รายงานเสรภาพอนเทอรเนตในประเทศไทย พ.ศ. 2553เครอขายพลเมองเนตธนวาคม 2553

รายงานฉบบนเปนการสรปสาระสำคญของอนเทอรเนตในประเทศไทย ตลอดป พ.ศ. 2553 ทงในแงทสงผลดตอเสรภาพของผใชอนเทอรเนต เชน การขยายตวของผใชอนเทอรเนต การเกดขนของบรการใหม ๆ และในแงทสงผลลบตอเสรภาพของผใชอนเทอรเนต เชน คดการจบกม หรอการปดกนเวบไซตตาง ๆ

ในแงบวก ป 2553 เปนปทผใชอนเทอรเนตไทยเพมขนอยางตอเนอง โดยมจำนวนผใชอนเทอรเนตเพมขนประมาณ 15.52% (ประมาณการจากอตราการเตบโตของแบนดวธ) อตราการใชงานบรอดแบนดเพมขนประมาณ 22% สวนการเชอมตออนเทอรเนตผานเครอขายโทรศพทเคลอนท แมจะประสบปญหาการออกใบอนญาต 3G แตอตราการใชงานอนเทอรเนตผานเครอขาย 2G กเพมขน เชนเดยวกบการใชเครอขาย 3G แบบทดลอง และเครอขาย 3G แบบจำกดพนทของบรษททโอท

ปรากฏการณทนาจบตาคออตราการใชเครอขายสงคม (social network) โดยเฉพาะ Facebook ซงมปจจยมาจากความนยมในตางประเทศ ขอมล ณ วนท 29 พฤศจกายน 2553 มผใช Facebook ชาวไทยจำนวน 6,579,700 คน เพมขนจากป 2552 ทมจำนวน 1,963,560 คน ถง 3.35 เทา นอกจากนเครอขายสงคมอยาง Facebook, Twitter และ YouTube ยงมบทบาทอยางสงในเหตการณความไมสงบเดอนเมษายน-พฤษภาคม 2553 ในฐานะ “สอพลเมอง” ทรายงานความเคลอนไหวในพนททสอกระแสหลกไมสามารถเขาถงได

ในแงลบ ป 2553 เปนปทประเทศไทยประสบปญหาความขดแยงทางการเมองอยางหนก และมการประกาศใช พระราชกำหนดวาดวยการบรหารราชการในสถานการณฉกเฉน พ.ศ. 2548 ซงใหอำนาจเจาหนาทในการปดกนเวบไซตโดยไมตองมหมายศาล ถอเปนอกเครองมอหนงนอกจากพระราชบญญตวาดวยการกระทำผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ. 2550 ซงถกวพากษวจารณวามปญหาในการบงคบใชอยกอนแลว

ดวยสถานการณทางการเมองทำใหปรมาณเวบไซตทโดนปดมจำนวนสงขนถง 43,000 เวบไซต และมการจบกมผใชอนเทอรเนตโดยใชพระราชบญญตวาดวยการกระทำผดเกยวกบคอมพวเตอรเปนจำนวน 5 คด ซงทกคดมความเกยวของกบความเคลอนไหวทางการเมองของกลมคนเสอแดง

สวนทหนง: การเขาถงอนเทอรเนต

จำนวนผใชอนเทอรเนตสถตจำนวนผใชอนเทอรเนตของประเทศไทย จะถกประมาณการโดย และเผยแพรเปนประจำทกป อยางไร

กตาม สถตอยางเปนทางการของ พ.ศ. 2553 ยงไมถกเผยแพรในชวงเวลาทจดทำรายงานฉบบนเนคเทคใชการประเมนจากขนาดของชองรบสงขอมล หรอ แบนดวธ (bandwidth) เพอหาจำนวนผใช

อนเทอรเนตทเตบโตขนในแตละป1 โดยใชสตรวาอตราการเพมขนของผใชอนเทอรเนต = อตราการเตบโตของแบนดวธออกตางประเทศ / 3ขอมลจากเวบไซตของเนคเทค แบนดวธออกตางประเทศ ณ วนท 18 สงหาคม พ.ศ. 2553 มขนาด 158,680

Mbps เตบโตขนจากปลายป 2552 อย 51.71% ซงในชวงเวลาน มผใชอนเทอรเนต 18,300,000 คน2

จำนวนผใชอนเทอรเนตในประเทศไทย ณ วนท 18 สงหาคม พ.ศ. 2553 จงนาจะอยทประมาณ 21,140,000 คน เตบโตจากปกอนประมาณ 15.52%

หมายเหต: ตวเลขนเปนการประเมนอยางไมเปนทางการ ควรยนยนกบสถตอยางเปนทางการของเนคเทคอกครงหนง

จำนวนผใชอนเทอรเนตแบบบรอดแบนดเทคโนโลยการเชอมตอแบบบรอดแบนด (broadband) ซงใหอตราการเชอมตอทสงกวาการเชอมตอแบบ dial-

up กำลงเปนทนยมมากขนเรอย ๆ ปจจบนการแขงขนในตลาดบรอดแบนดอยในระดบสงมาก และผใหบรการทกรายเรมใหบรการขนตำทความเรว 6 Mbps ในราคา 590 บาทตอเดอน

สถตของสำนกงานคณะกรรมการกจการโทรคมนาคมแหงชาต (กทช.)3 ระบวา ณ วนท 1 กนยายน พ.ศ. 2553 ประเทศไทยมผใชงานบรอดแบนดจำนวน 2,474,867 ราย คดเปนอตราการเตบโต 22.87% เมอเทยบกบไตรมาสเดยวกนของปกอน

1 Thaweesak Koanantakool, Important Internet Statistics of Thailand, http://internet.nectec.or.th/document/pdf/20070824_Important_Intenet_Statistics_of_Thailand.pdf

2 Internet Information Research, Network Technology Lab, Thailand Internet Bandwidth, http://internet.nectec.or.th/webstats/bandwidth.iir?Sec=bandwidth

3 The National Telecommunications Commission, Thailand Broadband Internet Subscribers, http://www.ntc.or.th/TTID/

ป ไตรมาสท 1 ไตรมาสท 2 ไตรมาสท 3 ไตรมาสท 42552 1,877,980 2,014,181 2,156,380 2,295,5532553 2,411,479 2,474,867 - -เตบโต 28.41% 22.87% - -ตาราง 1: สถตการใชงานอนเทอรเนตบรอดแบนด ในรอบ 2 ปหลงสด (ทมา : กทช., ขอมล ณ 1 ก.ย. 2553)

จำนวนผใชอนเทอรเนตผานโทรศพทเคลอนทนอกจากการเชอมตออนเทอรเนตผานสายโทรศพท ไมวาจะเปนอนเทอรเนตแบบ dial-up, บรอดแบนด หรอ

การเชาคสายองคกร (leased line) แลว ปจจบนยงสามารถเชอมตออนเทอรเนตผานบรการโทรศพทเคลอนทไดเชนกน

บรการเชอมตออนเทอรเนตผานเครอขายโทรศพทเคลอนท แบงออกเปน 2 บรการยอยคอ การเชอมตอแบบ 2G ซงใชเทคโนโลย GPRS (General Packet Radio Service) หรอ EDGE (Enhanced Data Rates for GSM Evolution) บรการลกษณะนมอตราการสงขอมลทชากวา แตมจดเดนทความครอบคลมของเครอขาย ซงผใหบรการโทรศพทเคลอนท 3 รายหลก ตางกเปดใหบรการ GPRS/EDGE ครอบคลมทวประเทศไทย และตวเครองโทรศพทเกอบทงหมด รองรบการเชอมตอลกษณะน

อตราสวนการใชงานบรการเสยง-บรการทไมใชเสยง (voice : non-voice ratio) ของโทรศพทมอถอแบบ 2G ในประเทศไทย คอนขางคงท โดยบรการแบบไมใชการสนทนาดวยเสยงประมาณ 16% ของมลคาการใชงานโทรศพทเคลอนททงหมด

แผนภม 1: กราฟแสดงอตราการเตบโตของผใชบรอดแบนดในประเทศไทย (ทมา : กทช., ขอมล ณ 1 ก.ย. 2553)

1Q 033Q 03

1Q 20043Q 2004

1Q 053Q 05

1Q 063Q 06

1Q 073Q 07

1Q 083Q 08

1Q 093Q 09

1Q 10

0

500000

1000000

1500000

2000000

2500000

3000000

อยางไรกตาม ในหมบรการ Non-voice ดวยกน จะเหนวาอตราการเตบโตของการเชอมตออนเทอรเนต (Other Data) มอตราเพมสงขนเรอย ๆ ทกป โดยไตรมาสทหนงของป 2553 มสดสวน 72.64% ของบรการแบบ Non-voice ทงหมด

สวนบรการอกชนดหนงคอการเชอมตอแบบ 3G ทมอตราการสงขอมลทสงกวา อยางไรกตาม ปญหาการประมลคลนความถ 3G ของ กทช. ในชวงกลางป 2553 ทำใหผใหบรการรายหลก 3 ราย สามารถทดลองใหบรการ 3G ในวงจำกดเทานน ผใหบรการรายใหญทสดของประเทศไทยจงเปน บรษท ทโอท จำกด (มหาชน) เรมใหบรการใน

แผนภม 2: สดสวนและแนวโนมมลคาการใชบรการ Voice และ Non-voice ต งแตไตรมาสท 1/2551 – ไตรมาสท 1/2553 (ทมา : สำนกพฒนานโยบายและกฎกตกา สำนกงานคณะกรรมการกจการโทรคมนาคมแหงชาต)

แผนภม 3: สดสวนการใชบรการ Non–voice ต งแตไตรมาสท 1/2551 – ไตรมาสท 1/2553 (ทมา : IDC Thailand)

เดอนธนวาคม 2552 โดยครอบคลมพนทกรงเทพและปรมณฑล4 มผใชบรการ 212,845 เลขหมาย5 (ขอมล ณ สนสดเดอนตลาคม พ.ศ. 2553)

เครอขายสงคมออนไลน (Social Network)เครอขายสงคมออนไลน (social network) อยางเชน Facebook หรอ Twitter เปนบรการทไดรบความนยม

สงมากในชวง 2-3 ปทผานมา และมบทบาทอยางมากในเหตการณความรนแรงเดอนเมษายน-พฤษภาคม 2553 โดยผใชอนเทอรเนตทอยในพนทชมนม สามารถใชโทรศพทเคลอนทถายภาพและรายงานสถานการณแบบสด ๆ ผาน Facebook, YouTube และ Twitter ไดจากในพนท ถอเปน “สอพลเมอง” แขนงหนง

ในรอบป 2553 ยงเปนปทองคกรทงภาครฐบาล ภาคเอกชน และสอมวลชนตาง ๆ หนมาใชเครอขายสงคมออนไลนประชาสมพนธผลงาน กจกรรม ขาวสาร กนอยางกวางขวาง

สถตผใชงาน Twitter ในประเทศไทยนนประเมนไดยาก เพราะ Twitter ไมไดบงคบใหผใชตองระบตำแหนงหรอประเทศของตวเอง สวนสถตของ Facebook สามารถดไดจากหนาตดตอโฆษณาของ Facebook โดยเลอกประเทศของผใชเปน Thailand6

ขอมล ณ วนท 31 ธนวาคม 2553 มผใช Facebook ทระบวาตนอาศยอยในประเทศไทยจำนวน 1,963,560 คน สวนขอมล ณ วนท 29 พฤศจกายน 2553 มผใชจำนวน 6,579,700 คน เตบโต 3.35 เทา หรอ 235% ซงถอวาสงมาก เราอาจมองไดวา พ.ศ. 2553 ถอเปนปทผใช Facebook ในประเทศไทยเตบโตอยางกาวกระโดด

4 TOT 3G, Help & Support, http://www.tot3g.net/help_detail.php?helpID=15 “อาก”รอไมไหวโดดรวมโครงขาย TOT 3G สมทบ เอมวเอนโอ เพมมลคาคอนเทนต, Telecom Journal, 12

พฤศจกายน 2553, http://www.telecomjournal.net/index.php?option=com_content&task=view&id=4022&Itemid=42

6 Advertise on Facebook, http://www.facebook.com/ads/create

แผนภม 4: อตราการเตบโตของผใช Facebook ในประเทศไทย ระหวางป พ.ศ. 2551-2553 (รวบรวมโดย Siam Intelligence Unit)

14/11/07 01/06/08 18/12/08 06/07/09 22/01/10 10/08/10 26/02/11

0

1000000

2000000

3000000

4000000

5000000

6000000

7000000

สวนทสอง: การจบกมและการปดกนอนเทอรเนตสภานการณของอนเทอรเนตในประเทศไทย ประจำป 2553 ในดานทลดรอนเสรภาพของผใชอนเทอรเนต

สามารถแยกไดเปนสวนของคดทอาศยอำนาจของ พระราชบญญตวาดวยการกระทำผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ. 2550 ในการจบกมผกระทำผด และการปดกนเวบไซตและบรการตาง ๆ บนอนเทอรเนต ทใชอำนาจของ พระราชกำหนดวาดวยการบรหารราชการในสถานการณฉกเฉน พ.ศ. 2548 มาเกยวของดวยอกสวนหนง

คดและการจบกมในรอบป 2553 มคดทเกยวของกบพระราชบญญตวาดวยการกระทำผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ. 2550

จำนวน 5 คด เรยงตามลำดบการจบกม ดงน

1. การจบกมนายพรวฒน ทองธนบรณ หรอ “เคทอง” ในเดอนมนาคม 2553

นายพรวฒน ทองธนบรณ หรอ “เคทอง” เปนคนสนทของ พล.ต.ขตตยะ สวสดผล หรอ เสธ.แดง แกนนำของกลมคนเสอแดง โดยนายพรวฒนรบหนาทเปนโฆษกพรรคขตตยะธรรม ท พล.ต. ขตตยะ จดทะเบยนเมอป 2552 และมบทบาทในการโพสตขอความโตตอบในเวบไซต เสธ.แดงดอทคอม <http://www.sae-dang.com/> รวมถงจดรายการวทยออนไลนดวย

นายพรวฒน เคยถกคนบานและออกหมายจบในขอหาอน ๆ ทไมเกยวของกบพระราชบญญตวาดวยการกระทำผดเกยวกบคอมพวเตอร แตกถกตงขอหาความผดตามมาตรา 18 พระราชบญญตวาดวยการกระทำผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ. 2550 จากการจดรายการผานวดโอออนไลน ขมขลอบวางระเบดในกรงเทพมหานคร ในโปรแกรม Camfrog หองชอ Voice of Change

เมอวนท 3 มนาคม 2553 พล.ต.ท. ไถง ปราศจากศตร ผบช.ก. นำหมายศาลอาญากรงเทพใต เลขท ค.53/2553 ลงวนท 3 มนาคม 2553 เขาตรวจคนศนยอนเตอรเนตของบรษท กสท. โทรคมนาคม และยดเซรฟเวอรของหอง Voice of Change ไวทำการตรวจสอบ พรอมเชญตว ร.ท.กลยภทร ชประทป นายทหารสงกดกองบญชาการทหารพฒนา เจาของเซรฟเวอรไปทำการสอบปากคำ7

นายพรวฒนถกจบกมเมอวนท 6 มนาคม 25538 ถกเจาหนาทดำเนนคดเมอวนท 21 เมษายน 2553 สวนกระบวนการไตสวนจะเรมในเดอนธนวาคม 2553

(หลงจากการจบกมนายพรวฒน พล.ต. ขตตยะ เสยชวตจากการถกลอบยง เมอวนท 17 พฤษภาคม 2553 ระหวางการชมนมของกลมคนเสอแดง)

7 บช.ก.บกคนบรษทเซรฟเวอรเนตหาขอมล “เคทอง” โพสตปวนเมอง, Manager Online, 3 มนาคม 2553 http://www.manager.co.th/Crime/ViewNews.aspx?NewsID=9530000030518

8 รวบคารถเสธ.แดง จบเคทอง จอดในกองปราบ, หนงสอพมพขาวสด, 7 มนาคม 2553, http://www.khaosod.co.th/view_news.php?newsid=TUROd01ERXdNVEEzTURNMU13PT0=

2. การจบตวนายธนยฐวฒ ทววโรดมกล ผดแลเวบไซต นปช.USA

วนท 1 เมษายน 2553 เจาหนาทตำรวจไดตงขอหานายธนยฐวฒ ทววโรดมกล เจาของชอ “เรดอเกล” อาย 37 ป ซงเปนเจาของหรอผดแลเวบไซต นปช.ยเอสเอ <http://www.norporchorusa.com/> และ <http://www.norporchorusa2.com/> ซงเปนเวบไซตหนงของกลมคนเสอแดง วามการโพสตขอวาจาบจวง และอาฆาตมาดราย ตอสถาบนเบองสงตงแตเวลาประมาณ 10.00 น.วนท 13-15 มนาคม 2553 ในเบองตนผตองหาใหการรบสารภาพ

เจาหนาทไดตงขอหาความผดฐานหมนประมาท หรอแสดงความอาฆาตมาดรายพระมหากษตรย พระราชน รชทายาท หรอผสำเรจราชการแทนพระองค และนำเขาสระบบคอมพวเตอร ซงขอมลคอมพวเตอรใด ๆ อนเปนความผดเกยวกบความมนคงแหงราชอาณาจกร หรอเปนผใหบรการ จงใจ สนบสนน หรอยนยอมใหมการกระทำความผดดงกลาวขางตนในระบบคอมพวเตอรเชนวา นน ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 112, พ.ร.บ.ความผดเกยวกบคอมพวเตอร มาตรา 14 (3) (5) และมาตรา 159

จำเลยใหการปฏเสธในชนศาล ศาลไดอนญาตใหสบพยานจำเลยเพมเตมจาก 1 นด เปน 2 นด โดยกำหนดวนสบพยานโจทกในวนท 4, 8, 9 กมภาพนธ 2554 และสบพยานจำเลยในวนท 10, 11 กมภาพนธ 2554

3. การจบตวนายวภาส รกสกลไทย ผใช Facebook

เมอวนท 30 เมษายน 2553 นายธารต เพงดษฐ อธบดกรมสอบสวนคดพเศษ (ดเอสไอ) แถลงจบกมนายวภาส หรอกอง รกสกลไทย อาย 37 ป เปนเจาของกจการอพารตเมนตในจงหวดระยอง ผตองหาเผยแพรขอความบนเวบไซตเฟซบก ทมลกษณะไมเหมาะสม เขาขายเปนความผดตอความมนคง โดยมงรายตอสถาบน

สำหรบรายละเอยดโดยสรปของคำรองระบวา เมอวนท 29 เม.ย. เวลา 11.15 น. เจาหนาทดเอสไอ จบกมผตองหาตามหมายจบของศาลอาญาท 913/2553 ลงวนท 28 เม.ย.2553 ในความผดฐานดหมน อาฆาตมาดรายตอพระมหากษตรย พระราชน ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 112 และความผดตาม พ.ร.บ.วาดวยการกระทำผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ. 2550 มาตรา 14 (3) (5) ทนำขอมลเขาสระบบคอมพวเตอร และเผยแพรสงตอขอมลใด ๆ ทรอยแลววาการสงขอมลนนเปนความผด ซงเมอวนท 19 ม.ค. ถงวนท 12 เม.ย.2553 ผตองหากระทำการหมนประมาทพระมหากษตรย โดยการโพสตภาพ และขอความทไมเหมาะสมในเวบไซตเฟซบก ในชอ วภาส รกสกลไทย ทผตองหาเปนสมาชก10 ปจจบนคดยงไมถกสงฟองศาล

4. การจบตวนายวเศษ พชตลำเคญ ผใช Facebook

เมอวนท 15 กนยายน 2553 เจาหนาทตรวจคนเขาเมอง 2 จบกมนายวเศษ พชตลำเคญ ตามหมายจบศาลอาญาท 1295/2553 ลงวนท 17 ม.ย.2553 ในขอหาดหมนสถาบนเบองสง และไดนำขอมลเขาสระบบคอมพวเตอร

9 ฝากขงผดแลเวบ นปช.USA หมนเบองสงผลดแรก ศาลคานประกน, ประชาไท, 22 เมษายน 2553, http://www.prachatai.com/journal/2010/04/28655

10 จบเสยระยอง หมนสถาบน, ขาวสด, 1 พฤษภาคม 2553, http://www.khaosod.co.th/view_news.php?newsid=TUROd01ERXdOREF4TURVMU13PT

เพอเผยแพรหรอสงตอ ซงขอมลคอมพวเตอรใด ๆ โดยรอยแลววาเปนขอมลคอมพวเตอรอนเปนความผดเกยวกบความมนคง แหงราชอาณาจกรขณะจะเดนทางไปประเทศสงคโปร และไดนำตวสงกรมสอบสวนคดพเศษ ดำเนนการตอไป11

5. การจบตวนางสาวจรนช เปรมชยพร ผดแลเวบไซตประชาไท

เมอวนท 24 กนยายน 2553 นางสาวจรนช เปรมชยพร ผอำนวยการเวบไซตประชาไท ถกควบคมตวทดานตรวจคนเขาเมอง สนามบนสวรรณภม หลงกลบจากการประชม Internet at Liberty 2010 ทประเทศฮงการ โดยมขอหาตามคดท 4371/2551 วนท 11 ส.ค. 2551 เปนการฟองโดยผกำกบการ สภ.อ.เมองขอนแกน ขอหาผดแลระบบรวมกบผใชกระทำความผดมาตรา 14 และมาตรา 15 พ.ร.บ.วาดวยการกระทำความผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ. 2550 หมายระบวา ขอความทผดเกดขนเมอวนท 27 เม.ย. 2552 ระบสถานทเกดเหต ขอนแกน โดยหมายจบลงวนท 8 ก.ย. 2552 ม พ.ต.ต.ชชพงษ พงษสวรรณ เปนพนกงานสอบสวน12

นางสาวจรนชถกนำตวไปยง สภ.อ.เมองขอนแกน ในวนเดยวกน และไดประกนตวโดยวางหลกทรพยสองแสนบาทในคนนน โดยในการสอบปากคำไดปฏเสธทกขอกลาวหา

กอนหนานในป 2551 นางสาวจรนชเคยโดนจบกมดวยขอหาจาก พ.ร.บ.วาดวยการกระทำผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ. 2550 มาครงหนงแลว โดยคดแรกอยในชนศาล สวนคดทเกดขนในป 2553 ยงอยระหวางการดำเนนคด คดของนางสาวจรนชทงสองครงอยในความสนใจของสาธารณชนมาก เพราะถกจบกมดวยขอหา “ตวกลาง” หรอผทดแลเวบไซตหรอเซรฟเวอร ไมใชผโพสตขอความโดยตรง

การปดกนอนเทอรเนตการปดกนหรอการเซนเซอรอนเทอรเนตในป 2553 จะตางออกไปจากปกอน ๆ อยบาง เพราะในระหวางการ

ชมนมของคนเสอแดงในเดอนเมษายน-พฤษภาคม นายกรฐมนตรนายอภสทธ เวชชาชวะ ไดประกาศใช พ.ร.ก. วาดวยการบรหารราชการในสถานการณฉกเฉน พ.ศ. 2548 โดยใหอำนาจแกศนยอำนวยการแกไขสถานการณฉกเฉน (ศอฉ.) ในการสงปดเวบไซตไดแบบไมตองอาศยหมายศาล ในชวงเวลาทจดทำรายงานฉบบน ประกาศสถานการณฉกเฉนยงมผลบงคบใชในเขตกรงเทพมหานคร

อำนาจบงคบใชของ พ.ร.ก. วาดวยการบรหารราชการในสถานการณฉกเฉน ทำใหรฐบาลมเครองมอในการปดกนเวบไซตเพมเตม นอกเหนอจากพระราชบญญตวาดวยการกระทำผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ. 2550 ทใชอยกอนแลว

สถตการปดกนเวบไซตของกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร กระทรวงวฒนธรรม และกระทรวง

11 รวบผตองหาคดหมนเบองสงกอนเดนทางไปตางประเทศ, ประชาไท, 19 กนยายน 2553, http://www.prachatai.com/journal/2010/09/31148

12 กกตว ผอ.ประชาไท ทสวรรณภม ความผดตาม พรบ.คอมพวเตอร มาตรา 14-15, ประชาไท, 24 กนยายน 2553, http://www.prachatai.com/journal/2010/09/31237

ยตธรรม ในเดอนมถนายน 2553 มเวบไซตทโดนปดกนเปนจำนวน 43,000 เวบไซต13 เพมจากตวเลขในเดอนสงหาคม 2552 ทมจำนวน 9,600 เวบไซต

คณะรฐมนตรไดมมตเมอวนท 9 มนาคม 2553 ออกประกาศใหพนทกรงเทพมหานครและปรมณฑลอก 7 จงหวด 21 อำเภอ เปนพนทปรากฏเหตการณอนกระทบกบความมนคงภายในราชอาณาจกร ตามพระราชบญญตการรกษาความมนคงภายในราชอาณาจกร พ.ศ. 2551 เรมตงแตวนท 11 มนาคมเปนตนไป ภายใตการบรหารสถานการณโดยศนยอำนวยการรกษาความสงบเรยบรอย (ศอ.รส.) ประกาศฉบบนเปนการเพมการใชอำนาจของฝายบรหารตามกฎหมายรวม 18 ฉบบ ซงในจำนวนนมพระราชบญญตวาดวยการทำความผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ. 2550 รวมอยดวย โดยใหอำนาจกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (ไอซท) ควบคมการจดทำหรอเผยแพรขอมลทางอเลกทรอนกสผานระบบอนเทอรเนตและระบบสารสนเทศตาง ๆ สามารถสงเอาผด หรอใหยตการเผยแพร หรอปดกนสญญาณ โดยถอเปนความผดทางอาญา สามารถดำเนนคดได14

วนท 17 มถนายน 2553 นายพระพนธ สาลรฐวภาค รฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรม ใหสมภาษณในการแถลงขาวรวมกบกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารและกระทรวงวฒนธรรมวา “ในสวนของกระทรวงยตธรรมทผานมา ไดมการสงปดเวบไซตหมนสถาบนแลวจำนวน 43,000 เวบไซต และอยระหวางดำเนนการสงปดอก 3,000 เวบไซต และยงมการดำเนนการจบกมผกระทำความผดในกรณดงกลาวอยางตอเนอง หลายราย ซงอยากใหสงคมไดทำความเขาใจรวมกนวาสถาบนพระมหากษตรยของไทยม ความแตกตางจากรปแบบของสถาบนในตางประเทศ โดยในไทยสถาบนพระมหากษตรยจดอยในหมวดหนงของกฎหมายอาญาวาดวยความ มนคงแหงรฐ ดงนน สงเหลานจำเปนตองมการใหขอมลทถกตองในอนเทอรเนตดวย”15

สวนหนงสอพมพคม ชด ลก รายงานวา ระหวางการบงคบใช พ.ร.บ.ความมนคง (11 มนาคม-6 เมษายน) มรายงานขาววากระทรวงไอซทไดยนเรองขออำนาจศาลปดกนเวบไซตไปทงสน 4-5 ครง รวมประมาณ 9,000 ยอารแอล โดยระบวาสวนใหญเปนเวบไซตทมเนอหาหมนพระบรมเดชานภาพ16

การปดกนเวบโดยใชกฎหมายพเศษเกดขนอกครง ในวนท 7 เมษายน 2553 ซงรฐบาลไดประกาศสถานการณฉกเฉนทมความรายแรงในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล โดยอาศยอำนาจตามพระราชกำหนดการบรหารราชการในสถานการณฉกเฉน พ.ศ. 2548 พ.ร.ก.ฉบบดงกลาวไดใหอำนาจฝายบรหารในการดำเนนการปดกนขาวสารไดโดยไมตองขออำนาจศาล ในวนเดยวกน นายสเทพ เทอกสบรรณ รองนายกรฐมนตร ในฐานะผอำนวยการ ศอ.รส. และกลายเปนศนยอำนวยการแกไขสถานการณฉกเฉน [ศอฉ.]) ไดลงนามสงถงรฐมนตรวาการกระทรวงไอซท ใหปดเวบไซตจำนวน 36 เวบไซต โดยใหเหตผลวามการเผยแพรขอมลขาวสารทอาจสงผลกระทบตอความมนคง เนอหาของคำสงมดงน17

13 ICT ปด 500 เวบพนนบอล/ยธ.ปดเวบหมนสถาบน, MCOT, 17 มถนายน 2553 http://www.mcot.net/cfcustom/cache_page/68175.html

14 เปดกฎหมาย 18 ฉบบ สกด"มอบเสอแดง" ดาบในมอ "อภสทธ", มตชนออนไลน, 10 มนาคม 2553 http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1268200423&grpid=01&catid=00

15 “ไอซท-ยธ.-วธ.” MOU ปกปองสถาบนในโลกไซเบอร เผยปดเวบหมนแลว 4.3 หมนแหง, ASTV Manager Online, 17 มถนายน 2553, http://www.manager.co.th/QOL/ViewNews.aspx?NewsID=9530000083385

16 ปดเบองลก"พทว"จอดบสนททหารยงเครองกวนสญญาณ, คม ชด ลก, 9 เมษายน 2553 http://bit.ly/ba2Rw117 เปดรายชอ 36 เวบไซต โดนคำสง"กอฉ" สงปด กบแถลงการณคดคานของเครอขายพลเมองเนต, ประชาชาตธรกจ

เรอง การปดกนเวบไซตตาม พ.ร.ก.การบรหารราชการในสถานการณฉกเฉนเรยน รฐมนตรวาการกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

ดวยมการประกาศใช พ.ร.ก.การบรหารราชการในสถานการณฉกเฉน โดยนายอภสทธ เวชชาชวะ นายกรฐมนตร ณ วนท 7 เมษายน 2553 ซงตามขอกำหนดใน มาตรา 9 ขอท 2 ระบวา "หาม การเสนอขาว การจำหนาย หรอการทำใหแพรหลาย ซงหนงสอพมพ สงพมพ หรอสออนใดทมขอความอนอาจทำใหประชาชนเกดความหวาดกลว หรอเจตนาบดเบอนขอมลขาวสารทำใหเกดความเขาใจผดในสถานการณฉกเฉนจน กระทบตอความมนคงของรฐ หรอความสงบเรยบรอย หรอศลธรรมอนดของประชาชนในทวราชอาณาจกร" คณะกรรมการ กอฉ.จงมมตใหปดกนเวบไซตทมการเผยแพรขอมลขาวสารทอาจสงผลตอความมนคงดงตอไปน

1) http://gurakdang.com2) http://morporchorusa2.com3) http://www.uddthailand.com4) http://www.peoplechannel.com5) http://www.newskythailand.us6) http://www.thaipeoplevoice.org7) http://www.thaipeoplevoice.net8) http://www.prachatai.com9) http://www.thaipeoplevoice.com10) http://www.redthai.org11) http://www.redthai.net12) http://rednon.org13) http://sunshine.redthai.org14) http://www.konthaiuk.com15) http://www.redshirttv.com16) http://isan.redthai.org17) http://www.uddthailand.net18) http://www.youtube.com/uddto/day19) http://twitter.com/uddtoday20) http://www.facebook.com/note.php?note_id=344691628328 21) http://young-udd.hi5.com/friend/p352428162--Young+UDD_Thailand--html22) http://groups.google.com/group/redthai

ออนไลน, 9 เมษายน 2553 http://www.prachachat.net/news_detail.php?newsid=1270776957

23) http://www.uddthailand.biz24) http://www.uddthailand.org25) http://norporchorusa.com26) http://www.newskythailand.com27) http://www.newskythailand.com28) http://www.newskythailand.org29) http://www.d-dek.org30) http://www.thaipeoplevoice.org/index.html31) http://xat.com/uddtoday32) http://www.uddthailand.info33) http://uddtoday.ning.com34) http://www.sameskybooks.org35) http://www.weareallhuman.net36) http://www.sanamluang.tv

เวบไซตทมคำสงใหปดกนครงน มทงเวบไซตทจดทำโดย นปช.หรอแนวรวมโดยตรง, ทมไดจดทำโดย นปช.แตมเนอหาทสนบสนนหรอเหนอกเหนใจการเคลอนไหวของ นปช., หรอแมแตเวบไซตหนงสอพมพออนไลนและกระดานสนทนาทมเนอหาบางสวนไมเหนดวยกบการดำเนนการของรฐบาล การปดกนเวบไซตขางตนนน เปนการปดกนทงเวบไซตโดยไมแยกแยะหรอจำกดเปนยอารแอลเชนทเคยเปนมากอนการบงคบใช พ.ร.ก.ฉกเฉน

เครอขายพลเมองเนตไดออกแถลงการณลงวนท 8 เมษายน 2553 คดคานการปดกนเวบไซตทง 36 เวบไซตขางตน และเรยกรองใหรฐบาลยกเลกการปดกนขาวสารโดยทนท18

ตอมาในวนท 16 เมษายน มรายงานขาวอางแหลงขาวภายในกระทรวงไอซทวา ศอฉ.ไดมคำสงใหกระทรวงไอซทปดกนเวบไซตไปแลวทงสน 190 เวบไซต โดยระบวาเวบไซตเหลานนมเนอหาทางการเมองในเชงปลกระดม19 เครอขายพลเมองเนตไดออกแถลงการณรวมกบองคกรผสอขาวไรพรมแดน (Reporters Without Borders) ลงวนท 27 เมษายน 2553 คดคานการปดกนขาวสารโดยไมแยกแยะ อนเสยงตอการละเมดรฐธรรมนญและปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน และเรยกรองใหยตการปดกนอนเทอรเนตโดยทนท20 รวมทงตพมพเผยแพรวธการหลบเลยงการปดกนอนเทอรเนตไวบนเวบไซตของเครอขายฯ21

แมจะมเสยงคดคานจากหลายฝายทงในและตางประเทศ การปดกนอนเทอรเนตยงคงดำเนนอยตอไปอยางเขมขนและไมแยกแยะมากยงขน ตวอยางเชน

การปดกนสถานโทรทศนออนไลนทรายงานภาพเหตการณสดจากพนทชมนม เชน ปดกน <http://www.springnewstv.com/> ตงแต 29 เมษายน

18 http://thainetizen.org/node/199419 http://www.thairath.co.th/content/tech/7713420 http://thainetizen.org/node/202421 http://thainetizen.org/unblock

เวบรวมซอฟตแวร ทมซอฟตแวรหลบเลยงการปดกนอนเทอรเนตใหดาวนโหลด เชน <http://www.softpedia.com/> ถกเปลยนทางไปท <http://w3.mict.go.th/> โดยระบวา “มรปภาพ ขอความ และ เนอหาบางสวนทไมเหมาะสม” ตงแต 30 เมษายน อนง การปดกนกระทำเฉพาะโดเมนหลก มไดรวมถงโดเมนยอย เชน <http://win.softpedia.com/>

เวบไซตโปรแกรม VPN ซงสามารถใชหลบเลยงการปดกนได เชน ปดกน <http://www.hotspotshield.com/> ตงแต 1 พฤษภาคม

เวบไซตโปรแกรมดโทรทศนตางประเทศ เชน <http://sopcast.com/> ถกเปลยนทางไปท http://118.175.8.61/ ตงแต 3 พฤษภาคม

เวบไซตคลปวดโอ เชน <http://www.vimeo.com/> ตงแต 5 พฤษภาคม คนวนท 19 พฤษภาคม ซงเปนคนแรกของการประกาศเคอรฟวหลงจากรฐบาลไดใชกำลงเขาสลายการชมนม

ของ นปช.ทราชประสงคในชวงเชา มผใชอนเทอรเนตของทรออนไลนบางสวนรายงานวา เวบไซต Facebook <http://www.facebook.com/> และ Twitter <http://twitter.com/> ทงหมดถกปดกนโดยถกเปลยนทางไปทหนาขอความเตอนของ ศอฉ. อยางไรกตาม การปดกนขางตนไดถกยกเลกในเวลาไมถงหนงชวโมง โดยเจาหนาทของทรระบวาเปนปญหาทางเทคนค อนง ในวนเดยวกนนไดมการปดกนหนาบญชทวตเตอรของ พ.ต.ท. ทกษณ ชนวตร <http://twitter.com/thaksinlive> ดวย

ในแงจำนวน เวบไซตทถกปดกนโดยคำสง ศอฉ.ไดเพมขนโดยลำดบ ดงน นบถง 23 เมษายน ถกปดกน 350 เวบไซต22

นบถง 30 เมษายน ถกปดกน 420 เวบไซต23

นบถง 11 พฤษภาคม ถกปดกน 612 เวบไซต24

นบถง 25 พฤษภาคม ถกปดกน 1,150 เวบไซต25

ทงนยงไมรวมเวบไซตทกระทรวงไอซทไดขออำนาจศาลสงปดกนระหวางการบงคบใช พ.ร.บ.ความมนคง 9,000 ยอารแอล และเตรยมยนอก 700 ยอารแอล ซงเมอบงคบใช พ.ร.ก.ฉกเฉน ทำใหกระทรวงไอซทสามารถปดกนยอารแอลเหลานนไดทนทโดยไมตองขออำนาจศาล

เวบไซตทถกปดกนโดยกระทรวงไอซทระหวางการบงคบใช พ.ร.บ.ความมนคงและ พ.ร.ก.ฉกเฉนจะถกเปลยนทางไปท <http://58.97.5.29/www.capothai.org/> อยางไรกตาม พบวาผใหบรการอนเทอรเนต (ไอเอสพ) แตละแหงอาจดำเนนการกบเวบไซตทมคำสงใหปดกนแตกตางกนออกไป เชน ขนขอความเตอนของกระทรวงไอซท, เปลยนทางไปทหนาเวบของไอเอสพนน ๆ แทน, แสดงผลวาไมพบหนาเวบนน (404 Not found), แสดงเปนหนาเวบวาง ๆ หรอแมแตไมถกไอเอสพปดกน

ขาวจากไทยรฐออนไลนรายงานวา ภายหลงจากกระทรวงไอซทไดทำการปด 36 เวบไซตทมเนอหาเกยวกบการเมอง ซงหมนเหมตอการกระทบตอความมนคงของชาต นายสอ ลออทย ปลดกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและ

22 http://www.thairath.co.th/content/tech/7857823 http://www.thairath.co.th/content/tech/8006924 http://www.thairath.co.th/content/tech/8226225 http://www.thairath.co.th/content/tech/85150

การสอสาร (ไอซท) กลาวกบไทยรฐออนไลนวา ขณะนกระทรวงไอซทไดจดเจาหนาทเฝาตดตามความเคลอนไหวของเวบไซตตาง ๆ อยางใกลชดตลอด 24 ชวโมงเพอตรวจสอบเนอหาและความเหมาะสม ทงนหากพบวามเนอหาหรอรปภาพใดกระทบตอความมนคงของประเทศกจะเรง ดำเนนการทนท ซงวนนกยงมผรองเรยนถงเวบไซตยวยเหลานมากถง 200-300 เวบไซตตอวน26

“การปดเวบไซตเราปดเปน URL ไมไดปดครงเดยวทงเวบไซต ขนอยกบการพจารณาวาเนอหากระทบตอความมนคงยวย เปนสอชกชวนใหออกมารวมชมนม หรอหมนพระบรมเดชานภาพมากนอยเพยงใด หากพบวาเวบไซตทถกปดมการเปลยนชอหรอยาย URL กตองตามปดเรอย ๆ ถอเปนการปฏบตตามหนาทปลดกระทรวงไอซท”

สำหรบสถตการปดกนเวบไซตของ ศอฉ. เทาทรวบรวมขอมลได ในเดอนมถนายน 2553 อยท 2,200 เวบไซต โดยเปนการสงการผานกระทรวงกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารใหดำเนนการใหอกทอดหนง อยางไรกตาม การปดกนเวบของ ศอฉ. เปนแคการบลอคเวบ ไมไดดำเนนคดกบผกระทำผด

หนงสอพมพประชาไทไดรายงานการสอบถามนางสาวศภสรณ รงโรจนวฒกล ผจดการฝายกฎหมาย บรษท ทร คอรปอเรชน จำกด (มหาชน) ซงไดชแจงวา บางครงมการบลอคทไอพ โดยไอพในเมองไทยเปนไอพแบบสม หากเขามาในชวงเวลาทไอพทเรยกเปนชดเดยวกนกบท ศอฉ.สงบลอคกจะใชงานไมได แตหากลองตดการเชอมตอ (disconnect) แลวตอใหม หมายเลขไอพกจะเปลยนเปนชดใหม ซงจะทำใหสามารถใชงานไดตามปกต เวนแตเวบทมเนอหาของเสอแดงหรอพทวท ศอฉ. สงบลอค กจะเขาไมได

สวนกรณเขาเวบเฟซบคในชวงวนท 19-20 พ.ค. แลวมปญหานน เปนเพราะชวงดงกลาว คนตดตอกนไมสะดวกและตนตกใจ ทวกเปนรายการพเศษ คนจงเขาอนเทอรเนตกนหมด ทำใหเนตเวรคทำงานหนก ทงน ยนยนวา ถาไมใชเวบทถกปดจะไมลงกไปทหนาของ ศอฉ. อยางไรกตาม ยอมรบวามการสงบลอคบางหนา

นางสาวศภสรณ กลาวตอวา ในชวงทมการประกาศใช พ.ร.ก.ฉกเฉนนน การปดกนเวบไซตจะตางจากสถานการณปกต ทกระทรวงไอซทจะแนบคำสงศาลสงใหผใหบรการอนเทอรเนต (ISP) เพอทำการบลอค แตในสถานการณน ศอฉ.จะสงคำสง พรอมรายชอทจะใหปดกน โดยอางอำนาจของ พ.ร.ก.ฉกเฉน ใหไอเอสพบลอคไดเลย ทงน ถายกเลก พ.ร.ก. ทรกจะปลดลอกทงหมด27

ทงนเวบไซตทถกปดกน เชน หนาหลกของประชาไทใน YouTube <http://youtube.com/user/prachatai> เวบไซตถายทอดสดออนไลน LiveStream.com เวบบลอก BioLawCom.de ซงมเนอหาเกยวกบกฎหมาย และ ทวตเตอรของ พ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร และครอบครว <http://twitter.com/thaksinlive> <http://twitter.com/AimPintongta> <http://twitter.com/oak_ptt> <http://twitter.com/ingshin>

ขอมลลาสดจากงานวจยของโครงการอนเทอรเนตเพอกฎหมายประชาชน (ไอลอว) <http://www.ilaw.in.th/> และนกวจยจากคณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ขาวจากมตชนออนไลนรายงานวา ผลกระทบจากการใชบงคบ พ.ร.บ.วาดวยการกระทำผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ. 2550 เมอพจารณาจาก สถตการจบกมพลเมองเนตและการปดกนสอออนไลน พบวาจากการรวบขอมลตงแตเดอนกรกฎาคม พ.ศ. 2550 ถงเดอนกรกฎาคม พ.ศ. 2553 มคดตามพ.ร.บ.วาดวยการกระทำผดเกยวกบคอมพวเตอร ฯ ทงสน 185 คด

26 http://www.thairath.co.th/content/tech/7626327 http://www.prachatai.com/journal/2010/05/29796

แยกเปนรายป พ.ศ. 2550 มคดตามพ.ร.บ.คอมพวเตอรฯ จำนวน 9 คด, พ.ศ. 2551 มคดตามพ.ร.บ.คอมพวเตอร จำนวน 28 คด, พ.ศ. 2552 มคดตามพ.ร.บ.คอมพวเตอร ฯจำนวน 72 คด และ พ.ศ. 2553 มคดตามพ.ร.บ.คอมพวเตอรฯ จำนวน 76 คด

ความผดเกยวกบพ.ร.บ.คอมพวเตอรฯนน สามารถแยกไดเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ 1.อาชญากรรมคอมพวเตอรในรปแบบดงเดม ซงเปนการกระทำความผดตอตวขอมลหรอระบบคอมพวเตอรโดยตรง เชน การเจาะระบบ การดกขอมล หรอการกอวนาศกรรมคอมพวเตอร 45 คด และ 2.ความผดทวาดวยตวเนอหาของขอมลทนำเขาสระบบคอมพวเตอร เชน การเผยแพรภาพลามก การเผยแพรขอมลทขดตอความมนคง หรอการหมนประมาทบคคลอน และหมนสถาบน จำนวน 128 คด

อยางไรกตาม ทางกลมผวจยพบวา เคยมคำสงศาลใหระงบการเขาถงเวบไซตตาง ๆ ทงหมด 117 ฉบบ โดยในป พ.ศ. 2550 ศาลออก 1 คำสงศาลใหปดกนการเขาถงเวบไซต 2 ชอเวบไซต (ยอารแอล), ป พ.ศ. 2551 ศาลออก 13 คำสงศาลใหปดกนการเขาถงเวบไซต 2,071 ยอารแอล, ในป พ.ศ. 2552 ศาลออก 64 คำสงศาลใหปดกนการเขาถงเวบไซต 28,705 ยอารแอล และปพ.ศ. 2553 ตงแตตนปจนถงเดอนพฤศจกายน ศาลไดออก 39 คำสงศาลใหปดกนการเขาถงเวบไซต 43,908 ยอารแอล รวมเวบไซตทถกปดทงสน 74,686 ยอารแอล

“ศาลมกใชเวลาออกคำสงปดกนโดยรวดเรว หรอวนตอวน เพอพจารณายอารแอลตาง ๆ เพราะจากคำสง 117 ฉบบ มถง 104 ฉบบทศาลมคำสงในวนเดยวกนกบทขอยน แตมบางกรณศาลใชเวลานานขนแตมกไมเกน 2 วน และมบางกรณเทานนทศาลใชเวลานานเกน 1 สปดาห มผลปดกนเวบไซตทงหมด 74,686 ยอารแอล ซงเฉลยแลวคอสงปดวนละ 690 ยอารแอล”28

กรณทนาสนใจในกรณเวบไซตขาวออนไลน เชน ประชาไท ในสถานการณปกต ศาลกไมไดอนมตใหมการปดเวบไซตตามอำนาจในพรบ.คอมพวเตอรฯ ทวาหลงการประกาศใชพรก.ฉกเฉนฯดงกลาว ศอฉ.ไดดำเนนการปดกนเวบไซตประชาไทซงเปนเวบขาวทางเลอกออนไลนทงเวบโดยทนทเปนเวลาตอเนองยาวนาน สะทอนใหเหนถงการใชอำนาจของกฎหมายพเศษในการปดกนสอททำหนาทเปนฝายคานของอำนาจรฐในทางการเมอง

นอกจากความพยายามในการปดกนเวบไซตจำนวนมากโดยใชอำนาจทางกฎหมายพเศษแลว รฐบาลยงไดเรยกรองใหประชาชนสงเรองรองเรยนไปยงเจาหนาทรฐเมอผพบเหนเวบไซตไมเหมาะสมโดยสามารถโทรแจงไดทหมายเลข 1111 และ 1212 หรออเมลแจงมายงกระทรวงไอซทโดยตรงท 1212@mict.mail.go.th ซงชองทางดงกลาวเปนการสงขอมลใหรฐในการสบคนและดำเนนคดกบประชาชนผถกกลาวหาวาผใชอนเทอรเนตหรอผใหบรการอนเทอรเนตนน ๆ มพฤตกรรมไมเหมาะสม ซงนยหนงกคอการสงเสรมใหมการควบคมเสรภาพทางอนเทอรเนตโดยอาศยกลไกทางสงคมทเขมขนยงขน ดงนนจงสงผลเชงลกใหเกดการระมดระวงและควบคมตนเองของพลเมองเนตอยางกวางขวาง เพราะเกรงจะเจอกระแสการตรวจสอบหรอการลาแมมดเกดขนได

