คู่มือปฏิบัติงานenv.msu.ac.th/th/wp-content/uploads/2019/03/ข... · 2019. 3. 29. · คู่มือปฏิบัติงาน เรื่อง

คมอปฏบตงาน

เรอง แนวปฏบตทดในการใชงานและสอบเทยบเครองชง

นางสาวสกญญา ขามหก

ต าแหนง นกวทยาศาสตรช านาญการ

คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม มนาคม 2562

คมอปฏบตงาน เรอง แนวปฏบตทดในการใชงานและสอบเทยบเครองชง | ก

ค ำน ำ คมอปฏบตงานเรอง แนวปฏบตทดในการใชงานและสอบเทยบเครองชง จดท าขนเพอใหผปฏบตงาน สามารถน าไปใชในการปฏบตงานอยางเปนมาตรฐาน และนกวยาศาสตรสามารถปฏบตงานแทนกนไดดวยมาตรฐานเดยวกน มระบบและมประสทธภาพ รวมทงเปนเครองมอในการศกษาส าหรบนกวทยาศาสตร นสต และผสนใจทปฏบตงานในหองปฏบตการ ซงคมอนไดอธบายถงขนตอน การใชงาน วธการสอบเทยบ ตลอดจนการดแลรกษาเครองชงเอาไวโดยละเอยด เพอใหผปฏบตงานสามารถด าเนนการตรวจสอบและประเมนคณสมบตเกยวกบความแมนย าและความเทยงตรงของเครองชง ซงจะน าไปสการพจารณาสอบเทยบโดยหองปฏบตการสอบเทยบทไดรบการรบรองดานการสอบเทยบตอไป ผเขยนหวงเปนอยางยงวาคมอนจะเปนประโยชนแกผสนใจศกษาทกทาน

นางสาวสกญญา ขามหก มนาคม 2562

คมอปฏบตงาน เรอง แนวปฏบตทดในการใชงานและสอบเทยบเครองชง | ข

สำรบญ

เรอง หนำ

ค าน า ก สารบญ ข สารบญตาราง ค สารบญภาพ ง บทท 1 บทน า 1 ความส าคญ 1 วตถประสงค 4

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 4 ขอบเขต 4 นยามศพทเฉพาะ 5

บทท 2 บทบาทหนาทรบผดชอบ 6 บทบาทหนาทความรบผดชอบของต าแหนง 6

ลกษณะงานทปฏบต 7 โครงสรางการบรหารจดการ 15 โครงสรางคณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร 15 โครงสรางการบรหารคณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร 16 โครงสรางการปฏบตงานของงานหองปฏบตการสงแวดลอม 17

บทท 3 หลกเกณฑวธการปฏบตงานและเงอนไข 20 หลกเกณฑการปฏบตงาน 20 วธการปฏบตงาน 21

ขอควรระวงและสงทควรค านงถงในการปฏบตงาน 27 ทฤษฎทเกยวของ 28

บทท 4 เทคนคในการปฏบตงาน 51 แผนปฏบตงาน 51 ขนตอนการปฏบตงาน 52 วธการตดตามและประเมนผลการปฏบตงาน 52 จรรยาบรรณในการปฏบตงาน 53

คมอปฏบตงาน เรอง แนวปฏบตทดในการใชงานและสอบเทยบเครองชง | ค

สำรบญ (ตอ)

เรอง หนำ บทท 5 ปญหา อปสรรค แนวทางการแกไข และขอเสนอแนะ 56 ปญหา อปสรรค 56 แนวทางการแกไขและพฒนา 56 ขอเสนอแนะ 57 บรรณนกรม 59 ภาคผนวก 61 ประวตผเขยน 69

คมอปฏบตงาน เรอง แนวปฏบตทดในการใชงานและสอบเทยบเครองชง | ง

สำรบญตำรำง

เรอง หนำ ตาราง 3.1 แสดงสตรการค านวณคาเสนควบคม แผนภมควบคม X – R Chart และ แผนภมควบคม X – S Chart 26 ตาราง 3.2 ความผดพลาดของตมน าหนกมาตรฐานตามขอก าหนดของ NBS เลขท 547 41 ตาราง 4.1 แผนปฏบตงานการเทยบเครองชง 51 ตาราง 4.2 ขนตอนการปฏบตงาน 52 ตาราง 5.1 สรปแนวทางการแกไขและพฒนา 56

คมอปฏบตงาน เรอง แนวปฏบตทดในการใชงานและสอบเทยบเครองชง | จ

สำรบญภำพ

เรอง หนำ ภาพประกอบ 3.1 ต าแหนงการวางตมน าหนก 23 ภาพประกอบ 3.2 แสดงแผนภมควบคม 25 ภาพประกอบ 3.3 แสดงแผนภม X – Chart 27 ภาพประกอบ 3.4 แสดงแผนภม R – Chart 27 ภาพประกอบ 3.5 หลกการชงน าหนกโดยใชระบบคานชงยาวเทากน 30 ภาพประกอบ 3.6 การชงน าหนกโดยใชการแทนทน าหนกบนคานชงทยาวไมเทากน 31 ภาพประกอบ 3.7 การหาน าหนกโดยการเปรยบเทยบแรงทกระท าตอมวลแบบใชสปรง 32 ภาพประกอบ 3.8 องคประกอบหลกของเครองชงแบบคานชงยาวเทากน 33 ภาพประกอบ 3.9 โครงสรางของเครองชงชนดแทนทน าหนกมาตรฐาน 35 ภาพประกอบ 3.10 โครงสรางของเครองชงแบบจานชงอยบนคานและจดหมน 37 ภาพประกอบ 3.11 โครงสรางของเครองชงอเลกทรอนกสชนดจานชงอยดานบน 39 ภาพประกอบ 3.12 รปรางของตมน าหนก 41 ภาพประกอบ ก-1 แบบบนทกการสอบเทยบเครองมอวทยาศาสตร 63 ภาพประกอบ ก-2 แบบบนทกขอมลการควบคมการท างานเครองชงประจ าวน

(Daily Check) 64 ภาพประกอบ ก-3 แบบบนทกขอมลการจดท าแผนภมควบคม (Control Chart)

เครองชง 65

คมอปฏบ ตงาน เรอง แนวปฏบตทด ในการใชงานและสอบเทยบเครองชง | 1

บทท 1

บทน ำ

ควำมส ำคญ

เครองชง เปนเครองมอพนฐานทมใชในหองปฏบตการทางวทยาศาสตรในการชงสารเคมหรอสงท ตองการตรวจวเคราะห เพอใหการตรวจวเคราะหเปนไปตามขนตอนทกาหนด เครองชงจงมความสาคญในหองปฏบตการวเคราะหทดสอบ และสอบเทยบ เนองจากมผลกระทบโดยตรงตอผลการตรวจวเคราะห ผใชงานเครองชงจงควรมความรเกยวกบเครองชง เพอใหสามารถใชงานเครองชงไดอยางมประสทธภาพ ซงจะสงผลใหไดผลการวเคราะหทถกตอง แมนยา นาเชอถอ สามารถยนยนความถกตองโดยวธทางสถตได

เครองชง มหลายประเภท หลายรปแบบ หากจาแนกตามระบบการทางาน สามารถแบงเครองชง เปน เครองชงระบบกลและเครองชงระบบไฟฟา เครองชงระบบกลใชหลกการเปรยบเทยบคานาหนกของสงทตองการทราบนาหนกกบนาหนกมาตรฐานโดยอาศยการสมดลของคาน เครองชงประเภทนไดแก เครองชงสองแขน เครองชงจานเดยว เครองชงสปรง เครองชงประเภทนจะมการอานคาความละเอยดไดนอยกวา จงไมนยมนามาใชในหองปฏบตการตรวจวเคราะหทดสอบ ดงนนผใชงานเครองชงจงตองทราบวตถประสงคในการใชเครองชงวาตองการใชงานเครองชงทมคณลกษณะอยางไรจงจะเหมาะสมกบงาน และมคาความ ละเอยด ความแมน (Accuracy) และความเทยง (Precision) ในระดบใด เพอใหสามารถเลอกใชเครองชงท เหมาะสมกบความตองการได

การสอบเทยบเครองชงจงเปนกจกรรมสาคญสาหรบหองปฏบตการวเคราะหและทดสอบ โดยเฉพาะอยางยงกบหองปฏบตการทตองการความแมนยาจากการชงสง เชน หองปฏบตการทางเภสชกรร หองปฏบตการทตองการการรบรองมาตรฐานดานการวเคราะห เปนตน ซงเจาหนาทผดแลสามารถดาเนนการไดดวยตนเอง โดยมหลกปฏบต 3 ขอ ไดแก การทวนสอบสถานะเครองมอ การตรวจสอบกอนใชงาน เปนการตรวจสอบเปนประจาตลอดระยะเวลาท ใชงาน และ การตรวจสอบระหวางใชงาน Intermediate check

วตถประสงค

1) เปนคมอพนฐานแนะนา สรางความเขาใจ เปนแนวทางปฏบตงานทดในการใชงานและการสอบเทยบเครองชง 2) เปนคมอสาหรบนสตหรอผสนใจ สาหรบการปฏบตงาน หรอการศกษาวจยในหองปฏบตการ 3) เปนเครองมอชวยประเมนการตดสนใจในการสอบเทยบเครองชงโดยหองปฏบตการทไดรบการรบรองเปนหองปฏบตการสอบเทยบ


ประโยชนทคำดวำจะไดรบ 1) ทาใหเกดความมนใจในรายงานผลการวเคราะหของหองปฏบตการสงแวดลอม คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร วามความถกตอง และความนาเชอถอตามหลกวชาการ

2) หองปฏบตการสงแวดลอม คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร มแนวปฏบตในการสอบเทยบหรอประเมนความเทยงตรงของเครองชงดวยมาตรฐานเดยวกน 3) เปนคมอของนกวทยาศาสตรทปฏบตงานในการใชงานเครองชงอยางถกวธ 4) นกวทยาศาสตรสามารถใชคมอนปฏบตงานดานการรกษาสภาพเครองชงอยางถกตอง และสามารถปฏบตงานแทนกนได 5) เปนคมอทชวยใหนกวทยาศาสตรปฏบตงานในการรกษาสภาพเครองชง เปนมาตรฐานเดยวกน 6) เปนคมอสาหรบนสตและผสนใจ ใชในการประกอบการใชงานเครองชงในหองปฏบตการ ขอบเขต 1) หลกการพนฐานของเครองชง (Balance) 2) วธการสอบเทยบเครองชง 3) การเลอกเครองชง เทคนคและวธการใชงานชง 4) วธการดแลรกษาเครองชง นยำมศพทเฉพำะ มำตรวทยำ หมายถง วทยาศาสตรทเกยวของกบการวด การวเคราะห การทดสอบ และรายละเอยดของหนวยวด

มำตรำชงตวงวด หมายถง หนวยทกาหนดใหรขนาดหรออตราเทยบสวนใดๆ ของปรมาณตางๆ เครองชงตวงวด หมายถง เครองชง เครองตวง และเครองวด

เครองชง หมายถง เครองสาหรบใชชงแสดงนาหนก และใหหมายความรวมถงตมนาหนกทใชในการชงและสวนประกอบของเครองชงทรฐมนตรประกาศกาหนด กำรทวนสอบ (Verification) หมายถงการตรวจสอบโดยการยนยนวาเครองชงมคณลกษณะเฉพาะตามวตถประสงคการใชงาน

กำรปรบตงเครองชง หมายถง การปรบใหเครองชงชบอกคานาหนกทถกตองหรอคลาดเคลอน นอยทสด โดยใชตมนาหนกอางองทรคาทถกตอง ขนาดตามทระบไวในคมอการใชงานเครองชง เครองชงจะบนทกคานาหนกทถกตองในหนวยความจาเครอง

กำร Preloaded เครองชง หมายถง การกระตนการทางานของเครองชงใหเครองชงทางานอยาง มประสทธภาพ โดยวางตมนาหนกอางอง หรอวสดทเปนชนเดยวมขนาดประมาณ 2/3 ของนาหนก สงสดทเครองชงสามารถรบไดลงบนจานชงแลวยกออก ทาซาอยางนอย 3 ครง โดยไมตองจดนาหนก ทชงได

คำแก (Correction) หมายถง คานาหนกทถกตองของตมนาหนกมาตรฐาน – คาเฉลยของผล การชง


คำควำมไมแนนอน (Uncertainty) หมายถง พารามเตอรทแสดงลกษณะการกระจายของคาทวดซงสามารถบอกคาของสงทถกวดอยางสมเหตสมผล

คำควำมผดพลำดสงสดทยอมรบได (Maximum permissible error) หมายถง คาความคลาด เคลอนทมากทสดของเครองมอทยอมรบได

ควำมคลำดเคลอน หมายถง คาความแตกตางระหวางคาทอานไดจากเครองชงกบคานาหนกจรง ทวางอยบนจานเครองชง

ควำมเทยง (Repeatability) หมายถง ความสามารถทเครองชงจะชงของไดเทากนภายใตเงอนไข และสภาวะแวดลอมเดยวกน เชน คนชงคนเดม เครองชงเดม วธการเดม และในเวลาตดๆ กน

ควำมละเอยดของเครองชง (Readability หรอ Resolution) หมายถง ความสามารถของ เครองชงทบอกความแตกตางของนาหนกนอยทสดได เชน เครองชงมความละเอยด 0.0001 กรม จะสามารถบอกความแตกตางระหวางคานาหนก 10.0002 กบ 10.0003 กรมได คอ นาหนกถดไป ทเครองอานไดจะเพมทละ 0.0001 กรม

ชนน ำหนกมำตรฐำน (Check standard) หมายถง วสดทมความคงทน และมคานาหนกคงทไม เปลยนแปลงไปตามสภาพแวดลอม เชน ไมดดความชน ไมสกหรองาย ไมเกด oxide งาย ซงชนนาหนก มาตรฐานไมจาเปนตองเปนตมนาหนกมาตรฐานกไได

ตมน ำหนกมำตรฐำนอำงอง (Traceable Reference Weight) หมายถง ตมนาหนกทรคาท แนนอนโดยการสอบเทยบมเอกสารรบรองคานาหนกทถกตอง สามารถสอบกลบไปยงมาตรฐานสากล หนวย SI ได ตมน ำหนกอำงองส ำหรบปรบตง (Standard Calibration Weight) หมายถง ตมนาหนกอางองทผานการสอบเทยบแลว เพอใชในการปรบตงเครองชง

พสยสงสด (Maximum Capacity) หมายถง นาหนกมากทสดทเครองชงสามารถรบได โดยไม เกดความเสยหายแกเครองชง

สภำวะแวดลอมทเหมำะสม หมายถง สภาวะแวดลอมทเครองชงทางานไดเตไมประสทธภาพตาม ขอกาหนดคณลกษณะเครองชง

อณหภมกำรใชงำน (Allowable Operating Temperature) หมายถง ชวงอณหภมทเครองชงสามารถใชงานไดตามขอกาหนดคณลกษณะ หากใชทอณหภมอนนอกเหนอไปจากน เครองชงอาจ ทางานไมเปนไปตามขอกาหนดคณลกษณะ

Response Time หมายถง ระยะเวลาทใชในการแสดงผลการชงของเครองชง หลงจากทวาง สงของบนจานชงเรยบรอยแลว

Sensitivity Drift หมายถง คาความคลาดเคลอนทอานไดจากเครองชง เมออณหภมของเครองชง เปลยนแปลงไปจากอณหภมทปรบตงเครองชง

