การศกษาการดแลสขภาพดวยตนเองของครอบครว ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

โดย

นายประสทธ พรยะไพบลย กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน กรมสนบสนนบรการสขภาพ

ป พ.ศ.2559

ก หวขอศกษา : การศกษาการดแลสขภาพดวยตนเองของครอบครวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ชอผศกษา : นายประสทธ พรยะไพบลย หนวยงาน : กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน กรมสนบสนนบรการสขภาพ

บทคดยอ

การศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษาสถานการณการดแลสขภาพดวยตนเองของครอบครวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยศกษาในประเดนส าคญ ดงน 1. ศกษาสถานะสขภาพและการดแลสขภาพของครอบครว 2. การไดรบบรการดานสขภาพจากอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน (อสม.) และระบบบรการสขภาพของชมชน 3. ศกษาภาพรวมของการดแลสขภาพของครอบครวเชอมโยงการจดกจกรรมดานสขภาพของชมชน เปนการศกษาแบบเชงส ารวจ (Survey study) ประชากรทศกษาคอ ครอบครวในพนทภาคตะวนออก เฉยงเหนอของประเทศไทย มจ านวนทงสน 6,233,840 ครวเรอน ผศกษาไดค านวณกลมตวอยางจากสตร n = N / [1+N(e2)] ของ Taro Yamane โดยขนาดของประชากร (N) เทากบ 6,233,840 ครวเรอน คาความคลาดเคลอนทยอมรบได (e) เทากบ 5% หรอ 0.05 ไดจ านวนครวเรอนทเปนกลมตวอยาง ของทงภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ขนต าเทากบ 400 ครวเรอน เพอใหขอมลทเกบไดสะทอนถงความหลากหลายและมจ านวนมากพอทจะเปนตวแทนทดของประชากรผวจยจงไดก าหนดขนาดตวอยางจงหวด ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอตามเขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสข แบงออกเปน 4 เขตๆ ละ 1 จงหวด รวม 4 จงหวด ไดแก จงหวดกาฬสนธ มกดาหาร หนองบวล าภ และบรรมย ซงในแตละจงหวดจะคดเลอก 2 อ าเภอ และแตละอ าเภอจะคดเลอก 1 ต าบล โดยท 1 ต าบล จะคดเลอก 2 หมบาน หลงจากนนจะท าการสมเลอกตวแทนครอบครว จากหมบานๆ ละ 30 คน ดงนนกลมตวอยางมจ านวนทงสน 480 คน

ผลการศกษา สรปไดดงน 1. กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 67.10 มอายระหวาง 46 - 60 ป รอยละ 32.50

มสถานภาพแตงงานแลวอยกบคสมรส รอยละ 69.0 สวนใหญเปนหวหนาครอบครว รอยละ 46.40 จบการศกษาในระดบประถมศกษา รอยละ 65.10 ประกอบอาชพเกษตรกรรม รอยละ 65.20 มรายไดเฉลยตอเดอนจ านวน 5,001 – 10,000 บาท รอยละ 29.90 มจ านวนสมาชกในครอบครว 4 - 6 คน รอยละ 61.90

2. สถานะดานสขภาพในรอบ 1 ปทผานมาสมาชกในครอบครว 2.1 มปญหาสขภาพเจบปวยเลกนอย เชน ไขหวด ปวดกลามเนอ ปวดทอง หรอโรคกระเพาะ

รอยละ 66.67 รองลงมาปวยดวยโรคไมตดตอ รอยละ 45.21 เชน โรคความดนโลหตสง รอยละ 18.96 โรคไต/นว รอยละ 5.21 และโรคเบาหวาน รอยละ 5.00 และปญหาดานสขภาพจตและความพการในจ านวนทเทากน รอยละ 7.05

2.2 วธการดแลสขภาพของในครอบครวเมอเจบปวยเลกนอย สวนใหญเขารบบรการทสถานพยาบาล เชน รพ.สต./คลนก/โรงพยาบาล รอยละ 77.50 รองลงมาคอดแลสขภาพดวยตนเอง เชน การซอยากนเอง เชดตวลดไข ปฐมพยาบาล ฯลฯ รอยละ 48.96 และขอค าปรกษา/ขอรบค าแนะน าจาก อสม.รอยละ 47.71

2.3 เมอสมาชกในครอบครวมการเจบปวยรนแรง พบวาสวนใหญจะเลอกใชบรการจากสถานพยาบาลเปนหลก รอยละ 83.33 รองลงมาคอขอค าปรกษา/ค าแนะน าจาก อสม.และดแลสขภาพตนเอง เชน ซอยากนเอง เชดตวลดไข ปฐมพยาบาลฯ คดเปนรอยละ 35.42 และรอยละ 20.63 ตามล าดบ

2.4 การสงเสรมสขภาพของครอบครวในภาวะปกต ดานการรบประทานอาหาร คอการรบประทานอาหารรสชาตกลางๆ รอยละ 76.25 รบประทานผกและผลไมเปนประจ าทกวน รอยละ 64.58 รบประทาน

ข อาหารประเภทตม นง แกง รอยละ 88.45 ดานการออกก าลงกาย มการออกก าลงกายสม าเสมออยางนอยสปดาหละ 3 ครง รอยละ 83.13 ดานอารมณ มวธการพกผอนจตใจ เชน นงสมาธ สวดมนต ท าบญรอยละ 90.63 นอกจากนนคนในครอบครวสวนใหญไมดมสราหรอเครองดมทมแอลกอฮอลและตดสบบหรหรอสารเสพตด รอยละ 61.25 และ 57.71 ตามล าดบ

3. การไดรบบรการดานสขภาพจาก อสม. และระบบบรการสขภาพของชมชน พบวาสวนใหญไดรบขอมลขาวสารดานสขภาพจาก อสม.รอยละ 96.67 ไดรบค าแนะน าและการถายทอดความรดานการดแลสขภาพจาก อสม. รอยละ 96.25 รองลงมาไดรบการตรวจคดกรองดานสขภาพ เชน วดความดนโลหต ตรวจเบาหวาน ฯลฯ ไดรบการเยยมบานจาก อสม. รอยละ 93.33 และ 87.50 ตามล าดบ

การไดรบบรการดานสขภาพจากระบบบรการสขภาพของชมชน พบวาสวนใหญมการเฝาระวงปญหาสาธารณสขในหมบาน/ชมชน เชน การก าจดแหลงเพาะพนธยงลาย การตรวจสารปนเปอนในอาหารฯลฯ รอยละ 97.71 รองลงมามกจกรรมการสงเสรมสขภาพของชมชน เชน การออกก าลงกาย จดกจกรรมรณรงคดานสขภาพ ฯลฯ รอยละ 87.92 และในหมบาน/ชมชนม ศนยสขภาพชมชน (ศสมช.) หรอจดใหบรการดานสขภาพ โดย อสม.ทสมาชกในครอบครวสามารถเขารบบรการไดสะดวก รอยละ 85.83

4. การรวมประชมประชาคม วางแผนจดท าโครงการ/กจกรรมดานสาธารณสขของชมชน พบวา สวนใหญ คอ รอยละ 87.08 ของครอบครวมสวนรวมประชมประชาคม/วางแผนฯของชมชน

การมสวนรวมของครอบครวในการจดกจกรรมรวมกจกรรมดานสาธารณสขของชมชน พบวาสวนใหญรวมจดกจกรรมการจดสงแวดลอมทเออตอการมสขภาพด เชน การรณรงคก าจดลกน ายงลาย รณรงคท าความสะอาดชมชน ฯลฯ รอยละ 95.83 รองลงมาการเฝาระวงคดกรองดานสขภาพ เชน วดความดนโลหต ตรวจน าตาลในปสสาวะ รอยละ 95.42 รวมถายทอดขอมลขาวสารความรสขภาพใหกบสมาชกในครอบครว รอยละ 94.79 และรวมกจกรรมสงเสรมสขภาพของชมชนโดยการออกก าลงกาย ฯลฯ รอยละ 86.25

ขอเสนอแนะ 1. การดแลสขภาพของครอบครว ควรมนโยบายในการเสรมสรางศกยภาพของครอบครวในการดแล

สขภาพดวยตนเอง ซงเปนการสรางกระบวนการมสวนรวมของภาคประชาชนใหมความร ความเขาใจ และประพฤตปฏบตตนในการดแลสขภาพดวยตนเองอยางรบผดชอบดวยความรสกวา “สขภาพเปนของตนเอง” ในทกครอบครว อยางนอยครอบครวละ ๑ คน ท าหนาทเปนแกนน าทางดานสขภาพ มความรความสามารถในการดแลสขภาพตนเองและสมาชกในครอบครว โดยมภาครฐท าหนาทเปนพเลยงในการจดระบบบรการสขภาพทมคณภาพของประชาชน ตลอดจนท าใหประชาชนพงตนเองได

2. การไดรบบรการดานสขภาพจาก อสม.และระบบบรการสขภาพของชมชน จากการศกษาพบวาสวนใหญไดรบขอมลขาวสารดานสขภาพไดรบค าแนะน าและการถายทอดความรดานการดแลสขภาพจาก อสม . และควรจดหาสงสนบสนนหรออปกรณทจ าเปนส าหรบ อสม.ในการปฏบตงานในหมบาน/ชมชนม ศนยสขภาพชมชน (ศสมช.)

3. พฒนาหลกสตรการฝกอบรมการพฒนาศกยภาพ อสม.ในการปฏบตงานรวมกบทมหมอครอบครว หรอ ทมสหวชาชพอนๆ ในการปฏบตงานในชมชน

4. พฒนาเทคโนโลยและชองทางการสอสารทางดานสขภาพในชมชนทมประสทธภาพเพอถายทอดความรใหกบแกนน าสขภาพครอบครว อสม. และเจาหนาทในทกระดบ

----------------------------------------------------------------------

ค สารบญ

หนา

บทคดยอ ก สารบญ ค สารบญตาราง ง บทท 1 บทน า 1 1. ความเปนมาและความส าคญของปญหา 1 2. วตถประสงคของการศกษา 2 3. ขอบเขตการศกษา 2 - ขอบเขตเนอหา - ขอบเขตดานประชากร - ขอบเขตดานระยะเวลา 4. นยามศพท 2 5. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 3

บทท 2 แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ 4 1. ทฤษฏการดแลตนเอง (Self care) 4 2. แนวคดและทศนะการดแลตนเอง 5 3. แนวคดของการสาธารณสขมลฐาน 8 4. แนวคดระบบสขภาพภาคประชาชน 11 5. สถานการณสขภาพของครอบครวไทย 12 6. สขภาพและการดแลสขภาพตนเองระดบครอบครว 14 7. ผลงานศกษาทเกยวของ 15

บทท 3 วธการศกษา 16 1. รปแบบการศกษา 16 2. ประชากร และกลมตวอยาง 16 3. เครองมอทใชในการศกษา 17 4. วธการวดตวแปร 18 5. วธการเกบรวบรวมขอมล 21 6. การวเคราะหขอมล 21

บทท 4 ผลการศกษา 22 สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง 22 สวนท 2 สถานะสขภาพและการดแลสขภาพของครอบครว 24 สวนท 3 การไดรบบรการดานสขภาพจาก อสม. และระบบบรการสขภาพของชมชน 28 สวนท 4 ภาพรวมของการดแลสขภาพของครอบครวเชอมโยงการจดกจกรรม 29

ง บทท 5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ 30

1. สรปผลการศกษา 30 2. อภปรายผล 32 3. ขอเสนอแนะ 34

บรรณานกรม 35 ภาคผนวก 38

1. เครองมอประเมนแบบสอบถามการศกษาการดแลสขภาพดวยตนเองของครอบครว 39 ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 2. แจงเวยนผลงานวจยและเผยแพรบนเวบไซต phc.moph.go.th 40

จ สารบญตาราง

หนา ตารางท 1 จ านวนและรอยละของขอมลทเกบไดตามเปาหมาย จ าแนกรายจงหวด ตารางท 2 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลทวไป ตารางท 3 รอยละของสถานะสขภาพและการดแลสขภาพของครอบครว จ าแนกตามปญหาสขภาพ และ วธการดแลสขภาพของสมาชกในครอบครว ตารางท 4 รอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามการสงเสรมสขภาพของครอบครวดานอาหาร ตารางท 5 รอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามการสงเสรมสขภาพของครอบครวดานการ ออกก าลงกาย และดานจตใจ ตารางท 6 รอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามการไดรบบรการดานสขภาพจาก อสม. และระบบบรการสขภาพของชมชน ตารางท 7 รอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามการมสวนรวมของครอบครวในการจดการกจกรรม ดานสขภาพชมชน ตารางท 8 รอยละความพงพอใจตอการใหบรการของอสม.

20 21 22

23 24

25

26

26

๑

บทท 1 บทน ำ

1. ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ ปจจบนสงคมไทยไดเปลยนแปลงอยางรวดเรว ทงทางดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม การเมอง และสงแวดลอม ววฒนาการของการพฒนาสาธารณสขตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตและแผนพฒนาสาธารณสขทผานมาระบบบรการสขภาพของไทยนนไดมการพฒนาตามล าดบ อยางไรกตามถงแมวาประเทศไทยไดมพฒนาการทางดานสาธารณสขมาอยางตอเนองท าใหประชาชนสามารถเขาถงการบรการดานสขภาพไดมากขน สงผลใหในปจจบนพบวาคนไทยมคาเฉลยอายยนขน ซงเหนไดอยางชดเจนในทศวรรษทผานมาและสงคมไทยไดกาวสสงคมผสงอาย การเจบปวยและเสยชวตเปลยนจากโรคตดตอเปนหลกเปลยนแปลงมาเปนโรคไมตดตอเรอรง ซงสวนใหญมกเกดจากพฤตกรรมสขภาพของมนษย ไดแก โรคมะเรง ความดนโลหตสง เบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด ฯลฯ จากผลการส ารวจสขภาพของคนไทย พบวา มกไมรตววาเปนโรคเรอรง หรอกลมทรวาเปนโรคเรอรงนนสวนใหญยงไมสามารถควบคมอาการของโรคและดแลรกษาตนเองไดอยางถกตอง ซงภาวะดงกลาวน ามาซงภาวะทพพลภาพในทสด ท าใหมภาวะพงพงในการด ารงชวต และมผสงอายจ านวนเพมขนทตองการไดรบการดแลสขภาพจากบคคลในครอบครวหรอสงคมตอไป

ดวยสถานการณสขภาพท เปลยนแปลงดงกลาวขางตน กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน เปนหนวยงานในสงกดกรมสนบสนนบรการสขภาพ มบทบาทภารกจในการพฒนาและขบเคลอนนโยบาย และยทธศาสตรดานระบบสขภาพภาคประชาชน พฒนามาตรฐาน รปแบบ กลไก การด าเนนงานสาธารณสขมลฐานเพอพฒนาสขภาพภาคประชาชนและพทกษสทธของประชาชนดานสขภาพ เสรมสรางศกยภาพ อสม.ในการจดการสขภาพชมชนไดตามมาตรฐาน เสรมสรางการมสวนรวมของภาคเครอขายในการจดการสขภาพชมชนและพทกษสทธของประชาชนดานสขภาพ และศกษา วเคราะห วจย พฒนา ถายทอดและประเมนเทคโนโลยระบบสขภาพภาคประชาชน ไดก าหนดวสยทศน คอ “ภายในทศวรรษตอไป ทกชมชนจดการระบบสขภาพและพทกษสทธไดตามมาตรฐาน เพอการพงตนเองของประชาชนดานสขภาพ” และไดก าหนดยทธศาสตรรองรบการด าเนนงานประกอบดวย 4 ยทธศาสตร คอ ยทธศาสตรท 1 พฒนาและขบเคลอนนโยบายและยทธศาสตรดานระบบสขภาพภาคประชาชน ยทธศาสตรท 2 พฒนา อสม. ในการจดการระบบสขภาพชมชนและพทกษสทธดานสขภาพของประชาชน ยทธศาสตรท 3 เสรมสรางความเขมแขงของภาคเครอขายในการจดการระบบสขภาพและพทกษสทธดานสขภาพของชมชน ยทธศาสตรท 4 พฒนารปแบบ จดการความร นวตกรรม และประเมนเทคโนโลยระบบสขภาพภาคประชาชน กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชนรบผดชอบเปาหมายการใหบรการของกรมสนบสนนบรการสขภาพ คอ ประชาชนกลมเปาหมายมพฤตกรรมสขภาพทถกตองและชมชนมการจดการระบบสขภาพทเขมแขง มการบรณาการงานสขภาพภาคประชาชนใหเปนสวนหนงในการพฒนาระบบบรการปฐมภม และปรบบทบาทภารกจใหสอดคลองกบการปรบโครงสรางและบทบาทภารกจของกรมสนบสนนบรการสขภาพ ในสวนของการด าเนนงานทผานมา กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชนไดมการจดท าแผนปฏบตการประจ าป และไดมการถายทอดนโยบาย และแผนสการปฏบตใหแกผรบผดชอบทงในสวนกลางและส านกงานสนบสนนบรการสขภาพเขต มการประชมเชงปฏบตการปรบแผนครงป เพอประเมนสถานการณการด าเนนงานสขภาพภาคประชาชนทผานมาวาเกดผลผลต ผลลพธใดบางกบชมชนและประชาชน การสงเสรมการมสวนรวมของ อสม.ในการจดการสขภาพชมชนและการสงเสรมใหครอบครวดแลสขภาพตนเองได เปนเปาหมายส าคญของการพฒนางานสขภาพภาค

