดโดยไมตองชดใชเตมตามจ านวนความเสยหายท เกดขนจรง และก าหนดหลกเกณฑใหหนวยงานของรฐเรยกใหเจาหนาทชดใช คาสนไหมทดแทนโดยค านงถงความรายแรงแหงละเมด และพจารณาใหความเปนธรรมกบตวเจาหนาทในแตละกรณ 4.2.2 ใหค านงถงความผดหรอความบกพรองของหนวยงานของรฐหรอระบบ การด าเนนงานสวนรวม พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 มาตรา 8 วรรคสาม บญญตวา “ถาการละเมดเกดจากความผดหรอความบกพรองของหนวยงานของรฐหรอระบบการด าเนนงานสวนรวม ใหหกสวนแหงความรบผดดงกลาวออกดวย” การก าหนดใหหกสวนความรบผดดงกลาว ใหอ านาจหนวยงานของรฐพจารณาลดสวนความรบผดของเจาหนาทลงได หากละเมดเกดจากความผดหรอความบกพรองของหนวยงานของรฐหรอระบบการด าเนนงานสวนรวมดวย ซงมแนวค าวนจฉยศาลปกครอง ดงน กำรหกสวนควำมรบผดของเจำหนำท โดยค ำนงถงระบบกำรด ำเนนงำนสวนรวมและควำมรำยแรงแหงกำรกระท ำและควำมเปนธรรมในแตละกรณ

ค า พพากษาศาลปกครองส งส ด ท อ .718/2558 ผ ฟ อ งคด ด ารงต าแห น ง ผก ากบการสถานต ารวจนครบาลสมเดจเจาพระยา ในชวงระหวางวนท17 ธนวาคม2545 ถง วนท 16 ธนวาคม 2546 มหนาทในการควบคมดแลการปฏบตงานของผใตบงคบบญชาในหนวยงาน

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

51

ใหปฏบตหนาทตามกฎหมายและระเบยบของทางราชการ และผฟองคดไดรบแตงตงใหเปนประธานกรรมการเกบรกษาเงนของสถานต ารวจนครบาลสมเดจเจาพระยา มหนาทตรวจสอบความถกตอง ของรายงานคงเหลอประจ าวน ตามระเบยบการเกบรกษาเงนและการน าเงนสงคลงในหนาท ของอ าเภอและกงอ าเภอ พ.ศ. 2520 ซงในระหวางทผฟองคดด ารงต าแหนงดงกลาวปรากฏวา ผใตบงคบบญชาอาศยโอกาสซงตนปฏบตหนาทดงกลาวเบยดบ งเงนของทางราชการไปใช เพอประโยชนสวนตน เปนเหตใหราชการเสยหายเปนเงน 2,772,561.50 บาท และกระทรวงคลง (โดยกรมบญชกลาง) ไดพจารณาแลว มความเหนวาผฟองคดในฐานะผบงคบบญชา ตองรบผด ในอตรารอยละ 35 ของคาเสยหาย และในฐานะประธานกรรมการเกบรกษาเงน ตองรบผดในอตรารอยละ 15.91 ของคาเสยหาย ซงหนวยงานไดออกค าสงท 188/2549 ลงวนท 3 พฤศจกายน 2549 ใหผฟองคดรบผดชดใชคาสนไหมทดแทน รวมเปนเงนจ านวน 654,239.85 บาท และตามระเบยบการเกบรกษาเงนและการน าเงนสงคลงของสวนราชการ พ.ศ. 2520 ขอ 69 ก าหนดวา การตรวจสอบภายในใหเปนไปตามทกระทรวงการคลงก าหนด และในขณะเกดเหตในคดนไดมระเบยบกระทรวงการคลง วาดวยการตรวจสอบภายในของสวนราชการ พ.ศ. 2542 ออกมาใชบงคบแลว ขอเทจจรงปรากฏวา ขณะมการทจรต ตงแตวนท 19 พฤศจกายน 2544 ถง วนท 16 ธนวาคม 2546 ตอเนองมาเปนเวลา 2 ป ไมปรากฏวามผตรวจสอบของผถกฟองคดท 1 เขาไปตรวจสอบการเงนและการบญชของสถานต ารวจนครบาลสมเดจเจาพระยา หากระบบตรวจสอบภายใน ของผ ถกฟองคดท 1 มการด าเนนการตามระเบยบกระทรวงการคลงดงกลาว กจะท าให ความเสยหายมจ านวนนอยลง จงถอไดวาการละเมดสวนหนงเกดจากความบกพรองของระบบ การด าเนนงานสวนรวมดวย การทศาลปกครองชนตนวนจฉยวามเหตควรหกสวนแหงความรบผด ของระบบการด าเนนงาน ประกอบกบเมอค านงถงความรายแรงแหงการกระท าและความเปนธรรมแลว ใหผฟองคดรบผดในฐานะผบงคบบญชารอยละ 20 ของคาเสยหายนน เหมาะสมและเปนธรรมแลว 4.2.3 กรณละเมดเกดจากเจาหนาทหลายคน พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มาตรา 8 วรรคส บญญตวา “ในกรณทการละเมดเกดจากเจาหนาทหลายคน มใหน าหลกเรองลกหนรวมมาใชบงคบและเจาหนาทแตละคนตองรบผดใชคาสนไหมทดแทนเฉพาะสวนของตนเทานน” กรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาททเกดจากเจาหนาทหลายคน บทบญญตกฎหมายไดก าหนดใหเจาหนาทรบผดเฉพาะสวนของตน เพอใหเกดความเปนธรรมกบเจาหนาท โดยการแบงสดสวนความรบผดใหเจาหนาทรบผดในสวนทตนเองกระท าความผดอยางแทจรง ซงแตกตางจากความรบผดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทลกหนจะตองรบผดอยางลกหนรวม ในการพจารณาก าหนดสดสวนความรบผดของเจาหนาทแตละราย หลงจากหนวยงานของรฐไดพจารณาโดยค านงถงระดบความรายแรงของการกระท าละเมดและความเปนธรรมในแตละกรณ ตามมาตรา 8 วรรคสอง และค านงถงความผดหรอความบกพรองของหนวยงานของรฐ หรอระบบการด าเนนงานสวนรวม ตามมาตรา 8 วรรคสามแลว เพอใหหนวยงานของรฐมบรรทดฐาน ในการก าหนดความรบผดของเจาหนาททกระท าละเมดไปในแนวทางเดยวกน และเพอใหเกดความเปนธรรมและเสมอภาคกนของเจาหนาท กระทรวงการคลงไดก าหนดแนวทางการปฏบตไว ตามหนงสอกระทรวงการคลง ดวนทสด ท กค 0406.2 ว 66 ลงวนท 25 กนยายน 2550

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

52

เร อง แนว ทางการก าหนดสดสวนความรบผดทางละเมดของเจาหนาท เพอใหหนวยงานของรฐ น าแนวทางการก าหนดสดสวนดงกลาวไปพจารณาความรบผดให เหมาะสมตามพฤตการณ ของเจาหนาทแตละราย ซงแบงได 3 กรณ ดงน 1) กรณไมปฏบตตามกฎหมายหรอระเบยบ ลกษณะความเสยหาย ไดแก การจดจาง/ จดซอ ราคาแพง การตรวจการจาง/ตรวจรบ ไมถกตอง ไมเรยกคาปรบกรณสงมอบงาน/ของลาชา การใชเงนผดระเบยบ ไดก าหนดสดสวนความรบผดของเจาหนาทโดยแบงสดสวนความรบผด ของเจาหนาทเปนรอยละตามความเกยวของของการกระท าละเมด คอ คณะกรรมการ ผเกยวของ(ตรวจสอบ/ เสนอความเหน) และผบงคบบญชา(ชนตน-ชนกลาง และชนสง/ผอนมต) 2) กรณทจรตทางการเงนหรอทรพยสน ลกษณะความเสยหาย ไดแก รบเงนแลวน าไปใชสวนตว เบกจายเงนโดยทจรต ไดก าหนดสดสวนความรบผดของเจาหนาทโดยแบงสดสวนความรบผดของเจาหนาท เปนรอยละตามความเกยวของของการกระท าละเมด คอ ผทจรต คณะกรรมการ ผเกยวของ(ตรวจสอบ/ เสนอความเหน) และผบงคบบญชา(ชนตน -ชนกลาง และชนสง/ผอนมต) 3) กรณอบตเหต ลกษณะความเสยหาย ไดแก ฝาฝนกฎหมายเกยวกบการจราจร ฝาฝนกฎหมายเกยวกบการจราจรและมเหตปจจยภายนอกประกอบดวย และฝาฝนกฎหมายเกยวกบการจราจรและคกรณมสวนประมาทรวมอยดวย ไดก าหนดสดสวนความรบผดของเจาหนาทโดยแบงสดสวนความรบผดของพนกงานขบรถเปนรอยละ ส าหรบกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาททเกดจากเจาหนาทหลายคน มแนว ค าวนจฉยศาลปกครอง ดงน ละเมดเกดจำกเจำหนำทหลำยคนใหแตละคนรบผดเฉพำะสวนของตน และกำรก ำหนดสดสวนควำมรบผด

ค าพพากษาศาลปกครองสงสดท อ.718/2558 ขอเทจจรงปรากฏวา ขณะมการทจรต ตงแตวนท 19 พฤศจกายน 2544 ถง วนท 16 ธนวาคม 2546 ตอเนองมาเปนเวลา 2 ป ไมปรากฏวามผตรวจสอบของผถกฟองคดท 1 เขาไปตรวจสอบการเงนและการบญชของสถานต ารวจนครบาลสมเดจเจาพระยา หากระบบตรวจสอบภายในของผ ถกฟองคดท 1 มการด าเนนการ ตามระเบยบกระทรวงการคลงดงกลาว กจะท าใหความเสยหายมจ านวนนอยลง จงถอไดวาการละเมดสวนหนงเกดจากความบกพรองของระบบการด าเนนงานสวนรวมดวย การทศาลปกครองชนตนวนจฉยวามเหตควรหกสวนแหงความรบผดของระบบการด าเนนงาน ประกอบกบเมอค านงถง ความรายแรงแหงการกระท าและความเปนธรรมแลว ใหผฟองคดรบผดในฐานะผบงคบบญชารอยละ 20 ของคาเสยหายนน เหมาะสมและเปนธรรมแลว สวนการชดใชคาสนไหมทดแทน ในสวน ท เปนคณะกรรมการเกบรกษาเงนคกรณมไดอทธรณ โตแยง ท ศาลปกครองชนตน เหน วา ตามค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน ค านวณจ านวนเงนคาสนไหมทดแทนจากความเสยหาย ท เกดขนในขณะทผกระท าละเมดแตละคนปฏบตหนาท เปนกรรมการเกบรกษาเงน คอใหคณะกรรมการเกบรกษาเงนของสถานต ารวจรบผดในอตรารอยละ 10 ของคาเสยหาย และให ผฟองคดในฐานะประธานกรรมการเกบรกษาเงนตองรบผดรอยละ 15.91 ของคาเสยหาย เปนจ านวนเงน 44,111.45 บาท จงเปนธรรมและมสดสวนทเหมาะสมแลว

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

53

ตามค าวนจฉยของศาลปกครอง เปนการก าหนดจ านวนความรบผดทางละเมดในสวนของผบงคบบญชา และคณะกรรมการเกบรกษาเงนใหรบผดเฉพาะตวตามสดสวน เหนวาการทกระทรวงการคลงก าหนดใหมแนวทางการก าหนดสดสวนความรบผดทางละเมดของเจาหนาท เปนแนวทางการสรางมาตรฐานในการปฏบตของผทเกยวของในการพจารณาเพอออกค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน และเปนแนวทางในการวนจฉยของศาล เพอใหเกดความเปนธรรมกบเจาหนาท ทตองชดใชคาสนไหมทดแทนแตละคนใหมความเสมอภาคกน แมแนวทางดงกลาวเปนเพยงแนวทางประกอบการพจารณาในเบองตน แตกมประโยชนกบผปฏบตงานและสรางความเปนธรรมใหกบผทตองช าระเงนคาสนไหมทดแทนในกรณความรบผดทางละเมดเปนอยางมาก ซงค าวนจฉยของศาลดงกลาวขางตน มประเดนการก าหนดความรบผดตามสดสวนความรบผดทางละเมดของเจาหนาท ทหนวยงานของรฐไดก าหนดจ านวนเงนคาสนไหมทดแทน และศาลปกครองไดวนจฉยเกยวกบสดสวนความรบผดบางประการ ซงกระทรวงการคลงไดมแนวทางการก าหนดสดสวนความรบผดทางละเมดของเจาหนาทไว ในรายละเอยดของกรณการทจรตทางการเงนซงมขอเทจจรงเปนการรบเงนแลวน าไปใชสวนตว โดยแนวทางของกระทรวงการคลงก าหนดใหผท จรตรบผดรอยละ 100 คณะกรรมการเกบรกษาเงนรบผดรอยละ 60 ผบงคบบญชาชนสงรบผดรอยละ 10 ถากรรมการ เกบรกษาเงนไมปฏบตหนาทตามระเบยบ และรบผดรอยละ 20 กรณกรรมการเกบรกษาเงนปฏบตหนาทถกตองตามระเบยบแลว

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

54

บทท 3 การเรยกใหเจาหนาทผกระท าละเมดช าระเงนแกหนวยงานของรฐ

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

55

แผนการสอนประจ าบท

บทท 3 การเรยกใหเจาหนาทผกระท าละเมดช าระเงนแกหนวยงานของรฐ 1. หนวยงานของรฐมอ านาจออกค าสงใหเจาหนาทช าระเงนคาสนไหมทดแทน 2. วธการและขนตอนการเรยกใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทน 3. อายความการใชสทธเรยกคาสนไหมทดแทน 4. กรณเจาหนาทยนยอมช าระหนและการผอนช าระหน แนวคด กรณเจาหนาทกระท าละเมดตอหนวยงานของรฐ และกรณหนวยงานของรฐใชสทธไลเบยจากเจาหนาททกระท าละเมดตอบคคลภายนอก หากเปนการกระท าละเมดในการปฏบตหนาท หนวยงานของรฐมอ านาจออกค าสงใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทน ภายในระยะเวลาทก าหนด โดยหนวยงานของรฐตองปฏบตตามขนตอนการออกค าสง ตามกฎหมายและระเบยบทเกยวของ และด าเนนการภายในอายความการใชสทธเรยกรอง ส าหรบกรณท เจาหนาทยนยอมช าระหน ตามค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน เจาหนาททตองช าระเงนตามค าสงสามารถขอผอนช าระหนได โดยการผอนช าระตองอยภายใตเงอนไขทกระทรวงการคลงก าหนดหลกเกณฑไว วตถประสงค 1. เพออธบายทมาของอ านาจหนวยงานของรฐ ในการออกค าสงใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทน กรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท 2. เพออธบายขนตอนของการออกค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน กรณความรบผด ทางละเมดของเจาหนาท วธการสอน

1. ใชกรณศกษา 2. การบรรยายประกอบ Powerpoint 3. การถามตอบของผเรยนในระหวางการเรยนการสอน 4. การตอบค าถามกจกรรม

กจกรรมประจ าบท 1. ใหอธบายกรณท หนวยงานของรฐมสทธเรยกใหเจาหนาท ชดใชคาสนไหมทดแทน และอายความการใชสทธเรยกรอง 2. ใหบอกหลกเกณฑการเรยกคาสนไหมทดแทนตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

56

สอการเรยนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. Powerpoint 3. วดทศน 4. กฎหมายและระเบยบทเกยวของ

การวดผลประเมนผล

ผลคะแนนการสอบ

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

57

บทท 3 การเรยกใหเจาหนาทผกระท าละเมดช าระเงนแกหนวยงานของรฐ

1. หนวยงานของรฐมอ านาจออกค าสงใหเจาหนาทช าระเงนคาสนไหมทดแทน พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มาตรา 12 บญญตวา “ ในกรณทเจาหนาทตองชดใชคาสนไหมทดแทนทหนวยงานของรฐไดใชใหแกผเสยหายตามมาตรา 8 หรอในกรณทเจาหนาทตองใชคาสนไหมทดแทนเนองจากเจาหนาทผนนไดกระท าละเมดตอหนวยงานของรฐตามมาตรา 10 ประกอบกบมาตรา 8 ใหหนวยงานของรฐทเสยหายมอ านาจออกค าสงเรยกใหเจาหนาทผนนช าระเงนดงกลาวภายในเวลาทก าหนด” การใหอ านาจหนวยงานในการออกค าสงใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทนแบงเปน สองกรณ คอ กรณทหนวยงานของรฐใชสทธไลเบยกบเจาหนาท และกรณเจาหนาทกระท าละเมดตอหนวยงานของรฐ ซงทงสองกรณหนวยงานของรฐมอ านาจออกค าสง ใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทนไดในกรณทเจาหนาทกระท าละเมดในการปฏบตหนาท หากเปนกรณเปนละเมดทเกดจาก มใชการปฏบตหนาทหนวยงานของรฐไมมอ านาจในการออกค าสงดงกลาวแตตองไปฟองรองเจาหนาทเปนคดตอศาลตามหลกกฎหมายแพงและพาณชย 1.1 อ านาจในการออกค าสงใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทน การออกค าสงตามมาตรา 12 เปนมาตรการพเศษซงตองพจารณาประกอบกบ มาตรา 55 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ซงก าหนดวาการบงคบทางปกครองไมใชกบเจาหนาทเวนแตจะมกฎหมายก าหนดไวเปนอยางอน จงถอวามาตรา 12 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 ก าหนดการบงคบทางปกครองไวเปนอยางอน จงน ามาใชบงคบกบเจาหนาทได53 ซงการใหอ านาจหนวยงานของรฐออกค าสงใหเจาหนาทชดใช คาสนไหมทดแทนดงกลาว เปนการใหอ านาจหนวยงานของรฐบงคบกบเจาหนาทใหช าระเงน คาสนไหมทดแทนไดโดยไมตองน าคดไปสการพจารณาของศาล ซงมแนวการตอบขอหารอ ของคณะกรรมการกฤษฎกาวาค าสงเรยกใหเจาหนาทช าระเงนตามมาตรา 12 แหงพระราชบญญตนถอวาเปนค าสงทางปกครอง ตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ดงน54 ค ำสงตำมมำตรำ 12 ถอเปนค ำสงทำงปกครอง บนทกส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา เรองเสรจท 307/2541 เรอง แนวทางปฏบตตามระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 กรณทการกระท าละเมดของเจาหนาท เปนการกระท าในการปฏบตหนาทแลวเกดความเสยหายแกบคคลภายนอก เปนเหตใหหนวยงานของรฐตองชดใชคาสนไหมทดแทน แกผเสยหายหรอเกดความเสยหายแกหนวยงานของรฐโดยตรง และการกระท าละเมดดงกลาวเจาหนาทกระท าดวยความจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง ซงหนวยงานของรฐทตองชดใช

53 ชาญชย แสวงศกด, เรองเดม, หนา128. 54 ชาญชย แสวงศกด, เรองเดม, หนา129 และ160-161.

