เอกสารประกอบการสอน รายวชา พนฐานของการศกษา

พชญาภา ยนยาว

คณะครศาสตร�

มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม

๒๕๕๗

เอกสารประกอบการสอน

รายวชา พนฐานของการศกษา

ดร.พชญาภา ยนยาว ปร.ด. (การบรหารการศกษา)

คณะครศาสตร�

มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม

๒๕๕๗

คานา

เอกสารประกอบการสอนเรอง “พนฐานของการศกษา” เล�มนเรยบเรยงขนเพอให�นกศกษา สายวชาชพครใช�ประกอบการเรยนตามหลกสตรครศาสตรบณฑตของมหาวทยาลยราชภฏนครปฐม รายวชาพนฐานของการศกษา รหส ๑๑๑๒๑๐๑ โดยมจดม�งหมายให�มความร�ความเข�าใจในพนฐานของการศกษาซงเป4นความร�ทจาเป4นในการศกษาในสาขาวชาชพครในชนป6ต�อไป เนอหาแบ�งออกเป4น ๘ บท คอ บทท ๑ การศกษา บทท ๒ ปรชญาและปรชญาการศกษา บทท ๓ ความเป4นมาของการศกษาไทย บทท ๔ พระเจ�าอย�หวกบการศกษาไทย บทท ๕ กฎหมายทเกยวข�องกบการศกษาไทย บทท ๖ การประกนคณภาพการศกษา บทท ๗ รปแบบการจดการศกษา และบทท ๘ แนวโน�มการจดการศกษา

เอกสารประกอบการสอนเล�มน นอกจากจะให�ความร�เรองพนฐานทเกยวข�องกบการศกษาของไทยสาหรบนกศกษาหลกสตรครศาสตรบณฑตแล�ว ยงมประโยชนAต�อนกศกษาในหลกสตรอน ตลอดจนผ�สนใจทจะเรยนร�เกยวกบปรชญา แนวคด และทฤษฎทางการศกษาเพอนาไปประยกตAใช�กบการเรยนในสาขาของตนเองได�อกด�วย

ผ�เรยบเรยงมความมนใจอย�างยงว�าเอกสารประกอบการสอนฉบบน จะสามารถช�วยให�นกศกษาและผ�สนใจทกท�านทราบเนอหาทเกยวข�องกบการศกษาและการประกอบวชาชพครและบคลากรทางการศกษาในอนาคต หากมข�อผดพลาดประการใดผ�เรยบเรยงข�อน�อมรบคาตชมเพอปรบปรงในครงต�อไป ขอขอบพระคณเจ�าของแหล�งอ�างองค�นคว�าทปรากฏในบรรณานกรมทกท�าน ซงล�วนแล�วแต�เป4นแหล�งข�อมลทมคณค�ายงต�อการศกษาและเตมเตมความสมบรณAในเนอหาได�อย�างสมบรณAมากยงขน

อาจารยA ดร.พชญาภา ยนยาว สงหาคม ๒๕๕๗

สารบญ

หนา

คานา ………………………………………………………………………………………………………………….. (๑)

สารบญ ………………………………………………………………………………………………………………. (๓)

สารบญภาพ ………………………………………………………………………………………………………… (๙)

สารบญตาราง ……………………………………………………………………………………………………… (๑๑)

แผนการสอนประจาวชา ................................................................................................... (๑๓)

แผนบรหารการสอนประจาบทท ๑ การศกษา ………………………………………………………….. ๑

บทท ๑ การศกษา ……………………………………………………………………………………………. ๓

ความหมายของการศกษา …………………………………………………………………………… ๓

ความหมายวชาพนฐานการศกษา …………………………….………………………………….. ๕

ความสาคญการศกษา …………….…………………………………………..……………………… ๖

ระบบการศกษา ……………….……………………………………………………………………….. ๗

บทสรป .................................................................................................................. ๑๐

คาถามทบทวน ………………………………………………………………………………………….. ๑๑

แผนบรหารการสอนประจาบทท ๒ ปรชญาและปรชญาการศกษา …………………………….. ๑๓

บทท ๒ ปรชญาและปรชญาการศกษา ……………………………………………………………….. ๑๕

ความหมายของปรชญา ……………………………………………………………….……………… ๑๕

สาขาของปรชญา ………………………………………….…………………………….……………… ๑๖

ปรชญาการศกษา ……………………………..…………………………………………….…………. ๑๙

ปรชญาสาขาสารนยม หรอสารตถนยม ……………………………………..……… ๑๙

ปรชญาสาขาพพฒนาการนยม หรอพพฒนนยม หรอววฒนาการนยม .... ๒๑

(๔)

สารบญ (ต+อ)

หนา

ปรชญาสาขาสจวทยานยม หรอสจนยมวทยา หรอนรนตรนยม หรอ

นรนดรนยม ..............................................................................................

๒๓

ปรชญาสาขาปฏรปนยม ........................................................................... ๒๕

ปรชญาสาขาอตถภาวนยม หรออตนยม หรอสวภาพนยม ....................... ๒๖

บทสรป .................................................................................................................. ๒๗

คาถามทบทวน ………………………………………………………………………………………….. ๒๘

แผนบรหารการสอนประจาบทท ๓ ความเป.นมาของการศกษาไทย ……………………………. ๓๑

บทท ๓ ความเป.นมาของการศกษาไทย ....................................................................... ๓๓

ประวตการศกษาไทยก7อนการเปลยนแปลงการปกครอง ....................................... ๓๓

การศกษาในยคสโขทยถงรตนโกสนทร?ตอนต@น ......................................... ๓๓

การศกษาสมยปฏรปการศกษา ................................................................. ๔๒

ประวตการศกษาไทยหลงการเปลยนแปลงการปกครอง ........................................ ๖๒

สภาพทวไป ............................................................................................... ๖๒

แผนการศกษาชาต .................................................................................... ๖๓

นโยบายการศกษา .................................................................................... ๖๓

นโยบายการศกษาของรฐบาลระหว7าง พ.ศ. ๒๔๗๕ – ๒๔๘๓ ......... ๖๓

นโยบายการศกษาสมยการปกครองโดยคณะปฏวต พ.ศ. ๒๕๐๐-

๒๕๑๖ ..............................................................................................

๖๔

นโยบายการศกษาสมยปฏรปการศกษา ........................................... ๖๖

นโยบายการศกษาในรฐธรรมนญแห7งราชอาณาจกรไทย พ.ศ. ๒๕๑๗ ๖๗

นโยบายการศกษาสมยปฏรปการปกครองแผ7นดน ........................... ๖๗

นโยบายการศกษาสมยประชาธปไตย ............................................... ๖๘

นโยบายการศกษาสมยรฐบาลมาจากการเลอกตง ............................ ๖๙

หลกสตรการศกษา ................................................................................................. ๖๙

(๕)

สารบญ (ต+อ)

หนา

หลกสตรการศกษาหลงการเปลยนแปลงการปกครอง (พ.ศ. ๒๔๗๕–

๒๕๒๐) .....................................................................................................

๖๙

หลกสตรการศกษา ๒๕๒๑–ปFจจบน ........................................................ ๗๐

บทสรป .................................................................................................................. ๗๓

คาถามทบทวน ………………………………………………………………………………………….. ๗๓

แผนบรหารการสอนประจาบทท ๔ พระเจาอย+หวกบการศกษาไทย ……………………………. ๗๕

บทท ๔ พระเจาอย+หวกบการศกษาไทย ....................................................................... ๗๗

พระเจ@าอย7หวกบการศกษาในระบบโรงเรยน ......................................................... ๗๘

พระเจ@าอย7หวกบการศกษานอกระบบโรงเรยน ...................................................... ๘๕

บทสรป .................................................................................................................. ๘๗

คาถามทบทวน ………………………………………………………………………………………….. ๘๘

แผนบรหารการสอนประจาบทท ๕ กฎหมายทเกยวของกบการศกษาไทย …………………… ๙๑

บทท ๕ กฎหมายทเกยวของกบการศกษาไทย ............................................................. ๙๕

พระราชบญญตการศกษาแห7งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ .................................................... ๙๖

พระราชบญญตการศกษาแห7งชาต (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๔๕ .................................. ๑๑๗

พระราชบญญตการศกษาแห7งชาต (ฉบบท ๓) พ.ศ. ๒๕๕๓ .................................. ๑๒๒

แผนการศกษาแห7งชาต (พ.ศ. ๒๕๔๕-๒๕๕๙) ...................................................... ๑๒๔

แผนพฒนาการศกษาแห7งชาต ฉบบท ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๕–๒๕๕๙) ........................ ๑๒๙

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห7งชาต ฉบบท ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๕ - ๒๕๕๙) ....... ๑๔๕

บทสรป .................................................................................................................. ๑๔๙

คาถามทบทวน ………………………………………………………………………………………….. ๑๕๐

(๖)

สารบญ (ต+อ)

หนา

แผนบรหารการสอนประจาบทท ๖ การประกนคณภาพการศกษา ……………………………… ๑๕๓

บทท ๖ การประกนคณภาพการศกษา ......................................................................... ๑๕๕

ความหมายและความสาคญของการประกนคณภาพการศกษา ............................. ๑๕๕

ความหมายของการประกนคณภาพการศกษา ......................................... ๑๕๖

ความสาคญของการประกนคณภาพการศกษา ......................................... ๑๕๗

ระบบและกระบวนการประกนคณภาพการศกษา ................................................. ๑๕๘

ประโยชน?ของการประกนคณภาพการศกษา ......................................................... ๑๖๙

บทสรป .................................................................................................................. ๑๖๙

คาถามทบทวน ………………………………………………………………………………………….. ๑๗๐

แผนบรหารการสอนประจาบทท ๗ รปแบบการจดการศกษา …………………………………..… ๑๗๓

บทท ๗ รปแบบการจดการศกษา ................................................................................. ๑๗๗

การศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย ................... ๑๗๗

การศกษาในระบบ .................................................................................... ๑๗๗

การศกษานอกระบบ ................................................................................. ๑๘๐

การศกษาตามอธยาศย ............................................................................. ๑๘๒

การศกษาสาหรบเดกทมความต@องการพเศษ ......................................................... ๑๘๖

รปแบบการจดการศกษาพเศษสาหรบเดกพการ ...................................... ๑๘๗

การจดการศกษาสาหรบเดกทมความต@องการพเศษ ................................. ๑๘๗

แผนการศกษาเฉพาะบคคล (IEP) ............................................................. ๒๐๑

การจดการศกษาแบบเรยนร7วม ................................................................ ๒๐๖

การจดการศกษาโดยครอบครว (home school) ................................................. ๒๐๘

โรงเรยนสาหรบผ@ด@อยโอกาส ................................................................................. ๒๑๓

บทสรป .................................................................................................................. ๒๑๗

คาถามทบทวน ………………………………………………………………………………………….. ๒๑๘

(๗)

สารบญ (ต+อ)

หนา

แผนบรหารการสอนประจาบทท ๘ แนวโนมการจดการศกษา ………………………………….… ๒๒๑

บทท ๘ แนวโนมการจดการศกษา ................................................................................ ๒๒๓

แนวโน@มของประเทศไทย และสรปแนวทางปฏรปการจดการศกษา ...................... ๒๒๕

แนวโน@มประชากรไทย .............................................................................. ๒๒๕

แนวโน@มปFญหาเศรษฐกจและสภาพแวดล@อมของโลก ............................... ๒๒๗

การจดการศกษาเพอชมชน .................................................................................... ๒๓๘

เปSาหมายของการจดการศกษาของชมชน ................................................. ๒๓๘

เนอหาสาระในการศกษาชมชนเพอจดการศกษาของชมชน ..................... ๒๓๙

วธการจดการศกษาของชมชน .................................................................. ๒๔๐

การจดการศกษาของชมชนตามแนวพระราชบญญตการศกษาแห7งชาต

พ.ศ. ๒๕๔๒ .............................................................................................

๒๔๑

แนวคดในการจดการศกษาของชมชน ...................................................... ๒๔๒

บทบาทของโรงเรยนในการจดการศกษาของชมชน .................................. ๒๔๔

บทบาทของครกบการจดการศกษาของชมชน .......................................... ๒๔๗

การจดการศกษาในยคเศรษฐกจพอเพยง ............................................................... ๒๔๙

ความหมาย ............................................................................................... ๒๕๐

พระราชดารสทเกยวกบเศรษฐกจพอเพยง ............................................... ๒๕๑

การนาเศรษฐกจพอเพยงส7การเรยนร@ ....................................................... ๒๕๔

บทสรป .................................................................................................................. ๒๕๙

คาถามทบทวน ………………………………………………………………………………………….. ๒๖๐

บรรณานกรม .................................................................................................................... ๒๖๓

สารบญภาพ ภาพท หน�า

๓.๑ สมดขอยในสมยอยธยา ………………………………………………………..…………………………….. ๓๗

๓.๒ หนงสอประถม ก. กา …………………………………..……………………………………………………. ๓๘

๓.๓ หนงสอประถม มาลา ……………………………………………………………………….….…….………. ๓๘

๓.๔ โรงเรยนหลวงแหงแรกในรชกาลท ๕ ………………………….…………………………….….……… ๔๕

๓.๕ แบบเรยนหลวงทง ๖ เลม .............................................................................................. ๕๒

๖.๑ กระบวนการการประกนคณภาพภายใน ……………….………………………………………..….… ๑๖๐

๖.๒ การดาเนนงานตามกระบวนการประกนคณภาพภายใน ………………………..….…………… ๑๖๑

๖.๓ กระบวนการประเมนคณภาพภายนอก ……………………….……………………………………….. ๑๖๕

๖.๔ ขนตอนกอนการตรวจเยยมสถานศกษา ......................................................................... ๑๖๖

๖.๕ ระหวางการตรวจเยยมสถานศกษา ................................................................................ ๑๖๗

๖.๖ หลงการตรวจเยยมสถานศกษา ...................................................................................... ๑๖๘

๗.๑ ขนตอนการทาแผนการศกษาเฉพาะบคคล .................................................................... ๒๐๒

๘.๑ กรอบแนวคดของหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ........................................................... ๒๕๑

สารบญตาราง

ตารางท หน�า

๘.๑ จานวนประชากรจาแนกตามวยและดชนผ�สงอายของประเทศไทย ………………………… ๒๒๖

๘.๒ ประชากรวยเรยนในอนาคต พ.ศ. ๒๕๔๘–๒๕๘๓ …………………………………..…………… ๒๒๖

แผนบรหารการสอนประจาวชา

รหสวชา ๑๑๑๒๑๐๑ ชอวชา (ไทย) พนฐานของการศกษา

จานวน ๒ (๑-๒-๓) หน�วยกต (องกฤษ) Foundation of Education

คาอธบายรายวชา (Course Description)

ความหมายและความม�งหมายของการศกษา ปรชญา แนวคด และทฤษฎทางการศกษา ประวตความเป?นมาและระบบการจดการศกษาไทย วสยทศนCและแผนพฒนาการศกษาไทย กฎหมายการศกษา การประกนคณภาพการศกษา การศกษาสาหรบเดกทมความตJองการพเศษ การศกษาแบบเรยนรวม การศกษาเพอพฒนาชมชน และแนวโนJมการจดการศกษาไทย

วตถประสงค�ของวชา

เพอเป?นพนฐานในการเรยนวชาการศกษาขนสงต�อไปและเป?นพนฐานทจะใชJพฒนาความคด

เกยวกบการเรยนการสอนและการจดการศกษาทเป?นของตนเองไดJ นกศกษาทผ�านรายวชานจะ

สามารถ

๕.๑ มความรJความเขJาใจพนฐานเกยวกบความหมายและความคดรวบยอดทสาคญเกยวกบ

การศกษา จดม�งหมายการศกษาของการศกษาไทยตามแผนการศกษาของชาต การจดการประกน

คณภาพการศกษาและมส�วนร�วมในการประกนคณภาพสถานศกษาอย�างเหมาะสมและถกตJอง หลกการ

และเหตผลในการจดโรงเรยนประเภทต�างๆ

๕.๒ มความสามารถในการวเคราะหCแนวโนJมในการจดการศกษา การจดการเรยนการสอน

รวมทงกจกรรมใหJสอดคลJองกบการศกษาใหJสภาวการณCในปSจจบนไดJ

๕.๓ ตระหนกถงความสาคญของปรชญาการศกษาทมต�อการจดการศกษา ปSญหาและ

ความสาคญของการจดการศกษาใหJสอดคลJองกบความตJองการของบคคล สงคม เศรษฐกจและความ

ตJองการของประเทศ โดยเขJาใจถงความเป?นมาของการจดการศกษาไทยในอดตและปSจจบน

(๑๔)

ขอบเขตเนอหา (Course Outline)

บทท ๑ การศกษา

ความหมายของการศกษา ความหมายวชาพนฐานการศกษา ความสาคญของการศกษา ระบบการศกษา

บทท ๒ ปรชญาและปรชญาการศกษา ความหมายของปรชญา ขอบเขตของปรชญา ปรชญาการศกษา

บทท ๓ ความเป,นมาของการศกษาไทย

ประวตการศกษาไทยก�อนการเปลยนแปลงการปกครอง ประวตการศกษาไทยหลงการเปลยนแปลงการปกครอง

บทท ๔ พระเจ0าอย2หวกบการศกษาไทย พระเจJาอย�หวกบการศกษาในระบบโรงเรยน พระเจJาอย�หวกบการศกษานอกระบบโรงเรยน

บทท ๕ กฎหมายทเกยวข0องกบการศกษาไทย

พระราชบญญตการศกษาแห�งชาต พทธศกราช ๒๕๔๒ พระราชบญญตการศกษาแห�งชาต พทธศกราช (ฉบบท ๒) ๒๕๔๕ พระราชบญญตการศกษาแห�งชาต พทธศกราช (ฉบบท ๓) ๒๕๕๓ แผนการศกษาแห�งชาต (พ.ศ. ๒๕๔๕ - ๒๕๕๙) แผนพฒนาการศกษาแห�งชาต ฉบบท ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๕ - ๒๕๕๙) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห�งชาต ฉบบท ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๕ - ๒๕๕๙)

บทท ๖ การประกนคณภาพการศกษา

ความหมายและความสาคญของการประกนคณภาพการศกษา ระบบและกระบวนการประกนคณภาพการศกษา

ประโยชนCของการประกนคณภาพ

(๑๕)

บทท ๗ รปแบบการจดการศกษา

โรงเรยนในระบบ นอกระบบ และตามอธยาศย การศกษาสาหรบเดกทมความตJองการพเศษ การจดการศกษาแบบเรยนร�วม การจดการศกษาโดยครอบครว (Home school) โรงเรยนสาหรบผJดJอยโอกาส

บทท ๘ แนวโน0มการจดการศกษา

แนวโนJมของประเทศไทย และสรปแนวทางปฏรปการจดการศกษา การจดการศกษาเพอชมชน การจดการศกษาในยคเศรษฐกจพอเพยง

กาหนดการสอน

สปดาหCท เนอหา กจกรรม ชนงาน

๑ ๓ คาบ

บทท ๑ การศกษา บรรยายความหมายและจดม�งหมายของการศกษา

Pre-test เรองความหมายของการศกษา

๒ ๓ คาบ

บทท ๒ ปรชญาและปรชญาการศกษา

๑. อภปรายความหมายปรชญาและปรชญาการศกษา ๒. กจกรรมเดยวของปรชญาดาเนนชวต ๓. กจกรรมกล�มวเคราะหCปSญหาโดยใชJปรชญาเป?นแนวทางแกJไข

๑. ปรชญาในการดาเนนชวตของตนเอง ๒. ผลงานกล�มจากการระดมความคดโดยใชJปรชญาในการแกJปSญหา

๓-๔ ๖ คาบ

บทท ๓ ความเป?นมาของการศกษาไทย

๑. บรรยายความเป?นมาของการศกษาไทย ๒. ศกษาประวตการศกษาไทยจากเอกสาร ๓. กจกรรมกล�มวเคราะหCแนวทางการจดการศกษาไทยในปSจจบน

๑. แนวทางการจดการศกษาไทยในปSจจบนในความคดของนกศกษา

(๑๖)

สปดาหCท เนอหา กจกรรม ชนงาน

๕ บทท ๔ พระเจJาอย�หวกบการศกษาไทย

๑. บรรยายการศกษาไทยในสมยรชกาลท ๙ ๒. ชมวดทศนC “พระเจJาอย�หวกบการศกษาไทย”

วดทศนC หรอ นทรรศการการศกษาไทยในสมยรชการท ๙

๖-๗ ๖ คาบ

บทท ๕ กฎหมายทเกยวขJองกบการศกษาไทย

๑. บรรยายแผนการศกษาแห�งชาตและแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห�งชาต ๒. นาเสนอภาวะวกฤตการศกษาไทยในปSจจบน ๓. รายงานเดยวสรปแผนการศกษาแห�งชาตและแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห�งชาตและวเคราะหCแนวการจดการเรยนการสอนทเนJนผJเรยนเป?นสาคญ

๑. รายงานสรปแผนการศกษาแห�งชาตและแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห�งชาตและวเคราะหCแนวการจดการเรยนการสอนทเนJนผJเรยนเป?นสาคญ

๘ สอบกลางภาค สอบขJอเขยน

๙-๑๐ ๖ คาบ

บทท ๖ การประกนคณภาพการศกษา

๑.บรรยายการประกนคณภาพการศกษา ๒. ชมวดทศนCการประเมนคณภาพการศกษาของ สมศ. ๓. กจกรรมกล�มสรปประเดนปSญหา แนวทางแกJไข และแนวทางการบรหารจดการสถานศกษา

๑. ชนงานสรปประเดนปSญหา แนวทางแกJไข และแนวทางการบรหารจดการสถานศกษาในการเตรยมพรJอมรบการประเมนคณภาพการศกษา

๑๑-๑๒ ๓ คาบ

บทท ๗ การจดการศกษาพเศษและการจดโรงเรยนประเภทต�าง ๆ

๑.บรรยายการจดการศกษาพเศษและการจดโรงเรยนประเภทต�าง ๆ ๒. ชมวดทศนCนกเรยนทมความตJองการพเศษในสถานศกษา ๓. ชมวดทศนCผJทบกพร�องทางอารมณC (ออทสตก)

๑. นาเสนอวดทศนC ผJทมความตJองการพเศษผ�านทางสอออนไลนC (Facebook)

(๑๗)

สปดาหCท เนอหา กจกรรม ชนงาน

๑๓-๑๕ ๙ คาบ

บทท ๘ กระบวนการปฏรปและจดการศกษา การศกษาเพอพฒนาชมชนและศนยCจดการเรยนรJ แนวโนJมในการจดการศกษาในยคเศรษฐกจพอเพยง

๑. บรรยายแนวโนJมการจดการศกษา การศกษาเพอพฒนาชมชนและศนยCจดการเรยนรJ การศกษาในยคเศรษฐกจพอเพยง ๒. ชมวดทศนCศนยCการจดการเรยนรJชมชน ๓. ชมวดทศนCการจดการศกษาตามแนวคดเศรษฐกจพอเพยง ๔. กจกรรมกล�มนาเสนอศนยCเรยนรJชมชน

๑. ชนงาน PowerPoint ศนยCการเรยนรJชมชน ๒. ชนงานแนวทางเชอมโยงศนยCการเรยนรJชมชนกบสถานศกษา

๑๖ สอบปลายภาค สอบขJอเขยน

สอการเรยนการสอน

๑. เอกสารประจาวชา

๒. PowerPoint

๓. ใบงาน

๔. วดทศนC

การวดผลสมฤทธในการเรยน

รายงานและกจกรรมในหJองเรยน ๕๐ %

การสอบ

- สอบกลางภาค ๒๐ %

- สอบปลายภาค ๒๐ %

การเขJาชนเรยน ๑๐ %

(๑๘)

การประเมนผลการเรยน

A ≥ ๘๐ คะแนน

B+ ๗๕ – ๗๙ คะแนน

B ๗๐ – ๗๔ คะแนน

C+ ๖๕ – ๖๙ คะแนน

C ๖๐ – ๖๔ คะแนน

D+ ๕๕ – ๕๙ คะแนน

D ๕๐ – ๕๔ คะแนน

E ≤ ๕๐ คะแนน

๑

แผนบรหารการสอนประจาบทท ๑ การศกษา

หวข�อเนอหาประจาบท

๑) ความหมายของการศกษา ๒) ความหมายวชาพนฐานการศกษา ๓) ความสาคญของการศกษา ๔) ระบบการศกษา

จดประสงค#ของการเรยนร� ๑) นกศกษาสามารถอธบายความหมายของการศกษาได& ๒) นกศกษาสามารถอธบายความหมายวชาพนฐานการศกษาได& ๓) นกศกษาสามารถอธบายความสาคญของการศกษาได& ๔) นกศกษาสามารถอธบายระบบการศกษาได&

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจาบท

๑) วธสอน ๑.๑) การประเมนความร&เดมก+อนเรยน ๑.๒) การศกษาค&นคว&าด&วยตนเองและกล+ม ๑.๓) การฟ2งบรรยายและการอภปราย ๑.๔) การประเมนความร&หลงเรยนและการแสดงความคดเหน ๑.๕) การทาแบบฝ8กหดทบทวน

๒) กจกรรมการเรยนการสอน ๒.๑) การประเมนความร&เดมของนกศกษา

ให&นกศกษาทาแบบทดสอบก+อนเรยน สอบถามรปแบบการจดการเรยนการสอน ทนกศกษาต&องการ เพอประเมนความร&เดมของนกศกษา ซงจะทาให&อาจารย=ผ&สอนร&พนฐานความร&ของนกศกษา

๒

๒.๒) การศกษาค&นคว&าด&วยตนเองและกล+ม

นกศกษาไปศกษาค&นคว&า เกยวกบความหมายของการศกษา ความหมายของวชาพนฐานการศกษา ความสาคญของการศกษา ระบบการศกษา โดยอาจารย=จะแนะนาเอกสารตารา ทเกยวกบการศกษา และวธการศกษาค&นคว&าเอกสารตารารวมทงการสรปสาระความร&ทได&ศกษามาให& เป@นระบบ แต+ในเบองต&นให&ศกษาเป@นรายบคคลก+อน จากนนจงนาข&อมลทได&มาอภปรายร+วมกนภายใน ชนเรยน จนได&ข&อสรปของกล+ม ๒.๓) การฟ2งบรรยายและการอภปราย นกศกษา ศกษาเอกสารประกอบการสอนก+อนฟ2งบรรยายจากอาจารย= โดยอาจารย=จะสรปประเดนทสาคญและเปAดโอกาสให&นกศกษาสนทนาซกถามและอภปรายแลกเปลยนเรยนร&ร+วมกน ๒.๔) การนาเสนอผลงานของตนเอง นกศกษานาเสนอผลการศกษาของกล+มทเกยวกบความหมายของการศกษา ความหมายวชาพนฐานการศกษา ความสาคญของการศกษา ระบบการศกษา หน&าชนเรยน โดยม เพอนและอาจารย=ร+วมกนซกถามและแสดงความคดเหน ๒.๕) การทาแบบฝ8กหดทบทวน นกศกษาทาแบบทดสอบหลงเรยนและตอบคาถามทบทวนบทท ๑ ด&วยตนเอง เมอทาเสรจแล&วจงใช&วธแลกกนตรวจกบเพอน โดยมอาจารย=และนกศกษาร+วมกนเฉลยคาตอบพร&อมอธบาย คาตอบแต+ละข&อ

สอการเรยนการสอน ๑) สไลด=อเลกทรอนกส= ๒) เอกสาร ตารา หนงสอเกยวกบการศกษา

การวดและการประเมนผล ๑) ประเมนความร&จากการตอบคาถามทบทวน โดยนกศกษาจะต&องได&คะแนนไม+ตากว+า ร&อยละ ๖๐ ของคะแนนในแต+ละข&อ ๒) ประเมนการมส+วนร+วมในการอภปรายและการแสดงความคดเหนในชนเรยน ๓) ประเมนผลงานการศกษาค&นคว&าด&วยตนเอง ๔) ประเมนความสนใจ ความรบผดชอบ จากการสงเกต การส+งงานตรงเวลาและการมส+วนร+วมในการทางานกล+ม

๓

บทท ๑

การศกษา การทจะทาให&สงคมใด ๆ พฒนาก&าวทนการเปลยนแปลงในยคโลกาภวตน=ในป2จจบนได&นน สง ทสาคญยงกคอ การศกษา ซงนบเป@นรากฐานทสาคญทสดประการหนงในการสร&างสรรค= ความเจรญก&าวหน&า และแก&ไขป2ญหาต+าง ๆ ในสงคม เนองจากการศกษาเป@นกระบวนการทช+วยให&คน ได&พฒนาตนเอง ตลอดจนช+วยวางรากฐานพฒนาการของชวตตงแต+แรกเกด การพฒนาศกยภาพและ ขดความสามารถทจะดารงชวตและประกอบอาชพได&อย+างมความสข ร&เท+าทนการเปลยนแปลง สามารถสร&างสรรค=การพฒนาประเทศอย+างยงยนได& นอกจากนยงเป@นกลไกในการสร&างคนให&มความร& ความสามารถ มทกษะพนฐานทจาเป@นมลกษณะนสยจตใจทดงาม มความพร&อมทจะต+อส&เพอตนเองและสงคม สามารถประกอบการงานอาชพได& การศกษาช+วยให&คนเจรญงอกงาม ทงทางป2ญญา จตใจ ร+างกายและสงคม การศกษาจงเป@นความจาเป@นของชวตอกประการหนง นอกเหนอจากความจาเป@นด&านทอย+อาศย อาหาร เครองน+งห+ม และยารกษาโรค การศกษาจงนบว+าเป@นป2จจยท ๕ ของชวต เป@นป2จจยทจะช+วยแก&ป2ญหาทก ๆ ด&านของชวตและเป@นป2จจยทสาคญทสดของชวตในโลกทมกระแสความเปลยนแปลงทางด&านวทยาศาสตร=และเทคโนโลยอย+างรวดเรว และส+งผลกระทบให&วถดารงชวตต&องเปลยนแปลงอย+างรวดเรว เช+นเดยวกนการศกษายงมบทบาทและความจาเป@นมากขนด&วย

ความหมายของการศกษา

นกการศกษาได&ให&ความหมายของคาว+า “การศกษา” ไว&หลากหลาย เพราะว+าการศกษาเป@นการพฒนาบคคล การพฒนานนย+อมม+งทจะบรรลเปJาหมายใดเปJาหมายหนง เปJาหมายย+อมถกกาหนดด&วยค+า แต+สงของมค+าสาหรบแต+ละคนไม+เหมอนกน ดงนนแต+ละคนจงให&ความหมายการศกษาไม+เหมอนกน เพราะความหมายของแต+ละคนย+อมคล&อยไปตามสงทแต+ละคนถอว+ามค+าสงสด (วทย= วศทเวทย=, ๒๕๔๐, หน&า ๒๗)

คาว+า “การศกษา” (education) ในภาษาองกฤษมรากศพท=มาจากภาษาลาตน ๒ คา ซงมผ&ให&ความเหนไว&ต+างกน คอ เชอว+ามาจากคาว+า “educare” ซงหมายถง การปลกฝ2ง อบรม กบ คาว+า “educere” ซงหมายถง การให&กาเนด การทาให&เกดขน รากศพท=คาแรก หมายถง การอบรมสงสอน ให&เกดความเจรญงอกงามนน เป@นความหมายของการศกษาทยดถออย+ป2จจบน ส+วนคาหลงนนถอว+า การศกษาเป@นเพยงการชกนาให&บคคลร&จกและตระหนกในคณสมบตทมอย+ในตวคนแต+ละคน เพอจะได&ใช&ความสามารถทมอย+ตามธรรมชาตนนได&เตมท (วจตร ศรสอ&าน, ๒๕๔๓, หน&า ๓๒)

๔

พระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ โดยสานกงานคณะกรรมการการศกษาแห+งชาต (๒๕๔๕, หน&า ๒) ได&ให&ความหมาย “การศกษา” ว+าหมายถง กระบวนการเรยนร&เพอความเจรญงอกงามของบคคลและสงคม โดยการถ+ายทอดความร& การฝ8กอบรม การสบสานวฒนธรรม การสร&างสรรค=จรรโลง ความก&าวหน&าทางร+างกาย การสร&างองค=ความร&และป2จจยเกอหนนให&บคคลเรยนร&อย+างต+อเนองตลอดชวต

วชย ตนศร (๒๕๔๓, หน&า ๔๖-๕๑) ได&ให&ความหมายคาว+า “การศกษา” โดยแบ+งเป@น ๒ ส+วน ดงน

ส+วนทหนง คอ กระบวนการเรยนร&ของบคคลและสงคม โดยการ “ถ+ายทอดความร&” การฝ8ก การอบรม การสบสานทางวฒนธรรม ฉะนนการศกษาจงเป@นกระบวนการเรยนร&ทต&องมการจดการ อย+างเป@นระบบ เพราะการถ+ายทอดความร&กด การฝ8กการอบรม การสบสานทางวฒนธรรมทด คงจะเกดขนโดยไม+มการจดการของสมาชกในสงคมย+อมจะเป@นไปไม+ได&

ส+วนทสอง คอ การสร&างสรรค=จรรโลงความก&าวหน&าทางวชาการ การสร&างองค=ความร&อนเกดจากสภาพแวดล&อม สงคมการเรยนร& และป2จจยเกอหนนให&บคคลเรยนร&อย+างต+อเนองตลอดชวต เช+น การวจย ค&นคว&าทางวทยาศาสตร= ทางสงคมศาสตร= ซงเป@นส+วนสาคญของการสร&างองค=ความร&ต+อไป

สาโรช บวศร (๒๕๔๔, หน&า ๑๘) ได&ให&ความหมาย การศกษา คอ การพฒนาขนธ=ทง ๕ โดยใช&มรรค ๘ เพอให&อกศลมล คอ ความโลภ ความโกรธ และความหลงลดน&อยลง หรอเบาบางมากทสด ซงขนธ= ๕ ประกอบด&วย

๑) รป คอ ร+างกาย ๒) เวทนา คอ ความร&สก ๓) สญญา คอ ความทรงจา ๔) สงขาร คอ เครองปรงแต+ง ๕) วญญาณ คอ การเกดความร&

พมพ=พรรณ เทพสเมธานนท= (๒๕๔๔, หน&า ๑๐-๑๓) ได&ให&ความหมายของ การศกษา คอ การทมนษย=เราได&มการพฒนาความร&ความสามารถโดยอาศยการถ+ายทอดความร&และประสบการณ= จากคนร+นเก+าไปส+คนร+นใหม+ ให&สามารถดาเนนชวตอย+างมคณภาพและอย+ในสงคมอย+างม ความสข ภญโญ สาธร (๒๕๔๖, หน&า ๑๓) ได&ให&ความหมายของการศกษา คอ กระบวนการพฒนาบคคลทงในด&านจตใจ นสย และคณสมบตอย+างอน ๆ กระบวนการศกษาเป@นเพยงเครองมอทคนร+นหนงถ+ายทอดให&แก+คนอกร+นหนง เครองมอนถ&าไม+นาไปใช&กจะไม+เกดประโยชน=อนใด นอกจากนการศกษา ยงเป@นเครองมอสาคญของรฐในการสร&างความร+วมมอเป@นอนหนงอนเดยวกนของพลเมอง เพอก+อให&เกดความมนคงของรฐตามทรฐต&องการ ทงในด&านสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจและการเมอง สรปว+า การศกษาหมายถง ความเจรญงอกงาม ทส+งเสรมให&มนษย=ได&เป@นมนษย=ทสมบรณ=แบบทงร+างกาย จตใจ อารมณ= คณธรรมและจรยธรรม โดยช+วยส+งเสรมการสร&างความเข&มแขงทางเศรษฐกจ

๕

ส+งเสรมสขภาพชมชน การสร&างคนให&มศลธรรม การเสรมสร&างประชาธปไตยและธรรมาภบาล ตลอดจนการรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดล&อม

ความหมายวชาพนฐานการศกษา

วชา “พนฐานการศกษา” เป@นวชาทศกษาประเดนเกยวกบแรงผลกดนทางสงคม สถาบน ทางสงคม และป2จจยอน ๆ ทงในและนอกการศกษา อนมส+วนในการสนบสนนเอออานวย หรอเป@นอปสรรคขดขวางต+อการศกษา อทธพลทางสงคม รากฐานและประวตความเป@นมา เป@นข&อมลพนฐาน ทจะวเคราะห=สภาพการศกษาป2จจบน ทงป2ญหาและประโยชน=ในการคาดการณ=แนวโน&มในอนาคต

เบเยอร= (Beyer, 1997) เสนอว+า วชาพนฐานการศกษา ได&แก+ สาขาวชาทเน&นการวเคราะห= วพากษ= วจารณ= อย+างลกซงในเรองของแนวคด สมมตฐานและหลกการของวชาชพทางการศกษา ซงรวมไปถงวชาด&านประวตศาสตร=การศกษา ปรชญาการศกษา สงคมวทยาการศกษา และจตวทยาการศกษา ตลอดจนวชาต+าง ๆ ทางด&านหลกสตรและการครศกษา ซงมลกษณะของการวเคราะห=วจารณ=

เนลเลอร= (Kneller, 2001) กล+าวว+า วชาพนฐานการศกษา หมายถง สาขาวชาต+าง ๆ ตงแต+ประวตศาสตร= ปรชญา ไปจนถงวชาในสาขาวชาสงคมศาสตร= เกยวกบสถาบนทางการศกษาต+าง ๆ และสภาพทางสงคมและวฒนธรรม แนวความคดทางด&านพนฐานการศกษาเป@นสงจาเป@นสาหรบผ&ทจะศกษาวชาการศกษา “นกคด” “นกวชาการ” ซงต&องเข&าใจสภาพป2ญหาโดยรอบและมโลกทศน=กว&าง ธรรมชาตของสาขาวชากเอออานวยต+อการพฒนาบคคลและสงคมส+วนรวมการวจยและ การวางแผนหรอนโยบายการศกษา

วชาพนฐานการศกษา หมายถง ลกษณะทสาคญอนเกยวข&องกบความร&เบองต&นของการศกษา หรอเป@นรากฐานของวชาการศกษาซงจะช+วยทาให&เกดความเข&าใจในเรองราวต+าง ๆ ของวชาการศกษาต+อไป และ/หรอวชาความร&ใด ๆ ระดบใด ๆ กได&ทสนบสนนการเรยนร&ในวชาการศกษาในฐานะเป@นวชาชพของครได&ดขน

พนฐานทางการศกษา หมายถง ความร&เบองต&นทจาเป@นเกยวกบการศกษาอนเป@นหลกความร&ทมนคงทจะนาไปใช&ในการศกษาให&เข&าใจอย+างถ+องแท&วชาการศกษาอน ๆ ต+อไป

ดงนน พนฐานการศกษาจงเป@นการประมวลความร& ความคดเหน ความเข&าใจเกยวกบวชาการศกษาในแง+ระบบการศกษา ป2ญหาทว ๆ ไปของการศกษาและการศกษานานาชาตเพอสามารถเปรยบเทยบให&เกดโลกทศน=ทกว&างขวางว+า การศกษานนย+อมแตกต+างกนไปตามลกษณะของสงคม เศรษฐกจ และการเมอง ดงนน วชาพนฐานการศกษาจงเป@นแกนกลางของวชาประวตศาสตร= ภมศาสตร= รฐศาสตร= และการเมอง สงคมวทยา เศรษฐศาสตร= ปรชญา จตวทยา นนเอง

๖

กล+าวโดยสรป วชาพนฐานการศกษา จงมความเป@นสหวทยาการกบศาสตร=อน ๆ โดยเฉพาะสงคมศาสตร= พนฐานการศกษาจะบรณาการข&อความร&ทางการศกษาเข&ากบข&อความร&ในศาสตร=ทเกยวข&อง โดยสรปแล&ว พนฐานการศกษา จงหมายถง ความร&เบองต&นทจาเป@นเกยวกบการศกษาอนเป@นหลกความร&ทมนคงทจะนาไปใช&ในการศกษาให&เข&าใจอย+างถ+องแท&ในวชาการศกษาต+อไป วชาพนฐานจงเป@นแกนกลางของวชาประวตศาสตร= ภมศาสตร= รฐศาสตร=และการเมอง สงคมวทยา เศรษฐศาสตร= ปรชญา จตวทยา ตลอดจนเทคโนโลย ซงส+งเสรมให&ผ&เรยนมความเจรญงอกงามทกวถทางตามเปJาประสงค=ของการศกษา และผ&เรยนได&รบประโยชน=จากการเรยนวชาพนฐานทหลากหลาย พร&อมทงเข&าใจศาสตร=ต+าง ๆ ทเป@นองค=ประกอบอนสาคญซงเกยวข&องกบการจดการและการพฒนาการศกษา ผ&ศกษายงสามารถนาความร&ทได&รบไปปฏบตให&เกดผลดในฐานะทเป@นผ&สอนและสามารถแก&ป2ญหาเกยวกบการศกษาได&

ความสาคญการศกษา

พนม พงษ=ไพบลย= (๒๕๕๖) ได&สรปความสาคญของการศกษาไว&ว+าเป@นการสร&างคนให&มความร& ความสามารถ มทกษะพนฐานทจาเป@น มลกษณะนสยจตใจทดงาม มความพร&อมทจะต+อส& เพอตนเองและสงคม มความพร&อมทจะประกอบการงานอาชพได& การศกษาช+วยให&คนเจรญงอกงาม ทงทางป2ญญา จตใจ ร+างกาย และสงคม การศกษาจงเป@นความจาเป@นของชวตอกประการหนง นอกเหนอจากความจาเป@นด&านทอย+อาศย อาหารเครองน+งห+ม และยารกษาโรค การศกษาจงเป@นป2จจยท ๕ ของชวต เป@นป2จจยทจะช+วยแก&ป2ญหาทก ๆ ด&านของชวตและเป@นป2จจยทสาคญทสดของชวตในโลกทมกระแสความเปลยนแปลงทางด&านวทยาศาสตร=และเทคโนโลยอย+างรวดเรว และส+งผลกระทบให&วถดารงชวตต&องเปลยนแปลงอย+างรวดเรวเช+นเดยวกน การศกษายงมบทบาทและความจาเป@นมากขนด&วย การศกษาทจะช+วยให&ทกคนมชวตทด มความสข จะต&องมลกษณะ ทสาคญดงน

๑) เป@นการศกษาทให&ความร& และทกษะพนฐานทจาเป@นอย+างเพยงพอ เช+น ความร&และทกษะทางด&านภาษา การคดคานวณ ความเข&าใจหลกการทางวทยาศาสตร=และเทคโนโลย เป@นต&น สภาพป2จจบนมความจาเป@นต&องสนบสนนให&ทกคนได&รบการศกษาขนพนฐานอย+างน&อย ๑๒ ปf จงจะเพยงพอกบ ความต&องการ และความจาเป@นทจะยกระดบคณภาพชวตให&ดขน

๒) การศกษาทาให&คนเป@นคนฉลาด มเหตผล คดเป@นแก&ป2ญหาเป@น และร&จกวธแสวงหาความร&เพอพฒนาตนเอง และเพอการงานอาชพ

๓) การศกษาต&องสร&างนสยทดงามให&เกดขนกบผ&เรยน โดยเฉพาะนสยรกการเรยนร& และนสยอน ๆ เช+น ความเป@นคนซอสตย= ขยน อดทน รบผดชอบ เป@นต&น

๔) การศกษาต&องสร&างความงอกงามทางร+างกาย มสขภาพพลามยทด ร&จกรกษาตนให&แขงแรง ปลอดจากโรคภยไข&เจบ และสารพษ

๗

๕) การศกษาต&องทาให&ผ&เรยนไม+เป@นคนเหนแก+ตว เหนความสาคญของประโยชน=ส+วนรวม ให&ความร+วมมอกบผ&อนในสงคม อย+ร+วมกบผ&อน ช+วยเหลอผ&อน ช+วยสร&างสงคมทสงบเป@นสข รกษาสงแวดล&อมให&ยงยน

๖) การศกษาต&องทาให&คนมทกษะการงานอาชพทเพยงพอกบการเข&าส+การงานอาชพ ร&จกการประกอบอาชพและร&จกพฒนาการงานอาชพ ทง ๖ ประการ เป@นพนฐานทางการศกษาทจาเป@น ทคนจะต&องได&รบร&อย+างทวถงทกคน ถ&าทกคนได&รบอย+างครบถ&วนเพยงพอกจะทาให&เกดทกษะ ลกษณะ และนสยทพงประสงค=ได& การศกษาจงไม+ใช+สงจาเป@นเพยงสาหรบคนบางคน แต+เป@นสงจาเป@นสาหรบคนทกคน โดยเฉพาะผ&ทขาดความพร&อม ในป2จจยต+าง ๆ เพอการดารงชวตทมคณภาพ ยงมความ จาเป@นมากทสด อชรอฟ โตgะซอ (๒๕๕๖) ได&สรปความสาคญของการศกษาไว&ว+า ความร&นนเป@นสงทจาเป@นมากสาหรบทก ๆ คน เพราะถ&าใครมความร&มากกจะได&เปรยบในทก ๆ เรอง เราจงจาเป@นต&องศกษาหาความร& ไม+ว+าจะเป@นวชาทางด&านสามญ หรอในวชาการทางด&านศาสนา ความร&ในด&านสามญนนมมากมายหลายแขนงซงวชาต+าง ๆ เหล+านจะทาให&เท+าทนต+อเหตการณ=บ&านเมองและเท+าทนกบสงทโลกได&มการพฒนาไป และคนส+วนใหญ+ให&ความสาคญมากต+อวชาการทางด&านสามญ ความร&และสงต+าง ๆ เหล+านมนจะทาให&เรานมเกยรตยศ มคนนบหน&าถอตา เป@นทร&จกกนในสงคมนน ๆ และเมอเรามอานาจมพวกพ&องมากมาย ความโลภกจะเข&ามาครอบงา ทาให&อยากได&สงนนสงน และกจะเอามนมาด&วยกบการเอาเปรยบผ&อนทมความร&น&อยกว+า มนจงทาให&สงคมมแต+จะแย+ลงไปทกท กล+าวโดยสรป “การศกษา” น+าจะเป@นสงทช+วยทาให&คนเป@น “คนทมคณภาพ” เพราะการศกษาเป@นขบวนการทาให&คนมความร& และมคณสมบตต+าง ๆ ทจะช+วยให&คนคนนนอย+รอดในโลกได& เป@นประโยชน=กบตนเอง กบครอบครว ประเทศชาต และสงคมโลกโดยส+วนรวม

ระบบการศกษา

การศกษานนเป@นกระบวนการสอนทไม+ใช+การสอนเพยงเพอให&ผ&เรยนจาเนอหาสาระ หรอเป@นการถ+ายทอดความร&แต+เพยงอย+างเดยว เนองจากกระบวนการสอนทดคอการสอนททาให&ผ&เรยนเกด “ป2ญญา” กล+าวคอ ต&องทาให&ผ&เรยนร&จกคดวเคราะห=และบรณาการความร&ทได&ให&เกดประโยชน=ต+อตนเองและต+อสงคม ซงมการจาแนกระบบการศกษาไว&ดงน

สารานกรมไทยฉบบเยาวชน ฉบบท ๒ (๒๕๕๖) ได&สรปไว&ว+า การจดการศกษาของไทยได&มการจดควบค+กนไปทงทเป@นการจดการศกษาในระบบโรงเรยน และการจดการศกษานอกโรงเรยน ซงพอจะแบ+งระดบของการศกษาออกได&เป@น ๔ ระดบ คอ

๘

๑. การศกษาระดบก0อนประถมศกษา เป@นการศกษาทม+งอบรมเลยงดเดกก+อนการศกษาภาคบงคบ เพอเตรยมเดกให&มความพร&อมทกด&านดพอทจะเข&ารบการศกษาต+อไป การจดการศกษาระดบก+อนประถมศกษานอาจจดเป@นสถานรบเลยงดเดก ศนย=เดกปฐมวยโรงเรยนอนบาล หรอจดเป@นชนเดกเลกในโรงเรยนประ ถมศกษา

๒. การศกษาระดบประถมศกษา เป@นการศกษาทม+งให&ผ&เรยนมความร&ความสามารถ ขนพนฐานและให&สามารถคงสภาพอ+านออกเขยนได& คดคานวณได&มความสามารถประกอบอาชพ ตามควรแก+วยและความสามารถ ดารงตนเป@นพลเมองดในระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย ทมพระมหากษตรย=เป@นประมข การจดสถานศกษาระดบประถมศกษา พงจดเป@นตอนเดยวตลอด ใช&เวลาเรยนประมาณ ๖ ปf การศกษาระดบประถมศกษาเป@นการศกษาภาคบงคบ ซงแต+ละท&องถนจะกาหนดอายเข&าเกณฑ=ให&เหมาะสมกบสภาพท&องถนและความพร&อมของเดก แต+ต&องไม+บงคบเดกเข&าเรยนตอนอายครบ ๖ ปfบรบรณ= และไม+ช&ากว+าอายครบ ๘ ปfบรบรณ=

๓. การศกษาระดบมธยมศกษา เป@นการศกษาหลงระดบประถมศกษาทม+งให&ผ&เรยนมความร&ทงวชาการและวชาชพทเหมาะสมกบวย ความต&องการ ความสนใจ และความถนด เพอให&บคคลเข&าใจและร&จกเลอกอาชพทเป@นประโยชน=แก+ตนเองและสงคมการศกษาระดบนแบ+งออกเป@น ๒ ตอน คอ มธยมศกษาตอนต&นและมธยมศกษาตอนปลาย ใช&เวลาเรยนตอนละประมาณ ๓ ปf นบว+าเป@นการศกษาระดบกลาง ซงจดขนสาหรบเดกวยร+นอายประมาณ ๑๒-๑๗ ปf ให&ได&เรยนหลงจากจบประถมศกษาและเพอเป@นพนฐานในการศกษาระดบสงขนไป ผ&ทเรยนจบชนมธยมศกษา อาจจะออกไปประกอบอาชพ ทเหมาะสมกบวยและความสามารถ หรอศกษาต+อในระดบอดมศกษา ดงนนในระดบมธยมศกษาตอนต&น พงให&ผ&เรยนได&เลอกเรยนกล+มวชาการและวชาชพ ตามความถนดและความสนใจอย+างกว&างขวาง และ ในระดบมธยมศกษาตอนปลาย พงให&ผ&เรยนได&เน&นการเรยนกล+มวชาทผ&เรยนจะยดเป@นอาชพต+อไป

๔. การศกษาระดบอดมศกษา เป@นการศกษาหลงระดบมธยมศกษาตอนปลาย ม+งพฒนาความเจรญงอกงามทางสตป2ญญาและความคด เพอความก&าวหน&าทางวชาการ การศกษาระดบน จดแบบกว&างให&ผ&เรยนมความร&รอบ และเน&นเฉพาะสาขาวชาชพให&ผ&เรยนมความร&สกและชานชานาญ ทงในด&านทฤษฎ ปฏบตและมจรรยาบรรณของวชาชพนน ๆ หน&าทของสถาบนอดมศกษาจงม+งดาเนนการเรยนการสอนทงด&านวชาการและวชาชพ การวจยเพอแสวงหาข&อมล ความร&ใหม+ และพสจน=หลกทฤษฎต+าง ๆ การบรการชมชน และการทานบารงศลปวฒนธรรม เพอพฒนาประเทศทกด&าน และช+วยแก&ป2ญหาของชมชน

ระบบการศกษาไทยป2จจบนตามทกาหนดไว&ในพระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ แก&ไขเพมเตม (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๔๕ มการจดระบบการศกษาขนประถมศกษา ๖ ปf (๖ ระดบชน) การศกษาขนมธยมศกษาตอนต&น ๓ ปf (๓ ระดบชน) และการศกษาขนมธยมศกษาตอนปลาย ๓ ปf (๓ ระดบชน) หรอระบบ ๖-๓-๓

๙

นอกจากนนระบบการศกษาไทยยงจดเป@นระบบการศกษาในระบบโรงเรยน การศกษานอกระบบโรงเรยน และการศกษาตามอธยาศย ในการจดระบบการศกษาตามแนวพระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ (สานกงานคณะกรรมการการศกษาแห+งชาต, ๒๕๔๕, หน&า ๕) จะไม+พจารณาแบ+งแยกการศกษาในระบบโรงเรยนออกจากการศกษานอกระบบโรงเรยน แต+จะถอว+าการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศยเป@นเพยงวธการเรยนการสอน หรอรปแบบของการเรยนการสอนทภาษาองกฤษใช&คาว+า “model of learning” ฉะนน แนวทางใหม+คอสถานศกษาสามารถ จดได&ทง ๓ รปแบบ และให&มระบบเทยบโอนการเรยนร&ทง ๓ รปแบบ โดยพระราชบญญตการศกษาฯ มาตรา ๑๕ กล+าวว+าการจดการศกษาม ๓ รปแบบ คอ

๑) การศกษาในระบบ เป@นการศกษาทกาหนดจดม+งหมาย วธการศกษา หลกสตร ระยะเวลาของการศกษา การวดและการประเมนผล ซงเป@นเงอนไขของการสาเรจการศกษาทแน+นอน

๒) การศกษานอกระบบ เป@นการศกษาทมความยดหย+นในการกาหนดจดม+งหมาย รปแบบวธการจดการศกษา ระยะเวลาของการศกษา การวดและประเมนผล ซงเป@นเงอนไขสาคญของการสาเรจการศกษา โดยเนอหาและหลกสตรจะต&องมความเหมาะสมสอดคล&องกบสภาพป2ญหาและความต&องการของบคคลแต+ละกล+ม

๓) การศกษาตามอธยาศย เป@นการศกษาทให&ผ&เรยนได&เรยนร&ด&วยตนเองตามความสนใจศกยภาพ ความพร&อมและโอกาส โดยศกษาจากบคคล ประสบการณ= สงคม สภาพแวดล&อม หรอแหล+งความร&อน ๆ

สถานศกษาอาจจดการศกษาในรปใดรปแบบหนงหรอทงสามรปแบบกได&ให&มการเทยบโอนผลการเรยนทผ&เรยนสะสมไว&ในระหว+างรปแบบเดยวกนหรอต+างรปแบบได& ไม+ว+าจะเป@นผลการเรยนจากสถานศกษาเดยวกนหรอไม+กตาม รวมทงจากการเรยนร&นอกระบบตามอธยาศย การฝ8กอาชพ หรอจากประสบการณ=การทางานการสอน และจะส+งเสรมให&สถานศกษาจดได&ทง ๓ รปแบบ

โดยแบ+งการศกษาไว& ๒ ระดบ ได&แก+ ๑. การศกษาขนพนฐาน ประกอบด&วย การศกษาซงจดไม+น&อยกว+า ๑๒ ปfก+อน

ระดบอดมศกษา การแบ+งระดบและประเภทของการศกษาขนพนฐานนน ให&เป@นไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง การแบ+งระดบหรอการเทยบระดบการศกษานอกระบบหรอการศกษาตามอธยาศยให&เป@นไปตามทกาหนดในกฎกระทรวงการศกษาในระบบทเป@นการศกษาขนพนฐาน แบ+งเป@น ๓ ระดบ

๑.๑ การศกษาก+อนระดบประถมศกษา เป@นการจดการศกษาให&แก+เดกทมอาย ๓–๖ ปf ๑.๒ การศกษาระดบประถมศกษา โดยปกตใช&เวลาเรยน ๖ ปf ๑.๓ การศกษาระดบมธยมศกษา แบ+งเป@นสองระดบ ดงน ๑.๓.๑ การศกษาระดบมธยมศกษาตอนต&น โดยปกตใช&เวลาเรยน ๓ ปf

๑๐

๑.๓.๒ การศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย โดยปกตใช&เวลาเรยน ๓ ปf แบ+งเป@น สองประเภท ดงน

๑) ประเภทสามญศกษา เป@นการจดการศกษาเพอเป@นพนฐานในการศกษาต+อในระดบอดมศกษา

๒) ประเภทอาชวศกษา เป@นการจดการศกษาเพอพฒนาความร&และทกษะในการประกอบอาชพ หรอ ศกษาต+อในระดบอาชพชนสงต+อไป

๒. การศกษาระดบอดมศกษา แบ+งเป@น ๒ ระดบ คอ ระดบตากว+าปรญญาและระดบปรญญา การใช&คาว+า “อดมศกษา” แทนคาว+า “การศกษาระดบมหาวทยาลย” กเพอจะให&ครอบคลมการศกษาในระดบประกาศนยบตรหรออนปรญญา ทเรยนภายหลงทจบการศกษาขนพนฐานแล&ว

ทงนการศกษาภาคบงคบจานวน ๙ ปf โดยให&เดกซงมอายย+างเข&าปfท ๗ เข&าเรยนในสถานศกษาขนพนฐานจนอายย+างเข&าปfท ๑๖ เว&นแต+สอบได&ชนปfท ๙ ของการศกษาภาคบงคบหลกเกณฑ=และวธการนบอายให&เป@นไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง การศกษาภาคบงคบนนต+างจากการศกษาขนพนฐาน ซงการศกษาขนพนฐานไม+บงคบให&ประชาชนต&องเข&าเรยนแต+เป@นสทธของคนไทย ส+วนการศกษาภาคบงคบเป@นการบงคบให&เข&าเรยนถอเป@นหน&าทของพลเมองตามมาตรา ๖๙ ของรฐธรรมนญ

บทสรป

การศกษาเป@นพนฐานทจาเป@น ทคนจะต&องได&รบร&อย+างทวถง หากผ&ใดได&รบการศกษา อย+างครบถ&วนและเพยงพอแล&ว ย+อมทาให&ผ&นนเกดทกษะ และนสยทพงประสงค=ได& การศกษาจงไม+ใช+สงจาเป@นเพยงสาหรบคนบางคน แต+เป@นสงจาเป@นสาหรบคนทกคน โดยเฉพาะผ&ทขาดความพร&อม ในป2จจยต+าง ๆ เพอการดารงชวตทมคณภาพ ดงนน กล+าวได&ว+า “การศกษา” คอ กระบวนการเรยนร& ทเกดกบบคคล และสงคม การศกษาจงเป@นกระบวนการให&ส+งเสรมให&บคคลเจรญเตบโตและมความเจรญงอกงามทางกาย อารมณ= สงคม และสตป2ญญาจนเป@นสมาชกของสงคมทมคณธรรมสง และสาคญต+อการพฒนาประเทศ ในฐานะทเป@นกระบวนการหนงทมบทบาทโดยตรงต+อการพฒนาทรพยากรมนษย= ให&มคณภาพเหมาะสมและมคณสมบตสอดคล&องกบความต&องการในการใช&กาลงของประเทศ ดงนน สรปได&ว+า การศกษาจงหมายถง การเจรญงอกงาม นนเอง เพราะการศกษาเป@นกระบวนการพฒนาบคคลให&มความเจรญงอกงามทกด&าน คอ สตป2ญญา อารมณ=และสงคม ถ&าประเทศใดประชากร มการศกษาสง ประเทศนนกจะมกาลงคนทมประสทธภาพได&

๑๑

คาถามทบทวน

คาชแจง ให&นกศกษาเขยนบรรยาย อธบายแต+ละข&อต+อไปน ๑. จงรวบรวมความหมายของการศกษา จากนกการศกษามาอย+างน&อย ๓ คน ๒. พนฐานการศกษาหมายถงอะไร ๓. การศกษามความสาคญอย+างไร ๔. สารานกรมไทยฉบบเยาวชน ฉบบท ๒ ได&แบ+งการศกษาออกเป@นกระดบ อะไรบ&าง ๕. พระราชบญญตการศกษาฯ มาตรา ๑๕ กล+าวว+าการจดการศกษามกประเภท อะไรบ&าง ๖. พระราชบญญตการศกษาฯ มาตรา ๑๕ แบ+งการศกษาเป@นกระดบ อะไรบ&าง

๑๒

๑๓

แผนบรหารการสอนประจาบทท ๒

ปรชญาและปรชญาการศกษา

หวข�อเนอหาประจาบท

๑) ความหมายของปรชญา ๒) ขอบเขตของปรชญา ๓) ปรชญาการศกษา

จดประสงค#ของการเรยนร� ๑) นกศกษาสามารถอธบายความหมายของปรชญาได& ๒) นกศกษาสามารถอธบายขอบเขตของปรชญาได& ๓) นกศกษาสามารถอธบายปรชญาการศกษาได&

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจาบท ๑) วธสอน

๑.๑) การประเมนความร&เดมก+อนเรยน ๑.๒) การศกษาค&นคว&าด&วยตนเองและกล+ม ๑.๓) การฟ2งบรรยายและการอภปราย ๑.๔) การประเมนความร&หลงเรยนและการแสดงความคดเหน ๑.๕) การทาแบบฝ8กหดทบทวน

๒) กจกรรมการเรยนการสอน ๒.๑) การประเมนความร&เดมของนกศกษา ให&นกศกษาทาแบบทดสอบก+อนเรยน สอบถามรปแบบการจดการเรยนการสอน

ทนกศกษาต&องการ เพอประเมนความร&เดมของนกศกษา ซงจะทาให&อาจารย=ผ&สอนทราบพนฐานความร&ของนกศกษา

๒.๒) การศกษาค&นคว&าด&วยตนเองและกล+ม นกศกษาไปศกษาค&นคว&า เกยวกบความหมายของปรชญา ขอบเขตของปรชญา

ปรชญาการศกษา โดยอาจารย=จะแนะนาเอกสารตาราทเกยวกบการศกษา และวธการศกษาค&นคว&าเอกสาร

๑๔

ตารา รวมทงการสรปสาระความร&ทได&ศกษามาให&เป@นระบบ แต+ในเบองต&นให&ศกษาเป@นรายบคคลก+อน จากนนจงนาข&อมลทได&มาอภปรายร+วมกนภายในชนเรยน จนได&ข&อสรปของกล+ม

๒.๓) การฟ2งบรรยายและการอภปราย นกศกษา ศกษาเอกสารประกอบการสอนก+อนฟ2งบรรยายจากอาจารย= โดยอาจารย=

จะสรปประเดนทสาคญและเปAดโอกาสให&นกศกษาสนทนาซกถามและอภปรายแลกเปลยนเรยนร&ร+วมกน ๒.๔) การนาเสนอผลงานของตนเอง นกศกษานาเสนอผลการศกษาของกล+มทเกยวกบความหมายของปรชญา ขอบเขตของ

ปรชญา และปรชญาการศกษา หน&าชนเรยน โดยมเพอนและอาจารย=ร+วมกนซกถามและแสดงความคดเหน ๒.๕) การทาแบบฝ8กหดทบทวน นกศกษาทาแบบทดสอบหลงเรยนและตอบคาถามทบทวนบทท ๒ ด&วยตนเอง

เมอทาเสรจแล&วจงใช&วธแลกกนตรวจกบเพอน โดยมอาจารย=และนกศกษาร+วมกนเฉลยคาตอบพร&อมอธบาย คาตอบแต+ละข&อ

สอการเรยนการสอน

๑) สไลด=อเลกทรอนกส= ๒) เอกสาร ตารา หนงสอเกยวกบปรชญาและปรชญาการศกษา ๓) วดทศน=เกยวกบปรชญา และ ปรชญาการศกษา

การวดและการประเมนผล

๑) ประเมนความร&จากการตอบคาถามทบทวน โดยนกศกษาจะต&องได&คะแนนไม+ตากว+า ร&อยละ ๖๐ ของคะแนนในแต+ละข&อ ๒) ประเมนการมส+วนร+วมในการอภปรายและการแสดงความคดเหนในชนเรยน ๓) ประเมนผลงานการศกษาค&นคว&าด&วยตนเอง ๔) ประเมนความสนใจ ความรบผดชอบ จากการสงเกต การส+งงานตรงเวลาและการมส+วนร+วมในการทางานกล+ม

๑๕

บทท ๒ ปรชญาและปรชญาการศกษา

ปรชญาเป@นทรวมของศาสตร=ทงหลาย เปรยบเสมอนมรดกของสงคมอนเกดมาจากความอยากร&

อยากเหน ความสงสย แปลกประหลาดใจ ทาให&เกดความคดและสร&างทฤษฎปรชญาต+าง ๆ เพอตอบข&อสงสยของมนษย=ในเรองเกยวกบจกรวาล โลก พระเจ&า รวมถงปรากฏการณ=ธรรมชาต ต+อมามนษย=ได&นาองค=ความร&ทได&มาพฒนาเป@นทฤษฎเชอโยงกบการศกษาจนก+อให&เกดปรชญาการศกษาขน

ความหมายของปรชญา

ปรชญานนมความหมายกว&างมาก ยากทจะจากดความลงไปได& เพราะเหตทวชาปรชญานนเป@นวชาทศกษาหาความจรงตามหลกเหตและผลอย+างกว&าง ๆ กบธรรมชาตของจกรวาลทเราอาศยอย+ เราจะเหนว+า นกปรชญาแต+ละคนกล&วนแต+ให&ความหมายของคาว+าปรชญาทแตกต+างกนออกไป ดงจะได&ยกตวอย+างมาดงน

อดร รตนภกด (๒๕๒๓, หน&า ๑) กล+าวว+า ปรชญาเป@นศพท=บญญตของพระเจ&าวรวงศ=เธอ กรมหมนนราธปพงศ=ประพนธ=มาจากรากศพท=สนสกฤตว+า ชญา แปลว+า ร& เข&าใจ เตมอปสรรค ปร เป@น ปรชญา แปลว+า ความปราดเปรองหรอความรอบร& ซงภาษาองกฤษใช&ว+า “philosophy” มาจากรากศพท=ภาษากรก ว+า “philosophia” จากคาว+า “philos” แปลว+า “loving of wisdom” ส+วน “sophia” แปลว+า “wisdom” ฉะนนถ&าแปลโดยรปศพท=กหมายความว+าความรกในความร& (loving of wisdom)

กรต บญเจอ (๒๕๒๓, หน&า ๓) ให&ความหมายของปรชญาว+าปรชญาเป@นวชาทว+าด&วย ความปราดเปรอง หรอความรอบร&

วจตร ศรสอ&าน (๒๕๓๐, หน&า ๒๒๐) กล+าวว+า ปรชญาเป@นวชาทว+าด&วยความรกในความร&และการแสวงหาความร& เมอแสวงหาแล&วกจะพบความจรงทเรยกว+าสจธรรม

พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒ ให&ความหมายของ ปรชญา ว+าหมายถง วชาทว+าด&วยหลกแห+งความร&และความจรง

ทองหล+อ วงษ=ธรรมา (๒๕๕๕, หน&า ๒) สรปว+าปรชญาจาแนกได& ๒ กล+ม ความหมายคอ ๑. ความหายตามตวอกษร คอความหมายทมาจากคาแปลตามรปศพท= ซงหมายถงความร&

อนประเสรฐ ซงครอบคลมถงความร&ทงหมดทกศาสตร= ทกวชา ซงมความหมายเป@นแม+แบบหรอเป@นพนฐานให&แก+ความร&ทงหลาย

๑๖

๒. ความหมายตามลกษณะของการนาไปใช& คอความหมายทอย+ในรปของทฤษฎ หลกการ ความคด และคตความเชอต+าง ๆ ปรชญาในความหมายตามลกษณะของการนาไปใช&น มความหมายและขอบเขตแคบ คอมความหมายจาเพาะเจาะจงเฉพาะเรอง เฉพาะกรณ ดงนน จงใช&เฉพาะบคคลและสงคมแต+ละแห+งเท+านน

จะเหนได&ว+า ปรชญาเป@นวชาทเปAดโอกาสให&มนษย=ได&ใช&ความคด ใช&ป2ญญาและเหตผลแสวงหาความร& ช+วยให&มนษย=ร&จกตนเองและมหลกการในการดารงชวตในสงคม

สาขาของปรชญา

ปรชญาเกดจากผลของกจกรรมทางแนวคด และการศกษาค&นคว&าของมนษย= ซงมนษย=ได&ชอว+าเป@นสตว=ประเสรฐ เพราะมนษย=มมนสมอง ร&จกคดและมสตป2ญญาทดกว+าและมประสทธภาพมากกว+าสตว=ประเภทอน ด&วยเหตนจงเป@นสาเหตให&มนษย=คด สงสย และสามารถแก&ป2ญหาของตนได&ดกว+าสตว=ประเภทอน และมนษย=ยงแสวงหาความจรงแท&ของสรรพสงทอย+ใกล&และไกลตว ด&วยความอยากร& จงทาให&มนษย=สามารถร&จกความจรง ความด และความงาม (ทองหล+อ วงษ=ธรรมา, ๒๕๕๕, หน&า ๖)

ด&วยเหตดงกล+าวจงเกดปรชญาแม+บท สามารถแบ+งออกเป@นแขนงต+าง ๆ ได& ๓ สาขา ดงน (วทย= วศทเวทย=, ๒๕๕๕, หน&า ๑๗๑-๑๗๓)

๑. อภปรชญา (metaphysic/ontology) เป@นแขนงหนงของปรชญาทม+งศกษาสภาวะแห+งความเป@นจรงหรอธรรมชาตของสรรพสงทงหลาย เพอจะให&ได&มาซงคาตอบทว+าอะไรคอความเป@นจรง อนเป@นทสด (ultimate reality) ของสรรพสงทงหลายในจกรวาลศกษาถงลกษณะของการมอย+เป@นอย+ของสงทงหลายว+าอะไรเป@นสงทจรงแท& จตหรอวตถเป@นความจรงมลฐาน ภววทยามขอบข+ายกว&างขวางมาก เพราะเป@นการแสวงหาความจรงเกยวกบชวตและสรรพสงทงมวลในจกรวาล

๒. ญาณวทยา (epistemology) ปรชญาแขนงนม+งศกษาวเคราะห=หลกหรอทฤษฎแห+งความร& คาถามหลกทนกปรชญาแขนงนสนใจคอ อะไรคอความร&ทถกต&องเราร&ได&อย+างไรว+าถกต&อง มหลกอะไร ทจะช+วยตดสนความถกผด ประสาทสมผสเป@นตวตดสน หรอเหตผลหรอวธอนใด ความร& มกประเภท ได&มาจากแหล+งใด เหล+านเป@นป2ญหาทปรชญาแขนงญาณวทยาม+งศกษาวเคราะห= เนองจากการศกษาเป@นเรองของการถ+ายทอดความร& ปรชญาแขนงนจงมส+วนสมพนธ=กบการศกษาอย+มาก โดยเฉพาะอย+างยงในส+วนทเกยวกบหลกสตรและการสอน ญาณวทยาได&ให&พนฐานความเข&าใจเกยวกบความร&ใน ๒ ลกษณะ คอ แบบต+าง ๆ ของการร& (เราร&ได&อย+างไร) และประเภทต+าง ๆ ของความร& วธการทจะช+วยให&เราร& สงต+าง ๆ นน มอย+หลายวธ แต+วธทจะให&ความร&ทแท&จรงมากทสดนนมอย+ ๕ วธคอ

๑๗

๑) การร&โดยข&อมลทางผสสะ (sense data) ผสสะ หมายถง การร&หรอการรบร&จากการใช&ประสาทสมผสทางตา ห จมก ลน กาย ทางใดทางหนงหรอหลาย ๆ ทางพร&อมกน ข&อมลทางผสสะเป@นวธการหนงของการรบร&เพอนาไปส+ความร&ทเชอถอได&

๒) การร&โดยสามญสานก (common sense) สามญสานก หมายถงความร&สก หรอการรบร&ของคนแต+ละคนทมร+วมกบคนอน โดยทไม+จาเป@นต&องมาคดค&นไตร+ตรองเสยก+อน มนษย=เมอเผชญกบเหตการณ=หรอสถานการณ=บางอย+างสามารถตดสนได&ว+าอะไรผด อะไรถก อะไรควร อะไร ไม+ควรได&ทนทโดยอาศยสามญสานก

๓) การร&โดยตรรกวธ (logic) ตรรกวธหรอตรรกวทยา เป@นวธการสาคญทนกปรชญาใช& ในการตดสนความถกต&องของความร&ความจรง เป@นวธการทอาศยหลกของเหตผล ความน+าเชอถออย+ทเหตผล

๔) การร&โดยการหยงร& หรอญาณทศน= (intuition) การร&โดยการหยงร&หรอญาณทศน=เป@นการร&โดยอาศยความคดหรอจนตนาการทอาศยสตป2ญญาเป@นหลก การหยงร&ของมนษย=นนมหลายระดบ ขนอย+กบระดบความคดและสตป2ญญาของแต+ละคน ในระดบสงสดของการหยงร&โดยใช&สมาธและป2ญญากคอ การตรสร&อย+างทเกดขนกบพระพทธเจ&ามาแล&ว

๕) การร&โดยวธวทยาศาสตร= (scientific method) การร&โดยวธวทยาศาสตร= เป@นการร&โดยอาศยการสงเกตและการทดลองเพอพสจน=ว+าความร&ทได&จากการสงเกตหรอการสมผสเป@นความร& ทถกต&อง เมอมการทดลองซา ๆ จนได&คาตอบไม+เปลยนแปลงได& กถอได&ว+าเป@นความร&ทแท&จรง ตราบเท+าทผลการพสจน=ยงไม+เป@นอย+างอน ปรชญาโดยปกตจะไม+ใช&วธวทยาศาสตร=เพอผลตความร& แต+อาจจะใช&วธวทยาศาสตร=เพอทดสอบความถกต&องของความคดหรอประสบการณ=

อกลกษณะหนงของญาณวทยาคอ การจาแนกประเภทของความร&โดยอาศยแหล+งทมาและวธการได&มาซงความร& ออกเป@น ๕ ประเภท คอ

๑) ความร&ประเภทคมภร= (revealed knowledge) ซงเป@นความร&ทพระผ&เป@นเจ&าประทานให&แก+ศาสดา เพอนาไปเผยแพร+แก+มวลมนษย= ส+วนมากจะเป@นความร&ทประมวลไว&ในพระคมภร=ทางศาสนา หลกสตรและการสอนในโรงเรยนและสถานศกษามกจะมการนาเอาความร&ประเภทนบรรจไว&ในหลกสตร โดยเฉพาะอย+างยงในส+วนทเกยวกบการใช&ความร&เพอการพฒนาจตใจ

๒) ความร&ประเภทตารา (authoritative knowledge) เป@นความร&ทได&จากการบอกเล+า บนทก หรอการถ+ายทอดจากผ&คงแก+เรยน หรอผ&ร&ในเรองต+าง ๆ ถอตวผ&ทเป@นปราชญ=หรอผ&เชยวชาญนน ๆ เป@นแหล+งของความร& ผลงานของผ&ร&ทเขยนเป@นคามาไว&จงเป@นประเภทหนงของความร&ทใช&อ&างองกนโดยทวไป แหล+งความร&ประเภทนอาจจะสมบรณ=ถกต&องหรอไม+ถกต&องทงหมดกได& ขนอย+กบความเชอถอและการพสจน=โดยวธการอน ๆ

๑๘

๓) ความร&ประเภทญาณทศน= (intuitive knowledge) เป@นความร&ทเกดจากการหยงร& โดยญาณ การหยงร&อาจจะเกดจากการคร+นคดไตร+ตรองเพอหาคาตอบเรองใดเรองหนง เพอให&พ&นสงสยแต+คดไม+ออกหรอหาคาตอบไม+ได& แต+จ+ ๆ กเกดความร&ในเรองนนผดขนมาในความคดและได&คาตอบ โดยไม+คาดฝ2น ในบางกรณเมอมแรงดลใจหรอจนตนาการบางอย+างกเกดการหยงร&ขนความร&ทได&จากญาณทศน=นเป@นจดกาเนดของความร&เชงปรชญา ทฤษฎทางวทยาศาสตร= หรองานสร&างสรรค=ทางด&านศลปกรรมและวรรณกรรม

๔) ความร&ประเภทเหตผล (rational knowledge) เป@นความร&ทได&มาจากการใช&หลกของเหตผล ซงเป@นวธการทางตรรกวทยา ส+วนใหญ+จะเป@นความร&ทเกดจากการอ&างองความจรงหรอความร&ทมอย+แล&ว เพอนาไปส+ความร&ใหม+

๕) ความร&เชงประจกษ= (empirical knowledge) เป@นความร&ทได&จากวธการทางวทยาศาสตร= และผสสะประกอบกน การสงเกต การทดลอง การพสจน=ความจรงด&วยวธการทเหมาะสมโดยมการเกบรวบรวม วเคราะห= และแปลความหมายของข&อมลด&วยวธการเชงวทยาศาสตร=เป@นแหล+งทมาของความร&ประเภทน ซงเป@นรากฐานของการวจยค&นคว&าในยคป2จจบน

๓. คณวทยา (axiology) ปรชญาแขนงทม+งวเคราะห=คณค+าหรอค+านยมเกยวกบความด และความงาม มลกษณะเป@นปรชญาชวตทม+งศกษาแนวความคดและความเชอของมนษย=เกยวกบสงทดงามและมคณค+าใน ๓ แง+ คอ

๑) ตรรกวทยา (logic) คอปรชญาสาขาทว+าด&วยการใช&เหตผล ความถก ผด โต&แย&ง ถกเถยง และจดบกพร+องในการใช&เหตผล ตรรกวทยาม+งศกษาและค&นคว&าหาวธการทจะเข&าถงสงแท&จรงสงสด และความร&ทถกต&อง รวมไปถงหลกเกณฑ=ในการใช&เหตผล

๒) จรยศาสตร= (ethics) เป@นเรองของความด ความถกต&องของแนวทาง ความประพฤต ความหมายของชวต ชวตทดมลกษณะอย+างไร อะไรคอสงทน+าพงปรารถนาทสดของชวต ความดคออะไร เอาอะไรมาเป@นเกณฑ=วดความดความชว

๓) สนทรยศาสตร= (aesthetics) เป@นเรองของความงาม การจะตดสนว+าอะไรสวย อะไรงาม ใช&เกณฑ=อะไร มเกณฑ=ทจะวดได&จรงหรอไม+ สนทรยศาสตร=ม+งศกษาคณค+าเกยวกบความงามของศลปะ ความไพเราะแห+งดนตร ความงามแห+งธรรมชาต

คณวทยามความสาคญยงต+อการศกษา ทงนเพราะการศกษามได&มหน&าทแต+เพยงการถ+ายทอดความร&ไปส+ผ&เรยนเท+านน แต+ยงมหน&าทสาคญในการปลกฝ2งทศนคต และค+านยมทดงามในตวผ&เรยน ด&วยหลกการด&านจรยศาสตร=และสนทรยศาสตร= จงมความสาคญและมความสมพนธ=กบการจดการศกษาทกระดบเป@นอย+างมาก

๑๙

ปรชญาการศกษา

ปรชญาการศกษาเป@นปรชญาประยกต= (applied philosophy) เพราะเป@นการนาเอาปรชญาบรสทธ (pured philosophy) มาประยกต=ใช&กบการศกษา จงเรยกว+า ปรชญาการศกษา โดยม+งให&มนษย=เจรญงอกงามเป@นมนษย=ทสมบรณ= ดงนน ปรชญาการศกษา จงเป@นสงกาหนดทศทางของการจดการศกษา หรอเปJาหมายของการศกษาทกาหนดคณลกษณะผ&เรยนเป@น (วทย= วศทเวทย=, ๒๕๕๕, หน&า ๑๖-๒๒) ประกอบด&วย

๑. ปรชญาสาขาสารนยม หรอสารตถนยม (essentialism) ๒. ปรชญาสาขาสจวทยานยม หรอสจนยมวทยา หรอนรนตรนยม (perenialism) ๓. ปรชญาสาขาพพฒนาการนยม หรอพพฒนนยม หรอววฒนาการนยม (progressivism) ๔. ปรชญาสาขาปฏรปนยม (reconstructionism) ๕. ปรชญาสาขาอตถภาวนยม หรออตนยม หรอสวภาพนยม (existentialism)

๑. ปรชญาสาขาสารนยม หรอสารตถนยม (essentialism)

สารนยม เป@นชอของปรชญาการศกษาทกาหนดขนมาตามความเชอตามหลกปรชญา ของจตนยม (idealism) และสจนยม (realism) ซงเป@นปรชญาทวไป ประกอบด&วย

๑.๑ ปรชญาสารนยมหรอสารตถนยมตามแนวจตนยม มความเชอว+า การศกษาคอเครองมอในการสบทอดมรดกทางสงคม ซงกคอวฒนธรรมและอดมการณ=ทงหลายอนเป@นแก+นสาระสาคญ (essence) ของสงคมให&ดารงอย+ต+อ ๆ ไป ดงนน หลกสตรการศกษาจงควรประกอบไปด&วย ความร& ทกษะ เจตคต ค+านยม และวฒนธรรม อนเป@นแก+นสาคญซงสงคมนนเหนว+าเป@นสงทถกต&องดงาม สมควรทจะรกษาและสบทอดให&อนชนร+นต+อ ๆ ไป การจดการเรยนการสอนจะเน&นบทบาทของคร ในการถ+ายทอดความร&และสาระต+าง ๆ รวมทงคณธรรมและค+านยมทสงคมเหนว+าเป@นสงทดงามแก+ผ&เรยน ซงผ&เรยนอย+ในฐานะผ&รบสบทอดมรดกทางสงคม กจะต&องอย+อย+างมระเบยบวนย และพยายามเรยนร& สงทครถ+ายทอดให&อย+างตงใจ

๑.๒ ปรชญาสารนยมหรอสารตถนยมตามแนวสจนยม เชอว+า การศกษาเป@นเครองมอในการถ+ายทอดความร&และความจรงทางธรรมชาตเกยวกบการดารงชวตของมนษย= ดงนน หลกสตรการศกษาจงควรประกอบไปด&วย ความร& ความจรง และการแสวงหาความร&เกยวกบกฎเกณฑ=และปรากฎการณ=ทางธรรมชาตต+าง ๆ การจดการเรยนการสอนตามความเชอนจงเน&นการให&ผ&เรยนแสวงหาข&อมล ข&อเทจจรง และการสรปกฎเกณฑ=จากข&อมลข&อเทจจรงเหล+านน

จะเหนได&ว+า ปรชญาสารนยมจะสนบสนน The Three R’s (๓R’s) คอ การอ+านออก (Reading) เขยนได& (Writing) คดเลขเป@น (Arithmethic) ซงความเชอตามปรชญาน ผ&เรยนกคอดวงจตเลก ๆ และ

๒๐

ประกอบด&วยระบบประสาทสมผส ครคอต&นแบบทดทมความร&จงจาเป@นต&องทาหน&าทอบรมสงสอนนกเรยนโดยการแสดงการสาธต หรอเป@นนกสาธตให&ผ&เรยนได&เรยนร&และเหนอย+างจรงจง

ในด&านการสอนนนม+งให&นกเรยนรบร&และเข&าใจ ผ&สอนจะพยายามชแจงและให&เหตผลต+าง ๆ นานา เพอให&ผ&เรยนคล&อยตามและยอมรบหลกการ ความคดและค+านยมทครนามาให& การเรยนจงไม+เป@นการสร&างสรรค=ความคดใหม+ ๆ แต+เป@นการยอมรบสงทคนในสงคมเคยเชอและเคยปฏบตมาก+อน

รายละเอยดเกยวกบการจดการเรยนการสอนนน ยดหลกส+งเสรมให&นกเรยนได&เกดความร&ความเข&าใจในความร&อนสงสดให&มากทสดเท+าทนกเรยนแต+ละคนจะทาได& วธทครส+งเสรมมากคอ การรบร&และการจา การจดนกเรยนเข&าชนจะยดหลกการจดแบบแยกตามลกษณะและระดบความสามารถ ทใกล&เคยงกนของผ&เรยน (homogeneous grouping) เพอมให&ผ&ทเรยนช&าถ+วงผ&ทสามารถเรยนเรว ในการสอนจะคานงถงมาตรฐานทางวชาการมากกว+าคานงถงความแตกต+างระหว+างบคคล ตารางสอนแบบ block schedule คอ ทก ๆ คาบควรมช+วงเวลาเท+ากนหมด และเพอให&การถ+ายทอดและการรบร&ของนกเรยนบงเกดผลสงสด จงเน&นการบรรยาย หรอการพดของครมากเป@นพเศษ

การประเมนผลจะเน&นเรองเนอหาสาระหรอความร&มากทสด ในการปฏบตจรงจะออกมาในรปของการทดสอบความสามารถในการจามากกว+าการทดสอบความสามารถในการคดการใช&เหตผล หรอความเข&าใจในหลกการ ไม+มการวดพฒนาการทางด&านทศนคตในการบรการหรอปรบปรงสงคม แต+เน&นพฒนาการทางด&านสตป2ญญา

ข�อสงเกตของปรชญาการศกษาสารนยมหรอสารตถนยมมดงน ๑) กระบวนการเรยนร&ต&องผ+านจต โดยญาณและแรงบนดาลใจ ๒) จตของผ&เรยนพฒนาขนมากเท+าใดกมโอกาสทจะเป@นจตทสมบรณ=มากขนเท+านน ๓) สาระสาคญของความร& คอ วชาทเกยวกบประวตศาสตร= และความร&ป2จจบน ซงเน&น

ปรมาณความร&เป@นสาคญ ๔) การเรยนการสอนม+งทจะฝ8ก (The Three R’s) การอ+าน เขยน คดเลข ๕) เป@นแนวความเชอทมอทธพลต+อการจดการศกษาทงโลก ตงแต+สมยก+อนจนถงป2จจบน ข�อวพากษ#วจารณ#ของปรชญาการศกษาสารนยม หรอสารตถนยม การเรยนการสอนเน&นเนอหาวชา การเชอฟ2งคร ทาให&ผ&เรยนขาดความคดรเรมสร&างสรรค=

ขาดความเป@นตวของตวเองซงเป@นสงจาเป@นในการปกครองระบบประชาธปไตย การสอนเน&นความจา ทาให&นกเรยนไม+มความคดก&าวหน&า มแต+ความร&ในทางทฤษฎทนาไปปฏบตได&ยาก การยดถอมรดกวฒนธรรมเกนไปทาให&ผ&เรยนขาดอสรภาพและความมเหตผล และการกาหนดจดม+งหมายของการศกษาไว&แน+นอนตายตวย+อมขดกบหลกการวจยทว+าความร&และวทยาการต+าง ๆ จะเพมขนเป@น ๒ เท+า ใน ๘–๑๐ ปf

๒๑

๒. ปรชญาสาขาพพฒนาการนยม หรอพพฒนนยม หรอววฒนาการนยม (progressivism) เป@นปรชญาการศกษาทยดหลกการของปรชญาสากลสาขาปฏบตการนยม โดยมความเชอว+า นกเรยนเป@นบคคลทมทกษะพร&อมทปฏบตงานได& ครนนเป@นผ&นาทางในด&านการทดลองและวจย หลกสตรเป@นเนอหาสาระทเกยวกบประสบการณ=ต+าง ๆ ของสงคม เช+น ป2ญหาของสงคม รวมทงแนวทางทจะแก&ป2ญหานน ๆ ปรชญาปฏบตการนยมให&ความสนใจอย+างมากต+อการ “ปฏบต” หรอ “การลงมอกระทา” ซงหลายคนอาจเข&าใจผดว+า นกปรชญากล+มนไม+สนใจหรอไม+เหนความสาคญของ “การคด” สนใจแต+การกระทาเป@นหลก แต+แท&ทจรงแล&ว ความหมายของปรชญานกคอ “การนาความคดให&ไปส+การกระทา” เพราะเหนว+า ลาพงแต+เพยงการคดไม+เพยงพอต+อการดารงชวต การดารงชวตทด ต&องตงอย+บนพนฐานของการคดทด และการกระทาทเหมาะสม พพฒนาการนยมเกดจากทศนะทางการศกษาของรสโซ (Jean Jacques Rouseau) ชาวอเมรกา เขาเชอว+า การศกษาจะช+วยพฒนาเดกไปในทางทด ต+อมาม นกการศกษาชาวสวเดนชอ เพสตาโลสซ (Johann Heinrich Pestalozzi) มแนวคดว+าการพฒนาหมายถงการเปลยนแปลง ดงนนการจะยดอะไรเป@นหลก ไม+ว+าจะเป@นทางด&านความร& หรอความเชอย+อมเป@น การถ+วงพฒนาการ หรอการเปลยนแปลงของเดก เพสตาโลสซจงเป@นอกบคคลหนงทเน&นพฒนาการของผ&เรยน แต+ความคดของนกการศกษาทงสองมาแพร+หลายเมอ จอนห=น ดวอ (John Dewey) ได&ทาการศกษาค&นคว&าเพมเตม คอ แทนทจะเน&นการศกษาเพอพฒนาความเป@นเลศทางสตป2ญญาของผ&เรยน ดวอ หนมาเน&นใช&การศกษาเป@นเครองมอในการพฒนาตวผ&เรยนแทน โดยเน&นว+าผ&เรยนควรเข&าใจและตระหนกในตนเอง (self-realization) ในการทคนเราจะไปได&นน จาต&องร&เสยก+อนว+าตนเองมความสนใจอะไร หรอตนเอง มป2ญหาอะไร ความสนใจและป2ญหานเองทใช&เป@นหลกยดในการจดการศกษา ซงการทเดกจะพฒนาได&นนต&องเกดจากการพยายามแก&ป2ญหา และสนองความสนใจของตนเอง ลกษณะดงกล+าวทาให&เกดวธการ ในการพฒนาหลกสตร และการสอนแบบเน&นเดกเป@นศนย=กลาง ดวอ เชอว+าในกระบวนการทเดกพยายามแก&ป2ญหาหรอสนองความสนใจของตนเองนน เดกจะต&องลงมอกระทาการอย+างใดอย+างหนงและในกระบวนการนเอง การเรยนร&จะเกดขน หลกการนทาให&เกดวธการเรยนแบบแก&ป2ญหา (problem solving) หรอเรยนด&วยการปฏบต (learning by doing) ซงเขาได&ทดลองให&เดกเรยนร&จากการกระทาในบรรยากาศทเออต+อการเรยนร& เดกได&รบอสระในการรเรมความคดและลงมอทาตามทคด ซงเป@นแนวคดทก+อให&เกด การเปลยนแปลงอย+างกว&างขวางในการจดการเรยนการสอน และจากหลกการทว+า การพฒนาคอ การเปลยนแปลง คนเราจะหยดพฒนาไม+ได& ดงนนการเรยนร&ของคนเราจงมได&หยดอย+แต+ในโรงเรยนเท+านน แต+จะดาเนนไปตลอดชวตของผ&เรยน ทาให&เกดความเชอว+า การศกษาคอชวต (education is life) นอกจากความม+งหมายของการศกษาทจะพฒนาตวผ&เรยนตามทกล+าวมาแล&ว ปรชญานยงนาเรองของสงคมเข&ามาเกยวข&องด&วย โดยการเตรยมผ&เรยนให&มความสามารถในการดารงชวตในสงคม

๒๒

ประชาธปไตย จรยธรรม ศาสนา และศลปะอกด&วย แต+การเน&นทางด&านสงคมของปรชญานไม+ค+อยหนกแน+นและชดเจนเหมอนกบปรชญาอน ๆ ทจะกล+าวถงต+อไป การพฒนาหลกสตรตามแนวปรชญาน จะเรมด&วยคาถามทว+า “ผ&เรยนต&องการเรยนอะไร” จากนนครผ&สอนจงจดแนวทางในการเลอกเนอหาวชา และประสบการณ=ทเหมาะสมมาให&เน&นการปลกฝ2งการฝ8กฝนอบรมในเรองดงกล+าวโดยการให&ผ&เรยนได&รบประสบการณ= (experience) เนอหาวชาเหล+านจะเกยวกบตวผ&เรยน และเกยวกบสภาพและป2ญหาในสงคมด&วย ในการสอนครจะไม+เน&นการถ+ายทอดวชาความร&แต+เพยงประการเดยว แต+จะคอยเป@นผ&ดแลและให&ความช+วยเหลอเดกในการสารวจป2ญหา ความต&องการ และความสนใจของตนเอง คอยแนะนาช+วยเดกในการแก&ป2ญหา แนะนาแหล+งต+าง ๆ ทเดกจะไปค&นหาความร&ทต&องการจะเน&นให&เดกมโอกาสปฏบต ส+วนการการประเมนผลจะนาพฒนาการของเดกในด&านต+าง ๆ เข&ามาร+วมประมวลด&วย โดยไม+เน&นการวดความเป@นเลศทางสมองและวชาการเหมอนปรชญาเช+นทแล&วมา การศกษาฝ�ายพพฒนาการนยมจะจดกจกรรมการเรยนร& ทเน&นวธการทางวทยาศาสตร=มาจดการเนอหาวชาแบบเก+า วธการในการจดหลกสตรเช+นนเรยกว+า “ยดประสบการณ=เป@นศนย=กลาง” หรอ “ยดนกเรยนเป@นศนย=กลาง” ผดกบพวกสารนยมและสจวทยานยม ทจดหลกสตรโดยถอ “วชาเป@นศนย=กลาง” กระบวนการเรยนการสอนยดหลกความสนใจของผ&เรยนทจะแก&ป2ญหาสงคมต+าง ๆ เป@นประการสาคญ ด&วยเหตนการเรยนการสอน จงส+งเสรมการฝ8กหดทาโครงการต+าง ๆ เพอฝ8กแก&ป2ญหาโดยอาศย การอภปรายซกถาม และการถกป2ญหาร+วมกนซงเป@นลกษณะของการจดการศกษาทม+งให&ผ&เรยนมความสามารถทจะพจารณาตดสนใจ โดยอาศยประสบการณ=และผลทเกดจากการทางานเป@นกล+ม ทงนโดยมเปJาหมายให&ผ&เรยนมความสามารถทจะควบคมการเปลยนแปลงและปรบปรงตนเองให&อย+ในสงคมได&อย+างมความสข ข�อสงเกตปรชญาการศกษาสาขาพพฒนาการนยม มดงน

๑) ประสบการณ=ของมนษย=เป@นพนฐานของความร& ๒) สภาพการณ=ของทกสงในโลกนกาลงเปลยนแปลง ๓) กระบวนการเรยนร&ทางวทยาศาสตร=จะทาให&เดกร&ว+าจะคดอย+างไร ๔) กระบวนการเรยนร&แบบมส+วนร+วมเน&นการคดอย+างไร มากกว+าคดอะไร ๕) โรงเรยนเป@นสถาบนทางสงคม และเป@นสถาบนต&นแบบของประชาธปไตย ๖) เสรภาพภายใต&กฎเกณฑ=เป@นพนฐานของประชาธปไตย ๗) กระบวนการศกษาเน&นกระบวนการกล+ม และมาตรฐานของกล+ม

๒๓

ข�อวพากษ#วจารณ#เกยวกบปรชญาการศกษาพพฒนาการนยม นกการศกษาหลายคนกล+าวว+าปรชญาสาขานทาให&เดกมความร&ไม+เป@นชนเป@นอน ขาด

ระเบยบวนย ขาดความรบผดชอบต+อสงคม และทาให&เดกขาดทศนคตทจะอนรกษ=สถาบนใด ๆ ของสงคมไว&ต+อไป ทาให&การศกษาด&อยในคณภาพ โดยเฉพาะการพฒนาทางด&านสตป2ญญา การสอนทเน&นความต&องการและความสนใจของเดกนน เดกส+วนมากยงขาดวฒภาวะพอทจะร&ความสนใจของตนเอง ธรรมชาตของเดกชอบเล+นมากกว+าชอบเรยน การจดหลกสตรให&สนองความต&องการและความสนใจของผ&เรยนทงหมดเป@นสงททาได&ยาก ความสนใจและความต&องการบางอย+างของผ&เรยนอาจจะไม+มประโยชน=ในชวต การเรยนการสอนทเน&นการปรบตวของนกเรยนให&เข&ากบสงคมและสงแวดล&อมอาจทาให&สญเสยความเป@นตวของตวเอง

๓. ปรชญาสาขาสจวทยานยม หรอสจนยมวทยา หรอนรนตรนยม หรอนรนดรนยม

(perenialism) แนวความคดหลกทางการศกษาของสจวทยานยม ได&แก+ ความเชอทว+า หลกการของความร& จะต&องมลกษณะจรงยงยนอย+างแท&จรง คงท ไม+เปลยนแปลง ซงเราควรอนรกษ=และถ+ายทอดให&ใช&ได& ในป2จจบนและอนาคต ซงยาว+า พลงแห+งเหตผลของมนษย=ผนวกกบแรงศรทธา คอ เครองมอทางความร& สจวทยานยม เป@นปรชญาการศกษาทยดแนวความเชอตามหลกปรชญาสากลสาขาเทวนยม โดยมความเชอว+า นกเรยน คอ ดวงวญญาณทมเหตผล ครคอดวงวญญาณทมลกษณะของการเป@นผ&นา และนกวชาการ สาหรบหลกสตรนนกเป@นเนอหาสาระทเกยวกบดวงวญญาณและสตป2ญญา เช+น หลกการของศาสนา กฎเกณฑ= หลกการต+าง ๆ ของภาษา คณตศาสตร= เป@นต&น ปรชญาสจวทยานยมเชอว+าคนมธรรมชาตเหมอนทกคน ดงนนการศกษาจงควรเป@น แบบเดยวกนสาหรบทกคน และเนองจากมนษย=มคณสมบตทแตกต+างจากสตว=อน ๆ คอเป@นผ&สามารถ ใช&เหตผล ดงนนการศกษาจงควรเน&นการพฒนาความมเหตผล และการใช&เหตผล มนษย=จาเป@นต&องใช&เหตผลในการดารงชวตและควบคมกากบตนเอง มใช+นกจะทาอะไรกทาได&ตามใจชอบ การศกษาเป@น การเตรยมตวเพอชวต เป@นสงทช+วยให&มนษย=ปรบตวให&เข&ากบความจรงแท&แน+นอน ถาวร ไม+เปลยนแปลง มใช+เป@นการปรบตวให&เข&ากบโลกแห+งวตถ ซงไม+ใช+ความจรงแท& ดงนนเดก ๆ ควรได&รบการสอนวชาพนฐานต+าง ๆ ทสามารถช+วยให&เขาได&ร&จกและเรยนร&ความเป@นจรงทเป@นสจธรรม ไม+เปลยนแปลง ทงทางด&านกายภาพ และจตใจ และวชาหรอเนอหาสาระทเป@นความจรงแท& แน+นอน ไม+เปลยนแปลง ทเดกควรจะได&ศกษาเล+าเรยนคอ “great books” ซงประกอบด&วย ศาสนา วรรณคด ปรชญา ประวตศาสตร= ตรรกศาสตร= คณตศาสตร= ภาษาและดนตร

การจดการเรยนการสอนตามปรชญาน จะม+งเน&นการสอนให&ผ&เรยนจดจา ใช&เหตผล และตงใจกระทาสงต+าง ๆ โดยผ&สอนใช&การบรรยาย ซกถามเป@นหลก รวมทงเป@นผ&ควบคม ดแล ให&ผ&เรยนอย+

๒๔

ในระเบยบวนย ส+วนการปล+อยให&ผ&เรยนมอสระจนเกนไปในการเรยนตามใจชอบนน แต+เป@นการขดขวางโอกาสทผ&เรยนจะได&พฒนาความสามารถทแท&จรงของเขา การค&นพบตวเองต&องอาศยระเบยบวนยในตนเอง ซงไม+ใช+มโดยไม+ต&องอาศยวนยจากภายนอก ความสนใจในสงทเป@นความจรงแท&นนมอย+ในตวคนทกคน แต+มนจะไม+สามารถแสดงออกมาได&โดยง+าย ต&องอาศยการศกษาทช+วยฝ8กฝนและดงความสามารถเหล+านออกมา

ในด&านการเรยนการสอนนน จดเน&นอย+ทกจกรรมซงจดเพอการฝ8กและควบคมจต เนอหาสาระทมาจากธรรมชาตในรปของสาขาวชาการและความสามารถทางจต เช+น เนอหาของคณตศาสตร= ภาษา ตรรกวทยา วรรณกรรมชนเอก และลทธคาสอน จะต&องนามาศกษาและเรยนร& ไม+ว+ามนจะถกนาไปใช&โดยตรงตามลกษณะวชานน ๆ หรอไม+ ประเดนทสาคญกคอว+า การศกษาวชาเหล+านนฝ8กจต เชอกนว+าผ&เรยนเป@นบคคลทมเหตผลและมพลงจต วธการสอนจงได&แก+ การฝ8กฝนทางป2ญญา เช+น การอ+าน การเขยน การฝ8กทกษะ การท+องจา และการคานวณ พวกสจวทยานยมถอว+า การเรยนร&เกยวกบการหาเหตผลกมความสาคญมาด&วยเช+นกน และการจะได&สงเหล+านมา จาเป@นจะต&องมการฝ8กฝนสตป2ญญาเพมเตม โดยการเรยนร&ไวยากรณ= ตรรกวทยา และวาทศลป� ซงนกการศกษาได&ยนยนความเชอเกยวกบการสอนโดยเฉพาะในระดบประถมศกษาว+าเราไม+สามารถทาอะไรให&แก+เดกได&ดไปกว+าการเกบความจาในสงทควรแก+การจา เขาจะร&สกยนดและพอใจเมอเขาเตบโตเป@นผ&ใหญ+ นบถอลกษณะของการศกษา ทยดหลกการฝ8กอบรมให&เป@นบคคลทดมเหตผล ทงนโดยมเปJาหมายทจะให&ผ&เรยนสามารถค&นพบชวตทมความสขและมเหตผลตามหลกของศาสนาเป@นประการสาคญ ข�อสงเกตเกยวกบปรชญาการศกษาสาขาสจวทยานยมมดงน

๑) มแนวความคดและความเชอใกล&เคยงกบสาขาสารนยม ๒) ถงแม&จะมแนวคดใกล&เคยงกบพวกสารนยม แต+กยดหลกความศรทธาเป@นหลกการ

เบองต&นของความมเหตผลของมนษย= และเป@นทมาของความร&ต+าง ๆ ๓) จดม+งหมายของการจดการศกษาม+งทจะเตรยมเด&กให&เป@นผ&ใหญ+ทดในอนาคต ๔) การอ+าน การเขยน คดเลขจงมความสาคญในระดบประถมศกษา ๕) การศกษาระดบมธยมนน เหมาะสมกบพวกทมงมหรอมฐานะดเป@นสาคญ ๖) แนวความเชอของปรชญาการศกษา ทงสารนยมและสจนยมวทยานน มผ&ให&ความคดว+า ๖.๑) ไม+เหมาะสมกบความต&องการของเดก ๖.๒) ไม+เหมาะสมกบสงคมยคใหม+ ๖.๓) ไม+ส+งเสรมความเป@นประชาธปไตย ๖.๔) ทาให&เกดการแบ+งชนชน ๖.๕) กระบวนการเรยนร&อาศยการข+บงคบเป@นหลก

๒๕

ข�อวพากษ#วจารณ#เกยวกบปรชญาการศกษาสจวทยานยม มดงน การทถอว+านกเรยนทกคนเหมอนกนเป@นการขดกบหลกจตวทยาในเรองความแตกต+าง

ระหว+างบคคล การเรยนทถอเอาครเป@นศนย=กลางจะทาให&ผ&เรยนขาดความคดรเรม ขาดลกษณะผ&นา เป@นการฝ8กนกเรยนให&เป@นผ&ตาม นกเรยนน+าจะได&เรยนตามความสามารถและความถนดของตน ไม+ใช+บงคบให&ทกคนเรยนเหมอนกนหมด การวดผลทเน&นความจาจะนาความร&ไปใช&ได&น&อย

๔. ปรชญาสาขาปฏรปนยม (reconstructionism) ปรชญาสาขานมความเชอพนฐานเกยวกบผ&เรยน คร หลกสตร กระบวนการเรยนการสอนตลอดทงลกษณะของการจดการศกษา เหมอนกบปรชญาการศกษาสาขาพพฒนาการนยม เว&นแต+ในเปJาหมายของสงคมเท+านนทแตกต+างกน นกพพฒนาการนยมหลายท+านมความเหนว+า แนวความคดของพพฒนาการนยม มลกษณะ “เป@นกลาง” มากเกนไป จงไม+สามารถนาไปใช&ในการปฏรปการศกษาในส+วนทจาเป@นได& พวกทต&องการแสวงหาอดมการณ=ทจะสามารถแก&ไขป2ญหาสงคมได&ตรงกว+าน และสร&างสงคมทดขนมาใหม+ จงถกจาแนกแยกออกมาจากพพฒนาการนยม เป@นแนวความคดขนมาใหม+อกแนวความคดหนง เรยกว+า “ปฏรปนยม” พวกปฏรปนยมมองโรงเรยนว+า เป@นเครองมอทสาคญในการสร&างระเบยบทางสงคมขนมาใหม+ การจดหลกสตรตามแนวของปฏรปนยม จงเน&นเนอหาสาระและวธการทจะเปAดโอกาสให&ผ&เรยนได&เรยนร&ถงความรบผดชอบทจะปฏรป และสร&างสงคมใหม+ทดกว+าขนมา ทงในระดบชมชน ประเทศ และระดบโลกในทสด ความม+งหมายของหลกสตรจะเน&นการพฒนาผ&เรยนให&มความร& ความสามารถและทศนคตทจะออกไปปฏรปสงคมให&ดขน เนอหาวชาและประสบการณ=ทเลอกมาบรรจในหลกสตรจะเกยวกบสภาพและป2ญหาของสงคมเป@นส+วนใหญ+ เนอหาวชาเหล+านจะเน&นหนกในหมวดสงคมศกษา เพราะปรชญานเชอว+า การปฏรปสงคม หรอการพฒนาสงคมให&ดขน โดยกระบวนการช+วยกนแก&ป2ญหาต+าง ๆ ทเกดขนในสงคม การจดระเบยบของสงคม การอย+ร+วมกนของคนในสงคม และการส+งเสรมประชาธปไตย เป@นหน&าทของสมาชกในสงคม และการศกษาเป@นเครองมอสาคญทสามารถทาให&เกดการเปลยนแปลงในสงคมได& การสอนจะม+งเน&นกระบวนการประชาธปไตยเพอการเป@นสมาชกทดในสงคม การพฒนาผ&เรยนให&ตระหนกในบทบาทหน&าทของตนทมต+อสงคมและการปฏรปให&สงคมดขน และจะไม+เน&น การถ+ายทอดวชาความร&โดยการบรรยายของครมากเหมอนหลกสตรในปรชญาสารนยม แต+ม+งส+งเสรม ให&ผ&เรยนสารวจความสนใจ ความต&องการของตนเองและสนองความสนใจด&วยการค&นคว&าหาความร& ด&วยตนเอง เน&นการอภปราย และแสดงความคดเหนเกยวกบเรองต+าง ๆ โดยเฉพาะเรองทเกยวกบป2ญหาของสงคม พร&อมทงหาข&อเสนอแนะและแนวทางในการปฏรปด&วย

๒๖

การจดตารางสอนไม+ออกมาในรปของการแบ+งเวลาเรยนออกเป@นช+วง ๆ เท+า ๆ กน ทกคาบดงทกระทากนอย+ทว ๆ ไป ในแบบตารางสอนตายตว (block schedule) แต+จะออกมาในรปของตารางสอนแบบยดหย+น (flexible schedule) บางคาบเป@นช+วงเวลาสน ๆ สาหรบการบรรยายนาของคร บางคาบเป@นช+วงเวลาสาหรบการศกษาค&นคว&าด&วยตนเอง และทสาคญทสดจะมคาบทมช+วงเวลายาวสาหรบการอภปราย การประเมนผลนอกจากจะวดผลการเรยนทางด&านวชาความร&แล&วยงวดผลทางด&านพฒนาการของผ&เรยนและทศนคตเกยวกบสงคมอกด&วย ข�อวพากษ#วจารณ#เกยวกบปรชญาการศกษาปฏรปนยม ปรชญาการศกษาสาขาปฏรปนยมตามแนวความคดของบราเมลด=เป@นแนวความคดทน+าตนเต&น เป@นปรชญาทเน&นให&ใช&ชวตทางพฤตกรรมศาสตร=ในการปฏรปสงคม ป2ญหาอย+ทว+า ค+านยมทดทสดทมนษย=ควรจะได&รบคออะไร และสถาบนทางสงคมทจะช+วยให&มนษย=ร&จกตนเองควรมลกษณะอย+างไร ซงทง ๒ อย+างน นกวทยาศาสตร=และนกจตวทยาต+างกให&ทศนะต+าง ๆ กน และเป@นป2ญหาทยงไม+มข&อยต ถอเป@นการจดการศกษาทเป@นอดมคตมากกว+าความจรง การจดการศกษาเพอเน&นอนาคตเป@นเรองทต&องใช&จนตนาการ การจดหลกสตรคงมป2ญหาหลายด&าน การจะใช&การศกษาเป@นเครองมอในการปฏรปสงคมจงเป@นงาน ทยงใหญ+ เพราะการปฏรปสงคมต&องอาศยป2จจยอนมากมายนอกเหนอการศกษา

๕. ปรชญาสาขาอตถภาวนยม หรออตนยม หรอสวภาพนยม (existentialism) ปรชญานให&ความสนใจทตวบคคล หรอความเป@นอย+ มอย+ของมนษย= ซงมกถกละเลย ซงพวกเขามความคดเหนว+าสภาวะโลกป2จจบนนมสรรพสงทางเลอกมากมายเกนความสามารถทมนษย=เราจะเรยนร& จะศกษา และจะมประสบการณ=ได&ทวถง ฉะนนมนษย=เราควรจะมสทธหรอโอกาสทจะเลอกสรรพสงต+าง ๆ ด&วยตวของตวเองมากกว+าทจะให&ใครมาปJอนหรอมอบให& จากแนวความคดดงกล+าว พวกอตถภาวนยมจงมความเชอว+า เปJาหมายของสงคมนนต&องมความม+งมนทจะพฒนาให&คนเรามอสรภาพ และมความรบผดชอบ และสงนจะเกดขนได&กต+อเมอเราพยายามเปAดโอกาสหรอยอมให&ผ&เรยนมสทธเสรภาพทจะเป@นผ&เลอกเอง ครเป@นเพยงผ&กระต&นและปรชญานมความเชอว+าธรรมชาตของคนกด สภาพแวดล&อมทางสงคมกดเป@นสงทไม+ตายตว คนแต+ละคนสามารถกาหนดชวตของตนเองได& เพราะมอสระในการเลอกทกสงทกอย+างไม+อย+คงทแต+เปลยนแปลงอย+เสมอ เพราะเชอว+าความจรง (truth) เป@นเรองนามธรรมท ไม+มคาตอบสาเรจรปให& สาระความจรงกคอ ความมอย+เป@นอย+ของมนษย= (existence) ซงมนษย=แต+ละคนจะต&องกาหนดหรอแสวงหาสาระสาคญ (essence) ด&วยตนเอง โดยการเผชญกบสถานการณ=ทเรยกว+า “existential situation” ซงบคคลแต+ละคนมเสรภาพทจะเลอกและตดสนใจด&วยตนเอง ปรชญานมรากฐานมาจากสภาวะว+นวายในสงคม โดยเฉพาะอย+างยงในเรองสงครามและความเปลยนแปลงอย+างรวดเรว เรองของอนาคตไม+อย+ในความสนใจของนกปรชญาสาขาน เพราะตาม

๒๗

สภาพแวดล&อมในสงคม อนาคตเป@นสงทไม+มใครสามารถจะคาดการณ=ได& เป@นอนาคตทไม+แจ+มใสนก ไม+ชวนให&คดถง พวกทเชอในปรชญานจงหนมาเน&นการอย+เพอป2จจบน คนเราจะอย+ในสงคมเช+นนได&จะต&องสามารถปรบตวให&อย+ได&อย+างมความสข สามารถเผชญกบป2ญหาต+าง ๆ ได& กล&าตดสนใจเลอก ทจะทาสงหนงสงใดและยอมรบผดชอบในสงทตนทา ปรชญานเน&นความสาคญของบคคลแต+ละคน และเน&นการดารงชวตอย+ในป2จจบน การจดการศกษาตามปรชญานจงให&ความสาคญกบการให&เสรภาพแก+ผ&เรยนในการเรยนร&ให&ผ&เรยนเป@นตวของตวเองมากทสด และสนบสนนส+งเสรมผ&เรยนในการค&นหาความหมายและสาระสาคญของชวตของเขาเอง ผ&เรยนมเสรภาพในการเลอกสงทเรยนตามทตนต&องการ มเสรภาพในการเลอกตดสนใจเมอเผชญกบป2ญหาและสถานการณ=ต+าง ๆ และรบผดชอบในการตดสนใจหรอการกระทาของตน กระบวนการเรยนการสอนยดหลกให&ผ&เรยนได&มโอกาสร&จกตนเอง ช+วยให&เดกมความเข&าใจตนเองและเป@นตวของตวเอง เช+น ศลปะ ปรชญา การเขยน การอ+าน การละคร โดยมครกระต&นให&แต+ละบคคลได&ใช&คาถามนาไปส+เปJาหมายทตนเองต&องการ ซงเป@นการจดการศกษาทเน&นให&ผ&เรยนมความรบผดชอบในหน&าทของตน ม+งพฒนาเดกเป@นรายบคคล ข�อสงเกตเกยวกบปรชญาสาขาอตถภาวนยม มดงน

๑) เน&นเอกตบคคลเป@นสาคญ ๒) คานงถงความแตกต+างส+วนบคคล จงทาให&แนวคดทจะส+งเสรมให&ผ&เรยนมความร&สกว+า

ตนเองประสบความสาเรจ เช+น ระบบในโรงเรยนซมเมอร=ฮลล= โรงเรยนไม+มการแบ+งชน (Non-Grade) โรงเรยนไม+มผนง (school without wall)

๓) ปรชญานม+งส+งเสรม ๔ ประการ คอ การพฒนาตนเอง อสรภาพ การเลอกและความรบผดชอบ

บทสรป

การศกษาเป@นกระบวนการเรยนร&เพอพฒนาและสร&างทกษะของบคคลให&ร&จกดาเนนชวตอย+างสนตสข มพฤตกรรมใฝ�ร&ทจะเป@นพลงป2ญญาเพอคณภาพชวตทดช+วยขดเกลาให&คนละอายต+อบาป มทกษะในการประกอบอาชพ เคารพกฎหมาย ร&คณค+าของศลปวฒนธรรม ประเพณของชาต ตลอดจนสามารถดาเนนชวตอย+างมความสขและพร&อมทจะเผชญกบป2ญหาต+าง ๆ อกทงสามารถช+วยสร&างสรรค=สงคมและพฒนาประเทศชาต ในการจดการศกษาให&บรรลเปJาหมาย ซงมปรชญาทนยมนามาจดการศกษาได&แก+ ลทธนรนตรนยม (perennialism) สารตถนยม (essentialism) พฒนาการนยม (pregressivism) บรณาการนยม (reconstructionism) และอตภาวะนยม (existentialism)

ปรชญา คอ แนวคด ส+วนการศกษาเป@นการนาแนวคดนนไปปฏบตให&บงเกดผลซงความเชอ แนวคดของคนนนแตกต+างกนไปความเชอดงกล+าวเรยกว+า “อดมการณ=” ความเชอเกยวกบความเป@นคร

๒๘

กเรยกว+า อดมการณ=ในความเป@นคร ซงอดมการณ=นเองมอทธพลต+อการกระทาของบคคล ยดมนถอมนเพราะอดมการณ=เสมอนหนงแนวทางยดหรอเขมทศ กาหนดการกระทาของคนบคคลให&เป@นไปตามนน ๆ ทานองเดยวกน การให&การศกษาแก+พลเมองของชาตจะดาเนนการเกยวกบการศกษาอย+างไรนนขนอย+กบความเชอ เช+นความเชอเกยวกบการจดการศกษา แทนทจะเรยก อดมการณ= กลบเรยก ปรชญาทางการศกษา นนเอง

คาถามทบทวน

คาชแจง ให&นกศกษาตอบคาถามทบทวนแต+ละข&อต+อไปน ๑) ปรชญาและปรชญาการศกษา มความหมายอย+างไร ๒) นาเสนอปรชญาในการดาเนนชวตหรอปรชญาประจาตวพร&อมแสดงเหตผล ๓) อ+านนทานทกาหนดให&แล&วนาปรชญามาวเคราะห=แก&ป2ญหา

นทานปรชญา

ดอกเตอร=หน+มทางการศกษาคนหนงว+าจ&างเรอโดยสารให&ไปส+งข&ามฝาก เมอเรอเรมเคลอนออกจากฝ2�ง ลงแก+ ๆ ซงเป@นคนแจวเรอกเป@นฝ�ายชวนคย

“ดท+าทางของหลานแล&วคงจะเรยนมาสงสนะ เพราะหอบหนงสอกองโตและใส+แว+นหนาทเดยว” “ผมจบปรญญาเอกจากเมองนอกมาครบ และตอนนกาลงทาหน&าทวางแผนการศกษาให&กบ

ประเทศไทยของเรา” ดอกเตอร=หน+มตอบในขณะทลงแสดงสหน&าชนชมและร&สกเคารพนบถอในวชาความร&ของชายหน+มทนงอย+ตรงข&าม

“พวกชาวบ&านอย+างลงคงโง+มากเมอเทยบกบหลาน ว+าแต+พวกคนทเรยนกนสง ๆ และใช&เวลาเรยนตงหลายปfอย+างหลานน+ะ เขาเรยนอะไรกนบ&างเหรอ”

“มนตอบยากนะลง เอาอย+างนละกน ลงเคยเรยนวชาปรชญาการศกษาไหม” “ลงไม+ร&หรอกว+าวชาปรชญาการศกษาน+ะมนคออะไร” “โอ........นแสดงว+าชวตของลงได&หมดไปครงหนงแล&ว” ดอกเตอร=หน+มอทาน เขาไม+คดว+าจะได&ยน

คาตอบแบบน “ลงเคยเรยนประวตศาสตร=สากลไหม” “ไม+เคย ลงร&จกแต+ประวตหม+บ&านของตนเอง” “โอ........ชวตของลงเหลอเพยงครงหนงของครงเท+านน” ดอกเตอร=หน+มอทานอกเป@นคารบสอง

ยงผลให&สหน&าของลงเรมสลดลง เพราะร&ว+าตวเองช+างด&อยค+าเหลอเกนเมอเปรยบเทยบกบดอกเตอร=หน+ม “ถ&าอย+างนนลงเคยเรยนวชาฟAสกส= เคม ชวะ ไหม?”