๒

ประชาชน ในฐานะทผวจยปฏบตงานในกลมพฒนานโยบายและยทธศาสตรสขภาพภาคประชาชน รบผดชอบในการจดท าแผนค าของบประมาณและแผนปฏบตการประจ าปของกองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน จ าเปนตองทราบขอมลสถานการณการด าเนนงานเพอใชประกอบการวางแผน จงไดสนใจทจะศกษา เรองการศกษาการดแลสขภาพดวยตนเองของครอบครวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอเพอน าผลทไดไปใชเปนขอมลประกอบในการก าหนดยทธศาสตรและวางแผนในการพฒนางานสขภาพภาคประชาชน ตามบทบาทภารกจของหนวยงานตอไป

2. วตถประสงคของกำรศกษำ

2.1 วตถประสงคทวไป - เพอศกษาการดแลสขภาพตนเองของครอบครวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

2.2 วตถประสงคเฉพาะ - เพอศกษาสถานะสขภาพของครอบครวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ - เพอศกษาการไดรบบรการดานสขภาพจาก อสม. และระบบบรการสขภาพของชมชน - เพอศกษาการมสวนรวมของครอบครวในการจดกจกรรมดานสขภาพของชมชน

3. ขอบเขตกำรศกษำ 3.1 ขอบเขตดานเนอหา

เปนการศกษาแบบเชงส ารวจ (Survey study) โดยศกษาสถานการณการดแลสขภาพดวยตนเองของครอบครวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอโดยศกษาในประเดนส าคญ ดงน

- ศกษาสถานะสขภาพและการดแลสขภาพของครอบครว - ศกษาการไดรบบรการดานสขภาพจาก อสม และระบบบรการสขภาพของชมชน - ศกษาภาพรวมของการดแลสขภาพของครอบครวเชอมโยงการจดกจกรรมดานสขภาพของชมชน 3.2 ขอบเขตดานประชากร ประชากรทศกษา คอ ครอบครวในพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทยมจ านวนทงสน

6,233,840 ครวเรอน (ขอมลอางองจากส านกงานสถตแหงชาต http://stat.bora.dopa.go.th สบคนขอมลวนท 6 ตลาคม 2556) ผศกษาไดค านวณกลมตวอยางจากสตร n = N / [1+N(e2)] ของ Taro Yamane โดยขนาดของประชากร (N) เทากบ 6,233,840 ครวเรอน คาความคลาดเคลอนทยอมรบได (e) เทากบ 5% หรอ 0.05 ไดจ านวนครวเรอนทเปนกลมตวอยางของทงภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ขนต าเทากบ 400 ครวเรอน

3.3 ขอบเขตดานพนท เพอใหขอมลทเกบไดสะทอนถงความหลากหลายและมจ านวนมากพอทจะเปนตวแทนทดของ

ประชากรในพนทโดยใชวธการสมตวอยางแบบลายขนตอน (Multi - Stage Radom Sampling) ผศกษาจงไดก าหนดขนาดตวอยางจงหวดภาคตะวนออกเฉยงเหนอตามเขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสข แบงออกเปน 4 เขตๆ ละ 1 จงหวด รวม 4 จงหวด ดงน เขต 7 จงหวดกาฬสนธ เขต 8 จงหวดหนองบวล าภ เขต 9 จงหวดบรรมย และเขต 10 จงหวดมกดาหาร ซงในแตละจงหวดจะคดเลอก 2 อ าเภอ และแตละอ าเภอจะคดเลอก 1 ต าบล โดยท 1 ต าบล จะคดเลอก 2 หมบาน หลงจากนนจะท าการสมเลอกตวแทนครอบครว จากหมบานๆ ละ 30 คน รวมประชากรกลมตวอยางมจ านวนทงสน 480 คน

๓

4. นยำมศพท

1. อสม. หมายถง อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน 2. ครอบครว หมายถง บคคลทกคนทอาศยอยรวมกน ครวเรอนเดยวกน และใชชวตสวนใหญรวมกน 3. ปญหาสขภาพของครอบครว หมายถง ปญหาการเจบปวยทเกดขนกบสมาชกอยางนอย 1 คน

ในครอบครวประกอบดวย 3.1 การเจบปวยเลกนอย ไดแก ไขหวด/ไขหวดใหญ ปวดขอ/เขา/หลง/ไหล และปวดทอง/โรค

กระเพาะ 3.2 โรคตดตอ ไดแกอจจาระรวง ไขเลอดออก วณโรค และโรคเอดส 3.3 โรคไมตดตอ ไดแก ความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคหวใจ โรคไต/นว ไขมนในเลอดสง

และ โรคมะเรง 3.4 ปญหาสขภาพจต ไดแก วตก กงวล/เครยด ตดยา/สารเสพตด ตดสราเรอรง

4. วธการดแลสขภาพดวยตนเองของครอบครวเมอเกดการเจบปวย หมายถง พฤตกรรมหรอวธการปฎบตของครอบครวเมอสมาชกในครอบครวเกดการเจบปวย โดยวธการดแลสขภาพแบงตามการเจบปวยตอไปน 4.1 การเจบปวยเลกนอย ไดแก ดแลสขภาพดวยตนเอง ปรกษา/ขอรบค าแนะน าจาก อสม. ใชบรการ

สขภาพทสถานพยาบาล เชน รพ.สต./คลนก/โรงพยาบาล 4.2 การเจบปวยรนแรง เชน ดแลสขภาพดวยตนเอง ปรกษา/ขอรบค าแนะน าจาก อสม. ใชบรการ

สขภาพทสถานพยาบาล เชน รพ.สต./คลนก/โรงพยาบาล 5. การสงเสรมสขภาพกายและจตของครอบครว ไดแก การรบประทานอาหารและเครองดม

เชน พฤตกรรมการกนและดม คณคาของอาหาร การออกก าลงกาย และการสงเสรมสขภาพทางจต 6. การไดรบบรการดานสขภาพจาก อสม. ไดแก การไดรบขอมลดานสขภาพ การไดรบค าแนะน าและการ

ถายทอดความรดานการดแลสขภาพ จาก อสม. การไดรบการบรการสขภาพเบองตนจาก อสม. การไดรบการตรวจคดกรองดานสขภาพ เชน วดความดนโลหต ตรวจเบาหวาน ฯลฯ จาก อสม. และการไดรบการเยยมบานจาก อสม.

7. การมสวนรวมของครอบครวในการจดการกจกรรมดานสขภาพชมชน ไดแก รวมประชมประชาคม/วางแผน จดท าโครงการ/กจกรรมดานสาธารณสขของชมชน รวมกจกรรมดานสาธารณสขของชมชน

5. ประโยชนทคำดวำจะไดรบ 5.1 ใชขอมลประกอบการก าหนดยทธศาสตรและวางแผนการด าเนนงานของกองสนบสนนสขภาพภาคประชาชนในประเดนทเกยวของกบการพฒนาศกยภาพ อสม.

5.2 ใชเปนขอมลในการก าหนดนโยบายและยทธศาสตรไปสการพฒนาครอบครวในประเดนตอไปน - สถานะสขภาพและการดแลสขภาพของครอบครว - วธการดแลสขภาพของสมาชกในครอบครว - การไดรบบรการดานสขภาพจาก อสม. และระบบบรการสขภาพของชมชน - ภาพรวมของการดแลสขภาพของครอบครวเชอมโยงการจดกจกรรมดานสขภาพของชมชน

๔

6.3 ความรทไดจากการวจยสามารถน ามาใชวางแผนในการพฒนางานทไดรบมอบหมาย และใหเกดประโยชนตอพฒนางานของหนวยงานใหมประสทธภาพเพมขนและสามารถน าผลไปใชในการจดท าขอเสนอ เชงนโยบายใหกบผบรหาร

๕

บทท 2 แนวคด ทฤษฎ และงำนวจยทเกยวของ

การทบทวนวรรณกรรมและผลงานวจยทเกยวของกบการศกษาเรองการดแลสขภาพดวยตนเอง

ของครอบครวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ครงน ผวจยไดรวบรวมแนวคด ทฤษฎ เอกสารทเกยวของ เพอน าไปใชในการก าหนดกรอบแนวคดในการศกษา ตามประเดนดงตอไปน

สวนท 1 สถานการณสขภาพของครอบครวไทยและการดแลสขภาพตนเองระดบครอบครว 1.1 สถานการณสขภาพของครอบครวไทย 1.2 การดแลสขภาพตนเองระดบครอบครว

สวนท 2 แนวคดและทฤษฎทเกยวของกบการดแลสขภาพตนเอง (Self care) 2.1 ทฤษฏการดแลตนเอง (Self care) 2.2 แนวคดและทศนะการดแลตนเอง

สวนท 3 แนวคดการสาธารณสขมลฐานและระบบสขภาพภาคประชาชน 3.1 แนวคดของการสาธารณสขมลฐาน 3.2 แนวคดระบบสขภาพภาคประชาชน

สวนท 4 งานวจยทเกยวของ สวนท 1 สถำนกำรณสขภำพของครอบครวไทยและกำรดแลสขภำพตนเอง

1.1 สถานการณสขภาพของครอบครวไทย ครอบครว เปนสถาบนทางสงคมทส าคญทสดสถาบนหนงและยงเปนหนวยทางสงคมทเลกทสดดวย

ซงสมาชกในครอบครวมความสมพนธกนอยางใกลชด มความรกซงกนและกน เปนสถาบนเบองตนทใหการอบรมหลอหลอมพฤตกรรมและบคลกภาพของบคคล ตลอดจนเปนแหลงอนรกษและถายทอดวฒนธรรมจากชนรนหนงไปยงรนตอไป (รจา ภไพบลย, 2541) เนองจากในปจจบน สภาพแวดลอมทางสงคมไทยไดเปลยนไปตามการเปลยนแปลงของกระแสโลกาภวฒนและความกาวหนาของเทคโนโลยสมยใหม (ส านกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว, 2552) ท าใหครอบครวไมสามารถท าหนาทไดอยางสมบรณ สมพนธภาพระหวางสมาชกในครอบครวเรมเสอมถอยปญหาทเกดขนไดสงผลกระทบตอสขภาพของบคคลและกจวตรสขภาพครอบครวทงทางตรงและทางออม ซงผลของการเปลยนแปลงสามารถสรปไดดงตอไปน

1) เปลยนแปลงทางดานโครงสรางของประชากร สงผลใหครอบครวไมสามารถด ารงบทบาท และหนาทของตนเองไดอยางสมบรณ ปรากฏการณทเหนไดชดเจน คอ ครอบครวในชนบทสวนใหญมแตผสงอาย และมแนวโนมทจะเปนสงคมผสงวย โดยในป พ.ศ. 2550 จ านวนประชากรผสงอายม 7.02 ลานคน หรอคดเปนรอยละ 10.7 ของประชากรทงหมด(ส านกงานสถตแหงชาต, 2550) และคาดการณจะเพมเปน 7.6 ลานคน หรอรอยละ 11.4 ในปพ.ศ. 2553 ซงจะเพมขนอกเทาตวในป พ.ศ. 2573 (ส านกงาน สถตแหงชาต, 2550;วทยาลยประกรศาสตร,2550)จากการเพมขนของประชากรผสงอายของไทยจากอดตจนถงปจจบนดงนนคาดการณวา ในป พ.ศ. 2555 ประเทศไทยจะเรมเขาสสงคมผสงอาย โดยคดเปน รอยละ 10 ของประชากรมอายมากกวา 60 ป นอกจากนขนาดของครอบครวไทยยงมแนวโนมเปนครอบครวเดยวและมขนาดเลกลง มากขน ทงนเพราะผลของการพฒนาเศรษฐกจ ท าใหพอและแมตองออกนอกบาน เพอหารายไดเ พมมากขน โดยขอมลจ านวนสมาชกในครอบครวโดยเฉลย 5.6 คน ในป พ .ศ .2503

๖

เปน 4.4 คนตอครอบครวในป พ.ศ.2541 และคาดวาจะเปน 3.4 คนตอครอบครวในป พ.ศ.2558 และผลของการพฒนาเศรษฐก จยงท าให อตราสวนของการอยารางมส งขน โดยในป พ .ศ .2530 คดเปนรอยละ 8.3 เพมขนเปนรอยละ 12.9 ในป พ.ศ.2539 และรอยละ 26ในป พ.ศ.2548 (ส านกงานสงเสรมสถาบนครอบครว, 2548) 2) ความสมพนธภายในครอบครวเสอมถอย ผลของการเปลยนแปลงตามกระแสโลกาภวฒน โดยการเนนการพฒนาทางเศรษฐกจท าใหความสมพนธของครอบครวเสอมถอยลง โดยในป พ.ศ. 2539 ดชนสมพนธภาพความอบอนในครอบครวทแสดงถงการอยรวมกนของสมาชกในครอบครวดวยความรก ความอบอนสามารถด ารงและสบทอดความเปนครอบครวไวได ซงเคยอยในเกณฑด คอ รอยละ 80.85 กลบมแนวโนมลดลงเปนรอยละ 70.77 ในป พ.ศ. 2545 (สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและครอบครว, 2548) 3) บคคลในครอบครวขาดคณธรรม จรยธรรม และไมมคณภาพ สบเนองจากทงปจจยภายนอกและภายใน ถาครอบครวไมสามารถท าหนาทหลกไดอยางสมบรณ จะมผลท าใหสมาชกในครอบครวเตบโตขนมาโดยขาดคณธรรม จรยธรรม ไมมคณภาพ และไมสามารถพงพาตนเองได นอกจากนจากสถานการณปจจบนทเปนระบบทนนยมจะท าใหบคคลมการแกงแยงแขงขน ฉวยโอกาส เอาเปร ยบ ใครดใครได และเหนแกตว กระแสบรโภคนยม ทสงเสรมคานยมของความฟงเฟอฟมเฟอย จงท าใหปจจบนสงคมไทย มปญหาตางๆมากมายทรอการแกไข

ดงนนผลของการเปลยนแปลงโครงสรางของครอบครวท าใหสงคมไทยก าลงเขาสสงคมผสงวย ซงท าใหมปญหาทางดานสขภาพอนามยของผสงวยตามมา เชน การเกดโรคเรอรงซงประกอบดวย โรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคหวใจ โรคเครยด และโรคซมเศรา เปนตน นอกจากนในปจจบนสงคมไทยยงมปญหา เรองการอพยพยายถนจากชนบทสเมองเพอเขามาหางานท า ท าใหวถชวตและการด ารงชพเปลยนแปลงไป ผลทตามมาท าใหมปญหาดานตางๆ เชน ปญหาชมชนแออด ปญหายาเสพตด ปญหาสขภาพจต ปญหาดานการศกษาและสาธารณสข โดยเฉพาะในเดกวยตางๆ ปญหาผสงวยถกทอดทงในชนบท ปญหาการอยาราง เปนตน จากปญหาดงกลาวท าใหครอบครวไทยอยในสถานะออนแอ

