การพฒนางานวชาการดวยหลกการบรณาการในโรงเรยนขนาดเลก: การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม

ACADEMIC TASK DEVELOPMENT BY INTEGRATIVE PRINCIPLE IN SMALL SIZE SCHOOL

: A PARTICIPATORY ACTION RESEARCH

กรอบแนวคดของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม(วโรจน สารรตนะ,2550)

1st cycle 2st cycleผลการวจย

6. ปรบปรงการแผนใหม(re-planning)

2.วางแผนรวม(planning)

7. การปฏบตการใหม

(re-acting)

3.ปฏบตรวม(acting) 8. การสงเกตผลใหม

(re-observing)

4. สงเกตผลรวม(re-observing)

10. การสรป (conclusion)

5.สะทอนผล(reflecting)

1.การเตรยมการ(preparation)

9.สะทอนผลใหม(re-reflecting)

ภาพข�นตอนและกจกรรมการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมท� รศ.ดร.วโรจน สารรตนะ พฒนาข�น

ข�นตอนท� 1 การเตรยมการ (preparation)

1.1 กาหนดเลอกโรงเรยน

1.2 ลงพ�นท�

1.3 นากรอบแนวคดการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมนาเสนอช�แจงตอผรวมวจย

1.4 นาขอเสนอแนะและผลประโยชนใหแกผรวมวจย

1.5 การสรางความตระหนกใหเกดข�นกบผรวมวจยหรอผท�เก�ยวของ

ข�นตอนท� 2 การวางแผน (planning)

2.1 รวมกนวเคราะหสภาพของงานท�ตองการพฒนา หรอตองการเปล�ยนแปลง

2.2 จดทาแผนเชงปฏบต โดยผวจยเปนผสงเสรมสนบสนน คอยใหหลกการ/ทฤษฎ/กรอบแนวคดในการพฒนางาน หรอสอดแทรกหลงจากผรวมวจยไดคดเตมท�กอน

ข�นตอนท� 3 การปฏบต (acting)

3.1 การปฏบตตามแผน (คอยใหการสงเสรมสนบสนน ใหกาลงใจ

กระตน โดย จดกจกรรมสงเสรม

3.2 ใหมการบนทกผลการดาเนนงานท�งของผวจยและผรวมวจย

ข�นตอนท� 4 การสงเกตผล (observing)

- การสงเสรมสนบสนนและอานวยความสะดวกใหมการสงเกตผลท�เกดข�นจรง โดยจดกจกรรมเสรมใหผรวมวจย

ข�นตอนท� 5 การสะทอนผล (reflecting)

- การพบปะสนทนาเชงวเคราะหวพากษ (นาขอมลท�เปนบนทกการเปล�ยนแปลงละการปฏบตในการเปล�ยนแปลงมาแลกเปล�ยนเรยนรซ�งกนและกน )

ข�นตอนท� 6 การวางแผนใหม (re-planning)

- ทาเชนเดยวกบข�นตอนท� 2 และนาเอาผลการสะทอนผล

ในข�นตอนท� 5 มารวมพจารณาดวย

ข�นตอนท� 7 การปฏบตใหม (re-acting)

- ทาเชนเดยวกบข�นตอนท� 3 และใหมการบนทกผลการดาเนนงานท�งของผวจยและผรวมวจย และจดใหมการพบปะสนทนาแลกเปล�ยนความคดเหนกนเปนระยะๆ

ข�นตอนท� 8 การสงเกตผลใหม (re-observing)

- ทาเชนเดยวกบข�นตอนท� 4 และเนนบทบาทการเปนผมสวนรวมและเปนผสงเสรมสนบสนนและอานวยความสะดวกใหมการสงเกตผลท�เกดข�นจรง (actual effects)

ข�นตอนท� 9 การสะทอนผลใหม (re-reflecting)

- ทาเชนเดยวกบข�นตอนท� 5 โดยผวจยควรเนนบทบาทการเปนผมสวนรวมและเปนผสงเสรมสนบสนนและอานวยความสะดวกใหมการสะทอนผล โดยใหมการพบปะสนทนา