๒๙

“ลงกไม+ร&จกเหมอนกนแหล+ะ” ลงร&สกอายทจะตอบ “ลงเคยเรยนแต+วชาทาไร+ไถนาแจวเรอจ&าง และดความเปลยนแปลงของลมฟJาอากาศ” “โอ.........ชวตของลงเหลออย+เพยงเศษเสยวเท+านน” ดอกเตอร=หน+มส+ายหวกบคาตอบทได&รบ

ท&องฟJาเรมมดครมในขณะทเรออย+กลางแม+นา เสยงกรดร&องของกระแสลมบอกให&ลงร&ว+าพายฝนกาลงมา ลาเรอถกซดให&โคลงเคลงไปตามกระแสคลนเรมรนแรงมากขน ๆ ดอกเตอร=หน+มร&สกกลวขนมาในส+วนลกของจตใจ

“หลานเคยเรยนวชาว+ายนาไหม?” คาถามของลงบอกให&ร&ว+าอะไรกาลงจะเกดขน “ผมไม+เคยเรยนเลยครบ” ดอกเตอร=หน+มตอบด&วยสหน&าซดเผอด “หลานเอ�ย.......ชวตของหลานได&หมดลงจนไม+เหลออะไรเลย” จากการอ+านนทานให&นกศกษาตอบคาถามต+อไปน ๑. ให&นกศกษาอ+านนทานดงกล+าวแล&วตงชอเรองนทานในความคดของตนเอง ๒. นทานดงกล+าวสอนให&นกศกษาร&ในเรองใดบ&าง ๓. นกศกษาคดว+านทานดงกล+าวเป@นเรองทเกยวกบปรชญาใด เพราะเหตใดจงเกยวกบปรชญานน

๓๐

๓๑

แผนบรหารการสอนประจาบทท ๓

ความเปPนมาของการศกษาไทย

หวข�อเนอหาประจาบท

๑) ประวตการศกษาไทยก+อนการเปลยนแปลงการปกครอง ๒) ประวตการศกษาไทยหลงการเปลยนแปลงการปกครอง

จดประสงค#ของการเรยนร�

๑) นกศกษาสามารถอธบายประวตการศกษาไทยก+อนการเปลยนแปลงการปกครองได& ๒) นกศกษาสามารถอธบายประวตการศกษาไทยหลงการเปลยนแปลงการปกครองได&

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจาบท

๑) วธสอน ๑.๑) การประเมนความร&เดมก+อนเรยน ๑.๒) การศกษาค&นคว&าด&วยตนเองและกล+ม ๑.๓) การฟ2งบรรยายและการอภปราย ๑.๔) การประเมนความร&หลงเรยนและการแสดงความคดเหน ๑.๕) การทาแบบฝ8กหดทบทวน

๒) กจกรรมการเรยนการสอน ๒.๑) การประเมนความร&เดมของนกศกษา ให&นกศกษาทาแบบทดสอบก+อนเรยน สอบถามรปแบบการจดการเรยนการสอน

ทนกศกษาต&องการ เพอประเมนความร&เดมของนกศกษา ซงจะทาให&อาจารย=ผ&สอนร&พนฐาน ความร&ของนกศกษา

๒.๒) การศกษาค&นคว&าด&วยตนเองและกล+ม นกศกษาไปศกษาค&นคว&า เกยวกบประวตการศกษาไทยก+อนการเปลยนแปลง

การปกครอง และประวตการศกษาไทยหลงการเปลยนแปลงการปกครอง โดยอาจารย=จะแนะนาเอกสารตาราทเกยวกบการศกษา และวธการศกษาค&นคว&าเอกสารตารารวมทงการสรปสาระความร&ทได&ศกษามา

๓๒

ให&เป@นระบบ แต+ในเบองต&นให&ศกษาเป@นรายบคคลก+อน จากนนจงนาข&อมลทได&มาอภปรายร+วมกนภายในชนเรยน จนได&ข&อสรปของกล+ม

๒.๓) การฟ2งบรรยายและการอภปราย นกศกษา ศกษาเอกสารประกอบการสอนก+อนฟ2งบรรยายจากอาจารย= โดยอาจารย=

จะสรปประเดนทสาคญและเปAดโอกาสให&นกศกษาสนทนาซกถามและอภปรายแลกเปลยนเรยนร&ร+วมกน ๒.๔) การนาเสนอผลงานของตนเอง นกศกษานาเสนอผลการศกษาของกล+มทเกยวกบประวตการศกษาไทยก+อน

การเปลยนแปลงการปกครอง และประวตการศกษาไทยหลงการเปลยนแปลงการปกครอง หน&าชนเรยน โดยมเพอนและอาจารย=ร+วมกนซกถามและแสดงความคดเหน

๒.๕) การทาแบบฝ8กหดทบทวน นกศกษาทาแบบทดสอบหลงเรยนและตอบคาถามทบทวนบทท ๓ ด&วยตนเอง

เมอทาเสรจแล&วจงใช&วธแลกกนตรวจกบเพอน โดยมอาจารย=และนกศกษาร+วมกนเฉลยคาตอบพร&อมอธบายคาตอบแต+ละข&อ

๓๓

บทท ๓ ความเปPนมาของการศกษาไทย

การจดการศกษาของไทยมววฒนาการมาโดยตลอด อาจจะเป@นเพราะมป2จจยทงภายในและ

ภายนอกประเทศทาให&สงคมมการเปลยนแปลง กล+าวคอ ป2จจยภายในเกดจากความต&องการพฒนาสงคมให&มความเจรญและทนสมย ส+วนป2จจยภายนอกเกดจากกระแสความเปลยนแปลงของสงคมโลก ทงด&านเศรษฐกจและการเมอง ตลอดจนการตดต+อสอสารกนทาให&ประเทศไทยต&องปรบตวให&ทนสมย เพอความอย+รอดและประเทศได&เกดการพฒนาให&ทดเทยมกบนานาประเทศ ด&วยเหตผลทกล+าวมาทาให&การจดการศกษาของไทยมววฒนาการเรอยมา ซงเป@นป2จจยทช+วยเสรมความเจรญก&าวหน&าทงทางด&านสงคม เศรษฐกจและการเมองของชาตให&มนคงและเจรญก&าวหน&า ดงจะได&กล+าวถงววฒนาการของการศกษาไทย (ดวงเดอน พศาลบตร, ๒๕๓๙, หน&า ๒๙-๙๗) ดงน

ประวตการศกษาไทยก0อนการเปลยนแปลงการปกครอง

๑. การศกษาในยคสโขทยถงรตนโกสนทร#ตอนต�น การศกษาของไทยสมยโบราณ (พ.ศ. ๑๘๐๐–๒๔๑๑) การจดการศกษาของไทยสมยโบราณ

เรมมหลกฐานทชดเจนมากขนในสมยสโขทยเป@นราชธาน ซงเจรญสบต+อมาจนถงสมยรตนโกสนทร=ต&นรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว การศกษาของไทยในยคต&น ๆ ไม+มการจดเป@นระบบโรงเรยน มแต+การถ+ายทอดและพฒนาวฒนธรรมโดยอาศยสถาบนสงคมทงสามคอ บ&าน วด และวง ซงในการศกษาเกยวกบหลกและระบบบรหารการศกษาไทยตงยคสโขทยมาจนถงสมยป2จจบน จะพบว+ามการเปลยนแปลงอย+างต+อเนอง ทงนขนอย+กบบรบทของแต+ละยคสมยทส+งผลต+อการบรการการศกษาไทยอย+างหลกเลยงไม+ได& สภาพการจดการศกษาในแต+ละสมยมรายละเอยดดงน ๑.๑ การศกษาสมยสโขทย (๑๘๐๐–๑๙๘๑)

๑.๑.๑ สภาพการจดการศกษา การศกษาทบ&าน วด และวง การศกษาสมยโบราณเรมต&นทบ&าน บดามารดา

ญาตผ&ใหญ+เป@นผ&สอนให&ความร&เบองต&นแก+เดก สาหรบเดกผ&ชายเมอโตขนผ&ปกครองมกนาไปฝากทวด ให&พระสงฆ=อบรมสงสอนศลธรรม ศาสนา และความร&ในวชาอน ๆ ถ&าพระสงฆ=เป@นอาจารย=ทมความร&ในทางหนงสอกสอนหนงสอให& เดกชายส+วนใหญ+จะเป@นสามเณร เมอโตขนกช+วยพ+อแม+ทางาน พออายครบเกณฑ=บวชกบวช เมอสกแล&วกไปประกอบอาชพตงบ&านเรอนของตน ส+วนเดกผ&หญงนนได&รบการศกษา

๓๔

ทบ&านจนโตเป@นสาว มารดาจะเป@นผ&อบรมให&ร&จกงานในหน&าทแม+บ&าน ให&มความประพฤตตามแบบอย+าง กลสตร ส+วนความร&ความสามารถพเศษนนบดามารดาจะนาไปฝากผ&ชานาญงานตามแต+จะเหนเหมาะสม

การศกษาได&แก+การเรยนด&านศาสนาค+กบการเรยนในวชาอย+างอนเท+าทจาเป@น ในวนสาคญทางศาสนาประชาชนจะไปฟ2งเทศน=และประกอบศาสนกจพร&อมเพรยงกน เดกชายได&เรยนหนงสอจากพระสงฆ= การเรยนหนงสอส+วนใหญ+มวตถประสงค=เพอศกษาศาสนาเป@นส+วนใหญ+ และเมอพ+อขนรามคาแหงประดษฐ=อกษรไทยขนการสอนหนงสอไทยกได&รบการพฒนาขน แต+ไม+ปรากฏว+ามแบบเรยนภาษาไทยเป@นหลกฐาน สนนษฐานได&ว+าแบบเรยนคงเป@นภาษาอน เช+น ภาษาบาล ภาษาเขมร และอาจสญหายไปหาไม+พบ หรออาจเป@นเพราะแบบเรยนต+าง ๆ ครเป@นผ&กาหนดโดยนาศลาจารกและพระราชนพนธ=ต+าง ๆ ในสมยนนมาศกษาและเรยนสบต+อกนโดยวธท+องจา เล+าปากต+อปาก หนงสอสาคญทตกทอดมาจากกรงสโขทยในป2จจบนมอย+เรองเดยว คอหนงสอ เตภมกถา หรอไตรภมพระร+วง ซงเป@นบทพระราชนพนธ=ของพระเจ&าลไท สภาพทวไปของการจดการศกษาสมยสโขทยสรปได&ดงน

๑) รฐและวดทาหน&าทรบผดชอบในการจดการศกษาให&กบประชาชนพลเมองทวไป นนคอทงรฐบาลและวดจะต&องร+วมมอกนอย+างใกล&ชด

๒) กจกรรมต+าง ๆ ทวดและรฐจดขนนนยงม+งประโยชน=ทงด&านการปกครองหรอการบรหารราชการแผ+นดนและประโยชน=ทางด&านการศกษาของประชาชน

๓) สถานศกษาทสาคญมอย+ ๒ แห+ง ได&แก+ วด และสานกราชบณฑต หรอวง ซงเป@นสถานศกษาสาหรบเจ&านายและบตรหลานข&าราชการส+วนวดเป@นสถานศกษาสาหรบบคคลทวไป

๔) ความร&ทางด&านอกษรศาสตร= คอความร&อนสงสด โดยเฉพาะอย+างยงภาษาบาล ทาให&เข&าใจได&ว+าความร&สงสด

๕) คนสมยสโขทยมค+านยมอย+สองประการคอสถาบนศาสนาและสถาบนพระมหากษตรย=

๑.๑.๒ วชาทสอน ในสมยสโขทยนนมวชาความร&ทางด&านอกษรศาสตร=และความร&ทางศาสนา

ถ&าแจกแจงออกเป@นหมวดวชาจะได&แก+ ภาษาบาล ศาสนาพทธ ภมศาสตร= มานษยวทยา รฐประศาสนศาสตร= ดาราศาสตร= โหราศาสตร= เวชศาสตร= ศาสนาพรามหมณ= ตาราพชยสงคราม วชาต+าง ๆ ทเกยวกบแม+บ&านและสตร

๑.๑.๓ กระบวนการเรยนการสอน จดม+งหมายในการสอนคอให&เป@นคนดมความร& ครคอ พระ สอนด&วยความเมตตา

ลกศษย=กเล+าเรยนด&วยความรกและความเคารพในครอาจารย=ของตนอย+างมาก ในอดตครจงเป@นปชนยบคคลทศษย=มความเคารพเทดทนเช+นเดยวกบบดามารดาของตน และจากเตภมกถา ซงเป@นวรรณกรรมทเก+าแก+ทสดทาให&เรามองเหนอทธพลของพทธศาสนาต+อการดาเนนชวตได&อย+างด โดยมการบรรยายให&เกด

๓๕

ความสะพรงกลวต+อผลของการทาชวทาบาปต+อครอาจารย= คนทไม+เคารพครบาอาจารย=ไม+เชอในคาสงสอนจะมอายน&อยลงเรอย ๆ เมอลกศษย=มาฝากตวเป@นลกศษย=แล&ว ครกจะอบรมสงสอนถ+ายทอดวทยาการ จนมความร&ความสามารถถงได&รบมอบเป@นครสอนผ&อนต+อไป ทงในด&านอ+านเขยนภาษาไทยและบาลตลอดจนพทธศาสนา หรอถ&ามความร&พเศษกอาจถ+ายทอดต+อเป@นครสอนวชาชพอนได& เช+น วชาแพทย=แผนโบราณ วชาโหราศาสตร= วชาช+างก+อสร&าง ช+างวาด ช+างแกะสลก ช+างหล+อพระพทธรป วชาปJองกนตว ตามทได&รบการอบรมถ+ายทอดความร&จากครบาอาจารย=ผ&มความชานาญในแต+ละวด เมอเรยนในสานกของตนจบแล&วลกศษย=สามารถขอย&ายสานกไปศกษาสาขาอนทวดทตนสนใจและมชอเสยงได&

อปกรณ=การเรยนการสอนไม+มอะไรมากนก มเพยงกระดานชนวนสาหรบเขยน ไม&บรรทดและดนสอหนกพอ เนอหาวชาสอนแบบไตรภาค คออ+าน เขยนและคดเลข ซงเป@นวชาสามญ ในสมยพ+อขนรามคาแหงได&ประดษฐ=อกษรไทยขนแต+ยงไม+แพร+หลายมากนก ภาษาทเรยนจงเป@นภาษาบาลและภาษาขอมเป@นพน เตรยมไว&เพอศกษาพระธรรมวนยและวชาชพชนสง

อย+างไรกตามเดกหญงจะไม+มโอกาสได&เรยนเช+นเดกชาย เพราะทวดมพระเป@นผ&สอนซงไม+เหมาะสมประการหนง และอกประการหนงคอสงคมไม+ยกย+องให&หญงร&เท+าชาย โดยคาดหวงให&เป@นแม+บ&านทดมากกว+าจงมกได&รบการถ+ายทอดจากมารดาในกจการบ&านเรอนหรอถ&าเป@นเดกหญงทมตระกลสงผ&ปกครองจะส+งไปเรยนทตาหนกเจ&านายในวงเพอให&ร&ขนบธรรมเนยมประเพณ ตลอดจนกรยามารยาทและการครองตน

๑.๒ การศกษาสมยศรอยธยา (พ.ศ. ๑๘๙๓-๒๓๑๐) กรงศรอยธยาเป@นราชธานของไทย ตงแต+ปf พ.ศ. ๑๘๙๓–๒๓๑๐ รวม ๔๑๗ ปf ม

พระมหากษตรย=ปกครอง ๓๓ พระองค= มเรองราวเกยวกบการจดการศกษาดงน ๑.๒.๑ ภาพการจดการศกษา

แม&ว+าสงคมไทยสมยศรอยธยาจะมความสลบซบซ&อนและมป2ญหาทางสงคมผดแผกไปจากสงคมไทยสมยสโขทยบ&างกตาม แต+สภาพทวไปของการศกษาไทยสมยศรอยธยากบสมยสโขทยยงคงมส+วนคล&ายคลงกนอย+หลายประการ เช+น

๑) รปแบบของการจดการศกษายงคงเป@นรปแบบของการศกษาในสงคมแบบโบราณ หรอสงคมแบบปฐมฐาน (primitive society)

๒) เนอหาสาระสาคญของการศกษายงคงแบ+งออกได&เป@น ๒ ส+วนใหญ+ ๆ คอ การศกษาฝ�ายพทธจกรและการศกษาฝ�ายอาณาจกร

๓) สถานศกษาหรอโรงเรยนยงคงอาศยบ&านหรอครอบครว วดและวง หรอสานกราชบณฑต เช+นเดยวกบทเคยปรากฏในสมยสโขทย แม&ว+าในสมยศรอยธยาจะได&เน&นความสาคญของวดมากกว+าวงกตาม

๓๖

ความเหนเกยวกบสภาพทว ๆ ของการศกษาไทยสมยศรอยธยา สรปเป@นข&อ ๆ ได&ดงต+อไปน

๑) สมยกรงศรอยธยา (พ.ศ. ๑๘๙๓-๒๓๑๐) การศกษาได&เปลยนรปต+าง ๆ จากการศกษาสมยสโขทย ลกษณะการศกษาสมยกรงศรอยธยาเป@นไปในทางตดต+อกบประชาคมเท+านน เพราะการศกษาทวไปตกอย+แก+วด

๒) ในรชกาลพระเจ&าบรมโกศ พระองค=ทรงกวดขนการศกษาทางพระศาสนามาก บตรหลานข&าราชการคนใดทจะถวายตวทาราชการ ถ&ายงไม+ได&อปสมบทกไม+ทรงแต+งตงให&เป@นข&าราชการ ประเพณนยงผลให&วดทกแห+งเป@นโรงเรยน และพระภกษทกรปเป@นครทาหน&าทอบรมสงสอนศษย=ของตนตามความสามารถทจะจดได&

๓) คาว+า โรงเรยน ในเวลานนมลกษณะต+างกบโรงเรยนในเวลาน กล+าวคอ ไม+มอาคารปลกขนสาหรบใช&เป@นทเรยนโดยเฉพาะ เป@นแต+ศษย=ใครใครกสอนอย+ทกฏของตนตามสะดวกและความพอใจ พระภกษรปหนง ๆ มศษย=ไม+กคนเพราะจะต&องบณฑบาตมาเลยงดศษย=ด&วย

๔) ในรชกาลสมเดจพระนารายณ=มหาราช การศกษาเจรญมาก มสอนทงภาษาไทย บาล สนสกฤต ฝรงเศส เขมร พม+า มอญและจน เข&าใจว+าโดยเฉพาะวชาภาษาไทยคงจะได&วางมาตรฐานดมาแต+ครงนน เพราะปรากฏว+าพระโหราธบดได&แต+งแบบเรยนภาษาไทยชอ จนดามณ ถวายสมเดจพระนารายณ=มหาราช

๕) สานกเรยนนอกจากวด ในบางรชกาลยงมราชสานก สานกราชบณฑตและโรงเรยนมชชนนาร ปรากฏว+าในรชกาลสมเดจพระนารายณ=มหาราชมโบสถ=ฝรงใหญ+ ๆ มากกว+า ในรชกาลก+อน ๆ และพระองค=ทรงส+งมหาดเลกร+นเดกเป@นจานวนมากเข&าเรยนในโรงเรยนสามเณร ซงพวกฝรงตงขนเพอสงสอนชาวพนเมองทประสงค=จะเข&ารต แต+นอกจากสอนศาสนากได&สอนหนงสอและวชาอน ๆ ด&วย โรงเรยนสามเณรจงเป@นสานกเรยนวชาสามญอกแห+งหนง และแสดงให&เหนว+าใน สมยศรอยธยานอกจากจะมกรมธรรมการ ซงน+าจะเป@นส+วนหนงของกรมวง ทาหน&าทแทนองค=พระมหากษตรย=ในการจดการศกษาให&แก+ประชาชนและคงทาหน&าทควบคมการจดการศกษาทมอย+ในวด ย+อมกล+าวได&ว+าในสมยศรอยธยาสถาบนพระมหากษตรย=ควบคมสถาบนพทธศาสนา เพอให&การจดการศกษาเป@นไปตามนโยบายของรฐ (องค=พระมหากษตรย=) อย+างแท&จรง (ปรากฏว+ากรมธรรมการนมสบต+อมาจนถงสมย รตนโกสทร=)

การศกษาสมยอยธยา ทสาคญคอสมยสมเดจพระนารายณ=มหาราช (พ.ศ. ๒๑๙๘-๒๒๓๑) ไทยมนโยบายเปAดประเทศและตดต+อกบต+างชาต โดยประเทศไทยได&สร&างสมพนธภาพกบฝรงเศสอย+างแน+นแฟJน พวกฝรงเศสม+งเน&นเข&ามาเผยแพร+ศาสนาครสต=มากกว+าจะตดต+อค&าขาย ไทยได&อนญาตให&ฝรงเศสมาสร&างโบสถ=และเผยแพร+ศาสนาครสต=โดยสะดวก นอกจากนนยงอนญาตให&ชาวฝรงเศสสร&างโรงเรยนสาหรบคนไทยด&วย การจดการศกษาแบบโรงเรยนจงเกดขนในสมยน นอกจากนน

๓๗

ยงมการส+งคนไทยไปเรยนในประเทศฝรงเศสด&วย สงดทเกดขนในสมยสมเดจพระนารายณ=มหาราช ได&แก+ การแต+งแบบเรยนสาหรบการสอนหนงสอชอ จนดามณ แบบเรยนเล+มนพระเจ&าอย+หวทรงให& พระโหราธปดแต+งขน โดยสมเดจพระนารายณ=มหาราชทรงเหนว+าถ&าไทยเราไม+เอาธระในการจดการศกษาเล+าเรยนให&ร+งเรองแล&วจะเสยเปรยบฝรง เพราะฝรงหลายชาตได&เข&ามาเผยแพร+ศาสนาและการศกษากนมาก ในสมยนนคนไทยได&ใช&ตาราเล+มนสอนหนงสอไทยตดต+อกนมาจนถงสมยรตนโกสนทร=ตอนต&น แต+ตาราเล+มนถกคดลอก แก&ไข แต+งเตมหลายครง จงปรากฏว+ามหนงสอจนดามณหลายสานวน การเรยนการสอนในสมยอยธยามความเจรญขนด&วยสาเหตหลายประการ ทสาคญได&แก+ การมกระดาษใช&สาหรบคดลอกตารา กระดาษไทยในสมยโบราณทาจากต&นข+อย เมอนาไปคดลอกตาราเรยกว+า “สมดข+อย” การเผยแพร+ตาราอาศยสมดข+อย ส+วนความร&ทางศาสนาใช&การจารกบนใบลาน ซงกทาให&การเรยนพทธศาสนาขยายตว อย+างรวดเรวเช+นเดยวกน

ภาพท ๓.๑ สมดข+อยในสมยอยธยา ทมา (ดวงเดอน พศาลบตร, ๒๕๓๙, หน&า ๓๔)

๑.๓ การศกษาสมยธนบร (พ.ศ. ๒๓๑๓–๒๓๒๕) สภาพการจดการศกษา เมอกรงศรอยธยาแตกในปf พ.ศ. ๒๓๑๐ บ&านเมองต&องว+างกษตรย=อย+เป@นเวลานาน

ถงสามปf จนกระทงพระเจ&าตากสนขนครองราชย=ในปf พ.ศ. ๒๓๑๓ และสถาปนากรงธนบรเป@นราชธาน ความระสาระสายจงค+อย ๆ ลดลงตามลาดบ แต+พระเจ&าตากสนหาได&มเวลาว+างพอทจะทะนบารงประเทศได&อย+างเตมทไม+ เพราะสมยกรงธนบรนสนมาก คอ ระยะเวลาเพยง ๑๓ ปfเท+านน กล+าวกนว+า สมเดจพระเจ&ากรงธนบรทรงมพระราชศรทธาในพทธศาสนาอย+างแรงกล&า การยอมรบราชสมบตกเพราะพระองค=ทรงเหนว+าเป@นความจาเป@นทจะต&องทรงกระทาเพอเป@นการทะนบารงบวรพทธศาสนาให&คงอย+สบไป ดงนนเมอปราบดาภเษกแล&ว พระองค=ทรงเรมทะนบารงพทธศาสนาให&ร+งเรองมนคงดงเดม โปรดเกล&าฯ ให&นมนต=พระภกษทยงเหลอรอดจากสงครามในถนต+าง ๆ มาประชมพร&อมกนทวดบางหว&าใหญ+ (วดระฆงโฆสตาราม) ทรงแต+งตงพระสงฆราช พระราชาคณะเพอให&การปกครองพระอารามและคณะสงฆ=ทงปวงดาเนนต+อไปด&วยด และพระองค=ทรงโปรดเกล&าฯ ให&สร&างวด โบสถ= วหาร และกฏขนอกมากมาย

๓๘

พระราชกรณยกจของสมเดจพระเจ&ากรงธนบรดงกล+าวข&างต&น ย+อมถอได&ว+าเป@น การจดการศกษาทางฝ�ายพทธจกรในสมยธนบร และคงจะต&องดาเนนตามแบบอย+างทเคยปรากฏ ในสมยศรอยธยาอย+างแน+นอน ในด&านการจดการศกษาในยคกรงธนบรน ยงคงใช&รปแบบเดมในสมย กรงศรอยธยา เนองจากเป@นช+วงระยะสน ซงยงไม+มการเปลยนแปลงมากนก

แบบเรยนหนงสอไทย เข&ากนว+าในสมยกรงธนบรปรากฏมแบบเรยนหนงสอไทย ๒ เล+ม คอ หนงสอประถม ก. กา และหนงสอประถม มาลา

ภาพท ๓.๒ หนงสอประถม ก. กา ทมา (ดวงเดอน พศาลบตร, ๒๕๓๙, หน&า ๓๙)

ภาพท ๓.๓ หนงสอประถม มาลา ทมา (ดวงเดอน พศาลบตร, ๒๕๓๙, หน&า ๓๙)

ด&านอกษรศาสตร=และวรรณคด สมเดจพระเจ&ากรงธนบรทรงฟ��นฟวรรณคดโดยทพระองค=ได&ทรงนพนธ=เรองรามเกยรตไว&หลายตอน เช+น ตอนทศกณฐ=ตงพธยกรปเทวดา ตอนหนมานเกยวนางวารนทร= เป@นต&น และยงมกวทสาคญ เช+น หลวงสรวชต (เจ&าพระยาพระคลง) ผ&ประพนธ=ลลตเพชรมงกฎ และอเหนาคาฉนท= นายสวนมหาดเลกผ&ประพนธ=โคลงยอพระเกยรต พระเจ&ากรงธนบร เป@นต&น

ด&านพลศกษา หรอการต+อส&ปJองกนตว เนองจากบ&านเมองอย+ในยามสงครามจงม การกวดขนให&มการฝ8กอาวธสาหรบผ&ชาย โดยใช&สนามฝ8กเฉพาะ เรยกว+า สนามชย (สน ทวกล, ๒๕๓๓, หน&า ๕๘) สถาบนการสอนยงคงเป@นบ&าน วด วง และมพระเป@นผ&สอน

๓๙

๑.๔ การศกษาไทยสมยรตนโกสนทร#ตอนต�น (พ.ศ. ๒๓๒๕–๒๕๑๑) สภาพทวไป เนองด&วยสภาพทวไปของสงคมไทย และรปแบบของการปกครองและการบรหาร

ราชการแผ+นดนในสมยกรงรตนโกสนทร=ตอนต&น มลกษณะสาคญคล&ายคลงกนกบสงคมไทยสมยศรอยธยา และดงได&กล+าวแล&วว+าเรมต&นตงแต+รชสมยพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟJาจฬาโลกจนถงรชสมยพระบาทสมเดจพระนงเกล&าเจ&าอย+หว ซงนบเป@นระยะเรมต&นตงกรงเทพฯ (พ.ศ. ๒๓๒๕-๒๓๙๔) นโยบายการปกครอง คอ “การสร&างบ&านเมองให&ใหญ+โต สง+างามเทยบเท+ากรงศรอยธยา” ดงนน ย+อมเชอได&ว+าการจดการศกษาในสมยกรงรตนโกสนทร=ตอนต&นย+อมดาเนนไปเช+นเดยวกนกบสมยกรงศรอยธยา กล+าวคอ มวดเป@นสถานทให&ความร&แก+พลเมองให&เหมาะแก+ความต&องการของสงคมหรอชมชน วด และบ&าน รบภาระในการอบรมสงสอนเดก ส+วนรฐหรอราชสานกควบคมตลอดจนให&ความอปถมภ=ตามสมควร อาจจะกล+าวถงสภาพทวไปของการศกษาไทยสมยรตนโกสนทร=ตอนต&น โดยสรปเป@นข&อ ๆ ได&ดงน

๑) สภาพทวไปของการศกษาไทยในสมยรตนโกสนทร=ตอนต&น (พ.ศ. ๒๓๒๕-๒๔๑๑) ย+อมมลกษณะสาคญคล&ายคลงกบการศกษาในสมยศรอยธยา เช+น รปแบบ เนอหาสาระสาคญ วตถประสงค= ตลอดจนสถานศกษาหรอสานกเรยน เป@นต&น

๒) ในสมยรตนโกสนทร=ตอนต&น กาหนดให&วดและบ&านรบภาระในการจดการศกษา ส+วนรฐหรอราชสานกควบคมและให&ความอปถมภ= โดยเฉพาะอย+างยงการศกษาฝ�ายพทธจกร เช+น ในรชกาลพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟJาจฬาโลก ได&โปรดเกล&าฯ ให&ราชบณฑตทาหน&าทบอกหนงสอพระเณร ทหอพระมณเฑยรธรรมในวดพระศรรตนศาสดาราม และให&มการสอบไล+พระปรยตธรรมทก ๆ ๓ ปf

เหตการณ=ต+าง ๆ เกยวกบการศกษาไทยในรชสมยพระบาทสมเดจพระนงเกล&าเจ&าอย+หวทน+าสนใจคอ ในยคนมกวและวรรณคดทสาคญ อาท เสภาขนช&างขนแผน เพลงยาวกลบทและกลอกษร บทละครเรองสงข=ศลป�ชย กวทสาคญ เช+น สมเดจพระมหาสมณเจ&าฯ กรมพระปรมานชตชโนรส สมเดจกรมพระยาเดชาดศร ผ&แต+งโคลงโลกนต คณพ+มหรอบษบา ท+าเรอจ&างซงเป@นกวสตร พระมหามนตรแต+งระเด+นลนได คณสวรรณ แต+งพระมะเหลเถไถ เป@นต&น

หนงสอทใช&เรยน ได&แก+ ประถม ก กา ประถม มาลา สบนทกมาร ประถมจนดามณ เล+ม ๑ และเล+ม ๒ เป@นต&น

พ.ศ. ๒๓๗๘ หมอบรดเลย= ตงเครองพมพ=หนงสอไทยขนเป@นครงแรก แต+ยงใช&การไม+ได&ใน พ.ศ. ๒๓๘๐ จงได&ตงโรงพมพ=และคดทาตวอกษรไทยได&สาเรจ แต+ตอนแรกต&องส+งไปทาตวพมพ= ทเมองนอกจนถง พ.ศ. ๒๓๘๔ จงหล+อตวพมพ=อกษรไทยได&ในประเทศไทย

พ.ศ. ๒๓๘๒ รชกาลท ๓ จ&างโรงพมพ=หมอบรดเลย=พมพ=ประกาศห&ามสบฝA�น พ.ศ. ๒๓๘๕ หมอบรดเลย=ได&จดพมพ=หนงสอฉบบแรกของเมองไทย ชอ บางกอกกาเลนเดอร= (bangkok galender) และในปf พ.ศ. ๒๓๘๗ ได&ออกหนงสอพมพ=รายเดอน ชอ บางกอกรคอร=เดอร= (bangkok recorder)

๔๐

จากการทมการพมพ=อกษรไทยขน ทาให&การจดการเกยวกบหนงสอตาราวชาการต+าง ๆ มการพฒนาขนอย+างรวดเรว นอกจากนนยงมการรวบรวมวชาความร&ต+าง ๆ โดยสมเดจพระนงเกล&าฯ มพระราชประสงค=จะให&วดพระเชตพนเป@นแหล+งเล+าเรยนวชาความร&ต+าง ๆ ทงสามญและอาชพของประชาชนทวไป ไม+เลอกชนวรรณะ ใครใคร+จะเรยนอะไรกมาคดลอกไปได&โดยเสร พระองค=จงได&โปรด ให&รวบรวมตาราต+าง ๆ ซงสมควรจะเล+าเรยนเป@นชนวชาชพ มาตรวจชาระแก&ไข โดยใช&ของเดมบ&างหรอประชมผ&ร&หลกในวชานน ๆ แต+งขนใหม+บ&าง จดทาเป@นตาราวชาต+าง ๆ และมรปเขยน รปป2�นประกอบตาราด&วย แบ+งออกเป@นหมวดใหญ+ ๆ ได&ดงน

๑. วชาหนงสอ อธบายลกษณะกาพย= กลอน โคลงฉนท= กลอนกลบท และโคลงกลบทต+าง ๆ พร&อมทงตวอย+าง เนอเรองประกอบด&วยสภาษตทงนน

๒. วชาแพทย= มตารายาแก&โรคต+าง ๆ ตาราหมอนวด มภาพและรปภาพประกอบ แม&พนธ=ไม&สาหรบใช&ทายาต+าง ๆ กได&ทรงโปรดให&นามาปลกไว&เป@นตวอย+าง

๓. วชาช+าง ได&แก+ ช+างเขยนภาพและลาย ช+างหล+อ ช+างป2�น ช+างแกะ ช+างสลก ช+างประดบ ซงเป@นฝfมอสาหรบทจะนาไปใช&เป@นแบบอย+างได&

ส+วนภาพทเขยนไว&ตามฝาผนงต+าง ๆ นน จดเป@นตาราของหมวดวชาต+าง ๆ ได&อกด&วย เช+น แพทย=ศาสตร= ดาราศาสตร= คชศาสตร= อศวศาสตร= รวมทงความร&ทางพทธศาสนา สภาษต นยาย ทาเนยบสมณศกด พดยศ ตราตาแหน+ง และทาเนยบหวเมองป2กษ=ใต& ฝ�ายเหนอ ตลอดจนขนบธรรมเนยมแบบแผน และกระบวนพยหยาตรา จงทาให&วดพระเชตพนมสภาพเสมอนมหาวทยาลยเปAดแห+งแรกของประเทศไทย สรปได&ว+าเหตทสมเดจพระนงเกล&าฯ ได&ทรงโปรดฯ ให&รวบรวมวชาความร&ต+าง ๆ มาเกบไว&ในวดพระเชตพนครงนน อาจจะเป@นเพราะว+าพระองค=ทรงวตกว+าวทยากรต+าง ๆ ของไทยจะสญหายไปอย+างหนง เพราะเหนว+าคนไทยมนสยหวงแหนวชา หรออาจจะเป@นเพราะอทธพลของจกรวรรดนยมตะวนตกเข&ามาเผยแพร+ในประเทศไทยมากยงขน เกรงว+าคนไทยจะหนไปสนใจความร&ใหม+ จนลมความร&เก+าของไทยอนจะเป@นการทาให&เอกลกษณ=ของไทยถกทาลายไป

ในสมยรชกาลท ๔ พระบาทสมเดจพระจอมเกล&าเจ&าอย+หว เป@นรชกาลสดท&ายแห+งกรงรตนโกสนทร=ตอนต&น พระองค=ทรงสนพระทยในความร&ของชาวตะวนตก พระองค=ได&ทรงศกษา เล+าเรยนตลอดมาตงแต+สมยททรงผนวชอย+ เช+น ทรงเชญมชชนนารมาสอนพระองค= และทรงศกษาภาษาองกฤษ เลข ภมศาสตร= ดาราศาสตร= พทธศาสนา ปรชญา ฯลฯ

การจดการศกษาสมยนได&เรมมการเปลยนแปลงจากแบบเดมมาเป@นการศกษาระบบโรงเรยน อนจะเป@นรากฐานของการศกษาสมยใหม+มเหตการณ=เกยวกบการศกษาเกดขนครงน

๑) การศาสนา พระองค=ได&ทรงรเรมธรรมยตนกายขน ๒) โปรดให&จ&างนางแอนนา เลยว โนเวนส= มาเป@นครสอนภาษาองกฤษ และตงโรงเรยน

ในพระบรมมหาราชวง

๔๑

๓) ประกาศตงโรงพมพ=หลวงขนทวดบวรนเวศเป@นครงแรก ๔) การจดตงโรงเรยนการศกษาแบบสมยใหม+ กล+าวคอ ได&เรมตงโรงเรยนชายขน

ทตาบลวดแจ&ง เรมสอนเมอ พ.ศ. ๒๓๙๕ ดาเนนการโดย นางบรดเลย= นอกจากนนพวกสอนศาสนา ชาวอเมรกนได&รเรมจดตงโรงเรยนสาหรบชายในส+วนภมภาคอกด&วย

๕) พระบาทสมเดจพระจอมเกล&าเจ&าอย+หว ทรงเป@นผ&เชยวชาญทางคณตศาสตร= สามารถคานวณการเกดสรยปราคาเตมดวง เมอ ๑๘ สงหาคม ๒๔๑๑ ทตาบลหว&ากอ ได&อย+างถกต&อง

๖) ทรงนพนธ=หนงสอหลายเรอง เช+น ประวตนางนพมาศกบพธลอยกระทง พธโกนจก กฎหมายและธรรมเนยมว+าด&วยทาส พธแต+งงาน การทาศพ เรองกฐน ผ&าป�า และประวตศาสตร=เขมร เป@นต&น

ในกระบวนการจดการศกษา ในสมยรตนโกสนทร=นน จากการทสงคมไทยเป@นสงคมเกษตรกรรม คนไทยมอาชพทางเกษตรกรรมประมาณร&อยละ ๘๕ และในอดตก+อนรชกาลท ๕ คนไทยมการศกษาตามแบบสงคมกสกรรมโบราณอย+างน&อยก ๖๐๐ ปf คอการศกษาอาชพตามบรรพบรษ และศกษาเกยวกบความคดเหนจากพระพทธศาสนา

การศกษาจงเป@นไปในแบบอรปนย คอไม+มโรงเรยน ไม+มสถาบนการศกษา พ+อแม+ สอนลกในครอบครว สอนกนตามแบบให&ปฏบตจรง มการเลยนแบบเป@นสาคญ อาศยการสงเกตและ การลองผดลองถก มการจดจาผลทได&แล&วกนามาถ+ายทอดต+อ ๆ กนไป ผ&ทมอานาจและหน&าทในการจดการศกษา ย+อมได&แก+ผ&นา (หรอผ&ปกครอง) ของสงคม คอพระเจ&าแผ+นดน และพระในฐานะทเป@นผ&นาทางศาสนา ด&วยเหตนการจดการศกษาของไทยในยคโบราณ จงมลกษณะเป@น “ระบบถ+ายทอดหมนเวยนอย+ภายในตวเอง” (in breeding system) คอเมอ ป�-ย+า ตา-ยาย ให&การศกษาแก+ พ+อ-แม+ แล&วพ+อ-แม+ กจะทาหน&าทเป@นครสงสอนลก ๆ ซงต+อมาลก ๆ กจะเป@นครของหลาน ๆ สบต+อไปไม+หยดยง

ใน พ.ศ. ๒๓๗๑ ในสมยรชกาลท ๓ มเหตการณ=อย+างหนงเกยวกบการศกษา คอ พวกมชชนนารอเมรกนคณะเพรสไบต=เรยนได&เข&ามาสอนศาสนาให&แก+ชาวจน ส+วนคนไทยนนเพยงแต+ช+วยรกษาพยาบาลให&อย+างเดยว เพราะพวกมชชนนารไม+ร&จกภาษาไทย และไม+ได&เตรยมหนงสอสอนศาสนาเข&ามาด&วย โดยเหตทพวกนมาช+วยรกษาโรคด&วย ทาให&คนไทยสาคญว+าพวกมชชนนารอเมรกนเป@นแพทย= จงเรยกว+าหมอ ซงบางคนกเป@นแพทย=จรง ๆ แต+บางคนได&รบปรญญาดษฎบณฑตวชาศาสนศาสตร= ครงเมออย+เมองไทยนานเข&าพวกมชชนนารอเมรกนเรยนร&ภาษาไทยจงขยายการสอนศาสนามาถงคนไทย โดยเขยนคาสอนเป@นภาษาไทย แล&วส+งไปพมพ=ทสงคโปร= แต+อย+างไรกตามการศกษาสมยนมศนย=กลางอย+ในวดเหมอนสมยอยธยา สงฆราชปาเลกวซ= บนทกไว&ว+า บดามารดาจะส+งบตรของตนไปวดเพอให&เรยนอ+าน เขยน พวกเดกจะรบใช&พระสงฆ=โดยเป@นศษย=วด พระสงฆ=กแบ+งอาหารทได&รบบณฑบาตให&และสอนให&อ+านหนงสอไปวนละเลกละน&อย

๔๒

การศกษาเน&นหนกวชาหนงสอ มการสอนอ+าน การเขยนใช&หนงสอจนดามณ ซงใช&กนมาตงแต+สมยสมเดจพระนารายณ= มการเรยนเลขเบองต&นตามแผนเก+า มพระภกษเป@นครบาอาจารย= เป@นการศกษาทปล+อยเสรให&เป@นไปเองตามความสมครใจของแต+ละคน ใครจะเรยนกได&ไม+เรยนกได& ไม+มใครว+าใครบงคบ และในการสอนนนสอนโดยไม+มหลกสตรหรอประมวลการสอน สอนกนอย+างไม+มกฎเกณฑ=ใด ๆ ทงสน เป@นการสอนให&เปล+าไม+มค+าจ&างเป@นเงนเดอนเหมอนดงเช+นทกวนน

กล+าวถงการศกษาสมยกรงรตนโกสนทร=ไว&สองประเดน ประเดนแรกกล+าวว+าการศกษาตงต&นแต+การโกนจก แล&วเดกผ&ชายถกส+งไปอย+วด เรยนอ+าน เขยน และคาสอนศาสนากบพระ ส+วนประเดนทสองนนกล+าวไว&ว+า พระได&รบมอบหมายให&จดการศกษาและโรงเรยนอย+ตดกบวดโดยมาก ย+อมเป@นของธรรมดาอย+เองทการสอนให&ร&คาสงสอนและประกอบพธกรรมทางพทธศาสนาเป@นส+วนสาคญมากของระบบการศกษา พลเมองชายส+วนหนงอ+านและเขยนหนงสอออก แต+วธทจะแสวงหาความร&ชนสงสาขาใดสาขาหนงมอย+น&อย ถงกระนนกด โดยเฉพาะในบรรดาขนนางยงใฝ�ใจเรยนวชาเครองจกรกลไก ร&จกใช&เครองมอเดนเรอและวชาปรชญากนมาก ค+าเล+าเรยนตามปกตในโรงเรยนสามญทกรงเทพฯ เกบจากเดกชายคนละ ๘ ดอลลาร= หรอ ๓๕ ชลลงต+อปf และอก ๑๕ ดอลลาร=เป@นค+าทอย+ เสอผ&า เครองเขยนและอน ๆ ชาวจนทรวยบางคนจ&างครสอนส+วนตว เดอนละ ๘ ดอลลาร= ห&องเรยนห&องหนงอาจเช+าได&เดอนละ ๒ ดอลลาร= ครงหรอตากว+านน การศกษาสตรถกทอดทง ในประเทศสยาม มอย+น&อยคนทอ+านหรอเขยนได&

๒. การศกษาสมยปฏรปการศกษา

๒.๑ การศกษารชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล�าเจ�าอย0หว สภาพทวไป การเปลยนแปลงทางด&านการศกษา หรอการปฏรปการศกษาในรชสมยพระบาทสมเดจ

พระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว เพอให&สอดคล&องกบสภาวการณ= หรอเหตการณ=ต+าง ๆ อนเกดจากอทธพล ทงภายนอกและภายในประเทศหรอกล+าวอกอย+างหนงว+าการปฏรปการศกษาในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว เพอให&สอดคล&องกนกบการเปลยนแปลงด&านต+าง ๆ ภายในประเทศขณะนน อนได&แก+ การเปลยนแปลงทางด&านสงคม ทางด&านการปกครอง ทางด&านการคลง และทางด&านการศาล มการเปลยนแปลงซงจาแนกออกได& ๔ ด&าน คอ การเปลยนแปลงทางด&านรปแบบของการจดการศกษา การเปลยนแปลงทางด&านวตถประสงค=ของการจดการศกษา การเปลยนแปลงทางด&านหน+วยงานททาหน&าทรบผดชอบในการจดการศกษา การเปลยนแปลงทางด&านแนวความคดเกยวกบค+านยมของการศกษา

รชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว (พ.ศ. ๒๓๙๔-๒๔๑๑) เป@นระยะหวเลยวหวต+อ (transition period) ของการศกษาไทย เพราะได&มความตนตวเกยวกบการศกษาสมยใหม+ตามแบบอย+างประเทศตะวนตก หากพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หวครองราชย=

๔๓

ต+อมากคงจะปรบปรงการศกษาให&ทดเทยมนานาอารยประเทศแต+พระองค=ด+วนเสดจสวรรคตเสยก+อน พระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว ซงเสดจเถลงถวลย=ราชสมบตเมอวนท ๒ ตลาคม พ.ศ. ๒๔๑๑ ได&ทรงเจรญรอยพระยคลบาทสมเดจพระบรมชนกนาถ ได&ทรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ ให&ตงโรงเรยนหลวงขนในพระบรมมหาราชวงเมอ พ.ศ. ๒๔๑๔

เหตการณ=ต+าง ๆ ทเกยวกบประวตศาสตร=การศกษาไทย ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว แบ+งออกเป@น ๒ ตอน คอ

ตอนท ๑ ตอนก+อนการตงกระทรวงศกษาธการ (พ.ศ. ๒๔๑๑-๒๔๓๕) ตอนท ๒ ตอนหลงการตงกระทรวงศกษาธการ (พ.ศ. ๒๔๓๕-๒๔๕๓) ๑) สรปแนวความคดทางการศกษาทปรากฏในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&า

เจ&าอย+หว ๒) สรปเหตการณ=ต+าง ๆ ทเกยวกบประวตศาสตร=การศกษาไทย ในรชสมยพระบาท

สมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว การศกษาเหตการณ=ต+าง ๆ ทเกยวกบประวตศาสตร=การศกษาไทยในรชสมย

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว (พ.ศ. ๒๔๑๑-๒๔๕๓) เป@นเหตการณ=ตอนหนงในประวตศาสตร=การศกษาไทยยคป2จจบน (พ.ศ. ๒๔๑๑ จนถงป2จจบน) แบ+งออกเป@น ๒ ตอน คอ

ตอนท ๑ ก+อนการตงกระทรวงศกษาธการ (กระทรวงธรรมการ) คอ เหตการณ=ต+าง ๆ ทเกดขนระหว+าง พ.ศ. ๒๔๑๑-๒๔๓๕

ตอนท ๒ หลงการตงกระทรวงศกษาธการ (กระทรวงธรรมการ) คอ เหตการณ=ต+าง ๆ ทเกดขนระหว+าง พ.ศ. ๒๔๓๕-๒๔๕๓

การกล+าวถงเหตการณ=ต+าง ๆ ทเกยวกบประวตศาสตร=การศกษาไทย ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว ประกอบด&วยหวข&อสาคญ ดงต+อไปน

ตอนท ๑ ก+อนการตงกระทรวงศกษาธการ เป@นการกล+าวถงเหตการณ=ต+าง ๆ ทเกดขนระหว+าง พ.ศ. ๒๔๑๑-๒๔๓๕ มหวข&อสาคญของเหตการณ=ต+าง ๆ ตามลาดบดงต+อไปน

๑) การเรมจดตงโรงเรยนแผนป2จจบน ๒) การสร&างแบบเรยนหลวง ๓) การวางหลกสตรและระเบยบการสอบไล+ ๔) การจดตงโรงเรยนหลวงสาหรบราษฎร ๕) การปรบปรงการสอนของคร ๖) การตงกรมศกษาธการ ๗) การเปลยนแบบเรยนหลวง ๘) ย&ายกรมศกษาธการไปรวมอย+ในกรมธรรมการ

๔๔

๙) การแก&ไขหลกสตรสาหรบสอบไล+ ๑๐) การประกาศตงกระทรวงธรรมการ ๑๑) การเรมต&นวชาการพยาบาล และการแพทย=แผนใหม+

ตอนท ๒ หลงการตงกระทรวงศกษาธการ เป@นการกล+าวถงเหตการณ=ต+าง ๆ ทเกดขนระหว+าง พ.ศ. ๒๔๓๕-๒๔๕๓ มหวข&อสาคญของเหตการณ=ต+าง ๆ ตามลาดบดงต+อไปน

๑) การตงโรงเรยนฝ8กหดครขนเป@นครงแรก ๒) การกาหนดระเบยบวธปฏบตเกยวกบการจดตงโรงเรยน ๓) ความร&เกยวกบโรงเรยนราษฎร= ๔) การปรบปรงหลกสตรใหม+ ๕) การตงโรงเรยนราชวทยาลย ๖) การศกษาสาหรบสตร ๗) การเรมต&นของการพลศกษา ๘) การกาหนดโครงการศกษาชาต ๙) การแบ+งเขตการศกษา ๑๐) การประกาศใช&พระราชบญญตลกษณะปกครองคณะสงฆ= ๑๑) การก+อตงสามคคาจารย=สมาคม ๑๒) การจดการศกษาสาหรบทวยราษฎร=

เหตการณ=ต+าง ๆ ทเกยวกบประวตศาสตร=การศกษาไทยยคป2จจบน ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว ระหว+าง พ.ศ. ๒๔๑๑-๒๔๓๕ แยกออกกล+าวตามลาดบดงต+อไปน

๑) การเรมจดตงโรงเรยนแผนปYจจบน โรงเรยนแผนป2จจบนแห+งแรก ตงอย+ใน พระบรมหาราชวง คอ พ.ศ. ๒๔๑๔ “ตงโรงเรยนหลวงขนในพระบรมมหาราชวง เมอ พ.ศ. ๒๔๑๔ นบเป@นโรงเรยนแรกทมตรงตามศพท= โรงเรยน ทเข&าใจกนในป2จจบนน ตวโรงเรยนอย+ในบรเวณโรงทหารมหาดเลกข&างโรงละครเก+า แนวการศกษาของโรงเรยน มจดประสงค=ไปในทางวชาหนงสอ และวชาเลข ส+วนความม+งหมายอย+างแคบนนมว+า ให&เล+าเรยนเพอให&กลบตรมความร&ความสามารถพอทจะเข&ารบราชการได& โรงเรยนนต+างกบโรงเรยนแผนโบราณหรอโรงเรยนวด กล+าวคอ มสถานทเล+าเรยน ซงจดไว&โดยเฉพาะ มฆราวาสเป@นคร และมาทาการสอนตามเวลาทกาหนด วชาทสอนมภาษาไทย ภาษาต+างประเทศ และวชาอน ๆ ทไม+เคยสอนในโรงเรยนแผนโบราณ เมอจดตงโรงเรยนขนแล&ว กได&โปรดให&มหมายประกาศชกชวนพระราชวงศ=และข&าราชการให&ส+งบตรหลานมาศกษาเล+าเรยน

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หวทรงพระราชดารว+า บตรหลานของท+านทงปวง บรรดาทเข&ารบราชการฉลองพระเดชพระคณอย+นนแต+ล&วนเป@นผ&มชาตมตระกล ควรจะรบราชการ

๔๕

ในเบองหน&าต+อไป แต+ยงไม+ร&หนงสอไทยและขนบธรรมเนยมราชการอย+โดยมาก ทร&อย+บ&างแต+ยงใช&อกษรเอกโท และตวสะกดผด ๆ ไม+ถกต&องตามแบบอย+างกมอย+มาก และการร&หนงสอนกเป@นคณสาคญข&อใหญ+ เป@นเหตจะให&ร&วชาและขนบธรรมเนยมต+าง ๆ จงทรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ ให&จดโรงสอนขนไว&ทในพระบรมมหาราชวงแล&วจดคนในกรมพระอาลกษณ=ตงให&เป@นขนนางพนกงานสาหรบเป@นครสอนหนงสอไทย สอนคดเลข และขนบธรรมเนยมราชการ พระราชทานเงนเดอนครสอนให&สมควรพอใช&สอย ส+วนผ&เรยนหนงสอนนกพระราชทานเสอผ&าน+งห+มกบเบยเลยงกลางวนเวลาหนงทกวน ครสอนนนจะให&สอนโดยอาการเรยบร&อยไม+ให&ด+าตหยาบคาย

อนง บตรหลานของข&าราชการซงยงไม+ได&นาเข&ามาทลเกล&าฯ ถวายนนกดถ&าสมครจะเข&ามาฝ8กหดเล+าเรยนหนงสอไทยกจะทรงพระกรณาโปรดฯ ให&รบไว&ฝ8กหดเล+าเรยนเพอจะร&หนงสอ ร&จกคดเลข และขนบธรรมเนยมราชการให&ชดเจน จะได&รบราชการฉลองพระเดชพระคณต+อไป ถ&าท+านทงปวงได&ทราบหมายประกาศนแล&ว จงมใจยนด หมนตกเตอนบตรหลานของท+านทงปวงให&เข&ามาฝ8กหดหนงสอไทย ถ&าเล+าเรยนชานาญในการหนงสอแล&ว ความดงามความเจรญกจะมแก+บตรหลานของท+าน ทงปวงไปสนกาลนาน

ภาพท ๓.๔ โรงเรยนหลวงแห+งแรกในรชกาลท ๕ ทมา (ดวงเดอน พศาลบตร, ๒๕๓๙, หน&า ๔)

ในการจดตงโรงเรยนหลวงขนครงนน โรงเรยนหลวงแห+งแรก เป@นโรงเรยนหลวง

สาหรบสอนภาษาไทย หรอโรงเรยนหลวงของพระยาศรสนทรโวหาร (น&อย อาจารยางกร) เพราะท+านทาหน&าทเป@นอาจารย=ใหญ+ เมอตงโรงเรยนหลวงสาหรบสอนภาษาไทยขนได&ไม+นานนกกได&จดตงโรงเรยนหลวงสาหรบสอนภาษาองกฤษขน ทงนกเนองด&วยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หวทรงพระราชปรารภว+า “สมเดจพระเจ&าน&องยาเธอ และหม+อมเจ&าต+างกรม ซงได&เล+าเรยนอกขรสมยภาษาไทยแล&ว ควรจะเล+าเรยนภาษาต+างประเทศ ให&มความร&สงขนไป จงโปรดเกล&าฯ ให&ตงโรงเรยนหลวงสาหรบสอนภาษาองกฤษขนอกแห+งหนง” โรงเรยนแห+งนน+าจะหมายถง โรงเรยนของพระเจ&าลกยาเธอ

๔๖

สาหรบการจดตงโรงเรยนอน ๆ มดงน พ.ศ. ๒๔๒๒ จดตงโรงเรยนภาษาองกฤษขนใหม+อกครงหนงทพระราชวงนนทอทยาน

ม ดร.แมคฟาร=แลด= เป@นอาจารย=ใหญ+ ดาเนนการโดยมคณะกรรมการคณะหนง ตอนหลงย&ายไปรวมกบโรงเรยนสนนทาลย ในพ.ศ. ๒๔๒๙

พ.ศ. ๒๔๒๓ ตงโรงเรยนสนนทาลยเป@นโรงเรยนสตร และดาเนนการโดยมคณะกรรมการ

พ.ศ. ๒๔๒๔ ตงโรงเรยนพระตาหนกสวนกหลาบ หรอโรงเรยนทหารมหาดเลก สาหรบฝ8กสอนผ&ทจะเป@นนายร&อย นายสบ ในกรมทหารมหาดเลก ต+อมาได&ปรบปรงให&เป@นโรงเรยนข&าราชการพลเรอน ในปf พ.ศ. ๒๔๕๓ ดาเนนการโดย “กรรมการสภาจดการโรงเรยนข&าราชการพลเรอน” และสดท&ายกลายเป@นจฬาลงกรณมหาวทยาลย ในปf พ.ศ. ๒๔๕๓

เรองราวทเกยวกบการจดตงและปรบปรงโรงเรยนพระตาหนกสวนกหลาบ จนกลายมาเป@นจฬาลงกรมหาวทยาลย กล+าวโดยย+อมดงน

พ.ศ. ๒๔๑๔ ได&โปรดให&คดเลอกบตรหลานผ&มตระกลสงมาฝ8กหดสาหรบเข&ารบราชการในกรมทหารมหาดเลกรกษาพระองค= ผ&ทเข&ามารบการฝ8กหดอบรมครงนนจะได&รบการฝ8กหดอบรมให&มความร& ๒ ส+วน คอ ๑) ความร&ทเกยวกบการเข&ารบราชการ ในกรมทหารมหาดเลกรกษาพระองค=โดยเฉพาะ และ ๒) ความร&ในราชสานกสาหรบการเข&ารบราชการอนด&วย ในระยะแรกนนยงไม+ได&จดตงเป@นโรงเรยนสาหรบการน และพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว ทรงเป@นผ&บงคบบญชาด&วยพระองค=เอง ปรากฏว+ามเจ&านายและบตรหลานข&าราชการผ&ใหญ+ผ&น&อยสมครเข&ามาเป@นทหารมหาดเลกจานวนมากมาย

พ.ศ. ๒๔๒๓ ทรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ ให&พระเจ&าน&องยาเธอพระองค=เจ&าดศวรกมาร (สมเดจพระเจ&าบรมวงศ=เธอ กรมพระยาดารงราชานภาพ) ราชองครกษ=เป@นผ&บงคบกรมทหารมหาดเลก พระองค=เจ&าดศวรกมารมพระประสงค=จะปรบปรงทหารมหาดเลกให&มคณภาพยงขน ทรงดารว+า “ควรจดตงเป@นโรงเรยน จะได&มผ&สมครเข&ามามาก ๆ” พระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หวทรงเหนชอบด&วย จงโปรดให&ตงโรงเรยนสาหรบฝ8กสอนผ&ทจะเป@นนายร&อย นายสบ ในกรมทหารมหาดเลกอกแห+งหนงในปf พ.ศ. ๒๔๒๓

พ.ศ. ๒๔๒๗ เป@นปfทการจดตงโรงเรยนพระตาหนกสวนกหลาบสาเรจเรยบร&อยบรบรณ= ได&โปรดให&พระเจ&าลกยาเธอทง ๔ พระองค= ซงเดมทรงศกษาเล+าเรยนอย+ทโรงเรยนของพระเจ&าลกยาเธอ (จดตงขนโดยเฉพาะในปf ๒๔๑๔ เช+นกน) แต+นนมาโรงเรยนพระตาหนกสวนกหลาบกเปลยนเป@นโรงเรยนพลเรอน ซงได&กาหนดหลกสตรสาหรบการรบราชการเป@นสาคญสอนทงภาษาไทยและองกฤษ นกเรยนชนสงโดยมากมตาแหน+งเป@นนายทหารมหาดเลก สรปแล&วหลกสตรระยะนคงมเค&าโครงเหมอนตอนเรมต&นคอ

๔๗

“สาหรบนกเรยนมหาดเลกทประสงค=จะเข&ารบราชการเป@นนายทหารมหาดเลกนน เมอเรยนวชาความร&เบองต&นในโรงเรยนพระตาหนกสวนกหลาบแล&ว กแยกไปฝ8กหดวชาทหารต+อไป”

พ.ศ. ๒๔๕๓ เมอวนท ๑ มกราคม ๒๔๕๓ ได&ประกาศตงเป@นโรงเรยนข&าราชการพลเรอนของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว และต+อมาได&จดตงจฬาลงกรณ=มหาวทยาลยขน นบเป@นมหาวทยาลย (แผนป2จจบน) แห+งแรกของไทย

นอกจากโรงเรยนต+าง ๆ ดงกล+าวแล&ว ในปลายปf พ.ศ. ๒๔๒๕ ได&ทรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ ให&ตงโรงเรยนทาแผนทขนอกแห+งหนง สงกดในกรมทหารมหาดเลก ตงอย+ทโรงเรยนหลวง สาหรบสอนภาษาองกฤษเดม

พ.ศ. ๒๔๒๕ ทรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ ให&ตงโรงเรยนทาแผนทขน ให&นายแมคคาร=ธ ช+างทาแผนทในกรมพระกลาโหมย&ายมาเป@นคร นกเรยนร+นแรกมจานวน ๓๐ คน คดเลอกจากนายร&อย นายสบ และพลทหาร ในกรมทหารมหาดเลก ตอนแรกไปฝ8กหดอย+ทบางปะอนก+อน แล&วจงลงมาทาแผนททกรงเทพฯ

ในระยะเรมจดตงโรงเรยนหลวงแผนทป2จจบนขนน พอสรปได&ดงน ๑) โรงเรยนหลวงเรมจดตงขนในพระบรมมหาราชวง ๒) โรงเรยนหลวงทตงขนในระยะแรกน อย+ในบงคบบญชาของกรมทหารมหาดเลก ๓) โรงเรยนหลวงทอย+ในบงคบบญชาของกรมทหารมหาดเลกในระยะนนม ๕ แห+ง

คอ ๓.๑) โรงเรยนหลวงของพระยาศรสนทรโวหาร เป@นโรงเรยนหลวงสอนหนงสอไทย ๓.๒) โรงเรยนนายทหารมหาดเลกทพระตาหนกสวนกหลาบ หรอโรงเรยน

พระตาหนกสวนกหลาบ ๓.๓) โรงเรยนทาแผนท ๓.๔) โรงเรยนของพระเจ&าลกยาเธอ ๓.๕) โรงเรยนพระปรยตธรรม ซงโรงเรยนนเกดจากการบอกพระปรยตธรรม

พระภกษสามเณร เรมมาตงแต+ พ.ศ. ๒๓๙๕ ในรชกาลพระบาทสมเดจพระนงเกล&าเจ&าอย+หว ต+อมาในรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว กได&ทรงโปรดเกล&าฯ

ให&มการบอกและการสอบพระปรยตธรรมตามแบบอย+างทได&เคยปฏบตมาในสมยโบราณ โรงเรยนทพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หวได&ทรงโปรดเกล&าฯ ให&จดตงขน

ในพระบรมมหาราชวงในครงนน นบเป@นโรงเรยนแรกทมขนตรงตามศพท= “โรงเรยน” ทเข&าใจกนในป2จจบนน คอมลกษณะต+างจากโรงเรยนแผนโบราณหรอโรงเรยนวด กล+าวคอ “มความม+งหมายเฉพาะ มสถานท ซงจดไว&โดยเฉพาะ มฆราวาสเป@นคร และมาทาการสอนตามเวลาทกาหนด วชาทสอนมภาษาไทย

๔๘

ภาษาต+างประเทศ และวชาอน ๆ ทไม+เคยสอนในโรงเรยนแผนโบราณ สาหรบความม+งหมายทกาหนดไว& ได&แก+ การสอนเพอให&กลบตรมความร&ความสามารถพอทจะเข&ารบราชการได&

การทพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หวได&ทรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ ให&จดตงโรงเรยนแผนใหม+ขนในพระบรมมหาราชวงโรงแรกใน พ.ศ. ๒๔๑๔ ครงนนนบเป@นการเปลยนแปลงการศกษาทางด&านรปแบบของการจดการศกษาไทย คอในยคโบราณการศกษาไทยจดเป@นการศกษาแบบอรปนย (informal education) นบตงแต+ พ.ศ. ๒๔๑๔ เป@นต&นมาการศกษาไทยได&เรมต&นเปลยนแปลงมาเป@นการศกษาแบบรปนย (formal education) เรอยมาตามลาดบ

๒) แผนการศกษา เป@นการเปลยนแปลงทางด&านวตถประสงค=ของการจดการศกษานบตงแต+ พ.ศ. ๒๔๑๔ เป@นต&นมา การปฏรปการศกษาในรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หวได&ดาเนนไปเรอย ๆ และปรากฏว+ามการเปลยนแปลงในด&านต+าง ๆ หลายด&าน สาหรบการเปลยนแปลงทางด&านวตถประสงค=ของการจดการศกษานนจาแนกออกพจารณาเป@น ๒ นย คอ

๒.๑) นยทหนง วตถประสงค=ทางด&านนกเรยนหรอบคคลทจะมโอกาสได&รบการศกษา แบ+งออกเป@น ๒ ระยะ คอ

๒.๑.๑) ระยะแรก การจดการศกษาภายในพระบรมมหาราชวง (พ.ศ. ๒๔๑๑-๒๔๒๗) การจดการศกษาในระยะน วตถประสงค=สาคญ คอ “การจดการศกษาสาหรบบตรหลานของเจ&านายและข&าราชการเท+านน” บคคลทมโอกาสจะได&รบการศกษาย+อมได&แก+บตรหลานของบรรดาข&าราชการใกล&ชดพระองค=และเชอพระวงศ=เท+านน ดงปรากฏในพระบรมราชโองการประกาศเรองโรงเรยน พ.ศ. ๒๔๑๔

สาเหตททาให&การปฏรปการศกษาของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หวในระยะแรกระหว+าง พ.ศ. ๒๔๑๔-๒๔๒๗ ทรงกระทาได&ภายในวงแคบ เป@นการจดการศกษาสาหรบบตรเจ&านายและข&าราชการในกรมหาดเลก และกรมทหารมหาดเลกรกษาพระองค=โดยเฉพาะเท+านนอาจจะสบเนองมาจากสาเหตสาคญ ๓ ประการ คอ

๑. สาเหตอนสบเนองมาจากอทธพลของกล+มอานาจ ๓ กล +ม ซงได&อธบายแล&วในตอนแรก

๒. สาเหตทสาคญประการหนงคอ “การขาดแคลนบคคลสาหรบดาเนนการ” ทสาคญทสดคอ ครสาหรบทาการสอน

๓. สาเหตสาคญอกประการหนงคอ ความเลอมใสศรทธาในการศกษาแผนใหม+เข&าใจว+าพระองค=ทรงตระหนกดว+า “โรงเรยนแผนใหม+” ยงเป@นของใหม+สาหรบประชาชนชาวไทย หากขยายออกไปอย+างรวดเรวอาจจะไม+เป@นทนยมและไม+ได&รบความสนใจอย+างเพยงพอ ดงนนพระองค=จงทรงเรมต&นภายในพระบรมมหาราชวงก+อน

๔๙

๒.๑.๒) ระยะทสอง การจดการศกษาสาหรบปวงชน (พ.ศ. ๒๔๒๗-๒๔๕๓) การจดการศกษาในระยะนวตถประสงค=สาคญ คอ “การขยายการศกษาออกไปให&กว&างขวาง เพอประชาชนทกคนจะได&มโอกาสทาการศกษาเล+าเรยนอย+างทวถง” ดงปรากฏในพระราชดารสของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หวเมอครงพระองค=ได&เสดจไปพระราชทานรางวลนกเรยนทโรงเรยนพระตาหนกสวนกหลาบ ซงได&จดให&มการสอบไล+ขนเป@นครงแรกในปลายปf พ.ศ. ๒๔๒๗

ผลอนสบเน องมาจากพระราชประสงค=ของพระบาทสมเดจ พระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หวทจะขยายการศกษาให&แพร+หลายออกไปอย+างกว&างขวาง สาหรบอาณาประชาราษฎรทงหลายจะได&ทาการศกษาเล+าเรยนอย+างทวถงนน ปรากฏว+า พ.ศ. ๒๔๒๗ ทรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ ให&จดตงโรงเรยนหลวงสาหรบราษฎรขนเป@นครงแรกทวดมหรรณพาราม เมอพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว ทรงมพระราชประสงค=ทจะขยายการศกษาออกไปเพอปวงชนผลจง “ปรากฏว+าในปf พ.ศ. ๒๔๒๙ มโรงเรยนทงในกรงและหวเมองรวม ๓๔ แห+ง คร ๘๑ คน นกเรยน ๑,๙๙๔ คน ในส+วนภมภาคมโรงเรยนทจงหวดพระนครศรอยธยา อ+างทอง อทยธาน ลพบร นครปฐม ราชบร เพชรบร และสมทรปราการ และในพระนครมโรงเรยนชนสงรวม ๕ แห+ง คอ โรงเรยนพระตาหนกสวนกหลาบ โรงเรยนมหาธาตวทยาลย โรงเรยนสราญรมย= โรงเรยนสนนทาลย และโรงเรยนแผนท ต+อมาโรงเรยนทงหมดนอย+ในสงกดกรมศกษาธการซงตงขนในปf พ.ศ. ๒๔๓๐ พระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว ทรงมพระราชประสงค=จะขยายการศกษาเล+าเรยนต+าง ๆ ให&แพร+หลายไปถงประชาชนได&รวดเรวทนความต&องการ ดงนน พ.ศ. ๒๔๓๕ ได&โปรดเกล&าฯ “ให&มประกาศตงโรงเรยนมลศกษาขนในวดทวไป ทงในกรงและหวเมอง โดยประสงค=จะขยายการเรยนหนงสอไทยให&แพร+หลาย และเป@นแบบแผนยงขน งานขยายการศกษาให&แพร+หลายออกไป เพอให&ประชาชนชาวไทยทกคนได&มโอกาสศกษาเล+าเรยนอย+างทวถงน ดาเนนไปอย+างเชองช&ามาก แม&ว+าพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หวได&ทรงมพระราชวนจฉยเหนว+า การขยายการศกษาด&วย การอาศยวดเป@นสถานศกษา และพระสงฆ=เป@นครสอนหนงสอนนเป@นวธทเหมาะสมทสดแล&วกตาม ทงนอาจจะเป@นเพราะเหตว+าอปสรรคทสาคญในขณะนนคอ

๑. ประชาชนส+วนใหญ+ยงไม+นยมเลอมใสในการศกษาเล+าเรยนตามแบบใหม+ ดงจะเหนได&ว+าเมอพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว ได&ทรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ ให&จดตงโรงเรยนหลวงสาหรบราษฎรขนแห+งแรกทวดมหรรณพาราม ปรากฏมประชาชนแตกตน กลวว+าจะเป@นการเกณฑ=เอาบตรหลานของตนไปเป@นทหาร พระองค=จงต&องโปรดเกล&าฯ ให&มหมายประกาศชแจงความม+งหมายของการศกษาและชกชวนให&ราษฎรนยมการเรยนหนงสอเมอ พ.ศ. ๒๔๒๘

๒. การขาดแคลนบคคล และหน+วยงานสาหรบรบผดชอบโดยตรงในการจดการศกษา คอ ในระหว+าง พ.ศ. ๒๔๒๗-๒๔๓๐ หน+วยงานทรบผดชอบในการจดการศกษา ได&แก+ กรมธรรมการ (เดม) หรอกรมธรรมการสงฆการ และกรมทหารมหาดเลก อย+ในความรบผดชอบของพระเจ&าน&องยาเธอพระองค=เจ&าดศวรกมาร (สมเดจพระเจ&าบรมวงศ=เธอกรมพระยาดารงราชานภาพ)

๕๐

แต+เพยงผ&เดยว ครททาหน&าทสอนหนงสอในระยะแรกกอาศย “คนในกรมพระอาลกษณ=ตงให&เป@นขนนางพนกงานสาหรบเป@นครสอนหนงสอไทย” และพระสงฆ=ในพระอารามต+าง ๆ

ส+วนทกล+าวว+า “พระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หวทรงมพระราชวนจฉยว+าการขยายการศกษาให&แพร+หลายออกไปส+ประชาชนชาวไทยทงปวง ด&วยการอาศยวดเป@นสถานศกษา และพระสงฆ=ทาหน&าทเป@นครสอนหนงสอ เป@นวธดาเนนการทดทสด” นน มเหตผลสนบสนนดงน

๑. ย+อมสอดคล&องกบประเพณนยมเดมของไทย คอ คนไทยย+อมนยมส+งบตรหลานไปเล+าเรยนอย+ในสานกพระภกษตามพระอาราม

๒. ย+อมเป@นวถนามาซงการปลกฝ2งความนยม ในคณค+าของการศกษาแบบใหม+ง+ายกว+า และหากจะตงโรงเรยนนอกวดแล&วอาจจะก+อให&ประชาชนเกดความแตกตนจนไม+ยอมนาบตรหลานของตนไปเรยนหนงสอ จะก+อให&เกดผลเสยหายมากกว+า

๓. ย+อมเป@นการรกษาผลประโยชน=ของฝ�ายพระภกษ หรอทางวด คอ พระภกษทรบเดกไว&เป@นศษย=ย+อมได&ประโยชน=ใช&สอยศษย= ทงได&อปการะผ&ปกครองของเดกด&วย ทาให&การทาหน&าทอนเป@นประโยชน=ต+อชมชนของวดยงคงมอย+ตามเดม

๔. ย+อมเป@นการประหยดทงทนทรพย=และเวลา เพราะการตงโรงเรยนในวดนนจะได&อาศยทงทดน และศาลาซงมอย+แล&ว ทงภมทกเหมาะด&วยวดอย+ในทประชมชนทวทกหนทกแห+ง

๒.๒) นยทสอง วตถประสงค=ทางด&านการนาเอาผลของการศกษาไปใช& ย+อมเป@นทยอมรบกนโดยทวไปกว+าการปฏรปการศกษาในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว มวตถประสงค=สาคญอย+ประการหนง คอ “การจดการศกษาเพอให&กลบตรมความร& ความสามารถพอทจะเข&ารบราชการได&” วตถประสงค=ดงกล+าวน คอ วตถประสงค=ทางด&านการนาเอาผลของการศกษาไปใช&ในการบรหารประเทศ ซงเป@นผลอนสบเนองมาจากการคกคามของจกรวรรดนยมตะวนตก ทาให&เกดมความจาเป@นอนรบด+วน ทจะต&องกาหนดวตถประสงค=ของการจดการศกษา โดยเน&นหนกไปในการผลตข&าราชการททรงคณวฒออกมาให&พอเพยงกบการเปลยนแปลงการบรหารประเทศในด&านต+าง ๆ ดงกล+าวแล&ว

สาหรบวตถประสงค=ทางด&านการนาเอาผลของการศกษาไปใช&น ย+อมจาแนกออกพจารณาได&เป@น ๒ ระยะ คอ

ระยะก+อน พ.ศ. ๒๔๒๗ ในระหว+าง พ.ศ. ๒๔๑๔-๒๔๒๗ วตถประสงค=สาคญของการจดการศกษา คอ การผลตคนสาหรบเข&ารบราชการ ในกรมทหารมหาดเลกรกษาพระองค=

๕๑

ระยะหลง พ.ศ. ๒๔๒๗ นบตงแต+ พ.ศ. ๒๔๒๗-๒๔๕๓ วตถประสงค=ของการจดการศกษา ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หวได&เปลยนไปจากเดม คอ การผลตบคคลเข&ารบราชการในกระทรวงต+าง ๆ ทงฝ�ายพลเรอนและทหาร

๓) หลกสตรแบบเรยนและระเบยบการสอบไล0 เมอพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หวได&โปรดให&จดตงโรงเรยนหลวงแห+งแรก

ขนเมอ พ.ศ. ๒๔๑๔ แล&วกได&ทรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ ให&พระยาศรสนทรโวหาร (น&อย อาจารยางกร) เมอครงเป@นหลวงสารประเสรฐได&เรยบเรยง “หนงสอแบบเรยนหลวง” ขน ม ๖ เล+ม ได&แก+ มลบทบรรพกจ วาหนตนกร อกษรประโยค สงโยคพธาน ไวพจน=พจารณ= และพศาลการนต= ได&ยกเลกหนงสอแบบเรยน ทได&เคยใช&มาก+อน โดยให&ใช&แบบเรยนหลวงทง ๖ เล+ม สาหรบเป@น “หลกสตรวชาชนต&น”

เนอหาสาคญของแบบเรยนหลวงทง ๖ เล+ม สรปย+อได&ดงน “มลบทบรรพกจ สอนตงแต+แม+ ก กา จนจบแม+ เกย วาหนตนกร สอนอกษรนา อกษรประโยค สอนอกษรควบ สงโยคพธาน สอนตวสะกด ไวพจน=พจารณ= สอนคาพ&อง และพศาลการนต= สอนตวการนต=” อาจจะกล+าวได&ว+า การสร&างแบบเรยนหลวงขนครงนกคอ การปรบปรงแบบเรยนภาษาไทยฉบบดงเดม ซงมมาตงแต+สมยสมเดจพระนารายณ=มหาราช อนได&แก+ หนงสอจนดามณ เล+ม ๑ และเล+ม ๒ เพอให&เหมาะสมกบการศกษาของ “โรงเรยนหลวงสอนภาษาไทย” เน&นความสาคญของการสอน “วชาหนงสอ” โดยเฉพาะเหตผลสาคญประการหนงททาให&มความเหนเช+นน กเพราะได&มผ&สนนษฐานว+า “เฉพาะมลบทบรรพกจนน ได&เค&ามาจากหนงสอจนดามณ แต+คงนามาดดแปลงเพอให&เหมาะสมแก+กาลสมย และได&นากาพย=เรอง พระไชยสรยาของพระสนทรโวหาร (ภ+) ซงแต+งในรชกาลท ๓ มาแทรกไว&ในมลบทบรรพกจเป@นตอน ๆ ไป...” ความสาคญของแบบเรยนหลวงทง ๖ เล+ม แยกออกกล+าวเป@นข&อ ๆ ได&ดงน

๓.๑) นบเป@น “แบบเรยนหลวง” (ตาราเรยน) ชดแรกททางราชการเรยบเรยงจดพมพ=ขนเป@นมาตรฐาน สาหรบใช&หดอ+านเบองต&นของการเรยนวชาหนงสอไทย ก+อนทจะมแบบเรยนหลวงชดน ยงไม+เคยมการจดพมพ=แบบเรยนชดใดเลย

๓.๒) แบบเรยนหลวงทง ๖ เล+มนมลกษณะเป@น “หลกสตรภาษาไทย” ของโรงเรยนแผนป2จจบน คอได&กาหนดให&มการสอนตาม “แบบแผน” นบว+าแตกต+างไปจากการสอนหนงสอไทย สมยโบราณ ดงได&กล+าวแล&วว+า เป@นการสอนหนงสอไทยกนอย+างไม+มแบบแผน

๓.๓) แบบเรยนหลวงทง ๖ เล+มน คอ “ต&นกาเนดแห+งความคด” ในการจดทา “หนงสอแบบเรยนภาษาไทย” ในยคป2จจบนซงเราจะเหนได&ว+า “หนงสอแบบหดอ+านเบองต&น” ทใช& สบต+อกนมาจนทกวนนทกเล+ม กแต+งโดยถอแบบเรยนชดนเป@นบรรทดฐานทงสน

๕๒

..

ภาพท ๓.๕ แบบเรยนหลวงทง ๖ เล+ม ทมา (ดวงเดอน พศาลบตร, ๒๕๓๙, หน&า ๕๑)

สาหรบหลกสตร และระเบยบการสอบไล+ของโรงเรยนหลวงทปรากฏว+าได&กาหนดไว&อย+างชดเจนในระยะเรมจดตงโรงเรยนหลวงแผนป2จจบนน ได&แก+ หลกสตรและระเบยบการสอบไล+ ชนประโยคหนง ของโรงเรยนหลวงสอนภาษาไทย ดงน

พ.ศ. ๒๔๒๗ เป@นปfแรกทจดให&มการสอบไล+ขน ณ โรงเรยนพระตาหนกสวนกหลาบ ข&าหลวงเป@นผ&สอบความร&นกเรยนตงแต+มลบทบรรพกจ ไปจนจบพศาลการนต= ใครสอบได&กให&ประกาศนยบตรเป@นสาคญ เหตการณ=ทกล+าวถงการสอบไล+ ณ โรงเรยนพระตาหนกสวนกหลาบซงขณะนนได&รบการปรบปรงให&เป@นโรงเรยนพลเรอนแล&ว ว+าเป@นการสอบไล+ภาษาไทย หรอการสอบไล+วชาสามญศกษา เป@นครงแรกในประวตศาสตร=การศกษาไทยนน เพราะวชาภาษาไทยหรอวชาสามญศกษา เป@นส+วนหนงของโรงเรยนพระตาหนกสวนกหลาบ และอนโลมตามหลกสตรของโรงเรยนพระยาศรสนทรโวหาร (น&อย อาจารยางกร)

หลกสตรของชนประโยคหนงได&อนโลมตาม “แบบเรยนหลวง ๖ เล+ม” และจาแนกชนออกตามชอหนงสอทเรยน คอ นกเรยนมลบท นกเรยนวาหนตนกร นกเรยนอกษรประโยค นกเรยนสงโยค นกเรยนไวพจน= และนกเรยนจบการนต=

สาหรบวธดาเนนการสอบไล+กได&อนโลมตามวธสอบพระปรยตธรรม คอ เมอสอบผ+านชนใดชนหนงแล&ว กดาเนนการสอบต+อ ๆ ไป จนกว+าจะไล+จบความสามารถของนกเรยนแต+ละคน

ววฒนาการการจดการศกษาในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หวสามารถสรปได&ดงน

๕๓

พ.ศ. ๒๔๒๗ ทรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ ให&คดแบบวธไล+หนงสอไทย (การสอบไล+หรอการวดผลการศกษา) ขนเป@นครงแรก

พ.ศ. ๒๔๒๘ มการกาหนดหลกสตรประโยค ๑ และประโยค ๒ นบเป@นการเรมต&นปรบปรงหลกสตรอย+างมแบบแผนรดกมยงขนเป@นครงแรก

พ.ศ. ๒๔๓๕ มการปรบปรงหลกสตรอกครงหนง ผลปรากฏว+ามการแบ+งขนตอนของการศกษาไว&อย+างชดเจน และเป@นการเรมต&นของการกาหนดระบบโรงเรยนไว&อย+างชดเจน

พ.ศ. ๒๔๔๑ จดทาโครงการศกษาฉบบแรกขน และได&มการปรบปรงแก&ไขให&เหมาะสมยงขน

เมอได&พจารณา “ประกาศการเรยนหนงสอ” ททาให&เกดความเข&าใจในแนวความคดทางการศกษาของไทยในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว ซงสรปได&เป@นข&อ ๆ ดงน

๑) หลกสตร “ชนประโยคต&น” ของโรงเรยนหลวงสาหรบสอนภาษาไทย ได&แก+ “แบบเรยนหลวง ๖ เล+ม” (คอเรมต&นจากมลบทบรรพกจ จนจบพศาลการนต=)

๒) หลกสตร “ชนประโยคสอง” ของโรงเรยนหลวงสาหรบสอนภาษาไทยมอย+ ๘ วชา ได&แก+

๒.๑) คดลายมอ (ลายมอหวดและบรรจง) ๒.๒) เขยนตามคาบอก (เขยนหนงสอใช&ตววางวรรคตอนถกตามใจความ

ไม+ต&องดแบบ) ๒.๓) การตรวจทานหนงสอ (ทานหนงสอทคดผดจากลายมอหวด) ๒.๔) การบนทกข&อความ การคดลอกและการสรปใจความสาคญ (คดสาเนา

ความและย+อความ) ๒.๕) การเขยนจดหมาย (แต+งจดหมาย) ๒.๖) วชาเรยงความ (แต+งแก&กระท&ความร&อยแก&ว) ๒.๗) วชาเลขคณต (วชาเลข) ๒.๘) วชาบญช (ทาบญช) ระเบยบการสอบไล+ (ซงเรยกว+าแบบหลวงสาหรบสอบไล+วชาหนงสอไทย)

มวธการและแนวความคดคล&ายคลงกนมากกบการสอบปรยตธรรมสงฆ= ดงเช+น “...พระบาทสมเดจ พระพทธยอดฟJาจฬาโลก โปรดให&คดเลอกพระภกษทมความร&มาตงเป@นพระราชาคณะ ทาการสงสอนหนงสอและพระธรรมวนยแก+พระสงฆ=สามเณรและกลบตรต+อไป โปรดให&พวกราชบณฑตเข&ามาบอกหนงสอพระเณรทหอพระมณเฑยรธรรมในวดพระศรรตนศาสดาราม และให&มการสอบไล+พระปรยตธรรมทก ๆ ๓ ปf ในรชกาลท ๒ พระบาทสมเดจพระพทธเลศหล&านภาลย โปรดให&ประชมสอบไล+พระปรยตธรรม ในพระบรมมหาราชวง ทรงอปการะเลยงดตลอดจนบดา มารดา พระสงฆ=ทสอบไล+ได&เป@นเปรยญ บดา

๕๔

มารดาของพระเปรยญทเป@นพระราชาคณะแล&วถ&าเป@นทาสเขากโปรดให&จ+ายพระราชทรพย=ให&พ&นเป@นทาส นบเป@นทางส+งเสรมการเรยนพระปรยตธรรม...”

จดม+งหมายสาคญของการกาหนดระเบยบการสอบไล+ขนมานน ย+อมได&แก+ การกาหนดเกณฑ=มาตรฐาน สาหรบการตรวจสอบระดบความร&ของนกเรยน พร&อมทงได&มการให& ใบประกาศนยบตร (หนงสอสาหรบตวใบหนง) ดงนนจงอาจกล+าวได&ว+าเหตทจาเป@นต&องให&มการสอบไล+ กคอ ความต&องการทจะสร&างเกณฑ=มาตรฐานมาตรฐานสาหรบตรวจสอบความร& ซงตรงกบแนวความคดของการศกษาป2จจบน ในเรองการออกข&อสอบมาตรฐาน (standized test and measurement) ดงจะเหนได&จากพระราชดารทว+า “...ทกวนนผ&ทเล+าเรยนวชาหนงสอไทยกมเป@นอนมาก แต+บางคนเรยนร&จบตาราเรยนบ&าง ทเรยนได&แต+ครงหนงค+อนหนงแล&วเลกเรยนเสยกมเป@นอนมาก เพราะไม+มกาหนดอนใดเป@นสงสงเกตทจะรบประกนว+าผ&ใดร&ถ+องแท&จรงและผ&ใดไม+ร&จรง...”

นกเรยนทสอบไล+ได&ชนประโยคหนงแล&ว ส+วนมากสมครเข&าเรยนวชาชนประโยคสอง สาหรบผ&ทสอบไล+ได&ชนประโยคสองนนถ&าหากอายมากพอสมควร กจดให&เข&ารบราชการ ส+วนทอายยงน&อยอย+กจดให&เข&าเรยนต+อชนสงต+อไป (ซงมอย+ทโรงเรยนพระตาหนกสวนกหลาบเท+านน ในครงนน) สาหรบนโยบายในการดาเนนการศกษาเพอให&เผยแพร+ไปอย+างรวดเรว หรอเพอให&เป@นทนยมของคนทวไป ได&แก+ การทาให&คนทงหลายเหน “คณประโยชน=” ทจะได&รบเมอสาเรจการศกษาแล&ว เช+น การชแจงให&เหนว+าบคคลทได&รบการศกษาเป@นอย+างด ย+อมมโอกาสทจะเข&ารบราชการดกว+าคนอนและย+อมมฐานะทางสงคม (social status) สงขนอกด&วย ดงจะเหนได&จากพระบรมราชโองการทว+า “...ถ&าผ&ใดเล+าเรยนร&ถ+องแท&จรง ถงแม&ว+าจะเป@นคนตระกลสงตาอย+างใดกสมควรทจะทรงพระกรณาชบเกล&าฯ เลยงให&มยศศกดรบราชการบ&านเมอง สนองพระเดชพระคณตามคณานรปถ&วนทวกน” โดยเฉพาะอย+างยงผ&ทสอบไล+ได& “ชนประโยคสอง” มสทธพเศษอกประการหนงคอ “ถ&าเป@นไพร+หลวง หรอไพร+สมกรมใด ๆ กจะทรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ ให&ขาดจากสงกดเดม ได&รบหนงสอพมพ=ค&มสกตลอดชวต”

๒.๒ การศกษาสมยสมเดจพระมงกฎเกล�าเจ�าอย0หว และพระบาทสมเดจพระปกเกล�าเจ�าอย0หว (พ.ศ. ๒๔๕๓-๒๔๗๕)

๒.๒.๑ สภาพทวไป ระยะท ๑ ตอนต&นรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกล&าเจ&าอย+หว (พ.ศ.

๒๔๕๓–๒๔๕๙) ระยะท ๒ ตอนปลายรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกล&าเจ&าอย+หวและ

ตอนต&นรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกล&าอย+หว (พ.ศ. ๒๔๕๙-๒๔๖๙) ระยะท ๓ ตอนปลายรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกล&าเจ&าอย+หว (พ.ศ.

๒๔๖๙-๒๔๗๕)

๕๕

ระยะทหนง ตอนต&นรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกล&าเจ&าอย+หว (พ.ศ. ๒๔๕๓–๒๔๕๙) มหวข&อเหตการณ=ดงน คอ

๑) ประกาศตงโรงเรยนข&าราชการพลเรอนของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว

๒) ประกาศตงจฬาลงกรณ=มหาวทยาลย ๓) การปรบปรงส+วนราชการกระทรวงธรรมการ (ศกษาธการ) ๔) การประชมร+วมกนระหว+างสามกระทรวงเกยวกบการจดการศกษาสาหรบ

ทวยราษฎร= ๕) การปรบปรงการฝ8กหดคร ๖) การจดแบ+งเขตแขวงการศกษาในมณฑลกรงเทพฯ ออกเป@น ๙ แขวง ๗) การปรบปรงโครงการศกษาชาต ๘) การตงกองลกเสอครงแรก ระยะทสอง ตอนปลายรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกล&าเจ&าอย+หว และ

ตอนต&นรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกล&าเจ&าอย+หว (พ.ศ. ๒๔๕๙-๒๔๖๙) มหวข&อเหตการณ=ต+อจากระยะทหนงดงต+อไปนคอ

๑) การปรบปรงส+วนราชการในกระทรวงธรรมการ ๒) การประกาศใช&พระราชบญญตโรงเรยนราษฎร= ๓) การปรบปรงข&อบงคบลกษณะปกครองลกเสอ ๔) การปรบปรงโครงการศกษาชาต ๕) การประกาศใช&พระราชบญญตประถมศกษาฉบบแรก ๖) การจดตงอนสภากาชาด ๗) การเรมต&นกจการสขาภบาลโรงเรยน ระยะทสาม ตอนปลายรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกล&าเจ&าอย+หว (พ.ศ.