1.2 สขภาพและการดแลสขภาพตนเองระดบครอบครว สขภาพหมายถงสขภาวะทสมบรณและเชอมโยงกนเปนองครวมสมดล ทงทางกาย จตใจ ทางสงคม

และทางจตวญญาณ (ปตพงษ เกษสมบรณ และอนพงค สจรยากล,2543; สชาต โสมประยร ,2543) ดงนนสขภาพ จงมความสมพนธเชอมโยงกบปจจยตางๆ มากมาย โดยเฉพาะสงแวดลอมทงทางกายภาพ ชวภาพ และสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจและสงคม (ปตพงษ เกษสมบรณ และอนพงค สจรยากล , 2543) ซงศาสตราจารยนายแพทยประเวศ วะส ไดใหความหมายของความสขภาวะทสมบรณ ดงน

- สขภาวะทสมบรณทางกาย หมายถงรางกายสมบรณแขงแรง ไมเปนโรค ไมพการ มปจจย ทจ าเปนเพยงพอตอการด ารงชวต ไมมอปสรรคอนตราย มสงแวดลอมทสงเสรมสขภาพ

- สขภาวะทสมบรณทางจต หมายถงจตใจทมความสข รนเรง มความเมตตา มสต สมาธ ปญญา ตลอดจนลดความเหนแกตวลงไปดวย

- สขภาวะทสมบรณทางสงคม หมายถง การอยรวมกนดวยด มครอบครวอบอน ชมชนเขมแขง สงคมมความยตธรรม มความเสมอภาค มสนตภาพ มความเปนประชาสงคม มระบบบรการทด และระบบบรการเปนกจการทางสงคม

๗

- สขภาวะทสมบรณทางจตวญญาณ หมายถง เปนสขภาวะทเกดจากการท าความด หรอจตสมผสกบสงทมคาสงสด เชน การเสยสละ การมความเมตตากรณา การเขาถงพระรตนตรย เปนตน

การดแลสขภาพของตนเองตามความหมายขององคกรอนามยโลกหมายถงการด าเนนกจกรรม ทางสขภาพดวยตนเองของปจเจกบคคล ครอบครว กลมเพอนบาน กลมผรวมงาน และชมชน โดยมความหมายรวมถงการตดสนใจในเรองทเกยวของกบสขภาพ การปองกนโรค การวนจฉยโรค การรกษาโรค ตลอดจน การปฏบตตนหลงรบบรการ

การดแลสขภาพตนเองเปนกระบวนการซงบคคลปฏบตดวยตนเอง เพอสงเสรมสขภาพและปองกนโรค การคนหาหรอรกษาโรคในระยะเรมแรกโดยการใชแหลงบรการสขภาพ และยงรวมถงแหลงสนบสนนอน ๆ ไดแก ครอบครว เพอนบาน เพอนทท างาน เครอขายตาง ๆ ในสงคม และเนนวาผลจากการปรบปรงสงแวดลอมรวมทงชมชน เปนพนฐานในการรเรมการดแลสขภาพตนเองของบคคล นอกจากน ปจจย ดานคาใชจาย ปญหาทางเศรษฐกจ ตลอดจนนโยบายของสถานบรการสาธารณสขหรอหนวยงาน กยงเปนเหตผลทเกยวเนองกบการดแลสขภาพตนเองอกดวย

การดแลตนเองเปนการปฏบตกจกรรมทบคคลรเรมและกระท าในแนวทางของตนเพอด ารงรกษาชวต สงเสรมสขภาพและความเปนอยอนดของตนเองการดแลตนเองตองมแบบแผน เปาหมาย ขนตอน ตลอดจนความตอเนอง และเมอใดกระท าอยางถกตองครบถวน จะท าใหมประสทธภาพการดแลสขภาพของตนเอง เปนการปฏบตกจกรรม ทบคคลรเรมและกระท าดวยตนเอง เพอรกษาไวซงชวต สขภาพและสวสดภาพของตน และเมอกระท าอยางมประสทธภาพ จะมสวนชวยใหโครงสรางหนาท และพฒนาการด าเนนไปไดถงขดสงสดการทบคคลจะสามารถดแลตนเองไดอยางเหมาะสมนนตองรเรมและปฏบตกจกรรมการดแลตนเอง อยางตอเนอง ซงประกอบดวยปจจยตอไปน คอ มความร ความช านาญ และความรบผดชอบในการดแลตนเองมแรงจงใจทจะกระท าและมความพยายามอยางตอเนองจนไดรบผลส าเรจใหความส าคญกบการมสขภาพด รบรพฤตกรรมการดแลตนเอง สามารถลดอตราเสยงตอการเกดโรคได ใหกระท ากจกรรมอยางสม าเสมอ โดยมขอบกพรองหรอการลมนอยทสดจนบรรลผลส าเรจตามตองการมก าลงใจและความตงใจสง ตงแต เรมปฏบตจนสนสด

จากความหมายของการดแลสขภาพของตนเองทกลาวไวโดยนกวจยตางๆ ดงนนจงสามารถสรปไดวาการดแลสขภาพตนเองตองกระท าอยางอยางตอเนอง ซงมปจจยดานตางๆทท าใหไมสามารถกระท าอยางตอเนองได เชน เรองของหลกความรบผดชอบตอตนเอง แรงจงใจ และพฤตกรรมการดแลตนเอง เปนตน ซงสงตางๆเหลานคอกระบวนการในการดแลสขภาพของตนเอง เพอปองกนและรกษาสขภาพของตนเอง ไมเกดการเจบปวย ตลอดจนการสงเสรมสขภาพใหกบครอบครว เครอขายทางสงคม และชมชน ซงเหมาะสมกบสถานการณในปจจบน สวนท 2 แนวคดและทฤษฎทเกยวของกบกำรดแลสขภำพตนเอง (Self care)

2.1 ทฤษฎการดแลตวเอง (Self – care Theory) (Orem, 2001 : 47-49) เปนแนวคดทอธบายการดแลตนเองของบคคล และการดแลบคคลทพงพา

กลาวคอ บคคลทมวฒภาวะมการเรยนรในการกระท าและผลของการกระท าเพอสนองตอบความตองการดแลตนเองทจ าเปน โดยการควบคมปจจยทมผลตอหนาท หรอพฒนาการของบคคลเพอคงไวซงชวต สขภาพ และความผาสก การกระท าดงกลาวรวมไปถงการกระท าเพอบคคลทตองพงพาซงสมาชกในครอบครว หรอบคคลอน

๘

แนวคดของโอเรม การดแลตนเองเปนรปแบบหนงของการกระท าอยางจงใจและม เปาหมาย ซงเกดขนอยางเปนกระบวนการประกอบดวย 2 ระยะสมพนธกน คอ ระยะท 1 เปนระยะของการประเมนและตดสนใจ ในระยะนบคคลจะตองหาความร และขอมลเกยวกบสถานการณทเกดขน และสะทอนความคด ความเขาใจในสถานการณ และพจารณาวาสถานการณนนจะสามารถเปลยนแปลงไดหรอไม อยางไร มทางเลอกอะไรบาง ผลทไดรบแตละทางเลอกเปนอยางไร แลวจงตดสนใจทจะกระท า ระยะท 2 ระยะของการกระท าและประเมนผลของการกระท า ซงในระยะนจะมการแสวงหาเปาหมายของการกระท า ซงเปาหมายมความส าคญเพราะจะชวยก าหนดทางเลอกกจกรรมทตองกระท า และเปนเกณฑทจะใชในการตดตามผลของการปฏบตกจกรรม

วตถประสงคหรอเหตผลของการกระท าการดแลตนเองนน โอเรม เรยกวา การดแลตนเอง ทจ าเปน (Self-care requisites) ซงเปนความตงใจหรอเปนผลทเกดไดทนทหลงการกระท า การดแลตนเอง ทจ าเปนม 3 อยาง คอ การดแลตนเองทจ าเปนโดยทวไป ตามระยะพฒนาการ และเมอมภาวะเบยงเบนทางดานสขภาพ

2.2 แนวคดและทศนะการดแลตนเอง การดแลตนเอง ประกอบดวยค าวา “ดแล” กบ “ตนเอง” ตามพจนานกรมฉบบบณฑตยสถาน

พ.ศ. 2525 ใหความหมายดแล คอ เอาใจใส ปกปกรกษา ปกครอง ตน คอ ตว (ตวคน) เมอรวมค าวา ดแลตนเอง จงหมายถง เอาใจใสในตวคนนนเอง หรอปกปก ปกครองตนเอง การดแลตนเองถกอธบาย ในลกษณะของมโนทศน กรอบแนวคด รปแบบ ทฤษฎกระบวนการ การเคลอนไหว หรอปรากฏการณ (Gantz,1990 อางใน อรสา พนธภกด 2542) ความหมายการดแลตนเองจะตางกนในแตละสาขาวชาชพ มผใหนยามการดแลสขภาพของตนเอง มดงน

เลวน (Levine Cited in Hill & Smith, 1985 : 8) กลาววา การดแลตนเองเปนกระบวนการ ท บคคลหนงๆ ท าหนาทโดยตวเองและเพอตวเอง ในการปองกนและสงเสรมสขภาพตลอดจนการสบ คนหาโรคและการรกษาขนตนดวยตนเอง

สไตเกอรและลบสน (Steiger & Lipson, 1985 : 12) ใหความหมายของการดแลตนเองวาเปน กจกรรมทรเรมกระท าโดย บคคล ครอบครว ชมชน เพอใหบรรล หรอคงไวซงภาวะสขภาพใหดทสด

นรส (พมพวลย ปรดาสวสด, 2530: 9; อางองจาก Noris) ใหความหมายของการดแลสขภาพตนเอง คอ กระบวนการทประชาชนและครอบครว มโอกาสทจะชวยเหลอตนเองและรบผดชอบตนเอง ดานสขภาพอนามย โดยพฒนาศกยภาพความสามารถ เพอการดแลสขภาพอนามยของตนเอง สมจต หนเจรญกล (2536 : 22-23) กลาววา การดแลตนเองหมายถงการปฏบตในกจกรรม ทบคคลรเรมและกระท าเพอทจะรกษาไวซงชวต สขภาพและสวสดภาพของตน การดแลตนเอง เปนการกระท าทจงใจ และมเปาหมาย (Deliberate Action) และเมอกระท าอยางมประสทธภาพจะมสวนชวยใหโครงสรางหนาทและพฒนาการของแตละบคคลด าเนนไปถงขดสงสด

เพนเดอร (Pender, 1987 :150) กลาววาการดแลตนเองเปนการปฏบตทบคคลรเรมและกระท า ในวถทางของตนเองเพอด ารงรกษาชวต สงเสรมสขภาพและความเปนอยทดของตน

๙

สวนท 3 แนวคดการสาธารณสขมลฐานและระบบสขภาพภาคประชาชน 3.1 แนวคดของการสาธารณสขมลฐาน ส านกงานคณะกรรมการสาธารณสขมลฐาน (2529) ไดใหความหมายวา “การสาธารณสขมลฐาน” เปนกลวธทางสาธารณสขทเพมขนจากระบบบรการสาธารณสขของรฐ ซงมอยในระดบต าบลและหมบาน การสาธารณสขเปนวธการใหบรการสาธารณสขทผสมผสานทง ทางดานการรกษาพยาบาลการสงเสรมสขภาพการปองกนโรคและการฟนฟสภาพทด าเนนงาน โดยประชาชนเองซงประชาชนตองมสวนรวมในการวางแผนด าเนนงานและประเมนผลโดย ไดรบการสนบสนน จากภาครฐในดานวชาการ ขอมล ขาวสาร การใหการศกษา ฝกอบรม และ ระบบการสงตอผปวย โดยอาศยทรพยากรทมอยในทองถนเปนหลก” โดยการทเจาหนาทของรฐเปลยนบทบาทใหมจากเดมเปนผบรการประชาชน (ผให) เปลยนเปน ผกระตนใหค าแนะน า และผสนบสนนใหกบประชาชน แลวใหประชาชนเปนผเรมบรการประชาชนดวยตนเองและประชาชนทจะเปนผใหบรการประชาชนดวยกนเอง กจกรรมทจะใหประชาชน เขามามสวนรวมเพอชวยเหลอบรการประชาชนกนเอง เรยกวา กจกรรมจ าเปนของสาธารณสขมลฐานม 14 กจกรรม ไดแก 1. โภชนาการ 2. สขศกษา 3. จดหา น าสะอาดและสขาภบาล 4. เฝาระวงโรคประจ าถน 5. สรางเสรมภมคมกนโรค 6. รกษาพยาบาลเบองตน 7. จดหายาทจ าเปน 8. อนามยแมและเดก 9. สขภาพจต 10. สขภาพฟน 11. อนามยและสงแวดลอม 12. คมครองผบรโภค 13. อบตเหตและฟนฟสภาพผพการ 14. โรคเอดส การทจะกระท ากจกรรมเหลาน ไดส าเรจนน จะตองใชกลวธของสาธารณสขมลฐานหรอจะเรยกวาหลกการของสาธารณสขมลฐานทส าคญ 4 ประการ คอ

1) การมสวนรวมของชมชน ซงส าคญตงแตการเตรยมเจาหนาทเตรยมชมชนการฝกอบรมการตดตามด าเนนกจกรรมตางๆใหประชาชนในหมบานไดรสกเปนเจาของและเขามารวมชวยเหลองานดานสาธารณสข ทงดานก าลงคน ก าลงเงน และวสดอปกรณตาง ๆ มได หมายถงชมชนใหความรวมมอกบเจาหนาท ของรฐ ในการพฒนา หากแตหมายถงประชาชนใน ชมชนนนเองเปนผวเคราะหปญหา ตลอดจนแนวทางการแกไขปญหาของชมชน ทงน โดยชมชนมความสามารถในการแยกแยะไดวาวธ การแกไขปญหาใดประชาชนในชมชนสามารถแก ไขได วธการใดท อย นอกเหนอความสามารถของช มชนกจะตองให เจ าหนาท ของร ฐ หรอบคคลภายนอกชมชนเปนผแกไขปญหานน

2) การใชเทคโนโลยทเหมาะสมเทคนคและวธการใชในงานสาธารณสขมลฐานควรเปนเทคนควธการ ทงาย ไมซบซอนยงยาก เหมาะสมกบแตละสภาพทองถนและประชาชนสามารถปฏบตได เทคนควธการ ซงหมายรวมตงแตวธการคนหาปญหา ขบวนการในการแกไขปญหา จนกระทงเทคนคในการแกไขปญหา โดยชมชนเอง เชน การใชสมนไพรในชมชน การนวดไทยเพอบรรเทาอาการปวดเมอยในชมชนเปนตน เทคนคเหลาน อาจเปนภมความรเดมในชมชนทชมชนมการถายทอดในการแกไขปญหาสาธารณสขของตนเอง มาเปนเวลาชานานแลว เชน การใชยาหรอแพทยแผนไทยในการรกษาพยาบาลโรคงาย ๆ บางอยาง หรอเปนภมความรใหมทชมชนไดเรยนรเพมเตมวาเหมาะสมกบชมชนในการแกไขปญหาหากการเรยนรไปยงอกชมชนหนงในลกษณะทประชาชนถายทอดความรสประชาชนกนเองอาจจะเกดขนโดยธรรมชาตหรอโดยการสนบสนนชวยเหลอของเจาหนาทภาครฐโดยวธการทเรยกวาการแลกเปลยนเทคโนโลย ระหวางหมบาน จะท าใหขบวนการเรยนรเหลานเปนไปโดยกวางขวางรวดเรวซงจะเปนประโยชนกบประชาชนในการแกไขปญหา ของเขาเองประชาชนสามารถปฏบตได