Tare Range หมายถง ชวงนาหนกทสามารถปรบคาใหเครองชงอานคาเปนศนยได

คมอปฏบตงาน เรอง แนวปฏบตทดในการใชงานและการสอบเทยบเครองชง | 4

บทท 2

บทบาทหนาทความรบผดชอบ

บทบาทหนาทความรบผดชอบของต าแหนง ปฏบตงานในต าแนงนกวทยาศาสตร ของคณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม ซงผปฏบตงานจะตองใชความรความสามารถทางดานวทยาศาสตรในการปฏบตงานสนบสนนการเรยนการสอนภาคปฏบตในรายวชาตางๆ ทมการศกษาวจย และทดลองในหองปฏบตการ ดานวทยาศาสตร และวทยาศาสตรสงแวดลอม ภายใตการก ากบ แนะน า ตรวจสอบ และปฏบตงานอนๆ ตามทไดรบมอบหมายจากหวหนาสวนงาน โดยมลกษณะงานทปฏบตในดานตางๆ ดงน 1. ดานปฏบตการ 1.1 การจดเตรยมสารเคม อาหารเลยงเชอ จลนทรย วสดวทยาศาสตร และครภณฑ เพอสงเสรม สนบสนนการเรยนการสอนภาคปฏบตในหองปฏบตการสงแวดลอม ใหเปนไปตามยทธศาสตร และนโยบายของคณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม 1.2 ส ารวจ รวบรวม และวเคราะหขอมลปรมาณวสดวทยาศาสตรคงเหลอ ขอมลปรมาณวสดวทยาศาสตรทตองจดหาเพมเตม เพอใชเปนขอมลสนบสนนการจดซอวสดวทยาศาสตร สารเคม และครภณฑใหกบงานพสดคณะฯ 1.3 การบ ารงรกษาสภาพครภณฑเบองตน การปรบเทยบ/สอบเทยบความเทยงตรงในการวดของครภณฑ (Calibration) เพอใหครภณฑมประสทธภาพสงสดในการท างาน มความพรอมส าหรบการน าไปใชในการเรยนการสอน และงานวจย ทงยงชวยยดอายการใชงานของครภณฑใหมอายการใชงานยาวนานขน ซงมสวนชวยลดรายจายของคณะฯ ในดานการซอมแซมครภณฑ 1.4 การใหบรการยมคนวสด อปกรณ และครภณฑ เพอใชในการเรยนการสอน และงานวจย 1.5 ตดตาม ประเมนผลการด าเนนงาน สรปรายการวสดอปกรณ สรปรายการครภณฑทตองด าเนนการซอมบ ารง สรปรายงานครภณฑเสอมสภาพของหองปฏบตการสงแวดลอม และจดท ารายงานเสนอตอหนวยงาน เพอเปนขอมลในการจดท าความเสยง การประกนคณภาพการศกษา และการสนบสนนการจดหาวสดอปกรณ และครภณฑ 1.6 การจดการขยะอนตรายจากกจกรรมการเรยนการสอน และงานวจย โดยนกวทยาศาสตรจะตองใหความรความเขาใจแกผ ใชบรการหองปฏบตการ รวมถงการก ากบ ดแลการจดเกบขยะอนตรายของหองปฏบตการสงแวดลอม 2. ดานการวางแผน วางแผนการท างานทรบผดชอบ เกยวกบ 1) งานจดเตรยมสารเคม อาหารเลยงเชอ จลนทรย วสดวทยาศาสตร และครภณฑ 2) งานส ารวจ รวบรวม และวเคราะหขอมลวสด


3) งานบ ารงรกษาสภาพครภณฑเบองตน 4) งานใหบรการยมคนวสด อปกรณ และครภณฑ โดยก าหนดแผนการด าเนนงาน การด าเนนงานและตารางการด าเนนงาน รวมถงการวางแผนเกยวกบการใชงบประมาณการด าเนนงานเพอสนบสนนและพฒนางาน ใหบรรลตามวตถประสงคและผลสมฤทธตามทก าหนด 3. ดานการประสานงาน 3.1 ประสานการท างานรวมกนระหวางผปฏบตงาน หนวยงานภายในและภายนอก คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร เพอใหเกดความรวมมอและผลสมฤทธตามทก าหนดไว 3.2 ชแจงและใหรายละเอยดเกยวกบขอมล ขอเทจจรง แกบคคลหรอหนวยงานทเกยวของ เพอสรางความเขาใจใหเกดความรวมมอในการด าเนนงานตางๆ ตามทไดรบมอบหมาย 4. ดานการบรการ 4.1 ใหค าปรกษา แนะน าเบองตน เผยแพร ถายทอดความรทางดานวชาการ เกยวกบการใชงานครภณฑ การใชสารเคม การจดเกบขยะอนตรายหองปฏบตการสงแวดลอม รวมทงตอบปญหาและชแจงเรองตางๆ เกยวกบงานในหนาท เพอใหผใชบรการไดรบทราบขอมลและความรตางๆ ทเปนประโยชน 4.2 การวเคราะหตวอยางทางสงแวดลอม และใหบรการขอมลเกยวกบการวเคราะหตวอยาง อาท วธการเกบตวอยาง วธการเตรยมตวอยาง วธวเคราะห เปนตน เพอเปนขอมลใหกบผใชบรการ 4.3 จดเกบขอมลเบองตน และใหบรการขอมลงานบรการวชาการ ดานการวเคราะหตวอยางทางสงแวดลอม เชน สถตการใชบรการ สรปรายรบจากงานบรการตรวจวดคณภาพสงแวดลอม เปนตน ลกษณะงานทปฏบต 1.ดานการปฏบตงาน

1.1) การสนบสนนการเรยนการสอน 1.1.1) การสนบสนนการเรยนการสอนภาคปฏบต ในรายวชาตางๆ ใหกบหลกสตรตาง ๆดงน

1) หลกสตรเทคโนโลยสงแวดลอม ระดบปรญญาตร 2) หลกสตรการบรหารจดการสงแวดลอมและทรพยากร ระดบปรญญาตร 3) หลกสตรสงแวดลอมศกษา ระดบปรญญาตร ปฏบตงานดงน

- การประสานงานขอความอนเคราะหบทปฏบตการ (Direction Lab) และประมวลรายวชา (Course syllabus) จากอาจารยผสอน

- การจดท าแผนปฏบตงานรายบคคลประจ าปงบประมาณ


- การค านวณ และประมาณการใชวสด อปกรณ ครภณฑ ส าหรบบทปฏบตการตางๆ ในรายวชาทไดรบมอบหมาย - การจดเตรยมวสด สารเคม อปกรณ ครภณฑ เพอใชในการเรยนการสอน - การประสานงานกบอาจารยผสอนระหวางปฏบตงาน กรณมขอสงสยตางๆ หรอประสบปญหา เพอแกไขปญหาตางๆ รวมกบอาจารยผสอน - การบรการเบกจายวสด สารเคม อปกรณ ครภณฑ เพอใชในการเรยนการสอน - การสรปรายการวสด อปกรณคางสง รายงานตออาจารยผสอน และการตดตามวสด อปกรณ ครภณฑ คนหองปฏบตการ - จดท าแบบประเมน และการประเมนผลการปฏบตงานในการสนบสนนการเรยนการสอนภาคปฏบต - การวเคราะหความเสยง และรายงานความเสยง - จดท ารายงานผลการปฏบตงานในการสนบสนนการเรยนการสอนภาคปฏบต และสรปปญหา/อปสรรค และขอเสนอแนะ เสนอตอผบงคบบญชา 1.1.2) การเตรยมความพรอมครภณฑ ปฏบตงานดงน - ศกษาวธใชงาน การบ ารงรกษาครภณฑทไดรบมอบหมาย - จดท าวธการใชงานอยางยอ (Quick Start) ประจ าครภณฑทไดรบมอบหมาย - จดท าแผนการบ ารงรกษาประจ าป - ออกแบบแบบฟอรมส าหรบการบ ารงรกษา/ตรวจสอบสภาพครภณฑ - ประสานงานชางช านาญการเฉพาะครภณฑ เพอด าเนนการประเมนสภาพของครภณฑ การซอมบ ารง และการนดหมาย - การจดท าเอกสารขออนมตน าครภณฑออกจากหองปฏบตการ เพอซอมบ ารง และการตรวจรบครภณฑคนหองปฏบตการ - การตรวจสอบสภาพครภณฑหลงการซอมบ ารง - การจดท าประวตการซอมบ ารงครภณฑ - การเขยนและการตรวจสอบหมายเลขครภณฑใหม และครภณฑทเลขครภณฑลบเลอน - การจดท ารายงานรายการครภณฑทเสอมสภาพเพอแทงจ าหนาย - ด าเนนการตรวจสอบ ตรวจนบ ครภณฑประจ าป - จดเกบครภณฑใหถกตองตามหลกการจดเกบครภณฑนนๆ และจดท าปายตดชอครภณฑบรเวณจดเกบ - จดเกบคมอการใชงาน, ใบรบประกนสนคา และอปกรณประกอบของครภณฑ - จดท า/จดเกบบนทกการใชงานประจ าครภณฑ

- การประเมนความพงพอใจของผใชบรการครภณฑ - การจดท ารายงานสภาพครภณฑประจ าป - การวเคราะหความเสยง และรายงานความเสยง


1.1.3) การบรการยมคนวสด อปกรณ สารเคม และครภณฑ ปฏบตงานดงน - การจดท าบนทกยมคนวสด สารเคม และครภณฑรายวชาทไดรบมอบหมาย - การจดท าบนทกยมคนวสดคงรป/ครภณฑ ส าหรบบรการผใชบรการทวไป - การตรวจสอบเอกสารยมคนวสด สารเคม และครภณฑ ใหถกตอง กอนการจาย - การจายครภณฑตามเอกสารการขอยมครภณฑ และการลงบนทกประจ าวน - การตรวจรบและตรวจสอบสภาพครภณฑจากผยม - การตรวจสอบรายการคางสงและตดตามถวงถามวสดคงรปและครภณฑ และการเรงรดเพอใหผยมคนครภณฑ - การจดเกบวสดคงรปและครภณฑในจดทจดเตรยมไว - การวเคราะหความเสยง และรายงานความเสยง 1.1.4) งานบรการวชาการและวจย ปฏบตงานดงน 1) งานจดท าฐานขอมลการบรการวชาการ - พฒนาฐานขอมลบรการวชาการในรปแบบเอกสารและออนไลน - ประชาสมพนธงานบรการวชาการสหนวยงานภายนอก - ปฏบตงานภายใต กพร. และประกนคณภาพการศกษา ระดบคณะ - ก ากบ ตดตามใหเปนไปตามมตทประชม

2) งานตรวจวเคราะหตวอยางทางสงแวดลอม ปฏบตงานดงน - รบเรอง ลงบนทกคม

- การประสานและมอบหมายงาน - การเตรยมวสด อปกรณ ครภณฑ เพอใชในงานตรวจวดและงานวเคราะห - การปฏบตงานตรวจวดและงานวเคราะห - การจดท ารายงานผลการตรวจวดและงานวเคราะห เสนอตออาจารยเพอตรวจสอบผล - การจดท ารายงานผลการตรวจวดและงานวเคราะห เสนอตอคณบด - ด าเนนการจดสงผลการตรวจวดและงานวเคราะห ผขอความอนเคราะห - การประเมนผลการปฏบตงาน และการรายงานผลการประเมน

ในการตรวจวเคราะหตวอยางทางสงแวดลอมผขอความอนเคราะหสามารถน าตวอยางมาขอรบบรการไดภายใตโครงการตรวจวเคราะหตวอยางสงแวดลอม โดยมอตราเร ยกเกบคาวเคราะหตวอยางภายใตโครงการฯ ซงรายไดจากการวเคราะหนจะน าสงคณะฯ และมหาวทยาลยมหาสารคามตามระเบยบการใหบรการวชาการ พ.ศ. 2553 ตอไป

3) งานวจย ด าเนนงานเปนนกวจยในโครงการตางๆ ดงน 1) คลนกเทคโนโลย มหาวทยาลยมหาสารคาม โครงการการผลตกาซชวภาพ

จากมลสตว ขยะอนทรยและของเสยชมชน 2) โครงการศกษาผลกระทบและตดตามตรวจสอบผลกระทบสงแวดลอมขามพรมแดนจากโครงการพฒนาไฟฟาพลงน าในแมน าโขงสายประธาน พ.ศ. 2559


3) โครงการการประยกตใชเครองมอและขอมลดานวชาการของ MRC เพอการบรหารจดการน าทวม ภยแลงและการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ ปท 1 (พ.ศ. 2560)

1.1.5) งานจดซอจดจาง และการบรหารการใชวสด ปฏบตงานดงน - การจดท าแผนการจดซอจดจางประจ าปงบประมาณ - ด าเนนการสบราคาวสด/ราคาซอมแซมครภณฑ จากผประกอบการ - เทยบราคา คณภาพ และพจารณาความเหมาะสมของวสด - ขออนมตเหนชอบผลการเทยบราคา - ด าเนนการขอใบเสนอราคาเพอขออนมตจดซอ/จดจางซอมแซมครภณฑ - ด าเนนการขออนมตจดซอ/ซอมครภณฑ - ด าเนนจดสงเอกสารขออนมตจดซอ/จดจางซอมแซมครภณฑกบงานพสดประจ าคณะฯ - แตงตงคณะกรรมการตรวจรบพสด คณะกรรมการตรวจรบซอมแซมครภณฑ - รบสนคา ตรวจนบสนคา ตรวจสอบความถกตองตามคณลกษณะพสดทระบ/การตรวจสอบการท างานของของครภณฑหลงการซอมแซม - ลงบนทกจ านวนวสดในสมดบนทก - จดท าบนทกการเบกจายวสด บนทกยมคนครภณฑ บนทกการใชงานครภณฑ - ควบคมการใชวสดและครภณฑใหเกดประสทธภาพและประหยด - จดท ารายงานยอดการใชวสดประจ าป - จดท าสรปยอดการจดจางและรายงานสภาพครภณฑประจ าป 1.1.6) งานจดการขยะอนตรายหองปฏบตการสงแวดลอม ปฏบตงานดงน - ส ารวจจ านวน และพจารณาความเหมาะสมของภาชนะทใชในการจดเกบขยะแตละประเภท - จดหาภาชนะทใชในการจดเกบขยะแตละประเภท - จดเกบขอมลขยะอนตรายทเกดจากกจกรรมการเรยนการสอน งานวจย และจากหองพกนกวทยาศาสตร ประกอบดวย ประเภท ชนด และปรมาณ ของขยะทเกดขนในหองปฏบตการ - จดท า/จดหาพนท ส าหรบวางภาชนะรองรบขยะอนตรายประจ าหองปฏบตการในจดตางๆ - จดหาพนท ส าหรบจดเกบของเสยอนตรายเพอการขนยายโดยมหาวทยาลยมหาสารคาม - จดท ารายงาน ประเภท ชนด และปรมาณ ของขยะอนตราย เสนอตอหวหนาสวนงาน คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร และมหาวทยาลยมหาสารคาม - ประสานงานกบหนวยงานทเกยวของทงในมหาวทยาลยมหาสารคาม และหนวยงานภายนอกในการจดการขยะอนตรายของหองปฏบตการ - จดกจกรรมและโครงการฯ เพอใหความร รณรงค ปลกฝง และกระตนใหมการทงขยะอนตรายอยางถกตอง และสงเสรมใหเกดการจดการขยะอนตรายอยางเปนระบบ - จดท ารายงานผลการด าเนนงาน ปญหาและอปสรรค และเสนอแนะการแกไขปญหาและอปสรรคทพบ