๒๔๖๙–๒๔๗๕) มหวข&อเหตการณ=ต+อจากระยะทสองดงน คอ ๑) การปรบปรงระเบยบและหลกสตรการฝ8กหดคร ๒) การปรบปรงหลกสตรประโยคมธยมศกษาตอนปลาย ๓) การปรบปรงวธดาเนนการเกยวกบการสอนวชาพลศกษา ๔) การจดตงกรมวชชาธการ (กรมวชาการในป2จจบน) ๕) การยกเลกเกบเงนศกษาพล ๖) การปรบปรงกระทรวงธรรมการเพอให&สอดคล&องกบภาวะเศรษฐกจตกตา

ของประเทศ

๕๖

๗) การยกเลกระเบยบว+าด&วยการควบคมแบบเรยน ๘) การเปลยนแปลงระบอบการปกครอง เกดป2ญหาของคนล&นงานและคนละทงอาชพ และถนฐานเดม เพราะการจด

การศกษาไม+ได&สดส+วนกน พ.ศ. ๒๔๕๙-๒๔๖๙ มเหตการณ=ทเกยวกบเหตการณ=ทางประวตศาสตร=

การศกษา เหตการณ=ได&แก+ “การเลกเกณฑ=แรงงาน” ในปf พ.ศ. ๒๔๕๙ พ.ศ. ๒๔๕๙ เป@นปfทชาวไทย “มเสรในการทจะใช&ชวตประกอบอาชพได&ดง

ใจสมคร” เพราะเหตว+าในปf พ.ศ. ๒๔๕๙ นเป@นปfทชาวไทยทวไปพ&นจากการถกเกณฑ=แรงงาน คอไม+ต&องเป@นไพร+สมและไพร+หลวงอกต+อไป การเปลยนแปลงทางสงคมของไทยในครงน ปรากฏให&เหน ดงน

๑) รปแบบของการปกครองของไทยในระยะนน เป@นการปกครองโดยมผ&ปกครองท&องถนตามกฎหมายใหม+ ซงย+อมกล+าวได&ว+าได&เลกล&มแนวความคดในการปกครองแบบเจ&าขนมลนาย

๒) มการแก&ไขกฎหมายให&ทนสมย ยกเลกกฎหมายและจารตนครบาลทงหลายทขดแก+อสรภาพของประชาชน

เมอระบบทางสงคมได&เปลยนแปลงไป ย+อมมผลกระทบกระเทอนต+อการจดการศกษาหลายประการ เช+น

๑) ราษฎรยงไม+เข&าใจระบบการปกครองแบบใหม+ ๒) ราษฎรยงไม+มความร&ความเข&าใจในกฎหมายใหม+ ๓) ราษฎรมความเข&าใจในความหมายของอสรภาพในทางทผด

๒.๒.๒ การจดการศกษา ได&มการประกาศตงโรงเรยนข&าราชการพลเรอน โรงเรยนข&าราชการพลเรอน

ทประกาศตงขนครงน เป@นการปรบปรงโรงเรยนข&าราชการพลเรอนเดม ซงพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว ได&ทรงโปรดเกล&าฯจดตงขน และมการปรบปรงเรอยมา ทงนกเพอให&เป@นโรงเรยนข&าราชการพลเรอนทมความเหมาะสมยงขน และเพอเป@นพระราชานสรณ=แด+พระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว (จงให&ชอว+าโรงเรยนข&าราชการพลเรอนของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว) การจดตงโรงเรยนข&าราชการพลเรอนมจดประสงค=เพอสาหรบส+งคนไปรบราชการทกกระทรวง ทบวง กรม เพราะการปกครองนน ไม+ใช+เป@นหน&าทเฉพาะของกระทรวงมหาดไทยและนครบาลเท+านน กระทรวงอน ๆ ย+อมมหน&าทซงจะจดการอาศยซงกนและกน และรบผดชอบด&วยกนทวทงพระราชอาณาจกร รวมนบว+าเป@นการปกครองของรฐบาลอนหนงอนเดยวกน

หลกสตรของโรงเรยนให&จดแบ+งออกเป@น “แผนกวทยา” กฎหมายการปกครอง การต+างประเทศ การเกษตร การช+าง และการแพทย= เป@นต&น

๕๗

คณะบคคลททาหน&าทในการบรหารโรงเรยนน เรยกว+า “สภากรรมการจดการโรงเรยนข&าราชการพลเรอนของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว” ประกอบด&วยพระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวเป@นพระบรมราชปถมภ=ของโรงเรยน ในสมาชกสภากรรมการให&มนายก ผ&หนง สาหรบวนจฉยกจการก+อนทจะนาความขนกราบบงคบทลพระกรณา มเลขานการสาหรบเป@นผ&จดการตามคาสงสภานายกและให&เสนาบดกระทรวงซงมหน&าทเกยวกบราชการทจะต&องปรกษาในสภานเป@นสมาชกพเศษของสภาน” ให&นาเอาเงน (ทน) ทเหลอจากการทราษฎรเรยไรการสร&างอนสาวรย= ปAยมหาราชมาใช&ในการจดการโรงเรยนนด&วย

สาหรบนกเรยนเมอสาเรจจากโรงเรยนนแล&ว ก+อนทจะรบราชการนน ทรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ พระราชทานพระบรมราชานญาตให&ถวายตวเป@นมหาดเลก ตามพระราชประเพณเดม

ต+อมาได&เรมจดตงการฝ8กหดครขนแล&วตงแต+สมยรชกาลท ๕ คอ ตงโรงเรยนฝ8กหดอาจารย=ขนท ร.ร. เลยงเดกใน พ.ศ. ๒๔๔๕ ต+อมาได&ย&ายไปเปAดสอนท โรงเรยนฝ8กหดอาจารย= โรงเรยนเทพศรนทร= นบตงแต+นนมาการฝ8กหดครกขยายตวและปรบปรงกจการไปเรอย ๆ ถงแม&จะมการรเรมจดการฝ8กหดครสาหรบสตรอย+บ&าง แต+ความขาดแคลนครสตรกยงมอย+มาก กระทรวงศกษาจงสงให&มณฑลต+าง ๆ คดเลอกนกเรยนสตรทมคณลกษณะเหมาะสมส+งเข&ามาเรยนทกรงเทพฯ ปfละ ๕ คน และจดตงโรงเรยนฝ8กหดครบ&านสมเดจเจ&าพระยาและโรงเรยนฝ8กหดครพระนคร นบว+าเป@นโรงเรยนฝ8กหดครสาหรบชายทมประวตอนยาวนาน ได&ผลตครรบใช&บ&านเมองอย+างดเด+น การฝ8กหดครในระยะนนจดเป@นหลายระดบ พอสรปได&ดงน

ระดบครมธยม เปAดสอนทโรงเรยนฝ8กหดอาจารย=เทพศรนทร= แล&วย&ายไปโรงเรยนฝ8กหดครฝ2�งตะวนตก ผ&ทจบหลกสตรฝ8กหดครมธยมจะได&รบเงนเดอน ๘๐ บาท ต+อมาได&รบนกเรยนอกษรศาสตร=และวทยาศาสตร=ทเรยนจบปfท ๒ มาเรยนวชาครต+อ ๑ ปf จบแล&วกให&ประกาศนยบตรฝ8กหดครมธยม

ระดบครประถม เปAดรบนกเรยนทจบจากชนมธยมปfท ๖ ไปเรยนต+ออก ๓ ปf เมอจบแล&วจะได&รบประกาศนยบตรวชาครประถม

ระดบครมล เปAดสอนในมณฑลต+าง ๆ รบนกเรยนทจบชนมธยมปfท ๓ ไปเรยนต+ออก ๒ ปf จงจะได&รบประกาศนยบตรวชาครมล

นอกจากนมการฝ8กหดครกสกรรม ครหตถกรรม ครวาดเขยน สาหรบสอนวชาต+าง ๆ ซงมในหลกสตรในโรงเรยนสามญ

๒.๒.๓ การประกาศตงจฬาลงกรณมหาวทยาลย พ.ศ. ๒๔๕๙ ได&ประกาศให&โรงเรยนข&าราชการพลเรอนของพระบาทสมเดจ

พระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หวเป@น “จฬาลงกรณ=มหาวทยาลย” (เมอวนท ๒๖ มนาคม ๒๔๕๙) ให&ขนอย+ในสงกดกระทรวงธรรมการ ส+วนโรงเรยนข&าราชการพลเรอนเดมยงคงให&อย+ในบงคบบญชาของสภากรรมการ

๕๘

จดการโรงเรยนข&าราชการพลเรอนตามเดม ทาให&ประเทศไทยม “มหาวทยาลยแผนป2จจบน” แห+งแรกเกดขน (ถ&าเรายอมรบว+า วดพระเชตพนเป@นมหาวทยาลยแห+งแรกของไทย” ซงหมายความว+าการปฏสงขรณ=วดพระเชตพนในสมยรชการท ๓ พระบาทสมเดจพระนงเกล&าเจ&าอย+หว ได&รวบรวมตารบตาราหลายสาขาวชา เช+น แพทย=ศาสตร= ดาราศาสตร= คชศาสตร= อศวศาสตร= ฯลฯ มทงทเขยนไว&และทงททาเป@น รปป2�นประกอบคาอธบาย แต+ทงหมดเป@นตาราของไทยสมยโบราณ) มความเชอกนว+า “โครงการตงมหาวทยาลยนน เจ&าพระยาพระเสดจสเรนทราธบด เมอครงเป@นพระยาวสทธสรยศกด ได&ทลเกล&าฯ ถวาย (พระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว) ตงแต+ พ.ศ. ๒๔๔๑ ครงหนงแล&ว

ในปfแรกททาการสอน จฬาลงกรณมหาวทยาลยแบ+งออกเป@น ๔ คณะ คอ ๑) คณะแพทยศาสตร= ๒) คณะรฐประศาสนาศาสตร= ๓) คณะวศวกรรมศาสตร= และ ๔) คณะอกษรศาสตร=และวทยาศาสตร=

๒.๒.๔ การตงกองลกเสอขนครงแรกในประเทศไทย เดมทลอร=ดเบเดน เพาเวลล= นายทหารองกฤษนอกประจาการ เป@นผ&ก+อกาเนด

การลกเสอขน ซงเป@นทยอมรบกนว+าเป@นวธการอบรมบ+มนสยกลบตรอย+างหนง ให&เป@นผ&ทมร+างกายสมบรณ= หตาไว และเหนอกเหนใจผ& อนทจะเป@นพลเมองดต+อไป พระบาทสมเดจพระมงกฎเกล&าเจ&าอย+หว ทรงเหนสมควรทจะนามาใช&ในประเทศไทย จงได&ทรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ ให&ตงกองลกเสอขนดงน

พ.ศ. ๒๔๕๔ ทรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ ให&ตงกองลกเสอขนเป@นครงแรก ในประเทศไทย และได&ตราข&อบงคบลกษณะปกครองลกเสอขน เพอฝ8กฝนนาใจคนไทยให&เป@นเสอป�า แต+ยงเยาว=

เมอประกาศตงกองลกเสอและตราข&อบงคบลกษณะปกครองลกเสอขนแล&ว เป@นผลให&มคณะกรรมการจดการลกเสอเกดขน และกระทรวงธรรมการกาหนดวชาลกเสอลงในหลกสตรของโรงเรยน และกาหนดคะแนนสอบไล+สาหรบวชานไว&ด&วย ในระยะเรมแรกนการบรหารงานส+วนใหญ+ขนอย+ในกรมบญชาการ กระทรวงธรรมการ (คอสานกงานปลดกระทรวง กระทรวงศกษาธการในป2จจบน)

๒.๒.๕ การปรบปรงโครงการศกษาชาต พ.ศ. ๒๔๖๔ ได&มการปรบปรงโครงการศกษาชาต อกครงหนง และได&นา

ออกประกาศใช&ในปf พ.ศ. ๒๔๖๔ นนเอง โครงการศกษา พ.ศ. ๒๔๖๔ มข&อควรสงเกตดงน ๑) โครงการศกษาฉบบนได&รบการปรบปรงแก&ไข เพอให&เหมาะสมกบ

ความต&องการของรฐบาลในขณะนน โดยอาศยเค&ามลมาจากฉบบ พ.ศ. ๒๔๕๖ และ พ.ศ. ๒๔๕๘ จงปรากฏว+ามลกษณะทวไป ตลอดจนข&อความทใช&มความคล&ายคลงกนมากกบโครงการศกษาชาตทงสองฉบบดงกล+าว

๕๙

๒) เหตผลในการประกาศใช&โครงการศกษาฉบบ พ.ศ. ๒๔๖๔ กคอเหตผลอย+างเดยวกนกบทได&เคยปรากฏมอย+ในการประกาศใช&โครงการศกษาฉบบ พ.ศ. ๒๔๕๖ และฉบบ พ.ศ. ๒๔๕๘ คอ “ต&องการจะแก&ไขความนยมอาชพเป@นเสมยนของพลเมอง” เพอให&บรรลเปJาหมายอนน ในโครงการศกษา พ.ศ. ๒๔๖๔ จงได&จดทาคาแนะนาชแจงสาหรบราษฎร เกยวกบหนทางในการทามาหาเลยงชพด&วยการเรยนวชาชพอย+างอนบ&าง แสดงให&เหนความพยายามอย+างแรงกล&าของรฐบาลทจะแก&ป2ญหาเรองความนยมอาชพเสมยนของประชาชนในขณะนน

๓) โครงการศกษา พ.ศ. ๒๔๖๔ มส+วนแตกต+างไปจากโครงการศกษาฉบบ พ.ศ. ๒๔๕๖ และฉบบ พ.ศ. ๒๔๕๘ อย+ประการหนง คอการแจกแจงรายละเอยดต+าง ๆ เช+น รายละเอยดเกยวกบโครงการจดการศกษาในหวเมอง และอน ๆ รายละเอยดอนหนงทควรแก+การสนใจมาก คอ การกาหนดอตราส+วนระหว+างครกบนกเรยน

การแบ+งประเภทของการศกษาออกตามความแตกต+างแห+งความม+งหมายของวชาความร&

๑) สามญศกษา ได&แก+ การเล+าเรยนความร&ใด ๆ อนเป@นความร&สามญ ซงคนควรจะร&ทกคน มากหรอน&อยตามควรแก+อตภาพ เช+น วชาหนงสอเลข และจรรยา

๒) วสามญศกษา ได&แก+ การเล+าเรยนความร&ใด ๆ อนเป@นความร&พเศษ ซงบคคลพงเลอกเรยนเฉพาะสงเฉพาะอย+าง โดยควรแก+อตภาพ ไม+จาเป@นจะเรยนให&ร&ทกอย+างทกคน เช+น วชาคร วชาแพทย= เป@นต&น

การแบ+งประเภทของการศกษาออกตาม ลกษณะแห+งความแตกต+างของเอกตบคคล ม ๒ ประเภท คอ

๑) ภาคศกษาสาหรบทวยราษฎร= ได&แก+ ความร&ทงฝ�ายสามญศกษา และวสามญศกษา ซงสมควรจะให&ราษฎรมความร&เป@นพนฐานไว&ทกคน พอให&ร&ผดชอบชวด ร&วชากลาง ๆ ไว&สาหรบให&พอแก+ทจะต&องใช&อย+ทกวน ร&จกทางทจะรกษาตวทงส+วนชวตร+างกายทรพย=สมบตและชอเสยง ให&พอครองตนเป@นพลเมองดได&คนหนงกบให&ร&จกทาการหาเลยงชพตามภมลาเนาเหล+าตระกลของตน รวมเรยกว+า ประถมศกษา

๒) ภาคศกษาพเศษ ได&แก+ ความร&อนไม+จาเป@นทคนจะต&องร&เสมอกนทกคน เป@นวชาความร&ทไม+บงคบ สดแล&วแต+ผ&ใดมทนทรพย=และสตป2ญญาจะเล+าเรยน เรยกว+า มธยมศกษา และวสามญศกษาทสงกว+าประถมศกษา

๒.๒.๖ การประกาศใช�พระราชบญญตประถมศกษาฉบบแรก พ.ศ. ๒๔๖๔ ประกาศใช&พระราชบญญตประถมศกษา เมอวนท ๑ กนยายน

พ.ศ. ๒๔๖๔ (และมผลใช&เป@นกฎหมายเกยวกบการศกษาภาคบงคบ ตงแต+วนท ๑ ตลาคม ปfเดยวกน)

๖๐

นบเป@นพระราชบญญตประถมศกษาฉบบแรกของประเทศไทย สาระสาคญในพระราชบญญตประถมศกษา พ.ศ. ๒๔๖๔ มสงทควรจะทาความเข&าใจซงจะนามากล+าวโดยสรปเป@นข&อ ๆ ดงน

๑) การกาหนดอายสาหรบการศกษาภาคบงคบ บงคบให&เดกทกคนทมอายตงแต+ ๗ ปfบรบรณ= เรยนหนงสออย+ในโรงเรยน จนอาย ๑๔ ปf บรบรณ= โดยไม+ต&องเสยเงนค+าเล+าเรยน เขตอาย ๗ ปf ทว+านอาจเขยบขนไปเป@น ๘ ปf ๙ ปf หรอ ๑๐ ปf กได& ด&วยความเหนชอบของกระทรวง ศกษาธการ หากมความจาเป@นเฉพาะท&องทเกดขน เป@นต&นว+าหาครได&ไม+เพยงพอ หรอโรงเรยนตงอย+ ในถนทกนดารจนนกเรยนเดนทางไปมาลาบาก แต+จะเขยบเขตอายของเดกให&เกน ๑๐ ปf ไม+ได&

๒) ระยะเวลาเรยนของเดกในรอบหนงปf ในปfหนง (อาจหมายถงปfการศกษาหนง) จะต&องมเวลาเรยนไม+น&อยกว+า ๓๒๐ เวลา (หรอ ๘๐๐ ชวโมง) การทกาหนดไว&เช+นนกเพอจะให&ผ&ปกครองทจาเป@นต&องอาศยแรงงานของเดกได&มโอกาสใช&เดกทางานได&บ&าง

๓) การเรยนอย+ในโรงเรยน หมายความถงการทเดกเรยนอย+ในโรงเรยนประถมศกษาทสอนตามหลกสตรประถมศกษา หรอหลกสตรอนทเสนาบดกระทรวงศกษาธการเหนว+าเทยบกบหลกสตรประถมศกษาได&และการทเดกเรยนอย+ในโรงเรยนทว+านนจรง ๆ ไม+ขาดเกน ๓๐ วนตด ๆ กน โดยไม+ได&รบอนญาตหรอปราศจากเหตผลทฟ2งได&

๔) สารวตรศกษา คอ เจ&าหน&าทซงกระทรวงศกษาธการแต+งตงไว&สาหรบตรวจตราการเข&าเรยนของเดก ถ&าบดามารดาเดกไม+ปฏบตตามความม+งหมายแห+งพระราชบญญตน สารวตรศกษามหน&าทแจ&งด&วยลายลกษณ=อกษรให&ปฏบตตามภายในเวลาอนสมควร หากบดามารดาเดกยงไม+ปฏบตตาม สารวตรมหน&าทรายงานต+อนายอาเภอ เพอบงคบบดามารดาเดกดงกล+าว

๕) บทลงโทษ เพอเป@นการบงคบให&บดามารดาเดกปฏบตตามพระราชบญญตนได&มการกาหนดพธพจารณาโทษไว&ด&วย กล+าวโดยทวไป กมการปรบใหม+ตามส+วนของความผด

๖) การผ+อนผนโทษ มาตรา ๑๐ ความว+า “เสนาบดกระทรวงศกษาธการจะให&ยกเว&นเดกคนใดคนหนงจากการเรยนอย+ในโรงเรยนประถมศกษากได& ถ&าบดามารดาหรอผ&ปกครองร&องว+า เดกคนนนรบการศกษาอย+ในครอบครวของเขาแล&ว แต+ถ&าได&รบการยกเว&นดงนบดามารดาหรอผ&ปกครองต&องส+งเดกนนให&ศกษาธการอาเภอปfละครงหนง เพอสอบไล+ดว+าการศกษาทได&รบนนเป@นอย+างไรในเวลานน ถ&าปรากฏไม+เพยงพอ หรอไม+ได&เรยนจบหลกสตรประถมศกษาหรอหลกสตรทเทยบเท+าแล&ว เสนาบดกระทรวงศกษาธการ เมอได&ทราบจากรายงานของนายอาเภอว+าเป@นดงนนแล&ว จะถอนยกเว&นเสยกได&”

๗) การยกเว&นจากการบงคบให&เรยนอย+ในโรงเรยนประถมศกษา มลกษณะดงน

๗.๑) เดกอายตากว+า ๑๔ ปf ซงได&เรยนจบและสอบไล+ได&ประโยคประถมศกษาหรอเทยบเท+า

๖๑

๗.๒) เดกทบกพร+องในส+วนกาลงกายหรอกาลงความคดหรอเป@นโรคตดต+อ ๗.๓) เดกทอย+ห+างจากโรงเรยนประถมศกษาเกนกว+า ๓,๒๐๐ เมตร หรอ

ทไม+สามารถจะไปให&ถงโรงเรยนได& ด&วยเหตใดเหตหนง อนไม+มทางจะหลกเลยงได& ๘) โรงเรยนประชาบาล ตามความในพระราชบญญตประถมศกษา พ.ศ. ๒๔๖๔

หมายถง โรงเรยนทประชาชนอาเภอหนงหรอตาบลหนงตงและดารงอย+ด&วยทนทรพย=ของตนเอง และโรงเรยนทนายอาเภอตงขนและดารงอย+ด&วยทนทรพย=ของประชานทว+านนในความดแลของกระทรวงศกษาธการ

ในการตงโรงเรยนประชาบาลน จงอาจจดตงขนได&โดยประชาชนในตาบลใดตาบลหนงมสมครตงขน หรอนายอาเภอเป@นผ&ตงขน ทงนจะต&องได&รบอนญาตจากผ&ว+าราชการจงหวดเสยก+อน สาหรบโรงเรยนประชาบาลทนายอาเภอตงขน มศกษาธการอาเภอเป@นผ&ช+วย และอาจตงข&าราชการอน ๆ ในอาเภอนนเป@นผ&ช+วยอกกได& เงนค+าใช&จ+ายสาหรบโรงเรยนประชาบาลทนายอาเภอตงขน ได&จากเงนทประชาชนจ+ายให&เป@นรายปf เรยกว+า เงนศกษาพล หรอได&จากวธอนซงอปราชหรอสมหเทศาภบาลเป@นผ&วางระเบยบการเกบ นอกจากนกระทรวงศกษาธการอาจจ+ายเงนอดหนนโรงเรยนประชาบาลอกทางหนงด&วย

๙) เงนศกษาพล คอเงนทจาเป@นต&องจ+ายสาหรบการตงและดารงอย+แห+งโรงเรยนประชาบาลตามพระราชบญญตการประถมศกษา พ.ศ. ๒๔๖๑ การเรยกเกบเงนศกษาพลมหลกเกณฑ=ดงน

๙.๑) ชายฉกรรจ=ทกคนทมอายระหว+าง ๑๘ ปf ถง ๖๐ ปf จะต&องเสยเงนศกษาพลในอตราไม+ตากว+าปfละ ๑ บาท หรอไม+เกน ๓ บาท แล&วแต+ทางการในแต+ละท&องทจะกาหนด

๙.๒) การเกบเงนศกษาพล จะต&องได&รบความเหนชอบจากผ&ใหญ+บ&านหรอกานน

๙.๓) บคคลต+อไปน ได&รบการยกเว&นไม+ต&องเสยเงนศกษาพลคอ ๑) ผ&ทนามาหาเลยงชพไม+ได& ๒) ภกษสามเณร บาทหลวง ครสอนศาสนาครสเตยน และผ&สอนศาสนาอสลาม ซงกาหนดให&สเหร+าแห+งหนงไม+เกนสามคน ๓) พลทหารและพลตารวจทต&องประจาการตามพระราชบญญต และ ๔) ผ&ทในปfเดยวกนนนได&สมครออกเงนบารงโรงเรยนประชาบาลของตน ไม+น&อยกว+าเงนศกษาพล

การประกาศใช&พระราชบญญตประถมศกษา พ.ศ. ๒๔๖๔ นนบได&ว+า “ประเทศไทยมการศกษาภาคบงคบก+อนประเทศต+าง ๆ ในเอเชยทงหมด” ซงย+อมปรากฏผลว+า การประกาศใช&พระราชบญญตประถมศกษา พ.ศ. ๒๔๖๔ ทาให&จานวนนกเรยนทวขน นบได&ว+าสอดคล&องกนตามความต&องการของรฐบาล ซงได&พยายามจดการศกษาสาหรบชาต และได&ดาเนนโครงการเรองการศกษาประชาบาลมาแล&วตงแต+ปf พ.ศ. ๒๔๕๔ และประกาศใช&พระราชบญญตฉบบน ย+อมมความสมพนธ=กนมากกบ การประกาศใช&พระราชบญญตโรงเรยนราษฎร= พ.ศ. ๒๔๖๑ อนได&แก+การใช&นโยบายการศกษา เพอประโยชน=ในการสร&างความเป@นอนหนงอนเดยวกนขนภายในชาต

๖๒

๒.๒.๗ การเรมต�นกจการสขาภบาลโรงเรยน พ.ศ. ๒๔๖๘ ได&เรมทาการทดลองโครงการสขาภบาลโรงเรยนขนเป@นผลให&ม

แผนกการสขาภบาลในโรงเรยน ทจดขนในกระทรวงศกษาธการ โครงการสขาภบาลโรงเรยน ทจดขนในครงแรกนน เป@นโครงการทดลองตามหวข&อโครงการของสมเดจพระเจ&าน&องยาเธอ เจ&าฟJากรมขนสงขลานครนทร= (สมเดจพระราชบดาเจ&าฟJากรมหลวงสงขลานครนทร=) ซงได&ทรงพระราชทานไว&

จดม+งหมายของโครงการ คอ การม+งฝ8กหดให&เดกเข&าใจการสขาภบาลและการสาธารณสขเสยแต+ยงอย+ในโรงเรยน การดาเนนการเพอให&บรรลจดม+งหมายย+อมได&แก+ การจดสอนตามหลกสตรวชาสขวทยาและอนามยทมอย+ในโรงเรยนแล&วซงเราเรยกว+า การให&บรการทางด&านโครงการสอน และการให&เดกได&มโอกาสได&รบบรการทางด&านสขภาพอนามยซงเรยกว+า การให&บรการทางด&านโครงการสขภาพอนามย

สาหรบการดาเนนงานของโครงการน ในระยะแรกได&รบความช+วยเหลอจากสภากาชาดไทย จดเจ&าหน&าทอนามยมาร+วมปฏบตการ ส+วนกระทรวงศกษาธการได&จดเจ&าหน&าทแพทย=สขาภบาลโรงเรยน ออกทาการตรวจตรารกษาอนามยของนกเรยน ในระยะแรกนนนบว+ามความย+งยากมาก เพราะขาดงบประมาณ

ประวตการศกษาไทยหลงการเปลยนแปลงการปกครอง

๑. สภาพทวไป คณะรฐบาลมนโยบายทจะเผยแพร+ความร&เกยวกบการปกครองตามระบอบรฐธรรมนญ

หรอระบอบประชาธปไตยให&แพร+หลาย และเร+งรดให&ประชาชนสนใจในการปกครองสามระบอบใหม+ ปรากฏว+าได&บรรจความร&เกยวกบการปกครองตามระบอบรฐสภาไว&ในหลกสตรชนประถมศกษา และได&พยายามจดกจกรรมต+าง ๆ เพอกระต&นความสนใจของประชาชน เช+น การจดงานงานฉลองรฐธรรมนญ เป@นต&น

นโยบายของรฐบาลคณะราษฎร=ดงกล+าวน มผลทาให&อดมการณ=ของสงคมไทยเปลยนแปลงไปจากอดมการณ=แบบไตรภาค หรออดมการณ=อนประกอบด&วยองค=สาม คอ ชาต ศาสนา พระมหากษตรย=

ประเทศไทยได&เปลยนแปลงการปกครองเป@นระบอบประชาธปไตย ทมพระมหากษตรย=เป@นประมข เมอวนท ๒๔ มถนายน พ.ศ. ๒๔๗๕ คณะทเปลยนแปลงเรยกว+าคณะราษฎร= เมอเปลยนแปลงการปกครองมาเป@นการปกครองระบอบรฐธรรมนญแล&ว กถอว+าการศกษาเป@นเรองสาคญยงเรองหนง ทรฐบาลจะต&องเร+งทานบารงเป@นการใหญ+ เพราะการปกครองแบบนจะดาเนนได&ด&วยดกต&องอาศยการศกษาและพลเมองทมการศกษาดย+อมทาให&ประเทศเจรญก&าวหน&า คณะราษฎร=ได&ประกาศหลก ๖ ประการ

๖๓

เป@นนโยบายในการบรหารประเทศ การศกษาเป@นหลกสาคญประการหนง โดยจะให&การสนบสนน อย+างเตมทแก+ราษฎร ดงนนจงต&องปรบปรงการศกษาอย+างเร+งด+วน

๒. แผนการศกษาชาต

ในยคเรมการเปลยนแปลงการปกครองนมแผนการศกษาชาตประกาศใช& ๒ ฉบบ คอ แผนการศกษาชาต พ.ศ. ๒๔๗๕ และแผนการศกษาชาต พ.ศ. ๒๔๗๙

แผนการศกษาชาตได&กาหนดส+วนทนโยบายการศกษาไว&สรปได&ดงน ๑) รฐทรงไว&ซงสทธในการศกษาแก+พลเมอง รฐทรงไว&ซงอานาจควบคมการอบรมสงสอน

กลบตรกลธดาในโรงเรยนประเภทต+าง ๆ ๒) รฐใช&วธแบ+งแรงในการจดการศกษา คอ จดส+งเองบ&างและยอมให&บคคลหรอคณะจดตงบ&าง ๓) รฐให&จดตงโรงเรยนวสามญศกษาจบสามญศกษาทกระดบตวประโยคในแผนการศกษาชาต

พ.ศ. ๒๔๗๙ ได&เปลยนมาเป@นสามญศกษากบอาชวศกษา ๔) รฐจดการศกษาบงคบแบบให&เปล+าโดยไม+เกบค+าเล+าเรยนในระดบประถมศกษา ซงเป@น

ประถมสามญศกษา ๔ ปf และประถมวสามญศกษา ๒ ปf ในแผนการศกษาชาต พ.ศ. ๒๔๗๙ กาหนดเฉพาะประถมศกษา ส+วนวสามญศกษาเปลยนเป@นโรงเรยนอาชพและมได&ถอเป@นการศกษาบงคบ

๕) การเรยนภาษาต+างประเทศกาหนดให&เรยนภาษาต+างประเทศท ๑ และท ๒ ตงแต+ชนมธยมต&นและมธยมปลายตามลาดบ ผ&ประสงค=จะเรยนเพยงระดบมธยมวสามญตอนต&น แต+แผนการศกษาชาต พ.ศ. ๒๔๗๕ มได&กาหนดไว&

๖) การศกษาของหญงกาหนดให&จดโดยเสมอภาคกบของชายแต+บางลกษณะอาจจดหลกสตรเฉพาะให&เหมาะกบธรรมชาตของหญงกได&

๗) รฐอาจให&เงนอดหนนแก+โรงเรยนราษฎร= และจะจดสรรทนเล+าเรยนแต+นกเรยนทเรยนดแต+ยากจน

๓. นโยบายการศกษา

๓.๑ นโยบายการศกษาของรฐบาลระหว0าง พ.ศ. ๒๔๗๕ - ๒๔๘๓ นโยบายของรฐบาลทแถลงต+อรฐสภานน คณะรฐมนตร ๘ คณะแรกเป@นคณะรฐมนตร

ของคณะราษฎร=ทแถลงนโยบายโดยยดหลก ๖ ประการ ซงหลกการศกษาคอ จะต&องให&การศกษาอย+างเตมทแก+ราษฎร

คณะรฐมนตรคณะท ๘ ได&แถลงนโยบายทมสาระชดเจนและเฉพาะเจาะจงยงขน โดยกาหนดไว& ๙ ประการ มสาระสาคญคอการขยายการศกษาภาคบงคบตามแนวพระราชบญญตประถมศกษา การจดการศกษาจะเร+งรดคณภาพการศกษา คณภาพคร และสนบสนนการจดโรงเรยนราษฎร= การจด

๖๔

พลศกษา การรกษาและส+งเสรมศลปกรรมของไทย การศาสนาจะปรบปรงพระราชบญญตคณะสงฆ= ให&เหมาะสมกบกาลสมย จะปลกฝ2งศลธรรมและวฒนธรรมแก+เดกตงแต+เยาว=

คณะรฐมนตรคณะท ๙ นโยบายการศกษาทแถลงมสาระสาคญเกอบจะเหมอนกน ทกประการ

๓.๒ นโยบายการศกษาสมยการปกครองโดยคณะปฏวต พ.ศ. ๒๕๐๐-๒๕๑๖ ๓.๒.๑ นโยบายการศกษาในแผนการศกษาแห0งชาต

เมอได&มการปฏวต พ.ศ. ๒๕๐๑ หวหน&าคณะปฏวตได&แต+งตงคณะกรรมการปรบปรงการศกษาขน เพอดาเนนการพจารณาปรบปรงแผนการศกษาแห+งชาตให&สอดคล&องกบนโยบายของคณะปฏวต จนถง พ.ศ. ๒๕๐๒ จงได&มการยกเลกคณะกรรมการและได&โอนการปรบปรงแผนการศกษาแห+งชาตไปให&สภาการศกษาแห+งชาต ซงจดตงใน พ.ศ. ๒๕๐๒ รฐบาลได&จดร+างและประกาศใช&แผนการศกษาแห+งชาต พทธศกราช ๒๕๐๓

สาระสาคญอาศยเค&าโครงจากแผนการศกษาชาต พ.ศ. ๒๔๙๔ เป@นหลกใหญ+ ดงน

๑) จดม+งหมาย แผนการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๐๓ ๒) เกณฑ=อายทบคคลควรอย+ในโรงเรยน ๓) แนวการจดการศกษา ๔) องค=แห+งการศกษา ๕) ระบบโรงเรยน นโยบายของแผนการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๐๓ กาหนดให&รฐขยายการศกษา

บงคบเป@นระยะตามกาลงเศรษฐกจ และต&องจดโดยไม+เกบค+าเล+าเรยน พร&อมทงจดอปกรณ=สนบสนน รฐถอว+าการจดระบบการศกษาเป@นหน&าทของรฐโดยเฉพาะ สถานศกษาทงปวงอย+ภายใต&การควบคมดแลของรฐ รฐเป@นผ&จดการฝ8กหดคร และรฐใช&วธการแบ+งแรงในการจดการศกษา ในการจดการศกษาระดบตากว+าอดมศกษา

๓.๒.๒ นโยบายการศกษาของรฐบาลคณะปฏวต สภาการศกษาแห+งชาตได&พจารณาเสนอแผนการศกษาแห+งชาตต+อรฐบาล

และได&มการประกาศใช&เป@นแผนการศกษาแห+งชาต พทธศกราช ๒๕๐๓ ในวนท ๒๐ ตลาคม ๒๕๐๓ โดยดาเนนการจดการศกษาให&เข&ากบสากล และสอดคล&องกบแผนเศรษฐกจและการปกครองประเทศ ได&เปลยนแปลงระบบการศกษาจากเดมประถมศกษา ๔ ปf เพมเป@น ๗ ปf แบ+งเป@นประถมศกษาตอนต&น ๔ ปf ประถมศกษาตอนปลาย ๓ ปf ประโยคมธยมศกษาแบ+งเป@น ๒ ตอน คอ ประโยคมธยมศกษาตอนต&น ๓ ปf ประโยคมธยมศกษาตอนปลาย ๒ ปf นอกจากนนยงได&เน&นถงองค=สแห+งการศกษา คอ พทธศกษา จรยศกษา พลศกษา และหตถศกษา แผนการศกษาแห+งชาตนจะใช&เป@นกรอบในการกาหนดแนวจด

๖๕

การศกษาของประเทศโดยเฉพาะอย+างยงในการจดทาแผนพฒนาการศกษาแห+งชาตและหลกสตรการศกษาในระดบต+าง ๆ

ในสมยรฐบาล จอมพลสฤษด ธนะรชต= ได&มการประกาศใช&แผนพฒนาเศรษฐกจแห+งชาตฉบบแรกในปf ๒๕๐๔ ซงเป@นแผน ๖ ปf ระหว+าง พ.ศ. ๒๕๐๔-๒๕๐๙ จดแบ+งออกเป@น ๒ ระยะ คอระยะแรก ตงแต+ พ.ศ. ๒๕๐๔-๒๕๐๖ และระยะทสอง ตงแต+ พ.ศ. ๒๕๐๗-๒๕๐๙ แผนพฒนาเศรษฐกจฯ ได&เรมผนวกการพฒนาการศกษาเข&าเป@นส+วนหนงด&วยตงแต+แผนพฒนาเศรษฐกจแห+งชาตฉบบแรก ระยะทสองเป@นต&นมา

นโยบายการจดการศกษาในแผนพฒนาการศกษาแห+งชาตฉบบท ๑ นน ม+งขยายการศกษาภาคบงคบให&ทวถง และจดการศกษาระดบอนให&สอดคล&องกบความต&องการทางเศรษฐกจและสงคมของประเทศ โดยในระดบประถมศกษาจะจดให&ทวถงและมมาตรฐานสงขน ระดบมธยมศกษาทงสายสามญและอาชวศกษา จะปรบปรงให&เป@นรากฐานในการสร&างแรงงานในแขนงอาชพต+าง ๆ ให&ทนต+อความต&องการอนเร+งด+วน

ในปf ๒๕๑๒ จอมพลถนอม กตตขจร ได&รบมอบหมายให&จดตงคณะรฐบาลนาแผนพฒนาการศกษาแห+งชาตในช+วงรฐบาลจอมพลถนอม กตตขจร ได&มการจดทาและประกาศใช&แผนพฒนาการศกษาแห+งชาต ๒ ฉบบ คอ ฉบบท ๒ (พ.ศ. ๒๕๑๐-๒๕๑๔) ฉบบท ๓ (พ.ศ. ๒๕๑๕-๒๕๑๙) นบตงแต+แผนฯ ฉบบท ๒ เป@นต&นมาการเปลยนช+วงระยะเวลาของแผนฯ ได&ลดมาเหลอช+วงละ ๕ ปf จากนนยงได&มการประกาศใช&แผนพฒนาเศรษฐกจแห+งชาต ฉบบทหนงระยะทสอง (พ.ศ. ๒๕๐๗-๒๕๐๙) ซงเรมบรรจแผนพฒนาการศกษาไว&เป@นส+วนหนงด&วย

การพฒนาการศกษาในช+วงแผนพฒนาการเศรษฐกจแห+งชาต ฉบบท ๑ ระยะทสอง (พ.ศ. ๒๕๐๗-๒๕๐๙) เป@นการขยายการศกษาภาคบงคบและการผลตกาลงคนระดบต+าง ๆ ทจะใช&ในแผนงานพฒนาเศรษฐกจของประเทศในแต+ละแขนงอย+างพอเพยง โดยกาหนดเป@นนโยบายหลก ๔ ประการ คอ การขยายและปรบปรงการศกษาภาคบงคบ การขยายและปรบปรงการศกษาระดบกลาง การผลตครและอาจารย=ให&เพยงพอกบความต&องการและการส+งเสรมอดมศกษาให&สามารถผลตนกศกษาในอาชพแขนงต+าง ๆ ให&เพยงพอกบการขยายตวทางเศรษฐกจของประเทศ

แผนพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแห+งชาต ฉบบท ๒ กาหนดนโยบาย การจดการศกษาให&สอดคล&องกบการพฒนาเศรษฐกจและสงคม เน&นการผลตแรงงานระดบกลางประเภทช+างฝfมอ และแรงงานระดบสงสาขาวทยาศาสตร= จงต&องมการเร+งรดการผลตและปรบปรงคณภาพครและการปรบปรงคณภาพของประชากร โดยให&ความสาคญแก+การศกษาผ&ใหญ+ และการศกษาต+อเนอง ในลกษณะทสมพนธ=กบการศกษาภาคบงคบ

นโยบายการศกษาในแผนพฒนาฯ ฉบบท ๓ ปรบปรงการศกษาภาคบงคบให&ได&สดส+วนกบประชากรในวยเรยน เน&นการขยายการศกษาระดบมธยมศกษาและอดมศกษา ให&สอดคล&อง

๖๖

กบความต&องการกาลงคนระดบกลางและสง เร+งการผลตครให&เพยงพอกบความต&องการ ส+งเสรมการฝ8กอบรมและการศกษานอกโรงเรยนโดยเน&นการเกษตร การส+งเสรมอาชพของประชาชนในชนบทและส+งเสรมเอกชนให&มส+วนร+วมในการจดการศกษา

การดาเนนงานสาคญทางการศกษาในช+วง พ.ศ. ๒๕๐๒-๒๕๑๖ ในช+วงยคปฏบตนมการดาเนนงานเกยวกบการพฒนาการศกษาทสาคญ คอ

๑) การขยายอดมศกษาไปยงชนบท ช+วงยคนอาจกล+าวได&ว+าเป@นยคทองของ การอดมศกษา

๒) การปรบปรงและเปลยนแปลงการประถมศกษา การขยายการศกษาภาคบงคบและการโอนการจดการศกษาให&แก+เทศบาลและองค=การบรหารส+วนจงหวด การขยายการศกษาภาคบงคบกระทาตามแผนการศกษาแห+งชาต พทธศกราช ๒๕๐๓ ซงกาหนดว+า “รฐพงขยายการศกษาบงคบ ให&สงขนเป@นระยะตามกาลงทางเศรษฐกจ เพอให&มาตรฐานความร&ของพลเมองสงขน” ได&กาหนดให&มประถมศกษาตอนต&น ๔ ปf และประถมศกษาตอนปลาย ๓ ปf โดยรฐมเจตนารมณ=ทจะขยายการศกษาภาคบงคบเป@น ๗ ปf ด&วยเหตนจงได&มการแก&ไข พ.ร.บ.ประถมศกษาในปf ๒๕๐๕ กาหนดว+า “เมอม ความเหมาะสมเฉพาะท&องทตาบลใด เกณฑ=ความร&สอบไล+ได&ประโยคประถมศกษาตอนต&น อาจเขยบ ขนเป@นความร&สอบไล+ได&ประโยคประถมศกษาตอนปลาย หลกสตรกระทรวงศกษาธการได&ประกาศในราชกจจานเบกษา”

ได&มการโอนโรงเรยนประถมศกษาในเขตเทศบาลไปอย+ในความรบผดชอบของเทศบาล พ.ศ. ๒๕๐๔ และโอนโรงเรยนประชาบาลทตงอย+นอกเขตเทศบาลไปสงกดองค=การบรหารส+วนจงหวด ซงเป@นหน+วยการปกครองท&องถนประเภทหนง ในปf ๒๕๐๙ ทงนเป@นไปตามนโยบายการกระจายอานาจในการจดการศกษาประชาบาลไปให&ท&องถนดาเนนการเอง แต+การโอนครงนมได&โอนโรงเรยน ไปทงหมด ยงคงมโรงเรยนจานวนหนงสงกดกรมสามญศกษาเพอจดเป@นโรงเรยนตวอย+างตงแต+ระยะนเป@นต&นมาจนถงต&นปfงบประมาณ ๒๕๒๔ การจดการประถมศกษาจงอย+ในความรบผดชอบของหลายหน+วยงานและหลายสงกด อนมผลทาให&เกดการแตกต+างกนในระบบบรหารคณภาพของการศกษา สถานภาพของบคลากร ตลอดจนความเสมอภาคทางการศกษา และความย+งยากในการประสาน การจดการ

๓.๓ นโยบายการศกษาสมยปฏรปการศกษา ช+วงระยะเวลาเรมตงแต+วนท ๑๔ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ ถงวนปฏรปการปกครองแผ+นดน

ในวนท ๖ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๙ จดเป@นยคของประชาธปไตยเบ+งบาน ได&มการประท&วงและเรยกร&องให&มการเปลยนแปลงในเรองต+าง ๆ มากมาย การเรยกร&องทางด&านการศกษา คอการขอให&มการเปลยนแปลงหรอปฏรปทงในส+วนทเป@นระบบและกระบวนการจดการศกษาให&สามารถโน&มนาสงคมไปส+แนวทางท พงประสงค= และสอดคล&องกบการเปลยนแปลงทางสงคม เศรษฐกจและการเมอง ตลอดจนเพอให&เกด

๖๗

ความเสมอภาคและเป@นธรรมแก+ประชาชนโดยไม+มข&อแตกต+างในเพศ เชอชาต ศาสนา ฐานะ และถนทอย+ด&วยเหตนรฐบาลเกอบทกคณะในช+วงเวลานจงได&สนองตอบต+อข&อเรยกร&องดงกล+าวด&วยการกาหนดเป@นนโยบายทแถลงต+อรฐสภาว+าจะให&มการปฏรปการศกษาหรอการสร&างระบบการศกษาให&เป@นธรรม ยกเว&นรฐบาลคณะแรก (๑๔ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖-๒๒ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๑๗) เพยงคณะเดยวเท+านนทมได&กาหนดนโยบายดงกล+าวไว&

๓.๔ นโยบายการศกษาในรฐธรรมนญแห0งราชอาณาจกรไทย พ.ศ. ๒๕๑๗ นโยบายการศกษาของรฐบาลแถลงต+อรฐสภา หากพจารณาตามเนอหาสาระแล&ว

อาจแบ+งได&เป@น ๒ ลกษณะ และ ๒ ช+วงระยะเวลา ลกษณะแรก รฐบาลกาหนดนโยบายการศกษาให&ส+งเสรมความจงรกภกดในสถาบนหลก

ของประเทศ สงสาคญทสดของนโยบายการศกษาคอการกาหนดว+ารฐบาล “จะวางรากฐานและแนวทางปฏบตในการปฏรประบบการศกษา” ซงรฐบาลกได&ดาเนนการดงกล+าว และแนวทางปฏรปการศกษาทจดทาขนนมอทธพลต+อการจดการศกษาไทยมาจนถงป2จจบน

ลกษณะทสอง เน&นการศกษาและนาสาระสาคญของแนวทางปฏรปการศกษาทคณะกรรมการวางพนฐานเพอปฏรปการศกษา นโยบายกาหนดว+าจะดาเนนการปฏรปการศกษาให&เหมาะสมและสอดคล&องกบสภาพทางเศรษฐกจและสงคม จดให&บคคลมโอกาสเท+าเทยมกนในการรบการศกษา อบรมตามความสามารถทางสตป2ญญาและกาลงทางเศรษฐกจ จะเร+งขยายการศกษาภาคบงคบและมธยมศกษาอย+างกว&างขวาง

สาหรบรฐบาล การดาเนนงานทสาคญทสดคอ การแต+งตงคณะกรรมการวางพนฐานเพอปฏรปการศกษาขน ในวนท ๒๕ มถนายน พ.ศ. ๒๕๑๗ ทาหน&าทพจารณาเสนอแนวทางการวางพนฐานเพอปฏรปการศกษาทงในระบบโรงเรยน นอกโรงเรยน และลกษณะอน ให&เหมาะสมกบกาลสมยเพอให&สอดคล&องกบการพฒนาเศรษฐกจและสงคมในระบบประชาธปไตย คณะกรรมการได&พจารณาและจดทารายงานการศกษาเพ+อชวตและสงคม สาระและหลกการสาคญจากรายงานการศกษาเพอชวตและสงคมนได&รบการนาเอาไว&บรรจในแผนการศกษาแห+งชาต พทธศกราช ๒๕๒๐ และแผนพฒนาการศกษาแห+งชาต ฉบบท ๔ (พ.ศ. ๒๕๒๐-๒๕๒๔) นอกจากนนยงมการพจารณาปรบปรงหลกสตรให&สอดคล&องด&วย ซงได&ประกาศเป@นหลกสตรประถมและมธยมศกษา พ.ศ. ๒๕๑๑ การดาเนนงานเกยวกบการปฏรปการศกษาและการร+างแผนการศกษาแห+งชาต พทธศกราช ๒๕๒๐ จงได&กระทาควบค+กนมาและเป@นไปโดยอาศยหลกการและสาระเดยวกนเป@นส+วนใหญ+

๓.๕ นโยบายการศกษาสมยปฏรปการปกครองแผ0นดน แนวนโยบายการศกษา แบ+งได&เป@น ๒ ยคตามรฐบาล คอในยครฐบาลอนเนองมาจาก

การปฏรปการปกครองแผ+นดน และรฐบาลยคปฏวต แนวนโยบายการศกษาของรฐบาลในยคปฏรป การปกครองแผ+นดนระบถงแนวการจดและส+งเสรมศกษาในแต+ละระดบ และประเภทการศกษา จดสาคญ

๖๘

คอ การส+งเสรมและการจดการศกษาให&สอดคล&องและตระหนกในคณค+าของสถาบน ชาต ศาสนา และพระมหากษตรย= และเอกลกษณ=ทางการศกษาของชาต พยายามหลกเลยงไม+ใช+คาว+า “ปฏรปการศกษา” โดยนาเอาคา “ปรบปรงระบบและกระบวนการศกษาทกระดบทกประเภททงในและนอกระบบโรงเรยน” มาใช&แทน

แนวนโยบายการศกษาในช+วงปฏวตหลงการปฏรปการปกครองแผ+นดน มสาระสาคญ ๓ ประการ คอ การพฒนาการศกษาทกระดบให&สอดคล&องกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห+งชาต โดยเฉพาะการอาชวศกษาและการศกษานอกโรงเรยน การจดให&มความเสมอภาคทางการศกษาเพอให&ประชาชนมโอกาสเท+าเทยมกนในการเข&ารบการศกษา และได&รบบรการการศกษาทมคณภาพทดเทยมกน ไม+ว+าสถานศกษาจะตงอย+ ณ ทใด ในส+วนทสามคอการปรบปรงประสทธภาพการบรหารการศกษาเพอให&เกดการประสานร+วมมอกนระหว+างหน+วยงานต+าง ๆ และระหว+างส+วนกลางกบส+วนภมภาคและส+วนท&องถน

ช+วงยคนได&มการประกาศใช&แผนการศกษาแห+งชาต พทธศกราช ๒๕๒๐ และแผนพฒนาการศกษาแห+งชาต ฉบบท ๔ (พ.ศ. ๒๕๒๐-๒๕๒๔) ซงได&นาเอาหลกการสาคญของแนวปฏรปการศกษามาบรรจไว&

๓.๖ นโยบายการศกษาสมยประชาธปไตย ในช+วงนได&มการประกาศใช&แผนพฒนาการศกษาแห+งชาต ฉบบท ๕ ซงเป@นส+วนหนง

ของแผนพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแห+งชาตฉบบท ๕ วตถประสงค=ของการพฒนาการศกษาจะเร+งรดพฒนาการศกษาทงในด&านปรมาณและคณภาพให&เหมาะสมกบภาพความต&องการในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ จดสาคญของแนวนโยบายในแผนฯ นกคอการกาหนดให&รฐจดสรรงบประมาณเพอการศกษาอย+างน&อยร&อยละ ๒๐ ของงบประมาณประเทศหรอไม+น&อยกว+าร&อยละ ๔ ของผลตภณฑ=มวลรวมภายในประเทศ เพอเป@นหลกประกนว+าจะมการพฒนาการศกษาอย+างต+อเนองและสามารถก&าวทน การพฒนาการศกษาของประเทศต+าง ๆ ทเจรญแล&ว

การดาเนนงานในยคกงประชาธปไตยนมผลงานสาคญคอ การเปลยนแปลงระบบบรหารการศกษา สาระหลกคอการจดตงสานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแห+งชาต (สปช.) ขนในกระทรวงศกษาธการ โดยโอนการจดการประถมศกษาซงเคยอย+ในความรบผดชอบขององค=การบรหารส+วนจงหวดและของกรมสามญศกษามาสงกด

ผลสาคญของการเปลยนแปลงการประถมศกษาในปfงบประมาณ ๒๕๒๔ คอการยกระดบครประชาบาลเดม ซงเป@นข&าราชการส+วนท&องถน สงกดองค=การบรหารส+วนจงหวดมาเป@นข&าราชการครส+วนกลาง มศกดและสทธเท+าเทยมกบข&าราชการพลเรอนโดยทวไปทกประการ และส+งผลกระทบในการจด การประถมศกษา จากการกระจายอานาจให&ท&องถนจดเป@นรฐจดเอง

๖๙

๓.๗ นโยบายการศกษาสมยรฐบาลมาจากการเลอกตง การดาเนนงานการศกษาในช+วงประชาธปไตย ได&มการดาเนนงานสาคญ ๕ เรอง คอ

๑) การประกาศใช&แผนการศกษาแห+งชาต พทธศกราช ๒๕๓๕ ๒) การประกาศใช&แผนพฒนาการศกษาแห+งชาต ฉบบท ๗ ๓) การขยายโอกาสทางการศกษา ๔) การวางแผนกระจายอานาจการจดการศกษา ศาสนา และวฒนธรรมไปยงจงหวด ๕) การเปAดโอกาสให&มหาวทยาลยออกจากระบบราชการ

หลกสตรการศกษา

๑. หลกสตรการศกษาหลงการเปลยนแปลงการปกครอง (พ.ศ. ๒๔๗๕–๒๕๒๐) ปf พ.ศ. ๒๕๐๓–๒๕๒๐ รฐบาลได&ขยายการศกษาและปรบปรงหลกสตรทกระดบ ขยาย

การศกษาภาคบงคบออกไปเป@น ๗ ปf มการปรบปรงหลกสตรการศกษาของชาตเป@นระยะ ๆ รวม ๒๓ ฉบบ ดงน

๑.๑ ประมวลศกษาภาค ๒ หลกสตรชนประถมศกษา หลกสตรชนมธยมต&น และหลกสตรชนมธยมปลาย พ.ศ. ๒๔๘๐ รวม ๓ ฉบบ

๑.๒ หลกสตรประถมศกษา และหลกสตรเตรยมอดมศกษา พ.ศ. ๒๔๙๑ รวม ๒ ฉบบ ๑.๓ หลกสตรมธยมศกษาตอนต&น และหลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พ.ศ. ๒๔๙๓ รวม

๒ ฉบบ ๑.๔ หลกสตรประถมศกษา และหลกสตรเตรยมอดมศกษา พ.ศ. ๒๔๙๕ รวม ๒ ฉบบ ๑.๕ หลกสตรประถมศกษา สาหรบใช&ในโรงเรยนปรบปรง ป.๑ และ ป.๒ พ.ศ. ๒๕๐๑ ๑.๖ หลกสตรประโยคประถมศกษาตอนต&น หลกสตรประโยคประถมศกษาตอนปลาย

หลกสตรประโยคมธยมศกษาตอนต&น หลกสตรประโยคมธยมศกษาตอนปลาย พ.ศ. ๒๕๐๓ รวม ๔ ฉบบ ๑.๗ หลกสตรประโยคมธยมศกษาตอนปลาย พ.ศ. ๒๕๑๘ หลกสตรนประกาศใช&เป@น

หลกสตรชวคราว มโครงสร&างเป@นระบบหน+วยกต ๑.๘ หลกสตรประโยคประถมศกษา หมวดวชาสงคมศกษา หลกสตรประโยคมธยมศกษา

ตอนต&น หมวดวชาสงคมศกษาและหลกสตรประโยคมธยมศกษาตอนปลาย หมวดวชาสงคมศกษา พ.ศ. ๒๕๒๐ (รวม ๓ ฉบบ)

๗๐

๒. หลกสตรการศกษา ๒๕๒๑–ปYจจบน ในระหว+างปf ๒๕๑๗-๒๕๒๐ คณะอนกรรมการปรบปรงหลกสตรทง ๒ คณะ ได&ดาเนนการ

ปรบปรงหลกสตรตามแผนพฒนาการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๒๐ เป@นการปรบระบบการศกษาเป@นประถมศกษา ๖ ปf มธยมศกษาตอนต&น ๓ ปf และมธยมศกษาตอนปลาย ๓ ปf และไม+เรยกเป@นตวประโยคอกต+อไป การศกษาระดบประถมศกษา ๖ ปf เป@นการศกษาภาคบงคบ

๒.๑ หลกสตรประถมศกษา พทธศกราช ๒๕๒๑ มลกษณะเด+น ๓ ประการ คอ ประการแรกการจดเนอหาสาระ จดเป@นมวลประสบการณ= ๔ กล+ม คอ กล+มทกษะ เป@นกล+มทม+งให&ใช&ทกษะเป@นเครองมอ สาหรบการค&นคว&าหาความร&และการดารงชวต กล+มนจะรวมภาษาไทย คณตศาสตร= อย+ด&วยกน กล+มท ๒ คอ กล+มสร&างเสรมประสบการณ=ชวต หรอกล+ม สปช. กล+มนจะเน&นชวต สงแวดล&อม และสงคม โดยรวมเอาวชาสงคมศกษา วทยาศาสตร= และสขศกษา บรณาการกนเป@นหน+วยต+าง ๆ ตงแต+ใกล&ตวเดกจนไกลตวออกไป กล+มท ๓ คอ กล+มสร&างเสรมลกษณะนสย หรอกล+ม สลน. เน&นการเป@นคนด มคณลกษณะอปนสยทดงาม มจรยธรรมและร+างกายแขงแรง กล+มนจะรวมวชาจรยศกษา พลศกษา ศลปศกษา ดนตรนาฏศลป� รวมทงกจกรรมลกเสอเนตรนาร ยวกาชาดเข&าด&วยกน ในลกษณะผสมผสาน กล+มสดท&าย คอ กล+มการงานและพนฐานอาชพ หรอกล+ม กพอ. ทม+งให&ผ&เรยนค&นเคยกบการใช&มอ และแรงงานเพอเตรยมให&ผ&เรยนพร&อมทจะไปดารงชวตช+วยตวเอง ครอบครว และสงคมได&

๒.๒ หลกสตรมธยมศกษาตอนต�น พทธศกราช ๒๕๒๑ มหลกการและจดหมายสอดคล&องและต+อเนองกบหลกสตรประถมศกษา ๒๕๒๑ แบ+งวชาเป@น ๕ กล+มวชา คอ กล+มวชาภาษา ประกอบด&วย ภาษาไทย และภาษาต+างประเทศ กล+มวชาวทยาศาสตร= คณตศาสตร= กล+มวชาสงคมศกษา กล+มวชาพฒนาบคลกภาพ และกล+มวชาการงานและอาชพ

๒.๓ หลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พทธศกราช ๒๕๒๔ เป@นหลกสตรทปรบปรงมาจากหลกสตรพทธศกราช ๒๕๑๘

๒.๔ หลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พทธศกราช ๒๕๒๔ (ฉบบปรบปรง พ.ศ. ๒๕๓๓) หลกสตรนมเปJาหมายม+งให&ผ&เรยนลงมอทาประโยชน=ให&สงคมตามความสามารถของตน โครงการแบ+งเป@นวชาบงคบแกน บงคบเลอก และเลอกเสร เหมอนมธยมศกษาตอนต&น มวชาต+าง ๆ ๙ วชา คอ ภาษาไทย สงคมศกษา พลานามย วทยาศาสตร= พนฐานวชาอาชพ คณตศาสตร= ภาษาต+างประเทศ ศลปะ และอาชพ วชาบงคบแกนม ๓ วชา คอ ภาษาไทย สงคม และพลานามย

หลกสตรฉบบปรบปรง พ.ศ. ๒๕๓๓ นมความเหมาะสมกบการพฒนาผ&เรยนมากกว+าหลกสตรฉบบก+อน ๆ นบว+าเป@นหลกสตรทได&รบการพฒนาโดยการใช&การจดการเรยนการสอนทเน&นทกษะกระบวนการให&นกเรยนได&รบประสบการณ=ครบทงด&านความร& ทกษะ กระบวนการและด&านเจตคต ค+านยมทพงประสงค=

๗๑

๒.๕ หลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๔๔ เป@นหลกสตรแกนกลางระดบชาต ครอบคลมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย เพอความเป@นเอกภาพ แต+มความหลากหลายในทางปฏบต โดยมการเทยบโอนผลการเรยนระหว+างการศกษาทกระบบขณะทหลกสตรฉบบปรบปรง พ.ศ. ๒๕๓๓ มหลายหลกสตร ทงระดบชาต และหลกสตรอน ๆ ทเทยบเท+ากน เช+น หลกสตรโรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกสามญศกษา หลกสตรนาฏศลป� หลกสตรโรงเรยนสอนศาสนาอสลาม เป@นต&น หลกสตร ๒๕๔๔ เป@นหลกสตรต+อเนอง ๑๒ ปf ตงแต+ระดบประถมศกษา จนถงมธยมศกษาตอนปลาย แบ+งเป@น ๔ ช+วงชน ช+วงชนละ ๓ ปf คอช+วงชนท ๑ ป.๑-๓ ช+วงชนท ๒ ป.๔-๖ ช+วงชนท ๓ ม.๑-๓ และช+วงชนท ๔ ม.๔-๖ เหตผลคอเพอให&มความยดหย+นในการถ+ายโอนการศกษาทกระบบ และเพอให&สามารถเรยนร&ได&ต+อเนองตลอดชวต ขณะทหลกสตรฉบบปรบปรง พ.ศ. ๒๕๓๓ เป@นหลกสตรทจบในตวเองในแต+ละระดบ หลกสตร ๒๕๔๔ เป@นหลกสตรทใช&มาตรฐานการเรยนร&เป@นเปJาหมายในการพฒนาผ&เรยนให&มคณลกษณะทพงประสงค= มคณภาพทงด&านความร& ทกษะ เจตคต และคณธรรม จรยธรรม ค+านยม กาหนดไว&ทงมาตรฐานการเรยนร&เมอจบการศกษาขนพนฐาน ๑๒ ปf ในการจดหลกสตรประกอบด&วย ๘ กล+มสาระการเรยนร&คอ ภาษาไทย คณตศาสตร= วทยาศาสตร= สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม สขศกษาและพลศกษา ศลปะ การงานอาชพและเทคโนโลย ภาษาต+างประเทศ

๒.๖ หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ การจดหลกสตรการศกษาขนพนฐานจะประสบความสาเรจตามเปJาหมายทคาดหวงได& ทกฝ�ายทเกยวข&องทงระดบชาต ชมชน ครอบครว และบคคลต&องร+วมรบผดชอบ โดยร+วมกนทางานอย+างเป@นระบบ และต+อเนอง ในการวางแผน ดาเนนการ ส+งเสรมสนบสนน ตรวจสอบ ตลอดจนปรบปรงแก&ไข เพอพฒนาเยาวชนของชาตไปส+คณภาพตามมาตรฐานการเรยนร&ทกาหนดไว& โดยมสาระสาคญ ม+งพฒนาผ&เรยนทกคน ซงเป@นกาลงของชาตให&เป@นมนษย=ทมความสมดลทงด&านร+างกาย ความร& คณธรรม มจตสานกในความเป@นพลเมองไทยและเป@นพลโลก ยดมนในการปกครองตามระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรย=ทรงเป@นประมข มความร&และทกษะพนฐาน รวมทง เจตคต ทจาเป@นต+อการศกษาต+อการประกอบอาชพและการศกษาตลอดชวต โดยม+งเน&นผ&เรยนเป@นสาคญบนพนฐานความเชอว+า ทกคนสามารถเรยนร&และพฒนาตนเองได&เตมตามศกยภาพ ในการพฒนาผ&เรยนตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน ม+งเน&นพฒนาผ&เรยนให&มคณภาพตามมาตรฐานทกาหนด ซงจะช+วยให&ผ&เรยนเกดสมรรถนะสาคญและคณลกษณะอนพงประสงค= ดงน สมรรถนะสาคญของผ�เรยน

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน ม+งให&ผ&เรยนเกดสมรรถนะสาคญ ๕ ประการ ดงน ๑) ความสามารถในการสอสาร เป@นความสามารถในการรบและส+งสาร มวฒนธรรมในการใช&

ภาษาถ+ายทอดความคด ความร&ความเข&าใจ ความร&สก และทศนะของตนเองเพอแลกเปลยนข&อมลข+าวสารและประสบการณ=อนจะเป@นประโยชน=ต+อการพฒนาตนเองและสงคม รวมทงการเจรจาต+อรองเพอขจด

๗๒

และลดป2ญหาความขดแย&งต+าง ๆ การเลอกรบหรอไม+รบข&อมลข+าวสารด&วยหลกเหตผลและความถกต&อง ตลอดจนการเลอกใช&วธการสอสาร ทมประสทธภาพโดยคานงถงผลกระทบทมต+อตนเองและสงคม

๒) ความสามารถในการคด เป@นความสามารถในการคดวเคราะห= การคดสงเคราะห= การคด อย+างสร&างสรรค= การคดอย+างมวจารณญาณ และการคดเป@นระบบ เพอนาไปส+การสร&างองค=ความร&หรอสารสนเทศเพอการตดสนใจเกยวกบตนเองและสงคมได&อย+างเหมาะสม

๓) ความสามารถในการแก�ปYญหา เป@นความสามารถในการแก&ป2ญหาและอปสรรคต+าง ๆ ทเผชญได&อย+างถกต&องเหมาะสมบนพนฐานของหลกเหตผล คณธรรมและข&อมลสารสนเทศ เข&าใจความสมพนธ=และการเปลยนแปลงของเหตการณ=ต+าง ๆ ในสงคม แสวงหาความร& ประยกต=ความร&มาใช&ในการปJองกนและแก&ไขป2ญหา และมการตดสนใจทมประสทธภาพโดยคานงถงผลกระทบทเกดขนต+อตนเอง สงคมและสงแวดล&อม

๔) ความสามารถในการใช�ทกษะชวต เป@นความสามารถในการนากระบวนการต+าง ๆ ไปใช&ในการดาเนนชวตประจาวน การเรยนร&ด&วยตนเอง การเรยนร&อย+างต+อเนอง การทางาน และการอย+ร+วมกนในสงคมด&วยการสร&างเสรมความสมพนธ=อนดระหว+างบคคล การจดการป2ญหาและความขดแย&งต+าง ๆ อย+างเหมาะสม การปรบตวให&ทนกบการเปลยนแปลงของสงคมและสภาพแวดล&อม และการร&จกหลกเลยงพฤตกรรมไม+พงประสงค=ทส+งผลกระทบต+อตนเองและผ&อน

๕) ความสามารถในการใช�เทคโนโลย เป@นความสามารถในการเลอกและใช&เทคโนโลยด&านต+าง ๆ และมทกษะกระบวนการทางเทคโนโลย เพอการพฒนาตนเองและสงคม ในด&านการเรยนร& การสอสาร การทางาน การแก&ป2ญหาอย+างสร&างสรรค= ถกต&อง เหมาะสม และมคณธรรม

คณลกษณะอนพงประสงค# หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน ม+งพฒนาผ&เรยนให&มคณลกษณะอนพงประสงค= เพอให&

สามารถอย+ร+วมกบผ&อนในสงคมได&อย+างมความสข ในฐานะเป@นพลเมองไทยและพลโลก ดงน ๑) รกชาต ศาสน= กษตรย= ๒) ซอสตย=สจรต ๓) มวนย ๔) ใฝ�เรยนร& ๕) อย+อย+างพอเพยง ๖) ม+งมนในการทางาน ๗) รกความเป@นไทย และ ๘) มจตสาธารณะ

นอกจากน สถานศกษาสามารถกาหนดคณลกษณะอนพงประสงค=เพมเตมให&สอดคล&องตามบรบทและจดเน&นของตนเอง เพอพฒนาผ&เรยนให&เกดความสมดล จงต&องคานงถงหลกพฒนาการ ทางสมองและพหป2ญญา โดยกาหนดมาตรฐานการเรยนร&เป@นเปJาหมายสาคญของการพฒนาคณภาพผ&เรยน มาตรฐานการเรยนร&ระบสงทผ&เรยนพงร& ปฏบตได& มคณธรรมจรยธรรม และค+านยมทพงประสงค=

๗๓

บทสรป

ววฒนาการของการศกษาไทยจากอดตจนถงป2จจบนมพฒนาและเปลยนแปลงตลอดเวลา เรมจากศกษาในบ&าน วด และวง เรยนกนตามแบบอย+างบรรพบรษ มการกาหนดแบบเรยนหลวงเล+มแรกในสมยอยธยา จนพฒนาให&มการศกษาสาหรบราษฎรในสมยพระบาทสมเดจพะจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว ซงนบว+าเป@นการปฏรปการศกษาครงแรกของไทย จนกระทงถงการปฏรปการปกครอง คณะราษฎร=ได&กาหนดแผนการศกษาแห+งชาตขนใช& จากนนระบบการศกษาไทยกมการพฒนาปรบปรงหลกสตรการศกษาเรอยมา ลองผดลองถกเพอให&ได&ประสทธภาพมากทสด แต+เนองจากบรบทการศกษาไทย ขาดความพร&อมทงด&านบคลากร งบประมาณ นโยบายทจะรองรบรปแบบการศกษาทนาแนวคดมาจากต+างประเทศ ดงนน การศกษาไทยจาเป@นต&องเปลยนแปลงทศทางและนโยบายทเกยวข&องกบทางการศกษา เพอให&การศกษาไทยได&ปรบเปลยนกรอบความคดทางการศกษา ซงจะมผลต+อการแสดงออกของพฤตกรรมด&านการศกษาของคนในสงคม ป2จจบนการจดการศกษามการเปลยนแปลงทงในด&านโครงสร&างและกระบวนการจดการศกษาจงมความจาเป@นอย+างยงทครและบคลากรทางการศกษา จะต&องมการพฒนาตนเองเพอให&เท+าทนกบการเปลยนแปลง เพอให&สามารถจดการศกษาได&อย+างมประสทธภาพ

คาถามทบทวน

คาชแจง ให&นกศกษาตอบคาถามทบทวนแต+ละข&อต+อไปน ๑. ข&อใดให&ความหมายของการศกษาได&ดและถกต&องทสด ก. การศกษาหาความร& ข. การค&นหาความจรง ค. กระบวนการเรยนร&เพอความเจรญงอกงาม ง. กระบวนการเรยนร&เพอความเจรญงอกงามของบคคลและสงคม

๒. ข&อใด มความเกยวข&องน&อยทสดในการศกษาสมยโบราณ (พ.ศ. ๑๗๘๑-พ.ศ. ๒๔๑๑) ก. บ&าน – พ+อและแม+ ข. วง - นกปราชญ= (ขนนาง) ค. วด – พระ ง. สานกราชบณฑต

๓. การประดษฐ=อกษรไทย เกดขนในสมยใด ก. สมยโบราณ ข. สมยสโขทย ค. สมยกรงศรอยธยา ง. สมยกรงธนบร

๗๔

๔. กรงศรอยธยาเป@นราชธานยาวนานกปf ก. ๔๑๓ ปf ข. ๔๑๕ ปf ค. ๔๑๗ ปf ง. ๔๒๐ ปf

๕. แบบเรยนเล+มแรกเกดขนในสมยใด ก. สโขทย ข. กรงศรอยธยา ค. ธนบร ง. รตนโกสนทร=

๖. แบบเรยนเล+มแรกเป@นวชาสามญ เน&นการอ+าน เขยน เรยนเลข พระโหราธบดได&แต+งแบบเรยนภาษาไทยขนมชอว+าอย+างไร

ก. จนดารตน= ข. จนดาแก&ว ค. จนดามณ ง. มณจนดา

๗. โรงเรยนมชชนนาร เป@นโรงเรยนทชาวตะวนตกได&เข&ามาสร&างเพอจดประสงค=ใดในสมย กรงศรอยธยา

ก. เผยแพร+ศาสนา ข. สอนหนงสอ ค. เผยแพร+ศาสนาและสอนวชาสามญ ง. เผยแพร+ศาสนาและสอนอาชพ

๘. แบบเรยนเล+มท ๒ และ ๓ ของไทย เกดขนในสมยใด ก. พ+อขนรามคาแหง ข. พระเจ&ากรงธนบร ค. พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟJาจฬาโลก ง. พระบาทสมเดจพระนงเกล&าเจ&าอย+หว

๙. แบบเรยนเล+มท ๒ ของไทยมชอว+าอย+างไร ก. จนดารตน= ข. มณจนดา ค. ประถม ก กา ง. ประถมมาลา

๑๐. แบบเรยนเล+มท ๓ ของไทยมชอว+าอย+างไร ก. จนดารตน= ข. มณจนดา ค. ประถม ก กา ง. ประถมมาลา

๗๕

แผนบรหารการสอนประจาบทท ๔ พระเจ�าอย0หวกบการศกษาไทย

หวข�อเนอหาประจาบท

๑) พระเจ&าอย+หวกบการศกษาในระบบโรงเรยน ๒) พระเจ&าอย+หวกบการศกษานอกระบบโรงเรยน

จดประสงค#ของการเรยนร�

๑) นกศกษาสามารถอธบายเนอหาพระเจ&าอย+หวกบการศกษาในระบบโรงเรยนได& ๒) นกศกษาสามารถอธบายเนอหาพระเจ&าอย+หวกบการศกษานอกระบบโรงเรยนได&

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจาบท

๑) วธสอน ๑.๑) การประเมนความร&เดมก+อนเรยน ๑.๒) การศกษาค&นคว&าด&วยตนเองและกล+ม ๑.๓) การฟ2งบรรยายและการอภปราย ๑.๔) การประเมนความร&หลงเรยนและการแสดงความคดเหน ๑.๕) การทาแบบฝ8กหดทบทวน

๒) กจกรรมการเรยนการสอน ๒.๑) การประเมนความร&เดมของนกศกษา ให&นกศกษาทาแบบทดสอบก+อนเรยน สอบถามรปแบบการจดการเรยนการสอน

ทนกศกษาต&องการ เพอประเมนความร&เดมของนกศกษา ซงจะทาให&อาจารย=ผ&สอนร&พนฐาน ความร&ของนกศกษา

๒.๒) การศกษาค&นคว&าด&วยตนเองและกล+ม นกศกษาไปศกษาค&นคว&า เนอหาพระเจ&าอย+หวกบการศกษาในระบบโรงเรยน และ

เนอหาพระเจ&าอย+หวกบการศกษานอกระบบโรงเรยน โดยอาจารย=จะแนะนาเอกสารตาราทเกยวกบการศกษา และวธการศกษาค&นคว&าเอกสารตารารวมทงการสรปสาระความร&ทได&ศกษามาให&เป@นระบบ

๗๖

แต+ในเบองต&นให&ศกษาเป@นรายบคคลก+อน จากนนจงนาข&อมลทได&มาอภปรายร+วมกนภายในชนเรยน จนได&ข&อสรปของกล+ม

๒.๓) การฟ2งบรรยายและการอภปราย นกศกษา ศกษาเอกสารประกอบการสอนก+อนฟ2งบรรยายจากอาจารย= โดยอาจารย=

จะสรปประเดนทสาคญและเปAดโอกาสให&นกศกษาสนทนาซกถามและอภปรายแลกเปลยนเรยนร&ร+วมกน ๒.๔) การนาเสนอผลงานของตนเอง นกศกษานาเสนอผลการศกษาของกล+มทเกยวกบเนอหาพระเจ&าอย+หวกบการศกษา

ในระบบโรงเรยน และเนอหาพระเจ&าอย+หวกบการศกษานอกระบบโรงเรยนหน&าชนเรยน โดยมเพอนและอาจารย=ร+วมกนซกถามและแสดงความคดเหน

๒.๕) การทาแบบฝ8กหดทบทวน นกศกษาทาแบบทดสอบหลงเรยนและตอบคาถามทบทวนบทท ๔ ด&วยตนเอง

เมอทาเสรจแล&วจงใช&วธแลกกนตรวจกบเพอน โดยมอาจารย=และนกศกษาร+วมกนเฉลยคาตอบพร&อมอธบาย คาตอบแต+ละข&อ

สอการเรยนการสอน

๑) สไลด=อเลกทรอนกส= ๒) เอกสาร ตารา หนงสอเกยวกบตานานการศกษาไทย ๓) วดทศน= ““พระเจ&าอย+หวกบการศกษาไทย”

การวดและการประเมนผล

๑) ประเมนความร&จากการตอบคาถามทบทวน โดยนกศกษาจะต&องได&คะแนนไม+ตากว+า ร&อยละ ๖๐ ของคะแนนในแต+ละข&อ ๒) ประเมนการมส+วนร+วมในการอภปรายและการแสดงความคดเหนในชนเรยน ๓) ประเมนผลงานการศกษาค&นคว&าด&วยตนเอง ๔) ประเมนความสนใจ ความรบผดชอบ จากการสงเกต การส+งงานตรงเวลาและการมส+วนร+วมในการทางานกล+ม

๗๗

บทท ๔ พระเจ�าอย0หวกบการศกษาไทย

การให&การศกษา ให&ความรอบร&แก+ประชาราษฎร นบเป@นพระราชภารกจหนงทพระมหากษตรย=แห+งพระบรมราชจกรวงศ=ทกพระองค=ได&ทรงบาเพญสบทอดตลอดมา และแม&ในรชกาลของพระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวอนเป@นรชกาลท ๙ แห+งพระบรมราชจกรวงศ= จะได&มรฐบาลเข&ามาดแลจดการในเรองการศกษาของชาตแล&วกตาม พระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวกมได&ทรงนงเฉยต+อป2ญหาททรงพบระหว+างเสดจฯ เยยมราษฎรในท&องถนทรกนดารในข&อทว+ายงมราษฎรได&รบบรการทางการศกษาไม+เพยงพออย+ นอกเหนอไปจากความขาดแคลนและขดสนในด&านอน ๆ เช+น การสาธารณสข ป2ญหาทดนทากน ขาดนาจะบรโภคอปโภคและทาการเกษตร ขาดความร&ในการประกอบอาชพ เป@นต&น นเองเราจงพบว+าในบรรดาพระราชกรณยกจททรงปฏบตเพอการพฒนามากหลายนน ทรงให&ความสาคญกบเรองการศกษาเป@นอย+างมาก เพราะถ&าประชาชนมความร& กจะสามารถพงพาตนเองได& พระองค=ทรงมพระมหากรณาธคณต+อการศกษาในระบบโรงเรยนและนอกระบบโรงเรยน ทรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ ให&จดตงโรงเรยนจตรลดาขนสาหรบพระราชโอรสและพระราชธดา รวมถงบตรข&าราชบรพารในพระราชวง ทงเปAดโอกาสให&นกเรยนทวไปได&เข&าร+วมเรยนด&วย ถอเป@นโรงเรยนตวอย+างในการทดลองการเรยนการสอน โดยได&ทรงเอาพระทยใส+ตดตามผลการเรยนการสอนด&วยพระองค=เอง ได&พระราชทานพระราชดารให&ตงโรงเรยนขนในพนทห+างไกลการคมนาคมตามภมภาคต+าง ๆ เพอให&เดกและเยาวชนทด&อยโอกาสทางการศกษาได&มโอกาสเล+าเรยนเท+าเทยมกบเยาวชนในท&องถนอน ดงพระบรมราโชวาททได&พระราชทานไว&ในหลายโอกาส และหลายสถาบนทเกยวข&องกบการศกษาทจะได&อญเชญมาบางส+วนดงน “ยงมราษฎรอกเป@นส+วนใหญ+ทขดสนและพงตนเองไม+ได&… ความขดสนของราษฎรดงกล+าว เกดเพราะเขาไม+สามารถใช&กาลงความคด กาลงแรง ตลอดจนทนรอนของเขาให&เกดประโยชน=เท+าทควรได& ราษฎรของเราต&องการความช+วยเหลอ คอความช+วยเหลอทจะทาให&เขาสามารถพงตนเองได& ยกฐานะขนด&วยตนเองได&” พระราชทานแก+นสตของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร=ทเข&ารบพระราชทานปรญญาบตร เมอวนท ๑๐ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๑๐ (สานกงานคณะกรรมการการศกษาแห+งชาต, ๒๕๔๔, หน&า ๒๙) ในวนท ๑๒ ของเดอนธนวาคม ปfเดยวกนนน พระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวยงได&พระราชทานพระบรมราโชวาทแก+นกศกษาของวทยาลยวชาการศกษาประสานมตรในพธพระราชทานปรญญาบตร ถงความสาคญของการศกษาอก ดงความตอนหนงว+า “งานด&านการศกษาเป@นงานสาคญทสดอย+างหนงของชาต เพราะความเจรญและความเสอมของชาตนน ขนอย+กบการศกษาของพลเมองเป@นข&อใหญ+ ตามข&อเทจจรงททราบกนดแล&ว ระยะนบ&านเมองของเรามพลเมองเพมขนอย+างรวดเรว ทงมสญญาณบางอย+างเกดขนด&วยว+าพลเมองของเราบางส+วนเสอมทรามลงไปในความประพฤตและจตใจ ซงเป@น

๗๘

อาการทน+าวตก ถ&าหากยงคงเป@นอย+ต+อไปเราอาจจะเอาตวไม+รอด ปรากฏการณ=เช+นน นอกจากเหตอนแล&วต&องมเหตมาจากการจดการศกษาด&วยอย+างแน+นอน… เราต&องจดงานด&านการศกษาให&เข&มแขงยงขน…” (สานกงานคณะกรรมการการศกษาแห+งชาต, ๒๕๔๔, หน&า ๒๙) พระบรมราโชวาทอนแสดงถงพระราชปณธานทจะพฒนาพลเมองให&มคณภาพ สามารถพงพาตนเองได& ด&วยการให&การศกษาน นบเป@นแนวทางปฏบตทงในการให&การศกษาและทางานอย+างครบถ&วน ก+อให&เกดโครงการอนเนองมาจากพระราชดารมากมาย ซงส+งผลต+อการพฒนาการศกษา ทงในระบบโรงเรยนและการศกษานอกโรงเรยน ดงน

พระเจ�าอย0หวกบการศกษาในระบบโรงเรยน

พระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวทรงรบโรงเรยนไว&ในพระบรมราชปถมภ= โดยทรงให&การช+วยเหลอ อปถมภ= พระราชทานพระราชทรพย=หรอทรงให&คาแนะนา พระราชทานพระบรมราโชวาทเพอสนบสนนและเป@นกาลงใจแก+ครและนกเรยน โรงเรยนในพระบรมราชปถมภ=ทงโรงเรยนรฐบาล และเอกชน โรงเรยนในพระบรมราชปถมภ= หมายถง โรงเรยนทพระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวทรงรบไว&ในพระบรมราชปถมภ= ด&วยการพระราชทานพระราชทรพย=ช+วยเหลอ และให&ความอปถมภ= หรอทรงให&คาแนะนา ทงยงได&เสดจพระราชดาเนนไปเยยมเยยนและพระราชทานพระบรมราโชวาทเพอสนบสนนและเป@นกาลงใจแก+ครและนกเรยนเป@นประจา จงเรยกโรงเรยนประเภทนว+า โรงเรยนในพระบรมราชปถมภ= โรงเรยนในพระบรมราชปถมภ=มทงโรงเรยนของรฐบาลและโรงเรยนเอกชน ได&แก+ โรงเรยนราชวนต โรงเรยนวงไกลกงวล โรงเรยนราชประชาสมาสย และโรงเรยน ภ.ป.ร. ราชวทยาลย

๑. โรงเรยนจตรลดา ตงอย+บรเวณสวนจตรลดา พระราชวงดสต เป@นโรงเรยนทพระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวทรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ ให&ตงขนสาหรบพระราชโอรสและพระราชธดา บตรข&าราชบรพารในพระราชวง ตลอดจนเปAดโอกาสให&บคคลทวไปได&ร+วมเรยน ดงพระบรมราโชบายทพระราชทานแก+ท+านผ&หญงทศนย= บญยคปต= อาจารย=ใหญ+โรงเรยนจตรลดา ณ พระทนงอมพรสถาน พระราชวงดสต เมอเดอนมกราคม พ.ศ. ๒๕๐๑ ในตอนต&นได&พจารณาโปรดเกล&าฯ ให&เปAดสอนชนอนบาลขน ณ ห&องชนล+างของพระทนงอดร บรเวณพระทนงอมพรสถาน พระราชวงดสต เมอวนท ๑๐ มกราคม พ.ศ. ๒๔๙๘ เนองด&วยมพระราชประสงค=ให&สมเดจพระเจ&าลกเธอ เจ&าฟJาอบลรตนราชกญญาได&ทรงเรยนร+วมกบเดกอน ๆ อก ๗ คน นบเป@นนกเรยนร+นแรกของโรงเรยนจตรลดา ต+อมาเดอนพฤศจกายน พ.ศ. ๒๕๐๐ พระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวเสดจมาประทบ ณ พระตาหนกจตรลดารโหฐาน ทรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ ให&สร&างอาคารเรยนชนเดยวในบรเวณสวนจตรลดา และพระราชทานนามโรงเรยนว+า “โรงเรยนจตรลดา” และได&จดทะเบยนเป@นโรงเรยนราษฎร= เมอเดอนตลาคม พ.ศ. ๒๕๐๑ เปAดสอนนกเรยน ตงแต+ชนอนบาลศกษาถงประถมศกษาปfท ๔ ปfการศกษา ๒๕๐๗ ได&ขออนญาตกระทรวงศกษาธการขยายชนเรยนจนถงชนมธยมศกษาตอนต&น

๗๙

และในปfการศกษา ๒๕๑๑ ได&ขยายชนเรยนจนถงมธยมศกษาตอนปลายมาจนถงป2จจบน โดยรบนกเรยนทวไป ตามกฎเกณฑ=ของโรงเรยนแต+ละปfการศกษา เป@นการเปAดโอกาสให&เดกและเยาวชนทวไปได&เข&ามาเรยนโดยมได&เลอกชนวรรณะ ตามพระบรมราโชวาท” ให&โรงเรยนรบนกเรยนทวไปโดยไม+จากดว+าจะต&องเป@นเชอพระวงศ=” นกเรยนททรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ ให&เข&ามาเรยนในโรงเรยนจตรลดา ไม+ต&องเสยค+าเล+าเรยน เพราะทรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ พระราชทานพระราชทรพย=ส+วนพระองค=เป@นค+าใช&จ+ายของโรงเรยนจนถงป2จจบนน นอกจากนยงได&พระราชทานอาหารว+างและอาหารกลางวนแก+คณะครและนกเรยนด&วย ประการสาคญทสด เป@นการสนบสนนและส+งเสรมด&านกาลงใจแก+นกเรยนทตงใจเรยนและมความพยายาม คอ พระราชทานพระบรมราโชบายแก+โรงเรยนให&จดรางวลแก+นกเรยนทกคนทสอบได&คะแนนภาคเรยนทสองสงกว+าภาคเรยนทหนง ร&อยละ ๕ ขนไป นอกเหนอจากการพระราชทานรางวลสาหรบนกเรยน ทเรยนดเด+นทวไป ดงทสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ทรงกล+าวไว&ในบทพระอกษรเรอง “โรงเรยนจตรลดา”

๒. โรงเรยนราชวนต จดตงตามพระราชประสงค=ของพระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หว โดยทรงให&สานกพระราชวงจดตงโรงเรยนในพระบรมราชปถมภ= ประเภทโรงเรยนสหราษฎร=ระดบประถมศกษา รบบตรหลานของข&าราชการในราชสานกโดยไม+เกบค+าเล+าเรยน เปAดสอนชนเดกเลกถงชนประถมศกษา ปfท ๗ ขอครจากกระทรวงศกษาธการมาช+วย ใช&งบประมาณจากเงนสวสดการของกองมหาดเลก สานกพระราชวง จานวน ๑๐๐,๐๐๐ บาท สร&างอาคารเรยน ในทดนทรพย=สนส+วนพระมหากษตรย= ณ บรเวณสวนเพาะชา วงสวนกหลาบ โดยมคณหญงพวงรตน วเวกานนท= เป@นผ&บรหารคนแรก พระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวเสดจพระราชดาเนนในพธเปAดปJายโรงเรยน เมอวนท ๑๘ มถนายน พ.ศ. ๒๕๑๑ และพระราชทานพระราชทรพย=ส+วนพระองค=จานวน ๑๐๐,๐๐๐ บาท เพอใช&ดอกผลเป@นทนพระราชทานแก+นกเรยนทเรยนด มความประพฤตเรยบร&อย วนท ๑๔ กนยายน พ.ศ. ๒๕๑๕ พระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวเสดจพระราชดาเนนมาทรงประกอบพธเปAดอาคารเรยนหลงท ๓ และพระราชทานทนแก+นกเรยนทเรยนด ในปfต+อ ๆ มา กโปรดเกล&าฯ ให&สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร หรอพระเจ&าวรวงศ=เธอ พระองค=เจ&าโสมสวล พระวรราชาทนดดามาต เสดจแทนพระองค=เพอทรงประกอบพธต+าง ๆ อาท เปAดอาคารเรยน สระว+ายนา ห&องสมดเฉลมพระเกยรต ตลอดจนงาน “ราชวนตร+วมใจ” ในปfการศกษา ๒๕๒๐ โรงเรยนราชวนตได&รบอนมตให&เปAดสอนระดบมธยมศกษา แต+เนองจากสถานทคบแคบต&องหาสถานทตงใหม+ ด&วยพระมหากรณาธคณของพระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หว จงได&พระราชทานทดนซงเป@นททรพย=สนส+วนพระมหากษตรย=บรเวณราชตฤณมยสมาคม จานวน ๖ ไร+เศษ เพอสร&างโรงเรยนราชวนตมธยมศกษาขนใหม+ ดงนนในปfการศกษา ๒๕๒๓ จงได&โอนโรงเรยนราชวนต

๘๐

ระดบมธยมศกษามาอย+ในสงกดกองการมธยมศกษา กรมสามญศกษา กระทรวงศกษาธการ โรงเรยนจงได&รบงบประมาณก+อสร&างอาคารเรยน และอาคารประกอบการเรยนการสอนทางราชการ นอกจากน ได&มโรงเรยนราชวนตอกแห+งหนงซงเป@นโรงเรยนมธยมศกษาแบบสหศกษา โดยได&มผ&บรจาคทดน จานวน ๓๐ ไร+ น&อมเกล&าฯ ถวายพระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หว จงโปรดเกล&าฯ พระราชทานแก+กระทรวงศกษาธการเพอดาเนนการสร&างอาคารเรยนและสงก+อสร&างอน ๆ ด&วยเงนงบประมาณของกระทรวง ในปf ๒๕๑๓ และได&รบพระราชทานนามว+า “โรงเรยนราชวนตบางแก&ว” และโปรดเกล&าฯ ให&อย+ในพระบรมราชปถมภ=ด&วย

๓. โรงเรยนวงไกลกงวล ตงอย+ทอาเภอหวหน จงหวดประจวบครขนธ= เป@นโรงเรยนทพระบาทสมเดจพระปรเมนทรมหาอานนทมหดลมพระบรมราชานญาตให&จดตงขน เมอวนท ๒๒ มถนายน พ.ศ. ๒๔๘๑ โดยมวตถประสงค=เพอให&การศกษาแก+บตรหลานของเจ&าหน&าทผ&รกษาวงไกลกงวล ซงมอย+จานวนมากแต+ไม+มสถานทเล+าเรยน มฐานะเป@นโรงเรยนราษฎร=ทได&พระราชอปการะค+าใช&จ+ายจากเงนพระราชกศลเป@นรายปf โรงเรยนวงไกลวงกล เปAดสอนนกเรยนตงแต+ชนเดกเลกขนไปจนถงชนมธยมศกษาปfท ๖ และเปAดสอนหลกสตรวชาชพระยะสนเพมเตมด&วย โรงเรยนวงไกลกงวลได&อย+ในพระบรมราชปถมภ=ของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชและได&มการพฒนาปรปปรงมาเป@นลาดบ อาท พ.ศ. ๒๔๙๗ ทรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ พระราชทานอาคารทพกกองรกษาการณ=วงไกลกงวลให&เป@นอาคารเรยนแทนอาคารไม&เก+าทชารดทรดโทรมมาก อาณาบรเวณนมเนอท ๑๔ ไร+ ๒ งาน ๗ ตารางวา ต+อมาได&สร&างอาคารเรยนเพมขนอก ใน พ.ศ. ๒๕๒๒ ทรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ ให&เปลยนแปลงการบรหารโรงเรยนวงไกลกงวล จากการบรหารโดยมครใหญ+เป@นผ&บรหารด&านวชาการหวหน&าแผนกวงไกลกงวล ป2จจบนเรยกหวหน&าส+วนวงไกลกงวลเป@นทงเจ&าของและผ&จดการควบคมดแลทวไป เปลยนมาเป@นการบรหาร โดยคณะกรรมการเรยกว+า กรรมการบรหารโรงเรยนวงไกลกงวล ประกอบด&วยผ&ทรงคณวฒทางด&าน การบรหารโรงเรยนและทางด&านวชาการข&าราชการชนผ&ใหญ+ฝ�ายกระทรวงศกษาธการและฝ�ายบ&านเมองตลอดจนเจ&าหน&าทชนผ&ใหญ+ของสานกพระราชวงและของโรงเรยน นอกจากนยงเปAดโอกาสให&ผ&แทนสมาคมผ&ปกครองเป@นกรรมการด&วย ทงนเพอให&โรงเรยนวงไกลกงวลเป@นโรงเรยนทมสมรรถภาพ สามารถประสทธประสาทวทยาการแก+นกเรยนได&ดขน ใน พ.ศ. ๒๕๒๖ คณะกรรมการบรหารโรงเรยนได&จดให&มศนย=พฒนาเดกก+อนวยเรยนเพอให&การศกษาอบรมเลยงดแก+เดกก+อนวยเรยน ใน พ.ศ. ๒๕๒๗ คณะกรรมการบรหารโรงเรยนได&ประสานงานกบกรมอาชวศกษา กระทรวงศกษาธการจดสรรงบประมาณสร&างอาคารเรยนสารพดช+างวงไกลกงวล เพอเปAดสอนหลกสตรวชาชพระยะสน (๒๒๕ ชวโมง) หลกสตรประกาศนยบตรวชาชพช+างฝfมอ (ปชม.) และหลกสตรประกาศนยบตรวชาชพ (วช.๑ หรอ วช.๒) วชาทเปAดสอนจะคานงถงอาชพของท&องถนเป@นสาคญ มจานวนถง ๑๗ แผนกวชา อนเป@นการสนองโครงการตามพระราชดารเกยวกบศลปาชพพเศษด&วย และในขณะเดยวกนนกเรยนของโรงเรยนวงไกลกงวล

๘๑

สามารถใช&ห&องฝ8กงานของโรงเรยนสารพดช+างเป@นทฝ8กงานในชวโมงเรยนวชาการงานพนฐานอาชพ ได&อกด&วย โรงเรยนวงไกลกงวลแม&จะมนกเรยนจานวนมาก แต+โรงเรยนเกบค+าเล+าเรยนในอตราตา รายได&ของโรงเรยนจงไม+พอกบรายจ+าย ต&องขอพระราชทานพระราชทรพย=จากพระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวเป@นประจา เมอแรกตงได&รบพระราชทานเงนงบพระราชกศลปfละ ๓๐๐ ล&านบาท ต+อมาได&รบพระราชทานเพมขนตามจานวนครและนกเรยนททวขน ในป2จจบนโรงเรยนวงไกลกงวล ได&รบพระราชทานเงนเพอใช&ในการดาเนนงานของโรงเรยน จากงบเงนใช&สอยตามพระราชอธยาศยปfละ ๑,๒๐๐,๐๐๐ บาท ซงมากกว+าโรงเรยนในพระบรมราชปถมภ=อนใดทงสน

๔. โรงเรยนราชประชาสมาสย ฝายมธยม รชดาภเษก ในพระบรมราชปถมภ# สงกดกอง การมธยมศกษา กรมสามญศกษา กระทรวงศกษาธการ ตงอย+เลขท ๕๑ หม+ท ๑ ถนนสขสวสด ตาบลบางจาก อาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ โรงเรยนนถอกาเนดมาจากการทพระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวทรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ ให&มลนธราชประชาสมาสย ในพระบรมราชปถมภ= โดยท+านผ&หญงดษฎมาลา มาลากล ณ อยธยา ผ&เป@นรองประธานกรรมการบรหารมลนธราชประชาสมาสยในขณะนน เป@นผ&อานวยการจดสร&างโรงเรยนสาหรบบตรผ&ป�วยโรคเรอนทเลยงแยกจากบดามารดาแต+แรกเกด เพราะเดกเหล+านไม+ได&รบเชอโรคเรอน แต+มพระราชบญญตควบคมโรคตดต+อ บงคบมให&โรงเรยนใดรบเข&าเป@นนกเรยน ซงพระองค=ทรงเหนว+าเพอความเป@นธรรม เดกเหล+านควรมสทธเสรภาพเช+นเดยวกบเดกอน ๆ และได&พระราชทานพระราชทรพย=ส+วนพระองค=ให&สร&างอาคารในวงเงน ๕ แสนบาท บนทดนราชพสดจานวน ๓๒ ไร+ อก ๕ แสนบาท ให&ใช&สาหรบเลยงโรงเรยนต+อไป พ.ศ. ๒๕๐๖ จดทะเบยนเป@นโรงเรยนราษฎร= พระราชทานชอ “โรงเรยนราชประชาสมาสย” โดยมลนธราชประชาสมาสยในพระบรมราชปถมภ=เป@นเจ&าของและท+านผ&หญงดษฎมาลา มาลากล ณ อยธยา เป@นผ&จดการเปAดรบนกเรยนร+นแรก ๔๐ คน มคร ๓ คน ทรงรบนกเรยนเหล+านไว&ในพระบรมราชานเคราะห=อย+ประจาทโรงเรยน เมอวนท ๑๖ มกราคม ๒๕๐๗ และพระราชทานเงนส+วนพระองค=อก ๑ ล&านบาท เพอสร&างอาคารหลงท ๒ และมพระราชดารสสงให&รบเดกทวไปเข&าเรยนได&ตามความสมครใจ ดงนน ในปfการศกษา ๒๕๐๘ โรงเรยนจงได&รบนกเรยนไป-กลบในท&องถนเข&ามาเรยนด&วยตามพระราชกระแสดารสสง โรงเรยนราชประชาสมาสย ในพระบรมราชปถมภ= และโรงเรยนราชประชาสมาสย ฝ�ายมธยม รชดาภเษก ในพระบรมราชปถมภ= ได&ดาเนนและดารงอย+ได&ด&วยพระบารมและพระมหากรณาธคณของพระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวปกเกล&าปกกระหม+อม กระทรวงศกษาธการจดครมาสอนในชนประถมศกษา เป@นการโดยเสดจพระราชกศล และขอพระราชทานพระบรมราชานญาตอานวยการฝ�ายมธยมศกษา ด&วยการเกบค+าเล+าเรยนของนกเรยนมธยมศกษา จดอาคารสถานท จดครสอนชนมธยมศกษา ส+วนนกเรยนทเป@นบตรผ&ป�วยนนมลนธโรงเรยนราชประชาสมาสยได&จ+ายค+าอาหาร ค+าอปกรณ=การเรยน ความเป@นอย+และอน ๆ เป@นเงนคนละหนงหมนบาทต+อปf รวมเป@นเงนปfละ ๕ หมนบาท กรมประชาสงเคราะห=จ+าย

๘๒

งบประมาณอดหนนช+วยเหลออกปfละ ๒ หมนบาท นบได&ว+า โรงเรยนดารงอย+ได&ด&วยดเพราะบารมปกเกล&าปกกระหม+อมตลอดมา

๕. โรงเรยน ภ.ป.ร. ราชวทยาลย ในพระบรมราชปถมภ# เดมคอ โรงเรยนราชวทยาลยตงขนตามพระบรมราชโองการในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หว เมอวนท ๒๓ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๔๐ ณ ตาบลบ&านสมเดจเจ&าพระยาธนบร เป@นโรงเรยนรบนกเรยนประจากนนอน ด&วยมวตถประสงค=จะฝ8กอบรมนกเรยนให&มความร&เตมบรบรณ=ทจะใช&เป@นประโยชน=ในการเตรยมตวไปศกษาต+อในมหาวทยาลยในยโรป ต+อมาในปลายรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกล&าเจ&าอย+หวได&โอนมาสงกดกระทรวงยตธรรมโดยมจดม+งหมายทจะจดการศกษาให&นกเรยนทสาเรจชนมธยมศกษาได&ศกษาวชากฎหมายในชนอดมศกษา พร&อมทงได&มพระบรมราชโองการให&โรงเรยนนอย+ในพระบรมราชปถมภ=ซงกระทรวงยตธรรมได&ย&ายมาเปAดสอนทอาคารใหม+ ตาบลบางขวาง จงหวดนนทบร โรงเรยน ภ.ป.ร. ราชวทยาลย ในพระบรมราชปถมภ= เป@นโรงเรยนประจากนนอนรบนกเรยนชายเปAดสอนสายสามญศกษา ตงแต+ชนประถมศกษาปfท ๕ จนถงมธยมศกษาปfท ๖ โดยมความม+งหมายให&นกเรยนมความร&ทางวชาการตามหลกสตรกระทรวงศกษาธการ ฝ8กอบรมให&นกเรยนมศลธรรมและวฒนธรรมอนดงาม ร&จกการเคารพตนเองและผ&อน ให&นกเรยนได&ฝ8กฝนการกฬาเพอช+วยให&มพลานามยสมบรณ= จตใจเป@นสข ได&รบการส+งเสรมศลปศกษาและหตถศกษาตลอดจนการฝ8กฝนวชาการปกครองกนเองในระหว+างนกเรยน ทงนเพอให&มการเคารพต+อระเบยบวนย เคารพผ&ใหญ+ มความรกชาต ศาสนา พระมหากษตรย= และให&ร&จกการพงตนเองและช+วยตนเองได& โดยสรปแล&ว โรงเรยน ภ.ป.ร. ราชวทยาลย ในพระบรมราชปถมภ=มประวตความเป@นมา ทสาคญยง ดงคากราบบงคมทลของพลตรพระเจ&าวรวงศ=เธอ กรมหมนนราธปพงศ=ประพนธ= ประธานกรรมการราชวทยาลย มลนธเพอการศกษา และนายกสมาคมราชวทยาลย เนองในพธเปAดโรงเรยน เมอวนจนทร=ท ๑ มถนายน ๒๕๐๗ ความตอนหนงว+า “…โรงเรยน ภ.ป.ร. ราชวทยาลย ได&ฟ��นคนสภาพขนน นบเป@นศภมตรมงมงคล อนมหศจรรย=โดยมได&เลอกกาเนดด&วยพระบญญาบารมแห+งสามพระมหาราชของชาตไทย คอ สมเดจพระปAยมหาราช ทรงเป@นองค=ก+อตง สมเดจพระมหาธรราชเจ&า ทรงเป@นองค=เสรมสร&าง และใต&ฝ�าละอองธลพระบาทสมเดจพระภทรมหาราช ทรงเป@นองค=พระราชทานกาเนดใหม+…” (กระทรวงศกษาธการ, ๒๕๕๔)

๖. โรงเรยนเพอลกหลานชนบท นอกจากพระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวจะพระราชทานโรงเรยนสาหรบพระราชโอรสและพระราชธดา บตรข&าราชบรพารและเปAดโอกาสให&บคคลทวไปได&ร+วมเรยนด&วยแล&ว พระองค=ยงมพระเมตตาต+อเยาวชน พสกนกรของพระองค=อย+างทวถง ไม+ว+าจะเป@นชาวไทยภเขาหรอประชาชนทอย+ในท&องถนชายแดนห+างไกลการคมนาคม โดยการพระราชทานพระราชทรพย=ร+วมสร&างโรงเรยนตารวจตระเวนชายแดน เพอสอนหนงสอให&แก+ชาวเขาและประชาชนไกลคมนาคมพระราชทานนามว+า

๘๓

“โรงเรยนเจ&าพ+อหลวงอปถมภ=” เป@นอาคารเรยนถาวรสาหรบเดกนกเรยนชาวเขา เป@นโรงเรยนในระดบก+อนประถมและประถมศกษา ตงอย+บรเวณชายแดนภาคเหนอ ซงราษฎรส+วนใหญ+เป@นชาวเขา ทาให&เยาวชนชาวไทยภเขาเหล+านได&มโอกาสเรยนร&หนงสอไทย ขนบธรรมเนยม ประเพณ และวฒนธรรมไทย เป@นการสร&างสานกของความเป@นคนไทยมากยงขน ซงจะมผลต+อความมนคงและความปลอดภยของชาต โรงเรยนเจ&าพ+อหลวงอปถมภ=ทอย+ในความรบผดชอบของกองบญชาการตารวจตระเวนชายแดนมจานวนรวมทงสน ๑๐ โรง ต+อมาเมอท&องถนนนมความเจรญขน หน+วยราชการทรบผดชอบโดยตรงสามารถเข&าไปดาเนนการได& กจะโอนให&กบส+วนราชการนน ๆ รบไปดาเนนการต+อไป ป2จจบนโรงเรยนเจ&าพ+อหลวงอปถมภ=ทอย+ในความดแลของตารวจตระเวนชายแดน มจานวน ๓ โรง เช+น โรงเรยนเจ&าพ+อหลวงอปถมภ= ๒ จงหวดเชยงใหม+ นอกจากจะดาเนนการจดการเรยนการสอนในระดบก+อนประถมและประถมศกษาแล&ว ยงมโครงการตามพระราชดารของสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ในโรงเรยนเหล+าน ได&แก+ โครงการเกษตรเพออาหารกลางวน โครงการส+งเสรมคณภาพทางการศกษา โครงการฝ8กอาชพนกเรยน โครงการควบคมโรคขาดสารไอโอดน โครงการนกเรยนทนในพระราชานเคราะห= โครงการอนรกษ=ทรพยากรธรรมชาตและโครงการสหกรณ=ในโรงเรยน ตชด.

๗. โรงเรยนร0มเกล�า โรงเรยนร+มเกล&าแห+งแรก คอ โรงเรยนร+มเกล&า บ&านหนองแคน ตาบลหนองแคน อาเภอดงหลวง จงหวดมกดาหาร เดมชอโรงเรยนบ&านหนองแคน เปAดทาการสอน ครงแรกในระดบชนประถมศกษาปfท ๑ เพยงชนเดยวเมอวนท ๑๐ มถนายน ๒๔๘๖ โดยใช&ศาลาวดบ&านหนองแคนเป@นสถานทเรยน ต+อมาใน พ.ศ. ๒๕๑๔ คณะครและผ&ปกครองได&ร+วมมอกนก+อสร&างอาคารเรยนชวคราว ๑ หลง ในทดนซงประชาชนได&บรจาคให&จานวน ๑๐ ไร+ เป@นกระตgอบยาว มงด&วยหญ&าแฝก พนห&องเป@นดนเหนยวอด และด&วยพระมหากรณาธคณของพระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หว ได&พระราชทานพระราชทรพย=ส+วนพระองค= จานวน ๙๒,๐๖๓ บาท ให&ก+อสร&างอาคารเรยนถาวรหลงแรก ขนาด ๕ ห&องเรยน พระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หว และสมเดจพระนางเจ&าฯ พระบรมราชนนาถ ได&เสดจพระราชดาเนนเปAดอาคารเรยน เมอ ๓๐ ตลาคม ๒๕๑๖ และได&พระราชทานนามโรงเรยนว+า “โรงเรยนร+มเกล&า” เปAดทาการสอนตงแต+ชนประถมศกษาปfท ๑–๔ การก+อสร&างโรงเรยนร+มเกล&าแห+งแรก พลเอก พศษฐ= เหมะบตร อดตรองผ&บญชาการทหารบก และแม+ทพภาคท ๒ ซงมส+วนร+วมในการก+อสร&างโรงเรยนและได&ปฏบตงานเสนอพระราชดารพระราชประสงค=ของพระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวเป@นเวลากว+า ๒๓ ปf ได&เล+าว+า ตาบลบ&านหนองแคน อาเภอดงหลวง เป@นพนทสแดงเข&มทมผ&มอดมการณ=ทางการเมองทแตกต+างกบรฐบาลมารวมกล+มกน ในขณะนนตาบลหนองแคนมโรงเรยนตงอย+หลายโรง เช+น โรงเรยนบ&านก&านเหลองดง โรงเรยนบ&านมะนาว ฯลฯ โรงเรยนบางโรงต&องปAดไป เยาวชนส+วนใหญ+ถกชกจงให&เข&าป�าไป พนเอก อาทตย= กาลงเอก (ยศขณะนน) เป@นผ&บงคบการกรมผสมท ๒๓ ปฏบตการปราบปรามผ&ก+อการร&ายคอมมวนสต= ได&กราบบงคมทลพระบาทสมเดจ พระเจ&าอย+หวขอสร&างโรงเรยนทบ&านหนองแคน เพอให&การศกษาและปJองกนมให&เดกและเยาวชนถก

๘๔

ชกจงเข&าป�าไปด&วยบ&านหนองแคนเป@นทางผ+านทผ&ก+อการร&ายคอมมวนสต= (ผกค.) ใช&ขนลงจากภเขา (ภพาน) อนเป@นแหล+งของ ผกค. มายงหม+บ&านซงชาวไทยภเขาเผ+ากระโซ+และเผ+าภไทส+วนใหญ+อาศยอย+ การดาเนนการโรงเรยนร+มเกล&า นอกจากจะเน&นทางด&านวชาการแล&ว ยงเน&นทางด&านคณธรรม จรยธรรม การใฝ�เรยน ทกษะการทางาน โดยเฉพาะด&านวชาชพ โรงเรยนร+มเกล&าส+วนใหญ+จะมโครงการอาหารกลางวนสาหรบเดกนกเรยน และในโรงเรยนร+มเกล&าบางแห+งจะมการมอบทนการศกษาให&แก+เดกนกเรยนอย+างต+อเนอง ตงแต+เรยนอย+ในโรงเรยนจนกระทงสาเรจการศกษา และถ&าหากมความประพฤตด มผลการศกษาอย+ในเกณฑ=ด อาจจะได&รบทนการศกษาจนกระทงจบระดบอดมศกษา เช+น โรงเรยนร+มเกล&าอาเภอโคกศรสพรรณ จงหวดสกลนคร ป2จจบนมมลนธตณสลานนท= ซงก+อตงโดย ฯพณฯ พลเอก เปรม ตณสลานนท= องคมนตรและรฐบรษเพอเป@นการช+วยเหลอเดกนกเรยนทยากจนโดยพจารณาผลการเรยนความประพฤต และการมส+วนร+วมกจกรรมเพอส+วนรวมประกอบกน นกเรยนทจบการศกษาจากโรงเรยนร+มเกล&าออกไปสามารถนาความร&ความสามารถและทกษะไปใช&ในการประกอบอาชพในการพฒนา ความเป@นอย+ในชมชนของตนเอง นกเรยนส+วนหนงได&รบการศกษาต+อในระดบทสงขน และประสบความสาเรจในชวตการทางาน โรงเรยนร+มเกล&าได&พฒนาทงในด&านการจดการศกษา และในการจดกจกรรมสนองตามพระราชดาร และกระแสพระราชดารสทพระราชทานไว&เป@นสาคญตลอดมาจนป2จจบน

๘. โรงเรยนสงเคราะห#เดกยากจน พระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หว ทรงพระกรณาสงเคราะห=เดกยากจนขาดทพงและเดกในถนกนดาร ให&ได&รบการศกษาตามควรแก+อตภาพ เพอจกได&เป@นพลเมองดมศลธรรมและวฒนธรรม จงทรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ ตงคณะกรรมการดาเนนการ มสมเดจพระสงฆราช (ป�น ปณณสร) วดพระเชตพนวมลมงคลาราม แต+ยงดารงสมณศกดทสมเดจพระวนรตเป@นประธาน เพอดาเนนการจดตงโรงเรยนขนในวด เป@นประเภทโรงเรยนราษฎร= สมเดจพระวนรตเป@นเจ&าของในนามคณะกรรมการและมพระราชประสงค=ให&ผ&ว+าราชการจงหวดจงหวดนนเป@นผ&จดการโรงเรยน ขอความร+วมมอจากคณะสงฆ=ช+วยอปถมภ= และอาราธนาพระภกษ ผ&ทรงคณวฒมาช+วยสอนในโรงเรยนสาหรบทนทรพย=ในการจดตงและดาเนนกจการโรงเรยนเป@นทนทรพย=พระราชทานส+วนหนง และทนทได&รบบรจาค โดยเสดจพระราชกศลโดยทางราชการ องค=การรฐวสาหกจ และพ+อค&าประชาชน ป2จจบนม ๓ โรงเรยน โรงเรยนมธยมวดศรจนทร=ประดษฐ= เป@นโรงเรยนสงเคราะห=เดกยากจนในพระบรมราชานเคราะห=แห+งแรก จดตงขนโดยสบเนองจากวนท ๘ มนาคม ๒๕๐๙ สมเดจพระนางเจ&าฯ พระบรมราชนนาถ พร&อมด&วยสมเดจพระเจ&าลกเธอสองพระองค=เสดจพระราชดาเนนทางชลมารคโดยเรอพระทนงชอ “เศษกระดาน” เลยบชายฝ2�งแม+นาเจ&าพระยามาถงหม+บ&านคลองคอต+อ ตาบลบางปใหม+ จงหวดสมทรปราการ ทอดพระเนตรเหนเรอประมงแล+นเข&าคลอง จงเสดจฯ ตามมาจนสดคลองพบถนนสขมวท สองฟากคลองมหม+บ&านชาวประมงตงอย+ ชาวบ&านส+วนใหญ+มฐานะยากจนพากนไปเฝJา ทลเกล&าฯ ถวายสงของทพอจะหาได& เช+น ก&ง ป ปลา หอย สมเดจพระนางเจ&าฯ พระบรมราชนนาถ มพระราชเสาวนย=ถามถงสภาพความเป@นอย+และการศกษาของเดกในหม+บ&านน ชาวบ&านกราบบงคมทลพระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หว

๘๕

ขอพระราชทานโปรดเกล&าฯ ให&สร&างโรงเรยนมธยมขนเพอสงเคราะห=เดกขดสนในหม+บ&านให&มทเรยนต+อจากชนประถมศกษา หลงจากนนพระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวได&ทรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ แต+งตงคณะกรรมการจดสร&างโรงเรยนสงเคราะห=เดกยากจน มสมเดจพระอรยวงศาคตญาณ (ป�น ปณณสรมหาเถร) แต+ยงดารงสมณศกดเป@นสมเดจพระวนรต เป@นประธานกรรมการพระราชทานพระราชทรพย=ส+วนพระองค= เป@นทนสร&างโรงเรยนเรมแรก ๔๐๐,๐๐๐ บาท และมผ&บรจาคโดยเสดจพระราชกศล อกส+วนหนง พระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวและสมเดจพระนางเจ&าฯ พระบรมราชนนาถเสดจพระราชดาเนนวางศลาฤกษ=อาคารเรยน เมอวนท ๑๒ มถนายน ๒๕๑๒ อาคารเป@นทรงไทย ๒ ชน ม ๘ ห&องเรยน ชอตก ภ.ป.ร. ราคา ๑,๓๐๐,๐๐๐ บาท เปAดสอนเมอวนท ๑๖ พฤษภาคม ๒๕๑๓ ป2จจบนสอนตงแต+ ชน ม.๑–ม.๓ เกบค+าบารงการศกษาปfละ ๑,๐๒๐ บาท ผ&ใดขดสนกยนเรองราวขอทนโดยเสนอตามความเป@นจรง และมคณะกรรมการรบรอง พ.ศ. ๒๕๑๘ พระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวโปรดให&คณะกรรมการรบโรงเรยนนนทบรวทยา อาเภอเมองน+าน จงหวดน+าน และโรงเรยนวดบงเหลก อาเภอธาตพนม จงหวดนครพนม เข&าอย+ในโครงการโรงเรยนสงเคราะห=เดกยากจน สาหรบโรงเรยนนนทบรวทยานน ยกเว&นไม+เกบค+าเล+าเรยน คดเป@นร&อยละ ๘๐ ของนกเรยนทงหมด แจกชดนกเรยนให&นกเรยนทยากจนและจดหนงสอให&นกเรยนยมเรยน รวมทงมอบทนการศกษาให&แก+นกเรยนยากจนทเรยบจบชนมธยมศกษาปfท ๖ แล&ว และสามารถสอบเข&ามหาวทยาลยได& จานวน ๑๖ คน ส+วนโรงเรยนวดบงเหลก จดการศกษาชนมธยมศกษาตอนต&นและตอนปลายให&เปล+าทงหมด

พระเจ�าอย0หวกบการศกษานอกระบบโรงเรยน

เมอพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช เสดจเถลงถวลยราชสมบตต+อจากสมเดจพระบรมเชษฐาธราช เป@นพระมหากษตรย=รชกาลท ๙ แห+งพระบรมราชจกรวงศ= เมอวนท ๙ มถนายน พทธศกราช ๒๔๘๙ นน สภาพบ&านเมองและชวตความเป@นอย+ของชาวไทยยงอย+ในสภาพ ล&าหลง ประชาชนส+วนใหญ+ยงอตคตขาดแคลนในทกด&าน

เหตทพระองค=ทรงห+วงใยในความทกข=ยากของอาณาประชาราษฎร= จงตดสนพระราชหฤทย ทจะเสดจพระราชดาเนนเยยมราษฎรโดยเฉพาะในพนทชนบทยากจน ห+างไกล และทรกนดารเสยก+อน การเสดจพระราชดาเนนเยยมราษฎรในระยะต&นรชกาลระหว+างปf พ.ศ. ๒๔๙๔–๒๔๙๖ มลกษณะเป@นการส+วนพระองค= โดยทรงเยยมราษฎรเพอทรงไต+ถามถงความเป@นอย+และการประกอบอาชพของราษฎรอย+างใกล&ชด

๘๖

ต+อมาการเสดจพระราชดาเนนเยยมเยยนพสกนกรทวทกภาคเปรยบประดจดงการสร&าง “พระคลงข&อมลด&านการพฒนา” ด&วยพระองค=เอง เพราะทาให&ทรงทราบถงป2ญหาความเดอดร&อนนานาประการทมวลพสกนกรของพระองค=ประสบอย+จนมอาจช+วยเหลอตนเองได&

โครงการพระราชดารทนบได&ว+าเป@นโครงการพฒนาชนบทโครงการแรกเกดขน ใน พ.ศ. ๒๔๙๕ โดยพระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวทรงพระกรณาโปรดเกล&าโปรดกระหม+อมพระราชทานรถบลโดเซอร= ให&หน+วยตารวจตระเวนชายแดนค+ายนเรศวรสร&างถนนเข&าไปยงหม+บ&านห&วยมงคล ตาบลหนเหลกไฟ อาเภอหวหน จงหวดประจวบครขนธ= เพอให&ราษฎรสามารถสญจรไปมาและนาผลผลตออกมาจาหน+ายยงชมชนภายนอกได&สะดวกขน โครงการอนเนองมาจากพระราชดารในระยะเรมแรกนนจงเป@นโครงการทสาคญเกยวข&องกบการแก&ไขป2ญหาของราษฎรเพอส+งเสรมให&เกดการอย+ดกนดทงสน และโดยทประชาชนของพระองค=ส+วนใหญ+ประกอบอาชพทางด&านการเกษตร จงทรงเน&นการศกษาเพอแก&ป2ญหาดงกล+าว ทรงเรมศกษาเรองพช โดยการปลกพชบนดาดฟJาพระตาหนกจตรลดารโหฐาน และภายในสวนจตรลดาพระราชวงดสต ซงกยงทรงศกษาต+อเนองถงป2จจบน

สาหรบการศกษาของประชาชนชาวไทยทอย+นอกระบบโรงเรยน พระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวทรงเหนความสาคญของการศกษาสาหรบประชาชนทอย+ในชนบทเป@นอย+างมาก ทรงรเรมตง “ศาลารวมใจ” ตามหม+บ&านชนบทเพอให&ประชาชนได&ใช&เป@นทอ+านหนงสอ โดยพระราชทานหนงสอประเภทต+าง ๆ แก+ห&องสมด “ศาลารวมใจ” นอกจากนนมพระราชดาร จดทาโครงการพระดาบส เมอ พ.ศ. ๒๕๑๙

“อาศรมของพระดาบส” เป@นพระราชกรณยกจทพระองค=ทรงห+วงใยประชาชนนอกระบบโรงเรยนทพลาดโอกาสในการศกษา เป@นพระมหากรณาธคณทพระราชทานแก+ประชาชนทมความรกวชาการ ใฝ�หาความร&ใส+ตนเองแต+ไม+สามารถหาทเรยนได&อาจเนองจากการขาดแคลนทนทรพย= จงมพระราชดารให&การศกษาแก+ประชาชนประเภทน ให&มลกษณะเดยวกบการศกษาในสมยโบราณ ทผ&ต&องการหาวชาต&องดนด&นไปหาพระอาจารย= ซงเป@นพระดาบสมสานกอย+ในป�า แล&วฝากฝ2งตวเป@นศษย= สาหรบอาศรมของพระดาบสหรอส+วนใหญ+เรยก “โรงเรยนพระดาบส” ใช&สถานทของสานกพระราชวง ณ ๓๘๔–๓๘๙ ถนนสามเสน รบสมครผ&เรยนไม+จากดเพศ วย วฒ ความร&หรอฐานะ เปAดสอนครงแรกเมอเดอนสงหาคม ๒๕๑๙ มผ&เข&าศกษาจานวน ๖ คน หลกสตรการเรยนใช&เวลา ๑ ปf แต+เมอปฏบตจรง ๆ ใช&เวลาเพยง ๙ เดอน นกศกษาทเรยนสาเรจการโรงเรยนพระดาบส มความร&ความสามารถประกอบอาชพได&ตามวชาทต&องการ ผ&ทสนใจเข&าศกษาในโรงเรยนพระดาบสมทงตารวจ ทหาร พลเรอน และทหารผ+านศกททพพลภาพ ครผ&สอนส+วนมากเป@นผ&ทรงคณวฒ อาสาสมคร โดยถอว+าการสอนวชาความร&ให&ศษย=เป@นวทยาทาน ไม+คดค+าตอบแทนใด ๆ ทงสน โรงเรยนนมองคมนตรและผ&ทรงคณวฒอน ๆ เป@นผ&ดาเนนการ วชาทโรงเรยนเปAดสอนครงแรก ได&แก+ วชาซ+อมเครองไฟฟJา วทยตดตงไฟฟJา พร&อมกบ การเรยนการสอนน ผ&เรยนสามารถหารายได&ในรปสหกรณ=ด&วย

๘๗

สาหรบการศกษาทพระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวพระราชทานแก+ประชาชนนอกระบบโรงเรยนนนได&แก+ ในขณะทพระองค=เสดจแปรพระราชฐานไปยงต+างจงหวดทกภาค เฉลยภาคละ ๑ เดอนครง ระหว+างททรงเยยมเยยนราษฎร ไต+ถามถงทกข=สข และป2ญหาต+าง ๆ ในการดารงชพ แนวทางทพระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวทรงใช&คอ พระราชทานพระราชดารในลกษณะของการแก&ไขป2ญหาและพฒนาในพนท ทประสบกบป2ญหานน ๆ ในขณะเดยวกนกใช&พนทนน ๆ เป@นแหล+งศกษาค&นคว&าและให&ความร&แก+ประชาชนผ&สนใจทกหม+เหล+า ไม+ว+าจะเป@นในลกษณะทงในระบบ นอกระบบโรงเรยนและการศกษาตามอธยาศย ทงนสบเนองมาจากพระราชประสงค=ททรงม+งหวงพฒนาความเป@นอย+ของราษฎร ให&สามารถช+วยเหลอพงตนเองได& ทรงพจารณาเหนว+าการได&เรยนร&และพบเหนด&วยประสบการณ=ของตนเองนนเป@นวธการหนงของการสร&างการเรยนร&ในการพฒนาชนบท ด&วยเหตนจงมพระราชดารให&จดตงศนย=ศกษาการพฒนา อนเนองมาจากพระราชดาร โดยให&ทาหน&าทเสมอน “พพธภณฑ=ธรรมชาตทมชวต” เพอเป@นศนย=รวมของการศกษาค&นคว&า ทดลองวจยและแสวงหาแนวทางและวธการพฒนาด&านต+าง ๆ ทเหมาะสมสอดคล&องกบสภาพแวดล&อม และการประกอบอาชพของราษฎรทอาศยอย+ในภมประเทศนน ๆ และเมอค&นพบพสจน=ได&ผลแล&วกจะนาผลทได&ไป “พฒนา” ส+ราษฎรในหม+บ&านใกล&เคยงจนกระทงขยายผลแผ+กระจายวงกว&างออกไปตามลาดบ

บทสรป

พระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวทรงชให&เหนว+า การศกษาเป@นป2จจยก+อให&เกดความร&และสภาวะแห+งการร&จรงและร&ทกอย+าง ก+อให&เกดป2ญญาและด&วยป2ญญานจะนาผ&เรยนไปส+ความสาเรจได& กล+าวให&ชดเจนคอ การศกษา ความร&และป2ญญาเป@นเรองทมความสมพนธ=ทแยกออกจากกนไม+ได& การจะเข&าใจเรองหนงเรองใดให&สมบรณ=จะต&องเข&าใจทงสามเรองอย+างเชอมโยงกน ทรงแสดงขอบเขตการศกษา ในชวตคนกบบรรดา นกศกษามหาวทยาลยไว&ดงน

การศกษานนเป@นเรองของทกคน และไม+ใช+ว+าเฉพาะในระยะหนง เป@นหน&าทโดยตรงในระยะเดยวไม+ใช+อย+างนน ตงแต+เกดมากต&องศกษาเตบโตขนมากต&องศกษา จนกระทงถงขนทเรยกว+าอดมศกษา อย+างทท+านทงหลายกาลงศกษาอย+ หมายความว+าการศกษาทครบถ&วน ทอดม ทบรบรณ= แต+ต+อไป เมอออกไปทาหน&าทการงานกต&องศกษาต+อไปเหมอนกน มฉะนนคนเรากอย+ไม+ได& แม&จบปรญญาเอกแล&วกต&องศกษาต+อไปตลอด หมายความว+า การศกษาไม+มสนสด ดงนน การให&การศกษาเป@นงานใหญ+และกว&างขวางทไม+ใช+จะทาสาเรจได&โดยใครแต+ลาพง ต&องอาศยความร+วมมอร+วมใจของคน ส+วนใหญ+ในทก ๆ ด&าน การจดการศกษาของประเทศ จงจะเป@นผลสาเรจได& ดงทพระองค=ได&พระราชทานพระบรมราโชวาทแก+นกศกษาของวทยาลยวชาการศกษาประสานมตรในพธพระราชทานปรญญาบตร ถงความสาคญของการศกษาอก พระบรมราโชวาททเกยวข&องกบการศกษาแสดงถงพระราชปณธานทจะพฒนาพลเมอง

๘๘

ให&มคณภาพ สามารถพงพาตนเองได& ด&วยการให&การศกษาน นบเป@นแนวทางปฏบตทงในการให&การศกษาและทางานอย+างครบถ&วน ก+อให&เกดโครงการอนเนองมาจากพระราชดารมากมาย ซงส+งผลต+อการพฒนาการศกษา ทงในระบบโรงเรยนและการศกษานอกโรงเรยน นนเอง

คาถามทบทวน

จากการชมวดทศน= “พระเจ&าอย+หวกบการศกษาไทย” จงตอบคาถามต+อไปน ๑) ข&อใดต+อไปนไม+ใช+พระราชกรณยกจของพระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวรชกาลป2จจบน ก. พระราชทานพระราชทรพย=ส+วนพระองค=ช+วยเหลอราษฎรทประสบภยพบต ข. ประกาศเลกทาส ค. ทรงคดค&นการทาฝนเทยม ง. ออกเยยมเยอนราษฎรในถนทรกนดาร

๒) ข&อใดคอปฐมบรมราชโองการของพระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวเมอทรงเสดจขนครองราชย= ก. เราจะพฒนาประเทศให&อย+ดกนด ข. เราจะสร&างประเทศให&เจรญทดเทยมกบนานาอารยประเทศ ค. เราจะครองแผ+นดนโดยธรรม เพอประโยชน=สขของมหาชนชาวสยาม ง. ถกทกข&อ

๓) มลนธใดทพระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวโปรดเกล&าฯให&ตงขนเพอสนบสนนทางด&านทนคดเลอกบณฑตไทยไปศกษาต+อต+างประเทศ

ก. โครงการหลวง ข. มลนธอานนทมหดล ค. มลนธชยพฒนา ง. มลนธกระจกเงา

๔) ข&อใดกล+าวไม+ถกต&องเกยวกบสารานกรมไทยสาหรบเยาวชน ก. เป@นสารานกรมไทยแบบชด ข. เน&นความร&ทเกดขนและใช&อย+ในประเทศไทย ค. เป@นสารานกรมทพมพ=โดยมภาพสประกอบ ง. เป@นสารานกรมทพมพ=เป@นภาษาองกฤษ

๘๙

๕) โรงเรยนทพระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หว รชการท ๙ ทรงก+อตงขนแห+งแรกคอโรงเรยนใด ก. โรงเรยนวงไกลกงวล ข. โรงเรยนร+มเกล&า ค. โรงเรยนจตลดา ง. โรงเรยนเพอลกหลานชนบท

๙๐

๙๑

แผนบรหารการสอนประจาบทท ๕ กฎหมายทเกยวข�องกบการศกษาไทย

หวข�อเนอหาประจาบท

๑) พระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พทธศกราช ๒๕๔๒ ๒) พระราชบญญตการศกษาแห+งชาต (ฉบบท ๒) พทธศกราช ๒๕๔๕ ๓) พระราชบญญตการศกษาแห+งชาต (ฉบบท ๓) พทธศกราช ๒๕๕๓ ๔) แผนการศกษาแห+งชาต (พทธศกราช ๒๕๔๕ - ๒๕๕๙) ๕) แผนพฒนาการศกษาแห+งชาต ฉบบท ๑๑ (พทธศกราช ๒๕๕๕ - ๒๕๕๙) ๖) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห+งชาต ฉบบท ๑๑ (พทธศกราช ๒๕๕๕ - ๒๕๕๙)

จดประสงค#ของการเรยนร�

๑) นกศกษาสามารถสรปสาระสาคญของพระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พทธศกราช ๒๕๔๒ ได&

๒) นกศกษาสามารถสรปสาระสาคญของพระราชบญญตการศกษาแห+งชาต (ฉบบท ๒) พทธศกราช ๒๕๔๕ ได&

๓) นกศกษาสามารถสรปสาระสาคญของพระราชบญญตการศกษาแห+งชาต (ฉบบท ๓) พทธศกราช ๒๕๕๓ ได&

๔) นกศกษาสามารถสรปสาระสาคญของแผนการศกษาแห+งชาต (พทธศกราช ๒๕๔๕-๒๕๕๙) ได&

๕) นกศกษาสามารถสรปสาระสาคญของแผนพฒนาการศกษาแห+งชาต ฉบบท ๑๑ (พทธศกราช ๒๕๕๕-๒๕๕๙) ได&

๖) นกศกษาสามารถสรปสาระสาคญของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห+งชาต ฉบบท ๑๑ (พทธศกราช ๒๕๕๕-๒๕๕๙) ได&

๙๒

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจาบท

๑) วธสอน ๑.๑) การประเมนความร&เดมก+อนเรยน ๑.๒) การศกษาค&นคว&าด&วยตนเอง ๑.๓) การฟ2งบรรยายและการอภปราย ๑.๔) การประเมนความร&หลงเรยนและการแสดงความคดเหน ๑.๕) การทาแบบฝ8กหดทบทวน

๒) กจกรรมการเรยนการสอน ๒.๑) การประเมนความร&เดมของนกศกษา

ให&นกศกษาทาแบบทดสอบก+อนเรยน สอบถามรปแบบการจดการเรยนการสอน ทนกศกษาต&องการ เพอประเมนความร&เดมของนกศกษา ซงจะทาให&อาจารย=ผ&สอนร&พนฐานความร& ของนกศกษา

๒.๒) การศกษาค&นคว&าด&วยตนเอง นกศกษาไปศกษาค&นคว&า เกยวกบกฎหมายทเกยวข&องกบการศกษาไทย โดยอาจารย=

จะแนะนาเอกสารตาราทเกยวกบกฎหมายการศกษาไทย และวธการศกษาค&นคว&าเอกสารตารารวมทงการสรปสาระความร&ทได&ศกษามาให&เป@นระบบ

๒.๓) การฟ2งบรรยายและการอภปราย นกศกษา ศกษาเอกสารประกอบการสอนก+อนฟ2งบรรยายจากอาจารย= โดยอาจารย=

จะสรปประเดนทสาคญและเปAดโอกาสให&นกศกษาสนทนาซกถามและอภปรายแลกเปลยนเรยนร&ร+วมกน ๒.๔) การทาแบบฝ8กหดทบทวน นกศกษาทาแบบทดสอบหลงเรยนและตอบคาถามทบทวนบทท ๕ ด&วยตนเอง

เมอทาเสรจแล&วจงใช&วธแลกกนตรวจกบเพอน โดยมอาจารย=และนกศกษาร+วมกนเฉลยคาตอบพร&อมอธบาย คาตอบแต+ละข&อ

สอการเรยนการสอน

๑) สไลด=อเลกทรอนกส= ๒) เอกสาร ตารา หนงสอเกยวกบกฎหมายการศกษาไทย

๙๓

การวดและการประเมนผล

๑) ประเมนความร&จากการตอบคาถามทบทวน โดยนกศกษาจะต&องได&คะแนนไม+ตากว+า ร&อยละ ๖๐ ของคะแนนในแต+ละข&อ ๒) ประเมนการมส+วนร+วมในการอภปรายและการแสดงความคดเหนในชนเรยน ๓) ประเมนผลงานการศกษาค&นคว&าด&วยตนเอง ๔) ประเมนความสนใจ ความรบผดชอบ จากการสงเกต การส+งงานตรงเวลาและการมส+วนร+วมในการทางานกล+ม

๙๔

๙๕

บทท ๕ กฎหมายทเกยวข�องกบการศกษาไทย

ในสงคมของมนษย=นนมสมาชกจานวนมากทมความแตกต+างกน ทงด&านความคดเหนและ

พฤตกรรมต+าง ๆ จงจาเป@นต&องมกฎระเบยบหรอกตการ+วมกน เพอเป@นบรรทดฐานสาคญในการควบคมความประพฤตของมนษย= และช+วยรกษาความสงบเรยบร&อยให&กบสงคม ไม+ให&เกดความว+นวาย กฎหมายมความสาคญต+อสงคมในด&านต+าง ๆ โดยสร&างความเป@นระเบยบและความสงบเรยบร&อยให&กบสงคมและประเทศชาต เมออย+รวมกนเป@นสงคมทกคนจาเป@นต&องมบรรทดฐาน ซงเป@นแนวทางปฏบตยดถอเพอความสงบเรยบร&อย ความเป@นป8กแผ+นของกล+ม เกยวข&องกบการดาเนนชวตของมนษย= พลเมองไทยทกคนต&องปฏบตตนตามข&อบงคบของกฎหมาย ก+อให&เกดความเป@นธรรมในสงคม คนเราทกคนย+อมต&องการความยตธรรมด&วยกนทงสน และเป@นหลกในการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน การกาหนดนโยบายพฒนาประเทศให&เจรญก&าวหน&าไปในทางใด หรอคณภาพของพลเมองเป@นอย+างไร จาเป@นต&องมกฎหมายออกมาใช&บงคบ เพอให&ได&ผลตามเปJาหมายของการพฒนาทกาหนดไว& ดงจะเหนได&จากการทกฎหมาย ได&กาหนดให&บคคลมสทธได&รบการศกษาขนพนฐานไม+น&อยกว+า๑๒ ปf โดยรฐเป@นผ&จดการศกษาให&แก+ประชาชนอย+างทวถงและมคณภาพโดยไม+เกบค+าใช&จ+ายนน ย+อมส+งผลให& คณภาพด&านการศกษาของประชาชน ดงนน การทประเทศใดจะพฒนาคณภาพชวตของประชาชนให&เป@นไปในแนวทางใดกตาม ถ&าได&มบทบญญตของกฎหมายเป@นหลกการให&ทกคนปฏบตตาม กย+อมทาให&การพฒนา คณภาพชวตของประชาชนประสบผลสาเรจได&สงกว+าการปล+อยให&เป@นไปตามวถการดาเนนชวตของสงคมตามปกต

การปฏรปการศกษาไทยให&พฒนาทดเทยบกบนานาอารยะประเทศได&นน สงสาคญประการหนงทบคลากรทางการศกษาและผ&ทเกยวข&องทกภาคส+วนต&องให&ความสาคญและทาความเข&าใจว+ากฎหมายทเกยวข&องกบการศกษาไทยนนมความสาคญอย+างไร เกยวข&องกบการปฏรปการศกษาอย+างไร และจะมผลกระทบต+อชาวไทยทกคนในแง+ไหน กฎหมายเกยวกบการศกษาในป2จจบน ได&แก+ พระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ (ฉบบแก&ไข) พ.ศ. ๒๕๔๕ พระราชบญญตการศกษาแห+งชาต (ฉบบท ๓) พ.ศ. ๒๕๕๓ แผนการศกษาแห+งชาต (พ.ศ. ๒๕๔๕-๒๕๕๙) แผนพฒนาการศกษาแห+งชาต ฉบบท ๑๑ แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห+งชาต ฉบบท ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๕-๒๕๕๙) ซงมสาระสาคญทควรร&และทาความเข&าใจ ดงน

๙๖

พระราชบญญตการศกษาแห0งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ ภมพลอดลยเดช ป.ร.