๑๐

3) มการปรบระบบบรการพนฐานของรฐ เพอรองรบการสาธารณสขมลฐาน ระบบบรการของรฐและระบบบรหารจดการทมอยแลวของรฐจะตองปรบใหเชอมตอและรองรบงาน สาธารณสขมลฐานดวย ทงนโดยมความมงหมาย ดงน

- ตองการใหเกดการกระจายการครอบคลมบรการใหทวถง - การกระจายทรพยากรลงสมวลชน - การจดระบบสงตอผปวยทมประสทธภาพ

4) การผสมผสานกบงานกระทรวงอน ๆ งานสาธารณสขมลฐานจะส าเรจผลไดตอง ผสมผสานท างานไปดวยกนไดทงภายในกระทรวงสาธารณสขเองและกระทรวงอน ๆ

3.2 แนวคดระบบสขภาพภาคประชาชน ระบบสขภาพภาคประชาชน คอการท าใหพงตนเองของประชาชนซงการพงตนเองเปนตวเรง

ใหประชาชนเขมแขงลดการพงรฐ และจะท าใหเกดสขภาพดแบบพอเพยงซงสขภาพทดจะ เกดขนไดเปนหนาทของประชาชนทกคนทจะตองดแลสขภาพตนเองและชวยเหลอซงกนและกน ในการดแลสขภาพในชมชน ในสงคม ดงนน ระบบสขภาพภาคประชาชนจงเปนระบบทเตมเตมระบบสขภาพของชาต ระบบเดม และเกดเปนระบบสขภาพทสมบรณขน เพราะเปนกลไกการ เชอมตอระหวางกลไกภาครฐ กบภาคประชาชน ทจะใหบรรลผลการมสขภาพด และลดคาใชจายใน ระบบของสขภาพลดลง

ระบบสขภาพภาคประชาชน หมายถงกระบวนการทสมาชกของสงคมหรอชมชนนนม ความรความเขาใจ รวมมอกน ดแล และบรหารจดการใหเกดสขภาวะทดขนพนฐานดวยตนเอง ดวยการสนบสนนองคความรเทคโนโลยและทรพยากรทจ าเปนจากภาครฐภาคเอกชนและองคกรปกครองสวนทองถน (กรมสนบสนนบรการสขภาพ, 2546, หนา22) โดยองคประกอบของการพฒนาระบบสขภาพภาคประชาชนเพอการพฒนาสขภาพของคนในชมชน ประกอบดวยองคประกอบ 3 ประการ คอ

“คน”เปนองคประกอบหลกทส าคญในการพฒนาใดๆกตามจะตองมคนทอยในชมชนรวมตวกน รวมกนคด รวมกนท าอาจเรมจากคนกลมหนงอาจจะมากหรอนอยกตามซงมความแตกตาง หลายกลม ตางอาชพ ตางฐานะ ตางความคด ตางเพศ ตางวย แตมจตใจเดยวกนเพอสวนรวมและมเปาหมายรวมกน มการขยายแนวรวมออกไปเรอย ๆ

“องคความร” ในการด าเนนกจกรรมตางๆของชมชนจ าเปนตองมองคความรวธการ เทคโนโลย ภมปญญาและประสบการณจะท าใหเกดกระบวนการเรยนรการถายทอดและการกระจายความรขอมลขาวสารในชมชน

“ทน”เพอการพฒนาสขภาพการด าเนนงานพฒนาสขภาพจ าเปนตองอาศยทนทเปนตว เงน และทน ทไมใชตวเงนหรอทนทางสงคมและทรพยากรธรรมชาต ซงทนทเปนตวเงนจะมความหมายในลกษณะการเงน การคลงดานสขภาพและการพฒนาดานตาง ๆ เพอจดการบรการ ใหกบคนในชมชนอยางคมคา คมเวลา ทท างานและประชาชนไดรบประโยชนสงสด ซงแตละชมชน สามารถแสวงหาแหลงทนไดทงภายนอก และภายในชมชนน ามาบรหารจดการใหเกดผลก าไรแลวน าดอกผลมาใชในการพฒนาตอไป

นอกจากองคประกอบหลก 3 ประการแลวหวใจส าคญของระบบสขภาพภาคประชาชน คอ การจดการเพอใหประชาชนมความสามารถในการดแลสขภาพดวยตนเอง ซงการจดการในทน คอ การปฏบตการประสานใหความสมดลเพอการเคลอนไหวของปจจยคนองคความรหรอ วธการท างาน และทนเพอการพฒนาสขภาพ ใหเกดการด าเนนกจกรรมการพฒนาสขภาพ เพอสนองตอบตอความตองการของคนใน

๑๑

ชมชนปองกนและแกปญหาสขภาพของคนในชมชน แสดงเปนแผนภาพเชงแนวคดองคประกอบระบบสขภาพภาคประชาชนดงแผนภมท 1

สวนท 4 งำนวจยทเกยวของ

จากผลงานวจยทเกยวของกบการศกษาสถานะสขภาพและการดแลสขภาพของครอบครวการไดรบบรการดานสขภาพจาก อสม. และระบบบรการสขภาพของชมชนตลอดจนศกษาภาพรวมของการดแลสขภาพของครอบครวเชอมโยงการจดกจกรรมดานสขภาพของชมชนซงเปนสวนส าคญในการก าหนดกรอบแนวคดในการศกษาและชวยใหการท าวจยครงนมขอมลสนบสนน เพอใชในการอางอง และสามารถรวบรวมในรายละเอยดไดดงน

ทมวจยของส านกงานคณะกรรมการการสาธารณสขขนมลฐาน (2545) ไดท าวจยในการศกษาปญหาสขภาพและวธการดแลสขภาพดวยตนเองของครอบครวทงในภาวะปกตและเมอเกดการเจบปวย ใน พ.ศ.2545การวจยดงกลาวเปนการวจยเชงส ารวจ (Survey research)กลมประชากรทศกษาคอครอบครวไทยในเขตชนบท โดยกลมตวอยางคดจากภาคทง 4 ภาคๆ ละ 3 จงหวด รวม 12 จงหวด แตละจงหวดคดเลอก 1 อ าเภอ 2 ต าบล 4 หมบานๆละ 35 ครอบครว รวมทงสน 1,680 ครอบครว กลมตวอยางสวนใหญ เปนเพศหญง รอยละ 74.1 มอายเฉลย 44.9 ป สวนใหญแตงงานและอยกบคสมรส รอยละ 71.9 สถานภาพสวนใหญเปนแมบาน รอยละ 61.9 การศกษาสงสดระดบประถมศกษา รอยละ 71.8 ประกอบอาชพเกษตรกรรม รอยละ 61.3 มรายไดเฉลยไมเกน 3,000 บาทตอเดอน รอยละ 37.3 ความเพยงพอ ของรายไดอยในระดบพอใช รอยละ 67.8 ลกษณะของครอบครวเปนครอบครวเดยว รอยละ 74.6 จ านวนสมาชกในครอบครวอยระหวาง 4-5 คน รอยละ 46.0 สมาชกในครอบครวเปน อสม. รอยละ 11.2 ผลของการวจยสามารถสรปไดดงน

แผนภมท 1 กรอบแนวคดระบบสขภาพภาคประชาชน ทมา : เมธจนทจารภรณ. (2545). ระบบสขภาพภาคประชาชน(พมพครงท 4).กรงเทพฯ : บรษทเรดเอชนจ ากด.

๑๒

1. ปญหาสขภาพของครอบครว ประกอบดวยการเจบปวยเลกนอย เชน ไขหวด/ไขหวดใหญ รอยละ 67.4 ปวดคอ/เขา/หลง/ไหล รอยละ 64.5 ปวดทอง/โรคกระเพราะ รอยละ 39.9 โรคตดตอ ไดแก อจจาระรวง รอยละ 26.0 ไขเลอดออก รอยละ 2.9 วณโรค รอยละ 1.0 และโรคเอดส รอยละ 0.4 โรคไมตดตอ ไดแก ความดนโลหตสง รอยละ18.0 โรคเบาหวาน รอยละ 7.9 โรคหวใจ รอยละ 6.5 โรคไต/นว รอยละ 5.6 ไขมนในเลอดสง รอยละ 2.9 และโรคมะเรง รอยละ 1.1 อบตเหตทวไป รอยละ 13.9 ปญหาสขภาพจต ไดแก วตกกงวล/เครยส รอยละ 30.3 ตดยา/สารเสพตด รอยละ 2.7 ตดสราเรอรง รอยละ 1.6 ปญหาสขภาพทมผลกระทบตอครอบครวในการด ารงชวตประจ าวน การประกอบอาชพ คาใชจายและดานจตใจ รอยละ 58.1

2. วธการดแลสขภาพของครอบครวเมอเกดการเจบปวย จากการวจยพบวา ครอบครวสวนใหญ ทราบวธการดแลสขภาพเมอเกดการเจบปวยเลกนอย ไดแก ไขหวด/คดจมก รอยละ 96.6 ปวดขอ/เขา/ หลง/ไหล รอยละ 93.3 ปวดทอง/โรคกระเพาะ รอยละ 91.9 และเปนไข ตวรอน รอยละ 97.8 โรคตดตอ ไดแก ทองรวง/ทองเดน/ทองเสย ทราบวธปองกน รอยละ 89.1 ทราบวธรกษา รอยละ 89.5ไขเลอดออก ทราบวธปองกน รอยละ 93.9 ทราบวธดแลผปวย รอยละ 83.8 ทราบวธการปองกนโรคเอดส รอยละ 86.8 ทราบวธการดแลชวยเหลอผปวยเอดส รอยละ 68.7 ทราบวธการดแลสขภาพเมอเจบปวย โรคไมตดตอ ไดแก ความดนโลหตสง รอยละ 64.9 โรคเบาหวาน รอยละ 66.9 อบตเหตจราจร รอยละ 92.3 สขภาพจต ไดแก ภาวะวตกกงวล เครยส กลมใจ รอยละ 91.4 วธการดแลสขภาพเมอเกดการเจบปวยทครอบครวสวนใหญ ไมทราบคอ ภาวะไขมนในเลอดสง รอยละ 55.1 ครอบครวมยาสามญประจ าบานไวใชในยามเจบปวย รอยละ 92.5 มการใชยาสมนไพรในการรกษาโรค รอยละ 54.6 ครอบครวไดรบขอมลขาวสารดานสขภาพผานทางโทรทศนมากทสด รอยละ 66.8 รองลงมาคอไดรบจาก อสม. รอยละ 59.8 และเจาหนาทสาธารณสข รอยละ 55.6 ครอบครวมสทธไดรบการรกษาพยาบาล รอยละ 99.6 เปนบตรทอง (30 บาท) รอยละ 89.9 สถานบรการสาธารณสขทครอบครวสวนใหญใชบรการไดแก สถานอนามย รอยละ 74.6 โรงพยาบาลรฐ รอยละ 71.6 โรงพยาบาล/คลนกเอกชน รอยละ 29.8 และสวนใหญพงพอใจในบรการทไดรบ รอยละ 93.1

3. วธการดแลสขภาพของครอบครวในภาวะปกต ในดานการสงเสรมสขภาพ งานวจย พบวา ครอบครวสวนใหญกนอาหารครอบ 3 มอ รอยละ 71.0 กนผกสด/ผกพนบานรอยละ 88.4 มการนอนพกผอนทเพยงพอ รอยละ 81.1 มการดแลลสขภาพจตดวยการดโทรทศน ฟงเพลง รองเพลง รอยละ 55.4 ท ากจกรรมผอนคลาย เชน เดนเลน นงเลน เลยงนก เลยงปลา ไปเทยว รอยละ 50.1 ในดานการปองกนโรค พบวาครอบครวน าบตรหลานไปรบวคซนตามนด รอยละ 93.2 การดแลสขภาพของครอบครวทมโอกาสเสยงตอการเกดปญหาสขภาพคอ การกนอาหารไมตรงเวลา รอยละ 57.1 กนอาหารทมไขมนสง รอยละ 73.7 กนอาหารสจด รอยละ 62.6กนอาหารปรงเสรจ (อาหารถง) รอยละ 70.1 การใชผงชรสในการปรงอาหาร รอยละ 90.2 ไมกนขาวกลอง/ขาวซอมมอ รอยละ 72.7 การดมสรา รอยละ 57.5 ไมออกก าลงหรอนานๆครง รอยละ 80.2 ตดบหร รอยละ 53.1 ไมสวมหมวกกนนรภยขณะขบขจกรยานยนต รอยละ 68.3 ไมคาดเขมขดนรภยขณะขบรถยนต รอยละ 54.3 ไมตรวจสขภาพประจ าป 58.7

อมาวส อมพนศรรตน (2539) ความสามารถในการดแลตนเองกบภาวะสขภาพของผสงอาย เขตชนบท อ าเภอพล จงหวดขอนแกน กลมตวอยางเปนผทมอายตงแต 60 ปขนไป จ านวน 213 คน เกบรวบรวมขอมลโดยแบบสมภาษณขอมลทวไป แบบประเมนความสามารถในการดแลตนเอง และแบบประเมนภาวะสขภาพ ผลการวจยสรปไดดงน 1. ความสามารถในการดแลตนเอง มความสมพนธทางบวกกบภาวะสขภาพของผสงอาย อยางมนยส าคญทางสถต โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ 0.5939 (p<0.001)

๑๓

2. เปรยบเทยบความสามารถในการดแลตนเองของผสงอาย ตามปจจยพนฐาน 2.1 ผสงอาย มความสามารถในการดแลตนเองแตกตางกนตามปจจยพนฐานอยางมนยส าคญทางสถต ท ระดบ 0.01 ไดแก ระดบการศกษา และลกษณะการพกอาศย และทระดบ 0.05 ไดแก บทบาทหนาทของ ผสงอายในครอบครว 2.2 ผสงอายมความสามารถในการดแลตนเองไมแตกตางกนตามปจจยพนฐาน ไดแก รายได สถานภาพสมรส การเปนเจาของบาน และจ านวนสมาชกในครอบครว 3. เปรยบเทยบ ภาวะสขภาพของผสงอาย ตามปจจยพนฐาน 3.1 ผสงอายมภาวะสขภาพแตกตางกนตามปจจยพนฐาน อยางมนยส าคญทางสถต ทระดบ 0.01 ไดแก ระดบการศกษา การเปนเจาของบาน และบทบาทหนาท ของผสงอายในครอบครว และทระดบ 0.05 ไดแก รายได สถานภาพสมรส 3.2 ผสงอายมภาวะสขภาพ ไมแตกตางกนตามปจจยพนฐาน ไดแก ลกษณะการพกอาศย และจ านวนสมาชกในครอบครว ผวจยได มขอเสนอแนะใหพยาบาลควรมบทบาทในการใหความร กระตนใหดแลผสงอายใหความส าคญในการสงเสรมความสามารถในการดแลตนเอง ของผสงอาย โดยการสรางสงแวดลอมทสงเสรมการพฒนาและคงไวซงความสามารถในการดแลตนเอง สงเสรมใหผสงอายไดรบขอมลขาวสาร รวมทงค าแนะน าวธการ ปองกน และรกษาสขภาพอนามยของตนเอง คสมรส และบตรหลาน ควรใหการสนบสนน ชวยเหลอ ให ความรก ความอบอนแกผสงอาย เปดโอกาสใหผสงอายมสวนรวมในกจกรรมของครอบครวตาม ศกยภาพของตน เพอสงผลใหผสงอายมความภาคภมใจ ในตนเอง และเหนคณคาของการด ารงชวตอยาง มคณคาตอไป

จากการศกษาของ ฤทยชนก กลสบ และวรญญา เชอทอง (2550)ศกษาพฤตกรรมการดแลสขภาพของประชาชนในต าบลหวยกระเจาอ าเภอหวยกระเจา จงหวดกาญจนบร โดยศกษาจากกลมตวอยาง จ านวน 250 คน ด าเนนการศกษาเชงพรรณนา เครองมอทใชเปนแบบสอบถามซงผวจยสรางขน เกบรวบรวมขอมลโดยการสงแบบสอบถามไปใหกลมตวอยางทอานหนงสอไดตอบกลบมา น าขอมลมาวเคราะหโดยโปรแกรมส าเรจรป เพอหาคา รอยละคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน เปรยบเทยบความแตกตางโดยใชสถต t-test และ F-test การวจยครงนก าหนดความมนยส าคญทางสถตเทากบ 0.05 ผลของการศกษาไดมขอเสนอแนะดงน