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

58

คาสนไหมทดแทนแกผเสยหายหรอหนวยงานของรฐทเสยหายแลวแตกรณ มอ านาจออกค าสงเรยกใหเจาหนาทผนนช าระเงนภายในเวลาทก าหนดตามมาตรา 12 แหงพระราชบญญตความรบผด ทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 ค าสงดงกลาวถอเปนค าสงทางปกครอง ตามพระราชบญญต วธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 หนวยงำนของรฐมอ ำนำจใชมำตรกำรบงคบทำงปกครองโดยไมตองฟองคดตอศำล ค าสงศาลปกครองสงสดท 74/2546 มาตรา 12 แหงพระราชบญญตความรบผด ทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 บญญตใหหนวยงานของรฐมอ านาจออกค าสงเรยกใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทนเนองจากเจาหนาทผนนไดกระท าละเมดตอหนวยงานของรฐได ซงมาตรา 12 น เปนบทบญญตกฎหมายทยกเวนบทบญญตตามมาตรา 55 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการ ทางปกครอง พ.ศ. 2539 ในเรองการหามใชมาตรการบงคบทางปกครองกบเจาหนาทดวยกน ดงนน เมอเจาหนาททราบค าสงทางปกครองทก าหนดใหช าระเงนแลว ถาถงก าหนดแลวไมมการช าระ โดยถกตองครบถวนและหนวยงานของรฐไดมหนงสอเตอนใหผนนช าระภายในระยะเวลาทก าหนดแลวไมมการปฏบตตามค าเตอนนน หนวยงานของรฐยอมมอ านาจใชมาตรการบงคบทางปกครอง ตามมาตรา 57 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ขอเทจจรง ตามฟองไดความวา ผถกฟองคดทงสเปนเจาหนาทในสงกดผฟองคด ผถกฟองคดท 1 ทจรตเบยดบงเอาเงนของทางราชการไป คณะกรรมการสอบสวนความรบผดทางละเมดท าความเหนเสนอกระทรวงการคลงใหผถกฟองคดท 1 และท 2 รบผดทางแพง กระทรวงการคลงพจารณาแลวใหผถกฟองคดท 3 และ ท 4 รบผดดวย และผฟองคดไดมค าสงทางปกครองเรยกใหผถกฟองคดทงสชดใชคาสนไหมทดแทนแลว เมอผ ถกฟองคดทงสไมชดใช ผฟองคดยอมมอ านาจใชมาตรการบงคบ ทางปกครองตามมาตรา 57 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ไดดวยตนเอง กรณถอวามบทบญญตกฎหมายก าหนดขนตอนและวธการใหผฟองคดปฏบตในการแกไขหรอบรรเทาความเดอดรอนหรอเสยหายไวโดยไมตองฟองคดตอศาล ใหมค าบงคบตามมาตรา 72 แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 จงไมมสทธฟองคดตามมาตรา 42 แหงพระราชบญญตเดยวกน ถำหนวยงำนของรฐเหนวำยงมขอขดของในกำรบงคบใชกฎหมำย ในสวนทเกยวกบกำรบงคบทำงปกครองกไมตดสทธทจะใชสทธทำงศำล ค าสงศาลปกครองสงสดท 420/2557 เมอหนวยงานของรฐทเสยหายไดออกค าสง ตามมาตรา 12 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 หนวยงานของรฐอาจใชมาตรการบงคบทางปกครองโดยยดหรออายดทรพยสนของเจาหนาทและขายทอดตลาดตามมาตรา 57 พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ได แตถาหนวยงานของรฐเหนวายงมขอขดของในการบงคบใชกฎหมาย ในสวนทเกยวกบการบงคบทางปกครองกไมตดสทธหนวยงานของรฐทจะใชสทธทางศาล โดยการเสนอขอพพาทใหศาลซงเปนองคกรตลาการพจารณาพพากษาอรรถคด เพอใหการบงคบใชกฎหมายสมฤทธผลได ทงยงเปนประโยชนตอคกรณในอนทจะไดรบการคมครองและคมครองสทธโดยศาล ดงนน หนวยงานของรฐจงมสทธฟองคดตอศาลปกครองเพอขอบงคบตามสทธเรยกรองอนมตอเจาหนาทตามค าสง ตามมาตรา 12 แหงพระราชบญญตน

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

59

หนวยงานของรฐทออกค าสงใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทน มอ านาจใชมาตรการบงคบทางปกครอง ในกรณทเจาหนาททไดรบค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนแลว ไมช าระคาสนไหมทดแทนภายในระยะเวลาทก าหนด โดยหนวยงานของรฐตองด าเนนการตามขนตอนทก าหนดไว ตาม มาตรา 57 แห งพ ระราชบ ญญต ว ธ ปฏบ ต ราชการทางปกครอง พ .ศ. 2539 ค อ มหนงสอเตอนใหช าระเงนภายในระยะเวลาทก าหนดแตตองไมนอยกวาเจดวน เมอมหนงสอเตอนแลว เจาหนาทยงไมน าเงนมาช าระภายในระยะเวลาทก าหนดหนวยงานของรฐจงจะใชมาตรการบงคบทางปกครองได มขอสงเกตเกยวกบปญหาวาหากหนวยงานของรฐจะด าเนนการใชมาตรการบงคบทางปกครอง แตไมแนใจวามการเตอนใหช าระเงนไวแลวหรอไม ควรตรวจสอบหากไมพบส าเนาหนงสอเตอน หนวยงานของรฐจะตองด าเนนการออกหนงสอเตอนและเกบหลกฐานไวในส านวนเสยกอน เพอปองกนความผดพลาดและขจดขอโตแยงตามทกฎหมายไดก าหนดขนตอนดงกลาวไว 1.2 อ านาจการออกค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนของส านกงานต ารวจแหงชาต กรณส านกงานต ารวจแหงชาตซงเปนหนวยงานของรฐตามนยาม มาตรา 4 วรรคสอง แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.253955 อาศยอ านาจตามมาตรา 14 วรรคสอง และมาตรา 18 (1) แหงพระราชบญญตต ารวจแหงชาต พ.ศ. 2547 ออกระเบยบ ก.ต.ช. วาดวยหลกเกณฑการปฏบตราชการของผบญชาการในฐานะเปนอธบดหรอแทนผบญชาการต ารวจแหงชาต พ.ศ. 2551 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท2) พ.ศ. 2555 กระจายอ านาจไปยงกองบญชาการ โดยมหลกการส าคญคอ ในกรณทมกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ หรอค าสง หรอมตของคณะรฐมนตรในเรองใดก าหนดใหการด าเน นการใดเปนอ านาจของอธบด ผบญชาการต ารวจแห งชาต ใหผบญชาการมอ านาจเชนวานนในฐานะเปนอธบด หรอแทนผบญชาการต ารวจแหงชาตในสวนทเกยวกบการปฏบตราชการของกองบญชาการนนๆ โดยจะตองปฏบตตามกฎหมาย กฎ ระเบยบ แนวทางปฏบตทเกยวของ และกฎหมายวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด โดยส านกงานต ารวจแหงชาตไดก าหนดแนวทางปฏบตประกอบระเบยบ ก.ต.ช. วาดวยหลกเกณฑการปฏบตราชการของผบญชาการในฐานะเปนอธบดหรอแทนผบญชาการต ารวจแหงชาต พ.ศ. 2551 ในสวนท 8 แนวทางปฏบตทางคด ดงน 1) การด าเนนการตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 ผบญชาการแตละกองบญชาการมอ านาจด าเนนการในฐานะหวหนาหนวยงานของรฐ กรณเจาหนาทในสงกดกระท าละเมดตอทรพยสนของกองบญชาการ หรอหนวยงานราชการอน ๆ และกรณเจาหนาทในสงกดกระท าละเมดตอทรพยสนของบคคลภายนอก รวมถงกรณบคคลภายนอกกระท าละเมดตอทรพยสนทอยในสงกดกองบญชาการนนๆ

55 พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 มาตรา 4 วรรคสอง หนวยงานของรฐ หมายความวา กระทรวง ทบวง กรม หรอสวนราชการทเรยกชออยางอนและมฐานะเปนกรมราชการสวนภมภาค ราชการสวนทองถน และรฐวสาหกจทตงขนโดยพระราช บญญตหรอพระราชกฤษฎกา และใหหมายความรวมถงหนวยงานอนของรฐทมพระราชกฤษฎกาก าหนดใหเปนหนวยงานของรฐตามพระราชบญญตนดวย

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

60

2) การด าเนนการตามระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ผบญชาการแตละกองบญชาการมอ านาจด าเนนการในฐานะหวหนาหนวยงานของรฐหรอในฐานะผแตงตงกรณเจาหนาทในสงกดกระท าละเมดตอทรพยสนของกองบญชาการ หรอหนวยงานราชการอนๆ และกรณเจาหนาทในสงกดกระท าละเมดตอทรพยสนของบคคลภายนอก รวมถงกรณบคคลภายนอกกระท าละเมดตอทรพยสนทอยในสงกดกองบญชาการนน ๆ การด าเนนการตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 และระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมด ของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ส านกงานต ารวจแหงชาตไดกระจายอ านาจใหผบญชาการแตละกองบญชาการจงมอ านาจในการด าเนนการในฐานะหวหนาหนวยงานของรฐ ในกรณเจาหนาท ในสงกดกระท าละเมดตอทรพยสนของกองบญชาการ และกรณเจาหนาทในสงกดกระท าละเมด ตอทรพยสนของบคคลภายนอก รวมถงกรณบคคลภายนอกกระท าละเมดตอทรพยสนทอยในสงกดกองบญชาการนนๆ จงเปนการกระจายอ านาจใหผ บญชาการด าเนนการทกขนตอนในการพจารณา และด าเนนการตามหลกเกณฑทกฎหมายและระเบยบก าหนด รวมถงขนตอนการออกค าสงใหเจาหนาทในสงกดช าระคาสนไหมทดแทน แตในกรณบคคลภายนอกผเสยหายฟองคดตอศาลขอใหชดใชคาสนไหมทดแทน จากกรณการกระท าละเมดของเจาหนาทในการปฏบตหนาท ไมวาเจาหนาทนน จะสงกดกองบญชาการแหงใด ผเสยหายจะตองฟองส านกงานต ารวจแหงชาตในฐานะนตบคคล 2. วธการและขนตอนการเรยกใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทน ตามระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผด ทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ซงออกตามมาตรา 13 แหงพระราชบญญตความรบผด ทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 253956 โดยกฎหมายในสวนนไดก าหนดใหออกระเบยบไดเฉพาะ ในสวนเกยวกบการผอนช าระทเจาหนาทตองรบผดเทาน น แตค าพพากษาศาลปกครองสงส ด ท อ. 60/2551 ไดวนจฉยวางหลกการส าคญเกยวกบมาตรา 13 วาในสวนท เกนไปจากทกฎหมายบญญต มใชอนบญญตหรอกฎ หากแตเปนระเบยบภายในของฝายบรหารทก าหนด โดยคณะรฐมนตรซงเปนองคกรสงสดของฝายบรหาร แตระเบยบปฏบตดงกลาวคงมสภาพบงคบใหหนวยงานของรฐ ซงอยภายใตบงคบบญชาหรอก ากบดแลของผออกระเบยบปฏบตนนตองถอปฏบตกบเจาหนาทในสงกดโดยทดเทยมกน ไมสามารถยกเวนหรอปฏบตใหผดไปจากระเบยบปฏบตดงกลาว ซงระเบยบส านกนายกรฐมนตรไดวางหลกเกณฑอนไวดวย ระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมด ของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ไดวางหลกเกณฑเกยวกบขนตอนการออกค าสงใหเจาหนาทชดใช คาสนไหมทดแทนไว ดงน57

56 พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มาตรา 13 ใหคณะรฐมนตรจดใหมระเบยบเพอใหเจาหนาทซงตองรบผดตามมาตรา 8 และมาตรา 10 สามารถผอนช าระเงนทจะตองรบผดนนไดโดยค านงถงรายได ฐานะ ครอบครวและความรบผดชอบ และพฤตการณแหงกรณประกอบดวย

57 ส านกวจยและวชาการ ส านกงานศาลปกครอง, เรองเดม, หนา 169 – 186.

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

61

2.1 การตงคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมด ขอ 7 และขอ 8 เมอเกดความเสยหายแกหนวยงานของรฐ ใหเจาหนาททเกยวของแจงตอผบงคบบญชาโดยไมชกชา และใหมการรายงานตามล าดบชนถงหวหนาหนวยงานของรฐแหงนน และหากหวหนาหนวยงานของรฐแหงนนมเหตอนควรเชอวาเกดจากการกระท าของเจาหนาท ของหนวยงานของรฐแหงนน ใหหวหนาหนวยงานของรฐดงกลาวแตงตงคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดโดยไมชกชา เพอพจารณาเสนอความเหนเกยวกบผตองรบผด และจ านวนคาสนไหมทดแทนทผนนตองชดใช โดยคณะกรรมการใหมจ านวนไมเกนหาคน โดยแตงตง จากเจาหนาทของหนวยงานของรฐแหงนน หรอหนวยงานของรฐอนตามทเหนสมควร ส าหรบผมอ านาจแตงตงคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมด ระเบยบส านกนายกรฐมนตรฯ ก าหนดไวตางกน ตามหนวยงานของรฐทเกดความเสยหายและเจาหนาททมเหตอนควรเชอวากระท าละเมด ในสวนนคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดมหนาท จะตองด าเนนการ เพ อพ จารณาเสนอความเหนเก ยวกบผ ต องรบผ ด วามผ ต องร บผ ดชดใชคาส นไหมทดแทนหรอไม และจ านวนคาสนไหมทดแทนทผนนตองชดใชเปนจ านวนเงนเทาใด 2.2 การรวบรวมพยานหลกฐานและใหผทเกยวของชแจงและโตแยง ขอ 14 และขอ 15 ขอ คณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดมอ านาจหนาทพจารณาขอเทจจรงอนเกยวกบการกระท าละเมด โดยตรวจสอบขอเทจจรงและรวบรวมพยานหลกฐานทงปวงทเกยวของ รบฟงพยานบคคล หรอพยานผเชยวชาญและตรวจสอบเอกสาร วตถ หรอสถานท และในการสอบสวนคณะกรรมการตองใหโอกาสแกเจาหนาททเกยวของหรอผเสยหายไดชแจงขอเทจจรงและโตแยงแสดงพยานหลกฐานของตนอยางเพยงพอและเปนธรรม หลกการทใหโอกาสเจาหนาทท เกยวของหรอผเสยหายไดชแจงขอเทจจรงและโตแยง แสดงพยานหลกฐานอยางเพยงพอและเปนธรรมน สอดคลองกบมาตรา 30 วรรคหนง แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 253958 โดยเปนหลกการทใหสทธคกรณ ในกระบวนการพจารณาทางปกครองมโอกาสรบทราบขอเทจจรงอยางเพยงพอและไดโตแยง แสดงพยานหลกฐานของตนกอนทฝายปกครองจะมค าสงทางปกครองทอาจกระทบกระเทอนตอสทธของคกรณ การออกค าสงโดยไมด าเนนการตามขนตอนของกฎหมายและระเบยบ คอ คณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมด ไมได ใหโอกาสแกเจาหนาท ใหขอเทจจรงและโตแยง แสดงพยานหลกฐานในการสอบสวนขอเทจจรงความรบผดทางละเมด เมอน าผลการสอบสวนดงกลาวไปออกค าสงใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทน มผลท าใหค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนดงกลาวเปนค าสงทไมชอบดวยกฎหมาย ซงมแนวค าวนจฉยศาลปกครองสงสด ดงน

58 พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 30 วรรคหนง ในกรณทค าสงทางปกครองอาจกระทบถงสทธของคกรณ เจาหนาทตองใหคกรณมโอกาสทจะ ไดทราบขอเทจจรงอยางเพยงพอและมโอกาสไดโตแยงและแสดงพยานหลกฐานของตน

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

62

คณะกรรมกำรสอบขอเทจจรงควำมรบผดทำงละเมดไมไดใหโอกำสผฟองคดไดชแจงขอเทจจรงและโตแยงแสดงพยำนหลกฐำนอยำงเพยงพอ ค ำสงใหชดใชคำสนไหมทดแทนจงไมชอบดวยกฎหมำย ค าพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. 417/2556 ศาลแพงกรงเทพใตมค าพพากษาวา รอยต ารวจเอก ต. ไมมอ านาจตามกฎหมายในการยดรถพพาทสงไปตรวจพสจนตามทกลาวอาง การกระท าของรอยต ารวจเอก ต. จงเปนการกระท าทไมชอบและเปนการจงใจท าใหโจทกไดรบความเสยหายในทางทรพยสนเปนการละเมดตอโจทก แตเปนละเมดจากการปฏบตงานตามหนาทในฐานะเจาหนาทของจ าเลยท 1 จงพพากษาใหจ าเลยท 1 ช าระเงน 174,000 บาท พรอมดอกเบย คาฤชาธรรมเนยม และคาทนายความ ส านกงานต ารวจแหงชาต ไดน าเงนจ านวน 247,294.52 บาท ไปวางศาลเมอ 25 กมภาพนธ 2548 และไดออกค าสงใหผด ารงต าแหนงในขณะนน คอ ผฟองคดด ารงต าแหนงรองผก ากบการฝายสบสวนสอบสวน พนต ารวจเอก อ ด ารงต าแหนงผก ากบการ และรอยต ารวจเอก ต ด ารงต าแหนงพนกงานสอบสวน น าเงนมาช าระคาสนไหมทดแทนคนละ 82,431.51 บาท โดยในการตงคณะกรรมสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดขอเทจจรงปรากฎวาคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดชดเดม ซงผฟองคดเปนกรรมการดวย ไมไดท าการสอบสวนผฟองคดในฐานะผทอาจตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทน ผฟองคดจงไม ไดใหถอยค าหรอโตแยงแสดงพยานหลกฐานในสวนท เกยวของกบตนเอง โดยไดปฏบตหนาท ในฐานะคณะกรรมการเทานน ตอมาเมอมการสอบขอเทจจรงเพมเตม คณะกรรมการสอบขอเทจจรง ความรบผดทางละเมดแมจะเปนคณะกรรมการทแตงตงตามค าสงเดม แตตวบคคลซงท าหนาท เปนคณะกรรมการเปลยนแปลงไปจากเดมทงหมด และคณะกรรมการชดใหมไมไดท าการสอบสวนพยานเพมเตม รวมทงไมไดสอบปากค าผฟองคดในฐานะทอาจตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทน แตไดมมตใหผฟองคดรบผดชดใชคาสนไหมทดแทน จงเปนกรณทผฟองคดไมมโอกาสไดโตแยง หรอแสดงพยานหลกฐานของตนอยางเพยงพอและเปนธรรม แมตอมาคณะกรรมการชดใหมไดมหนงสอแจงใหผฟองคดไปพบและใหถอยค าตอคณะกรรมการ เพอเปดโอกาสใหผฟองคดไดโตแยงแสดงพยานหลกฐาน และไดกระท ากอนสนสดกระบวนการพจารณาอทธรณกตาม แตขอเทจจรงปรากฎวาผฟองคดไดไปพบคณะกรรมการ และไดให ถอยค าโดยโตแยงวาคณะกรรมการ สอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดไมไดใหโอกาสผฟองคดไดชแจงขอเทจจรงและโตแยง แสดงพยานหลกฐานอยางเพยงพอ แตไมปรากฎวาไดมการสอบสวนหรอด าเนนการเพมเตม ในประเดนทผฟองคดโตแยงแตอยางใด ดงนน ผฟองคดซงเคยอยในฐานะคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดชดเดม แตไดรบค าสงเรยกใหรบผดชดใชคาสนไหมทดแทน จงไมมโอกาสไดชแจงขอเทจจรงและแสดงพยานหลกฐานของตนในกรณทอาจตองรบผดทางละเมดดงกลาว การทคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดชดใหมแจงใหผฟองคดไปพบและใหถอยค าเพมเตมนน พฤตการณยงรบฟงไมไดวาเปนการใหโอกาสแกผฟองคดไดแสดงพยานหลกฐานของตนอยางเพยงพอและเปนธรรมแลว การออกค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน จงไมเปนไปตามขนตอนหรอวธการอนเปนสาระส าคญทกฎหมายก าหนด ค าสงดงกลาวจงไมชอบดวยกฎหมาย กรณศาลปกครองสงสดมค าพพากษา เพกถอนค าสงส านกงานต ารวจแหงชาตในสวนทเกยวกบผฟองคดดวยเหตผลวา การออกค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนไมเปนไปตามขนตอน

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

63

หรอวธการอนเปนสาระส าคญทกฎหมายก าหนด ค าสงดงกลาวจงไมชอบดวยกฎหมาย โดยเหตผล ทศาลปกครองเพกถอนค าส งดงกลาว เนองจากคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผด ทางละเมดไมไดใหโอกาสแกเจาหนาทไดใหขอเทจจรงและโตแยงแสดงพยานหลกฐานอยางเพยงพอและเปนธรรม ซงคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดไมไดด าเนนการสอบสวน ใหเปนไปตามขนตอนของกฎหมาย มประเดนทนาสนใจวาส านกงานต ารวจแหงชาตจะด าเนนอยางไร เพอไมใหจ านวนเงนคาสนไหมทดแทน ตามค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนของผฟองคดตกเปนพบกบส านกงานต ารวจชาต มแนวทางการด าเนนการ 2 แนวทาง ดงน 1) เรมกระบวนการพจารณาครงใหม โดยตงกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดของเจาหนาทชดใหมตามขอ 8 แหงระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 เพอยอนกลบไปด าเนนการตามขนตอนทกฎหมายก าหนด คอใหโอกาสแกผฟองคดไดแสดงพยานหลกฐานของตนอยางเพยงพอและเปนธรรม เพอใหไดขอยตวาผฟองคดกระท าละเมดโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอหรอไมและตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนจ านวนเทาใด 2) ตงคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดของเจาหนาท เพอหาตวผกระท าละเมดทตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทน กรณส านกงานต ารวจแหงชาตไมไดรบเงนชดใชคาสนไหมทดแทนจากผฟองคด กรณศาลมค าพพากษาเพกถอนค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนในสวนของ ผฟองคด ส านกงานต ารวจแหงชาตไดพจารณาแลวเหนวา การทศาลปกครองสงสดเพกถอนค าสง ใหชดใชคาสนไหมทดแทนของผฟองคด ดวยเหตผลวาการออกค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน ไมเปนไปตามขนตอนหรอวธการอนเปนสาระส าคญทกฎหมายก าหนด ค าสง ดงกลาวจงไมชอบ ดวยกฎหมายนน ศาลปกครองยงไมไดมการวนจฉยในเนอหาของคดวาผฟองคดเปนผกระท าละเมดโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรงหรอไม และตองชดใชคาสนไหมทดแทนเปนจ านวนเทาใด ดงนน ส านกงานต ารวจแหงชาต ในฐานะหนวยงานของรฐทใชสทธไลเบยกบเจาหนาททกระท าละเมดกบบคคลภายนอก ตองเรมกระบวนการพจารณาครงใหม โดยตงกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดของเจาหนาทชดใหม เพอยอนกลบไปด าเนนการตามขนตอนทกฎหมายก าหนด คอใหโอกาสแกผฟองคดไดแสดงพยานหลกฐานของตนอยางเพยงพอและเปนธรรม เพอใหไดขอยตวาผฟองคดกระท าละเมดโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอหรอไมและตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนจ านวนเทาใด ประเดนปญหาเรองอายความ ส าหรบการออกค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนครงใหม การเรมกระบวนการพจารณาครงใหม โดยยอนกลบไปด าเนนการตามขนตอนทกฎหมายก าหนด เพ อม งทจะออกค าสงใหผฟองคดรายนชดใชคาสนไหมทดแทนครงใหมนนจะท าไดหรอไม มประเดนปญหาทตองพจารณาเกยวกบอายความวาการออกค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนครงใหมจะขาดอายความหรอไม คณะกรรมการกฤษฎกาไดตอบขอหารอของส านกงานต ารวจแหงชาต ดงน บนทกส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา เรองเสรจท 758/2557 เรอง อายความในการออกค าสงเรยกใหชดใชคาสนไหมทดแทนตามมาตรา 9 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมด

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

64

ของเจาหนาท พ.ศ.2539 และผลกระทบกรณศาลปกครองสงสดมค าพพากษาเพกถอนค าสงเรยกใหชดใชคาสนไหมทดแทน มความเหนวา ตามขอหารอ เปนกรณท เจาหนาท กระท าละเมด ตอบคคลภายนอก เมอหนวยงานของรฐไดชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกบคคลภายนอกแลว หนวยงานของรฐมสทธเรยกใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกหนวยงานของรฐไดภายใน อายความหนงปนบแตวนทหนวยงานของรฐไดชดใชคาสนไหมทดแทนแกบคคลภายนอกซงเปนผเสยหาย ตามมาตรา 9 พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 ดงนน เมอมาตรา 12 พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539 ก าหนดใหหนวยงานของรฐทไดใชคาสนไหมทดแทนใหแกผเสยหายมอ านาจออกค าสงเรยกใหเจาหนาทผกระท าละเมดชดใชคาสนไหมทดแทน อายความในการใชสทธเรยกรองคาสนไหมทดแทนตามมาตรา 9 จงยอมหมายถงอายความในการออกค าสงเรยกใหเจาหนาทช าระเงนตามมาตรา 12 เมอขอเทจจรงปรากฎวาส านกงานต ารวจแหงชาตไดมค าสงเรยกใหชดใชคาสนไหมทดแทนไวภายในอายความแลว ซงการออกค าสงดงกลาวเปนการออกค าสงทางปกครองเพอใหมการชดใชคาสนไหมทดแทนตามทเรยกรอง และหากไมมการชดใชคาสนไหมทดแทน ส านกงานต ารวจแหงชาตอาจใชมาตรการบงคบทางปกครอง ตามมาตรา 57 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 จงถอเปนกรณทเจาหนไดกระท าการอนใดอนมผลเปนอยางเดยวกนกบการฟองคดตามมาตรา 193/14 (5) แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ซงท าใหอายความสะดดหยดลง โดยระยะเวลาทลวงไปกอนนนไมนบเขาในอายความ เนองจากการออกค าสงเรยกใหชดใชคาสนไหมทดแทนเปนกรณทแสดงใหเหนวาเจาหนประสงคทจะใหมการบงคบตามสทธเรยกรองของตนโดยมไดปลอยปละละเลย แตอยางใด อายความซงเปนโทษแกเจาหนจงสะดดหยดลง สวนการเรมนบอายความใหมจะตองปรากฎกรณทท าใหอายความสะดดหยดลงสนสด แลวเรมนบอายความใหมตามมาตรา 193/15 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ฉะนน เมอศาลปกครองสงสดมค าพพากษาใหเพกถอนค าสงส านกงานต ารวจแหงชาต เฉพาะสวนท ใหพนต ารวจเอก พ. (ยศปจจบน) ผฟองคด รบผดชดใช คาสนไหมทดแทน โดยใหมผลยอนหลงนบแตวนทออกค าสงดงกลาวจงเปนเหตทท าใหอายความสะดดหยดลงสนสดลง เมอศาลปกครองกลางอานค าพพากษาศาลปกครองสงสด ส านกงานต ารวจแหงชาตจะตองเรมนบอายความใหมตงแตเวลานน ประกอบกบมาตรา 193/12 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ใหเรมนบอายความใหมตงแตวนทอาจบงคบสทธเรยกรองไดเปนตนไป ซงกรณนถอวาส านกงานต ารวจแหงชาตอาจบงคบสทธเรยกรองใหมไดตงแตเวลาทศาลปกครองกลางอานค าพพากษาศาลปกครองสงสด ดงนน ส านกงานต ารวจแหงชาตจงตองใชสทธเรยกคาสนไหมทดแทนกบพนต ารวจเอก พ. ภายในหนงปนบแตวนท 11 กนยายน 2556 ซงเปนวนทศาลปกครองกลางอานค าพพากษาศาลปกครองสงสด คณะกรรมการกฤษฎกา มความเหนประเดนเกยวกบอายความวา ส านกงานต ารวจแหงชาตตองใชสทธเรยกคาสนไหมทดแทนกบพนต ารวจเอก พ. ภายในหนงปนบแตวนท 11 กนยายน 2556 ซงเปนวนทศาลปกครองกลางอานค าพพากษาศาลปกครองสงสด มผลใหส านกงานต ารวจแหงชาต ด าเนนการยอนไปเรมกระบวนการพจารณาครงใหมไดไมขาดอายความ โดยเรมตงกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดของเจาหนาทชดใหม เพอด าเนนการตามขนตอนทกฎหมายก าหนด คอใหโอกาสแกผฟองคดไดแสดงพยานหลกฐานของตนอยางเพยงพอและเปนธรรม เพอใหได

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

65

ขอยตวาพนต ารวจเอก พ. กระท าละเมดโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอหรอไม และตองรบผดชดใช คาสนไหมทดแทนจ านวนเทาใด

ส าหรบวธปฏบตทเปนการปองกนความผดพลาดในการด าเนนการออกค าสงใหทนอายความ ส านกงานต ารวจแหงชาตไดจดใหมการตงคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมด ของเจาหนาทชดใหม เพอด าเนนการตามขนตอนทกฎหมายก าหนด ควบคไปกบการมหนงสอหารอปญหาขอกฎหมายเกยวกบอายความในการออกค าสงคาสนไหมทดแทนไปยงส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา เนองจากเหนวามแนวทางตามความเหนคณะกรรมการกฤษฎกาทใหหนวยงานของรฐสามารถด าเนนการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดได แมจะขาดอายความการใชสทธเรยกรองคาสนไหมทดแทนแลวกตาม โดยอางบนทกส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา เรองเสรจ ท 850/2554 ทมความเหนวา การสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดตามระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มวตถประสงคเพอใหทราบวา เจาหนาทไดกระท าละเมดตอหนวยงานของรฐหรอไม เปนการกระท าในการปฏบตหนาทหรอไม หากเปนการกระท าในการปฏบตหนาท เจาหนาทไดกระท าโดยจงใจ หรอประมาทเลนเลออยางรายแรงหรอไม และเจาหนาทตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนจ านวนเทาใด ซงหากขาดอายความท าใหการสอบสวนไมอาจเกดผลบงคบไดกอาจยตการสอบสวน แตอยางไรกตาม แมปรากฎวาสทธเรยกรองคาสนไหมทดแทนขาดอายความแลว หากหนวยงานประสงคจะด าเนนการตอไปกไมมผลเปนการตดอ านาจหนาทของคณะกรรมการสอบขอเทจจรงฯ ทจะสอบขอเทจจรงและด าเนนการตามระเบยบส านกนายกรฐมนตรฯ ตอไป ซงหากปรากฎวามผตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทน แมสทธเรยกรองจะขาดอายความแลว กยงฟองคดตอศาลเพอบงคบตามสทธเรยกรองตอไปได เนองจากศาลไมอาจอางอายความเปนเหตยกฟองหากคความมไดยก อายความขนเปนขอตอส ทงน ตามมาตรา 193/29 การด าเนนการควบคกนไปทงการด าเนนการทางคดและการหารอ เพอรอความเหนคณะกรรมการกฤษฎกาดงกลาว มผลใหส านกงานต ารวจแหงชาตใชอ านาจออกค าสงใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทนครงใหมไดทนภายในก าหนดอายความ โดยออกค าสงใหเจาหนาทชดใช คาสนไหมทดแทนไดทนททไดรบผลการตอบขอหารอของส านกงานคณะกรรมการกฤษฎ 2.3 การเสนอความเหนไปยงผแตงตง ขอ 16 เมอคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดพจารณาเสรจแลว ใหเสนอความเหนไปยงผแตงตง โดยความเหนของคณะกรรมการตองมขอเทจจรงและขอกฎหมายทแจงชดและตองมพยานหลกฐานทสนบสนนประกอบดวย ความเหนของคณะกรรมการไมผกมดผแตงตงหรอรฐทจะมความเหนเปนอยางอน กำรรำยงำนควำมเหนจำกกำรสอบสวนกรณกำรหกสวนควำมรบผด ค าพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. 362/2549 การรายงานความเหนจากการสอบสวนกรณการหกสวนความรบผด ถาการกระท าละเมดเกดจากความผดหรอความบกพรองของหนวยงานของรฐตามมาตรา 8 วรรคสาม แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มความมงหมายเพยงวาหากผลการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมด นอกจากจะพบวาการละเมดเกดจากการกระท าดวยความจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรงของเจาหนาทแลว ยงพบวา

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

66

การละเมดเกดจากความผดหรอความบกพรองของหนวยงานของรฐหรอระบบการด าเนนงานสวนรวมดวย คณะกรรมการสอบขอเทจจรง หรอหวหนาหนวยงานของรฐ หรอกระทรวงการคลง สามารถเสนอความเหน หรอสงการ หรอมความเหนในการตรวจสอบส านวนการสอบสวนไดแลวแตกรณ เพอใหหกสวนแบงความรบผดของหนวยงานของรฐดงกลาว แตถาผลการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดไมพบวาการกระท าละเมดเกดจากความผดหรอความบกพรองของหนวยงานของรฐหรอระบบการด าเนนงานสวนรวมดวย กไมมความจ าเปนทจะตองกลาวถงเหตทหนวยงานของรฐไมมสวนในการละเมดดงกลาวไวในรายงานการสอบสวน ในค าสงหรอในผลการตรวจสอบส านวนการสอบสวนแลวแตกรณแตอยางใด การเสนอความเหนไปยงผแตงตงนน ความเหนของคณะกรรมการตองมขอเทจจรง และขอกฎหมายทแจงชด พรอมทงพยานหลกฐานทสนบสนนประกอบดวย และมขอสงเกตทส าคญคอความเหนของคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดของเจาหนาท ไมผกมดผแตงตงทจะมความเหนเปนอยางอนไดอกดวย

2.4 การวนจฉย ขอ 17 เมอผแตงตงไดรบผลการพจารณาของคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผด ทางละเมดแลว ใหวนจฉยสงการวามผรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนหรอไม และเปนจ านวนเทาใด แตยงมตองแจงการสงการใหผทเกยวของทราบ เมอเหนวำควำมเหนของคณะกรรมกำรสมบรณแลว ใหผแตงตงวนจฉยสงกำรตำมหลกเกณฑมำตรำ 10 ประกอบมำตรำ 8 แหงพระรำชบญญตควำมรบผดทำงละเมดของเจำหนำท

ค าพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. 366-367/2549 ขนตอนทผแตงตงไดรบความเหนจากคณะกรรมการแลว ผแตงตงมหนาทตองพจารณาส านวนการสอบสวนของคณะกรรมการทงในเรองขอเทจจรง ขอกฎหมาย ทคณะกรรมการเสนอความเหน ตลอดจนการพจารณาพยานหลกฐานสนบสนนอยางละเอยด หากมประเดนทยงเปนปญหาอยหรอคณะกรรมการยงสอบขอเทจจรง ไมครบถวน ผแตงตงสามารถขอใหคณะกรรมการทบทวนหรอสอบเพมเตมได พรอมทงก าหนดระยะเวลาใหคณะกรรมการด าเนนการใหแลวเสรจดวย แตเมอเหนวาความเหนของคณะกรรมการสมบรณแลว ใหวนจฉยสงการตามหลกเกณฑมาตรา 10 ประกอบมาตรา 8 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 โดยไมตองผกมดกบความเหนของคณะกรรมการ 2.5 การสงส านวนใหกระทรวงการคลงตรวจสอบ ขอ 17 เมอวนจฉยแลวเสรจ ใหผแตงตงสงส านวนภายในเจดวนนบแตวนวนจฉยสงการ ใหกระทรวงการคลงเพอตรวจสอบ เวนแตเปนเรองทกระทรวงการคลงประกาศก าหนดวาไมตองรายงานใหกระทรวงการคลงตรวจสอบ ตามประกาศกระทรวงการคลง เรอง ความรบผดทางละเมดของเจาหนาททไมตองรายงานใหกระทรวงการคลงตรวจสอบ ลงวนท 20 พฤษภาคม 255259 ไดก าหนดจ านวนคาเสยหายทไมตองรายงานใหกระทรวงการคลงตรวจสอบ ดงตอไปน

59 ประกาศในราชกจจานเบกษา เลม 126 ตอนพเศษ 72 ง ลงวนท 20 พฤษภาคม 2552

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

67

1. ความเสยหายเกดขนแกหนวยงานของรฐจากสาเหตทวไป (เชน อบตเหต เพลงไหม ทรพยสนเสยหายหรอสญหาย เปนตน) ซงมไดมสาเหตจากการทจรต เงนขาดบญช หรอการไมปฏบตตามกฎหมาย กฎ ระเบยบ มตคณะรฐมนตรหรอขอบงคบตางๆ หนวยงานของรฐไมตองสงเรองให กระทรวงการคลงตรวจสอบ ดงน ๑.๑ ส าหรบสวนราชการ คาเสยหายครงละไมเกน ๕๐๐,๐๐๐ บาท ๑.๒ ส าหรบราชการสวนทองถน รฐวสาหกจ และหนวยงานอนของรฐ คาเสยหายครงละ ไมเกน ๑,๐๐๐,๐๐๐ บาท ๑.๓ ความเสยหายทมจ านวนเกนกวาขอ ๑.๑ และ ๑.๒ และหนวยงานของรฐพจารณาแลวเหนวาผตองรบผดตองชดใชคาเสยหายตงแตรอยละ ๗๕ ของคาเสยหายทงหมด 2. ความเสยหายทเกดขนแกหนวยงานของรฐซงมสาเหตจากการทจรต หรอมสาเหตมาจากการทเงนขาดบญช หรอการไมปฏบตตามกฎหมาย กฎ ระเบยบ มตคณะรฐมนตรหรอขอบงคบตางๆ (เชน การไมปฏบตตามกฎหมายวาดวยวธการงบประมาณหรอระเบยบทเกยวของกบการเงนการคลง การจดซอจดจางไมปฏบตตามระเบยบ ฯ วาดวยการพสดหรอฝาฝนมตคณะรฐมนตร เปนตน) หนวยงานของรฐไมตองสงเรองให กระทรวงการคลงตรวจสอบ ดงน ๒.๑ ส าหรบสวนราชการ คาเสยหายครงละไมเกน ๒๐๐,๐๐๐ บาท ๒.๒ ส าหรบราชการสวนทองถน รฐวสาหกจและหนวยงานอนของรฐ คาเสยหายครงละ ไมเกน ๔๐๐,๐๐๐ บาท ๒.๓ ความเสยหายทมจ านวนเกนกวาขอ ๒.๑ และ ๒.๒ และหนวยงานของรฐไดพจารณา ดงน ๒.๓.๑ ความเสยหายซงมสาเหตจากการทจรตและหนวยงานของรฐไดพจารณาให ผทจรตรบผดชดใชเตมจ านวนความเสยหายและพจารณาใหผเกยวของซงกระท าโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง จนเปนโอกาสหรอชองทางใหเกดการทจรตชดใชคาเสยหายเตมจ านวนความเสยหายตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙ แลว ๒.๓.๒ ความเสยหายซ งมสาเหตจากการท เงนขาดบญชหรอการไม ปฏบต ตาม กฎหมาย กฎ ระเบยบ มตคณะรฐมนตรหรอขอบงคบตางๆ และตองมไดเกดจากการทจรตและหนวยงานของรฐไดพจารณาใหผกระท าโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรงชดใชคาเสยหาย เตมจ านวนความเสยหายตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙ แลว ทงน ส าหรบความเสยหายทหนวยงานของรฐไมตองสงส านวนใหกระทรวงการคลงตรวจสอบตามนยดงกลาวขางตน หนวยงานของรฐจะตองรายงานความเสยหายทเกดขน ตามแบบ ทกระทรวงการคลงก าหนดไปใหกระทรวงการคลงทราบทกระยะ 3 เดอน 2.6 การออกค าสงใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทนตามความเหนของกระทรวงการคลง ขอ 18 เมอกระทรวงการคลงพจารณาเสรจแลว ใหผแตงตงมค าสงตามความเหนของกระทรวงการคลงและแจงค าสงนนใหผทเกยวของทราบ แตในกรณทหนวยงานของรฐทเสยหายเปนราชการสวนทองถน รฐวสาหกจทจดตง ขนโดยพระราชบญญตหรอพระราชกฤษฎกา หรอหนวยงานของรฐตามกฎหมายวาดวยความรบผดทางละเมดของเจาหนาทใหผบงคบบญชา หรอผ

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

68

ก ากบดแล หรอควบคมหนวยงานของรฐแหงนนวนจฉยสงการใหหนวยงานของรฐดงกลาวปฏบตตามทเหนวาถกตอง ในกรณทหนวยงานของรฐทเสยหายตามวรรคหนง สงการตามความเหนของกระทรวง การคลง ใหผแตงตงด าเนนการเพอออกค าสงใหช าระคาสนไหมทดแทนหรอฟองคดตอศาลอยาใหขาดอายความหนงป นบแตวนทผแตงตงแจงค าสงใหผรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนทราบ

2.7 การแจงค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน ขอ 19 การแจงค าสงใหผทเกยวของทราบตามขอ 17 และขอ 18 ใหแจงดวยวาผนนมสทธรองทกขตอคณะกรรมการวนจฉยรองทกขและฟองคดตอศาลได พรอมกบแจงก าหนดอายความ รองทกขและอายความฟองคดตอศาลใหทราบดวย ค าสงเรยกใหเจาหนาทช าระเงนตามมาตรา 12 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 หากค าสงดงกลาวเจาหนาทผท าละเมดเหนวาหนวยงานของรฐใชอ านาจโดยไมชอบดวยกฎหมาย เชน ละเมดไมไดเกดจากการจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง หรอผท าละเมดควรชดใชคาสนไหมทดแทนนอยกวาทไดออกค าสงเนองจากความผดหรอความบกพรองของหนวยงานของรฐหรอระบบการด าเนนงานสวนรวมดวย เจาหนาทมสทธอทธรณและฟองคด ตอศาล ผออกค าสงจงตองแจงสทธการอทธรณใหเจาหนาทผทตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนทราบ ส าหรบกรณไมไดแจงสทธและระยะเวลาในการยนอทธรณโตแยงค าสง จะขยายระยะเวลาอทธรณให ย นอทธรณหรอโตแยงไดภายในหนงป นบแตวนท ไดร บค าส ง ตามมาตรา 40 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 253960

2.8 กรณเจาหนาทตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทน ขอ 25 ในกรณทเจาหนาทตองรบผดและขอผอนช าระคาสนไหมทดแทนไมวาจะเกดขนในขนตอนใด ใหหนวยงานของรฐทเสยหายก าหนดจ านวนเงนทขอผอนช าระนนตามความเหมาะสม โดยค านงถงรายได คาใชจายในการด ารงชพตามฐานานรปของเจาหนาท ความรบผดชอบทบคคลนนมอยตามกฎหมาย หรอศลธรรมอนด และพฤตการณแหงกรณประกอบดวย หากเจาหนาทไมสามารถช าระคาสนไหมทดแทนไดทงหมดอาจขอผอนช าระ หนวยงานจะก าหนดจ านวนเงนโดยพจารณาถงรายไดและคาใชจายของเจาหนาท ทงน ตองพจารณาตามหลกเกณฑทกระทรวงการคลงก าหนดดวย

60 พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา ๔๐ ค าสงทางปกครองทอาจอทธรณหรอโตแยงตอไปไดใหระบกรณทอาจอทธรณหรอโตแยง การยนค าอทธรณหรอค าโตแยง และระยะเวลาส าหรบการอทธรณหรอการโตแยงดงกลาวไวดวย ในกรณทมการฝาฝนบทบญญตตามวรรคหนง ใหระยะเวลาส าหรบการอทธรณหรอการโตแยงเรมนบใหมตงแตวนทไดรบแจงหลกเกณฑตามวรรคหนง แตถาไมมการแจงใหมและระยะเวลาดงกลาวมระยะเวลาสนกวาหนงป ใหขยายเปนหนงปน บแตวนทไดรบค าสงทางปกครอง