ข�นตอนท� 10 การสรปผล (conclusion)

- ผวจยและผรวมวจยควรจดเสวนาโตะกลม เพ�อรวมกนสรปถงผลการวจยในข�นตอนท� 1 – 9 โดยองแนวคดเชงวพากษ (critical

approach) ในรปแบบหรอระดบตาง ๆ

หลกการ จรรยาบรรณ และบทบาทผวจย(วโรจน สารรตนะ, 2550)

10 หลกการ ประกอบดวย 1) ในบรบทเฉพาะ 2) ทกษะท�หลากหลาย 3) มงการเปล�ยนแปลง 4) มงใหเกดการกระทาเพ�อบรรลผล 5) รบฟงขอคดเหนจากผรวมวจยทกคน 6) วเคราะห วพากษและประเมนตนเอง 7) เกดกระบวนการเรยนรรวมกนอยางเปนระบบ 8) ตระหนกในศกยภาพ ความเช�ยวชาญและการเปนผมสวนไดเสยจากภายในชมชนเอง 9) การมบนทกของผรวมวจยทกคน เชน การเปล�ยนแปลงในกจกรรมและการปฏบต การเปล�ยนแปลงในคาอธบายส�งท�ปฏบต การเปล�ยนแปลงในความสมพนธทางสงคมและรปแบบองคการ การพฒนาตนเองจากการรวมในการวจย เปนตน 10) นาไปสการปฏบตหรอการพฒนาท�ย �งยน

10 จรรยาบรรณ

ประกอบดวย 1) ผวจยตองรบผดชอบตอการรกษาความลบ 2) ผรวมวจยเขาถงขอมลตางๆ ไดอยางเสมอภาคกน 3) ทศทางการวจยและผลลพธท�คาดหวงเกดจากการตดสนใจรวมกน 4) ใหผรวมวจยมสวนรวมในการออกแบบกระบวนการวจยมากท�สด 5) มการปรกษาหารอรวมกน และขอเสนอแนะไดรบการเหนชอบจากทกฝาย 6) การสงเกตหรอการตรวจสอบเอกสารเพ�อจดมงหมายอ�นตองไดรบการอนญาตกอน 7) ผลการดาเนนงานจะยงคงปรากฏใหเหนและเปดโอกาสใหผอ�นใหขอเสนอแนะได 8) ไมละเมดลขสทธ� งานเขยนหรอทศนะของคนอ�นโดยขาดการเจรจาตอรองกอนการจดพมพเผยแพร 9) ผวจยตองแสดงใหทราบถงธรรมชาตของกระบวนการวจยแตเร�มแรกรวมท�งขอเสนอแนะและผลประโยชน 10) ผรวมการวจยตางมอทธพลตอการทางานแตผท�ไมประสงคมสวนรวมตองไดรบการยอมรบและเคารพในสทธสวนบคคล

10 บทบาทของผวจย

ประกอบดวย 1) เปนคร 2) เปนผนา 3) เปนผฟงท�ด 4) เปนนกวางแผน

5) เปนนกออกแบบ 6) เปนนกวเคราะห 7) เปนนกสงเคราะห 8) เปนนกสงเกตการณ 9) เปนนกรายงานผล 10) เปนผสงเสรมสนบสนนและอานวยความสะดวก

การประยกตใชเปนกรอบแนวคดเพ�อการวจย

1. ดาเนนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมสองวงจร วงจรละ 1 ภาคเรยน โดยมข�นตอนการวจย 10 ข�นตอน ยดถอหลกการ 10 ประการ จรรยาบรรณ 10 ประการ และบทบาทของนกวจย 10 ประการ

2. ยดถอรปแบบการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมท�เนนความเปนศาสตรเชงวพากษ (critical science)

3. ใหความสาคญกบกรอบแนวคดเชงทฤษฎ ท�จะตองทบทวนข�นมาอยางมจดมงหมาย อยางมความหมาย และอยางมประโยชน