1. จากการศกษาพบวา กลมตวอยางทมโรคประจ าตวมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองมากกวา กลมตวอยางทไมมโรคประจ าตว ดงนน ในการถายทอดความรใหกบประชาชนทนอกเหนอจากตวอยางทมโรคประจ าตวและกลมอนๆ ควรใหกลมตวอยางทมโรคประจ าตวนนๆถายทอดความร ประสบการณ การปฏบตตน การดแลตนทถกตองและเหมาะสมแทนบคคลากรทางการแพทย เพราะการถายทอดจากประสบการณจรงและการปฏบตตนทเปนแบบอยางใหแกประชาชนเขาใจ จะท าใหประชาชนไดรบความรทเปนขอมลเชงประจกษและตระหนกถงความส าคญของการดแลสขภาพตนเองและมการปฏบตอยางตอเนองจนตดเปนนสย

2. ผลการศกษาพบวา การรบรประโยชนของการดแลสขภาพมผลตอการดแลสขภาพตนเอง ดงนนในการวางแผนการพฒนาพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของประชาชนควรสนบสนนใหประชาชนไดรบรถงประโยชนการดแลสขภาพตนเองมากทสดดวยวธการตางๆ ตามความเหมาะสมความถนดและเกดความถกตองมากทสด เพอใหเกดความตระหนกและสามารถตดสนใจปฏบตตนไดถกตองดวยตนเอง จนเปนนสยตดตวตลอดไป ซงจะท าใหเกดผลของพฤตกรรมในการดแลสขภาพทถกตองและเกดประโยชนแกตนเอง

3. ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางสวนใหญมการรบรประโยชนของการดแลสขภาพตนเองในระดบปานกลาง ดงนน จงควรสงเสรมใหบรการสงเสรมสขภาพเชงรก โดยการประสานงานกบหนวยงานท เกยวของเพอด าเนนการรวมกน สามารถทจะด าเนนงานทประสานสอดคลองกนไดในทกฝาย เพอใหเกดประโยชนเกยวกบการรบรประโยชนของการดแลสขภาพของตนเองในระดบทสงขนและควรใหบรการความรโดยการแนะน าเรองการดแลสขภาพไปดวย เพอทจะท าใหเกดความรความเขาใจในระดบทสงขน

๑๔

บทท 3

วธกำรศกษำ

การวจยครงน เปนการวจยเชงส ารวจ (Survey research) เพอศกษาการดแลสขภาพดวยตนเองของครอบครวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอทงในภาวะปกตและเมอเกดการเจบปวย วธการดแลสขภาพสมาชกในครอบครว การสงเสรมสขภาพกายและจตของครอบครว การไดรบบรการดานสขภาพจาก อสม .ตลอดจนการมสวนรวมในการจดการกจกรรมดานสขภาพชมชนของครอบครว ในการวจยจะท าการเกบขอมลในพนท 4 จงหวดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย โดยการใชแบบสอบถามตวแทนของครอบครว ประชำกร กลมตวอยำง และวธกำรสมตวอยำง

ประชำกร ประชากรในการท าวจยครงนไดแก ครอบครวในพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศ

ไทย มจ านวนท งสน 6 ,233,840 ครว เรอน (ขอมลด งกลาวอางองจากส านกงานสถตแห งชาต http://stat.bora.dopa.go.th สบคนขอมลวนท 6 ตลาคม 2556)

กำรสมตวอยำง กำรค ำนวณขนำดตวอยำงและขนตอนกำรสมตวอยำง

ผวจยไดค านวณกลมตวอยางจากสตรทาโร ยามาเน (Taro Yamane, 1973 : 125)

สตร

เมอ n แทน ขนาดของกลมตวอยาง N แทน ขนาดของประชากร e แทน ความคลาดเคลอนของการสมตวอยาง เทากบ 5% หรอ 0.05

แทนคาในสตร n = 6,233,840 1+6,233,840(0.05)2 n = 399.97 ประมาณ 400

ในการค านวณขนาดของกลมตวอยาง ผศกษาไดค านวณกลมตวอยางจากสตร n = N / [1+N(e2)] ของ

Taro Yamane โดยขนาดของประชากร (N) เทากบ 6,233,840 ครวเรอน คาความคลาดเคลอนทยอมรบได (e) เทากบ 5% หรอ 0.05 ไดจ านวนครวเรอนทเปนกลมตวอยางของทงภาคตะวนออกเฉยงเหนอขนต าเทากบ 400 ครวเรอน เพอใหขอมลทเกบไดสะทอนถงความหลากหลายและมจ านวนมากพอทจะเปนตวแทนทดของประชากรผวจยจงไดก าหนดขนาดตวอยางจงหวดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอตามเขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสข แบงออกเปน 4 เขตๆ ละ 1 จงหวด รวม 4 จงหวด เพอความสะดวกในการเกบขอมลจงไดก าหนดใหมการเกบขอมลจงหวดละ 120 ครอบครว ดงนนขนาดของกลมตวอยางทใชในการวจยครงน จงมทงสน รวม 480 ครวเรอน

1 Ne

Nn

๑๕

วธกำรสมตวอยำง

ในการสมตวอยางผศกษาไดมการคดเลอกใหมการกระจายครอบคลมในทกเขตตรวจราชการกระทรวงสาธารณสขในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศ โดยใชการสมตวอยางแบบหลายขนตอน (Multi-Stage Random Sampling) ดงน

ขนตอนท 1 สมจงหวด ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย เขตตรวจราชการละ 1 จงหวด รวม 4 จงหวด ดงน

เขต 7 ไดแก จงหวดกาฬสนธ เขต 8 ไดแก จงหวดหนองบวล าภ เขต 9 ไดแก จงหวดบรรมย

เขต 10 ไดแก จงหวดมกดาหาร ขนตอนท 2 สมอ าเภอ จากจงหวดทถกสมในขนตอนท 1 โดยการสมตวอยางจงหวดละ 2 อ าเภอ ได

อ าเภอพนทในการเกบรวบรวมขอมล จ านวน 8 อ าเภอ ขนตอนท 3 สมต าบล จากอ าเภอทถกสมในขนตอนท 2 โดยการสมตวอยางอ าเภอละ 1 ต าบล

(ต าบลจดการสขภาพ) ไดต าบลทเปนพนทในการเกบรวบรวมขอมล จ านวนรวม 8 ต าบล ขนตอนท 4 สมหมบาน จากต าบลทถกสมในขนตอนท 3 โดยการสมตวอยางต าบลละ 2 หมบาน

ดงนน จะไดพนทในการเกบขอมลรวมทงสน 16 หมบาน ขนตอนท 5 สมครอบครว จากต าบลทถกสมในขนตอนท 4 โดยการสมตวอยางหมบานละ

30 ครอบครว ดงนนจะไดตวแทนครอบครวในการเกบขอมล จ านวนทงสน 480 ครอบครว ดงรายละเอยดในตารางท 1

ตำรำงท 1 จ านวนและรอยละของขอมลทเกบไดตามเปาหมาย จ าแนกรายจงหวด จงหวด เปำหมำย จ ำนวนทเกบได รอยละ

1. กาฬสนธ 120 120 100 2. มกดาหาร 120 120 100 3. หนองบวล าภ 120 120 100 4. บรรมย 120 120 100

รวม 480 480 100 เครองมอทใชในกำรวจย เครองมอทใชในการวจย คอ แบบสอบถามทผวจยสรางขน โดยไดตรวจสอบเอกสารแนวคดและทฤษฎ ตางๆ ทเกยวของ เชน ความหมายของการดแลสขภาพดวยตนเอง แนวคดและบทบาทการดแลสขภาพครอบครว และงานวจยทเกยวของ เพอใชเปนแนวทางในการสรางมลกษณะค าถามเปนแบบ ใหเลอกตอบหรอเตมขอความทเปนจรง ประกอบดวย 4 สวนดงน

สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง เปนค าถามเกยวกบ คณลกษณะทางดานประชากรของกลมตวอยาง ไดแก เพศ อาย สถานภาพสมรส สถานภาพในครอบครว ระดบการศกษา อาชพ รายไดครอบครวเฉลยตอเดอน จ านวนสมาชกในครอบครว รวม 8 ขอ

สวนท 2 สถานะสขภาพและการดแลสขภาพของครอบครว โดยแบงเปนค าถามดงตอไปน

๑๖

- การเจบปวยของสมาชกในครอบครว ในรอบ 1 ปทผานมา ไดแก การเจบปวยเลกนอย โรคตดตอ โรคไมตดตอ ปญหาสขภาพจตและความพการ และโรคอนๆ รวม 20 อาการ/โรค

- วธการดแลสขภาพของสมาชกในครอบครว เปนค าถามเกยวกบวธปฏบตในการดแลสขภาพเมอเกดการเจบปวยของสมาชกในครอบครว ไดแก การเจบปวยเลกนอย การเจบปวยรนแรง ค าถามทเกยวกบการสงเสรมสขภาพของครอบครวดานการรบประทานอาหาร ดานการออกก าลงกาย ดานอารมณ ตลอดจนค าถามทเกยวของกบการดมสราหรอเครองดมทมแอลกอฮอล และการตดบหรหรอสารเสพตด รวม 15 ขอ

สวนท 3 การไดรบบรการดานสขภาพจาก อสม.และระบบบรการสขภาพของชมชน เปนค าถามทเกยวกบ การไดรบบรการสขภาพจาก อสม. ไดแก การไดรบขอมลขาวสาร ค าแนะน า การถายทอดความร การบรการสขภาพเบองตน การเยยมบานจาก อสม. และการไดรบบรการสขภาพจากระบบบรการสขภาพของชมชน ไดแก มศสมช.หรอจดใหบรการดานสขภาพโดย อสม. มการเฝาระวงปญหาสาธารณสข และมกจกรรมสงเสรมสขภาพ ของชมชน รวม 8 ขอ

สวนท 4 ภาพรวมของการดแลสขภาพของครอบครวเชอมโยงการจดกจกรรมดานสขภาพของชมชน เปนค าถามทเกยวกบ การมสวนรวมของครอบครวในการจดกจกรรมดานสขภาพของชมชน ไดแก การรวมประชมประชาคม/วางแผนจดท าโครงการ/กจกรรมดานสาธารณสขของชมชน และการรวมกจกรรมดานสาธารณสขของชมชน เชน การรวมจดกจกรรมเฝาระวงคดกรองดานสขภาพ การรวมจดการสงแวดลอมทเออตอการมสขภาพด การรวมกจกรรมสงเสรมสขภาพของชมชนและการถายทอดขอมลขาวสารความรสขภาพใหกบสมาชกในครอบครว เปนตน ตลอดจนการประเมนความพงพอใจตอการใหบรการ ของ อสม. และขอเสนอแนะตอการปฏบตงานของ อสม.ในชมชน รวม 7 ขอ

เมอทมวจยสรางแบบสอบถามเสรจเรยบรอยแลว ไดมการตรวจสอบคณภาพของเครองมอโดยผเชยวชาญ จ านวน 5 ทาน เพอตรวจสอบเนอหา (Content validity) และไดมการปรบปรงแกไขตามค าแนะน าผเชยวชาญ กำรวดตวแปร

ในการศกษาวจยครงน มการวดตวแปร ดงตอไปน 1.ขอมลทวไป ไดแก เพศ อาย สถานภาพสมรส สถานภาพในครอบครว ระดบการศกษา อาชพ

รายไดครอบครวเฉลยตอเดอน จ านวนสมาชกในครอบครว วธกำรวดตวแปร เพศ แบงออกเปน 2 ระดบคอ จ านวนชาย และหญง วธกำรวดตวแปร อาย แบงออกเปน 4 ระดบคอ นอยกวา 30 ป, 31-45 ป, 46-60 ป,61 ป

ขนไป วธกำรวดตวแปร สถานภาพสมรส แบงออกเปน 3 ระดบคอโสด, ค,หมาย/หยา/แยกกนอย วธกำรวดตวแปร สถานภาพในครอบครว แบงออกเปน 5 ระดบคอหวหนาครอบครว ,

สาม/ภรรยาของหวหนาครอบครว, สมาชกในครอบครว, อนๆ วธกำรวดตวแปร ระดบการศกษา แบงออกเปน 6 ระดบคอไมไดเรยน , ประถมศกษา,

มธยมศกษาตอนตน, มธยมศกษาตอนปลาย/ปวช., อนปรญญา/ปวส., ปรญญาตรหรอสงกวา วธกำรวดตวแปร อาชพแบงออกเปน 6 ระดบคอไมไดประกอบอาชพ, เกษตรกรรม, รบจางทวไป,

คาขาย/ธรกจสวนตว, รบราชการ/รฐวสาหกจ, อนๆเชน การเมองทองถน, ก าลงศกษา,พระภกษ

๑๗

วธกำรวดตวแปร รายไดครอบครวเฉลยตอเดอนแบงออกเปน 5 ระดบคอรายไดเฉลยไมเกน 3,000 บาท, 3,001 – 5,000 บาท, 5,001 – 10,000 บาท, 10,001 – 15,000 บาท, มากกวา 15,000 บาท

วธกำรวดตวแปร จ านวนสมาชกในครอบครวแบงออกเปน 4 ระดบคอจ านวนสมาชก 1-3 คน, 4-6 คน, 7-9 คน, มากกวา 9 คน

2. ปญหำสขภำพของครอบครว 2.1 อาการเจบปวยของสมาชกในครอบครว ในรอบ 1 ป 2.2 การเจบปวยเลกนอย เชน ไขหวด ปวดกลามเนอ/ปวดทอง/โรคกระเพาะ 2.3 โรคตดตอ เชน อจจาระรวง ไขเลอดออก วณโรค ฯลฯ 2.4 โรคไมตดตอ ความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคหวใจ โรคไต/นว ไขมนในเลอดสง

โรคมะเรง 2.5 ปญหาสขภาพจต เชน วตก กงวล/เครยด ตดยา/สารเสพตด ตดสราเรอรง 2.6 พการ และอนๆ เชนโรคเกยวกบ ขอ และกระดก

วธกำรวดตวแปร แบงออกเปน 2 ระดบ คอ ๑. มปญหาสขภาพ หมายถง สมาชกในครอบครวอยางนอย 1 คน มอาการเจบปวยดวยโรค

หรออาการดงกลาว ๒. ไมมปญหาสขภาพ หมายถง ไมมสมาชกในครอบครวเจบปวย

3.วธกำรดแลสขภำพของสมำชกในครอบครว 3.1 วธการดแลสขภาพเมอสมาชกในครอบครวมการเจบปวยเลกนอยไดแก

- ดแลสขภาพดวยตนเอง เชน ซอยากนเอง เชดตวลดไข ปฐมพยาบาล ฯลฯ - ปรกษา/ขอรบค าแนะน าจากอสม. - ใชบรการสขภาพทสถานพยาบาล เชน รพ.สต./คลนก/โรงพยาบาล - อนๆ

3.2 วธการดแลสขภาพเมอสมาชกในครอบครวมการเจบปวยรนแรง - ดแลสขภาพดวยตนเอง เชน ซอยากนเอง เชดตวลดไข ปฐมพยาบาล ฯลฯ - ปรกษา/ขอรบค าแนะน าจากอสม. - ใชบรการสขภาพทสถานพยาบาล เชน รพ.สต./คลนก/โรงพยาบาล - อนๆ

วธกำรวดตวแปร แบงออกเปน 2 ระดบคอ ๑. ทราบวธการดแล หมายถง ครอบครวสามารถดแลชวยเหลอผปวยเมอเกดโรคหรออาการดงกลาว ๒. ไมทราบวธการดแล หมายถง ครอบครวไมสามารถดแลชวยเหลอผปวยเมอเกดโรคหรออาการดงกลาว