ให�ไว� ณ วนท ๑๔ สงหาคม พ.ศ. ๒๕๔๒ เปPนปaท ๕๔ ในรชกาลปYจจบน

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช มพระบรมราชโองการโปรดเกล&า ฯ

ให&ประกาศว+าโดยทเป@นการสมควรมกฎหมายว+าด&วยการศกษาแห+งชาตพระราชบญญตนมบทบญญต บางประการเกยวกบการจากดสทธและเสรภาพของบคคล ซงมาตรา ๒๙ ประกอบกบมาตรา ๕๐ ของรฐธรรมนญแห+งราชอาณาจกรไทย บญญตให&กระทาได&โดยอาศยอานาจตามบทบญญตแห+งกฎหมายจงทรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ ให&ตราพระราชบญญตขนไว&โดยคาแนะนาและยนยอมของรฐสภา ดงต+อไปน

มาตรา ๑ พระราชบญญตนเรยกว+า “พระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒”

มาตรา ๒ พระราชบญญตนให&ใช&บงคบตงแต+วนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษาเป@นต&นไป

มาตรา ๓ บรรดาบทกฎหมาย กฎ ข&อบงคบ ระเบยบ ประกาศ และคาสงอนในส+วนทได&บญญตไว&แล&วในพระราชบญญตน หรอซงขดหรอแย&งกบบทแห+งพระราชบญญตน ให&ใช&พระราชบญญตนแทน

มาตรา ๔ ในพระราชบญญตน “การศกษา” หมายความว+า กระบวนการเรยนร&เพอความเจรญงอกงามของบคคลและสงคม

โดยการถ+ายทอดความร& การฝ8ก การอบรม การสบสานทางวฒนธรรม การสร&างสรรค=จรรโลงความก&าวหน&าทางวชาการ การสร&างองค=ความร&อนเกดจากการจดสภาพแวดล&อม สงคมการเรยนร&และป2จจยเกอหนนให&บคคลเรยนร&อย+างต+อเนองตลอดชวต

“การศกษาขนพนฐาน” หมายความว+า การศกษาก+อนระดบอดมศกษา “''การศกษาตลอดชวต” หมายความว+า การศกษาทเกดจากการผสมผสานระหว+างการศกษา

ในระบบ การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย เพอให&สามารถพฒนาคณภาพชวตได&อย+างต+อเนองตลอดชวต

“สถานศกษา” หมายความว+า สถานพฒนาเดกปฐมวย โรงเรยน ศนย=การเรยนวทยาลย สถาบน มหาวทยาลย หน+วยงานการศกษาหรอหน+วยงานอนของรฐหรอของเอกชน ทมอานาจหน&าทหรอมวตถประสงค=ในการจดการศกษา

“สถานศกษาขนพนฐาน” หมายความว+า สถานศกษาทจดการศกษาขนพนฐาน

๙๗

“มาตรฐานการศกษา” หมายความว+า ข&อกาหนดเกยวกบคณลกษณะ คณภาพทพงประสงค=และมาตรฐานทต&องการให&เกดขนในสถานศกษาทกแห+ง และเพอใช&เป@นหลกในการเทยบเคยงสาหรบการส+งเสรมและกากบดแล การตรวจสอบ การประเมนผล และการประกนคณภาพทางการศกษา

“การประกนคณภาพภายใน” หมายความว+า การประเมนผลและการตดตามตรวจสอบคณภาพและมาตรฐานการศกษาของสถานศกษาจากภายใน โดยบคลากรของสถานศกษานนเอง หรอโดยหน+วยงานต&นสงกดทมหน&าทกากบดแลสถานศกษานน

“'การประกนคณภาพภายนอก” หมายความว+า การประเมนผลและการตดตามตรวจสอบคณภาพและมาตรฐานการศกษาของสถานศกษาจากภายนอก โดยสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษาหรอบคคลหรอหน+วยงานภายนอกทสานกงานดงกล+าวรบรอง เพอเป@น การประกนคณภาพและให&มการพฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษาของสถานศกษา

“ผ&สอน” หมายความว+า ครและคณาจารย=ในสถานศกษาระดบต+าง ๆ “คร” หมายความว+า บคลากรวชาชพซงทาหน&าทหลกทางด&านการเรยนการสอนและการส+งเสรม

การเรยนร&ของผ&เรยนด&วยวธการต+าง ๆ ในสถานศกษาทงของรฐและเอกชน “คณาจารย=” หมายความว+า บคลากรซงทาหน&าทหลกทางด&านการสอนและการวจยในสถานศกษา

ระดบอดมศกษาระดบปรญญาของรฐและเอกชน “ผ&บรหารสถานศกษา” หมายความว+า บคลากรวชาชพทรบผดชอบการบรหารสถานศกษา

แต+ละแห+ง ทงของรฐและเอกชน “ผ&บรหารการศกษา” หมายความว+า บคลากรวชาชพทรบผดชอบการบรหารการศกษา

นอกสถานศกษาตงแต+ระดบเขตพนทการศกษาขนไป “บคลากรทางการศกษา” หมายความว+า ผ&บรหารสถานศกษา ผ&บรหารการศกษารวมทง

ผ&สนบสนนการศกษาเป@นผ&ทาหน&าทให&บรการ หรอปฏบตงานเกยวเนองกบการจดกระบวนการเรยน การสอน การนเทศ และการบรหารการศกษาในหน+วยงานการศกษาต+าง ๆ

“กระทรวง” หมายความว+า กระทรวงศกษาธการ ศาสนา และวฒนธรรม “รฐมนตร” หมายความว+า รฐมนตรผ&รกษาการตามพระราชบญญตน

มาตรา ๕ ให&รฐมนตรว+าการกระทรวงการศกษา ศาสนา และวฒนธรรม รกษาการตามพระราชบญญตน และมอานาจออกกฎกระทรวง ระเบยบ และประกาศเพอปฏบตการตามพระราชบญญตน

กฎกระทรวง ระเบยบ และประกาศนน เมอได&ประกาศในราชกจจานเบกษาแล&วให&ใช&บงคบได&

๙๘

หมวด ๑ บททวไป

ความม0งหมายและหลกการ -----------

มาตรา ๖ การจดการศกษาต&องเป@นไปเพอพฒนาคนไทยให&เป@นมนษย=ทสมบรณ=ทงร+างกาย จตใจ สตป2ญญา ความร& และคณธรรม มจรยธรรมและวฒนธรรมในการดารงชวตสามารถอย+ร+วมกบผ&อนได&อย+างมความสข

มาตรา ๗ ในกระบวนการเรยนร&ต&องม+งปลกฝ2งจตสานกทถกต&องเกยวกบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรย=ทรงเป@นประมข ร&จกรกษาและส+งเสรมสทธ หน&าท เสรภาพ ความเคารพกฎหมาย ความเสมอภาค และศกดศรความเป@นมนษย= มความภาคภมใจในความเป@นไทย ร&จกรกษาผลประโยชน=ส+วนรวมและของประเทศชาต รวมทงส+งเสรมศาสนา ศลปะ วฒนธรรมของชาต การกฬา ภมป2ญญาท&องถน ภมป2ญญาไทย และความร&อนเป@นสากล ตลอดจนอนรกษ=ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดล&อม มความสามารถในการประกอบอาชพร&จกพงตนเอง มความรเรมสร&างสรรค= ใฝ�ร&และเรยนร&ด&วยตนเองอย+างต+อเนอง

มาตรา ๘ การจดการศกษาให&ยดหลกดงน (๑) เป@นการศกษาตลอดชวตสาหรบประชาชน (๒) ให&สงคมมส+วนร+วมในการจดการศกษา (๓) การพฒนาสาระและกระบวนการเรยนร&ให&เป@นไปอย+างต+อเนอง

มาตรา ๙ การจดระบบ โครงสร&าง และกระบวนการจดการศกษา ให&ยดหลกดงน (๑) มเอกภาพด&านนโยบาย และมความหลากหลายในการปฏบต (๒) มการกระจายอานาจไปส+เขตพนทการศกษา สถานศกษา และองค=กรปกครอง

ส+วนท&องถน (๓) มการกาหนดมาตรฐานการศกษา และจดระบบประกนคณภาพการศกษาทกระดบ

และประเภทการศกษา (๔) มหลกการส+งเสรมมาตรฐานวชาชพคร คณาจารย= และบคลากรทางการศกษาและ

การพฒนาคร คณาจารย= และบคลากรทางการศกษาอย+างต+อเนอง (๕) ระดมทรพยากรจากแหล+งต+าง ๆ มาใช&ในการจดการศกษา (๖) การมส+วนร+วมของบคคล ครอบครว ชมชน องค=กรชมชน องค=กรปกครองส+วนท&องถน

เอกชน องค=กรเอกชน องค=กรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอน

๙๙

หมวด ๒ สทธและหน�าททางการศกษา

----------- มาตรา ๑๐ การจดการศกษา ต&องจดให&บคคลมสทธและโอกาสเสมอกนในการรบการศกษา

ขนพนฐานไม+น&อยกว+าสบสองปfทรฐต&องจดให&อย+างทวถงและมคณภาพโดยไม+เกบค+าใช&จ+าย การจดการศกษาสาหรบบคคลซงมความบกพร+องทางร+างกาย จตใจ สตป2ญญาอารมณ= สงคม การสอสารและการเรยนร& หรอมร+างกายพการ หรอทพพลภาพหรอบคคลซงไม+สามารถพงตนเองได&หรอไม+มผ&ดแลหรอด&อยโอกาส ต&องจดให&บคคลดงกล+าวมสทธและโอกาสได&รบการศกษาขนพนฐานเป@นพเศษ การศกษาสาหรบคนพการในวรรคสอง ให&จดตงแต+แรกเกดหรอพบความพการโดยไม+เสยค+าใช&จ+าย และให&บคคลดงกล+าวมสทธได&รบสงอานวยความสะดวก สอ บรการ และความช+วยเหลออนใดทางการศกษา ตามหลกเกณฑ=และวธการทกาหนดในกฎกระทรวง การจดการศกษาสาหรบบคคลซงมความสามารถพเศษ ต&องจดด&วยรปแบบทเหมาะสมโดยคานงถงความสามารถของบคคลนน

มาตรา ๑๑ บดา มารดา หรอผ&ปกครองมหน&าทจดให&บตรหรอบคคลซงอย+ในความดแลได&รบการศกษาภาคบงคบตามมาตรา ๑๗ และตามกฎหมายทเกยวข&องตลอดจนให&ได&รบการศกษานอกเหนอจากการศกษาภาคบงคบ ตามความพร&อมของครอบครว

มาตรา ๑๒ นอกเหนอจากรฐ เอกชน และองค=กรปกครองส+วนท&องถน ให&บคคล ครอบครว องค=กรชมชน องค=กรเอกชน องค=กรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการและสถาบนสงคมอน มสทธในการจดการศกษาขนพนฐาน ทงน ให&เป@นไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง

มาตรา ๑๓ บดา มารดา หรอผ&ปกครองมสทธได&รบสทธประโยชน= ดงต+อไปน (๑) การสนบสนนจากรฐ ให&มความร&ความสามารถในการอบรมเลยงด และการให&

การศกษาแก+บตรหรอบคคลซงอย+ในความดแล (๒) เงนอดหนนจากรฐสาหรบการจดการศกษาขนพนฐานของบตรหรอบคคลซงอย+ใน

ความดแลทครอบครวจดให& ทงน ตามทกฎหมายกาหนด (๓) การลดหย+อนหรอยกเว&นภาษสาหรบค+าใช&จ+ายการศกษาตามทกฎหมายกาหนด

มาตรา ๑๔ บคคล ครอบครว ชมชน องค=กรชมชน องค=กรเอกชน องค=กรวชาชพ สถาบนศาสนา สถาน-ประกอบการ และสถาบนสงคมอน ซงสนบสนนหรอจดการศกษาขนพนฐานมสทธได&รบสทธประโยชน=ตามควรแก+กรณ ดงต+อไปน

(๑) การสนบสนนจากรฐให&มความร&ความสามารถในการอบรมเลยงดบคคลซงอย+ในความดแลรบผดชอบ

๑๐๐

(๒) เงนอดหนนจากรฐสาหรบการจดการศกษาขนพนฐานตามทกฎหมายกาหนด (๓) การลดหย+อนหรอยกเว&นภาษสาหรบค+าใช&จ+ายการศกษาตามทกฎหมายกาหนด

หมวด ๓ ระบบการศกษา

----------- มาตรา ๑๕ การจดการศกษามสามรปแบบ คอ การศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และ

การศกษาตามอธยาศย (๑) การศกษาในระบบ เป@นการศกษาทกาหนดจดม+งหมาย วธการศกษา หลกสตร

ระยะเวลาของการศกษา การวดและประเมนผล ซงเป@นเงอนไขของการสาเรจการศกษาทแน+นอน (๒) การศกษานอกระบบ เป@นการศกษาทมความยดหย+นในการกาหนดจดม+งหมาย

รปแบบ วธการจดการศกษา ระยะเวลาของการศกษา การวดและประเมนผล ซงเป@นเงอนไขสาคญของการสาเรจการศกษา โดยเนอหาและหลกสตรจะต&องมความเหมาะสมสอดคล&องกบสภาพป2ญหาและความต&องการของบคคลแต+ละกล+ม

(๓) การศกษาตามอธยาศย เป@นการศกษาทให&ผ&เรยนได&เรยนร&ด&วยตนเองตามความสนใจ ศกยภาพ ความพร&อม และโอกาส โดยศกษาจากบคคล ประสบการณ= สงคม สภาพแวดล&อมสอหรอแหล+งความร&อน ๆ สถานศกษาอาจจดการศกษาในรปแบบใดรปแบบหนงหรอทงสามรปแบบกได& ให&มการเทยบโอนผลการเรยนทผ&เรยนสะสมไว&ในระหว+างรปแบบเดยวกนหรอต+างรปแบบได&ไม+ว+าจะเป@นผลการเรยนจากสถานศกษาเดยวกนหรอไม+กตาม รวมทงจากการเรยนร&นอกระบบ ตามอธยาศย การฝ8กอาชพ หรอจากประสบการณ=การทางาน

มาตรา ๑๖ การศกษาในระบบมสองระดบ คอ การศกษาขนพนฐานและการศกษาระดบอดมศกษา การศกษาขนพนฐานประกอบด&วย การศกษาซงจดไม+น&อยกว+าสบสองปfก+อนระดบอดมศกษา

การแบ+งระดบและประเภทของการศกษาขนพนฐาน ให&เป@นไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง การศกษาระดบอดมศกษาแบ+งเป@นสองระดบ คอ ระดบตากว+าปรญญา และระดบปรญญา การแบ+งระดบหรอการเทยบระดบการศกษานอกระบบหรอการศกษาตามอธยาศยให&เป@นไป

ตามทกาหนดในกฎกระทรวง

มาตรา ๑๗ ให&มการศกษาภาคบงคบจานวนเก&าปf โดยให&เดกซงมอายย+างเข&าปfทเจด เข&าเรยนในสถานศกษาขนพนฐานจนอายย+างเข&าปfทสบหก เว&นแต+สอบได&ชนปfทเก&าของการศกษาภาคบงคบ หลกเกณฑ=และวธการนบอายให&เป@นไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง

มาตรา ๑๘ การจดการศกษาปฐมวยและการศกษาขนพนฐานให&จดในสถานศกษาดงต+อไปน

๑๐๑

(๑) สถานพฒนาเดกปฐมวย ได&แก+ ศนย=เดกเลก ศนย=พฒนาเดกเลก ศนย=พฒนาเดกก+อนเกณฑ=ของสถาบนศาสนา ศนย=บรการช+วยเหลอระยะแรกเรมของเดกพการและเดกซงมความต&องการพเศษ หรอสถานพฒนาเดกปฐมวยทเรยกชออย+างอน

(๒) โรงเรยน ได&แก+ โรงเรยนของรฐ โรงเรยนเอกชน และโรงเรยนทสงกดสถาบน พทธศาสนาหรอศาสนาอน

(๓) ศนย=การเรยน ได&แก+ สถานทเรยนทหน+วยงานจดการศกษานอกโรงเรยนบคคล ครอบครวชมชน องค=กรชมชน องค=กรปกครองส+วนท&องถน องค=กรเอกชน องค=กรวชาชพสถาบนศาสนา สถานประกอบการ โรงพยาบาล สถาบนทางการแพทย= สถานสงเคราะห= และสถาบนสงคมอนเป@นผ&จด

มาตรา ๑๙ การจดการศกษาระดบอดมศกษาให&จดในมหาวทยาลย สถาบนวทยาลย หรอหน+วยงานทเรยกชออย+างอน ทงน ให&เป@นไปตามกฎหมายเกยวกบสถานศกษาระดบอดมศกษา กฎหมายว+าด&วยการจดตงสถานศกษานน ๆ และกฎหมายทเกยวข&อง

มาตรา ๒๐ การจดการอาชวศกษา การฝ8กอบรมวชาชพ ให&จดในสถานศกษาของรฐ สถานศกษาของเอกชน สถานประกอบการ หรอโดยความร+วมมอระหว+างสถานศกษากบสถานประกอบการ ทงน ให&เป@นไปตามกฎหมายว+าด&วยการอาชวศกษาและกฎหมายทเกยวข&อง

มาตรา ๒๑ กระทรวง ทบวง กรม รฐวสาหกจ และหน+วยงานอนของรฐ อาจจดการศกษาเฉพาะทางตามความต&องการและความชานาญของหน+วยงานนนได& โดยคานงถงนโยบายและมาตรฐานการศกษาของชาต ทงน ตามหลกเกณฑ= วธการ และเงอนไขทกาหนดในกฎกระทรวง

หมวด ๔

แนวการจดการศกษา -----------

มาตรา ๒๒ การจดการศกษาต&องยดหลกว+าผ&เรยนทกคนมความสามารถเรยนร&และพฒนาตนเองได& และถอว+าผ&เรยนมความสาคญทสด กระบวนการจดการศกษาต&องส+งเสรมให&ผ&เรยนสามารถพฒนาตามธรรมชาตและเตมตามศกยภาพ

มาตรา ๒๓ การจดการศกษา ทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย ต&องเน&นความสาคญทงความร& คณธรรม กระบวนการเรยนร&และบรณาการตามความเหมาะสมของแต+ละระดบการศกษาในเรองต+อไปน

๑๐๒

(๑) ความร&เรองเกยวกบตนเอง และความสมพนธ=ของตนเองกบสงคม ได&แก+ ครอบครว ชมชน ชาต และสงคมโลก รวมถงความร&เกยวกบประวตศาสตร=ความเป@นมาของสงคมไทยและระบบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรย=ทรงเป@นประมข

(๒) ความร&และทกษะด&านวทยาศาสตร=และเทคโนโลย รวมทงความร&ความเข&าใจและประสบการณ=เรองการจดการ การบารงรกษาและการใช&ประโยชน=จากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดล&อมอย+างสมดลยงยน

(๓) ความร&เกยวกบศาสนา ศลปะ วฒนธรรม การกฬา ภมป2ญญาไทย และการประยกต=ใช&ภมป2ญญา

(๔) ความร& และทกษะด&านคณตศาสตร= และด&านภาษา เน&นการใช&ภาษาไทยอย+างถกต&อง (๕) ความร& และทกษะในการประกอบอาชพและการดารงชวตอย+างมความสข

มาตรา ๒๔ การจดกระบวนการเรยนร& ให&สถานศกษาและหน+วยงานทเกยวข&องดาเนนการ ดงต+อไปน

(๑) จดเนอหาสาระและกจกรรมให&สอดคล&องกบความสนใจและความถนดของผ&เรยนโดยคานงถงความแตกต+างระหว+างบคคล

(๒) ฝ8กทกษะ กระบวนการคด การจดการ การเผชญสถานการณ= และการประยกต=ความร&มาใช&เพอปJองกนและแก&ไขป2ญหา

(๓) จดกจกรรมให&ผ&เรยนได&เรยนร&จากประสบการณ=จรง ฝ8กการปฏบตให&ทาได& คดเป@นทาเป@น รกการอ+านและเกดการใฝ�ร&อย+างต+อเนอง

(๔) จดการเรยนการสอนโดยผสมผสานสาระความร&ด&านต+าง ๆ อย+างได&สดส+วนสมดลกน รวมทงปลกฝ2งคณธรรม ค+านยมทดงามและคณลกษณะอนพงประสงค=ไว&ในทกวชา

(๕) ส+งเสรมสนบสนนให&ผ&สอนสามารถจดบรรยากาศ สภาพแวดล&อม สอการเรยนและอานวยความสะดวกเพอให&ผ&เรยนเกดการเรยนร&และมความรอบร& รวมทงสามารถใช&การวจยเป@นส+วนหนงของกระบวนการเรยนร& ทงน ผ&สอนและผ&เรยนอาจเรยนร&ไปพร&อมกนจากสอการเรยนการสอนและแหล+งวทยาการประเภทต+าง ๆ

(๖) จดการเรยนร&ให&เกดขนได&ทกเวลาทกสถานท มการประสานความร+วมมอกบบดามารดา ผ&ปกครอง และบคคลในชมชนทกฝ�าย เพอร+วมกนพฒนาผ&เรยนตามศกยภาพ

มาตรา ๒๕ รฐต&องส+งเสรมการดาเนนงานและการจดตงแหล+งการเรยนร&ตลอดชวตทกรปแบบได&แก+ ห&องสมดประชาชน พพธภณฑ= หอศลป� สวนสตว= สวนสาธารณะ สวนพฤกษศาสตร= อทยานวทยาศาสตร=และเทคโนโลย ศนย=การกฬาและนนทนาการ แหล+งข&อมล และแหล+งการเรยนร&อนอย+างพอเพยงและมประสทธภาพ

๑๐๓

มาตรา ๒๖ ให&สถานศกษาจดการประเมนผ&เรยนโดยพจารณาจากพฒนาการของผ&เรยน ความประพฤต การสงเกตพฤตกรรมการเรยน การร+วมกจกรรมและการทดสอบควบค+ไปในกระบวนการเรยนการสอนตามความเหมาะสมของแต+ละระดบและรปแบบการศกษา

ให&สถานศกษาใช&วธการทหลากหลายในการจดสรรโอกาสการเข&าศกษาต+อ และให&นาผล การประเมนผ&เรยนตามวรรคหนงมาใช&ประกอบการพจารณาด&วย

มาตรา ๒๗ ให&คณะกรรมการการศกษาขนพนฐานกาหนดหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานเพอความเป@นไทย ความเป@นพลเมองทดของชาต การดารงชวต และการประกอบอาชพตลอดจนเพอการศกษาต+อ ให&สถานศกษาขนพนฐานมหน&าททาสาระของหลกสตรตามวตถประสงค=ในวรรคหนง ในส+วนทเกยวกบสภาพป2ญหาในชมชนและสงคม ภมป2ญญาท&องถน คณลกษณะอนพงประสงค=เพอเป@นสมาชกทดของครอบครว ชมชน สงคม และประเทศชาต

มาตรา ๒๘ หลกสตรการศกษาระดบต+าง ๆ รวมทงหลกสตรการศกษาสาหรบบคคลตามมาตรา ๑๐ วรรคสอง วรรคสาม และวรรคส ต&องมลกษณะหลากหลาย ทงน ให&จดตามความเหมาะสมของแต+ละระดบโดยม+งพฒนาคณภาพชวตของบคคลให&เหมาะสมแก+วยและศกยภาพ สาระของหลกสตร ทงทเป@นวชาการ และวชาชพ ต&องม+งพฒนาคนให&มความสมดล ทงด&านความร& ความคด ความสามารถ ความดงาม และความรบผดชอบต+อสงคม สาหรบหลกสตรการศกษาระดบอดมศกษา นอกจากคณลกษณะในวรรคหนงและวรรคสองแล&วยงมความม+งหมายเฉพาะทจะพฒนาวชาการ วชาชพชนสงและการค&นคว&า วจยเพอพฒนาองค=ความร&และพฒนาสงคม

มาตรา ๒๙ ให&สถานศกษาร+วมกบบคคล ครอบครว ชมชน องค=กรชมชน องค=กรปกครอง ส+วนท&องถน เอกชน องค=กรเอกชน องค=กรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการและสถาบนสงคมอน ส+งเสรมความเข&มแขงของชมชนโดยจดกระบวนการเรยนร&ภายในชมชน เพอให&ชมชนมการจดการศกษาอบรม มการแสวงหาความร& ข&อมล ข+าวสาร และร&จกเลอกสรรภมป2ญญาและวทยาการต+าง ๆ เพอพฒนาชมชนให&สอดคล&องกบสภาพป2ญหาและความต&องการ รวมทงหาวธการสนบสนนให&มการแลกเปลยนประสบการณ=พฒนาระหว+างชมชน

มาตรา ๓๐ ให&สถานศกษาพฒนากระบวนการเรยนการสอนทมประสทธภาพ รวมทงการส+งเสรมให&ผ&สอนสามารถวจยเพอพฒนาการเรยนร&ทเหมาะสมกบผ&เรยนในแต+ละระดบการศกษา

๑๐๔

หมวด ๕ การบรหารและการจดการศกษา

----------- ส0วนท ๑

การบรหารและการจดการศกษาของรฐ -----------

มาตรา ๓๑ ให&กระทรวงมอานาจหน&าทกากบดแลการศกษาทกระดบและทกประเภท การศาสนา ศลปะและวฒนธรรม กาหนดนโยบาย แผน และมาตรฐานการศกษาสนบสนนทรพยากรเพอการศกษา ศาสนา ศลปะและวฒนธรรม รวมทงการตดตามตรวจสอบและประเมนผลการจดการศกษา ศาสนา ศลปะและวฒนธรรม

มาตรา ๓๒ ให&กระทรวงมองค=กรหลกทเป@นคณะบคคลในรปสภา หรอในรปคณะกรรมการจานวนสองค=กร ได&แก+ สภาการศกษา ศาสนา และวฒนธรรมแห+งชาต คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน คณะกรรมการการอดมศกษา และคณะกรรมการการศาสนาและวฒนธรรม เพอพจารณาให&ความเหนหรอให&คาแนะนาแก+รฐมนตร หรอคณะรฐมนตร และมอานาจหน&าทอนตามทกฎหมายกาหนด

มาตรา ๓๓ สภาการศกษา ศาสนา และวฒนธรรมแห+งชาต มหน&าทพจารณาเสนอนโยบาย แผน และมาตรฐานการศกษาของชาต นโยบายและแผนด&านศาสนา ศลปะและวฒนธรรมการสนบสนนทรพยากร การประเมนผลการจดการศกษา การดาเนนการด&านศาสนา ศลปะและวฒนธรรม รวมทง การพจารณากลนกรองกฎหมายและกฎกระทรวงทออกตามความในพระราชบญญตน

ให&คณะกรรมการสภาการศกษา ศาสนา และวฒนธรรมแห+งชาต ประกอบด&วยรฐมนตรเป@นประธาน กรรมการโดยตาแหน+งจากหน+วยงานทเกยวข&อง ผ&แทนองค=กรเอกชนผ&แทนองค=กรปกครองส+วนท&องถน ผ&แทนองค=กรวชาชพ และกรรมการผ&ทรงคณวฒซงมจานวนไม+น&อยกว+าจานวนกรรมการประเภทอนรวมกน

ให&สานกงานเลขาธการสภาการศกษา ศาสนา และวฒนธรรมแห+งชาตเป@นนตบคคล และให&เลขาธการสภาเป@นกรรมการและเลขานการ

จานวนกรรมการ คณสมบต หลกเกณฑ= วธการสรรหา การเลอกกรรมการ วาระการดารงตาแหน+งและการพ&นจากตาแหน+ง ให&เป@นไปตามทกฎหมายทกาหนด

มาตรา ๓๔ คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน มหน&าทพจารณาเสนอนโยบายแผนพฒนามาตรฐานและหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน ทสอดคล&องกบแผนการศกษาศาสนา ศลปะและวฒนธรรมแห+งชาต การสนบสนนทรพยากร การตดตาม ตรวจสอบ และประเมนผลการจดการศกษา ขนพนฐาน

๑๐๕

คณะกรรมการการอดมศกษา มหน&าทพจารณาเสนอนโยบาย แผนพฒนา และมาตรฐาน การอดมศกษา ทสอดคล&องกบแผนการศกษา ศาสนา ศลปะและวฒนธรรมแห+งชาตการสนบสนนทรพยากร การตดตาม ตรวจสอบ และประเมนผลการจดการศกษาระดบอดมศกษาโดยคานงถง ความเป@นอสระและความเป@นเลศทางวชาการของสถานศกษาระดบปรญญา ตามกฎหมายว+าด&วย การจดตงสถานศกษาแต+ละแห+ง และกฎหมายทเกยวข&อง

คณะกรรมการการศาสนาและวฒนธรรม มหน&าทพจารณาเสนอนโยบาย แผนพฒนาด&านศาสนา ศลปและวฒนธรรม ทสอดคล&องกบแผนการศกษา ศาสนา ศลปะและวฒนธรรมแห+งชาต การสนบสนนทรพยากร การตดตาม ตรวจสอบ และประเมนผลการดาเนนการด&านศาสนา ศลปะและวฒนธรรม

มาตรา ๓๕ องค=ประกอบของคณะกรรมการตามมาตรา ๓๔ ประกอบด&วย กรรมการ โดยตาแหน+งจากหน+วยงานทเกยวข&อง ผ&แทนองค=กรเอกชน ผ&แทนองค=กรปกครองส+วนท&องถน ผ&แทนองค=กรวชาชพ และผ&ทรงคณวฒซงมจานวนไม+น&อยกว+าจานวนกรรมการประเภทอนรวมกน

จานวนกรรมการ คณสมบต หลกเกณฑ= วธการสรรหา การเลอกประธานกรรมการและกรรมการ วาระการดารงตาแหน+งและการพ&นจากตาแหน+งของคณะกรรมการแต+ละคณะ ให&เป@นไปตามทกฎหมายกาหนด ทงน ให&คานงถงความแตกต+างของกจการในความรบผดชอบของคณะกรรมการแต+ละคณะด&วย

ให&สานกงานคณะกรรมการตามมาตรา ๓๔ เป@นนตบคคล และให&เลขาธการของแต+ละสานกงานเป@นกรรมการและเลขานการของคณะกรรมการ

มาตรา ๓๖ ให&สถานศกษาของรฐทจดการศกษาระดบปรญญาเป@นนตบคคล และอาจจดเป@นส+วนราชการหรอเป@นหน+วยงานในกากบของรฐ ยกเว&นสถานศกษาเฉพาะทางตามมาตรา ๒๑

ให&สถานศกษาดงกล+าวดาเนนกจการได&โดยอสระ สามารถพฒนาระบบบรหารและการจดการทเป@นของตนเอง มความคล+องตว มเสรภาพทางวชาการ และอย+ภายใต&การกากบดแลของสภาสถานศกษา ตามกฎหมายว+าด&วย การจดตงสถานศกษานน ๆ

มาตรา ๓๗ การบรหารและการจดการศกษาขนพนฐานและอดมศกษาระดบตากว+าปรญญาให&ยดเขตพนทการศกษา โดยคานงถงปรมาณสถานศกษา จานวนประชากรเป@นหลก และความเหมาะสมด&านอนด&วย

ให&รฐมนตรโดยคาแนะนาของสถานศกษา ศาสนา และวฒนธรรมแห+งชาตมอานาจประกาศ ในราชกจจานเบกษากาหนดเขตพนทการศกษา

มาตรา ๓๘ ให&แต+ละเขตพนทการศกษา ให&มคณะกรรมการและสานกงานการศกษา ศาสนาและวฒนธรรมเขตพนทการศกษา มอานาจหน&าทในการกากบดแลสถานศกษาขนพนฐานและสถานศกษาระดบอดมศกษาระดบตากว+าปรญญา รวมทงพจารณาการจดตง ยบ รวมหรอเลกสถานศกษา ประสาน

๑๐๖

ส+งเสรมและสนบสนนสถานศกษาเอกชนในเขตพนทการศกษาประสานและส+งเสรมองค=กรปกครองส+วนท&องถนให&สามารถจดการศกษาสอดคล&องกบนโยบายและมาตรฐานการศกษา ส+งเสรมและสนบสนน การจดการศกษาของบคคล ครอบครว องค=กรชมชนองค=กรเอกชน องค=กรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอนทจดการศกษาในรปแบบทหลากหลายรวมทงการกากบดแลหน+วยงานด&านศาสนา ศลปวฒนธรรมในเขตพนทการศกษา

คณะกรรมการการศกษา ศาสนา และวฒนธรรมเขตพนทการศกษา ประกอบด&วยผ&แทนองค=กรชมชน ผ&แทนองค=กรเอกชน ผ&แทนองค=กรปกครองส+วนท&องถน ผ&แทนสมาคมผ&ประกอบวชาชพคร ผ&แทนสมาคมผ&ประกอบวชาชพบรหารการศกษา ผ&แทนสมาคมผ&ปกครองและคร ผ&นาทางศาสนาและผ&ทรงคณวฒด&านการศกษา ศาสนา ศลปะและวฒนธรรม

จานวนกรรมการ คณสมบต หลกเกณฑ= วธการสรรหา การเลอกประธานกรรมการและกรรมการ วาระการดารงตาแหน+ง และการพ&นจากตาแหน+ง ให&เป@นไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง

ให&ผ&อานวยการสานกงานการศกษา ศาสนา และวฒนธรรมเขตพนทการศกษาเป@นกรรมการและเลขานการของคณะกรรมการการศกษา ศาสนา และวฒนธรรมเขตพนทการศกษา

มาตรา ๓๙ ให&กระทรวงกระจายอานาจการบรหารและการจดการศกษา ทงด&านวชาการ งบประมาณ การบรหารงานบคคล และการบรหารทวไปไปยงคณะกรรมการ และสานกงานการศกษา ศาสนา และวฒนธรรมเขตพนทการศกษา และสถานศกษาในเขตพนทการศกษาโดยตรง

หลกเกณฑ=และวธการกระจายอานาจดงกล+าว ให&เป@นไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง

มาตรา ๔๐ ให&มคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน และสถานศกษาระดบอดมศกษาระดบตากว+าปรญญาของแต+ละสถานศกษา เพอทาหน&าทกากบและส+งเสรมสนบสนนกจการของสถานศกษาประกอบด&วย ผ&แทนผ&ปกครอง ผ&แทนคร ผ&แทนองค=กรชมชน ผ&แทนองค=กรปกครองส+วนท&องถน ผ&แทนศษย=เก+าของสถานศกษา และผ&ทรงคณวฒ จานวนกรรมการ คณสมบต หลกเกณฑ= วธการสรรหา การเลอกประธานกรรมการและกรรมการ วาระการดารงตาแหน+ง และการพ&นจากตาแหน+ง ให&เป@นไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง ให&ผ&บรหารสถานศกษาเป@นกรรมการและเลขานการของคณะกรรมการสถานศกษา ความในมาตรานไม+ใช&บงคบแก+สถานศกษาตามมาตรา ๑๘ (๑) และ (๓)

ส0วนท ๒

การบรหารและการจดการศกษาขององค#กรปกครองส0วนท�องถน -----------

มาตรา ๔๑ องค=กรปกครองส+วนท&องถนมสทธจดการศกษาในระดบใดระดบหนงหรอทกระดบตามความพร&อม ความเหมาะสมและความต&องการภายในท&องถน

๑๐๗

มาตรา ๔๒ ให&กระทรวงกาหนดหลกเกณฑ=และวธการประเมนความพร&อมในการจดการศกษาขององค=กรปกครองส+วนท&องถน และมหน&าทในการประสานและส+งเสรมองค=กรปกครองส+วนท&องถนให&สามารถจดการศกษา สอดคล&องกบนโยบายและได&มาตรฐานการศกษารวมทงการเสนอแนะการจดสรรงบประมาณอดหนนการจดการศกษาขององค=กรปกครองส+วนท&องถน

ส0วนท ๓

การบรหารและการจดการศกษาของเอกชน -----------

มาตรา ๔๓ การบรหารและการจดการศกษาของเอกชนให&มความเป@นอสระโดยมการกากบตดตาม การประเมนคณภาพและมาตรฐานการศกษาของรฐ และต&องปฏบตตามหลกเกณฑ=การประเมนคณภาพและมาตรฐาน การศกษาเช+นเดยวกบสถานศกษาของรฐ

มาตรา ๔๔ ให&สถานศกษาเอกชนตามมาตรา ๑๘ (๒) เป@นนตบคคล และมคณะกรรมการบรหารประกอบด&วย ผ&บรหารสถานศกษาเอกชน ผ&รบใบอนญาต ผ&แทนผ&ปกครองผ&แทนองค=กรชมชน ผ&แทนคร ผ&แทนศษย=เก+า และผ&ทรงคณวฒ จานวนกรรมการ คณสมบต หลกเกณฑ= วธการสรรหา การเลอกประธานกรรมการและกรรมการ วาระการดารงตาแหน+ง และการพ&นจากตาแหน+ง ให&เป@นไปตามทกาหนดในกฎระทรวง

มาตรา ๔๕ ให&สถานศกษาเอกชนจดการศกษาได&ทกระดบและทกประเภท การศกษาตามทกฎหมายกาหนด โดยรฐต&องกาหนดนโยบายและมาตรการทชดเจนเกยวกบการมส+วนร+วมของเอกชน ในด&านการศกษา การกาหนดนโยบายและแผนการจดการศกษาของรฐ ของเขตพนทการศกษา หรอขององค=กรปกครองส+วนท&องถน ให&คานงถงผลกระทบต+อการจดการศกษาของเอกชน โดยให&รฐมนตรหรอคณะกรรมการการศกษา ศาสนา และวฒนธรรมเขตพนทการศกษา หรอองค=กรปกครองส+วนท&องถน รบฟ2งความคดเหนของเอกชนและประชาชนประกอบการพจารณาด&วย

ให&สถานศกษาของเอกชนทจดการศกษาระดบปรญญาดาเนนกจการได& โดยอสระสามารถพฒนาระบบบรหารและการจดการทเป@นของตนเอง มความคล+องตว มเสรภาพทางวชาการและอย+ภายใต&การกากบดแลของสภาสถานศกษา ตามกฎหมายว+าด&วยสถาบนอดมศกษาเอกชน

มาตรา ๔๖ รฐต&องให&การสนบสนนด&านเงนอดหนน การลดหย+อนหรอการยกเว&นภาษ และสทธประโยชน=อย+างอนทเป@นประโยชน=ในทางการศกษาแก+สถานศกษาเอกชนตามความเหมาะสมรวมทงส+งเสรมและสนบสนนด&านวชาการให&สถานศกษาเอกชนมมาตรฐานและสามารถพงตนเองได&

๑๐๘

หมวด ๖ มาตรฐานและการประกนคณภาพการศกษา

----------- มาตรา ๔๗ ให&มระบบการประกนคณภาพการศกษาเพอพฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษา

ทกระดบ ประกอบด&วย ระบบการประกนคณภาพภายใน และระบบการประกนคณภาพภายนอกระบบ หลกเกณฑ= และวธการประกนคณภาพการศกษา ให&เป@นไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง

มาตรา ๔๘ ให&หน+วยงานต&นสงกดและสถานศกษาจดให&มระบบการประกนคณภาพภายในสถานศกษาและให&ถอว+าการประกนคณภาพภายในเป@นส+วนหนงของกระบวนการบรหารการศกษา ทต&องดาเนนการอย+างต+อเนอง โดยมการจดทารายงานประจาปfเสนอต+อหน+วยงานต+อสงกด หน+วยงาน ทเกยวข&องและเปAดเผยต+อสาธารณชน เพอนาไปส+การพฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษา และเพอรองรบการประกนคณภาพภายนอก

มาตรา ๔๙ ให&มสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา มฐานะเป@นองค=การมหาชนทาหน&าทพฒนาเกณฑ= วธการประเมนคณภาพภายนอก และทาการประเมนผลการจดการศกษาเพอให&มการตรวจสอบ คณภาพของสถานศกษา โดยคานงถงความม+งหมายและหลกการและแนวการจดการศกษาในแต+ละระดบตามทกาหนด ไว&ในพระราชบญญตน

ให&มการประเมนคณภาพภายนอกของสถานศกษาทกแห+งอย+างน&อยหนงครงในทกห&าปf นบตงแต+การประเมนครงสดท&าย และเสนอผลการประเมนต+อหน+วยงานทเกยวข&องและสาธารณชน

หมวด ๗

คร คณาจารย# และบคลากรทางการศกษา -----------

มาตรา ๕๒ ให&กระทรวงส+งเสรมให&มระบบ กระบวนการผลต การพฒนาครคณาจารย= และบคลากรทางการศกษาให&มคณภาพและมาตรฐานทเหมาะสมกบการเป@นวชาชพชนสง โดยการกากบและประสานให&สถาบนททาหน&าทผลตและพฒนาคร คณาจารย= รวมทงบคลากรทางการศกษาให&มความพร&อมและมความเข&มแขงในการเตรยมบคลากรใหม+และการพฒนาบคลากรประจาการอย+างต+อเนอง รฐพงจดสรรงบประมาณและจดตงกองทนพฒนาคร คณาจารย= และบคลากรทางการศกษาอย+างเพยงพอ

มาตรา ๕๓ ให&มองค=กรวชาชพคร ผ&บรหารสถานศกษา และผ&บรหารการศกษามฐานะเป@นองค=กรอสระภายใต&การบรหารของสภาวชาชพ ในกากบของกระทรวง มอานาจหน&าทกาหนดมาตรฐาน

๑๐๙

วชาชพ ออกและเพกถอนใบอนญาตประกอบวชาชพ กากบดแลการปฏบตตามมาตรฐานและจรรยาบรรณของวชาชพ รวมทงการพฒนาวชาชพคร ผ&บรหารสถานศกษาและผ&บรหารการศกษา

ให&คร ผ&บรหารสถานศกษา ผ&บรหารการศกษา และบคลากรทางการศกษาอนทงของรฐและเอกชนต&องมใบอนญาตประกอบวชาชพตามทกฎหมายกาหนด การจดให&มองค=กรวชาชพคร ผ&บรหารสถานศกษา ผ&บรหารการศกษา และบคลากรทางการศกษาอน คณสมบต หลกเกณฑ= และวธการในการออกและเพกถอนใบอนญาตประกอบวชาชพให&เป@นไปตามทกฎหมายกาหนด

ความในวรรคสองไม+ใช&บงคบแก+บคลากรทางการศกษาทจดการศกษาตามอธยาศย สถานศกษาตามมาตรา ๑๘ (๓) ผ&บรหารการศกษาระดบเหนอเขตพนทการศกษาและวทยากรพเศษทางการศกษา

ความในมาตรานไม+ใช&บงคบแก+คณาจารย= ผ&บรหารสถานศกษา และผ&บรหารการศกษาในระดบอดมศกษาระดบปรญญา

มาตรา ๕๔ ให&มองค=กรกลางบรหารงานบคคลของข&าราชการคร โดยให&ครและบคลากรทางการศกษาทงของหน+วยงานทางการศกษาในระดบสถานศกษาของรฐ และระดบเขตพนทการศกษาเป@นข&าราชการในสงกดองค=กรกลางบรหารงานบคคลของข&าราชการครโดยยดหลกการกระจายอานาจการบรหารงานบคคลส+เขตพนทการศกษา และสถานศกษา ทงน ให&เป@นไปตามทกฎหมายกาหนด

มาตรา ๕๕ ให&มกฎหมายว+าด&วยเงนเดอน ค+าตอบแทน สวสดการ และสทธประโยชน=เกอกลอน สาหรบ ข&าราชการครและบคลากรทางการศกษาเพอให&มรายได&ทเพยงพอและเหมาะสมกบฐานะทางสงคมและวชาชพ

ให&มกองทนส+งเสรมคร คณาจารย= และบคลากรทางการศกษา เพอจดสรรเป@นเงนอดหนนงานรเรมสร&างสรรค= ผลงานดเด+น และเป@นรางวลเชดชเกยรตคร คณาจารย= และบคลากรทางการศกษา ทงน ให&เป@นไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง

มาตรา ๕๖ การผลตและพฒนาคณาจารย=และบคลากรทางการศกษา การพฒนามาตรฐานและจรรยาบรรณของวชาชพ และการบรหารงานบคคลของข&าราชการหรอพนกงานของรฐในสถานศกษาระดบปรญญาทเป@นนตบคคล ให&เป@นไปตามกฎหมายว+าด&วยการจดตงสถานศกษาแต+ละแห+งและกฎหมายทเกยวข&อง

มาตรา ๕๗ ให&หน+วยงานทางการศกษาระดมทรพยากรบคคลในชมชนให&มส+วนร+วมในการจดการศกษาโดยนาประสบการณ= ความรอบร& ความชานาญ และภมป2ญญาท&องถนของบคคลดงกล+าวมาใช&เพอให&เกดประโยชน=ทางการศกษาและยกย+องเชดชผ&ทส+งเสรมและสนบสนนการจดการศกษา

มาตรา ๕๐ ให&สถานศกษาให&ความร+วมมอในการจดเตรยมเอกสารหลกฐานต+าง ๆ ทมข&อมลเกยวข&องกบสถานศกษา ตลอดจนให&บคลากร คณะกรรมการของสถานศกษา รวมทงผ&ปกครองและผ&ท

๑๑๐

มส+วนเกยวข&องกบสถานศกษาให&ข&อมลเพมเตมในส+วนทพจารณาเหนว+าเกยวข&องกบการปฏบตภารกจของสถานศกษา ตามคาร&องขอของสานกงานรบรองมาตรฐาน และประเมนคณภาพการศกษาหรอบคคลหรอหน+วยงานภายนอกทสานกงานดงกล+าวรบรอง ททาการประเมนคณภาพภายนอกของสถานศกษานน

มาตรา ๕๑ ในกรณทผลการประเมนภายนอกของสถานศกษาใดไม+ได&ตามมาตรฐานทกาหนดให&สานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา จดทาข&อเสนอแนะการปรบปรงแก&ไขต+อหน+วยงานต&นสงกด เพอให&สถานศกษาปรบปรงแก&ไขภายในระยะเวลาทกาหนด หากมได&ดาเนนการดงกล+าวให&สานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษารายงานต+อคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานหรอคณะกรรมการการอดมศกษาเพอดาเนนการให&มการปรบปรงแก&ไข

หมวด ๘

ทรพยากรและการลงทนเพอการศกษา -----------

มาตรา ๕๘ ให&มการระดมทรพยากรและการลงทนด&านงบประมาณ การเงน และทรพย=สน ทงจากรฐ องค=กรปกครองส+วนท&องถน บคคล ครอบครว ชมชน องค=กรชมชนเอกชนองค=กรเอกชน องค=กรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ สถาบนสงคมอน และต+างประเทศมาใช&จดการศกษาดงน

(๑) ให&รฐและองค=กรปกครองส+วนท&องถนระดมทรพยากรเพอการศกษา โดยอาจจดเกบภาษเพอการศกษาได&ตามความเหมาะสม ทงน ให&เป@นไปตามทกฎหมายกาหนด

(๒) ให&บคคล ครอบครว ชมชน องค=กรชมชน องค=กรปกครองส+วนท&องถนเอกชนองค=กรเอกชน องค=กรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอน ระดมทรพยากรเพอการศกษา โดยเป@นผ&จดและมส+วนร+วมในการจดการศกษา บรจาคทรพย=สนและทรพยากรอนให&แก+สถานศกษา และมส+วนร+วมรบภาระค+าใช&จ+ายทางการศกษาตามความเหมาะสมและความจาเป@น

ทงน ให&รฐและองค=กรปกครองส+วนท&องถน ส+งเสรมและให&แรงจงใจในการระดมทรพยากรดงกล+าว โดยการสนบสนน การอดหนนและใช&มาตรการลดหย+อนหรอยกเว&นภาษ ตามความเหมาะสมและความจาเป@น ทงน ให&เป@นไปตามทกฎหมายกาหนด

มาตรา ๕๙ ให&สถานศกษาของรฐทเป@นนตบคคล มอานาจในการปกครอง ดแลบารงรกษา ใช&และจดหาผลประโยชน=จากทรพย=สนของสถานศกษา ทงทเป@นทราชพสด ตามกฎหมายว+าด&วยทราชพสด และทเป@นทรพย=สนอน รวมทงจดหารายได&จากบรการของสถานศกษาและเกบค+าธรรมเนยมการศกษา ทไม+ขดหรอแย&งกบนโยบาย วตถประสงค= และภารกจหลกของสถานศกษา

๑๑๑

บรรดาอสงหารมทรพย=ทสถานศกษาของรฐทเป@นนตบคคลได&มาโดยมผ&อทศให& หรอโดยการซอหรอแลกเปลยนจากรายได&ของสถานศกษา ไม+ถอเป@นทราชพสด และให&เป@นกรรมสทธของสถานศกษา

บรรดารายได&และผลประโยชน=ของสถานศกษาของรฐทเป@นนตบคคล รวมทงผลประโยชน= ทเกดจากทราชพสด เบยปรบทเกดจากการผดสญญาลาศกษา และเบยปรบทเกดจากการผดสญญา การซอทรพย=สนหรอจ&างทาของทดาเนนการโดยใช&เงนงบประมาณไม+เป@นรายได&ทต&องนาส+งกระทรวงการคลงตามกฎหมายว+าด&วยเงนคงคลงและกฎหมายว+าด&วยวธการงบประมาณ

บรรดารายได&และผลประโยชน=ของสถานศกษาของรฐทไม+เป@นนตบคคล รวมทงผลประโยชน= ทเกดจากทราชพสด เบยปรบทเกดจากการผดสญญาลาศกษา และเบยปรบทเกดจากการผดสญญา การซอทรพย=สนหรอจ&างทาของทดาเนนการโดยใช&เงนงบประมาณให&สถานศกษาสามารถจดสรรเป@นค+าใช&จ+ายในการจดการศกษาของสถานศกษานน ๆ ได&ตามระเบยบทกระทรวงการคลงกาหนด

มาตรา ๖๐ ให&รฐจดสรรงบประมาณแผ+นดนให&กบการศกษาในฐานะทมความสาคญสงสดต+อการพฒนาทยงยนของประเทศโดยจดสรรเป@นเงนงบประมาณเพอการศกษา ดงน

(๑) จดสรรเงนอดหนนทวไปเป@นค+าใช&จ+ายรายบคคลทเหมาะสมแก+ผ&เรยนการศกษาภาคบงคบและการศกษาขนพนฐานทจดโดยรฐและเอกชนให&เท+าเทยมกน

(๒) จดสรรทนการศกษาในรปของกองทนก&ยมให&แก+ผ&เรยนทมาจากครอบครวทมรายได&น&อยตามความเหมาะสมและความจาเป@น

(๓) จดสรรงบประมาณและทรพยากรทางการศกษาอนเป@นพเศษให&เหมาะสม และสอดคล&องกบความจาเป@นในการจดการศกษาสาหรบผ&เรยนทมความต&องการเป@นพเศษแต+ละกล+มตามมาตรา ๑๐ วรรคสอง วรรคสาม และวรรคส โดยคานงถงความเสมอภาคในโอกาสทางการศกษาและความเป@นธรรม ทงน ให&เป@นไปตามหลกเกณฑ=และวธการทกาหนดในกฎกระทรวง

(๔) จดสรรงบประมาณเป@นค+าใช&จ+ายดาเนนการ และงบลงทนให&สถานศกษาของรฐตามนโยบายแผนพฒนาการศกษาแห+งชาต และภารกจของสถานศกษา โดยให&มอสระในการบรหารงบประมาณและทรพยากรทางการศกษา ทงน ให&คานงถงคณภาพและความเสมอภาคในโอกาสทางการศกษา

(๕) จดสรรงบประมาณในลกษณะเงนอดหนนทวไปให&สถานศกษาระดบอดมศกษาของรฐทเป@นนตบคคล และเป@นสถานศกษาในกากบของรฐหรอองค=การมหาชน

(๖) จดสรรกองทนก&ยมดอกเบยตาให&สถานศกษาเอกชน เพอให&พงตนเองได& (๗) จดตงกองทนเพอพฒนาการศกษาของรฐและเอกชน

๑๑๒

มาตรา ๖๑ ให&รฐจดสรรเงนอดหนนการศกษาทจดโดยบคคล ครอบครวองค=กรชมชน องค=กรเอกชน องค=กรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอน ตามความเหมาะสมและความจาเป@น

มาตรา ๖๒ ให&มระบบการตรวจสอบ ตดตามและประเมนประสทธภาพและประสทธผลการใช&จ+ายงบประมาณการจดการศกษาให&สอดคล&องกบหลกการศกษา แนวการจดการศกษาและคณภาพมาตรฐานการศกษา โดยหน+วยงานภายในและหน+วยงานของรฐทมหน&าทตรวจสอบภายนอก หลกเกณฑ= และวธการในการตรวจสอบ ตดตามและการประเมน ให&เป@นไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง

หมวด ๙

เทคโนโลยเพอการศกษา -----------

มาตรา ๖๓ รฐต&องจดสรรคลนความถ สอตวนาและโครงสร&างพนฐานอนทจาเป@นต+อการส+งวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน= วทยโทรคมนาคม และการสอสารในรปอน เพอใช&ประโยชน=สาหรบการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ การศกษาตามอธยาศย การทะนบารงศาสนา ศลปะและวฒนธรรมตามความจาเป@น

มาตรา ๖๔ รฐต&องส+งเสรมและสนบสนนให&มการผลต และพฒนาแบบเรยน ตาราหนงสอทางวชาการ สอสงพมพ=อน วสดอปกรณ= และเทคโนโลยเพอการศกษาอน โดยเร+งรดพฒนาขดความสามารถในการผลต จดให&มเงนสนบสนนการผลตและมการให&แรงจงใจแก+ผ&ผลต และพฒนาเทคโนโลยเพอการศกษา ทงน โดยเปAดให&มการแข+งขนโดยเสรอย+างเป@นธรรม

มาตรา ๖๕ ให&มการพฒนาบคลากรทงด&านผ&ผลต และผ&ใช&เทคโนโลยเพอการศกษา เพอให&มความร& ความสามารถ และทกษะในการผลต รวมทงการใช&เทคโนโลยทเหมาะสมมคณภาพ และประสทธภาพ

มาตรา ๖๖ ผ&เรยนมสทธได&รบการพฒนาขดความสามารถในการใช&เทคโนโลยเพอการศกษาในโอกาสแรกททาได& เพอให&มความร&และทกษะเพยงพอทจะใช&เทคโนโลยเพอการศกษาในการแสวงหาความร&ด&วยตนเองได&อย+างเนองตลอดชวต

มาตรา ๖๗ รฐต&องส+งเสรมให&มการวจยและพฒนา การผลตและการพฒนาเทคโนโลยเพอการศกษา รวมทงการตดตาม ตรวจสอบ และประเมนผลการใช&เทคโนโลยเพอการศกษา เพอให&เกดการใช&ทค&มค+าและเหมาะสมกบกระบวนการเรยนร&ของคนไทย

๑๑๓

มาตรา ๖๘ ให&มการระดมทน เพอจดตงกองทนพฒนาเทคโนโลยเพอการศกษาจากเงนอดหนนของรฐ ค+าสมปทาน และผลกาไรทได&จากการดาเนนกจการด&านสอสารมวลชนเทคโนโลยสารสนเทศ และโทรคมนาคมจากทกฝ�ายทเกยวข&องทงภาครฐ ภาคเอกชน และองค=กรประชาชนรวมทงการให&ม การลดอตราค+าบรการเป@นพเศษในการใช&เทคโนโลยดงกล+าวเพอการพฒนาคนและสงคม หลกเกณฑ=และวธการจดสรรเงนกองทนเพอการผลต การวจยและการพฒนาเทคโนโลยเพอการศกษา ให&เป@นไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง

มาตรา ๖๙ รฐต&องจดให&มหน+วยงานกลางทาหน&าทพจารณาเสนอนโยบาย แผนส+งเสรมและประสานการวจย การพฒนาและการใช& รวมทงการประเมนคณภาพ และประสทธภาพของการผลตและการใช&เทคโนโลยเพอการศกษา

บทเฉพาะกาล

---------- มาตรา ๗๐ บรรดาบทกฎหมาย กฎ ข&อบงคบ ระเบยบ ประกาศ และคาสงเกยวกบการศกษา

ศาสนา ศลปะและวฒนธรรม ทใช&บงคบอย+ในวนทพระราชบญญตนใช&บงคบ ยงคงใช&บงคบได&ต+อไปจนกว+าจะได&มการดาเนนการปรบปรงแก&ไขตามบทบญญตแห+งพระราชบญญตน ซงต&องไม+เกนห&าปf นบแต+วนทพระราชบญญตนใช&บงคบ

มาตรา ๗๑ ให&กระทรวง ทบวง กรม หน+วยงานการศกษา และสถานศกษาทมอย+ในวนทพระราชบญญตนใช&บงคบยงคงมฐานะและอานาจหน&าทเช+นเดม จนกว+าจะได&มการจดระบบการบรหารและการจดการศกษาตามบทบญญตแห+งพระราชบญญตน ซงต&องไม+เกนสามปfนบแต+วนทพระราชบญญตนใช&บงคบ

มาตรา ๗๒ ในวาระเรมแรก มให&นาบทบญญต มาตรา ๑๐ วรรคหนง และมาตรา ๑๗ มาใช&บงคบ จนกว+าจะมการดาเนนการให&เป@นไปตามบทบญญตดงกล+าว ซงต&องไม+เกนห&าปfนบแต+วนทรฐธรรมนญแห+งราชอาณาจกรไทยใช&บงคบ ภายในหนงปfนบแต+วนทพระราชบญญตนใช&บงคบ ให&ดาเนนการออกกฎกระทรวงตามมาตรา ๑๖ วรรคสอง และวรรคส ให&แล&วเสรจ ภายในหกปfนบแต+วนทพระราชบญญตนใช&บงคบ ให&กระทรวงจดให&มการประเมนผลภายนอกครงแรกของสถานศกษาทกแห+ง

มาตรา ๗๓ ในวาระเรมแรก มให&นาบทบญญตในหมวด ๕ การบรหารและการจดการศกษาและหมวด ๗ คร คณาจารย= และบคลากรทางการศกษา มาใช&บงคบจนกว+าจะได&มการดาเนนการให&เป@นไปตามบทบญญตให&หมวดดงกล+าว รวมทงการแก&ไขปรบปรงพระราชบญญตคร พทธศกราช ๒๔๘๘

๑๑๔

และพระราชบญญตระเบยบข&าราชการคร พ.ศ. ๒๕๒๓ ซงต&องไม+เกนสามปfนบแต+วนทพระราชบญญตนใช&บงคบ

มาตรา ๗๔ ในวาระเรมแรกทการจดตงกระทรวงยงไม+แล&วเสรจ ให&นายกรฐมนตร รฐมนตรว+าการกระทรวงศกษาธการและรฐมนตรว+าการทบวงมหาวทยาลยรกษาการตามพระราชบญญตนและให&มอานาจออกกฎกระทรวง ระเบยบ และประกาศ เพอปฏบตการตามพระราชบญญตน ทงน ในส+วนทเกยวกบอานาจหน&าทของตน เพอให&การปฏบตตามพระราชบญญตนในส+วนทต&องดาเนนการก+อนท การจดระบบบรหารการศกษาตามหมวด ๕ ของพระราชบญญตนจะแล&วเสรจ ให&กระทรวงศกษาธการทบวงมหาวทยาลยและคณะกรรมการการศกษาแห+งชาต ทาหน&าทกระทรวงการศกษา ศาสนา และวฒนธรรมตามพระราชบญญตน โดยให&ทาหน&าทในส+วนทเกยวข&อง แล&วแต+กรณ

มาตรา ๗๕ ให&จดตงสานกงานปฏรปการศกษา ซงเป@นองค=การมหาชนเฉพาะกจทจดตงขนโดยพระราชกฤษฎกาทออกตามความในกฎหมายว+าด&วยองค=การมหาชนเพอทาหน&าท ดงต+อไปน

(๑) เสนอการจดโครงสร&าง องค=กร การแบ+งส+วนงานตามทบญญตไว&ในหมวด ๕ ของพระราชบญญตน

(๒) เสนอการจดระบบคร คณาจารย= และบคลากรทางการศกษาตามทบญญตไว&ในหมวด ๗ ของพระราช-บญญตน

(๓) เสนอการจดระบบทรพยากรและการลงทนเพอการศกษาตามทบญญตไว&ในหมวด ๘ ของพระราชบญญตน

(๔) เสนอแนะเกยวกบการร+างกฎหมายเพอรองรบการดาเนนการตาม (๑) (๒) และ (๓) ต+อคณะรฐมนตร

(๕) เสนอแนะเกยวกบการปรบปรงแก&ไขกฎหมาย กฎ ข&อบงคบ ระเบยบ และคาสง ทบงคบใช&อย+ในส+วนทเกยวข&องกบการดาเนนการตาม (๑) (๒) และ (๓) เพอให&สอดคล&องกบพระราชบญญตนต+อคณะรฐมนตร

(๖) อานาจหน&าทอนตามทกาหนดในกฎหมายว+าด&วยองค=การมหาชน ทงน ให&คานงถงความคดเหนของประชาชนประกอบด&วย

มาตรา ๗๖ ให&มคณะกรรมการบรหารสานกงานปฏรปการศกษาจานวนเก&าคนประกอบด&วย ประธานกรรมการและกรรมการ ซงคณะรฐมนตรแต+งตงจากผ&มความร&ความสามารถมประสบการณ=และมความเชยวชาญด&านการบรหารการศกษา การบรหารรฐกจ การบรหารงานบคคล การงบประมาณ การเงนและการคลง กฎหมายมหาชน และกฎหมายการศกษา ทงน จะต&องมผ&ทรงคณวฒ ซงมใช+ข&าราชการหรอผ&ปฏบตงานให&หน+วยงานของรฐรวมอย+ด&วย ไม+น&อยกว+าสามคน

๑๑๕

ให&คณะกรรมการบรหารมอานาจแต+งตงผ&ทรงคณวฒเป@นทปรกษาและแต+งตงคณะอนกรรมการเพอปฏบตการตามทคณะกรรมการบรหารมอบหมายได&

ให&เลขาธการสานกงานปฏรปการศกษา เป@นกรรมการและเลขานการของคณะกรรมการบรหารและบรหารกจการของสานกงานปฏรปการศกษาภายใต&การกากบดแลของคณะกรรมการบรหาร

คณะกรรมการบรหารและเลขาธการมวาระการดารงตาแหน+งวาระเดยวเป@นเวลาสามปf เมอครบวาระแล&วให&ยบเลกตาแหน+งและสานกงานปฏรปการศกษา

มาตรา ๗๗ ให&มคณะกรรมการสรรหาคณะกรรมการบรหารสานกงานปฏรปการศกษาคณะหนงจานวนสบห&าคน ทาหน&าทคดเลอกบคคลทสมควรได&รบการเสนอชอเป@นคณะกรรมการบรหารจานวนสองเท+าของจานวนประธานและกรรมการบรหาร เพอเสนอคณะรฐมนตรพจารณาแต+งตง ประกอบด&วย

(๑) ผ&แทนหน+วยงานทเกยวข&องจานวนห&าคน ได&แก+ ปลดกระทรวงศกษาธการปลดทบวงมหาวทยาลย เลขาธการคณะกรรมการกฤษฎกา เลขาธการคณะกรรมการการศกษาแห+งชาต และผ&อานวยการสานกงบประมาณ

(๒) อธการบดของสถาบนอดมศกษาของรฐและเอกชนทเป@นนตบคคล ซงคดเลอกกนเองจานวนสองคน และคณบดคณะครศาสตร= ศกษาศาสตร= หรอการศกษาทงของรฐและเอกชนทมการสอนระดบปรญญาในสาขาวชาครศาสตร= ศกษาศาสตร= หรอการศกษา ซงคดเลอกกนเองจานวน สามคนในจานวนนจะต&องเป@นคณบดคณะครศาสตร= ศกษาศาสตร= หรอการศกษาจากมหาวทยาลย ของรฐไม+น&อยกว+าหนงคน

(๓) ผ&แทนสมาคมวชาการ หรอวชาชพด&านการศกษาทเป@นนตบคคล ซงคดเลอกกนเองจานวนห&าคน

ให&คณะกรรมการสรรหาเลอกกรรมการสรรหาคนหนง เป@นประธานกรรมการ และเลอกกรรมการสรรหาอกคนหนงเป@นเลขานการคณะกรรมการสรรหา

มาตรา ๗๘ ให&นายกรฐมนตรเป@นผ&รกษาการตามพระราชกฤษฎกาจดตงสานกงานปฏรปการศกษา และมอานาจกากบดแลกจการของสานกงานตามทกาหนดไว&ในกฎหมายว+าด&วยองค=การมหาชน

นอกจากทมบญญตไว&แล&วในพระราชบญญตน พระราชกฤษฎกาจดตงสานกงานปฏรปการศกษาอย+างน&อยต&องมสาระสาคญ ดงต+อไปน

(๑) องค=ประกอบ อานาจหน&าท และวาระการดารงตาแหน+งของคณะกรรมการบรหารตามมาตรา ๗๕ และมาตรา ๗๖

(๒) องค=ประกอบ อานาจหน&าทของคณะกรรมการสรรหา หลกเกณฑ= วธการสรรหาและการเสนอแต+งตงคณะกรรมการบรหาร ตามมาตรา ๗๗

๑๑๖

(๓) คณสมบตและลกษณะต&องห&ามรวมทงการพ&นจากตาแหน+งของคณะกรรมการบรหาร เลขาธการ และเจ&าหน&าท

(๔) ทน รายได& งบประมาณ และทรพย=สน (๕) การบรหารงานบคคล สวสดการ และสทธประโยชน=อน (๖) การกากบดแล การตรวจสอบ และการประเมนผลงาน (๗) การยบเลก (๘) ข&อกาหนดอน ๆ อนจาเป@นเพอให&กจการดาเนนไปได&โดยเรยบร&อยและมประสทธภาพ

ผ&รบสนองพระบรมราชโองการ

ชวน หลกภย นายกรฐมนตร

หมายเหต:- เหตผลในการประกาศใช&พระราชบญญตฉบบน คอ โดยทรฐธรรมนญแห+งราชอาณาจกรไทยกาหนดให&รฐต&องจดการศกษาอบรม และสนบสนนให&เอกชนจดการศกษาอบรม ให&เกดความร&ค+คณธรรม จดให&มกฎหมายเกยวกบการศกษาแห+งชาต ปรบปรงการศกษาให&สอดคล&อง กบความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม สร&างเสรมความร&และปลกฝ2งจตสานกทถกต&องเกยวกบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรย=ทรงเป@นประมขสนบสนนการค&นคว&าวจยในศลปวทยาการต+าง ๆ เร+งรดการศกษาวทยาศาสตร=และเทคโนโลยเพอการพฒนาประเทศ พฒนาวชาชพคร และส+งเสรมภมป2ญญาท&องถน ศลปะและวฒนธรรมของชาตรวมทงในการจดการศกษาของรฐให&คานงถงการมส+วนร+วมขององค=กรปกครองส+วนท&องถนและเอกชน ตามทกฎหมายบญญตและให&ความค&มครองการจดการศกษาอบรมขององค=กรวชาชพและเอกชนภายใต&การกบกบดแลของรฐ ดงนน จงสมควรมกฎหมายว+าด&วยการศกษาแห+งชาต เพอเป@นกฎหมายแม+บทในการบรหารและจดการการศกษาอบรมให&สอดคล&องกบบทบญญตของรฐธรรมนญแห+งราชอาณาจกรไทยดงกล+าว จงจาเป@นต&องตราพระราชบญญตน

๑๑๗

พระราชบญญต การศกษาแห+งชาต (ฉบบท ๒)

พ.ศ. ๒๕๔๕ ________________

ภมพลอดลยเดช ป.ร. ให&ไว& ณ วนท ๘ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๔๕

เป@นปfท ๕๗ ในรชกาลป2จจบน พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช มพระบรมราชโองการโปรดเกล&าฯ

ให&ประกาศว+า โดยทเป@นการสมควรแก&ไขเพมเตมกฎหมายว+าด&วยการศกษาแห+งชาต จงทรงพระกรณาโปรดเกล&าฯ ให&ตราพระราชบญญตขนไว&โดยคาแนะนา และยนยอมของรฐสภาดงต+อไปน

มาตรา ๑ พระราชบญญตนเรยกว+า “พระราชบญญตการศกษาแห+งชาต (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๔๕” มาตรา ๒ พระราชบญญตให&ใช&บงคบตงแต+วนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษาเป@นต&นไป มาตรา ๓ ให&ยกเลกบทนยามคาว+า “กระทรวง” ในมาตรา ๔ แห+งพระราชบญญต การศกษา

แห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ และให&ใช&ความต+อไปนแทน “กระทรวง” หมายความว+า กระทรวงศกษาธการ มาตรา ๔ ให&ยกเลกความในมาตรา ๕ แห+งพระราชบญญต การศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒

และให&ใช&ความต+อไปนแทน “มาตรา ๕ ให&รฐมนตรว+าการกระทรวงศกษาธการ รกษาการตามพระราชบญญตน และม

อานาจออกกฎกระทรวง ระเบยบ และประกาศ เพอปฏบตตามพระราชบญญตน กฎกระทรวง ระเบยบ และประกาศนน เมอได&ประกาศในราชกจจานเบกษาแล&วให&ใช&บงคบได&” มาตรา ๕ “มาตรา ๓๑ กระทรวงมอานาจหน&าทเกยวกนการส+งเสรม และกากบดแล

การศกษาทกระดบและทกประเภท กาหนดนโยบาย แผน และมาตราฐานการศกษา สนบสนนทรพยากรเพอการศกษา ส+งเสรมและประสานงาน การศาสนา ศลปะ วฒนธรรม และการกฬาเพอการศกษา รวมทงการตดตามตรวจสอบ และประเมนผลการจดการศกษาและราชการอนตามทมกฎหมายกาหนดให&เป@นอานาจหน&าทของกระทรวงหรอส+วนราชการทสงกดกระทรวง

“มาตรา ๓๑ กระทรวงมอานาจหน&าทเกยวกนการส+งเสรม และกากบดแลการศกษาทกระดบและทกประเภท กาหนดนโยบาย แผน และมาตราฐานการศกษา สนบสนนทรพยากรเพอการศกษา ส+งเสรมและประสานงาน การศาสนา ศลปะ วฒนธรรม และการกฬาเพอการศกษา รวมทงการตดตามตรวจสอบ และประเมนผลการจดการศกษาและราชการอนตามทมกฎหมายกาหนดให&เป@นอานาจหน&าทของกระทรวงหรอส+วนราชการทสงกดกระทรวง

๑๑๘

มาตรา ๓๒ การจดระเบยบบรหารราชการในกระทรวงให&มองค=กรหลกทเป@นคณะบคคล ในรปสภาหรอในรปคณะกรรมการจานวนสองค=กร ได&แก+ สภาการศกษา คณะกรรมการการศกษา ขนพนฐาน คณะกรรมการการอาชวศกษา และคณะกรรมการการอดมศกษา เพอพจารณา ให&ความเหนหรอให&คาแนะนาแก+รฐมนตร หรอคณะรฐมนตร และมอานาจหน&าทอนตามทกฎหมายกาหนด

มาตรา ๓๓ สภาการศกษา มหน&าท (๑) พจารณาเสนอแผนการศกษาแห+งชาตทบรณาการศาสนา ศลปะ วฒนธรรม และกฬากบ

การศกษาทกระดบ (๒) พจารณาเสนอนโยบาย แผน และมาตรฐานการศกษาเพอดาเนนการให&เป@นไปตามแผน

ตาม (๑) (๓) พจารณาเสนอนโยบายและแผนในการสนบสนนทรพยากรเพอการศกษา (๔) ดาเนนการประเมนผลการจดการศกษาตาม (๑) (๕) ให&ความเหนหรอคาแนะนาเกยวกบกฎหมายและกฎกระทรวงทออกตามความใน

พระราชบญญตน การเสนอนโยบาย แผนการศกษาแห+งชาต และมาตรฐานการศกษา ให&เสนอต+อคณะรฐมนตร ให&คณะกรรมการสภาการศกษา ประกอบด&วย รฐมนตรเป@นประธาน กรรมการโดยตาแหน+ง

จากหน+วยงานทเกยวข&อง ผ&แทนองค=กรเอกชน ผ&แทนองค=กรปกครองส+วนท&องถน ผ&แทนองค=กรวชาชพ พระภกษซงเป@นผ&แทนคณะสงฆ= ผ&แทนคณะกรรมการกลางอสลามแห+งประเทศไทย ผ&แทนองค=กรศาสนาอนและกรรมการผ&ทรงคณวฒ ซงมจานวนไม+น&อยกว+าจานวนกรรมการประเภทอนรวมกน

ให&สานกงานเลขาธการสภาการศกษา เป@นนตบคคล และให&เลขาธการสภาเป@นกรรมการและเลขานการ

จานวนกรรมการ คณสมบต หลกเกณฑ= วธการสรรหา การเลอกกรรมการ วาระการดารงตาแหน+ง และการพ&นจากตาแหน+ง ให&เป@นไปตามทกฎหมายกาหนด

มาตรา ๓๔ คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน มหน&าทพจารณาเสนอนโยบาย แผนพฒนามาตรฐานและหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานทสอดคล&องกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห+งชาตและแผนการศกษาแห+งชาต การสนบสนนทรพยากร การตดตาม ตรวจสอบและประเมนผล การจดการศกษาขนพนฐาน

คณะกรรมการการอาชวศกษามหน&าทพจารณาเสนอนโยบาย แผนพฒนา มาตรฐานและหลกสตรการ อาชวศกษาทกระดบ ทสอดคล&องกบความต&องการตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห+งชาตและแผน การศกษาแห+งชาต การส+งเสรมประสานงานการจดการอาชวศกษาของรฐและเอกชน การสนบสนนทรพยากร การตดตาม ตรวจสอบ และประเมนผลการจดการอาชวศกษา โดยคานงถงคณภาพและความเป@นเลศทางวชาชพ

๑๑๙

คณะกรรมการการอดมศกษา มหน&าทพจารณาเสนอนโยบาย แผนพฒนา และมาตรฐาน การอดมศกษาทสอดคล&องกบความต&องการตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห+งชาต และแผนการศกษาแห+งชาต การสนบสนนทรพยากร การตดตาม ตรวจสอบ และประเมนผลการจดการศกษาระดบอดมศกษา โดยคานงถงความเป@นอสระและความเป@นเลศทางวชาการของสถานศกษาระดบปรญญาตามกฎหมายว+าด&วยการจดตงสถานศกษาแต+ละแห+ง และกฎหมายทเกยวข&อง”

มาตรา ๖ ให&ยกเลกความในมาตรา ๓๗ มาตรา ๓๘ มาตรา ๓๙ และมาตรา ๔๐ แห+งพระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ และให&ใช&ความต+อไปนแทน

“มาตรา ๓๗ การบรหารและการจดการศกษาขนพนฐานให&ยดเขตพนทการศกษา โดยคานงถงปรมาณสถานศกษา จานวนประชากร วฒนธรรม และความเหมาะสมด&านอนด&วย เว&นแต+การจดการศกษาขนพนฐานตามกฎหมายว+าด&วยการอาชวศกษา

ในกรณทเขตพนทการศกษาไม+อาจบรหารและจดการได&ตามวรรคหนง กระทรวงอาจจดให&มการศกษาขนพนฐานดงต+อไปนเพอเสรมการบรหารและการจดการของเขตพนทการศกษากได&

(๑) การจดการศกษาขนพนฐานสาหรบบคคลทมความบกพร+องทางร+างกาย จตใจ สตป2ญญา อารมณ= สงคม การสอสารและการเรยนร& หรอมร+างกายพการ หรอทพพลภาพ

(๒) การจดการศกษาขนพนฐานทจดในรปแบบการศกษานอกระบบหรอการศกษาตามอธยาศย (๓) การจดการศกษาขนพนฐานสาหรบบคคลทมความสามารถพเศษ (๔) การจดการศกษาทางไกล และการจดการศกษาทให&บรการในหลายเขตพนทการศกษา ให&รฐมนตรโดยคาแนะนาของสภาการศกษา มอานาจประกาศในราชกจจานเบกษากาหนด

เขตพนทการศกษา มาตรา ๓๘ ในแต+ละเขตพนทการศกษา ให&มคณะกรรมการและสานกงานเขตพนทการศกษา

มอานาจหน&าทในการกากบ ดแล จดตง ยบ รวม หรอเลกสถานศกษาขนพนฐานในเขตพนทการศกษาประสานส+งเสรมและสนบสนน สถานศกษาเอกชนในเขตพนทการศกษา ประสานและส+งเสรมองค=กรปกครองส+วนท&องถน ให&สามารถจดการศกษาสอดคล&องกบนโยบายและมาตรฐานการศกษา ส+งเสรมและสนบสนนการจดการศกษาของบคคล ครอบครว องค=กรชมชน องค=กรเอกชน องค=กรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอนทจดการศกษาในรปแบบทหลากหลายในเขตพนทการศกษา

คณะกรรมการเขตพนทการศกษาประกอบด&วย ผ&แทนองค=กรชมชน ผ&แทนองค=กรเอกชน ผ&แทนองค=กรปกครองส+วนท&องถน ผ&แทนสมาคมผ&ประกอบวชาชพคร ผ&แทนสมาคมผ&ประกอบวชาชพบรหารการศกษา ผ&แทนสมาคมผ&ปกครองและคร และผ&ทรงคณวฒด&านการศกษา ศาสนา ศลปะ และวฒนธรรม

๑๒๐

จานวนกรรมการ คณสมบต หลกเกณฑ= วธการสรรหา การเลอกประธานกรรมการและกรรมการ วาระการดารงตาแหน+ง และการพ&นจากตาแหน+ง ให&เป@นไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง

ให&ผ&อานวยการสานกงานเขตพนทการศกษาเป@นกรรมการและเลขานการของคณะกรรมการเขตพนทการศกษา

มาตรา ๓๙ ให&กระทรวงกระจายอานาจการบรหารและการจดการศกษา ทงด&านวชาการ งบประมาณ การบรหารงาน บคคล และการบรหารทวไปไปยงคณะกรรมการ และสานกงานเขตพนทการศกษา และสถานศกษาในเขตพนท การศกษาโดยตรง

หลกเกณฑ=และวธการกระจายอานาจดงกล+าว ให&เป@นไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง มาตรา ๔๐ ให&มคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน สถานศกษาระดบอดมศกษาระดบ

ตากว+าปรญญา และสถานศกษาอาชวศกษาของแต+ละสถานศกษาเพอทาหน&าทกากบและส+งเสรม สนบสนนกจการของสถานศกษา ประกอบด&วย ผ&แทนผ&ปกครอง ผ&แทนคร ผ&แทนองค=กรชมชน ผ&แทนองค=กรปกครองส+วนท&องถน ผ&แทนศษย=เก+าของสถานศกษา ผ&แทนพระภกษสงฆ=หรอผ&แทนองค=กรศาสนาอนในพนท และผ&ทรงคณวฒ

สถานศกษาระดบอดมศกษาระดบตากว+าปรญญาและสถานศกษาอาชวศกษาอาจมกรรมการเพมขนได&ทงน ตามทกฎหมายกาหนด

จานวนกรรมการ คณสมบต หลกเกณฑ= วธการสรรหา การเลอกประธานกรรมการและกรรมการ วาระการดารงตาแหน+ง และการพ&นจากตาแหน+ง ให&เป@นไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง

ให&ผ&บรหารสถานศกษาเป@นกรรมการและเลขานการของคณะกรรมการสถานศกษา ความในมาตรานไม+ใช&บงคบแก+สถานศกษาตามมาตรา ๑๘ (๑) และ (๓)” มาตรา ๗ ให&ยกเลกความในวรรคสองของมาตรา ๕๘ แห+งพระราชบญญต การศกษาแห+งชาต

พ.ศ. ๒๕๔๒ และให&ใช&ความต+อไปนแทน “การกาหนดนโยบายและแผนการจดการศกษาของรฐของเขตพนทการศกษาหรอขององค=กร

ปกครองส+วนท&องถน ให&คานงถงผลกระทบต+อการจดการศกษาของเอกชน โดยให&รฐมนตรหรอคณะกรรมการเขตพนทการศกษา หรอ องค=กร ปกครองส+วนท&องถนรบฟ2งความคดเหนของเอกชนและประชาชนประกอบการพจารณาด&วย”

มาตรา ๘ ให&ยกเลกความในมาตรา ๕๑ แห+งพระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ และให&ใช&ความต+อไปนแทน

“มาตรา ๕๑ ในกรณทผลการประเมนภายนอกของสถานศกษาใดไม+ได&ตามมาตรฐานทกาหนดให&สานกงานรบรองมาตรฐาน และประเมนคณภาพการศกษา จดทาข&อเสนอแนะ การปรบปรงแก&ไขต+อหน+วยงานต&นสงกด เพอให&สถานศกษา ปรบปรง แก&ไขภายในระยะเวลาทกาหนด หากมได&ดาเนนการดงกล+าวให&สานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา รายงานต+อคณะกรรมการการศกษา

๑๒๑

ขนพนฐาน คณะกรรมการการอาชวศกษา หรอคณะกรรมการการอดมศกษา เพอดาเนนการให&ม การปรบปรงแก&ไข”

มาตรา ๙ ให&ยกเลกความในวรรคสองของมาตรา ๗๔ แห+งพระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ และให&ใช&ความต+อไปนแทน

“เพอให&การปฏบตตามพระราชบญญตนในส+วนทต&องดา เนนการก+อนทการจดระบบบรหารการศกษาตามหมวด ๕ ของพระราชบญญตนจะแล&วเสรจ ให&กระทรวงศกษาธการ ทบวงมหาวทยาลยและคณะกรรมการการศกษาแห+งชาต ทา หน&าทในส+วนทเกยวข&องแล&วแต+กรณ”

ผ&รบสนองพระบรมราชโองการ พนตารวจโท ทกษณ ชนวตร

นายกรฐมนตร

๑๒๒

พระราชบญญต การศกษาแห+งชาต (ฉบบท ๓)

พ.ศ. ๒๕๕๓ _______________

ภมพลอดลยเดช ป.ร. ให&ไว& ณ วนท ๑๒ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๓

เป@นปfท ๖๕ ในรชกาลป2จจบน

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช มพระบรมราชโองการโปรดเกล&า ฯ ให&ประกาศว+า

โดยทเป@นการสมควรแก&ไขเพมเตมกฎหมายว+าด&วยการศกษาแห+งชาต จงทรงพระกรณาโปรดเกล&า ฯ ให&ตราพระราชบญญตขนไว&โดยคาแนะนาและยนยอมของรฐสภา

ดงต+อไปน มาตรา ๑ พระราชบญญตนเรยกว+า “พระราชบญญตการศกษาแห+งชาต (ฉบบท ๓) พ.ศ. ๒๕๕๓” มาตรา ๒ พระราชบญญตนให&ใช&บงคบตงแต+วนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษาเป@นต&นไป มาตรา ๓ ให&ยกเลกความในมาตรา ๓๗ แห+งพระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒

ซงแก&ไขเพมเตมโดยพระราชบญญตการศกษาแห+งชาต (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๔๕ และให&ใช&ความต+อไปนแทน “มาตรา ๓๗ การบรหารและการจดการศกษาขนพนฐานให&ยดเขตพนทการศกษาโดยคานงถงระดบของการศกษาขนพนฐาน จานวนสถานศกษา จานวนประชากร วฒนธรรมและความเหมาะสมด&านอนด&วย เว&นแต+การจดการศกษาขนพนฐานตามกฎหมายว+าด&วยการอาชวศกษา

ให&รฐมนตรโดยคาแนะนาของสภาการศกษา มอานาจประกาศในราชกจจานเบกษากาหนดเขตพนทการศกษาเพอการบรหารและการจดการศกษาขนพนฐาน แบ+งเป@นเขตพนทการศกษาประถมศกษาและเขตพนทการศกษามธยมศกษา

ในกรณทสถานศกษาใดจดการศกษาขนพนฐานทงระดบประถมศกษาและระดบมธยมศกษาการกาหนดให&สถานศกษาแห+งนนอย+ในเขตพนทการศกษาใด ให&ยดระดบการศกษาของสถานศกษานนเป@นสาคญ ทงน ตามทรฐมนตรประกาศกาหนดโดยคาแนะนาของคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

ในกรณทเขตพนทการศกษาไม+อาจบรหารและจดการได&ตามวรรคหนง กระทรวงอาจจดให&มการศกษาขนพนฐานดงต+อไปนเพอเสรมการบรหารและการจดการของเขตพนทการศกษากได&

(๑) การจดการศกษาขนพนฐานสาหรบบคคลทมความบกพร+องทางร+างกาย จตใจ สตป2ญญาอารมณ= สงคม การสอสารและการเรยนร& หรอมร+างกายพการหรอทพพลภาพ

(๒) การจดการศกษาขนพนฐานทจดในรปแบบการศกษานอกระบบหรอการศกษาตามอธยาศย

๑๒๓

(๓) การจดการศกษาขนพนฐานสาหรบบคคลทมความสามารถพเศษ (๔) การจดการศกษาทางไกล และการจดการศกษาทให&บรการในหลายเขตพนทการศกษา” มาตรา ๔ ให&เพมความต+อไปนเป@นวรรคห&าของมาตรา ๓๘ แห+งพระราชบญญตการศกษาแห+งชาต

พ.ศ. ๒๕๔๒ ซงแก&ไขเพมเตมโดยพระราชบญญตการศกษาแห+งชาต (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๔๕ “ในการดาเนนการตามวรรคหนงในส+วนทเกยวกบสถานศกษาเอกชนและองค=กรปกครอง

ส+วนท&องถนว+าจะอย+ในอานาจหน&าทของเขตพนทการศกษาใด ให&เป@นไปตามทรฐมนตรประกาศกาหนดโดยคาแนะนาของคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน” ผ&รบสนองพระบรมราชโองการ อภสทธ เวชชาชวะ นายกรฐมนตร

หมายเหต :- เหตผลในการประกาศใช&พระราชบญญตฉบบน คอ โดยทการจดการศกษาขนพนฐานประกอบด&วยการศกษาระดบประถมศกษาและระดบมธยมศกษา ซงมระบบการบรหารและการจดการศกษาของทงสองระดบรวมอย+ในความรบผดชอบของแต+ละเขตพนทการศกษา ทาให&การบรหารและการจดการศกษาขนพนฐานเกดความไม+คล+องตวและเกดป2ญหาการพฒนาการศกษา สมควรแยกเขตพนทการศกษาออกเป@นเขตพนทการศกษาประถมศกษาและเขตพนทการศกษามธยมศกษา เพอให&การบรหารและการจดการศกษามประสทธภาพ อนจะเป@นการพฒนาการศกษาแก+นกเรยนในช+วงชนประถมศกษาและมธยมศกษาให&สมฤทธผลและมคณภาพยงขน จงจาเป@นต&องตราพระราชบญญตน

๑๒๔

แผนการศกษาแห0งชาต (พ.ศ. ๒๕๔๕-๒๕๕๙)

แผนการศกษาแห+งชาต (พ.ศ. ๒๕๔๕-๒๕๕๙) มสาระสาคญ ๓ วตถประสงค= ๑๑ นโยบาย

(สานกงานคณะกรรมการการศกษาแห+งชาต, ๒๕๔๕) มดงน วตถประสงค# ๑: พฒนาคนในรอบด�าน และสมดลเพอเปPนฐานหลกของการพฒนา

นโยบาย ๑: พฒนาทกคนให�มโอกาสเข�าถงการเรยนร� เปcาหมาย - เดกปฐมวย ๐-๕ ปf - ทกคนมโอกาสได&รบการศกษาขนพนฐาน ๑๒ ปf - มกาลงคนด&านอาชวะระดบต+าง ๆ - พฒนาฝfมอแรงงานได&มาตรฐาน - ผ&สาเรจการศกษาขนพนฐานได&มโอกาสศกษาในระดบอดมศกษา - มการจดบรการศกษาในหลายรปแบบ แนวการดาเนนงาน - ส+งเสรมสนบสนนความพร&อมของเดก - จดบรการการศกษาขนพนฐาน - ส+งเสรมการจดอาชวศกษาและการฝ8กอบรมวชาชพ - ปรบปรงคณภาพการศกษาระดบอดมศกษา - ส+งเสรมการจดการศกษาเฉพาะทาง - ส+งเสรมให&มการศกษาพระพทธศาสนา

นโยบาย ๒: การปฏรปการเรยนร�เพอพฒนาผ�เรยน

เปcาหมาย - ผ&เรยนเป@นคนเก+ง ด และมความสข - ครได&รบการพฒนาความร& การจดกระบวนการเรยนทเน&นผ&เรยนเป@นสาคญ - ผ&บรหารและครได&รบใบอนญาตประกอบวชาชพ - สถานศกษาทกแห+งมการประกนคณภาพการศกษา

๑๒๕

แนวการดาเนนงาน - การปฏรปการเรยนร&ทเน&นผ&เรยนเป@นสาคญ - ปฏรปคร คณาจารย= และบคลากรทางการศกษา - กาหนดมาตรฐานการศกษา และการประกนคณภาพการศกษา

นโยบาย ๓: ปลกฝYงและเสรมสร�างศลธรรม คณธรรม จรยธรรม ค0านยม และคณลกษณะทพงประสงค#

เปcาหมาย - มการบรณาการด&านการศกษา ศาสนา ศลปวฒนธรรม - บคคล ครอบครว ชมชน องค=กร สถานประกอบการ ร+วมคด ร+วมดาเนนงาน - คนไทยมค+านยมและพฤตกรรมตามระบบวถชวตทดงาน แนวการดาเนนงาน - ปฏรปโครงสร&างเนอหาของหลกสตร - บคคล ครอบครว ชมชน องค=กร สถานประกอบการ ให&มส+วนร+วมอย+างสาคญ - บรณาการการศกษาและศาสนาเข&าด&วยกน - ส+งเสรมและสนบสนนวฒนธรรม ประชาธปไตย

นโยบาย ๔: พฒนากาลงคนด�านวทยาศาสตร#และเทคโนโลยเพอการพงพาตนเองและเพมสมรรถนะการแข0งขน

เปcาหมาย - คนไทยมความร& ความคด ใฝ�ร&ด&านวทยาศาสตร= และเทคโนโลย - ผลตคร คณาจารย= ด&านวทยาศาสตร=และเทคโนโลย ให&สอดคล&องกบความต&องการ - ผ&สาเรจการศกษาด&านวทยาศาสตร= และเทคโนโลย มคณภาพ ในระดบนานาชาต - บคลากรททางานด&านนได&รบการพฒนาอย+างจรงจง - ผลตนกวทยาศาสตร=และเทคโนโลยทสามารถทาการวจยเพอสร&างความร&และนวตกรรมได& แนวการดาเนนงาน - เสรมสร&างสนบสนนเน&นกระบวนการเรยนร&ทางวทยาศาสตร= - ส+งเสรมการผลตและพฒนาคร ด&านวทยาศาสตร=และเทคโนโลย อย+างเป@นระบบและ

ต+อเนอง - ส+งเสรมผ&มความสามารถพเศษด&านวทยาศาสตร=และเทคโนโลย ได&รบการพฒนาตงแต+

เยาว=วย

๑๒๖

- ส+งเสรมกระบวนการผลตนกวทยาศาสตร= และเทคโนโลย สามารถทาการวจยและพฒนา - สร&างนวตกรรมจากฐานภมป2ญญาท&องถนและภมป2ญญาไทยได&

วตถประสงค# ๒: สร�างสงคมให�มคณธรรม ภมปYญญา และการเรยนร� นโยบาย ๕: การพฒนาสงคมแห0งการเรยนร� เพอสร�างความร� ความคด ความประพฤต และคณธรรม

เปcาหมาย - ทกษะ และกระบวนการในการคดการวเคราะห= และแก&ป2ญหาได& - มความซอสตย=สจรต มระเบยบ วนย ประหยด อดออม รบผดชอบต+อส+วนรวม - มโอกาสและทางเลอกทจะเรยนร&อย+างต+อเนองตลอดช+วงอาย แนวการดาเนนงาน - จดการเรยนร&ทมคณภาพ มความหลากหลายและยดหย+น - ส+งเสรมการเรยนร&ตลอดชวต สนบสนนให&ทกฝ�ายมส+วนร+วม - พฒนาแหล+งเรยนร&ให&ครอบคลมวทยาการ สร&างเครอข+ายตงแต+ระดบชมชนถงระดบชาต - พฒนาข&อมลสอ เทคโนโลยสารสนเทศ - จดกระบวนการเรยนร&ให&ครอบคลมด&านวชาการ ความร&ทวไป ด&านอาชพ และด&านศาสนา

นโยบาย ๖: ส0งเสรมการวจยและพฒนาเพอเพมพนความร� และการเรยนร�ของคน เปcาหมาย - เพมสดส+วนการสนบสนนด&านการวจยจากภาครฐไม+น&อยกว+าร&อยละ ๑.๕ - มการวจยด&านวทยาศาสตร=และเทคโนโลย - มบคลากรเพอการวจยและพฒนาคณภาพ และประสทธภาพ แนวการดาเนนงาน - กาหนดกลไกเชงนโยบายด&านการวจย และพฒนาทเข&มแขง - กาหนดการวจยเป@นสาระในหลกสตรการเรยนร& - ส+งเสรมและสนบสนนการวจยเพอประโยชน=ในการดาเนนชวตและการประกอบอาชพ

นโยบาย ๗: การสร�างสรรค# ประยกต#ใช� และเผยแพร0ความร�และการเรยนร� เปcาหมาย - มการพฒนาการเรยนร&และความร&ใหม+ ๆ - มการใช&ความร&เป@นฐานและการพฒนาคณภาพชวต

๑๒๗

- มการใช&ความร&เป@นฐานในการพฒนาในทกภาคการผลต แนวการดาเนนงาน - ส+งเสรมการสร&างสรรค=ความร&ใหม+ ๆ - สนบสนนให&มการแลกเปลยน และประยกต=ความร& - สนบสนนให&มการใช&ประโยชน=จากเทคโนโลยในการแสวงหาและเผยแพร+ความร&

วตถประสงค# ๓: พฒนาสภาพแวดล�อมของสงคมเพอเปPนฐานในการพฒนาคน นโยบาย ๘: ส0งเสรมและสร�างสรรค#ทนทางสงคมและวฒนธรรม ธรรมชาตและสงแวดล�อม

เปcาหมาย - ทกสถาบนในสงคมทาหน&าทเป@นภมค&มกน พฒนาจตใจ - มการฟ��นฟ พฒนาและสร&างสรรค=พฤตกรรมของคน และสงแวดล&อมให&เกดความดงาม แนวการดาเนนงาน - ส+งเสรมการดาเนนงานด&านศาสนา ศลปวฒนธรรม สงคม พลศกษานนทนาการ และ

การกฬา - ผลตและพฒนาบคลากรทมความร&และความสามารถด&านศลปะ และวฒนธรรม รวมทง

ส+งเสรมพฒนาศลปAน

นโยบาย ๙: การจากด ลด ขจด ปYญหาทางโครงสร�าง หรอคงไว�ซงความยากจน ขดสน ด�อยทงโอกาสและศกดศรของคนเพอสร�างความเปPนธรรมในสงคม

เปcาหมาย - ประชากรในวยเรยน โดยเฉพาะผ&ด&อยโอกาส มโอกาสได&รบการศกษาอย+างทวถง - ประชากรผ&ด&อยโอกาสทกกล+ม เข&าถงการบรการทางการศกษาและฝ8กอบรมวชาชพ

อย+างทวถง - การจดการศกษาสอดคล&องกบความต&องการของผ&เรยน อย+างมคณภาพ - ประชาชน ชมชน องค=กร มความเข&มแขง และมส+วนร+วมในการดาเนนการ แนวการดาเนนงาน - ส+งเสรมและสนบสนนการเพมโอกาสในการเข&าถงการศกษา - ปฏรประบบงบประมาณ - ปฏรปโครงสร&างการบรหาร

๑๒๘

นโยบาย ๑๐: การพฒนาเทคโนโลยเพอการศกษาและการพฒนาประเทศ เปcาหมาย - มการใช&เทคโนโลยเพอการพฒนาคณภาพและประสทธภาพของการศกษาอย+างทวถง - ประชาชนเหนความสาคญและประโยชน=ของการใช&เทคโนโลยเพอการศกษา แนวการดาเนนงาน - ส+งเสรมหน+วยงานทกระดบ มระบบฐานข&อมลทเชอมโยงกนได& - ใช&เทคโนโลยเพอลดความเหลอมลา

นโยบาย ๑๑: การจดทรพยากรและการลงทนการศกษา ศาสนา ศลปะ และวฒนธรรม

เพอพฒนาคนและสงคมไทย เปcาหมาย - ทกส+วนของสงคมร+วมระดมทนเพอการเรยนร&ของคนไทย - เปAดโอกาสให&ภาคเอกชนร+วมลงทนจดการศกษาให&มประสทธภาพและมความหลากหลาย แนวการดาเนนงาน - ระดมทรพยากรและการลงทนอย+างเพยงพอ - จดระบบและวธการบรหาร จดสรรทรพยากร และระบบตดตาม ด&วยความโปร+งใส

๑๒๙

แผนพฒนาการศกษาแห0งชาต ฉบบท ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๕–๒๕๕๙)

กระทรวงศกษาธการ ม+งเน&นพฒนาคณภาพการศกษา และสร&างโอกาสทางการศกษาให&คนไทย

ได&เรยนร&ตลอดชวต เพอให&คนไทยทกกล+มทกวยมคณภาพ มความพร&อมทงทางร+างกาย จตใจ สตป2ญญา มจตสานกของความเป@นไทย มความเป@นพลเมองทด ตระหนกและร&คณค+าของขนบธรรมเนยมประเพณ ศลปะ วฒนธรรมทดงาม มภมค&มกนต+อการเปลยนแปลง และตอบสนองต+อทศทางการพฒนาประเทศ จงได&จดทาแผนพฒนาการศกษาของกระทรวงศกษาธการ ฉบบทสบเอด พ.ศ. ๒๕๕๕–๒๕๕๙ ขน เพอใช&เป@นกรอบแนวทางการดาเนนงาน ซงมสาระสาคญดงน วสยทศน#

“คนไทยได&เรยนร&ตลอดชวตอย+างมคณภาพ เป@นคนด มความสข มภมค&มกน ร&เท+าทน ในเวทโลก” พนธกจ

๑. ยกระดบคณภาพและมาตรฐานการศกษาส+สากล ๒. เสรมสร&างโอกาสทางการศกษาให&แก+ประชาชนอย+างทวถง เท+าเทยม ๓. พฒนาระบบบรหารจดการการศกษาตามหลกธรรมาภบาล และส+งเสรมการมส+วนร+วมของ

ทกภาคส+วน วตถประสงค#

๑. เพอพฒนาคณภาพการศกษาและคณภาพคนไทยให&มภมค&มกนต+อการเปลยนแปลงและการพฒนาประเทศในอนาคต

๒. เพอผลตและพฒนากาลงคนรองรบการพฒนาและเสรมสร&างศกยภาพ การแข+งขนของประเทศ

๓. เพอสร&างองค=ความร& เทคโนโลย นวตกรรม สนบสนนการพฒนาประเทศอย+างยงยน ๔. เพอให&คนไทยได&เรยนร&อย+างต+อเนองตลอดชวต ๕. เพอพฒนาระบบบรหารจดการการศกษาให&มประสทธภาพตามหลกธรรมาภบาล โดยการม

ส+วนร+วมของทกภาคส+วน

๑๓๐

เปcาหมายหลก ๑. ผ&เรยนได&รบการศกษาทมคณภาพ มาตรฐาน และมผลสมฤทธทางการเรยนสงขน ๒. สถานศกษาทกระดบทกประเภทผ+านการรบรองมาตรฐานทางการศกษา ๓. คนไทยทกกล+มทกวยมโอกาสได&รบการศกษาและการเรยนร&ตลอดชวต อย+างทวถง และ

เป@นธรรม ๔. ผลงานวจยและนวตกรรมมคณภาพ ได&รบการเผยแพร+ นาไปใช&ประโยชน= เพอการพฒนา

สงคม ประเทศ หรอต+อยอดในเชงพาณชย= ๕. ผ&เรยนและกาลงแรงงานได&รบการเตรยมความพร&อมเชอมโยงส+สงคมและประชาคมอาเซยน ๖. ภาคเครอข+ายมส+วนร+วมในการบรหารจดการการศกษา และส+งเสรมสนบสนนการศกษา

ตวชวด

๑. ร&อยละของคะแนนเฉลยผลสมฤทธทางการเรยนวชาหลกระดบการศกษาขนพนฐานจากการทดสอบระดบชาตเพมขน

๒. ร&อยละของสถานศกษาทกระดบ/ประเภท ทเข&ารบการประเมนในแต+ละปfและได&รบ การรบรองคณภาพจาก สมศ.

๓. จานวนปfการศกษาเฉลยของคนไทยเพมขน ๔. ร&อยละของกาลงแรงงานมการศกษาระดบมธยมศกษาตอนต&นขนไป ๕. จานวนผลงานวจยและนวตกรรมทเผยแพร+ในวารสาร หรอนาไปใช&อ&างองในระดบชาต

หรอนานาชาต หรอนาไปใช&ประโยชน= หรอต+อยอดในเชงพาณชย= ๖. ร&อยละของผ&สาเรจการอาชวศกษาและการอดมศกษาทเข&าส+ตลาดแรงงาน มสมรรถนะ

เป@นทพงพอใจของผ&ใช& และมงานทาภายใน ๑ ปf รวมทงประกอบอาชพอสระเพมขน ๗. สดส+วนผ&เรยนมธยมศกษาตอนปลายประเภทอาชวศกษาต+อสายสามญ ๘. สดส+วนผ&เรยนในสถานศกษาของรฐต+อเอกชน

ยทธศาสตร#และกลยทธ# เพอให&การดาเนนงานบรรลวสยทศน= วตถประสงค= และเปJาหมายการพฒนา ทกาหนดไว&

กระทรวงศกษาธการได&กาหนดยทธศาสตร=การดาเนนงาน ดงน ๑. ยกระดบคณภาพและมาตรฐานผ&เรยน คร คณาจารย= บคลากรทางการศกษาและสถานศกษา ๒. ผลตและพฒนาคณภาพกาลงคนรองรบการพฒนาและเสรมสร&างศกยภาพการแข+งขนของ

ประเทศ ๓. ส+งเสรมการวจยและพฒนา ถ+ายทอดองค=ความร& เทคโนโลยและนวตกรรม

๑๓๑

๔. ขยายโอกาสการเข&าถงบรการทางการศกษา และการเรยนร&อย+างต+อเนองตลอดชวต ๕. พฒนาระบบบรหารจดการและส+งเสรมให&ทกภาคส+วนมส+วนร+วมในการจดการศกษา

ซงในแต+ละยทธศาสตร=มกลยทธ=และแนวทางการดาเนนงาน ดงต+อไปน

ยทธศาสตร#ท ๑ ยกระดบคณภาพและมาตรฐานผ�เรยน คร คณาจารย# บคลากรทางการศกษาและสถานศกษา

จดม0งหมาย ม+งพฒนาคณภาพการศกษาทกระดบทกประเภทเพอให&ผ&เรยนได&รบการศกษาทมคณภาพ

มาตรฐานและมผลสมฤทธทางการเรยนสงขน สามารถเรยนร&ด&วยตนเอง และสามารถดารงชวตในสงคมได&อย+างมความสข ส+งเสรมและพฒนาคร คณาจารย= และบคลากรทางการศกษาให&มสมรรถนะตามมาตรฐานวชาชพ รวมทงพฒนาสถานศกษาทกระดบและประเภทให&มคณภาพและมาตรฐานได&รบการรบรองจากสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (สมศ.)