1.1.7) งานฝกอบรมนสตในการใชงานครภณฑ 1) เครองวเคราะหปรมาณโลหะหนก (Atomic absorption spectrophotometer) 2) เครองวดคาการดดกลนแสง (Spectrophotometer) ดานการวางแผน 2.1 งานสนบสนนการเรยนการสอนภาคปฏบต ในรายวชาตางๆ 2.1.1 งานจดหาวสดวทยาศาสตร และอปกรณ 1) การจดท าแผนการด าเนนงานจดหาวสดวทยาศาสตร และอปกรณ และเสนอตอหวหนาสวนงาน (รองคณบดฝายวชาการ และหวหนาส านกงานเลขานการคณะ) 2) กอนการด าเนนงานจดหาวสดวทยาศาสตร และอปกรณ จะด าเนนการตรวจสอบจ านวนวสดคงเหลอทหองจดเกบวสดวทยาศาสตร และด าเนนการส ารวจรายการวสดวทยาศาสตรและอปกรณในรายวชาตางๆ ทมการเรยนการสอนบทปฏบตการทางดานวทยาศาสตรในหองปฏบตการ เพอประเมนการใชวสดและประมาณการจดซอวสดเทาทใชงานจรง 3) ศกษา วเคราะหปญหาและอปสรรคการในการด าเนนงานเกยวกบการจดหาวสดอปกรณทใชในรายวชาตางๆ รวมกบคณะกรรมการบรหารจดการหองปฏบตการสงแวดลอม กอนจดสงรายการวสดฯ เพอด าเนนการจดซอ 2.1.2 งานจดเตรยมวสดอปกรณ และครภณฑทใชในการเรยนการสอนภาคปฏบต 1) จดท าแผนปฏบตราชการรายบคคลการเกยวกบการสนบสนนเรยนการสอนบทปฏบตการ ในรายวชาทไดรบมอบหมาย 2) ประชมยอยของหองปฏบตการเพอจดแบงรายวชาบทปฏบตการใหกบนกวทยาศาสตร ไดด าเนนการจดท าแผนการจดเตรยมวสด สารเคม อปกรณ และครภณฑ 2.1.3 งานเตรยมความพรอมครภณฑ 1) ประชมยอยนกวทยาศาสตร สงกดคณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร เพอวางแผนการด าเนนงานในการซอมบ ารงครภณฑเบองตน การตรวจนบจ านวนครภณฑ การจดท ารายงานสภาพครภณฑ 2) จดท าแผนปฏบตราชการรายบคคลการเกยวกบงานบ ารงครภณฑเบองตน และแผนการซอมแซมครภณฑ 2.1.4 งานบรการยมคนวสด อปกรณ สารเคม และครภณฑ 1) ศกษา วเคราะหปญหาและอปสรรคการในการด าเนนงานเกยวกบการใหการบรการยมคนวสด อปกรณ สารเคม และครภณฑ รวมถงการศกษาระเบยบพสด พ.ศ. 2535 และทแกไขเพมเตม วาดวยระเบยบการใหยมและการคนพสดของหนวยงานราชการ ซงตองน ามาใชในการจดท าระบบการยมคนเพอใหเกดความชดเจน และถกตองตามหลกกฎหมาย


2) การประชมวางแผนรวมกนระหวางนกวทยาศาสตร โดยการจดประชมแลกเปลยนเรยน (Knowledge management; KM) เพอวางแผนการใหบรการทดแกผใชบรการ

2.2 งานบรการวชาการและวจย 1) ศกษา วเคราะหปญหาและอปสรรคการในการด าเนนงานเกยวกบการใหการ

บรการวชาการ เพอน าไปใชในการวางแผนการปฏบตงานในการใหบรการดานวชาการ 2) จดท าแผนปฏบตราชการในการบรการวชาการ 3) การด าเนนงานตามแผนปฏบตราชการ 4) การตรวจสอบรายรบของการใหบรการวชาการดานการวเคราะหตวอยางทาง

สงแวดลอม และด าเนนการจดท ารายงานเสนอตอผบงคบบญชาหนวยงาน 2.3 งานจดซอจดจาง และการบรหารการใชวสด 1) การประชมวางแผนการจดซอจดจาง รวมกบงานพสดคณะฯ เพอก าหนดระยะเวลาด าเนนงานการจดซอจดจาง 2) การวเคราะหปรมาณสารเคม จ านวนวสดวทยาศาสตรตางๆ ทจ าเปนตองด าเนนงานจดซอ และจดสงขอมลรายการสารเคม วสดวทยาศาสตร และอปกรณ เพอใหงานพสดคณะฯ ด าเนนงานจดซอ

2.4 งานจดการขยะอนตรายหองปฏบตการสงแวดลอม 1) ประชมวางแผนการด าเนนงานการจดการขยะอนตรายหองปฏบตการ

สงแวดลอม รวมกบนกวทยาศาสตร คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร โดยก าหนดชนดของขยะทจดเกบ วธการจดเกบ วธการขนยาย ขยะอนตราย

2) วางแผนการจดอบรมใหความรแกผใชบรการ 3) วางแผนการจดหาวสดทใชในการจดการขยะอนตราย 2.5 งานฝกอบรมการใชงานครภณฑ

ประชมวางแผนการด าเนนงานการการฝกอบรมการใชงานครภณฑ รวมกบนกวทยาศาสตร คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร โดยก าหนดวนเวลาการฝกอบรม วธการฝกอบรม เปาหมายของการฝกอบรม และการประเมนผลการฝกอบรม ดานการประสานงาน 3.1 งานสนบสนนการเรยนการสอนภาคปฏบตในรายวชาตางๆ

3.1.1 งานจดหาวสดวทยาศาสตร และอปกรณ 1) งานจดหาวสดวทยาศาสตร และอปกรณตองมการประสานงานรวมกบ

คณาจารยภายในคณะฯ เพอรวบรวมบทปฏบตการ ซงตองน ามาวเคราะหรายการวสด อปกรณ ทใชในการเรยนการสอนตามการใชงานจรงในแตละภาคการศกษา รวมถงจ านวนทใชในการเรยนการสอน


เนองจากในการเรยนการสอนในแตละภาคการศกษามการจดกลมเรยนทแตกตางกน ใชตวอยางการศกษาแตกตางกน รวมถงรายละเอยดตางๆ ในบทปฏบตการทไมไดระบอยางชดเจน

2) ประสานงานกบผประกอบการ และหนวยงานภายนอก เชน ศนยพนธ วศวกรรม เปนตน ในการขอสบราคาสารเคม วสดวทยาศาสตร และอปกรณ

3) ประสานงานกบงานพสด คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร เพอ ด าเนนการจดสงรายการสารเคม วสดวทยาศาสตร ทจ าเปนตองจดหาเพมเตม 3.1.2 งานจดเตรยมวสดอปกรณ และครภณฑทใชส าหรบการเรยนการสอนภาคปฏบต ในรายวชาตางๆ 1) ประสานงานกบอาจารยผสอนบทปฏบตการในการจดเตรยม ตวอยางเพอการเรยนการสอน การเตรยมสารเคม วสดวทยาศาสตร ตลอดจนการประสานงานเพอแกไขปญหาตางๆ ทเกดขนระหวางการเรยนการสอน 2) ประสานงานกบนกวทยาศาสตรภายในคณะฯ ในการเขาใชครภณฑ 3) ประสานงานกบหนวยงานภายนอกเพอขอความอนเคราะหตางๆ เชน ขอความอนเคราะหใชครภณฑทคณะฯ ไมม การขอความอนเคราะหเชอจลนทรย และสารเคมทขาดแคลน เปนตน

3.1.3 งานเตรยมความพรอมครภณฑ 1) ประสานงานชางช านาญการในการซอมแซมครภณฑ การปรบเทยบครภณฑ 2) ประสานงานกบผขอความอนเคราะหใชงานครภณฑ 3.1.4 งานบรการยมคนวสด อปกรณ สารเคม และครภณฑ 1) ประสานงานกบผใชบรการ ในการตรวจเชคสภาพวสด และครภณฑ

ทผ ใชบรการขอยมใช ตลอดจนการประสานงานเพอใหด าเน นการจดสงวสดและครภณฑคนหองปฏบตการสงแวดลอม

3.2 งานบรการวชาการและวจย 1) ประสานงานกบผใชบรการวชาการ หนวยงานภายในและภายนอก คณะสงแวดลอม

และทรพยากรศาสตร 2) ตดตอประสานงานกบบคคล และหนวยงานภายในและภายนอก คณะสงแวดลอมและ

ทรพยากรศาสตร เพอการจดประชมวชาการ 3) ตดตอประสานงานกบบคคล และหนวยงานภายในและภายนอก คณะสงแวดลอมและ

ทรพยากรศาสตร เพอท าการศกษาวจยในพนทเปาหมายของโครงการฯ 3.3 งานจดซอจดจาง และการบรหารการใชวสด 1) ตดตอประสานงานอาจารยผสอนภายในคณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร 2) ตดตอประสานงานระหวางนกวทยาศาสตร ประจ าหองปฏบตการสงแวดลอม ในการรวบรวมรายการวสด วเคราะหปรมาณวสด ตรวจสอบความถกตองของรายการ และการประชมยอย


3) ตดตอประสานงานหนวยงานภายนอกทงภาครฐและเอกชน เพอขอสบราคาซอม/ราคาวสดวทยาศาสตร อปกรณการทดลอง สตวและจลนทรยทใชในการศกษา 4) ตดตอประสานงานกบงานพสดคณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร เพอด าเนนงานขออนมตจดซอ จดจาง 5) ตดตอประสานงานกบนสตในกรณทนสตขอความอนเคราะหใหนกวทยาศาสตรด าเนนการสบราคาวสดวทยาศาสตร

3.4 งานจดการขยะอนตรายหองปฏบตการสงแวดลอม 1) ประสานงานกบฝายประกนคณภาพการศกษา ของคณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร

2) ตดตอประสานงานกบงานพสดคณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร เพอด าเนนงานขออนมตจดซอ จดจาง 3) ตดตอประสานงานวทยากรในการฝกอบรมการจดการขยะอนตรายหองปฏบตการสงแวดลอม 4) ประสานงานนสตใหเขารวมกจกรรมการอบรมการจดการขยะอนตรายหองปฏบตการสงแวดลอม 5) การประสานงานกองอาคารสถานท ในการส ารวจและขนยายขยะอนตรายหองปฏบตการสงแวดลอม

3.5 งานฝกอบรมการใชงานครภณฑ 1) ตดตอประสานงานกบนกวทยาศาสตร คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร เพอวาง

แผนการฝกอบรม 2) ตดตอประสานงานกบงานการเงนและงานพสด ในการบรหารงบประมาณด าเนนการฝกอบรม 3) ประสานงานนสตใหเขารวมกจกรรมการอบรมการใชงานครภณฑ 4) การตดตอประสานงานกบบคคล หรอหนวยงานภายนอกคณะสงแวดลอมและ

ทรพยากรศาสตร เพอการจดการฝกอบรมการใชงานครภณฑ

ดานการบรการ 4.1 งานสนบสนนการเรยนการสอนภาคปฏบต ในรายวชาตางๆ

4.1.1 งานจดหาวสดวทยาศาสตร และอปกรณ 1) ใหบรการดานขอมล เกยวกบราคาวสด 2) ใหบรการในการสบราคาวสดวทยาศาสตร 4.1.2 งานจดเตรยมวสดอปกรณและครภณฑส าหรบการเรยนการสอนภาคปฏบต

ในรายวชาตางๆ 1) ใหบรการเกยวกบรายละเอยดเอกสารประกอบการยมคนวสดวทยาศาสตร

สารเคม อปกรณและครภณฑภาคปฏบตการ แกนสตในรายวชาทมการเรยนการสอนภาคปฏบต 2) ใหบรการยม-คนวสดวทยาศาสตร สารเคม อปกรณและครภณฑ ในระหวาง

การเรยนการสอนภาคปฏบต


3) ใหค าแนะน า ปรกษา ส าหรบนสต ทมปญหาการใชงานครภณฑ เพอใหนสต สามารถใชงานครภณฑไดอยางถกตอง เชน การเสนอขอมลดานเทคนคการใชงานครภณฑ เปนตน ในระหวางการเรยนการสอนภาคปฏบต

4) ใหบรการดานขอมล เกยวกบรายละเอยดของวสด เชน ลกษณะเฉพาะของ วสด วธการใชงานวสด อาท วธการเลอกใชกระดาษกรองใหเหมาะกบงานวจย เปนตน ในระหวาง การเรยนการสอนภาคปฏบต

5) ใหบรการแกอาจารยเกยวกบวธการใชงาน และเทคนคการใชงานครภณฑใน ระหวางการเรยนการสอนภาคปฏบต

6) ใหบรการขอมลเกยวกบระเบยบการใชบรการตางๆ ของหองปฏบตการ สงแวดลอม แกนสต และคณาจารย ในระหวางการเรยนการสอนภาคปฏบต

4.1.3 งานเตรยมความพรอมครภณฑ 1) ใหบรการขอมลเกยวกบลกษณะของครภณฑ สภาพครภณฑ จ านวนครภณฑ

และครภณฑทควรจดหาเพมเตม แกคณะผบรหารประจ าคณะฯ เพอใชเปนขอมลพนฐานในการจดหาครภณฑ 2) ใหบรการสบราคาครภณฑแกนสต และคณาจารย 3) ใหบรการขอมลเกยวกบครภณฑแกคณะฯ เพอจดวเคราะหความเสยงของ

ครภณฑในดานตางๆ และใชขอมลครภณฑในงานประกนคณภาพการศกษา 4) ใหค าปรกษา แนะน า และแกไขปญหาตางๆ ทเกดจากการใชงานครภณฑ ทงกอนใชงาน ระหวางใชงาน และหลงการใชงานครภณฑ

4.1.4 งานบรการยม-คนวสด อปกรณ สารเคม และครภณฑ แกผใชบรการทวไปทมได มการเรยนการสอนในรายวชา และผใชบรการภายนอกคณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร

1) ใหบรการขอมลเกยวกบระเบยบการใชบรการตางๆ ของหองปฏบตการ สงแวดลอมแกนสต คณาจารย และผใชบรการภายนอกคณะฯ

2) ใหบรการขอมลแกนสต คณาจารย และผใชบรการภายนอกคณะฯ เกยวกบ สารเคม รายละเอยดของวสด รายละเอยดครภณฑ

4.2 งานบรการวชาการและวจย 1) ใหบรการขอมลพนฐานเกยวกบงานบรการวชาการในการใหบรการวเคราะห

คณภาพสงแวดลอม 2) ใหบรการวชาการในการฝกอบรมการใชงานครภณฑ เชน การฝกอบรมเทคนคและ

การใชงานเครอง Atomic absorption spectrophotometer การฝกเทคนคการใชงานเครองชง การฝกอบรมการวเคราะหตวอยางทางสงแวดลอม เปนตน