เชนเดยวกบกระแสของการตรวจสอบอยางหนกในสงคมทเรยกตวเองวา Social Sanction ซงคอการเสยบประจานผใชอนเทอรเนตทแสดงความคดเหนทางการเมองในเรองตองหามหรอละเอยดออน แมจะไมถกดำเนนคดทางกฎหมายและจะโดนบทลงโทษทางสงคมทคอนขางรนแรง ไมวาจะเปนการถกกนดา รงเกยจเดยดฉนท หรอกระทงถกขมขคกคามเหยยดหยามความเปนมนษย ปรากฏการณนสะทอนถงความคดทแตกตางของคนในสงคมในเรองทละเอยดสงซงทำใหเกดความตงเครยดมากขนและมหลายกรณทการปะทะทางความคดนำไปสการละเมดสทธมนษย

28 http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1291807814&grpid=01&catid&subcatid

ชนและศกดศรความเปนมนษยของกนและกนนอกจากนนรฐยงมวธการทจะสบคนและเขาถงตวของผตองสงสยวาเปนผใชอนเทอรเนตทนำเสนอขอความขด

ตอกฎหมายในความคดของเจาหนาทรฐ จงมกรณปรากฏวาผใชอนเทอรเนตนรนามทภายหลงถกสบคนไดวาเปนใครจงไดรบการตดตอพดคยจากเจาหนาทของรฐเพอโนมนาวใจหรอกระทงขมขใหยตการแสดงออกผานสออนเทอรเนต จนทำใหหลายกรณตองตดสนใจยตการแสดงความคดเหนผานอนเทอรเนตไปในทสด ในกรณเชนนมผลดตรงนทำใหผใชอนเทอรเนตเหลานนไมตองถกดำเนนคดตามกฎหมาย แตแนนอนวาสงผลใหเกดประสบการณตรงและบรรยากาศแหงความกลวในการแสดงความคดเหนผานสออนเทอรเนต ซงกลายเปนความกลวอยางลกซง ทำใหบรรยากาศโดยรวมของการใชเสรภาพทางการเมองในอนเทอรเนตตกอยในบรรยากาศแหงความกลว กงวล และไมปลอดภยอยางสงมาก

สวนทสาม: ภาระทางกฎหมายและภาระทางเศรษฐกจของตวกลางอนเทอรเนต ตงแตพระราชบญญตวาดวยการกระทำความผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ. 2550 (พ.ร.บ. คอมพวเตอรฯ)

ประกาศใช มาตรา 15 ซงเอาผดกบตวกลางหรอผใหบรการอนเทอรเนตและผดแลระบบอนเทอรเนตทงหมดไดถกใชเปนเครองมอทางการเมองกรณการจบกมและตงขอหารายแรงกบจรนช เปรมชยพร ผอำนวยการเวบไซตหนงสอพมพออนไลนประชาไทถงสองคด เชน กรณการจบกมโดยกองบงคบการปราบปราม

ในคดแรกนน ตำรวจไดตงขอหากบจรนชวามความผดตามมาตรา 15 พ.ร.บ. คอมพวเตอรฯ คอเจตนาจงใจสนบสนนหรอยนยอมใหมขอความทเปนความผดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 112 ปรากฏอยในเวบบอรดประชาไท อยางไรกตาม ขอความดงกลาวไดถกลบออกจากระบบแลวเปนเวลาหลายเดอนกอนทจะมการจบกม ภายหลงจากทจรนชไดรบจดหมายจากกองบงคบการปราบปราม ซงแสดงถงเจตนาของจรนชวามไดจงใจสนบสนนการ กระทำผดดงกลาว นอกจากน ระยะเวลา 20 วนทตำรวจกลาวอางวาเปนการ “จงใจ สนบสนน หรอยนยอม” กยงไมไดมกำหนดอยในกฎหมายใด ๆ ทงสน หากเปนเพยงตวเลขทปรากฏในบนทกของตำรวจหลงจากทมการจบกมแลวเทานน

คดของจรนชชใหเหนถงขอบกพรองของ พ.ร.บ.คอมพวเตอรฯ พ.ศ. 2550 มาตรา 15 ดงน

1. ภาระของ “ทอ”มาตรา 15 ปฏบตกบผใหบรการ หรอ “ตวกลาง” (Intermediary) เชน ศนยขอมล ผใหบรการอนเทอรเนต

เสรชเอนจน โซเชยลเนตเวรก เวบบอรด บลอก) เสมอนหนงเปนบรรณาธการของหนงสอพมพ ผมทงหนาทและความสามารถในการคดกรองเนอหาทงหมดกอนตพมพ แตคณลกษณะทสำคญททำใหอนเทอรเนตมประโยชนเชนทกวนนคอ ขอมลทกอยางไหลผานอยางรวดเรว ตวกลางจงเปนเพยง “ทอขอมล” หรอชองทางผานของเนอหาเทานน (mere conduit) หากผบงคบใชกฎหมายไทยจะถอวาตวกลางตองรบผดชอบตอขอมลและเนอหาทงหมดทผานตวกลางแลว นนยอมหมายความวา ตวกลางจะตองกลนกรองขอมลทงหมดกอนการเผยแพร ซงดวยความเรวและปรมาณขอมลจำนวนมาก สงดงกลาวยากทจะทำใหเปนไปได โดยไมกระทบกบการทำงานของระบบคอมพวเตอรและอนเทอรเนต

2. ทองทเกดเหต “ทวราชอาณาจกร”มาตรา 15 อางถงความผดอาญาตามมาตรา 14 โดยเฉพาะการเผยแพรขอมลทกอใหเกด “ความเสยหายตอ

ความมนคงของประเทศหรอความผดเกยวกบการกอการรายตามประมวลกฎหมายอาญา” ซงรวมถงความผดตามกฎหมายอาญา มาตรา 112 วาดวยความผดฐานหมนประมาท ดหมน หรอแสดงความอาฆาตมาดรายตอพระมหากษตรย การเปนความผดอาญาทำใหบคคลใดกไดสามารถแจงความตอเจาหนาท และการเขาถงจากทใดกไดของเนอหาบนอนเทอรเนต ทำใหการแจงความเปนไปไดจากทกพนท ซงเปดโอกาสใหกฎหมายฉบบนถกใชเปนเครองมอในการกลนแกลงกนได เชนเดยวกบทมการใชขอหาหมนประมาทโดยการโฆษณาไปแจงความในจงหวดตาง ๆ เพอสรางความยากลำบากแกผถกฟองโดยไมมเหตอนควร

3. ตวกลางกลายเปน “แพะ”ในการดำเนนคดกบ “ตวกลาง” ดงเชนในคดของจรนชทงสองคดนน ยงไมมการตดสนโดยศาลวาขอความทถก

แจงนนเปนขอความทผดกฎหมายหรอไม ซงขอเทจจรงปรากฎวามผโพสตขอความเพยงรายเดยวทถกดำเนนคด และคดยงไมสนสด ซงในกระบวนการสอบสวนเกยวกบผโพสตรายนนน เวบไซตประชาไทไดใหความรวมมอตามทกฎหมายกำหนดทกอยาง สำหรบผโพสตขอความอน ๆ รฐตองไมพยายามเอาผดกบตวกลาง เมอไดรบความรวมมอแลวแตไมสามารถหาผกระทำผดตวจรงได

อกทงภาระในการปฏบตตามกฎหมายและตอสคดทตองใชทรพยากร รวมถงเวลาเดนทางอนยาวนาน ประกอบกบการทเจาหนาทรฐมงเนนการจบกมตวกลาง ทำใหตวกลางตองแบกรบภาระความเสยงเกนสดสวนทสมเหตผล นำไปสแนวโนมทจะเซนเซอรตวเองเกนความจำเปน โดยยดหลก “ลบเกนไวกอนปลอดภยกวา” หรอกำจดภาระทงหมดโดยการยกเลกพนทสำหรบเนอหาทผใชผลตเอง (user-generated content) เชนการปดบรการเวบบอรด ซงสรางผล กระทบกบผใชจำนวนมากทไมไดกระทำความผด

เสยงสะทอนจากกลมผประกอบการคดของจรนชไดกลายเปนกรณศกษาทองคกรดานอนเทอรเนต องคกรสทธมนษยชนและองคกรเสรภาพสอทว

โลกใหความสนใจ อาท องคกรผสอขาวไรพรมแดน Reporters Without Borders (RSF), Electronics Frontiers Foundation (EFF), Asian Human Rights Commission (AHRC), และ Freedom House ทตดตามกรณดงกลาวอยางใกลชด ทำใหประเทศไทยตกเปนเปาสายตาของทวโลกและกรณของจรนชกลายเปนคดศกษาสำหรบวงการสออนเทอรเนตทวโลก เพราะการตดสนเรองความรบผดของตวกลางไมเฉพาะสงผลตอบรรทดฐานทางกฎหมายอนเทอรเนตในประเทศไทยแตยงสงผลตอกตกาในระดบสากลอกดวย

นอกจากคดของจรนชซงเกยวของกบภาระความรบผดของตวกลางทเกดกวาเหตแลว มาตรา 15 ของ พ.ร.บ.คอมพวเตอรฯ ยงสงผลตอผดแลเวบไซตอน ๆ ทไมเกยวของกบการเมองดวยเชนกรณของ 212cafe.com ซงเหตเกดตงแตป พ.ศ. 2550 สบเนองจากชดสบสวนโดยเจาหนาทตำรวจขยายผลคดทหญงสาวผเสยหายเขาแจงความดำเนนคดกบอดตแฟนหนม ซงนำภาพระหวางรวมหลบนอนไปเผยแพรในเวบไซต ตอมามการจบกมอดตแฟนหนมคนดงกลาว รวมทงตรวจสอบเครองคอมพวเตอรของผตองหา พบวามการคดลอกภาพดงกลาวมาจาก 212cafe.com จง

ขยายผลตรวจสอบเวบไซตดงกลาว จนนำไปสการจบกมดำเนนคดกบผดแลเวบ ซงปฏเสธวาไมมสวนเกยวของกบการเผยแพรภาพลาม กอนาจาร ทวาพนกงานสอบสวนดำเนนคดขอหา เปนผใหบรการจงใจ สนบสนน หรอยนยอมใหมการนำเขาสระบบคอมพวเตอรซงขอมลใด ๆ ทมลกษณะอนลามก และประชาชนทวไปเขาถงได, จงใจสนบสนน หรอยนยอมใหมการเผยแพรหรอสงตอขอมลทมลกษณะลามกในระบบคอมพวเตอรทอยในความควบคมของตน และเพอประสงคแหงการคา หรอแสดงอวดแกประชาชน ทำใหแพรหลายโดยประการใด ๆ ซงภาพลามก ระวางโทษจำคกไมเกน 5 ป หรอปรบไมเกน 100,000 บาท หรอทงจำทงปรบ

คดดงกลาวสงผลใหผดแลเวบดงกลาวตองตดสนใจรบสารภาพและศาลไดมการตดสนความผดในปนดวยการใหรอลงอาญา ซงสงผลตอชวตและความมนคงตอประกอบอาชพของผดแลเวบดงกลาวทตองรบภาระอยางหนกในฐานะเปนตวกลางในการใหบรการเวบบอรดอสระทางอนเทอรเนต

จากงานสมมนาเรองอนเทอรเนตและภาระของตวกลาง จดโดยเครอขายพลเมองเมอวนท 17 พฤศจกายน พ.ศ. 2553 ไดมตวแทนผดแลเวบไซตและใหบรการอนเทอรเนตมารวมพดคย ไดแก จรนช เปรมชยพร ผอำนวยการหนงสอพมพออนไลนประชาไท, วนฉตร ผดงรตน ผกอตงและผดแลเวบบอรดพนทปดอตคอม <http://www.pantip.com/>, นรนดร เยาวภา บรรณาธการเวบไซตผจดการออนไลน <http://www.manager.co.th/>, ทปกร วฒพทยามงคล ผกอตงและเวบมาสเตอรเอกซทน <http://www.exteen.com/>, มรกต กลธรรมโยธน นายกสมาคมผใหบรการอนเทอรเนตไทย (TISPA) และรองกรรมการผจดการบรษทอนเทอรเนตประเทศไทย จำกด (มหาชน), Asst.Prof. Lokman Tsui ภาควชาสอและการสอสาร City University of Hong Kong ตวแทนจากฝายนโยบายสาธารณะ Google โดยทงหมดไดสะทอนถงปญหาเดยวกนคอ พรบ.คอมพวเตอรฯ สงผลใหตวกลางหรอผดแลอนเทอรเนตมความเสยงสงมากในการถกดำเนนคดทงในฐานหมนประมาท หรอ เรองของความมนคงทางการเมอง ซงสรางภาระเกนจำเปนอนสงผลใหผประกอบการตองควบคมตวเองอยางหนก รวมไปถงการขาดความมนใจในการประกอบอาชพดานน และทสำคญสงผลตอบรรยากาศสทธเสรภาพของอนเทอรเนตโดยรวมของสงคม

กอนหนานในวนท 17 ตลาคม พ.ศ. 2553 เครอขายพลเมองเนตไดออกขอเรยกรองใหรฐทบทวนแนวทางการบงคบใชกฎหมายดงกลาวทองกบกตกาสากล อาท การมขอยกเวนความรบผด (Safe harbor) เชนในประเทศทกฎหมายเกยวกบระบบคอมพวเตอรและอนเทอรเนตคำนงถงสทธเสรภาพของประชาชน จะมการกำหนดขอยกเวนความรบผด หรอการถอวาตวกลางเปนผบรสทธโดยปรยาย ในขณะทยงไมสามารถพสจนเจตนาการกระทำความผดได เนองจากตวกลางคอพนททโดยปกตไมมสวนรเหน หลกการนจงมไวเพอคมครองตวกลางจากภาระทางกฎหมายทไมจำเปน

เครอขายพลเมองเนตยำวา หลกการนไมไดใหเสรภาพแกตวกลางจนเกนขอบเขต เนองจากเจาหนาทสามารถแจงตวกลางเมอพบเนอหาทเปนความผด และขออำนาจศาลเพอสงใหมการลบเนอหานนได (notice and take down) ทงนตองเปนไปในระยะเวลาทเหมาะสม

การถกโจมตระบบคอมพวเตอรและความเสยหายทางเศรษฐกจนอกจากการตองรบผดทางกฎหมายดงกลาวแลว ในทางการเมองผใหบรการอนเทอรเนตกอยภายใตการ

ควบคมโดยออมของฝายการเมองหรอรฐบาลผานกลไกทไมเปนทางการ เชน การขอความรวมมอกงบงคบเปนตน ดง

กรณเมอวนท 18 ต.ค. 2553 นายจต ไกรฤกษ รฐมนตรวาการกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (ไอซท) ไดรวมประชมกบผประกอบการอนเทอรเนตจำนวน 7 ราย (จากทเชญประชม 17 ราย) เพอขอความรวมมอใหผประกอบการสกดเวบไซต หลงพบวาจำนวนเวบไซตไมเหมาะสมเพมขน โดยเฉพาะ “เวบหมนสถาบนฯ” (มมากกวา 82% สวนใหญเปนการหมนพระบรมเดชานภาพดวยการใชรปภาพตดตอ) แตหากยงไมดำเนนการไอซทจะเขาไปควบคมเองทนท29

นอกจากการถกดำเนนคดทางกฎหมายแลว ตวกลาง หรอ ผใหบรการ ยงถกโจมตระบบคอมพวเตอรอกดวย โดยเฉพาะเวบไซตทมบทบาททางการเมองแหลมคม จากการสมภาษณผอำนวยการหนงสอพมพออนไลนประชาไท ไดขอมลวา เวบไซตประชาไทถกโจมตดวยวธ “ดดอส” (DDOS - Distributed Denial of Service attack) ทกครงทมสถานการณการเมองรนแรง เชน การชมนมทางการเมอง และสถานการณชายแดนไทย-กมพชา การโจมตแบบดดอสดงกลาว ซงเปนการจงใจใชเครองคอมพวเตอรจำนวนมากสงคำสงขอเรยกดเวบไซตเปาหมายพรอมกนถ ๆ เปนระยะเวลาตดตอกน ทำใหเครองเซรฟเวอรทำงานหนก จนไมสามารถใหบรการไดตามปกต การจงใจกอกวนระบบคอมพวเตอรลกษณะนผดกฎหมาย ตามพ.ร.บ.คอมพวเตอรฯ แตกตรวจสอบไดยากวาใครเปนผสงการ เนองจากการโจมตมาจากคอมพวเตอรหลายเครอง โดยทเจาของเองกอาจไมรวาเครองของตนถกควบคมโดยบอท (Bot) ปจจบนประชาไทใชวธบลอคไอพเพอปองกนการถกดดอส แตวธนมผลขางเคยงทำใหผใชบรการเวบไซตจำนวนหนงไมสามารถอานเวบไซตไดตามปกต เนองจากมปญหากบคกก

จากการเกบสถตของประชาไทพบวา ปลายป พ.ศ. 2552 ถกโจมต ประมาณ 400 ครงตอวนาท จากนน ถกโจมต 200 ครงตอวนาท ตลอดป ทงนชวงการชมนมของคนเสอแดง ถกโจมตระหวางเดอนเมษายนถงพฤษภาคม พ.ศ. 2553 ประมาณ 2,000 ครงตอวนาท สวนชวงลาสด (7-11 พฤศจกายน) ถกโจมตประมาณ 900 ครงตอวนาท (ขอมลจากการสอบถาม ผอำนวยการประชาไท วนท 21 ธนวาคม พ.ศ. 2553)

โดยสรป ลกษณะการโจมตดวยการ DDOS จะมลกษณะดงน1. ใชโปรแกรมกระหนำ เขามาในหนาทมปญหาไมอยากใหเขา ทำใหเครองทำงานหนกจนตอบสนองชา ผใช

ทวไปไมสามารถเปดดไดทงเวบ2. ใช botnet หรอหนยนต กระจายกนจำลองการเปดเวบแบบระบ URL ประมาณ 1-2 แบบ3. ปลอมตวเปนเสรชเอนจน เชน MSN, Yahoo, Google เพอเปดหนาแรกทกนโหลดสงสด4. ปลอม IP เปน IP ทไมมใครใชในวงเดยวกน5. เลอกโหลดบาง URL ทมขนาดใหญอยางสมำเสมอ เพอใหกนแบนวดธและตองเสยคาใชจายมากขน

การถกดดอสเชนน สงผลตอการเขาถงเวบไซตดงกลาว ทำใหเกดความลาชา ตดขด รวมถงคาใชจายทเพมขนสงมากของราคาการใชแบนวดธซงประชาไทตองอาศยเซรฟเวอรของตางประเทศ เปนตน ทงนสงผลตอระดบสทธเสรภาพในการนำเสนอขอมลขาวสารและเขาถงขอมลขาวสารผานสออนเทอรเนตทงผใหบรการและผใช

สรปสถานการณสทธเสรภาพอนเทอรเนตประเทศไทยประจำป 2553 อยในขนวกฤตกวาป 2552 ทงนเพราะมการ

29 http://www.prachatai.com/journal/2010/10/31551

ประกาศใชกฎหมายพเศษ เชน พระราชกำหนดวาดวยสถานการณฉกเฉน พ.ศ. 2548 และการใหอำนาจของศนยอำนวยการในสถานการณฉกเฉน (ศอฉ.) ในการปดกนเวบไซตอยางไรกได หรอดำเนนคดกบใครกไดทเขาขายขดความมนคงของรฐในสายตาของ ศอฉ. จดนเปนตวชวดททำใหเสรภาพสอและเสรภาพอนเทอรเนตในประเทศไทยตกอยในระดบทถดถอยลง ทำใหประเทศไทยตกอยในสายตาของนานาประเทศในเรองความลดระดบเรองสทธและเสรภาพทางการเมอง

ซงกอนหนานนประวตเรองการควบคมสออนเทอรเนตในประเทศไทยกอยในอาการทนาเปนหวงมากขนเรอย ๆ จนทำใหองคกรสอสากลเชนองคกรผสอขาวไรพรมแดน (Reporters San Frontiers) ซงมสำนกงานอยทกรงปารส ประเทศฝรงเศส จดใหประเทศไทยเปนหนงในประเทศทตองจบตามองเพราะวา รฐไทยมองอนเทอรเนตเปนศตรทางการเมอง ในรายงานเรอง "Countries under Surveillance” in the report on “Enemies of the Internet เมอวนท 11 มนาคม ปน และองคกรเดยวกนนไดจดอนดบเสรภาพสอในประเทศไทยลงลงมาอยทอนดบ 153 จากป 2552 อยทอนดบ 130 ป 2551 อยท 124 ป 2550 อยทอนดบ 135 และป 2549 อยทอนดบ 122 สะทอนใหเหนวาอนดบสทธเสรภาพในปนยำแยกวาชวงปทมการรฐประหารและมรฐบาลทไมไดมาจากการเลอกตง <http://en.rsf.org/press-freedom-index-2006,35.html>

สาเหตในการปดกนและควบคมอนเทอรเนตการปดกนและควบคมอนเทอรเนตอยางหนกสวนหนงเกดจากสาเหตดงตอไปน

1. แรงจงใจทางการเมอง ทฝายรฐบาลตองการหยดยงการเคลอนไหวของฝายทคดคานรฐบาล โดยเฉพาะพนทในการแสดงออกผานอนเทอรเนต ทแมจะมสดสวนการเขาถงไมถงครงของประชากรทงประเทศ แตรฐกกงวลวาจะทำใหเสยงของฝายคดคานขยายตวและมพลงขนมาได จงตองปดกนเพราะเชอวาจะหยดการแสดงออกในเชงวพากษวจารณได

2. เวบไซตทวพากษหรอวเคราะหเกยวกบบทบาทของสถาบนกษตรยมจำนวนเพมสงขนมาก ตงแตหลงการรฐประหารเมอวนท 19 กนยายน พ.ศ. 2549 เปนตนมา ทำใหรฐบาลตองหาทางยตการขยายตวดงกลาว

3. กระแสสงคมทกดดนใหรฐบาลทำหนาทเปดกนอนเทอรเนต โดยเฉพาะเนอหาทเกยวกบคณคาความเชอ เดก และเยาวชน แทนทสงคมจะสรางกลไกกำกบดแลกนเองในระดบครอบครวและชมชน สงนสอดคลองกบความคดเหนของเจาหนาทระดบสงของกระทรวงไอซท ซงเหนวาการดแลเนอหาควรเปนหนาทของครอบครว และการขนบญชดำกบผใหบรการอนเทอรเนตนนไมเกดประโยชน <http://www.zdnet.com.au/our-blacklist-has-failed-us-thai-minister-339307333.htm>

ขอเสนอแนะตอรฐ1. รฐควรมเจตจำนง สงเสรมและดำเนนการใหพลเมองไดเขาถงอนเทอรเนตความเรวสงอยางทวถง ราคาถก

และเขาถงไดโดยเสมอภาคถวนหนา เพอสรางหลกประกนการเขาถงขอมลขาวสารของประชาชน2. รฐควรพจารณา โอกาสจากการสงเสรมวฒนธรรมเปดกวางของอนเทอรเนต ซงจะนำไปสการปะทะสงสรรค