4. การสรางทศนคตท�ดใหเกดข�นกบผรวมวจยและผเก�ยวของวา ทฤษฎกบ การปฏบตเปนส�งท�ไปดวยกนได ไมไดเปนเสนขนานท�ไมมวนบรรจบกน

5. แสดงบทบาทการสงเสรมสนบสนนการเสรมพลง ทางวชาการ (academic empowerment) แกผรวมวจย

6. ผวจยเนนบทบาทการเปนผมสวนรวมและเปนผสงเสรมสนบสนนและอานวยความสะดวก

7.ใหมการบนทกผลการดาเนนงานท�งของผวจยและผรวมวจย

ข�นตอนท� 1 การเตรยมการ (preparation)

- การนากรอบความคดของการวจยช�แจงตอผรวมวจย

- เสนอแนะและช� ถงประโยชนท�ผรวมวจยจะไดรบ

- สรางความตระหนกในการวจยและการปฏบตงานควบคกนไป

การปฏบตงาน 4 ข�นตอน

1) ข�นตอนการสรางมตรภาพและแลกเปล�ยนเรยนร

กจกรรมการเย�ยมบานผรวมวจย

2) ข�นตอนการสรางความตระหนกและความเขาใจรวมกน

-เพ�อใหผรวมวจยมความเขาใจหลกการพ�นฐานและข�นตอนการวจยเชงปฏบตการ แบบมสวนรวม

3) ข�นตอนการสรางแผนการทางานเพ�อการวจย

4) ข�นตอนการประเมนและสรปผล

ข�นตอนท� 2 การวางแผน (planning) จดประชมเชงปฏบตการ กาหนดประเดนปญหา แบงกลมยอยรบผดชอบ และจดทาแผนปฏบตการ

- รวมกนใหทราบถงสภาพท�เคยเปนมา สภาพปจจบน สภาพท�คาดหวง สภาพปญหาอปสรรคของการพฒนางานวชาการของโรงเรยนท�เปนภาพรวม การประเมนเพ�อกาหนดประเดนปญหาท�ตองการปรบปรง แกไข หรอพฒนา และจดทาแผนปฏบตเพ�อการดาเนนงาน

1) ข�นการวเคราะหสภาพท�เคยเปนมา สภาพปจจบนและสภาพท�คาดหวง

2) ข�นตอนกาหนดปญหาและทาความเขาใจปญหา

3) ข�นตอนการประเมนประเดนปญหาท�ตองการแกไขหรอพฒนา

4) ข�นตอนการจดทาแผนปฏบตการ/โครงการ/กจกรรม

5) ข�นตอนการประเมนและสรปผล

ข�นตอนท� 3 การปฏบต (acting)

1) ข�นตอนการกาหนดแนวปฏบต

2) ข�นปฏบตตามแผนโครงการ/กจกรรม

3) ข�นตอนการประเมนและสรปผลการดาเนนงาน

โครงการท� 1โครงการพฒนาจดองคกร โครงสราง ระบบบรหารและจดการงานวชาการ

และพฒนาองคกรอยางเปนระบบครบวงจร

กจกรรมท� 1 กจกรรมประชมเชงปฏบตการและจดทาองคกรโครงสรางฯ

กจกรรมท� 2 การศกษาดงาน

กจกรรมท� 3 กจกรรมการเย�ยมบาน

กจกรรมท� 4 กจกรรมผาปาการศกษา

กจกรรมท� 5 การจดหาเคร�องคอมพวเตอร

โครงการท� 2โครงการพฒนาหลกสตรสถานศกษาและการจดกระบวนการเรยนรท�เนนผเรยนเปนสาคญ

1) ปะชมปฏบตการจดทาหลกสตรทองถ�น 2) การศกษาดงาน 3) การจดกจกรรมการเรยนร 4) กจกรรมพอครแมคร 5) การนเทศการเรยนการสอน

โครงการท� 3โครงการจดกจกรรมสงเสรมคณภาพผเรยนอยางหลากหลาย

1) การประชมเชงปฏบตการเพ�อวางแผน 2) กจกรรมการดแลชวยเหลอนกเรยน 3) กจกรรมทางวชาการ 4) กจกรรมคานยมท�ดงาม 5) กจกรรมศลปะ ดนตร กฬา 6) กจกรรมสบสานประเพณและภมปญญาไทย 7) กจกรรมสงเสรมความเปนประชาธปไตย