4.3 งานจดซอจดจาง และการบรหารการใชวสด 1) ใหบรการจดหารายละเอยดคณลกษณะวสด สารเคม และอปกรณแกงานพสด เพอใชเปนขอมลในการจดหาพสด 2) ใหบรการดานขอมลการบรหารงบประมาณการจดซอวสด สารเคม และอปกรณ แกคณะผบรหารคณะฯ เพอใชเปนขอมลในการจดท าแผนการใชงบประมาณของคณะฯ

4.4 งานจดการขยะอนตรายหองปฏบตการสงแวดลอม 1) ใหบรการภาชนะจดเกบขยะอนตรายประเภทตางๆ แกนสต และคณาจารยภายใน

คณะฯ เพอลดโอกาสการลกลอบเทสารเคมอนตรายตางๆ ลงอางลางทวไป 2) ใหบรการจดเกบขยะอนตรายประเภทตางๆ แกนสต คณาจารย และนกวจยจาก

โครงการฯศกษาวจยตางๆ 3) ใหบรการขอมลเกยวกบวธการจดการขยะอนตรายของหองปฏบตการสงแวดลอม แกนสต

และนกวจยทท าการศกษาวจยภายในหองปฏบตการสงแวดลอม 4.5 งานฝกอบรมการใชงานครภณฑ ใหบรการขอมลการวธการ เทคนคการใชงาน วธการดแลรกษาสภาพครภณฑ และ

ขอมลอนๆ ทเกยวของ แกผใชงานครภณฑ


โครงสรางการบรหารจดการ 2.3.1 โครงสรางคณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร

ภาพประกอบ 2.1 โครงสรางคณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร

คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม มโครงสรางการบรหารงานประกอบดวย คณะผบรหาร จ านวน 4 ต าแหนง ไดแก คณบด รองคณบดฝายวชาการ รองคณบดฝายวจยและบรการวชาการ และรองคณบดฝายพฒนานสต ท าหนาทก ากบดแลงานตามพนธกจของคณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร โดยมหวหนาส านกงานเลขานการคณะ ท าหนาทก ากบดแล และบรหารจดการส านกงานเลขานการคณะ

คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร

ส านกงานเลขานการคณะฯ หลกสตร

1. วทบ. สาขาเทคโนโลยสงแวดลอม 2. วทบ. สาขาวชาการจดการสงแวดลอมและทรพยากร 3. วทบ. สาขาสงแวดลอมศกษา 4. วทม. สาขาเทคโนโลยสงแวดลอม 5. วทม. สาขาวชาการบรหารจดการสงแวดลอม 6. วทม. สาขาสงแวดลอมศกษา 7. ปรด. สาขาสงแวดลอมศกษา

1. งานวชาการ 2. งานแผนและงานประกนคณภาพ 3. งานวจยและบรการวชาการ 4. งานบรหารทวไป 5. งานพฒนานสต 6. งานอาคารสถานทและกจการพเศษ


2.3.2 โครงสรางการบรหารคณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร

ภาพประกอบ 2.2 โครงสรางการบรหารคณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร

อธการบดมหาวทยาลยมหาสารคาม

รองคณบดฝายวชาการ รองคณบดฝายวจยและบรการวชาการ

คณบด คณะกรรมการประจ าคณะฯ

รองคณบดฝายพฒนานสต

หวหนาส านกงานเลขานการคณะฯ

กลมงานวชาการ กลมงานแผนและงานประกนคณภาพ

กลมงานวจยและบรการวชาการวชาการ

กลมงานบรหารทวไป กลมงานพฒนานสต กลมงานอาคารสถานทและกจการพเศษ

-งานพฒนาและปรบปรงคณภาพหลกสตร -งานจดการเรยนการสอนและคณภาพการศกษา -งานวชาการระดบ ป.ตร -งานวชาการระดบ ป.โท -งานพฒนาศกยภาพนสต -งานแนะแนวการศกษาตอ -งานหองปฏบตการสงแวดลอม -งานพฒนาเครอขายดานวชากา กบหนวยงานองคกรภายนอก -งานหองศกษาคนควาดวยตวเอง

-งานแผน (แผนกลยทธ แผนปฏบตราชการ แผนกลยทธทางการเงน แผนการบรหารพสด และแผนการสรางรายได) -งานบรหารจดสรรโครงการตามแผนปฏบตราชการ -งานค ารบรองปฏบตราชการฯ -งานประกนคณภาพ -งานการจดการความร -งานสารสนเทศและโสตทศนปกรณ

-งานพฒนาและบรหารศนยวจยและแผนบรการวชาการภายใตการก ากบของคณะฯ -งานพฒนาฐานขอมลวจยและบรการวชาการ -งานพฒนาและบรหารงานวจยรวมกบองคกรภายในและตางประเทศ -งาน 1 หลกสตร 1 ชมชน -งานประชาสมพนธงานวจยและบรการวชาการ -งานวเทศสมพนธและกจการพเศษ

-งานสารบรรณ งานเลขาฯ -งานงบประมาณ งานการเงนและบญช -งานพสด -งานบคลากร -งานบรหารความเสยงและควบคมภายใน -งานยานยนต -งานดแลรกษาความสะอาดอาคารสถานท

-งานพฒนานสต -งานวนยนสต งานรบรองความประพฤต -งานทนกยมเพอการศกษา (กยศ.) -งานกจกรรมคณะฯ มหาวทยาลย -งานก ากบดแลสโมสรนสต -งานฝกประสบการณศนยแนะแนวการจดหางาน -งานศษยเกา -งานใหค าปรกษานสต

-งานอาคารสถานท -งานกจการพเศษ -งานรฐพธประจ าป -งานท านบ ารงศลปวฒนธรรม -งาน 1 คณะ 1 ศลปวฒนธรรม -การจดท ารายงานประจ าป

คมอปฏบตงาน เรองการวเคราะหโลหะหนกดวยเครอง AAS | 17

จากภาพประกอบ 2.2 ในการปฏบตหนาทตางๆ ของนกวทยาศาสตรจะมสวนทตองสมพนธกบงานอน ๆภายในคณะฯ เพอใหการด าเนนงานสามารถบรรลวตถประสงคของงานนนได

2.3.3 โครงสรางการปฏบตงานของงานหองปฏบตการสงแวดลอม

ภาพประกอบ 2.3 โครงสรางการปฏบตงานของงานหองปฏบตการสงแวดลอม

งานหองปฏบตการสงแวดลอม อยภายในกลมงานวชาการ มการบรหารงานโดย คณะกรรมการบรหารจดการหองปฏบตการสงแวดลอม โดยมคณบดคณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร เปนประธานคณะกรรมการฯ และรองคณบดฝายวชาการ เปนรองประธาน ท าหนาทก ากบดแลงานหองปฏบตการ ใหด าเนนงานไดดวยความเรยบรอย ตามนโยบายของคณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร หองปฏบตการดานสงแวดลอม คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร เปนฝายสนบสนนการเรยนการสอนภาคปฏบต และใหบรการวชาการดานการวเคราะหคณภาพสงแวดลอม ซงหองปฏบตการฯ ด าเนนการบรการตรวจวดคณภาพสงแวดลอมมาเปนระยะเวลานานแลว เพอใหบรการแกบคลากรภายในมหาวทยาลยมหาสารคาม หนวยงานภายนอกทงภาครฐและเอกชน ซงชวยใหสรางรายไดใหกบหนวยงานได หากกลาวโดยสรปงานของหองปฏบตการดานสงแวดลอมมดงน

รองคณบดฝายวชาการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.ธวดชย ธาน)

รองคณบดฝายบรการวชาการ (อาจารยธรพร บศยน าเพชร)

หวหนาส านกงานเลขานการคณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร

นางสรวงสดา สงขรอาสน

นกวทยาศาสตร 1. นางสาวสกญญา ขามหก 2. นางสาวพนดา พนธสมบต

3. นายพลตร บญหลา 4. นายนรต ประตสอน

คณบด (รองศาสตราจารย ดร.อดศกด สงหสโว)


1) สนบสนนการเรยนการสอนภาคปฏบต ในการสนบสนนการเรยนการสอนนน นอกจากจะตองเตรยมวสด เครองแกว ครภณฑ

และสารเคมทใชในการเรยนการสอนบทปฏบตการ นกวทยาศาสตรจะตองประสานงานกบอาจารยผสอน เพอยนยนความถกตองของการจดเตรยมวสด ปรมาณวสดทจดเตรยม รวมถงการแกไขปญหาตางๆ ทเกดขนดวย ยกตวอยางเชน ในบทปฏบตการ ตองใชอปกรณจ านวนมาก แตหองปฏบตการมไมเพยงพอ นกวทยาศาสตรอาจจะเสนอความคดเหนตออาจารยผสอนใหเปลยนไปใชวสดอนๆ ทสามารถใชทดแทนกนได การลดจ านวนหรอปรมาณตวอยางทใชในการเรยนการสอน เพอใหสามารถท าการเรยนการสอนได เปนตน

2) ใหบรการยมคนวสด อปกรณ และครภณฑ การบรการยมคนวสด อปกรณ สารเคม และครภณฑ นกวทยาศาสตร ท าหนาท

ใหบรการยมคนตามเวลาราชการ และท าหนาทในการแนะน าวธการใชงานวสด อปกรณ และครภณฑ เพอใหผยมไดมความรพนฐานในการใชงานควบคกบการศกษาดวยตนเองจากคมอ และนกวทยาศาสตรจะตองท าหนาทตรวจสอบสภาพวสด อปกรณ สารเคม และครภณฑ ทงกอนและหลงการขอยม เพอใหเกดความมนใจวาวสด อปกรณ และครภณฑทถกยมจากหองปฏบตการนนมสภาพพรอมใชงาน

3) ใหการสนบสนนและรวมมอวจยกบหนวยงานทงภายในและภายนอกมหาวทยาลย อยางเตมประสทธภาพ

การสนบสนนและรวมมอวจยกบหนวยงานทงภายในและภายนอกมหาวทยาลย อยางเตมประสทธภาพดวยทรพยากรตางๆ ทหองปฏบตการม ไดแก ครภณฑทางดานสงแวดลอม รวมถงการศกษาวจยตวอยางทางสงแวดลอมอนๆ

4) ดแล และรกษาครภณฑ เพอใหบรการในการเรยนการสอน งานท าวจยทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย รวมถงงานใหบรการทางวชาการ

การดแล และรกษาครภณฑเบองตน เปนการเตรยมความพรอมครภณฑ เพอใหม สภาพสมบรณพรอมใชงาน สะอาด และตองจดท ารายงานสภาพครภณฑตอผบงคบบญชาเบองตน เปนระยะ เพอใหทางคณะฯ ไดรบทราบสถานภาพ และประสทธภาพของครภณฑ เพอประโยชนในการวางแผนการจดหาครภณฑตอไป 5) ใหบรการวชาการดานวเคราะหคณภาพสงแวดลอมแกหนวยงานตางๆ ทงภายใน และภายนอกมหาวทยาลย การตรวจวเคราะหตวอยางทางสงแวดลอม เปนงานบรการวชาการอกอยางหนงทนกวทยาศาสตรจะตองปฏบตเมอมผใชบรการขอความอนเคราะห ซงการวเคราะหตวอยางทางสงแวดลอมนถอเปนงานส าคญทชวยสนบสนนงานวจยใหสามารถด าเนนงานไดส าเรจตามวตถประสงค นอกจากนนกวทยาศาสตรยงตองพฒนาทกษะตางๆ ทางดานการวเคราะหและทางดานเทคนคอยางตอเนอง เพอใหผใชบรการมนใจในผลวเคราะหทมาจากหองปฏบตการ ซงปจจบนหองปฏบตการสงแวดลอม ก าลงด าเนนการขอการรบรองหองปฏบตการมาตรฐาน ISO/IEC 17025


6) งานจดซอจดจาง และการบรหารการใชวสด เมอนกวทยาศาสตรไดส ารวจความตองการใชวสดจากคณาจารยผสอนแลว จะ

ด าเนนการสบราคาและวสดการศกษาทใชในบทปฏบตการ และด าเนนการสงขอมลวสดใหฝายพสดด าเนนการจดซอ และท าหนาทตรวจสอบพสดเมอไดรบวสดตางๆ แลว จดเกบและใชวสดเหลานนเพอใหเกดประสทธภาพสงสด และวสดใดสามารถน ากลบมาใชไดใหมกจะน ากลบมาใชซ าอกเพอใหเกดความประหยด ลดรายจายทไมจ าเปนได

7) งานจดการขยะอนตรายหองปฏบตการสงแวดลอม เปนงานทนกวทยาศาสตรหองปฏบตการสงแวดลอมเหนความส าคญทตองมการ

ควบคมมใหขยะอนตรายประเภทตางๆ ถกปลดปลอยสภายนอกคณะฯ ดงนนการใหความรในการจดการขยะอนตรายแกผใชบรการจงเปนสงจ าเปน นอกจากนการสงเสรมใหนสตคดแยกขยะอนตราย ควบคมการเกดขยะจากตนทางกเปนสงส าคญทนกวทยาศาสตรประจ าหองปฏบตการจะตองท าความเขาใจแกผใชบรการ เพอใหเกดความรวมมอในการจดการขยะอนตรายหองปฏบตอยางยงยนตอไป

คมอปฏบตงาน เรอง แนวปฏบตทดในการใชงานและสอบเทยบเครองชง | 20

บทท 3

หลกเกณฑวธการปฏบตงาน

การสอบเทยบเครองชงนน ถอเปนแนวปฏบตอยางหนงของการดแลรกษาสภาพเครองชงใหพรอมใชงาน และเปนแนวปฏบตทส าคญทจะตองปฏบตตอเครองชง อยางนอยปละ 1 ครง เพราะเครองชงเปนเครองมอพนฐานส าคญใชในงานศกษาวจย โดยมหนาทวดน าหนกของสารเคมทใชในการทดลอง วดน าหนกของสงทดลอง คาทไดจากการวดนจะถกน าไปใชในกระบวนการวเคราะหตางๆ หากเครองชงทใชวดไมมความเทยง กจะท าใหผลการวเคราะหดวยเครองชงนนผดพลาดได ซงอาจกอใหเกดผลกระทบทร ายแรงตางๆ มากมาย ขนอยกบชนดของงานวเคราะห เชน เครองชงส าหรบใชในการชงเตรยมวตถดบเพอผลตยารกษาโรค จะใชเครองชงทมความละเอยดสง มคาความคลาดเคลอนต า และตองมการสอบเทยบเครองชงอยางสม าเสมอ เพอรกษาความเทยงของเครองชงทใช เพราะหากเกดความผดพลาดจากการวดจะท าใหการเตรยมยารกษาโรคตามสตรผดเพยนไป เปนตน

เพอใหการสอบเทยบเครองชงสามารถด าเนนงานไดดวยความเรยบรอย มประสทธภาพ ผท าหนาทสอบเทยบเครองชงควรมหลกเกณฑวธการปฏบตงาน ดงตอไปน

1. หลกเกณฑการปฏบตงาน 2. วธปฏบตงาน 3. ขอควรระวงและสงทควรค านงถงในการปฏบตงาน 4. ทฤษฎทเกยวของ

หลกเกณฑการปฏบตงาน การปฏบตงานในการสอบเทยบเครองชง มหลกเกณฑการปฏบตงาน(สถาบนบรการตรวจสอบคณภาพและมาตรฐานผลตภณฑ, 2555) ดงน

1) การตรวจสอบกอนใชงาน เปนการตรวจสอบเปนประจ าตลอดระยะเวลาทใชงาน 2) การตรวจสอบระหวางใชงาน Intermediate check ด าเนนการเฉพาะกบเครองมอทไดรบการ สอบเทยบเทานน โดยก าหนดใหด าเนนการในระหวาง