ทางความคด ความร ขอมลขาวสาร ความคดสรางสรรค และโอกาสทางเศรษฐกจของประชาชน3. รฐควรคมครอง “ตวกลาง” ผใหบรการอนเทอรเนต ในฐานะโครงสรางพนฐานทเปนประโยชนตอประชาชน

4. รฐควรพจารณา ทางออกทเปนจรงในการกำกบดแลเนอหาอนเทอรเนต ซงไมใชการขนบญชดำหรอปดเวบไซต เพราะไมกอผลสำเรจในเชงปฏบตแตอยางใด

5. รฐควรทบทวน กฎหมายและระเบยบปฏบตทเกยวของการสออนเทอรเนตเพอใหเกดดลยภาพ ระหวางการกำกบอนเทอรเนตเพอรกษาความสงบสขของสงคม และการธำรงสทธเสรภาพขนพนฐานของประชาชน

ขอเสนอแนะตอสงคมและผใชอนเทอรเนต6. สงคมควรพจารณา เพอมสวนรวมในการกำกบดแลความเหมาะสมของเนอหาอนเทอรเนตและสอตาง ๆ โดย

ไมปลอยใหรฐหรอองคกรใดองคกรหนงมอำนาจเตมทในการควบคมเบดเสรจ7. ผใชอนเทอรเนตควรเรยนร ทจะสอสารตอกนและอยรวมกน ดวยความอดทนอดกลนซงกนและกน เพอใช

ประโยชนจากอนเทอรเนต ในฐานะเปนพนทกลางเพอสรางความเขาอกเขาใจกนโดยสนต

ขอเสนอแนะตอผประกอบการอนเทอรเนต8. ผประกอบการอนเทอรเนต ควรรวมตวกนสรางอำนาจตอรอง ไมใหรฐเขามาควบคมมากจนเกนสมควร เพอ

ไมใหผประกอบการตองแบกรบภาระทไมเปนธรรม และเพอปกปองสทธเสรภาพของผใชบรการ

บนทกการอภปราย “ความมนคงของรฐ vs. อสรภาพโลกออนไลน : จากวกลคส ถงเมองไทย”

บนทกจากงานแถลงขาวสรปสถานการณเสรภาพอนเทอรเนตประเทศไทย ประจำป พ.ศ. 2553 และการอภปรายสถานการณสากลกรณวกลคส วนท 9 ธนวาคม พ.ศ. 2553 เวลา 13.00 – 16.30 ณ หองดวงกมล โรงแรมสยามซต ถนนศรอยธยา กรงเทพมหานคร <http://thainetizen.org/netizen-annual-conf-2010> จดโดย เครอขายพลเมองเนต สนบสนนโดย มลนธไฮนรค เบลล

สภญญา กลางณรงค เครอขายพลเมองเนต ดำเนนรายการรปแบบวนนอยากใหเปนการพดคยถกเถยงกน ดฉนจะนงอยตรงกลางแลวใหวทยากรทานยกมอเลอกวาอยจะ

ฝายไหนระหวาง ความมนคงของรฐ กบฝายอสรภาพออนไลน แตกรณวกลคสอาจจะเลอกยากเหมอนกน เพราะแมแตองคกรสทธมนษยชนเองในระดบสากลทาทกแตกตางกนออกไปหลายระดบ องคกรของสหรฐฯกหลายโทนมากในการแสดงความคดเหน ทายทสดกคงจะมจดรวมเหมอนกนวาตองธำรงสทธเสรภาพของโลกออนไลน แตกมรายละเอยดทแตกตางกนไป เชน จดยนของ Human Rights Watch กบอกวาสงทวกลคสควรระวงคอการปกปดชอนกกจกรรมดานสทธมนษยชนหรอ source ทเปนแหลงขาวทอาจจะนำไปสอนตรายได คอการไดขอมลมาอาจจะไมไดคดกรองกอนเผยแพรไปทงหมด หรอกระบวนการนำสารออกไปเผยแพรอาจจะกระทบตอชวตของคนทเกยวของไดกเปนประเดนหนง หรอบางคนกบอกวากระทบความสมพนธทางการทต ความสงบเรยบรอยของโลก ฯลฯ แตกมอกบางสวนกบอกวาการจะไดขอมลจากไหนไมสำคญ ถากระบวนการผดกวาไปตามผด แตสทธทจะไดรบการเผยแพรเปนสทธทพงไดรบการคมครอง นกอาจจะเปนอกแนวหนงขององคกรในอเมรกาท defend ในเรองของ First Amendment เปนตน สวนในเมองไทยของเราไมเหนทาทชดเจนมากนก ยงไมมใครชดเจนสะทอนจดยนเรองน ถานบไมผดเวทนจะเปนหนงในเวทแรก ๆ ทเราจะคยกน เรากหวงวาวทยากรทนงขางหนาจะสะทอนภาพรวมความคดของสงคมไทย (แตยงเดาไมออกวาทกทานจะพดอยางไร)

ดฉนจะใหโจทยใหทกทานไดพดใหสดทางไปกอน วาจะตอง defend สด ๆ ไปทางใดทางหนง ถาเราจะตองเลอก จดทเราตองเลอกอยตรงไหนระหวาง ความมนคงของรฐ หรอโลกทมนไปขางหนามนไมมแลวความลบ ไมมแลวเสนแบงระหวางรฐกบประชาชน ทกอยางมนเปนเรองทตองเปดเผยตองยอมรบกนและกน เมอไหรทอยากใหมนอยในระบบ เมอไหรทมนออนไลนในอเลคทรอนคสตอใหมนเปนเรองสวนตวมนกไมเปนเรองสวนตวมนคอความจรงทเราตองยอมรบกนหรอเปลา หรอความจรงมนมเสนแบงมกตกาทเราตองยอมรบกนมากกวานน กคงอยากจะใหวทยากรยกกรณวกลคสมาแลวพดเบองตน ในคำถามแรกกอนวา ทกทานมองเหนมนอยางไรในกรณวกลคส เปนมนเปน threat (ภาวะคกคาม) หรอเปน opportunity (โอกาส) ของสงคมในการเปลยนแปลงกนแน

ดฉนขอแนะนำวทยากร ทกทานอาจจะรจกหนาคาตากนพอสมควร ระหวางนกจะใหคดกอน จะแนะนำขวามอสดคอทานอาจารยโสรจจ หงศลดารมภ เปนรองศาสตราจารย ภาควชาปรชญา คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย อาจารยทานทำงานวจยเรองเกยวกบ ICT ขอบขายของจรยธรรมอนเทอรเนต และสนใจเรองสทธเสรภาพมาโดยตลอดดวย ทานตอมาคอ ดร.อศวน เนตรโพธแกว คณบดคณะนเทศศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย ทานถดมาเปนสภาพสตรหนงทาน นองอรชพร นมตกลพร ปจจบนรกษาการผอำนวยการคณะทำงานยตธรรมเพอสนตภาพ คณะทำงานยตธรรมเพอสนตภาพทำงานเกยวกบเรองสามจงหวดชายแดนภาคใตโดยตรง และอกทานหนงเปนนายทหารทเชยวชาญเรองการเมองเปนอยางด ไดอานผลงานอยหลายชนในการทจะทำใหเราเขาใจมมมองเกยวกบความมนคงและมมมองพลวตรทนาสนใจทางการเมองโดยเฉพาะทผานมา พ.อ. ดร. ธรนนท นนทขวาง รองผอำ

รวยการกองการเมอง วทยาลยปองกนราชอาณาจกร และอกทานหนงคณกานต ยนยง ผอำนวยการ Siam Intelligence Unit (SIU) ซงเปนองคกรทเปน Think Tank ททำงานเกยวกบเรองการเมอง เรองเทคโนโลยและเศรษฐกจตาง ๆ นาจะเปนคนทพดไดในการมองวกลคสในฐานะเปนเทคโนโลยเปนอนเทอรเนต และมมมองของการเมองโดยเฉพาะในระดบ Geopolitics ดวย ยงมอกทานหนงทกำลงเดนทางมาคอ นพ.นรนดร พทกษวชระ คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต เดยวทานมากคงจะไดรวมแลกเปลยนตอ ดฉนจะใหเปนลกษณะในการพดคยโตแยงกนไปกนมา และหลงจากนนจะเปดใหเวทขางลางรวมซกถามแลกเปลยนดวย เบองตนจะแตละทานไดพดกอนตามทไดถามไปเมอสกครวา เหตการณของวกลคสทเกดขนมนถาตองใหเลอกวามนเปนภาวะคกคาม หรอ โอกาสของมนษยชาตกนแน ขอมอบใหอาจารยโสรจจกอนคะ

รศ.ดร. โสรจจ หงศลดารมภ ภาควชาปรชญา คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย กรสกดใจทไดมโอกาสมาคยกนในเรองวกลคส ซงเปนปรากฏการณใหมมาก ผมเพงเรมไดยนเมอไมนานมาน

คงจะเปนเหมอนหลาย ๆ ทาน แรก ๆ กดเหมอนมนเปนพระเอก ทนดไปมนถกวจารณกนเยอะ เรากตองมาวจารณกนวามนยงไงกนแน ถาถามวาวกลคสกบความมนคงเราตองเลอกอยางไหน หรอวามนจะทำลายความมนคงไหม ผมคงตอบในเชงแบงรบแบงสละกน มนไมสามารถจะตอบไดวามนไมเกยวกบเรองความมนคงมนเกยวแนนอน เพราะมนเกยวกบเรองการเมองระหวางประเทศการเมองภายในประเทศทงนน แตถาจะพดวามนทำลายความมนคงโดยตรงกอาจจะไมใช แตถาพดวามนไมเกยวกบความมนคงเลยกคงไมใช มนขนอยกบวาขอมลทแฉออกมาจากวกลคสนนมนคอขอมลแบบไหน แรก ๆ วกลคสมคนทำงานอยแค 5-6 คน แลว จเลยนหวหนาของวกลคสทโดนคดอย เหมอนกบวาเปนนกคอมพวเตอร เปนนกแฮก และกคงมอดมการณในใจวาอยากจะทำโลกใหดขน ดวยการเอาขอมลขาวสารมาแพรกระจายมาทำใหมนไหลเวยนใหเกดประโยชน แตตอมากอยางททกทานอาจจะทราบขอมลของกระทรวงตางประเทศสหรฐฯ พดสน ๆ กอนแลวกนมนขนอยกบประเภท ชนด เนอหาของขอมลทออกมาแฉ วามนกระทบตอทางดทางรายตอความมนคง

ดร.อศวน เนตรโพธแกว คณบดคณะนเทศศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตยกอนจะตอบคำถามกขอเสนอความเหนออกมากอน ในมมของการสอสารโดยเฉพาะดานนเทศ ผมกเตรยม

เอกสารมาบางชน เดยวจะใหทานไดดหนงสอเลมหนง หลายทานอาจจะเคยไดอาน 1984 คนเขยนคอ George Orwell ผมจะเรมอยางนวาถามองในมมของการสอสาร และมมมองของสอถามองออกเปนคลนสามลก

คลนลกทหนง คนเราพดคยกนอยางเหนหนาคาตาโดยทไมตองมสอใด ๆ เขาเปนตวกลาง คลนลกทสอง ทมสอมวลชนเกดขนมา มหนงสอพมพ สงพมพ วทย โทรทศนทงหลาย ยคของสอมวลชนนละครบทานหนงสออยาง 1984 สำคญมาก ๆ เพราะคยเวรดของหนงสอเลมนและปรากฏการณทสอมวลชนหรอ Mass Media มอทธพลหรอพลานภาพสงในสงคม มนสะทอนมาดวยคำกลาววา “Big brother is watching you” หมายความวา ประชากรพลเมองทงหลายทอยในสงคมถกจบตามองทกฝกาวทอยในสงคมไมวาคณจะทำอะไร ในสภาพทสถาบนทางสงคมไดกอตวเปนรฐ มหนวยงานองคาพยพของรฐทมอำนาจมาก สอมวลชนกเชนเดยวกนกบภาพสงคมทลอไปกบการเตบโตแบบนกคอวา องคกรสอกโอกาสคดกรองวาคนในสงคมควรจะรหรอไมรอะไร โดยเฉพาะอยางยงเมอหนวยงานทมอำนาจสงอยางหนวยงานของรฐกสามารถทจะเอาบทบาทของสอมวลชนเขาไปผนวกกบอทธพลของตนเองได ทนในสภาพแบบนนกเหมอนกบวาในแงหนง ในมมของพใหญ พใหญกสามารถจะบอกไดวา คณควรจะรและเชออะไร ในมมมองกลบกนประชากรพลเมองเองกแทบจะไมมสทธมเสยงเพราะแทบจะไมมชองทางรบไมมชองทางในการพดออกไปดวย นคอสภาพการณในชวงหลายสบปทผานมา โดยเฉพาะในยคทหนงสอเลมนออกมาเมอ 1949 ก 50-60 ปทแลว

เปนยคของ Mass Media จรง ๆพอขนมาถงยคทสาม ยคของขอมลขาวสาร สารสนเทศ สอใหมหรออนเทอรเนตเปนปรากฏการณทกำลงสน

สะเทอนและเขยาการรบรของสงคม การใชประโยชนความเขาใจตาง ๆ ในแงนวกลคสกถอวาเขามาอยในโจทยตวนไดอยางพอเหมาะพอเจาะ ในแงของประเดนทวา มนเปนอปสรรคไหม หรอมนเปนโอกาสกนแน ถามองในแงประชาชนโดยทวไปสอใหมหรอสอออนไลนหรอโลกออนไลน แนนอนมนเปนโอกาส และเปนพฒนาการของมนษยชาตดวยซำไป ทสามารถทจะพฒนาเครองมอโดยใชความเจรญกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยมาใหเรามชองทางในการรบรขอมลขาวสาร และแสดงออกถงความคดความเหนกนออกไป แตแนนอนวาเรองนมคาบเกยวกบ แมวาผมจะใหความสำคญกบเรองของเสรภาพของสอมาก ไมใชเพราะเรยนสอนมาทางดานน แตผมเชอวาสงคมจะไดรบประโยชนจากการเปดกวางของเสรภาพอยแลวดวย แตกอนทจะไปสจดยนผมมขอสงเกตดวยวาประเดนเรองของการปกปองหรอคมกนความเปนสวนตว ผมกเหนความสำคญเชนเดยวกน และยอมรบวากรณของวกลคสมนไปคาบเกยวกบประเดนของความเปนสวนตว (privacy) ทงในแงขององคกร ซงในกรณนคอกลาโหมของสหรฐอเมรกา และยงสนสะเทอนวงการทตระหวางประเทศดวย

ตอประเดนทสองในเรองของละเมดสทธสวนบคคลและเรองขอความตองการความเปนสวนตวนะครบ คอจรง ๆ ผมจะบอกวา ในอดตทผานมาอเมลแรกของผมคอฮอตเมล แตวาหลายปกอนกมคนแฮก Account ตวนไป คนทไปแฮกกเอาไฟลขอมลทงหมดมาเลนอะไรปนปวนไปหมดเลย จนตอนนผมไมไดใชไปแลว ผมกเขาใจดวาประเดนเรองการละลาบละลวงเขาไปใน privacy มนเปนอยางไรและสำคญขนาดไหน แตเรองวกลคสมนมอกประเดนหนงนอกเหนอจากเรอง privacy และ security กคอเรองของประโยชนสาธารณะ ประโยชนของสงคมสวนรวมดวย ตองยอมรบวาเอกสารหรอไฟลขอมลเหลาน ถามวาชาวโลกหรอพลเมองโลกควรจะรควรจะทราบไหม ผมวาหลาย ๆ เรองมนเปนประโยชนเพราะหลายเรองกถกปดบงหรอไมไดนำมาเปดเผย มารวมกนคดรวมกนหาทางออกเกยวกบประเดนทเกยวของกบคนสบลานหลายสบลาน ในหลายภมภาค อนนคอในแงของความเปนสวนตวและความมนคงทพธกรถามมา ผมวามนกสำคญเชนเดยวกน แตถาใหเลอกผมกคดวามนเปนโอกาสมากกวาการคกคาม และยงเหนความสำคญของเสรภาพสอและพลเมอง และอาจจะเตมในชวงรอบตอไป

อรชพร นมตกลพร รกษาการผอำนวยการ คณะทำงานยตธรรมเพอสนตภาพอาจจะกระโดดไปนดหนงคะ เพราะสวนตวกอาจจะมประสบการณของการสอสาร เสรภาพในการแสดงออกใน

บรบทของพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต คดวาภาพปญหาทมนเกดขนในสามจงหวดมนนาจะเปนภาพทคอนขางชดเจนสำหรบปญหาของการแสดงออกทางดานความคดโดยเฉพาะเสรภาพในการแสดงความคดเหนทางการเมองในประเทศเรา นอกจากทเมอเชานมวทยากรหนงทานจากเครอขายพลเมองเนตไดนำเสนอไปแลววา ปญหาภยคกคามทเกดขนไปในปสองปทผานมา แตวาอยากจะฉายภาพใหเหนวาปญหาในสามจงหวดเปนอยางนมานานแลว ประชาชนในพนทมปญหากบเสรภาพในการแสดงความเหนคอนขางมาก พนทความปลอดภยสำหรบประชาชนในการแสดงความคดเหนมอยนอยมาก เพราะฉะนนการเขาถงขอมลตาง ๆ ผานอนเทอรเนตกมไมเยอะ ความกลวมคอนขางสง อนนกคอปญหาทคอนขางชดเจน ถาจะ โดยสวนตวจากประสบการณสวนตว การใชสอออนไลนขอมลทมนผานเขาไปในโลกออนไลน มนจะเปนภยความมนคงหรอโอกาส ในบรบทของสามจงหวดมนกอธบายยาก เพราะทผานมารฐบาลโดย กอ.รมน.ภาค 4 จะมอำนาจมากทสดในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต จะใชเวบไซตของตนเองแสดงขอมลหรอเผยแพรขอมลผานเวบไซตคอนขางเยอะ โดยทภาคประชาชนในสามจงหวดเองไมคอยไดมโอกาสเขาไปใหขอมลอกดานหนง

เคยมกรณอหมามทานหนงถกยงโดยทหลงจากทถกยกฟองหลงออกมาจากเรอนจำ หลงจากนนสามวนกถกยง ชาวบานกเชอวาเปนการวสามญของเจาหนาทรฐ และหลงจากนนเปนขาวใหญในพนทสามจงหวดฯ อหมามทาน

นนเปนคนทไดรบการเชอถอและเคารพของชาวบาน แตวาเวบไซตของ กอ.รมน.กไดมการแถลงขอมลวาอหมามทานนมความเกยวของกบกระบวนการความไมสงบในจงหวดชายแดนภาคใตอยางไรบาง โดยทชาวบานเองแทบไมรเลยวา กอ.รมน.มการแสดงขอมลเหลาน คอ หนงประชาชนเองกไมมโอกาสเขาถงสอออนไลนแบบนดวย ดงนนทำใหกลายเปนวาคนภายนอกจะมองวาทานอหมามทานนเปนผกอการราย โดยทความเปนจรงในพนทกเปนอกดานหนง อนนกอาจจะเปนอกกรณทอาจจะแสดงใหเหนวามนกเปนภยคกคามกได ถาประชาชนสามารถเขาถงขอมลเหลาน แลวเขาสามารถมโอกาสแสดงความคดเหนของตว กอาจจะเปนโอกาสใหประชาชนในทกภาคสวนไดรบทราบขอมลขอเทจจรงไดมากขน

จรง ๆ แลวปญหาของเสรภาพในการสอสารในพนทสามจงหวดฯคอนขางจำกดมาก อยางทบอกไปแลววาความปลอดภยในการสอสารคอนขางนอย ภยคกคามคอนขางเยอะ การพดอะไรหรอการแสดงความคดเหนอะไรมนสงผลถงชวตไดเลย มนคอนขางจำกดนดหนง อนนเปนปญหาทสงผลตอเนองตอปญหาภาพใหญของสามจงหวดฯดวยวา การแกปญหาโดยภาพรวมมนไมสามารถทำไดผลดนก เพราะขอมลหรอการแสดงความคดเหนตาง ๆ ไมไดมการเคลอน ไดดนก เพราะฉะนนการทเราจะแกปญหาในภาพใหญได ถาเราไมมขอมลทเพยงพอกยากมากขนในการแกปญหา เมอวานนกมวงเสวนาทพดถงเรองการสอสารปญหาการสอสารในพนทสามจงหวด ทางกรรมาธการของวฒสภาเปนผศกษาของปญหาเรองน ซงมการพดคยกนหลาย ๆ ทานกเหนดวยวาการสอสารทไมเปนไปโดยเสรจะเปนปญหาในภาพใหญได คดวาคงจะพดเทานกอนคะ ถาทานใดมคำถามกคอยวากน

สภญญา กลางณรงคทานอาจารยโสรจจบอกวายงไมแนใจเหมอนกนวาวกลคสเปนภยคกคามหรอโอกาส อาจารยขอแบงรบแบงส

ขนอยกบขอมลทนำเสนอนนเปนเรองอะไร อาจารยอศวนพดในเรองของสทธเสรภาพสอ กงวลในเรองของความเปนสวนตวและผลกระทบ แตทายทสดกมองในเรองของโอกาสมากกวา เพราะทายทสดวกลคสเปนเรองประโยชนสาธารณะทประชาชนควรจะรมาเปนกลไกในการตดสนใจ สวนนองอรชพร กละเอยดออนมากพดถงพนทความขดแยง การมการเคลอนไหวของขอมลทเสรมนกด แตกอาจจะมอนตรายได ทน พ.อ.ดร.ธรนนท นนทขวาง มมมมองอยางไรคะ

พ.อ. ดร. ธรนนท นนทขวาง รองผอำรวยการกองการเมอง วทยาลยปองกนราชอาณาจกร ผมมาเวลาในวนน ผมกเปนจำเลยขอแรกกอน ถาจะ debate กน ทกคนตงปอมอยแลว เพราะพดถงเรองความ

มนคง สทธในการสอสาร มาผมกคอนขางจะตกใจ นผมเปนเพยงหนงเสยงในหนวยงานความมนคง แตผมอยากจะบอกอยางนวา นอกจากตวผมเองจะทำงานอยในหนวยงานความมนคงแลว ผมเองเปนคนทอยในเนต ผมใชชวตทอยในเนต ถาจะแบงยคในเมองไทย ชมชนออนไลนยคแรกในบานเราคงหนไมพน พนทป.คอม หลายคนทใชพนทปเลขรหสทอยลำดบ 1,000 กวา ๆ กคอเกาเทาผม ถาจะบอกวาผมเปน senior ในเนตกอาจจะเปนคนหนง จากพนทปเสรจ ยคสอง กอาจจะพฒนาไปถงเวบไซตสวนตว เพราะคนทเลนพนทปยคแรกจะไมกลบไปเลนพนทปอก จะออกไปสรางอาณาจกรของตนเอง และมาถงปจจบน ยคทสามคอ social network ถาแบงในฐานะคนทอยในเนตมานาน

ฉะนนผมมาในสองสถานะคอคนทอยในเนต กบคนทเปนทหาร แลวผมอยากจะเลาอยางนวามนเปน starting point (จดเรมตน) ของความเปลยนแปลง ผมไมไดมองวาเปนเรองของโอกาส แตผมมองวาเปน starting point เพราะวาคอชวงถาเราจำได ผมมองคนทเจเนอเรชน หลายทานอยในยคของ เบบ บม (Baby Boom) เพราะฉะนนสงทผานมาคอสงครามเยน เพราะทานเกดทายสงครามเยน เพราะฉะนนสงททานคดกบสงททานเผชญ บางทานเปนคนยคเบบบม กผานมาอยางหนง และอยางผมทอยชวงทายเบบบม + Generation X แลว ผมจะมสงคมอกอยางหนง