4. กำรสงเสรมสขภำพของครอบครว

4.1 การสงเสรมสขภาพของครอบครวดานการรบประทานอาหาร ไดแก - การรบประทานอาหารรสชาดใดเปนประจ า เชน รสจด รสชาดกลางๆ รสจด - การรบประทานผกและผลไม เชน ทกวน, 2-3 วนครง, นานๆครง - การรบประทานอาหารประเภทใดเชน ตมนงแกง ผดทอด สกๆดบๆ ยาง

๑๘

วธกำรวดตวแปร แบงออกเปน 2 ระดบคอ ๑. ทราบการรบประทานอาหารทเปนประโยชน หมายถง สมาชกในครอบครวทราบประโยชนของการกนอาหารในรสชาดตาง ประโยชนของผกผลไม และประเภทของอาหาร ๒. ไมทราบการรบประทานอาหารทเปนประโยชน หมายถง สมาชกในครอบครวไมทราบประโยชนของการกนอาหารในรสชาดตาง ประโยชนของผกผลไม และประเภทของอาหาร

4.2 การสงเสรมสขภาพของครอบครวดานการออกกลงกายสม าเสมออยางนอยสปดาหละ๓ครง วธกำรวดตวแปร แบงออกเปน 2 ระดบคอ ๑. ออก หมายถง การออกก าลงกายอยางนอยสปดาหละ๓ครง ๒. ไมออก หมายถง ไมการออกก าลงกายหรอออกก าลงกายนอยกวาสปดาหละ ๓ ครง

4.3 การสงเสรมสขภาพของครอบครวดานวธการพกผอนจตใจเชนนงสมาธสวดมนตท าบญ วธกำรวดตวแปร แบงออกเปน 2 ระดบคอ

๑. ท าหมายถง นงสมาธสวดมนตท าบญ ๒. ไมท าหมายถง ไมนงสมาธสวดมนตท าบญ

4.4 การสงเสรมสขภาพของครอบครว ดานการดมส ราหรอเครองดมทมแอลกอฮอล บหร หรอสารเสพตด

วธกำรวดตวแปร แบงออกเปน 2 ระดบคอ ๑. ดม/สบหมายถง การดมสราและสบบหร ๒. ไมดม/ไมสบหมายถง ไมดมสราและไมสบบหร

5. กำรไดรบบรกำรดำนสขภำพจำกอสม. และระบบบรกำรสขภำพของชมชน

5.1 การไดรบบรการสขภาพจากอสม.ไดแก - ไดรบขอมลขาวสารดานสขภาพจากอสม. - ไดรบค าแนะน าและการถายทอดความรดานการดแลสขภาพจากอสม. - ไดรบการบรการสขภาพเบองตนจากอสม.เชนปฐมพยาบาลการสงตอ - ไดรบการตรวจคดกรองดานสขภาพเชนวดความดนโลหตตรวจเบาหวานฯลฯ จากอสม. - ไดรบการเยยมบานจากอสม.

วธกำรวดตวแปร แบงออกเปน 2 ระดบคอ ๑. ไดรบ หมายถง การไดรบบรการดานตางๆ จาก อสม. ๒. ไมไดรบ หมายถง การไมไดรบบรการดานตางๆ จาก อสม.

5.2 การไดรบบรการสขภาพจากระบบบรการสขภาพของชมชน ไดแก หมบาน/ชมชนมศสมช. หรอจดใหบรการดานสขภาพโดยอสม. ทสามารถไปใชบรการไดสะดวก

- มการเฝาระวงปญหาสาธารณสขในหมบาน/ชมชนเชนก าจดแหลงเพาะพนธยงลายการตรวจสารปนเปอนในอาหารฯลฯ

- มกจกรรมการสงเสรมสขภาพของชมชนเชนออกก าลงกายจดกจกรรมรณรงคดานสขภาพ ฯลฯ วธกำรวดตวแปร แบงออกเปน 2 ระดบคอ

๑. ไดรบหมายถง การไดรบบรการดานตางๆ จากระบบบรการสขภาพของชมชน ๒. ไมไดรบ หมายถง การไมไดรบบรการดานตางๆ จากระบบบรการสขภาพของชมชน

๑๙

6. กำรมสวนรวมของครอบครวในกำรจดกจกรรมดำนสขภำพของชมชน

6.1 รวมประชมประชาคม/วางแผนจดท าโครงการ/กจกรรมดานสาธารณสขของชมชน 6.2 รวมกจกรรมดานสาธารณสขของชมชน ไดแก

- รวมจดกจกรรมเฝาระวงคดกรองดานสขภาพ เชน วดความดน โลหต ตรวจนาตาลใน ปสสาวะ - รวมจดการสงแวดลอมทเออตอการมสขภาพด เชน รณรงค ก าจดลกนายงลาย รณรงคท า

ความสะอาดชมชน ฯลฯ - รวมกจกรรมสงเสรมสขภาพของชมชน เชน ออกก าลงกาย ฯลฯ - ถายทอดขอมลขาวสารความรสขภาพใหกบสมาชกในครอบครว

วธกำรวดตวแปร แบงออกเปน 2 ระดบคอ ๑. ม หมายถง การมสวนรวมของครอบครวในการจดกจกรรมดานสขภาพของชมชน ๒. ไมม หมายถง การไมมสวนรวมของครอบครวในการจดกจกรรมดานสขภาพของชมชน

กำรเกบรวบรวมขอมล

ในการเกบรวบรวมขอมลมขนตอนในการด าเนนงานดงตอไปน 1. วางแผนและจดท าแนวทางในการเกบรวบรวมขอมล 2. ประสานงานกบส านกงานสาธารณสขจงหวดในพนทเปาหมาย เพอชแจงรายละเอยดแผนการเกบ

ขอมลพนทเปาหมายเพอขอความรวมมอจงหวดในการเกบรวบรวมขอมล 3. ชแจงรายละเอยดของแบบสอบถาม วธการเกบขอมลแกผประสานงานจงหวด 4. ลงพนทเกบขอมล และตดตามสนบสนนการเกบขอมลของแตละจงหวด 5. ตรวจสอบความถกตองและครบถวนของแบบสอบถามทกชด กอนน าไปวเคราะหขอมลตอไป

กำรวเครำะหขอมล ในการประมวลผลและวเคราะหขอมลเชงปรมาณ มขนตอนในการด าเนนงานดงน 1. น าแบบสอบถามมาลงรหสขอมลตามคมอลงรหส 2. บนทกขอมลลงเครองคอมพวเตอร 3. วเคราะหขอมลดวยเครองคอมพวเตอรโดยใชโปรแกรมส าเรจรป SPSS for window (Statistical

Package for the Social Science for window) โดยใชสถตเชงพรรณา (Descriptive statistics) ไดแก การแจกแจงความถ รอยละ คาเฉลย คาสงสด คาต าสด และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

๒๐

บทท 4 ผลกำรศกษำ

ผลการศกษาสามารถจ าแนกขอมลออกเปน 4 สวน ดงน สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง สวนท 2 สถานะสขภาพและการดแลสขภาพของครอบครว สวนท 3 การไดรบบรการดานสขภาพจาก อสม. และระบบบรการสขภาพของชมชน สวนท 4 ภาพรวมของการดแลสขภาพของครอบครวเชอมโยงการจดกจกรรม

สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยำง จากการศกษาขอมลทวไปของกลมตวอยาง พบวาสวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 67.1๐ มอายระหวาง 46 – 60 ป รอยละ 32.5๐ มสถานภาพสมรสแบบ ค/สมรส รอยละ 69.0๐สวนใหญ เปนหวหนาครอบครว รอยละ 46.4๐ จบการศกษาในระดบประถมศกษา รอยละ 65.1๐ ประกอบอาชพเกษตรกรรม รอยละ 65.2๐ มรายไดเฉลยตอเดอนจ านวน 5,001 – 10,000 บาท รอยละ 29.9๐ และสวนใหญมจ านวนสมาชกในครอบครว 4 – 6 คน รอยละ 61.9๐ ดงรายละเอยดในตารางท 2

ตำรำงท 2 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลทวไป ขอมลทวไป จ ำนวน รอยละ

เพศ ชาย 157 32.90 หญง 320 67.10

อำย นอยกวา 30 ป 75 15.60 31 – 45 ป 132 27.50 46 – 60 ป 156 32.50 61 ปขนไป 117 22.40

สถำนภำพสมรส โสด 60 12.50 ค 331 69.00 หมาย/หยา/แยกกนอย 89 18.50

สถำนภำพในครอบครว หวหนาครอบครว 220 46.40 สาม/ภรรยาของหวหนาครอบครว 125 26.40 สมาชกในครอบครว 127 26.80 อนๆ 2 0.40

๒๑

ตำรำงท 2 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลทวไป (ตอ) ขอมลทวไป จ ำนวน รอยละ

ระดบกำรศกษำ ไมไดเรยน 10 2.10 ประถมศกษา 311 65.10 มธยมศกษาตอนตน 66 13.80 มธยมศกษาตอนปลาย/ปวช. 78 16.30 อนปรญญา/ปวส. 6 1.30 ปรญญาตรหรอสงกวา 7 1.50

อำชพ ไมไดประกอบอาชพ 36 7.70 เกษตรกรรม 305 65.20 รบจางทวไป 64 13.70 คาขาย/ธรกจสวนตว 39 8.30 รบราชการ/รฐวสาหกจ 7 1.50 อาชพอนๆ เชน การเมองทองถน ก าลงศกษา และพระภกษ เปนตน

17 3.60

รำยไดเฉลยตอเดอน ไมเกน 3,000 บาท 125 26.5๐ 3,001 – 5,000 บาท 124 26.3๐ 5,001 – 10,000 บาท 141 29.9๐ 10,001 – 15,000 บาท 34 7.2๐ มากกวา 15,000 บาท 47 10.0๐

จ ำนวนสมำชกในครอบครว 1 – 3 136 28.30 4 – 6 297 61.90 7 – 9 36 7.50 มากกวา 9 11 2.30

สวนท 2 สถำนะสขภำพและกำรดแลสขภำพของครอบครว

จากการศกษา พบวาในรอบ 1 ปทผานมาสมาชกในครอบครวสวนใหญมปญหาสขภาพเจบปวยเลกนอย เชน ไขหวด ปวดกลามเนอ ปวดทอง หรอโรคกระเพาะ รอยละ 66.67 รองลงมาปวยดวยโรคไมตดตอ รอยละ 45.21 เชน โรคความดนโลหตสง รอยละ 18.96 โรคไต/น ว รอยละ 5.21 และโรคเบาหวาน รอยละ 5.00 และปญหาดานสขภาพจตและความพการในจ านวนทเทากน รอยละ 7.05

วธดแลสขภาพของสมาชกในครอบครวเมอเจบปวยเลกนอย สวนใหญเขารบบรการทสถานพยาบาล เชน รพ.สต./คลนก/โรงพยาบาล รอยละ 77.50 รองลงมา คอดแลสขภาพดวยตนเอง เชน การซอยากนเอง เชดตวลดไข ปฐมพยาบาล ฯลฯ รอยละ 48.96 และขอค าปรกษา/ขอรบค าแนะน าจากอสม.รอยละ 47.71

๒๒

เมอสมาชกในครอบครวมการเจบปวยรนแรง พบวาสวนใหญจะเลอกใชบรการจากสถานพยาบาลเปน

หลก รอยละ 83.33 รองลงมาคอขอค าปรกษา/ค าแนะน าจาก อสม.และดแลสขภาพตนเอง เชน ซอยากนเอง เชดตวลดไข ปฐมพยาบาลฯ คดเปนรอยละ 35.42 และรอยละ 20.63 ตามล าดบ รายละเอยดไดดงตารางท 3 ตำรำงท 3 รอยละของสถำนะสขภำพและกำรดแลสขภำพของครอบครวจ ำแนกตำมปญหำสขภำพ และ วธกำรดแลสขภำพของสมำชกในครอบครว

ปญหำสขภำพของครอบครว จ ำนวน รอยละ 1. ในรอบ 1 ปสมำชกในครอบครวมอำกำรเจบปวยดวยอำกำร/โรค (N=480)

- เจบปวยเลกนอย เชน ไขหวด ปวดกลามเนอ/ปวดทอง/โรคกระเพาะ 312 65.00 - โรคตดตอ เชน อจจาระรวง ไขเลอดออก วณโรค ฯลฯ 10 2.08 - โรคไมตดตอ 217 45.21 ความดนโลหตสง 91 18.96 โรคเบาหวาน 24 5.00 โรคหวใจ 23 4.79 โรคไต/นว 25 5.21 ไขมนในเลอดสง 7 1.46 โรคมะเรง 7 1.46

- ปญหาสขภาพจต เชน วตกกงวล/เครยด ตดยา/สารเสพตด ตดสราเรอรง 33 6.88 - พการ 33 6.88

- อนๆ เชน โรคเกยวกบ ขอ และกระดก 13 2.78 2. วธกำรดแลสขภำพของสมำชกในครอบครว (N=480) 2.1 สมาชกในครอบครวมการเจบปวยเลกนอย

- ดแลสขภาพดวยตนเอง เชน ซอยากนเอง เชดตวลดไข ปฐมพยาบาล ฯลฯ 235 48.96 - ปรกษา/ขอรบค าแนะน าจาก อสม. 229 47.71 - ใชบรการสขภาพทสถานพยาบาล เชน รพ.สต./คลนก/โรงพยาบาล 372 77.50 - อนๆ 7 1.46

2.2 สมาชกในครอบครวมการเจบปวยรนแรง - ดแลสขภาพดวยตนเอง เชน ซอยากนเอง เชดตวลดไข ปฐมพยาบาล ฯลฯ 99 20.63 - ปรกษา/ขอรบค าแนะน าจาก อสม. 170 35.42 - ใชบรการสขภาพทสถานพยาบาล เชน รพ.สต./คลนก/โรงพยาบาล 400 83.33 - อนๆ 10 2.08

๒๓

3.การสงเสรมสขภาพของครอบครว ดานการรบประทานอาหาร การออกก าลงกาย และดานจตใจ 3.1) การสงเสรมสขภาพของครอบครว ดานการรบประทานอาหาร

- รสชาตของอาหารทรบประทานเปนประจ า พบวา สวนใหญรบประทานอาหาร รสชาตกลาง ๆ คดเปนรอยละ 76.25 รองลงมารสจด 13.54 และ รสจด รอยละ 8.75

- การรบประทานผกและผลไม พบวา สวนใหญรบประทานทกวน คดเปนรอยละ64.58 รองลงมา 2-3 วน/ครง รอยละ 30.63 และนาน ๆ ครง รอยละ 2.71

- ประเภทของอาหารททรบประทานเปนประจ า พบวา สวนใหญรบประทานอาหาร ประเภท ตมนงแกง คดเปนรอยละ 88.54 รองลงมา ผด ทอด รอยละ 7.29 และ สก ๆ ดบๆ รอยละ 1.67รายละเอยดไดดงตารางท 4

ตำรำงท 4 รอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามการสงเสรมสขภาพของครอบครวดานอำหำร กำรสงเสรมสขภำพของครอบครว จ ำนวน รอยละ

ครอบครวมการรบประทานอาหารรสชาตใดเปนประจ า - รสจด 42 8.75 - รสชาตกลางๆ 366 76.25 - รสจด 65 13.54

ครอบครวมการรบประทานผกและผลไม - ทกวน 310 64.58 - 2-3 วนครง 147 30.63 - นานๆ ครง 13 2.71

ครอบครวมการรบประทานอาหารประเภทใด - ตม นง แกง 425 88.54 - ผด ทอด 35 7.29 - สกๆดบๆ 8 1.67 - ยาง 7 1.46

3.2) การสงเสรมสขภาพของครอบครวดานการออกก าลงกาย และดานจตใจ ดานการออกก าลงกายสมาชกครอบครวสวนใหญออกก าลงกายสม าเสมออยางนอยสปดาหละ 3 ครง คดเปนรอยละ 83.13 ดานจตใจสวนใหญสมาชกครอบครวมวธการพกผอนจตใจ เชน นงสมาธ สวดมนต ท าบญ คดเปนรอยละ 90.63 นอกจากนนสมาชกครอบครวในครอบครวสวนใหญไมดมสราหรอเครองดมทมแอลกอฮอลและตดสบบหรหรอสารเสพตด รอยละ 61.25 และ 57.71 ตามล าดบ รายละเอยดดงตารางท 5