ทใชงาน เพอตรวจสอบสถานะการสอบเทยบวายงคงใหคาการวดเปนไปตามคาทท าการสอบเทยบไวหรอไม 3) การทวนสอบสถานะเครองมอ ด าเนนการเฉพาะกบเครองมอทไดรบการสอบเทยบเทานน โดย ก าหนดใหด าเนนการเมอ

เครองมอถกน าออกไปจากการควบคม เพอตรวจสอบสถานะการสอบเทยบวายงคงใหคาการวดเปนไปตามคาทท าการสอบเทยบไวหรอไม เมอน ากลบเขามาสกระบวนการควบคมตามเดม


วธการปฏบตงาน 1) การตรวจสอบกอนใชงาน

เปนการตรวจสอบเปนประจ าตลอดระยะเวลาทใชงาน เพอใหมนใจวาเครองมอยงคงใหผลการวดทถกตอง และมคาการวดทอยในเกณฑทก าหนด จงจ าเปนตองท าการ ตรวจสอบทเปนการตรวจสอบประสทธภาพในการวด ของเครองมอ กอนทจะใชงานทกครง เกณฑการยอมรบของคาทไดจากการตรวจสอบตองอยในเสนควบคมของ Control chart โดยมวธปฏบต ดงน 1.1) การเตรยมเครองชงไฟฟากอนการตรวจสอบ

1.1.1) ท าความสะอาดเครองชงและก าจดฝนผงตางๆโดยใชแปรงปดทวบรเวณให สะอาด โดยเฉพาะจานชง หากไมสะอาดอาจเชดดวยแอลกอฮอลเขมขนไมเกน 70 %

1.1.2) ตรวจสอบลกน าวดระดบ ดานหลงเครอง 1.1.3) ปดประตเครองชงเพอลดผลกระทบจากลม 1.1.4) เปดเครองชงไวประมาณ 30 นาท เพอ warming up เครองชง 1.1.5) ท าการ internal calibration

1.2) การตรวจสอบคา Accuracy ประจ าวน 1.2.1) กด Tare ทเครองชง และสงเกต Stability ของคา 0

1.2.1.1) ถาคา 0 คงทท าการชงตอไป 1.2.1.2) ถาคา 0 ไมคงท (คาแกวงขน-ลง), ตรวจสอบภาวะแวดลอมท

ผดปกตทอาจสงผลท าใหคา แกวง เชนแรงลม แรงสนสะเทอนตางๆ เปนตน ถาพบวาภาวะ แวดลอมไมผดปกตใหตดปาย สถานะตรวจสอบแลวด าเนนการตามขนตอนการ ควบคมงานทไมเปนไปตามทก าหนด

1.2.2) ใชคมคบจบตมน าหนกมาตรฐาน โดยเลอกตมทมน าหนกอย ในชวง เดยวกบชวงทใชงาน วางตม น าหนกบรเวณกลางจานชง บนทกคาน าหนก

1.2.3) ใชคมคบจบตมน าหนกมาตรฐานยายออกจากจานชงแลววางพกไวใน กลองทเกบตมน าหนก 1.2.4) ท าซ าตงแตขนตอนแรกจนถงขนตอนสดทาย อก 3 ซ า ท าการบนทกคา โดยคาจะตองอยในชวง ±10% (ปรบไดไมเกนคาน) ของน าหนก หากคาไมเปนไปตามท ก าหนด ใหปฏบตตามขนตอนการ ด าเนนงานการจดการงานทไมเปนไปตามทก าหนด

1.3) การจดการขอมล 1.3.1) ขอมลทไดจะประกอบดวยผลการวด 4 ซ า ใหท าการค านวณคาเฉลย และคา

พสย ตามสมการดงน 1.3.1.1) คาเฉลยของกลมยอย

เมอ n = จ านวนซ า


1.3.1.2) คาพสย R = คาสงสด – คาต าสด

1.3.2) น าขอมลทได plot ลงในแผนภมควบคม ทไดจดท าไวแลว ตามวธการจดท า แผนภมควบคม (Control chart)

1.4) การประเมนผล 1.4.1) กรณทคาเฉลยและคาพสย อยในเขตควบคม สรปไดวาเครองมอยงคง

ประสทธภาพการวดทดสามารถ ท าการทดสอบไดตามปกต 1.4.2) กรณทคาเฉลยและคาพสย ไมอยในเขตควบคม ใหแจงหวหนาแผนกทนทท

ปฏบตได เพอด าเนนการแกไขตอไป

2) การตรวจสอบระหวางใชงาน Intermediate check เพอใหมนใจในสถานะ การสอบเทยบของเครองมอเมอไดมการใชงานเครองมอไปแลวระยะหนง โดยปฏบตทก ๆ 6 เดอนโดยนบจากวน เดอน ป ทท าการสอบเทยบ โดยมเกณฑการยอมรบ คอมคา SD อยในชวงของคา Uncertainty ในใบรบรองผลการสอบเทยบ มวธปฏบตดงน 2.1) การเตรยมเครองชงไฟฟากอนการตรวจสอบ 2.1.1) ท าความสะอาดเครองชงและก าจดฝนผงตางๆโดยใชแปรงปดทวบรเวณใหสะอาด โดยเฉพาะจานชง หากไมสะอาดอาจเชดดวยแอลกอฮอลเขมขนไมเกน 70 % 2.1.2) ตรวจสอบลกน าวดระดบ ดานหลงเครอง 2.1.3) ปดประตเครองชงเพอลดผลกระทบจากลม 2.1.4) เปดเครองชงไวประมาณ 30 นาท เพอ warming up เครองชง 2.1.5) ท าการ internal calibration 2.2) การตรวจสอบคา Repeatability 2.2.1) กด Tare ทเครองชง และสงเกต Stability ของคา 0 2.2.1.1) ถาคา 0 คงทท าการชงตอไป 2.2.1.2) ถาคา 0 ไมคงท (คาแกวงขน-ลง), ตรวจสอบภาวะแวดลอมทผดปกตทอาจสงผลท าใหคา แกวง เชนแรงลม แรงสนสะเทอนตางๆ เปนตน ถาพบวาภาวะแวดลอมไมผดปกตใหตดปาย สถานะตรวจสอบแลวด าเนนการตามขนตอนการควบคมงานทไมเปนไปตามทก าหนด 2.2.2) ใชคมคบจบตมน าหนกมาตรฐาน 100 g วางตมน าหนกบรเวณกลางจานชงบนทกคาน าหนก 2.2.3) ใชคมคบจบตมน าหนกมาตรฐานยายออกจากจานชงแลววางพกไวในกลองทเกบตมน าหนก 2.2.4) ท าซ าตองแตขนตอนแรกจนถงขนตอนสดทาย จ านวน 10 ซ า ท าการบนทกคา 2.2.5) ท าซ าตองแตขนตอนแรกจนถงขนตอนสดทายแตเปลยนตมน าหนกเปน 200 g 2.2.6) คาทไดจะตองเบยงเบนไมเกนคา Uncertainty ทปรากฏในใบรบรองผลฉบบลาสด หากคาไมเปนไปตามทก าหนด ใหปฏบตตามขนตอนการด าเนนงานการจดการงานทไมเปนไปตามทก าหนด

2.3) การตรวจสอบคา Accuracy 2.3.1) กด Tare ทเครองชง และสงเกต stability ของคา 0


2.3.1.1) ถาคา 0 คงทท าการชงตอไป 2.3.1.2) ถาคา 0 ไมคงท (คาแกวงขน-ลง) ตรวจสอบภาวะแวดลอมทผดปกต

ทอาจสงผลท าใหคาแกวง เชน แรงลม แรงสนสะเทอนตางๆ เปนตน ถาพบวาภาวะแวดลอมไมผดปกตใหตดปาย สถานะตรวจสอบแลวด าเนนการตามขนตอนการควบคมงานทไมเปนไปตามทก าหนด

2.3.2) ใชคมคบจบตมน าหนกมาตรฐาน โดยเลอกตมทโดยเลอกตมทมน าหนกอยในชวงเดยวกบชวงทใชงาน (ทดสอบไดมากกวา 1 คา) วางตมน าหนกบรเวณกลางจานชง บนทกคาน าหนก 2.3.3) ใชคมคบจบตมน าหนกมาตรฐานยายออกจากจานชงแลววางพกไวในกลองท เกบตมน าหนก 2.3.4) ท าซ าโดยใชตมเดม จ านวน 10 ซ า ท าการบนทกคา 2.3.5) คาทไดจะตองเบยงเบนไมเกนคา Uncertainty ทปรากฏในใบรบรองผลฉบบลาสด หากคาไมเปนไปตามทก าหนด ใหปฏบตตามขนตอนการด าเนนงานการจดการงานทไมเปนไปตามทก าหนด 2.4) การตรวจสอบคา Off Center Error 2.4.1) ใชคมคบจบตมน าหนกมาตรฐาน 50 g วางตมน าหนกบรเวณกลางจานชง บนทกคาน าหนก 2.4.2) ใชคมคบจบตมน าหนกมาตรฐานยายออกจากจานชงแลววางพกไวในกลองท เกบตมน าหนก

2.4.3) ท าซ าโดยใชตมเดมแตยายไปจดหมายเลข 2 ถง 6 ถอเปน 1 รอบ บนทกคาน าหนกทกจด

ภาพประกอบ 3.1 ต าแหนงการวางตมน าหนก ทมา : สถาบนบรการตรวจสอบคณภาพและมาตรฐานผลตภณฑ, 2555.

2.4.4) ท าซ าขนตอนแรกถงขนตอนสดทายจ านวน 10 ซ า ท าการบนทกคา 2.4.5) ค านวณคาทไดจะตองเบยงเบนไมเกนคา uncertainty ทปรากฏในใบรบรองผล ฉบบลาสด หากคาไมเปนไปตามทก าหนด ใหปฏบตตามขนตอนการด าเนนงานการจดการงานทไมเปนไปตามทก าหนด 2.5) การจดการขอมล 2.5.1) ขอมลทไดจะประกอบดวยผลการวดแตละ parameter อยางละ 10 ซ า 2.5.2) ใหท าการค านวณ SD ตามสมการดงน


2.5.3) น าคา SD ทไดเทยบกบคา uncertainty ของการสอบเทยบเครองชงในรายงาน ผลการสอบเทยบฉบบลาสด

2.6) การประเมนผล 2.6.1) กรณทคา SD อยในชวงเดยวกบคา uncertainty สรปไดวาเครองมอยงคงสถานะ การสอบเทยบไวได 2.6.2) กรณทคา SD อยมคามากกวาคา uncertainty สรปไดวาสถานะ การสอบเทยบไมเปนไปตามก าหนด ใหด าเนนการตามขนตอนการด าเนนงานการปฏบตการแกไข 3) การทวนสอบสถานะเครองมอ (Verification)

การทวนสอบสถานะเครองมอ เปนขนตอนทกระท าขนเพอใหมนใจในสถานะ การสอบเทยบของเครองมอ เมอไดมการน าเครองมอออกไปจากการควบคม ไดแก

- การสอบเทยบทงในและนอกสถานท - การซอมบ ารงทงในและนอกสถานท - การใชงานโดยบคลากรนอกระบบ

- การเคลอนยายเครองมอ หรอน าออกโดยวตถประสงคอน ซงจะด าเนนการ ทกครงเมอมการน าเครองมอออกจากการควบคม โดยตองด าเนนการทงกอนการ

น าออกจากการ ควบคม และกอนการน ากลบเขามาอย ในการควบคมอกครง และมเกณฑการยอมรบ SD อย ในชวงของคา Uncertainty ในใบรบรองผลการสอบเทยบ โดยมปฏบต เชนเดยวกบการท าIntermediate check

3.1) วธการทวนสอบเครองชง พจารณาจาก คณลกษณะของเครองชงตามขอก าหนดการใช งาน เชน คาน าหนกทใชงาน คาความผดพลาดทยอมรบไดฯ เปรยบเทยบกบผลการสอบเทยบเครองชง ในหวขอตางๆ ดงน

3.1.1) คาน าหนกทใชงานกบน าหนกสงสดของเครองชง โดยคาน าหนกทใชงานตองไมเกน น าหนกสงสดทเครองชงสามารถชงน าหนกไดอยางถกตอง

3.1.2) คาความละเอยดของน าหนกทใชงานกบการแสดงคาความละเอยดของเครองชง โดยคาความละเอยดของน าหนกทใชงานตองไมเกนการอานความละเอยดของเครองชง

3.1.3) คาความผดพลาดทยอมรบไดตามขอก าหนด กบคณลกษณะเครองชงหรอผลการ สอบเทยบเครองชง โดย คาความคลาดเคลอนในการแสดงคาของเครองชงทเหมาะสมตองไมเกน 1/3 ของคาความผดพลาดสงสดทยอมรบไดของวธ เชน วธทดสอบทก าหนดให ชงน าหนกตวอยางเพอใชในการวเคราะห 200 ± 0.05 กรม หมายถง ตองการตวอยางน าหนก 200 กรม โดยยอมใหน าหนกผดพลาดไดไมเกน 0.05 กรม ดงนน คาความคลาดเคลอนในการแสดงคาของเครองชงตองนอยกวาหรอเทากบ 0.05/3 นนคอ คาแกของน าหนกทใชงาน + คาความไมแนนอนทมากทสดของเครองชง


4) การใชแผนภมควบคม (Control charts)

เปนวธการหนงทนยมน ามาใชควบคมการท างานของเครองชง เพอใหผใชงานเครองชงม ความมนใจในความถกตองของการแสดงคาน าหนกของเครองชงแผนภมควบคม เปนแผนภมทไดจากการน าผลของการตรวจวด หรอการนบจ านวน มาเขยนกราฟกบเวลาทใชหรอความถของการวด โดยใชวธทางสถตเปนตวควบคมผลการตรวจวด หรอการนบจ านวนใหอยในขอบเขตของการควบคม เพอแสดงใหเหนวากระบวนการท างานยงคงใหคาทถกตองมความนาเชอถอแผนภมควบคมทวไป ประกอบดวย

4.1) แนวนอน (แกน X) ก าหนดให แทนคาเวลา หรอ ล าดบครงของการวเคราะหทดสอบ 4.2) แนวตง (แกน Y) ก าหนดให แทนคา ผลการวเคราะหทดสอบ 4.3) เสนกลาง (central line) เปนคาเฉลยของขอมล 4.4) เสนควบคม (Control line) ใชเปนขอบเขตของแผนภมควบคม โดยทวไปค านวณ จากคา mean และคา standard deviation ทระดบความเชอมน 95% ขอบเขตของเสน

ควบคมทใชจะอยในชวง Mean + 2 S.D. เรยกเสนนวา warning limits แตถาตองการทระดบความเชอมน 99% ขอบเขตของเสนควบคมทใชจะอยในชวง mean + 3 S.D. เรยกเสนนวา Control limits

ภาพประกอบ 3.2 แสดงแผนภมควบคม

ทมา: วารสารส านกสขศาสตรสตวและสขอนามยท 1 กรมปศสตว, 2547

แผนภมควบคมทนยมน ามาใชในการควบคมคณภาพการท างานของเครองชง เปนแผนภมควบคมประเภท Variable Control Charts ชนด X - R Chart และ X – S Chart ซงแผนภมควบคมทงสองชนดมวธการสรางและการใชงานคลายกน ตางกนทจ านวนขอมลทน ามาใชสรางแผนภมควบคมเทานน