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

69

2.9 กรณทเจาหนาทไมชดใชคาสนไหมทดแทน กรณหนวยงานของรฐออกค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนแตเจาหนาทไมชดใชคาสนไหมทดแทน หนวยงานของรฐมอ านาจใชมาตรการบงคบทางปกครอง ตามมาตรา ๕๗ แหงพระราชบญญต วธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 253961 กอนใชมาตรการบงคบทางปกครอง หนวยงานของรฐควรด าเนนการอนใดเพอใหเจาหนาทสมครใจยนยอมช าระเงน เปนทางเลอกของหนวยงานของรฐ ซงเปนไปตามวตถประสงคของกฎหมายทตองการใหหนวยงานของรฐใชอ านาจในการน าจ านวนเงนคาสนไหมทดแทนตามค าส งใหชดใช คาสนไหมทดแทนมาช าระใหครบถวน จากการด าเนนการของหนวยงานในสงกดส านกงานต ารวจแหงชาต ทผานมาพบวามกรณทเจาหนาทไมยนยอมช าระคาสนไหมทดแทนตามค าสงของหนวยงาน ซงหนวยงานดงกลาวมแนวทางในการด าเนนการทดและเปนตวอยางกบหนวยงานอ น ๆ ไดตอไป คอหวหนาหนวยงานไดเรยกประชมผทเกยวของและตองชดใชเงนตามค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน เพอขอใหมาท าความเขาใจเกยวกบการชดใชเงนตามค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนจากการทเจาหนาทกระท าละเมดในการปฏบตหนาท ชใหเหนผลดของการยนยอมช าระหนกอนการถกใชมาตรการบงคบทางปกครอง และขอความรวมมอกบเจาหนาทท เกยวของดงกลาว ซงมผลใหเจาหนาททกรายทเกยวของในค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนนน ช าระเงนตามค าสงใหชดใช คาสนไหมทดแทนทงหมด โดยไมตองใชมาตรการบงคบทางปกครองกบเจาหนาทแตอยางใด ดงนน การทเจาหนาทไมยนยอมช าระเงนตามค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน หนวยงาน ของรฐจงมทางเลอกในการด าเนนการตามความเหมาะสม เพอใหไดจ านวนเงนตามค าสงใหชดใช คาสนไหมทดแทนอยางครบถวน โดยอาจไมตองใชมาตรการบงคบทางปกครอง ซงจะชวยลดการใชงบประมาณ บคคลากร และเวลาท างาน ไดอกดวย 3. อายความการใชสทธเรยกคาสนไหมทดแทน พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มาตรา 9 บญญตวา “ถาหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทไดใชคาสนไหมทดแทนแกผเสยหาย สทธทจะเรยกใหอกฝายหนงชดใชคาสนไหมทดแทนแกตนใหมก าหนดอายความหนงปนบแตวนทหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทไดใชคาสนไหมทดแทนนนแกผเสยหาย” พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มาตรา 10 บญญตวา “ในกรณทเจาหนาทเปนผกระท าละเมดตอหนวยงานของรฐไมวาจะเปนหนวยงานของรฐทผนนอยในสงกดหรอไม ถาเปนการกระท าในการปฏบตหนาทการเรยกรองคาสนไหมทดแทนจากเจาหนาทใหน า

61 พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 57 ค าสงทางปกครองทก าหนดใหผใดช าระเงน ถาถงก าหนดแลวไมมการช าระโดยถกตองครบถวน ใหเจาหนาทมหนงสอเตอนใหผนนช าระภายในระยะเวลาทก าหนดแตตองไมนอยกวาเจดวน ถาไมมการปฏบตตามค าเตอน เจาหนาทอาจใชมาตรการบงคบทางปกครองโดยยดหรออายดทรพยสนของผนนและขายทอดตลาดเพอช าระเงนใหครบถวน วธการยด อายดและขายทอดตลาดทรพยสนใหปฏบตตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงโดยอนโลม สวนผมอ านาจสงยดหรออายดหรอขายทอดตลาดใหเปนไปตามทก าหนดในกฎกระทรวง

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

70

บทบญญตมาตรา 8 มาใชบงคบโดยอนโลม แตถามใชการกระท าในการปฏบตหนาท ใหบงคบ ตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย สทธเรยกรองคาสนไหมทดแทนจากเจาหนาททงสองประการตามวรรคหนง ใหมก าหนดอายความสองปนบแตวนทหนวยงานของรฐรถงการละเมดและรตวเจาหนาท ผจะพงตองใชคาสนไหมทดแทน และกรณทหนวยงานของรฐเหนวาเจาหนาทผนนไมตองรบผด แตกระทรวงการคลงตรวจสอบแลวเหนวาตองรบผด ใหสทธเรยกรองคาสนไหมทดแทนนนมก าหนดอายความหนงปนบแตวนทหนวยงานของรฐมค าสงตามความเหนของกระทรวงการคลง” อายความในการทหนวยงานของรฐจะตองออกค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน ในกรณทเจาหนาทกระท าละเมดตอหนวยงานของรฐ มอายความสองปนบแตวนทหนวยงานของรฐรถงการละเมดและรตวเจาหนาทผจะพงตองใชคาสนไหมทดแทน ส าหรบกรณเจาหนาทกระท าละเมดตอบคคลภายนอกและหนวยงานของรฐใชสทธไลเบยกบเจาหนาท ใหมก าหนดอายความหนงปนบแตวนทหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทไดใชคาสนไหมทดแทนนนแกผ เสยหาย ซงมค าพพากษา ศาลปกครองวนจฉยในประเดนเรองอายความไว ดงน

ควำมเกยวโยงของกฎหมำยในเรองอำยควำมกำรออกค ำสงใหชดใชคำสนไหมทดแทน ค าพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. 96/2552 มาตรา 10 วรรคสอง แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 เปนกฎหมายพเศษมขอความขดหรอแยงกบมาตรา 448 วรรคหนง แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ซงเปนกฎหมายทวไปและมผลเป นการยกเวนบทบญญตมาตรา 448 วรรคหนง กเฉพาะแตในสวนทก าหนดใหสทธเรยกรองคาเสยหาย อนเกดจากมลละเมดขาดอายความเมอพนหนงปนบแตวนทผเสยหายรถงการละเมดและรตวผจะตองใชคาสนไหมทดแทนเทานน แตไมมขอความขดหรอแยงและมผลเปนการยกเลกมาตรา 448 วรรคหนง ในสวนทก าหนดวาสทธเรยกรองคาเสยหายอนเกดแตมลละเมดขาดอายความเมอพนก าหนดสบปนบแตวนท าละเมดแตอยางใด แมตอมามาตรา 51 แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 จะบญญตไวเปนการทวไปวา การฟองคดพพาทเกยวกบการกระท าละเมดหรอความรบผดอยางอนของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐ อนเกดจากการใชอ านาจตามกฎหมาย หรอกฎ ค าสงทางปกครอง หรอค าสงอน หรอจากการละเลยตอหนาทตามทกฎหมายก าหนดใหตองปฏบตหรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควร ตามมาตรา 9 วรรคหนง (3) แหงพระราชบญญตเดยวกน ใหยนฟองภายในหนงปนบแตวนทรหรอควรรถงเหตแหงการฟองคด แตไมเกนสบปนบแตวนทมเหตแหงการฟองคด หรออกนยหนงกคอ ใหยนฟองคดภายในหนงปนบแตวนทผฟองคดไดรหรอควรรถงการละเมดและรตวผจะพงตองใชคาสนไหมทดแทน แตไมเกนสบปนบแตวนท าละเมด แตบทบญญตดงกลาวซงเปนกฎหมายทวไปกมไดมเจตนารมณทจะใหยกเลกมาตรา 10 วรรคสอง แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ซงเปนกฎหมายพเศษ ดงนน ในกรณทเจาหนาทตามนยมาตรา 4 แหงพระราชบญญตความรบผด ทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 และเปนเจาหนาทของรฐตามนย มาตรา 3 แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 กระท าละเมดในการปฏบตหนาท ตอหนวยงานของรฐตามนยมาตรา 4 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 และเปนหนวยงานทางปกครองตามนย มาตรา 3 แหงพระราชบญญตจดตงศาล

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

71

ปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 โดยเปนการใชอ านาจตามกฎหมายออกกฎ ค าสงทางปกครอง หรอค าสงอน หรอกระท าการอนใด หรอเปนการละเลยตอหนาทตามทกฎหมายก าหนดใหตองปฏบตหรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควร หนวยงานของรฐทเสยหายจะตอง ใชสทธเรยกรองคาสนไหมทดแทนจากเจาหนาท ตามมาตรา 12 แหงพระราชบญญตความรบผด ทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ออกค าสงใหเจาหนาทช าระคาสนไหมทดแทนภายในสองป นบแตวนทหนวยงานของรฐทเสยหายรถงการละเมดและรตวเจาหนาทผจะพงตองใชคาสนไหมทดแทน หรอภายในหนงปนบแตวนทหนวยงานของรฐมค าสงตามความเหนของกระทรวงการคลง ในกรณทหนวยงานของรฐเหนวาเจาหนาทไมตองรบผด แตกระทรวงการคลงตรวจสอบแลวเหนวาเจาหนาทตองรบผด แตไมเกนสบปนบแตวนท าละเมด กำรออกค ำสงใหชดใชคำสนไหมทดแทนเมอพนก ำหนดสบปนบแตวนกระท ำควำมผด เปนค ำสงทไมชอบดวยกฎหมำย ค าพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. 1250/2559 ผฟองคดถกกลาวหาวาไดกระท าละเมด กรณเปนผรบเงนจากการกระท าความผดของดาบต ารวจ ณ โดยมค าสง ส านกงานต ารวจแหงชาต ท 390/2553 ลงวนท 27 สงหาคม 2553 เรยกใหผฟองคดชดใชคาสนไหมทดแทนจ านวนเงน 1,359,230 บาท เหตแหงการละเมดในคดนเกดกอนการประกาศใชพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ดงนน บทบญญตแหงกฎหมายในสวนสารบญญตจงตองบงคบตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ซงตาม มาตรา 448 ก าหนดอายความไวสบป แมวาผฟองคดจะถกฟองคดอาญาแตเนองจากพนกงานอยการมค าสงเดดขาดไมฟองในฐานความผด ทไดฟอง อายความในการใชสทธเรยกรองคาเสยหายอนเกดแตมลละเมดในกรณดงกลาวจงตองอยในบงคบของมาตรา 448 วรรคหนง แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย คอขาดอายความเมอพนก าหนดสบปนบแตวนท าละเมด สวนระยะเวลาเกยวกบสทธเรยกรองคาสนไหมทดแทนจากเจาหนาททบญญตไวในมาตรา 10 วรรคสอง แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 นน เปนระยะเวลาทบญญตขนเปนพเศษเพอเรงรดและวางกรอบเวลาใหหนวยงาน ของรฐและเจาหนาทผมอ านาจหนาทด าเนนการสอบขอเทจจรงและเรยกรองคาสนไหมทดแทน จากเจาหนาทผกระท าละเมด ซงกตองอยภายในระยะเวลาตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 448 วรรคหนง มไดหมายความวา เมอมเหตละเมดหนวยงานของรฐจะใชเวลาในการตรวจสอบโดยไมจ ากด เพราะหากเปนเชนนนกจะเปนภาระแกบคคลทถกกลาวหาเกยวกบการจดจ ารายละเอยดของเหตการณ และพยานหลกฐานทสญหายไป เมอขอเทจจรงปรากฎวา เหตทกลาวหาวาผฟองคดกระท าละเมดคอ การรบเงนตามฎกาสงจายเมอวนท 28 กรกฎาคม 2537 หนวยงานของรฐผถกฟองคดท 1 จงตองใชสทธเรยกรองคาสนไหมทดแทนจากผฟองคดภายในก าหนดเวลา สบปนบแตวนท 28 กรกฎาคม 2537 อนเปนวนกระท าความผด การทผถกฟองคดท 1 มค าสง ท 390/2553 ลงวนท 27 สงหาคม 2553 เรยกใหผฟองคดชดใชคาสนไหมทดแทนจ านวนเงน 1,359,230 บาท จงเปนการใชสทธเรยกรองเมอพนก าหนดสบปนบแตวนกระท าความผด คดจงขาดอายความ ค าสงของผถกฟองคดท 1 ท 390/2553 ลงวนท 27 สงหาคม 2553 จงเปนค าสงทไมชอบดวยกฎหมาย

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

72

การออกค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน ตามมาตรา 10 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 กรณเจาหนาทเปนผกระท าละเมดตอหนวยงานของรฐ ถาเปนการกระท าในการปฏบตหนาท สทธเรยกรองคาสนไหมทดแทนจากเจาหนาทมก าหนดอายความสองปนบแตวนทหนวยงานของรฐรถงการละเมดและรตวเจาหนาทผจะพงตองใชคาสนไหมทดแทน แตเนองจากมาตรา 10 วรรคสอง แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ไมมขอความขดหรอแยงและมผลเปนการยกเลกมาตรา 448 วรรคหนง แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ในสวนทก าหนดวาสทธเรยกรองคาเสยหายอนเกดแตมลละเมดขาดอายความเมอพนก าหนดสบปนบแตวนท าละเมด ดงนน หนวยงานของรฐจงตองพงระมดระวงในการ ใชสทธเรยกรอง คอตองด าเนนการเพอออกค าสงใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทน ใหเสรจสนภายใน 10 ป นบแตวนทเจาหนาทกระท าละเมดตอหนวยงานของรฐ มฉะนนค าสงทออกภายหลง จะเปนค าสงทไมชอบดวยกฎหมายเนองจากไมไดใชสทธเรยกรองภายในก าหนดอายความ อายความการออกค าส งใหชดใชคาส นไหมทดแทนในสวนน คออายความ 10 ป ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 448 วรรคหนง ใชในกรณอายความทเจาหนาทกระท าละเมดตอหนวยงานของรฐตามมาตรา 10 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมด ของเจาหนาท พ.ศ. 2539 เทานน แตจะไมใชกบการใชสทธไลเบยในการออกค าสงใหเจาหนาทชดใช คาสนไหมทดแทน ตามมาตรา 8 ประกอบ มาตรา 9 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมด ของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ซงเปนกรณเจาหนาทกระท าละเมดตอบคคลภายนอก ดงนน กรณดงกลาวหนวยงานของรฐจงใชสทธไลเบยแกเจาหนาททกระท าละเมดกบบคคลภายนอกใหชดใช คาสนไหมทดแทนไดภายใน 1 ป นบแตวนทหนวยงานของรฐไดใชคาสนไหมทดแทนใหแกผเสยหาย แมจะเกน 10 ป นบแตวนทเจาหนาทของรฐกระท าละเมดตอบคคลภายนอกกยงใชสทธเรยกรอง โดยการออกค าสงใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทนได 4. กรณเจาหนาทยนยอมช าระหนและการผอนช าระหน กรณหนวยงานของรฐออกค าสงใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทน ถาเจาหนาทยนยอมช าระเงนภายในระยะเวลาทก าหนดไว เมอหนวยงานของรฐรบช าระเงนเรยบรอยจะตองรายงานผลใหกรมบญชกลางทราบ และหนวยงานของรฐกไมตองด าเนนการใชมาตรการบงคบทางปกครองกบเจาหนาทรายนน ส าหรบกรณทเจาหนาทยนยอมช าระเงนตามค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนแตจ านวนเงนสง เจาหนาทอาจขอผอนช าระเงนตามค าสงไดตามขอ 25 แหงตามระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ก าหนดวา ขอ 25 ในกรณทเจาหนาทตองรบผดและขอผอนช าระคาสนไหมทดแทนไมวาจะเกดขนในขนตอนใด ใหหนวยงานของรฐทเสยหายก าหนดจ านวนเงนทขอผอนช าระนนตามความเหมาะสม โดยค านงถงรายได คาใชจายในการด ารงชพตามฐานานรปของเจาหนาท ความรบผดชอบทบคคลนนมอยตามกฎหมาย หรอศลธรรมอนด และพฤตการณแหงกรณประกอบดวย ในการใหผอนช าระ ตองจดใหมผค าประกน และในกรณทเหนสมควรจะใหวางหลกประกนดวยกได

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

73

ส าหรบการผอนช าระหนของเจาหนาท ประกาศกระทรวงการคลง เรองหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบการผอนช าระหนของเจาหนาท62 ไดก าหนดหลกเกณฑเกยวกบการผอนช าระหนวาการอนมตการผอนช าระตองมใชกรณทเกดจากการทจรตของเจาหนาท และเปนกรณขอผอนช าระเตมจ านวนทตองรบผด ดงน 1) การตรวจสอบสถานภาพของเจาหนาทและพจารณาก าหนดจ านวนเงนทตองผอนช าระ ขอ 3.1 หนวยงานของรฐตรวจสอบสถานภาพปจจบน ณ วนเสนอขอผอนช าระเกยวกบรายได คาใชจาย และทรพยสน ขอ 3.2 ใหหนวยงานของรฐพจารณาผอนผนและก าหนดจ านวนเงนทตองผอนช าระเปนรายเดอน โดยค านงถงรายได คาใชจายในการด ารงชพตามฐานานรป ความรบผดชอบของเจาหนาททมอยตามกฎหมายหรอศลธรรมอนดและพฤตการณแหงกรณประกอบดวย ตามเงอนไข ดงน ขอ 3.2.1 กรณผอนช าระภายในก าหนดเวลา 1 ป ไมจ ากดวงเงนทผอนช าระ ขอ 3.2.2 กรณวงเงนทผอนช าระไมเกน 500,000 บาท ใหผอนช าระเปนรายเดอน เดอนละไมต ากวารอยละ 20 ของเงนเดอน ภายในก าหนดเวลาไมเกน 5 ป ขอ 3.2.3 กรณวงเงนทผอนช าระเกนกวา 500,000 บาท ใหผอนช าระเปนรายเดอน เดอนละไมต ากวารอยละ 20 ของเงนเดอน ภายในก าหนดเวลาไมเกน 10 ป ทงน ก าหนดระยะเวลาการผอนช าระตองสนสดกอนเจาหนาทพนจากราชการ 2) การค าประกนการผอนช าระหน ขอ 4 ใหเจาหนาทผตองรบผดจดหาบคคล นตบคคล หรอทรพยสนค าประกนการผอนช าระ ขอ 5 เมอไดรบการอนมตใหผอนช าระแลวใหเจาหนาทผตองรบผดท าหนงสอรบสภาพหน สญญาผอนช าระ และสญญาค าประกน ตามแบบทกระทรวงการคลงก าหนด 3) การคดดอกเบยระหวางการผอนช าระ ขอ 6 ใหคดดอกเบยระหวางการผอนช าระในอตรารอยละ 7.5 ตอป นบแตวนครบก าหนดทหนวยงานของรฐเรยกใหชดใชจนกวาจะช าระเสรจ โดยใหถอจ านวนเงนทผอนช าระในแตละเดอนเปนการช าระดอกเบยรายเดอนทเกดขนกอน สวนทเหลอเปนเงนตนทคาง เวนแตการผอนช าระภายในก าหนดเวลา 1 ป ทางราชการผอนผนไมคดดอกเบยระหวางการผอนช าระ 4) กรณพนจากราชการ ขอ 8 หากเจาหนาทผตองรบผดพนจากราชการระหวางการผอนช าระ ขอตกลงเรองการ ผอนช าระเปนอนยต

5) กรณไมสามารถปฏบตตามหลกเกณฑของกระทรวงการคลง ขอ 9 หนวยงานของรฐแหงใดไมสามารถปฏบตตามหลกเกณฑนได ใหขอท าความตกลงกบกระทรวงการคลง กระทรวงการคลงไดก าหนดหลกเกณฑการผอนช าระหนส าหรบผตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทน รวมถงการจดใหมการค าประกน กรณทผตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนไมสามารถปฏบตตามหลกเกณฑทกระทรวงการคลงก าหนดไว หนวยงานซงไดรบขอเทจจรงดงกลาวตองด าเนนการ

62 ประกาศในราชกจจานเบกษา เลม 119 ตอนพเศษ 90 ง หนา 1 ลงวนท 27 กนยายน 2545

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

74

เพอขอท าความตกลงกบกระทรวงการคลงเปนแตละกรณไป หากกระทรวงการคลงเหนชอบตามท ผตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนขออนมตใหผอนช าระแตกตางจากหลกเกณฑทก าหนดไว กสามารถด าเนนการผอนช าระภายใตเงอนไขทกระทรวงการคลงอนมต เชน เจาหนาทมเงนเดอนพอทจะขอผอนช าระไดภายในเวลากอนเกษยณอายราชการเฉพาะตามจ านวนเงนในค าสงใหชดใช คาสนไหมทดแทนแตไมพอช าระดอกเบยผดนด จงขอท าความตกลงกบกระทรวงการคลงเพอขอยกเวนดอกเบยผดนดทงหมด กรณขอท าความตกลงกบกระทรวงการคลงตามกรณความจ าเปนนน มความส าคญ ทหนวยงานของรฐจะตองพจารณาจากขอมลทางการเงนของเจาหนาทแตละคน เพอน าเสนอ ขออนมตตอกระทรวงการคลง เนองจากกรณจ านวนเงนคาสนไหมทดแทนเปนจ านวนมากเปนภาระ ทเจาหนาทไมอาจชดใชใหหมดไดในคราวเดยว การผอนช าระหนเปนผลดกบตวเจาหนาทของรฐ เปนอยางยงหากไมสามารถน าเงนมาช าระได เพราะเจาหนาทจะไมตองถกยดหรออายดทรพยสน ไปขายทอดตลาด เพอน าเงนมาช าระหนตามค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน ซงมผลเสยหาย ตอทรพยสนและการด ารงชวตมากกวา ส าหรบปญหาทเกดในทางปฏบตในการขอผอนช าระหน ซงกระทรวงการคลงไดก าหนดหลกเกณฑการผอนช าระหนส าหรบผตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทน รวมถงการจดใหม การค าประกน ในสวนของการจดหาผค าประกนเปนปญหาส าคญ เพราะจะไมมผใดยอมเขาม า ค าประกนการช าระหนตามจ านวนคาสนไหมทดแทนทขอผอนช าระซงจะมจ านวนสง หากเจาหนาททขอผอนช าระไมมทรพยสนเปนหลกทรพยทน ามาค าประกน กจะไมสามารถด าเนนการผอนช าระ ตามหลกเกณฑดงกลาว