แลวเผอญอนเทอรเนตเขามาในยคของผมพอด แลวคนทชวงอายระหวางผมไมไดเขาไปใชแตเผอญผมใชเพราะอาจจะทำงานทเกยวของกบเรองน ตรงนคอสงทจะบอกวาเปนรอยตอ

เราพดถงความมนคงแหงชาต เราตองยอมรบวาหลงสงครามโลกครงท 2 จบ มนเปนการขยายตวของสงครามเยน ทำใหเกดชดความคดทแพรหลายในสงคมไทยคอ national security เรองของความมนคงของรฐ แลวกลไกทฝายบรหารใชคอหนวยงานความมนคงคอทหาร กองทพ (ทหลายทานเกลยดกนนกหนา) ตรงนนคอยคแรก หลงการลมสลายของกำแพงเบอรลน และลมสลายของรสเซยเกดกระแสโลกาภวตนมอนเทอรเนตเขาถง แลวสงทคนทคนทงโลกมองไมใช national security แตเปน human security เพราะฉะนนจดเปลยนอยตรงน ขณะทฝายบรหารของประเทศคอคนยคเบบบม อาจจะกลางคอนทาย ขนบรหารประเทศใชชดความคดเกา คอความมนคงของรฐและเปนฝายบรหาร เขามองภาพฝายบรหารแบบนนใชกลไกหนวยงานความมนคงแบบเดมกใชการปดกน แตวนนรอยตอเราพดถงความมนคงรปแบบใหม ซงผมคดวาชดความคดของฝายบรหารยงไปไมทน ชดความคดทเหมาะสมเรยกวา human security หรอความมนคงของมนษย กลไกทเหมาะสมคอ civil society คอภาคประชาสงคม นคอจดทผมเรยกวา starting point จากวนนไปมนจะมการโตเถยงกนอยางรนแรงในการเขาถง เพราะวา point ตรงนมนเรมเขามา ในเรองของกลมคน/ภาคประชาสงคมจะพดเรอง human security ขณะทฝายบรหารทเขายงปรบตวไมทน เขาจะไปตอสกบชดความคดเดม เพราะจากวนนไปมนคอการ dissociate ของความสมดลของสงคม แลวผมไมคดวาสงคมไทยกบสงคมตะวนตกจะเหมอนกน เพราะสงคมตะวนตกนนมการเขาถงขอมล วถชวตไมเหมอนสงคมไทย เรามบรบทของเรา เพราะฉะนนจากนไปมนคอ starting point ขอเรมไวแคนกอน

สภญญา กลางณรงคขอบคณคณธรนนท ทจรงเปนพลเมองเนตแตดงแตเดม วนนมาพดในฐานะเปนพลเมองเนตและเปนทหารดวย

มองวาจรง ๆ แลวเปนโจทยใหมทตองกลายเปน human security เรมทจะมการกดกนอยางกวางขวาง ใครจะเถยงกนไปอยางไรแลวจดจบมนใกลจะเปนอยางไร ใหคณกานตตอเลยคะ

กานต ยนยง Siam Intelligence Unit (SIU)ผมคดวามนเปนชวงเปลยนผาน หลาย ๆ อยางในเมองไทยยงไมรวาจะเปนอยางไรตอไป มองในแงมมของตาง

ประเทศกเหมอนกน คอผมมองสองประเดน ประเดนแรกคอแงภาครฐ การบรหารงานของภาครฐในอดตองคกรภาครฐจะเปนคนกำหนดวาระ/นโยบายเปนหลกของประเทศไทย แตจะเหนในระยะหลงจะเรมเหนความเหนของภาคประชาชน ใชคำวา ธรรมาธบาล (governance) แตผมอยากจะเรยกวาการมสวนรวมของภาคประชาชนมากกวา มนจะเรมมลกษณะแบบนมากขน แตภาครฐเองจะมปญหาของตนเองในเรองของการปกปดความลบ ภาครฐมการปกปองตนเอง จะบอกวามผลประโยชนของตนเองกไดเหมอนกน มนกเปนกลมใหญและมความแขงตวสง เพราะฉะนนการทมนจะตอบสนองตอความเปลยนแปลงของภาคประชาชนกทำไดยาก แลวเผอญกมตวของวกลคสเขามาทำใหกระบวนการนเปลยนแปลง คออยางกรณของจเลยน อสซาส ผมนงอานในบทความคอเรองอยางนไมใชเรองทเพงเกดขน ในสมยกอนสมยสงครามเวยดนามมเอกสารทเรยกไดวาเปน เพนตากอนเปเปอร ซงทางนวยอรคไทมไดเอาออกมาเผยแพร แตวาปจจบนจเลยส อสซาส เขาเอาขอมลอยางเชน เคเบลเกท (Cablegate) ซงกเลยนแบบ Watergate มาเผยแพร คอเอกสารของกระทรวงตางประเทศสหรฐฯ คอเขาตงใจไววาอยากจะใหกระบวนการอยางเพนตากอนเปเปอรมนเกดเรวขนมากกวาทมนเกดขนในอดต 10 เทา 100 เทาเลย

นคอจะเหนบทบาทมนเรมเปลยนแปลงไป จากการทคนสงขอมลแทนทจะสงใหสอโดยตรง กลายเปนสงใหตวกลางอกตวหนง ซงตวกลางตรงนมความสามารถพเศษทจะปกปด identity หรอตวตนของผสง ดวยเทคนคชนสง ก

คอ ผมไดเอกสารอนหนงคอเอกสารทหนวยตอตานขาวกรองของสหรฐฯทำขอมลวเคราะหตวขอมลวกลคสออกมา แลวตววกลคสกเอาขอมลออกมาเผยแพรอกทหนง กรวาเขาคดอยางไร กคอเขามองวาตววกลคสมลกษณะเปนตวตอตานขาวกรอง เรากไดเหนไดวาเทคโนโลยทใชเปนเทคโนโลยระดบสง คำถามกคอวาจดสมดลของมนอยตรงไหน เพราะวาสดทายเรองพวกนเอกสารบางชนมนตดอยกบการเปดเผยของเจาหนาทผปฏบตงานบางสวน เปดเผยชอพยานบางสวน เราจะเหนอยางเอกสารของวกลคสอยางเอกสารของเมองไทยเขาจะปดชอ เขาจะเซนเซอรชอในพยานของกรณวคเตอร บท อนนผมเขาใจวาเปนหนาทของสอทไดรบจากวกลคสอกทหนง คอในยโรปมของการเดยนทองกฤษ เยอรมน สเปน ฝรงเศส และสหรฐฯ ดงนนจะเหนการแบงขนตอนการทำใหมจากอนแรกทสงมาทสอ กสงไปทตวกลาง ตวกลางกจะกรองชนหนงแลวสงใหสอ สอนจะตองเผยแพรหรอไมอยางไรกเปนสอตดสนใจอกครงหนง นกจะเปนการแบงบทบาทกน เขากระวงเหมอนกนไมปดกนหมด ดงนนจะเหนวาในสวนตวของสอเองหรอในสวนตวของวกลคสเองกมเสนแบงเหมอนกนวาไดแคไหน ไมไดแคไหน ซงตรงนอาจจะไมตรงกบความเหนของรฐ ไปเกยวของกบบทบาทวารฐยอมใหตรวจสอบไดแคไหน

สวนอกเรองหนงมนเรมมการเปลยนแปลงทวา มนมสงครามเยนเกดขนและยงสงผลตอปจจบน คนทคดในกรอบนยงมอย มนยงมเรองของผลประโยชนของประเทศ เพราะฉะนนเราจะมองเหนวาประเทศแตละประเทศจะมกำลงทหารอยพรอมจะทำสงคราม แตในอกมอหนงกไมอยากจะทำแลว เพราะประสบการณจากสงครามโลกครงทสอง สงครามเยน (เกดชวงทวกฤตการณของควบาเกอบเกดสงครามปรมาณ) คอเขาพยายามจะทำอยางไรใหเกดสนตภาพ แลวเกดความรวมมอในทางสนตมากกวาเปนการอำพรางกน แตตอนนสหรฐฯจะเหนวาเบองหลงเปนเรองผลประโยชนของชาตมากกวาเรองสนต คอตรงนมนจะเรมเปดเผยโอกาสสวนหนงใหความสมพนธระหวางประเทศเปนไปในเชงสรางสรรคมากกวาเชงตอสทำลายกน แตวาสดทายมนมหนงสอเลมหนงชอวา prediction ใชทฤษฎเกมสมาวเคราะหสงทเกดขน อนหนงทผมเหนและประทบใจมากคอเรองโลกรอน คอจะมประเทศทโปรโมตเรองภาวะโลกรอนและพยายามจะลดเรองการใชคารบอน เชน ประเทศจนทเขากำลงจะสรางความเจรญเตบโตทางอตสาหกรรม เขากไมสนใจเรองนน คอมนตองใชเรองถานหนอะไรเยอะ สดทายมนกไมมใครชนะ มนกจะมาชนทจดตรงกลาง ผมกเชอวาเรองนมนจะออกมาคลาย ๆ กน เหมอนทฤษฎเกมสมนมหลายมม ไมรวาเปนใครบาง มนจะคอย ๆ บบใหออกมาในจดทยอมรบกนไดทกฝาย และในระยะยาวจะคอย ๆ มในเรองของเสรภาพและเรองการตรวจสอบการทำงานของภาครฐทำใหการทำงานภาครฐมความโปรงใสมากขน แตอาจจะคอยเปนคอยไป จดตรงกลาง คอภาพรวมแลวทกฝายยอมรบได

สภญญา กลางณรงคมองโลกในแงดมากคะ ตอคณหมอนรนดร

นพ.นรนดร พทกษวชระ คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตผมเปนคนหวโบราณ ทำอนเทอรเนตไมเปน แตใชเปน เพราะมลกทำให แลวผมกใชมน เพราะฉะนนประเดนท

ผมจะพดอาจจะไมทนสมย ผมจะพดเหมอนคนหวโบราณ ผมคดวาม 2 ประเดนคอ เรองความมนคงของรฐกบสทธเสรภาพของสอโดยโยงจากวกลคส กรณแรกเรองความมนคงของรฐ มขอมลขาวสารเปนแสน ๆ ชนปลอยออกมา ทำใหเหนวาสงทเรยกวาความมนคงของรฐจรง ๆ มนไมใช ผมคดวาเปนเรองทรกนมานานแลว สงทเรยกกนวาเปนความมนคงของรฐเปนของหลอกลวงของชนชนปกครอง ทพยายามทำใหเหนวานคอความมนคงของรฐนะ เพราะฉะนนเรองพวกนเปนเรองลบ แตจรง ๆ เปนเรองความมนคงของผนำ เปนความมนคงของรฐบาล ความมนคงของกลมอำนาจผลประโยชนในการทจะตกตวงผลประโยชนในประเทศทตองการทำใหเกดสงครามหรอการทำลายลางฝายตรง

ขาม อนนเปนสงทผอภปรายทานหนงบอกวา ในขณะนสงตาง ๆ ทมนเกดขนขณะนมนผด สงทเราตองใหความสำคญมากกวาความมนคงของรฐ ทเปนความมนคงของรฐบาล ผปกครอง คอความมนคงของคน สงคม ชวต และชมชน ไมวาจะเปนชมชนระดบประเทศ ภมภาคหรอโลกกตาม การทเราใชคำกลาวอางวาเปนความมนคงของรฐ ตองถอเปนความลบ แตการกระทำนนเปนการปกปดทจะนำไปสการทำลายลาง การละเมดสทธมนษยชน การกลาวหาคนโดยทไมมมลเหตทแทจรงแตเปนการใชสอเปนการปนแตง นเปนสงทผมเหนวาเปนการใชระบบอำนาจนยมเขามาครอบงำสทธเสรภาพสอ ความเปนพลเมอง ซงประเดนนผมคดวาเปนประเดนทตองใหความใสใจเปนอนมาก และประเดนนเปนประเดนทเราตองเปลยนความคดของชนชนนำหรอชนชนปกครองใหได

ประการทสองกคอวา กรณวกลคส เปนการตอกยำทแสดงใหเหนวาสงทบอกวาความรคออำนาจ คนเปนนกวชาการเปนหมอบอกวาใช ผมวาไมใชผมวาขอมลขาวสารคออำนาจ อำนาจทจะทำลายลาง อำนาจทจะทำใหเกดการละเมดสทธมนษยชน โดยเฉพาะเรองการสอสาร ผมคดวาเรองของสอมความสำคญ ขณะนมผนำหลายประเทศพยายามทจะเอาคนทรบผดชอบเรองนเขาสกระบวนการเพอทจะเอาผดกน ประเดนอยางนมนกไมแตกตางกบทเกดขนในสามจงหวดชายแดนภาคใต หรอการประกาศ พ.ร.ก.ฉกเฉนฯ ในกรงเทพฯหรอตางจงหวดทเราพบวาในการใชทเกดจากอำนาจนยม พยายามทจะออกกฎหมายตาง ๆ ทไปละเมดสทธเสรภาพของสอ ผมคดวามนเปนไปไดไมจำเปนวาตองเปนรฐทเราเรยกวารฐเผดจการ แตในระบอบประชาธปไตยเสรทสามารถจะออกกฎหมาย/นโยบาย ไมวาจะเปนพ.ร.ก.สถานการณฉกเฉนฯ พ.ร.บ.ความมนคงฯ หรอกฎอยการศกเพอสรางความชอบธรรมในการทจะปดเวบไซตอนเทอรเนตตาง ๆ เพราะฉะนนสงนเปนสงทตอกยำใหเหนวาความสมพนธของสทธเสรภาพของสอไมใชเปนแคเรองของกลไกหรอเครองมอในการสอสาร ขอมลในการทำความเขาใจใหรบรเปนอยางเดยว แตสทธเสรภาพในการเขาถงอนเทอรเนตเปนอานภาพ เปนอาวธเปนโครงสรางพนฐานของการตอส ทจะใชเปดพนทสาธารณะของภาคประชาสงคมทจะใชสทธพลเมองและสทธทางการเมองเขาไปมสวนรวมทางการเมองของการควบคมตรวจสอบบรรดาชนชนนำหรอชนชนปกครองทจะใชอำนาจนโยบายกฎหมายทไมชอบ ทจะละเมดทำลายผคนในสงคมหรอผคนในโลกนคอประเดนทสองทผมคดวามความสำคญ ดงนนเมอเรามองวาสอขณะน ขอมลขาวสารคออำนาจ มนจะเปนสงทคนทพยายามใชความมนคงของรฐมาปดบงเรองของขอมลขาวสาร มาปดบง มาปดสอ ในเมองไทยขณะนมปญหาการปดเวบไซตมากมาย ซงตรงนเปนประเดนทผมคดวาเราตองกลบมาทบทวนวาทปดตรงนนมนคอลกษณะของการครอบงำหรอลกษณะของการแทรกแซงการเตบโตของพลเมองและการจะเขามามสวนรวมทางการเมองหรอเปลา นคอสงทผมคดจะนำเสนอในชวงแรก

สภญญา กลางณรงคขอบคณคณหมอนรนดร เรมตนออกตวบอกวาคอนขางจะหวโบราณ ไมใชพลเมองเนต แตความคดของคณหมอ

นรนดรไมหวโบราณเลย คอความคดคอนขางจะแหลมคมเขมขนทเดยว วจารณวาทายทสดแลวสงทเรยกวาความมนคงของชาตไมวาจะถกอางโดยรฐใดกตาม กถกปลอกเปลอกออกมามนคอความมนคงจรงหรอเปลาหรอแคขออาง อนนเปนแนวคดของอำนาจนยมทแฝงอยในทกระดบ นาสนใจมาก ดฉนพยายามจะสรางโจทย เพอจะใหเลอกขางวาตกลงวามนเปนภาระคกคามหรอวาเปนโอกาส เทาทฟงดแลว แมวาจะตอบตางกนไป แตไมมใครในทนทจะมองวามนเปนภยคกคามทชดเจน หรอมองมนในแงลบขนาดนน แตมองมนเปนกระบวนการขอเทจจรงทตองเกดขน และกำลงเกดขนในจดตงตนเพอเดนไปหาจดทลงตวรวมกน กระบวนการจะเปนอยางไร นอาจจะเปนคำถามทสองทอาจจะเวยนใหแตละทานตอบในมมมองของแตละทาน เชน อาจารยโสรจจบอกวามนขนอยกบเนอหา มนเปนเนอหาอะไร แลวการทจะบอกวาเนอหานนคอเนอหาอะไร อนนคอจดเรมตนของการทจะตดสนแลววาแลวใครจะเปนคนตดสนเนอหานนวาดไมดอยตรงไหน หรออาจารยอศวนบอกวามนตองชงตวงกนระหวางเสรภาพกบความเปนสวนตว ขณะทมผลประโยชนสาธารณะเปนตวถวง กเชนเดยวกนใหนยามประโยชนสาธารณะอยตรงไหน เชนเดยวกนประเดนของทก

ทาน นจะเปนรอบทสองวนใหทกทานไดสนบสนน กอนทจะไปโจทยขอทสามโยงมาทเมองไทยบางกอนทจะใหทานไดแลกเปลยน อาจจะใหขอมลทานนดหนงวา เรากมคนทเปนบอรดของวกลคสนงอยในทนดวย แตดฉนจะไมบอกวาใคร ใหเจาตวลกขนมาแนะนำตวเองดวยความสบายใจ คอเรามคนททำงานกบวกลคส และเปนคนทมบทบาทในการใหขอมลวกลคสคนแรก ๆ ดวย กลบมาสเวทของเรานะคะ รอบสองวาทานคดอยางไรกนตอ อาจารยมองวาจดลงตวของการทคนจะมากำหนดวาสงทจะเผยแพรออกมาขนอยกบวามนดไมดอยางไร ใครจะเปนคนชวยด

รศ.ดร. โสรจจ หงศลดารมภคอเมอกคางไวเกยวกบวาขอมลแบบไหนจะมผลกระทบมาก ขอมลแบบไหนจะเปนประโยชนแกประชาชน เทา

ทผมสงเกตขาวจากสอของสหรฐฯ คงตองยอมรบวาเปนปรากฏการณสหรฐเปนหลก เพราะ 20,000 รายการเปนการสอสารระหวางสถานทตของสหรฐฯ ตาง ๆ กลบไปทวอช

ตนกเปนเรองของสหรฐฯทงนน ตอนแรก ๆ ตอนทผมรมการเปดเผยของ 250,000 รายการ ผมกไป search ดคำวา Thailand เปนคำแรกเลยท search เขาไปกเจอเรอง วคเตอร บท เอกอครราชทตทเพงหมดวาระไป แตมนอยในวกลคส ผมจำรายละเอยดทงหมดไมได จำไดแตวาเอกอครราชทตสหรฐฯเขาไปพดกบผนำสงสดของรฐบาลไทย ขอตววคเตอรและรายละเอยดเกยวกบบคคลทชอวา XXX พยายามจะปลอยขาวเทจขาวลวงเกยวกบวคเตอรวา มนไมใชเรองของการเมองเรองของสายลบ ผมจำรายละเอยดไมได เหมอนกบเปนการทำงานตามปกตของสถานทตแตละประเทศ ทเขามหนาท

กานต ยนยงขอเพมเตมนดหนง คอมนมการใหขาวทวคเตอร บทถกจบมนมการใหขาวคลาย ๆ กบลอลวงใหขายรถให

ขบวนการ FARC แตวา หลง ๆ มนมการใหขาวคลาย ๆ กบสถานทตกลาววามนเปนการบดเบอนใหขาวเหมอนกบเปนการเจรจารฐตอรฐ ในการขายเรอดำนำโดยผาน... (ผมคงพดไดไมหมด)

รศ.ดร. โสรจจ หงศลดารมภคอแนนอนเราพดไดไมหมด เราไมไดอยในวงการอยแลว ผมอานเคเบลทแอรก จอหน (Eric G. John อดต

เอกอครราชทตสหรฐฯ ประจำประเทศไทย) สงกลบไปทวอชงตนเรองคยกบวคเตอร นายกฯกบนายกรฐมนตรกลาโหมวาอยางไรผมไมไดสนใจ ผมไมไดนกวาตองจำเรองนไวเพอมาพดในเวทน เลยไมไดจำไมไดจดรายละเอยดมา คอเรามองภาพรวมวาขอมลของวกลคส 1 ใน 250,000 รายการท สถานทตตาง ๆ ของสหรฐฯสงกลบไปวอชงตนมอะไรบาง สถานเอกอครราชทตสหรฐฯในกรงเทพฯอยในรายการตน ๆ ทสงใหสหรฐฯ ทำงานเกง มคนเขาวเคราะหเรองนมาวา รฐบาลสหรฐฯไมควรจะตกใจอะไรมากเกยวกบขอมล 250,000 รายการนเลย เพราะวาทงหมดเปนการแสดงวาขาราชการกระทรวงตางประเทศสหรฐฯทำงานไดดแคไหน มประสทธภาพแคไหน สงขาวไปยงตนสงกดของตนเองเพอผลประโยชนของสหรฐฯเองแคไหน ถาพดถงสถานการณเมองไทย อาจจะมการพดถงขอมลถงสถานทตไทยทสงขอมลกลบมายงกรงเทพฯ อาจจะมการลงคแบบนนอนนคดเอาเองนะครบ ขอมลแบบไหนทจะมผลกระทบตอความมนคง มนมขาวทผมไปเจอในเวบไซต PCWorld PCWorld ทปกตจะลงขาวแตเรองเทคโนโลย เรองเกยวกบซอฟตแวร ICT ตาง ๆ เมอเชาผมไปเจอขาวเกยวกบวกลคสอยใน pcworld.com เขาเขยนในทำนองวาขาวเกยวกบวกลคสในระยะหลงกลายเปนพนธมตรของผกอการรายไปแลวหรอไม แทนทจะมการแฉขอมลเกยวกบการคอรรปชนของรฐบาล การทรฐบาลตองทำตวเองใหโปรงใส กลบกลายเปนวายงไมมการทำโดยตรงเทาทอาน แตมการพดวาขาพเจาเปนคน

ทำงานในวกลคสมขอมลหลายอยางอยในตว ซงถาเกดคณมาทำอะไรกบขาพเจามากเกนไป เชน มาฟองคดจเลยน อสซาสมากเกนไป หรอมาไลปดเวบอะไรมากเกนไป มนเปนเหมอนกบการขอยางหนง อาจจะมองไดอยางนน จะปลอยขอมลบางอยางออกมา เชน รายชอของสายลบสหรฐฯ คอคนทำงานสายลบสงสำค

ทสด คอตองระวงไมใหคนอนรวาตนเปนสายลบ ทำใหเกดอนตรายแกชวตของเขาได หรอสถานททออนไหวตอความมนคงของสหรฐฯตามประเทศตาง ๆ ถาเกดองคกรกอการรายไดขอมลเหลานไป ถาเขาอาจจะไดไปหมดแลว เหมอนกบวามคนมองวาวกลคสเปนยงไง สมาชกวกลคสในทนอาจจะใหขอมลแกขาวอนนทลงใน PCWorld กจะเปดเผยรายชอของ ตำแหนงของสถานททมความออนไหว ซงถาผกอการรายโจมตกจะเกดความเสยหายสงตอผลประโยชนของสหรฐฯ อนนเปนเรองความมนคงแบบดงเดมแบบโบราณ แบบการทหาร แบบการขาว การสายลบ แตทนผมกเหนดวยกบทคณหมอนรนดรกบคณธรนนทดวยวา ความมนคงไมใชมแคความมนคงทางการทหาร มนมความมนคงของรฐบาล ตองแยกระหวางความมนคงของรฐบาลในฐานะสถาบนกบความมนคงของตวบคคลทดำรงตำแหนงทางการเมองขณะนน บางทผดำรงตำแหนงทางการเมองบางทอาจจะสบสนไป มองตวเองเปนสถาบน มองความมนคงทำใหตวเองมนคงกพดวาทำใหรฐมนคงอะไรแบบน อนนนเปนเรองปกตธรรมดาทเรามนกการเมองทตองปรบปรง

ทผมคด ๆ เอาไวหลงจากทฟงพวกเราพดกนการเปดเผยขอมลอะไรแบบนไมใชเรองใหม เมอไมนานมาน เวลาใครเขาจะแฉขอมลอนเปนการแสดงพฤตกรรมหรอการกระทำไมชอบมาพากลของรฐบาล กมชองทางไดไมกชองทาง เชน ถาจะมการอภปรายไมไววางใจขาราชการนนเอง ลกนองของรฐบาลไปตดตอกบส.ส.ฝายคานไปเอาขอมลทตนเองจะแฉไปใหส.ส.ฝายคานเอาไปอภปรายในสภา เรารวามเรองนเกดขน เพราะเกดขนมาบอย อนนกเปนชองทางการแฉชองทางหนง หรอไมกคนทมขอมลทจะแฉกเอาไปใหสอมวลชนกระแสหลก แลวหนงสอพมพกเอาขาวนนหลงจากทตนเองกรองแลวกมนใจวามรายงานจากแหลงขาว กกอใหเกดการเปลยนแปลงได และสงทวกลคสเพมขนมาจากการวเคราะหของหลายคนกคอวา ทำใหเราทกคนมความสามารถทจะเปน publisher ไดหมด หมายความวา เราทกคนมความสามารถในการเปดเผยขอมล ไมตองอาศยสภาถายทอดทวประเทศ ไมตองอาศยหนงสอพมพระดบชาตทพมพหนงสอขายทวประเทศ พอมเวบไซตแลวมเวบมาสเตอรของวกลคสเหนวาเปดเผยไดกเปดเผย ราวกบวาประชาชนแตละคนมสถานะเปน publisher ทำใหอำนาจของขอมลขาวสารเพมขนสงมาก ผลกระทบกรนแรงอยางทเหนกนอย

สภญญา กลางณรงคทายทสดกมองวาแมอำนาจประชาชนยงไงกตองผานเวบมาสเตอรอยด หมายถงความยากจะอยตรงน แลวให

อาจารยอศวนตอบกอนวาถามองเวบมาสเตอรของวกลคสแบบบรรณาธการสอมจดลงตวอยางไรหรอเปลา เปนทางออกไหม ?