4.5) แผนภมควบคมชนด X - R Chart: แผนภมควบคมคาเฉลยและพสยเปนแผนภม ควบคมทแสดงคาเฉลย (X) และคาพสย (R) ของกลมขอมลควบคกนไป แผนภมควบคมชนดนสามารถแสดงใหเหนถงความถของการกระจายของขอมลทไดวามความเบยงเบนจากคาเฉลย (X) และคาทไดมความแปรปรวนในระหวางขอมลในกลมยอย (R) มากนอยเทาไหรแผนภมควบคมชนดนสามารถใชกบขอมลกลมยอยทมขนาดไมเกน 6 ขอมล (n ≤ 6)

4.6) แผนภมควบคมชนด X – S Chart: แผนภมควบคมคาเฉลยและสวนเบยงเบน


มาตรฐานเปนแผนภมควบคมทแสดงคาเฉลย (X) และคาเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ของกลมขอมล แผนภมควบคมชนดนเหมาะกบการเกบขอมลกลมยอยทมขนาดใหญ (จ านวนขอมลในกลมยอยมมากกวา 10 ขอมล, n ≥ 10) จะแสดงใหเหนถงความถของการกระจายของขอมลวาคาทไดมความเบยงเบนจากคาเฉลย (X) และแสดงคาความเบยงเบนมาตรฐานของขอมล (S.D.) ซงคาเบยงเบนมาตรฐานจะเปนตวแทนทดในการหาคาความแปรปรวนทเกดขนในผลการวเคราะหทดสอบ

4.7) การสรางแผนภมควบคม ชนด X - R Chart 4.7.1) ท าความสะอาดและปรบระดบเครองชงใหอยในแนวดงโดยใชปมปรบระดบ

ปรบใหลกน าอยตรงกลาง ควบคมสภาวะแวดลอมใหมสภาพใกลเคยงกบขณะทใชงานเครองชงมากทสด 4.7.2) เปดสวตซใหเครองท างานและอนเครองเปนเวลาไมนอยกวา 30 นาท หรอ

ตามเวลาทระบในคมอการใชเครอง 4.7.3) ปรบตงเครองโดยใชโปรแกรมปรบตงเครอง (Calibration) ทระบอยในคมอ

การใชเครองชง 4.7.4) ท าการ Preloaded เครอง เพอเปนการกระตนการท างานของเครอง โดยการ

น าตมน าหนกเดยวขนาดใกลเคยงกบน าหนกสงสดของเครอง มาชงตดตอกนอยางนอย 3-4 ครง โดยไมตอง บนทกน าหนกทได 4.7.5) น าชนน าหนกมาตรฐาน (Check standard) ทมน าหนกใกลเคยงกบน าหนกทชงเปนประจ า มาชงเพอเกบขอมล วนละ 3 – 10 ซ า หาคา น าหนกเฉลยทชงได (X) และคาความแปรปรวนของขอมล (R)

4.7.6) เกบขอมลการชงน าหนก ชนน าหนกมาตรฐาน อยางนอย 25 วน 4.7.7) น าคาน าหนกเฉลย (X) ในแตละวนมาหาคาเฉลยอกครง (X)

4.7.8) น าคาความแปรปรวนของขอมล ในแตละวน (R) มาหาคาพสยเฉลย (R) 4.7. 9) หาเสนควบคม Central line, Upper control limit, Lower control

limit ส าหรบแผนภม X – Chart และ R – Chart ตามสตรการค านวณในตารางท 2 4.7.10) สรางแผนภมควบคม X – Chart และ R – Chart

ตาราง 3.1 แสดงสตรการค านวณคาเสนควบคม แผนภมควบคม X – R Chart และ แผนภมควบคม X – S Chart


เมอ UCL คอ Upper Control Line (เสนขอบเขตบน) CL คอ Control Line

LCL คอ Lower Control Line (เสนขอบเขตลาง) A, B, D คอ คาคงท ตามระบในตาราง

ภาพประกอบ 3.3 แสดงแผนภม X – Chart ทมา :นราพร เกดวดเกาะ และคณะ, มมป.

ภาพประกอบ 3.4 แสดงแผนภม R – Chart ทมา :นราพร เกดวดเกาะ และคณะ, มมป.

คา R ทค านวณไดจะเปนคาทเปนบวกเสมอ เนองจากคา R ไดจากผลตางของขอมลทมคามาก

ทสดกบขอมลทมคานอยทสด ผลตางของขอมลทมคาต าสดคอ 0 ดงนน ขอบเขตควบคมต าสดของ R – Chart จงมคาเปน 0 น าแผนภมควบคมทสรางไดจะน ามาใชตรวจสอบการท างานของเครองชง ขอควรระวงและสงทควรค านงถงในการปฏบตงาน การสอบเทยบเครองชงจะตองท าเมอผลการวดกระทบตอคณภาพของผลวเคราะห การก าหนดการสอบเทยบเครองชงอาจกระท าเมอคาทอานไดผดไปจากเกณฑทก าหนดไว และจะเกดผลกระทบเสยหายตอคณภาพของผลการวเคราะห การสอบเทยบเปนกจกรรมทตองใชคาใชจาย แตการสอบเทยบกมความจ าเปน เพราะหากพจารณาใหดจะเหนวามลคาความเสยหายทเกดขนกบผลการวเคราะหเมอใชเครองชงท


ไมเปนมาตรฐานคาใชจายในการส ารวจ ซ า อาจสงกวาคาใชจายในการสอบเทยบเครองมอวด การสอบเทยบทท ามากเกนความจ าเปนกอาจกอใหเกดความสญเสยงบประมาณของหนวยงานเกนความจ าเปน ทฤษฎทเกยวของ 1) หลกการพนฐานของเครองชง (Balance) (ชชาต, 2534) เครองชง (Balance) เปนเครองมอทจ าเปนชนดหนงของหองปฏบตการวทยาศาสตรเพราะการวเคราะห สวนใหญเปนการวเคราะหเชงปรมาณ (Quantitative analysis) ทตองอาศยเครองชง ชวยในการวเคราะห เปรยบเทยบกบสารมาตรฐานทตองทราบปรมาณหรอความเขมขนทแนนอน ในเชงทฤษฎเครองชงเปนอปกรณทใชส าหรบหามวล (Mass) ของวตถ แตในทางปฏบตใชเปนอปกรณสาหรบหาน าหนก (Weight) ของวตถ เนองจากมวลมความสมพนธกบน าหนกอยางใกลชดกลาวคอ น าหนก คอแรงทโลกกระท าตอมวลซงสามารถหาความสมพนธไดจากสตร W = k (Me x Mu) r2 เมอ W = น าหนก k = Gravitational constant Me = มวลของโลก Mu = มวลของวตถ r = ระยะหางระหวางจดศนยกลางของโลก และจดศนยกลางของวตถ น าหนกจะเทากบแรงโนมถวงของโลก (Gravitational force, Fg หนวย g) เมอวตถไมมแรงอนมากระท า แตในสภาพความเปนจรงวตถบนพนโลกมแรงอนๆ มากระท าอก ตวอยางเชน แรงหนศนยกลางของวตถ (Centrifugal force, Fc) ซงมมากทสดบรเวณเสนศนยสตรของโลก (Equator line) และมนอยทสดทบรเวณขวโลก แรงอกชนดหนงคอ แรงดงดดจากดาวเคราะหตางๆ ทอยใกลโลก โดยเฉพาะดวงจนทร(Fm) (สงเกตจากการขนลงของน าทะเล) แรงดงดดชนดนจะเปลยนแปลงไปตามเวลา เพราะระยะหางของทางระหวางมวลกบดวงจนทรเปลยนแปลง แตเนองจากมวลของวตถทชงมก มขนาดเลก ประกอบกบวตถทชงหางจากดวงจนทรมาก แรงดงดดจากดวงจนทรจงท าใหน าหนกของวตถทชงลดลงนอยมาก เมอคดเฉพาะแรงทกระท าตอมวลดงกลาวแลว น าหนกจงมคาเทากบ Fg-Fc หรอเทากบ Fc-Fm เมอ Fm มคา นอยมาก ในอกความหมายหนงน าหนกคอแรงทกระท าตอวตถภายใน 1 วนาท แลวท าใหวตถซงอยนง มความเรว 9.81 เมตร/วนาท ดงนน

น าหนก (Wu) = มวลของวตถ (Mu) x ความเรง


เนองจากความแรง 1 นวตน (Newton) คอแรงทกระท าตอมวล 1 กโลกรม ภายใน 1 วนาท แลวท าใหมวลมความเรว 1 เมตร/วนาท เพราะฉะนนน าหนก 1 กโลกรม จงมคาเทากบแรง 9.81 นวตน ซงความสมพนธของมวลและน าหนกดงกลาวจะเปลยนแปลงไดเลกนอยตามต าแหนงของมวลทอยบนพนโลกเพราะความเรงโนมถวงของโลก (gravitational acceleration) ทกระท าตอมวลมคาแตกตางกน กลาวคอมคา 9.83 เมตร/วนาท2 9.81 เมตร/วนาท2 และ 9.78 เมตร/วนาท2 ทบรเวณขว โลก บรเวณกงกลางระหวางขวโลกกบเสนศนยสตร และบรเวณเสนศนยสตรตามล าดบ ดงนนทบรเวณเสนศนยสตร น าหนก 1 กโลกรม มคาเทากบมวล 1 กโลกรมพอด แตทบรเวณขวโลกน าหนก 1 กโลกรมจะมากกวามวล 1 กโลกรม 1.1) หลกการหาน าหนก การหาน าหนกของวตถแบงออกเปน 2 วธใหญ คอ การเปรยบเทยบมวลของวตถกบมวล มาตรฐาน (Mass-Mass comparison) โดยใชคานชง (Beam) บนจดหมน (Falcum) และการเปรยบเทยบ แรงทกระท าตอมวล (Mass-Force comparison) 1.1.1) การเปรยบเทยบมวลนยมท าใน 2 ลกษณะ คอ 1.1.1.1) แบบคานชงมความยาวเทากน (equal beam type) (ภาพประกอบ 3.2) เปน การเปรยบเทยบมวลโดยตรง โดยการแขวนมวลของวตถ (Mu) และมวลททราบน าหนกมาตรฐาน (Ms) ไวทปลายคานชงทงสองขางทยาวเทากน (L1 = L2) เมอคานชงอย ในแนวระนาบขนานกบพนโลกเหมอนสภาวะกอนวางมวลทงสอง จงสามารถหาน าหนกของวตถไดดงน

Mu x g x L1 = Ms x g x L2

จากสมการขางตนจะเหนไดวา ระบบคานชงยาวเทากนสามารถลดอทธพลจากแรงอนๆ ได เนองจากมวลทงสองไดรบแรงกระท าจากภายนอกเทากน แตน าหนกของวตถจะผดพลาด ถาคานชงทงสองขางยาวไมเทากน ซงอาจแกไขโดยการชงวตถนนในจานชง (pan) ขางซาย แลวจงชงในจานชงขางขวา หลงจากนนหาคาเฉลยของน าหนกจากการชง 2 ครงดงกลาว (Gauss’s method of double weighing) การชงแบบนถามแรงกดทจดหมนไมเทากนท าใหความไวในการชงเปลยนแปลง กลาวคอ ถามแรงกดมากความไว (Sensitivity) ในการชงจะลดลงมาก การประยกตใชอาจพบในแบบเครองชงจานชงเดยว (Single pan balance) หรอเครองชงจานชงค (Two pan balance) (ภาพประกอบ 3.5) เครองชงชนดจานชงเดยว ตองใชน าหนกถวง (Wb) ถวงน าหนกของจานชง (Wp) เพอใหคานอยในแนวระนาบ โดยดจากเขมชอยทขดศนยบนสเกลอานคา เมอใสวตถ (Mu) ลงบนจานชง คานชงจะเอยง เขมชจะชไปบนสเกลอานคา น าหนก ท าใหสามารถหาน าหนกของวตถไดโดยตรง เพราะสเกลอานคาถกแบงใหถกตองโดยค านวณจากแรงทกระท าตอมวลมาตรฐานททราบน าหนก (Ms) เมอมวลมาตรฐานเคลอนทออกจากแนวจดหมน (L) สวนการ


ชงแบบจานชงค หาน าหนกของวตถ(Mu) โดยการเปรยบเทยบกบมวลมาตรฐาน (Ms1) เมอคานชงอยในแนวระนาบหรอไมอยแนวระนาบได ในกรณหลงตองบวกน าหนกทอานไดจากสเกลอานคากบน าหนก ของมวลมาตรฐาน (Ws1)

ภาพประกอบ 3.5 หลกการชงน าหนกโดยใชระบบคานชงยาวเทากน ทมา : ชชาต, 2534

1.1.1.2) แบบคานช งยาวไม เทากน (Unequal beam type) นอกจากจะมหลกการหาน าหนกและการประยกตใชเหมอนกบแบบคานชงยาวเทากนแลว ยงมการประยกตใชทแตกตาง กนออกไปคอ ใชการแทนทน าหนกมาตรฐาน (Substitution) เพอใหจดหมนรบน าหนกคงทตลอดเวลา (Constant load) วตถและน าหนกมาตรฐานถกเปรยบเทยบบนคานชงขางเดยวกน เปนผลใหลดความผดพลาดอนเนองมาจากความยาวของคานชงทอาจไมเทากน และท าใหเครองชงมความไวมากขน


ภาพประกอบ 3.6 การชงน าหนกโดยใชการแทนทน าหนกบนคานชงทยาวไมเทากน ทมา : ชชาต, 2534

ภาพประกอบ 3.6 แสดงหลกการท างานแบบแทนทน าหนกมาตรฐาน เมอยงไมไดชงน าหนกคานชงจะอยในแนวระนาบขนานกบพนโลก โดยการถวงคานใหสมดลดวยตมน าหนก (Mb) เมอวางวตถลง ในจานชง (Mu) คานชงจะเอยง หลงจากนนยกตมน าหนกมาตรฐาน (Ms1, Ms2…..) ทแขวนอยเหนอจานชงออกจนคานอยในสมดลเหมอนสภาวะกอนชง ดงนนน าหนกของวตถบนจานชงจงเทากบน าหนกของตมน าหนกมาตรฐานทถกเอาออกไป ถงแมวาเครองชงชนดนจะมความถกตองและความแมนย าในการชงกตาม แตอทธพลของความหนาแนนของตมน าหนกมาตรฐาน วตถ และอากาศ ท าใหการชงน าหนกไดนอยกวา คาจรง ถาตองการหาน าหนกสมบรณ (Absolute weight) ตองบวกน าหนกทหายไปกบน าหนกทชงได โดยน าหนกทหายไปสามารถค านวณไดจากสตร W1 = n (1x10-5 - da/ds + da/du) โดย W1 = น าหนกทหายไปในหนวยกรม


n = น าหนกทชงไดในหนวยกรม da = ความหนาแนนของอากาศซงมคาเฉลย ประมาณ 0.0012 กรม /มล.