ตวชวด ๑. ร&อยละของคะแนนเฉลยผลสมฤทธทางการเรยนวชาหลกระดบการศกษาขนพนฐาน

จากการทดสอบระดบชาตเพมขน ๒. ร&อยละของผ&เรยนทกระดบการศกษามคณธรรม จรยธรรม และมความเป@นพลเมอง ๓. ร&อยละของครหรอบคลากรทางการศกษาทได&รบการพฒนา สามารถนาความร&ไปใช&ใน

การปฏบตงานได&อย+างมคณภาพ ๔. จานวนคร คณาจารย= และบคลากรทางการศกษาได&รบการส+งเสรมสวสดการ สวสดภาพ

สทธประโยชน=เกอกล ความมนคงและผดงเกยรต ๕. ร&อยละของสถานศกษาทกระดบ/ประเภททได&รบการรบรองคณภาพจาก สมศ. กลยทธ#และแนวทางการดาเนนงาน ๑. เร+งรดพฒนาคณภาพและมาตรฐานผ&เรยน ๑.๑ พฒนาการศกษาปฐมวย โดยพฒนาและเตรยมความพร&อมทกด&านให&เดกปฐมวย

ทกคน ก+อนเข&าเรยนระดบประถมศกษา ๑.๒ ปรบหลกสตร กระบวนการเรยนการสอน การวดและประเมนผลการศกษา

ทกระดบ/ ประเภทการศกษาให&ทนสมย สอดคล&องกบความเปลยนแปลงทางวทยาการ ๑.๓ พฒนากระบวนการจดการเรยนร& และจดกจกรรมเสรมทกษะพฒนาผ&เรยน

ในรปแบบทหลากหลาย โดยม+งเน&นให&ผ&เรยนมกระบวนการคด วเคราะห=อย+างเป@นระบบ และมทกษะวทยาศาสตร= คณตศาสตร= เทคโนโลย และภาษาต+างประเทศ เช+น การวจย การทาโครงงาน เป@นต&น

๑๓๒

๑.๔ ส+งเสรมการผลตสอการเรยนการสอน ตาราเรยนทมคณภาพ รวมทงสอและ ตาราเรยนอเลกทรอนกส= ทมเนอหาสาระททนสมยในทกระดบ/ประเภทการศกษา เพอให&ผ&เรยนศกษา ได&ด&วยตนเอง

๑.๕ พฒนาสอการเรยนการสอนต&นแบบทกสาขาวชาหลก และทกระดบการศกษา เพอใช&เป@นต&นแบบในการจดการเรยนการสอนในทกสถานศกษาให&มคณภาพและมาตรฐานใกล&เคยงกน

๑.๖ ส+งเสรมการพฒนาสขภาวะให&ผ&เรยนในทกระดบ/ประเภทการศกษา เพอให&ผ&เรยนมพฒนาการทางร+างกายและสตป2ญญาสมวย

๑.๗ ปรบระบบทดสอบทางการศกษาแห+งชาตให&สอดคล&องกบหลกสตรและกระบวนการจดการเรยนการสอน

๒. เร+งรดพฒนาคณภาพและมาตรฐานคร คณาจารย= และบคลากรทางการศกษา ๒.๑ ปรบระบบการผลตคร คณาจารย= และบคลากรทางการศกษาให&มประสทธภาพ

โดยการสรรหา คดกรองคนมจตวญญาณความเป@นคร คนด คนเก+งมาเป@นคร ๒.๒ ส+งเสรม สนบสนน และพฒนาสถาบนผลตครให&มความเข&มแขง มประสทธภาพ

มศกยภาพทงในการผลตและพฒนาคร รวมทงวจยและพฒนาต+อยอดเกยวกบการพฒนาวชาชพคร ๒.๓ วางแผนการผลต และพฒนาครอย+างเป@นระบบให&สอดคล&องกบความต&องการ

ในการจดการศกษาทกระดบ/ประเภทการศกษา รวมทงส+งเสรมให&ผ&สาเรจการศกษาสาขาอน หรอ ภมป2ญญา ปราชญ=ชาวบ&าน มาเป@นผ&สอนเพมเตม

๒.๔ เร+งรดการผลตครพนธ=ใหม+ และครสาขาขาดแคลนให&เพยงพอ ตามความต&องการใช&คร

๒.๕ เร+งรดพฒนาครประจาการ และครทสอนไม+ตรงวฒให&มความร&ความสามารถในวชาทสอน โดยใช&ระบบเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเป@นเครองมอในการพฒนา

๒.๖ สร&างความร+วมมอ แลกเปลยนเรยนร&ทางวชาการ โดยจดหาทนให&คร คณาจารย=และบคลากรทางการศกษาได&ไปศกษา ฝ8กอบรม ดงานเพอเพมพนความร&และประสบการณ=ทงในและต+างประเทศ

๒.๗ แก&ไขป2ญหาการขาดแคลนคร และลดภาระงานอนทไม+จาเป@นของคร และจดให&มบคลากรสายสนบสนนอย+างเพยงพอ

๒.๘ สร&างขวญกาลงใจ สร&างแรงจงใจ โดยปรบระบบเงนเดอนและค+าตอบแทน ระบบการประเมนวทยฐานะ สวสดการ สทธประโยชน=เกอกล ความก&าวหน&าและความมนคงในวชาชพคร รวมทงเร+งรดการแก&ไขป2ญหาหนสนของคร คณาจารย=และบคลากรทางการศกษา

๒.๙ ฟ��นฟศรทธาวชาชพคร ยกย+อง เชดชเกยรตครด ครต&นแบบอย+างต+อเนอง

๑๓๓

๒.๑๐ พฒนาระบบบรหารงานบคคลของครและบคลากรทางการศกษาให& มประสทธภาพ

๒.๑๑ พฒนาเกณฑ=มาตรฐานวชาชพคร และระบบการประกนและรบรองคณภาพมาตรฐานวชาชพคร

๓. เร+งรดพฒนาคณภาพและมาตรฐานสถานศกษา ๓.๑ พฒนาระบบการประกนคณภาพภายในของสถานศกษาทกระดบและประเภท

การศกษา ๓.๒ พฒนาโครงสร&างพนฐานและสภาพแวดล&อมของสถานศกษาให&เออต+อการเรยนร& ๓.๓ ยกระดบคณภาพและมาตรฐานสถานศกษาทกระดบ/ประเภทการศกษาให&ทดเทยม

ระดบสากล ๓.๔ ขยายผลโรงเรยนดประจาตาบล อาเภอและจงหวด โดยสร&างโรงเรยนเครอข+าย

และโรงเรยนค+พฒนา ๓.๕ พฒนาคณภาพสถานศกษาทกระดบทกประเภทการศกษา โดยนาผลการประเมน

และข&อเสนอแนะจาก สมศ. มาใช&เป@นฐานของการพฒนา ๔. ส+งเสรมคณธรรม จรยธรรมและความเป@นพลเมองในระบบการศกษา ๔.๑ สร&างกระบวนการเรยนร& ปลกจตสานกให&ผ&เรยนมคณธรรม จรยธรรม ค+านยม

และมความภาคภมใจในความเป@นไทย มจตสาธารณะ ตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ๔.๒ บรณาการการเรยนร&ให&หลากหลาย ทงด&านวชาการ ทกษะชวต ศลปะ ดนตร

วฒนธรรม ศาสนา และความเป@นไทย ๔.๓ พฒนากระบวนการเรยนร& และจดกจกรรมเชงปฏบต เพอพฒนาความเป@นพลเมอง

ปลกฝ2ง เสรมสร&างความมวนย ความสามคค และยดมนในการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรย=ทรงเป@นประมข

๔.๔ สร&างเครอข+ายความร+วมมอระหว+างสถาบนครอบครว สถาบนศาสนา สถานศกษาในการบ+มเพาะ และพฒนาคณธรรมจรยธรรมให&กบผ&เรยนทกระดบ/ประเภทการศกษา

ยทธศาสตร#ท ๒ ผลตและพฒนาคณภาพกาลงคนรองรบการพฒนา และเสรมสร�าง ศกยภาพ

การแข0งขนของประเทศ จดม0งหมาย ม+งผลตและพฒนากาลงคนด&านวทยาศาสตร= เทคโนโลย และอาชวศกษาทมคณภาพ

มาตรฐาน มสมรรถนะ มความร& ความสามารถในการปฏบตงานตามมาตรฐานวชาชพ และสามารถ

๑๓๔

แข+งขนได&ในระดบสากล รวมทงการเตรยมความพร&อมของผ&เรยนและกาลงแรงงานรองรบการเข&าส+สงคมและประชาคมอาเซยน

ตวชวด ๑. สดส+วนผ&เรยนมธยมศกษาตอนปลายประเภทอาชวศกษาต+อสายสามญ ๒. สดส+วนผ&เรยนสายวทยาศาสตร= เทคโนโลยต+อสายสงคมศาสตร=ในสถาบนอดมศกษา

ประเภทจากดรบ ระดบอนปรญญาถงปรญญาตร ๓. ผ&สาเรจการอาชวศกษาและการอดมศกษา มสมรรถนะเป@นทพงพอใจของผ&ใช& และม

งานทาภายใน ๑ ปf รวมทงประกอบอาชพอสระเพมขน ๔. จานวนผ&มความสามารถพเศษทได&รบการพฒนาและส+งเสรมอย+างต+อเนอง ๕. จานวนผ&เข&ารบการฝ8กอบรม/พฒนาทกษะด&านอาชพ เทคโนโลย ภาษาองกฤษ และ

ภาษาประเทศเพอนบ&านในภมภาคอาเซยน กลยทธ#และแนวทางการดาเนนงาน ๑. สร&างภาพลกษณ=และยกระดบคณภาพการอาชวศกษา ๑.๑ พฒนาระบบการแนะแนวการศกษาด&านอาชพ เพอให&ผ&เรยนเลอกเรยนในสาขาวชา

ทมความถนดและสนใจ ๑.๒ รณรงค=ประชาสมพนธ= ชแจง สร&างความร&ความเข&าใจให&แก+ผ&เรยน ผ&ปกครอง และ

ประชาชนเกยวกบการศกษาในรปแบบอาชวศกษาอย+างถกต&อง เพอให&เหนความสาคญและความจาเป@นของการศกษาอาชวศกษา และปรบเปลยนทศนคตในการเข&าเรยนอาชวศกษา

๑.๓ พฒนาคณภาพการอาชวศกษา เพอให&ผ&สาเรจการศกษามความร&ความสามารถ ทงด&านวชาการ วชาชพ

๑.๔ พฒนาระบบการดาเนนงานของสถาบนคณวฒวชาชพให&เป@นไปอย+างมประสทธภาพ ในการรบรองสมรรถนะ ความร&ความสามารถในการปฏบตงาน

๑.๕ ปรบระบบการกาหนดเงนเดอนและค+าตอบแทน เพอจงใจให&มผ&เรยนอาชวศกษาเพมขน

๒. เร+งผลตและพฒนากาลงคนด&านวทยาศาสตร= เทคโนโลย แพทย= พยาบาล และสาขา ทจาเป@นต+อการพฒนาประเทศ

๒.๑ เพมการผลตและพฒนากาลงคนระดบอาชวศกษาและระดบ อดมศกษาในสาขา ทเป@นความต&องการและจาเป@นต+อการพฒนาประเทศ โดยเฉพาะสาขาวทยาศาสตร= เทคโนโลย

๒.๒ ส+งเสรม สนบสนนให&เดกและเยาวชนทมความสามารถพเศษด&านวทยาศาสตร= เทคโนโลยได&รบการพฒนาอย+างต+อเนอง เตมศกยภาพ

๑๓๕

๒.๓ ส+งเสรม สนบสนน สร&างแรงจงใจให&ผ&เรยนสายวทยาศาสตร= เข&าเรยนต+อใน สายวทยาศาสตร= และเทคโนโลยในระดบอาชวศกษาและระดบอดมศกษาเพมขน โดยเชอมโยงกบ การจดสรรทนให&ก&ยมเพอการศกษา

๒.๔ สร&างเครอข+ายความร+วมมอในการพฒนาคณภาพและสร&างความเข&มแขงด&านการเรยนการสอนวทยาศาสตร=และเทคโนโลย

๓. เร+งผลตและพฒนากาลงคนด&านอาชวศกษาให&ทนกบความเปลยนแปลงของเทคโนโลย ๓.๑ จดการศกษาและเรยนร&อาชวศกษา โดยเน&นสดส+วนการปฏบตมากกว+าทฤษฎ ๓.๒ ขยายการศกษาระบบทวภาคและสหกจศกษา เน&นการฝ8กงานในสถานประกอบการ ๓.๓ ส+งเสรม สนบสนนให&ภาคเอกชนมบทบาทหรอมส+วนร+วมในการผลตและพฒนา

กาลงคนสายอาชวศกษา ๓.๔ ส+งเสรม สนบสนนให&ครผ&สอนในสถาบนอาชวศกษาได&เข&ารบการฝ8กอบรมใน

สถานประกอบการ ๓.๕ ขยายการจดการอาชวศกษาและการอดมศกษาส+กล+มประชากรวยแรงงานเพมขน ๓.๖ พฒนาหลกสตร ปรบกระบวนการจดการเรยนการสอนอาชวศกษาให&ทนสมย

เหมาะสมกบความก&าวหน&าและการเปลยนแปลงของเทคโนโลย ๔. พฒนาสมรรถนะกาลงแรงงานเพอรองรบการเข&าส+สงคม และประชาคมอาเซยน ๔.๑ พฒนากรอบมาตรฐานคณวฒแห+งชาต (National Qualification Framework) ๔.๒ สร&างผ&เรยนให&มทกษะฝfมอทมคณภาพได&มาตรฐานก+อนเข&าส+การทางานในสถาน

ประกอบการ ๔.๓ พฒนาหลกสตรการฝ8กอบรมและพฒนากาลงแรงงานให&เหมาะสมกบการเปลยนแปลง

ของเทคโนโลยทใช&ในภาคอตสาหกรรม ๔.๔ พฒนาความร&และทกษะด&านภาษาต+างประเทศและภาษาของประเทศสมาชก

อาเซยน ๔.๕ พฒนาระบบมาตรฐานสมรรถนะ และระบบเทยบโอนตามความร&และประสบการณ=

ตามมาตรฐานสมรรถนะ ๔.๖ สร&างโอกาสหรอหลกประกนการมงานทาให&ผ&สาเรจการศกษา โดยจดหาแหล+งงาน

แหล+งทนเพอการประกอบอาชพ หรอเป@นผ&ประกอบการใหม+ ๔.๗ ส+งเสรมการจดการศกษาของวทยาลยชมชนให&มความเข&มแขง ตอบสนองความต&องการ

ของชมชน ๕. สร&างความเข&มแขงเครอข+ายการผลตและพฒนากาลงคนกบองค=กร/หน+วยงานทงใน

และต+างประเทศ

๑๓๖

๕.๑ สร&างเครอข+ายความร+วมมอระหว+างสถาบนการศกษาและสถานประกอบการ ในการวางแผนการผลตและการพฒนากาลงคน

๕.๒ สร&างความร+วมมอด&านการศกษากบองค=กรหรอหน+วยงานทงในและต+างประเทศในการจดการศกษาเพอผลตและพฒนากาลงคนตามความต&องการ

๖. ส+งเสรม สนบสนนการพฒนาผ&มความสามารถพเศษอย+างต+อเนองทกระดบ ๖.๑ พฒนาระบบการคดกรอง สรรหาเดกและเยาวชนทมความสามารถพเศษด&านต+าง ๆ

เพอให&ได&รบการส+งเสรม สนบสนนด&านการศกษาในรปแบบทเหมาะสม เตมศกยภาพ และต+อเนอง ๖.๒ พฒนาหลกสตร รปแบบและกระบวนการจดการศกษาสาหรบผ&มความสามารถพเศษ

ให&ทนสมย สอดคล&องกบความเปลยนแปลงหรอความก&าวหน&าทางวชาการ ๖.๓ สร&างเครอข+ายความร+วมมอในการจดการศกษาสาหรบผ&มความสามารถพเศษ

ทงกบบคคล องค=กรหรอหน+วยงานทมความเป@นเลศ ทงในและต+างประเทศ ๖.๔ ส+งเสรมการพฒนาศกยภาพผ&มความสามารถพเศษอนโดดเด+น โดยการส+งเข&า

แข+งขนทางวชาการ การจดประกวดสงประดษฐ=คดค&น หรอการแลกเปลยนเรยนร& ในระดบประเทศหรอระหว+างประเทศ

๗. ส+งเสรมประเทศไทยให&เป@นศนย=กลางการศกษาในภมภาคอาเซยน ๗.๑ ส+งเสรมการใช&ภาษาไทยควบค+กบภาษาถนอย+างถกต&อง รวมทงการเรยนร&ภาษาสากล

และภาษาของประเทศสมาชกอาเซยน ๗.๒ ส+งเสรมการพฒนาหลกสตรการศกษานานาชาต หรอหลกสตรการจดการเรยน

การสอนร+วมกบสถาบนการศกษานานาชาต ๗.๓ พฒนาสถาบนการศกษาทกระดบและประเภทการศกษาทมศกยภาพสง รวมทง

สถาบนการศกษานานาชาตให&มคณภาพและมาตรฐานในระดบสากล ๗.๔ ส+งเสรมการจดการศกษาแบบสองภาษา และภาษาประเทศสมาชกอาเซยนอย+าง

เข&มข&น

ยทธศาสตร#ท ๓ ส0งเสรมการวจยและพฒนา ถ0ายทอดองค#ความร� เทคโนโลย นวตกรรม จดม0งหมาย ม+งส+งเสรมและสนบสนนการวจยและพฒนาทงด&านการวจยเพอพฒนาประเทศ การให&

การบรการรกษาพยาบาลและเพอความเป@นเลศทางวชาการ โดยเน&นการวจยและพฒนาทสามารถนาไปใช&ประโยชน=ทงในด&านการพฒนาการศกษาและในเชงพาณชย=

๑๓๗

ตวชวด ๑. จานวนผลงานวจยและนวตกรรมทเผยแพร+ในวารสาร หรอนาไปใช&อ&างองในระดบชาต

หรอนานาชาต หรอนาไปใช&ประโยชน= หรอต+อยอดในเชงพาณชย= ๒. จานวนผลงานวจยด&านการรกษาพยาบาลทนาไปใช&ประโยชน= กลยทธ#และแนวทางการดาเนนงาน ๑. ส+งเสรม สนบสนนการวจยและพฒนา สร&างองค=ความร&เทคโนโลย นวตกรรมเพอการพฒนา

สงคมและประเทศ ๑.๑ สร&างกลไกการวจยและถ+ายทอดองค=ความร& เทคโนโลยและนวตกรรมระหว+าง

ภาคธรกจ สถานประกอบการกบสถาบนการศกษา ๑.๒ ส+งเสรมการวจยและพฒนาในระดบอดมศกษา เพอสร&างสรรค=องค=ความร&

เทคโนโลยและนวตกรรมตอบสนองความต&องการของชมชน สงคมและประเทศ ๑.๓ พฒนามหาวทยาลยให&มศกยภาพด&านการวจยและพฒนาขนสง ๑.๔ ส+งเสรม สนบสนนการจดตงศนย=บ+มเพาะวสาหกจในสถาบนการศกษา และพฒนา

ศนย=ความเป@นเลศ เพอเป@นหน+วยวจยและพฒนาองค=ความร& เทคโนโลยและนวตกรรมทจาเป@นต+อ การพฒนาประเทศ

๑.๕ ส+งเสรมการวจย ถ+ายทอดเทคโนโลยและนวตกรรมใหม+เพมขน ๒. สร&างเครอข+ายความร+วมมอด&านการศกษาวจยกบองค=กร/หน+วยงานทงในและต+างประเทศ ๒.๑ ส+งเสรม สนบสนนให&นกเรยนนกศกษา คร คณาจารย=ในสถาบนการศกษา

ดาเนนการวจยและพฒนาสร&างองค=ความร& เทคโนโลยและนวตกรรม ๒.๒ ส+งเสรม สนบสนนการสร&างความร+วมมอระหว+างภาครฐ และเอกชนในการสร&าง

งานวจยเชงพาณชย= การถ+ายทอดเทคโนโลยททนสมยหรอต+อยอดเทคโนโลย ๒.๓ จดเวทแลกเปลยนเรยนร& นาเสนอผลงานวจยระหว+างสถาบนการศกษาทงในและ

ต+างประเทศ ๓. ส+งเสรมการศกษาวจยเพอให&บรการรกษาพยาบาลและส+งเสรมสขภาพ ๓.๑ ส+งเสรม สนบสนนการศกษา วจย และสร&างองค=ความร&เกยวกบ การรกษาพยาบาล

และการส+งเสรมสขภาพ ๓.๒ ส+งเสรม สนบสนนการพฒนาคณภาพและมาตรฐานการจดการศกษาด&านสาธารณสข

ในมหาวทยาลยในสงกดกระทรวงศกษาธการ ๔. พฒนาระบบบรหารจดการความร& ๔.๑ ส+งเสรม สนบสนนให&ทกหน+วยงานดาเนนการจดการความร&อย+างเป@นระบบ นาไปส+

การเป@นองค=กรแห+งการเรยนร&

๑๓๘

๔.๒ พฒนาระบบจดเกบ รวบรวม ข&อมลองค=ความร& และการให&บรการทางวชาการ หรอเผยแพร+องค=ความร& เทคโนโลย และนวตกรรมส+สาธารณชนอย+างทวถง

๔.๓ ส+งเสรม สนบสนนการถ+ายทอด ถอดองค=ความร&ทมอย+ในบคคล ให&เป@นองค=ความร&ขององค=กรหรอหน+วยงานอย+างต+อเนอง

๕. พฒนาระบบบรหารจดการงานวจย ๕.๑ พฒนาศกยภาพนกวจย ๕.๒ สร&างเครอข+ายนกวจย ๕.๓ ส+งเสรมการวจยทสร&างองค=ความร&ใหม+ทางวชาการ ๕.๔ กาหนดทศทางการวจยทก+อให&เกดประโยชน=ต+อการพฒนาความร&ใหม+ ๕.๕ สนบสนนการนาองค=ความร& จากการวจยไปใช&ประโยชน=ในการพฒนาสงคม

ประเทศ หรอต+อยอดในเชงพาณชย= ๖. ส+งเสรม สนบสนน ผลกดนให&ความร&และจดทะเบยนค&มครองทรพย=สนทางป2ญญา ๖.๑ สร&างความร& ความเข&าใจ และความตระหนกถงคณค+าของทรพย=สนทางป2ญญา ๖.๒ ส+งเสรม สนบสนนให&บคลากร หน+วยงานทางการศกษาและสถาบนการศกษา

จดทะเบยนค&มครองผลงานหรอสงประดษฐ=คดค&นทเป@นเทคโนโลยหรอนวตกรรมใหม+

ยทธศาสตร#ท ๔ ขยายโอกาสการเข�าถงบรการทางการศกษา และการเรยนร� อย0างต0อเนองตลอดชวต

จดม0งหมาย เร+งขยายการเข&าถงบรการการศกษาอย+างทวถงทงในเมองและชนบททกระดบ/ประเภท

กระจายโอกาสและสร&างความเป@นธรรมให&กบกล+มผ&ด&อยโอกาสต+าง ๆ ให&ได&รบบรการทางการศกษาทงในระบบโรงเรยนและนอกระบบโรงเรยนเพอให&ผ&เรยนได&รบโอกาสในการเรยนร&ด&วยตนเองอย+างต+อเนองตลอดชวต ตลอดจนการพฒนาระบบข&อมลสารสนเทศ ให&สามารถนามาใช&ในการบรหารจดการได&อย+างเหมาะสม

ตวชวด ๑. จานวนปfการศกษาเฉลยของคนไทยเพมขน ๒. ร&อยละของกาลงแรงงานมการศกษาระดบมธยมศกษาตอนต&นขนไป ๓. จานวนนกเรยนพการหรอด&อยโอกาสทได&รบการพฒนาสมรรถภาพหรอบรการทาง

การศกษา ๔. จานวนผ&เข&ารบการฝ8กอบรม/พฒนาทกษะอาชพระยะสนสามารถนาความร&ไปใช&ใน

การประกอบอาชพหรอพฒนางานได&

๑๓๙

๕. จานวนเดก เยาวชนและประชาชนทเข&าร+วมกจกรรมเกยวกบการอนรกษ= ทานบารงศลปวฒนธรรมไทย

๖. ร&อยละของประชากรวยเรยนทได&รบการศกษาขนพนฐาน โดยไม+เสยค+าใช&จ+าย กลยทธ#และแนวทางการดาเนนงาน ๑. ประกนโอกาสการเข&าถงบรการทางการศกษา ๑.๑ จดตง จดหาและพฒนาระบบการจดสรรทนการศกษาให&เพยงพอ และเหมาะสม

กบความต&องการของผ&เรยน ทงทนให&เปล+าและทนก&ยมเพอการศกษา ๑.๒ สร&างหลกประกนโอกาสการเข&าถงบรการทางการศกษาให&ผ&ด&อยโอกาส ผ&พการ

อย+างเหมาะสม ทวถง ๑.๓ พฒนารปแบบการจดการศกษาให&เข&าถงเดกทมความต&องการพเศษในรปแบบ

ทยดหย+นหลากหลาย และเหมาะสม ๑.๔ สนบสนนค+าใช&จ+ายและป2จจยพนฐานให&เพยงพอต+อความต&องการจาเป@นสาหรบ

ผ&เรยน ๒. ขยายโอกาสการเข&าถงบรการการเรยนร&อย+างต+อเนองตลอดชวต ๒.๑ พฒนาห&องสมดประชาชน และแหล+งเรยนร&อนให&ทนสมย กระจายอย+างทวถง

เข&าถงง+าย สะดวก เพอให&เป@นแหล+งเรยนร&สาหรบประชาชนในทกพนท ๒.๒ พฒนารปแบบการให&บรการการศกษาทหลากหลาย ยดหย+น เหมาะสมกบผ&เรยน ๒.๓ พฒนาระบบเทยบโอนความร&และประสบการณ= ๒.๔ ส+งเสรม สนบสนนการจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ให&ม

คณภาพและมาตรฐาน สอดคล&องกบความต&องการของผ&เรยน ชมชน ท&องถน ๒.๕ ส+งเสรม สนบสนนการจดการศกษาเพอให&ความร& สร&างความตระหนกเกยวกบ

การอนรกษ= ฟ��นฟ สบทอด ศลปะ วฒนธรรมขนบธรรมเนยม ประเพณทดงามของไทย ๓. พฒนาคณภาพเทคโนโลยสารสนเทศทางการศกษา ๓.๑ ส+งเสรมให&ผ&เรยน สถานศกษา และหน+วยงานทางการศกษา ทกระดบ/ประเภท

การศกษาเข&าถงระบบเครอข+ายเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารททนสมยอย+างทวถงและมประสทธภาพ ๓.๒ พฒนาระบบฐานข&อมลกลางทางการศกษาให&เป@นเอกภาพ มมาตรฐานเดยวกน

โดยเชอมโยงข&อมลการศกษาทกระดบ/ประเภทการศกษา ๓.๓ นาระบบเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารมาใช&พฒนาประสทธภาพการบรหาร

จดการและการเรยนร&อย+างเป@นระบบ ๓.๔ จดให&มศนย=กลางในการจดเกบ รวบรวม และเผยแพร+ข&อมลสอการเรยนการสอน

ทมคณภาพ ทนสมย ได&มาตรฐาน และใช&เป@นแหล+งแลกเปลยนเรยนร& ของผ&เรยน ครและคณาจารย=

๑๔๐

๓.๕ รณรงค= ส+งเสรมให&เดก เยาวชนและประชาชนเข&าถงและใช&ประโยชน=จากเทคโนโลยสารสนเทศเพอการเรยนร&ได&อย+างทวถง สร&างสรรค= และมประสทธภาพ

๓.๖ ปรบปรงห&องปฏบตการและจดหาเครองคอมพวเตอร=ให&กบผ&เรยนอย+างเพยงพอ ทวถงและเหมาะสมกบการแสวงหาความร&ด&วยตนเองอย+างต+อเนอง

ยทธศาสตร#ท ๕ พฒนาระบบบรหารจดการ และส0งเสรมให�ทกภาคส0วนมส0วนร0วมในการจด

การศกษา จดม0งหมาย ม+งปรบระบบบรหารจดการและพฒนาระบบบรหารจดการศกษาให&มความคล+องตวใน

การบรหารงานการศกษาให&มากยงขน เป@นทยอมรบของผ&รบบรการ สร&างความเข&มแขงให&กบสานกงานเขตพนทและสถานศกษาทกระดบ/ประเภทให&มความคล+องตว มอสระในการบรหารจดการ และม ความเข&มแขงรองรบการกระจายอานาจ รวมทงปรบปรงระบบการสนบสนนการระดมทรพยากรจาก ทกภาคส+วนในการพฒนาการศกษาและการสร&างภาคเครอข+ายทางการบรหารจดการศกษา

ตวชวด ๑. คะแนนเฉลยผลประเมนการปฏบตงานตามคารบรองการปฏบตราชการประจาปf

งบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๕ ของกระทรวงศกษาธการ ๒. ร&อยละของสานกงานเขตพนทการศกษา (สพป./สพม.) และสถานศกษา ทกระดบ/

ประเภททได&รบการพฒนาให&มความพร&อมและความเข&มแขงในการบรหารจดการศกษา ๓. ร&อยละของผ&เรยน เยาวชนและประชาชนในพนทจงหวดชายแดนภาคใต& ทได&รบการพฒนา

ศกยภาพหรอทกษะด&านอาชพ สามารถมงานทาหรอนาไปประกอบอาชพ ในท&องถนได& ๔. ร&อยละของคะแนนเฉลยผลสมฤทธทางการเรยนวชาหลกระดบการศกษาขนพนฐานใน

พนทจงหวดชายแดนภาคใต&จากการทดสอบระดบชาตเพมขน ๕. สดส+วนผ&เรยนในสถานศกษาของรฐต+อเอกชน ๖. จานวนภาคเครอข+ายทงในและต+างประเทศทมส+วนร+วมในการจดการศกษา กลยทธ#และแนวทางการดาเนนงาน ๑. พฒนาระบบบรหารจดการศกษาให&เป@นไปตามหลกธรรมาภบาล ๑.๑ สนบสนนสถานศกษาทมความพร&อมให&สามารถบรหารจดการ ได&อย+างอสระ

คล+องตว เป@นสถานศกษานตบคคล และในระดบอดมศกษาพฒนาส+การเป@นสถาบนการศกษาในกากบของรฐ

๑.๒ ลดบทบาทของรฐในการจดการศกษามาเป@นผ&กากบนโยบาย แผน มาตรฐานการศกษา นเทศ และตดตามประเมนผลการบรหารจดการศกษา

๑๔๑

๑.๓ ให&มข&อตกลงอย+างเป@นทางการ (MOU) ระหว+างผ&บรหาร คร เขตพนทการศกษา สถานศกษา และแหล+งเรยนร& เพอร+วมกนพฒนาการเรยนร&ให&ผ&เรยนอย+างมคณภาพ

๑.๔ ปรบปรงกลไกการบรหาร การประสานการจดการศกษาส+วนกลางและในแต+ละพนทให&มประสทธภาพ

๑.๕ ปรบปรง แก&ไข ประกาศใช&กฎหมาย กฎกระทรวงทเกยวข&องกบการจดการศกษาให&สอดคล&องกบการดาเนนงานเพอให&เป@นไปตามพระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๕๒ และ ทแก&ไขเพมเตม

๒. พฒนาการศกษาจงหวดชายแดนภาคใต& ๒.๑ เสรมสร&างความเข&มแขงให&กบสถานศกษาของรฐและเอกชน ๒.๒ ส+งเสรมการวจยเพอการจดการศกษา ๒.๓ ส+งเสรมการมส+วนร+วมของชมชน สถานประกอบการ องค=กรศาสนาในการจด

การศกษา ๒.๔ ส+งเสรมการศกษาอสลามศกษา ๓. พฒนาระบบการวางแผน งบประมาณ ตรวจตดตามและประเมนผลการศกษาให&ได&

มาตรฐาน ๓.๑ จดสรรงบประมาณและทรพยากรทางการศกษาส+สถานศกษาตามความจาเป@น

และสภาพป2ญหา ๓.๒ พฒนาระบบการวางแผนอย+างเป@นระบบ ครบวงจร โดยส+งเสรม สนบสนนให&

ภาคประชาชน ภาคประชาสงคม และผ&มส+วนเกยวข&องมส+วนรวม ๓.๓ พฒนารปแบบการจดทางบประมาณไปส+ระบบงบประมาณแบบม+งเน&นผลงาน ๓.๔ พฒนาโปรแกรมคอมพวเตอร= สาหรบการตดตามและประเมนผลแผนงาน/โครงการ ๓.๕ สร&างเครอข+ายเชอมโยงฐานข&อมลโดยใช&เทคโนโลยในการจดทาฐานข&อมล ๔. กระจายอานาจการบรหารจดการให&เขตพนทการศกษาและสถานศกษา ทกระดบ/

ประเภทการศกษา ๔.๑ ส+งเสรม สนบสนนสานกงานเขตพนทการศกษาและสถานศกษาทมความพร&อม

ให&สามารถบรหารจดการศกษาได&อย+างอสระ คล+องตว ๔.๒ ส+งเสรมสนบสนนงานด&านวชาการ กากบดแลมาตรฐานทางวชาการ และเตรยม

ความพร&อมและพฒนาศกยภาพในการจดการศกษาขององค=กรปกครองส+วนท&องถน ๕. ส+งเสรม สนบสนนให&ทกภาคส+วนมส+วนร+วมในการจดการศกษา และสนบสนนทรพยากร

เพอการศกษา

๑๔๒

๕.๑ ทบทวนระบบการบรหารงานโดยองค=คณะบคคลในทกระดบ/ประเภทการศกษา ทงวธการได&มาองค=ประกอบ และอานาจหน&าทของผ&บรหารและคณะกรรมการต+าง ๆ

๕.๒ สนบสนน และมมาตรการจงใจทงด&านภาษและสทธประโยชน=ต+าง ๆ เพอให&เอกชนเข&ามาร+วมการจดการศกษาและสนบสนนการศกษาในทกระดบ/ประเภท

๕.๓ ส+งเสรมการระดมทรพยากรและการลงทนเพอการศกษาและ การเรยนร&ในรปแบบต+าง ๆ

๕.๔ ส+งเสรมบทบาทของภาคเอกชน องค=กรปกครองส+วนท&องถน ในการจดการศกษา และการเตรยมความพร&อมให&องค=กรปกครองส+วนท&องถนในการรบโอนงานด&านการศกษาจากรฐ

๕.๕ ส+งเสรม สนบสนน และสร&างความตระหนกให&ทกภาคส+วนในสงคม ร+วมรบผดชอบคณภาพการศกษา

๕.๖ ส+งเสรม สนบสนนการจดการศกษาทางเลอก ๖. สร&างเครอข+ายความร+วมมอทางการศกษากบองค=กรหรอหน+วยงานทงในและต+างประเทศ ๖.๑ พฒนาเครอข+ายความร+วมมอด&านการศกษาขององค=กรปกครองส+วนท&องถน

สานกงานเขตพนทการศกษา สถาบนอดมศกษา สถาบน/หน+วยงานอนในพนท ๖.๒ ส+งเสรม สนบสนนเครอข+ายในการจดการศกษาให&เข&มแขง รวมทงการบรณาการ

การทางานร+วมกน ๖.๓ สนบสนนและส+งเสรมให&ทกภาคส+วนของสงคมร+วมกนจดให&มเครอข+ายการเรยนร&

ในรปแบบทหลากหลาย เชอมโยงกบวถชวตจรงของชมชน โดยอาศยกลไกในชมชนเป@นตวขบเคลอน การนาแผนพฒนาการศกษาของกระทรวงศกษาธการ ส0การปฏบตและการตดตามประเมนผล

การนาแผนพฒนาการศกษาของกระทรวงศกษาธการ ฉบบทสบเอด พ.ศ. ๒๕๕๕-๒๕๕๙ ไปส+ การปฏบต จาเป@นต&องอาศยป2จจยสนบสนนและแนวทางการดาเนนการทชดเจน จงกาหนดแนวทาง การดาเนนการทสาคญ ดงน การขบเคลอนแผนพฒนาการศกษาของกระทรวงศกษาธการส0การปฏบต

การขบเคลอนแผนพฒนาการศกษาของกระทรวงศกษาธการส+การปฏบต มแนวทางและกระบวนการสาคญ ดงน

๑. สร&างเครอข+ายความร+วมมอกบหน+วยงานทกระดบในสงกดกระทรวงศกษาธการในการดาเนนการแปลงเปJาหมาย ยทธศาสตร= กลยทธ= และแนวทางการดาเนนงาน ตามแผนพฒนาการศกษาของกระทรวงศกษาธการไปส+การปฏบตอย+างเป@นรปธรรม โดยกาหนดงาน/โครงการ/กจกรรมหลกทจะนาไปส+ผลสาเรจตามเปJาหมายอย+างชดเจน รวมทงการกาหนดความรบผดชอบต+อการบรรลเปJาหมายหลก

๑๔๓

๒. สร&างความเชอมโยงระหว+างแผนพฒนาการศกษาของกระทรวงศกษาธการ ฉบบท ๑๑ พ.ศ. ๒๕๕๕-๒๕๕๙ กบนโยบายรฐบาล แผนการบรหารราชการแผ+นดน และแผนปฏบตราชการของหน+วยงาน รวมทงแผนพฒนาด&านต+าง ๆ ทเกยวข&องกบการจดการศกษา

๓. ผ&บรหารหน+วยงานในสงกดกระทรวงศกษาธการต&องให&ความสาคญและใช&แผนพฒนาการศกษาของกระทรวงศกษาธการ ฉบบทสบเอด พ.ศ. ๒๕๕๕-๒๕๕๙ เป@นกรอบในการดาเนนงานและบรหารงานของหน+วยงาน

๔. ดาเนนการชแจง ประชาสมพนธ=สร&างความร& ความเข&าใจสาระสาคญของแผนพฒนาการศกษาของกระทรวงศกษาธการ ฉบบทสบเอด พ.ศ. ๒๕๕๕-๒๕๕๙ ให&บคลากร หน+วยปฏบต ได&รบทราบอย+างชดเจนเพอการมส+วนร+วม และสนบสนนให&การดาเนนงานเป@นไปอย+างมประสทธภาพ

๕. ต&องพฒนาศกยภาพของบคลากรให&มความร& ความสามารถในการปฏบตงานด&วยเทคนควธการใหม+ ๆ อย+างต+อเนอง รวมทงสร&างขวญและกาลงใจด&วยการยกย+องชมเชย ให&รางวลเมอสามารถดาเนนการได&ประสบผลสาเรจ

๖. ให&หน+วยงานในส+วนกลางสนบสนนทรพยากรอย+างเพยงพอต+อการปฏบตงานตามแผนพฒนาการศกษาและแผนปฏบตราชการของหน+วยปฏบตการในพนท

การตดตามประเมนผล

การตดตามประเมนผลการนาแผนพฒนาการศกษาของกระทรวงศกษาธการ ฉบบทสบเอด พ.ศ. ๒๕๕๕ - ๒๕๕๙ ไปส+การปฏบต มแนวทางและกระบวนการสาคญ ดงน

๑. ให&ความสาคญกบการตดตามความก&าวหน&า การประเมนผลสาเรจและผลกระทบของ การดาเนนงานอย+างต+อเนอง และผลการพฒนาการศกษาในภาพรวม

๒. กระทรวงศกษาธการ ทาหน&าทกาหนดแนวทางการตดตามความก&าวหน&าการบรหารจดการนาแผนพฒนาการศกษาส+การปฏบต พฒนาตวชวดความสาเรจของการแปลงแผนฯ โดยนาวธการตดตามประเมนผลทเหมาะสมมาใช& และประสานการตดตามประเมนผลกบคณะกรรมการระดบต+าง ๆ รวมทงดาเนนการตดตามประเมนผลกระทบ การพฒนาการศกษาในภาพรวม

๓. พฒนาระบบการตดตาม ตรวจสอบ ประเมนผลและรายงานผลให&มประสทธภาพ รวดเรว เพอให&ได&ข&อมลสารสนเทศเพอการทบทวน ปรบปรงการดาเนนงาน ให&บรรลเปJาหมายได&อย+างมประสทธภาพ ทนเหตการณ=

๔. เสรมสร&างกลไกการตรวจสอบของภาคประชาชนให&เข&มแขง โดยสนบสนนให&ภาคประชาชนรวมกล+มตดตามความก&าวหน&า ตรวจสอบความโปร+งใสและความสาเรจของโครงการพฒนาต+าง ๆ ทเกยวข&องกบชมชนของตน รวมทงพฒนาศกยภาพให&มทกษะในการใช&เทคโนโลยสารสนเทศในการตรวจสอบ

๑๔๔

โครงการต+าง ๆ ได&อย+างมประสทธภาพ และจดทาข&อมลทนามาใช&ประกอบการตรวจสอบได&อย+างถกต&องชดเจน

๕. สร&างการเชอมโยงโครงข+ายข&อมลระหว+างหน+วยงานส+วนกลางและพนทการศกษา ให&เป@นระบบทเข&าใจได&ง+ายและใช&ประโยชน=ได&สะดวก เพอให&ทกฝ�ายมข&อมล ทถกต&องแม+นยา เป@นประโยชน= ต+อการวางแผนและตดตามประเมนผลในระดบต+าง ๆ ให&มความสมพนธ=สอดคล&องไปในทศทางเดยวกนมากขน

๑๔๕

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห0งชาต ฉบบท ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๕ - ๒๕๕๙)

สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห+งชาต. (๒๕๕๔) ได&จดทาแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมเห+งชาตฉบบท ๑๑ โดยประกาศใช&ตงแต+ พ.ศ. ๒๕๕๕-๒๕๕๙ ดงรายละเอยดต+อไปน ๑. ความนา

ประเทศไทยเผชญกบกระแสการเปลยนแปลงทสาคญ ทงภายนอกและภายในประเทศทปรบเปลยนเรวและซบซ&อนมากยงขน เป@นทงโอกาสและความเสยงต+อการพฒนาประเทศ โดยเฉพาะ ข&อผกพนทจะเป@นประชาคมอาเซยนในปf ๒๕๕๘ จงจาเป@นต&องนาภมค&มกนทมอย+ พร&อมทงเร+งสร&างภมค&มกนในประเทศให&เข&มแขงขนมาใช&ในการเตรยมความพร&อมให&แก+คน สงคมและระบบเศรษฐกจของประเทศ แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห+งชาต ฉบบท ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๕-๒๕๕๙) จงให&ความสาคญกบการพฒนาคณภาพคนและสงคม

๒. วสยทศน# พนธกจ วตถประสงค#และเปcาหมาย

๒.๑ วสยทศน# “สงคมอย+ร+วมกนอย+างมความสข ด&วยความเสมอภาค เป@นธรรมและมภมค&มกนต+อการการเปลยนแปลง”

๒.๒ พนธกจ ๑) สร&างสงคมเป@นธรรมและเป@นสงคมทมคณภาพ ทกคนมความมนคง ๒) พฒนาคณภาพคนไทยให&มคณธรรม เรยนร&ตลอดชวต มทกษะ ๓) พฒนาฐานการผลตและบรณาการให&เข&มแขงและมคณภาพบนฐานความร& ๔) สร&างความมนคงของฐานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดล&อม ๒.๓ วตถประสงค# ๑) เพอเสรมสร&างสงคมทเป@นธรรมและเป@นสงคมสนตสข ๒) เพอพฒนาคนไทยทกกล+มวยอย+างเป@นองค=รวมทงทางกาย ใจ ๓) เพอพฒนาเศรษฐกจให&เตบโตอย+างมเสถยรภาพ คณภาพ และยงยน ๔) เพอบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดล&อมให&เพยงพอ ๒.๔ เปcาหมายหลก ๑) ความอย+เยนเป@นสขและความสงบสขของสงคมไทยเพมขน ความเหลอมลาในสงคม

ลดลง

๑๔๖

๒) คนไทยมการเรยนร&อย+างต+อเนอง มสขภาวะดขน มคณธรรม จรยธรรมและสถาบนทางสงคมมความเข&มแขงมากขน

๓) เศรษฐกจเตบโตในอตราทเหมาะสมตามศกยภาพของประเทศ ๔) คณภาพสงแวดล&อมอย+ในเกณฑ=มาตรฐาน

๓. ยทธศาสตร#การพฒนาในแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑๑ กาหนดไว� ๖ ยทธศาสตร# คอ ๓.๑ ยทธศาสตร#การสร�างความเปPนธรรมในสงคม ให&ความสาคญกบ ๑) การสร&างความมนคงทางเศรษฐกจและสงคมให&ทกคนในสงคมไทย ๒) การจดบรการทางสงคมให&ทกคนตามสทธขนพนฐาน ๓) การเสรมสร&างพลงให&ทกภาคส+วนสามารถเพมทางเลอกการใช&ชวตในสงคม ๔) การสานสร&างความสมพนธะของคนในสงคม ๓.๒ ยทธศาสตร#การพฒนาคนส0สงคมแห0งการเรยนร�ตลอดชวตอย0างยงยน ให&ความสาคญกบ ๑) การปรบโครงสร&างและการกระจายตวประชากรให&เหมาะสม ๒) การพฒนาคณภาพคนไทยให&มภมค&มกนต+อการเปลยนแปลง ๓) การส+งเสรมการลดป2จจยเสยงด&านสขภาพอย+างเป@นองค=รวม ๔) การส+งเสรมการเรยนร&ตลอดชวต ม+งสร&างกระแสสงคมให&การเรยนร&เป@นหน&าทของ

คนไทยทกคน ๕) การเสรมสร&างความเข&มแขงของสถาบนทางสงคม ๓.๓ ยทธศาสตร#ความเข�มแขงภาคเกษตร ความมนคงของอาหารและพลงงาน ให&ความสาคญกบ ๑) การพฒนาทรพยากรธรรมชาตทเป@นฐานการผลตภาคเกษตรให&เข&มแขงและยงยน ๒) การเพมประสทธภาพและศกยภาพการผลตภาคเกษตร ภาครฐ ๓) การสร&างมลค+าเพมผลผลตทางการเกษตรตลอดห+วงโซ+การผลต ๔) การสร&างความมนคงในอาชพและรายได&ให&แก+เกษตรกร ๕) การสร&างความมนคงด&านอาหารและพฒนาพลงงานชวภาพในระดบครวเรอนและ

ชมชน ๖) การสร&างความมนคงด&านพลงงานชวภาพ เพอสนบสนนการพฒนาประเทศและ

ความเข&มแขงภาคเกษตร ๗) การปรบระบบบรหารจดการภาครฐ เพอเสรมสร&างความมนคงด&านอาหารและ

พลงงาน

๑๔๗

๓.๔ ยทธศาสตร#การปรบโครงสร�างเศรษฐกจส0การเตบโตอย0างมคณภาพและยงยน ให&ความสาคญกบ

๑) การปรบโครงสร&างเศรษฐกจส+การพฒนาทมคณภาพและยงยน โดยสร&างความเข&มแขงให&กบผ&ประกอบการ

๒) การพฒนาวทยาศาสตร= เทคโนโลย วจย และนวตกรรม ให&เป@นพลงขบเคลอนการปรบโครงสร&างเศรษฐกจให&เตบโตอย+างมคณภาพและยงยน

๓) การพฒนาขดความสามารถในการแข+งขนทมประสทธภาพเท+าเทยมและเป@นธรรม ๔) การบรหารจดการเศรษฐกจส+วนรวมอย+างมเสถยรภาพ ๓.๕ ยทธศาสตร#การสร�างความเชอมโยงกบประเทศในภมภาคเพอความมนคงทางเศรษฐกจ

และสงคม ให&ความสาคญกบ ๑) การพฒนาความเชอมโยงด&านการขนส+งและระบบโลจสตกส=ภายใต&กรอบความร+วมมอ

ในอนภมภาคต+าง ๆ ๒) การพฒนาฐานลงทนโดยเพมขดความสามารถในการแข+งขนระดบอนภมภาค ๓) การสร&างความพร&อมในการเข&าส+ประชาคมอาเซยน ๔) การเข&ารวมเป@นภาคความร+วมมอระหว+างประเทศและภมภาคภายใต&บทบาทท

สร&างสรรค= ๕) การสร&างความเป@นห&นส+วนทางเศรษฐกจในภมภาคด&านการพฒนาทรพยากรมนษย=

การเคลอนย&ายแรงงานและการส+งเสรมแรงงานไทยในต+างประเทศ ๖) การมส+วนร+วมอย+างสาคญในการสร&างสงคมนานาชาตทมคณภาพชวต ปJองกนภยจาก

การก+อการร&ายและอาชญากรรม ยาเสพตด ภยพบต และการแพร+ระบาดของโรคภย ๗) การเสรมสร&างความร+วมมอทดระหว+างประเทศในการสนบสนนการเจรญเตบโตทาง

เศรษฐกจอย+างมจรยธรรมและไม+ส+งผลกระทบต+อสงแวดล&อม ๘) การเร+งรดการใช&ประโยชน=จากข&อตกลงการค&าเสร ทมผลบงคบใช&แล&ว ๙) การส+งเสรมให&ประเทศไทยเป@นฐานการลงทนและการประกอบธรกจในเอเชย ๑๐) การปรบปรงและเสรมสร&างความเข&มแขงของภาคการพฒนาภายในประเทศ ๓.๖ ยทธศาสตร#การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดล�อมอย0างยงยน ให&ความสาคญกบ ๑) การอนรกษ= ฟ��นฟ และสร&างความมนคงของฐานทรพยากรธรรมชาต และสงแวดล&อม ๒) การปรบกระบวนทศน=การพฒนา และขบเคลอนประเทศเพอเตรยมพร&อมไปส+การเป@น

เศรษฐกจและสงคมคาร=บอนตาและเป@นมตรกบสงแวดล&อม ๓) การยกระดบขดความสามารถในการรองรบและปรบตวต+อการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศ

๑๔๘

๔) การเตรยมความพร&อมรองรบกบภยพบตทางธรรมชาต ด&วยการจดทาแผนทและจดลาดบพนทเสยงภยทงในระดบประเทศ ภมภาคและจงหวด

๕) การสร&างภมค&มกนด&านการค&าจากเงอนไขด&านสงแวดล&อมและวกฤตจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

๖) การเพมบทบาทประเทศไทยในเวทประชาคมโลกทเกยวของกบกรอบความตกลง และพนธกรณด&านสงแวดล&อมระหว+างประเทศ

๗) การควบคมและลดมลพษ ม+งลดปรมาณมลพษทางอากาศ ๘) การพฒนาระบบการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดล&อมให&มประสทธภาพ

โปร+งใสและเป@นธรรมอย+างบรณาการ เนองจากกฎหมายทเกยวข&องกบการศกษานน เป@นสงสาคญทจะช+วยพฒนาคณภาพ

การศกษาให&มทศทางทถกต&อง เหมาะสม ดงนน สานกงานปลดกระทรวง กระทรวงศกษาธการ จงเป@นห+วยงานหลกทมภารกจเกยวกบการพฒนายทธศาสตร=การแปลงนโยบายของกระทรวงเป@นแผนปฏบต ดาเนนการเกยวกบกฎหมายว+าด&วยการศกษาแห+งชาตจดทางบประมาณและบรหารราชการประจาทวไปของกระทรวง เพอการบรรลเปJาหมายและเกดผลสมฤทธตามภารกจของกระทรวง โดยให&มอานาจหน&าท ตามกฎกระทรวง แบ+งส+วนราชการสานกงานปลดกระทรวง (กระทรวงศกษาธการ, ๒๕๕๖) ดงต+อไปน

๑) ศกษา วเคราะห= จดทาข&อมลเพอใช&ในการกาหนดนโยบายเปJาหมาย และผลสมฤทธของกระทรวง

๒) พฒนายทธศาสตร=การบรหารของกระทรวง ๓) แปลงนโยบายเป@นแนวทางและแผนปฏบตราชการ ๔) จดทางบประมาณและแผนปฏบตราชการของกระทรวง ๕) ดาเนนการเกยวกบการตรวจราชการและการตรวจสอบภายในราชการทวไปของ

กระทรวง ๖) ดาเนนการเกยวกบงานลกเสอ ยวกาชาดและกจการนกเรยน ๗) ส+งเสรมสนบสนนงานการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย คณะกรรมการ

ส+งเสรมการศกษาเอกชน คณะกรรมการข&าราชการครและบคลากรทางการศกษาและสถาบนพฒนาผ&บรหารการศกษา

๘) ส+งเสรมประสานการศาสนา ศลปะ วฒนธรรมและการกฬา เพอการศกษาตลอดจนงานอน ๆ ทมได&กาหนดให&เป@นอานาจหน&าทของส+วนราชการใดในสงกดกระทรวง

๑๔๙

๙) ประสานงานกบหน+วยงานทงภายในและภายนอกกระทรวง รวมทงดาเนนการเกยวกบงานความช+วยเหลอและความร+วมมอกบต+างประเทศในส+วนทมได&อย+ในอานาจหน&าทของส+วนราชการใดในสงกดกระทรวง

๑๐) พฒนาระบบและเครอข+ายข&อมลสารสนเทศเพอการบรหารงานของกระทรวง ๑๑) ดาเนนการเกยวกบกฎหมายเกยวกบการศกษาและกฎหมายอนทเกยวข&อง ซงมได&

อย+ในอานาจของส+วนราชการใดในสงกดกระทรวง ๑๒) ปฏบตงานอนใดตามทกฎหมายกาหนดให&เป@นอานาจหน&าท และความรบผดชอบ

ของสานกงานปลดกระทรวงหรอตามทรฐมนตรหรอคณะรฐมนตรมอบหมาย

บทสรป

สรปแล&วกฎหมายทเกยวข&องกบการศกษาทนาเสนอในบทน ล&วนเป@นกฎหมายทครและบคลากรทางการศกษาต&องเรยนร& ทาความเข&าใจ เพอสามารถนาสาระทระบไว&ในกฎหมายฉบบต+าง ๆ โดยเฉพาะ พระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ ซงเป@นกฎหมายทออกมาสอดคล&องกบบทบญญตของรฐธรรมนญแห+งราชอาณาจกรไทยทกาหนดให&รฐต&องจดการศกษาอบรมและสนบสนนให&เอกชนจดการศกษาอบรมให&เกดความร&ค+คณธรรม จดให&มกฎหมายเกยวกบการศกษาแห+งชาต ปรบปรงการศกษาให&สอดคล&องกบความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม สร&างเสรมความร&และปลกฝ2งจตสานกทถกต&องเกยวกบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรย=เป@นประมข นอกจากน บคลากรทเกยวข&องกบการศกษาทกระดบชน และทกภาคส+วนจาเป@นอย+างยง ทจะต&องศกษากฎหมายอน ๆ นอกเหนอจากพระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ เพอให& การปฏบตงานเป@นไปด&วยความเรยบร&อย มประสทธภาพ จงต&องศกษาและเรยนร&กฎหมายอน ๆ ทเกยวข&องอก อาท แผนการศกษาแห+งชาต (พ.ศ. ๒๕๔๕-๒๕๕๙) แผนพฒนาการศกษาแห+งชาต ฉบบท ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๕-๒๕๕๙) และ แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห+งชาต ฉบบท ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๕-๒๕๕๙) เพอนาสาระกฎหมายดงกล+าวเป@นแนวทางในการจดการเรยนการสอน รวมถงการบรหารจดการสถานศกษาให&สอดคล&องกน ทงน สงหนงทบคลากรทางการศกษาจะละเลยไม+ได&เลยคอ ต&องตดตามนโยบายทเกยวข&องกบการศกษาจากคณะรฐบาล เพอให&การปฏบตงานในแต+ละหน+วยงานสอดคล&องกบนโยบายทกาหนดไว& แต+มข&อสงเกตว+า ประเทศไทยมการปรบเปลยนผ&ทดแลนโยบายทางการศกษาบ+อยครง ดงนน จงจาเป@นต&องศกษาและตดนโยบายทเป@นป2จจบนอย+เสมอ

๑๕๐

คาถามทบทวน

คาชแจง ให&นกศกษาตอบคาถามทบทวนแต+ละข&อต+อไปน ๑) พระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ (ฉบบท ๑) ให&ไว& ณ วนทเท+าใด ก. ๑๔ สงหาคม ๒๕๔๒ ข. ๑๕ สงหาคม ๒๕๔๒ ค. ๑๔ กนยายน ๒๕๔๒ ง. ๑๕ กนยายน ๒๕๔๒

๒) พระราชบญญตการศกษาแห+งชาตฉบบ พ.ศ. ๒๕๔๒ และทแก&ไขเพมเตม พ.ศ. ๒๕๔๕ ลงราชกจจานเบกษาวนทใด

ก. ๑๙ ธนวาคม ๒๕๔๕ ข. ๒๐ ธนวาคม ๒๕๔๕ ค. ๒๑ ธนวาคม ๒๕๔๕ ง. ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๕ ๓) พระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ มผลกระทบต+อบคคลในด&านใด ก. จากดสทธและเสรภาพของบคคล ข. จากดหน&าทและสทธ ค. จากดหน&าท และเสรภาพ ง. จากดด&านงบประมาณและหลกสตร ๔) ข&อใดคอ สถานศกษา ตามพระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ หรอพระราชบญญต

ระเบยบข&าราชการคร และบคลากรทางการศกษา พ.ศ. ๒๕๔๗ ก. แหล+งเรยนร&ตามประกาศของสานกงานเขตพนทการศกษา ข. สานกงานเขตพนทการศกษา ค. สานกงานการศกษานอกโรงเรยน ง. ทกข&อ ๕) ทาไมต&องมการศกษาตลอดชวต ก. เพอให&ชวตอย+ดมสข มคณธรรม จรยธรรม ข. เพอให&สามารถพฒนาคณภาพการศกษาตลอดชวต ค. เพอให&สามารถพฒนาคณภาพชวตได&อย+างต+อเนองตลอดชวต ง. ถกทกข&อ ๖) แผนการศกษาแห+งชาต ฉบบปรบปรง ยดปรชญาใดในการดาเนนการ ก. คณธรรมนาความร& ข. ป2ญญาคอแสงสว+างแห+งชวต ค. เศรษฐกจพอเพยง ง. พพฒนาการนยม ๗) ข&อใดไม+ใช+เจตนารมณ=ของแผนการศกษาแห+งชาต ฉบบปรบปรง ก. สงคมคณภาพ ข. สงคมคณธรรม ค. สงคมภมป2ญญาและการเรยนร& ง. สงคมสมานฉนท=

๑๕๑

๘) ข&อใด ไม+ใช+ วตถประสงค=ของแผนการศกษาแห+งชาตฉบบปรบปรง ก. เพอพฒนาคนอย+างรอบด&าน ข. เพอสร&างสงคมไทยเป@นสงคมคณธรรม ภมป2ญญาแห+งการเรยนร& ค. เพอพฒนาสภาพแวดล&อมของสงคม ง. เพอพฒนาการศกษาอย+างต+อเนองและยงยน ๙) ตามแผนการศกษาแห+งชาต ฉบบปรบปรงข&อใด ไม+ใช+ เปJาหมาย ของแผนส+การปฏบต ก. การพฒนาคณภาพการศกษา ข. การขยายโอกาสทางการศกษา ค. การส+งเสรมการมส+วนร+วม ง. ประสทธภาพและประสทธผลในการจดการศกษา ๑๐) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห+งชาต ฉบบท ๑๑ ประกาศเมอใด ก. ๑ ตลาคม ๒๕๕๓ ข. ๑ ตลาคม ๒๕๕๔ ค. ๑ กนยายน ๒๕๕๕ ง. ๑ กนยายน ๒๕๕๕ ๑๑) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห+งชาต ฉบบท ๑๑ ใช&เมอใด ก. ๑ ตลาคม ๒๕๕๕ – ๑ กนยายน ๒๕๕๙ ข. ๑ ตลาคม ๒๕๕๔ – ๓๐ กนยายน ๒๕๕๙ ค. ๑ มกราคม ๒๕๕๔ – ๑ กนยายน ๒๕๕๘ ง. ๑ มกราคม ๒๕๕๕ – ๓๐ กนยายน ๒๕๕๙ ๑๒) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห+งชาต ฉบบท ๑๑ เรมใช&สมยใครเป@นนายกรฐมนตร ก. นายชวน หลกภย ข. นายอภสทธ เวชชาชวะ ค. นางสาวยงลกษณ= ชนวตร ง. พลเอกสรยทธ= จลานนท= ๑๓) ข&อใดไม+ใช+ใม+ใช+แนวทางปฏบตในการจดทาแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑๑ ก. ใช&ทนมนษย= ข. เทคโนโลยและนวตกรรม ค. ความปรองดอง ง. ยดแนวนโยบายเศรษฐกจค+ขนาน ๑๔) ป2จจยทจะส+งผลกระทบต+อทศทางของแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑๑ คอข&อใด ก. แนวนโยบายของรฐบาลชดใหม+ ข. แผนบรหารราชการแผ+นดน ค. ความแตกแยกของคนในชาต ง. การปรบโครงสร&างการพฒนาประเทศ

๑๕๒

๑๕) ข&อใดคอกรอบแนวคดและหลกการของแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑๑ ก. การพฒนาโดยยดรฐเป@นศนย=กลาง ข. พฒนาตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ค. การพฒนาโดยเน&นการศกษา ง. การพฒนาโดยเน&นแบบแยกส+วน

๑๕๓

แผนบรหารการสอนประจาบทท ๖ การประกนคณภาพการศกษา

หวข�อเนอหาประจาบท

๑) ความหมายและความสาคญของการประกนคณภาพการศกษา ๒) ระบบและกระบวนการประกนคณภาพการศกษา ๓) ประโยชน=ของการประกนคณภาพ

จดประสงค#ของการเรยนร� ๑) นกศกษาสามารถอธบายความหมายและความสาคญของการประกนคณภาพการศกษาได& ๒) นกศกษาสามารถอธบายระบบและกระบวนการประกนคณภาพการศกษาได& ๓) นกศกษาสามารถอธบายประโยชน=ของการประกนคณภาพได&

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจาบท

๑) วธสอน ๑.๑) การประเมนความร&เดมก+อนเรยน ๑.๒) การศกษาค&นคว&าด&วยตนเองและกล+ม ๑.๓) การฟ2งบรรยายและการอภปราย ๑.๔) การประเมนความร&หลงเรยนและการแสดงความคดเหน ๑.๕) การทาแบบฝ8กหดทบทวน

๒) กจกรรมการเรยนการสอน ๒.๑) การประเมนความร&เดมของนกศกษา ให&นกศกษาทาแบบทดสอบก+อนเรยน สอบถามรปแบบการจดการเรยนการสอน

ทนกศกษาต&องการ เพอประเมนความร&เดมของนกศกษา ซงจะทาให&อาจารย=ผ&สอนร&พนฐานความร& ของนกศกษา

๒.๒) การศกษาค&นคว&าด&วยตนเองและกล+ม นกศกษาไปศกษาค&นคว&า เกยวกบความหมายและความสาคญของการประกน

คณภาพการศกษา ระบบและกระบวนการประกนคณภาพการศกษา และประโยชน=ของการประกนคณภาพ

๑๕๔

โดยอาจารย=จะแนะนาเอกสารตาราทเกยวกบการศกษา และวธการศกษาค&นคว&าเอกสารตารา รวมทงการสรปสาระความร&ทได&ศกษามาให&เป@นระบบ แต+ในเบองต&นให&ศกษาเป@นรายบคคลก+อน จากนนจงนาข&อมลทได&มาอภปรายร+วมกนภายในชนเรยน จนได&ข&อสรปของกล+ม

๒.๓) การฟ2งบรรยายและการอภปราย นกศกษา ศกษาเอกสารประกอบการสอนก+อนฟ2งบรรยายจากอาจารย= โดยอาจารย=

จะสรปประเดนทสาคญและเปAดโอกาสให&นกศกษาสนทนาซกถามและอภปรายแลกเปลยนเรยนร&ร+วมกน ๒.๔) การนาเสนอผลงานของตนเอง นกศกษานาเสนอผลการศกษาของกล+มทเกยวกบความหมายและความสาคญ

ของการประกนคณภาพการศกษา ระบบและกระบวนการประกนคณภาพการศกษา และประโยชน=ของการประกนคณภาพ โดยมเพอนและอาจารย=ร+วมกนซกถามและแสดงความคดเหน

๒.๕) การทาแบบฝ8กหดทบทวน นกศกษาทาแบบทดสอบหลงเรยนและตอบคาถามทบทวนบทท ๖ ด&วยตนเอง

เมอทาเสรจแล&วจงใช&วธแลกกนตรวจกบเพอน โดยมอาจารย=และนกศกษาร+วมกนเฉลยคาตอบพร&อมอธบาย คาตอบแต+ละข&อ

สอการเรยนการสอน

๑) สไลด=อเลกทรอนกส= ๒) เอกสาร ตารา หนงสอเกยวกบการประกนคณภาพการศกษา ๓) วดทศน=การประเมนคณภาพการศกษาของ สมศ. เรอง “ครภเขากบ ผอ. ไม+พอเพยง”

การวดและการประเมนผล

๑) ประเมนความร&จากการตอบคาถามทบทวน โดยนกศกษาจะต&องได&คะแนนไม+ตากว+า ร&อยละ ๖๐ ของคะแนนในแต+ละข&อ ๒) ประเมนการมส+วนร+วมในการอภปรายและการแสดงความคดเหนในชนเรยน ๓) ประเมนผลงานการศกษาค&นคว&าด&วยตนเอง ๔) ประเมนความสนใจ ความรบผดชอบ จากการสงเกตการส+งงานตรงเวลาและการมส+วนร+วมในการทางานกล+ม

๑๕๕

บทท ๖ การประกนคณภาพการศกษา

สภาพการจดการศกษาของไทยในระยะทผ+านมา จะพบว+าวกฤตการณ=ทางการศกษาทสาคญ

ประการหนงคอ เรองคณภาพการศกษา ตามททราบกนดอย+แล&ว ป2ญหาเกยวกบคณภาพการศกษาของไทยทาให&คนไทยบางส+วนทมฐานะรารวยหาทางออกโดยส+งลกหลานไปเรยนต+อต+างประเทศ ในขณะทคนไทยอกส+วนหนงกพยายามให&ลกหลานได&เข&าเรยนในโรงเรยนทคดว+ามคณภาพด ถงแม&ว+าโรงเรยนจะอย+ไกลและเดกจะต&องเสยเวลาและเหนดเหนอยจากการเดนทางกตาม ส+วนคนทไม+มทางออกซงเป@น คนส+วนใหญ+ของประเทศจาต&องยอมให&ลกหลานเรยนในโรงเรยนทไม+แน+ใจในคณภาพต+อไป

การพฒนาสถานศกษาของไทยให&มคณภาพเพอให&ประชาชนชาวไทยมความมนใจทจะส+งลกหลานไปเรยนนนจะต&องมการประกนคณภาพการศกษา และทาให&การประกนคณภาพภายในเป@นกลไกทสถานศกษาใช&ในการบรหารจดการศกษาให&มประสทธภาพ และมคณภาพตามมาตรฐานการศกษา ทต&องการ

พระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ หมวด ๖ มาตรฐานและการประกนคณภาพการศกษา ได&กาหนดให&หน+วยงานต&นสงกดและสถานศกษาจดให&มระบบการประกนคณภาพภายใน เป@นส+วนหนงของกระบวนการบรหารการศกษาทต&องดาเนนการต+อเนอง โดยมการจดทารายงานประจาปfเสนอต+อหน+วยงานต&นสงกด หน+วยงานทเกยวข&อง และเปAดเผยต+อสาธารณชน เพอนาไปส+การพฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษา และเพอรองรบการประเมนคณภาพภายนอก

ความหมายและความสาคญของการประกนคณภาพการศกษา

รฐธรรมนญแห+งราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ มาตรา ๘๑ ได&กาหนดให&รฐต&องจดการศกษาอบรมและสนบสนนให&เอกชนจดการศกษาอบรมให&เกด “ความร&ค+คณธรรม” และจดให&มกฎหมายเกยวกบการศกษาแห+งชาต ซงนาไปส+พระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ ก+อให&เกดการปฏรปการศกษาครงใหญ+ทม+งเน&นคณภาพการศกษา คอ ได&กาหนดให&มระบบการประกนคณภาพการศกษาเพอพฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษาทกระดบ (พระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒, หน&า มาตรา ๔๗) การประกนคณภาพ คอ การดาเนนกจกรรมและภารกจต+าง ๆ ทงด&านวชาการและการบรการ/การจดการ เพอสร&างความมนใจให&ผ&รบบรการทางการศกษา ทงผ&รบบรการโดยตรง คอ ผ&เรยน ผ&ปกครอง และผ&รบบรการทางอ&อม คอ สถานประกอบการ ประชาชน และสงคมโดยรวม ว+าการดาเนนงานของ

๑๕๖

สถานศกษาจะมประสทธภาพและทาให&ผ&เรยนมคณภาพหรอคณลกษณะทพงประสงค=ตามมาตรฐานการศกษาทได&กาหนดไว& การประกนคณภาพมแนวคดอย+บนพนฐานของการ “ปJองกน” ไม+ให&เกดการทางานทไม+มประสทธภาพและผลผลตทไม+มคณภาพ ๑. ความหมายของการประกนคณภาพการศกษา ในการประกนคณภาพการศกษา มคาทเกยวข&องกบการประกนคณภาพการศกษามากมาย ดงแสดงในรายละเอยดต+อไปน การประกนคณภาพการศกษา (quality assurance) หมายถง การทากจกรรม หรอการปฏบตภารกจหลกอย+างมระบบตามแบบแผนทกาหนดไว& โดยมการควบคมคณภาพ (quality control) การตรวจสอบคณภาพ (quality auditing) และการประเมนคณภาพ (qualitty assessment) จนทาให&เกดความมนใจในคณภาพและมาตรฐานของดชนชวด ระบบและกระบวนการผลต ผลผลตและผลลพธ= ของการจดการศกษา ประกอบด&วยการประกนคณภาพภายใน และการประกนคณภาพภายนอก การประกนคณภาพภายใน หมายถง การประเมนผลและการตดตามตรวจสอบคณภาพ และมาตรฐานการศกษาของสถานศกษา จากภายในโดยบคลากรของสถานศกษานนเอง หรอโดยหน+วยงานต&นสงกดทมหน&าทกากบดแลสถานศกษานน การประกนคณภาพภายนอก หมายถง การประเมนผลและการตดตามตรวจสอบคณภาพและมาตรฐานการศกษาของสถานศกษาจากภายนอกโดยสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา หรอบคคล หรอหน+วยงานภายนอกทสานกงานดงกล+าวรบรองเพอเป@นการประกนคณภาพและให&มการพฒนาคณภาพ และมาตรฐานการศกษาของสถานศกษา ระบบและกลไก หมายถง ขนตอนการดาเนนงานต+าง ๆ ทมความสมพนธ= และเชอมโยงกนอย+างเป@นระบบ โดยอาศยบคลากร ทรพยากร กฎเกณฑ= มาตรการ แนวปฏบต และป2จจยต+าง ๆ เป@นกลไกให&การดาเนนงานบรรลเปJาหมาย การควบคมคณภาพการศกษา หมายถง การมระบบและกลไกในแต+ละองค=ประกอบคณภาพเพอกากบการดาเนนงานของสถาบนให&ได&ผลตามดชนบ+งชคณภาพทกาหนด การตรวจสอบคณภาพการศกษา หมายถง กระบวนการในการศกษาวเคราะห=ว+าสถาบนมระบบ และกลไกควบคมคณภาพ และได&ปฏบต ตลอดจนมผลการปฏบตตามระบบ และกลไกดงกล+าว การประเมนคณภาพการศกษา หมายถง กระบวนการวเคราะห=และเปรยบเทยบผล การดาเนนงานของสถาบนว+า ส+งผลต+อคณภาพตามดชนบ+งช องค#ประกอบคณภาพ หมายถง ป2จจยหลกในการดาเนนงานของสถาบนทมผลต+อคณภาพการศกษา ดชนบ0งชคณภาพ หมายถง ตวบ+งชว+าการดาเนนงานในแต+ละองค=ประกอบคณภาพเป@นไปตามเกณฑ= และมาตรฐานการศกษาทกาหนด

๑๕๗

ผลผลตทางการศกษา หมายถง ผลการดาเนนตามภารกจหลก ประกอบด&วย การผลตบณฑต การวจย การบรการทางวชาการ การทานบารงศลปวฒนธรรมและภารกจหลกอน ๆ ของสถาบนอดมศกษา มาตรฐานการศกษา หมายถง ข&อกาหนดเกยวกบคณลกษณะทพงประสงค=และมาตรฐานทต&องการให&เกดขนในสถานศกษาทกแห+ง และเพอใช&เป@นหลกในการเทยบเคยงสาหรบการส+งเสรมและกากบดแล การตรวจสอบ การประเมนผล และการประกนคณภาพทางการศกษา ประสทธภาพ หมายถง ความสมพนธ=ระหว+างปรมาณทรพยากรทใช&ไปกบปรมาณผลผลตทเกดจากกระบวนการ กล+าวคอ ประสทธภาพแสดงถงความสามารถในการผลต และความค&มค+าของการลงทน ประสทธผล หมายถง ความสมพนธ=ระหว+างผลลพธ=ของการทางานกบเปJาหมาย หรอวตถประสงค=ทตงไว& กล+าวคอ ประสทธผลจะแสดงถงความสามารถในการตอบสนองอย+างรวดเรวและทนเวลาเพอให&ได&ผลผลต

การรบรองมาตรฐาน หมายถง การให&การรบรองการทาการประเมนคณภาพภายนอกของผ&ประเมนภายนอกทมคณลกษณะ และคณภาพทพงประสงค=ตามหลกเกณฑ= และมาตรฐานทสานกงานกาหนด

๒. ความสาคญของการประกนคณภาพการศกษา การประกนคณภาพการศกษาจงเป@นการบรหารจดการและการดาเนนกจกรรมตามภารกจ

ปกตของสถานศกษาเพอพฒนาคณภาพของผ&เรยนอย+างต+อเนอง ซงจะเป@นการสร&างความมนใจให&ผ&รบบรการการศกษา ทงยงเป@นการปJองกนการจดการศกษาทด&อยคณภาพและสร&างสรรค=การศกษาให&เป@นกลไกทมพลงในการพฒนาประชากรให&มคณภาพสงยงขน

การประกนคณภาพการศกษาเกยวข&องกบการดาเนนการทสาคญ ๒ เรองดงน ๒.๑ การกาหนดมาตรฐานคณภาพการศกษาซงหลกปฏบตทวไปจะกาหนดโดยองค=คณะ

บคคล ผ&เชยวชาญ หรอผ&มประสบการณ=ในระบบการศกษาไทยตามพระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ กาหนดให&กระทรวงการศกษา ศาสนาและวฒนธรรม เป@นผ&กาหนดมาตรฐานการศกษา (พระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ มาตรา ๓๑) โดยมสภาการศกษา ศาสนาและวฒนธรรมแห+งชาต คณะกรรมการการศกษาขนพนฐานและคณะกรรมการการอดมศกษาเป@นผ&พจารณาเสนอตามลาดบสายงาน (พระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ มาตรา ๓๔)

๒.๒ กระบวนการตรวจสอบและประเมนการดาเนนการจดการศกษาว+าเป@นไปตามมาตรฐาน คณภาพการศกษามากน&อยเพยงไร พระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ ได&กาหนดให&หน+วยงานต&นสงกดและสถานศกษา จดให&มระบบการประกนคณภาพภายในสถานศกษาและให&ถอว+าการประกนคณภาพภายใน เป@นส+วนหนงของกระบวนการบรหารการศกษาทต&องดาเนนการอย+างต+อเนอง (พระราชบญญต

๑๕๘

การศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ มาตรา ๔๘) และให&มการประเมนคณภาพภายนอก ของสถานศกษา ทกแห+งอย+างน&อยหนงครงในทก ๕ ปf โดยสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา เป@นผ&ดาเนนการ (พระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ มาตรา ๔๙)

ระบบและกระบวนการประกนคณภาพการศกษา

ระบบการประกนคณภาพการศกษาไทยตามพระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ มาตรา ๔๗ ประกอบด&วย ๒ ระบบคอ ๑) ระบบการประกนคณภาพภายใน และ ๒) ระบบการประกนคณภาพภายนอก

๑ การประกนคณภาพภายใน ระบบการประกนคณภาพภายใน หมายถง ระบบการประเมนผล และการตดตามตรวจสอบ

คณภาพและมาตรฐานการศกษาของสถานศกษาจากภายในโดยบคลากรของสถานศกษานนเองหรอโดยหน+วยงานต&นสงกดทมหน&าทกากบดแลสถานศกษานน (พระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ มาตรา ๔)

๑.๑ กระบวนการประกนคณภาพ สถานศกษาจะต&องพฒนาระบบการประกนคณภาพภายในให&เป@นส+วนหนงของกระบวนการบรหารและการปฏบตงาน โดยคานงถงหลกการและกระบวนการดงต+อไปน

๑) หลกการสาคญของการประกนคณภาพภายในของสถานศกษาม ๓ ประการ คอ (สานกงานคณะกรรมการการศกษาแห+งชาต, ๒๕๔๓, หน&า ๑๑)

๑.๑) จดม+งหมายของการประกนคณภาพภายใน คอ การทสถานศกษาร+วมกนพฒนาปรบปรงคณภาพให&เป@นไปตามมาตรฐานการศกษา ไม+ใช+การจบผดหรอทาให&บคลากรเสยหน&า โดยเปJาหมายสาคญอย+ทการพฒนาคณภาพให&เกดขนกบผ&เรยน

๑.๒) การทจะดาเนนการให&บรรลเปJาหมายตามข&อ ๑.๑ ต&องทาให&การประกนคณภาพการศกษาเป@นส+วนหนงของกระบวนการบรหารจดการและการทางานของบคลากรทกคน ในสถานศกษา ไม+ใช+เป@นกระบวนการทแยกส+วนมาจากการดาเนนงานตามปกตของสถานศกษา โดยสถานศกษาจะต&องวางแผนพฒนาและแผนปฏบตการทมเปJาหมายชดเจน ทาตามแผนตรวจสอบประเมนผลและพฒนาปรบปรงอย+างต+อเนอง เป@นระบบทมความโปร+งใสและมจตสานกในการพฒนาคณภาพการทางาน

๑.๓) การประกนคณภาพเป@นหน&าทของบคลากรทกคนในสถานศกษา ไม+ว+าจะเป@นผ&บรหาร คร อาจารย=และบคลากรอน ๆ ในสถานศกษา โดยในการดาเนนงานจะต&องให&ผ&เกยวข&อง เช+น ผ&เรยน ชมชน เขตพนทการศกษา หรอหน+วยงานทกากบดแลเข&ามามส+วนร+วมในการกาหนดเปJาหมาย

๑๕๙

วางแผน ตดตามประเมนผลพฒนาปรบปรง ช+วยกนคด ช+วยกนทา ช+วยกนผลกดนให&สถานศกษามคณภาพ เพอให&ผ&เรยนได&รบการศกษาทดมคณภาพ เป@นไปตามความต&องการของผ&ปกครอง สงคม และประเทศชาต

๒) กระบวนการการประกนคณภาพภายในตามแนวคดของการประกนคณภาพ ม ๓ ขนตอน คอ (สานกงานคณะกรรมการการศกษาแห+งชาต, ๒๕๔๓, หน&า ๗)

๒.๑) การควบคมคณภาพ เป@นการกาหนดมาตรฐานคณภาพการศกษาของสถานศกษาเพอพฒนาสถานศกษาให&เข&าส+มาตรฐาน

๒.๒) การตรวจสอบคณภาพ เป@นการตรวจสอบและตดตามผลการดาเนนงานของสถานศกษาให&เป@นไปตามมาตรฐานทกาหนด

๒.๓) การประเมนคณภาพ เป@นการประเมนคณภาพการศกษาของสถานศกษาโดยสถานศกษาและหน+วยงานต&นสงกดในระดบเขตพนทการศกษาฯ และระดบกระทรวง

๓) กระบวนการประกนคณภาพภายในตามแนวคดของหลกการบรหารทเป@นกระบวนการครบวงจร (PDCA) ประกอบด&วย ๔ ขนตอน คอ

๓.๑) การร+วมกนวางแผน (planning) ๓.๒) การร+วมกนปฏบตตามแผน (doing) ๓.๓) การร+วมกนตรวจสอบ (checking) ๓.๔) การร+วมกนปรบปรง (action) เมอพจารณากระบวนการการประกนคณภาพภายในตามแนวคดของการประเมน

คณภาพและแนวคดของการบรหารแบบครบวงจร จะเหนว+ามความสอดคล&องกนดงน (สานกงานคณะกรรมการการศกษาแห+งชาต, ๒๕๔๓, หน&า ๑๐)

๑๖๐

ภาพท ๖.๑ กระบวนการการประกนทมา (สานกงานคณะกรรมการการศก

จากภาพ การควบเพอพฒนาคณภาพตามหลกการบรหารวางแผนและดาเนนการตามแผน เพอพส+วนการตรวจสอบคณภาพ คอ การให&เป@นไปตามเปJาหมายและมาตรฐาในเขตพนทการศกษาและต&นสงกในการพฒนาปรบปรงสถานศกษา ซงจคณภาพอย+เสมอ

๑.๒ ขนตอนการดาเนนการดาเนนการประ

ขนตอน ดงแผนภาพต+อไปน

ะกนคณภาพภายใน ารศกษาแห+งชาต, ๒๕๔๓, หน&า ๑๐)

รควบคมคณภาพและการตรวจสอบคณภาพกคอกระบวบรหารนนเอง โดยการควบคมคณภาพ คอ การทสถานศกษเพอพฒนาสถานศกษาให&มคณภาพตามเปJาหมายและมาตร การทสถานศกษาต&องร+วมกนตรวจสอบเพอพฒนาปรบรฐานการศกษา เมอสถานศกษามการตรวจสอบตนเองแงกดกเข&ามาช+วยตดตามและประเมนคณภาพเพอให&ควา ซงจะทาให&สถานศกษามความอ+นใจ และเกดความตนตว

าเนนงานตามกระบวนการประกนคณภาพภายใน ารประกนคณภาพภายในตามกระบวนการทกล+าวมาแล&ว ม

ระบวนการบรหารานศกษาต&องร+วมกนมาตรฐานการศกษา าปรบปรงคณภาพ เองแล&วหน+วยงาน

ให&ความช+วยเหลอ ตนตวในการพฒนา

ล&ว มแนวทางและ

ภาพท ๖.๒ การดาเนนงานตามทมา (สานกงานคณะกรรมการ ขนตอนการ ๑) ขนการเ ๑.๑) ของการประกนคณภาพภายบคลากรภายในสถานศกษาหโอกาสเข&าร+วมประชมรบทราบพให&บคลากรทกคนเกดความมโดยเน&นเนอหาเกยวกบการจดการกาหนดกรอบและแผนกา

านตามกระบวนการประกนคณภาพภายใน มการการศกษาแห+งชาต, ๒๕๔๓, หน&า ๑๓)

นการดาเนนการประกนคณภาพภายในมรายละเอยด ดงนการเตรยมการ ซงการเตรยมการทมความสาคญ คอ

การเตรยมความพร&อมของบคลากร โดยต&องสร&างควภายในและการทางานเป@นทม ซงจะจดทาการชแจงทษาหรอวทยากรมออาชพจากภายนอก โดยบคลากรทกคราบพร&อมกน และต&องพฒนาความร& ทกษะเกยวกบการปามมนใจในการดาเนนงานประกนคณภาพด&วยการจดป

ารจดทาแผนพฒนาสถานศกษาและแผนปฏบตการในแต+ลนการประเมน การสร&างเครองมอประเมนและการรวบร

๑๖๑

ดงน

&างความตระหนกถงคณค+าจงทาความเข&าใจโดยใช&ทกคนในสถานศกษาได&มารประกนคณภาพภายในจดประชมเชงปฏบตการ แต+ละปf ต+อมาเน&นเนอหาวบรวมข&อมล ในช+วงท&าย

๑๖๒

เน&นเรองเกยวกบการวเคราะห=ข&อมล การนาเสนอผลการประเมนและการเขยนรายงานผลการประเมนตนเอง (SSR: self study report) ๑.๒) การแต+งตงคณะกรรมการผ&รบผดชอบในการประสานงาน กากบดแล ช+วยเหลอสนบสนนให&ทกฝ�ายทางานร+วมกนและเชอมโยงเป@นทม โดยการตงคณะกรรมการควรพจารณาตามแผนภมโครงสร&างการบรหารซงฝ�ายทรบผดชอบงานใดควรเป@นกรรมการรบผดชอบการพฒนาและประเมนคณภาพงานนน ๒) ขนการดาเนนงานประกนคณภาพภายใน ประกอบด&วยขนตอนหลก ๔ ขนตอน ๒.๑) การวางแผน จะต&องมการกาหนดเปJาหมาย แนวทางการดาเนนงาน ผ&รบผดชอบงาน ระยะเวลาและทรพยากรทต&องใช& สาหรบแผนต+าง ๆ ทควรจดทาคอ แผนพฒนาคณภาพการศกษาของสถานศกษา แผนปฏบตการประจาปf แผนการจดการเรยนการสอนตามหลกสตรซงสอดคล&องกบเปJาหมายของสถานศกษา แผนการประเมนคณภาพและแผนงบประมาณ เป@นต&น ๒.๒) การปฏบตตามแผน ซงในขณะดาเนนการต&องมการเรยนร&เพมเตมตลอดเวลาและผ&บรหารควรให&การส+งเสรมและสนบสนนให&บคลากรทกคนทางานอย+างมความสข จดสงอานวยความสะดวก สนบสนนทรพยากรเพอการปฏบต กากบ ตดตามการทางานทงระดบบคลากร รายกล+ม รายหมวด และให&การนเทศ ๒.๓) การตรวจสอบประเมนผล ซงเป@นกลไกสาคญทจะกระต&นให&เกดการพฒนา เพราะจะทาให&ได&ข&อมลย&อนกลบทแสดงว+าการดาเนนงานทผ+านมาบรรลเปJาหมายเพยงใด โดยการประเมนต&องจดวางกรอบการประเมน จดหาหรอจดทาเครองมอ จดเกบรวบรวมข&อมล วเคราะห=ข&อมล แปลความข&อมล และการตรวจสอบ ปรบปรงคณภาพการประเมน ๒.๔) การนาผลการประเมนมาปรบปรงงาน เมอแต+ละฝ�ายประเมนผลเสรจแล&วจะส+งผลให&คณะกรรมการรบผดชอบนาไปวเคราะห= สงเคราะห=และแปลผลแล&วนาเสนอผลต+อผ&เกยวข&อง เพอนาไปปรบปรงการปฏบตงานของผ&บรหารและบคลากร นาไปวางแผนในระยะต+อไป และจดทาเป@นข&อมลสารสนเทศหรอการเขยนรายงานประเมนตนเอง ๓) ขนการจดทารายงานประเมนตนเองหรอรายงานประจาปf เมอสถานศกษาดาเนนการประเมนผลภายในเสรจแล&วจะจดทารายงาน โดยเรมจากรวบรวมผลการดาเนนงานและผลการประเมนมาวเคราะห=จาแนกตามมาตรฐานการศกษาและเขยนรายงาน บทบาทหน&าทของครในการประกนคณภาพภายในควรเป@นดงน ๑) มการเตรยมความพร&อมของตนเอง โดยทาการศกษาให&เกดความร&ความเข&าใจเกยวกบหลกการ วธการ ขนตอนในการประเมนผลภายใน รวมทงพยายามสร&างเจตคตทดต+อการประเมนภายใน

๑๖๓

๒) ให&ความร+วมมอกบสถานศกษาในการให&ข&อมลพนฐานทวไปทคณะกรรมการประเมนผลภายในต&องการ ๓) ให&ความร+วมมอกบสถานศกษาเมอได&รบการแต+งตงให&เป@นคณะกรรมการในกจกรรมใดกจกรรมหนงของการประเมนผลภายใน เช+น เข&าร+วมพจารณาจดทาปฏทนการปฏบตงานด&านการประเมนผลภายในสถานศกษา ร+วมกนพจารณาจดสร&างเครองมอในการจดเกบข&อมลลกษณะต+าง ๆ ในกระบวนการประเมนผลภายใน ร+วมกนทาการสารวจเกบข&อมลทคณะกรรมการสารวจ ร+วมกนทา การวเคราะห=ข&อมล (หากมความร&ด&านการวเคราะห=) ร+วมกนสรปผลการประเมน เป@นต&น ๔) ให&ความร+วมมอกบสถานศกษา ในการร+วมกนกาหนดจดประสงค= กาหนดมาตรฐานและตวบ+งชในการประเมนด&านต+าง ๆ ของสถานศกษาเอง และร+วมกนกาหนดเกณฑ=การตดสนมาตรฐานและตวบ+งชในด&านต+าง ๆ ๕) ปฏบตหน&าทหลกหรอหน&าทประจาทรบผดชอบอย+างมระบบ ตามกระบวนการและสอดคล&องกบมาตรฐานการศกษา เช+น ในหน&าทการสอนต&องมการพฒนาหลกสตรและแผนการสอนทเน&นนกเรยนเป@นสาคญ จดเตรยมเนอหาสาระทถกต&องเหมาะสมกบจดประสงค=การเรยนการสอน จดทาสอการสอนทมประสทธภาพตรงตามจดประสงค=การเรยนการสอน จดกจกรรม วธการเรยนร&ทสร&างให&ผ&เรยนเกดการค&นคว&าหาความร&สร&างความร&ด&วยตนเอง เลอกวธการประเมนผลการเรยนหลากหลายและเหมาะสมรวบรวมผลสรปผล ประเมนการเรยนการสอน พฤตกรรมของผ&เรยน นาผลการประเมนมาปรบปรงการจดการเรยนการสอนอย+างต+อเนอง เป@นต&น ๒. การประเมนคณภาพภายนอก ๒.๑ ความหมายของการประเมนคณภาพภายนอก การประเมนคณภาพภายนอก คอ การประเมนคณภาพการจดการศกษา การตดตามการตรวจสอบคณภาพและมาตรฐานการศกษาของสถานศกษา โดยผ&ประเมนภายนอกทได&รบ การรบรองจากสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา โดยผ&ประเมนภายนอกทได&รบการรบรองจากสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (องค=การมหาชน) หรอ สมศ. เพอม+งให&มคณภาพดยงขน ผ&ประเมนภายนอกหรอคณหมอโรงเรยนมความเป@นอสระ และเป@นกลาง ไม+มผลประโยชน=ขดแย&งกบการประเมนคณภาพภายนอกจะนาไปส+การเข&าถงคณภาพการศกษาด&วยความเป@นกลาง เพอสร&างสรรค=พฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษาอย+างแท&จรง ๒.๒ แนวคดและหลกการของการประเมนคณภาพภายนอก การประเมนภายนอกของ สมศ. เป@นการประเมนโดยใช&รปแบบ “กลยาณมตรประเมน” โดยมวตถประสงค=เพอ

๑๖๔

๑) เพอตรวจสอบ ยนยนสภาพจรงในการดาเนนงานของสถานศกษาและประเมนคณภาพการศกษาตามมาตรฐานการศกษาทกาหนด ๒) เพอให&ได&ข&อมลซงช+วยสะท&อนให&เหนจดเด+น-จดด&อยของสถานศกษา เงอนไขของความสาเรจ และสาเหตของป2ญหา ๓) เพอช+วยเสนอแนะแนวทางปรบปรงและพฒนาคณภาพการศกษาแก+สถานศกษาและหน+วยงานต&นสงกด ๔) เพอส+งเสรมให&สถานศกษามการพฒนาคณภาพและประกนคณภาพภายในอย+างต+อเนอง ๕) เพอรายงานผลการประเมนคณภาพและมาตรฐานการศกษาของสถานศกษาต+อหน+วยงานทเกยวข&องและสาธารณชน ๒.๓ ความสาคญของการประเมนคณภาพภายนอก การประเมนคณภาพภายนอก มความสาคญและมความหมายต+อสถานศกษา หน+วยงานทเกยวข&อง และสาธารณชน ดงต+อไปน ประการท ๑ เป@นการส+งเสรมให&สถานศกษาพฒนาเข&าส+เกณฑ=มาตรฐานและพฒนาตนเองให&เตมตามศกยภาพอย+างต+อเนอง ประการท ๒ เพมความมนใจและค&มครองประโยชน=ให&ผ&รบบรการทางการศกษาว+าสถานศกษาได&จดการศกษาม+งส+คณภาพตามมาตรฐานการศกษาทเน&นให&ผ&เรยนเป@นคนด มความสามารถ และมความสขเพอเป@นสมาชกทดของสงคม ประการท ๓ สถานศกษาและหน+วยงานทกากบดแล เช+น คณะกรรมการสถานศกษา หน+วยงานต&นสงกด สานกงานเขตพนทการศกษา รวมทงหน+วยงานทเกยวข&องและชมชนท&องถนมข&อมลทจะช+วยตดสนใจในการวางแผนและดาเนนการเพอพฒนาคณภาพการศกษาของสถานศกษาให&เป@นไปในทศทางทต&องการและบรรลเปJาหมายตามทกาหนด ประการท ๔ หน+วยงานทเกยวข&องในระดบนโยบายมข&อมลสาคญในภาพรวมเกยวกบคณภาพและมาตรฐานของสถานศกษาทกระดบทกสงกด เพอใช&เป@นแนวทางในการกาหนดแนวนโยบายทางการศกษาและการจดสรรงบประมาณเพอการศกษาอย+างมประสทธภาพ

ภาพท ๖.๓ กระบวนการประทมา (สานกงานคณะกรรมการ

๒.๔ วธการประ กระบวนการรวบรวมและศกษาข&อมลจากรมาตรฐานและประเมนคณภาพของสถานศกษา รวมทงให&ข&อคในการปรบปรงและพฒนาคณเผยแพร+ต+อหน+วยงานทเกยวขใหญ+ ๆ ๓ ขนตอน คอ ๑) ขนตอน ๒) ระหว+าง ๓) หลงการ

ประเมนคณภาพภายนอก มการการศกษาแห+งชาต, ๒๕๔๓, หน&า ๑๙)

รประเมนคณภาพภายนอก วนการประเมนคณภาพภายนอกเป@นกระบวนการทคณะผจากรายงานผลการประเมนตนเองของสถานศกษาซงเสนอ

ภาพการศกษา (องค=การมหาชน) แล&วเข&าไปตรวจสอบห&ข&อคดเหนและข&อเสนอแนะจากการประเมนเพอให&สถานาคณภาพของสถานศกษาอย+างต+อเนอง และจดทาราย

กยวข&องและสาธารณชน การประเมนคณภาพภายนอกป

ตอนก+อนการตรวจเยยมสถานศกษา หว+างการตรวจเยยมสถานศกษา งการตรวจเยยมสถานศกษา

๑๖๕

ณะผ&ประเมนภายนอกจะเสนอต+อสานกงานรบรองสอบและประเมนคณภาพถานศกษาใช&เป@นแนวทาง

ารายงานผล การประเมนนอกประกอบด&วยขนตอน

๑๖๖

ซงมรายละเอยดใน

ภาพท ๖.๔ ขนตอนก+อนการตรวจเยทมา (สานกงานคณะกรรมการการศก เมอคณะผ&ประเมทาการศกษารายงานการประเมนตนเอรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาแจ&งกาหนดการตรวจเยยมต+อสถานศการประเมนตนเองไม+ชดเจน หรอไม+ส คณะผ&ประเมนภาสถานศกษาและเอกสารข&อมลอน โดยใช&มาตรฐานเพอการประเมนภายนเป@นกรอบ เพอกาหนดว+าระหว+างการตเพอให&มหลกฐานครบถ&วนเพยงพอในก หลงจากนนร+วมกการปฏบตงานและมอบหมายภาระงตรวจเยยมต+อสถานศกษาอย+างน&อยสถานศกษาทคณะผ&ประเมนภายนอกอสระและไม+รบกวนผ&อนในระหว+างล+วงหน&าและส+วนทอาจขอเพมเตม ตลอ

ยดในการดาเนนงาน ดงน

วจเยยมสถานศกษา ารศกษาแห+งชาต, ๒๕๔๓, หน&า ๒๑)

ระเมนภายนอกได&รบมอบหมายให&ประเมนสถานศกษาตนเอง (SSR, SAR) ของสถานศกษา ซงสถานศกษาจดส+งมณภาพการศกษา (สมศ.) ล+วงหน&าแล&วนดวนทจะไปตรานศกษาพร&อมทงขอเอกสารข&อมลทเกยวข&องเพมเตม

อไม+สมบรณ=แล&วส+งคนเมอศกษาข&อมลเสรจแล&ว นภายนอกทาการศกษาและวเคราะห=รายงานการประเม

ๆ ประกอบแล&วกาหนดประเดน และรายการข&อมลทภายนอกของสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภการตรวจเยยมจะต&องรวบรวมข&อมลอะไรบ&าง จากแหล+งใดอในการสรปผลการประเมนอย+างถกต&องชดเจน

ร+วมกนวางแผนการตรวจเยยมและแผนการประเมน การะงานให&ผ&ประเมนภายนอกแต+ละคนให&ชดเจน แล&วแจงน&อย ๒ สปดาห=ล+วงหน&า โดยขอให&สถานศกษาช+วยเตรยนอกจะสามารถทางานและมโอกาสประชมปรกษาหารอว+างตรวจเยยม รวมทงจดเตรยมเอกสารต+าง ๆ ทงในส ตลอดจนนดหมายผ&ทเกยวข&อง เช+น ผ&บรหาร คร บคลากร

กษาแต+ละแห+งจะดส+งมาให&สานกงานไปตรวจเยยมและ ตม ในกรณรายงาน

ระเมนตนเองของมลทจะตรวจสอบ คณภาพการศกษา

หล+งใด ด&วยวธอะไร

มน กาหนดตาราง ล&วแจ&งกาหนดการยเตรยมสถานทในหารอกนอย+างเป@น

งในส+วนทได&แจ&งไว&ลากรในสถานศกษา

คณะกรรมการสถานศกษา คณได&พบปะหรอสมภาษณ=ตามกา ภาพท ๖.๕ ระหว+างการตรวจทมา (สานกงานคณะกรรมการ

ระหว+างกาทาการประเมนคณภาพสถานรายมาตรฐานการศกษา เพอกให&กบสถานศกษา คณะผ&ประเมสภาพความเป@นจรงของการพฒคณะผ&ประเมนตรวจสอบไม+ใช+สทสถานศกษาส+งให& สมศ. เป@นเ

ในระหว+างทเป@นห&องทางานของคณะประส+วนทขอเพมเตม ตลอดจนจะตเกยวข&อง

กล+าวโดยสดงต+อไปน

๑) สร&างควสถานศกษา ได&แก+ คณะผ&บรหาสภานกเรยน พนกงาน เจ&าหน

คณะกรรมการนกเรยน ผ&ปกครอง ผ&แทนชมชน เพอให&คณามกาหนดการ ในตารางการปฏบตงานของคณะผ&ประเมนภ

ตรวจเยยมสถานศกษา มการการศกษาแห+งชาต, ๒๕๔๓, หน&า ๒๒)

+างการตรวจเยยมซงมกาหนดเวลาประมาณ ๓ วน คณะผถานศกษา ทงด&านการบรหารจดการ การจดการเรยนการเพอการประเมนคณภาพภายนอก ทงนการตรวจเยยมมใระเมนจะเข&าไปยงสถานศกษาในลกษณะผ&ร+วมงานกบสถาน

ารพฒนา รวมทงให&คาแนะนามากกว+าทจะเข&าไปในลกษณไม+ใช+สงทเป@นความลบของสถานศกษา เนองจากจะใช&รายงาเป@นเอกสารหลกในการตรวจเยยมตลอดเวลา ว+างทคณะผ&ประเมนอย+ทสถานศกษา สถานศกษาจะจดเประเมน รวมทงจดเตรยมเอกสารต+าง ๆ ทงในส+วนทไดนจะต&องให&โอกาสแก+คณะประเมนในการพบปะหรอสมภา

โดยสรป การไปตรวจเยยมของคณะผ&ประเมนภายนอก

&างความเข&าใจในการตรวจเยยมสถานศกษาให&กบบคคลทรหาร คณะกรรมการสถานศกษา ผ&ปกครอง/สมาคมผ&ปกค&าหน&าท/บคลากรสนบสนนของสถานศกษา

๑๖๗

ให&คณะผ&ประเมนภายนอกเมนภายนอก

ณะผ&ประเมนภายนอกจะนการสอนและอน ๆ ตามมมใช+การสร&างแรงกดดน

บสถานศกษาในการค&นหากษณะผ&ตดสนชขาด สงท&รายงานการประเมนตนเอง

ะจดเตรยมห&องให& ๑ ห&อง นทได&แจ&งไว&ล+วงหน&าและ สมภาษณ=บคลากรและผ&ท

นอกเป@นการไปทาหน&าท

คคลทเกยวข&องทกกล+มใน&ปกครองและคร นกเรยน/

๑๖๘

๒) ตรวจสอบหลกได&รายงานการประเมนตนเอง รวมการประเมนตนเอง

๓) ตรวจสอบกระว+าได&ใช&วธการทหลากหลาย เหมาะสม

๔) ตรวจสอบผลกาท สมศ. กาหนดเพอการพฒนา และของแผนกบผลการประเมน

๕) ประมวลและสพฒนาการจดการศกษาให&มคณภาพม

ภาพท ๖.๖ หลงการตรวจเยยมสถานทมา (สานกงานคณะกรรมการการศก

เมอเสรจภารกจในร+วมกนจดทาร+างรายงานผลการประข&อมลต+าง ๆ ทรวบรวมได&และตรงตาความคดเหนส+วนตวของผ&ประเมนแลวนทได&รบร+างรายงานฯ ผ&ประเมนพจกรณ เมอเสรจสนขนตอนนแล&วจงนาเพจารณาความถกต&อง ชดเจน ครอบคได& หากรายงานยงขาดคณภาพให&ผ&ป

หลกฐานเพอยนยนสภาพความเป@นจรงในการพฒนาตาม รวมทงหลกฐานทสะท&อนสภาพความเป@นจรงทไม+ได&อ

กระบวนการและวธการทสถานศกษาใช&ในการได&มาซงขาะสม น+าเชอถอ ครอบคลมเพยงใด ผลการพฒนาเทยบเคยงกบแผนของสถานศกษา และมาตรา และตรวจสอบจดทสถานศกษาจะพฒนาต+อไป เพอดคว

ละสรปผลการตรวจเยยมและให&ข&อเสนอแนะแก+สถานศาพมากขน

สถานศกษา ารศกษาแห+งชาต, ๒๕๔๓, หน&า ๒๓)

กจในการไปตรวจเยยมสถานศกษาแล&ว คณะผ&ประเมนภาประเมนสถานศกษา โดยนาข&อมลทงหมดมาเขยนให&ตรงรงตามทรายงานให&สถานศกษาทราบด&วยวาจา ไม+ใช+จากคนแล&วจดส+งให&สถานศกษาตรวจสอบและโต&แย&งภายใน นพจารณาแล&วอาจมการปรบปรงแก&ไขหรอยนยนตามรงนาเสนอต+อสานกงาน เพอให&ผ&ทรงคณวฒทได&รบการแต+

รอบคลมสาระทกาหนดในแต+ละมาตรฐาน ครบถ&วน และให&ผ&ประเมนทาการปรบปรงแก&ไขตามคาพจารณาของผ&ท

าตามทสถานศกษาม+ได&อย+ในรายงาน

าซงข&อมลหลกฐาน

มาตรฐานการศกษาอดความสอดคล&อง

านศกษาเพอนาไป

มนภายนอกจะต&องห&ตรงตามหลกฐาน+จากความร&สกหรอใน ๑๕ วนนบจากามรายงานแล&วแต+รแต+งตงจาก สมศ. และมความเชอถองผ&ทรงคณวฒและ

๑๖๙

ส+งให&สถานศกษาพจารณาตรวจสอบโต&แย&งอกครงหนง ตามระยะเวลาทกาหนดเมอทงหมดเรยบร&อยแล&ว สมศ. จงให&การรบรองและเผยแพร+ต+อไป

ประโยชน#ของการประกนคณภาพการศกษา

ระบบการประกนคณภาพการศกษาจะทาให&ทกฝ�ายทเกยวข&องมโอกาสได&เข&ามามส+วนร+วม ในการจดการและการพฒนาการศกษาทกขนตอน ตงแต+การกาหนดเปJาหมาย/การวางแผน การทาตามแผนการประเมนผล และการนาผลการประเมนมาปรบปรงการดาเนนงาน นอกจากนการประกนคณภาพการศกษายงเป@นประโยชน=แก+ผ&ทมส+วนเกยวข&องดงน

๑. ผ&เรยนและผ&ปกครองมหลกประกนและความมนใจว+าสถานศกษาจะจดการศกษาทมคณภาพเป@นไปตามมาตรฐานทกาหนด

๒. ครได&ทางานอย+างมออาชพ ได&ทางานทเป@นระบบทด มประสทธภาพ มความรบผดชอบ ทตรวจสอบได& และเน&นวฒนธรรมคณภาพ ได&พฒนาตนเองและผ&เรยนอย+างต+อเนอง ทาให&เป@นทยอมรบของผ&ปกครองและชมชน

๓. ผ&บรหารได&ใช&ภาวะผ&นา และความร&ความสามารถในการบรหารงานอย+างเป@นระบบ และ มความโปร+งใส เพอพฒนาสถานศกษาให&มคณภาพ เป@นทยอมรบและนยมชมชอบของผ&ปกครองและชมชน ตลอดจนหน+วยงานทเกยวข&อง ก+อให&เกดความภาคภมใจและเป@นประโยชน=ต+อสงคม

๔. หน+วยงานทกากบดแลได&สถานศกษาทมคณภาพและศกยภาพในการพฒนาตนเอง ซงจะช+วยแบ+งเบาภาระในการกากบดแลสถานศกษา และก+อให&เกดความมนใจในคณภาพทางการศกษา และคณภาพของสถานศกษา

๕. ผ&ประกอบการ ชมชน สงคม และประเทศชาตได&เยาวชนและคนทดมคณภาพและศกยภาพทจะช+วยทางานพฒนาองค=กร ชมชน สงคมและประเทศชาตต+อไป

บทสรป

ระบบการประกนคณภาพภายในกบระบบการประกนคณภาพภายนอก มความแตกต+างและ มความสมพนธ=เชอมโยงกน การประกนคณภาพภายในเป@นกระบวนการทสถานศกษาและหน+วยงานต&นสงกดจะต&องดาเนนการให&เป@นส+วนหนงของการบรหาร โดยบคลากรทกคนในสถานศกษา เพอพฒนาคณภาพการศกษาเข&าส+มาตรฐานการศกษาแล&วจดทารายงานประจาปfเสนอผ&เกยวข&อง ส+วนการประกนคณภาพภายนอกเป@นงานทต+อเนองและสมพนธ=กบการประกนคณภาพภายใน เป@นการตรวจสอบผล การประเมนตนเองของสถานศกษาตามมาตรฐานการศกษาโดยหน+วยงานภายนอกเพอให&ข&อเสนอแนะในการปรบปรงคณภาพอย+างต+อเนอง การประกนคณภาพภายในกบการประกนคณภายนอกจงสมพนธ=

๑๗๐

เชอมโยงกนด&วยมาตรฐานการศกษาโดยคานงถงหลกการสาคญ คอ เอกภาพเชงนโยบาย ความหลากหลายในทางปฏบตและม+งส+งเสรมการพฒนาคณภาพการศกษามากกว+าการควบคมหรอการให&คณให&โทษ

คาถามทบทวน

๑. ชมวดทศน=การประเมนคณภาพภายนอกจาก สมศ. พร&อมสรปประเดนป2ญหาทพบจากการประเมนคณภาพการศกษา

๒. ให&นกศกษาตอบคาถามทบทวนแต+ละข&อต+อไปน

๑) ข&อใดคอมาตรฐานการศกษา ก. ข&อกาหนดเกยวกบคณลกษณะ คณภาพทพงประสงค= และมาตรฐาน ข. ข&อกาหนดตวชวด มาตรฐาน คณภาพ คณลกษณะทพงประสงค= ค. กฎเกณฑ=ตวชวด มาตรฐาน คณภาพ คณลกษณะทพงประสงค= ง. การตรวจสอบ กฎเกณฑ=ตวชวด มาตรฐาน คณภาพ คณลกษณะทพงประสงค=

๒) ข&อใดคอการประกนคณภาพการศกษา ก. การประเมน การสรปและรายงาน ข. การประเมนผล และการตดตามตรวจสอบ ค. การประเมน การตรวจสอบ การแนะนา ง. การตรวจสอบคณภาพ

๓) ข&อใดเป@นกระบวนการประกนคณภาพภายใน ก. การประเมนและการตดตามตรวจสอบคณภาพและมาตรฐานการศกษาโดยคณะบคคลใน

โรงเรยน ข. การประเมนและการตดตามตรวจสอบคณภาพและมาตรฐานการศกษาโดยสานกงานเขต

พนทการศกษา ค. การประเมนและการตดตามตรวจสอบคณภาพและมาตรฐานการศกษาจากหน+วยงานต&น

สงกด ง. ทกข&อทกล+าวมา

๑๗๑

๔) หน+วยงานใดททาการประเมนและการตดตามตรวจสอบคณภาพและมาตรฐานการศกษา เพอประกนภายนอกสถานศกษา

ก. สานกงานเขตพนทการศกษา ข. หน+วยงานต&นสงกด ค. สานกรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา ง. ทกข&อ

๕) สานกรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษามาประเมนโรงเรยนท+านเพอจดประสงค=ใด ก. เพอนาไปรายงานหน+วยงานต&นสงกด ข. ทาไปตามหน&าท ค. ประกนคณภาพและพฒนา ง. ไม+มข&อถก

๑๗๒

๑๗๓

แผนบรหารการสอนประจาบทท ๗ รปแบบการจดการศกษา

หวข�อเนอหาประจาบท

๑) โรงเรยนในระบบ นอกระบบ และตามอธยาศย ๒) การศกษาสาหรบเดกทมความต&องการพเศษ ๓) การจดการศกษาแบบเรยนร+วม ๔) การจดการศกษาโดยครอบครว (home school) ๕) โรงเรยนสาหรบผ&ด&อยโอกาส

จดประสงค#ของการเรยนร� ๑) นกศกษาสามารถอธบายลกษณะของโรงเรยนในระบบ นอกระบบ และตามอธยาศยได& ๒) นกศกษาสามารถอธบายลกษณะของการศกษาสาหรบเดกทมความต&องการพเศษได& ๓) นกศกษาสามารถอธบายลกษณะของการจดการศกษาแบบเรยนร+วมได& ๔) นกศกษาสามารถอธบายลกษณะของการจดการศกษาโดยครอบครว (home school) ได& ๕) นกศกษาสามารถอธบายลกษณะของโรงเรยนสาหรบผ&ด&อยโอกาสได&

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจาบท

๑) วธสอน ๑.๑) การประเมนความร&เดมก+อนเรยน ๑.๒) การศกษาค&นคว&าด&วยตนเองและกล+ม ๑.๓) การฟ2งบรรยายและการอภปราย ๑.๔) การประเมนความร&หลงเรยนและการแสดงความคดเหน ๑.๕) การทาแบบฝ8กหดทบทวน

๒) กจกรรมการเรยนการสอน ๒.๑) การประเมนความร&เดมของนกศกษา

๑๗๔

ให&นกศกษาทาแบบทดสอบก+อนเรยน สอบถามรปแบบการจดการเรยนการสอน ทนกศกษาต&องการ เพอประเมนความร&เดมของนกศกษา ซงจะทาให&อาจารย=ผ&สอนร&พนฐานความร&ของนกศกษา