อศวน เนตรโพธแกวคอประเดนแรกเลยตองบอกกอนวาคอ ถงแมไมมวกลคสตอนน กจะมวกลคส สอง สาม ส เกดขนมาอก ไมมจ

เลยนวนนกจะมจเลยน หนง สอง สาม เกดขนมาอกแนนอน แมวาจะเกดการโตกลบมาแลวจะมการโตกลบบางจด มนก out กนหมดแลวทงเทคโนโลยและสทธพลเมองในแงของยคสมยแบบน เพราะฉะนนกตองพดไดแงหนงวามนกออนแอลงไปทกทในแงสงคมทมนรวมศนย แลวกสงคมทบนลงลาง (top-down) ลงมา มนกจะสวนทางกลบขนไปเปน bottom up แลวกเปน decentralize ในภาพกวางโดยเฉพาะประสทธภาพของสอทมาเปดชองตรงนดวย ทนมาพดถงวกลคสในมมมองหลาย ๆ ดานจะคลายคลงกบการเกดโทรทศนดาวเทยมอลจาซราหขนมา ในแงหนงเปนการโตกระแส/ทวนกระแสหลกทมนมาทางเดยวและมนเคยผกขาดกระแสความจรงเพยงสวนหนงของสงคมโลกนเอาไว เรากจะพบวาในหลาย ๆ อยางคลาย ๆ กนคอวกลคสจะเปดมมมองอน ๆ ทางเลอกอน ๆ ใหม ๆ เหมอนกบทอลจาซ

ราหเคยทำมาในชวงสงครามอฟกานสถานและสงครามอรก ทนเมอมองกลบมาทปรากฏการณน จดโฟกสอยทรฐบาลของสหรฐอเมรกา ผมไมแนใจวาอาจจะเปนผลกระทบสวนหนงหรอเปลาจากการทรฐบาลดวยการทเรยนรจากผลของ 11 กนยายน บคคลททำหนาทเกยวกบขาวสารขาวกรองทงหลายกเลยแชรกนอตลดเลย ประเดนหนงทมนมาจากการศกษากรณ 11 กนยายน คอหลายหนวยงานไมเคยทราบวาอกดานหนงมขอมลอยแลว แตเราไมเคยไดรบการแลกเปลยนกนมา กเลยอกมมหนงเลยทกลบขาวเปนดำ คอขอมลหลาย ๆ อยางทมนควรอยเฉพาะดานเฉพาะมมมน มนเปดใหแมแต specialist private สามารถทจะเขาไปดง 250,000 กวาไฟลออกมา อนนอาจจะเปนอกมมกลบหนงวาในมมของการเรยนรสหรฐฯตองกลบมาทบทวนใหม วาถาอยางนนตวเองจะตองทำอยางไรกบชนขอมลทตนเองมอย ถากระจายออกไปมากขนาดนกจะตองโดนแฉได มนไมไดแฉแตเชา แตมนแฉทงวนทงคน แฉทงโลกเลย กคงจะหยดหรอปดขดขวางอะไรไมได

ผมอยากจะจบทงทายตรงนวาเมอคำถามวาเมอสอใหมทำใหเกดนกขาวพลเมอง ทำใหคนทกคนสามารถรบขอมล-สงขอมลขาวสารไดในเวลาเดยวกน ถาอยางนนแลวประเดนเรองความรบผดชอบกบประโยชนสาธารณะจะอยตรงไหน เรองนผมคดวาทายทสดแลวประโยชนสาธารณะยงอยสงกวา ถาเกดวาแฟมขอมลเหลานนไมมประโยชนอะไรเลย พอตกอยในมอใครเขากจะเพกเฉยตอมนได แตนไมใชพอมนสงตอกนมาหลายชน ทกคนกตอบรบและมความสนใจทรบชวงจากวกลคส ทเปนตวกลางแลวนำเสนอตอทงสอมวลชนกระแสหลกซงเปนระดบโลกกด ซงเปนสอภมภาคหรอสอในประเทศกดทรบลกตอมา ฉะนนกสะทอนวานเปนประโยชนสาธารณะแน ๆ ไมเชนนนคงไมขนปกขนาดนของ Time Magazine ทเอาจเลยสมาขนหนาปกกแสดงวาเปนประโยชนสาธารณะหรอวาเปนความสนใจของสาธารณชนจะไดรบร ทำไมจงเปนอยางนน แนนอนในวงเสวนาวทยากรหลายคนไดพดถงวาหนวยงานของรฐเหนความสำคญของการเกบขอมล แตในเมอขอมลนนและผทมขดความสามารถในการทำอะไรกบขอมลเหลานนเปนมหาอำนาจอนดบหนงของประเทศ มนยอมกระทบกบประเทศเลกประเทศนอยหรอประเทศใด ๆ กแลวแตทมนโยบายทถอวาสนสะเทอนโลกถงขนาดวายกกองทพเปนหมนออกไป ใชงบประมาณหลายพนหลายหมนลานในการทำกจกรรมทางทหารอยหลายป แนนอนกมสวนทพลเมองโลกกมเอยวดวย แนนอนวาอยาลมวาในระหวางทถกเถยงกนเรองนโยบายตรงน สหประชาชาตเองกเขามามบทบาทมากพอสมควร แตวารฐบาลในขณะนนกตดสนใจลยเดยว go it alone แลวกรวบรวมสมครพรรคพวกในการทจะดำเนนนโยบายอยางนออกมาในทางรปธรรม ทามกลางเสยงตอตานหรอการทดทานของประชาคมโลกหรอ international community ในขณะนน ฉะนนกในเมอนโยบายทมาจากขอมลเหลาน มนกกระทบกบประชากรในภมภาคหนง ในตะวนออกกลางหรอทไหนกแลวแต กเปนประเดนทคนสวนใหญหรอคนสวนรวมในฐานะหนงใน 6,000 ลานคนสนใจและใหความสำคญ

สดทาย ผมเขาไปดในเวบของวกลคสพบวาชวงหลงกมอปสรรคมากมายเหมอนกน ใน folder ใหญอนหนงกจะเหนภาพของจเลยนม keyword ออกมาวา keep us strong อนนกคงผมวา keep us strong ตรงคำวา us กเปน irony อยางหนง กเปนจดเปลยนทผมวาคงตองรอดวาจะเกดอะไรตามมา ผมวาอาจจะเปนตวแทนของภาคพลเมองทงหมดเลยกได เราจะเขมแขงไหมในยคทเปลยนผานตรงน หรอ keep us strong ตรงนผมอาจจะอานวา keep US strong กได แตตรงนกม 2 นยยะเหมอนกนนะ us strong ในความทวารฐบาลโอบามา หรอกลาโหมหรอวาคลนตนจะใชมาตรการอยางเขมงวดออกมาสามารถทจะหยดยงหรอการรวมสรรพกำลงขององคกรของรฐทำอยางใดอยางหนงหรอเปลากบสงน เพอทจะให US strong หรออกนยหนงกคอวาถาสหรฐฯเรยนรจากสงเหลาน เรยนรแลวกปรบแกไข US กจะ strong ในอกแงหนงไดเชนกน แมวาอนาคตขางหนาความเปนมหาอำนาจอนดบหนงกกำลงเปน debate กนอยวาจะถกทาชงจากจน หรอไม หรอจากประเทศอน แต US กจะยง strong อกในแงน

สภญญา กลางณรงคนาสนใจ us กบ US มนกเหมอนกน หรออเมรกาพยายามจะบอกวาหรอทงหมดคอเรา (อเมรกา) หรอเปลา

อเมรกากถกทาทายอยแลวเปนระยะ ๆ ความเหนของอาจารยอศวนทสอดคลองกบอาจารยโสรจจทพอวกลคสออกมาทำหนาทอยางนกจะถกตงคำถามไดเหมอนกนวาจะกลายเปนพนธมตรของผกอการรายหรอเปลา แนวคดของวกลคสมนกคลายกบการเกดของอลจาซราห หรอยอนกลบไปในยคสงครามเยนเรากเหนการตอสของขอมลขาวสารโลก เชน New world and information order ฮวโกอะไรสกอยาง ตอนแรกอเมรกาเองเปนคนบอกวาโลกตองม new age information แตพอประเทศโลกทสามมารวมตวกน เมอจะกำหนดวาระขาวสารของเราเอง อเมรกากมการถอนตวจาก UNESCO อะไรชวงนน สดทายกววฒนมาส ทวดาวเทยมกอนแลวววฒนมาสอนเทอรเนตตอ กนาสนใจวาจะไปอยางไรตอ โดยเฉพาะถาเปนโจทยตอมหาอำนาจอนดบ 1 ของโลกวา ปรากฏการณวกลคสนภายใตรฐบาลโอบามา และฮนลารทประกาศธำรงเสรภาพทางอนเทอรเนตเปนอนดบหนงจะกาวขามภาวะวกฤตเรองนไปยงไง จะทำใหอเมรกาจะยง strong อยหรอไม หรอจะทำใหพลเมอง strong กเปนเรองทนาสนใจศกษามากในวงการเมองโลก นองอรชพรตอไหมคะวากรณจดตรงกลางทเมอกคยกนมาตอเนองวาตองการการไหลของขอมลทเสรมนเปนประโยชนมากจะแกปญหาความขดแยง แตถาขอมลมนออกมามากจะกระทบตอคนในพนทไมวาจะเปนสายลบ หนวยขาวกรอง หรอ NGOs กมขอถกเถยงตรงน แมแตองคกร human rights กบอกวาการเผยออกมาหมดเลยกอใหเกดอนตรายตอชวตของคนทอยในกระแสขาวนเหมอนกน จดลงตวนนาจะอยตรงไหนกบคนททำงานในระดบพนททมความเสยงอยขณะน

อรชพร นมตกลพรจดลงตวนคอนขางลำบากนะคะ เพราะวาอยากจะเลาถงศนยขาวอศราทชวงแรก ๆ ตงแตป 2547 เปนตนมาท

ทำหนาทของสอทพยายามจะนำเสนอขอมลรอบดานมากทสด ถงจดหนงศนยขาวอศรากถกกดดนจากภาครฐซงในบรบทของสามจงหวดชายแดนภาคใตกคอ กอ.รมน.ภาค 4 อยางหนกเลย ดฉนไมไดรบทราบขอมลโดยละเอยด แตเทาทรบทราบมาไดรบการเรยกวาคกคาม มทงการโทรไปทศนยขาวและมการเรยกนกขาวบางคน หรอบรรณาธการไปคย หรอปฏเสธทจะใหสมภาษณอะไรหลาย ๆ อยาง ถกกดดนหนกจนศนยขาวอศรากเปไปชวงหนง กลายเปนวาศนยขาวอศรากตองปรบปรงกนใหม จนทกวนนกกลายเปนวาศนยขาวถกวจารณจากคนในพนทวา ทำไมถงนำเสนอแตขอมลจากฝายรฐ แลวขอมลของประชาชนละ กเปนภาวะทสอมวลชนเอากเจอปญหาตรงน

จดลงตวโดยสวนตวมองวาการมพนท หรอการเปดพนทใหกบภาคประชาชน หรอทก ๆ ฝายทงภาครฐและภาคประชาชนไดนำเสนอขอมลทตนมจะนำไปสจดลงตวของมนเอง โดยทประชาชนทกคนจะตดสนไดวาอะไรคอขอมลทลงตว คอปญหาอยางบรบทความขดแยงทมความรนแรงอยางน การทใครคนใดคนหนงเลอกจะนำเสนอขอมลบางอยาง มนสงผลตอชวตมาก บางทการปดกนโดยตนเอง (self censorship) มนเกดขนคอนขางบอย ไมวาคณจะเขยนขาวหรออะไรไมได แคคณจะกลาพดออกมากไมกลาแลว อยากใหทานลองมองภาพของพนททมความรนแรง การใชอาวธกน มนคอนขางอนตรายสำหรบขอมลทมนถกสงออกมา แตถามวา ถามนมพนท เราชวยกนสรางพนทใหมนมการสงออกมาใหมนเกดขน การกระจายขอมล จะสงผลดใหกบการแกปญหาในภาพรวม เมอเชานกมการพดกนแลววาผลกระทบหรอภยคกคามทเกดขนกบผทแสดงความคดเหนอยางเสรหรอนำเสนอขอมลทเลอกขางใดขางหนงไปแลว ภยคกคามทเกดขนกบเขาเปนอยางไร

โดยสวนตวแลวพนทสามจงหวดมนไมใชแคการจบกม มนสญเสยชวตเลย เพราะฉะนนความซบซอนของปญหามนกจะเพมมากขน คอคดวาตอนนนะคะ สภาวการณตอนนกมความพยายามของภาคประชาชนสวนหนงจากรนใหมทพยายามอยากจะใชสอออนไลนในการนำเสนอขอมลตาง ๆ ผาน YouTube เวบไซต บลอก Facebook อะไรตาง ๆ มากมาย กมปรมาณ สถตของคนทใชสอเหลานเพมมากขน เพยงแตวาการปดกนตนเองกมสง เพราะฉะนนเราควรจะตองสนบสนนใหมการใชตรงนมากขน ดฉนคอนขางเหนดวยกบเครอขายพลเมองเนตทวา รฐควรจะตองปกปองพนทของเสรภาพของประชาชนในการใชสอใหมากขน ถาเกดวารฐเองปกปองคมครองตรงน ประชาชนกจะกลาทจะพด

กลาทจะแสดงความคดเหนมากขน พนทสามจงหวดฯไมใชมแคพ.ร.ก.ฉกเฉนฯ แตมนมกฎอยการศก และพ.ร.บ. ความมนคงฯ มนกจะใชไดเรว ๆ น และระดบของการใชมนกอาจจะรนแรงมากกวาในกรงเทพฯ หรอทอน ๆ คดวาอยากจะในวงเสวนาตาง ๆ ทคยเรองน ใหลองนกภาพของสามจงหวดหรอตามตะเขบชายแดนตาง ๆ ของประเทศเราวาปญหาเหลานมนมอย มนไมใชแคปญหาของคนในเมองหลวงทใชสอออนไลนแลวเจอภยคกคาม แตเรามองถงพนททเปนชายขอบทเขาเจอปญหามากกวาการทคณไมสามารถใชอนเทอรเนตได แตคณไมสามารถจะพดอะไรไดเลย นคอสงทอยากจะเพมประเดนนใหกบคนททำประเดนเหลานดวยคะ

นพ.นรนดร พทกษวชระคอผมคดวามนมหลกทผมจะใหไวอยสองหลก ทผมคดวามความสำคญทเราจะทำอะไรกตามในฐานะสอโดย

เฉพาะเรองอนเทอรเนตหลกแรกเปนคำโบราณทผมคดวาสอเองตองทำหนาทบอกความจรงตอสงคม ผมคดวาความจรงตรงนนจะทำใหเกดการกระตนในเรองของสทธเสรภาพของการแสดงออก การแสดงออกตรงนของพลเมองหรอภาคประชาชนจะนำมาสการเปดพนทสาธารณะทผมคดวาเปนโครงสรางทสำคญของสทธเสรภาพของประชาชน และตรงนจะทำใหเกดการมสวนรวมทสำคญทเกดขน สงคมไทยโดยตลอดเปนสงคมทมการปดกนขอมลขาวสาร และพยายามจะบอกวาประชาชนโง ประชาชนไมร แตจรง ๆ ไมใช ประชาชนดอยโอกาสในการรบรขอมลขาวสารและในการเขาถงขอมลขาวสาร และปรากฏการณในสงทเกดขนขณะนแสดงใหเหนวาขอมลขาวสารมความสำคญ เมอทำใหคนรแลวจะกลาพดกลาทำ เมอรแลวจะทำใหสทธพลเมอง สทธทางการเมองเกดขนไดโดยทรฐไมสามารถจะโตแยงความไมถกตองหรอชอบธรรมนนได

ประการทสอง ผมคดวาสงทมความสำคญกคอวาในฐานะของสอเองกตองมองในเรองของสงทเปนความด ความดของผมนคอความถกตองเปนธรรม เพราะฉะนนหลกการตรงนคอสงทเราจะใหเปนขอมลขาวสารกตองไมเปนการละเมดสทธสวนบคคล อนนผมคดวาเปนเรองสำคญอนเดยว สวนเรองความมนคงของรฐเปนเรองโกหกทงเพ ผมคดวาเรองความมนคงของรฐเปนสงทไมเคยมมาเลย จะมกแตในยคสงครามฆากนตาย ความลบทางทหารนสำคญ แตในขณะนไมมเรองของสงคราม สงทเรามอยกคอสงเรองของตองมธรรมรฐ ธรรมาภบาล ตองเปดเผยตองโปรงใส อะไรทเปนกจการของสาธารณะเปนนโยบายมนปดบงไดอยางไร ถาปดบงแสดงวาฮวกน หมกเมด มนตองมการกระทำทมชอบเพออำนาจของผลประโยชนสวนบคคลหรอพวกพองกตาม ซงเราผานประสบการณนมาเยอะแลว แลวอางความมนคงของรฐ เพราะฉะนนเราเขาใจตรงกนแลววาความมนคงของรฐคอความมนคงของประชาชนแลว อะไรกตามทเปนนโยบายแผนการของรฐตองเปนสงทเปดเผยตรวจสอบได สามารถใหคนเขามาตรวจสอบได ไมงนแลวเราจะถอวาเปนตวแทนการใชอำนาจเราไดอยางไร เพราะฉะนนแลวสงเหลานคอสงทผมเขาใจวาความงามทเกดขนกคอวาสอเองกตองมองวาเปนเรองการถกตองดวย ไมใชเรองไป blackmail ผมกไมรวาปรากฏการณทเกดขนทวาปลอยขาวมา วกลคสหรออาจจะมตอมากตองระวงวาจะตองไมใชเปนการจะไป blackmail เขาไมใชเปนเรองขององคกรทจะหาผลประโยชนของเศรษฐกจหรอธรกจขององคกรนน ๆ เพราะในกระแสของโลกาภวตนกเปนเรองของธรกจทกอใหเกดการ self censor มการฮวกน มการทจะใชผลประโยชนทจะปกปองคมครองเรองของสอทเปนผลประโยชนของแตละฝายดวย แตถาสอเองยดหลกการของความถกตองความเปนธรรม นกถงสทธ ซงเปนสทธทถกตองทเปนผลประโยชนของคนสวนรวมตวนนผมคดวาตรงนนจะเปนตวตดสนวาการเผยแพรขอมลขาวสารจะทำใหเกดประโยชนสาธารณะ ตอความมนคงของคนและเปนเรองของการสงเสรมการเมองในระบบประชาธปไตยมากกวาการทำลาย

สภญญา กลางณรงคพรอมหรอยงคะกบทาน พ.อ.ธรนนท นนทขวางทจะตอบวา ความมนคงของรฐเปนเรองโกหกทงเพจรงหรอ

เปลา หรอเราจะเปลยนจากความมนคงของรฐเปนความลบของรฐกนดกวา แลวถาสมมตรฐมความลบจรง ๆ แลวมนรวไหล รฐควรจะตองตองโทษตวเองวาทำใหรวไหลหรอรฐควรจะตองไปเอาผดคนททำใหมนรวไหลไปได ทายทสดแลวปรากฏการณทเรมตนภายใตกระบวนทศน (paradigm) ทพดกนเหลาน ถาสกนไปเรอย ๆ ไลกนไปเรอย ๆ มสทธทจะลงตวกนไดไหม?