๒๔

ตารางท 5 รอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามการสงเสรมสขภาพของครอบครวดานการออก ก าลงกายและดานจตใจ

กำรสงเสรมสขภำพของครอบครว จ ำนวน รอยละ 1) ครอบครวมการออกก าลงกายสม าเสมออยางนอยสปดาหละ ๓ ครง

- ใช 399 83.13 - ไมใช 41 8.54

2) ครอบครวมวธการพกผอนจตใจ เชน นงสมาธ สวดมนต ท าบญ - ใช 435 90.63 - ไมใช 41 8.54

3) มคนในครอบครวดมสราหรอเครองดมทมแอลกอฮอล - ม 182 37.92 - ไมม 294 61.25

2.3.7 มคนในครอบครวตดบหร หรอสารเสพตด - ม 197 41.04 - ไมม 277 57.71

สวนท 3 กำรไดรบบรกำรดำนสขภำพจำก อสม. และระบบบรกำรสขภำพของชมชน

3.1 การไดรบบรการสขภาพจากอสม. สามารถแบงออกไดดงน การไดรบขอมลขาวสารดานสขภาพ พบวา สวนใหญคอ รอยละ 96.67 ของครอบครวไดรบ

ขอมลขาวสารดานสขภาพจาก อสม. การไดรบค าแนะน าและการถายทอดความรดานการดแลสขภาพ พบวา รอยละ 96.25 ไดรบ

ค าแนะน าและการถายทอดความรดานการดแลสขภาพจาก อสม. การไดรบการบรการสขภาพเบองตน เชน ปฐมพยาบาล การสงตอผปวย พบวา สวนใหญของ

ครอบครวคอ รอยละ 85.83 ไดรบการบรการสขภาพเบองตนจากอสม. การไดรบการตรวจคดกรองดานสขภาพ เชน วดความดนโลหต ตรวจเบาหวาน ฯลฯ พบวา สวน

ใหญของครอบครวคอรอยละ 93.33 ไดรบการตรวจคดกรองดานสขภาพจาก อสม. การไดรบการเยยมบาน พบวา สวนใหญของครอบครวคอรอยละ 87.50 ไดรบการเยยมบาน

จาก อสม. 3.2 การไดรบบรการสขภาพจากระบบบรการสขภาพของชมชน สามารถแบงออกไดดงน

หมบาน/ชมชนมศสมช.หรอจดใหบรการดานสขภาพโดยอสม.ทสามารถไปใชบรการไดสะดวก พบวา สวนใหญคอรอยละ 85.83 ของหมบาน/ชมชนม ศสมช. หรอจดใหบรการดานสขภาพโดย อสม.

การเฝาระวงปญหาสาธารณสขในหมบาน/ชมชน เชน ก าจดแหลงเพาะพนธยงลาย การตรวจสารปนเปอนในอาหาร ฯลฯ พบวา สวนใหญคอรอยละ 97.71 ของหมบาน/ชมชนมการเฝาระวงปญหาสาธารณสข

การจดกจกรรมการสงเสรมสขภาพของชมชน เชน ออกก าลงกาย รณรงคดานสขภาพ ฯลฯ พบวา สวนใหญคอรอยละ 87.92 ของหมบาน/ชมชน มกจกรรมการสงเสรมสขภาพของชมชน รายละเอยดดงตารางท 6

๒๕

ตำรำงท 6 รอยละของกลมตวอยำง จ ำแนกตำมกำรไดรบบรกำรดำนสขภำพจำก อสม . และระบบบรกำรสขภำพของชมชน (N=480)

กำรไดรบบรกำรดำนสขภำพ จ ำนวน รอยละ 1. ไดรบบรกำรสขภำพจำก อสม.

1.1 ไดรบขอมลขาวสารดานสขภาพจาก อสม. 464 96.67 1.2 ไดรบค าแนะน าและการถายทอดความรดานการดแลสขภาพจาก อสม. 462 96.25 1.3 ไดรบการบรการสขภาพเบองตนจาก อสม.เชน ปฐมพยาบาล

การสงตอ 412 85.83

1.4 ไดรบการตรวจคดกรองดานสขภาพ เชน วดความดนโลหต ตรวจเบาหวาน ฯลฯ จาก อสม.

448 93.33

1.5 ไดรบการเยยมบานจาก อสม. 420 87.50 2. ไดรบบรกำรสขภำพจำกระบบบรกำรสขภำพของชมชน

๒.๑ หมบาน/ชมชนของทานม ศสมช. หรอจดใหบรการดานสขภาพโดย อสม. ททานสามารถไปใชบรการไดสะดวก

421 85.83

2.2 มการเฝาระวงปญหาสาธารณสขในหมบาน/ชมชน เชน ก าจดแหลงเพาะพนธยงลาย การตรวจสารปนเปอนในอาหาร ฯลฯ

469 97.71

2.3 มกจกรรมการสงเสรมสขภาพของชมชน เชน ออกก าลงกาย จดกจกรรมรณรงคดานสขภาพ ฯลฯ

422 87.92

สวนท 4 ภำพรวมของกำรดแลสขภำพของครอบครวเชอมโยงกำรจดกจกรรมดำนสขภำพของชมชน

1. กำรมสวนรวมของครอบครวในกำรจดกำรกจกรรมดำนสขภำพชมชน การมสวนรวมของครอบครวในการจดกจกรรมดานสขภาพของชมชน สามารถแบงออกไดดงน การรวมประชมประชาคม วางแผนจดท าโครงการ/กจกรรมดานสาธารณสขของชมชน พบวา สวนใหญ คอ รอยละ 87.08 ของครอบครวมสวนรวมประชมประชาคม/วางแผนฯของชมชน การเขารวมกจกรรมดานสาธารณสขของชมชน ประกอบดวย - การเขารวมจดกจกรรมเฝาระวงคดกรองดานสขภาพ เชน วดความดนโลหต ตรวจน าตาลในปสสาวะ คดเปนรอยละ 95.42 - การรวมจดการสงแวดลอมทเออตอการมสขภาพด เชน รณรงคก าจดลกนายงลาย รณรงคท าความสะอาดชมชนฯลฯ คดเปนรอยละ 95.83 - การรวมกจกรรมสงเสรมสขภาพของชมชน เชน ออกก าลงกายฯลฯ คดเปนรอยละ 86.25 - การถายทอดขอมลขาวสารความรสขภาพใหกบสมาชกในครอบครว คดเปนรอยละ 94.79 รายละเอยดไดดงตารางท 7

๒๖

ตำรำงท 7 รอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามการมสวนรวมของครอบครวในการจดการกจกรรม ดานสขภาพชมชน (N=480)

กำรมสวนรวมของครอบครวในกำรจดกำรกจกรรมดำนสขภำพชมชน จ ำนวน รอยละ 1. รวมประชมประชาคม/วางแผนจดท าโครงการ/กจกรรมดานสาธารณสขของชมชน 418 87.08 2. รวมกจกรรมดานสาธารณสขของชมชน

- รวมจดกจกรรมเฝาระวงคดกรองดานสขภาพ เชน วดความดนโลหต ตรวจน าตาลในปสสาวะ

458 95.42

- รวมจดการสงแวดลอมทเออตอการมสขภาพด เชน รณรงคก าจดลกน ายงลาย รณรงคท าความสะอาดชมชน ฯลฯ

460 95.83

- รวมกจกรรมสงเสรมสขภาพของชมชน เชน ออกก าลงกาย ฯลฯ 414 86.25 - ถายทอดขอมลขาวสารความรสขภาพใหกบสมาชกในครอบครว 455 94.79

2. ควำมพงพอใจตอกำรใหบรกำรของอสม.

กลมตวอยางสวนใหญมระดบความพงพอใจตอการใหบรการของ อสม.ในระดบมาก คดเปนรอยละ 58.60 รองลงมาคอ ระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 41.00 และระดบนอย รอยละ 0.40 รายละเอยดไดดงตารางท 8 ตำรำงท 8 รอยละควำมพงพอใจตอกำรใหบรกำรของอสม. (N=466)

ควำมพงพอใจตอกำรใหบรกำรของอสม. จ ำนวน รอยละ - มาก 273 58.60 - ปานกลาง 191 41.00 - นอย 2 0.40

3. ขอเสนอแนะ

- ควรเพมอปกรณของ อสม.ใหเพยงพอกบ เชน เครองมอวดความดน เครองพนยากนยง - ให อสม. เพมประสทธภาพการท างานใหมากขน - ให อสม. เยยมบานประชาชนในชมชนใหบอยมากยงขน ตองมทมงานชวยกนท างาน - ควรมการประชาสมพนธขาวสารความรแกชาวบานเพอใหทนเหตการณของการเกดโรค

๒๗

บทท 5 สรป อภปรำยผล และขอเสนอแนะ

สรปผลกำรศกษำ การวจยครงนจดท าขนโดยมวตถประสงคเพอศกษาขอมลการดแลสขภาพดวยตนเอง

ของครอบครวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอโดยมวตถประสงคเพอ 1. ศกษาสถานะสขภาพและการดแลสขภาพของครอบครว 2. ศกษาการไดรบบรการดานสขภาพจาก อสม.และระบบบรการสขภาพของชมชน 3. ศกษาภาพรวมของการดแลสขภาพของครอบครวเชอมโยงการจดกจกรรมดานสขภาพ

ของชมชน โดยศกษาจากกลมตวอยางทคดเลอก คอจงหวดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอจ านวน

4 จงหวด ซงในแตละจงหวดจะคดเลอก 2 อ าเภอ และแตละอ าเภอจะคดเลอก 1 ต าบล โดยท 1 ต าบล จะคดเลอก 2 หมบาน หลงจากนน จะท าการสมเลอกตวแทนครอบครวจากหมบานๆ ละ 30 คน ดงนน กลมตวอยางมจ านวนทงสน 480 คน

อภปรำยผล ผลการศกษาสามารถจ าแนกขอมลออกเปน 4 สวน ไดแก สวนท 1 ขอมลท วไป ของกลมตวอยาง สวนท 2 สถานะสขภาพและการดแลสขภาพของครอบครว สวนท 3 การไดรบบรการ ดานสขภาพจาก อสม. และระบบบรการสขภาพของชมชน และ สวนท 4 ภาพรวมของการดแลสขภาพ ของครอบครวเชอมโยงการจดกจกรรมดานสขภาพของชมชน โดยมขอมลดงตอไปน

สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยำง จากการศกษาขอมลทวไปของกลมตวอยาง พบวาสวนใหญเปนเพศหญง มอายระหวาง 46 – 60 ป มสถานภาพสมรสแบบ ค/สมรส สวนใหญเปนหวหนาครอบครว จบการศกษาในระดบประถมศกษา ประกอบอาชพเกษตรกรรม มรายไดเฉลยตอเดอนจ านวน 5,001 - 10,000 บาท และสวนใหญมจ านวนสมาชกในครอบครว 4 – 6 คน สวนท 2 สถำนะสขภำพและกำรดแลสขภำพของครอบครว

จากการศกษาขอมลสถานะสขภาพและการดแลสขภาพของครอบครว พบวาในรอบ 1 ปทผานมาสมาชกในครอบครวสวนใหญมอาการเจบปวย โดยมอาการปวยเลกนอย เชน ไขหวด ปวดกลามเนอ ปวดทอง หรอโรคกระเพาะ รองลงมาปวยดวยโรคไมตดตอ ไดแก โรคความดนโลหตสง รองลงมาโรคไต /นว และโรคเบาหวาน รวมถงปญหาดานสขภาพจตและความพการในจ านวนทเทากน และโรคอนๆ เชน โรคเกยวกบขอและกระดก ซงสวนใหญดแลสขภาพของสมาชกในครอบครวโดยการเขารบบรการทสถานพยาบาล เชน รพ.สต./คลนก/โรงพยาบาล รองลงมาใชวธการดแลสขภาพดวยตนเอง เชน ซอยากนเอง เชดตวลดไข ปฐมพยาบาล ฯลฯ มการขอค าปรกษา/ขอรบค าแนะน าจาก อสม. และอนๆ ทงนเมอสมาชกในครอบครวมการเจบปวยรนแรง กจะเลอกใชบรการจากสถานพยาบาลเปนหลก นอกจากนคนในครอบครวยงมการสงเสรมสขภาพในดานตางๆ ไดแก การสงเสรมสขภาพของครอบครวดานการรบประทานอาหาร คอการใหทานอาหารรสชาตกลางๆ มการรบประทานผกและผลไมเปนประจ าทกวน สวนใหญรบประทานอาหารประเภทตม นง แกง และมการออกก าลงกายสม าเสมออยางนอยสปดาหละ 3 ครง รวมถงมวธการพกผอนจตใจ

๒๘

เชน นงสมาธ สวดมนต ท าบญ คนในครอบครวสวนใหญไมดมสราหรอเครองดมทมแอลกอฮอล ไมสบบหร หรอสารเสพตด

สวนท 3 กำรไดรบบรกำรดำนสขภำพจำก อสม. และระบบบรกำรสขภำพของชมชน จากการศกษาการไดรบบรการดานสขภาพจาก อสม. และระบบบรการสขภาพของชมชน พบวาสวนใหญไดรบขอมลขาวสารดานสขภาพไดรบค าแนะน าและการถายทอดความรดานการดแลสขภาพจาก อสม. ในจ านวนทเทากน ไดรบบรการสขภาพเบองตน ไดรบการตรวจคดกรองดานสขภาพ เชน วดความดนโลหต ตรวจเบาหวาน ฯลฯ และไดรบการเยยมบาน ทงนจากการศกษาในดานการไดรบบรการสขภาพจากระบบบรการสขภาพของชมชน พบวาในหมบาน/ชมชนม ศนยสขภาพชมชน (ศสมช.) หรอจดใหบรการดานสขภาพโดย อสม. ทสามารถเขารบบรการไดสะดวก มการเฝาระวงปญหาสาธารณสขในหมบาน/ชมชน เชน การก าจดแหลงเพาะพนธยงลาย การตรวจสารปนเปอนในอาหาร ฯลและมกจกรรมการสงเสรมสขภาพของชมชน เชน การออกก าลงกาย จดกจกรรมรณรงคดานสขภาพ ฯลฯ สวนท 4 ภำพรวมของกำรดแลสขภำพของครอบครวเชอมโยงกำรจดกจกรรมดำนสขภำพของชมชน

1. กำรมสวนรวมของครอบครวในกำรจดกำรกจกรรมดำนสขภำพชมชน จากการศกษาการมสวนรวมของครอบครวในการจดกจกรรมดานสขภาพของชมชน พบวาสวนใหญ

รวมกจกรรมดานสาธารณสขของชมชน โดยการรวมจดกจกรรมการจ ดสงแวดลอมทเออตอการมสขภาพด เชน การรณรงคก าจดลกน ายงลาย รณรงคท าความสะอาดชมชน ฯลฯ รองลงมาการเฝาระวงคดกรองดานสขภาพ เชน วดความดนโลหต ตรวจน าตาลในปสสาวะ รวมถายทอดขอมลขาวสารความรสขภาพใหกบสมาชก ในครอบครว และรวมกจกรรมสงเสรมสขภาพของชมชนโดยการออกก าลงกาย ฯลฯ อกทงไดรวมประชมประชาคม/วางแผนจดท าโครงการ/กจกรรมดานสาธารณสขของชมชน

๒. ควำมพงพอใจตอกำรใหบรกำรของอสม. กลมตวอยางสวนใหญมระดบความพงพอใจในระดบมากตอการใหบรการของอสม.