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

75

บทท 4 การใชมาตรการบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

76

แผนการสอนประจ าบท

บทท 4 การใชมาตรการบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท 1. อ านาจในการใชมาตรการบงคบทางปกครองตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 2. การบงคบทางปกครองตามค าสงทก าหนดใหช าระเงน แนวคด กรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท การด าเนนการภายหลงออกค าสงใหเจาหนาท ทกระท าละเมดชดใชคาสนไหมทดแทน หากเจาหนาทไมชดใชคาสนไหมทดแทนตองด าเนนการ ตามมาตรการบงคบทางปกครอง ตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ซงวธการบงคบทางปกครองในกรณเปนหนท ก าหนดใหช าร ะเงน อย ในบงคบมาตรา 57 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 วตถประสงค 1. อธบายทมาของอ านาจการบงคบทางปกครอง กรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท 2. อธบายขนตอนและวธการด าเนนการตามมาตรการบงคบทางปกครอง กรณความรบผด ทางละเมดของเจาหนาท วธการสอน

1. ใชกรณศกษา 2. การบรรยายประกอบ Powerpoint 3. การถามตอบของผเรยนในระหวางการเรยนการสอน 4. การตอบค าถามกจกรรม

กจกรรมประจ าบท 1. ใหอธบายกรณทหนวยงานของรฐมอ านาจบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท และขนตอนตลอดจนวธการใชมาตรการบงคบทางปกครอง 2. อธบายอ านาจการใชมาตรการบงคบทางปกครองของส านกงานต ารวจแหงชาต กรณ เหตละเมดเกดจากเจาหนาทในสงกดกองบญชาการ

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

77

สอการเรยนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. Powerpoint 3. กฎหมายและระเบยบทเกยวของ

การวดผลประเมนผล

ผลคะแนนการสอบ

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

78

บทท 4 การใชมาตรการบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

กรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท การด าเนนการภายหลงออกค าสงใหเจาหนาท ทกระท าละเมดชดใชคาสนไหมทดแทน หากเจาหนาทไมชดใชคาสนไหมทดแทนตองด าเนนการตามมาตรการบงคบทางปกครอง ตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ซ งวธการบ งคบทางปกครองในกรณ เปนหนท ก าหนดใหช าระเงน อย ในบ งคบมาตรา 57 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 253963 ซงก าหนดวาค าสงทางปกครอง ทก าหนดใหผใดช าระเงน ถาถงก าหนดแลวไมมการช าระโดยถกตองครบถวน ตองออกหนงสอเตอนใหช าระภายในระยะเวลาทก าหนดซงตองไมนอยกวา 7 วน หากไมช าระกสามารถด าเนนการยดหรออายดทรพยสนและขายทอดตลาดตอไป ซงในบทนจะไดอธบายถงอ านาจในการใชมาตรการบงคบทางปกครอง วธการ และขนตอนในการด าเนนการบงคบทางปกครอง 1. อ านาจในการใชมาตรการบงคบทางปกครองตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 56 บญญตใหเจาหนาทผท าค าสงทางปกครองมอ านาจทจะพจารณาใชมาตรการบงคบทางปกครองเพอใหเปนไปตามค าสงของตนไดตามบทบญญตในสวนน เวนแตจะมการสงใหทเลาการบงคบไวกอนโดยเจาหนาทผท าค าสงนนเอง ผมอ านาจพจารณาค าอทธรณหรอผมอ านาจพจารณาวนจฉยความถกตองของค าสง ทางปกครองดงกลาว เจาหนาทตามวรรคหนงจะมอบอ านาจใหเจาหนาทซงอยใตบงคบบญชาหรอเจาหนาทอนเปนผด าเนนการกไดตามหลกเกณฑและวธการทก าหนดในกฎกระทรวง ซงมกฎกระทรวงฉบบท 8 (พ.ศ. 2542) ออกตามความในพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ไดออกขอก าหนดเกยวกบการมอบอ านาจในการด าเนนการพจารณาใชมาตรการบงคบทางปกครองไว ดงน ขอ 1 การมอบอ านาจในการด าเนนการพจารณาใชมาตรการบงคบทางปกครองของเจาหนาทผมอ านาจท าค าสงทางปกครองในราชการบรหารสวนกลางและราชการบรหารสวนภมภาค ใหเปนไปตามกฎกมายวาดวยระเบยบบรหารราชการแผนดน ขอ 2 การมอบอ านาจในการด าเนนการพจารณาใชมาตรการบงคบทางปกครองของเจาหนาทผมอ านาจท าค าสงทางปกครองในราชการบรหารสวนทองถน ใหเปนไปตามกฎหมายทจดตงราชการสวนทองถนนน ๆ

63 พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา ๕๗ ค าสงทางปกครองทก าหนดใหผใดช าระเงน ถาถงก าหนดแลวไมมการช าระโดยถกตองครบถวน ใหเจาหนาทมหนงสอเตอนใหผนนช าระภายในระยะเวลาทก าหนดแตตองไมนอยกวาเจดวน ถาไมมการปฏบตตามค าเตอน เจาหนาทอาจใชมาตรการบงคบทางปกครองโดยยดหรออายดทรพยสนของผนนและขายทอดตลาดเพอช าระเงนใหครบถวน

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

79

ขอ 3 การมอบอ านาจในการด าเนนการพจารณาใชมาตรการบงคบทางปกครอง ของเจาหนาทผมอ านาจท าค าสงทางปกครองในสงกดรฐวสาหกจหรอหนวยงานอนของรฐ ใหเปนไปตามกฎหมายทจดตงรฐวสาหกจหรอหนวยงานอนของรฐนนๆ ขอ 4 การมอบอ านาจในการด าเนนการพจารณาใชมาตรการบงคบทางปกครองของเจาหนาท ในระหวางหนวยงานตามขอ 1 ขอ 2 และขอ 3 ทมฐานะเปนนตบคคลใหเปนไปตามความตกลง ระหวางหนวยงานนน ในการใชอ านาจเกยวกบมาตรการบงคบทางปกครองตามพระราชบญญตน ผท าค าสง ทางปกครองมอ านาจพจารณาใชมาตรการบงคบ เวนแตกรณผมอ านาจพจารณาอทธรณมค าสง ใหทเลาการบงคบไวกอน ซงผมอ านาจใชมาตรการบงคบดงกลาวอาจมอบอ านาจใหผใตบงคบบญชาหรอเจาหนาทอนด าเนนการแทนไดตามหลกเกณฑและวธการในกฎกระทรวง โดยกฎกระทรวง ฉบบท 8 ไดก าหนดการมอบอ านาจในการด าเนนการพจารณาใชมาตรการบงคบทางปกครองของผมอ านาจท าค าสงทางปกครองในราชการบรหารสวนกลางและราชการบรหารสวนภมภาค ใหเปนไป ตามกฎหมายวาดวยระเบยบบรหารราชการแผนดน ส าหรบส านกงานต ารวจแหงชาตน น การด าเนนการมอบอ านาจเปนไปตามพระราชบญญตต ารวจแหงชาต พ.ศ. 2547 1.1 อ านาจการใชมาตรการบงคบทางปกครองของส านกงานต ารวจแหงชาต กฎกระทรวงฉบบท 9 (พ.ศ. 2542) ออกตามความในพระราชบญญตวธปฏบตราชการ ทางปกครอง พ.ศ. 253964 อาศยอ านาจตาม มาตรา 6 และมาตรา 57 วรรคสอง แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ไดออกกฎกระทรวงใหอ านาจการใชมาตรการบงคบ ทางปกครองโดยวธการยด อายด และขายทอดตลาดทรพยสนของผอย ใตบงคบของค าส ง ทางปกครอง ดงน ขอ 1 การใชมาตรการบงคบทางปกครองโดยวธการยดหรออายด และขายทอดตลาดทรพยสนของผอยใตบงคบของค าสงทางปกครอง ใหเปนอ านาจของเจาหนาทดงตอไปน (2) อธบดหรอหวหนาสวนราชการทมฐานะเปนกรม ในกรณทผท าค าสงทางปกครอง เปนเจาหนาทในสงกดของกรมหรอสวนราชการทมฐานะเปนกรม แลวแตกรณ ขอ 2 ในกรณท เจาหนาทผมอ านาจตามขอ 1 เปนผท าค าสงทางปกครองใหเจาหนาทดงกลาวแลวแตกรณ เปนผมอ านาจสงยดหรออายดและขายทอดตลาดทรพยสนของผอยในบงคบ ของค าสงทางปกครอง ผบญชาการต ารวจแหงชาตเปนหวหนาสวนราชการทมฐานะเปนกรม มอ านาจการใชมาตรการบงคบทางปกครองโดยวธการยดและอายดและขายทอดตลาดทรพยสนของผอยใตบงคบ ของค าสงทางปกครอง อาศยอ านาจตามมาตรา 14 วรรคสอง และมาตรา 18 (1) แหงพระราชบญญตต ารวจแหงชาต พ.ศ. 2547 ออกระเบยบ ก.ต.ช. วาดวยหลกเกณฑการปฏบตราชการของผบญชาการ ในฐานะเปนอธบดหรอแทนผบญชาการต ารวจแหงชาต พ.ศ. 2551 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2555 กระจายอ านาจไปยงกองบญชาการ โดยมหลกการส าคญคอ ในกรณทมกฎหมาย 64 ประกาศในราชกจจานเบกษา เลม 116 ตอน 5 ก หนา 26 ลงวนท 9 กมภาพนธ 2542

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

80

ระเบยบ ขอบงคบ หรอค าสง หรอมตของคณะรฐมนตรในเรองใดก าหนดใหการด าเนนการใด เปนอ านาจของอธบด หรอผบญชาการต ารวจ ใหผบญชาการมอ านาจเชนวานนในฐานะเปนอธบด หรอแทนผบญชาการต ารวจแหงชาต ในสวนทเกยวกบการปฏบตราชการของกองบญชาการนนๆ โดยจะตองปฏบตตามกฎหมาย กฎ ระเบยบ แนวทางปฏบตท เกยวของ และกฎหมายวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด โดยส านกงานต ารวจแหงชาตไดก าหนดแนวทางปฏบต ประกอบระเบยบ ก.ต.ช. วาดวยหลกเกณฑการปฏบตราชการของผบญชาการ ในฐานะเปนอธบดหรอแทนผบญชาการต ารวจแหงชาต พ.ศ. 2551 เกยวกบการด าเนนการบงคบทางปกครอง ในสวนท 8 แนวทางปฏบตทางคด ดงน ขอ 4 การด าเนนการตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ประกอบกบกฎกระทรวงฉบบท 6 – 9 (พ.ศ. 2542) ออกตามความในพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ใหผบญชาการแตละกองบญชาการมอ านาจพจารณาด าเนนการตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ประกอบกบกฎกระทรวงฉบบท 6 – 9 (พ.ศ. 2542) ออกตามความในพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ในฐานะผบญชาการต ารวจแหงชาตเฉพาะกรณทเกยวของกบเจาหนาทหรอทรพยสนของทางราชการทอยในสงกดของกองบญชาการนนๆ การด าเนนการตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ประกอบกบกฎกระทรวงฉบบท 6 – 9 (พ.ศ. 2542) ออกตามความในพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ผบญชาการแตละกองบญชาการจงมอ านาจในการด าเนนการในฐานะหวหนาหนวยงานของรฐ ในกรณการด าเนนการใชมาตรการบงคบทางปกครองทเกยวของกบเจาหนาทหรอทรพยสนของทางราชการทอยในสงกดของกองบญชาการนนๆ ซงเปนการกระจายอ านาจให ผบญชาการด าเนนการทกขนตอนตามหลกเกณฑทกฎหมายและระเบยบก าหนด 2. การบงคบทางปกครองตามค าสงทก าหนดใหช าระเงน การบงคบทางปกครองตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 แบงเปนสองกรณ คอ การบงคบทางปกครองกรณของค าสงทางปกครองทก าหนดใหช าระเงน และการบงคบทางปกครองกรณของค าสงทางปกครองทก าหนดใหกระท าการหรอละเวนกระท าการ ซงในสวนนจะไดกลาวถงเฉพาะหลกการของการบงคบทางปกครอง ตามค าสงทก าหนดใหช าระเงน ตาม มาตรา 57 วรรคแรก แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตวา “ค าสงทางปกครองทก าหนดใหผใดช าระเงน ถาถงก าหนดแลวไมมการช าระโดยถกตองครบถวน ใหเจาหนาทมหนงสอเตอนใหผนนช าระภายในระยะเวลาทก าหนด แตตองไมนอยกวาเจดวน ถาไมมการปฏบตตามค าเตอน เจาหนาทอาจใชมาตรการบงคบทางปกครอง โดยยดหรออายดทรพยสน ของผนนและขายทอดตลาดเพอช าระเงนใหครบถวน” วธการยด อายดและขายทอดตลาดทรพยสนใหปฏบตตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงโดยอนโลม สวนผมอ านาจสงยดหรออายดหรอขายทอดตลาดใหเปนไปตามทก าหนดในกฎกระทรวง”

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

81

มาตรา 57 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ประกอบดวยเงอนไข 3 ประการ คอ65

1) องคกรเจาหนาทฝายปกครองจะตองออกค าสงทางปกครองก าหนดใหผใดผหนงช าระเงน 2) ก าหนดเวลาใหช าระเงนนนมาถงแลว

3) องคกรเจาหนาทฝายปกครองไดออกหนงสอเตอนใหช าระเงนภายในระยะเวลาทก าหนด โดยระยะเวลาทก าหนดในหนงสอเตอนตองไมนอยกวาเจดวน และก าหนดเวลาดงกลาวไดลวงพนไปโดยไมมการช าระเงน ส าหรบการด าเนนการใชมาตรการในกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท เปนกรณ การบ งคบใชมาตรการบ งคบทางปกครอง ตามค าส งท ก าหนดใหช าระเงนตามมาตรา 57 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ซงมขนตอนและวธการในการด าเนนการ ดงน 2.1 ขนตอนการด าเนนการบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 57 เปนมาตรการบงคบทางปกครองทหนวยงานของรฐมอ านาจด าเนนการในกรณทหนวยงานของรฐออกค าสงใหเจาหนาทชด ใชคาสน ไหมทดแทน ตามมาตรา 12 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละ เมด ของเจาหนาท พ.ศ.2539 โดยใหอ านาจหนวยงานของรฐใชวธการตามทกฎหมายบญญตบงคบกบเจาหนาทกรณทออกค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนแลวเจาหนาทไมชดใชคาสนไหมทดแทน และเปนมาตรการพเศษซงจะตองพจารณาตามมาตรา 55 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการ ทางปกครอง พ.ศ. 2539 ซงก าหนดวาการบงคบทางปกครองไมใชกบเจาหนาทเวนแตจะมกฎหมายก าหนดไวเปนอยางอน แตเนองจากถอวามาตรา 12 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมด ของเจาหนาท พ.ศ.2539 ก าหนดการบงคบทางปกครองไวเปนอยางอน ซงเปนบทบญญตยกเวน จงสามารถน ามาตรการบงคบทางปกครองมาใชบงคบกบเจาหนาทได โดยหนวยงานของรฐตองปฏบตตามขนตอน ดงน 2.1.1 มหนงสอเตอนใหช าระเงนภายในระยะเวลาทก าหนดแตตองไมนอยกวาเจดวน กรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท กอนทหนวยงานของรฐจะด าเนนการ ใชมาตรการบงคบทางปกครอง หนวยงานของรฐตองมหนงสอเตอน ซงถอวาเปนขนตอนส าคญ และเงอนไขทตองปฏบตใหครบถวนกอนใชมาตรการบงคบทางปกครอง ปญหาวา หนวยงานของรฐจะด าเนนการใชมาตรการบงคบทางปกครองกบเจาหนาทแลวแตไมแนใจวามการเตอนใหช าระเงนไวแลวหรอไม ควรด าเนนการใหครบถวนตามขนตอน ของกฎหมายเสยกอน โดยเจาหนาททมหนาทเกยวของจะตองออกหนงสอเตอนไปกอนเพอเกบหลกฐานไวในส านวน ซงจะเปนไปตามทกฎหมายไดก าหนดขนตอนไวอยางครบถวน จงใชมาตรการบงคบทางปกครองกบเจาหนาทรายนนตอไป

65 วรเจตน ภาครตน, กฎหมายปกครองภาคทวไป, พมพครงท 1 (กรงเทพมหานคร: นตราษฎร, 2554), หนา 325-326.

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

82

2.1.2 ใชมาตรการบงคบทางปกครองโดยยดหรออายดทรพยสน กรณมหนงสอแจงเตอนเจาหนาทแลวลวงเลยระยะเวลา เจาหนาทยงไมปฏบต ตามค าเตอน หนวยงานของรฐทออกค าสงใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทนอาจใชมาตรการบงคบทางปกครองโดยยดหรออายดทรพยสน และน าออกขายทอดตลาดเพอช าระเงนใหครบถวน กรณทหนวยงานของรฐอาจใชมาตรการบงคบทางปกครอง เนองจากครบก าหนด ช าระเงนและหนวยงานไดมหนงสอเตอนแลว แตเจาหนาทไมช าระเงนตามค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน มแนวค าวนจฉยของศาลปกครองสงสด ดงน หนวยงำนของรฐมอ ำนำจใชมำตรกำรบงคบทำงปกครองตำมค ำสงใหชดใชคำสนไหมทดแทน ค าสงศาลปกครองสงสด ท 74/2546 การใชมาตรการบงคบทางปกครองไมอยในบงคบของบทบญญตของมาตรา 55 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 เนองจากมาตรา 12 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 เปนบทบญญตทยกเวนบทบญญตดงกลาวในเรองการหามใชมาตรการบงคบทางปกครองกบเจาหนาทดวยกน ดงนน เมอเจาหนาททราบค าสงทางปกครองทก าหนดใหช าระเงนแลว ถาถงก าหนดดงกลาวแลวไมมการช าระโดยถกตองครบถวน และหนวยงานของรฐไดมหนงสอเตอนใหผ นนช าระภายในระยะเวลาทก าหนดแลว แตไมมการปฏบตตามค าเตอนนน หนวยงานของรฐยอมมอ านาจใชมาตรการบงคบทางปกครองโดยยดหรออายดทรพยสนของเจาหนาทผกระท าละเมดออกขายทอดตลาด เพอช าระเงนใหครบถวนไดตามมาตรา 57 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 กรณถอวามบทบญญตกฎหมายก าหนดขนตอนและวธการใหหนวยงานของรฐปฏบต ในการแกไขหรอบรรเทาความเดอดรอนหรอเสยหายไว โดยไมตองฟองคดตอศาลใหมค าบงคบ ตามมาตรา 72 แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 หนวยงานของรฐจงไมมสทธฟองคดตามมาตรา 42 แหงพระราชบญญตฉบบเดยวกน 2.2 วธการในการบงคบทางปกครอง 2.2.1 วธการในการบงคบทางปกครอง พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 57 วรรคสอง บญญตวา “วธการยด อายดและขายทอดตลาดทรพยสนใหปฏบตตามประมวลกฎหมายวธพจารณา ความแพงโดยอนโลม สวนผมอ านาจสงยดหรออายดหรอขายทอดตลาดใหเปนไปตามทก าหนด ในกฎกระทรวง” วธการด าเนนการเพอน าทรพยสนของเจาหนาททไมยนยอมช าระคาสนไหมทดแทน บทบญญตมาตรา 57 วรรคสอง ใหหนวยงานของรฐใชวธการยด อายด และขายทอดตลาดทรพยสนโดยใหปฏบตตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงโดยอนโลม ในสวนของผมอ านาจสงยดหรออายดหรอขายทอดตลาดให เปนไปตามทก าหนดในกฎกระทรวง ซงกฎกระทรวงฉบบท 9 (พ.ศ. 2542) ออกตามความในพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ไดก าหนดอ านาจของผมอ านาจบ งคบทางปกครองดงรายละเอยดไดกลาวไปแลวในขอ 1 ของบทเรยนน ส าหรบวธการนนหนวยงานของรฐทมอ านาจหนาทไดออกระเบยบเพอรองรบ การด าเนนการใชมาตรการบงคบทางปกครอง เพอใหเกดความชดเจนในการปฏบต ส าหรบส านกงานต ารวจแหงชาตไดออกระเบยบส านกงานต ารวจแหงชาต วาดวยการใชมาตรการบงคบทางปกครอง

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

83

โดยการยด หรออายดและขายทอดตลาดทรพยสน ตามมาตรา 57 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 พ.ศ. 2551 โดยอาศยอ านาจตามพระราชบญญตต ารวจแหงชาต พ.ศ. 2547 มาตรา 11(4) 2.2.2 วธการด าเนนการใชมาตรการบงคบทางปกครองตามระเบยบของส านกงานต ารวจแหงชาต ในการใชมาตรการบงคบทางปกครองโดยการยด อายดและขายทอดตลาดทรพยสน ส านกงานต ารวจแหงชาตไดออกระเบยบ วาดวยการใชมาตรการบงคบทางปกครองโดยการยด หรออายด และขายทอดตลาดทรพยสน ตามมาตรา 57 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการ ทางปกครอง พ.ศ. 2539 พ.ศ. 255166 แบงเปน 7 หมวด ซงจะไดน ามาอธบายเฉพาะในหมวด ทก าหนดหลกเกณฑเกยวกบการยด อายด และขายทอดตลาดทรพยสน ไดแก หมวดท 2 การยดทรพยสน หมวดท 3 การอายดทรพยสน และหมวดท4 การขายทอดตลาดทรพยสน โดยจะไดน ามาเฉพาะสวนทก าหนดเกยวกบวธการในการด าเนนการยด อายด และการขายทอดตลาดทรพยสน ในบางสวน มาอธบาย ดงน