ข�นตอนท� 4 การสงเกตผล (observing)

1) ข�นตอนกาหนดรปแบบและวธการ 2) ข�นตอนการสงเกตและเสนอรายงานผล 3) ข�นตอนประเมนและสรปผล

โครงการ กจกรรมผลการปฏบต

หมายเหตสาเรจ ไมสาเรจ

1. การพฒนาการจดองคกร

โครงสรางการบรหารและจดการงานวชาการและพฒนาองคกรอยางเปนระบบครบวงจร

1. การประชมเชงปฏบตการจดทาโครงสราง2. การเย�ยมบานนกเรยน3. การศกษาดงาน4. ผาปาการศกษา5. จดหาเคร�องคอมฯ

/////

- ท�ประชมรบรองวาสาเรจตามเปาหมายหรอสภาพท�คาดหวง

2. โครงการพฒนาหลกสตรสถานศกษา และการจดกระบวนการเรยนรท�เนนผเรยนเปนสาคญ

1. การประชมเชงปฏบตการจดทาหลกสตรทองถ�น

2. ศกษาดงาน3. การจดกจกรรมการเรยนร4. กจกรรมพอครแมคร5. การนเทศการเรยนการสอน

/

/

/

/

/

1. ท�ประชมรบรองวาสาเรจตามเปาหมายหรอสภาพท�คาดหวง

2. กจกรรมท� 3 ขอใหโรงเรยนดาเนนการตอไปในปงบประมาณ 2552

3. โครงการจดกจกรรมสงเสรมคณภาพผเรยนอยางหลากหลาย

1. การประชมเชงปฏบตการเพ�อการวางแผนจดกจกรรม

2. กจกรรมการดแลชวยเหลอนกเรยน3. กจกรรมทางวชาการ4. กจกรรมคานยมท�ดงาม5. กจกรรมสงเสรมดานศลปะ ดนตร/นาฏศลป

และกฬา/นนทนาการ6. กจกรรมสบสานประเพณและภมปญญาไทย7. กจกรรมสงเสรมความเปนประชาธปไตย

/

////

//

- ท�ประชมรบรองวาสาเรจตามเปาหมายหรอสภาพท�คาดหวง

ข�นตอนท� 5 การสะทอนผล ( reflecting) จดประชม เพ�อสรปผลการดาเนนงาน ผลการเรยนร และขอเสนอแนะ ผวจยสงเคราะหแลวเขยนเปนสรปผล และจดทาเปนเอกสาร

ข�นตอนท� 6 การวางแผนใหม ( re- planning) จดประชมเชงปฏบตการ 1 วน เพ�อศกษาทบทวนผลการดาเนนงาน กาหนดประเดนปญหา แบงกลมยอยรบผดชอบ และจดทา

แผนปฏบตงานใหม

1) ข�นตอนการวเคราะหสภาพท�เคยเปนมาสภาพปจจบนและสภาพปญหา2) ข�นตอนการกาหนดปญหาและทาความเขาใจปญหา 3) ข�นตอนประเมนประเดนปญหาท�ตองการแกไขหรอพฒนา4) ข�นตอนการวางแผนปฏบตการ/โครงการ/กจกรรม

ข�นตอนท� 7 การปฏบตการใหม (re-acting)

1) ข�นตอนการกาหนดแนวปฏบต 2) ข�นตอนปฏบตกจกรรม 3) ข�นตอนการประเมนและสรป

ข�นตอนท� 8 การสงเกตผลใหม (re-Observing)

1) ข�นตอนกาหนดรปแบบและวธการ 2) ข�นตอนการสงเกตและเสนอรายงานผล 3) ข�นประเมนและสรปยงคงใชรปแบบเดมกบการวจยในวงจรท� 1 4) ข�นตอน การสงเกตผล

ข�นตอนท� 9 การสะทอนผลใหม ( re- reflecting)