พ.อ. ดร. ธรนนท นนทขวางผมถามทกทานวา เรองวกลคสตางกบเรองดาราทองหรอทำแทงอยางไร อนนคอคำถามงาย ๆ ของสงคมไทยคอ

เรองสงคมไทยทกคนอยากรสงทมองไมเหน หลายทานในทนอยากรรหสผานของอเมลของแฟน จากเรองลอเลนกอน เรองใกลตวนคออะไรครบ คอสะทอนความตองการของคนหรอความอยากร เพราะฉะนนจดขายของสงเหลาน ผมมองวาดาราทองมขาวออกมา คนอยากรมนกเปนขาวได มนกไมตางอะไรกนกบวกลคส ตางกนตรงทวาผลกระทบของดาราทอง เปนเรองของบคคลทถกกระทบแตเผอญเปนเรองของบคคลสาธารณะ แตวกลคสไปเกยวของกบบคคลสาธารณะทไปเกยวของกบการกำหนดนโยบายหรอเกยวของนโยบายสาธารณะ เรองนจงเปนเรองทหลายฝายมองวาเปนเรองใหญ แตผมเองมองวามนไมแตกตางกน เรองของคนอยากร วนนผมกอยากรวาใครฆา JFK เปนคำถามทคนกอยากร ผมอยากใหลองปญหาอยางเรองของความเปนจรงทวาความตองการของคนคอความอยากร นขอทหนงกอน

มาทเรองความมนคงแหงรฐ หรอไมมนคงแหงรฐกตาม อยางทผมบอกมนเปนความตกคางของชดความคดทมนยงดำรงอยในหนวยงานทเกยวของกบความมนคง ดงนนการจะใหหายไปมไหม มแนนอน วนนผมเรมเหนวาเรมม NGOs เขามารวมกดดนองคกรความมนคงเขามาดวยคยเวรด 2 ตวคอ SSR กบ SSG คอ security sector reform การปฏรปหนวยงานความมนคง กบ security sector governance การปฏรปหนวยงานธรรมาภบาลในหนวยงานของความมนคง สองคำนเดนเขามาและเปนสงทมากดกบหนวยงานความมนคง ดงนนผมคดวา ผมมองปญหาอยางไมไดมองในเรองของอดมคตนยม ผมมองวาคนจะอยในจดทเขาโตมา เรองของธรรมาภบาลทางดานความมนคงมาแนนอน ผมเองกไปหลายเวททพดถงวาวนนทหารหรอวากองทพหรอหนวยงานของความมนคงจะทำอะไร ถกบงคบใหเขยนแผนกอนวาจะทำอะไร แตวาจะเปนไดมากนอยแคไหนขนอยกบวาสงคมนนยอมรบความเปลยนแปลงมากนอยแคไหนอยางไร หนวยงานความมนคงของรฐหรอวาหนวยงานทสะทอนของฝายบรหารในปจจบนกตาม หนวยงานขนาดใหญมากกวาคนรวมลานคน เพราะฉะนนการปรบองคาพยพการปรบวธคดมนไมเรวเทากบภาคประชาสงคม ผมจะบอกวามนกกำลงมาและกกำลงกลบ มนอยในชวงเปลยนผาน เพราะฉะนนกตองอดทนกบการชอบไมชอบ ผมเองผมมองปญหาอยางเปนธรรมวา วนหนงเราตองไปยนอยบนจดทตองไปยน วนนความทนใจ ความพงพอใจ ความรวดเรวของการสอสารมนทำใหเราอยากใหมนเปนอยางทเราคดในเรววน เพราะฉะนนผมอยากจะวาดภาพวาอารยธรรมสรางมา 3,000 ป วนนจากความขดแยงในชวงทผานมา เราเองยงไมกวนไมกเดอนมนกตองเปนสภาพอหลกอเหลในสงคม ผมไมชอบหรอกครบใครจะสไหน ผมมองวาสงคมไทยไดรบผลกระทบอยางมากจากการเผยแพรขอมลขาวสาร ผมกเปนคนทอยในเนตเปนคนทบรโภคอนเทอรเนต ถาผมถกปดกน เชน ผมม Facebook ผมมเวบ ชวงนผมกไดรบคำสงเตอน ๆ เหมอนกนวาถาจะโพสตอะไรกใหระวงเรองความมนคง ผมเองเปนทหารแตถาปดเวบผม ผมกเดอดรอน คนเขามาอาจจะ 4 ลานกวาคน เปดมาสก 3-4 ป ผมเองกไดรบผลกระทบ แตวาเรากรวาบรบทของสงคมผมกคอกเปนหนาททผมตองเดนไป กอยากจะบอกวาถาผมมองในระยะยาว หนวยงานความมนคงจะตองถกถอยไปยนอยในจดทจะตอง...สงคมจะตองบบเอง แตวนนอยในชวงของการเปลยนผาน เรากตองคดวาอยในสภาพน สวนใครคดวาจะสวงกลบยงไง อนนนเปนเรองของการเมอง

สภญญา กลางณรงค

ทานพ.อ.ดร.ธรนนท ไดพดเบองตนเปรยบเทยบกบดาราทองแทง ทำใหเปรยบจเลยสเปนซอเจดไปเลย แตซอเจดเขาไมเปดเผยตว แตจเลยสเขาเปดเผยตวและโดนจบไปไมวาจะดวยเหตผลใดกตาม แตคนทเปดเผยขอมลขาวสารยอมมคนไดรบผลกระทบจะเปนดาราคนนน หรอรฐบาลอเมรกาหรอรฐบาลไทย เพราะฉะนนคนทไดรบผลกระทบแนนอนจะตองรอนตวและรสกมากกวาคนอน นอกเหนอจากคนทไดรบผลกระทบคนทนอกเหนอจากนนอาจจะเปนคนดหรอวาเปนคนทไดขอมลขาวสารกตามแต เพราะฉะนนโจทยมนกแคบลงมานดหนงแลวละคะวา เปนการไลลาสกนปะทะกนแลวมคนไดรบผลกระทบจำนวนหนง คนทถกพาดพงในขอมลสำคญนน ๆ เสนแบงกอยทวามนเปนเรองสวนตวหรอแบลคเมล การแกแคนกนหรอเรองประโยชนสาธารณะกบความมนคงของมนษยในภาพรวม เสนแบงเรมจะชดขนแตไมชดสกทเดยว แตทายทสดแลวการเดนทางจากจดตงตนในวนนไปเรอย ๆ ในภาพของการเมองในระดบโลก เหมอนไดมาวาสหรฐฯ กเปนองคกรสำคญ ภาคตะวนออกกลางแมแตสอทขนมาอยางอลจาซราหหรอจเลยสกกลายเปนพนธมตรของผกอการรายตอประเทศมหาอำนาจ

กานต ยนยงกลายเปนคนปดทายนกวาคณหมอ โอเค ไมเปนไร ผมฝากไวสามประเดนสดทายละกนนะครบ ประเดนแรกคอ

เรองของการตความ หลายคนเรมออกมาพดวาอยาไปเชอเอกสารทกชนทออกมาจากวกลคส ซงผมกเหนดวย เพราะสงทออกมาเปนแคมมมองจากเจาหนาทสถานทตของสหรฐฯของแตละประเทศในการตความ ณ สถานการณหนง ๆ เหตการณตาง ๆ เชน สถานทตปกกง ไดรบขอมลจากทตจนทไดเจรจากน รสกวาจนเองไมคอยพอใจกบเกาหลเหนอแลว คอโลกพนธมตรจะไปถอดถอนระบอบของคม จอง อล ออกกตามเถอะ กขดกบมมมองของสถานทตสหรฐฯในสงคโปร ทไปคยกบทางอดตนายกรฐมนตร ล กวน ย กบอกวาในมมมองของเขา จนไมมทางปลอยใหเกาหลเหนอถกรกรานหรอก เพราะวาเขามองวาเกาหลเหนอคอรฐกนชน ถาปลอยใหสหรฐฯคลาย ๆ กบวาเกาหลรวมชาตได เกาหลใตรวมชาตไดจะทำใหสหรฐฯขนมาใกลกบพรมแดนมากขน ซงจะเปนจดทจนจะยอมรบไมได ซงจะเหนวามมมมองทขดแยงกนอย ในโลกทางความเปนจรงกเหมอนกนกตองมการตดตความและรบขอมลใหรอบดานทสด กอนทจะตดสนใจวาจดยนหรอสงทมนควรจะเปนหรอความจรงนนคออะไร อยาไปพดอนไกลเลยอยางทเราเหนกนตามจอ TV เรองราชประสงคทผานมา ฝงหนงกบอกวาผกอการราย อกฝงหนงกบอกวาการตอสของประชาชน ความจรงอยตรงไหน ผมยงอยากเหนการสอบสวน หรอการหาขอเทจจรงอยางรอบดานจากภาครฐมากกวาน ซงไมตองไปวกลคส กเอาขอมลขอเทจจรงมาแบกนใหเหนชด ๆ แลวโยงกบมาทเมองไทย เราวกลคสมานานแลว เราเปดเผยหมด จะไปเคลอนยายกำลงกนอยางไร ศาลไปเจรจากนเบองหลงลบตรงไหนเปดเผยเหนกนชดเจน กยงไมเหนใครออกมารบผดชอบกงงมากเลยนะครบ ถาเปนเมองนอกคงไมเปนอยางนกแปลกด

ประเดนสดทายเรองของ ผมเขยนบทความไวอนหนง ไดลงใน Asia Journal ผมบอกวาเอเชยอยในสภาพการเปลยนแปลงเพราะหลายประเทศมสงทแตะตองไมไดอย ไมวาจะเปนเกาหลเหนอกดแตะตองไมได จนเองระบบการปกครองแบบคอมมวนสตกหามพดถง เวยดนามเอง มาเลเซย แมกระทงเมองไทยกมเรองทพดถงกนไมไดอย ทงทมนกเปนเรองของสาธารณะดวย ผมเชอวาอนเทอรเนตจะมาเปลยนเรองพวกนใหมการเปลยนแปลงไป ผมกไมคดวาสหรฐฯกไดรบผลกระทบเหมอนกน อนเทอรเนตไมไดเปลยนแคเมองไทยหรอเอเชย แตอนเทอรเนตกเปลยนแปลงคนทงโลก และเรากตองรอดตอไปวาจะเกดอะไรขน แตตองเผอใจไวดวยวา (ผมเปนพวก realism) บางทไปกระแทกอะไรแรงเกนไป ผลโตกลบสะทอนกลบมนกแรงกลบดวย (สวนตวผมนอกจาก realism ผมกมองในแงสนต) ถาคยกนไดกคยกนยงพอมเวลาอย แตถายงเพกเฉยไมทำในสงทควรจะทำมนกมโอกาสทจะเกดปญหาหรอเกดความรนแรงทอาจจะเกดขน ซงผมไมอยากเหนตรงนน

C.J. Hinke ผรวมสมมนา (แปลโดยคณสภญญา)

คณ C. J. Hinke แนะนำตวเองวาเปนผกอตง FACT (Freedom Against Censorship Thailand) เปนหนงในคณะกรรมการนานาชาตของวกลคสตงแตป 2550 และก FACT เองกกอตงเมอปลายป 2549 หลงรฐประหาร เขากบอกวา block list ทเขาไดมากเปนขอมลทแจงมาวามเวบไซตอะไรบางทถกบลอค เปนขอมลชนแรกในเมองไทยทนำไปเผยแพรในวกลคส

และไมใชแครายชอทถกบลอคในประเทศไทย แตมอก 14 ประเทศทเผยแพรในวกลคสและอยในเวบไซตของ FACT ดวยคะ จรง ๆ แลวเวลาพดถงความมนคงของชาตหรอของรฐ มนหมายถงการพดถงความไมมนคงของชาตหรอของรฐมากกวา คอความรสกไมมนคงของรฐและของชาตมากกวา

แลวเขากบอก คำ/ภาษาทใช ความมนคงของรฐอางเพอปดกนการแสดงออกของขอมลขาวสารและความลบมากกวา จรง ๆ กไมเหนวารฐไหนจะใหคำนยามทชดเจนวา อะไรคอความมนคงของรฐ มนกขนอยกบความอำเภอใจของรฐนนจะตความใหตนเองเขาขางตวเองวาอะไรคอความมนคงของรฐ

เขาบอกวาจรง ๆ แลวเราทกคนกลวนเปนพลเมองผเสยภาษใหกบรฐนนไปทำงาน ใหกบรฐนนไปทำขอมลขาวสาร แตสดทายแลวกเกบขอมลขาวสารนนทจรง ๆ กไดมาจากเงนทเราจาย ในฐานะทเปนพลเมองผเสยภาษเขาตองการรขอมลขาวสารเหลานน

เขาบอกวาทเขาฟงมาดเหมอนวาจะมการกลาวหา หรอกลาววาวกลคสเปนผกอการราย เพราะเผยแพรขอมลขาวสาร ทง ๆ ทจรง ๆ แลวขอมลขาวสารนนตองถกเผยแพรอยแลวไมวาอยางไรกตาม จรง ๆ แลวไมใชเปนการกอการราย หรอภาวะคกคาม แตมนเปนพนธะสญญา/สงทตองทำ

เขาบอกวาวาทกรรมหรอขอกลาวหาทออกมาตอวาหรอบอกวาวกลคสเปนสวนหนงหรอเปนพนธมตรของกระบวนการกอการรายกมาจากความคดของคนทสดขว โดยเฉพาะกลมทตอตานผกอการรายมสลม ทออกมาเผยแพรแนวคดหรอวกลคสอาจจะเปนสวนหนงของเครองมอของผกอการราย

เขาบอกวาจรง ๆ เหตผลอนหนงทเขาลกขนมากอตง FACT คอตอนนนรฐบาลทกษณทพยายามจะปดกนขอมลทเกยวของกบการปราบปราม หรอการเขาไปปดกนเวบไซตทเกยวของกบเรองของสามจงหวดชายแดนภาคใตโดยเฉพาะของกลมของขบวนการแบงแยกดนแดนนนคอเปนชวงแรก ๆ ของการปดกนเวบไซตทมเนอหาเกยวกบกลมแบงแยกดนแดน

เขาบอกวาจรง ๆ แลวเคเบลทออกมาตอนนไมถง 100 แค 90 เขาบอกวาจรง ๆ ขอมลเคเบลทออกมายงไมหมด สงทยงไมออกมาเขากคาดหวงวาตวเขาเองและคนอน ๆ ก

อยากจะร เชน ใครอยเบองหลงการรฐประหารเมอป 2549 หรอกรณคกลบ ขบวนการทรมานตาง ๆ ทเกดขนทเกยวของ

เขาบอกวาสงทเขาภาคภมใจมากทเขาเปนสวนหนงของวกลคส กยอนกลบไปในกรณเพนตากอน ป 1967 ทมการเผยแพรขอมลขาวสารขอเทจจรง เปนการตอกฝาโลงเพอทจะนำไปสการยตสงครามเวยดนาม

เขาบอกวาและเมอเชานตอน 10 โมง เวบไซตวกลกสกถกเขาถงดวยเวบไซตจำนวนมากมาย ดวยจำนวน 60 ลาน ไมมอะไรจะหยดยงได

กลชาดา ชยพพฒน ผรวมสมมนาชอกลชาดา มาจากเครอขายสทธเสรภาพสอในเอเชยตะวนออกเฉยงใต จรง ๆ แลวเราคยกนเองภายในเรองน

เยอะ แลวกคยกนวาเราจะม position (จดยน) อยางไรในเรองนซงกยงไมไดคำตอบทเคลยรทคยกนภายในนะคะ แต

เรากมองประเดนของวกลคสเปนปรากฏการณใหมทนาสนใจ แลวกมทงบรบทของเสรภาพของการแสดงออกและความมนคงเขามาเกยวของ ทนสงหนงทจะดวาปรากฏการณของวกลคสทไดขอมลเหลานออกมาเปนสงทชอบธรรมหรอเปลา ดฉนกเหนดวยกบหลาย ๆ ทานทพดมาเปนเรองของผลประโยชนของสาธารณะจรง ๆ ซงสงทอยากจะ share (แลกเปลยน) และใหคดตอนดหนงคอวา เราตองคอยสงเกตนดหนงวาปรากฏการณนหลงจากวนนจะเกดการกระเพอมอยางไร ในสวนของทกฝายทเกยวของกบเรองน ไมวาจะเปนฝายรฐบาลสหรฐฯเอง ฝายวกลคสเอง หรอฝายทเปนพนธมตรของสหรฐฯ หรอประชาชนหรอแมแตขอมลบางสวนทออกจากวกลคสพาดพงตอความสมพนธของสหรฐฯกบประเทศตาง ๆ อนนอาจจะมองในแงวาจะสงผลกระทบทงทดและไมด ประเดนหนงทคดวาเปนสงทดและชดเจนกคอ ขอมลขาวสารทคดวาเปนความลบถกเผยแพรออกมา และมนกอใหเกดการถกเถยงในวงกวาง ในการดำเนนนโยบายตางประเทศของสหรฐฯ ซงจรง ๆ แลวในอดตทผานมาเรากรอยแลววามทงบนดนและใตดน และเรารดวยวามหาอำนาจอยางสหรฐฯทำไดทกอยาง และเรองวธการดำเนนนโยบายตางประเทศของสหรฐฯหรอประเทศไทยกทำอยางนกนทงนน เพยงแตวาผลกระทบจะตางกน เรองนกคอเรองบางเรองทเราคดวาควรจะรแตตองรออก 10-20 ปกวาจะร อยางกรณของสหรฐฯนชดเจนในกรณของสงครามเวยดนาม คอเราไมตองรอใหอดตรฐมนตรกลาโหมของสหรฐฯ ออกมาเปดเผยขอมลเกยวกบสงครามเวยดนามแลวออกมาพดวาเราดำเนนนโยบายผดพลาดหลงจากเกดวกฤตไปแลว แตตอนนขอมลคอนขางจะปจจบนเกยวกบการดำเนนนโยบายของรฐ ดฉนคดวามนจะสงผลกระทบโดยตรงตอการทสหรฐฯจะใชความระมดระวงมากขนในการดำเนนนโยบายตางประเทศ และดฉนกคดวาปรากฏการณกจะเกดการเรยนรในประเทศอนเชนกน อนนมองในเรองทดนะคะ แลวกเลยคดตอวาสงหนงทคดวานาจะเกดขนกบบทบาทวกลคสทำตอนนเปนเรองทดคอ ไมควรจะเปนเรองเฉพาะสหรฐฯ เรากรอยวาหลายประเทศในโลกทมนเปนรฐบาลทคอนขางจะปกปด ปดลบไมวาจะเปนเกาหลเหนอหรอพมา ใกลตวเรามาก ซงดฉนกอยากจะเหนขอมลเหลานเหมอนกนเพอทเราจะมขอมลหลายดาน ไมใชขอมลทถกควบคมโดยมหาอำนาจตะวนตกอยางเดยว กหวงวาเรองอยางนจะเกดขนตอไปเรอย ๆ กขอแสดงความคดเหน สรปแลวกมองวามนเปนโอกาส มองในแงนน

อยาโทษคนนำสาร: ภาระรบผดทางกฎหมายของสอตวกลางและการคมครองหลกการของอนเทอรเนต

บทความแปลจาก Don’t Blame the Messenger: Intermediary liability and protecting Internet platforms โดย ซนเธย หวอง (Cynthia Wong), 29 กรกฎาคม 2553 <http://thainetizen.org/wong-2010-do-not-blame-messenger>

การกำหนดใหผใหบรการอนเทอรเนตตองรบผดชอบตอเนอหาไมพงปรารถนาทถกเผยแพรโดยผใชบรการเปนการหนวงการเกดนวตกรรมและการขยายตวของเทคโนโลยการสอสาร

คณหวองเปนผทไดรบทน รอน เพลสเซอร (Ron Plesser Fellowship - ทนสำหรบนกกฎหมายทมความสนใจดานความเปนสวนตวและนโยบายเกยวกบอนเทอรเนต) และเปนนตกรทศนยนโยบายเพอประชาธปไตยและเทคโนโลย (Center for Democracy and Technology - CDT) <https://www.cdt.org/> ซงเปนองคกรสนบสนนสาธารณประโยชนทอทศตนเพอการดแลใหอนเทอรเนตมความเปดกวาง แปลกใหม และเสร คณหวองชวย CDT ดำเนนงานดานเสรภาพบนอนเทอรเนตสากล บทความนไดรบการตพมพในวารสาร อเจอรนล ยเอสเอ (eJournal USA) ของสำนกงานแผนงานสารสนเทศนานาชาต รฐบาลสหรฐอเมรกา ในฉบบ "จำกดความเสรภาพอนเทอรเนต"

เมอศาลอตาลไดตดสนใหยกษใหญในวงการอนเทอรเนตอยางกเกล (Google) ตองรบผดสำหรบวดโอทถกอปโหลดขนเวบไซตโดยผอน มนกลายเปนตวอยางทนาทงของภาระรบผดทางกฎหมายของสอตวกลาง กเกลซงเปนผใหบรการพนทเกบวดโอคอสอตวกลางระหวางผสรางวดโอคลปและผชม ตวอยางของสอตวกลางแบบอน ๆ ไดแก ผใหบรการอนเทอรเนต (Internet Service Provider - ISP) ผใหบรการพาณชอเลกทรอนกสหรออ-คอมเมรซ (E-Commerce) และผใหบรการเวบไซตเครอขายสงคมเชน ออรคต (Orkut) เฟซบค (Facebook) และยทบ (YouTube) บรการเหลานไดใหพนทเปดอนมคาสำหรบเนอหาทถกสรางโดยผใชเอง ซงสวนมากไมเกบคาบรการและผใชไมจำเปนตองมความรทางเทคโนโลยมาก

ธรรมชาตทเปดกวางของบรการเหลานยอมหมายความวามนสามารถถกใชในทางทแยไดเชนเดยวกบทางทด รฐบาลทตองการปดกนการแสดงออกอยางเสรหรอตองการจดการพฤตกรรมบนอนเทอรเนตทเปนอนตรายมกจะหาวธกดดน ขมข หรอกำหนดอยางมเลศนยใหสอตวกลางทางอนเทอรเนตตองมภาระรบผดทางกฎหมายตอเนอหาทถกสรางโดยผอน วธหนงทจะปองกนไมใหพลเมองเผยแพรวดโอคดคานทางการเมองกคอการกำหนดใหยทบตองรบผดชอบตอเนอหาทผใชเผยแพรนนเอง

ความยตธรรมเกยวกบภาระรบผดทางกฎหมายของสอตวกลางมกจะไมใชเรองงายเชนน บางครงแมแตรฐบาลทมเจตนาดกยงพยายามจำกดพฤตกรรมทคนสวนใหญในสงคมเชอวาเปนเรองทผด เชน เรองอนาจาร การหมนประมาท คำพดทแสดงความเกลยดชง การละเมดความเปนสวนตว (ดงเชนในกรณของกเกลทอตาล) หรออาชญากรรม มนเปนทเขาใจไดไมยากวาทำไมการผลกภาระรบผดทางกฎหมายใหสอตวกลางจงเปนทางเลอกทดงดดใจ กเพราะสอตวกลางนนมกจะมขนาดใหญโตและระบตวไดงาย ตางกบผใชอนเทอรเนตทวไปทอาจจะตามตวไดยากและหลายครงอาจอยนอกเหนอขอบเขตอำนาจศาลหนง ๆ (แมวานไมใชประเดนของคดทอตาลกตาม)

ไมวาดวยเหตผลอะไรทรฐบาลจะผลกภาระรบผดทางกฎหมายใหแกสอตวกลาง ความเสยหายอยางใหญหลวงทเกดขนตามมาตอกระแสขอมลและการเตบโตของอนเทอรเนตนนมมากกวาประโยชนทเขาใจได ประการแรก เสรภาพในการแสดงออกจะถกจำกดอยางหลกเลยงไมได ตวอยางเชนบรการเครอขายสงคมทอาจตองรบผดชอบตอความเสย

หายทางทรพยสนอนเกดจากเนอหาทไมนาพอใจทถกเผยแพรโดยผอน ยอมตองการคดกรองเนอหากอนการเผยแพร สอตวกลางจะปองกนตวเองลวงหนาจากสงทผใชอาจเผยแพร โดยเฉพาะเมอกฎหมายทกำหนด "เนอหาทไมชอบดวยกฎหมาย" นนมความคลมเครอและกวางเกนไป หรอเมอเนอหานนไมเปนทพงปรารถนา มนปลอดภยกวามากทจะเอาเนอหาทสรางความขดแยงออกแทนทจะทาทายคำสงศาลใหเอาออก ในหลายกรณ ภาระหนาทนมคาใชจายโดยรวมทสงเกนกวาผใหบรการจะรบไหวจนไมสามารถใหบรการไดเลย

ประการทสอง ภาระรบผดทางกฎหมายของสอตวกลางนนขดขวางการไหลเวยนอยางเสรของขอมลและบรการตาง ๆ บนอนเทอรเนต ซงเปนการสกดกนนวตกรรมทสรางสรรคและการพฒนาเชงเศรษฐกจ บรษทตาง ๆ มแนวโนมทจะไมลงทนในเทคโนโลยทอาจนำมาซงภาระรบผดทางกฎหมาย ในอนาคตโลกอาจจะไมไดมโอกาสเหนนวตกรรมอยางทวตเตอร (Twitter) อเบย (eBay) หรอบรษทเกดใหมอน ๆ ทสรางความหวงวาจะชวยลดราคาและเชอมโยงตลาดโลก หรอกลมรเรมใหม ๆ ทอาจชวยเพมการเขาถงแหลงขอมลทางการศกษา หรอในอกทางหนงกชวยกระตนการพฒนาเชงเศรษฐกจทกวางขวางกวาเดม ลกซงกวาเดม และยตธรรมกวาเดม