1) วธการสบหาหลกทรพยและยดทรพยสน ขอ ๙ การสบหาหลกทรพยหรอทรพยสนของเจาหนาทผตองชดใชเงน ใหด าเนนการ ดงน (๑) ประสานงานกบกรมทดนเพอตรวจสอบหลกทรพยประเภทอสงหารมทรพย ทปรากฏชอของเจาหนาทผตองชดใชเงน ครอบครวของเจาหนาทผตองชดใชเงน และผทเกยวของกบเจาหนาทผตองชดใชเงนเปนผ ถอกรรมสทธหรอมสทธเรยกรองซงอาจยดหรอ อายดและ ขายทอดตลาดเพอช าระหนได โดยใหตรวจสอบตามภมล าเนาเดมทเคยอยอาศย สถานททเคยยาย ไปด ารงต าแหนงหรอท างาน และภมล าเนาปจจบนดวย (๒) ตรวจสอบทรพยสนประเภทสงหารมทรพยของเจาหนาทผตองชดใชเงน เชน รถยนต รถจกรยานยนต เรอ หน หรอหลกประกนการขอใชไฟฟา น าประปา โทรศพท โดยประสานงานกบสวนราชการหรอหนวยงานทจดท าทะเบยนหรอมบญชควบคมสงหารมทรพยดงกลาว (๓) สบหาทรพยสนอนของเจาหนาทผตองชดใชเงนในส านกงาน บาน และทอยอาศยของเจาหนาทผตองชดใชเงน หรอจากครอบครวหรอผทเกยวของซงอาจมทรพยสนของเจาหนาท ผตองชดใชเงนไวในความครอบครอง (๔) ขอความรวมมอจากธนาคารหรอสถาบนการเงนเพอตรวจสอบหลกทรพยหรอบญชเงนฝากในธนาคารหรอสถาบนการเงนนน ๆ (๕) ด าเนนการอนใดเพอการสบหาหลกทรพยหรอทรพยสนของเจาหนาทผตองชดใชเงนเปนไปอยางมประสทธภาพและสมฤทธผล ใหผทไดรบมอบหมายตามวรรคหนงรายงานผลการสบหาหลกทรพยหรอทรพยสน ของเจาหนาทผตองชดใชเงนใหผบญชาการต ารวจแหงชาตทราบทกระยะสามเดอน

66 ประกาศในราชกจจานเบกษา เลม 125 ตอนพเศษ 90 ง หนา 8 ลงวนท 2 มถนายน 2551

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

84

ขอ ๑๘ ในการจะด าเนนการยดทรพยสน เจาพนกงานมอ านาจเทาทมความจ าเปนเพอทจะคนสถานทใดๆ อนเปนของเจาหนาทผตองชดใชเงนหรอไดครอบครองอย เชน บาน ทอยอาศย คลงสนคา โรงงานหรอรานคาขาย เปนตน ทงมอ านาจทจะยดและตรวจสมดบญช เอกสารหรอแผนกระดาษและกระท าการใดๆ ตามสมควรเพอเปดสถานทดงกลาว รวมทงตนรภย ต หรอทเกบของอนๆ แลวรายงานใหผบญชาการต ารวจแหงชาตทราบ ระเบยบของส านกงานต ารวจแหงชาต ไดก าหนดวธการสบหาหลกทรพยเปนแนวทางไวใหหนวยงานในสงกดด าเนนการสบหาหลกทรพย จากหนวยงานราชการทมหนาท ควบคม ทางทะเบยนของทรพยสน และสถาบนการเงน ซงเปนชองทางทจะตรวจพบทรพยสนของเจาหนาท และเมอพบทรพยสนเจาพนกงานทมอ านาจในการยดสามารถเขาไปคนสถานทตามความจ าเปน เพอด าเนนการยดทรพยสนซงเปนของเจาหนาทผตองชดใชเงน เพอน าออกขายทอดตลาดน าเงนมาช าระคาสนไหมทดแทนตามค าสง ในทางปฏบตการสบหาหลกทรพยของเจาหนาทดวยวธการดงกลาวพบทรพยสนของเจาหนาทเพอน าไปสการขายทอดตลาดน าเงนมาชดใชคาสนไหมทดแทนไดจรง 2) วธการอายดทรพยสน

ขอ ๔๗ เจาพนกงานอาจอายดสงหารมทรพยอนมรปรางและอสงหารมทรพย รวมทงสทธทงปวงอนมอยในทรพยเหลานน หรอเงนทบคคลภายนอกจะตองสงมอบ หรอโอน หรอช าระใหแกเจาหนาทผตองชดใชเงน ในการอายดดงกลาวเจาพนกงานมอ านาจทจะยดบรรดาเอกสาร ทงปวงทใหสทธแกเจาหนาทผตองชดใชเงนในอนทจะไดรบสงมอบ หรอรบโอนทรพยสนหรอสทธ หรอไดรบช าระเงนเชนวานน ใหน าความในหมวด ๒ การยดทรพยสน สวนท ๑ วธการยดทรพยสน มาปฏบต กบวธการอายดทรพยสนโดยอนโลม กรณการอายดทรพยสนเจาพนกงานมอ านาจในการอายดทงสงหารมทรพยและอสงหารมทรพย หรอเงนทบคคลภายนอกจะตองสงมอบใหกบผตองชดใชเงน เพอน าไปช าระ คาสนไหมทดแทน โดยเมอสบหาหลกทรพยหรอทรพยสนดงกลาวพบแลว จะตองด าเนนการประสานหนวยงานทเกยวของกบทะเบยนทรพยสนดงกลาว หรอธนาคารเพอแจงใหอายดทรพยสน ในกรณการอายดเงนในธนาคารมปญหาในทางปฏบตเนองจากธนาคารตองรกษาความลบเรองการเงนของลกคา ในกรณธนาคารของรฐบาลอยในบงคบพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. 2540 ธนาคารของเอกชนอยในบงคบพระราชบญญตธรกจสถาบนการเงน พ.ศ. 2551 เมอหนวยราชการขอตรวจสอบขอมลทางการเงนของลกคาธนาคารบางแหงจะอางการรกษาความลบของลกคาตามกฎหมาย ส านกงานต ารวจแหงชาตไดหาแนวทางแกไขโดยมการจดประชมรวมกบสถาบนการเงนหลายแหง เกยวกบการใชมาตรการบงคบทางปกครองในสวนทเกยวของกบสถาบนการเงน ไดขอยตรวมกน 4 ขอ ดงน67 1. เหนชอบใหส านกงานต ารวจแหงชาต ออกค าสงอายด ตามอ านาจทบญญตไวในมาตรา 57 แหงพระราชวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 แทนขอความวา “ขอความ

67 นยดา เปลงประพนธ, เลขานการทประชมการใชมาตรการบงคบทางปกครองในสวนทเกยวของกบสถาบนการเงน ของส านกงานต ารวจแหงชาต(22 เมษายน 2558), สมภาษณ, 24 มถนายน 2559

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

85

รวมมอในการตรวจสอบ” และธนาคารจะมค าตอบแจงกลบเปน 2 แนวทาง คออายดให หรอไมมขอมลใหอายด 2. ธนาคารขอใหส านกงานต ารวจแหงชาต สงเอกสารทเกยวของ เชน ค าสงเรยกใหช าระคาสนไหมทดแทน ทะเบยนราษฎร ค าสงตงคณะกรรมการสบทรพย ยด และอายดทรพย แนบไปพรอมกบหนงสอแจงค าสงอายด 3. ขอใหหนวยงานทขออายดระบอ านาจตามขอกฎหมายใหชดเจน เพอธนาคาร จะไดน าขอมลไปชแจงกบลกคาของธนาคาร 4. ใหหนวยงานทขออายดระบจ านวนเงนทตองการอายด และในกรณมการอายดเงนหรอยดทรพยสนอนใดเพยงพอแลว ใหรบด าเนนการถอนการอายดไปยงธนาคาร

3) การขายทอดตลาดทรพยสน เมอมการยดทรพยสนมาแลว การขายทอดตลาดเปนขนตอนสดทายในการใชมาตรการบงคบทางปกครองเพอใหไดรบเงนมาช าระคาสนไหมทดแทน ตามระเบยบของส านกงานต ารวจแหงชาตไดก าหนดขนตอน วธการ และรายละเอยดในการด าเนนการไวแลว แตในทางปฏบต พบปญหาบางประการในการขายทอดตลาดทไมมระบไวในระเบยบของส านกงานต ารวจแหงชาต ไดแก กรณทขายทอดตลาดไปแลวไมมผเขาสราคาตามราคาประเมนตงตนของคณะกรรมการจดการขายทอดตลาด และการขายทอดตลาดครงหลงกยงไมมผเขาสราคา ปญหาวาการขายครงตอไป จะก าหนดราคาประเมนตงตนอยางไร กรณดงกลาวเมอพจารณากฎหมายและระเบยบทเกยวของ เหนวา อาจน ากฎกระทรวงซงออกโดยอาศยประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงและประกาศ ของคณะกรรมการทรองรบกฎกระทรวงมาประกอบการขายทอดตลาด มาบงคบใช เนองจากตามมาตรา 57 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตใหน าประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาบงคบใชโดยอนโลมกบการใชมาตรการบงคบทางปกครองโดยการยด อายด และขายทอดตลาดทรพยสน กฎกระทรวงก าหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการขายทอดตลาด พ.ศ. 255968 อาศยอ านาจตามมาตรา 5(2) แหงพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง พทธศกราช 2477 และทแกไขเพมเตม ประกอบกบมาตรา 308 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง โดยคณะกรรมการก าหนดหลกเกณฑในการก าหนดราคาเรมตนและราคาทสมควรขาย ในการขายทอดตลาด ไดประกาศหลกเกณฑ เรองหลกเกณฑในการก าหนดราคาเรมตนและราคา ทสมควรขายในการขายทอดตลาด69 ไวเปนแนวทางเกยวกบการก าหนดราคาเรมตนส าหรบการขายทอดตลาดแตละครง ดงน ขอ 4 การขายทอดตลาดอสงหารมทรพยโดยปลอดจ านอง หรอปลอดภาระผกพนในทางจ านอง ใหเจาพนกงานบงคบคดก าหนดราคาเรมตนส าหรบการขายทอดตลาดแตละครง ดงน

68 ประกาศในราชกจจานเบกษา เลม 133 ตอนท 4 ก หนา 6 ลงวนท 13 มกราคม 2559 69 ประกาศในราชกจจานเบกษา เลม 133 ตอนพเศษ 65 ง หนา 32 ลงวนท 17 มนาคม 2559

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

86

(1) ในการขายทอดตลาดครงทหนง ใหเจาพนกงานบงคบคด ก าหนดราคาเรมตน ตามราคาประเมนในขอ 3 โดยปดตวเลขทเปนเศษขนเปนเรอนหมน (2) ในการขายทอดตลาดครงทสอง หากการขายทอดตลาดครงทหนง เจาพนกงานบงคบคดไดงดการขายทอดตลาดไวเนองจากไมมผเขาสราคา ใหเจาพนกงานบงคบคดก าหนดราคาเรมตนเปนจ านวนรอยละเกาสบของราคาประเมนในขอ 3 โดยปดตวเลขทเปนเศษขนเปนเรอนหมน (3) ในการขายทอดตลาดครงทสาม หากการขายทอดตลาดครงทสอง เจาพนกงานบงคบคดไดงดการขายทอดตลาดไวเนองจากไมมผเขาสราคา ใหเจาพนกงานบงคบคดก าหนดราคาเรมตนเปนจ านวนรอยละแปดสบของราคาประเมนในขอ 3 โดยปดตวเลขทเปนเศษขนเปนเรอนหมน (4) ในการขายทอดตลาดครงทส เปนตนไป หากการขายทอดตลาดครงทสาม เจาพนกงานบงคบคดไดงดการขายทอดตลาดไวเนองจากไมมผเขาสราคา ใหเจาพนกงานบงคบคดก าหนดราคาเรมตนเปนจ านวนรอยละเจดสบของราคาประเมนในขอ 3 โดยปดตวเลขทเปนเศษขนเปนเรอนหมน เหนไดวา หลกเกณฑในการก าหนดราคาเรมตนและราคาทสมควรขายในการขายทอดตลาด ไดก าหนดสดสวนของการก าหนดราคาเรมตนลดลงเปนจ านวนรอยละของราคาประเมนอยางเหมาะสม ซงจะเปนการแกไขปญหาในการขายทอดตลาดกรณทไมมผเขาสราคา ซงท าใหหนวยงานของรฐมโอกาสขายทอดตลาดทรพยสนดงกลาวออกไปไดมากยงขน เนองจากในแตละครงทไมมผเขาสราคา หนวยงานของรฐสามารถลดราคาเรมตนในการขายทอดตลาดครงตอไปลงได 2.3 ระยะเวลาในการบงคบทางปกครอง

กรณการใชมาตรการบงคบทางปกครอง ตามมาตรา 57 แหงพระราชวธปฏบตราชการ ทางปกครอง พ.ศ. 2539 ไมปรากฎวามบทบญญตใดของพระราชบญญตนก าหนดระยะเวลาในการบงคบทางปกครองไวแตอยางใด ทงน ในการใชมาตรการบงคบทางปกครองกรณความรบผด ทางละเมดของเจาหนาทมคณะกรรมการวธปฏบตราชการทางปกครอง ไดตอบขอหารอเปนแนวทางไว ดงน

ใหน ำอำยควำมกำรบงคบคดตำมมำตรำ 271 มำใชก ำหนดอำยควำมในกำรบงคบ ทำงปกครอง

บนทกคณะกรรมการวธปฏบตราชการทางปกครอง เรองเสรจท 655/2546 เรอง วธการยด การอายด และการขายทอดตลาดทรพยสน ตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ใหความเหนวา เมอมาตรา 57 วรรคสอง แหงพระราชวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ใหน าวธการยด การอายด และการขายทอดตลาดทรพยสนตามประมวลกฎหมาย วธพจารณาความแพงมาปฏบตโดยอนโลม ดงนน อายความในการบงคบทางปกครอง จงควรทจะน าอายความการบงคบคด ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 271 มาใชบงคบ โดยอนโลมเชนกน กลาวคอ จะตองด าเนนการบงคบใหเสรจสนภายในสบปนบแตวนทหนวยงาน ของรฐออกค าส งให เจาหนาท ชดใชเงน ซ งกรณดงกลาวได เคยมความเหนคณะกรรมการ วธปฏบตราชการทางปกครองวนจฉยไวแลวในเรองเสรจท 494/2545

บนทกคณะกรรมการวธปฏบตราชการทางปกครอง เรองเสรจท 494/2545 เรอง ส านกงานการปฏรปท ดน เพ อเกษตรกรรมหารอ ขอกฎหมายเกยวกบมาตรการบ งคบทางปกครอง

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

87

ใหความเหนวา การยด การอายด และการขายทอดตลาด จะตองด าเนนการภายในอายความ 1 ป หรอไม อยางไร เหนวาอายความตามทบญญตไวในมาตรา 10 แหงพระราชบญญตความรบผด ทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 นน เปนอายความการใชสทธเรยกรอง ซงกระท าได 2 วธ คอ 1. การฟองคดตอศาล และ 2. การออกค าสงใหชดใชเงนตามมาตรา 12 แหงพระราชบญญตดงกลาว สวนการใชมาตรการบงคบทางปกครองนน เปนมาตรการตอจากการใชสทธเรยกรองดวยวธการ ออกค าสง ซงอาจเปรยบเทยบไดกบการบงคบคดในทางแพง (ดงจะเหนไดวา มาตรา 57 วรรคสอง แหงพระราชวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตใหน าวธการยด การอายด และการขายทอดตลาด ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาใชบงคบโดยอนโลม) กลาวคอ หากไดมการออกค าสงใหช าระเงนภายในอายความตามมาตรา 10 แลว กสามารถใชมาตรการบงคบทางปกครองไดโดยไมตองค านงถงอายความในการออกค าสง ทงน ในท านองเดยวกนกบกรณทมการฟองคดตอศาลภายในอายความการฟองคด ตอมา แมจะพนอายความฟองคดแตกยงสามารถบงคบคดได ซงในทางแพงนนไดมการก าหนดระยะเวลาในการบงคบคดไวเปนสบป ตามมาตรา 271 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง แตในสวนของการใชมาตรการบงคบทางปกครองไมไดมการก าหนดไว เนองจากการใชมาตรการบงคบทางปกครอง มเจตนารมณเพอใหค าสงทางปกครอง ทออกมาสามารถบงคบใชไดอยางมประสทธภาพ ซงโดยสภาพแลวจะตองใชบงคบดวยความรวดเรว โดยค านงถงบรการสาธารณะหรอประโยชนของมหาชนเปนหลก ดงนน จงมไดมการก าหนด เรองระยะเวลาไว หากแตก าหนดเงอนไขในการใชวา จะตองใชเพยงเทาทจ าเปนเพอใหบรรลตามวตถประสงคของค าสงทางปกครอง โดยกระทบกระเทอนผอยในบงคบของค าสงใหนอยทสด ทงน ตาม มาตรา 56 แหงพระราชวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 อยางไรกด การทมาตรการบงคบทางปกครองไมมอายความจะกอใหเกดภาระแกประชาชนมากเกนไปได เพราะจะตองถกใชมาตรการบงคบตลอดไปไดจนไมมจดสนสด ดงนนเมอพจารณามาตรา 57 วรรคสอง แหงพระราชวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ทใหน าวธการยด การอายด และการขายทอดตลาดทรพยสนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาปฏบตโดยอนโลม จงเหนวาควรทจะน าอายความการบงคบคดตามมาตรา 271 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาใชบงคบกบการบงคบทางปกครองโดยอนโลมเชนกน คอจะตองด าเนนการบงคบใหเสรจสนภายในสบปนบแตวนทหนวยงานของรฐออกค าสงใหเจาหนาทชดใชเงน

การน าอายความการบงคบคดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 271 มาใชบงคบกบการบงคบทางปกครองโดยอนโลม ตามความเหนของคณะกรรมการวธปฏบตราชการ ทางปกครองนน เปนขอยตในการปฏบตของหนวยงานของรฐในการบงคบทางปกครอง ดงนน การใชมาตรการบงคบทางปกครองกรณทเจาหนาทไมยนยอมช าระเงนตามค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนในทกกรณจงตองด าเนนการใหเสรจสนภายในระยะเวลาสบป ซงหนวยงานของรฐจะตองพงระมดระวงตรวจสอบ และเมอใกลครบก าหนดระยะเวลาการบงคบทางปกครองตองด าเนนการเกยวกบการสบหาทรพยสน อยางจรงจงและมความถทมากขน และตรวจสอบจ านวนเงนคาสนไหมทดแทนพรอมดอกเบยผดนดวาอยในหลกเกณฑทสามารถฟองคดลมละลายไดหรอไม

กรณจ านวนเงนคาสนไหมทดแทนสามารถฟองคดลมละลาย ตามพระราชบญญตลมละลาย พ.ศ. 2483 ใหหนวยงานของรฐพจารณาตาม ขอ 27 แหงระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยหลกเกณฑ

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

88

การปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 วามเหตทจะหนวยงานของรฐจะสงเรองใหพนกงานอยการด าเนนคดลมละลายหรอไม 2.4 การขอทเลาการบงคบทางปกครอง พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา ๕๖ วรรคแรก บญญตวา “เจาหนาทผท าค าสงทางปกครองมอ านาจทจะพจารณาใชมาตรการบงคบทางปกครองเพอใหเปนไปตามค าสงของตนไดตามบทบญญตในสวนน เวนแตจะมการสงใหทเลาการบงคบไวกอนโดยเจาหนาทผท าค าสงนนเอง ผมอ านาจพจารณาค าอทธรณหรอผมอ านาจพจารณาวนจฉยความถกตองของค าสงทางปกครองดงกลาว”