1) ข�นตอนการสงเคราะหความร 2) ข�นตอนการนาเสนอรายงาน 3) ข�นตอนประเมนและสรปผล

โครงการ กจกรรมผลการปฏบต

หมายเหตสาเรจ ไมสาเรจ

1. โครงการพฒนาการจดองคกร

โครงสรางการบรหารและจดการงานวชาการและพฒนาองคกรอยางเปนระบบครบวงจรดวยหลกการ บรณาการ

1. การประชมเชงปฏบตการจดทาโครงสราง2. การเย�ยมบานนกเรยน3. การศกษาดงาน4. ผาปาการศกษา5. จดหาเคร�องคอมฯ

/////

2. โครงการพฒนาหลกสตรสถานศกษา และการจดกระบวนการเรยนรท�เนนผเรยนเปนสาคญ

1. การประชมเชงปฏบตการจดทาหลกสตรทองถ�น2. ศกษาดงาน3. การจดกจกรรมการเรยนร4. กจกรรมพอครแมคร5. การนเทศการสอน

//

//

/

3. โครงการจดกจกรรมสงเสรมคณภาพผเรยนอยางหลากหลายดวยหลกการบรณาการ

1. การประชมเชงปฏบตการเพ�อการวางแผนจดกจกรรม

2. กจกรรมการดแลชวยเหลอนกเรยน3. กจกรรมทางวชาการ4. กจกรรมคานยมท�ดงาม5. กจกรรมสงเสรมดานศลปะ ดนตร/นาฏศลปและ

กฬา/นนทนาการ6. กจกรรมสบสานประเพณและภมปญญาไทย7. กจกรรมสงเสรมความเปนประชาธปไตย

/////

//

ข�นตอนท� 10 การสรปผล (conclusion) มสองระยะ คอ จดประชมเชงปฏบตการ 1 วน และจด

ประชมเชงวชาการ “การประชมเชงวชาการ: นวตกรรมการพฒนางานวชาการในโรงเรยนขนาด

เลก” 1 วนผวจยและผรวมวจยรวมประชมวางแผนเพ�อจดกจกรรมการสรปผล

- เพ�อสรปผลการวจยต�งแตข�นตอนท� 1-9และถอดบทเรยน

2. การเปล�ยนแปลงจากการปฏบตจรง

2.1 การเปล�ยนแปลงตามท�คาดหวง

0

1

2

3

4

1 2 3 4 5

เดม

ใหม

โครงการการพฒนาการจดองคกรโครงสรางการบรหาร และจดการงานวชาการอยางเปนระบบครบวงจรดวยหลกการบรณาการ (มฐ: 12)

0

1

2

3

4

1 2 3 4 5 6 7

เดม

ใหม

โครงการการพฒนาการหลกสตรสถานศกษาและการจดกระบวนการเรยนรท�เนนผเรยนเปนสาคญ (มฐ: 14)

0

1

2

3

4

1 3 4 5 6 7

เดม

ใหม

โครงการจดกจกรรมสงเสรมคณภาพผเรยนอยางหลากหลายดวยหลกการบรณาการ (มฐ: 15)

0

1

2

3

4

มฐ 12 มฐ 14 มฐ 15

เดม

ใหม

เปรยบเทยบคาระดบคะแนนกอน-หลงดาเนนโครงการฯท�ง 3 โครงการตามมาตรฐานการศกษาข�นพ�นฐานท� 12,14และ15 องสถานศกษา

2.2 การเปล�ยนแปลงท�ไมคาดหวง

-ระดบบคคล ไดแก นกเรยน คร ผอานวยการ ผปกครองนกเรยน-ระดบกลมบคคล ไดแก คณะกรรมการสถานศกษา คณะคร และ คณะผปกครองนกเรยน-ระดบโรงเรยน

3. การเรยนรจากการปฏบตจรง (learning by doing)