๒.๒) การศกษาค&นคว&าด&วยตนเองและกล+ม

นกศกษาไปศกษาค&นคว&า เกยวกบลกษณะของ โรงเรยนในระบบ นอกระบบ และตามอธยาศย การศกษาสาหรบเดกทมความต&องการพเศษ การจดการศกษาแบบเรยนร+วม การจดการศกษาโดยครอบครว (home school) และโรงเรยนสาหรบผ&ด&อยโอกาส โดยอาจารย=จะแนะนาเอกสารตารา ทเกยวกบการศกษา และวธการศกษาค&นคว&าเอกสารตารา รวมทงการสรปสาระความร&ทได&ศกษามาให&เป@นระบบ โดยให&แต+ละกล+มนาเสนอวดทศน=ของการศกษาสาหรบเดกทมความต&องการพเศษ และโรงเรยนสาหรบผ&ด&อยโอกาส ผ+านทางสอ FaceBook

๒.๓) การฟ2งบรรยายและการอภปราย นกศกษา ศกษาเอกสารประกอบการสอนก+อนฟ2งบรรยายจากอาจารย= โดยอาจารย=

จะสรปประเดนทสาคญและเปAดโอกาสให&นกศกษาสนทนาซกถามและอภปรายแลกเปลยนเรยนร&ร+วมกน ๒.๔) การนาเสนอผลงานของตนเอง นกศกษานาเสนอผลการศกษาของกล+มทเกยวกบวดทศน=ของการศกษาสาหรบเดก

ทมความต&องการพเศษ และโรงเรยนสาหรบผ&ด&อยโอกาส ผ+านทางสอ FaceBook โดยมเพอนและอาจารย=ร+วมกนแสดงความคดเหน

๒.๕) การทาแบบฝ8กหดทบทวน นกศกษาทาแบบทดสอบหลงเรยนและตอบคาถามทบทวนบทท ๗ ด&วยตนเอง เมอ

ทาเสรจแล&วจงใช&วธแลกกนตรวจกบเพอน โดยมอาจารย=และนกศกษาร+วมกนเฉลยคาตอบพร&อมอธบาย คาตอบแต+ละข&อ

สอการเรยนการสอน ๑) สไลด=อเลกทรอนกส= ๒) เอกสาร ตารา หนงสอเกยวกบการศกษา ๓) วดทศน=ของการศกษาสาหรบเดกทมความต&องการพเศษ และโรงเรยนสาหรบผ&ด&อยโอกาส

การวดและการประเมนผล ๑) ประเมนความร&จากการตอบคาถามทบทวน โดยนกศกษาจะต&องได&คะแนนไม+ตากว+า ร&อยละ ๖๐ ของคะแนนในแต+ละข&อ ๒) ประเมนการมส+วนร+วมในการอภปรายและการแสดงความคดเหนในชนเรยน

๑๗๕

๓) ประเมนผลงานการศกษาค&นคว&าด&วยตนเอง ๔) ประเมนความสนใจ ความรบผดชอบ จากการสงเกตการส+งงานตรงเวลาและการมส+วนร+วมในการทางานกล+ม

๑๗๖

๑๗๗

บทท ๗ รปแบบการจดการศกษา

ระบบการจดการศกษาของไทยเป@นการจดการศกษาในยคสงคมแห+งการเรยนร&เป@นการศกษา

ทช+วยพฒนาศกยภาพหรอเสรมสร&างพลงทมอย+ในตวมนษย=ซงสามารถทาได&ตงแต+จดแรกเรมและตลอดช+วงวยของชวต ระบบการศกษาตามพระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ จงจดให&มโครงสร&างทเปAดกว&าง ยดหย+น หลากหลายรปแบบและวธการจดทเออให&ประชาชนมโอกาสเข&าถงความร&ได& อย+างเสมอภาคและเท+าเทยมกนเป@นการทาให&การศกษาเป@นกระบวนการเรยนร&ทเกดได&ทกททกเวลา ซงการจะเกดระบบการศกษาดงกล+าว จาเป@นจะต&องสร&างสภาพแวดล&อมและกาหนดเงอนไข ป2จจยและระบบการศกษาทเหมาะสม ระบบการศกษาไทยตามพระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ แบ+งเป@นรายละเอยดดงต+อไปน

การศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย

๑. การศกษาในระบบ (formal education) การศกษา (education) ในมาตรา ๔ ของพระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒

นยาม ความหมายของการศกษา มความหมายว+า “กระบวนการเรยนร&เพอความเจรญงอกงามของบคคลและสงคมโดยการถ+ายทอดความร& การฝ8ก การอบรม การสบสานทางวฒนธรรมการสร&างสรรค=จรรโลงความก&าวหน&าทางวชาการ การสร&างองค=ความร&อนเกดจากการจดสภาพแวดล&อม สงคมการเรยนร& และป2จจยเกอหนนให&บคคลเรยนร&อย+างต+อเนองตลอดชวต” และมาตรา ๑๕ ได&กาหนดระบบการศกษา ในการจดการศกษามสามรปแบบ คอ การศกษาในระบบการศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย

๑.๑ ความหมายการศกษาในระบบ การศกษาในระบบ (formal education) คอการศกษาทกาหนดจดม+งหมาย วธ

การศกษา หลกสตร ระยะเวลาของการศกษาการวดและประเมนผล ซงเป@นเงอนไขของการสาเรจการศกษาทแน+นอน

๑.๒ วตถประสงค#ของการศกษาในระบบ ๑) ถ+ายทอดหรอปลกฝ2ง เนอหา ความร& ความเข&าใจทเหมาะสมเพอให&ผ&ได&รบ

การศกษาวางตวได&เหมาะสมในสงคม และมความสามารถประกอบอาชพตามความถนด ความสนใจ หรอตามโอกาสของแต+ละบคคล

๑๗๘

๒) เตรยมเดกก+อนวยเรยน ให&มความพร&อมในการเรยนร&และจดให&เดกในวยเรยน ได&รบการศกษาเพอเรยนร& และพฒนาตนเองต+อเนองเพอให&มพฒนาการทงทางร+างกาย เชาวน=ป2ญญาความสนใจทเหมาะสมมความพร&อมในการศกษาระดบสงขนไป

๓) เพอพฒนาเดกในวยเรยนทกระดบให&ได&รบการศกษา เพอประโยชน=สาหรบ การเตรยมตวระดบพนฐาน และเพอมความร& ความสามารถในการประกอบอาชพการงานต+อไป

๔) ตอบสนองความต&องการทางการศกษาระดบสงในเชงคณภาพ ม+งส+งเสรมให&ประชาชนมโอกาสได&พฒนาความร&ความสามารถเฉพาะด&าน เพอประโยชน=ในการประกอบอาชพ ซงอาจดาเนนการโดยสถาบนอดมศกษา ทเน&นการวเคราะห= วจยระดบสง ม+งคดค&นเนอหาสาระทแปลกใหม+จากเดม นอกจากนยงรวมถงการฝ8กอบรมเฉพาะทางเช+น ด&านการเกษตร การอตสาหกรรม วทยาศาสตร=สขภาพ เป@นต&น

๕) พฒนาศกยภาพของบคคลเตมความสามารถและตอบสนองวสยทศน=ในการพฒนาประเทศ เน&นพฒนากล+มเปJาหมายในลกษณะบรณาการ คอ มความสมบรณ=ครบถ&วนทกด&าน ทงทางร+างกาย สตป2ญญาคณธรรม ความคด ความสานก ความรบผดชอบ ฯลฯ ซงตามปกตเป@นหน&าทของสถานศกษา และอาจจดเสรมเตมในลกษณะฝ8กอบรมเฉพาะหรอแทรกในกจกรรมการเรยนการสอนปกต

๑.๓ เปcาหมายของการจดการศกษาในระบบ ๑) เดกก+อนวยเรยน เป@นการจดกจกรรมในลกษณะการเตรยมความพร&อมเพอส+งเสรม

ทง ๔ ด&าน คอ ด&านร+างกาย อารมณ= สงคม และสตป2ญญา ได&แก+ กจกรรมการเคลอนไหวตามจงหวะ กจกรรมสร&างสรรค= กจกรรมกลางแจ&ง กจกรรมเสรมประสบการณ= กจกรรมเกมการศกษา เป@นต&น

๒) บคคลในวยเรยน เป@นการจดการศกษาให&กบกล+มเปJาหมายดงต+อไปน ๒.๑) การศกษาขนพนฐาน ซงได&แก+ การจดการศกษาในระดบประถมศกษา

และระดบมธยมศกษา การศกษาขนพนฐานนน มกใช&เวลาประมาณสบสองปf เป@นส+วนใหญ+ ในช+วงปลายของการศกษาเยาวชนทสนใจสายอาชพ แทนทจะศกษาสายสามญ กอาจเลอกเข&าเรยนในสถานศกษา สายอาชพได& ซงได&แก+ โรงเรยนอาชวศกษาประเภทต+าง ๆ

๒.๒) การศกษาระดบอดมศกษา เมอสาเรจการศกษาขนพนฐาน ผ&เรยนทม+งศกษาต+อกอาจเข&าศกษาในสถาบนอดมศกษา ซงรวมสถาบนอดมศกษาสายอาชพตากว+าปรญญาด&วย

๑.๔ องค#ประกอบของการจดการศกษาในระบบ องค=ประกอบของการจดการศกษา มดงต+อไปน ๑) สาระเนอหาในการศกษา การจดการศกษาในระบบ จะจดทาหลกสตรเป@น

ตวกาหนดเนอหาสาระหลกสตรในหลกสตรกลางแต+ละระดบขณะเดยวกนกเปAดโอกาสให&สถานศกษา แต+ละแห+งสามารถจดเนอหาสาระทเหมาะสมกบท&องถนได&ด&วย โดยมเนอหาสาระททนสมย ทนต+อเหตการณ=

๑๗๙

เหมาะสมกบความต&องการของผ&เรยน และสอดคล&องกบวตถประสงค=ของการจดการศกษา ทงนต&องทบทวนเนอหาสาระ เพอปรบแก&ไขให&ถกต&องทนสมย และให&ข&อมลทถกต&องแก+ผ&เรยน

๒) คร ครผ�สอน หรอผ&ให&การเรยนร& ผ&ถ+ายทอดเนอหาสาระ ได&แก+ คร และอาจารย= ซงถอเป@นผ&ประกอบอาชพชนสง บคคลเหล+านต&องได&รบการอบรมทงในด&านเนอหา และวธการถ+ายทอด เพอให&สามารถถ+ายทอดความร& และสาระวชาทเป@นประโยชน=ต+อผ&เรยนได&อย+างมประสทธภาพ

๓) สอและอปกรณ#สาหรบการศกษา เช+น อาคารสถานท โตgะ เก&าอ กระดานเขยน หนงสอ แบบเรยน สมด ดนสอ ตลอดทงอปกรณ=ททนสมยทมราคาแพงทงหลาย เช+น เครองคอมพวเตอร= อปกรณ=ในห&องปฏบตการทางวทยาศาสตร= เป@นต&น สอและอปกรณ=เหล+านเป@นส+วนประกอบทจาเป@นสาหรบการจดการศกษา

๔) รปแบบวธการเรยนการสอน การศกษาในระบบยคปฏรปการศกษาเน&นความสาคญทตวผ&เรยน รปแบบวธการเรยนการสอนใหม+แตกต+างไปจากเดม ซงมกระบวนการเรยนการสอนทหลากหลาย เช+น การระดมความคด การจดกจกรรมการเรยนการสอน การนาชมนอกสถานทเรยน การใช&อปกรณ=เครองมอประกอบ

๕) สถานศกษาและบรรยากาศแวดล�อม การจดการศกษาในระบบ ยงต&องอาศย ชนเรยนยงเป@นสงจาเป@น ดงนนอาคารสถานทห&องเรยนและบรรยากาศแวดล&อมทใช&ในการจดการศกษาเป@นสงจาเป@นซงจะต&องจดบรรยากาศแวดล&อมทเออต+อการเรยนร&

๖) ผ�เรยน ผ&เรยนหรอผ&ศกษาถอเป@นองค=ประกอบสาคญทสดของการจดการศกษา เพราะผ&เรยนคอผ&รบการศกษาและเป@นเปJาหมายหลกของการจดการศกษา การปรบเปลยนความร&และพฤตกรรมของผ&เรยน เป@นดชนชวดผลสมฤทธของการจดการศกษา การจดการศกษาจงครอบคลมขนตอนทเกยวกบการเรยนร&ของผ&เรยนตงแต+การเตรยมความพร&อม สาหรบการเรยนร& การให&การศกษาอบรมการประเมนและการส+งเสรมให&เกดการเรยนร&ต+อเนอง

๑.๕ สรป การศกษาในระบบ (formal education) เป@นการศกษาทมรปแบบและระบบแบบแผน

ชดเจน มการกาหนดวตถประสงค= หลกสตรวธการจดการเรยนการสอน การวดผล และการประเมนผล ทแน+นอน ซงการศกษาในระบบของไทยประกอบไปด&วยการศกษาขนพนฐานและการศกษาในขนอดมศกษา โดยการศกษาขนพนฐาน ถกแบ+งออกเป@นระดบต+าง ๆ คอ ระดบก+อนประถมศกษา ระดบประถมศกษา ระดบมธยมศกษาตอนต&นและระดบมธยมศกษาตอนปลาย ในระดบมธยมศกษาตอนปลาย ยงถกแบ+ง เป@นประเภทสามญศกษาและประเภทอาชวศกษาอกด&วย สาหรบในการศกษาขนอดมศกษานน แบ+งออกเป@นระดบต+าง ๆ คอ ตากว+าปรญญาตร ปรญญาตร ประกาศนยบตรบณฑต ปรญญาโท และปรญญาเอก

๑๘๐

๒. การศกษานอกระบบ (non-formal education) ในป2จจบนวถการเรยนร&ของมนษย=เปลยนแปลงไปอย+างรวดเรวอนเป@นผลสบเนองมาจาก

ความก&าวหน&าขององค=ความร&และวทยาการสมยใหม+ การพฒนาด&านเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร และสงคมในโลกยคโลกาภวตน= (globalization) ตลอดจนพฒนาการของระบบเศรษฐกจทใช&ความร& เป@นฐาน (knowledge-based economy) ทาให&เกดความต&องการการเรยนร&อย+างกว&างขวางในแทบทกกจกรรมของสงคมวถการเรยนร&ของคนจงขยายขอบเขตจากการศกษาในระบบ ไปส+การเรยนร& จากการศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศยทาให&เกดกจกรรมการศกษาและแหล+งการเรยนร& ทหลากหลาย การศกษานอกระบบจงมบทบาทสาคญต+อวถชวตของมนษย=

๒.๑ ความหมาย การศกษานอกระบบหรอ non-formal education (NFE) ได&เกดขนครงแรกในปf

ค.ศ. ๑๙๖๗ ในการประชมของ UNESCO เรอง the world educational crisis ซงได&นยามการศกษานอกระบบ หมายถง “การจดการกจกรรมการเรยนร&อย+างเป@นระบบ แต+นอกกรอบของการจดการศกษาในระบบโรงเรยนปกต โดยม+งบรการให&คนกล+มต+าง ๆ ของประชากร ทงทเป@นผ&ใหญ+และเดก” โดยเน&น การเรยนร& (learning) แต+ในป2จจบนการศกษานอกระบบคอ กระบวนการจดการพฒนาสมรรถนะของผ&เรยน ทงทเป@นทศนคต ทกษะ และความร&ซงทาได&ยดหย+นกว+าการเรยนในระบบโรงเรยนทวไป สมรรถนะทเกดจากการศกษานอกระบบมตงแต+ทกษะในการเรยนร&ด&วยตนเอง การทางานเป@นกล+ม การแก&ไข ความขดแย&งการแลกเปลยนวฒนธรรม การเป@นผ&นา การแก&ป2ญหาร+วมกน การสร&างความเชอมน ความรบผดชอบและความมวนย การศกษานอกระบบยคใหม+จงเน&นการเรยนร&และสมรรถนะ (learning and competency) (จรวยพร ธรณนทร=, ๒๕๕๐, หน&า ๔๗)

การศกษานอกระบบโรงเรยน (non–formal education) เป@นแนวทางหนงในการจด การศกษาซงเปAดโอกาสให&กบผ&ทไม+ได&เข&ารบการศกษาในระบบโรงเรยนตามปกต ได&มโอกาสศกษาหาความร& พฒนาตนเอง ให&สามารถดารงตนอย+ในสงคมได&อย+างมความสข เป@นการจดการศกษาในลกษณะอ+อนตวให&ผ&เรยนมความสะดวกเลอกเรยนได&หลายวธจงก+อให&เกดประโยชน=ต+อตวผ&เรยนและสงคมเป@นอย+างยง การศกษานอกโรงเรยนมความหมายครอบคลมถงมวลประสบการณ=การเรยนร&ทกชนดทบคคลได&รบจากการเรยนร& ไม+ว+าจะเป@นการเรยนร&ตามธรรมชาตการเรยนร&จากสงคม และการเรยนร&ทได&รบจากโปรแกรมการศกษาทจดขนนอกเหนอไปจากการศกษาในโรงเรยนตามปกต เป@นกจกรรมทจดขนเพอเปAดโอกาสให&บคคลทมได&อย+ในระบบโรงเรยนปกต ได&มโอกาสแสวงหาความร& ทกษะ ทศนคต เพอม+งแก&ป2ญหาในชวตประจาวน ฝ8กฝนอาชพ หรอการพฒนาความร&เฉพาะเรองตามทตนสนใจ (อาชญญา รตนอบล, ๒๕๔๐, หน&า ๑)

การศกษานอกระบบโรงเรยน เป@นการศกษาทม+งจดให&กล+มเปJาหมายได&พฒนาชวตและสงคม โดยมหลกการจดการศกษาเพอให&เกดการเรยนร&อย+างต+อเนองตลอดชวต จงเป@นการเปAด

๑๘๑

โอกาสให&ผ&ทด&อยโอกาสพลาดหรอขาดโอกาสทางการศกษาในระบบโรงเรยน ได&มโอกาสศกษาหาความร& ฝ8กทกษะ ปลกฝ2งเจตคตทจาเป@นในการดารงชวต และการประกอบสมมาชพ อกทงสามารถปรบตวให&ทนกบความเปลยนแปลงของวทยาการต+าง ๆ ทเจรญก&าวหน&าไปอย+างรวดเรวได&อย+างมความสขตามควร แก+อตภาพ (กรมการศกษานอกโรงเรยน, ๒๕๓๘ อ&างถงใน อาชญญา รตนอบล, ๒๕๔๐, หน&า ๓) งานด&านการศกษานอกระบบโรงเรยนหมายถง การจดกจกรรมการศกษาทจดขนนอกระบบโรงเรยน โดยมกล+มเปJาหมายผ&รบบรการและวตถประสงค=ในการเรยนร&ชดเจน กจกรรมการศกษาดงกล+าว มทงทจดกจกรรมโดยเอกเทศ และเป@นส+วนหนงของกจกรรมอน หน+วยงานทจดการศกษานอกโรงเรยนนน เป@นทงหน+วยงานทมหน&าททางการศกษานอกระบบโรงเรยนโดยตรง และหน+วยงานอน ทงภาครฐและภาคเอกชน ตลอดจนชมชนทอาศย การศกษาเป@นเครองมอนาไปส+วตถประสงค=ในการพฒนาทรพยากรมนษย=และสงคม ในทางทฤษฎจงได&นบเนองเอาการศกษานอกโรงเรยนเป@นระบบหนงของการศกษาตลอดชวต ทมส+วนเชอมโยงอย+างแนบแน+นและต+อเนองกบการศกษาในระบบโรงเรยนและการศกษาตามอธยาศย ทาให&การศกษานอกระบบโรงเรยนเป@นความหวงของวงการศกษา และเป@นกลไกทสาคญของรฐในการพฒนาคณภาพของคนส+วนใหญ+ในประเทศได& การศกษานอกระบบโรงเรยนจงถอเป@นกระบวนการของการศกษาตลอดชวต ซงมภารกจสาคญทจะต&องให&ประชาชนได&รบการศกษาอย+างเสมอภาค โดยเฉพาะการศกษาขนพนฐาน ซงจาเป@นต+อการดารงชวตตามมาตรฐานของสงคมทเป@นสทธทคนทกคนพงได&รบการศกษา นอกจากนนยงจะต&องได&รบการศกษาทต+อเนองจากการศกษาขนพนฐานของชวตเพอนาความร&ไปพฒนาอาชพของตน (กรมการศกษานอกโรงเรยน, ๒๕๓๘ อ&างถงใน อาชญญา รตนอบล, ๒๕๔๐, หน&า ๕)

ตามพระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ มาตรา ๑๕ การศกษานอกระบบ หมายถง การศกษาซงจดขนนอกระบบปกต ทจดให&กบประชาชนทกเพศทกวย ไม+มการจากดพนฐานการศกษาอาชพประสบการณ=หรอความสนใจ โดยมจดม+งหมายทจะให&ผ&เรยนได&รบความร&ในด&านพนฐานแก+การดารงชวต ความร&ทางด&านทกษะ การประกอบอาชพและความร&ด&านอน ๆ เพอเป@นพนฐานใน การดารงชวต การจดการศกษามความยดหย+นในการกาหนดจดม+งหมาย รปแบบวธการจดการศกษาระยะเวลาของการศกษา การวดผลและประเมนผล ซงเงอนไข การสาเรจการศกษา โดยเนอหาและหลกสตร จะต&องมตามเหมาะสมสอดคล&องกบสภาพป2ญหาและความต&องการของผ&เรยนแต+ละคน

มาตรา ๔ ในพระราชบญญตส+งเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย พ.ศ. ๒๕๕๑ ระบว+าการศกษานอกระบบ หมายถงกจกรรมการศกษาทมกล+มเปJาหมายผ&รบบรการและวตถประสงค=ของการเรยนร&ทชดเจน มรปแบบ หลกสตร วธการจดและระยะเวลาเรยนหรอฝ8กอบรม ทยดหย+นและหลากหลายตามสภาพความต&องการและศกยภาพในการเรยนร&ของกล+มเปJาหมายนนและวธการวดผลและประเมนผลการเรยนร&ทมมาตรฐานเพอรบคณวฒทางการศกษา หรอเพอจดระดบผล การเรยนร&

๑๘๒

ดงนน อาจกล+าวได&ว+า การศกษานอกระบบหมายถง กระบวนการทางการศกษาท จดขนเพอเพมหรอพฒนาศกยภาพให&แก+ประชาชน ทงในด&านความร& ความชานาญ หรองานอดเรกต+าง ๆ ผ&ทสาเรจการศกษาอาจได&รบหรอไม+ได&รบเกยรตบตรกได& ซงเกยรตบตรนไม+เกยวข&องกบการปรบเทยบเงนเดอนหรอศกษาต+อ ยกเว&นการศกษาสายสามญของสานกงานส+งเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ทมการมอบวฒบตรทสามารถปรบเทยบเงนเดอนหรอศกษาต+อในระดบสงขนได&

๒.๒ หลกการของการศกษานอกระบบ ๑) เน&นความเสมอภาคในโอกาสทางการศกษาการกระจายโอกาสทางการศกษาให&

ครอบคลมและทวถง ๒) ส+งเสรมการจดการศกษาอย+างต+อเนองตลอดชวต มความยดหย+นในเรองกฎเกณฑ=

ระเบยบต+าง ๆ ๓) จดการศกษาให&สนองความต&องการของกล+มเปJาหมายให&เรยนร&ในสงทสมพนธ=กบ

ชวต ๔) จดการศกษาหลากหลายรปแบบคานงถงความแตกต+างระหว+างบคคล ผ&สอนมได&

จากดเฉพาะคร อาจจะเป@นผ&ร& ผ&เชยวชาญจากหน+วยงานหรอจากท&องถน ๒.๓ สรป การศกษานอกระบบ เป@นกระบวนการจดการศกษาให&ผ&พลาดโอกาสเรยนจากระบบ

การศกษาปกต หรอผ&ต&องการพฒนาตนเอง ได&รบการเรยนร& โดยเน&นการเพมศกยภาพของผ&เรยน ตามกฎหมายว+าด&วยการศกษาแห+งชาตตามบทบญญตแห+งรฐธรรมนญทจะส+งเสรมและสนบสนนให&ประชาชนทกคนได&รบโอกาสทางการศกษาขนพนฐาน ตามสทธมนษยชนททกคนพงได&รบดงกล+าว ส+งผลให&ประชาชนได&รบการศกษาอย+างต+อเนองตลอดชวตได&อย+างแท&จรง เกดสงคมแห+งการเรยนร&ทกว&างขวางและเป@นไปในอตราทรวดเรว อนจะส+งผลให&ประเทศมศกยภาพและขดความสามารถในการแข+งขนและการพฒนาโดยรวมเพมสงขน อกทงเป@นการพฒนาทยงยน เพราะเป@นการพฒนาทยดคนเป@นศนย=กลางของการพฒนาโดยม+งเน&นให&คนมคณธรรมนาความร& อนจะเป@นสะพานทอดนาไปส+สงคมแห+งการเรยนร&และภมป2ญญาต+อไป

๓. การศกษาตามอธยาศย (informal education)

ปรชญาการศกษาตลอดชวต เป@นแนวคดทมมาตงแต+อดตเมอมนษย=มการพฒนาวถชวต ให&มความสมพนธ=กบธรรมชาต ทาให&เกดการเรยนร&จากธรรมชาต โดยเฉพาะสงคมในอดตทเป@นสงคมเกษตรกรรม ทาให&มนษย=มความผกพนใกล&ชดกน มกจกรรมทต&องทาร+วมกน ร&จกเรยนร&ซงกนและกน และร&จกเรยนร&ด&วยตนเองจากสภาพแวดล&อม โดยใช&การสงเกต วเคราะห= และการพยากรณ=สงต+าง ๆ พอมาถงสงคมอตสาหกรรมทมการพฒนาขนมาจากสงคมเกษตรกรรม ววฒนาการทางด&านวทยาศาสตร=

๑๘๓

และเทคโนโลยทาให&มนษย=ต&องปรบตวและเรยนร& ถงความเปลยนแปลงมากขน ความเชอว+ามนษย=สามารถเรยนร&ด&วยตนเองได& และเป@นการเรยนร&ตลอดชวตตงแต+เกดจนตาย จงนาไปส+ การจดการศกษาตามอธยาศย

๓.๑ ความหมาย การศกษาในระบบโรงเรยนและการศกษานอกระบบโรงเรยน เป@นการศกษาทมระบบ

มแบบแผน มกฎเกณฑ= มหลกสตร โดยม วตถประสงค=ทแน+นอน ถงแม&ว+าการศกษานอกโรงเรยนจะมความยดหย+นมากกว+าในเรองหลกสตรและการสอน เวลา สถานท ผ&เรยน ผ&สอน และการบรหาร การเรยนการสอน การศกษานอกโรงเรยนจงแยกตวออกไปจาก “การศกษาไม+เป@นทางการ” แต+เดม ส+วนทเหลออย+จงบญญตศพท=ขนมาใหม+ว+า “การศกษาตามอธยาศย” มผ&ให&ความหมายการศกษาตามอธยาศยไว&อย+างชดเจนและครอบคลม ดงต+อไปน

การศกษาตามอธยาศย หมายถง “กระบวนการตลอดชวตท ทกคนได&รบ และสะสมความร& ทกษะ เจตคต และการร&แจ&งจาก ประสบการณ=ประจาวน และการสมผสกบสงแวดล&อม ทงทบ&าน ททางาน และทเล+น จากตวอย+างและเจตคตของสมาชกครอบครวและเพอนจาก การเดนทาง การอ+านหนงสอพมพ=และหนงสออน หรอโดยการฟ2งวทย หรอการดภาพยนตร= หรอโทรทศน= ตามปกตแล&วการศกษาตามอธยาศย ไม+มการจด ไม+มระบบ และบางครงไม+ได&ตงใจ แต+มส+วนเกยวข&องกบ การเรยนร&ตลอดชวตของแต+ละคนเป@นอย+างมาก แม&แต+ผ&ทมการศกษา ในโรงเรยนมาแล&วกตาม” (กรมการศกษานอกโรงเรยน, ๒๕๓๘, หน&า ๒๔)

“การศกษาตามอธยาศย เป@นกระบวนการของการศกษาตลอดชวต คอ ไม+ต&องอาศยระบบใด ๆ ทงสน เป@นการศกษาทสร&างเสรมบคลกภาพ ทศนคต ค+านยม และความร&ต+าง ๆ จากประสบการณ= ในชวตประจาวน การศกษาประเภทนเป@นการเรยนร&ด&วยตนเองจากสงทอย+รอบตวจากสมาชกครอบครว จากเพอน จากการทางาน ตลอดจนกระทงจากสอมวลชน เช+น หนงสอพมพ= วทย โทรทศน= ภาพยนตร= ฯลฯ การศกษาตามอธยาศยจงมขอบเขตกว&างขวางกว+าการศกษาทงในและนอกระบบโรงเรยน” (วจตร ศรสอ&าน, ๒๕๓๘, หน&า ๑๑๒)

การศกษาตามอธยาศยเป@นกระบวนการส+งเสรม ให&คนในชมชนสามารถใช&ประโยชน=จากกจกรรมในชวตประจาวน เพอพฒนาความร&ความคดของตนได&อย+างกว&างขวาง และช+วยส+งเสรม การเรยนร&ของประชาชนให&เกดการพฒนากระบวนการเรยนร&ด&วยตนเอง ตวอย+างแหล+งทก+อให&เกด การเรยนร&จากกจกรรมในชวตประจาวน เช+น สอสงพมพ= วทย โทรทศน= ภาพยนตร= ประเพณประจาท&องถน ประจาชาต ครอบครว ศนย=บรการการศกษา (เช+น ห&องสมด ศนย=การเรยน สถานศกษา) สถานทสาธารณะ (เช+น หอศลป พพธภณฑ= สวนสตว= สวน สาธารณะ ศนย=การค&า) ซงล&วนเป@นแหล+งกระต&นให&เกดการเรยนร&ด&วยตนเอง

๑๘๔

องค=กร/สถาบนทจดการศกษาตามอธยาศย มความเกยวข&อง และผสมผสานกบองค=กร/สถาบนทจดการศกษาในระบบและการศกษานอกระบบโรงเรยน ได&แก+ สถาบนครอบครว สอมวลชน ชมชน แหล+งนนทนาการ สถาบนการศกษา หน+วยงานบรการของรฐ องค=กรเอกชน แหล+งทรพยากรธรรมชาตและภมป2ญญาท&องถน องค=กร/สถาบน ดงกล+าวจะส+งเสรมและสนบสนนให&บคคล ในสงคมเกดการเรยนร& โดยเฉพาะการเรยนร&ด&วยตนเองจาเป@นต&องอาศยและพงพาแหล+งความร&ดงกล+าวการศกษาตามอธยาศยเป@นการเรยนร&ทอบตขนมาตงแต+อดตกาลพร&อม ๆ กบมนษย= แต+ไม+ได&ศกษาและจดให&เป@นระบบทชดเจน และได&ถกกาหนดและนาเสนอแนวคดมาในระยะหลง ๆ นด&วยนกการศกษา ทหลากหลาย โดยได&เสนอแนวคดว+า “การศกษาตามอธยาศยเป@นกระบวนการตลอดชวต (lifelong process) ซงป2จเจกบคคลแสวงหา และสะสมความร& ทกษะ ทศนคต และเกดความกระจ+างชดจากประสบการณ= ทเกดขนในชวตประจาวนและตอบโต&กบสภาพแวดล&อมทงทบ&าน ททางาน ขณะกาลงเล+น เป@นกระบวนการตลอดชวตทได&จากตวอย+าง จากทศนคตของครอบครวและเพอน ๆ หรอโดยฟ2งวทย ดภาพพยนต= ดโทรทศน= โดยทวไปแล&วการศกษาตามอธยาศยไม+ได&ถกจดเอาไว& หรอไม+ได&เป@นระบบ (unsystematic) และไม+ได&ตงใจให&เกดเวลาใดแต+เป@นการเรยนร&ทเกดขนในช+วงกว&างของชวตคนซงรวมไปถงช+วงทอย+ในโรงเรยน ซงนบว+าเป@นแนวคดททาให&การจดการศกษาตามอธยาศยได&รบความสนใจ มากยงขน แม&แต+ในแง+มตบรบทการทางาน รปแบบของการศกษาตามอธยาศยกอาจจะถกกาหนดขน ในองค=กรในบคลากรเกดการเรยนร&อย+างต+อเนอง

๓.๒ นโยบายการศกษาตามอธยาศย เป@นการจดการศกษาเพอให&สอดคล&องกบสงคม และวถชวตและบรบทของสงคมไทย

และทรพยากรทางการศกษาทเกยวข&องกบการศกษาตามอธยาศยทเรามอย+ป2จจบนจงกาหนดนโยบายของการบรหารและจดการศกษาตามอธยาศยไว& ดงน

๑) เร+งรดในการพฒนาแหล+งเรยนร&ของหน+วยงานในสงกดสานกบรหารงานการศกษานอกโรงเรยนทงห&องสมดประชาชน พพธภณฑ=วทยาศาสตร= ศนย=การเรยน ห&องสมดเคลอนทและแหล+งเรยนร&อน ๆ ในสงกดให&มการบรการจดการศกษาตามอธยาศยทกว&างขวาง หลากหลาย สามารถตอบสนองความต&องการของชมชนได&ทงรปแบบการเรยนร&ด&วยสอบคคล สอเอกสาร สออเลคทรอนกส= อนเทอร=เนต ภมป2ญญาท&องถน กล+มเสวนาแลกเปลยนความร& และกจกรรมการเรยนร&ด&วยตนเองหรอสมาชกกล+มและครอบครว

๒) เร+งรดในการประสานเครอข+าย และส+งเสรมให&องค=กร หน+วยงาน สถานศกษา สถานประกอบการ แหล+งสาธารณประโยชน= และองค=การบรหารส+วนท&องถน ตลอดจนสอสารมวลชน มการจดและบรการให&การศกษาตามอธยาศยในกล+มเปJาหมายของตนเอง และประชาชนทวไปให&มโอกาสได&รบการศกษาอย+างต+อเนองอย+างไม+เป@นระบบ แต+มจดประสงค=การรบร&เรยนร&ทชดเจนเพอ การพฒนาองค=กร และบคลากรเปJาหมาย ทตรงกบความต&องการของแต+ละกล+มเปJาหมายตามบรบทของ

๑๘๕

องค=กรนน ๆ เช+นททางานกเน&นการเรยนร&ในสาระทบคลากรจะได&รบประโยชน=ในเรอง ความปลอดภย ความก&าวหน&าในการทางาน ความมนคงในชวต การทางานอย+างมความสข การเจรญก&าวหน&าขององค=กร ความรบผดชอบของตนเองในฐานะเป@นสมาชกองค=กร เหตการณ=บ&านเมอง และสงอนทจะเป@นประโยชน=ต+อสมาชกในองค=กร รปแบบการเรยนร&ทหลากหลาย เช+น โปสเตอร= นทรรศการ หนงสอ แผ+นปลว วดทศน= ซด กจกรรมพบผ &ร & การสมมนากล +ม เวทสมาชก ค+ายพฒนาองค=กร หรออน ๆ ทเหมาะสมของแต+ละองค=กร

๓) เร+งรดและส+งเสรมให&มการพฒนารปแบบจดกจกรรมการเรยนร&ตามอธยาศยทหลากหลาย ตามกล+มเปJาหมายทงกล+มผ&สงอาย กล+มเยาวชน กล+มสตร กล+มแรงงาน และกล+มผ&ด&อยโอกาส เป@นต&น โดยใช&ทรพยากรในท&องถนในเกดประโยชน=สงสด ได&แก+ การจดค+ายพฒนาทกษะชวตของแต+ละกล+มเปJาหมาย โดยใช&ค+ายลกเสอทมอย+ทวประเทศเป@นแหล+งเรยนร&และพฒนาเยาวชนรปแบบการเรยนร&นอกระบบและอธยาศย การใช&สมาคม ชมรม องค=กรเอกชนมาจดกจกรรมการเรยนร&แก+กล+มเปJาหมายในเนอหาและสาขาตามความต&องการของกล+มหรอชมชนเช+นกล+มออกกาลงกาย กล+มรกษาวฒนธรรม กล+มรกษาอนรกษ=ประเพณและวรรณศลป�วรรณกรรม แพทย=แผนไทย และความร&เกยวกบนวตกรรมและเทคโนโลยททนสมย

๔) พฒนาระบบของการจดการและบรณาการการศกษาทง ๓ รปแบบ คอการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย ให&เกดความสมพนธ=กน เชอมโยงทง ๓ รปแบบ สามารถถ+ายโอนหรอเทยบโอนความร&กนได& บคคลสามารถทาแฟJมสะสมความร&ตนเองได&ตลอดชวต (portfolio life learning) สามารถหยบมาเทยบโอนความร&ได&ตลอดเวลา และเป@นกระบวนการเรยนร&ของแต+ละบคคลอย+างต+อเนองตลอดชวต

๕) และส+งเสรมให&หน+วยงานในสงกดสานกบรหารงานการศกษานอกโรงเรยนทกแห+งทงหน+วยงานส+วนกลาง สถานศกษา หน+วยงานพเศษ ห&องสมดประชาชน ศนย=การเรยน แหล+งการเรยนร& พฒนาและส+งเสรมการจดการศกษาตามอธยาศยให&กบบคลากรในหน+วยงานให&หลากหลายครอบคลมบรบท ภารกจ และความต&องการของสมาชกและหน+วยงาน ให&เป@นลกษณะหน+วยงานสงคมแห+งการเรยนร& และเป@นการสร&างองค=ความร&เพอสงคมของหน+วยงานเอง ซงจะเป@นจดเรมต&นของการศกษารปแบบและการสร&างองค=ความร&เพอสงคมอย+างแท&จรง อนจะนาไปส+การส+งเสรมเผยแพร+ให&หน+วยงานอน สงคมอน และชมชนกล+มเปJาหมายทรบผดชอบได&ดาเนนการจดการศกษาตามอธยาศย ให&เป@นสงคมแห+งการเรยนในลกษณะมหภาคต+อไป

๓.๓ สรป บทสรป เพอการบรหารและการจดการทมประสทธภาพ นโยบายการจดการศกษา

ตามอธยาศย ทได&นาเสนอนตงแต+แนวคดรวบยอด องค=ความร&พนฐานของการจดการศกษาตามอธยาศย และนโยบายหลกของการจดการศกษาตามอธยาศยของหน+วยงานทรบผดชอบใน ๕ เรอง คอ การพฒนา

๑๘๖

ประสทธภาพของหน+วยงานในสงกดเดมให&กว&างขวางหลากหลาย การส+งเสรมเครอข+ายองค=กรหน+วยงานทกสงคมให&รบผดชอบในการจดการศกษาตามอธยาศยตามบรบทของตนเองและปรชญาหรอแนวคดของการศกษาตามอธยาศย การพฒนารปแบบการจดการศกษาโดยใช&ทนทางสงคมในท&องถนเป@นฐาน การบรณาการการศกษาทง ๓ รปแบบ ให&สามารถเทยบและถ+ายโอนกนได& และสดท&ายการพฒนาองค=กรของตนเองในสงกดให&จดการศกษา ให&เป@นตวอย+างขององค=กรอนในการสร&างสงคมแห+งการเรยนร& และการสร&างองค=ความร&เพอสงคมอย+างแท&จรง ซงมความเชอว+าหากทาได&ครบถ&วนสมบรณ= และมประสทธภาพตามแนวคดดงกล+าวแล&วจะสามารถสร&างให&คนไทยเกดการเรยนร&อย+างต+อเนอง และสร&างสงคมไทยให&เป@นสงคมแห+งการเรยนร&ได&ต+อไป

การศกษาสาหรบเดกทมความต�องการพเศษ

การศกษาพเศษ (special education) หมายถง การศกษาทจดให&แก+เดกทมความต&องการพเศษ (children with special needs) ทางการศกษาแตกต+างไปจากเดกปกตเนองจากมความจากมความผดปกตทางร+างกาย อารมณ=พฤตกรรม หรอสตป2ญญา ซงต&องการการดแลเป@นพเศษ เพอให&เดก ได&เรยนร&อย+างเหมาะสมและได&รบประโยชน=จากการศกษาอย+างเตมท การจดการศกษาให&แก+เดกกล+มน จงต&องดาเนนการสอนโดยครทได&รบการฝ8กฝนมาเป@นพเศษ มเทคนควธการสอน ทแตกต+างไปจากเดกปกต การจดเนอหาของหลกสตร กจกรรมการเรยนการสอน อปกรณ=การสอนและวธการประเมนผล ทเหมาะสมกบสภาพและความสามารถของแต+ละบคคล เพอพฒนาให&เกดศกยภาพสงสด และการจดการศกษาพเศษน อาจจดเป@นสถานศกษาเฉพาะสาหรบเดกทมความผดปกตในระดบรนแรง หรอจดการศกษาในโรงเรยนปกตในรปแบบการเรยนร+วม สาหรบเดกทมระดบความผดปกตไม+รนแรงมาก

การศกษาเพอคนพการ สานกงานคณะกรรมการประถมศกษาแห+งชาต ได&ดาเนนการตามประเภทการศกษาสาหรบเดกทมความต&องการพเศษ ซงแบ+งออกเป@น ๙ ประเภท (กองการศกษาเพอคนพการ, ๒๕๔๒) คอ

๑) เดกทมความบกพร+องทางการเหน ๒) เดกทมความบกพร+องทางการได&ยน ๓) เดกทมความบกพร+องทางสตป2ญญา ๔) เดกทมความบกพร+องทางร+างกายและการเคลอนไหว ๕) เดกทมป2ญหาทางการเรยนร& ๖) เดกทมป2ญหาทางพฤตกรรม ๗) เดกออทสตก ๘) เดกสมาธสน

๑๘๗

๙) เดกทมความบกพร+องซาซ&อน ๑. รปแบบการจดการศกษาพเศษสาหรบเดกพการ มหลกการทสาคญคอการเตรยมความพร&อม การจดการเรยนการสอน และจดสภาพแวดล&อมให&เหมาะสมกบเดกพการในแต+ละระดบและแต+ละประเภท และบาบดฟ��นฟให&ความช+วยเหลอเพอให& เดกพการได&รบประโยชน=สงสดจากการศกษาจนสามารถพฒนาเตมทตามศกยภาพของแต+ละบคคล โดยจดแบ+งเป@น ๓ ประเภท ดงน ๑.๑ รปแบบการเรยนในชนปกตตามเวลา เป@นรปแบบการจดการศกษาพเศษสาหรบเดก ทมความบกพร+อง หรอผดปกตน&อยมาก เดกพการสามารถเข&าเรยนในชนเรยนปกตเช+นเดยวกบเดกปกตได&ตลอดเวลาทอย+ในโรงเรยน รปแบบนเป@นรปแบบทมข&อจากดน&อยทสด ๑.๒ รปแบบการเรยนร+วม เป@นรปแบบการศกษาพเศษ สาหรบเดกทมความบกพร+อง หรอผดปกต แต+อย+ในระดบทสามารถเรยนร+วมกบเดกปกตได& การจดการศกษาพเศษในรปแบบน ม+งให&เดกพการได&รบการศกษาในสภาวะทมข&อจากดน&อยทสดเท+าทแต+ละคนจะรบได& ๑.๓ รปแบบเฉพาะความพการ เป@นรปแบบการจดการศกษาพเศษสาหรบเดกทมความพการค+อนข&างมาก หรอพการซาซ&อนเป@นรปแบบทมสภาพแวดล&อมจากดมากทสด แบ+งเป@น ๔ ระดบ ได&แก+ ๑) รปแบบการเรยนการสอนในห&องเรยนพเศษในโรงเรยนปกต ๒) รปแบบการเรยนในโรงเรยนพเศษเฉพาะทาง ๓) รปแบบการฟ��นฟในสมรรถภาพในสถาบนเฉพาะทาง ๔) การบาบดในโรงพยาบาลหรอบ&าน ๒. การจดการศกษาสาหรบเดกทมความต�องการพเศษ ๒.๑ เดกทมความบกพร0องทางการเหน เดกทมความบกพร+องทางการเหน หมายถง เดกทมองไม+เหน (ตาบอดสนท) หรอ พอเหนแสงเลอนรางและมความบกพร+องทางสายตาทงสองข&าง โดยมความสามารถในการเหนได&ไม+ถงหนงส+วนสองของคนสายตาปกต เดกทมความบกพร+องทางการเหน จาแนกได& ๒ ประเภท คอ ๑) เดกตาบอด หมายถง เดกทมองไม+เหน หรออาจจะมองเหนบ&างไม+มากนก แต+ไม+สามารถใช&สายตาให&เป@นประโยชน=ในการเรยนได& ๒) เดกสายตาเลอนลาง หมายถง เดกทมความบกพร+องทางสายตา สามารถมองเหนแต+ไม+เท+ากบเดกปกต

๑๘๘

การให�ความช0วยเหลอ เดกทมความบกพร+องทางการเหนครจงควรปฏบตต+อเดกทมความบกพร+องทาง การมองเหนตามโอกาสและสถานการณ=ดงน ๑) ไม+ควรพดกบเดกโดยคดว+าเดกหหนวก การทเดกมความบกพร+องทางการเหนไม+ได&หมายความว+าหตงไปด&วย การใช&เสยงและนาเสยงทมความไพเราะอ+อนโยนจะสร&างความร&สกทดให&กบเดก เดกจะรบร&ถงนาเสยงของคนพดได&มากและรบร&ถงอารมณ=ของผ&พดจากนาเสยงด&วย ๒) หากต&องการจะพดเรองทเกยวกบเดกและเดกทอย+ทนนด&วย ต&องพดกบเขาโดยตรง ไม+ควรพดผ+านคนอนเพราะคดว+าเดกจะไม+เข&าใจหรอร&ได&ไม+หมด ๓) ไม+ควรพดแสดงความสงสารให&เดกได&ยนหรอร&สก ๔) หากครเข&าไปในห&องทมเดกอย+ควรพดหรอทาให&ร&ว+าครเข&ามาแล&ว ๕) การช+วยให&เดกนงเก&าอ ให&จบมอวางทพนกหรอทเท&าแขนเดกจะนงเองได& การเรยนร0วมระหว0างเดกทมความบกพร0องทางการเหนกบเดกปกต ในการสอนวชาสามญทวไปเดกปกตเรยนตามหลกสตรในโรงเรยนนน ส+วนใหญ+แล&วเดกมความบกพร+องทางการเหน สามารถเรยนร&ได&เท+าหรอเกอบเท+าเดกปกต ถ&าครใช&สอและวธการเหมาะสมจากการเรยนร&จากประสาทสมผสทเดกมความบกพร+องทางการเหนมอย+ ไม+ว+าจะเป@นการสอนคณตศาสตร= วทยาศาสตร= ศลปศกษา เกษตรและดนตร เดกทมความบกพร+องทางการเหนกสามารถเรยนร&ได& แต+กมได&หมายความว+าจะครอบคลมทกเรองทกเนอหา ในบางเรองอาจมข&อจากดทเดกกล+มนทาไม+ได&หรอทาได&น&อย เช+น วชาพลศกษา วชาคดลายมอ และนาฏศลป� เป@นต&น การประเมนผล เดกทมความบกพร+องทางการเหน ควรได&รบการประเมนผลการเรยนทงด&านความร& ทกษะและเจตคต เช+นเดยวกบเดกปกตทวไป แต+เขาอาจต&องการแบบจดหรอข&อสอบทแตกต+างจาก เดกปกตอย+บ&าง เช+น อกษรตวพมพ=ขยาย หากบอดสนทหรอบกพร+องรนแรงกอาจใช&อกษรเบลล= หรอ ฟ2งแถบบนทกเสยง ผ&ททาการประเมนต&องคานงถงศกยภาพเป@นรายบคคล ตลอดถงต&องยดหย+นเรองเวลาในการทาข&อสอบให&มากกว+าเดกปกตร&อยละ ๒๐ ๒.๒ เดกทมความบกพร0องทางการได�ยน เดกทมความบกพร+องทางการได&ยน หมายถง เดกทสญเสยการได&ยนไม+สามารถรบฟ2งเสยงได&เหมอนเดกปกต ซงอาจเป@นเดกหตงหรอเดกหหนวกกได& เดกทมความบกพร+องทางการได&ยนม ๒ ประเภท คอ ๑) เดกหตง หมายถง เดกทมการได&ยนเหลออย+บ&าง สามารถได&ยนได&ไม+ว+าจะใส+เครองช+วยฟ2งหรอไม+กตาม เดกหตงจะมระดบการได&ยนในหทดกว+าอย+ระหว+าง ๒๖-๘๙ เดซเบล ซงคนปกตจะมระดบการได&ยนอย+ระหว+าง ๐-๒๕ เดซเบล

๑๘๙

๒) เดกหหนวก หมายถง เดกทสญเสยการได&ยนในหข&างทดตงแต+ ๙๐ เดซเบลขนไปไม+สามารถได&ยนเสยงพดดง อาจรบร&เสยงบางเสยงได&จากการสนสะเทอน การให�ความช0วยเหลอ เดกทมความบกพร+องทางการได&ยน มป2ญหาทางการได&ยน จงไม+สามารถได&รบประโยชน=จากการฟ2ง-การพดได&อย+างเตมท ต&องใช&การสอสารวธอนแทนการใช&ภาษาพด วธการสอความหมายของเดกทมความบกพร+องทางการได&ยนอาจแบ+งเป@น ๖ วธ คอ ๑) การพด เหมาะสาหรบเดกทมความบกพร+องทางการได&ยนไม+มากนก ๒) ภาษา เหมาะสาหรบเดกทสญเสยการได&ยนมากหรอหหนวกซงไม+สามารถสอสารกบผ&อนได&ด&วยการพดจงใช&ภาษามอแทน ๓) การใช&ท+าทาง หมายถง การใช&ท+าทางทคดขนเองมกเป@นไปตามธรรมชาตโดยไม+ใช&ภาษามอและไม+ใช&นาเสยงแต+ใช&สายตาในการรบภาษา ๔) การสะกดนวมอ คอการทบคคลใช&นวมอเป@นรปต+าง ๆ แทนตวพยญชนะ สระ วรรณยกต= ตลอดจนสญลกษณ=อนของภาษาประจาชาตเพอสอภาษา ๕) การอ+านรมฝfปาก เป@นวธการทเดกทมความบกพร+องทางการได&ยนรบภาษาพดจากผ&อน ดงนน การอ+านรมฝfปากจงเป@นสงแรกทเดกทมความบกพร+องทางการได&ยน จะต&องเรยนร&วธการอ+านตงแต+คาแรกทเรยนภาษาและเป@นสงแรกทเดกต&องใช&ตลอดชวต ๖) การสอสารรวม คอการสอสารตงแต+สองวธขนไป เพอให&ผ&ฟ2งเดาความหมายในการแสดงออกของผ&พดได&ดยงขนนอกจากการพด การใช&ภาษามอ การแสดงท+าทางประกอบแล&วกอาจใช&วธอ+านรมฝfปาก การอ+าน การเขยนหรอวธอนกได& การเรยนร0วมระหว0างเดกทมความบกพร0องทางการได�ยนกบเดกปกต เมอมเดกมความบกพร+องทางการได&ยนเข&ามาเรยนร+วมในชนเรยน ครผ&สอนควรปฏบตดงน ๑) ควรให&เดกทมความบกพร+องนงในตาแหน+งทสามารถมองเหนและได&ยนผ&สอนได&ชดเจน ๒) ใช&ท+าทางประกอบคาพดเพอให&เดกเข&าใจคาพดของผ&สอนแต+ไม+ควรแสดงท+าทางมากจนเกนไป ๓) ครควรเขยนกระดานมากทสดเท+าทจะทาได& โดยเฉพาะอย+างยงสงทมความสาคญ เช+น นยาม คาสง หรอการบ&าน เป@นต&น ๔) อย+าพดขณะเขยนกระดานเพราะเดกไม+สามารถอ+านปากของผ&สอนได& ๕) เมอต&องการพดคยกบเดกควรใช&วธเรยกชอ ไม+ควรใช&วธแตะสมผส เป@นการฝ8ก ให&เดกร&จกฟ2ง

๑๙๐

๖) จดทาแผนการศกษาเฉพาะบคคล (IEP) ๗) ก+อนลงมอสอนควรตรวจเชคเครองช+วยฟ2งว+าทางานหรอไม+ ๘) ให&โอกาสแก+เดกทมความบกพร+องทางการได&ยนออกมารายงานหน&าชน ทงนเพอให&เดกได&มโอกาสแสดงออกด&วยการพด และขณะเดยวกน กเป@นการเปAดโอกาสให&เดกปกตได&ฝ8กฟ2งการพดภาษาของเดกทมความบกพร+องทางการได&ยน ๙) หากเดกปกตออกมาพดหน&าชน ครผ&สอนควรสรปสงทเดกปกตพดให&เดกทม ความบกพร+องทางการได&ยนฟ2งด&วย การประเมนผล การประเมนผลสาหรบเดกทมความบกพร+องทางการได&ยน ให&เป@นไปตามจดม+งหมายทกาหนดไว&ในแผนการศกษาเฉพาะบคคล ของนกเรยนแต+ละคนอย+างน&อยภาคเรยนละหนงครง วธจดและประเมนผลกทาเช+นเดยวกนกบการจดผลประเมนผลปกต คอใช&แบบทดสอบ การสงเกตการสนทนา ให&ลงมอปฏบตตามคาสง ทดสอบปากเปล+า ซงจดม+งหมายสาคญเกยวกบการวดผลและประเมนผลจะกาหนดไว&ในแผนการศกษาเฉพาะบคคล ๒.๓ เดกทมความบกพร0องทางสตปYญญา เดกทมความบกพร+องทางสตป2ญญา หมายถง เดกทมพฒนาการด&านร+างกาย สงคม อารมณ= ภาษาและสตป2ญญาล+าช&ากว+าเดกปกต เมอวดสตป2ญญาโดยใช&แบบทดสอบมาตรฐานแล&วปรากฎว+ามสตป2ญญาตากว+าเดกปกตโดยทวไป เดกทมความบกพร+องทางสตป2ญญาแบ+งตามระดบความรนแรงออกเป@น ๔ ระดบ คอ ๑) เดกทมความบกพร+องทางสตป2ญญาระดบน&อย (เชาว=ป2ญญา ๕๐-๗๐) เป@นเดกทมความบกพร+องทางสตป2ญญาทเรยนหนงสอได& ๒) เดกทมความบกพร+องทางสตป2ญญาระดบปานกลาง (เชาว=ป2ญญา ๓๕-๔๙) เป@นเดกทพอฝ8กอบรมได& ๓) เดกทมความบกพร+องทางสตป2ญญาระดบรนแรง (เชาว=ป2ญญา๒๐-๓๔) เป@นเดกทต&องได&รบการฟ��นฟสมรรถภาพทางการแพทย=และได&รบการดแลทเหมาะสม ๔) เดกทมความบกพร+องทางสตป2ญญาระดบรนแรงมาก (เชาว=ป2ญญาตากว+า ๒๐) เป@นเดกทมความบกพร+องทางสตป2ญญาทมความจากดเฉพาะด&านต&องได&รบการฟ��นฟสมรรถภาพทาง การแพทย=และได&รบการดแลอย+างใกล&ชด การให�ความช0วยเหลอ เดกทมความบกพร+องทางสตป2ญญาการพฒนาทางด&านต+าง ๆ จะน&อยกว+าเดกปกต ครผ&สอนต&องให&ความสาคญและคานงถงความรนแรงของความบกพร+องของเดกเป@นรายบคคลเพอเป@นการฟ��นฟสมรรถภาพของเดกทมความบกพร+องทางสตป2ญญา ได&แก+

๑๙๑

๑) การเตรยมความพร&อมให&กจกรรมหลากหลายแตกต+างกนเรมจากง+าย ๆ ไปหายาก ๒) การจดนนทนาการเป@นการทาให&เดกเกดความสนกสนานผ+อนคลายทาให&เกดประโยชน=ต+อการพฒนาการให&เดกสามารถร&กฎกตกาและสามารถนาไปใช&ในชวตประจาวนได& ๓) การปรบพฤตกรรม เช+น การให&แรงเสรม การเป@นแบบอย+างทด การให&รางวล เป@นต&น เป@นการปรบเปลยนพฤตกรรมเดกทไม+พงประสงค=เป@นพฤตกรรมทพงประสงค=ได& ๔) การจกศลปะบาบด เป@นวธการบาบดสงทเป@นจรงทเกยวกบความคด เดกได&มโอกาสสร&างสรรค=หรอกระทาในสงทเขาคดให&เป@นจรงหรอเป@นสงทมองเหนและสมผสได& ซงเป@นการพฒนากล&ามเนอเลกน&อยด&วย การเรยนร0วมระหว0างเดกทมความบกพร0องทางสตปYญญากบเดกปกต การจดกจกรรมการเรยนการสอนจะต&องสอดคล&องกบความสามารถของเดก ๆ แต+ละคนซงเดกทมความบกพร+องทางสตป2ญญาทเรยนและฝ8กอบรมได&นนควรจดดงน ๑) ระดบก+อนประถมศกษา ครควรแนะนาพ+อแม+และสมาชกในครอบครวให&ความรกเอาใจใส+ และเลยงดอย+างอบอ+น เช+นเดยวกบเดกทวไป ถ&ามชนก+อนประถมศกษาใกล&บ&านควรให&เดก ได&เข&าชนก+อนประถมศกษาก+อนทจะไปโรงเรยนปกต ๒) ระดบประถมศกษา แนะนาผ&ปกครองให&สอนเดกทบ&าน สอนเกยวกบตวเอง เช+น ชอ สกล อาย พ+อแม+ ทอย+ การช+วยเหลอตวเอง สอนมารยาททจาเป@นในสงคมในชมชน การไหว& การกล+าวคาขอโทษ ขอบคณ เป@นต&น ๓) ระดบมธยมศกษา เมอได&รบการศกษาและฝ8กอาชพอย+างเพยงพอสามารถประกอบอาชพ และอย+ในสงคมได& บคคลกล+มน ต&องการดแลและเอาใจใส+รวมทงต&องการคาแนะนา ปรกษา จากผ&เกยวข&องโดยเฉพาะ การประเมนผล เดกทมความบกพร+องทางสตป2ญญาระดบเรยนได& ซงมเชาว=ป2ญญา ๕๐-๗๐ การประเมนผลควรเป@นไปตามรายละเอยดทกาหนดไว&ในแผนการศกษาเฉพาะบคคลของนกเรยนแต+ละคนควรม การประเมนผลจดม+งหมายระยะยาว เพอปรบปรงแผนการศกษาเฉพาะบคคลของนกเรยนแต+ละคน ให&เหมาะสม ในการประเมนผลเดกทมความบกพร+องทางสตป2ญญา ควรมการรวบรวมข&อมลเกยวกบ ตวเดกให&มากทสดโดยเฉพาะอย+างยงข&อมลทเกยวกบจดประสงค=ทกาหนดไว&ในแผนการต+างมากน&อยเพยงใดและควรปรบปรงวตถประสงค=ใดบ&าง สาหรบเดกทมความบกพร+องทางสตป2ญญาระดบฝ8กอบรมได& ซงมเชาว=ป2ญญา ๓๕-๔๙ การประเมนผลจะต&องสอดคล&องกบแผนการศกษาเฉพาะบคคล โดยกาหนดจดม+งหมายทงในระยะสนและระยะยาว การประเมนจะต&องเป@นไปตามจดม+งหมายเหล+านน จดม+งหมายระยะสนควรมการประเมน

๑๙๒

ทกระยะ เช+น ทกเดอน หรอทกสามเดอน จดม+งหมายระยะยาว ประเมนอย+างน&อยปfละครงและในการประเมนแต+ละครงต&องมข&อมลครบถ&วน ๒.๔ เดกทมความบกพร0องทางด�านร0างกายหรอการเคลอนไหว เดกทมความบกพร+องทางด&านร+างกายหรอการเคลอนไหว หมายถง เดกทมความผดปกตของแขน ขา หรอลาตวรวมถงศรษะ เป@นเดกทมความผดปกตบกพร+องหรอสญเสยอวยวะส+วนใดส+วนหนงของร+างกายทาให&ไม+สามารถเคลอนไหวได&ดเท+าคนปกตแต+ไม+ได&หมายถงเดกทมความบกพร+องทางการมองเหนและเดกทมความบกพร+องทางการได&ยน แม&ว+าดวงตาและระบบการได&ยนเป@นส+วนหนงของร+างกายกตาม เดกทมความบกพร+องทางด&านร+างกายหรอเคลอนไหวสามารถสงเกตได&ดงน ๑) ร+างกายเตบโตไม+ปกต เช+น แขนหรอขาไม+เท+ากนทงสองข&าง ลาตวเลกผดปกตอวยวะผดรป เช+น เท&าตด เอวคด หลง-ลาตวโค&งงอผดปกต แขนขาด&วน ๒) กล&ามเนอผดปกต เช+น แขน-ขา ลาตวลบ ไม+มแรงอย+างคนปกต ๓) ไม+สามารถเคลอนไหวอวยวะต+าง ๆ เช+น ไม+สามารถเคลอนลาตว แขน-ขา มอหรอเท&าได&อย+างคนทวไป ๔) ไม+สามารถนง ยนได&ด&วยตนเอง ๕) ไม+สามารถทากจวตรประจาวนได& เช+น ไม+สามารถรบประทานอาหาร อาบนา ถอด-ใส+เสอผ&ได&ด&วยตนเอง การให�ความช0วยเหลอ เดกทมความบกพร+องทางร+างกายหรอการเคลอนไหวอาจมความบกพร+องหลายอย+างในบคคลเดยว การฟ��นฟสมรรถภาพความพการจงจาเป@นต&องมหลายด&านตามสภาพความบกพร+องของเดกแต+ละบคคล ซงการบาบดฟ��นฟต+าง ๆ ได&แก+ ๑) กายภาพบาบด เป@นการฟ��นฟสมรรถภาพทางร+างกายตงแต+แรกเรมในด&านต+าง ๆ เช+น การทรงตว การนงหรอการยนทรงตวเพอกระต&นให&เดกได&เคลอนไหวอวยวะต+าง ๆ ในลกษณะทถกต&อง เป@นพนฐานในการเคลอนไหวทถกต&องต+อไป ๒) กจกรรมบาบด เป@นการฟ��นฟสมรรถภาพทางร+างกายเพอเน&นให&เดกช+วยเหลอตนเองได&มากทสดสามารถปรบตวให&เข&ากบสภาพแวดล&อมได&ดและเรวทสด สามารถอย+อย+างปกตสข เช+น คนทวไปโดยเน&นทกษะกล&ามเนอย+อย เช+น การรบประทานอาหาร การทาความสะอาดร+างกาย การแต+งตว เป@นต&น ๓) อรรถบาบดหรอการแก&ไขคาพดในส+วนทเดกมความบกพร+องทางการพดจะต&องฝ8กการควบคมนาลาย การกลน การเคยวอาหาร ฝ8กโดยใช&อปกรณ=ประเภทเครองเล+นทเกยวกบการออกเสยงเครองดนตรชนดเป�า การเป�ากระดาษหรออปกรณ=ชนดอน ๆ ให&เดกได&ร&ว+าคนเราพดเมอเวลาหายใจออกเท+านน

๑๙๓

๔) ศลปะบาบดและดนตรบาบด เป@นกจกรรมเสรมเพอพฒนาเดกทมความแตกต+างกนในด&านต+าง ๆ ให&มการพฒนาอย+างเหมาะสมตามศกยภาพโดยคานงถงความสนกสนาน ความต&องการธรรมชาต รวมถงความจาเป@นของเดกเป@นรายบคคล การเรยนร0วมระหว0างเดกทมความบกพร0องทางร0างกายกบเดกปกต การเรยนร+วมระหว+างเดกทมความบกพร+องทางด&านร+างกายหรอการเคลอนไหว ได&แบ+งระดบของกจกรรมการเรยนไว& ๓ ระดบ คอ ๑) ระดบก+อนวยเรยน จดม+งหมายสาคญของการให&การศกษาแก+เดกทมความบกพร+องทางด&านร+างกายคอ การเตรยมความพร&อมของเดกเพอการเรยนร+วม เดกทได&รบการเตรยมความพร&อมแล&วเท+านนจงจะประสบความสาเรจในการเรยนร+วมกบเดกปกต ความพร&อมทควรจะได&รบการเตรยมในระดบน ได&แก+ ความพร&อมในการเคลอนไหว การช+วยเหลอตนเอง ทกษะทางสงคมและพฒนาการ ทางภาษาเพอให&บรรลเปJาหมายดงกล+าว เดกทมความบกพร+องทางด&านร+างกายควรได&รบบรการทางด&านการบาบดควบค+กนไป การบาบดทจาเป@น ได&แก+ กายภาพบาบด กจกรรมบาบดและการบาบดทางภาษา ๒) ระดบประถมศกษา เดกอาจเรมเรยนรวมกบเดกปกตในลกษณะของการเรยนร+วมเตมเวลาได&โดยไม+ต&องการการบรการพเศษเพมเตม เช+น เดกทใช&แขนหรอขาเทยม ซงสามารถใช&แขนหรอขาเทยมได&ด ระดบสตป2ญญาปกตและไม+มความพการด&านอน เดกประเภทนสามารถเรยนร+วม เตมเวลาได& เดกทมความสามารถบกพร+องทางร+างกายอนกสามารถเรยนร+วมกบเดกปกตได& หากเดกได&รบการเตรยมความพร&อมแล&วและทางโรงเรยนจดบรการเพมเตมให&กบเดกการพจารณาจดเดกเข&าเรยนร+วมกบเดกปกตพจารณาเดกเป@นรายบคคล ๓) ระดบมธยมศกษา การศกษาในระดบมธยมศกษาเน&นด&านวชาการและพนฐานด&านการงานและอาชพ หากเดกมความพร&อมควรให&เดกมโอกาสเรยนร+วมเตมเวลาให&มากทสดเท+าทจะมากได& เดกทจะเรยนร+วมได&ดควรเป@นเดกทสามารถช+วยตวเองได&ในด&านการเคลอนไหวและการประกอบกจวตรประจาวน มความสามารถในการสอสารกบผ&อนและมพนฐานอาชพใกล&เคยงกบเดกปกต อย+างไรกตามเดกทมความบกพร+องทางด&านร+างกายอาจยงต&องการบรการพเศษ เช+น การบาบดทางกายภาพ กจกรรมบาบด การแก&ไขคาพดเบองต&น การพจารณาส+งเดกเข&าเรยนร+วมจะต&องพจารณาความสามารถและความพร&อมของเดกเป@นราย ๆ ไป ทงนเพราะเดกแต+ละคนมความสามารถและระดบความพร&อมแตกต+างกน การประเมนผล การประเมนผล ควรดาเนนการให&เป@นไปตามขนตอนและตามเกณฑ=ทได&กาหนดไว& ในแผนการศกษาเฉพาะบคคล มการประเมนผลระยะสนทกภาคเรยน และมการประเมนผลระยะยาวอย+างน&อยปfละ ๑ ครง

๑๙๔

การประเมนผลต&องมผลสอดคล&องกบจดม+งหมายทวางไว&ในแผนการศกษา มการเกบข&อมลเกยวกบเดกให&มากทสดเพอให&การประเมนผลมประสทธภาพ และข&อมลยงจาเป@นสาหรบการวางแผนระยะยาวอกด&วย ๒.๕ เดกทมปYญหาทางการเรยนร� เดกทมป2ญหาเกยวกบการเรยนร& คอเดกทมความบกพร+องเกยวกบกระบวนการทางจตวทยา บกพร+องนเกยวกบทงภาษาพดและทงภาษาเขยน เดกมป2ญหาทางด&านการฟ2ง การคด การพด การอ+าน การสะกดคา หรอการเรยนวชาคณตศาสตร= รวมไปถงเดกทมความบกพร+องทางการรบร& แต+ไม+รวมถงเดกทมป2ญหาบกพร+องทางด&านสายตา ทางการได&ยน และทางการเคลอนไหว ป2ญญาอ+อนหรอเดกทมความบกพร+องทางสตป2ญญา ความบกพร+องทางด&านอารมณ=และความเสยเปรยบทางสภาพแวดล&อม การให�ความช0วยเหลอ การให&ความช+วยเหลอ ครผ&สอนจะต&องสร&างความเชอมนในตนเองให&เดก แนะนาทางในการเสรมความเชอมนให&แก+เดก อาจทาได&ดงน ๑) ให&การเสรมแรงทางบวกแก+เดก เมอประสบผลสาเรจ ๒) ค&นให&พบความสามารถของเดกและส+งเสรมความสามารถนน ๓) ให&เดกฝ8กความรบผดชอบทงทโรงเรยนและทบ&าน เช+น เปAดโอกาสให&เดกทมป2ญหาทางการเรยน สอนเดกทอ+อนกว+า ๔) อย+าเปรยบเทยบเดกทป2ญหาทางการเรยนร&กบเดกอน หรอเปรยบเทยบระหว+าง พน&อง ๕) บนทกความสาเรจของเดก เพอให&เหนความก&าวหน&า และแนวโน&มของเดก ๖) ให&โอกาสแก+เดกได&แสดงความสามารถ ๗) เมอเดกทาผดหรอประสบความล&มเหลว อย+าซาเตม ควรนาความล&มเหลวมาปรบปรงตนเอง เพอให&เดกมโอกาสประสบผลสาเรจต+อไป ๘) ส+งเสรมให&เดกได&ทางานอดเรกทชอบ การเปรยบเทยบระหว0างเดกทมปYญหาทางการเรยนร�กบเดกปกต การเรยนร+วมครผ&สอนต&องคานงถงความแตกต+างระหว+างบคคล เพราะเดกทมป2ญหาทางการเรยนร&หลายประเภท ซงเกดจากป2ญหาทางด&านจตวทยา หรอเกดจากความผดปกตของมนสมองบางส+วน ดงนนการสอนเดกเหล+านจงต&องใช&วธการหลายวธ ดงน ๑) ไม+สอนโดยการบรรยายเพยงอย+างเดยว ๒) ใช&คาสงทสน ชดเจน เข&าใจง+าย ๓) ใช&คาสงทซา ๆ กน แต+ควรเปลยนคาหรอสานวนทกครง ๔) ไม+ควรเน&นการเขยน เมอครให&การบ&าน

๑๙๕

๕) ให&การเสรมแรงมอทาถกต&อง ๒.๖ เดกทมปYญหาทางพฤตกรรม เดกทมป2ญหาทางพฤตกรรม หมายถง เดกทแสดงพฤตกรรมทเบยงเบนไปจากทวไป และพฤตกรรมทเบยงเบนนส+งผลกระทบต+อการเรยนร&ของเดกเองและของผ&อนด&วย พฤตกรรมทเบยงเบนเป@นผลมาจากความขดแย&งของเดกกบสภาพแวดล&อม หรอความขดแย&งทเกดขนในตวเดกเอง ซงไม+สามารถเรยนร& ขาดสมพนธภาพกบเพอนหรอผ&ทเกยวข&อง มพฤตกรรมไม+เหมาะสมเมอเปรยบเทยบกบเดกในวยเดยวกน มความคบข&องใจ มความเกบกดทางอารมณ=โดยแสดงออกทางร+างกาย ซงบางคนมความบกพร+องซาซ&อนอย+างเด+นชด และเกดเป@นเวลานาน การให�ความช0วยเหลอ เดกทมป2ญหาทางพฤตกรรม มลกษณะของพฤตกรรมทเป@นป2ญหาคอพฤตกรรมก&าวร&าว ก+อกวน การเคลอนไหวทผดปกต เป@นพฤตกรรมทเกดขนจากความขดแย&งระหว+างเดกกบสงแวดล&อมรอบตวเดก ส+วนความวตกกงวล การมปมด&อย การหนสงคม และความผดปกตทางการเรยน เป@นพฤตกรรมทเกดจากการขดแย&งในตวเดกเอง การให&ความช+วยเหลอ จงทาได&หลายรปแบบ ผดง อารยะวญ� (๒๕๔๑, หน&า ๑๐๕-๑๐๗) ได&เสนอแนะการช+วยเหลอไว& ๓ รปแบบ ดงน ๑) รปแบบทางจตวทยาการศกษา นกจตวทยาเชอว+าองค=ประกอบทางชววทยา และ การอบรมเลยงดของผ&ปกครองมอทธพลต+อการพฒนาการทางบคลกภาพของเดก ตลอดจนป2ญหาทางอารมณ=ล&วนมมลเหตมาจากพฒนาการทางบคลกภาพทดาเนนไปอย+างไม+ถกต&องทงสน ทางหนงทจะช+วยให&เดกลดพฤตกรรมทไม+พงประสงค=เหล+านลงได&คอ ให&เดกเข&าใจป2ญหาของตนเอง และยนดทจะหาทางขจดป2ญหานน ๆ การช+วยเหลอเดกนนครจะต&องทาให&เดกเกดความเชอถอ เกดศรทธา ทาให&เดกมกาลงใจทจะต+อส&กบป2ญหาของตน ดงนนการเรยนการสอนจงควรกระทาเป@นรายบคคล ควรใช&เกมสถานการณ=จาลอง และกจกรรมอนทแตกต+างไปจากทใช&กบเดกปกต จงจะสามารถช+วยเดกอย+างมประสทธภาพ ๒) รปแบบทางจตวทยา นกจตวทยาได&ค&นพบหลกการเรยนร&และการปรบพฤตกรรมของเดก หลกการปรบพฤตกรรมนสามารถนามาใช&ในการปรบพฤตกรรมทไม+พงประสงค=ได& ตวอย+างเช+น เดกอาจจะเรยนร&โดยการสงเกตพฤตกรรมของเดกปกต โดยยดพฤตกรรมของเดกปกตทดเป@นแบบอย+าง ดงนนการปรบพฤตของเดกจงควรเน&นและให&ความสนใจพฤตกรรมทพงประสงค=เท+านน พฤตกรรมทไม+พงประสงค=ไม+ควรได&รบความสนใจ ในการช+วยเหลอเดกนนครหรอนกจตวทยาอาจให&แรงเสรมเพอให&เดกแสดงพฤตกรรมทพงประสงค=เพมขน หรออาจใช&เทคนคอน ๆ ในการลดพฤตกรรมไม+พงประสงค=ลง ๓) รปแบบทางนเวศวทยา นกนเวศวทยาเชอว+าเดกเป@นส+วนหนงของสงคม เดกเป@นส+วนหนงของโรงเรยน และโรงเรยนเป@นส+วนหนงของสงคม พฤตกรรมของเดกควรได&รบการยอมรบจากสงคม ในการช+วยเหลอเดกครควรทาความเข&าใจกบทกอย+างทประกอบขนเป@นระบบในสงคม ทงนเพอ

๑๙๖

หาทางขจดสงทเป@นสาเหตให&เดกมป2ญหาทางพฤตกรรม เดกอาจได&รบการปรบพฤตกรรม แต+นกนเวศวทยาเชอว+า นนยงไม+เพยงพอควรมการปรบปรงเปลยนแปลงสภาพแวดล&อมของเดกเท+าทจาเป@นด&วย และรวมไปถงการปรบปรงทศนคตของคร นกเรยน ผ&ปกครอง ตลอดจนสมาชกในชมชน เพอให&มความเข&าใจและยอมรบเดกมากขน การปรบพฤตกรรมมหลายวธดงน ๓.๑) เสรมแรงทางบวก อาจเสรมแรงด&วยวาจา เช+น ชมเชยเดกเมอเดกทาเรอง ทดและถกต&อง เป@นต&น ใช&อปกรณ=เสรมแรง เช+น ขนม ของเล+น ของใช& เป@นต&น ควรใช&อย+างสมาเสมอในระยะแรก เมอพฤตกรรมคงทแล&วควรลดการเสรมแรงโดยเสรมแรงเป@นครงคราว ๓.๒) เสรมแรงทางลบ เช+น เดกไม+ส+งการบ&าน ครด ถ&าเดกส+งการบ&าน ครเลกด เดกกมแนวโน&มทจะส+งการบ&านอก ๓.๓) การแก&ไขให&ถกต&องเกนกว+าททาผด เป@นการแก&ไขผลการกระทาของเดก และแก&ไขในปรมาณมากกว+าเดม เช+น เดกเล+นขว&างปาสงของในห&องสกปรก ครใช&เทคนคปรบพฤตกรรม โดยอาจจะให&เกบขยะให&เรยบร&อย และจดโตgะในห&องเรยนให&เรยบร&อยเป@นการลงโทษให&ทางานเพมมากขน ๓.๔) การเป@นแบบอย+างทด ครควรเป@นแบบอย+างทดให&แก+เดก เดกอาจยดครเป@นแบบอย+างในหลายด&าน เช+น การพดจาไพเราะ ขยน ทางานเป@นระเบยบ การเรยนร0วมระหว0างเดกทมปYญหาทางพฤตกรรมกบเดกปกต การจดเดกทมป2ญหาทางพฤตกรรมเข&าเรยนร+วมกบเดกปกตนน ควรพจารณาองค=ประกอบสาคญดงน ๑) ทศนคตของเดกต+อการเรยนร+วม ๒) ทศนคตของคร ผ&ปกครองต+อการเรยนร+วม ๓) พฤตกรรมของเดก ตลอดจนความรนแรงของพฤตกรรม ๔) ความสามารถของเดกในการควบคมตนเอง ตลอดจนทกษะทางสงคมของเดก โดยเฉพาะอย+างยงการคบเพอน การเข&ากบคนอน ๕) ความพร&อมของคร ทจะรบเดกทมป2ญหาทางพฤตกรรมเข&าเรยนร+วมชนปกต ๖) ความร+วมมอจากผ&ปกครองในการปรบพฤตกรรมเดก ๗) ป2จจยทเกยวข&องอน ๆ เดกทเรยนร+วมได&อย+างประสบผลสาเรจนน ควรเป@นเดกทได&รบการปรบพฤตกรรมแล&ว เดกมพฤตกรรมทใกล&เคยงกบเดกปกต หากเดกยงมป2ญหาทางพฤตกรรมอย+บ&าง ต&องได&รบบรการจากสถานศกษาในด&านบรการแนะแนวและให&คาปรกษาหรอรบบรการจากครเสรมวชาการ การประเมนผล การประเมนผลเดกทมป2ญหาทางพฤตกรรม ดาเนนการให&เป@นไปตามวธการและเกณฑ=ทกาหนดไว&ในแผนการศกษาเฉพาะบคคล

๑๙๗

๒.๗ เดกออทสตค เดกออทสตค หมายถง เดกทมอาการภาวะของป2ญหาทางจตเวชทมความผดปกตอย+างรนแรง มพฒนาการทผดปกตเกยวกบอารมณ=สงคม การสอความหมายและปฏสมพนธ=กบสงแวดล&อม การให�ความช0วยเหลอ ผ&ปกครองและผ&ใกล&ชดทจะช+วยเหลอเดกออทสตค ต&องมความร&เกยวกบเดกออทสตคแล&วค+อย ๆ เรยนร&พฤตกรรมและอารมณ=ของเดกแต+ละคนอย+างละเอยด จงเรมให&ความช+วยเหลอ เพอสร&างสมพนธภาพและชกจงให&เขาออกจากโลกส+วนตวของเขาเองได&ก+อนดงน ๑) ต&องร&จกเดกออทสตกทงในด&านพฤตกรรมและอารมณ=ของเดกแต+ละคนอย+างละเอยด ๒) ต&องมความอดทน ความพยายาม ความตงใจม+งมนทจะช+วยเหลอเดกอย+างจรงจง และจรงใจ ๓) ต&องเข&าใจ ร&ใจและสามารถอ+านความคดหรออ+านใจเดกให&ได&จากพฤตกรรมหรอจากการแสดงออกทางอารมณ= เมอสร&างสมพนธภาพและชกจงเดกออกมาจากโลกส+วนตวของเขาได& จงจะสามารถฝ8กให&เดกเรยนร&ต+อไปได& เช+นเดยวกบเดกปกตทวไป เดกออทสตคหากได&รบการช+วยเหลอก+อนอาย ๕ ปf เดกจะมพฒนาการทางด&านสงคมและพฒนาการทางด&านภาษาดขน สามารถเรยนร&ได& แต+ยงด&อยกว+าเดกปกตในวยเดยวกน ครจะเรมเหนป2ญหาด&านการเรยนได&ชดขนในระดบชนประถมศกษาปfท ๒ และชนประถมศกษาปfท ๓ เนองจากบทเรยนต&องใช&ความเข&าใจ และจนตนาการมากขน เดกจะมความวตกกงวลสง บางคนจะพดมากบางคนจะพดน&อย หรอไม+พดเลย ซงครจะต&องเฝJาระวงอย+างใกล&ชด การเรยนร0วมระหว0างเดกอออทสตคกบเดกปกต ๑) การเตรยมตวบคลากรทเกยวข&องในโรงเรยน การสร&างความเข&าใจกบบคคลทเกยวข&องทกฝ�ายในโรงเรยน ไม+ว+าจะเป@นคร ผ&ปกครอง นกเรยน และเจ&าหน&าทอน ๆ ในเรองของหลกการ วตถประสงค=วธดาเนนการ ตลอดถงนโยบายในการจดการศกษาให&เดกทมความต&องการพเศษด&วย ๒) การพจารณารบเดกเข&าศกษา รฐธรรมนญแห+งราชอาณาจกรไทยพทธศกราช ๒๕๔๐ มาตรา ๔๓ กาหนดว+า “บคคลย+อมมสทธเสมอกนในการรบการศกษาขนพนฐาน ไม+น&อยกว+า ๑๒ ปf ทรฐต&องจดให&อย+างทวถงและมคณภาพโดยไม+เกบค+าใช&จ+าย” สถานศกษาจงไม+สามารถทจะปฏเสธการรบเดกไม+ได& เดกออทสตคทเตรยมความพร&อมแล&ว หรออาการไม+รนแรงกสามารถเรยนร+วมได& ๓) ประสานงานและความร+วมมอระหว+างสถาบนต+าง ๆ ทงทางการศกษาทางการแพทย=และผ&ปกครอง เดกออทสตคบางคนอาการรนแรงต&องเฝJาระวงอย+างใกล&ชดและตลอดเวลาโรงเรยนต&องแจ&งให&ผ&ปกครองทราบ แนะนาให&เข&าการบาบดจากจตแพทย= และสถาบนอนตามความเหมาะสม สงสาคญครผ&สอนต&องจดทาแผนการศกษาและบคคล สาหรบเดกออทสตคทเรยนร+วมกบเดกปกต เพอทจะใช&

๑๙๘

เป@นแนวทางพฒนาเดกให&เป@นไปในทศทางทพงประสงค= และส+งผลให&เดกประสบผลสาเรจในการดารงชวตอย+ในสงคมได& การจดทาแผนการศกษาเฉพาะบคคล สาหรบเดกออทสตคนน กควรยดหลกสตรของสถานศกษาเป@นหลก แต+ต&องปรบเนอหา และวธสอนให&เหมาะสมกบเดก การประเมนผล การประเมนผลกดาเนนการให&เป@นไปตามหลกเกณฑ=และวธการต+าง ๆ ทกาหนดไว& ในแผนการศกษาเฉพาะบคคลมการประเมนผลทงระยะสนทกภาคเรยน และการประเมนระยะยาวคออย+างน&อยปfละ ๑ ครง และการประเมนผลทกครงต&องสอดคล&องกบจดม+งหมายทกาหนดไว&ในแผน การสอนเฉพาะบคคล ๒.๘ เดกสมาธสน เดกสมาธสน หมายถง เดกทมความผดปกตทางพฤตกรรมแสดงออกซา ๆ จนเป@นลกษณะเฉพาะตวของเดก มพฤตกรรมทไม+เหมาะสมกบอายหรอระดบพฒนาการในเรองของการขาดสมาธ ความหนหนพลนแล+นยบยงตวเองไม+ค+อยได& อาการดงกล+าวจะปรากฏก+อนอาย ๗ ปf การให�ความช0วยเหลอ เดกสมาธสน เป@นเดกทมความรบผดปกตด&านสมาธ สาเหตอาจจะเกดจากพนธกรรม ป2ญหาความไม+สมดลของสารเคมในสมอง หรอความผดปกตในระบบประสาท การให&ความช+วยเหลอ จงต&องกระทาให&หลายอย+างหลายด&าน พชรวลย= เกตแก+นจนทร= (๒๕๔๑, หน&า ๑๘-๒๗) ได&เสนอไว& ๒ ลกษณะ คอ ๑) การบาบดรกษาแบบมาตรฐาน ซงประกอบด&วย ๑.๑) ด&านการศกษา ๑.๒) ด&านจตวทยาและพฤตกรรม ๑.๓) ด&านการรกษาด&วยยา ๒) จตบาบด ครผ&สอนให&การช+วยเหลอได&ในด&านการศกษา เกยวกบการจดกจกรรม การเรยนการสอนเดกสมาธสน ซงมป2ญหาในชนเรยนได&ดงน ๒.๑) เขยนคาสงชดเจนสน ๆ ไว&บนกระดานอ+านให&นกเรยนฟ2ง ๒.๒) แบ+งคาสงเป@นระบบขนตอนย+อย ๆ ๒.๓) จดให&เดกทมสมาธสน นงหน&าชนเรยน หรอนงกบเพอนทมศกยภาพ และความเข&าใจการช+วยเหลอเพอน ๒.๔) ให&เวลาเพมขนในการทดสอบและการทางานเกยวกบการเรยน ๒.๕) เตอนให&เดกสมาธสนส+งการบ&านทกวนทมการบ&าน ๒.๖) จดสถานการณ=ในชนเรยนให&เหมาะสมกบสภาพการเรยนร& ๒.๗) เปAดโอการให&เดกใช&เทปบนทกเสยง บนทกคาอธบายของคร

๑๙๙

๒.๘) เวลาครพดหรออธบาย ต&องแน+ใจว+าเดกสมาธสนสนใจฟ2ง ๒.๙) ใช&การเตอนเป@นระยะเป@นการส+วนตว ๒.๑๐) เลอกใช&หนงสอเรยนทไม+ซบซ&อน ๒.๑๑) แบ+งการบ&านออกเป@นส+วน ๆ จานวนน&อยลง ๒.๑๒) ให&รางวลพฤตกรรมทพงประสงค= ๒.๑๓) อย+ากาเครองหมายผด ในสมดทางานของเดกเมอเดกทาผด หรอทาไม+ได&ให&เว&นไว& ครอธบายเพมเตม หรอทาเป@นตวอย+างก+อนจงให&เดกทาใหม+ ๒.๑๔) อย+าทาโทษเดก หากมป2ญหาเกยวกบการสะเพร+าเลนเล+อหรอขาด ความเป@นระเบยบ หรอขาดความสนใจ การเรยนร0วมระหว0างเดกสมาธสนกบเดกปกต เดกสมาธสนส+วนใหญ+จะมระดบเชาว=ป2ญญาอย+ในเกณฑ=ปกต น&อยรายทจะมป2ญญาทบร+วมด&วย การทเดกมสมาธสนมได&หมายความว+าเดกจะเรยนไม+ได& หรอมป2ญหาในการเรยนทกราย เพยงแต+มระยะเวลาตดตามการเรยนสนกว+าเดกปกต เดกสมาธสนทควบคมตนเองไม+ได& ครผ&สอนจงต&องช+วยจดระเบยบไม+ให&ซบซ&อนครจงต&องมแผนการศกษาเฉพาะบคคลสาหรบเดกสมาธสนและมเทคนคในการสอนดงน ๑) กจกรรมประจาวน กจกรรมในแต+ละวนต&องมลกษณะคงท มตารางเรยนทแน+นอน ครต&องบอกล+วงหน&าและยาเตอนความจาทกครงก+อนทจะมการเปลยนแปลง ๒) การจดห&องเรยน ต&องทาข&อตกลงร+วมกน มปJายข&อความสน ๆ ชดเจนเข&าใจง+าย เช+น ถอดรองเท&าก+อนเข&าเรยน ส+งการบ&านทน เป@นต&น ๓) การจดทนง จดให&นงข&างหน&าหรอแถวกลาง ไม+ให&นงใกล&หน&าต+าง นงใกล&เพอนทสามารถดแลได& ไม+ให&นงใกล&เพอนทซกซน ๔) การเตรยมการสอน งานททาทาให&พอเหมาะกบความสนใจของเดก ครต&องแบ+งงานเป@นขนตอนย+อย ๆ ใช&เวลาไม+เกน ๔ นาท ทาทละขน เมอเสรจวนหนงแล&ว จงให&ทาขนตอนทยากขนไปเรอย ๆ ๕) การมอบหมาย ครควรพดช&า ๆ ชดเจน กระชบ ครอบคลม ไม+บ+น ไม+ใช&คาสงคลมเครอจนเดกแยกไม+ออกว+าครสงอะไร ๖) การควบคมขณะทางาน ให&เดกทางานทละขนตอน อย+าให&เดกร&สกว+ามากเกนไป ฝ8กให&เดกควบคมตนเองขณะทางาน ครตรวจเป@นคราว ๆ ทาให&เสรจเป@นข&อหรอเป@นชน จงเรมงานใหม+ การประเมนผล การประเมนผล กดาเนนการตามหลกเกณฑ=และวธการต+าง ๆ ทกาหนดไว&ในแผน การศกษาเฉพาะบคคลและประเมนผลจดประสงค=ทกาหนด

๒๐๐

๒.๙ เดกทมความบกพร0องซาซ�อน เดกทมความบกพร+องซาซ&อน หมายถง เดกทมสภาพบกพร+องทางอวยวะส+วนใดส+วนหนงของร+างกายมากกว+า ๑ อย+าง ในบคคลเดยวกน เช+น เดกป2ญญาอ+อนทสญเสยการได&ยน เดกป2ญญาอ+อนทสญเสยการมองเหน เดกททงหหนวกและตาบอด เป@นต&น เดกเหล+านอาจไม+ได&รบประโยชน=จากการส+งเข&าเรยนในโครงการสอนเดกป2ญญาอ+อน โครงการสอนเดกทมความบกพร+องทางร+างกาย โครงการสอนเดกทมการบกพร+องทางสายตา โครงการใดโครงการหนงโดยเฉพาะ โดยไม+จดบรการทางการศกษาและบรการด&านอนเพมเตม การให�ความช0วยเหลอ ในการให&ความช+วยเหลอเดกทมความบกพร+องซาซ&อน จะต&องยดสภาพความบกพร+องเป@นเกณฑ= เดกทมความบกพร+องมากกว+า ๑ อย+าง ให&ยดความบกพร+องทรนแรงกว+าเป@นเกณฑ= แล&วกให&ความช+วยเหลอตามลกษณะความบกพร+องนนทกล+าวมาแล&ว เช+น เดกมความบกพร+องทางการได&ยน และบกพร+องทางการมองเหน แต+ทางการบกพร+องทางการได&ยนรนแรงกว+า กให&ช+วยเหลอทางการได&ยนก+อน การเรยนร0วมระหว0างเดกทมความบกพร0องซาซ�อนกบเดกปกต การจดกจกรรมการเรยนการสอนสาหรบเดกทมความบกพร+องซาซ&อนนนเป@นการจดกจกรรมทต+างจากเดกปกตโดยสนเชง เพราะเดกบกพร+องซาซ&อน มกจะพการรนแรง การจดการหลกสตรหรอแผนการศกษาเฉพาะบคคล กเน&นการฟ��นฟสมรรถภาพของเดกใน ๕ ประการ คอ ๑) การช+วยเหลอตนเอง ม+งเน&นให&เดกช+วยเหลอตนเองได& เช+น การรบประทานอาหาร การแต+งตว การขบถ+าย การอาบนา เป@นต&น ๒) การสอสาร ฝ8กให&เดกมทกษะในการสอสารกบผ&อน เช+น การทกทาย การบอกความต&องการของตนเอง เป@นต&น ๓) การเคลอนไหว ฝ8กให&เดกใช&กล&ามเนอมดใหญ+ กล&ามเนอมดเลก ซงจะช+วยให&เดก มทกษะในการประกอบกจวตรประจาวนได&เรวขน ๔) การปรบพฤตกรรม ม+งขจดหรอบรรเทาพฤตกรรมทไม+พงประสงค= สร&างหรอส+งเสรมพฤตกรรมทพงประสงค= ๕ พฒนาการทางสงคม ฝ8กให&เดกสร&างปฏสมพนธ=กบบคคลอน เพอให&อย+ร+วมกบผ&อนได& การฝ8กทกษะทางสงคม เดกควรได&รบการฝ8กทกษะในด&านต+อไปน ๕.๑) การเล+น ๕.๒) การบอกข&อมลเกยวกบตวเอง ๕.๓) ทกษะในห&องเรยน การประเมนผล การประเมนผล กจะประเมนตามรายละเอยดทกาหนดไว&ในแผนการศกษาเฉพาะบคคล

๒๐๑

๓. แผนการศกษาเฉพาะบคคล (IEP) ๓.๑ ความหมาย แผนการศกษาเฉพาะบคคล (IEP) เป@นแผนการศกษาทจดทาขนเป@นลายลกษณ=อกษรสาหรบคนพการแต+ละคนทได&รบการบ+งชว+าเป@นบคคลทมความบกพร+องหรอพการ เป@นตวเชอมสาคญระหว+างคนพการกบการศกษาพเศษทคนพการต&องการ เป@นส+วนหนงของกระบวนการเรยนการสอน ทจดให&เฉพาะบคคล ๓.๒ วตถประสงค#ในการใช�แผนการศกษาเฉพาะบคคล (IEP) วตถประสงค=ทใช& (IEP) มอย+ ๒ ประการ คอ ๑) IEP เป@นแผนการศกษาเฉพาะบคคลทเขยนเป@นลายลกษณ=อกษรสาหรบคนพการคนใดคนหนง โดยคณะ IEP หรอทประชมรายกรณในแผนการศกษาเฉพาะบคคล จะมข&อมลในการจดคนพการเข&ารบบรการการศกษาและบรการทเกยวข&องอน ๆ ๒) IEP เป@นเครองมอในการจดการกบกระบวนการตรวจสอบและกระบวนการสอนทงหมด ฉะนน IEP ทเป@นส+วนสาคญของกระบวนการสอนจะมส+วนเกยวข&องเกยวกบวธประเมนการสอน ๓.๓ การจดทาแผนการศกษาเฉพาะบคคล (IEP) การจดทา IEP เพอประกนว+า ๑) การศกษาทจดให&กบคนพการ หรอคนทมความบกพร+องแต+ละคนนนเหมาะสมกบความต&องการพเศษทางการเรยนร&ของแต+ละคนนนหรอไม+ ๒) เมอมการกาหนดการให&บรการทางการศกษาพเศษใน IEP แล&วนน ได&มการให&บรการดงกล+าวจรง ๓) มการดาเนนการควบคมตดตามผลการให&บรการ

๒๐๒

๓.๔ ขนตอนการทาแผนการศกษาเฉพาะบคคล

ภาพท ๗.๑ ขนตอนการทาแผนการศกษาเฉพาะบคคล ทมา (ผดง อารยะวญ�, ๒๕๔๑, หน&า ๑๑๔)

๓.๕ แนวการจดการเรยนการสอน ๑) การกาหนดจดประสงค=การเรยนร& กจกรรม อปกรณ=การเรยนการสอนในแต+ละพฤตกรรม ควรยดหย+นตามเหตการณ=สภาพแวดล&อม ความสนใจ ความต&องการทจาเป@น และความสามารถของผ&เรยนแต+ละคน ๒) ผ&สอนควรจดแผนการเรยนการสอนโดยผสมผสานการสอนแบบตวต+อตวไปกบการสอนแบบกล+มย+อยและแบบกล+มขนาดใหญ+ เพอให&ผ&เรยนเกดการเรยนร&ตามศกยภาพ และยงคงมปฏสมพนธ=ทางสงคมอย+างเหมาะสม ๓) ผ&สอนควรคานงถงวธการสอนเชงพฤตกรรมซงจะช+วยเหลอให&ผ&เรยนได&เกดการเรยนร&อย+างค+อยเป@นค+อยไป พร&อมทงเพมความมนใจในตวเองขน เช+น วธการให&แรงเสรมการสอนแบบกระต&นเตอน

1. แจ&งให&ประชาชนทราบ

2. การทดสอบเบองต&น

3. ส+งต+อ

4. ขออนญาตผ&ปกครอง

5. ทดสอบเดกโดยละเอยด

6. แจ&งผลการทดสอบ

7. ประชมจดทาแผน

8. เรมใช&แผน

9. ประเมนผล

10. ทบทวนแผนฯ

เรมต&น

ปรบปรง แผนจดทา

ไม+ต&องการ การศกษาพเศษ

๒๐๓

การเลยนแบบ การวเคราะห=งาน การตะล+อมกล+อมเกลาพฤตกรรมนาทางไปส+พฤตกรรมทพงประสงค= เป@นต&น ๔) ผ&สอนควรจดโอกาสให&ผ&เรยนได&นาเอาทกษะทเรยนร&แล&วในชนเรยนไปฝ8กปฏบตนอกห&องเรยนในสถานศกษา หรอทบ&านของผ&เรยนให&เกดประโยชน=แก+ชวตประจาวน ซงมผลส+งเสรมให&ผ&เรยนสามารถช+วยเหลอตนเอง และดารงชวตได& ๕) ผ&สอนควรได&รบการสนบสนนจากผ&เชยวชาญทเกยวข&องกบการฟ��นฟสมรรถภาพทางการแพทย= การศกษา สงคมและอาชพ ให&เข&ามาเป@นส+วนสาคญในการวางแผนการศกษาเฉพาะบคคล เช+นเดยวกบผ&ปกครองของผ&เรยน ๓.๖ การประเมนผล การประเมนทกษะการเรยนตามแนวการพฒนาหลกสตรพเศษฉบบน เป@นการประเมนทกษะเพอสารวจความสามารถขนพนฐานของผ&เรยน เพอวตถประสงค=ในการวางแผนการเรยนการสอน และเพอตดตามความก&าวหน&าในการเรยนร&ของผ&เรยน โดยให&เป@นหน&าทของผ&บรหารสถานศกษาและครผ&สอนร+วมกบผ&ปกครองของผ&เรยน ศกษานเทศก= และ/หรอนกวชาการศกษาพเศษในเขตการศกษา ทสถานศกษานนสงกดอย+ การประเมนทกษะการเรยนของแต+ละกล+มทกษะนน อาจกระทาเป@นสองระยะคอ ก+อนจดแผนการศกษาเฉพาะบคคล และภายหลงหรอปลายปfการศกษา นอกจากนอาจกระทาในระหว+างการเรยนการสอน กล+าวคอเมอจะสนสดการสอนกจกรรมแต+ละครงนน หรอตามทกาหนดในแผนการศกษาเฉพาะบคคล ทงนอาศยการสงเกตพฤตกรรมตามพฒนาการปกต การสมภาษณ=ซกถามการตรวจสอบผลงานทนกเรยนปฏบตไว& การทดสอบในสถานการณ=ทแตกต+างกน ประกอบกบความร+วมมอ ความมนใจ ช+วงความสนใจ สภาพการมองเหน และสภาพการได&ยนในขณะทดสอบ การบนทกผลทได&จากการประเมนทกษะการเรยน ให&จดรวบรวมลงในสมดบนทกพฒนาการของผ&เรยนแต+ละคน (หรอจดเป@นสมดบนทกพฒนาการในชนเรยน) ซงผ&ทเกยวข&องอาจขอ ทาการตรวจสอบได&ง+าย การพจารณาผลประจาปfเพอจดกล+ม เลอน หรอปรบชนเรยนให&กบผ&เรยนนน สถานศกษาควรจดทาอย+างสมาเสมอ ๓.๗ เนอหาสาระของแผนการศกษาเฉพาะบคคล แผนการศกษาเฉพาะบคคล ควรประกอบด&วยเนอหาสาระตลอดจนข&อมลเกยวกบเดก ดงน ๑) ข�อมลทวไป เป@นข&อมลเบองต&นเกยวกบเดก เช+น ชอ นามสกล อาย วนเดอนปfเกด ทอย+ ชอโรงเรยน อาเภอ จงหวด เป@นต&น

๒๐๔

๒) บรการทเดกจะได�รบ หมายถง บรการในทางการศกษาและบรการทเกยวข&อง บรการทางการศกษาเป@นโครงการพเศษททางโรงเรยนจดให& คอ ระบว+าเดกจะได&รบการบรรจเข&าศกษาในโครงการใดโครงการหนง ต+อไปน ๒.๑) โครงการสาหรบเดกทมความบกพร+องทางการได&ยน ๒.๒) โครงการสาหรบเดกทมความบกพร+องทางสายตา ๒.๓) โครงการสาหรบเดกป2ญญาอ+อน ๒.๔) โครงการสาหรบเดกทมความบกพร+องทางร+างกาย ๒.๕) โครงการสาหรบเดกทมป2ญหาในการเรยนร& ๒.๖) โครงการสาหรบเดกทมป2ญหาทางอารมณ= ๒.๗) โครงการสาหรบเดกทมความต&องการพเศษอน ๆ ททางโรงเรยนเปAดบรการ บรการทเกยวข&อง หมายถง บรการททางโรงเรยนจดควบค+ไปกบบรการทางการศกษาพเศษ ดงน การแก&ไขการพด การบาบดทางกายภาพ อาชวบาบด ดนตรบาบด พฤตกรรมบาบด บรการอ+านหนงสอให&เดกตาบอดฟ2ง บรการล+ามสาหรบเดกหหนวก บรการรบส+งนกเรยน บรการแนะแนว และให&คาปรกษาอน ๆ ๓) การเรยนร0วมในชนปกต หากเป@นไปได&ควรให&เดกมโอกาสเรยนร+วมในชนปกต ให&มากทสดเท+าทจะทาได& ดงนนในแผนการศกษาเฉพาะบคคล จะต&องระบว+าจะให&เดกเรยนร+วมในลกษณะใด เรยนร+วมเตมเวลา หรอเรยนร+วมบางเวลา การเรยนร+วมคดเป@นเวลาร&อยละเท+าใดของเวลาทงหมด และจะให&เรยนร+วมในวชาใดบ&าง วชาทกษะ (เลข ภาษาไทย) พลศกษา ศลปะ การงานพนฐานอาชพ ดนตร ลกเสอ เนตรนาร และวชาอน ๆ ททางโรงเรยนเปAดสอน ๔) ระดบความสามารถของเดก ในแผนการศกาเฉพาะบลคล จะต&องระบระดบความสามารถของเดก มกจะพบจากผลการทดสอบในด&านต+าง ๆ ด&านทสาคญทควรระบมดงน ๔.๑) พนความร&ด&านวชาทกษะ เช+น การอ+าน คณตศาสตร= ๔.๒) การพดและภาษา ๔.๓) วฒภาวะทางสงคม ๔.๔) การใช&ประสาทสมผสในการรบร& ๔.๕) การเคลอนไหว รวมไปถงการเดน การวง การยบจบสงของ ๔.๖) การช+วยตนเอง ๔.๗) วฒภาวะทางอารมณ= ๔.๘) การเตรยมอาชพ

๒๐๕

การทครผ&สอนทราบความสามารถของเดก จะช+วยในครจดเนอหาตลอดจนหลกสตรทจะใช&สอนเดกได&อย+างเหมาะสม และสอดคล&องกบความต&องการและความสามารถของเดก จงจะทาให&เดกเรยนร&ได&มากทสด ๕) จดม0งหมายระยะยาว โดยปกตกาหนดไว&ไม+เกน ๑ ปf ในระยะเวลาของการเรยน ๑ ปf ครต&องการให&เดกมทกษะและความสามารถเพมขนเท+าใดควรกาหนดไว& เช+น เดกสามารถแต+งตวเองได& เดกสามารถทาเลขในหนงสอแบบเรยนเลขคณตสาสตร=ชน ป.๒ ได& การกาหนดจดม+งหมายระยะยาวจะต&องสอดคล&องกบระดบความสามารถของเดก จดม+งหมายไม+ควรกาหนดสงเกนไปหรอไม+ควรตาเกนไปจดม+งหมายระยะยาวจะต&องมการทบทวนอย+างน&อยปfละ ๑ ครง ๖) จดม0งหมายระยะสน เป@นจดม+งหมายใน ๑ ภาคเรยน การกาหนดจดม+งหมายระยะยาวกาหนดว+า เดก (ป2ญญาอ+อน) สามารถแต+งตวได&โดยไม+ต&องมคนอนช+วยเหลอนน เดกจะสามารถทาอะไรได&บ&าง เช+น เดกสามารถหยบเสอ สวมเสอเองได& กลดกระดมได&ถกต&อง สวมกางเกงได& และสามารถสวมรองเท&าได& เป@นต&น ๗) เกณฑ#การวดผล ควรมการวดอย+างนปfละครง โดยทวไปแล&วจะมการวดผลปfละ ๑ ครง หรอมากกว+านน จดม+งหมายสาคญของการประเมนผลคอ เพอสารวจว+าเดกเรยนร&ตามวตถประสงค=ทกาหนดไว&หรอไม+ การวดผลอาจใช&แบบทดสอบมาตรฐานกได&หากแบบทดสอบนนเหมาะทจะนามาใช&กบเดก แต+การวดผลส+วนมากใช&แบบทดสอบทครสร&างขน แต+สงทสาคญเกยวกบการวดผลทจะต&องกาหนดไว&ในแผนการศกษาเฉพาะบคลคล คอ เกณฑ=ในการตดสนซงจะต&องกาหนดไว&ควบค+กนไปกบ การวดผล เช+น

การวดผล เกณฑ# ๑. แบบทดสอบทครสร&างขน ๑. นกเรยนตอบข&อทดสอบได&ร&อยละ ๙๐ ๒. ข&อสงเกตของเดก ๒. วนละ ๕ นาท เป@นเวลา ๕ วน ๓. การนบของคร ๓. นกรยนกระโดดได& ๑๐ ครง ๔. การนบของคร ๔. นกเรยนออกเสยงครบกลา ร ได&ถก ๙ ครง

ใน ๑๐ ครง ๕. ครตงคาถาม ๕. นกเรยนตอบได&ร&อยละ ๑๐๐

การวดผลจะช+วยให&ครทราบความก&าวหน&าของเดกในด&านการเรยนร& ผลการประเมนจะช+วยให&ครปรบปรงแผนการศกษาเฉพาะบคคล หรอช+วยในการกาหนดแผนใหม+ได&อย+างเหมาะสม ๘) ระยะเวลา หมายถง ช+วงเวลาทครนาแผนการศกษาเฉพาะบคคลไปใช& ดงนนแผนการศกษาเฉพาะบคคลต&องกาหนดวนเรมต&นและวนสนสด ซงอาจกาหนดเป@นรายปf หรอกาหนด ในหนงภาคเรยนกได& ขนอย+กบความเหมาะสม

๒๐๖

๙) การลงรายมอกากบ แผนการศกษาเฉพาะบคคลควรระบผ&รบผดชอบซงอาจเป@นครผ&สอน หรอเป@นคณะกรรมการทประกอบด&วย ผ&บรหาร ครแนะแนว ครผ&สอน ผ&ปกครอง เป@นต&น ๑๐) ข�อมลอน ๆ หมายถง ข&อมลทเกยวข&องกบเดก ซงอาจจะเป@นประโยชน=ต+อผ&ทใช&แผนการศกษาเฉพาะบคคล หากบรรจข&อมลทเกยวข&องไว&ข&อมลทอาจจาเป@นทควรได&รบการบรรจไว&ในแผนการศกษาน ได&แก+ ประวตการเจบป�วย รายชอแบบทดสอบทใช&ในการวนจฉยเดกการปรบพฤตกรรม โครงการสอนรายสปดาห= หรอรายเดอน เป@นต&น ข&อมลดงกล+าวจะบรรจหรอไม+บรรจไว&ในแผนการศกษาเฉพาะบคคลกได& ขนอย+กบดลยพนจของทางโรงเรยน ส+วนข&อมล ๑-๙ นนจาเป@นต&องได&รบการบรรจไว&ในแผนการศกษาเฉพาะบคคล

๔. การจดการศกษาแบบเรยนร0วม

๔.๑ หลกการ หลกการจดการศกษาสาหรบคนพการให&บรรลผล ต&องคานงถง demand และ supply

ได&แก+ ๑) สทธของคนพการ (demand side) เป@นสงทคนพการต&องการซงระบในกฎหมาย

ต+าง ๆ ทสาคญ ได&แก+ พระราชบญญตการฟ��นฟสมรรถภาพคนพการ พ.ศ. ๒๕๓๔ ซงกาหนดสทธด&าน

การแพทย=โดยเฉพาะด&านการฟ��นฟสมรรถภาพ และให&กระทรวงสาธารณสขรบผดชอบดาเนนการ พระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ โดยเฉพาะมาตรา ๑๐ วรรค ๓

ทระบว+าเดกพการมสทธได&รบบรการจดการศกษาตงแต+แรกเกด และให&กระทรวงศกษาธการรบผดชอบดาเนนการ โดยศนย=การศกษาพเศษร+วมกบ อบต. และศนย=เดกเลกเตรยมความพร&อมให&เดกก+อนส+งเข&าส+ระบบการเรยนร+วม ทงน สานกงานเขตพนท (สพท.) มหน&าทดแลให&เดกทกคนได&รบการศกษาอย+างทวถงทกคน

๒) แผนพฒนาคณภาพชวตคนพการ (supply side) เป@นสงทรฐบาลจดให&คนพการ ซงควรสอดคล&องกบสงทคนพการต&องการตามสทธทระบในกฎหมายต+าง ๆ

หน&าทสาคญของของศนย=การศกษาพเศษประจาจงหวดเกยวกบการจดการเรยนร+วม ได&แก+

๑) จดสอ และสงอานวยความสะดวกสาหรบเดกพการโดยรวบรวมจาก IEP ๒) กระจายสอไปสถานศกษา ๓) บรการคปอง ๔) จดฝ8กอบรมครให&บรการต+าง ๆ เช+น กายภาพบาบด และกจกรรมบาบด

๒๐๗

๕) หน&าทสาคญของโรงเรยนเฉพาะความพการเกยวกบการจดการเรยนร+วม คอ จดครไปช+วยโรงเรยนเรยนร+วม

๖) หน&าทสาคญของศนย=การศกษาพเศษเขตการศกษาเกยวกบการจดการเรยนร+วม คอประสานงานให&โรงเรยนเฉพาะความพการช+วยโรงเรยนเรยนร+วมประสานงานจดการเรยนร+วมกบหน+วยงานทเกยวข&อง เช+น หน+วยงานของกระทรวง สาธารณสข กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย= และกระทรวงมหาดไทย เป@นต&น บรณาการงานจดการเรยนร+วมในพนท

๔.๒ เทคโนโลยกบการจดการเรยนร0วม ๑) บทบาทของศนย=เทคโนโลยอเลกทรอนกส= และคอมพวเตอร=แห+งชาต ช+วยดาเนนงาน

ตามกฎกระทรวงกาหนดหลกเกณฑ= และวธการให&คนพการมสทธได&รบสงอานวยความสะดวก สอ บรการ และความช+วยเหลออนใดทางการศกษา โดยเฉพาะการจดทาค+มอการให&บรการสอ สงอานวยความสะดวก บรการ และความช+วยเหลออนใดทางการศกษาตาม IEP ซงกาลงปรบแก&ให&ครสามารถค&นหาสอ สงอานวยความสะดวก บรการ และความช+วยเหลอโดยพจารณาจากป2ญหาของนกเรยนเป@นหลก

๒) บทบาทของครโรงเรยนเรยนร+วมทา IEP และเปAดค+มอเพอค&นหาสอ สงอานวยความสะดวก บรการ และความช+วยเหลออนใดทางการศกษา และวธการให&บรการทเหมาะสมตาม IEP แก+นกเรยนแต+ละคน เพอช+วยเดกให&เพมศกยภาพ และสามารถเรยนได&

๔.๓ บทบาทของโรงเรยนเรยนร0วม ๑) บทบาทผ&บรหารโรงเรยน ผ&บรหารต&องมความร& ความเข&าใจเรองการศกษาพเศษ

จดนเทศทงโรงเรยน ใช&การบรหารเชงบรณาการ และนวตกรรมการบรหารต+าง ๆ รวมทงตงกรรมการสถานศกษา จดให&ชมชนมส+วนร+วม ส+งเสรมการทา IEP และจดบรการคปอง เป@นต&น

๒) บทบาทคร จดทา IEP IIP ทาแผนการสอน วดประเมนผลตาม IEP ปรบหลกสตรเฉพาะบคคล และจดทาสอต+าง ๆ