การขอทเลาการบงคบทางปกครองตามทบญญตไวใน มาตรา 56 วรรคแรก แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 นน ผมอ านาจในการพจารณาสงใหทเลาการบงคบหรอไม คอ เจาหนาทผท าค าสง ผมอ านาจพจารณาค าอทธรณ และศาลปกครองทวนจฉยคด ซงบทบญญตตามพระราชบญญตนไมไดก าหนดขนตอนและระยะเวลาในการขอทเลาการบงคบทางปกครองไว กรณการใชมาตรการบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท มคณะกรรมการวธปฏบตราชการทางปกครองไดตอบขอหารอเปนแนวทางไว ดงน เมอศำลมค ำสงเกยวกบกำรขอทเลำกำรบงคบตำมค ำสงทำงปกครองของเจำหนำทผกระท ำละเมดแลว ค ำสงเปนทสด บนทกคณะกรรมการวธปฏบตราชการทางปกครอง เรองเสรจท 211/2549 เรอง การมค าสงทเลาการบงคบตามค าสงทางปกครอง มความเหนวา ค าสงทางปกครองยอมผกพนคกรณทจะตองปฏบตตามนบแตวนทศาลปกครองไดมค าสง เมอศาลปกครองไดมค าสงเกยวกบการขอทเลาการบงคบตามค าสงทางปกครองแลว ค าสงดงกลาวยอมมผลผกพนคกรณ เจาหนาทผมอ านาจพจารณาค าขอทเลาการบงคบตามค าสงทางปกครองจงตองพจารณาค าขอใหเปนไปตามแนวทางเดยวกนกบค าสงของศาลปกครองดวย โดยอาจแยกพจารณาไดเปน 2 กรณ คอ (1) กรณศาลปกครองเชยงใหม เมอศาลปกครองเชยงใหมมค าสงยกค าขอทเลาการบงคบ ของเจาหนาทผกระท าละเมดทงหารายแลว และค าสงยกค าขอทเลาการบงคบตามค าสงทางปกครองถอเปนทสด เทศบาลเมองอตรดตถจงตองพจารณาไมอนญาตใหทเลาการบงคบตามค าสงทางปกครอง แกเจาหนาทผกระท าละเมด เมอปรากฎขอเทจจรงวา เทศบาลเมองอตรดตถไดมค าสงใหทเลา การบงคบตามค าสงทางปกครองแกเจาหนาทผกระท าละเมด จงเปนกรณทเทศบาลเมองอตรดตถมค าสงแตกตางไปจากค าสงของศาลปกครอง ดงนน เทศบาลเมองอตรดตถตองด าเนนการเพกถอนค าสง ทขดแยงกบค าสงศาลปกครองเชยงใหมตอไป (2) กรณของศาลปกครองพษณโลก เมอศาลปกครองพษณโลกมค าสงใหทเลาการบงคบ ตามค าสงทางปกครองแกเจาหนาทผกระท าละเมดรายนาย ป. แลว เทศบาลเมองอตรดตถตองปฏบตตามค าสงทเลาการบงคบตามค าสงทางปกครองของศาลปกครองพษณโลก ในการทเลาการบงคบตามค าสงทางปกครองนน เหนวา ตามแนวการตอบขอหารอ ของคณะกรรมการวธปฏบตราชการทางปกครอง หนวยงานของรฐมขอจ ากดในการพจารณาทเลา การบงคบทางปกครองหากศาลปกครองไดมค าสงเกยวกบการทเลาการบงคบตามค าสงทางปกครองไวกอน เชน กรณทเจาหนาทขอทเลาการบงคบตามค าสงทางปกครองแลว ศาลปกครองมค าสง

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

89

ยกค าขอทเลาการบงคบ ซงหนวยงานของรฐตองมค าสงใหเปนไปในแนวทางเดยวกน โดยหนวยงานไมอาจทเลาการบงคบไดเชนเดยวกน แตมประเดนทนาสนใจวา หากศาลปกครองมค าสงยกค าขอท เลาการบงคบในคดดงกลาว ตอมาไดม ค าพพากษาศาลปกครองชนตนให เพกถอนค าส ง ของหนวยงานของรฐและหนวยงานของรฐใชสทธอทธรณ ซงหนวยงานของรฐตองพจารณา กอนด าเนนการใชมาตรการบงคบทางปกครองในขณะรอผลการพจารณาของศาลปกครองสงสด เนองจากตามมาตรา 70 วรรคสอง แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 บญญตวา ในกรณทเปนค าพพากษาของศาลปกครองชนตน ใหรอการปฏบตตามค าบงคบไวจนกวาจะพนระยะเวลาการอทธรณ หรอในกรณทมการอทธรณใหรอการบงคบคดไวจนกวาคดจะถงทสด ดงนน การบงคบทางปกครองในกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท ตามค าสงทใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทน หนวยงานของรฐจงบงคบทางปกครองตามค าสง ใหชดใชคาสนไหมทดแทนไดตอไปไดอกจนกวาจะมค าพพากษาของศาลปกครองสงสด ระหวางทรอค าพพากษาศาลปกครองสงสด หากหนวยงานของรฐจะใชมาตรการบงคบ ทางปกครองกบทรพยสนของเจาหนาทดงกลาวกจะอาจจะเกดความเสยหายกบหนวยงานของรฐมากกวาประโยชนทจะไดรบจากการใชมาตรการบงคบทางปกครอง เนองจากศาลปกครองชนตน มค าพพากษาเพกถอนค าสงกยอมมแนวโนมวาศาลปกครองสงสดจะวนจฉยไปในแนวทางเดยวกน เมอเจาหนาททเกยวของกบค าสงไดขอทเลาการบงคบ แตหนวยงานของรฐไมอาจทเลาการบงคบได จงเปนประเดนปญหาท หนวยงานของรฐตองพจารณาวาจะใชมาตรการบงคบทางปกครอง กบเจาหนาทรายดงกลาวในระหวางระยะเวลาทรอค าพพากษาศาลปกครองสงสดหรอไม ส าหรบแนวทางการแกไขปญหาหนวยงานของรฐอาจใชวธการชะลอการบงคบทางปกครองไวกอน จนกวาศาลปกครองสงสดจะมพพากษาในคดดงกลาว ซงตองพจารณาประกอบกบระยะเวลาสนสดในการบงคบทางปกครองสบป นบแตหนวยงานของรฐออกค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน โดยไมใหเกนก าหนดระยะเวลาดงกลาวดวย

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

90

บทท 5 การอทธรณและการฟองคดตอศาล

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

91

แผนการสอนประจ าบท บทท 5 การอทธรณและการฟองคดตอศาล 1. การอทธรณค าสงทางปกครองตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 2. การฟองคดกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท แนวคด การฟองคดตอศาลปกครอง ในกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท เพอใหเพกถอนค าสงเรยกใหเจาหนาทช าระคาสนไหมทดแทน เปนขนตอนของกฎหมายในการตรวจสอบการใชอ านาจของฝายปกครอง โดยการฟองคดตอศาลปกครองมหลกเกณฑเรองการใชสทธอทธรณตามทกฎหมายก าหนดขนตอนไว ซงเจาหนาททไมพอใจค าสงตองด าเนนการตามขนตอนดงกลาวภายในระยะเวลาเสยกอนจงจะมสทธน าคดขนสการพจารณาพพากษาของศาล วตถประสงค อธบายขนตอนและระยะเวลาการฟองคดตอศาลปกครอง เกยวกบการเพกถอนค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน และเรองอนๆ ทเกยวของกบค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน วธการสอน

1. ใชกรณศกษา 2. การบรรยายประกอบ Powerpoint 3. การถามตอบของผเรยนในระหวางการเรยนการสอน 4. การตอบค าถามกจกรรม

กจกรรมประจ าบท 1. ค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนกรณละเมดทไมไดออกโดยรฐมนตร หากเจาหนาททไดรบค าสงไมพอใจค าสงดงกลาว ตองด าเนนการตามขนตอนของกฎหมายอยางไร ใหอธบาย 2. กรณเจาหนาทถงแกกรรมภายหลงหนวยงานของรฐออกค าสงใหเจาหนาทรายดงกลาวชดใชคาสนไหมทดแทนจากเหตละเมด หนวยงานจะตองด าเนนการอยางไร ใหอธบาย สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอน 2. Powerpoint 3. กฎหมายและระเบยบทเกยวของ

การวดผลประเมนผล ผลคะแนนการสอบ

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

92

บทท 5 การอทธรณและฟองคดตอศาล

1. การอทธรณค าสงทางปกครองตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 1.1 ผมสทธอทธรณและผรบอทธรณค าสงทางปกครอง พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 44 วรรคแรก บญญตวา “ภายใตบงคบมาตรา ๔๘ ในกรณทค าสงทางปกครองใดไมไดออกโดยรฐมนตร และไมมกฎหมายก าหนดขนตอนอทธรณภายในฝายปกครองเปนการเฉพาะ ใหคกรณอทธรณค าสงทางปกครองนน โดยยนตอเจาหนาทผท าค าสงทางปกครองภายในสบหาวนนบแตวนทตนไดรบแจงค าสงดงกลาว” ผมสทธยนอทธรณค าสงทางปกครอง คอ คกรณ ซงไดแกผทเขามาในกระบวนการพจารณาทางปกครองทกคน ไดแก ผยนค าขอ ผคดคานค าขอ ผอยในบงคบหรอจะอยในบงคบของค าสงทางปกครอง และผทไดเขามาในกระบวนพจารณาทางปกครองอนๆ ส าหรบบคคลภายนอกทมไดเขามาในกระบวนการพจารณาทางปกครองจะอทธรณไมไดแตสามารถโตแยงค าส งทางปกครองตอองคกรวนจฉยคดปกครองไดโดยตรง โดยคกรณตองอทธรณค าสงทางปกครองตอเจาหนาทผออกค าสงทางปกครองทระบชอและต าแหนงในค าสงทางปกครองนน เพราะบคคลดงกลาวทราบเรองและทบทวนค าสงทางปกครองของตนเองไดดทสด70 ส าหรบการอทธรณค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน ตามพระราชบญญตความรบผด ทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ผมสทธอทธรณไดแก เจาหนาทผจะตองชดใชคาสนไหมทดแทนตามค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน โดยเจาหนาทสามารถยนอทธรณตอหวหนาหนวยงานของรฐทไดระบชอและต าแหนงในค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนดงกลาว

1.2 ก าหนดเวลาและรปแบบในการอทธรณค าสงทางปกครอง กรณค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนทไมไดออกโดยรฐมนตร มาตรา 44 วรรคแรก แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ก าหนดใหคกรณอทธรณค าสง ทางปกครอง โดยยนตอเจาหนาทผท าค าสงทางปกครองภายในสบหาวนนบแตวนทตนไดรบแจงค าสง แตถาค าสงทางปกครองไมไดระบกรณทอาจอทธรณหรอโตแยง การยนค าอทธรณหรอค าโตแยง และระยะเวลาส าหรบการอทธรณหรอการโตแยง ไวตามมาตรา 40 วรรคแรก71 ซงบญญตวาระยะเวลาการอทธรณจะเรมนบใหมวนทไดรบแจงหลกเกณฑเรองอทธรณ แตถาไมมการแจงใหม

70 ชาญชย แสวงศกด, เรองเดม, หนา 289. 71 พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา ๔๐ ค าสงทางปกครองทอาจอทธรณหรอโตแยงตอไปไดใหระบกรณทอาจอทธรณหรอโตแยง การยนค าอทธรณหรอค าโตแยง และระยะเวลาส าหรบการอทธรณหรอการโตแยงดงกลาวไวดวย

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

93

และระยะเวลาดงกลาวมระยะเวลาสนกวาหนงป ใหขยายเปนหนงปนบแตวนทไดรบค าสงทางปกครอง ตามมาตรา 40 วรรคสอง72 ส าหรบรปแบบของค าอทธรณ มาตรา 44 วรรคสอง แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการ ทางปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตวา “ค าอทธรณตองท าเปนหนงสอโดยระบขอโตแยงและขอเทจจรง หรอขอกฎหมายทอางองประกอบดวย” การก าหนดรปแบบค าอทธรณประกอบดวยสามสวน ดงน

1) ค าอทธรณตองท าเปนหนงสอ 2) ระบขอโตแยงทไมเหนดวยกบค าสงทางปกครอง 3) ระบขอเทจจรงหรอขอกฎหมายทอางองเพอสนบสนน

การอทธรณค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน ตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมด ของเจาหนาท พ.ศ. 2539 จงตองยนตอหวหนาหนวยงานของรฐผออกค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนภายในสบหาวนนบแตวนทตนไดรบแจงค าสง และหากกรณหนวยงานของรฐไมไดแจงสทธอทธรณและระยะเวลาการอทธรณตามค าสง ระยะเวลาการอทธรณจะเรมนบใหมนบแตวนทไดรบแจงสทธดงกลาว แตถาไมมการแจงสทธอทธรณใหขยายระยะเวลาการอทธรณค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนเปนหนงปนบแตวนทไดรบค าสง 1.3 การพจารณาอทธรณ พระราชบ ญญต วธ ปฏบ ต ราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา ๔๕ บญญตวา “ใหเจาหนาทตามมาตรา ๔๔ วรรคหนง พจารณาค าอทธรณและแจงผอทธรณโดยไมชกชา แตตองไมเกนสามสบวนนบแตวนทไดรบอทธรณ ในกรณทเหนดวยกบค าอทธรณไมวาทงหมดหรอบางสวน กใหด าเนนการเปลยนแปลงค าสงทางปกครองตามความเหนของตนภายในก าหนดเวลาดงกลาวดวย ถาเจาหนาทตามมาตรา ๔๔ วรรคหนง ไมเหนดวยกบค าอทธรณไมวาทงหมดหรอบางสวน กใหเรงรายงานความเหนพรอมเหตผลไปยงผมอ านาจพจารณาค าอทธรณภายในก าหนดเวลา ตามวรรคหนง ใหผมอ านาจพจารณาค าอทธรณพจารณาใหแลวเสรจภายในสามสบวนนบแตวนทตนไดรบรายงาน ถามเหตจ าเปนไมอาจพจารณาใหแลวเสรจภายในระยะเวลาดงกลาว ใหผมอ านาจพจารณาอทธรณมหนงสอแจงใหผอทธรณทราบกอนครบก าหนดเวลาดงกลาว ในการน ใหขยายระยะเวลาพจารณาอทธรณออกไปไดไมเกนสามสบวนนบแตวนทครบก าหนดเวลาดงกลาว เจาหนาทผใดจะเปนผมอ านาจพจารณาอทธรณตามวรรคสองใหเปนไปตามทก าหนด ในกฎกระทรวง” การพจารณาอทธรณค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน ตามพระราชบญญตความรบผด ทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 เจาหนาทผทจะตองชดใชคาสนไหมทดแทนอทธรณไปยงหวหนา

72 พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 40 วรรคสอง ในกรณทมการฝาฝนบทบญญตตามวรรคหนง ใหระยะเวลาส าหรบการอทธรณหรอการโตแยง เรมนบใหมตงแตวนทไดรบแจงหลกเกณฑตามวรรคหนง แตถาไมมการแจงใหมและระยะเวลาดงกลาวมระยะเวลาสนกวาหนงป ใหขยายเปนหนงปนบแตวนทไดรบค าสงทางปกครอง

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

94

หนวยงานของรฐผออกค าสงดงกลาวเปนการใหอ านาจหวหนาหนวยงานของรฐพจารณาทบทวนค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนของตนเอง โดยหวหนาหนวยงานของรฐมอ านาจพจารณาทบทวนค าสง ทางปกครองไดไมวาจะเปนปญหาขอเทจจรง ขอกฎหมาย หรอความเหมาะสมของการท าค าสง ทางปกครอง และอาจมค าสงเพกถอนค าสงทางปกครองเดมหรอเปลยนแปลงค าสงนนไปในทางใดตามมาตรา 46 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 253973 ซงในกรณทเหนดวยกบค าอทธรณไมวาทงหมดหรอบางสวนกใหด าเนนการเปลยนแปลงค าสง ดงกลาว ถาไมเหนดวย กบค าอทธรณไมวาทงหมดหรอบางสวนกใหเรงรายงานความเหนพรอมเหตผลไปยงผมอ านาจพจารณาค าอทธรณ ซงทงสองกรณหวหนาหนวยงานของรฐตองด าเนนการใหเสรจสนภายในระยะเวลาสามสบวนนบแตวนทไดรบค าอทธรณ ส าหรบผมอ านาจพจารณาอทธรณ กฎกระทรวงฉบบท 4 (พ.ศ. 2540) ออกตามความ ในพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 253974 ก าหนดผมอ านาจพจารณาอทธรณตามมาตรา 45 วรรคสามไวดงน ขอ 2 การพจารณาอทธรณค าสงทางปกครองในกรณทเจาหนาทผท าค าสงไมเหนดวย กบค าอทธรณ ใหเปนอ านาจของเจาหนาท ดงตอไปน (5) นายกรฐมนตรหรอรฐมนตร แลวแตกรณ ในกรณทผท าค าสงทางปกครองเปนห วหนาสวนราชการทขนตรงตอนายกรฐมนตรหรอรฐมนตร หรอเปนผด ารงต าแหนงปลดกระทรวงหรอ ปลดทบวง การพจารณาอทธรณในสวนของส านกงานต ารวจแหงชาต ผมอ านาจในระดบสงขนไป ในสายงานการบงคบบญชาคอ นายกรฐมนตร ดงนน เมอไมเหนดวยกบค าอทธรณผบญชาการต ารวจแหงชาตตองรายงานความเหนพรอมเหตผลไปยงนายกรฐมนตร ซงนายกรฐมนตรตองพจารณา ค าอทธรณใหแลวเสรจภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบรายงาน ถามเหตจ าเปนไมอาจพจารณา ใหแลวเสรจภายในระยะเวลา ใหมหนงสอแจงใหผอทธรณทราบกอนครบก าหนดเวลาดงกลาว และใหขยายระยะเวลาพจารณาอทธรณออกไปไดไมเกนสามสบวนนบแตวนทครบก าหนดเวลา สวนขอบเขตของการพจารณาอทธรณ ผพจารณาอทธรณมอ านาจพจารณาทบทวนค าสงทางปกครองได ไมวาจะเปนปญหาขอเทจจรง ขอกฎหมาย หรอความเหมาะสมของการท าค าสงทางปกครอง และอาจมค าสงเพ กถอนค าส งทางปกครองเด มหรอ เป ล ยนแปลงค าส งน น ไป ในทางใด ตามมาตรา 46 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 เชนเดยวกบขอบเขตการพจารณา ค าอทธรณของผออกค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน

73 พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา ๔๖ ในการพจารณาอทธรณ ใหเจาหนาทพจารณาทบทวนค าสงทางปกครองไดไมวาจะเปนปญหาขอเทจจรง ขอกฎหมาย หรอความเหมาะสมของการท าค าสงทางปกครอง และอาจมค าสงเพกถอนค าสงทางปกครองเดมหรอเปลยนแปลงค าสงนนไปในทางใด ทงน ไมวาจะเปนการเพมภาระหรอลดภาระหรอใชดลพนจแทนในเรองความเหมาะสมของการท าค าสงทางปกครองหรอมขอก าหนดเปนเงอนไขอยางไรกได 74 ประกาศในราชกจจานเบกษา เลม 114 ตอน 17 ก หนา 34 ลงวนท 22 พฤษภาคม 2540

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

95

ปญหากรณเจาหนาทไมไดใชสทธอทธรณใหทนภายในก าหนดระยะเวลาทกฎหมายก าหนดจะมผลอยางไร การทเจาหนาทไดรบค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนแลว ไมไดอทธรณตอหนวยงานของรฐทออกค าสงภายในระยะเวลาสบหาวนตามทกฎหมายก าหนดไว หากไปใชสทธฟองคดตอศาลกรณดงกลาวศาลปกครองจะมค าสงไมรบค าฟองและจ าหนายคด ดวยเหตผลวาผฟองคดไมไดด าเนนการตามขนตอนของ มาตรา 44 วรรคแรก แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 ทจะตองอทธรณตอหนวยงานของรฐทออกค าสงภายในระยะเวลาทกฎหมายก าหนดเสยกอน จงเปนขอพงระวงของเจาหนาททไดรบค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนทจะตองด าเนนการอทธรณใหทนภายในระยะเวลาทกฎหมายก าหนดไวดวย 2. การฟองคดกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท การฟองคดตอศาลในกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท มลกษณะคดทจะกลาว ในบทน 5 เรอง ไดแก การฟองคดใหเพกถอนค าสง เรยกใหเจาหนาทช าระคาสนไหมทดแทน ซงถอเปนสวนส าคญทสบเนองจากการใชสทธอทธรณของผตองชดใชเงนตามค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน นอกจากนนจะไดกลาวถงการฟองคดอนๆ ทมความเกยวของ ดงตอไปน

2.1 การฟองคดใหเพกถอนค าสงเรยกใหเจาหนาทช าระคาสนไหมทดแทน เจาหนาทของรฐทไดรบค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนมสทธฟองคดตอศาลปกครอง หากไมเหนดวยกบค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน ไมวาจะเปนกรณเหนวาตนเองไมไดกระท าละเมดโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง หรอไมเหนดวยกบจ านวนเงนคาสนไหมทดแทนกตาม แมเจาหนาทรายนนจะยนยอมช าระเงนตามค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนไปแลว เนองจากการช าระเงนตามค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนหรอไมนนไมเปนเงอนไขทเกยวของกบการฟองคด ใหเพกถอนค าสง การช าระเงนคาสนไหมทดแทนเปนการปฏบตตามค าสงของหนวยงานของรฐ แตหากไมไดเหนดวยกบค าสงกยงมสทธด าเนนการทางศาลปกครองอกดวย แตการช าระเงนไปกอน กเปนวธการทจะบรรเทาความเสยหายของทงฝายหนวยงานของรฐและเจาหนาทลง คอหนวยงาน ของรฐกไมตองด าเนนการใชมาตรการบงคบทางปกครองในระหวางทรอค าพพากษาของศาล ส าหรบเจาหนาทกจะชวยลดภาระเกยวกบดอกเบยผดนด หากภายหลงฟองศาลปกครองแลวแพคด เจาหนาทจะตองช าระเงนตามค าสงและดอกเบยผดนดตงแตวนทผดนดจนกวาจะช าระเงนตามค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน ซงการฟองคดจะมระยะเวลาทยาวนานกวาจะทราบผลทางคดดงกลาว พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 9 วรรคแรก (1) บญญตวา “ศาลปกครองมอ านาจพจารณาพพากษาหรอมค าสงในเรองดงตอไปน (1) คดพพาทเกยวกบการทหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐ กระท าการ โดยไมชอบดวยกฎหมายไมวาจะเปนการออกกฎ ค าสงหรอการกระท าอนใดเนองจากกระท าโดยไมมอ านาจหรอนอกเหนออ านาจหนาทหรอไมถกตองตามกฎหมาย หรอโดยไมถกตองตามรปแบบขนตอน หรอวธการอนเปนสาระส าคญทก าหนดไวส าหรบการกระท านนหรอโดยไมสจรตหรอมลกษณะเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม หรอมลกษณะเปนการสรางขนตอนโดยไมจ าเปน หรอสรางภาระใหเกดกบประชาชนเกนสมควร หรอเปนการใชดลพนจโดยมชอบ”