ds = ความหนาแนนของตมน าหนกมาตรฐาน (เหลกกลาไรสนม มคาประมาณ 7.85 กรม/มล.) du = ความหนาแนนของวตถทน ามาชง 1.2) แบบเปรยบเทยบแรงทกระท าตอมวลของวตถ อาจใชแบบสปรง แบบไฮดรอลก (Hydraulic load cell) แบบนวมาตก (Pneumatic

load cell) หรอ แบบสนามแมเหลกไฟฟา (Electromagnetic coil) (ภาพประกอบ 3.7) แบบสนาม แมเหลกไฟฟาอาศยการเคลอนทของสารแมเหลกแลว ท าใหเกดการเปลยนแปลงสนามแมเหลกไฟฟา เปนผลใหมกระแสไฟฟาไหลในขดลวด ดงนนจงสามารถหาน าหนกไดจากโวลตของกระแสไฟฟาทถกเปลยนใหเปนคาน าหนกบนสเกลอานคาน าหนก ซงก าหนดสเกลโดยใชตมน าหนกมาตรฐานเปรยบเทยบ เนองจากมความไวสงมากจงเหมาะส าหรบการชงวตถปรมาณนอยๆ สวนแบบสปรงใชส าหรบการชงน าหนกนอยๆ จนถง หลายพนกโลกรม สวนแบบไฮดรอลกสามารถชงน าหนกไดมากถงหลายแสนกโลกรม

ภาพประกอบ 3.7 การหาน าหนกโดยการเปรยบเทยบแรงทกระท าตอมวลแบบใชสปรง (ก,ข) แบบนวมาตก (ค) แบบไฮดรอลก (ง) และแบบสนามแมเหลกไฟฟา (จ)

ทมา: ทมา : ชชาต, 2534


1.3) ชนดและองคประกอบของเครองชง เครองชงในหองปฏบตการอาจแบงตามระบบการชงออกเปน 2 ชนด คอ เครองชงแบบกล (Mechanical balance) ทอาศยคานและจดหมน และแบบอเลกทรอนกส (Electronic balance) ซงอาศยการเปลยนแปลงของสนามแมเหลกไฟฟา แตอยางไรกตามยงสามารถแบงเครองชงโดยอาศยความ ถกตองในการชงออกไดเปน 2 ชนด คอเครองชงหยาบ ซงมความถกตองอยในชวง 0.1 กรมถง 0.01 กรม และเครองชงละเอยดหรอเครองชงวเคราะห (Analytical balance) ซงมความถกตองในการชงอย ในชวง 0.001 กรม ถง 0.00001 กรม เนองจากเครองชงแตละแบบมโครงสรางองคประกอบ และวธใชงานท แตกตางกน จงใครยกตวอยางเครองชงบางชนดทนยมใชอย ในหองปฏบตการวทยาศาสตร เพอใหครอบคลมหลกการชง ทกลาวมาแลวขางตน ดงน 1.3.1) เครองชงแบบคานชงยาวเทากน (Equal beam balance) มความละเอยดในการ ชงอยในชวง 0.1 ถง 0.0001 กรม ขนอยกบการออกแบบ มองคประกอบทส าคญดงน (ภาพประกอบ 3.8 ก)

ภาพประกอบ 3.8 องคประกอบหลกของเครองชงแบบคานชงยาวเทากน

(ก) และเครอง ชงแบบ 3 คานชง (ข) ทมา: ทมา : ชชาต, 2534

1.3.1.1) จานชง (Pan) มกท าดวยเหลกกลาไรสนม แขวนอยทตวแขวน (stirrup) ทปลายคานชงทงสองขาง 1.3.1.2) คานชง beam) ถกแบงออกเปนสองสวนทมความยาวเทากนดวยจดหมน(Falcum)


1.3.1.3) สกรปรบระดบ (Leveling screw) อยบรเวณฐานเครองชง ใชปรบระดบเครองชงใหอยในแนวขนานกบพนโลก โดยสงเกตระดบจากต าแหนงของฟองอากาศในชองมองบรเวณฐาน เครองชง กลาวคอ ถาเครองชงวางขนานกบพนโลกฟองอากาศจะอย ตรงกลางชองวดระดบพอด ถาฟองอากาศเลอนไปอยทางดานใดดานหนง แสดงวาดานนนมระดบสงกวาดานอนๆ ควรลดความสงดานนนลงโดยปรบสกรปรบระดบทฐานเครองชง หรอปรบสกรปรบระดบทฐานเครองชงดานอน เพอใหอกดานหนงสงขนจนฟองอากาศเคลอนมาอยตรงกลางชองวดระดบพอด 1.3.1.4) ปมตรงคานและจานชง (Beam and Pan Arrest knob) ใชส าหรบ ยกคานชงขน (คมมด ไมถกกด) และใชหยดการแกวงของจานชงโดยตวตรงจานชงทอยในจานชง 1.3.1.5) ตวแขวน (Stirrup) เปนตะขอส าหรบแขวนจานชง ตดตงอยบนคมมด (Knife edge) ทปลายคานชงทงสองขาง 1.3.2) เครองชงแบบ 3 คานชง (Triple beam balance)

มความถกตองในการชงประมาณ 0.1 กรม และเหมาะส าหรบการชงวตถทม น าหนกมากปานกลาง มองคประกอบทส าคญตามภาพประกอบ 3.5 ข

1.3.2.1) จานชงวางอยบนคานชงดานซายซงสนกวา จ านวน 1 จาน 1.3.2.2) สกรปรบสมดลซงอยทปลายของคานชงดานสน 1.3.2.3) คานชงดานยาวม 3 คาน (triple beam) แบงสเกลอานคาน าหนกออกเปนชวงๆ ตวอยางเชน 0-1 กรม 0-50 กรม และ 0-100 กรม เปนตน 1.3.2.4) ตมน าหนกมาตรฐานทเคลอนทได (Movable weight) อยบนคานชงคานละ 1 อน 1.3.2.5) เขมชอยทปลายคานชงดานยาว ซงจะชเลข 0 บนสเกลเมอคานชงอยในสมดลและขนานกบพนโลก 1.3.3) เครองชงแบบแทนทน าหนกมาตรฐาน (Substitution balance) เปนเครองชงทมความถกตองสง เพราะสามารถแกความผดพลาดอนเนองมาจากคมมดรบน าหนกไมคงทและความยาวของคานชงทอาจไมเทากนได ดงนนจงเหมาะส าหรบการชงสารทมปรมาณนอยมากแตตองการความถกตองสงมาก มองคประกอบทส าคญตาม ภาพประกอบ 3.9


ภาพประกอบ 3.9 โครงสรางของเครองชงชนดแทนทน าหนกมาตรฐาน


1.3.3.1) คานชง คานชงวางอยบนคมมดซงแบง คานชงออกเปน 2 สวนทยาวไมเทากน 1.3.3.2) ตมน าหนกปรบความไว (Sensitivity adjustment weight) อยดานบนคานชง 1.3.3.3) ตมน าหนกปรบสมดล (Counter weight) ใชส าหรบถวงน าหนกเพอ ใหคานทงสองขางซงยาวไมเทากน และมน าหนกไมเทากนอยในสมดลในแนวขนานกบพนโลกเมอยงไมมวตถวางอยบนจานชง ใชเมอปมปรบศนย (Zero adjustment knob) ไมสามารถปรบจออานคาใหอยทต าแหนง 00 1.3.3.4) ตวหนวงการเคลอนไหวดวยอากาศ (Air damper) ใชส าหรบหนวงการเคลอนไหวของคานชง โดยใชกระบอกสบและลกสบท าใหเกดแรงตานของอากาศตอตานการเคลอนไหวของคานชง ท าใหคานชงอยในสมดลเรวขน และเคลอนทขนลงนมนวล 1.3.3.5) สเกลอานคาของคาน (Optical scale) ตดอยทปลายคานชงดานยาว แสงจากหลอดไฟ จะหกเหผานสเกลดงกลาว ผานเลนสปรบความชดและหกเหออกไปปรากฏยงจออานคา ตวเลขบนสเกลมกเรมจาก 00 ถง 120 มก. (ส าหรบเครองชงทชงไดละเอยดถง 0.00001 กรม) หรอเรมจาก 00 ถง 1,000 มก. (ส าหรบเครองชงทชงไดละเอยดถง 0.0001 กรม) โดยต าแหนง 00 ทจออานคา หมายถง คานอยในสภาวะสมดลและขนานกบพนโลก ตวเลขอนๆ หมายถงคานชงเอยงไปจากสมดลดวยแรง หรอน าหนกเทาใด ดงนนในการหาน าหนกของวตถจงตองบวกตวเลขเหลานเขากบน าหนกของตมน าหนกมาตรฐานทถกยกออกจากคานชงดานสน 1.3.3.6) ตวแขวนสวนบนของตวแขวนวางอยบนคมมด สวนลางเปนทแขวนตม น าหนก มาตรฐานขนาดตางๆ


1.3.3.7) ตมน าหนกมาตรฐาน แขวนอยใตคานชงดานสนมหลายขนาด สามารถยกออกจากคานไดดวยระบบกล ผานปมควบคมน าหนก (Weight control knob) ตมน าหนกมาตรฐานมกท าจากโลหะซงทนตอการกดกรอนและไมเปนแมเหลก (Antimagnetic steel) ตวอยางเชน โลหะผสมของ นเกลและโครเมยม อาจมรปรางเปนวงแหวนทรงกลม หรอทรงกระบอก 1.3.3.8) จานชง มกเปนเหลกกลาไรสนมรปวงกลม แขวนอยใตตมน าหนกมาตรฐาน มเสนผานศนยกลางประมาณ 8-10 ซม. 1.3.3.9) ตวหยดจาน (Pan Brake) เปนแทงโลหะทเลอนขนลงได อยใตจานชง มหนาทแตะจานชงใหหยดแกวงอยางรวดเรว 1.3.3.10) ปมตรงคานและจานชง โดยทวไปจะหมนได 3 ต าแหนง คอ 1.3.3.10.1) ต าแหนงตรงคานและจานชง (Arrestment) ต าแหนงนกลไกภายในจะยกตว หยดจานชงใหแตะจานชง ยกคานชงและตวแขวนใหสงขน ท าใหคมมดไมถกคานกด 1.3.3.10.2) ต าแหนงชงน าหนกคราวๆ (Pre weighing) ต าแหนงน คานชงและจานชงเปนอสระ คมมดถกกดดวยน าหนก แตการแกวงของคานชงถกจ ากดเนองจากมแรงดงของสปรงทบรเวณคานชงดานยาว ท าใหหาน าหนกคราวๆ ไดจากแรงดงของสปรงทปรบความแรงได 1.3.3.10.3) ต าแหนงชงน าหนกอยางละเอยด (Fine weighing) คานชงและจานชงมความ อสระในการเคลอนไหวมากทสดตามกลไกทถกออกแบบไว จงใชเมอตองการหาน าหนกทถกตองมากทสด 1.3.3.11) ปมควบคมน าหนก (Weight control knob) ใชส าหรบเลอกยกน าหนกมาตรฐานทอย เหนอจานชงออก โดยทวไปม 3 ปม คอ ปมเลอกยกน าหนกชวง 1-9 กรม 10-90 กรม และ 100 กรม ส าหรบเครองชงทชงไดสงสด 200 กรม 1.3.3.12) ปมปรบศนย (Zero adjustment knob) ใชส าหรบปรบศนยของสเกลอานคาของคานชง โดยปรบใหเสนช (Index line) ของสเกลอานคาใหอยตรงชองช (index fork) หรอเสนชของจออานคาพอด เมอหมนปมดงกลาวกลไกภายในจะเปลยนมมของกระจกสะทอนแสง ซงรบแสงมาจากสเกลอานคาของคานชงแลวสะทอนไปยงจออานคา 1.3.3.13) ปมวดละเอยด (Micrometer knob) ใชส าหรบวดสเกลอานคาของคานชงโดยละเอยด เนองจากในการชงน าหนกจรงๆ เสนชของสเกลอานคาของคานชงอาจอยในต าแหนงทไมตรงกบชองชของจออานคาพอดจงตองปรบใหตรงกน เมอหมนปมนจะเกดการเลอนต าแหนงของชองชของจออานคา 1.3.3.14) ปมหกน าหนกภาชนะชงแบบแสง (Optical tare knob) อาศยระบบกลไกดนหรอดงคานชงดานยาวใหเคลอนทลงเลกนอย เพอใหคานชงอยในสมดลอกครงหนง หลงจากทเสยสมดล เมอวางภาชนะชงสารลงบนจานชง โดยระยะทเคลอนทนถกจ ากดใหอยในชวงสเกลอานคาของคาน


ชง ซงแทนคาน าหนกทนอย ดงนนจงใชส าหรบหกน าหนกของภาชนะชงทมน าหนกเบา ตวอยางเชน 0.1 กรม หรอ 1 กรม เปนตน 1.3.3.15) ปมหกน าหนกภาชนะชงแบบกล (Mechanical tare knob) ใชท าใหน าหนกของภาชนะชงเปนศนย ปมดงกลาวจะยกน าหนกมาตรฐานทอยเหนอจานชงออกจนคานชงอยในสมดล วธนมขอดทชวยลดเวลาในการค านวณหาน าหนกของวตถ แตมขอเสยทท าใหน าหนกทชงไดมากทสดลดลง ตวอยางเชนเครองชงทสามารถชงน าหนกไดสงสด 200 กรม เมอใชปมหกน าหนกภาชนะ ออกไป 40 กรม จะสามารถชงน าหนกสงสดเหลอเพยง 160 กรม 1.3.3.16) ปมเลอกชนดการชง (Changeover knob) ใชส าหรบเลอกชนดการชงแบบปกต (normal, N หรอใชสญลกษณ I ในเครองชงยหอ Mettler) หรอการชงแบบหกน าหนกภาชนะชง (Tarring, T) 1.3.3.17) สกรปรบระดบของเครองชง มกพบอยบรเวณฐานเครองชงดานหนา ทงสองขาง แตในเครองชงบางแบบอาจพบทบรเวณฐานดานหลงดวย การปรบเครองชงใหไดระดบตองอาศยการดฟองอากาศทอยในเครองชระดบ (Level indicator) ซงอาจอยทฐานหรอดานบนของเครองชง กลาวคอ ถาฟองอากาศเคลอนทไปทางดานใด แสดงวาดานนนมความสงกวาอกดานหนง แตถาฟองอากาศอยตรงกลางเครองชระดบพอด แสดงวาเครองชงตงอยในแนวระดบขนานกบพนโลก 1.3.3.18) จออานคา ประกอบดวยตวเลขน าหนกของตมน าหนกมาตรฐานทถกเอาออก คาน าหนกของสเกลอานคาของคานชง คาน าหนกจากการหมนปมวดละเอยด ชองช เสนช และชองแนะน าการเตมสาร (Filling guide) 1.3.4) เครองชงแบบจานชงอยดานบน (Top pan balance หรอ Top loading balance) เปนเครองชงทชงสารไดมากปานกลาง (หลายกโลกรม) มความถกตองในการชงในชวง 0.001-1 กรม ใชหลกการชงแบบแทนทน าหนกมาตรฐาน โดยคมมดจะรบน าหนกคงทตลอดเวลาทน าหนกของวตถทน ามาชงเปลยนแปลง มองคประกอบทส าคญตามภาพประกอบ 3.10