๓) สงแวดล&อม จดห&องเรยน และเมอมนกเรยนพการเกน ๙ คน ควรจดให&มห&องเสรมวชาการ สาหรบผ&เกยวข&อง ควรมความเข&าใจร+วมกน มเมตตา ยมแย&ม ใจด ใจมาก+อน และมอทธบาท ๔ ได&แก+ ฉนทะ วรยะ จตตะ วมงสา

๔) บทบาทผ&ปกครอง จดให&มส+วนร+วมกบโรงเรยน ควรจดประชม และเลอกผ&แทนเป@นกรรมการสถานศกษา ๒ คน

๕) บทบาทของกรรมการสถานศกษา องค=การบรหารส+วนท&องถน และองค=กรภายนอกสนบสนนการจดกจกรรมพฒนาผ&เรยน เช+น พานกเรยนไปทศนศกษานอกห&องเรยน

๔.๔ บทบาทขององค#กรเอกชนเกยวกบการเรยนร0วม ๑) การจดเรยนร+วมของคนตาบอดในภาคใต&เรมครงแรกเมอปf ๒๕๓๖ โดยไม+มโรงเรยน

ปฏเสธ

๒๐๘

๒) การจดการเรยนร+วมควรใช&หลกการเอาความเป@นเดกก+อน ความพการมาทหลง (child first blind second)

การจดการเรยนร+วมต&องสร&างสงคมแห+งการเรยนร+วม ซงมลกษณะเป@นสงคมทเคารพสทธ โดยอาศยค+านยม และสทธมนษยชน เช+น ถ&ามป2ญหาต&องฟJองศาล เป@นสงคมบรณาการ ทงคนพการและไม+พการอย+ร+วมกน ตามคากล+าวของขงจอทว+า “มนษย=เกดมาเสมอเหมอนกน การศกษาต+างหากททาให&ต+างกน” เป@นสงคมทไร&ข&อจากด เป@นสงคมทตดสนคนจากการศกษา

การจดการศกษาโดยครอบครว (home school)

นบตงแต+พระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ ประกาศใช&การจดการศกษาโดยครอบครวเป@นสทธโดยถกต&องตามมาตรา ๑๒ ทให&ครอบครวจดการศกษาขนพนฐานได& เป@นทางเลอกของครอบครวทประสงค=จะจดการศกษาให&กบบตรเอง หากไม+ประสงค=จะส+งลกเข&าโรงเรยน โดยสภาพความเป@นจรงการจดการโดยครอบครวได&มการดาเนนงานมาบ&างแล&วก+อนประกาศใช&พระราชบญญตการศกษาแห+งชาตฯ แม&จะมจานวนไม+มาก เท+าทมข&อมลประมาณ ๒-๓ ครอบครว ในป2จจบนมประมาณ ๘๐ ครอบครวแล&ว

หลงจากพระราชบญญตการศกษาแห+งชาตฯ ประกาศใช&การดาเนนงานในเรองนได&มการศกษาองค=ความร&จากต+างประเทศเพอนาไปส+การดาเนนงานทเป@นรปธรรมสอดคล&องกบประเทศไทย พร&อมทงได&มครอบครวทตดสนใจดาเนนการจดการศกษาให&ลกตามสทธทครอบครวได&รบโดยถกต&องตามกฎหมาย ทงนตามพระราชบญญตการศกษาแห+งชาตฯ มาตรา ๑๒ สทธการจดการศกษาขนพนฐานโดยครอบครวน จะต&องเป@นไปตามกฎกระทรวง กฎกระทรวงว+าด&วยสทธการจดการศกษาขนพนฐาน โดยครอบครวอย+ระหว+างดาเนนการโดยกระทรวงศกษาธการ

๑. ความหมาย การศกษาโดยครอบครว หมายถง การศกษาขนพนฐานทครอบครวจดโดยสทธค&มครอง

ตามกฎหมาย ซงมรปแบบการจดการศกษาแบบใดแบบหนงหรอทงสามรปแบบของการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย อย+างมการเทยบโอนผลการศกษาได&

๒. ลกษณะเด0น การจดการศกษาโดยครอบครวของไทยมลกษณะเด+น ๕ ประการ ดงน ๒.๑ เป@นการจดการศกษาทพ+อแม+ หรอผ&ปกครองเป@นผ&รบผดชอบโดยตรง เป@นการจด

การศกษาเองทงหมด หรอโดยมข&อตกลงจดการศกษาร+วมกนระหว+างครอบครวกบโรงเรยน อาจเป@นผ&สอนด&วยตนเอง หรออานวยการให&เกดการเรยนการสอนขน

๒๐๙

๒.๒ มการจดตงเป@นศนย=การเรยนครอบครวเดยว หรอศนย=การเรยนกล+มครอบครว (บางครอบครวอาจเลอกทจะไม+เป@นศนย=การเรยนกเป@นไปได&)

๒.๓ สาระและกระบวนการเรยนร&ทจดขนเป@นไปในทางตอบสนองต+อปรชญา ทศนะความเชอ ความสนใจ ความต&องการหรอป2ญหาของแต+ละครอบครวจงเป@นนวตกรรมทางการศกษาทมความแตกต+างหลากหลายกนไป มความยดหย+นเป@นอสระ

๒.๔ ความสาเรจของการศกษาม+งไปทการพฒนาศกยภาพเดกเป@นรายบคคลอย+างพยายามให&สอดคล&องกบความถนด ความสนใจและความต&องการทมอย+จรงจากการเป@นหน+วยการศกษาขนาดเลกทสามารถสร&างกระบวนการเรยนร&แบบตวต+อตว และผสมผสานไปกบวถการดาเนนชวต

๒.๕ ไม+ใช+การศกษาทเป@นกจการทางธรกจเพอผลกาไรและไม+เป@นไปเพอการแอบอ&างแสวงหาผลประโยชน=จากเดก

๓. รปแบบการดาเนนงาน การจดการศกษาโดยครอบครว รปแบบการดาเนนงานมดงน ๓.๑ การดาเนนงานโดยครอบครวเดยวในช+วงแรก ๆ ทผ+านมา รปแบบจะเป@นไปในลกษณะน

เนองจากสถานการณ=แวดล&อมททาให&ต&องเป@นไปในลกษณะเช+นน การดาเนนงานมความเป@นป2จเจกค+อนข&างสง หลกสตรกระบวนการเรยนการสอนเป@นไปตามวถสภาพแวดล&อมของครอบครวความคดความเชอความสนใจมความหลากหลายแตกต+างกน มลกษณะเฉพาะของแต+ละครอบครวค+อนข&างสง แต+ขณะเดยวกนกมสงคมกล+มเพอนมความเชอมโยง เกดกจกรรมทนาไปส+การจดการศกษาร+วมกน

๓.๒ การดาเนนงานโดยกล+มครอบครวข+ายประสานงาน ลกษณะการดาเนนงานหลายครอบครวร+วมกนดาเนนงานในบางกจกรรมอย+างต+อเนอง แต+ขณะเดยวกนมอสระในวถของตวเอง มการจดการศกษาทงทบ&านของแต+ละครอบครว พร&อมไปกบการจดการศกษาร+วมกนของกล+มตามทนดหมาย มการบรหารจดการทกระจายไปแต+ละครอบครวมากกว+ารวมศนย=การบรหารอย+ทเดยว เช+น กล+มบ&านเรยนป2ญญากร

๓.๓ การดาเนนงานโดยกล+มครอบครวแบบรวมศนย=การจดการในทเดยว ครอบครวหลายครอบครวรวมกนจดการศกษา ในทแห+งหนงมคณะครอบครวทาหน&าทเป@นคณะกรรมการกากบดแล ในเรองนโยบายและการบรหารจดการ การดาเนนงานมการมอบหมาย หรอจ&างคณะทางาน ทาหน&าทบรหารจดการมความต+างจากโรงเรยนดงน

๑) เป@นโรงเรยนของครอบครว ครอบครวเป@นเจ&าของโดยมแนวความเชอ จดม+งหมาย ปรชญาการศกษา ยดถอร+วมกน

๒) เป@นโรงเรยนขนาดเลก จดให&เฉพาะลกหลานในกล+ม ในปรมาณไม+มากนก ๓) เป@นโรงเรยนแบบการกศล ไม+ม+งแสวงหากาไร

๒๑๐

รปแบบน แต+ละครอบครวยงไม+พร&อมทจะจดการศกษาด&วยตวเองได&ทงหมด เช+นสถาบนป2ญโญทย (นายแพทย=พร พนธ=โอสถ เป@นแกน) การดาเนนงานรปแบบนมแนวโน&มทจะเป@น การจดการศกษาโดยชมชน หรอองค=กรสงคมดาเนนการจดการศกษา โดยมข&อตกลงร+วมกบทางโรงเรยน ครอบครวได&จดการศกษาโดยมข&อตกลงร+วมกนกบทางโรงเรยน ในด&านการบรหารจดการหลกสตร การเรยนการสอนเป@นบทบาทของครอบครว การวดประเมนผลร+วมกนระหว+างโรงเรยนกบครอบครว โดยโรงเรยนออกใบรบรองให&กบผ&เรยนพร&อมทงอนญาตให&ใช&สถานท ห&องปฏบตการ อปกรณ=การเรยนการสอน การจดทากจกรรมเสรมหลกสตร ตลอดจนใช&สถานทในการพบปะสงสรรค= มกจกรรมสงคมร+วมกบคณะคณาจารย=และนกเรยนในโรงเรยน การดาเนนงานรปแบบนครอบครวและโรงเรยนได&ม การถ+ายทอดแลกเปลยนการเรยนร&ซงกนและกน เช+น กล+มครอบครวบ&านเรยนชวนชน

๔. การเรยนการสอน การจดการศกษาโดยครอบครว มการจดการเกยวกบการเรยนการสอนอนได&แก+ รปแบบ

การจดการศกษา หลกสตร การประเมนผล ดงน ๔.๑ รปแบบการจดการศกษา การจดการศกษาโดยครอบครวได&มการจดการศกษาทง

๓ รปแบบ คอ การศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ การศกษาตามอธยาศย ซงมทงทเป@นการจดการศกษารปแบบใดรปแบบหนง หรอทงสามรปแบบผสมผสานกนในสงคมส+วนใหญ+มลกษณะผสมผสาน ค+อนไปในเป@นการศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย ทงนเป@นไปตามรปแบบการจดการศกษาทแต+ละครอบครวเลอก กล+าวคอ

๑) ครอบครวทเลอกจดการศกษาแบบการศกษาในระบบจะมการกาหนดจดม+งหมาย วธการศกษา หลกสตร ระยะเวลาการศกษา การวดประเมนผลตามเงอนไขของการสาเรจการศกษาทแน+นอน

๒) ครอบครวทเลอกจดการศกษาแบบนอกระบบ มการกาหนดจดม+งหมาย วธการศกษา หลกสตร ระยะเวลา การวดประเมนผลอย+างยดหย+น สอดคล&องกบสภาพและความต&องการของแต+ละครอบครว

๓) ครอบครวทเลอกจดการศกษาตามอธยาศย การกาหนดจดม+งหมายวธการศกษา หลกสตร ระยะเวลา การวดประเมนผล ยงมความยดหย+นและมอสระมากขน เป@นไปตามความสนใจ ศกยภาพ ความพร&อมและโอกาส สามารถศกษาเรยนร&ได&ทกสถานการณ=

๔.๒ หลกสตร การจดการศกษาโดยครอบครวกาหนดหลกการและความม+งหมายการจดสาระการเรยนร&ทนาไปส+ความเป@นมนษย=ทสมบรณ=ของผ&เรยน การกาหนดเนอหาสาระการเรยนร&จงมความยดหย+น การดาเนนงานในช+วงเรมต&นใช&เนอหาสาระหลกสตรของกระทรวงศกษาธการควบค+ไปกบ

๒๑๑

หลกสตรโรงเรยนสาธตโรงเรยนนานาชาตหรอต+างประเทศ โดยยดหย+นเป@นไปตามความพร&อมและความสนใจของลกเป@นสาคญ

ต+อมาได&มการพฒนาด&วยการสร&างหลกสตรของครอบครว มการกาหนดกรอบกว&าง ๆ ทเป@นความตกลงและเตรยมการร+วมกนระหว+างพ+อแม+และลก โดยให&ความสาคญกบองค=ความร&หรอกระบวนการเรยนร&หลาย ๆ สายผสมผสานกนทสามารถหล+อหลอมคณลกษณะการเรยนร&ของเดกมากกว+าตวความร& ให&ใฝ�รกการเรยนร&และวธการเรยนร&ให&สามารถสร&างเสรมความร&ได&ตลอดชวตมากกว+าความร&อย+างเป@นส+วน ๆ การเรยนร&ของครอบครวเกดขนได&ทกเวลาทกสภาพการณ=อย+างเป@นธรรมชาต แทรกซมในวถชวตการเรยนร&เป@นพฒนาการทเกดขนในตวเดก

หลกสตร home school มลกษณะสงเขป ดงน ๑) ขอบเขตเนอหาวชาไม+ต+างไปจากหลกสตรปกต ๒) ข&อแตกต+างสาคญอย+ทกระบวนการเรยนการสอนทยดหย+น ๓) มการจดประสบการณ=เสรมการเรยนร&อย+างหลากหลาย ๔) มกจกรรมนอกบ&านเป@นองค=ประกอบสาคญ ๕) มการใช&ประโยชน=จากกจกรรมเครอข+ายพ+อแม+ home school ๔.๓ การประเมนผล การประเมนผลการจดการศกษาโดยครอบครวมการประเมนผลอย+าง

เป@นทางการทปฏบตอย+ ดงน ๑) ครอบครวทลกอย+ในระดบการศกษาภาคบงคบ นาชอลกไปฝากไว&กบโรงเรยน

โรงเรยนได&ดาเนนการวดผล ประเมนผล มการสอบเลอนระดบชนร+วมกบนกเรยนของโรงเรยน สาเรจการศกษาชนประถมศกษาปfท ๖ จากการเข&าสอบไล+และใช&ข&อสอบเดยวกบโรงเรยน

๒) ครอบครวทลกโตกว+าระดบการศกษาภาคบงคบใช&วธการเข&ากล+มเรยนเสรมและสอบเทยบกบการศกษานอกระบบของกรมการศกษานอกโรงเรยน

อย+างไรกตาม แนวทางการประเมนผลของการจดการศกษาโดยครอบครวมหลกความคดทสาคญ ดงน

๑) ม+งพฒนาการของเดกอย+างแท&จรง ๒) ใหความสาคญกบพฒนาการเป@นรายบคคลเพอให&เดกได&ค&นพบวถทางพฒนาตวเอง ๓) เปAดโอกาสให&เดกมส+วนร+วมในการประเมนผลตวเองด&วย ๔) ให&ความสาคญในการประเมนจากสภาพจรงมากกว+าการสอบและการใช&แบบทดสอบ ๕) มความต+อเนองเหนตลอดทงกระบวนการมากกว+าเพยงชนงานทเป@นผลลพธ=ในขน

สดท&าย ๖) มความหลากหลายในวธการทงอย+างเป@นทางการและไม+เป@นทางการ ตามหลก

ททกสงทกอย+างล&วนเป@นการเรยนร&และสามารถใช&เป@นประจกษ=พยานแสดงผลของการเรยนร&ได&ทงสน

๒๑๒

๗) การสงเกตลกอย+างใกล&ชดและมสมผสความเป@นพ+อแม+ เป@นวธการทเป@นธรรมชาตเกดขนจรงและได&ผลมากทสดของการประเมนพฒนาการของลกภายในครอบครว ๕. หลกฐานแสดงผลการศกษา

การจดการศกษาโดยครอบครว มหลกฐานทแสดงผลการศกษาของเดกทเป@นรปธรรม ส+วนใหญ+ประกอบด&วยสงต+อไปน

๕.๑ สมดบนทกและแฟJมสะสมงานของพ+อแม+แสดงป2ญหา การแก&ป2ญหา การพฒนา การเรยนการสอนและพฒนาการของผ&เรยนรายบคคล เป@นต&น

๕.๒ แฟJมสะสมงานของลกในทกประสบการณ=การเรยนร&และเนอหาความร& ๕.๓ สมดบนทกของลกเช+นบนทกส+วนตว (ทศนะ ประสบการณ=ใหม+ เจตจานง) บนทก

แหล+งเรยนร& (จากการเดนทาง ทศนศกษา) สมดภาพ เป@นต&น ๕.๔ ผลงานทนาเสนอในการเรยนร&ในรปแบบโครงงาน ทงโดยบคคลและโดยกล+ม

๖. แนวทางการดาเนนงาน

ครอบครวทตดสนใจจดการศกษาขนพนฐานให&กบลกจะต&องนาชอลกไปจดทะเบยนกบโรงเรยนทยนดรบ ทงนด&วยพระราชบญญตการประถมศกษาได&ระบว+าเดกอายครบ ๖ ปfบรบรณ=จะต&องเข&าโรงเรยน เพอให&เป@นไปตามกฎหมายทใช&อย+ป2จจบนเดกทกคนทมอายครบ ๖ ปfบรบรณ=จงต&องมชออย+ในโรงเรยน การจดการศกษาโดยครอบครวเป@นสทธทถกต&องตามพระราชบญญตการศกษาแห+งชาต แต+สทธทได&รบนจะต&องมกฎกระทรวงรองรบ ดงนนในช+วงทกฎกระทรวงยงไม+ได&มผลบงคบใช&การดาเนนงานจงจาเป@นต&องให&สอดคล&องกบระเบยบ กฎต+าง ๆ ทใช&บงคบอย+

การทเดกขนทะเบยนกบโรงเรยนกต&องมความตกลงร+วมกนระหว+างโรงเรยนกบครอบครว ในเรองการเรยนการสอน การจดกจกรรมการเรยนร& การวดประเมนผล รวมทงหลกฐานการเรยนทจาเป@น

ป2จจบนมโรงเรยนทรบ home school จดทะเบยน ม ๓ แห+ง ได&แก+ ๑) โรงเรยนหม+บ&านเดก ต.วงด&ง อ.เมอง จ.กาญจนบร ๗๑๑๙๐ ๒) โรงเรยนประถมศกษาธรรมศาสตร= ต.คลองหนง อ.คลองหลวง จ.ปทมธาน ๑๒๑๒๐ ๓) โรงเรยนสตยาไส ต.ลานารายณ= อ.ชยบาดาล จ.ลพบร (เรมรบครอบครวจดทะเบยน

ปfการศกษา ๒๕๔๕) การจดการศกษาโดยครอบครว ป2จจบนมจานวน ๘๖ ครอบครว เดกจานวน ๑๐๘ คน

จานวนทจดทะเบยนกบโรงเรยนเป@นดงน ๑) โรงเรยนหม+บ&านเดก ๘๐ ครอบครว เดก ๙๘ คน ๒) โรงเรยนประถมศกษาธรรมศาสตร= ๖ ครอบครว เดก ๑๐ คน

๒๑๓

โรงเรยนสาหรบผ�ด�อยโอกาส

ในปfงบประมาณ ๒๕๕๕ กรมการศกษานอกโรงเรยนจะเร+งดาเนนการจดการศกษานอกโรงเรยนสาหรบผ&ด&อยโอกาส การศกษาสาหรบผ&ใหญ+ รวมถงการศกษาต+อเนองตลอดชวต โดยม+งหมายทจะลดจานวนผ&ไม+ร&หนงสออย+างน&อยร&อยละ ๑ ของประชากรทวประเทศ พร&อมทงจดการส+งเสรมการศกษา ขนพนฐานสาหรบผ&ด&อยโอกาสทางการศกษาเพอพฒนาอาชพและการมงานทา การศกษาเพอการพฒนาคณภาพชวตและชมชน ให&ประชาชนกล+มเปJาหมาย โดยมแนวนโยบายในการดาเนนการดงน

๑. ด&านการส+งเสรมโอกาสทางการศกษาสาหรบประชาชนส+งเสรมให&ประชาชนผ&ด&อยโอกาส โดยเฉพาะอย+างยงผ&ทไม+ได&อย+ในระบบโรงเรยน ผ&ทไม+สามารถช+วยตนเองได& ผ&พการ ผ&ไม+ร&หนงสอ ให&มโอกาสได&รบการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยตามความต&องการและความพร&อมของ แต+ละบคคล โดยมวธการดาเนนการดงน

๑.๑ เร+งรดการแก&ป2ญหาผ&ไม+ร&หนงสอ โดยเฉพาะกล+มเปJาหมายชาวไทยภเขา ชาวไทยมสลม และชนต+างชาต โดยดาเนนการ ดงน

๑) ตรวจสอบบญช และสารวจค&นหาผ&ไม+ร&หนงสอจากแหล+งข&อมลสถตทมการสารวจไว&แล&ว เช+น สานกงานสถตแห+งชาต กรมการพฒนาชมชน เพอกาหนดแผนและแนวทางการดาเนนงานการส+งเสรมการร&หนงสอ

๒) พฒนาหลกสตร สอ และวธการในการแก&ป2ญหาการไม+ร&หนงสอและดาเนนการจดการศกษาเพอลดจานวนกล+มเปJาหมายผ&ไม+ร&หนงสอลงอย+างน&อยร&อยละ ๓๐ ของประชากรผ&ไม+ร&หนงสอทงประเทศ

๑.๒ จดและส+งเสรมการศกษาต+อเนองเพอพฒนาชวตและสงคม โดยให&กล+มเปJาหมายผ&ด&อยโอกาสทกคนมโอกาสเท+าเทยบกน โดยดาเนนการดงน

๑) ส+งเสรมสนบสนนให&ผ&พการได&แก+บคคลทมความบกพร+องทางการเหน บคคลทมความบกพร+องทางการได&ยน บคคลทมความบกพร+องทางสตป2ญญา บคคลทมความบกพร+องทางร+างกายและสขภาพ บคคลทมป2ญหาทางการเรยนร& บคคลทมความบกพร+องทางการพดและการสอความหมาย บคคลทมป2ญหาทางพฤตกรรมหรออารมณ=หรอสมาธสน บคคลออทสตก และบคคลพการซ&อน ได&รบการศกษาขนพนฐานตามหลกสตรและสอทได&พฒนาขนให&เหมาะสมกบกล+มเปJาหมาย ให&ได&รบการศกษาเพมขนร&อยละ ๓๐ ของจานวนกล+มเปJาหมายดงกล+าวทเข&ารบบรการจากกรมการศกษานอกโรงเรยน ในปfงบประมาณ ๒๕๕๔

๒) ส+งเสรมและสนบสนนผ&ด&อยโอกาสทไม+อย+ในระบบโรงเรยน ได&แก+ เดกเร+ร+อน เดกลกกรรมกรก+อสร&าง เดกในชมชนแออด เดกในสถานสงเคราะห=และในสถานพนจและค&มครองเดกและเยาวชน ผ&ทออกจากระบบการศกษากลางคน แรงงาน ผ&ต&องขง ทหารกองประจาการ ให&ได&รบ

๒๑๔

การศกษาขนพนฐานและการศกษาต+อเนองเพมขนร&อยละ ๓๐ ของจานวนกล+มเปJาหมายดงกล+าวทเข&ารบบรการจากกรมการศกษานอกโรงเรยนในปfงบประมาณ ๒๕๕๕

๓) จดให&มศนย=ผลตและบรการสอการศกษานอกโรงเรยนกระจายให&ทวถง โดยเฉพาะในห&องสมดประชาชนอาเภอ อย+างน&อยอาเภอละ ๑ แห+ง เพอสนบสนนการเรยนในการศกษาขนพนฐานของกล+มเปJาหมาย

๑.๓ จดและส+งเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยเพอให&ประชาชนเกดการเรยนร&อย+างต+อเนองตลอดชวต โดยดาเนนการดงน

๑) ปรบปรงห&องสมดประชาชนให&เป@นศนย=การเรยนร&ด&วยตนเอง โดยให&จดหาหรอผลตหนงสอและปรบปรงบรเวณห&องสมดบางส+วนให&เป@นห&องสมดวดทศน= และห&องสมดอนเทอร=เนต เพอให&สามารถบรการสบค&นข&อมลและส+งเสรมนสยรกการค&นคว&าและการอ+านกบประชาชนโดยบรรณารกษ=ต&องสามารถช+วยเหลอและให&คาแนะนาแผ&ใช&บรการได&อย+างมประสทธภาพ

๒) พฒนาห&องสมดประชาชนจงหวดให&เป@นศนย=กลางการเรยนร&และค&นคว&าเพอ การพฒนาเศรษฐกจ

๓) ส+งเสรมให&ประชาชนจดตงศนย=การเรยนชมชนให&ครบทกตาบล อย+างน&อยตาบลละ ๑ แห+ง เพอให&ประชาชนมแหล+งค&นคว&าหาความร&ทใกล&บ&าน ในอนทพฒนาคณภาพชวตและการประกอบอาชพได&อย+างต+อเนองตลอดชวต

๔) ผลต พฒนา และใช&สอและเทคโนโลยเพอการศกษา และสอวทยาศาสตร=เพอการศกษาทเหมาะสมเพอส+งเสรมให&เกดการเรยนร& การแสวงหาความร&และการศกษาค&นคว&าด&วยตนเองในอนทจะกระจายโอกาสทางการศกษาให&กบคนไทย รวมทงพฒนากจกรรมด&านวทยาศาสตร=และเทคโนโลยทางการศกษาและสออเลกทรอนกดาเนนการอย+ เช+น รายการวทยเพอการศกษา รายการโทรทศน=เพอการศกษา นทรรศการวทยาศาสตร= ระบบอนเทอร=เนต ให&มรปแบบการนาเสนอททนสมย และเป@นทพงพอใจของผ&รบบรการ

๕) เร+งรดจดกระบวนการเรยนการสอน เพอพฒนาศกยภาพและเพมขดความสามารถในการมงานทาให&กบคนไทย โดยจดการศกษาเพอเพมพนความร&และทกษะอาชพให&กบผ&ว+างงาน การจดทาเวบเพจพนฐานสาหรบชมชน การให&ความร&ทดแทนความร&เดมทล&าสมย ตลอดจนพฒนากล+มเปJาหมายนกศกษา กศน. ระดบมธยมศกษาตอนปลาย ให&มความร&พนฐานเกยวกบคอมพวเตอร= (computer literacy) และภาษาสากล

๖) พฒนากระบวนการเรยนร&การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย โดยการบรณาการเนอหา สาระด&านการส+งเสรมประชาธปไตย ศาสนา ศลปวฒนธรรม การกฬา และ ภมป2ญญาไทย เพอพฒนาผ&เรยนทงทางด&านร+างกาย จตใจ อารมณ= สงคม และสตป2ญญา

๒๑๕

๗) จด และส+งเสรมให&มกระบวนการเรยนร& ทสอดคล&องกบวถชวต และสภาพป2ญหาความเร+งด+วนของแต+ละชมชน เช+น การบรรยาย การฝ8กอบรมการจดเวทชาวบ&าน เวทประชาคม กจกรรมค+าย การจดทศนศกษาเพอพฒนาศกยภาพในการคดวเคราะห= แก&ป2ญหา และพฒนาทกษะ ทจาเป@นในการดารงชวตของประชาชน

๒. ด&านการจดการศกษา เพอเสรมสร&างความเข&มแขงของชมชนส+งเสรมการจดการศกษา เพอพฒนาคณภาพชวต และเสรมสร&างความเข&มแขงของชมชน อนจะนาไปส+การพฒนาทยงยน โดยมวธดาเนนการ ดงน

๒.๑ จดทาแผนความต&องการของชมชน ด&านการศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย ร+วมกนระหว+างชมชนกบหน+วยงานของกรมการศกษานอกโรงเรยน โดยยดสภาพและบรบทของชมชนเป@นฐาน เพอใช&เป@นแผนในการจดการศกษา และการเรยนร&สาหรบประชาชนในชมชน

๒.๒ พฒนาศกยภาพของกล+มบคคล และผ&นาของชมชน โดยใช&กระบวนการเรยนร&ของชมชนในรปแบบต+าง ๆ เพอก+อให&เกดการดาเนนงานในแบบประชาสงคมอนจะนาไปส+ความร+วมมอ ในการเสรมสร&างความเข&มแขงของชมชน โดยการจดและส+งเสรมให&บคคล กล+มบคคล และองค=กรต+าง ๆ ในชมชนร+วมกนจดกจกรรมการเรยนร&ตลอดชวตให&กบประชาชน โดยใช&ทนทางสงคมของชมชน เช+น วฒนธรรม ค+านยม วนย คณธรรม และจรยธรรม ภมป2ญญาชาวบ&าน เป@นฐานในการจดการศกษา

๒.๓ จดกจกรรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย เพอพฒนาชมชนทสอดคล&องกบแนวทางของโครงการพระราชดาร และการพฒนาในพนทเฉพาะ โดยเน&นกระบวนการเรยนร&เกยวกบเศรษฐกจพอเพยง

๒.๔ เตรยมความพร&อมให&องค=กรปกครองส+วนท&องถนในการดาเนนงานการจดการศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย ตลอดจนพฒนาศกยภาพของผ&นาของชมชน และบคลากรของกรมการศกษานอกโรงเรยน เพอให&มความร& ความเข&าใจทจะดาเนนการ อนจะนาไปส+ความร+วมมอในการเสรมสร&างความเข&มแขงของชมชน และการถ+ายโอนอานาจในการจดการศกษาของชมชน

๒.๕ ส+งเสรมหน+วยงาน และสถานศกษา สงกดกรมการศกษานอกโรงเรยน ได&ใช&ประโยชน=จากคลงสมอง อนได&แก+ ผ&เกษยณอาย ภมป2ญญาหรอปราชญ=ชาวบ&าน และผ&ทรงคณวฒ ในสาขาวชาต+าง ๆ มาเป@นทปรกษา หรอวทยากรในการจดการศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย ให&เกดประโยชน=สงสด

๓. ด&านการจดและส+งเสรมการศกษาเพอตอบสนองนโยบายเร+งด+วนของรฐบาลจดและส+งเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย เพอพฒนาศกยภาพของประชาชน และเสรมสร&างภมค&มกนให&กบประชาชนในอนทจะแก&ไขป2ญหาของประเทศและตอบสนองนโยบายเร+งด+วนของรฐบาล โดยมวธการดาเนนการ ดงน

๒๑๖

๓.๑ เร+งดาเนนการจดการศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศยให&กล+มเปJาหมายผ&ด&อยโอกาส เพอตอบสนองนโยบายเร+งด+วนของรฐบาลในการสร&างพนฐานทางเศรษฐกจการเสรมสร&างความเข&มแขงของชมชน และการพฒนาศกยภาพของประชาชนในชมชน

๓.๒ สร&างเสรม พฒนา และจดระบบการเรยนร&ของชมชนในรปแบบของการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยให&เออต+อการเพมศกยภาพของประชาชน และชมชนโดยส+งเสรมกระบวนการคดเป@น การนาภมป2ญญาท&องถน ความร&ทางวทยาศาสตร=และเทคโนโลยทเหมาะสมมาใช&ในการพฒนาอาชพส+วนบคคลของชมชน เพอเป@นการเพมพนรายได&ให&กบตนเองและชมชน รวมทงให&ทกสถานศกษาส+งเสรมและสนบสนนให&เกดผลผลตในชมชนอย+างน&อยหนงผลตภณฑ=

๓.๓ จดและพฒนาความร& ทกษะ และเจตคตในการประกอบอาชพเพอการทามาหากน ตลอดจนทกษะการเรยนร&ด&านอาชพให&ครบวงจร ทงด&านการผลต การตลาด และการพฒนาผลผลต โดยประสานกบหน+วยงานทเกยวข&องให&มระบบส+งต+อเพอก+อให&เกดการสร&างงานและการกระจายรายได& พร&อมทงจดให&มข&อมลสารสนเทศด&านอาชพ การตลาด กองทน และทะเบยน สถานประกอบการทมคณภาพ โดยนาเทคโนโลยสารสนเทศเข&ามาเพมประสทธภาพการดาเนนงาน

๓.๔ ส+งเสรมการฝ8กอาชพให&กบผ&ด&อยโอกาสให&เรยนร&เกยวกบการทามาหากน และการค&าขาย โดยใช&กระบวนการการศกษานอกโรงเรยน เพอให&กล+มเปJาหมายสามารถประกอบอาชพได&ตามความสนใจและเหมาะสมกบสภาพของชมชน

๔. ด&านการปฏรปการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยพฒนา ความพร&อมในด&านต+าง ๆ เพอรองรบต+อการเปลยนผ+านเข&าส+การปฏรปการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย เพอสนองตอบต+อพระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ โดยมวธดาเนนการ ดงน

๔.๑ พฒนาระบบสารสนเทศ เพอการบรหารและการจดการเรยนการสอนอย+างทวถง โดยให&จดหาเครองคอมพวเตอร=และอปกรณ= รวมทงพฒนาระบบเครอข+ายสารสนเทศ ระบบงานสอการเรยนการสอน และบคลากรทกหน+วยงานและสถานศกษา

๔.๒ พฒนาบคลากรให&มความร&ความเข&าใจ และมความพร&อมทจะปฏบตงานตามแนวทางการปฏรปการศกษา เช+น บทบาทหน&าทตามโครงสร&างใหม+ขององค=กร การจดการเรยนการสอน ทยดผ&เรยนเป@นสาคญ การประเมนผล การเรยนการสอน การวจยเพอพฒนาการเรยนการสอน การเตรยมความพร&อมต+อการเข&าสมาตรฐานวชาชพ

๔.๓ พฒนาระบบการวางแผนงบประมาณ การบรหารการเงน การควบคมงบประมาณตามแนวทางการจดทางบประมาณแบบม+งเน&นผลงาน โดยการตดตามและรายงานผลการดาเนนงานของหน+วยงาน และสถานศกษาสงกดกรมการศกษานอกโรงเรยน

๒๑๗

บทสรป

จะเหนว+าการศกษาเป@นสงทจาเป@นอย+างยง รฐบาลให&ความสาคญกบการศกษาเพอให&เป@นรากฐานในการพฒนาประเทศ นอกจากนโยบายปฏรปการศกษาแล&ว ยงได&จดสรรงบประมาณด&านการศกษาให&มากทสดกว+าทกปf รวมทงให&ความสาคญกบนโยบายการดแลเดกด&อยโอกาสและเดกพการ เพอให&เดกไทยได&รบโอกาสทางการศกษาจากโครงการเรยนฟร ๑๕ ปfอย+างมคณภาพทเท+าเทยมกน และเพมเตมให&เดกพการได&เรยนฟรตงแต+ระดบชนประถมศกษาจนถงปรญญาตร ดงจะเหนว+ารฐบาลได&มนโยบายโรงเรยนดประจาตาบลว+า นอกจากจะดาเนนการเพอยกระดบคณภาพและมาตรฐานให&กบโรงเรยนในชนบทแล&ว ยงต&องการเหนโรงเรยนดประจาตาบลรบเดกด&อยโอกาสและเดกพการแต+ละประเภทมาเรยนร+วมกบนกเรยนทวไป และมการบนทกข&อตกลง (MOU) ร+วมกนระหว+างโรงเรยนดประจาตาบลกบโรงเรยนการศกษาพเศษ ทจะมการแลกเปลยนเดกนกเรยน เพอให&นกเรยนเรยนร+วมได&มโอกาสเหนว+า นกเรยนทเรยนในโรงเรยนการศกษาพเศษมความเป@นอย+อย+างไร และให&นกเรยนในโรงเรยนการศกษาพเศษ ไปดนกเรยนพการในโรงเรยนเรยนร+วมว+า ทาไมจงสามารถปรบตวเรยนร+วมกบนกเรยนทวไปในสงคม และไม+เป@นภาระของสงคม ทงหมดนคอเปJาหมายทกระทรวงศกษาธการต&องการส+งเสรมการจดการศกษาพเศษให&สนองตอบต+อการดแลนกเรยนอย+างทวถง โรงเรยนดประจาตาบลในปfงบประมาณ ๒๕๕๓ ได&รบงบประมาณ ๑,๗๑๗ ล&านบาท เพอนาร+องโรงเรยนดประจาตาบล ๑๘๒ โรงเรยนทวประเทศ ซงการดาเนนงานเป@นทพงพอใจของผ&ปกครองและชมชน ส+วนในปfงบประมาณ ๒๕๕๔ ได&มการจดตงงบประมาณเพมขนเป@น ๒,๓๐๐ ล&านบาท เพอประกาศให&มโรงเรยนดประจาตาบล ๗,๔๐๙ โรงเรยน ทาให&มโรงเรยนเรยนร+วมเพมขน ๗,๔๐๙ โรงเรยนด&วย นอกจากกระทรวงศกษาธการจะช+วยยกระดบมาตรฐานและคณภาพโรงเรยนให&สงขน หรอใกล&เคยงกบโรงเรยนในเมองแล&ว ยงเป@นการตอบโจทย=การให&ความช+วยเหลอนกเรยนด&อยโอกาสและเดกพการด&วย โดยการศกษาจะเป@นเครองมอทสาคญอย+างยงในการลดความเหลอมลาของสงคมทมความหลากหลาย เพอให&ทกภาคส+วนช+วยกนขบเคลอนการดแลเดกด&อยโอกาสและเดกทมความบกพร+องทางร+างกายประเภทต+าง ๆ ให&ได&รบการดแลจากรฐอย+างแท&จรงต+อไป และขอให&ร+วมกนสนบสนนให&มโรงเรยนดประจาตาบล เพอเป@นโรงเรยนร+วมและจะได&ร+วมมอกบโรงเรยนการศกษาพเศษ เพอพฒนาศกยภาพของผ&เรยนทกด&าน และให&ได&มโอกาสจดการศกษาอย+างมคณภาพตลอดชวต ตามเจตนารมณ=ของการปฏรปการศกษาในทศวรรษทสองต+อไป

๒๑๘

คาถามทบทวน

คาชแจง ให&นกศกษาตอบคาถามทบทวนแต+ละข&อต+อไปน ๑. ข&อใดไม+ใช+รปแบบการจดการศกษาตามพระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ ก. การศกษาในระบบ ข. การศกษานอกระบบ ค. การศกษาตามอธยาศย ง. การศกษาภาคบงคบ ๒. การศกษาตามข&อใดมรปแบบทแน+นอน

ก. การศกษาในระบบ ข. การศกษานอกระบบ ค. การศกษาตามอธยาศย ง. การศกษาภาคบงคบ

๓. ผ&เรยนเรยนร&ด&วยตนเองตามความสนใจ คอข&อใด ก. วทยาลยการอาชพ ข. การศกษานอกโรงเรยน ค. การศกษาโดยครอบครว ง. การศกษาขนพนฐาน

๔. สถานศกษาสามารถจดการศกษาได&ตามรปแบบใด ก. ในระบบ ข. ในระบบ นอกระบบ ตามอธยาศย ค. ในระบบ นอกระบบ ง. อาจจดการศกษารปแบบใดรปแบบหนงหรอทงสามรปแบบกได&

๕. ให&มการเทยบโอนผลการเรยน สอดคล&องกบการจดการศกษาในข&อใด ก. ในระบบ ข. นอกระบบ ค. ตามอธยาศย ง. การศกษาต+างระบบ ๖. การศกษาในระบบมกระดบ ข&อใดถกทสด

ก. ๒ ระดบคอ การศกษาภาคบงคบและการศกษาขนพนฐาน ข. ๒ ระดบคอ การศกษาขนพนฐานและการศกษาอดมศกษา ค. ๓ ระดบคอ ประถมศกษา มธยมศกษา และอดมศกษา ง. ๔ ระดบคอ ก+อนประถมศกษา ประถมศกษา มธยมศกษา และอดมศกษา

๗. การศกษาขนพนฐานจดให&กปf ก. ๙ ปf ข. ๑๒ ปf ค. ไม+น&อยกว+า ๙ ปf ง. ไม+น&อยกว+า ๑๒ ปf ๘. ข&อใด คอความหมายของคาว+า “เดกทมความต&องการพเศษ”

ก. เดกทต&องการทกสงทกอย+างมากกว+าเดกธรรมดา ข. เดกทมความสามารถพเศษเหนอกว+าวย ค. เดกทมความบกพร+องและไร&สมรรถภาพ ง. เดกทไม+อาจพฒนาความสามารถได&เท+าทควรจากการช+วยเหลอและการสอนปกต

๒๑๙

๙. learning disability หมายถงเดกลกษณะใด ก. เดกทมป2ญหาทางการเรยนร& ข. เดกสมาธสน

ค. เดกออทสตก ง. เดกทมความบกพร+องทางอารมณ= ๑๐. ข&อใดต+อไปน ไม+ใช+ ลกษณะของ “การเรยนร+วม”

ก. ชนเรยนปกตเตมวน ข. ชนเรยนพเศษและชนเรยนปกต ค. ชนเรยนพเศษในโรงเรยนปกต ง. ชนเรยนปกตครงวน

๑๑. เดกพเศษ เดกด&อยโอกาส ต&องจดการศกษาตามข&อใด ก. การศกษาภาคบงคบ ข. การศกษาภาคบงคบเป@นพเศษ ค. การศกษาขนพนฐาน ง. การศกษาขนพนฐานเป@นพเศษ

๑๒. การจดการศกษาขนพนฐานเป@นพเศษเกยวข&องกบเรองใด ของบคคลซงบกพร+องทางร+างกาย ก. สทธ และเสรภาพ ข. สทธ และโอกาส ค. สทธ และหน&าท ง. ไม+มข&อถก

๑๓. บดามารดามหน&าทจดการศกษาบตร จะต&องจดข&อใดสาคญทสด ก. จดให&ได&รบการศกษาภาคบงคบ ข. จดตามกฎหมายทเกยวข&อง ค. ตามความพร&อมของครอบครว ง. ตามนโยบายเรยนฟร ๑๕ ปf

๑๔. พ+อแม+ผ&ปกครองสามารถจดการศกษาโดยครอบครวเพราะ ก. เพราะสทธ ข. เพราะหน&าท ค. เพราะเสรภาพ ง. เพราะเป@นคนไทย

๑๕. ตามพระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ บดามารดาควรได&รบประโยชน=ตามข&อใดจากรฐ ก. การสนบสนนการให&ความร& การอบรมเลยงดบตร ข. เงนอดหนนจากรฐ ค. ได&รบยกเว&นภาษ และค+าใช&จ+ายทางการศกษา ง. ทกข&อ

๒๒๐

๒๒๑

แผนบรหารการสอนประจาบทท ๘ แนวโน�มการจดการศกษา

หวข�อเนอหาประจาบท

๑) แนวโน&มของประเทศไทย และสรปแนวทางปฏรปการจดการศกษา ๒) การจดการศกษาเพอชมชน ๓) การจดการศกษาในยคเศรษฐกจพอเพยง

จดประสงค#ของการเรยนร� ๑) นกศกษาสามารถแนวโน&มของประเทศไทย และสรปแนวทางปฏรปการจดการศกษาได& ๒) นกศกษาสามารถอธบายลกษณะของการจดการศกษาเพอชมชนได& ๓) นกศกษาสามารถอธบายลกษณะของการจดการศกษาในยคเศรษฐกจพอเพยงได&

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจาบท

๑) วธสอน ๑.๑) การประเมนความร&เดมก+อนเรยน ๑.๒) การศกษาค&นคว&าด&วยตนเองและกล+ม ๑.๓) การฟ2งบรรยายและการอภปราย ๑.๔) การประเมนความร&หลงเรยนและการแสดงความคดเหน ๑.๕) การทาแบบฝ8กหดทบทวน

๒) กจกรรมการเรยนการสอน ๒.๑) การประเมนความร&เดมของนกศกษา ให&นกศกษาทาแบบทดสอบก+อนเรยน สอบถามรปแบบการจดการเรยนการสอน

ทนกศกษาต&องการ เพอประเมนความร&เดมของนกศกษา ซงจะทาให&อาจารย=ผ&สอนร&พนฐานความร&ของนกศกษา

๒.๒) การศกษาค&นคว&าด&วยตนเองและกล+ม นกศกษาไปศกษาค&นคว&าเกยวกบแนวโน&มของประเทศไทย และสรปแนวทางปฏรป

การจดการศกษา การจดการศกษาเพอชมชน การจดการศกษาในยคเศรษฐกจพอเพยง โดยอาจารย=จะ

๒๒๒

แนะนาเอกสารตาราทเกยวกบการศกษา และวธการศกษาค&นคว&าเอกสารตารา ชมวดทศน=ของศนย=เรยนร&ชมชน และวดทศน=เศรษฐกจพอเพยง รวมทงการสรปสาระความร&ทได&ศกษามาให&เป@นระบบ

๒.๓) การฟ2งบรรยายและการอภปราย นกศกษา ศกษาเอกสารประกอบการสอนก+อนฟ2งบรรยายจากอาจารย= โดยอาจารย=

จะสรปประเดนทสาคญและเปAดโอกาสให&นกศกษาสนทนาซกถามและอภปรายแลกเปลยนเรยนร&ร+วมกน ๒.๔) การนาเสนอผลงานของตนเอง ๒.๔.๑) นกศกษานาเสนอการใช&หลกเศรษฐกจพอเพยงแก&ไขป2ญหาจากการชม

วดทศน=เรอง “วท’ลยหลายใจ” ผ+านทางสอ FaceBook ๒.๔.๒) นกศกษานาเสนอผลการศกษานาเสนอรายงานศนย=การเรยนร&ชมชน

หน&าชนเรยน โดยมเพอนและอาจารย=ร+วมกนแสดงความคดเหน ๒.๕) การทาแบบฝ8กหดทบทวน นกศกษาทาแบบทดสอบหลงเรยนและตอบคาถามทบทวนบทท ๘ ด&วยตนเอง เมอ

ทาเสรจแล&วจงใช&วธแลกกนตรวจกบเพอน โดยมอาจารย=และนกศกษาร+วมกนเฉลยคาตอบพร&อมอธบาย คาตอบแต+ละข&อ

สอการเรยนการสอน

๑) สไลด=อเลกทรอนกส= ๒) เอกสาร ตารา หนงสอเกยวกบแนวทางปฏรปการจดการศกษา การจดการศกษาเพอชมชน

การจดการศกษาในยคเศรษฐกจพอเพยง ๓) วดทศน=ของศนย=เรยนร&ชมชน ๔) วดทศน=เศรษฐกจพอเพยง

การวดและการประเมนผล

๑) ประเมนความร&จากการตอบคาถามทบทวน โดยนกศกษาจะต&องได&คะแนนไม+ตากว+า ร&อยละ ๖๐ ของคะแนนในแต+ละข&อ ๒) ประเมนการมส+วนร+วมในการอภปรายและการแสดงความคดเหนในชนเรยน ๓) ประเมนผลงานการศกษาค&นคว&าด&วยตนเอง ๔) ประเมนความสนใจ ความรบผดชอบ จากการสงเกตการส+งงานตรงเวลาและการมส+วนร+วมในการทางานกล+ม

๒๒๓

บทท ๘ แนวโน�มการจดการศกษา

กระแสโลกาภวตน=และความเปลยนแปลงของโลกทเกดขนอย+างรวดเรว ชให&เหนแนวโน&มว+า

คนไทยจะต&องเผชญกบความเปลยนแปลงอนหลากหลาย เป@นสญญาณเตอนว+าโลกในยคหน&าจะมปรากฏการณ=ต+าง ๆ เกดขนเกนกว+าจะคาดคดถงสงคมไทยจาเป@นต&องหนมาคดทบทวนว+า เราพร&อมกบการเผชญสงทท&าทายเหล+านนหรอไม+?

สภาพการณ=ทโลกในยคป2จจบนเตมไปด&วยข&อมลข+าวสารทพ+งเข&าหาตวคนไม+อย+ ณ ทใด ทาให&คนต&องคดและตดสนใจรวดเรวขน สงคมมความสลบซบซ&อนมากขนในขณะเดยวกน บทบาทของสอสารมวลชนกเชอมโยงคนเข&าหากนอย+างใกล&ชดมากขน ทาให&ป2ญหาของโลกเป@นป2ญหาของเราด&วย คนทวโลกต&องเผชญกบวกฤตการณ=ร+วมกนในเรองความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและสภาพแวดล&อมทส+งผลกระทบอย+างรนแรงต+อมวลมนษย=โดยทวไป สงคมไทยจาเป@นต&องหนมาคดทบทวนว+า เราพร&อมกบการเผชญสงทท&าทายเหล+านนหรอไม+ สภาพการณ=ทโลกในยคป2จจบนเตมไปด&วยข&อมลข+าวสารทพ+งเข&าหาตวคน ไม+ว+าอย+ ณ ทใด ทาให&คนต&องคดและตดสนใจรวดเรวขน สงคมมความสลบซบซ&อนมากขน ในขณะเดยวกน บทบาทของสอสารมวลชนกเชอมโยงคนเข&าหากนอย+างใกล&ชดมากขน ทาให&ป2ญหาของโลกเป@นป2ญหาของเราด&วย คนทวโลกต&องเผชญกบวกฤตการณ=ร+วมกนในเรองความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและสภาพแวดล&อมทส+งผลกระทบอย+างรนแรงต+อมวลมนษย=โดยทวไป

สภาพการณ=เหล+าน คอ ป2ญหาของสงคมไทยและการศกษาไทยในยคโลกาภวตน=ด&วย คนไทยจะมความร& ความสามารถพนฐานเพยงพอกบการดารงชวตทดและมศกดศรในสงคมโลกได&อย+างไร จะมความสามารถในการคดวเคราะห=เลอกใช&ข&อมลข+าวสารตดสนใจถกต&องในการแก&ป2ญหาและก&าวทนกบ การเปลยนแปลงของโลกหรอไม+ มนษย=จะอย+ร+วมกบสงแวดล&อมอย+างไร โดยทจะเกอกลและไม+ทาลายซงกนและกน การศกษาจะนาคนไปส+ชวตทมความสขและการพฒนาทยงยนได&หรอไม+ และทสาคญคอทกฝ�ายทงประเทศและมนษยชาตจะเข&มแขงพร&อมเผชญกบความก&าวหน&าและการเปลยนแปลงของยคโลกาภวตน=ร+วมกนอย+างไร ระบบการศกษาไทยในป2จจบน เป@นระบบทเน&นการเรยนหนงสอตามช+วงอายและระดบชนเป@นหลก โดยมโรงเรยน สถาบนการศกษา และกระทรวงทจดการศกษาเป@นแหล+งอานาจเดยวในการแบ+งระดบชนดงกล+าว ยงมการแบ+งหน+วยงานรบผดชอบทไม+มการประสานสมพนธ=กนเท+าทควร ทาให&การศกษากลายเป@นกระบวนการแยกส+วนจากชวตประจาวน และเป@นกจกรรมทผ&เรยนต&องทกข=ทรมานกบการแก+งแย+งแข+งขน ยงไปกว+านนค+านยมในประกาศนยบตรหรอใบปรญญาทาให&การศกษาไม+ได&เป@นกระบวนการทช+วยพฒนาการเรยนร&ของคนได&อย+างต+อเนองตลอดชวต

๒๒๔

การศกษาในลกษณะเช+นนย+อมไม+อาจให&คาตอบว+า คนไทยและสงคมไทยจะก&าวผ+านจากโลกในยคป2จจบนเข&าส+ศตวรรษหน&าได&อย+างไร และสามารถเจรญก&าวหน&าสร&างสรรค=การพฒนาทยงยนได&หรอไม+ สงทคนไทยและสงคมไทยต&องการอย+างยง เพอให&สามารถรบมอกบโลกในอนาคตอนท&าทายได& คอการเรยนร& ซงหมายถงเรยนร&ทจะคด ตงรบ และปรบตว รวมทงเรยนร&ทจะแสวงหาความร&เพอจดการกบป2ญหาและสถานการณ=ใหม+ ๆ ทเปลยนไปอย+างรวดเรวเกนกว+าตาราจะไล+ตามทน ตลอดจนเรยนร&ทจะยกระดบการพฒนาด&านจตใจและคณธรรมเป@นหลก เพอสร&างสมดลกบโลกแห+งความเจรญทางวตถในอนาคต การเรยนร&อย+างต+อเนองตลอดชวตจะช+วยให&คนและสงคมสามารถกาหนดทศทางการพฒนาตนเองได&อย+างเหมาะสมกบเงอนไขและบรบททเปลยนไปอย+างรวดเรว เนองจากการเรยนร&อย+างต+อเนองมความสาคญอย+างยงต+ออนาคตของคนไทยและสงคมไทย ดงนน สงแรกทจาเป@นต&องปฏรปการศกษาไทย คอการปฏรปแนวความคดเกยวกบการศกษา โดยจะต&องมองว+าการศกษาเป@นกระบวนการเรยนร&และการพฒนาคนอย+างต+อเนองตลอดชวต ช+วงชวตของคนแต+ละคนจะต&องสมพนธ=กบสถาบนทางสงคมมากมาย รวมทงสมพนธ=กบธรรมชาตและสภาพแวดล&อม ตลอดจนวฒนธรรมและอารยธรรมทมนษย= ได&สร&างสรรค=ขน สงเหล+านล&วนมส+วนในการกล+อมเกลาและมอทธพลต+อการเรยนร&ของคน

ดงนน สถานศกษาจงไม+ใช+ทเดยวทเป@นแหล+งการเรยนร&และต&องตระหนกว+ากระทรวงศกษาธการ มใช+ฝ�ายเดยวทต&องรบผดชอบการจดการศกษา การศกษาในยคโลกาภวตน=ต&องเป@นเรองของหลายคนหลายสถาบนทเข&ามาร+วมกนรบผดชอบ นบตงแต+ครอบครว ชมชน สถาบนศาสนา สถานททางาน สอมวลชน จนกระทงถงสถาบนการเมอง

การปฏรปแนวความคดนมความหมายสาคญยงต+อการปฏรปการศกษาเพราะหมายถงการททกฝ�ายจะต&องปฏรปบทบาทหน&าทความรบผดชอบของตนเกยวกบการศกษา ซงคนทกคนให&ภาระหนตกอย+กบหน+วยงานภาครฐฝ�ายเดยว ในขณะทรฐเองกเผชญป2ญหาเฉพาะหน&าระยะสน จนไม+มเวลาและกาลงทจะท+มเทให&กบการพฒนาคน ซงเป@นการวางรากฐานระยะยาวของประเทศความตนตวของภาคประชาชน ชมชน องค=กรธรกจ และองค=กรเอกชนสาธารณประโยชน= เป@นเงอนไขสาคญของการผลกดนให&เกดการปฏรปการศกษาหากทกฝ�ายช+วยกนรเรมและลงมอปฏบต แรงหนนจากภาคประชาชน เอกชน และชมชน จะเป@นพลงผลกดนให&ภาครฐทงฝ�ายการเมองและฝ�ายบรหาร ต&องลกขนปรบปรงเปลยนแปลงแนวความคดททาอย+เดม ด&วยการปฏรปการศกษาเป@นเรองทสาคญ จาเป@น และเร+งด+วนเกนกว+าทเราทกคนจะทนนงรอคอยเจตนารมณ=ทางการเมองให&พร&อมสนบสนนเสยก+อน พลงของภาคประชาชน ชมชน และเอกชนเหล+านต+างหากทจะเป@นแรงผลกดนและเร+งรดให&เกดเจตนารมณ=ทางการเมองเพอปฏรปการศกษา ลกษณะของระบบการศกษาไทยทสามารถตอบสนองความต&องการของโลกในศตวรรษหน&าได&นน จะต&องเป@นการศกษาทมลกษณะเป@นเครอข+ายทประกอบด&วยกล+มคนหลากหลายกล+มทรเรมสงด ๆ ทช+วยเสรมสร&างการเรยนร&ของเดกและเยาวชน พ+อแม+ คนทางาน แรงงานทกระดบ ตลอดจนชมชนต+าง ๆ กล+มคนใน แต+ละจดเลก ๆ เหล+าน จะต&องเชอมประสานเป@นเครอข+ายสนบสนนและแลกเปลยนเรยนร&ซงกนและกน

๒๒๕

รวมทงเชอมโยงกบสถานศกษาทมอย+ด&วย ระบบการศกษาเพออนาคตต&องไม+เป@นระบบทรวมศนย=ความร&และการบรหารการจดการ แต+เป@นระบบททกกล+ม ทกจดมโอกาสพฒนาการเรยนร&และเป@นแหล+งการเรยนร&ทสามารถเชอมต+อถงกน กระจายอย+ทวท&องถนของประเทศโดยไม+มศนย=กลางอย+ทใดทหนงเพยงทเดยว

แนวโน�มของประเทศไทย และสรปแนวทางปฏรปการจดการศกษา

แนวคดการปฎรปการศกษาเพอความสขทผ&วจยได&สงเคราะห= จากแนวคดในการพฒนาเศรษฐกจและสงคม และแนวคดในการพฒนาการศกษาแบบทางเลอกทมองเหนความผดพลาดของการจดการศกษาและการพฒนาเศรษฐกจแบบม+งความเจรญเตบโตทางวตถเงนทองด&านเดยวและเสนอแนะการพฒนามนษย= ชมชน และสงคมทก&าวหน&ากว+ายงยนกว+าอย+างเป@นระบบองค=รวม

๑. แนวโน�มประชากรไทย เนองจากมการวางแผนประชากรเพมขน และคนไทยแต+งงานช&าลง นยมมลกน&อยลง ทาให&

อตราการเพมประชากรตา คอจะเพมอย+างช&า ๆ และเพมถงจดสงสดท ๖๕.๒ ล&านคน ในราว ๑๒-๑๓ ปfข&างหน&า หลงจากนนจะค+อย ๆ ลดลงเลกน&อย กลบมาทรงตวอย+ทระดบ ๖๐ ล&านคน ในอก ๓๐-๕๐ ปfข&างหน&า

แต+โครงสร&างด&านอายของประชากรจะเปลยนไป คอ เนองจากมอตราเกดลดลง ประชากรวยเดกจะค+อย ๆ มสดส+วนลดลง ขณะทมการพฒนาด&านสาธารณสขสงและการทคนร&จกดแลสขภาพดขน ทาให&คนอายยนขน สดส+วนของผ&สงอาย เช+น ๖๐ ปfขนไปจงมแนวโน&มเพมขน แม&จานวนประชากรวยเรยนจะลดลง แต+การแข+งขนในการหางานทาและการแข+งขนทางเศรษฐกจซงมพนฐานอย+การใช&ความร&เพมขน น+าจะทาให&ประชากรวยเรยนสนใจจะเรยนเป@นสดส+วนสงขน และรฐบาลต&องระดมทรพยากรมาพฒนาการศกษา การให&ความร&ประชาชนอย+างมคณภาพและทนสมยพอทจะร+วมมอและแข+งขนกบประเทศอน ๆ ในระบบเศรษฐกจโลกได&อย+างมประสทธภาพมากขน รวมทงรฐบาลต&องวางแผนจดการศกษาให&ผ&ใกล&เกษยณและเกษยณแล&วด&วย เพอให&ผ&สงอายเกน ๖๐ ปfทยงคงสขภาพดได&ทางานหรอทากจกรรมทเป@นประโยชน=ต+อสงคมได&ต+อไป ทงเพอตวพวกเขาเองและเพอประเทศชาต

การทประชากรวยทางาน ๑๕-๕๙ ปf จะมสดส+วนลดลงใน ๑๐-๒๐ ปfข&างหน&า หมายถง อตราพงพง (ระหว+างคนทไม+ได&ทางานกบคนททางาน) จะเพมขน การผลตโดยรวมทงประเทศอาจน&อยกว+าการบรโภค ดงนน การจดการศกษาในอนาคตจงจะต&องรวมถงการวางแผนดแลทงสขภาพ สมองและชวตความเป@นอย+คนสงอาย ให&พวกเขาช+วยตวเองได&และช+วยทางานเพอช+วยกนพฒนาเศรษฐกจสงคมได&ต+อไปจงเป@นเรองสาคญ ในประเทศพฒนาอตสาหกรรม ซงมป2ญหานก+อนไทย เขาได&ขยายอายเกษยณเป@น ๖๕ ปf และงานบางอย+างอาจขยายให&ผ&ทมร+างกายแขงแรงและสมองดคงทางานได&ต+อไปแม&อายมากกว+า ๖๕ ปf ได&ด&วย

๒๒๖

นอกจากนกมป2ญหาแรงงานข&ามชาตจากประเทศเพอนบ&านเข&ามาอย+ในประเทศไทยเพมขน มป2ญหาลกหลานของพวกเขาได&เรยนบ&าง ไม+ได&เรยนบ&าง โดยทรฐบาลมกปล+อยไปตามสภาพมากกว+า ทจะมนโยบายและการวางแผนระยะยาวอย+างชดเจน

ตารางท ๘.๑ จานวนประชากรจาแนกตามวยและดชนผ&สงอายของประเทศไทย

พ.ศ. ประชากร (ล�านคน) ดชนผ�สงอาย

(ผ�สงอาย/เดก ๑๐๐ คน) ทงหมด วยเดก ผ�สงอาย

๒๕๔๘ ๖๒.๒ ๑๔.๓ ๖.๔ ๔๕.๐ ๒๕๕๓ ๖๓.๗ ๑๓.๒ ๗.๕ ๕๗.๐ ๒๕๕๘ ๖๔.๖ ๑๒.๓ ๙.๐ ๗๓.๔ ๒๕๖๓ ๖๕.๑ ๑๑.๒ ๑๑.๐ ๙๘.๐ ๒๕๖๔ ๖๕.๒ ๑๑.๐ ๑๑.๓ ๑๐๓.๒ ๒๕๖๘ ๖๕.๑ ๑๐.๔ ๑๒.๙ ๑๒๓.๖ ๒๕๗๓ ๖๔.๕ ๙.๘ ๑๔.๖ ๑๔๙.๙ ๒๕๗๘ ๖๓.๔ ๙.๑ ๑๕.๙ ๑๗๔.๔ ๒๕๘๓ ๖๑.๗ ๘.๕ ๑๖.๖ ๑๙๕.๕

ทมา (ป2ทมา ว+าพฒนวงศ= และปราโมทย= ประสาทกล, ๒๕๔๗, หน&า ๔๙)

ตารางท ๘.๒ ประชากรวยเรยนในอนาคต พ.ศ. ๒๕๔๘–๒๕๘๓

ประชากรวยเรยนในอนาคต พ.ศ. ๒๕๔๘–๒๕๘๓ (ล�านคน)

ระดบการศกษา ๒๕๔๘ ๒๕๕๓ ๒๕๕๘ ๒๕๖๓ ๒๕๖๘ ๒๕๗๓ ๒๕๗๘ ๒๕๘๓

ตากว+า ๓ ปf ๒.๘ ๒.๓ ๒.๒ ๒.๑ ๑.๙ ๑.๘ ๑.๗ ๑.๖ ก+อนประถม (๓-๕ ปf) ๒.๗ ๒.๖ ๒.๓ ๒.๒ ๒.๐ ๑.๙ ๑.๘ ๑.๖ ประถมศกษา (๖-๑๑ ปf) ๕.๗ ๕.๕ ๕.๑ ๔.๕ ๔.๓ ๔.๐ ๓.๗ ๓.๕ มธยมต&น (๑๒-๑๔ ปf) ๓.๐ ๒.๘ ๒.๗ ๒.๔ ๒.๒ ๒.๑ ๒.๐ ๑.๘ มธยมปลาย (๑๕-๑๗ ปf) ๓.๐ ๓.๐ ๒.๗ ๒.๘ ๒.๓ ๒.๒ ๒.๑ ๑.๙ อดมศกษา (๑๘-๒๔ ปf) ๗.๑ ๗.๐ ๖.๘ ๖.๓ ๖.๒ ๕.๔ ๕.๑ ๔.๘

ทมา (ป2ทมา ว+าพฒนวงศ= และปราโมทย= ประสาทกล, ๒๕๔๗, หน&า ๕๑)

๒๒๗

๒. แนวโน�มปYญหาเศรษฐกจและสภาพแวดล�อมของโลก โลกกาลงมป2ญหาเศรษฐกจชลอตวควบค+ไปกบป2ญหาเงนเฟJอ (stagflation) อนเนองจาก

นามน ธญพชทเป@นอาหาร วสดก+อสร&าง ฯลฯ มราคาสงขนอย+างรวดเรว และคงจะอย+ในระดบสงต+อไป ประเทศไทยซงมระบบเศรษฐกจแบบพงพาการลงทนและการค&าระหว+างประเทศมาก มโอกาสจะได&รบผลกระทบจากป2ญหานสง ในแง+ทว+าไทยต&องพงพาการผลตเพอการส+งออก ทต&องการการนาเข&าสนค&าเครองจกร วตถดบ และนามนมาก หากประเทศสหรฐและประเทศพฒนาอตสาหกรรมอนต+างมป2ญหาเศรษฐกจชลอตว พวกเขากจะซอสนค&าจากไทยลดลง ทาให&เศรษฐกจไทยซงพงพาเศรษฐกจโลกมาก มป2ญหาชลอตวด&วย

แม&ไทยจะผลตข&าวและพชทเป@นอาหารอนได&มากและอย+ในกล+มประเทศผ&ส+งออกอาหาร แต+การทาการเกษตรสมยใหม+เพอการส+งออกนน ต&องพงพาการใช&ป¤ยเคม ยาปราบศตรพชซงมาจากผลตภณฑ=ของนามนมาก ทงต&องใช&รถแทรกเตอร= เครองสบนาและเครองท+นแรงอน ๆ ในการผลตและการขนส+งสนค&าซงล&วนต&องใช&นามน ดงนนการทนามนมราคาสงจงทาให&ต&นทนการเกษตรของไทยสงไปด&วย เกษตรกรจงได&ประโยชน=จากทธญพชราสงขนได&มากนก

เนองจากไทยต&องพงพาการสงเข&านามนและพลงงานต+าง ๆ มาก โดยทคนรวยคนชนกลางยงใช&นามนหรอพลงงานทงหมดอย+างเป@นการบรโภคสนเปลอง (เช+น ใช&รถยนต=ส+วนตวมาก ใช&ไฟฟJาเพอการค&าและการพกผ+อนหย+อนใจมาก) ไม+ได&ใช&พลงงานอย+างม+งเกดประสทธภาพการผลตมากนก บวกกบการมโครงสร&างและนโยบายพฒนาเศรษฐกจแบบทนนยมอตสาหกรรมผกขาดทเป@นบรวารบรรษทข&ามชาต ต&องพงพาทนและการค&ากบต+างประเทศมาก ตลาดภายในประเทศคบแคบเพราะคนรวยส+วนน&อยเอาเปรยบคนจนส+วนใหญ+ทาให&ประเทศไทยมแนวโน&มทจะต&องเผชญกบป2ญหาเศรษฐกจโลกชลอตวค+ไปกบป2ญหาเงนเฟJอทหนกหน+วง โดยเฉพาะสาหรบผ&ทมรายได&น&อย จะยงเจอป2ญหาของแพงแต+มงานทาหรอมรายได&ลดลงอย+างหนกหน+วงมากขน

การจดการศกษาทดจงต&องร&จกการมองการณ=ไกลและเตรยมประชาชนให&พร&อมทจะรบสถานการณ=ทจะเปลยนแปลงไปอย+างรวดเรวในอนาคต ประเทศไทยควรวางแผนการจดการศกษาและการพฒนาคนแบบยดหย+น สนองความจาเป@นทจะต&องพฒนาเศรษฐกจและสงคมเพอความอย+รอดและการมชวตทมคณภาพได&ทง ๒ ด&าน ด&านหนงคอ ผลตคนทมความร&และทกษะในสาขาทเป@นทต&องการของตลาดเศรษฐกจทนนยมโลก เช+น คนทมความร&ด&านโลจสตก (การขนส+งและการกระจายสนค&า) คนงานในบางสาขาภาคอตสาหกรรม การค&าและบรการ ประเภททประเทศไทยมศกยภาพจะแข+งขนส&เขาได& เช+น อตสาหกรรมเกษตร อาหาร สมนไพร การท+องเทยว เครองประดบเซรามกร= เฟอร=นเจอร= เสอผ&า เป@นต&น รวมทงการพฒนาภาคเกษตรเพอการส+งออก อกด&านหนงคอควรให&การศกษาแบบให&คนไทยได&เรยนร&จกตวเองและชมชน ช+วยตวเองได& ปรบตวเรยนร&ได&เก+ง เช+น เป@นผ&ประกอบการขนาดย+อมเองได& ร&จกใช&ทรพยากร เช+น การเกษตรและภมป2ญญาท&องถน ทามาหาเลยงชพแบบเศรษฐกจพอเพยง

๒๒๘

ได&อย+างยดหย+น ทต&องพฒนาทง ๒ ด&าน เพราะไทยเป@นประเทศทมประชากรมาก แต+ความร&ความสามารถยงพฒนาได&น&อย ทรพยากรมจากด การม+งผลตคนเพอไปเป@นลกจ&างภาครฐหรอภาคธรกจเอกชนเป@นด&านหลกอย+างททากนมานน จะมตาแหน+งงานน&อยลงเมอเทยบกบคนทเรยนจบเพมขน ป2จจบนกล+มทว+างงานมากทสดราวร&อยละ ๒๐ ของคนว+างงานทงประเทศ คอกล+มทจบปรญญาตร และมแนวโน&มว+าคนจบปรญญาตรแต+ละปfซงป2จจบนอย+ราว ๒ แสนเศษจะหางานแบบเป@นข&าราชการและลกจ&างภาคธรกจเอกชนได&ยากขน ดงนนเราจงจะต&องจดการศกษาแบบให&ผ&สาเรจการศกษามความสามารถในการปรบตวไปสร&างงานด&วยตวเองได&เพมขนด&วย

นอกจากนแล&ว การทโลกป2ญหามมลภาวะและการเปลยนแปลงทางภมอากาศทเรยกว+าโลกร&อนเพมขน จะทาให&เกดป2ญหาภยแล&ง นาท+วม มพายและภยพบตธรรมชาตต+าง ๆ บ+อยขนรนแรงขน เป@นป2ญหาทจะกระทบการเกษตรของไทย วถชวตและสขภาพของคนทวไปทเราจะต&องตระหนกถงความสาคญและจดการศกษาให&คนไทยร&จกการประหยดในการผลตและการบรโภค และเปลยนวถ การใช&ชวตเพอลดการทาให&โลกร&อนและเกดมลภาวะน&อยลง ส+งเสรมการวจยและพฒนาเรองพลงงานทางเลอก เกษตรทางเลอก สาธารณสขทางเลอก ฯลฯ เพมขน ซงจะเป@นผลดต+อทกคนในระยะยาวมากกว+า การพฒนาแบบใช&เทคโนโลยตะวนตกเน&นการเพมผลผลต การเพมการบรโภค เพอการหาเงนหากาไรอย+างทรฐบาลทกรฐบาลทาอย+

สรปแนวทางการปฏรปการจดการศกษา เพอสร&างคณภาพและความเป@นธรรม ๑. ปฏรปโครงสร�างการบรหารเรองการศกษาให�โปร0งใสมประสทธภาพและมวสยทศน#

เพอส0วนรวมเพมขน โดยลดขนาดและลดบทบาทของการบรหารแบบรวมศนย=อย+ทส+วนกลาง คอ รฐมนตร

กระทรวงศกษาธการลง ด&วยการส+งเสรมให&มการกระจายและอานาจในเรองการบรหารจดการศกษา ของชาตเพมขน เช+น จดตงคณะกรรมการสภาการศกษาแห+งชาต และคณะกรรมการอดมศกษาแห+งชาต ทเป@นองค=กรอสระของผ&ทรงคณวฒทเป@นกลางปลอดจากอานาจของนกการเมองและข&าราชการชนสง ในกระทรวงศกษาธการ กระจายการจดการศกษาไปส+องค=กรปกครองท&องถน ภาคธรกจเอกชนและองค=กรสงคมประชาอน ๆ เป@นสดส+วนสงขน ส+วนการบรหารสถานศกษาของภาครฐควรพฒนาให&โรงเรยนทพร&อมเป@นนตบคคล บรหารตนเองได& แต+จะต&องพฒนาระบบตรวจสอบดแลช+วยเหลอด&านคณภาพจากฝ�ายวชาการของกระทรวงศกษา สานกรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (สมศ.) สมาคมวชาการและสมาคมวชาชพ การกระจายอานาจให&เขตพนทการศกษาและคณะกรรมการครอาจารย=ชดต+าง ๆ เช+น ครสภา คณะกรรมการส+งเสรมสวสดการและสวสดภาพคร (ส.บ.ค.ศ.) ก.ค.ศ. และ อ.ก.ค.ศ. เขตพนทการศกษา คณะกรรมการสถานศกษา ยงมป2ญหา เพราะมการคดเลอกไขว&กนไปมาแบบม+งรกษาประโยชน=ส+วนตนและพรรคพวก ตดอย+ในระบบราชการแบบรวมศนย=อานาจจากบนลงล+างและระบบการเมอง

๒๒๙

แบบเล+นพวกและใช&อานาจ แนวทางแก&ไข คอควรให&มการกระจายอานาจส+สถานศกษาโดยตรง (อาจจะทาแบบขยายให&สถานศกษาทมความพร&อมก+อน) และจดให&มระบบตรวจสอบคานอานาจผ&บรหาร โดยสมาคมผ&บรหาร สมาคมครอาจารย= สมาคมวชาชพด&านต+าง ๆ รวมทงสหภาพครอาจารย=ทม+งผลของงานและประโยชน=ของนกเรยนเป@นด&านหลก และควรให&สถานศกษากาหนดหลกสตร กระบวนการเรยนการสอนได&อย+างยดหย+นขน โดยให&สานกงานรบรองมาตรฐานและคณภาพการศกษา (สมศ.) ซงเป@นองค=กรมหาชนเป@นผ&ประเมนและรบรองมาตรฐานของสถาบนการศกษา และให&ข&อมลข+าวสารต+อผ&บรโภคเพอให&เกดการแข+งขนด&านคณภาพ

การทจะทาให&เกดสงนได& ควรเปลยนจากการทรฐบาลเคยจดสรรงบประมาณไปให&ทสถาบนการศกษาของรฐโดยตรงทงหมด มาเป@นจดสรรให&สถาบนการศกษาบางส+วนและบางส+วนอดหนนผ&เรยนโดยตรง โดยจ+ายเป@นคปองการศกษาให&ผ&เรยนเลอกไปจ+ายให&สถานศกษาใด ๆ กได&แทน และควรมคณะกรรมการจดสรรทรพยากรและงบประมาณเพอการศกษาทดแลภาพรวมทงหมด เพอให&มการวางแผนทมการกระจายการลงทนทางการศกษาแก+ท&องถนต+าง ๆ อย+างทวถง เป@นธรรม โดยควรชะลอการขยายตวของสถาบนการศกษาขนาดใหญ+ในกรงเทพและเมองใหญ+ เพมงบประมาณให&สถาบนการศกษาขนาดกลางและขนาดเลก ในจงหวดและอาเภอรอบนอก ให&ครอาจารย=ในโรงเรยนรอบนอกมแรงจงใจใน ด&านผลตอบแทน และงบความก&าวหน&าในระยะยาวเพมขน เพอยกระดบสถาบนการศกษาทวประเทศให&มคณภาพใกล&เคยงกบสถาบนการศกษาขนาดใหญ+ในเมองใหญ+ นอกจากนแล&วต&องปฏรประบบงบประมาณให&รฐสามารถจ+ายเงนอดหนนให&สถานศกษาแบบต+าง ๆ ทไม+ได&อย+ภายใต&สงกดกระทรวงศกษาโดยตรงได&อย+างยดหย+นคล+องตวเพมขนด&วย จะได&เพมการแข+งขนในเชงคณภาพ และเพมทางเลอกการศกษาทหลากหลาย

๒. ลงทนปฏรปการศกษาปฐมวยของเดกวย ๓–๕ ปa ทวประเทศ ซงส0วนใหญ0ยงมคณภาพตา

อย0างเร0งด0วน เดกวย ๐.๑–๕ ปf เป@นวยทสาคญทสดในกระบวนการเรยนร&และพฒนาตนเองของมนษย=

สมองของเดกช+วงนมโอกาสเรยนร&ได&เรวทสดและมากทสด และสมองในช+วงนพฒนาได&สงถงร&อยละ ๘๐ ของการพฒนาสมองทงชวต รฐควรจดตงโรงเรยนพ+อแม+สาหรบพ+อแม+ทมาฝากครรภ=ในทกโรงพยาบาล โดยควรให&ทนสนบสนนแก+พ+อแม+ทยากจนด&วย เพอให&พ+อแม+ร&จกวธทจะดแลลกตงแต+อย+ในครรภ= และเลยงลกให&ฉลาดรอบด&านและมพฒนาการทางอารมณ=ทด โรงเรยนพ+อแม+ควรมบคลากรประจาคอยตดตามให&คาแนะนาแก+พ+อแม+ทมลกเลกอย+างสมาเสมอต+อเนองควบค+กนไปคอ การพฒนาศนย=ดแลเดกเลกให&มพเลยง/ครและการบรการทมคณภาพเพมขน โดยรฐควรจดสรรงบฝ8กอบรมและให&พเลยง/ครมความร&ด&านจตวทยาการเรยนร&ของเดกและให&การสนบสนนพวกเขาให&เงนเดอนสงพอสมควร และสนบสนนให&ศนย=ต+าง ๆ บรการได&อย+างมคณภาพใกล&เคยงกนทวประเทศ สาหรบศนย=เดกเลกหรอโรงเรยนอนบาล

๒๓๐

ของเอกชนทดอย+แล&ว รฐอาจจะส+งเสรมแบบทางานร+วมกนเป@นเครอข+ายและจ+ายเงนเป@นคปองช+วยเหลอพ+อแม+ให&ส+งลกเข&าโรงเรยนเอกชนททาได&อย+างมคณภาพอย+แล&วได& โดยรฐไม+จาเป@นต&องจดตงใหม+แบบซาซ&อน

การจะปฏรปให&ศนย=เดกเลกและโรงเรยนอนบาลมคณภาพจะต&องร+วมมอกบหลายฝ�าย การโอนอานาจการบรหารจดการให&องค=กรท&องถน เช+น องค=การบรหารส+วนตาบล (อบต.) ซงถกต&องในเชงหลกการกระจายอานาจแต+ในความเป@นจรงต&องยอมรบว+า อบต. แต+ละแห+งมความร& ความสามารถ ประสทธภาพและความซอตรงต+างกนมาก ในขณะท อบต. ส+วนใหญ+ยงไม+เข&มแขงหรอมคณภาพมากพอและมกสนใจเรองการก+อสร&างวตถมากกว+าเรองการศกษา จะต&องมองค=กรพเลยงหรอองค=กรททงตรวจสอบประเมนคณภาพทงให&คาแนะนาช+วยเหลอแก+องค=กรท&องถนในด&านการจดการศกษาและการดแลเดกอย+างสมาเสมอเพอให&แน+ใจว+าเดกจะได&รบบรการทางการศกษาทดขน

๓. แก�ปYญหาเดกออกกลางคนในระดบประถม มธยม และปYญหาโรงเรยนในเขตยากจน

ทมคณภาพตากว0าโรงเรยนในเขตรารวยอย0างจรงจง การลงทนสร&างโรงเรยนขยายและโรงเรยนไม+สามารถทาให&เดกได&เรยนฟร ๑๒ ปfหรอ

แม&แต+เรยนภาคบงคบ ๙ ปfได&ทงร&อยละ ๑๐๐ เพราะป2ญหาการทเดกวยทควรได&เรยนชนประถม/ มธยมปลายต&องออกกลางคนหรอไม+ได&เรยนต+อเป@นสดส+วนสง มสาเหตมาจากทงป2ญหาเศรษฐกจสงคมภายนอก เช+น ความยากจน เกเร ตดยาเสพตด การมค+ครองตงแต+วยร+น ฯลฯ และป2ญหาทโรงเรยน ไม+สามารถจดการศกษาทยดหย+นและมประสทธภาพให&สนองความสนใจ ความพร&อมทจะเรยนร&ของนกเรยนส+วนหนงได&ดพอ ทาให&เดกมป2ญหาเรยนไม+ได&/ไม+อยากเรยน การจะแก&ป2ญหาเดกและเยาวชนไทยมโอกาสได&เรยนมธยมน&อยนต&องวเคราะห=สาเหตของป2ญหาให&ถงรากเหง&า และหาทางแก&อย+างครบวงจร เช+น ให&ทนเดกยากจนสาหรบค+าใช&จ+ายด&านอนนอกจากค+าเล+าเรยนเพมขน เพมและพฒนาครให&ครแต+ละห&องดแลนกเรยนจานวนน&อยลง จะได&ดแลได&อย+างใกล&ชดและเอาใจใส+ป2ญหาส+วนตวของนกเรยนแต+ละคนได&เพมขน พฒนาวธการสอนทเน&นการให&ผ&เรยนเป@นศนย=กลาง ทาให&การเรยนสนกและน+าสนใจมากขน พฒนาสอการเรยนสมยใหม+ให&นกเรยนได&ค&นคว&าเรยนร&ด&วยตนเองได&อย+างสะดวกเพมขน

นอกจากเรองการช+วยให&เดกได&เรยนต+อเพมขนแล&วควรปฏรปด&านหลกสตรกระบวนการเรยนการสอนทจะส+งเสรมให&นกเรยนรกการอ+าน ใฝ�เรยนร& ฟ2งเป@น คดวเคราะห=เป@น ร&วธทจะค&นคว&าเรยนร&ต+อด&วยตวเอง ร&จกตวเอง ร&จกชมชน ร&จกประวตศาสตร= เศรษฐกจ การเมอง วฒนธรรมไทย ร&จกการประยกต=ใช&ความร&เพอแก&ป2ญหาและพฒนาตนเองและชมชน เปลยนแปลงหลกสตรและกระบวนการเรยนร&ให&สมพนธ=กบชวตจรง สมพนธ=กบชมชนและสภาพแวดล&อม เพมการเรยนร&วชาชพ เช+น เกษตร ในชนบท วชาช+าง ในเขตเมอง ทงในประถมและมธยมสายสามญควรจะมหลกสตรหลายแบบ เช+น แบบประสม ระหว+างสายสามญกบอาชวะ เพอให&นกเรยนได&เรมสมผสโลกของชวตจรงและตระหนกความเชอมโยงระหว+าง

๒๓๑

วชาการกบวชาชพ เพมเปJาหมายเรองคณธรรมจรยธรรมทครจะต&องทาตวเป@นแบบอย+างโดยตรง และแทรกความร&ความเข&าใจในเรองนเข&าไปในทกวชาในกจกรรมและการใช&ชวตจรง การเพมการสอนวชาศลธรรมจรยธรรมแบบแยกส+วนและใช&วธสอบวดผลแบบท+องจาหรอทาสมดจดบนทกการทาด ผ&เรยนอาจม+งทาเพอคะแนนมากกว+าทจะเรยนร&แบบเข&าใจและเกดสานกจรง

๔. ปฏรปการจดสรรและการใช�งบประมาณเรองการศกษาให�เกดประสทธภาพและ

ความเปPนธรรมเพมขน เนองจากสงคมไทยมป2ญหาความแตกต+างระหว+างคนรวยกบคนจนมาก การบรการการศกษา

ขนพนฐาน ๑๒ ปf ฟร จงควรเน&นช+วยคนจนมากกว+าคนรวยหรอคนชนกลางทสามารถช+วยตนเองได&อย+แล&ว โครงการให&เรยนฟรโดยไม+ต&องเสยค+าเล+าเรยนอย+างเดยวไม+สามารถแก&ไขป2ญหาเดกยากจนไม+ได&เรยนถง ๑๒ ปf ซงมสดส+วนสงมากได& รฐบาลต&องจดสรรทนสนบสนนค+าใช&จ+ายส+วนตวอน ๆ ให&คนจนโดยตรง เช+น ค+าอาหารกลางวน ค+าเครองเขยน อปกรณ=การเรยน ค+าพาหนะ ค+าเครองแบบ เพราะส+วนทผ&ปกครองต&องจ+ายเพอให&ลกไปโรงเรยนเป@นค+าใช&จ+ายทสงสาหรบคนจน การจดสรรงบประมาณทคดตามหวนกเรยนจะทาให&โรงเรยนขนาดเลกและขนาดกลางทอย+รอบนอกเสยเปรยบโรงเรยนขนาดใหญ+ในเมอง ต&องมงบเพมสาหรบโรงเรยนขนาดเลก ขนาดกลาง โดยเฉพาะโรงเรยนในชมชนแออดและชนบทเพอจะได&ปรบปรงโรงเรยนหรอประเทศให&มคณภาพได&มาตรฐานใกล&เคยงกน ควรลดบคลากรการศกษาทหน+วยบรหารกลางของกระทรวงและสานกงานประจาเขตการศกษาต+าง ๆ ลง เพราะงบดาเนนการส+วนนสงและเป@นประโยชน=ต+อตวนกเรยนน&อย โดยควรเฉลยบคลากรททางานบรหารสนบสนนหรอธรการออกไปสอนหรอเป@นผ&บรหารระดบโรงเรยนในต+างจงหวด และควรมการตรวจสอบว+าบคลากรทกนตาแหน+งครอย+ในต+างจงหวดทห+างไกลไปปฏบตหน&าทสอนจรงทกวนหรอไม+ เพราะยงปรากฏว+ามครจานวนหนงทมชอกนเงนเดอนแต+ไม+ได&ไปสอนจรง ซงเป@นการทจรตฉ&อฉลทมผลเสยหายรนแรง รวมทงยงมครทใช&เส&นสายนกการเมองย&ายมาช+วยราชการโดยไม+ได&สอนจานวนมาก ทาให&ครอาจารย=ททางานสอนในโรงเรยนจรง ๆ ขาดแคลน แต+มการจ+ายเงนเดอนให&กบตาแหน+งครคดรวมทงประเทศแล&วมาก การใช&งบประมาณการศกษาในป2จจบน จ&างครอาจารย=จานวนมากแต+ให&เงนเดอนผลตอบแทนตา ทาให&ไม+ได&คนเก+งมาเป@นครอาจารย= และหรอครอาจารย=ไม+มแรงจงใจมากพอทาให&คณภาพการเรยนการสอนตาไปด&วย การจะปฏรปการศกษาได&ต&องลดจานวนครทด&อยคณภาพลง โดยการประเมนผลการปฎบตงานอย+างแท&จรงและให&ครทไม+ผ+านการประเมนเกษยณไป และจ&างครสาขาขาดแคลน ครทมประสบการณ=และมคณภาพโดยให&ผลตอบแทนทสงขน การจะช+วยครได&อกทางหนง คอ พฒนาสอการเรยนการสอนและห&องสมดให&นกเรยนร&จกค&นคว&าเรยนด&วยตนเองเพมขน ไม+ควรใช&วธให&ครต&องบรรยายทงร&อยละ ๑๐๐ ของเนอหาตามหลกสตรอย+างททากนอย+ ซงเป@นการสนเปลองแรงงานและเวลาของครมาก ทงวธสอนทเน&นการบรรยายกเป@นวธทล&าสมย ไม+ได&เพมประสทธภาพในการเรยนร&ของนกเรยนแต+อย+างใด การกระจายอานาจทางการศกษาส+ท&องถน

๒๓๒

ควรทาแบบค+อยเป@นค+อยไปโดยส+งเสรมให&ท&องถนมความพร&อมและมองค=กรคอยตรวจสอบและช+วยเหลอแนะนาเพอให&มการจดการศกษาทมคณภาพและต&องทาควบค+ไปกบการปฏรปการคลงท&องถน ส+งเสรมให&ท&องถนมบทบาทในการจดหารายได&เพออดหนนการศกษาในท&องถนมากขน โดยต&องกาหนดไปเลยว+ารายได&จากการเกบภาษ และเงนอดหนนขององค=กรท&องถนต&องใช&เพอการศกษาไม+ตากว+าร&อยละ ๒๕ ของรายได&ทงหมดขององค=กรท&องถน เพอปJองกนไม+ให&องค=กรท&องถนใช&รายได&ไปสร&างแต+วตถ

สาหรบองค=กรท&องถนทมรายได&ตาจะต&องได&รบเงนอดหนนจากรฐบาลสงขนเป@นพเศษ เพอให&โรงเรยนทวประเทศมมาตรฐานใกล&เคยงกน กฎระเบยบเดมทกาหนดว+าองค=กรท&องถนจ&างบคลากรได&ไม+เกนร&อยละ ๔๐ ของงบประมาณกลบมป2ญหาในการจ&างและเพมเงนเดอนคร เพอพฒนาการศกษาให&มคณภาพ ควรเปลยนกฎระเบยบน เพยงแต+ต&องมระบบตรวจสอบเพมเตมว+าองค=กรปกครองท&องถน มการจ&างบคลากรทมความร&ไปทางานทจะเป@นประโยชน=จรง ไม+ใช+เอางบประมาณของส+วนรวมไปจ&างเครอญาตพรรคพวก โดยไม+ค+อยมงานทาระบบกองทนเงนก&เพอการศกษาซงมงบประมาณจากดและจดสรรให&ได&เพยงบางส+วนของนกเรยนนกศกษาทขาดแคลนควรจะทบทวนเสยใหม+ เพราะระเบยบการวธการก&หละหลวมและการให&ก&แบบคดดอกเบยตามากทาให&คนอยากก&มากและคนไม+จนจรงกก&ได& หลายคนเมอก&ไปแล&วนาไปใช&ผดเปJาหมาย ผ&ก&ทเรยนจบแล&วไม+ยอมใช&หนมมากพอสมควร การให&ก&ควรเพมความรอบคอบในการคดเลอกให&เฉพาะผ&ขาดแคลนและเหมาะสม เช+น ตงใจเรยนในวชาทเป@นประโยชน=และมผลการเรยนไม+ตาเกนไป งบประมาณส+วนหนงน+าจะแบ+งให&เป@นการให&ทนโดยตรงสาหรบผ&ยากจนทเรยนได&ดพอสมควร อกส+วนหนงใช&เป@นงบจ&างให&นกเรยนนกศกษาทางานให&สถาบนการศกษาเป@น การแลกเปลยน ซงจะเป@นการฝ8กให&นกเรยนร&คณค+าของการทางาน ดกว+าการเปAดช+องทางให&นกศกษาก&เงนเรยนแบบเสยดอกเบยตามากได&ง+ายเกนไป

๕. ปฏรปด�านคณภาพ ประสทธภาพ และคณธรรมของครอาจารย#อย0างจรงจง ครอาจารย=ส+วนใหญ+ทมราว ๗๐๐,๐๐๐ คน ยงมแรงจงใจ ความร&ความสามารถ และ

คณธรรมอย+ในเกณฑ=ตาและปานกลาง ส+วนใหญ+ไม+รกการอ+าน การค&นคว&า ไม+สนใจใฝ�ร& กางตาราเล+มเก+าสอน สอนแบบบรรยายให&นกเรยนท+องจาไปสอบแข+งขน เน&นการเรยนตามตาราและม+งอาชพมากไป ม+งผลตคนเพอไปทางานเป@นพนกงานจ&างในระบบเศรษฐกจแบบทนนยมมากกว+าจะสอนให&นกเรยนฉลาด คดวเคราะห= สงเคราะห=เป@น สร&างด&วยตวเองเป@น ดงนนถงต&องมการประเมนครอาจารย=ใหม+อย+างจรงจงมากกว+าเรองการออกใบอนญาตประกอบอาชพของครสภา ซงให&ครเก+าโดยอตโนมตควรคดครทได&คะแนนประเมนตาและท+าทปรบปรงตวได&ยากให&เกษยณก+อนครบอายโดยไม+ต&องชดเชยมากเท+าครทสมครโครงการ early retire หรอให&โยกย&ายไปทางานอนทไม+ใช+การสอนแทน เพราะการปล+อยให&คนทไม+เหมาะสมจะเป@นครทดทางานหน&าทครนน ทาให&เกดผลลบทเสยหายต+อนกเรยนมากยงกว+าป2ญหาการขาดแคลนครเสยอก ครอาจารย=ทมแววว+าจะปฏรปพฒนาตวเองให&เป@นครแนวใหม+ได&ต&องสนบสนนให&พวกเขาหาเรยนร&

๒๓๓

เพมเตม เช+น มทนให&ซอหนงสอ ทาวจย ฝ8กอบรม เรยนต+อ แต+งตารา ฯลฯ เพมขน ระบบการคดเลอกและจ&างครต&องวางเกณฑ=ระเบยบวธคดเลอกให&ได&ครทมคณภาพจรง ๆ และต&องแก&ไขป2ญหาเส&นสาย การบอกข&อสอบโกงข&อสอบอย+างเอาจรง รบสมครคนทมความร&ตามสาขาต+าง ๆ โดยเฉพาะสาขาขาดแคลน เช+น คณตศาสตร= วทยาศาสตร= ภาษาองกฤษ คอมพวเตอร=มาอบรมเพมเตมและให&เงนเดอนเพมขน เพอแก&ป2ญหาครสาขาขาดแคลนได&รวดเรวขน ทาระเบยบการจ&างครให&ยดหย+น เช+น การจ&างเป@นครพเศษแบบต+าง ๆ ได& ระบบการเรยนการสอนการฝ8กครต&องเปลยนแปลงจากการสอนแบบเก+าเป@นการเรยนร&ทงทฤษฎ การศกษาจตวทยาการเรยนร& ความร&เฉพาะแขนง และภาคปฎบต ต&องฝ8กให&นกศกษาคร รกการอ+าน การแสวงหาความร& มแหล+งศกษาค&นคว&าด&วยตนเอง เปลยนวธการวดผลจากการสอบ วดการท+องจาตามตารา เป@นวธให&ครและนกเรยน นกศกษาร+วมกนประเมนความก&าวหน&าในการเรยนร&ของนกเรยน นกศกษาทงในเชงปรมาณและคณภาพมากขน ข&อสาคญคอ ต&องสร&างแรงจงใจภายใน ให&นกศกษาครและคร เกดความภาคภมใจในอาชพครว+าเป@นงานทมความหมายทท&าทายมผลต+อการสร&างคนและสร&างชาต ให&เจรญร+งเรองและมความสขมาก ถ&าได&พฒนาการทางานด&านนอย+างจรงจง ขณะเดยวกนกควรเพมแรงจงใจภายนอกด&วย ควรปรบเพมเงนเดอนครทมภาระการสอนมาก ครสาขาขาดแคลน ครผ&เชยวชาญให&แข+งขนกบตลาดแรงงานของภาคธรกจเอกชนได& จดให&ครเก+ง ๆ มล+ทางทจะก&าวหน&า ได&เงนเดอนสงขนพอ ๆ กบผ&บรหาร ครจะได&ไม+จาเป@นต&องไปแข+งขนกนเพอจะเป@นผ&บรหารเสมอไป ส+งเสรมระบบห&องสมดและนาเทคโนโลยสารสนเทศวทย โทรทศน= อนเทอร=เนต และซดรอม ฯลฯ มาใช&ในการเรยนร&โดยใช&ครแต+น&อย แต+ต&องเป@นครทมคณภาพสงและได&ค+าตอบแทนสงขน จะเป@นประโยชน=กว+าระบบป2จจบนทใช&ครจานวนมาก เงนเดอนกน&อย สอนแบบบรรยายตลอดทงวน แต+นกเรยนกเรยนร&ได&น&อย พฒนาระบบประเมนครแบบใหม+ทวดคณภาพ ประสทธภาพ ความตงใจเป@นคร โดยเน&นคณสมบตหรอเนอหาสาระของครอาจารย=แต+ละคน ไม+ใช+แค+ดแต+รปแบบว+าต&องมปรญญา/ใบประกอบวชาชพ สรปหรอเขยนรายงานได&ผ+านเกณฑ=การเลอนวทยฐานะซงไม+ได&สะท&อนคณภาพทแท&จรง ต&องส+งเสรมให&คร สนใจเรยนร&พฒนาตนเอง และมการจดฝ8กอบรมครใหม+อย+างขนานใหญ+ ปฏรปครให&เข&าใจความหมายของการเรยนร&ทต&องใช&กระบวนการคดเพอแก&ป2ญหาไม+ใช+แค+การท+องจาตามตารา รณรงค=ให&ครมพฤตกรรมในการรกการอ+าน การค&นคว&า มแรงจงใจในการอยากเรยนร&และเผยแพร+ คดเป@น มความมนใจ ความภมใจในตวเองมจตสานกเพอส+วนรวมและมภาวะผ&นาในการเปลยนแปลงพฒนาคนให&ได&ก+อน ประเทศไทยจงจะมครชนดทสามารถไปสอนเดกให&รกการเรยนร&คดเป@น มจตสานกเพอส+วนรวมและพฒนาภาวะผ&นา

ดงนนถ&าครคนไหน ไม+ชอบการอ+าน ไม+ชอบการเรยนร& ไม+ชอบการคด ค&นคว&า กไม+ควรจะเป@นคร เพราะการมครแบบน โดยเฉพาะครทมป2ญหา ครททาให&เดกเกลยดครและเกลยดโรงเรยนจะเป@นผลเสยต+อการศกษาของชาตมากกว+าทจะให&เดกไปเรยนร&จากห&องสมดและสอต+าง ๆ เราควรจะโอนครแบบนไปทางานอน ๆ หรอให&เกษยณก+อนอายไปและหาครทมนสยเป@นครทรกเดก รกการหาความร&มาสอนแทนเพอทาให&เดกสนกทจะเรยน ถงครใหม+จะยงไม+เก+งทางวชาการหรอการสอนมากนก แต+ถ&าม

๒๓๔

คณสมบตในการมนสยเป@นครทรกเดก รบฟ2งเดก ตงใจสอน หวงดต+อเดกและรกการเรยนร&เพมต&องถอว+าเป@นคณสมบตทสาคญและครประเภทนจะมศกยภาพในการพฒนาได&มากกว+าคนทมาประกอบอาชพครทมาทางานเพอเลยงชพมากกว+าเข&ามาเพราะมจตใจทรกการเป@นครผ&รกความร&และการเผยแพร+ความร&

๖. เปลยนแปลงวธการวดผลสอบแข0งขนและการคดเลอกคนเข�าเรยน โดยมการเปลยนระบบการสอบเข&าเรยนในมหาวทยาลยรฐจากการสอบแบบปรนยทเน&น

คาตอบสาเรจรปเป@นการวดการพฒนากระบวนการเรยนร&และการพฒนาตนเองทสะท&อนความร&ความสามารถทเป@นองค=รวมเชงวเคราะห=ได& การคดเลอกคนเข&าเรยนมหาวทยาลยควรพจารณาความถนดความพร&อม แรงจงใจ ความพร&อมทจะเรยนของผ&สมครด&วย แทนการวดจากคะแนนการสอบวชาสามญทเน&นการท+องจาและเทคนคการทาข&อสอบ ขณะเดยวกนต&องพฒนาสถาบนอาชวศกษาและวชาชพให&มคณภาพและมบรรยากาศน+าเรยนร&และส+งเสรมให&คนทจบมาได&ผลตอบแทนการทางานสงขน มโอกาสทจะก&าวหน&าได&ไม+ต+างจากคนจบมหาวทยาลย เช+นเดยวกบผ&เรยนจบด&านอาชวศกษาในเยอรมนและประเทศพฒนาอตสาหกรรมอน ๆ นกเรยนบางส+วนจะได&เลอกเรยนสายอาชวศกษาไปโดยไม+ต&องมาม+งสอบแข+งขนแย+งกนเข&ามหาวทยาลย ซงขณะนขยายตวเชงปรมาณมากเกนไปและคนทจบแล&วมาหางานทาไม+ได&มากขน มหาวทยาลยควรเปAดช+องทางให&คนอาย ๒๕ ปf ททางานมาแล&วและอยากจะกลบมาเรยนมหาวทยาลย สามารถสมครเข&าเรยนมหาวทยาลยได&โดยมโควต&าต+างหาก เพอทาให&คนทอยากเรยนมโอกาสทจะเรยนได&ตลอดชวต ไม+ใช+เปAดให&เฉพาะคนทจบมธยมปลายม+งแย+งกนเข&ามหาวทยาลยแบบ จะเป@นจะตาย เหมอนมโอกาสครงเดยวในชวต และร&สกท&อแท&หมดอาลยดถกตนเองเมอสอบเข&ามหาวทยาลยปAดของรฐไม+ได& ซงเป@นทศนคตทควรจะเปลยนแปลงได&แล&ว การค&นคว&าเรองการทางานของสมองพบว+าสมองคนเรามการเรยนร&ได&ตลอดชวตและพฒนาให&มประสทธภาพขนได&อย+างต+อเนองถ&าร&จกวธ ดงนนมหาวทยาลยจงควรเพมการให&บรการประชาชนรวมทงพฒนามหาวทยาลยเปAด มหาวทยาลยสอนทางไกล สอนทางอนเทอร=เนตให&มคณภาพและมความหลากหลายขน

๗. พฒนาการศกษานอกระบบและตามอธยาศยทสามารถจงใจ ให�ประชาชนไทยส0วนใหญ0

ทปYจจบนได�เรยนแค0ชนประถมศกษาได�สนใจและได�เรยนร�เพมขนอย0างจรงจง โดยควรทางานร+วมกบสถานศกษาในระบบและองค=กรต+าง ๆ ในชมชนและใช&สอวทย

โทรทศน= อนเทอร=เนตให&เป@นประโยชน=ต+อการเรยนร&ในวงกว&างขน ส+งเสรมให&สอวทยโทรทศน=เน&นเรองข&อมลข+าวสารความร&และความบนเทงทยกระดบความฉลาดและศลปวฒนธรรมประชาชนเพมขน พฒนาเครอข+ายอนเทอร=เนต หนงสอพมพ= การผลตหนงสอ ห&องสมด พพธภณฑ= ศนย=การเรยนร&ต+าง ๆ ให&ประชาชนทกวยทวประเทศเข&าถงได&ง+ายต&นทนตา และมทางเลอกทจะเรยนร&ได&อย+างกว&างขวางหลากหลาย

๒๓๕

๘. วางแผนและลงทนพฒนาแรงงานให�มความร�และทกษะทเปPนทต�องการของระบบเศรษฐกจสงคม

โดยสนบสนนการวางแผนและลงทนพฒนาแรงงานให&มความร&และทกษะทเป@นทต&องการของระบบเศรษฐกจสงคม เช+น วทยาศาสตร= คณตศาสตร= คอมพวเตอร= ช+างฝfมอ ศลปAน นกประดษฐ= นกออกแบบ ฯลฯ มากกว+าทจะปล+อยให&มการขยายตวตามความพร&อมของครผ&สอนในสถาบนการศกษาต+าง ๆ เช+น ระดบมธยมนยมขยายสายสามญ อดมศกษานยมขยายสาขาบรหารธรกจ นเทศศาสตร=สงคมศาสตร=มนษยศาสตร=มากกว+าสาขาวทยาศาสตร=และเทคโนโลย การจะแก&ป2ญหาการขาดแคลนการศกษาและการวจยด&านวทยาศาสตร=และเทคโนโลยต&องเร+งพฒนาครด&านนและปฏรปกระบวนการเรยนการสอนและการมห&องทดลองมสอต+าง ๆ ส+งเสรมพฒนาให&เดกสนใจวทยาศาสตร=เทคโนโลย งานอาชพต+าง ๆ ตงแต+ระดบอนบาลและประถมและส+งเสรมให&ผ&จบสายอาชวศกษามคณภาพเพมขนและการจ&างงานทให&รายได&สงขน ส+วนผ&จบสายวทยาศาสตร=และเทคโนโลยด&านอนนอกจากแพทย=และวศวกร สถาปนก ควรทาให&เกดระบบการจ&างงานทให&รายได&สงขน และมความก&าวหน&าได&มากขน

๙. ระดมทนเพอพฒนาหรอปฏรปการศกษาเพมขนอย0างจรงจงอย0างถอเปPนวาระสาคญ

ของชาต โดยการปฏรปการเกบภาษ เช+น เกบภาษมรดก เพมภาษทรพย=สนในอตราก&าวหน&าภาษ

การบรโภคฟ�มเฟ�อยและการหารายได&จากการให&สมปทานสาธารณะสมบตและรฐวสาหกจต+าง ๆ เข&ารฐอย+างเตมเมดเตมหน+วยเพมขน รวมทงอาจจะออกพนธบตรเงนก&เพอการปฏรปการศกษาได&ด&วย เพราะการลงทนเพอทาให&ประชาชนฉลาดและมจตสานก เป@นเงอนไขสาคญทจะทาให&ประเทศพฒนาทางเศรษฐกจสงคมได&อย+างแท&จรง เมอประเทศพฒนาเศรษฐกจได&มากขน รฐกจะมรายได&จากภาษมากพอทจะจ+ายคนพนธบตรเงนก&เพอการศกษาในภายหลงได&

การจดสรรงบประมาณให&องค=กรปกครองท&องถน ควรกาหนดว+าจะต&องใช&ในการศกษาอย+างน&อยร&อยละ ๒๕ และไม+ควรมขนตาว+าให&จ&างบคคลากรได&ไม+เกนร&อยละ ๔๐ ของงบประมาณโดยเฉพาะถ&าเป@นเรองการศกษาซงต&องใช&งบบคคลากรมากกว+างบบรหารจดการงานธรการอน ๆ ระดมทรพยากรนอกภาครฐจากธรกจ องค=กรเอกชน องค=กรวชาชพ สถาบนศาสนาและทาให&โรงเรยนเป@น ส+วนหนงของชมชนอย+างแท&จรง คอให&ประชาชนในชมชนร&สกการศกษาเป@นเรองสาคญสาหรบการสร&างความเข&มแขงและความอย+รอดของชมชน ประชาชนควรได&รบการเชอเชญให&เป@น เข&ามามส+วนร+วมทงในเรองหลกสตร คณภาพการเรยนการสอน การสนบสนนด&านทรพยากร ร&สกว+าชมชนเป@นเจ&าของและ มส+วนรบผดชอบ ไม+ใช+มองแบบแยกส+วนว+าโรงเรยนเป@นเรองของกระทรวงศกษาธการเท+านน

๒๓๖

๑๐. ทาให�การปฏรปการศกษาเชอมโยงกบการปฏรปเศรษฐกจการเมองแบบทาให�ประชาชนและชมชนเข�มแขงขน

การจะปฏรปให&คนทงประเทศมโอกาสได&เรยนร&มากขนและดขนเป@นเรองสาคญททกกระทรวงทกหน+วยงานของภาคเอกชนและภาคสงคมประชาควรตระหนกและเข&ามส+วนรวม ไม+ใช+ปล+อยให&กระทรวงศกษาทาแต+ผ&เดยว การจะปฏรปกระบวนการเรยนร&ของประชาชนทงประเทศให&เกดผลได&จรงต&องทาควบค+ไปกบการปฏรปทางเศรษฐกจการเมองในการทจะกระจายทรพย=สนรายได&ความร& การมงานทา ฐานะทางสงคม อานาจต+อรองทางการเมอง เช+น การจดตงกล+มองค=กรต+าง ๆ การแก&ไขรฐธรรมนญให&ประชาชนมบทบาททางการเมองเพมขน ไปส+กล+มคนจนซงเป@นคนส+วนใหญ+อย+างเป@นธรรมและทวถง รวมทงต&องมการปฏรปสอมวลชนและกจกรรมทางสงคมวฒนธรรมต+าง ๆ ให&มเนอหาสาระทเน&นการเรยนร&เพอประโยชน=ส+วนรวม สร&างสภาพแวดล&อมทเอออานวยต+อการเรยนร&ในเรองป2ญหาทางเศรษฐกจ การเมองอย+างมเหตผลมหลกวชาการ ทาให&สงคมไทยทงสงคมเป@นสงคมแห+งการเรยนร& ไม+ใช+แค+สงคมการเลยนแบบ การนยมบรโภค หรอการปลกเร&าทางการเมองโดยใช&อารมณ=รกชอบเกลยดเท+านน

ปฏรปการจดสรรคลนความถวทยโทรทศน=และส+งเสรมให&สอโทรทศน=เป@นสอสาธารณะ ทเน&นคณภาพ เน&นสาระมากกว+าเพอการค&าหากาไร ปฏรปการบรหารจดการ การให&บรการประชาชนของกระทรวงต+าง ๆ ส+งเสรมการฝ8กอบรม การจดประชม การจดตงองค=กรเพอพฒนาคนในชมชนต+าง ๆ ให&มความร&และร+วมมอกนจดตงองค=กร เช+น กล+มออมทรพย= เครดตยเนยน สหกรณ= สหภาพแรงงาน สหพนธ= กล+มอาชพ สภาชมชน เพอร+วมมอร+วมแรงทาการผลตและการค&าขายแลกเปลยนและทากจกรรมเกยวกบพฒนาชมชนและสวสดการชมชน เช+น การดแลเดกเลก คนชรา คนยากจนและด&อยโอกาส การแก&ป2ญหาและพฒนาเดกและเยาวชน การแก&ไขป2ญหายาเสพตดและอบายมขต+าง ๆ ให&มประสทธภาพและให&บรการได&อย+างทวถงมากขน

กลยทธ=ในการพฒนาด&านความร&และประสทธภาพเพอทาให&ประชาชนและชมชนเข&มแขงขน ๑) ส+งเสรมการพฒนาทางเลอกทเน&นการพงตนเองของชมชนและการพฒนาอย+างยงยน

โดยใช&ภมป2ญญา แรงงาน ทรพยากรภายในประเทศ และเทคโนโลยทางเลอก เช+น พฒนาแหล+งนาชลประทานขนาดย+อม ส+งเสรมการใช&ป¤ยหมก ป¤ยคอกและสารขจดศตรพชทาจากสมนไพร ส+งเสรมการปลกป�าไม&ทางเศรษฐกจ การทาเกษตรแบบผสมผสานตามแนวธรรมชาตเพอลดต&นทนจากการใช&ป¤ยและสารเคม พฒนาพลงงานทางเลอก เพมคณค+าการใช&ทรพยากรภายในประเทศและลดมลภาวะ ส+งเสรมให&เกษตรกรมความร&ทจาเป@นทกด&านรวมทงการจดการฟาร=ม การจดตงกล+มสหกรณ=การพฒนาการบรหารจดการวธการและกระบวนการผลต การแปรรป การจดเกบ การจดส+งสนค&าและบรการต+าง ๆ ให&ประหยดและมประสทธภาพเพมขน การฝ8กและส+งเสรมอาชพเสรมหรออาชพอน

๒) การพฒนางานค&นคว&าวจยเพอพฒนาเทคโนโลยทางเลอกทเหมาะสม เช+น เกษตรทางเลอก (เกษตรอนทรย= ไม+ใช&ป¤ยสารเคม) สาธารณสขทางเลอก (แพทย=แผนตะวนออก สมนไพร

๒๓๗

การปJองกน และส+งเสรมสขภาพโดยวธธรรมชาต) พลงงานทางเลอก (พลงแสงอาทตย= ลมความร&อน ใต&โลกชวภาพ กgาซโซฮอล ไบโอดเซล ฯลฯ) เพอหาทางใช&ทรพยากรในประเทศแทนการสงเข&าและหาทางใช&ทรพยากรอย+างยงยน ไม+ทาลายอย+างสนเปลองหรอก+อให&เกดผลเสยต+อสภาวะแวดล&อมมาก ช+วยลดต&นทนการผลต ลดการสญเสยเงนตราต+างประเทศ ทาให&เกดการซอของและจ&างงานทาให&คนในประเทศมรายได&เพมขน

๓) การพฒนาความร&และทกษะทางด&านการตดต+อสอสารโทรคมนาคม การขนส+ง การตลาด การค&าภายในและภายนอกประเทศสาธารณปโภคต+าง ๆ การพฒนาการให&ความร& ด&านการบรการจดการ ข&อมลข+าวสารการตลาด การสนบสนนการจดตงและพฒนากล+มเกษตรกรและสหกรณ=เพอทาให&ต&นทนการผลตและการกระจายสนค&าตาและมประสทธภาพมากขน พฒนาเครอข+ายอนเทอร=เนตและเทคโนโลยการสอสารใหม+ให&ประชาชนเข&าถงได&สะดวกรวดเรว เสยค+าใช&จ+ายตา เป@นแหล+งการศกษาหาความร&ข&อมลข+าวสารทมประโยชน=ต+อโดยใช&ต&นทนตา

๔) การให&บรการทางด&านการศกษาและฝ8กอบรมและการให&ความร&ข&อมลข+าวสาร บรการทเป@นประโยชน=ต+อการแก&ป2ญหาและพฒนาคนและชมชน เช+น ความร&ด&านสขภาพซงรวมทงเรองการดแลและพฒนาสขภาพจตและสมอง การฝ8กพฒนาอาชพและบรการจดหางาน ความร&ด&านบรหารจดการฟาร=มเรองการเงนการบญช เรองระบบสหกรณ=การค&าขาย เรองเศรษฐกจการเมองสงคมและศลปวฒนธรรมทจะช+วยให&ประชาชนเรยนร&ทจะดแลและพฒนาตวเองให&คนมสขภาพกายและใจทด มความร&และทกษะในการทางานให&มประสทธภาพเพมขนและร&จกใช&ชวตอย+างมคณค+าเพมขน