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

96

การฟองคดให เพกถอนค าสงเรยกใหเจาหนาทช าระคาสนไหมทดแทนนน ค าสงเรยกใหเจาหนาทช าระคาสนไหมทดแทน ถอวาเปนค าสงทางปกครอง ผทตองช าระเงนตามค าสงใหชดใช คาสนไหมทดแทน จงมสทธฟองคดใหเพกถอนค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนตอศาลปกครองได ตามมาตรา 9(1) แตกรณเปนค าสงทไมไดออกโดยรฐมนตร จะตองอทธรณค าสงดงกลาว ตามมาตรา 42 วรรคสอง แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 254275 ซงก าหนดวากรณทมกฎหมายก าหนดขนตอนหรอวธการส าหรบการแกไขความเดอดรอนหรอเสยหายในเรองใดไวโดยเฉพาะ การฟองคดปกครองในเรองนนจะกระท าไดตอเมอมการด าเนนการ ตามขนตอนและวธการดงกลาว ส าหรบระยะเวลาการฟองคดตอศาลปกครองเปนไปตาม มาตรา 49 แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 254276 ซงก าหนดใหยนฟองคดภายในเกาสบวน นบแตวนทรหรอควรรถงเหตแหงการฟองคด หรอนบแตวนทพนก าหนดเกาสบวนนบแตวนท ผฟองคดไดมหนงสอรองขอตอหนวยงานของรฐ เพอใหปฏบตหนาทตามทกฎหมายก าหนด และไมไดรบหนงสอชแจงจากหนวยงานของรฐ หรอไดรบแตเปนค าชแจงทผฟองคดเหนวาไมมเหตผล ซงม ค าวนจฉยของศาลปกครอง ดงน

ระยะเวลำในกำรอทธรณและฟองคดตอศำล ค าสงศาลปกครองสงสดท 33/2546 เมอหนวยงานไดมค าสงใหผฟองคดรบผดชดใช คาสนไหมทดแทน ผฟองคดไดอทธรณค าสงดงกลาวตอผบงคบบญชาเหนอขนไปเมอเกนระยะเวลา 15 วน นบแตวนทไดรบค าสงตาม มาตรา 44 วรรคหนง แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการ ทางปกครอง พ.ศ. 2539 แตเนองจากในการแจงค าสง ผถกฟองคดไมไดแจงสทธการอทธรณ ใหผฟองคดทราบ ดงนน ระยะเวลาการอทธรณจงขยายเปน 1 ป นบแตวนทไดรบค าสงทางปกครองตามมาตรา 40 วรรคสอง แหงพระราชบญญตดงกลาว การอทธรณของผฟองคดจงอยในระยะเวลา ทกฎหมายก าหนด ซงหวหนาหนวยงานจะตองพจารณาอทธรณและแจงผลใหผฟองคดทราบภายในระยะเวลาไมเกน 30 วน นบแตวนทไดรบอทธรณตาม มาตรา 45 วรรคหนง แหงพระราชบญญตดงกลาว และในกรณทหวหนาหนวยงานไมเหนดวยกบค าอทธรณกใหเสนอไปยงผมอ านาจพจารณาอทธรณภายในระยะเวลา 30 วน ซงผมอ านาจพจารณาค าอทธรณตองพจารณาใหแลวเสรจภายใน 30 วน นบแตวนทตนไดรบรายงาน เมอขอเทจจรงปรากฎวาหวหนาหนวยงานมไดพจารณาอทธรณใหแลวเสรจในระยะเวลาดงกลาว ผฟองคดจะตองน าคดมาฟองตอศาลปกครองภายใน 90 วน

75 พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542

มาตรา 42 วรรคสอง ในกรณทมกฎหมายก าหนดขนตอนหรอวธการส าหรบการแกไขความเดอดรอนหรอเสยหาย ในเรองใดไวโดยเฉพาะ การฟองคดปกครองในเรองนนจะกระท าไดตอเมอมการด าเนนการตามขนตอนและวธการดงกลาว และไดมการสงการตามกฎหมายนนหรอมไดมการสงการภายในเวลาอนสมควร หรอภายในเวลาทกฎหมายนนก าหนด 76 มาตรา 49 การฟองคดปกครองจะตองยนฟองภายในเกาสบวนนบแตวนทรหรอควรรถงเหตแหงการฟองคด หรอนบแตวนทพนก าหนดเกาสบวนนบแตวนทผฟองคดไดมหนงสอรองขอตอหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐเพอใหปฏบตหนาทตามทกฎหมายก าหนดและไมไดรบหนงสอชแจงจากหนวยงานทางปกครอง หรอเจาหนาทของรฐหรอไดรบแตเปนค าชแจงทผฟองคดเหนวาไมมเหตผล แลวแตกรณ เวนแตจะมบทกฎหมายเฉพาะก าหนดไวเปนอยางอน

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

97

นบแตวนทพนก าหนดพจารณาอทธรณ แตผฟองคดน าคดมาฟองเมอพนก าหนดเวลาดงกลาวแลว ศาลปกครองสงสดจงมค าสงยนตามค าสงศาลปกครองชนตนทไมรบค าฟอง การทมค าพพากษาศาลปกครองเกยวกบค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนนน เหนไดวา ค าพพากษาศาลปกครองยอมมผลกระทบโดยตรงตอค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน ซงตามมาตรา 70 แหงพระราชบญญตจดต งศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 บญญตวา “ค าพพากษาศาลปกครองใหผกพนคกรณทจะตองปฏบตตามค าบงคบนบแต วนทก าหนด ในค าพพากษาจนถงวนทค าพพากษานนถกเปลยนแปลงแกไขกลบหรองดเสย ในกรณทเปนค าพพากษาของศาลปกครองชนตน ใหรอการปฏบตตามค าบงคบไวจนกวา จะพนระยะเวลาการอทธรณ หรอในกรณทมการอทธรณใหรอการบงคบคดไวจนกวาคดจะถงทสด” การทเจาหนาทของรฐใชสทธฟองคดตอศาลปกครองขอใหเพกถอนค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนของหนวยงานของรฐกรณความรบผดทางละเมด เปนกรณกฎหมายบญญตใหเจาหนาท ทไดรบผลกระทบจากค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน ใชสทธตรวจสอบการใชอ านาจของหนวยงานของรฐโดยอ านาจของศาล กรณศาลมค าพพากษาเพกถอนหรอแกไขค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน ยอมมผลผกพนตอผทเกยวของ ดงนน หนวยงานของรฐจงตองน ามาพจารณาในการใชมาตรการบงคบทางปกครองทหนวยงานของรฐไดด าเนนการตามค าสงไปแลว เพอแกไขเปลยนแปลงใหเปนไปตามค าพพากษาของศาลโดยทนท เวนแต ในกรณทเปนค าพพากษาของศาลปกครองชนตน ใหรอการปฏบตตามค าบงคบไวจนกวาจะพนระยะเวลาการอทธรณ หรอในกรณทมการอทธรณใหรอการบงคบคดไวจนกวาคดจะถงทสด ดงนน การบงคบทางปกครองในกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท ตามค าสงทใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทนหากมการอทธรณค าพพากษาของศาลปกครองชนตน หนวยงานของรฐจงบงคบทางปกครองตามค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนตอไปได จนกวาจะม ค าพพากษาของศาลปกครองสงสด 2.2 การฟองคดใหเพกถอนค าสงแตงตงคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผด ทางละเมดหรอโตแยงการด าเนนการของคณะกรรมการ กรณทมการแตงตงคณะกรรมการสอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดตาม ขอ 8 ของระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมด ของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ถาเจาหนาทซงถกตงคณะกรรมการเหนวาค าสงแตงตงคณะกรรมการสอบขอเท จจร งความรบผดทางละเมด ไมชอบดวยกฎหมายหรอ เห น วาการด าเนนการ ของคณะกรรมการดงกลาวไมชอบดวยกฎหมาย และประสงคจะฟองคดตอศาลปกครองขอใหเพกถอนค าสงแตงตงคณะกรรมการหรอโตแยงการด าเนนการของคณะกรรมการตอศาลปกครอง ศาลปกครองจะไมรบค าฟองดงกลาวไวพจารณา โดยเหนวาค าสงแตงตงคณะกรรมการ หรอการด าเนนการ ของคณะกรรมการเปนเพยงขนตอนการด าเนนงานภายในฝายปกครอง อนเปนเพยงการเตรยมการเพอจดใหมค าสงทางปกครองจงเปนเพยง วธปฏบตราชการทางปกครองซงยงไมมผลกระทบ ตอสถานภาพของสทธหรอหนาทของบคคล จงยงไมเปนค าสงทางปกครอง ตามนยมาตรา 5 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 เจาหนาทซงถกตงคณะกรรมการ

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

98

จงยงไมเปนผมสทธฟองคดตอศาลปกครองไดตามมาตรา 42 วรรคหนง แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 254277 2.3 การฟองคดโตแยงมาตรการบงคบทางปกครอง ค าสงเรยกใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทน ตามมาตรา 12 แหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 เปนค าสงทางปกครอง ตามมาตรา 5 แหงพระราชบญญต วธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 และเปนค าสงทางปกครองทก าหนดใหช าระเงน ถาถงก าหนดแลวไมมการช าระโดยถกตองครบถวน หนวยงานของรฐอาจใชมาตรการบงคบทางปกครองตามมาตรา 57 แหงพระราชบญญตดงกลาว โดยการยดหรออายดทรพยสนออกขายทอดตลาด เพอช าระเงนใหครบถวน ซงตามมาตรา 62 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 บญญตวาผถกด าเนนการตามมาตรการบงคบทางปกครองอาจอทธรณการบงคบ ทางปกครองนนไดโดยด าเนนการตามหลกเกณฑและวธการเดยวกนกบการอทธรณค าสงทางปกครอง ดงนน ถาเจาหนาทประสงคจะฟองโตแยงมาตรการบงคบทางปกครองตอศาลปกครอง กจะตองด าเนนการอทธรณมาตรการบงคบทางปกครองดงกลาวเสยกอน จงจะฟองคดตอศาลปกครองได ตาม มาตรา 42 วรรคสอง แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 254278 2.4 การฟองคดทายาทกรณเจาหนาทผท าละเมดตายหลงออกค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน กรณผตองชดใชคาสนไหมทดแทน ตามค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนเสยชวต ภายหลงหนวยงานของรฐไดออกค าสงใหชดใชเงน หากทายาทไมช าระหนแทน หนวยงานของรฐในฐานะเจาหนมลละเมดสามารถใชสทธทางศาลขอบงคบตามสทธเรยกรองโดยฟองทายาทโดยธรรม ซ งเปนกรณพพาททางปกครอง ตามมาตรา 9(3) แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 254279 ซงหนวยงานของรฐตองฟองคดภายในอายความหนงป นบแตวนทไดรหรอควรไดรถงความตาย ของเจาหนาทผตองชดใชเงนตามค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1754 วรรค 3 ซงมแนวค าวนจฉยของศาลปกครอง ดงน กรณผท ำละเมดตำยหลงจำกออกค ำสงใหชดใชคำสนไหมทดแทน หนวยงำนของรฐสำมำรถใชสทธทำงศำลขอบงคบตำมสทธเรยกรองตอเจำหนำทซงเปนเจำมรดก ค าสงศาลปกครองสงสดท 362/2550 เจาหนาทมค าสงแตงตงคณะกรรมการยดหรออายดทรพยสนและขายทอดตลาดเพอช าระคาสนไหมทดแทนแลว แตไมปรากฎทรพยสนทจะด าเนนการบงคบตามค าสงทางปกครอง ตามมาตรา 57 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการ ทางปกครอง พ.ศ. 2539 ตอมาเจาหนาทถงแกกรรม ผฟองคดยอมไมอาจใชมาตรการบงคบ

77 ชาญชย แสวงศกด, เรองเดม, หนา 370. 78 ชาญชย แสวงศกด, เรองเดม, หนา 370. 79 พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 9 ศาลปกครองมอ านาจพจารณาพพากษาหรอมค าสงในเรองดงตอไปน (3) คดพพาทเกยวกบการกระท าละเมดหรอความรบผดอยางอนของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐอนเกดจากการใชอ านาจตามกฎหมาย หรอจากกฎ ค าสงปกครอง หรอค าสงอน หรอจากการละเลยตอหนาทตามทกฎหมายก าหนดใหตองปฏบตหรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควร

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

99

ทางปกครองตอเจาหนาทผกระท าละเมดตอไป เมอผฟองคดไดมหนงสอแจงใหผถกฟองคดทงสาม ซงเปนทายาทโดยธรรมแตผถกฟองคดทงสามไมช าระ กรณจงเปนหนทตกลงกนไมได ผฟองคด ในฐานะเจาหนในมลละเมด จงจ าตองใชสทธทางศาลเพอขอบงคบตามสทธเรยกรองอนมตอเจาหนาทเจามรดก เปนกรณพพาทเกยวกบการทเจาหนาทของรฐกระท าละเมด อนเกดจากการใชอ านาจ ตามกฎหมาย ตามมาตรา 9 วรรคหนง (3) แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 โดยขอใหศาลมค าพพากษาหรอค าสงใหผถกฟองคดทงสามในฐานะทายาท โดยธรรมใชเงนหรอสงมอบทรพยมรดกใหแกผฟองคด อนเปนค าบงคบตามมาตรา 72 (3) แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ผฟองคดจงเปนผมสทธฟองคดตอศาลปกครองตามนยมาตรา 42 วรรคหนง แหงพระราชบญญตดงกลาว ศาลจงรบ ค าฟองนไวพจารณาพพากษาได 2.5 การฟองคดทายาทกรณเจาหนาทผท าละเมดตายกอนออกค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน กรณเจาหนาทผกระท าละเมดเสยชวต กอนหนวยงานของรฐออกค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน หากทายาทไมช าระหนแทน หนวยงานของรฐไมอาจใชอ านาจออกค าสงใหทายาทของเจาหนาทชดใช คาสนไหมทดแทนตามมาตรา 12 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 แตตองใชสทธเรยกรองคาสนไหมทดแทนจากทายาท โดยฟองใหศาลปกครองมค าพพากษาใหทายาท ของเจาหนาทช าระคาสนไหมทดแทน ซงเปนกรณพพาททางปกครอง ตามมาตรา 9 วรรคหนง(3) แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ซงหนวยงานของรฐตองฟองคดภายในอายความหนงป นบแตวนทไดรหรอควรไดรถงความตายของเจาหนาทผตอง ชดใชเงนตามค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1754 วรรค 3 ซงมแนวค าวนจฉยของศาลปกครอง ดงน ค าสงศาลปกครองสงสดท 579/2551 กรณเจาหนาทกระท าละเมดตอหนวยงานของรฐอนเปนคดพพาท ตามมาตรา 9 วรรคหนง(3) แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 และเจาหนาทผจะพงตองใชคาสนไหมทดแทนถงแกความตาย ความรบผดของเจาหนาทยอมเปนมรดกตกทอดแกทายาททนททเจาหนาทผนนถงแกความตาย หนวยงานของรฐทเสยหายไมอาจใชสทธเรยกรองคาสนไหมทดแทนจากทายาทของเจาหนาท โดยอาศยอ านาจ ตามมาตรา 12 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 แตจะตองใชสทธเรยกรองคาสนไหมทดแทนจากทายาทของเจาหนาท โดยการฟองใหศาลปกครองพพากษาหรอมค าสงใหทายาทของเจาหนาท ช าระคาสนไหมทดแทนภายในหนงปนบแตวนทหนวยงานของรฐ ทเสยหายไดรหรอควรไดรถงความตายของเจาหนาท ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1754 วรรค 3 แมอายความตามสทธเรยกรองนนยาวกวาหนงป เจาหนกจะตองฟองรองภายในหนงปนบแตวนทไดรหรอควรไดรถงความตายของเจามรดก และไมอาจใชสทธเรยกรองคาสนไหมทดแทนจากทายาทของเจาหนาทผกระท าละเมดไดเมอพนก าหนดสบปนบแตวนทเจาหนาทกระท าละเมด การฟองคดทเกยวของกบค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนในกรณตาง ๆ เหนไดวา การทผไดรบผลกระทบจากค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน ฟองคดตอศาลปกครองเพอขอใหเพกถอนค าสงใหชดใช คาสนไหมทดแทน ตามมาตรา 9 วรรคแรก (1) แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 เปนสทธของเจาหนาททไดรบค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนทส าคญ

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

100

อยางยง ดงนน หากเจาหนาทไมเหนดวยกบค าสงทหนวยงานของรฐไดออกค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทนไมวาจะเหนวาตนเองไมไดกระท าละเมดโดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง หรอไมเหนดวยกบจ านวนเงนคาสนไหมทดแทนกตาม และไมวาเจาหนาทรายดงกลาวจะยนยอมหรอไมยนยอมช าระเงนตามค าสงใหชดใชคาสนไหมทดแทน กควรใชสทธฟองคดตอศาลปกครอง เพอประโยชนทจะไดรบการวนจฉยกรณตามขอตอสของตนเองจากศาลปกครองอกครงหนง

บรรณานกรม

หนงสอ

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

101

กมลชย รตนสกาววงศ. สาระส าคญและหลกกฎหมาย พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพวญญชน. 2539. ชาญชย แสวงศกด. กฎหมายวาดวยความรบผดทางละเมดของเจาหนาทและความรบผดชอบ ของรฐโดยปราศจากความผด. พมพครงท 9. กรงเทพมหานคร: โรงพมพเดอนตลา. 2558. ชาญชย แสวงศกด . กฎหมายวาดวยวธปฏบตราชการทางปกครอง . พมพครงท 10. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพวญญชน. 2558. วรเจตน ภาครตน. กฎหมายปกครองภาคทวไป. พมพครงท 1 กรงเทพมหานคร: นตราษฎร. 2554. ส านกวจยและวชาการ ส านกงานศาลปกครอง. หลกกฎหมายพนฐานความรบผดทางละเมด . พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร: ธรรมดาเพรส. 2552. อน ๆ ค าพพากษาศาลปกครองสงสด. ค าสงศาลปกครองสงสด. ความเหนคณะกรรมการกฤษฎกา. นยดา เปลงประพนธ. เลขานการทประชมการใชมาตรการบงคบทางปกครองในสวนทเกยวของกบ

สถาบนการเงนของส านกงานต ารวจแหงชาต(22 เมษายน 2558). สมภาษณ. 24 มถนายน 2559.

สธ เธยรกลยา. วเคราะหพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539: ศกษา กรณหนวยงานของรฐบงคบใหเจาหนาทชดใชคาสนไหมทดแทน (Online). Available URL: http://www.dsd.go.th/sisaket/Region/Download_Doc/2132. 2560 (เมษายน, 4). ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา. พระราชกฤษฎกา (Online). Available URL : http://www. Krisdika.go.th. 2560 (มนาคม, 24). กฎหมายและระเบยบ ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. พระราชวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539. พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ.2539. พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 พระราชบญญตต ารวจแหงชาต พ.ศ. 2547. กฎกระทรวงฉบบท 4 (พ.ศ. 2540) ออกตามความในพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539. กฎกระทรวงฉบบท 9 (พ.ศ. 2542) ออกตามความในพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539. กฎกระทรวงก าหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการขายทอดตลาด พ.ศ. 2559 ออกตามมาตรา 5 (2) แหงพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง พทธศกราช 2477 และทแกไขเพมเตม ประกอบกบมาตรา 308 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง.

การบงคบทางปกครองกรณความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

102

ระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539. ระเบยบส านกงานต ารวจแหงชาต วาดวยการใชมาตรการบงคบทางปกครองโดยการยดหรออายด และขายทอดตลาดทรพยสน ตามมาตรา 57 แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการ ทางปกครอง พ.ศ. 2539 พ.ศ. 2551 โดยอาศยอ านาจตามพระราชบญญตต ารวจแหงชาต พ.ศ. 2547 มาตรา 11(4). ประกาศกระทรวงการคลง เรองหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบการผอนช าระหนของเจาหนาท ลงวนท 19 กนยายน 2545. ประกาศกระทรวงการคลง เรอง ความรบผดทางละเมดของเจาหนาททไมตองรายงานใหกระทรวง การคลงตรวจสอบ ลงวนท 31 มนาคม 2552. ประกาศกระทรวงการคลง เรอง หลกเกณฑการชดใชคาสนไหมทดแทนกรณเจาหนาทของรฐกระท า ละเมดตอบคคลภายนอก ลงวนท 3 ตลาคม 2554.