-ระดบบคคล ไดแก ผวจย ผปกครอง ผนาทองถ�น คร ผบรหารโรงเรยน และเจาหนาท�สานกงานเขตพ�นท�การศกษาขอนแกน เขต 1-ระดบกลมบคคล ไดแก คณะกรรมการสถานศกษา คณะคร และคณะ ผปกครองนกเรยน-ระดบโรงเรยน

4. องคความรจากการปฏบตจรง

4.1 องคความรจากการปฏบตท�เก�ยวกบการบรณาการ

โครงสรางการบรหารและจดการงานวชาการตามหลกการบรณาการแนวทมฟตบอลเชงรกในโรงเรยนบานบงฉม

4.1.2 องคความรเก�ยวกบหลกการเพ�อการบรณาการท�มประสทธผล 9 ประการ

1) การสรางมตรภาพและความเขาใจรวมกน 2) กาหนดเปาหมายชดเจน3) ศรทธาผนา 4) ยดโครงสราง บทบาทและหนาท�ในแนวราบ ไมใชแนวต�ง 5) สรางประโยชนรวมกน 6) การมสวนรวมทกข�นตอน 7) การมทมงานท�หลากหลาย 8) มทนหรอศกยภาพเดมกอนพฒนา 9) มความเสยสละ

4.1.3 องคความรเก�ยวกบการสงเสรมสนบสนนและประสานตามบทบาทหนาท�ของทกฝายท�เก�ยวของ

1. กลมสงเสรม และสนบสนนนอกสถานศกษา ประกอบดวย สานกงานเขตพ�นท�การศกษาขอนแกน เขต 1 ชมชน/ทองถ�น ผปกครอง และชมรมศษยเกา คร และผปกครองโรงเรยนบานบงฉม

2. กลมปฏบตงานในสถานศกษา ประกอบดวย คณะกรรมการสถานศกษา ผอานวยการโรงเรยน หวหนากลมสาระการเรยนร/หวหนางาน คณะกรรมการบรหารหลกสตรและงานวชาการ คร (ทมงานประจา) ลกจาง และคณะกรรมการเครอขายผปกครอง (ทมโครงการ/ทมแกนนา)

4.1.4 องคความรจากการปฏบตเก�ยวกบการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม

-ไดองคความรใหมเก�ยวกบ “ข�นตอน” ดาเนนงานในข�นตอนท� 1-9 ท�ชดเจนเปนรปธรรม สวนข�นตอนท� 10 น�น เปนการสรปผลโครงการจงไมจาเปนท�ตองมข�นตอนยอย

กรอบการปฏบต 3 พลงเสรมการบรณาการเพ�อพฒนางานวชาการดวยหลกการบรณาการในโรงเรยนบานบงฉม: องคความรท�ไดจากการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม

ขอเสนอแนะ

1. ขอเสนอแนะจากผลการวจย - แมการวจยจะประสบผลสาเรจตามท�คาดหวง แตยงมการจดกจกรรมการเรยนท�ยงไม

ประสบผลสาเรจ โรงเรยนควรหาทางปรบปรงแกไขตอไป - โรงเรยนยงมปญหาอกหลายดานท�จาเปนตองพฒนา ควรใชหลกการบรหารอ�นๆ

2. ขอเสนอแนะเชงนโยบาย- โรงเรยนควรกาหนดนโยบายการวจยเพ�อพฒนางานเปนนโยบายหลกของโรงเรยนในทกปการศกษา

- หนวยงานตนสงกด ควรมนโยบายในการพฒนาผบรหารโรงเรยน ครผสอนโรงเรยนขนาดเลกเปนการเฉพาะ

3. ขอเสนอแนะในการนาผลการวจยไปใช - ควรคานงถงหลกการอ�น หรอนวตกรรมอ�นๆมาใชเปนตวสอดแทรก

เพ�อการพฒนา หรอการเปล�ยนแปลงใดๆในโรงเรยนดวย

4. ขอเสนอแนะในการทาวจยคร�งตอไป - โรงเรยนบานบงฉม ควรสงเสรมใหครทาวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมใน

เร�องใดเร�องหน�ง คนละ 1 เร�องไมจากดเฉพาะงานวชาการ โดยสลบกนเปนผวจยและผรวมวจย