หนทางสภาระรบผดทางกฎหมายของสอตวกลางขอตกลงทางนโยบายในชวงแรก ๆ นนเกดจากคำถามทมตอความยตธรรมของภาระรบผดทางกฎหมายของสอ

ตวกลางในสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรป ในสหรฐอเมรกา มกฎหมายสองมาตราทจดการกบความกงวลเหลาน มาตรา 230 แหงรฐบญญตวาดวยการสอสาร โดยปกตแลวคมกนสอตวกลางจากคำกลาวอางตาง ๆ ในเนอหาทถกสรางโดยผอน เชน ความเลนเลอ การหมนประมาท และการฝาฝนทงกฎหมายแพงและกฎหมายอาญา มาตรา 512 แหงรฐบญญตวาดวยลขสทธดจทลแหงสหสวรรษ ไดกำหนด “ขอยกเวนความรบผด” (safe harbour) ใหแกผใหบรการออนไลนหากพวกเขาทำตามขอกำหนดบางอยางซงรวมไปถงการเอาเนอหาทฝาฝนกฎหมายออกเมอถกแจงใหทราบโดยผถอครองลขสทธ หรอทเรยกวามาตรการ “แจงเพอใหลบออก” (Notice-and-Takedown)

เชนเดยวกน สหภาพยโรปคมครองสอตวกลางหลายประเภท ไดแก ตวกลางท “เปนเพยงทอเชอมตอ” (Mere Conduits) ในการสงขอมล บรการ “เกบชวคราว” (Caching) ทใหพนทเกบขอมลชวคราวเพอประโยชนในการสงตอ และบรการ “รบฝาก” (Hosting) ทจะลบเนอหาทขดตอกฎหมายออกทนทททราบวาม เนองจากนโยบายของทงสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปโดยทวไปไมไดบงคบใหสอตวกลางตองคอยจบตาดเนอหาหรอคนหาการใชงานทขดตอกฎหมาย นโยบายเหลานจงชวยรกษาความเปนสวนตวของผใช หากผใหบรการตองมภาระรบผดทางกฎหมายแลว พวกเขาอาจรสกวาถกผลกดนใหตองเกบขอมลเกยวกบผใชมากกวาเดม และนานกวาเดม

รฐบาลจนคอหนงในผทใชวธทแตกตางออกไปอยางมาก โดยการกำหนดภาระรบผดชอบตอเนอหาทขดตอกฎหมายใหกบทกบคคลททกระดบของการเชอมตอตงแตผใชไปจนถงผใหบรการอนเทอรเนต ตงแตผใหบรการเวบไซตเครอขายสงคมไปจนถงผใหบรการพนทบนอนเทอรเนต หากสอตวกลางใดยนยอมใหผใชเผยแพรเนอหาท “เปนอนตราย” หรอไมสามารถจบตาดการใชงานระบบไดดพอ พวกเขากอาจจะตองรบผดทางอาชญากรรม หรอถกยกเลกใบอนญาตประกอบการ นอกจากนรฐบาลยงใหคำจำกดความของเนอหาทขดตอกฎหมายไวอยางคลมเครอและกวางเกนไป ผใหบรการบลอกอยางบลอกเกอรดอตคอม (Blogger.com) จะตดสนวาขอความไหน “เปนอนตราย” หรอสรางความเสยหายตอ “ผลประโยชนของชาต” ไดอยางไร? วธการทจนกำหนดภาระรบผดทางกฎหมายของสอตวกลางนนเปนปจจยสำคญของระบบควบคมขอมลขาวสารออนไลนทยงใหญกวานน

การจดการกบความกงวลทอาจเกดขนขอโตแยงอยางหนงทมตอการคมครองสอตวกลางกคอความกลววาการแสดงออกทไมพงปรารถนาและเปน

อนตรายอยางแทจรงจะเพมขนในโลกออนไลน แตกระนนแลวรฐบาลกมเครองมอมากมายอยแลวทจะจดการกบความกงวลเหลาน และในขณะเดยวกนกมผลกระทบตอการแสดงออกทชอบดวยกฎหมายและนวตกรรมอยางนอยทสด ตวอยางเชน รฐบาลอาจจะสงเสรมและใหความชวยเหลอแกการทผใชอาสาใชซอฟตแวรชวยคดกรองเนอหาอนาจารและเนอหาทไมพงประสงคอน ๆ บางประเทศกกำหนดมาตรการแจงเพอใหลบออกเชนเดยวกบทใชในกฎหมายลขสทธในสหรฐอเมรกาและกฎหมายในสหภาพยโรป อยางไรกตาม มาตรการแจงเพอใหลบออกนถกใชอยางผด ๆ บอยครงในการสงปดปากผวจารณ โดยเฉพาะเมอมนเปนเรองยากทจะประเมนวาเนอหาทถกตงขอสงสยนนขดตอกฎหมายจรงหรอไม (เชนในกรณของการทำใหเสยชอเสยง) ทายทสดแลวสอตวกลางสามารถจะอาสาลบเนอหาทเปนอนตรายออกจากบรการของตนเอง (เชนขอความโฆษณาหรอเนอหาทางเพศทโจงครม) โดยทไมตองมการมอบหมายจากรฐบาล เพอแสดงใหเหนวาการคมครองสอตวกลางนนกดำเนนไปดวยกนไดกบการมงไปสเปาหมายอน ๆ ทางสงคมทสำคญ

ความกงวลอกประการหนงคอการทผบงคบใชกฎหมายตองสามารถทจะตามจบผกระทำความผดได และผทตกเปนเหยอตองสามารถทจะหาเหตผลมากลาวหาผททำอนตรายตอตน ลกษณะอยางหนงทสำคญของหลกการในสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปคอ การคมครองนมใหเพยงแตสอตวกลางเทานน ไมรวมถงผทสรางหรอเผยแพรเนอหาทไมพงประสงคแตแรก ไมมสวนใดในกฎหมายของทงสหรฐอเมรกาหรอสหภาพยโรปทหามการฟองรองหรอกลาวหาผกระทำความผดตวจรง หนาททเหมาะสมอยางหนงของสอตวกลางอาจเปนการใหความรวมมอในการตามหาผกระทำความผดตามคำสงศาล ตามขนตอนทมการปกปองความเปนสวนตวและความเปนนรนามในระดบหนง

บทสรปการคมครองสอตวกลางจากภาระรบผดทางกฎหมายมความสำคญตอการคงสภาพอนเทอรเนตไวในฐานะ

เครองมอของการแสดงออกอยางเสรและการเขาถงขอมลขาวสาร และเปนสงขบดนนวตกรรมและการพฒนาเศรษฐกจตอไป หากความกงวลเกยวกบภาระรบผดทางกฎหมายทำใหเวบไซตทใหบรการเนอหาทสรางโดยผใชหรอแหลงอภปรายทางสงคม เศรษฐกจ และการแสดงออกทางการเมองตองปดตวลง ผลเสยจะเกดขนกบเราเอง ในทางกลบกนรฐบาลควรจะสงเสรมและประกาศใชนโยบายทคมครองสอตวกลางในฐานะผทำใหเกดนวตกรรม สทธมนษยชน และการพฒนาเชงเศรษฐกจ

ภาระรบผดทางกฎหมายของตวกลาง: ปกปองพนทอนเทอรเนตเพอสงเสรมการแสดงออกและสรางสรรคนวตกรรม (บทคดยอ)

แปลจาก “Intermediary Liability: Protecting Internet Platforms for Expression and Innovation”, Center for Democracy & Technology, เมษายน 2553 โดย วรพจน วงศกจรงเรอง และ สฤณ อาชวานนทกล <http://thainetizen.org/cdt-2010-intermediary-liability-protecting-expression-innovation>

1) ตวกลางมความสำคญอยางยงยวดตอความสำเรจในโลกอนเทอรเนตในทก ๆ วน นกธรกจ นกวทยาศาสตร เจาหนาทรฐ นกหนงสอพมพ นกการศกษา และนกเรยน และประชาชน

ทวไป นบลาน ๆ คนเขาสโลกออนไลนเพอเปนชองทางในการเขาถงขอมล ผลตและกระจายเนอหา และมสวนรวมในกจกรรมในแทบจะทก ๆ มตของชวตสวนตวและสาธารณะ ดงตวอยางเชน:

• นกหนงสอพมพคนหนงอพโหลดขาวภยธรรมชาตบนเวบไซตของสำนกพมพของเธอผานเครอขายของผใหบรการอนเทอรเนต (ISPs) จากนนประชาชนในทองทกเขามาแสดงความเหนในเวบไซต

• แพทยคนหนงใชโทรศพทมอถอถายวดโอดวยภาษาทองถน โพสตวดโอนนลงยทป และสงลงคผานเอสเอมเอส ไปทคลนก เพอใหคนไขทอยทนนด

• ผประกอบการทองถนคนขายอปกรณธรกจเหลอใชผานเวบไซตประมลออนไลน• แมบานคนหนงเชอมตอกบเวบไซตของชมชนเพอตำหนการใหบรการของธรกจทองถนแหงหนง

กรณทเกดขนเหลาน รวมถงกรณอน ๆ อกมากมาย ผใชอนเทอรเนตตองพงพาตวกลางทางเทคโนโลยเพอสงหรอฝากขอมลขาวสาร ตวกลางเหลานรวมถงผใหบรการอนเทอรเนต (ISPs) ผใหบรการโทรศพทเคลอนท บรษททใหบรการฝากเวบไซต ผใหบรการออนไลน (อาท บลอก ผใหบรการอเมล เวบไซตเครอขายสงคม และเวบไซตบรการรบฝากวดโอและภาพถาย) เสรชเอนจน และชองทางการคาอเลกโทรนคส ตวกลางเหลานใหบรการชองทางสำหรบการคา การแสดงออกสวนบคคล การสรางชมชน กจกรรมทางการเมอง และการแพรกระจายของความร

คณลกษณะเปดของอนเทอรเนตยอมหมายความวา ผใชอาจจะใชตวกลางเปนพนทในการโพสตเนอหาทอาจผดกฎหมายหรอนารงเกยจ เปนทแนชดวา ใครกตามทสรางเนอหาทมชอบดวยกฎหมายควรจะตองรบโทษตามทกำหนดในกฎหมายอาญาหรอกฎหมายแพง อยางไรกตาม มนกมเหตผลดงดดใหหลายประเทศพยายามควบคมเนอหาทไมพงปรารถนาโดยการลงโทษทงผผลตเนอหาและตวกลางทใหบรการสงหรอฝากเนอหานน สภาวะเชนนเปนทรจกกนทวไปวา “ภาระรบผดของตวกลาง” (intermediary liability) ซงเกดขนเมอรฐบาล (หรอภาคเอกชนผานการฟองรอง) สามารถบงคบใหตวกลางทางเทคโนโลย เชน ผใหบรการอนเทอรเนตและเวบไซต ตองรวมรบผดชอบตอเนอหาผดกฎหมายหรอเปนอนตรายทผลตโดยผใชหรอบคคลทสาม

ประวตศาสตรเกยวกบอนเทอรเนตแสดงใหเหนวา ภาระรบผดของตวกลางเปนภยคกคามตอการสรางสรรคนวตกรรมและการแสดงออกอยางเสร การบงคบใหตวกลางตองมภาระรวมรบผดทำใหเปนเรองยากมากหรอเปนไปไมไดเลยสำหรบตวกลางในการใหบรการราคาถกหรอฟร การคมครองตวกลางจากภาระรบผดเปนประเดนสำคญทจะกำหนดอนาคตของกจกรรมทางเศรษฐกจ การเขาถงขอมลขาวสาร และการสอสารในโลกอนเทอรเนต

2) นโยบายคมครองตวกลางจากภาระรบผดของสหภาพยโรปและสหรฐอเมรกาอนเทอรเนตเตบโตมาอยางตอเนองในประเทศทจำกดภาระรบผดของตวกลางทางเทคโนโลยทงทางแพงและ

อาญา ทโดดเดนคอสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรป ซงในชวงตนของการพฒนาอนเทอรเนต ไดใชกรอบนโยบายทใหการคมครองกบผใหบรการอนเทอรเนต ผใหบรการฝากเวบไซต และตวกลางอน ๆ จากภาระรบผดตอเนอหาทถกสงหรอฝากโดยบคคลทสามบนบรการของตนเอง

ในสหรฐอเมรกา มกฎหมาย 2 ตวทครอบคลมถงนโยบายทเกยวของกบภาระรบผดของตวกลาง นนคอ มาตรา 230 ในพระราชบญญตการสอสาร (Communication Act) และมาตรา 512 ในพระราชบญญตลขสทธในสอดจตอล (Digital Millennium Copyright Act - DMCA) มาตรา 230 ใหการคมครองตวกลางจากภาระรบผดตอเนอหาทผลตโดยผใชซงเปนบคคลทสาม และผใหบรการสอปฏสมพนธออนไลนกใชมาตรานเพอปองกนตวเองจากขอกลาวหามากมาย รวมถงความประมาทเลนเลอ การฉอฉล การฝาฝนกฎหมายคมครองสทธพลเมอง และการหมนประมาท

กฎหมายลขสทธของสหรฐอเมรกามความแตกตางจากมาตรา 230 เลกนอย แตกยงจำกดขอบเขตภาระรบผดตอการละเมดลขสทธ มาตรา 512 ในกฎหมาย DMCA กำหนดใหผใหบรการอนเทอรเนตม “พนทปลอดภย” (safe harbor) และเพอใหเขาขายในการไดรบความคมครองจากพนทปลอดภย ผใหบรการตองนำเอาเนอหาทละเมดลขสทธออกเมอไดรบคำเตอนจากเจาของลขสทธ

สหภาพยโรปกใหการคมครองกบผใหบรการอนเทอรเนตเชนเดยวกน ภายใตประกาศการคาอเลกโทรนคส (Electronic Commerce Directive) ประกาศนใหความคมครองกบตวกลางใน 3 ลกษณะ:

• การใหบรการในฐานะ “ทอเชอมตอในการสงขอมลเทานน” (Mere Conduits)• การใหบรการ “เกบขอมลไวเพยงชวคราว” (Caching) คอใหบรการเกบขอมลชวคราวเพอวตถประสงคใน

การเพมประสทธภาพการสงขอมลเทานน• การใหบรการ “รบฝาก” (Hosting) สำหรบเนอหาทถกนำขนโดยผใช (user-submitted content) ถาไอเอส

พนนไมมเจตนาทจะทำกจกรรมทผดกฎหมาย และนำเนอหาทไมชอบดวยกฎหมายลงอยางรวดเรวทนททรบรการมอยของเนอหาเหลานน

ทงสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปตระหนงกถงประโยชนจากการคมครองตวกลาง และการใชนโยบายเหลานในชวงนชวยกระตนใหเกดการสรางสรรคนวตกรรมและขยายโอกาสไปสการคาอเลกโทรนคสและการแสดงออกอยางเสร ซงชวยสนบสนนการใชเทคโนโลยการสอสารอยางกวางขวางมากขน

3) ภาระรบผดของตวกลางบนทอนกจกรรมทางเศรษฐกจ การสรางสรรคนวตกรรม และการแสดงออกอยางเสร

ดวยหลากหลายเหตผล ปญหาจากนโยบายทบงคบใหตวกลางตองมภาระรบผดตอเนอหาทผลตโดยคนอนนนคอ ความเปนไปไดทจะนำไปสการปดกนเนอหาทมความชอบธรรมดวย เหตผลแรกคอ ภาระรบผดตอเนอหาของผใชทำใหตวกลางไมอยากเสยงรบฝากเนอหาทผลตโดยผอน ในความเปนจรง ภาระรบผดทำใหผบรการบางประเภทไมสามารถใหบรการตอไปได ตวอยางเชน ยทปไมสามารถใหบรการไดหากตองคอยตรวจสอบวดโอทกชนกอนทจะอพโหลดขนเวบไซต

เหตผลทสองคอ ภาระรบผดของตวกลางสรางแรงจงใหเกดการบลอกเนอหาเกนความจำเปน หนทางทปลอดภยทสดคอการปฏเสธใหฝากเนอหา ถาเจาหนาทรฐหรอคความทเปนเอกชนเรยกรองใหบรษทนำเนอหาออก ตวกลางสวนมากกจะยอมตามขอเรยกรองนนโดยไมพยายามทาทายหรอปฏเสธคำสงศาล แรงจงใจนจะมผลมากขน

เมอนยามของคำวาเนอหาทผดกฎหมายกำกวมหรอกวางเกนไป หรอเมอไมสามารถบอกไดโดยงายวาเนอหานนผดกฎหมายหรอไม เนองจากตวกลางมแรงจงใจเพยงนอยนดทจะทาทายคำรองใหนำเนอหาออก ภาระรบผดของตวกลางยงอาจถกใชในทางทผดเพอเปดโอกาสใหรฐบาลหรอคความเอกชนเอาเนอหาออกไปไดดวยเหตผลทไมยตธรรมเพยงพอ

เหตผลสดทาย ภาระรบผดของตวกลางยงเปนการลดแรงจงใจในการสรางนวตกรรมในเทคโนโลยการสอสารและสารสนเทศ (ICT) บรษทซงไมไดรบความคมครองจากความผดยอมขาดแรงจงใจทจะพฒนาสนคาและบรการดานเทคโนโลยการสอสาร ซงเปนชองทางใหม ๆ ใหกบเนอหาทผลตโดยผใชเกดขน ความเสยงตอภาระรบผดจงอาจทำใหบรษทดานเทคโนโลยการสอสารทมอยไมคดจะสรางสรรคหรอปรบปรงแผนทางธรกจทเปนอยใหดขน

4) การสนบสนนการคมครองตวกลางเปนสงทจำเปนในระดบโลกในชวงขวบปทผานมา ขณะทรฐบาลหลายประเทศเผชญกบความทาทายในการกำหนดนโยบายทมความซบ

ซอนมากขนหลายดาน – ตงแตการคมครองเดกไปถงความมนคงของชาต และการบงคบใชกฎหมายลขสทธ – บางรฐบาลจงไดเสนอหนทางแกไขปญหาหรอใชกฎหมายทบงคบใหตวกลางตองมภาระรบผดทางกฎหมายเพอใชควบคมเนอหากจกรรมในโลกออนไลน

แนวโนมเชนนไมไดเกดขนเฉพาะในประเทศเผดจการหรอมการคมเขมการใชอนเทอรเนตเทานน ในเดอนกมภาพนธ 2010 ศาลของประเทศอตาลตดสนใหผบรหารสามคนของกเกลมความผดจากวดโอทโพสตโดยผใชผานบรการกเกลวดโอ (ซงตอนนหยดใหบรการแลว) แมวาวดโอนนจะถกเอาออกภายในไมกชวโมงหลงจากมการแจงเตอนโดยหนวยงานบงคบใชกฎหมายในอตาล นอกจากนนอตาลยงมการเสนอใหบงคบใชกฎเกณฑสำหรบควบคมสอกระจายเสยงมาใชกบเวบไซตทใหบรการฝากวดโอ รวมถงระบบการรบผดทอาจเกดขน – ซงเปนคำสงทจะสงผลใหเวบไซตใหบรการฝากวดโอไมสามารถดำเนนการตอไปได ในทำนองเดยวกน ประเทศฝรงเศสกเพงผานกฎหมาย HADOPI ซงมงเปาหมายไปทการแชรไฟลผดกฎหมายในอนเทอรเนต ดวยการระบใหไอเอสพทำหนาทในการบงคบใชกฎหมายลขสทธ

ภาคเอกชนเองกสามารถคกคามการแสดงความคดเหนและนวตกรรมในโลกออนไลนได หากพวกเขาสามารถฟองคดความทางแพงกบตวกลางทรบฝากหรอกระจายขอคดเหนทภาคเอกชนตองการจะยบยงเอาไว ดงนน จงเปนเรองสำคญทจะพจารณากฎหมายทเกยวของกบความผดทางแพง ซงกำหนดลกษณะทคความสามารถเรยกรองคาเสยหายทางแพงกบตวกลางจากเนอหาทโพสตโดยคนอน (เชน ในกรณของการหมนประมาทหรอละเมดความเปนสวนตว)

การคมครองตวกลางจากภาระรบผดมความสำคญอยางมากตอการปกปองอนเทอรเนตใหเปนพนทในการแสดงออกไดอยางเสร เพมเขาถงขอมลขาวสาร และสรางสรรคนวตกรรม เวบไซตทใหบรการเนอหาทผลตโดยผใชไดกลายเปนพนทสำคญสำหรบการแสดงออกในทก ๆ ดาน ตงแตการมสวนรวมทางเศรษฐกจและการเมอง ไปถงการสรางสรรคชมชนใหม ๆ และการปฏสมพนธกบครอบครวและเพอน ถาความกงวลตอภาระรบผดทำใหตวกลางเอกชนตองปดพนทเหลานแลว ศกยภาพของเทคโนโลยการสอสารทมตอการแสดงออกและการพฒนาเศรษฐกจกจะออนกำลงลง

ในภาวะทรฐบาลทวโลกตางดนรนเพอหาหนทางทดทสดในการแกปญหาจากพฤตกรรมผดกฎหมายในโลกออนไลน กลมสนบสนนสทธมนษยชน นกรณรงคดานนโยบายอนเทอรเนต และผเลนในอตสาหกรรม จำเปนตองเพมปรมาณและความตอเนองของการรณรงค เพอสนบสนนนโยบายทคมครองตวกลางซงเปนผเลนสำคญในการสงเสรมนวตกรรม ความสรางสรรค และการพฒนาของมนษย

(อานฉบบเตมท <http://thainetizen.org/cdt-2010-intermediary-liability-protecting-expression-

innovation>)

ใครคอเครอขายพลเมองเนต?เครอขายพลเมองเนต คอ การรวมตวกนในลกษณะเครอขายของกลมพลเมองผใชอนเทอรเนต ทมความเชอ

รวมกนในเรองสทธเสรภาพในการแสวงหาขอมลขาวสาร การแสดงออก การปกปองสทธพลเมองและสทธทางการเมอง เสรภาพของสอ และการสนบสนนสอพลเมอง

จดยนของเครอขายเครอขายพลเมองเนต รวมตวเพอทำงานรณรงคเชงนโยบายในระดบประเทศ และรวมมอกบพนธมตรระดบ

ภมภาคและระดบนานาชาต เพอสนบสนนและปกปองอสรภาพในพนทออนไลน ซงหมายถงการสนบสนนและปกปองสทธของพลเมองเนตและเสรภาพของสอออนไลน ในฐานะพนทททกคนอยรวมกน บนพนฐานของหลก 5 ประการดงน

1. สทธในการเขาถงและรบรขอมลขาวสาร ความคดเหน สาระบนเทง ฯลฯ2. สทธในการแสดงออกซงความคดเหนความรสก3. สทธในความเปนสวนตวและสทธในขอมลสวนบคคล4. สทธในการตดสนใจและมสวนรวมในกระบวนการกำกบดแลอนเทอรเนต5. สทธในการเขาถงและใชประโยชนทรพยากรสารสนเทศอยางไมเลอกปฏบต

ตดตอ

เครอขายพลเมองเนต Thai Netizen Network409 ชน 2 ชอยรชดา 14 หวยขวาง กรงเทพ 10320โทรศพท +66-2691-0574โทรสาร +66-2691-0574อเมล contact@thainetizen.org

ตดตามขาวสารและกจกรรมของเครอขายฯ ไดจากเวบไซตและเครอขายสงคมออนไลน ดงนเวบไซต http://thainetizen.orgFacebook https://www.facebook.com/thainetizenTwitter https://twitter.com/thainetizen