๕) การปรบปรงปฏรประบบบรหารราชการและระบบการเมองทงระดบชาตและท&องถน ให&นกการเมองและพนกงานของรฐต&องเปลยนวธทางาน มาเป@นแบบเปAดเผยข&อมลข+าวสารงบประมาณโครงการต+าง ๆ อย+างโปร+งใส รบผดชอบต+อการตรวจสอบดแลของภาคประชาชนมากขน เพอลดการสญเสยอนเนองมาจากความทจรตฉ&อฉล ความไม+เอาใจใส+ ความเฉอยชาล+าช&าต+าง ๆ และทางานบรหารจดการเรองของสาธารณะมประสทธภาพสามารถสนองความต&องการของประชาชนได&เพมขน

๖) ปรบปรงการวางแผนพฒนาและการดาเนนงานตามแผนพฒนาเศรษฐกจสงคมทงในระดบชาต ระดบภาค จงหวด อาเภอ ตาบล หม+บ&าน ให&ประชาชนมส+วนร+วมกาหนดโดยต&องมแผนงาน โครงการ มาตรการทมรายละเอยดชดเจนและภาครฐต&องให&ความสาคญกบแผนพฒนาระดบต+าง ๆ ด&วยการปรบรอระบบแก&ไขการบรหารงานราชการให&สามารถทางานตามแผนทวางไว&ได& รวมทงร&จกประสานงานหน+วยงานราชการต+าง ๆ หน+วยงานเอกชนและภาคสงคมประชา เพอร+วมมอกนพฒนาท&องถนอย+างม+งผลงานตามเปJาหมายเพอประโยชน=ส+วน รวมมากกว+ายดตดผลประโยชน=ของตวเองหรอหน+วยงานของตน

๗) การปฏรปการศกษา การวจย การเผยแพร+ความร&ทใช&งานได&และเป@นประโยชน=กบคนส+วนใหญ+ ผ+านทางสอสารมวลชนและแหล+งกระจายเผยแพร+ความร&แหล+งต+าง ๆ เพอช+วยให&คนร&จกดแลและใช&สมองได&อย+างมประสทธภาพ สามารถเข&าถงและสร&างความร&ทประยกต=ใช&งานได&เพมขน โดยควร

๒๓๘

เป@นความร&ทนอกจากจะช+วยแก&ป2ญหาพฒนาตวเองและชมชนได&อย+างมประสทธภาพและเป@นธรรมแล&ว ยงควรตระหนกถงการพฒนาตนเองทางด&านจตใจและจตวญญาณตามแนวศาสนาพทธและศาสนาอน และการอนรกษ=และฟ��นฟทรพยากรธรรมชาตและสภาพแวดล&อมอย+างมองการณ=ไกล เพอให&คนทงประเทศอย+ร+วมกนได&อย+างสนต มป2ญญา และสงคมพฒนาได&อย+างยงยนยาวนาน

การจดการศกษาเพอชมชน

ชมชนเป@นสถานทรวมของกล+มประชาชนทมความเกยวข&องสมพนธ=กน มการตดต+อสอสารแลกเปลยนข&อมลข+าวสารกนอย+างสมาเสมอ ซงสามารถกล+อมเกลาให&คนในชมชนมความเชอ อดมการณ=และยดถอในจรยธรรมอย+างเดยวกน คนในชมชนจงมลกษณะทคล&ายคลงกน และมเอกลกษณ=ของตนเอง ลกษณะและเอกลกษณ=เหล+านแสดงออกให&เหนได&จากความเชอ ทศนะและการประพฤตปฏบตของคนในชมชนนน

ชมชนจะสอสารถ+ายทอดความเป@นเอกลกษณ=และลกษณะต+าง ๆ ผ+านคตนยม นทาน จารตและขนบธรรมเนยมประเพณ โดยถ+ายทอดจากคนหนงไปยงอกคนหนง คนหนงไปยงกล+มคน หรอจากกล+มคนหนงไปยงอกกล+มคนหนง รวมทงจากคนร+นหนงส+คนอกร+นหนง การถ+ายทอดลกษณะ ความเชอ ขนบธรรมเนยมประเพณ และวธการปฏบตเช+นนเป@นการให&การศกษาของชมชน โดยมจดม+งหมายทจะรกษาชมชนให&ดารงอย+สบไปอย+างมนคงและเข&มแขง

ดงนน การจดการศกษาของชมชนจงหมายถง การสอสารถ+ายทอดความร& ความเชอ ค+านยม นวตกรรม วธการแก&ไขป2ญหา และการประพฤตปฏบตระหว+างบคคลในชมชนซงทาให&คนในชมชนมลกษณะคล&ายคลงกนและมความสมพนธ=กนอย+างต+อเนอง

๑. เปcาหมายของการจดการศกษาของชมชน การจดการศกษาของชมชนมเปJาหมายเพอให&เกดความเข&มแขงของชมชน ซงประกอบด&วย

ความสามารถในการพงพงตนเองได&ทางเศรษฐกจ ความสามารถในการแก&ไขป2ญหาของตนเอง และ การมเอกลกษณ=และความยงยนของชมชน ดงนน อาจกล+าวได&ว+า เปJาหมายของการจดการศกษาของชมชน คอ

๑) ถ+ายทอดความร& ทกษะ ภมป2ญญา ในการประกอบอาชพและการดารงชวตบนพนฐานของทรพยากรและสงแวดล&อมของชมชนนน

๒) ถ+ายทอดความเชอและค+านยมของชมชน และทาให&สมาชกมลกษณะคล&ายคลงกน จนเป@นเอกลกษณ=ของชมชนนน ๆ และทาให&คณลกษณะเอกลกษณ=ของชมชนได&สบสานต+อเนองยงยน

๓) เป@นการเรยนร& และแลกเปลยนประสบการณ=ของสมาชกในชมชนในการแก&ไขป2ญหาของตนเองและชมชน โดยใช&ภมป2ญญาของตนเองได&

๒๓๙

๒. เนอหาสาระในการศกษาชมชนเพอจดการศกษาของชมชน ในการจดการศกษาของชมชนจาเป@นต&องศกษาเนอหาสาระของชมชน เพอให&มความร&

ความเข&าใจในบรบทของชมชนนน ๆ จนเกดเป@นความรกความหวงแหนในท&องถนชมชนของตนเนอหาสาระดงกล+าวประกอบด&วย ภมหลงและประวตของชมชน สภาพทางกายภาพของชมชน โครงสร&างของสงคม ประเพณและวฒนธรรมของชมชน ภมป2ญญาท&องถน และนวตกรรมและการแก&ไขป2ญหาของชมชน

๑) ภมหลงและประวตของชมชน เป@นการศกษาประวตศาสตร= ความเป@นมาชาตพนธ=ของชมชน เพอให&เกดความภาคภมใจและความหวงแหนในมรดกของชมชนโดยการศกษาประวตการก+อตงชมชน จากคาบอกเล+า ตานาน นทานทบอกเล+าประวตความเป@นมาของท&องถน บนทกหลกฐานทางโบราณคด เช+น จดหมายเหต พงศาวดาร โบราณสถาน โบราณวตถในชมชน เป@นต&น

๒) สภาพทางกายภาพของชมชน เป@นความร&เกยวกบสภาพทางภมศาสตร=และทรพยากรของชมชน ทาให&มความร&ความเข&าใจทรพยากรธรรมชาตทเออต+อการดารงชวตของคนในชมชน เช+น พนทของชมชน อาณาเขต ลกษณะพนททางภมศาสตร= แหล+งนาในชมชน ทงแหล+งนาตามธรรมชาตและแหล+งนาทสร&างขน การคมนาคม สาธารณปโภค ทรพยากรธรรมชาต พชพรรณไม& สตว=ป�า เป@นต&น

๓) โครงสร&างของสงคม เป@นการศกษาเพอให&ทราบวถการดาเนนชวตของคนในชมชน เช+น ระบบเครอญาต ระบบเศรษฐกจ การศกษา ศาสนา การเมองการปกครอง ระบบความเชอ ผ&นาในชมชน จานวนประชากร โครงสร&างของประชากร อาชพ เป@นต&น

๔) ประเพณและวฒนธรรมของชมชน เป@นการศกษาความเชอ ค+านยม และวถปฏบตทมคณค+าทได&ถ+ายทอดต+อเนองกนมาตงแต+อดตถงป2จจบน และประพฤตปฏบตอนเป@นการบารงรกษาสมาชกในชมชนให&ดาเนนชวตได&เป@นอย+างด ทาให&ชมชนมเอกลกษณ=และดารงอย+ได& เช+น การแห+นางแมวเพอขอฝนของชมชนในภาคกลางและภาคอสาน การทาบญเดอนสามไหว&พระพทธชนราชของชาวภาคเหนอตอนล+าง ประเพณงานบญยเป@งของชาวภาคเหนอ เป@นต&น

๕) ภมป2ญญาท&องถน เป@นนวตกรรมและวธการแก&ไขป2ญหาทได&ผลทชมชนใช&ในการดารงชวต นบตงแต+การประกอบอาชพ การตดต+อสมพนธ=กน ได&แก+ วธการต+าง ๆ ทบคคลในท&องถนนามาใช&ใน การประกอบอาชพ การดาเนนชวตประจาวนจนประสบผลสาเรจเป@นทยอมรบ เช+น การทานานาตม การทานาหว+าน การปลกพชไร+นาสวนผสม การใช&พชสมนไพรเป@นยารกษาโรคหรอภมป2ญญาท&องถน ทเป@นคาอบรมสงสอน เช+น “เรอนสามนาส” ทใช&อบรมกลสตรไทยมาแต+โบราณ “ไฟในอย+านาออก ไฟนอกอย+านาเข&า” ทใช&อบรมสงสอนวธการครองชวตค+ เป@นต&น รวมทงภมป2ญญาทสบทอดต+อกนมา ในลกษณะของวตถ สงก+อสร&าง ได&แก+ เครองป2�นดนเผา เตาเผาถ&วยชามสงคโลก รปป2�นฤาษดดตนวดโพธ และภาพเขยนฝาผนงในโบสถ= วหารตามวดต+าง ๆ

๖) นวตกรรมและการแก&ไขป2ญหาของชมชน เป@นประสบการณ=ของบคคลทใช&แก&ป2ญหาโดยใช&นวตกรรมและวธการทงใหม+และเก+าจนสามารถแก&ไขป2ญหาได& เป@นการผสมผสานภมป2ญญา

๒๔๐

ท&องถนทงเก+าและใหม+เข&าด&วยกนในการแก&ไขป2ญหา เช+น การทานาด&วยวธเกษตรกรรมธรรมชาตของ พ+อคาเดอง ภาษ จงหวดบรรมย=การทาเกษตรธรรมชาตแบบผสมผสานครบวงจรของผ&ใหญ+วบลย= เขมเฉลม จงหวดฉะเชงเทรา ครชบ ยอดแก&ว จงหวดสงขลาทรเรมจดตงสหกรณ=ออมทรพย=เพอแก&ป2ญหาเศรษฐกจของคนในชมชน เป@นต&น

การศกษาค&นคว&าเพอให&ได&ข&อมลเนอหาสาระทนามาใช&ในการจดการศกษาของชมชนนน ทาได&โดยการสมภาษณ=ผ&ร& ผ&นาในชมชน ตดต+อหน+วยงานราชการทเกยวข&องเพอรวบรวมเอกสารข&อมล ทต&องการ การสารวจสภาพพนท และการสงเกต เป@นต&น

๓. วธการจดการศกษาของชมชน

การจดการศกษาของชมชนสามารถทาได&ต+อไปน ๑) การใช&บทบาทของสถาบนทางสงคมเป@นการถ+ายทอดการเรยนร&ตามบทบาทหน&าทของ

สถาบนทางสงคมในชมชน ประกอบด&วย วด องค=กรชมชน ครอบครว และโรงเรยน โดยวดจะถ+ายทอดคณธรรมจรยธรรมให&แก+บคคลในชมชน และเป@นแหล+งรวมในการทากจกรรมและพธกรรมทางศาสนา รวมทงการเรยนร&ของชมชน องค=กรชมชนจะดแลเรองประเพณและวฒนธรรม พร&อมทงเผยแพร+ข+าวสารต+าง ๆ เช+น ข+าวสารทางราชการ สาธารณสข ข+าวการเกษตร ข+าวการเมองการปกครอง เป@นต&น ส+วนครอบครวจะรบผดชอบการอบรมสงสอนในเบองต&น การถ+ายทอดด&านการประกอบอาชพ ฝ8กทกษะด&านอาชพและค+านยม สาหรบโรงเรยนจะเป@นแหล+งเตรยมตวสมาชกใหม+ของสงคม มบทบาททสาคญในการปลกฝ2งความร& ทกษะ และเจตคตในด&านต+าง ๆ

๒) การใช&นทานและคตความเชอ เป@นการถ+ายทอดคตความเชอและปลกฝ2งคณธรรมจรยธรรมด&านต+าง ๆ เช+น ความซอสตย= ความขยน ความอดทน ความกตญ� ให&แก+คนในสงคมโดยผ+านนทาน คตความเชอทสะท&อนการเป@นเอกลกษณ=ของสงคม ซงรวบรวมได&จากคาบอกเล+าของบคคลในชมชน เช+น นทานเรองกล+องข&าวน&อยฆ+าแม+ เรองพญากงพญาพานเป@นนทานสอนเรองความกตญ�

๓) การใช&ขนบธรรมเนยมประเพณท&องถน เป@นการศกษาและฟ��นฟขนบธรรมเนยมประเพณในท&องถน ความเข&าใจ แปลความหมายในบรบทของสงคมใหม+ แล&วนามาประพฤตปฏบต ตวอย+างเช+นประเพณการทาขวญข&าวซงเป@นประเพณปฏบตของชมชนประกอบอาชพเกษตรกรรม ต+อมาได&สญหายไปในบางแห+ง ควรจะศกษาวธการปฏบต ความสาคญ ความหมายของพธกรรมเพอเรยนร& ถ&ายงเป@นประเพณทมความหมายกอาจฟ��นฟใหม+ได& จะเหนได&ว+าในชมชนท&องถนต+างกมวฒนธรรมประเพณของตนเอง สงเหล+านล&วนมคณค+าและมความหมายต+อการดารงอย+ของชมชนในอดต บางอย+างยงคงความหมาย สบต+อถงป2จจบน ถ&ามการศกษาและทาความเข&าใจ อาจทาให&ชมชนสามารถอนรกษ=สงทมคณค+าไว&ได&

๒๔๑

๔) การใช&วฒนธรรมการประพฤตปฏบต เป@นการใช&จารตประเพณทคนในชมชนยดถอ มาทาความเข&าใจ แปลความหมายใหม+ แล&วนามาเผยแพร+ปฏบต ตวอย+างเช+น การนบถอผ การเซ+นไหว&บรรพบรษ การไว&ผมจกของเดกไทย การแต+งชดไทย

เปJาหมายสาคญของการจดการศกษาของชมชน กคอความเข&มแขงของชมชน ซงความเข&มแขงของชมชนจะเกดขนได&ต+อเมอชมชนนนสามารถพงตนเองได& สามารถจดการกบป2ญหาของตนเองได& ชมชนจะทาได&นนชมชนประกอบด&วย อดมการณ=ความเชอ ความสามารถในการประกอบอาชพ ความร&และภมป2ญญาในการดารงชวต ทรพยากรทใช&ในการประกอบอาชพและการดารงชวต และมโครงสร&างในการบรหารจดการเรองต+าง ๆ อย+างมประสทธภาพ กรอบความคดนนามาใช&กาหนดแนวทางในการจดการศกษาชมชนได&เป@นอย+างด

๔. การจดการศกษาของชมชนตามแนวพระราชบญญตการศกษาแห0งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒

พระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ ได&เสนอแนวทางในการจดการศกษาของชมชนไว&ดงน

๑) ถ+ายทอดจดม+งหมายของการจดการศกษาไว&ในมาตรา ๗ ว+า จะต&องม+งให&ผ&เรยนได&เรยนร&ด&วยตนเอง ภาคภมใจในความเป@นไทย ร&จกรกษาผลประโยชน=ของส+วนรวมส+งเสรมการเรยนร&วฒนธรรมและภมป2ญญาท&องถนและของไทยควบค+ไปกบความร&สากล มความสามารถในการประกอบอาชพ พงตนเองได& แสดงว+าการศกษาทจดขนจะต&องอย+บนองค=ความร&และภมป2ญญาของชมชนบนพนฐานทรพยากรและสงแวดล&อมของชมชน จนชมชนสามารถพงพาตนเองได&

๒) ยดถอหลกการจดการศกษาตลอดชวต กล+าวคอการเรยนร&ของบคคลจะเกดขนตลอดเวลานบตงแต+เกดจนตาย เนอหาสาระทเรยนร&จะเกดขนเสมอและต+อเนอง ดงนน ชมชนจะต&องมส+วนเข&าไปมบทบาทการจดการเรยนร&อย+างหลกเลยงไม+ได& ชมชนจงมบทบาทในการจดการศกษาของคนในชมชนตลอดเวลา

๓) จดการศกษาโดยยดถอหลกการทจะระดมทรพยากรทกอย+าง โดยการมส+วนร+วมของบคคล ครอบครว ชมชน องค=กรชมชน และองค=การต+าง ๆ จงจะเป@นแนวทางททาให&เกดการจดการศกษาของชมชนได&

๔) จดการศกษาโดยกระจายอานาจในการจดการศกษาให&กบชมชนท&องถน ดงนน ชมชนท&องถนจงมภาระทจะต&องจดการศกษาให&กบสมาชกในชมชนของตนเองอย+างต+อเนอง

สรปได&ว+า พระราชบญญตการศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ เป@นกฎหมายทเน&นการจดการศกษาของชมชน ชมชนจะต&องรบผดชอบจดการศกษา รวมทงเข&ามามส+วนร+วมในการจดการศกษาและระดมทรพยากรต+าง ๆ มาช+วยการจดการศกษา การจดการศกษาจะต&องจดสาระการเรยนร&ทจะสร&างให&คนในชมชนพงตนเองได& และสามารถอนรกษ=และพฒนาภมป2ญญาของท&องถน

๒๔๒

๕. แนวคดในการจดการศกษาของชมชน

ในการจดการศกษาของชมชน มแนวคดทนาไปดาเนนการจดการศกษาของชมชนได&หลายแนวทาง เช+น การจดการศกษาผ+านบทบาทของสถาบนทางสงคม การจดการศกษาโดยผ+านขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรม การจดแหล+งการเรยนร& การจดการศกษาในโรงเรยน และการจดเวทการเรยนร& เป@นต&น มรายละเอยดดงต+อไปน

๕.๑ แนวคดการจดการศกษาผ0านบทบาทสถาบนทางสงคม แนวคดการจดการศกษาผ+านบทบาทของสถาบนทางสงคม เป@นการจดการศกษา

นอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ทสถาบนทางสงคมได&จดขนเพอกล+อมเกลาสมาชกของสงคมอย+แล&ว สถาบนทางสงคมประกอบด&วย

๑) ครอบครว มหน&าทสงสอนบตรหลานให&สามารถประกอบอาชพได&มทศนคตค+านยมและความประพฤตทดงามเป@นการจดการศกษาตามอธยาศยทเรยนร&ได&จากการเลยนแบบและจดจา

๒) วด มหน&าทสงสอนทางด&านคณธรรมจรยธรรมผ+านพธกรรมทางศาสนา การเทศนาสงสอนและสถานทในวดซงสอได&ถงความศรทธา ความสงบร+มเยน วดจงต&องนาหลกธรรมของศาสนามาเผยแผ+ให&กบสมาชกของชมชนได&เข&าใจในรปแบบต+าง ๆ

๓) องค=กรชมชนต+าง ๆ องค=กรชมชนต+าง ๆ จดการศกษาโดยผ+านการฝ8กฝนอบรม ให&ข&อมลข+าวสาร และฟ��นฟประเพณธรรมเนยมปฏบตและจดสภาพแวดล&อมในชมชนทเออต+อการเรยนร&

๕.๒ แนวคดการจดการศกษาผ0านขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรม แนวคดการจดการศกษาผ+านขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรม เป@นการศกษา

ความหมายและวธการปฏบตของคนในชมชนทได&กระทาไว&แล&วนามาเผยแพร+หรอตความจนเป@นทยอมรบนบถอ ยดถอเป@นหลกปฏบตของชมชนต+อไป กล+าวคอ ชมชนจะมสงทยดถอปฏบตร+วมกนอย+แล&ว ซงสงทยดถอปฏบตเหล+านนได&รบการยอมรบว+ามคณค+า มความหมายต+อการดารงชวตของคนในชมชน โดยใช&ระยะเวลาสบทอดมายาวนาน สงทมคณค+านจะถกเลอกสรรส+วนทมประโยชน=แล&วดารงรกษาถ+ายทอดต+อมา การถ+ายทอดอาจจะมาในลกษณะของขนบธรรมเนยมประเพณ ความเชอ ค+านยมของชมชน มระเบยบวธเป@นแนวปฏบตอย+างชดเจน เมอเวลาผ+านไปสงทถ+ายทอดดงกล+าวจะมการอธบายและแปลความในบรบทใหม+ ทาให&คณค+าของสงทดงามเหล+านนถกละเลยสญหายไป เช+น การไปทาบญ ทวดทกวนพระของชาวพทธซงสบทอดกนมาแต+ในอดต ป2จจบนการปฏบตดงกล+าวถกละเลยไปด&วยอปสรรคต+าง ๆ เนองจากการแปลความหมายในบรบทใหม+ของสงคม ทาให&การปฏบตดงกล+าวกลายเป@นภาระและไม+สะดวกต+อการประกอบอาชพ จงควรอธบายคณค+าและวตถประสงค=ของประเพณทงหลายกนใหม+ ดงเช+นการทาบญวนสารทซงไม+นยมปฏบตในป2จจบน วตถประสงค=ของการทาบญวนสารทเป@นการแสดงความกตญ�ต+อบพการและญาตพน&องทล+วงลบไปแล&ว ขอบคณเทวดาทปกป2กรกษาและ

๒๔๓

บนดาลผลผลตทอดมสมบรณ= และแสดงความภมใจในผลผลตทเกบเกยวได& นอกจากน เช+น ประเพณการทาบญขวญข&าวซงแสดงความกตญ�ต+อแม+โพสพ ประเพณลอยกระทงทแสดงถงความกตญ�ต+อ แม+คงคา เป@นต&น

๕.๓ แนวคดการใช�แหล0งการเรยนร� แนวคดการใช&แหล+งการเรยนร& เป@นการใช&แหล+งภมป2ญญาและทรพยากรธรรมชาต

ในชมชน เช+น วด ภเขา สวนสตว= อทยาน พพธภณฑ= หอสมด แหล+งนา โบราณสถาน เป@นต&น เป@นแหล+งการเรยนร&ซงจะทาให&ผ&เรยนได&เรยนร&ได&โดยตรงด&วยตนเองอย+างถกต&องและเรยนร&ได&ตลอดเวลา ผ&เรยนจะได&ศกษาสภาพทจรงของสงต+าง ๆ ทอย+ในชมชน อาท พชพนธ=ไม& พชสมนไพร ลกษณะของดน หน แร+ ทงแหล+งการเรยนร&ทสร&างขนโดยตงใจหรอไม+ตงใจกตาม สามารถใช&แหล+งการเรยนร&เหล+านมาหล+อหลอมคนในชมชนท&องถนให&มความร&ความเข&าใจถงสงต+าง ๆ ในชมชน เป@นการสร&างเจตคต ค+านยม ความภาคภมใจ และอดมการณ=ให&เกดขนกบคนในชมชน

๕.๔ แนวคดการใช�โรงเรยนเปPนแหล0งการจดการเรยนร� แนวคดการใช&โรงเรยนเป@นแหล+งการจดการเรยนร&เป@นการให&โรงเรยนนาสาระการเรยนร&

ของชมชนไปถ+ายทอดให&กบนกเรยนได&เรยนร&และเข&าใจชมชน ซงจดทาได&โดยการจดบรหารโรงเรยน ทงโรงเรยนเพอแก&ไขป2ญหาของชมชน จดบทเรยน หลกสตรสถานศกษา กจกรรมส+งเสรมการเรยนร& และการเข&าไปมส+วนร+วมการพฒนาชมชน โรงเรยนมหน&าทจะต&องสร&างพลเมองใหม+ให&มคณสมบตตามทสงคมต&องการ โดยถ+ายทอดคณค+า ความร&ทมอย+ของชมชน สร&างคณลกษณะทพงประสงค= ฝ8กฝนทกษะ เตรยมตวผ&เรยนเพอในอนาคต นอกจากนนยงเป@นผ&นาในการแก&ไขป2ญหาทเกดขนในชมชน โรงเรยนจงเป@นผ&นาการถ+ายทอดบรบทของชมชนและรกษาชมชน

การใช&โรงเรยนเป@นแหล+งการเรยนร&ทาได&โดยให&โรงเรยนเป@นทจาลองสภาพป2ญหาในชมชน สภาพของชมชนในแง+ของความดความงาม นาสงทมคณค+าเข&ามาไว&ในโรงเรยน สามารถจดให&เกดการเรยนร&ในโรงเรยนได& การกระทาในลกษณะเช+นนเป@นการบรหารจดการทงโรงเรยนให&เป@นแหล+ง การเรยนร& ชกนาให&ครและผ&ปกครองเข&ามาจดกจกรรมการเรยนร&ในโรงเรยน วธการนจงเป@นการจดทาในลกษณะกระทาทงโรงเรยน มการจดเนอหาสาระในบทเรยน จดหลกสตรสถานศกษา สร&างกจกรรมเสรม และมความร+วมมอระหว+างโรงเรยนกบชมชน

๕.๕ แนวคดการจดเวทการเรยนร� แนวคดการจดเวทการเรยนร& เป@นการจดการเรยนร&โดยองค=กรชมชนทรวมตวกนเพอ

ศกษาป2ญหาใดป2ญหาหนง พร&อมทงแสวงหาวธการแก&ไข จดเป@นกจกรรมการเรยนร&ทมประสทธภาพมากทจะสร&างความร&ความเข&าใจให&สมาชกในชมชนอย+างทวถง

ชมชนประกอบด&วย คนทมธรรมชาตหลากหลาย มบทบาททสมพนธ=กนมการเรยนร&ร+วมกน วธการจดเวทการเรยนร&เป@นวธทมการประสานงาน ประสานความคด ซงทาได&โดยการนาป2ญหา

๒๔๔

ทเกดขนในชมชนและเป@นทสนใจร+วมกนของคนในชมชน ศกษาวเคราะห=ร+วมกนให&เหนถงสภาพของป2ญหา วเคราะห=หาสาเหตของป2ญหา จากนนช+วยกนหาวธแก&ไขป2ญหา แล&วร+วมกนแก&ไขป2ญหา เช+น การแก&ไขป2ญหายาเสพย=ตดทเกดขนกบเยาวชนในชมชน การแก&ไขป2ญหาน คนในชมชนต&องเรยนร&ถงสภาพป2ญหาคอ สภาพความรนแรงของยาเสพย=ตดทเกดขน โดยประชมแลกเปลยนความคดเหน ร+วมกนวเคราะห=ป2ญหาและช+วยกนหาแนวทางแก&ไขป2ญหาโดยร+วมกนตดสนใจเลอกวธการแก&ไขป2ญหา จากนนดาเนนการแก&ไขป2ญหาตามแนวทางทตดสนใจร+วมกน ดงนน การจดเวทการเรยนร&จงเป@นการเรยนร&ร+วมกนของคนในชมชน ร+วมกนคด ร+วมกนตดสนใจ ร+วมกนดาเนนการและร+วมกนรบผล

๖. บทบาทของโรงเรยนในการจดการศกษาของชมชน

ในการส+งเสรมการจดการศกษาของชมชน โรงเรยนมบทบาทสาคญในการจดการศกษาของชมชน โดยดาเนนการดงน

๑) การบรหารโรงเรยนเพอส+งเสรมการเรยนร&ของชมชนทาได&โดยร+วมมอกบชมชนกาหนดเปJาหมายในการจดการศกษาของโรงเรยนเพอตอบสนองความต&องการของชมชน ออกแบบและวางแผนดาเนนการ จดการเรยนการสอนและใช&แหล+งการเรยนร&จากทกส+วนของชมชน เป@นการสะท&อนลกษณะการดารงชวตของชมชนให&เป@นบทเรยนของนกเรยน และขณะเดยวกนเป@นการจดโรงเรยนให&เป@นแหล+งเรยนร&ของบคคลในชมชน ด&วยแนวคดดงกล+าวโรงเรยนต&องศกษาบรบทของชมชนว+า มสภาพแวดล&อม ทรพยากรธรรมชาตอย+างไร มกล+มประชากรประกอบด&วยกล+มคนใดบ&าง กล+มชนเหล+านนมชาตพนธ=อย+างไร ความเชอ วฒนธรรม ประเพณ มลกษณะอย+างไร ภมป2ญญาและนวตกรรมในการแก&ไขป2ญหา การประกอบอาชพเป@นอย+างไร เป@นต&น การศกษาบรบทเหล+านจะทาให&เราสามารถวเคราะห=จดอ+อน จดแขงของชมชน พร&อมทงกาหนดทศทางในการจดการศกษาต+อไป

คณะคร ผ&บรหารโรงเรยน และชมชนจะต&องร+วมกนกาหนดทศทางในการจดการศกษา โดยการกาหนดปรชญาและเปJาหมายของการจดการศกษา พร&อมทงกาหนดแผนการดาเนนงาน เพอให&บรรลเปJาหมาย โรงเรยนจะต&องออกแบบหลกสตรและกจกรรมการเรยนการสอน คณะครจะออกแบบบทเรยน หลกสตรการเรยนร&สาหรบถ+ายทอดให&กบผ&เรยนของตนเอง คณะผ&บรหารจะวางแผนกาหนดกจกรรมการบรหารโรงเรยนของตน โดยทวไปแล&วการบรหารโรงเรยนทจะตอบสนองต+อชมชนลกษณะน จะต&องจดบรเวณโรงเรยนให&เป@นการเรยนร&ควบค+กบกจกรรมการเรยนการสอนของโรงเรยนด&วย ตวอย+างเช+น โรงเรยนหนองนาดา ซงตงอย+ในชมชนการเกษตร เป@นชมชนโบราณ มอาชพทานา เมอว+างจากการทานากจะทาอาชพถนอมอาหาร มความเชอและขนบธรรมเนยมประเพณทถ+ายทอดมายาวนาน ในการบรหารจดการโรงเรยนเพอส+งเสรมการเรยนร&ของชมชน คณะคร ผ&บรหาร และผ&นาชมชน ได&มาร+วมประชมพร&อมกนเพอกาหนดบทบาทและแนวทางการดาเนนงานของโรงเรยน โดยได&กาหนดให&โรงเรยนเป@นแหล+งศกษาและถ+ายทอดความเชอของชมชน ถ+ายทอดอาชพและการประกอบอาชพเกษตรกรรม และ

๒๔๕

สงสอนอบรมคนในชมชนให&สามารถทาอาชพการถนอมอาหารได&ด&วย โรงเรยนจดสภาพแวดล&อมโดยนาเครองใช&ในการประกอบอาชพการเกษตร การถนอมอาหาร และภมป2ญญาท&องถนในรปของวตถสงของ จดวางไว&ในโรงเรยน และโรงเรยนกมแปลงนาทดลองทาการเกษตร ทงหมดนมประโยชน=ต+อการเรยนการสอน การเรยนร&ของนกเรยน และบคคลต+าง ๆ ในชมชน โรงเรยนจงเป@นแหล+งการเรยนร&ของชมชน นอกจากน การเรยนการสอนในโรงเรยนยงนาเนอหาสาระจากชมชน ทงด&านวธการประกอบอาชพ ความเชอ ค+านยม ประเพณ และภมป2ญญาท&องถนมาเรยนร&ในห&องเรยนอกด&วย

๒) การจดการเรยนการสอนทใช&เนอหาสาระในชมชน ทาได&โดยจดเป@นบทเรยน รายวชาหรอหลกสตรสถานศกษาโดยนาสาระของชมชนเข&าไปบรณาการในการจดการเรยนการสอน การเรยนร&ชมชนเป@นการนาเอาเนอหาสาระในชมชนมาเรยนร& เนอหาสาระประกอบด&วย สภาพทางกายภาพของชมชนได&แก+สภาพทางภมศาสตร= ทดน แหล+งนา ป�าไม&และแร+ธาต เป@นต&น ประวตความเป@นมาของชมชน ลกษณะของประชากรและชาตพนธ= ความเชอ ประเพณและค+านยม ทงทแสดงออกในรปแบบของนทาน สภาษต และประเพณ ตลอดจนสภาพป2ญหาทเป@นอย+ของชมชน เปJาหมายสาคญของการจดการเรยนร&คอ ให&เกดความร&ความเข&าใจในตนเอง ร&จกสภาพความเป@นอย+ เข&าใจความเป@นไปในชมชนของตนจนทาให&เกดความรก ความภาคภมใจและรกหวงแหนความเป@นชมชนของตน

วธการจดการศกษาทได&ผลสามารถนาเนอหามาจดเป@นหน+วยการเรยนเป@นหน+วยใดหน+วยหนง หรอเป@นเนอหาในบทเรยนใดบทเรยนหนงกได& ในบางเรองสามารถจดทาเป@นเนอหาใหญ+ ใช&เวลาในการเรยนหลายคาบ มเนอหาสาระในการเรยนร&มาก สามารถจดทาเป@นหลกสตรระดบสถานศกษาทมเนอหาเฉพาะของท&องถน หรอในบางเรองสามารถจดเป@นหน+วยการเรยนร&ทเน&นการปฏบตจรง เข&าไปเรยนร&และแก&ป2ญหาของท&องถน นอกจากนนยงสามารถจดเป@นหน+วยการเรยนทมลกษณะบรณาการ โดยใช&ประเดนป2ญหาหรอเรองราวใดเรองราวหนงเป@นแกนในการบรณาการกได& ตวอย+างเช+น การจดหน+วยการเรยนเรอง การอนรกษ=แหล+งนาของชมชน อาจจดหน+วยการเรยนโดยเรมต&นจากลกษณะสภาพแหล+งนาในป2จจบน ประวตความเป@นมาและการก+อสร&างแหล+งนา ผลดผลประโยชน=ของแหล+งนา การบรหารจดการดแลแหล+งนา ป2ญหาอปสรรคในการดแลรกษา สาเหตและวธการแก&ไขป2ญหา เป@นต&น รปแบบของการจดการศกษาโดยใช&บทเรยนนอาจจดในรปของบทเรยน แบบฝ8กหด โครงงาน เอกสาร ตารา หรอหลกสตร กได&

๓) การจดกจกรรมเสรมหลกสตร เป@นการจดกจกรรมการเรยนร&ทนอกเหนอจากบทเรยน มวตถประสงค=ทม+งเน&นให&นกเรยนได&ทากจกรรมร+วมกบชมชน เช+น การปลกต&นไม& การร+วมกจกรรมประเพณของชมชน การเขยนคาขวญ เป@นต&น กจกรรมเหล+านนอกจากจะทาให&นกเรยนได&เรยนร&ชมชนแล&วยงปลกฝ2งจตสานกทดต+อชมชนด&วย เป@นการกาหนดกจกรรมให&นกเรยนได&ปฏบตจรง นอกเหนอจาก บทเรยน การกระทานอาจทาในห&องเรยนหรอนอกห&องเรยนกได& ลกษณะกจกรรมเน&นทการปลกฝ2ง

๒๔๖

ทศนคตหรอเป@นการฝ8กทกษะในทางปฏบตทขยายมาจากบทเรยน ตวอย+างเช+น การจดกจกรรมปลกต&นไม& การจดทาแปลงปลกผก การทดลองเลยงไก+ทบ&าน การจดกล+มผลตสนค&า เป@นต&น

๔) การจดแหล+งการเรยนร&เพอใช&ในการจดการศกษาให&กบนกเรยนและเป@นการให&บรการจดการเรยนร&กบชมชน เพอใช&ในการจดการศกษาให&กบนกเรยน เป@นการให&บรการจดการเรยนร&กบชมชน สามารถทาได&โดยการจดทาศนย=ข&อมลท&องถน พพธภณฑ=ชมชน การจดสวนสมนไพร การจดทาอทยานต&นไม&ในวรรณคด การอนรกษ=มรดกไทยในวด เป@นต&น โดยแหล+งเรยนร&นอาจอย+ในโรงเรยนหรอนอกโรงเรยนกได&การจดทาแหล+งการเรยนร& นอกจากจะจดในโรงเรยนแล&วอาจจดภายนอกโรงเรยนกได& การจดภายในโรงเรยนทาได&โดยการจดห&องสมด การจดบรเวณโรงเรยนให&เป@นอทยานต&นไม& การจดปJายนเทศ การบรการข+าวสารข&อมล เป@นต&น สาหรบการจดแหล+งเรยนร&ภายนอกเป@นการประสานความร+วมมอระหว+างโรงเรยนกบชมชน จดพนทแหล+งโบราณสถานหรอแหล+งทรพยากรธรรมชาตให&เป@นแหล+งสาธต แหล+งอนรกษ=เผยแพร+เรองราวสาคญของชมชน ตวอย+างเช+น การจดแหล+งสาธตภมป2ญญาท&องถน วดจดเป@นแหล+งเผยแพร+จรยธรรมคณธรรมโดยผ+านภาพเขยนและบรรยากาศ การจดทาอทยาน สวนสาธารณะ เป@นต&น

๕) การจดกจกรรมระหว+างโรงเรยน วด ชมชน เพอจดกระบวนการเรยนร&ในชมชน เพอจดกระบวนการเรยนร&ในชมชน สามารถทาได&โดยดาเนนการดงน

๕.๑) การจดทาโครงการรณรงค=แก&ไขป2ญหาของชมชน เช+น โครงการต+อต&านยาเสพย=ตด โครงการอนรกษ=มรดกของชมชน โครงการปJองกนภยของชมชน เป@นต&น

๕.๒) จดเวทการเรยนร& โดยร+วมกบวดและองค=กรชมชน จดเวทการเรยนร&ขนในชมชนในเรองทจะต&องแก&ไขและพฒนา

๕.๓) จดแหล+งการเรยนร&ในชมชน โดยจดทาปJายนทรรศการ พพธภณฑ= ภมป2ญญาท&องถน และหอกระจายข+าว เป@นต&น เพอส+งเสรมการเรยนร&ของชมชน

สรปได&ว+าวธการจดการศกษาของชมชนนนสามารถจดได&โดยใช&โรงเรยนเป@นหลก โดยการจด การเรยนการสอน การจดกจกรรมเสรมหลกสตร การจดแหล+งการเรยนร&และการจดทากจกรรมเพอร+วมมอระหว+างโรงเรยนกบชมชน โดยมจดม+งหมายทจะให&สมาชกของชมชนได&เรยนร&ได&อย+างต+อเนองตลอดชวต

๗. บทบาทของครกบการจดการศกษาของชมชน

ครเป@นผ&ทมบทบาทสาคญในการจดการศกษาของชมชน ครมบทบาท ดงน ๑) ศกษาชมชน ครสามารถศกษาชมชนเพอให&เกดความร&ความเข&าใจลกษณะและบรบท

ของชมชน โดยเฉพาะอย+างยงภมป2ญญาท&องถน จรยธรรม อดมการณ= ประเพณและวฒนธรรมและป2ญหาต+าง ๆ ของท&องถน ครจะเรมศกษาสภาพทางกายภาพของชมชนให&เข&าใจขอบเขต ลกษณะธรรมชาตของดน นา แร+ธาต ป�าไม& ทเป@นทรพยากรหล+อเลยงชมชน ศกษาสภาพทางสงคมซงประกอบด&วยกล+มชน

๒๔๗

โครงสร&างประชากร ลกษณะการประกอบอาชพ ประวตความเป@นมาของชมชน ชาตพนธ=ของชมชนว+ามภมหลงและพฒนาการอย+างไร เข&าใจถงเครอข+ายชมชนซงแสดงออกมาในรปของตานาน นทานพนบ&าน เพลงกล+อมเดก เรองเล+า ประเพณการปฏบต เพอนาไปประมวลเป@นสาระทจะถ+ายทอด จดการเรยนร&ให&กบนกเรยนในรปแบบต+าง ๆ ได& หรอนามาจดเป@นประมวลสาระความร&ทจะให&ชมชนได&เข&ามาศกษาเรยนร&

๒) จดทาเนอหาสาระ บทเรยน และหลกสตร ครสามารถจดทาเนอหาสาระ บทเรยน และหลกสตรเพอใช&สอนนกเรยน ทงนอาจเป@นเอกสาร ตารา หรอหลกสตรสถานศกษากได& โดยจดทาเป@นเนอหาสาระทใช&เรยนเป@นรายชวโมง เช+น การประยกต=หลกการในบทเรยนไปสารวจสภาพข&อเทจจรงในท&องถนและสามารถประมวลเรองราวของท&องถนทงหมดเป@นหมวดหม+ แล&วจดทาเป@นหลกสตรทจดให&นกเรยนเรยนร& หลกสตรลกษณะนอาจเป@นหลกสตรกล+มวชาหรอหลกสตรทงโรงเรยน เช+น หลกสตร การจดทาผลตภณฑ=ท&องถน นทานพนบ&าน เพลงพนบ&าน ประเพณ การละเล+นต+าง ๆ หรอป�าชมชน สวนสมนไพรในชมชน การรกษาแหล+งนาของหม+บ&าน ในการจดทาหลกสตรอาจทาเป@นสอการสอน สอการเรยน ประเภทเอกสาร ตารา วดทศน= เทปเสยง เป@นต&น การจดการเรยนการสอนให&เกดความร&ทาได&โดยการใช&ป2ญหาท&องถนหรอเรองราวในท&องถนเป@นแกนในการจดทาหลกสตร แล&วบรณาการเนอหาสาระอน ๆ ทงในชมชนและทวไป ใช&ในการเรยนร&ป2ญหาและเรองราวเหล+านน

๓) จดกจกรรมเสรมหลกสตร ครสามารถจดกจกรรมเสรมหลกสตรโดยใช&ภมป2ญญาท&องถน จรยธรรม ประเพณและวฒนธรรมของชมชนมาเรยนร& เช+น การจดกจกรรมการเทศน=มหาชาต การอนรกษ=ทรพยากรของชมชน การเพาะเลยงไก+ในบ&าน เป@นต&น การจดกจกรรมเสรมหลกสตรเป@นการสร&างอดมการณ= จตสานกของผ&เรยนทมต+อชมชน โดยจดสถานการณ=ให&นกเรยนไปพบกบป2ญหาหรอสภาพทเป@นจรงของชมชน จดเป@นกจกรรมการเรยนร&ในหน+วยการเรยนหรอกล+ม การเรยนหรอจดทาเป@นชมรมต+าง ๆ ทผ&เรยนจะเข&าไปเรยนร&ป2ญหาของชมชนได&โดยตรง เช+น กจกรรมการเพาะปลกพช ผก ผลไม& การร+วมประเพณของหม+บ&าน การบาเพญประโยชน=ต+อสาธารณะ เป@นต&น

๔) จดทาแหล+งการเรยนร&ของชมชนครสามารถจดทาแหล+งการเรยนร&ของชมชน ได&แก+ จดทาห&องสมดชมชน จดสวนสมนไพร จดนทรรศการประเพณวฒนธรรม หรอพพธภณฑ=ชมชน เป@นต&น อาจทาได&ทงในโรงเรยนและนอกโรงเรยน กรณจดทาแหล+งการเรยนร&ในโรงเรยนสามารถทาได&โดยการจดบรเวณต+าง ๆ ในโรงเรยนให&เป@นแหล+งการเรยนร& เช+น สวนสมนไพร สวนรวบรวมพนธ=ไม& อทยานเทคโนโลย สวนไม&ดอกไม&ประดบ การจดทาห&องสมด ศนย=ข&อมลท&องถน แฟJม ปJาย การแสดงนทรรศการ เป@นต&น กรณจดทาแหล+งการเรยนร&ภายนอกโรงเรยนทาได&โดยร+วมมอกบสถาบนต+าง ๆ ในสงคม ในการจดกจกรรมโดยใช&สถานทจรงเป@นแหล+งเผยแพร+ความร& หรอจดสร&างสถานการณ=หรอสถานทขนมาใหม+ เช+น การใช&วดเป@นแหล+งปลกฝ2งคณธรรมจรยธรรมโดยทาให&ร+มรน มภาพเขยนทสอนคตธรรม จดสถานการณ=ให&เกดศรทธา เป@นทพงทางใจให&กบชมชน หรอการประกอบอาชพทาสวนผลไม&ของบคคลทประสบ

๒๔๘

ความสาเรจ คนในชมชนสามารถเข&าไปเรยนร&การทาสวนผลไม&จากวทยากรทมประสบการณ=ได&โดยตรง นอกจากนนสถานประกอบการอน ๆ เช+น ฟาร=มเลยงไก+ บ+อเลยงปลายงเป@นแหล+งเรยนร&ทด การจดสร&างแหล+งการเรยนร&ของชมชน ยงอาจเป@นความร+วมมอระหว+างครกบชมชนทจดแหล+งเรยนร&ในชมชนโดยจดสร&างขน เช+น พพธภณฑ= ชมชน สวนสาธารณะห&องสมดประชาชน และศนย=ถ+ายทอดเทคโนโลย เป@นต&น ครจะเป@นผ&ทให&ความคด ชกนาชมชน ร+วมจดทาและเป@นผ&ดาเนนการหลกในกจกรรมต+าง ๆ ของชมชน

๕) ใช&ชมชนเป@นแหล+งการเรยนร&ของนกเรยน ครสามารถใช&ชมชนเป@นแหล+งการเรยนร&ของนกเรยนโดยใช&ภมป2ญญาท&องถนเป@นแหล+งการเรยนร& เช+น เรยนร&ธรรมชาตจากสถานทจรงในชมชนใช&วดและองค=กรปกครองส+วนท&องถนเป@นสถานทเรยนร& เป@นต&น ในการจดการศกษาสมยใหม+ การเรยนร&ทดทสดคอการเรยนร&จากสถานการณ=จรงโดยนกเรยนเข&าไปศกษาชมชนและนาข&อมลมาวเคราะห= ซงดกว+า การเรยนร&โดยวธการท+องจาจากเอกสารตารา ดงนนการจดการศกษาจงใช&แหล+งข&อมลในสถานการณ=ต+าง ๆ ในชมชน ชมชนจงเป@นแหล+งทให&ข&อมลการเรยนร&ทสาคญ เช+น การสอนเรองการประกอบอาชพของชมชน ครสามารถใช&สถานประกอบการในชมชนเป@นแหล+งการเรยนร&ทดให&กบนกเรยน นอกจากนน สถานประกอบการในชมชนยงถ+ายทอดถงสถานการณ=การทางานจรง การเรยนร&เรองการปฏบตงานทประสบผลสาเรจ แหล+งการเรยนร&ประเภทภมป2ญญาบคคลจะสามารถให&ข&อมลและสงสอนนกเรยนได&ด ส+วนแหล+งการเรยนร&ทเป@นภมป2ญญาทางวตถ เช+น โบราณสถาน ภเขา ป�าไม& ถอว+าเป@นสภาพการณ=จรงทนกเรยนเข&าไปศกษาค&นคว&าหาข&อมลได& ดงนนจงเป@นบทบาทของครทต&องสร&างบทเรยนให&นกเรยนเข&าไปศกษาแหล+งเรยนร&ต+าง ๆ ทมอย+ในชมชนไม+ว+าจะเป@นสถานท บคคล องค=กร ตลอดจนภมป2ญญาต+าง ๆ ให&เกดประโยชน=ได&

๖) จดกจกรรมการเรยนร&ของประชาชนในชมชน ครสามารถจดกจกรรมการเรยนร&ของประชาชนในชมชน ตวอย+างกจกรรมเหล+าน เช+น การรณรงค=การรกษาความสะอาด การจดกจกรรมรณรงค=ต+อต&านยาเสพย=ตด การจดเวทการเรยนร&เรองป2ญหาของชมชน เป@นต&น ป2จจบนนถอว+าครเป@นผ&นาชมชนในการเชอมโยงข+าวสารข&อมลต+าง ๆ มาผนวกกบชมชน ดงนน ครจงมบทบาทเข&าไปส+งเสรมและอานวยความสะดวก การเรยนร&ของชมชน โดยทาหน&าทเฝJาระวงป2ญหาต+าง ๆ ทเกดขนในชมชน เข&ามาศกษาป2ญหาของชมชน แล&ววเคราะห=ป2ญหา ตดสนใจเลอกป2ญหาแล&วดาเนนการแก&ไขป2ญหา แล&วร+วมกนรบผล เช+น การแก&ไขป2ญหาความยากจนของชมชน ซงเป@นป2ญหาสาคญของชมชนในประเทศไทย โดยครกระต&นเร&าให&คนในชมชนวเคราะห=ป2ญหาในด&านเศรษฐกจ เช+น วเคราะห=ค+าใช&จ+ายว+ามค+าใช&จ+ายอะไรบ&างในแต+ละวน แต+ละเดอน แต+ละปf จะทาให&เหนภาพสาเหตทคนในชมชนต&องใช&จ+ายเงนไป ทงทค&มค+าและไม+ค&มค+า ขณะเดยวกนครจะให&คนในชมชนวเคราะห=รายได&หลกทเกดขนในแต+ละวน แต+ละเดอน แต+ละปf ซงจะทาให&เหนภาพรายได&ของชมชนว+าเกดขนจากแหล+งไหนแล&วเปรยบเทยบรายรบรายจ+ายว+าสมดลกนหรอไม+ แล&วจงกาหนดแนวทางให&เกดความสมดลของรายรบและรายจ+าย ดงนน ประชาชนในชมชนต&องร+วมกนวเคราะห=สาเหตของป2ญหาทจะต&องช+วยกนแก&ไขป2ญหา ร+วมกนดาเนนการ

๒๔๙

ร+วมกนรบผลของการแก&ไขป2ญหานน นอกจากการกระต&นให&เกดการแก&ไขป2ญหาแล&ว บางกรณครจะมบทบาทช+วยในการรณรงค=กระต&นให&เกดการแก&ไขป2ญหาในท&องถน เช+น การรณรงค=ต&านภยยาเสพย=ตด การอนรกษ=ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดล&อม การรกษาความสะอาด เป@นต&น ครจงมบทบาทใน การทาหน&าทเฝJาระวงป2ญหาทเกดขนในท&องถน แล&วใช&กระบวนการกระต&นเร&า จดเวทการเรยนร& นาไปส+การแก&ไขป2ญหาในทสด

๗) สร&างเครอข+ายการเรยนร&กบกล+มกจกรรมต+าง ๆ ครสามารถสร&างเครอข+ายการเรยนร&กบกล+มกจกรรมต+าง ๆ ในชมชน เช+น สมาชกกล+มสตร กล+มเยาวชน กล+มแม+บ&าน กล+มอนรกษ=ทรพยากร ธรรมชาต เป@นต&น เพอแลกเปลยนเรยนร& เนองจากการเรยนร&และแก&ไขป2ญหาในป2จจบน ต&องอาศยข&อมลจากแหล+งข&อมลต+าง ๆ ตลอดจนต&องรวมพลงจากกล+มต+าง ๆ เข&ามาร+วมแก&ไขป2ญหา ดงนน เครอข+ายการเรยนร&จงเป@นสงสาคญทจะทาให&สามารถแลกเปลยนข+าวสารข&อมลอย+างต+อเนอง เช+น เครอข+าย การแก&ไขป2ญหาทรพยากรและสงแวดล&อม อาจจะประสานความร+วมมอระหว+างชมชนทศกษาป2ญหาสงแวดล&อมร+วมกน แล&วแลกเปลยนข&อมล ประสบการณ=ในการแก&ไขป2ญหาสงแวดล&อมแก+กนและกน ทาให&เกดการวเคราะห=และเข&าใจป2ญหามากขนหลายมมมองได&ข&อมลทแตกต+างกน นอกจากนนเครอข+ายการเรยนร&ยงเป@นพลงทางสงคมทนาไปส+การแก&ไขป2ญหาต+าง ๆ ในชมชนได& เมอมการดาเนนการร+วมกนแล&วจะทาให&เกดพลงทางสงคมในการแก&ไขป2ญหาอปสรรคต+าง ๆ ได&

การจดการศกษาในยคเศรษฐกจพอเพยง

“เศรษฐกจพอเพยง” เป@นปรชญาทพระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวทรงมพระราชดารสชแนะแนวทางการดาเนนชวตแก+พสกนกรชาวไทยมาโดยตลอดนานกว+า ๓๐ ปf ตงแต+ก+อนเกดวกฤตการณ=ทางเศรษฐกจ และเมอภายหลงได&ทรงเน&นยา แนวทางการแก&ไขเพอให&รอดพ&น และสามารถดารงอย+ได&อย+างมนคงและยงยนภายใต&กระแสโลกาภวตน=และความเปลยนแปลงมหลกพจารณา ดงน

กรอบแนวคด เป@นปรชญาทชแนะแนวทางการดารงอย+และปฏบตตนในทางทควรจะเป@นโดยมพนฐานมาจากวถชวตดงเดมของสงคมไทย สามารถนามาประยกต=ใช&ได&ตลอดเวลา และเป@นการมองโลกเชงระบบทมการเปลยนแปลงอย+ตลอดเวลา ม+งเน&นการรอดพ&นจากภยและวกฤต เพอความมนคงและความยงยนของการพฒนา

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงน เป@นกรอบแนวความคดและทศทางการพฒนาระบบเศรษฐกจ มหภาคของไทย ซงบรรจอย+ในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห+งชาต ฉบบท ๑๐ (พ.ศ. ๒๕๕๐-๒๕๕๔) เพอม+งส+การพฒนาทสมดล ยงยน และมภมค&มกน เพอความอย+ดมสข ม+งส+สงคมทมความสขอย+างยงยน หรอทเรยกว+า สงคมสเขยว (green society) ด&วยหลกการดงกล+าว แผนพฒนาฯ ฉบบท ๑๐ นจะไม+เน&นเรองตวเลขการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ แต+ยงคงให&ความสาคญต+อระบบเศรษฐกจแบบทวลกษณ= หรอ

๒๕๐

ระบบเศรษฐกจทมความแตกต+างกนระหว+างเศรษฐกจชมชนเมองและชนบท คณลกษณะ เศรษฐกจพอเพยงสามารถนามาประยกต=ใช&กบการปฏบตตนได&ในทกระดบ โดยเน&นการปฏบตบนทางสายกลาง และการพฒนาอย+างเป@นขนตอน

๑. ความหมาย ความพอเพยงจะต&องประกอบด&วย ๓ คณลกษณะพร&อม ๆ กน ดงน ๑) ความพอประมาณ หมายถง ความพอดทไม+น&อยเกนไปและไม+มากเกนไป โดยไม+เบยดเบยน

ตนเองและผ&อน เช+น การผลตและการบรโภคทอย+ในระดบพอประมาณ ๒) ความมเหตผล หมายถง การตดสนใจเกยวกบระดบของความพอเพยงนนจะต&องเป@นไป

อย+างมเหตผล โดยพจารณาจากเหตป2จจยทเกยวข&องตลอดจนคานงถงผลทคาดว+าจะเกดขนจากการกระทานน ๆ อย+างรอบคอบ

๓) การมภมค&มกนทดในตว หมายถง การเตรยมตวให&พร&อมรบผลกระทบและการเปลยนแปลงด&านต+าง ๆ ทจะเกดขนโดยคานงถงความเป@นไปได&ของสถานการณ=ต+าง ๆ ทคาดว+าจะเกดขนในอนาคตทงใกล&และไกล

เงอนไข การตดสนใจและการดาเนนกจกรรมต+าง ๆ ให&อย+ในระดบพอเพยงนน ต&องอาศยทงความร& และคณธรรมเป@นพนฐาน กล+าวคอ

๑) เงอนไขความร& ประกอบด&วย ความรอบร&เกยวกบวชาการต+าง ๆ ทเกยวข&องอย+าง รอบด&าน ความรอบคอบทจะนาความร&เหล+านนมาพจารณาให&เชอมโยงกน เพอประกอบการวางแผนและความระมดระวงในขนปฏบต

๒) เงอนไขความธรรม ทจะต&องเสรมสร&างประกอบด&วย มความตระหนกในคณธรรม มความชอสตย=สจรต และมความอดทน มความพากเพยร ใช&สตป2ญญาในการดาเนนชวต

ดงนน แนวคดของหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง คอ การพฒนาทตงอย+บนพนฐานของทางสายกลางและความไม+ประมาท โดยคานงถง ความพอประมาณ ความมเหตผล การสร&างภมค&มกนทดในตว ตลอดจนใช&ความร&ความรอบคอบ และคณธรรม ประกอบการวางแผน การตดสนใจและการกระทา ดงแสดงในภาพท ๘.๑

๒๕๑

ภาพท ๘.๑ กรอบแนวคดของหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ทมา (คณะอนกรรมการขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยง, ๒๕๕๐, หน&า ๒๗)

๒. พระราชดารสทเกยวกบเศรษฐกจพอเพยง

พระบาทสมเดจพระเจ&าอย+หวได&พระราชทานพระราชดารสเกยวกบหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงได&หลายวโรกาสด&วยกน ดงความต+อไปน (คณะอนกรรมการขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยง, ๒๕๕๐, หน&า ๒๘-๓๐)

“...เศรษฐศาสตร=เป@นวชาของเศรษฐกจ การทต&องใช&รถไถต&องไปซอ เราต&องใช&ต&องหาเงนมาสาหรบซอนามนสาหรบรถไถ เวลารถไถเก+าเราต&องยงซ+อมแซม แต+เวลาใช&นนเรากต&องปJอนนามนให&เป@นอาหาร เสรจแล&วมนคายควน ควนเราสดเข&าไปแล&วกปวดหว ส+วนควายเวลาเราใช&เรากต&องปJอนอาหาร ต&องให&หญ&าให&อาหารมนกน แต+ว+ามนคายออกมา ทมนคายออกมากเป@นป¤ย แล&วกใช&ได&สาหรบให&ทดนของเราไม+เสย...”

พระราชดารส เนองในพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ ณ ศาลาดสดาลย วนท ๙ พฤษภาคม ๒๕๒๙

“...เราไม+เป@นประเทศรารวย เรามพอสมควร พออย+ได& แต+ไม+เป@นประเทศทก&าวหน&าอย+างมาก เราไม+อยากจะเป@นประเทศก&าวหน&าอย+างมาก เพราะถ&าเราเป@นประเทศก&าวหน&าอย+างมากกจะมแต+ถอยกลบ ประเทศเหล+านนทเป@นประเทศอตสาหกรรมก&าวหน&า จะมแต+ถอยหลงและถอยหลงอย+างน+ากลว แต+ถ&าเรามการบรหารแบบเรยกว+าแบบคนจน แบบทไม+ตดกบตารามากเกนไป ทาอย+างมสามคคนแหละคอเมตตากน จะอย+ได&ตลอดไป...”

๒๕๒

พระราชดารส เนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดสดาลย วนท ๔ ธนวาคม ๒๕๓๔

“...ตามปกตคนเราชอบดสถานการณ=ในทางด ทเขาเรยกว+าเลงผลเลศ กเหนว+าประเทศไทย เรานก&าวหน&าด การเงนการอตสาหกรรมการค&าด มกาไร อกทางหนงกต&องบอกว+าเรากาลงเสอมลงไปส+วนใหญ+ ทฤษฎว+า ถ&ามเงนเท+านน ๆ มการก&เท+านน ๆ หมายความว+าเศรษฐกจก&าวหน&า แล&วกประเทศกเจรญมหวงว+าจะเป@นมหาอานาจ ขอโทษเลยต&องเตอนเขาว+า จรงตวเลขด แต+ว+าถ&าเราไม+ระมดระวงในความต&องการพนฐานของประชาชนนนไม+มทาง...”

พระราชดารส เนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดสดาลย วนท ๔ ธนวาคม ๒๕๓๖

“...เดยวนประเทศไทยกยงอย+ดพอสมควร ใช&คาว+า พอสมควร เพราะเดยวมคนเหนว+ามคนจน คนเดอดร&อน จานวนมากพอสมควร แต+ใช&คาว+า พอสมควรน หมายความว+าตามอตตภาพ...”

พระราชดารส เนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดสดาลย วนท ๔ ธนวาคม ๒๕๓๙

“...ทเป@นห+วงนน เพราะแม&ในเวลา ๒ ปf ทเป@นปfกาญจนาภเษกกได&เหนสงททาให&เหนได&ว+า ประชาชนยงมความเดอดร&อนมาก และมสงทควรจะแก&ไขและดาเนนการต+อไปทกด&าน มภยจากธรรมชาตกระหนา ภยธรรมชาตนเราคงสามารถทจะบรรเทาได&หรอแก&ไขได& เพยงแต+ว+าต&องใช&เวลาพอใช& มภยทมาจากจตใจของคน ซงกแก&ไขได&เหมอนกน แต+ว+ายากกว+าภยธรรมชาต ธรรมชาตนนเป@นสงนอกกายเรา แต+นสยใจคอของคนเป@นสงทอย+ข&างใน อนนกเป@นข&อหนงทอยากให&จดการให&มความเรยบร&อย แต+กไม+หมดหวง...”

พระราชดารส เนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดสดาลย วนท ๔ ธนวาคม ๒๕๓๙

“...การจะเป@นเสอนนไม+สาคญ สาคญอย+ทเรามเศรษฐกจแบบพอมพอกน แบบพอมพอกนนน หมายความว+า อ&มชตวเองได& ให&มพอเพยงกบตนเอง ความพอเพยงนไม+ได&หมายความว+าทกครอบครวจะต&องผลตอาหารของตวเอง จะต&องทอผ&าใส+เอง อย+างนนมนเกนไป แต+ว+าในหม+บ&านหรอในอาเภอ จะต&องมความพอเพยงพอสมควร บางสงบางอย+างผลตได&มากกว+าความต&องการกขายได& แต+ขายในท ไม+ห+างไกลเท+าไร ไม+ต&องเสยค+าขนส+งมากนก...”

พระราชดารส เนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดสดาลย วนท ๔ ธนวาคม ๒๕๓๙

“...เมอปf ๒๕๑๗ วนนนได&พดถงว+า เราควรปฏบตให&พอมพอกน พอมพอกนนกแปลว+า เศรษฐกจพอเพยงนนเอง ถ&าแต+ละคนมพอมพอกน กใช&ได& ยงถ&าทงประเทศพอมพอกนกยงด และประเทศไทยเวลานนกเรมจะเป@นไม+พอมพอกน บางคนกมมาก บางคนกไม+มเลย...”

๒๕๓

พระราชดารส เนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดสดาลย วนท ๔ ธนวาคม ๒๕๔๑

“...พอเพยง มความหมายกว&างขวางยงกว+านอก คอคาว+าพอ กพอเพยงนกพอแค+นนเอง คนเราถ&าพอในความต&องการกมความโลภน&อย เมอมความโลภน&อยกเบยดเบยนคนอนน&อย ถ&าประเทศใดมความคดอนน มความคดว+าทาอะไรต&องพอเพยง หมายความว+าพอประมาณ ซอตรง ไม+โลภอย+างมาก คนเรากอย+เป@นสข พอเพยงนอาจจะม มมากอาจจะมของหรหรากได& แต+ว+าต&องไม+ไปเบยดเบยนคนอน...”

พระราชดารส เนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดสดาลย วนท ๔ ธนวาคม ๒๕๔๑

“...ไฟดบถ&ามความจาเป@น หากมเศรษฐกจพอเพยงแบบไม+เตมท เรามเครองป2�นไฟกใช&ป2�นไฟ หรอถ&าขนโบราณกว+า มดกจดเทยน คอมทางทจะแก&ป2ญหาเสมอ ฉะนนเศรษฐกจพอเพยงกมเป@นขน ๆ แต+จะบอกว+าเศรษฐกจพอเพยงน ให&พอเพยงเฉพาะตวเองร&อยเปอร=เซนต=นเป@นสงทาไม+ได& จะต&องม การแลกเปลยน ต&องมการช+วยกน ถ&ามการช+วยกน แลกเปลยนกน กไม+ใช+พอเพยงแล&ว แต+ว+าพอเพยง ในทฤษฎในหลวงน คอให&สามารถทจะดาเนนงานได&...”

พระราชดารส เนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดสดาลย วนท ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๒

“...โครงการต+าง ๆ หรอเศรษฐกจทใหญ+ ต&องมความสอดคล&องกนดทไม+ใช+เหมอนทฤษฎใหม+ ทใช&ทดนเพยง ๑๕ ไร+ และสามารถทจะปลกข&าวพอกน กจการนใหญ+กว+า แต+กเป@นเศรษฐกจพอเพยงเหมอนกน คนไม+เข&าใจว+ากจการใหญ+ ๆ เหมอนสร&างเขอนป�าสกกเป@นเศรษฐกจพอเพยงเหมอนกน เขานกว+าเป@นเศรษฐกจสมยใหม+ เป@นเศรษฐกจทห+างไกลจากเศรษฐกจพอเพยง แต+ทจรงแล&ว เป@นเศรษฐกจพอเพยงเหมอนกน...”

พระราชดารส เนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดสดาลย วนท ๒๓ ธนวาคม ๒๕๔๒

“...ฉนพดเศรษฐกจพอเพยงความหมายคอ ทาอะไรให&เหมาะสมกบฐานะของตวเอง คอทาจากรายได& ๒๐๐-๓๐๐ บาท ขนไปเป@นสองหมน สามหมนบาท คนชอบเอาคาพดของฉน เศรษฐกจพอเพยงไปพดกนเลอะเทอะ เศรษฐกจพอเพยง คอทาเป@น self-sufficiency มนไม+ใช+ความหมายไม+ใช+แบบทฉนคด ทฉนคดคอเป@น self-sufficiency of economy เช+น ถ&าเขาต&องการดทว กควรให&เขามด ไม+ใช+ไปจากดเขาไม+ให&ซอทวด เขาต&องการดเพอความสนกสนาน ในหม+บ&านไกล ๆ ทฉนไป เขามทวดแต+ใช&แบตเตอร เขาไม+มไฟฟJา แต+ถ&า sufficiency นน มทวเขาฟ�มเฟ�อย เปรยบเสมอนคนไม+มสตางค=ไปตดสทใส+ และยงใส+เนคไทเวอร=ซาเช+ อนนกเกนไป...”

๒๕๔

๓. การนาเศรษฐกจพอเพยงส0การเรยนร� แนวทางการนาปรชญาเศรษฐกจพอเพยงตามแนวพระราชดารสนาไปใช&ในโรงเรยน

การบรหารโรงเรยนตามแนวทางการปฏรปการศกษาผ&บรหารสถานศกษา มส+วนสาคญในการกาหนดบทบาท และเปJาหมายการดาเนนงานให&เกดผลสมฤทธ โดยมแนวทางการดาเนนการเปลยนแปลงและภาวะผ&นา ดงน

แนวทางการประยกต=ทฤษฎเศรษฐกจพอเพยงส+การเรยนร& และการดาเนนชวตดงน ๑) รปแบบการจดกจกรรมเศรษฐกจพอเพยงม ๓ รปแบบ คอ

รปแบบท ๑ เป@นรปแบบสาหรบโรงเรยน หรอบ&านเรอนของนกเรยนทมพนทสาหรบการทานา และการเกษตร มแหล+งนาพอเพยง สามารถจดกจกรรมโดยการจดแบ+งพนทเป@น ๔ ส+วน ตามแนวทางของเกษตรทฤษฎใหม+ตามขนตอนท ๑ เตมรปแบบ

รปแบบท ๒ เป@นรปแบบสาหรบโรงเรยน หรอบ&านเรอนของนกเรยนทมพนทไม+มากนก ไม+มพนทในการทานา โรงเรยนสามารถจดแบ+งพนทให&นกเรยนปลกพชผกสวนครว ปลกพชสมนไพร ปลกไม&ดอก ไม&ประดบ และเลยงสตว= ฯลฯ โรงเรยนอาจมอบหมายให&นกเรยนไปทากจกรรมนทบ&านของนกเรยนได&ด&วย

รปแบบท ๓ เป@นรปแบบสาหรบโรงเรยนทมพนทน&อย โรงเรยนควรส+งเสรมให&นกเรยนทาการเกษตรแบบใช&พนทแคบ เช+น กะลามะพร&าว กะละมง ล&อยางรถยนต= การปลกพชสวนครวรวกนได& เป@นต&น นอกจากนน โรงเรยนยงสามารถส+งเสรมให&นกเรยนประดษฐ=ชนงานจากภมป2ญญาชาวบ&าน เช+น การสานเสอ การทาเครองใช&จากกะลามะพร&าว เป@นต&น

ในการจดกจกรรมทง ๓ รปแบบ สามารถฝ8กนสยในการประหยด การลดรายจ+าย การมผกปลอดสารพษไว&รบประทาน โรงเรยนควรจดกจกรรมช+วยเหลอด&านการตลาด เช+น จดตลาดนดจาหน+ายผลผลตของนกเรยน หรอจดกจกรรมสหกรณ= เป@นต&น

๒) การนาแนวคดด&านทกษะในการทางานเป@นกรอบในการปฏบตงาน เช+น การทางานเป@นการมนสยรกการทางาน การร&จกวเคราะห=งาน การวางแผนการทางาน และการร&จกปรบปรงงานอย+เสมอ

๓) การนาแนวคดทฤษฎเศรษฐกจพอเพยงไปประยกต=ใช&ในการดาเนนชวต ได&วเคราะห=แนวคดทฤษฎใหม+พบว+า ทฤษฎใหม+นมศกยภาพทจะนาไปประยกต=ใช&ในศาสตร=ต+าง ๆ ได&เป@นอย+างด (คณะกรรมการมลนธชยพฒนา, ๒๕๕๔, หน&า ๑๑-๒๓)

หลกสาคญททกคนสามารถน&อมนาหลกปรชญาฯ มาเป@นหลกปฏบตในการดาเนนชวตได& โดยต&อง “ระเบดจากข&างใน” คอการเกดจตสานกมความศรทธา เชอมน เหนคณค+า และนาไปปฏบตด&วยตนเอง แล&วจงขยายไปส+ครอบครว ชมชน องค=กร สงคม และประเทศชาตต+อไป

๒๕๕

๓.๑ ความพอเพยงในตนเอง แนวทางปฏบต โดยเรมจากตวเองก+อน ด&วยการฝ8กจต ข+มใจตนเอง และอบรมเลยงด

คนในครอบครวให&มคณธรรม กนอย+ตามอตภาพ พงพาตนเองอย+างเตมความสามารถ ไม+ทาอะไรเกนตว ไม+ลงทนเกนขนาด ดาเนนชวตโดยไม+เบยดเบยนตนเองและผ&อน ใฝ�ร& ใฝ�ศกษาและมการพฒนาตนเองอย+างต+อเนอง เพอความมนคงในอนาคต และเป@นทพงให&ผ&อนได&ในทสด เช+น การหาป2จจยสมาเลยงตนเองและครอบครว จากการประกอบสมมาชพ การจดทาบญชรายรบรายจ+าย ประหยด แต+ไม+ใช+ตระหน ลด ละ เลกอบายมข ร&จกคณค+า ร&จกใช& ร&จกออมเงน และสงของเครองใช&ดแลรกษาสขภาพให&แขงแรง มการแบ+งป2นภายในครอบครว ชมชน และสงคมรอบข&าง รวมถงการรกษาวฒนธรรม ประเพณ และการอย+ร+วมกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดล&อมได&อย+างเหมาะสม รวมทงบรหารความเสยงด&วยการสร&างภมค&มกนด&านวตถ สงคม สงแวดล&อม และวฒนธรรม

ตวอย+างความพอเพยง เช+น ถ&ามกระเป¤าถออย+ ๔ ใบ แต+อยากซอใบท ๕ ต&องคานงถงหลกสาคญในองค=ประกอบของปรชญาฯ คอพอประมาณ มเหตผล และภมค&มกน หากซอแล&วต&องพจารณาว+ามเงนพอใช&ถงสนเดอนหรอไม+ หากไม+พอแสดงว+าภมค&มกนบกพร+อง ไม+สมควรซอกระเป¤า แต+หากมเงนเดอนมากพอ ไม+เดอดร&อน และจาเป@นต&องใช& กสามารถซอได&แต+ราคาต&องเหมาะสมด&วย หรอหากครอบครวมป2ญหาเรองเป@นหน ต&องไปดเหตป2จจยของการเป@นหน ทงทควบคมได&และควบคมไม+ได& โดยลงบญชแบ+งประเภทรายรบรายจ+าย หากรายจ+ายใดสามารถควบคมได&และเป@นรายจ+ายทไม+จาเป@น กให&ลดหรอยกเลกไป เช+น โทรศพท=มอถอร+นใหม+ หรอสงของทเป@นอบายมขทงปวง

๓.๒ ความพอเพยงในสถานศกษา แนวทางปฏบตเรมจาก คร และผ&บรหารสถานศกษา เลงเหนความสาคญและน&อมนา

ปรชญาฯ มาปฏบตให&เป@นตวอย+าง เป@นแม+พมพ=/พ+อพมพ=ทดทงในด&านการดาเนนชวตโดยยดหลกคณธรรม อาท ขยนอดทน ไม+ย+งเกยวกบการพนนและอบายมข ไม+ฟJงเฟJอ ฯลฯ และพฒนาระบบการเรยนการสอนตามหลกปรชญาฯ อาท ตงใจสอน หมนหาความร&เพมเตม เปAดโอกาสให&เดกแสดงความคดเหน เพอแลกเปลยนเรยนร&ระหว+างครกบนกเรยน กระต&นให&เดกรกการเรยน คดเป@น ทาเป@นและปลกฝ2งคณธรรมเพอเป@นการสร&างคนด คนเก+ง ให&แก+สงคม

สาหรบนกเรยน นกศกษา ต&องร&จกแบ+งเวลาเรยน เล+น และดาเนนชวตอย+างเหมาะสมและพอประมาณกบตนเอง ใฝ�หาความร& ใช&หลกวชาและความร&จรงในการตดสนใจทาสงต+าง ๆ ร&รกสามคค ขยนหมนเพยร ซอสตย= แบ+งป2น กตญ� ร&จกใช&จ+ายเงนอย+างมเหตผลและรอบคอบ รวมทงสร&างภมค&มกนทางศลธรรมให&แก+ตนเอง อาท ไม+ลกขโมย ไม+พดปด ไม+สบบหร และไม+ดมสรา

ตวอย+างความพอเพยง เช+น คร ต&องเป@นต&นแบบทดให&เดกเหนและนาไปเป@นแบบอย+างในการดาเนนชวต ด&านการบรหารและการเรยนการสอนของโรงเรยนควรปรบให&เข&ากบสภาพแวดล&อมของแต+ละแห+ง โรงเรยนในเมองกปรบให&เข&ากบวถชวตของคนในเมอง โรงเรยนในชนบทกปรบให&เข&ากบ

๒๕๖

วถชวตในชนบท สอนให&นกเรยน นกศกษา ร&รกสามคค เรยนร&เรองการอนรกษ=ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดล&อม ร&จกการทางานการปลกผกสวนครว การใช&ประโยชน=จากวตถดบทมอย+ในท&องถนมาแปรรปเป@นสนค&า/งานหตถกรรม มการฝากเงนในธนาคารออมทรพย=ของโรงเรยน จดกจกรรมลด ละ เลก อบายมข ช+วยเหลอผ&ด&อยโอกาส สาหรบนกเรยน นกศกษา ต&องมวนย เป@นเดกด มความกตญ� ตงใจเรยน และใช&เงนอย+างประหยด ร&จกอดออม โดยใช&หลกรายได&ลบเงนออมเท+ากบรายจ+าย ขยนหมนเพยร เรยนร& พฒนา โดยใช&สตป2ญญาอย+างรอบคอบ เป@นต&น

๓.๓ ความพอเพยงในชมชน แนวทางปฏบต คนในชมชนมการรวมกล+มกนทาประโยชน=เพอส+วนรวม ช+วยเหลอ

เกอกลกนภายในชมชนบนหลกของความร&รกสามคคสร&างเป@นเครอข+ายเชอมโยงกนในชมชนและนอกชมชน ทงด&านเศรษฐกจสงคมทรพยากรธรรมชาตและสงแวดล&อม เช+น การรวมกล+มอาชพ กล+มออมทรพย=หรอองค=กรการเงนชมชน สวสดการชมชนการช+วยดแลรกษาความสงบ ความสะอาด ความเป@นระเบยบเรยบร&อย รวมทงการใช&ภมป2ญญาท&องถนและทรพยากรธรรมชาตและสงแวดล&อมในชมชนมาสร&างประโยชน=สขได&อย+างเหมาะสม

ตวอย+างความพอเพยง คนในชมชนร+วมกนศกษาข&อมลในชมชนเพอให&ร&จกตวเอง ชมชน ทรพยากรในชมชน โลกภายนอก และร&สาเหตป2ญหา ทมาของผลกระทบต+าง ๆ แล&วร+วมกนหาวธแก&ป2ญหาและวางแผนปJองกนป2ญหาทคาดว+าจะเกดขนในอนาคต รวมถงพฒนาสงด ๆ ทมอย+ เช+น ภมป2ญญาท&องถน และทรพยากรธรรมชาต แล&วนามาต+อยอดเพอสร&างความเปลยนแปลงในชมชนในทางทดขน ขณะเดยวกนต&องเสรมสร&างพนฐานจตใจของคนในชมชนให&มความ “ร&รกสามคค” ม ความรอบร&ทเหมาะสม ดาเนนชวตด&วยความอดทน รอบคอบมความเพยร มสตป2ญญา และทสาคญคอมความสขบนความพอเพยงไม+ฟ�มเฟ�อย ไม+โลภ ไม+ตดการพนน ไม+เป@นหน ไม+ล+มหลงอบายมขดงตวอย+างทเกดขนในช+วงเกดวกฤตเศรษฐกจ ชมชนทไม+ปฏบตเช+นนกไปไม+รอด ตรงข&ามกบชมชนทปฏบตตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงกสามารถคงความเข&มแขงและยนอย+ได&ด&วยตนเอง

๓.๔ ความพอเพยงในภาคธรกจเอกชน แนวทางปฏบต เรมจากความม+งมนในการดาเนนธรกจทหวงผลประโยชน=หรอกาไร

ในระยะยาวมากกว+าระยะสน แสวงหาผลตอบแทนบนพนฐานของการแบ+งป2น ม+งให&ทกฝ�ายทเกยวข&องได&รบประโยชน=อย+างเหมาะสมและเป@นธรรม ทงลกค&า ค+ค&า ผ&ถอห&น และพนกงาน ด&านการขยายธรกจต&องทาอย+างค+อยเป@นค+อยไป ไม+ค&ากาไรเกนควร ไม+ลงทนเกนขนาด ไม+ก&จนเกนตว รวมทงต&องมความร&และเข&าใจธรกจของตนเองร&จกลกค&า ศกษาค+แข+ง และเรยนร&การตลาดอย+างถ+องแท& ผลตในสงทถนดและทาตามกาลง สร&างเอกลกษณ=ทแตกต+างและพฒนาคณภาพผลตภณฑ=อย+างต+อเนอง มการเตรยมความพร&อมต+อการเปลยนแปลงทอาจเกดขน มความซอสตย= รบผดชอบต+อสงคมและปJองกนผลกระทบต+อสงแวดล&อม ทสาคญต&องสร&างเสรมความร&และจดสวสดการให&แก+พนกงานอย+างเหมาะสม

๒๕๗

ตวอย+างความพอเพยง เช+น นกธรกจทกาลงรเรมโครงการใหม+นอกจากต&องมความรอบร&ทเหมาะสมทจะศกษาดต&นทนของตวเองพร&อมกบศกษาตลาดและค+แข+งขนแล&วต&องสร&างฐานของธรกจให&มนคงด&วย ในช+วงแรก ๆ ต&องเรมแบบค+อยเป@นค+อยไป ไม+โลภมากต&องอดทน มความเพยร มสตป2ญญา เป@นต&น และเมอประสบความสาเรจในระดบหนงแล&วจงค+อย ๆ ขยายกจการต+อไป แต+ต&องมความรอบคอบ ระมดระวงในการลงทน ไม+เลงผลเลศจนเกนไป โดยใช&เงนทเกบออมไว& มาขยายกจการหรอก&เงนมากได&แต+ต&องประเมนแล&วว+าสามารถใช&คนได&นอกจากดแลผ&ถอห&น และคนทนให&ลกค&าแล&ว ต&องพฒนาบคลากรในองค=กรให&เป@นผ&มความร& ให&ผลประโยชน=ตอบแทนและสวสดการแก+พนกงานอย+างเป@นธรรม รวมถงช+วยเหลอสงคมตามโอกาสทเหมาะสม เช+น การบรจาคช+วยเหลอผ&ประสบภยพบตต+าง ๆ การบรจาคเงนให&แก+องค=กรสาธารณกศล เพอช+วยเหลอผ&ด&อยโอกาสหรอการให&พนกงานร+วมเป@นอาสาสมครออกไปช+วยเหลอสงคม เพอเชอมโยงธรกจเข&ากบสงคมได&อย+างแท&จรงและยงยน

๓.๕ ความพอเพยงในองค#กรภาครฐ แนวทางปฏบต ยดมนในจรรยาบรรณข&าราชการทดโดยระดบองคก=ร หรอผ&บรหาร

บรหารงานอย+างมธรรมาภบาล โปร+งใส มคณธรรมประหยด ค&มค+า มการบรหารความเสยง ไม+ทาโครงการทเกนตว ปรบขนาดองค=กรให&เหมาะสม และจดกาลงคนตามสมรรถนะ ความร& ความสามารถถ+ายทอดความร&ในการปฏบตงาน มการพฒนาทมงาน และสร&างผ&สบทอดทด เก+ง ยดประโยชน=สขของส+วนรวมเป@นทตง ระดบเจ&าหน&าท ควรปรบวถและใช&ชวตแบบพอเพยง ร&จกพอประมาณและมเหตผล ซอสตย=สจรต ปฏบตหน&าทด&วยความรบผดชอบรอบร& รอบคอบ ระมดระวง ใช&จ+ายอย+างค&มค+า เหมาะสมกบรายได&พฒนาตนเองและความร&อย+เสมอ หลกเลยงอบายมข รกษาวฒนธรรมไทยยดประโยชน=สขของส+วนรวม ร&รกสามคค แบ+งป2น ให&บรการและช+วยเหลอประชาชนด&วยนาใจไมตร อย+างรวดเรว เสมอภาค และสมฤทธผล

ตวอย+างความพอเพยงในระดบองค=กร หรอผ&บรหาร สร&างวฒนธรรมองค=กรตาม หลกปรชญาฯ ให&เป@นแนวทางปฏบตเน&นการสร&างป2ญญาให&คนในองค=กรเพราะว+าคนเป@นทรพยากร ทมค+าทสดขององค=กร การดาเนนงานคานงถงประโยชน=สขของประเทศชาตและประชาชนเป@นสาคญ บรหารจดการการใช&งบประมาณอย+างโปร+งใส ประหยด มประสทธภาพ ใช&หลกธรรมาภบาลใน การบรหารงาน เงน และคน ระดบเจ&าหน&าท ใช&ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในการดาเนนชวต ไม+ฟ�มเฟ�อย ไม+เข&าใกล&อบายมข ใช&สมรรถนะ ความร&ความสามารถ ในการปฏบตงานอย+างเตมท เอาใจใส+ให&บรการประชาชนอย+างรวดเรวสมฤทธผล เสมอภาค ยมแย&มแจ+มใสไม+รบสนบน ใช&ทรพยากรของหน+วยงานอย+างประหยด ค&มค+า เช+น การใช&กระดาษรไซเคล และการประหยดพลงงาน เป@นต&น

๓.๖ ความพอเพยงระดบประเทศ แนวทางปฏบต เน&นการบรหารจดการประเทศ โดยเรมจากการวางรากฐานให&ประชาชน

ส+วนใหญ+อย+อย+างพอมพอกน และพงตนเองได&มความร&และคณธรรมในการดาเนนชวต มการรวมกล+ม

๒๕๘

ของชมชนหลาย ๆ แห+งเพอแลกเปลยนความร& สบทอดภมป2ญญา และร+วมกนพฒนาตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยงอย+างร&รกสามคค เสรมสร&างเครอข+ายเชอมโยงระหว+างชมชนให&เกดความพอเพยง นาส+ “สงคมอย+เยนเป@นสขร+วมกน” อย+างเข&มแขง มนคง และยงยนสบไป

ตวอย+างความพอเพยง เช+น การกาหนดนโยบายพฒนาประเทศและการเปAดเสรควรกระทาอย+างเป@นขนเป@นตอน โดยเน&นการเพมภมค&มกนและเสรมสร&างทนมนษย= ทนเศรษฐกจ ทนสงคม ทนวฒนธรรมทนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดล&อม ปลกฝ2งคณธรรม ความสามคค ความร& ความเพยร ความอดทน เกอกล แบ+งป2น ความซอสตย=และความกตญ�ให&กว&างขวาง การดาเนนนโยบายการเงน การคลงและการดาเนนโครงการขนาดใหญ+ของภาครฐทก+อให&เกดผลกระทบต+อความเป@นอย+ของประชาชน ต&องดาเนนการอย+างรอบร& รอบคอบ ระมดระวงคานงถงความพอประมาณ ค&มค+ามเหตผล โปร+งใส สอดคล&องกบการเปลยนแปลง และพอดกบทรพยากร รวมทงก+อให&เกดประโยชน=สขแก+ประชาชน อย+างแท&จรงมการสร&างเครอข+ายความร+วมมอในลกษณะทจะเป@นประโยชน=ในการสบทอดภมป2ญญาแลกเปลยนความร& เทคโนโลย และบทเรยนจากการพฒนา หรอร+วมมอกนพฒนาตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงทาให&ประเทศอนเป@นสงคมใหญ+อนประกอบด&วยชมชน องค=กร และธรกจต+าง ๆ ทดาเนนชวตอย+างพอเพยง กลายเป@นเครอข+ายชมชนพอเพยงทเชอมโยงกนด&วยหลกการแห+งความพอเพยง ร&รกสามคค ไม+เบยดเบยน แบ+งป2น และช+วยเหลอซงกนและกนได&ในทสด

ความพอเพยงในการดาเนนชวตด&านต+าง ๆ การน&อมนาปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาใช&ในระดบต+าง ๆ นน ต&องมพนฐานคอ การพงตนเองได& โดยพจารณาถงความพอเพยงในการดาเนนชวตทกย+างก&าว ได&แก+

๑) ด&านเศรษฐกจ ไม+ใช&จ+ายเกนตว ไม+ลงทนเกนขนาด คดและวางแผนอย+างมเหตผลและคณธรรม รอบร& รอบคอบระมดระวง เสรมสร&างภมค&มกน ด&วยการบรหารความเสยงทเหมาะสมสมฤทธผลและทนกาล

๒) ด&านจตใจ เข&มแขง กตญ� มความเพยร มจตสานกทถกต&องมคณธรรมอนมนคง สจรต จรงใจ คดด ทาด แจ+มใส เอออาทร แบ+งป2นเหนแก+ประโยชน=ส+วนรวมเป@นสาคญ

๓) ด&านสงคมและวฒนธรรม ช+วยเหลอเกอกลกน ประสานสมพนธ= ร&รกสามคค เสรมสร&างความเข&มแขงให&ครอบครวและชมชน รกษาเอกลกษณ= ภาษา ภมป2ญญา และวฒนธรรมไทย

๔) ด&านทรพยากรธรรมชาตและสงแวดล&อม ร&จกใช&และจดการอย+างฉลาด ประหยดและรอบคอบ ฟ��นฟทรพยากรเพอให&เกดความยงยน และคงอย+ชวลกหลาน

๕) ด&านเทคโนโลย ร&จกใช&เทคโนโลยทเหมาะสม สอดคล&องกบความต&องการและสภาพแวดล&อมตามภมสงคม พฒนาเทคโนโลยจากภมป2ญญาชาวบ&าน

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงน ถกใช&เป@นกรอบแนวความคดและทศทางการพฒนาระบบเศรษฐกจมหภาคของไทย ซงบรรจอย+ในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห+งชาต ฉบบท ๑๐ เพอม+งส+

๒๕๙

การพฒนาทสมดล ยงยน และมภมค&มกน เพอความอย+ดมสข ม+งส+สงคมทมความสขอย+างยงยน หรอทเรยกว+า “สงคมสเขยว” ด&วยหลกการดงกล+าว แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห+งชาต ฉบบท ๑๐ น จะไม+เน&นเรองตวเลขการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ แต+ยงคงให&ความสาคญต+อระบบเศรษฐกจแบบทวลกษณ= หรอระบบเศรษฐกจทมความแตกต+างกนระหว+างเศรษฐกจชมชนเมองและชนบท

แนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ยงถกบรรจในรฐธรรมนญของไทย เช+น รฐธรรมนญแห+งราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ ในส+วนท ๒ แนวนโยบายด&านการบรหารราชการแผ+นดน มาตรา ๗๘ (๑) ความว+า “บรหารราชการแผ+นดนให&เป@นไปเพอการพฒนาสงคม เศรษฐกจ และความมนคง ของประเทศอย+างยงยน โดยต&องส+งเสรมการดาเนนการตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและคานงถงผลประโยชน=ของประเทศชาตในภาพรวมเป@นสาคญ”

นอกจากเศรษฐกจพอเพยงจะมประโยชน=ต+อประเทศไทย ทงยงมความสาคญต+อ การพฒนาในต+างประเทศ การประยกต=นาหลกปรชญาเพอนาไปพฒนาประเทศในต+างประเทศเหล+านน ประเทศไทยได&เป@นศนย=กลางการแลกเปลยน ผ+านทางสานกงานความร+วมมอเพอการพฒนาระหว+างประเทศ โดยมหน&าทคอยประสานงานรบความช+วยเหลอทางวชาการด&านต+าง ๆ จากต+างประเทศมาส+ภาครฐ แล&วถ+ายทอดต+อไปยงภาคประชาชน และยงส+งผ+านความร&ทมไปยงประเทศกาลงพฒนาอน ๆ

ดงนน อาจกล+าวได&ว+าปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เป@นปรชญาชถงแนวการดารงอย+และปฏบตตนของประชาชนในทกระดบ ตงแต+ระดบชมชน จนถงระดบรฐทงในการพฒนาและบรหารประเทศให&ดาเนนไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจเพอให&ก&าวทนต+อโลกยคโลกาภวฒน=ความพอเพยง หมายถง ความพอประมาณ ความมเหตผล รวมถงความจาเป@น ทจะต&องมระบบภมค&มกนในตวทดพอสมควร ต+อการมผลกระทบใด ๆ อนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายนอกและภายใน ทงน จะต&องอาศยความรอบร& ความรอบคอบ และความระมดระวงอย+างยงในการนาวชาการต+าง ๆ มาใช&ในการวางแผนและการดาเนนการทกขนตอน และขณะเดยวกนจะต&องเสรมสร&างพนฐานจตใจของคนในชาต โดยเฉพาะเจ&าหน&าทของรฐ นกทฤษฎ และนกธรกจในทกระดบ ให&มสานกในคณธรรมความซอสตย=สจรต และให&มความรอบร&ทเหมาะสม ดาเนนชวตด&วยความอดทน ความเพยร มสต ป2ญญาและความรอบคอบ เพอให&สมดลและพร&อมต+อการรองรบการเปลยนแปลงอย+างรวดเรวและกว&างขวางทงด&านวตถ สงคม สงแวดล&อมและวฒนธรรมจากโลกภายนอกได&เป@นอย+างด

บทสรป

การศกษาทจะเออต+อสภาพสงคมไทยในอนาคตทมความก&าวหน&ามนคงและความเสมอภาค ต&องเป@นการศกษาทม+งพฒนาตวบคคล ครอบครว และการผนกกาลงกนเป@นชมชนเป@นสาคญ โดยเน&นให&ระบบการศกษาไทยในอนาคตเป@นระบบทสามารถเพมศกยภาพการเรยนร&ของบคคล ครอบครวและ

๒๖๐

ชมชน ส+งเสรมให&บคคลมความเข&าใจและทกษะเกยวกบกระบวนการเรยนร&เพอศกษาและพฒนาตนเองอย+างต+อเนองตลอดชวต ปรบตวได&กบสภาวะโลกป2จจบนทมการเปลยนแปลงก&าวหน&าไปอย+างรวดเรว และสามารถรบข+าวสารใหม+ ๆ แล&วนามาคดและตดสนใจ รวมทงส+งเสรมให&ชมชนสามารถผนกกาลงเพอเปลยนแปลงสภาพป2ญหาไปส+สภาพทพงประสงค= ดงนน กล+าวได&ว+าชมชนเป@นสถานทรวมของกล+มประชาชนทมความเกยวข&องสมพนธ=กน มการตดต+อสอสารแลกเปลยนข&อมลข+าวสารกนอย+างสมาเสมอ ซงสามารถกล+อมเกลาให&คนในชมชนมความเชอ อดมการณ=และยดถอในจรยธรรมอย+างเดยวกน คนในชมชนจงมลกษณะทคล&ายคลงกน และมเอกลกษณ=ของตนเอง ลกษณะและเอกลกษณ=เหล+านแสดงออกให&เหนได&จากความเชอ ทศนะและการประพฤตปฏบตของคนในชมชนนน โดยถ+ายทอดความเป@นเอกลกษณ=และลกษณะต+าง ๆ ผ+านคตนยม นทาน จารตและขนบธรรมเนยมประเพณ โดยถ+ายทอดจากคนหนงไปยงอกคนหนง คนหนงไปยงกล+มคน หรอจากกล+มคนหนงไปยงอกกล+มคนหนง รวมทงจากคนร+นหนงส+คนอกร+นหนง การถ+ายทอดลกษณะ ความเชอ ขนบธรรมเนยมประเพณ และวธการปฏบตเช+นนเป@นการให&การศกษาของชมชนโดยมจดม+งหมายทจะรกษาชมชนให&ดารงอย+สบไปอย+างมนคงและเข&มแขง

คาถามทบทวน

คาชแจง ให&นกศกษาตอบคาถามทบทวนแต+ละข&อต+อไปน ๑. ใครมหน&าทส+งเสรมความเข&มแขงของชมชน

ก. สถานศกษา ข. ครอบครวและชมชน ค. องค=กรชมชน องค=กรและสถาบน ง. สถานศกษาร+วมมอกบผ&เกยวข&องทกข&อ

๒. ศนย=การเรยนตาม พ.ร.บ การศกษาแห+งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ คอสถานทจดการศกษาตามข&อใด ก. บคคล ครอบครว ข. สถาบนศาสนา ค. โรงพยาบาล ง. ทกข&อ

๓. ข&อใดเป@นศนย=การเรยน ก. ครอบครว ข. ชมชน ค. สถานสงเคราะห= ง. ทกข&อ

๔. การพฒนาชมชน มทรพยากรทสาคญสด คอ ก. คนในสงคม ข. นายกรฐมนตร ค. กานน ง. ผ&ใหญ+บ&าน

๒๖๑

๕. ข&อใด มใช+ พนฐานสาคญของการทจะสร&างชมชนให&เข&มแขงและพฒนาต+อไป ก. การทาให&คนมคณภาพ ข. การทาให&คนมคณธรรม ค. การทาให&คนมความสข ง. การทาให&คนมความมงคง

๖. ข&อใดไม+ใช+องค=ประกอบตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ก. มเหตผล ข. มภมค&มกน ค. พออย+พอกน ง. พอประมาณ

๗. ข&อใดคอเงอนไขความร&ตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ก. รอบร& ขยน อดทน ข. ขยน อดทน แบ+งป2น ค. ซอสตย= สจรต ขยน ง. รอบร& รอบคอบ ระมดระวง

๘. ข&อใดคอความหมายของคาว+า “พอประมาณ” ก. กนทละน&อย ๆ หวเมอไหร+ค+อยกนอก ข. ใช&จ+ายอย+างประหยด โดยไม+ซออะไรเลย ค. ใช&จ+ายแต+พอดไม+มากหรอน&อยเกนไป ง. ขยนทามาหากนแต+ใช&จ+ายอย+างสร+ยร+าย

๙. ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงให&ความสาคญกบเรองใด ก. รายได& ข. ความรารวย ค. ความต&องการ ง. การใช&ชวตให&ดพอ

๑๐. เมอเกดวกฤตทางเศรษฐกจ ในปf พ.ศ. ๒๕๔๐ แนวพระราชดารเรองเศรษฐกจพอเพยงถกนามาใช& แก&ไขป2ญหาอย+างไร ก. ให&กลบไปทาไร+นาในชนบท ข. ให&นามาใช&เฉพาะคนว+างงาน

ค. ให&ยตการพฒนาประเทศไว&ชวคราว ง. ให&นามาประยกตใช&กบทกคนในทกสาขาอาชพ

บรรณานกรม

กรมการศกษานอกโรงเรยน. (๒๕๓๘). การศกษาตลอดชวตการศกษาของคนไทยในยคโลกาภวตน�. กรงเทพมหานคร: ครสภาลาดพร!าว.

กรมสามญศกษา. (๒๕๓๕). แนวการพฒนาหลกสตรพเศษสาหรบเดกร*างกายพการเนองจากสมองและสตป0ญญาในระดบอาย ๐–๗ ป5. กรงเทพมหานคร: กระทรวงศกษาธการ.

กระทรวงศกษาธการ. (๒๕๔๕). หลกสตรการศกษาขนพนฐานพทธศกราช ๒๕๔๔. กรงเทพมหานคร: โรงพมพ)องค)การรบส+งสนค!าและพสดภณฑ).

________. (๒๕๔๖). พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. ๒๕๔๖ และ กฎกระทรวงแบ*งส*วนราชการ. กรงเทพฯ: โรงพมพ)องค)การรบส+งสนค!าและพสดภณฑ).

________. (๒๕๕๓). กฎกระทรวงว*าด>วยระบบ หลกเกณฑ� และวธการประกนคณภาพการศกษา พ.ศ. ๒๕๕๓. ราชกจจานเบกษา เล+ม ๑๒๗ ตอนท ๒๓ ก วนท ๒ เมษายน ๒๕๕๓. หน!า ๒๒-๓๕.

________. (๒๕๕๔). โรงเรยนในพระบรมราชปถมภ�. ค!นเมอ มนาคม ๑, ๒๕๕๔, จาก http://www.moe.go.th/5DEC/index.php.

กองการศกษาเพอคนพการ. (๒๕๔๒). สภาพการจดการเรยนร*วมสาหรบเดกพการในโรงเรยนปกตในประเทศไทย. กรงเทพฯ: สมชายการพมพ).

กรต บญเจอ. (๒๕๒๓). ปรชญาเบองต>น. กรงเทพมหานคร: ไทยวฒนาพานช.

คณะกรรมการการศกษาแห+งชาต. (๒๕๔๕). บนทกการศกษาไทย ๒๕๔๕. กรงเทพมหานคร: สานกงานคณะกรรมการการศกษาแห+งชาต.

คณะกรรมการมลนธชยพฒนา. (๒๕๕๔). เรยนร>เศรษฐกจพอเพยง. กรงเทพมหานคร: สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห+งชาต.

๒๖๔

คณะกรรมาธการนานาชาตว+าด!วยการศกษาในศตวรรษท ๒๑. (๒๕๓๙). การเรยนร>: ขมทรพย�ในตน. แปลจาก Learning: The Treasures Within. กรงเทพมหานคร: สานกงานคณะกรรมการการศกษาแห+งชาต.

คณะศกษา “การศกษาไทยในยคโลกาภวตน)”. (๒๕๓๙). ความฝ0นของแผ*นดน. กรงเทพมหานคร: โรงพมพ)ตะวนออก.

คณะอนกรรมการขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยง. (๒๕๕๐). การประยกต�ใช>หลกเศรษฐกจพอพยง. กรงเทพมหานคร: สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแห+งชาต.

ความหมายของการศกษา. ค!นเมอ มนาคม ๒๑, ๒๕๕๖, จาก http://www.pwa.co.th.

จรวยพร ธรณนทร). (๒๕๕๐). แนวโน>มการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยยคใหม* ทศทาง กศน. ยคใหม* ป5 ๒๕๕๑. เอกสารการประชมผ!บรหาร กศน. ทวประเทศ วนท ๒๕ ตลาคม ๒๕๕๐. กรงเทพมหานคร: สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ.

ชยอนนต) สมทวณช. (๒๕๔๑). ๑๐๐ ป5 แห*งการปฏรประบบราชการ ววฒนาการของอานาจรฐ และอานาจการเมอง. กรงเทพมหานคร: สถาบนนโยบายศกษา.

ดวงเดอน พศาลบตร. (๒๕๓๙). ประวตการศกษาไทย. กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณ)มหาวทยาลย.

ทองหล+อ วงษ)ธรรมา. (๒๕๕๕). พนฐานปรชญาการศกษา: ภมป0ญญาของตะวนออกและตะวนตก. กรงเทพมหานคร: โอเดยนสโตร).

ทศนา แขมมณ. (๒๕๔๕). ศาสตร�การสอน (พมพ)ครงท ๔). กรงเทพมหานคร: สานกพมพ)แห+งจฬาลงกรณ)มหาวทยาลย.

________. (๒๕๕๐). ศาสตร�การสอน (พมพ)ครงท ๖). กรงเทพมหานคร: สานกพมพ)แห+งจฬาลงกรณ)มหาวทยาลย.

ธระพล อรณะกสกร (ผ!รวบรวม). (๒๕๔๒). พระราชบญญตการศกษาแห*งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒. กรงเทพมหานคร: วญdชน.

ประเวศ วะส. (๒๕๔๒). การพฒนากระบวนการเรยนร>แบบพทธ. กรงเทพมหานคร: มลนธสดศรสฤษดวงศ).

๒๖๕๒๖๕

ประเวศ วะส. (๒๕๔๑). ประชาคมตาบล: ยทธศาสตร�เพอเศรษฐกจพอเพยง ศลธรรมและสขภาพ. กรงเทพมหานคร: มตชน.

ประสทธ ธญกจ. (๒๕๔๙). ปรชญาการศกษา. กรงเทพมหานคร: รามคาแหง.

ปgทมา ว+าพฒนวงศ) และปราโมทย) ประสาทกล. (๒๕๔๗). การสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน พ.ศ. ๒๕๔๗. กรงเทพมหานคร: สานกงานสถตแห+งชาต.

ผดง อารยะวญd. (๒๕๔๑). การศกษาสาหรบเดกทมความต>องการพเศษ. กรงเทพมหานคร: แว+นแก!ว.

พนม พงษ)ไพบลย) (๒๕๕๖). ค!นเมอ ตลาคม ๑, ๒๕๕๖, จาก http://www.moe.go.th/web-panom/article-panom.

พระธรรมปjฏก (ป.อ. ปยตโต). (๒๕๓๙). การพฒนาทยงยน. กรงเทพมหานคร: มลนธโกมลคมทอง.

________. (๒๕๔๐). คนไทยส*ยคไอท. กรงเทพมหานคร: สหธรรมก.

พชรวลย) เกตแก+นจนทร). (๒๕๔๑). การบรหารสมอง. กรงเทพมหานคร: ภาควชาการศกษาพเศษ คณะศกษาศาสตร) มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร.

พมพ)พรรณ เทพสเมธานนท). (๒๕๔๔). ปรชญาการศกษา: แนวคดของนกปรชญาการศกษา. กรงเทพมหานคร: รามคาแหง.

ภญโญ สาธร. (๒๕๔๖). หลกการบรหารการศกษา. กรงเทพมหานคร: ไทยวฒนาพานช

ราชบณฑตยสถาน. (๒๕๔๖). พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒. กรงเทพมหานคร: นานมบlคส)พบลเคชนส).

วจตร ศรสอ!าน.. (๒๕๓๐). ปรชญาการศกษา. กรงเทพมหานคร: สานกพมพ)แห+งจฬาลงกรณ)มหาวทยาลย.

________. (๒๕๓๘). คาบรรยายพเศษการพฒนาการศกษาไทยในทศวรรษหน>า. สรนทร): ชมรมส+งเสรมการศกษาและพฒนาวชาชพคร.

________. (๒๕๔๓). การพฒนาและการศกษาเรยนร>. นนทบร: สถาบนพระปกเกล!า.

๒๖๖

วชย ตนศร. (๒๕๔๓). คาอธบายพระราชบญญตการศกษาแห*งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ (พมพ)ครงท ๓). กรงเทพมหานคร: สายธาร ๒๕๔๓

วชย ราษฎร)ศร. (๒๕๒๖). หลกสตรและแบบเรยนมธยมศกษา. กรงเทพมหานคร: ไทยวฒนาพานช.

วทย) วศทเวทย).. (๒๕๔๐). ปรชญาทวไป: มนษย� โลก และความหมายของชวต (พมพ)ครงท ๑๔). กรงเทพมหานคร: อกษรเจรญทศน).

________. (๒๕๕๕). ปรชญาทรรศน�: ปรชญาการศกษา. กรงเทพมหานคร: สานกพมพ)แห+งจฬาลงกรณ)มหาวทยาลย.

ศรยภา พลสวรรณ. (๒๕๔๕). รายงานการวจยเรอง การตดตามผลการดาเนนงานตามนโยบาย การจดการศกษาสาหรบคนพการ. กรงเทพมหานคร: สานกประเมนผลการจดการศกษาศาสนาและวฒนธรรม.

ศนย)ส+งเสรมการศกษาตามอธยาศย. (๒๕๔๔). การศกษาตามอธยาศย. กรงเทพมหานคร: โรงพมพ)เอกพมพ)ไท.

สงด อทรานนท). (๒๕๓๒). พนฐานและหลกการพฒนาหลกสตร. กรงเทพมหานคร: โรงพมพ)มตรสยาม.

สนต) ธรรมบารง. (๒๕๒๗). หลกสตรและการบรหารหลกสตร. กรงเทพมหานคร: โรงพมพ) กรมการศาสนา.

สารานกรมไทยสาหรบเยาวชนไทย ฉบบท ๒. (๒๕๕๖). ระดบการศกษา. ค!นเมอ สงหาคม ๒๔, ๒๕๕๖, จาก http://kanchanapisek.or.th/kp6/sub/book/book.php?page= main&book.

สาโรช บวศร. (๒๕๔๔). ปรชญาการศกษาสาหรบประเทศไทย: จดบรรจบระหว*างพทธศาสนากบประชาธปไตย. กรงเทพมหานคร: สยามสปอร)ต ชนดเคท.

สานกงานคณะกรรมการการศกษาแห+งชาต. (๒๕๔๑). การปฏรปการเรยนร>ตามแนวคด ๕ ทฤษฎ. กรงเทพมหานคร: โรงพมพ)โอเดยน สแควร).

________. (๒๕๔๓). แนวทางการประกนคณภาพภายในสถานศกษา เพอพร>อมรบ การประเมนภายนอก. กรงเทพมหานคร: พมพ)ด.

๒๖๗๒๖๗

สานกงานคณะกรรมการการศกษาแห+งชาต. (๒๕๔๕). บนทกการศกษาไทย ๒๕๔๕. กรงเทพมหานคร: สานกงานคณะกรรมการการศกษาแห+งชาต.

________. (๒๕๔๕). พระราชบญญตการศกษาแห*งชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ และทแก>ไขเพมเตม (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๔๕. กรงเทพมหานคร: พรกหวานกราฟฟjค.

________. (๒๕๕๐). แผนการพฒนาการศกษาแห*งชาต ฉบบท ๑๐ (พ.ศ. ๒๕๕๐ - ๒๕๕๔). กรงเทพมหานคร: โรงพมพ)สตรไพศาล.

________. (๒๕๔๕). แผนการศกษาแห*งชาต ฉบบท ๙ (พ.ศ. ๒๕๔๕ - ๒๕๕๙). กรงเทพมหานคร: พรกหวานกราฟฟjค.

________. (๒๕๔๕). แผนการศกษาแห*งชาต ฉบบป0จจบน (พ.ศ. ๒๕๔๕ - ๒๕๔๙). กรงเทพมหานคร: สานกงานคณะกรรมการการศกษาแห+งชาต.

________. แผนการศกษาแห*งชาต พทธศกราช ๒๕๓๕. กรงเทพมหานคร: สานกงานคณะกรรมการการศกษาแห+งชาต.

________. (๒๕๔๔). รายงานการประชมแนวคดและประสบการณ�การบรหารโรงเรยนโดยใช>โรงเรยนเปMนฐาน. กรงเทพมหานคร: พมพ)ด.

________. (๒๕๔๒). เอกสารจากการประชมเรอง “แนวคด และวสยทศน�การปฏรปการเรยนร> ตามแนวคดพระราชบญญตการศกษาแห*งชาต”. วนท ๓๑ สงหาคม ๒๕๔๒ ณ โรงแรมเซนทรล แกรนด)พลาซา. กรงเทพมหานคร: สานกงานคณะกรรมการการศกษาแห+งชาต.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห+งชาต. (๒๕๕๔). แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห*งชาต ฉบบทสบเอด พ.ศ. ๒๕๕๕-๒๕๕๙. กรงเทพมหานคร: สหมตรพรนตงแอนด) พบลชชง.

สานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (องค)การมหาชน). (๒๕๔๙). ค*มอ การประเมนคณภาพภายนอก. กรงเทพมหานคร: โรงพมพ)จดทอง.

สานกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ. (๒๕๕๓). แผนการศกษาแห*งชาต ฉบบปรบปรง (พ.ศ. ๒๕๕๒-๒๕๕๙): ฉบบสรป. กรงเทพมหานคร: พรกหวานกราฟฟjค.

๒๖๘

สานกงานเลขาธการสภาการศกษา, กระทรวงศกษาธการ. (๒๕๔๘). มาตรฐานการศกษาของชาต.กรงเทพมหานคร: โรงพมพ)สหายบลอกและการพมพ).

________. (๒๕๔๘). รายงานการวจยเรอง การบรหารจดการศกษาขององค�กรปกครองส*วนท>องถนฉบบสรป. กรงเทพมหานคร: พรกหวานกราฟฟjค.

สน ทวกล. (๒๕๓๓). การศกษาไทย. ยะลา: วทยาลยยะลา.

สนย) ภ+พนธ). (๒๕๔๖). แนวคดพนฐานการสร>างและพฒนาหลกสตร. เชยงใหม+: โรงพมพ)เดอะโนว)เลจเซนเตอร).

เสน+ห) จามรก. (๒๕๔๐). บทวเคราะห�ว*าด>วยการศกษากบการวจยและพฒนาในการศกษากบ การวจยเพออนาคตของประเทศไทย. กรงเทพมหานคร: สานกงานคณะกรรมการกองทนสนบสนนการวจย.

อชรอฟ โตlะซอ. (๒๕๕๖). ความสาคญของการศกษา. ค!นเมอ ตลาคม ๒๔, ๒๕๕๖๖, จาก http://miftahbandon.org.

อาชญญา รตนอบล. (๒๕๔๐). กระบวนการฝPกอบรมสาหรบการศกษานอกระบบโรงเรยน. กรงเทพมหานคร: ประชาชน.

อดร รตนภกด. (๒๕๒๓). แนวความคดเรองโลกในปรชญาอนเดยสายอาสตกะ. กรงเทพมหานคร: สานกพมพ)แห+งจฬาลงกรณ)มหาวทยาลย.

อทย ดลยเกษม และอรศร งามวทยาพงศ). (๒๕๔๐). ระบบการศกษากบชมชน: กรอบความคดเพอการวจย. กรงเทพมหานคร: สานกงานคณะกรรมการกองทนสนบสนนการวจย.

เอกวทย) ณ ถลาง. (๒๕๔๔). ภาพรวมภมป0ญญาไทย. กรงเทพมหานคร: สายธรกจโรงพมพ).

Capra, F. (1997). The web of life. London: Flamingo.

Kneller, F. G. (2001). Introduction to the philosophy of education.. Retrieved January 22, 2010, from http://www.library thing.com/ author/knellergeorgef.

๒๖๙๒๖๙

Landon, B. E. (1997). Preparing teachers as professionals: The role of educational studies and other liberal disciplines. Retrieved January 22, 2010, from http://www.bookfinder.com/author /landon-e-beyer/.