ขอเสนอแนะ 1. การดแลสขภาพของครอบครว ควรมนโยบายในการเสรมสรางศกยภาพของครอบครวในการดแล

สขภาพดวยตนเอง ซงเปนการสรางกระบวนการมสวนรวมของภาคประชาชนใหมความร ความเขาใจ และประพฤตปฏบตตนในการดแลสขภาพดวยตนเองอยางรบผดชอบดวยความรสกวา “สขภาพเปนของตนเอง” ในทกครอบครว อยางนอยครอบครวละ ๑ คน ท าหนาทเปนแกนน าทางดานสขภาพ มความรความสามารถในการดแลสขภาพตนเองและสมาชกในครอบครว โดยมภาครฐท าหนาทเปนพเลยงในการจดระบบบรการสขภาพทมคณภาพของประชาชน ตลอดจนท าใหประชาชนพงตนเองได

2. การไดรบบรการดานสขภาพจาก อสม.และระบบบรการสขภาพของชมชน จากการศกษาพบวาสวนใหญไดรบขอมลขาวสารดานสขภาพไดรบค าแนะน าและการถายทอดความรดานการดแลสขภาพจาก อสม . และควรจดหาสงสนบสนนหรออปกรณทจ าเปนส าหรบ อสม.ในการปฏบตงานในหมบาน/ชมชนม ศนยสขภาพชมชน (ศสมช.)

3. พฒนาหลกสตรการฝกอบรมการพฒนาศกยภาพ อสม.ในการปฏบตงานรวมกบทมหมอครอบครว หรอ ทมสหวชาชพอนๆ ในการปฏบตงานในชมชน

4. พฒนาเทคโนโลยและชองทางการสอสารทางดานสขภาพในชมชนทมประสทธภาพเพอถายทอดความรใหกบแกนน าสขภาพครอบครว อสม. และเจาหนาทในทกระดบ

๒๙

บรรณำนกรม

กรมสงเสรมการปกครองทองถน กระทรวงมหาดไทย. 2550. มาตรฐานงานสาธารณสขมลฐาน. กรงเทพฯ: ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข . 2546. แผนยทธศาสตรการด าเนนงานสขภาพภาคประชาชน แผน 9. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

โกมาตร จงเสถยรทรพย, น.ส.ปารณฐ สขสทธ. (2550) ศกยภาพอาสาสมครสาธารณสข: บทบาทและบรบททเปลยนไปในสงคมไทย.

ไชยา ไชยชนะ. (2549). การมสวนรวมในการด าเนนงานโครงการเมองแขงแรงของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน จงหวดสราษฎรธาน. มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

ชอทพย บรมธนรตน. (2539). ปจจยทมผลตอการปฎบตงานดานสาธารณสขมลฐานตามบทบาทหนาทของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ณ ศนยสาธารณสขมลฐานชมชน จงหวดสพรรณบร. ส านกงานสาธารณสขจงหวดสพรรณบร.

ธวชชย วระกตกล. (2552). ปจจยทมความสมพนธกบการปฎบตงานตามบทบาทของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในการด าเนนงานหมบานจดการสขภาพ จงหวดพทลง. มหาวทยาลยทกษณ.

นรศรา ธนาภวฒนกร. (2542). การประเมนการปฎบตงานของ อสม. ในศนยสาธารณสขมลฐาน จงหวดอางทอง. มหาวทยาลยมหดล.

ปตพงษ เกษสมบรณ และอนพงศ สจรยากล. 2543. นโยบายสาธารณะเพอสขภาพ. กรงเทพมหานคร: สถาบนวจยระบบสาธารณสข ส านกงานปฏรประบบสขภาพแหงชาต.

พระพล ศรไพบลย. (2553). แนวทางการพฒนาบทบาทอาสาสมครสาธารณสข ตองานสาธารณสขมลฐานกรณศกษา เขตพญาไท. วารสารวทยบรการ. ปท ๒๑ ฉบบท ๒.

เมธ จนทจารภรณ. (2545). ระบบสขภาพภาคประชาชน (พมพครงท 4). กรงเทพฯ : บรษท เรดเอชน จากด.

ยามละ ดอแม, โชตกา ภถถวน, อรษา ชยชพร. (2556). การพฒนาศกยภาพอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานเพอสรางเสรมสขภาพดานภมปญญาไทยในอาเภอเมองปทมธาน.

รจา ภไพบลย. (2541). การพยาบาลครอบครว : แนวคด ทฤษฎ และการน าไปใช. กรงเทพฯ: คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล.

ฤทยชนก กลสบ และวรญญา เชอทอง (2550). พฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของประชาชนในต าบลหวยกระเจา อ าเภอหวยกระเจา จงหวดกาญจนบร. คณะวทยาศาสตรและ

ลอมวงปฏรปสขภาพ: ทยนของภาคประชาชนในการรวมกาหนดนโยบายสขภาพ. (2545). วารสาร หมออนามย, 11(4).

วทยาลยประชากรศาสตร. (2550). ประชากรผสงอายป พ.ศ. 2555 คนชราจะลนเมอง. ตนเมอ 5 เมษายน 2551. จาก http://www.cps.chula.ac.th/pop_base/ageing_034,htm.

ส านกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว. (2552) , บทวเคราะหครอบครวไทย ปจจบน.

๓๐

ส านกงานคณะกรรมการการสาธารณสขขนมลฐาน. (2545), การดแลสขภาพดวยตนเองของครอบครวไทย. โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ (ร.ส.พ.).

ส านกงานสงเสรมสถาบนครอบครว ส านกงานกจการสตรและสถาบนครอบครวกระทรวง การพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. (2548)

ส านกงานสถตแหงชาต กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร: จ านวนครวเรอน จ าแนกตามภาคและจงหวด พ.ศ. 2545 – 2556. ส านกงานสถตแหงชาต.

ส านกงานสถตแหงชาต. (2550). รายงานการสารวจการเปลยนแปลงของประชากร พ.ศ. 2548-2549. [ม.ป.ท.]: กระทรวงเทคโนโลยสารสรเทศและการสอสาร.

สขชย อรรคธรรม. (2525). ทศนคตของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานและประชาชน จงหวดชยภม ททตองานสาธารณสขมลฐาน. มหาวทยาลยมหดล.

สชาต โสมประยร. 2543. สขภาพเพอชวต. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. สวทย วบลผลประเสรฐ , วโรจน ตงเจรญเสถยร, ศรเพญ ตนตเวสส และ ยศ ตระวฒนานนท. (2546). การ

วจยนโยบายสาธารณสข ใน แผนกลยทธการวจยสขภาพ, ส านกงานคณะกรรมการสภาวจยแหงชาต.

สมประสงค ปวไธสง, (2554). การพฒนา การบรหารนโยบายสขภาพของชมชน : กรณศกษา หมบานจดการสขภาพอาเภอเมองชลบร. วทยาลยบณฑตศกษาดานการจดการ มหาวทยาลยศรปทม. พงศ และวโรจน ตงเจรญเสถยร. (2541). การวจยนโยบายสาธารณสข ใน แผนกลยทธการวจยสขภาพ. ส านกงานคณะกรรมการสภาวจยแหงชาต.

สรภทร พงศปยะไพบลย. (2549). การปฎบตของอาสาสมครสาธารณสขในการพฒนาหมบานจดการสขภาพ จงหวดนนทบร. ส านกงานสาธารณสขจงหวดนนทบร.

อ าพล จนดาวฒนา. (2551). การสรางนโยบายสาธารณะเพอสขภาพ. วารสารการสงเสรมสขภาพและอนามยสงแวดลอม, 26(4) (ออนไลน) เขาถงไดจาก http://advisor.anamai.moph.go.th/264/26401.html [ 2009, September 26].

อไรวรรณ บญสาลพทกษ. (2542). การประเมนการปฎบตงานของ อสม. ในศนยสาธารณสขมลฐาน จงหวดลพบร. มหาวทยาลยมหดล.

อวยพร เพชรบรสทธ. (2552). การมสวนรวมของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน(อสม.)ใน Abel-Smith, Brian. (1997). An introduction to health policy, planning and financing.

Singapore: Longman Singapore Publishers. Orem, D. E. (1985). Nursing Concept of Practice (3th ed.). New York: mc Graw-Hill.

๓๑

ภำคผนวก

๓๒

เครองมอประเมน แบบสอบถำมกำรศกษำกำรดแลสขภำพดวยตนเองของครอบครวในภำคตะวนออกเฉยงเหนอ

ส ำหรบตวแทนครอบครว --------------------------------------------------

ค ำชแจง 1. แบบสอบถามนใชสอบถามประชาชนทเปนตวแทนของครอบครวทไดรบการสมตวอยางในพนท

เปาหมาย 2. โปรดท าเครองหมาย ลงในชอง หนาขอความหรอเตมขอความเกยวกบตวทานตามความ

เปนจรง

สวนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสมภำษณ ๑. เพศ ๑. ชาย ๒. หญง ๒. อาย..................ป (เกน 6 เดอนปดขน) ๓. สถานภาพสมรส

๑.โสด ๒. ค ๓.หมาย/หยา/แยกกนอย

๔. สถานภาพในครอบครว ๑.หวหนาครอบครว ๒. สาม/ภรรยาของหวหนาครอบครว ๓.สมาชกในครอบครว ๔. อน ๆ ระบ............................................

๕. ระดบการศกษาสงสด ๑.ไมไดเรยน ๒.ประถมศกษา 3.มธยมศกษาตอนตน 4.มธยมศกษาตอนปลาย/ปวช. 5.อนปรญญา/ปวส. ๖.ปรญญาตรหรอสงกวา

6. อาชพ ๑.ไมไดประกอบอาชพ ๒. เกษตรกรรม 3.รบจางทวไป 4. คาขาย/ธรกจสวนตว 5.รบราชการ/รฐวสาหกจ ๖. อน ๆ ระบ............................................

๗. รายไดครอบครวเฉลยตอเดอน.......................บาท 8. จ านวนสมาชกในครอบครว..............................คน(ตามทอยจรง) สวนท 2 สถำนะสขภำพและกำรดแลสขภำพของครอบครว 1. ในรอบ ๑ ปทผำนมำ สมำชกในครอบครวของทำนมกำรเจบปวยหรอไม

๑.1 ไมม 1.๒ ม ระบโรค/อาการ (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

1.๒.๑ เจบปวยเลกนอย เชน ไขหวด ปวดกลามเนอ/ปวดทอง/โรคกระเพาะ 1.๒.๒ โรคตดตอ เชน อจจาระรวง ไขเลอดออก วณโรค ฯลฯ

เลขทแบบสอบถำม.....................

๓๓

1.๒.๓ โรคไมตดตอ (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคหวใจ โรคไต/นว ไขมนในเลอดสง โรคมะเรง

1.2.4 ปญหาสขภาพจต เชน วตกกงวล/เครยด ตดยา/สารเสพตด ตดสราเรอรง 1.๒.๕ พการ 1.๒.๖ อน ๆ ระบ.................................................................................................. ๒. วธกำรดแลสขภำพของสมำชกในครอบครว

๒.๑ สมาชกในครอบครวมการเจบปวยเลกนอย (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ๑. ดแลสขภาพดวยตนเอง เชน ซอยากนเอง เชดตวลดไข ปฐมพยาบาล ฯลฯ ๒. ปรกษา/ขอรบค าแนะน าจาก อสม. ๓. ใชบรการสขภาพทสถานพยาบาล เชน รพ.สต./คลนก/โรงพยาบาล ๔. อนๆ ระบ.....................................................

๒.๒ สมาชกในครอบครวมการเจบปวยรนแรง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ๑. ดแลสขภาพดวยตนเอง เชน ซอยากนเอง เชดตวลดไข ปฐมพยาบาล ฯลฯ ๒. ปรกษา/ขอรบค าแนะน าจาก อสม. ๓. ใชบรการสขภาพทสถานพยาบาล เชน รพ.สต./คลนก/โรงพยาบาล ๔. อนๆ ระบ.....................................................

๒.๓ การสงเสรมสขภาพของครอบครวดานการรบประทานอาหาร 2.3.1 ครอบครวของทานรบประทานอาหารรสชาดใดเปนประจ า 1. รสจด 2. รสชาดกลางๆ 3. รสจด 2.3.2 ครอบครวของทานรบประทานผกและผลไม 1. ทกวน 2. 2-3 วนครง 3. นานๆ ครง 2.3.3 ครอบครวของทานรบประทานอาหารประเภทใด 1. ตม นง แกง 2. ผด ทอด 3. สกๆดบๆ 4. ยาง

๒.๔ การสงเสรมสขภาพของครอบครวดานการออกก าลงกาย ครอบครวของทานออกก าลงกายสม าเสมออยางนอยสปดาหละ ๓ ครง 1. ใช 2. ไมใช

๒.5 การสงเสรมสขภาพของครอบครวดานอารมณ ครอบครวของทานมวธการพกผอนจตใจ เชน นงสมาธ สวดมนต ท าบญ 1. ใช 2. ไมใช

๒.6 มคนในครอบครวดมสราหรอเครองดมทมแอลกอฮอล 1. ม 2. ไมม

๒.7 มคนในครอบครวตดบหร หรอสารเสพตด 1.ม 2. ไมม

๓๔

สวนท 3 กำรไดรบบรกำรดำนสขภำพจำก อสม. และระบบบรกำรสขภำพของชมชน 1. ทานหรอสมาชกในครอบครวไดรบบรการดานสขภาพจาก อสม. หรอระบบบรการสขภาพของชมชนในเรองตอไปนหรอไม

บรกำรดำนสขภำพ ใช ไมใช

1.๑ ไดรบบรการสขภาพจาก อสม. 1. ไดรบขอมลขาวสารดานสขภาพจาก อสม. ๒. ไดรบค าแนะน าและการถายทอดความรดานการดแลสขภาพจาก อสม. ๓. ไดรบการบรการสขภาพเบองตนจาก อสม.เชน ปฐมพยาบาล การสงตอ ๔. ไดรบการตรวจคดกรองดานสขภาพ เชน วดความดนโลหต ตรวจเบาหวาน ฯลฯ

จาก อสม.

๕. ไดรบการเยยมบานจาก อสม. 1.๒ ไดรบบรการสขภาพจากระบบบรการสขภาพของชมชน

๑. หมบาน/ชมชนของทานม ศสมช. หรอจดใหบรการดานสขภาพโดย อสม. ททานสามารถไปใชบรการไดสะดวก

๒. มการเฝาระวงปญหาสาธารณสขในหมบาน/ชมชน เชน ก าจดแหลงเพาะพนธยงลาย การตรวจสารปนเปอนในอาหาร ฯลฯ

๓. มกจกรรมการสงเสรมสขภาพของชมชน เชน ออกก าลงกาย จดกจกรรมรณรงคดานสขภาพ ฯลฯ

สวนท 4 ภำพรวมของกำรดแลสขภำพของครอบครวเชอมโยงกำรจดกจกรรมดำนสขภำพของชมชน 1. การมสวนรวมของครอบครวในการจดกจกรรมดานสขภาพของชมชน

กจกรรม ม สวนรวม

ไมม สวนรวม

1. รวมประชมประชาคม/วางแผนจดท าโครงการ/กจกรรมดานสาธารณสขของชมชน ๒. รวมกจกรรมดานสาธารณสขของชมชน

๒.๑ รวมจดกจกรรมเฝาระวงคดกรองดานสขภาพ เชน วดความดนโลหต ตรวจน าตาลในปสสาวะ

๒.๒ รวมจดการสงแวดลอมทเออตอการมสขภาพด เชน รณรงคก าจดลกน ายงลาย รณรงคท าความสะอาดชมชน ฯลฯ

๒.๓ รวมกจกรรมสงเสรมสขภาพของชมชน เชน ออกก าลงกาย ฯลฯ ๒.๔ ถายทอดขอมลขาวสารความรสขภาพใหกบสมาชกในครอบครว

๒. ทานพงพอใจตอการใหบรการของ อสม. มาก นอยเพยงใด 1. มาก 2. ปานกลาง 3. นอย

๓. ขอเสนอแนะตอการปฏบตงานของ อสม.ในชมชน …………………………………………………………………………………………………………………………………………….….

ขอขอบคณทใหความรวมมอในการตอบแบบสอบถามครงน