ภาพประกอบ 3.10 โครงสรางของเครองชงแบบจานชงอยบนคานและจดหมน ทมา: ทมา : ชชาต, 2534


1.3.4.1) จานชงม 1 อน มกท าดวยเหลกกลาไรสนม อาจพบในรปทรงกลมหรอรปสเหลยม วางกดอยบนปลายคานชงคานหนงดวยคมมด 1.3.4.2) คานชง มคมมดแบงคานชงออกเปนสองสวนทยาวไมเทากน 1.3.4.3) สเกลอานคาของคานชง ตดอยทปลายคานชงโดยสเกลดงกลาวมแสงไฟสองผานไป ยงเลนสปรบความชด กระจกสะทอนแสงซงจะสะทอนแสงไปยงจออานคา 1.3.4.4) น าหนกปรบสมดล ใชส าหรบถวงคานใหอยในสมดลในแนวขนานกบพนโลก เมอไมมวตถอยบนจานชง ในเครองบางแบบอาจใชขดลวดสปรง (spring coil) ปรบสมดลแทนการใชตมน าหนก 1.3.4.5) ตมน าหนกมาตรฐาน มหลายขนาดน าหนกแขวนอยทคานชงดานตรง ขามกบจานชง 1.3.4.6) ปมควบคมน าหนก ใชส าหรบยกน าหนกจ านวนทตองการออกจากคานชง 1.3.4.7) ปมหกน าหนกภาชนะแบบแสง ปมดงกลาวจะท าหนาทลดหรอเพมแรงดงของสปรง ทยดคานชงอย ท าใหสามารถปรบต าแหนงของสเกลอานคาใหเปนศนยได ถงแมวาจะมภาชนะชงวางอยบนจานชงกตาม 1.3.4.8) ปมวดละเอยด ใชส าหรบอานคาของสเกลอานคาของคานชงโดยละเอยด 1.3.4.9) ปมปรบศนย มกพบอยบรเวณฐานเครองชง ใชส าหรบปรบศนยของสเกลอานคา ของคานชง ปมดงกลาวจะควบคมมมสะทอนของกระจกสะทอนแสงทสองมาจากสเกลอานคาของคานชง 1.3.4.10) สกรปรบระดบของเครองชง มกพบทบรเวณขาตงดานหนาของเครองชงทงสองขาง 1.3.4.11) จออานคา มองคประกอบเหมอนกบขอ 1.3.3.18 1.3.4.12) ตวหนวงการเคลอนไหวของคานดวยแมเหลก (Magnetic damper) มประสทธภาพ ในการหนวงการเคลอนไหวของคานทหนกไดดกวาแบบอากาศ 1.3.5) เครองชงแบบอเลกทรอนกส อาจพบอยในรปของเครองชงแบบจานชงอยดานบน หรอแบบแทนทน าหนกมาตรฐาน ในปจจบนนยมใชมากขนเรอยๆ เพราะมราคาถกลงเมอเทยบกบเครองชงแบบกล มความถกตองในการชงสงถง 0.00001 กรม ใชงานงาย และมระบบไมโครโพรเซสเซอร ชวยเสรมประสทธภาพในการท างาน ตวอยางเชน มระบบนบจ านวนวตถทใสลงไปชง มระบบค านวณทสามารถเปลยนหนวยการช ง เครองชง อเลกทรอนกส แบบจานชงอย ด านบนและใชหลกของแรงชดเชย (Compensating force) มองคประกอบทส าคญดงน (ภาพประกอบ 3.11)


ภาพประกอบ 3.11 โครงสรางของเครองชงอเลกทรอนกสชนดจานชงอยดานบน


1.3.5.1) จานชงวางอยบนแกนซงสามารถเคลอนทขนลงในแนวดงไดอยางอสระ 1.3.5.2) ขดลวดชดเชย (Compensating coil) มหนาทตรวจสอบต าแหนงศนยของแทนรองจานชง 1.3.5.3) ตวบงชต าแหนง (Position indicator) พนอยบนแมเหลกถาวร มหนาทชวยตรวจสอบต าแหนงศนย ของแกนรองจานชง 1.3.5.4) ภาคขยายสญญาณไฟฟา ท างานเมอมน าหนกกดบนจานชงท าใหเกดการเคลอนท ของแกนรองจานชงตดสนามแมเหลก จงเกดกระแสไฟฟา (I1) ไหลในขดลวดชดเชยในปรมาณทมากนอยขนอยกบระยะทางทแกนรองจานชงเคลอนท วงจรขยายจะขยายกระแสไฟฟาใหมากขน เมอกระแสไฟฟาดงกลาว (I2) ไหลกลบเขาไปในขดลวดชดเชย จะเกดการเหนยวน าใหแทงรองจานชงยกตวขนเมอเคลอนทถงต าแหนงศนย (ตรวจจบโดยตวบงชต าแหนง) จะหยดการขยายสญญาณ ดงนนปรมาณกระแสไฟฟา (I2) ทท าใหแกนจานชงยกตวขนถงต าแหนงศนยจงเปนสดสวนโดยตรงกบน าหนกทกดลงบนจานชง 1.3.5.5) มาตรความตางศกย ใชส าหรบวดปรมาณกระแสไฟฟ าทเกดขน แตสเกลอานคาจะถกแปลงใหเปนในหนวยของน าหนก


1.3.5.6) ภาคแปลงสญญาณอะนาลอกเปนสญญาณเชงตวเลข (Analog to digital converter) เนองจากเครองชงสวนใหญนยมอานคาแบบตวเลข จงจ าเปนตองเปลยนสญญาณไฟฟา ซงเปนสญญาณ อะนาลอกใหเปนสญญาณเชงตวเลข โดยใชวงจรนบ (Counter circuit) 1.3.5.7) ภาคประมวลผล (Result evaluation) เปนระบบไมโครโพรเซสเซอรทสามารถค านวณ เพอหกน าหนกภาชนะเปลยนหนวยน าหนก เลอกชวงการชงน าหนก ฯลฯ 1.3.5.8) ภาคแสดงผลระบบตวเลข 1.3.5.9) ขดลวดชดเชยอณหภม (Temperature compensation coil) พบในเครองชงบางแบบ มหนาทรกษาความเขมของสนามแมเหลกไฟฟาใหคงทเมออณหภมเปลยนแปลง ตวไวความรอน (Thermal sensor) จะควบคมปรมาณกระแสไฟฟาทไหลในขดลวดชดเชยอณหภม ซงพนอยบนแกนแมเหลก ท าใหการชงน าหนกถกตอง ถงแมวาอณหภมจะเปลยนแปลง 1.3.5.10) ตวปองกนน าหนกเกน (Overload protection device) เปนกลไกทท าหนาทปองกนความเสยหายทอาจเกดขนเนองจากแกนรองจานชงถกกดใหเคลอนทมากเกนขดจ ากด 1.3.5.11) ปมปรบศนย ใชส าหรบปรบตวเลขแสดงผลให เปนศนยเมอไมมน าหนกบนจานชง การปรบอาศยการท างานของภาคประมวลผล 1.3.5.12) ปมปรบเครองใหถกตอง (Calibration knob) ใชส าหรบคาตวเลขท อานไดใหเทากบน าหนกมาตรฐาน อาจท าไดโดยใชตมน าหนกมาตรฐานภายนอก หรอใช ตมน าหนกมาตรฐาน หรอสปรงทมแรงดงมาตรฐานภายในเครองชงเอง นอกจากองคประกอบดงกลาวแลวขางตน เครองชงแบบอเลกทรอนกสแตละแบบยงมปมควบคมแบบตางๆ เพมเตมแตกตางกนมาก ผใชควรศกษารายละเอยดจากคมอการใชงานสาหรบเครองนนๆ เพมเตม 1.4 วสดอปกรณทเกยวกบการชงน าหนก 1.4.1) ตมน าหนกมาตรฐาน (Standard weight หรอ Calibration mass) เปนมวลมาตรฐานทใชส าหรบเปรยบเทยบหามวลหรอน าหนกของวตถตางๆ โดยมวลมาตรฐานชดแรกทสรางขนถกเกบไว ท International Bareau of Weight and Measure ทกรงปารส สวนตมน าหนกมาตรฐานจ าลองถกเกบไวท National Bareau of Standard (NBS) ทกรงวอชงตน ประเทศสหรฐอเมรกา เพอใชเปรยบเทยบกบตม น าหนกมาตรฐานทผลตออกจ าหนาย ตมน าหนกมาตรฐานอาจพบในรปแทงทรงกระบอก รปหกเหลยม แผนวงกลม แผนสเหลยม ฯลฯ (ภาพประกอบ 3.12)


ภาพประกอบ 3.12 รปรางของตมน าหนก

ทมาภาพ: www.ls-weigth.com

ตมน าหนกอาจท าดวยทองเหลอง ทองเหลองเคลอบแลคเคอร (Lacquered brass) เหลกกลาไรสนม (Stainless steel) พลาสตก เหลก ฯลฯ ทงนขนอยกบคณภาพและราคาของตมน าหนกมาตรฐาน ตมน าหนกมาตรฐานแบงออกเปนหลายชนด (Class) ตามความถกตองของน าหนก ซงเรยงจากชนดทมความถกตองมากไปหานอย ไดดงน J>M>S>S-1>P>Q>T งานหองปฏบตการวทยาศาสตรทวๆ ไป ซงไมตองการความถกตองสงมากควรใชตมน าหนกชนด S หรอต ากวา ตามขอก าหนดของ NBS เลขท 547 ก าหนดความผดพลาดของตมน าหนกมาตรฐานดงตาราง 3.2

ตาราง 3.2 ความผดพลาดของตมน าหนกมาตรฐานตามขอก าหนดของ NBS เลขท 547

น าหนก ความผดพลาด

S S-1 P Q 10 มก. 0.014 0.030 0.060 0.10 20 มก. 0.014 0.350 0.070 0.12 50 มก. 0.014 0.042 0.085 0.16 100 มก. 0.025 0.050 0.100 0.20 200 มก. 0.025 0.600 0.160 0.26 500 มก. 0.025 0.080 0.200 0.38

1 ก. 0.054 0.100 0.260 0.50 2 ก. 0.054 0.130 0.260 0.75


ตาราง 3.2 (ตอ) ความผดพลาดของตมน าหนกมาตรฐานตามขอก าหนดของ NBS เลขท 547

น าหนก ความผดพลาด

S S-1 P Q 5 ก. 0.054 0.180 0.500 1.30 10 ก. 0.074 0.250 0.500 2.00 20 ก. 0.074 0.350 0.700 3.00 50 ก. 0.120 0.600 1.200 5.60 100 ก. 0.250 1.000 2.000 9.00

คมคบตมน าหนก (Balance weight forceps) ใชส าหรบคบตมน าหนกมาตรฐานเพอปองกนน าหนกของตมน าหนกมาตรฐานเปลยนแปลง เนองจากสงสกปรกจากมอตดบนตมน าหนก หรอกดกรอน ตมน าหนกท าดวยเหลกกลาไรสนม หรอทองเหลอง (ภาพประกอบ 3.12) 1.4.2) โตะวางเครองชง (Balance table) การวางเครองชงบนโตะ หรอชนวางทวๆ ไป เครองชงอาจไดรบแรงสนสะเทอนทมาจากพน หรอฝาผนงไดงาย การใชโตะเครองชงทมน าหนกมาก ตวอยางเชน โตะหนออนจะชวยลดแรงสนสะเทอนทมาจากพนไดมาก 1.4.3) ภาชนะชง มรปแบบแตกตางกนตามชนดและปรมาณของสารทจะชง 1.4.4) ชอนตกสาร (Spatula) ท าดวยโลหะ หรออโลหะ ในการเลอกใชงานควรค านงถงขนาดทเหมาะสม ตลอดจนการท าปฏกรยาระหวางชอนตกสาร และวตถทจะชงดวย 1.4.5) ถงดดความชน (Desiccant capsule) ใชปองกนการเกดสนมของเครองชง โดยทวไปถงดดความชน มขนาด 4.1 x 1.6 ซม. สามารถดดความชนในอากาศปรมาตรประมาณ 30 ลตร ขนอยกบ ปรมาณไอน าในอากาศ 2) การเลอกเครองชง เทคนคและวธการใชงานเครองชง 2.1) การเลอกเครองชง ควรพจารณาเลอกใชเครองชงใหมความเหมาะสมกบงาน ตองทราบวตถประสงค และขอบเขตของการใชเครองชง เชน ชงอะไร น าหนกทชงไมเกนเทาไร และคาความคลาดเคลอนทมากทสดของเครองชงทยอมรบได เปนตน ซงตองก าหนดคณลกษณะส าคญของเครองชง หรอเลอกโดยการค านงถงงานทจะใชตามคณลกษณะตางๆ ของเครองชงทบรษทผผลตเปนผระบ และรายละเอยดอนๆ ดงน

2.1.1) ความละเอยดของเครองชง Readability เปนขอควรพจารณาขอแรก ในการเลอกใชเครองชง ซงความละเอยดของสงทจะชงเปนปจจยส าคญทจะบอกถงความเหมาะสมของเครองชงทควรมไวใชงาน เชน งานชงตวงสารเคมในหองเตรยมต ารบยา ความละเอยดของสงทจะชงตวงมความละเอยดทศนยม 0.0001-0.00001 กรม งานชงตวงเตรยมวสดการเกษตรส าหรบอาหารสตวปรมาณมากๆ อาจใชเครองชงทมคาความละเอยดเพยง 0.01 เปนตน


2.1.2) น าหนกทมากทสดทเครองชงสามารถรบได Weighing capacity เปนขอพจารณาขอบเขต หรอความสามารถสงสดของเครองชงทสามารถใชงานได เชน หองปฏบตการทางพนธวศกรรม มการเตรยมสารอาหารทใชในการศกษา ซงใชในปรมาณสารเคมปรมาณนอยๆ เชนปรมาณสงสดทจะชงไมเกน 10 กรม โดยคาความละเอยดของทศนยมไมเกน 0.00001 กรม

2.1.3) ความเทยงของเครองชง Readability คอ คาความละเอยดของเครอง ชง Repeatability คอ คาความแตกตางระหวางคาทมากทสดกบนอยสดของการท าซ า (6 ครงเปนอยางนอย) Reproducibility คอ คาความเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ของการชงซ าอยางอยางนอย 10 ครง ของน าหนกไมเกน 50 kg. สวนทน าหนกมากกวา 50 kg. ชงซ า 5 ครง

2.1.4) ความคลาดเคลอน/ความถกตอง Linearity คอคาความแตกตาง ระหวางคาทอานไดกบคาน าหนกจรง

2.1.5) คาความคลาดเคลอนทอานไดจากเครองชงเมออณหภมเปลยนแปลงไป Sensitivity drift

2.1.6) Linearity - Sensitivity drift คอ คาความคลาดเคลอนทอานไดจาก เครองชง เมออณหภมของเครองชง เปลยนแปลงจากอณหภมทปรบตงเครองชง โดยทอณหภมเปลยนแปลง 1 องศา เครองชงจะคลาดเคลอนไป 2 ในลานสวน หรอ 2 ppm/ºc 2.1.7) Tare Range คอ ชวงน าหนกทเราสามารถปรบคาใหเครองชงอานคาเปน 0 (ศนย) ได 2.1.8) Response Time คอ ระยะเวลาทใชในการแสดงผลการชงของเครองชงหลงจากวางของทตองการชงบนจานชงแลว 2.1.9) Allowable Operating Temperature คอ ชวงอณหภมทเครองชงสามารถใชงานไดตามขอก าหนดคณลกษณะ 2.2) เทคนคและวธการใชงานเครองชง 2.2.1) เทคนคการใชงานเครองชง การทจะเลอกใชเครองชงชนดใดในการทดลองใหเหมาะสมนน ขนอย กบความตองการความถกตองมากนอยเพยงใด การใชเครองชงตองมการระวงและรกษาใหด เพอปองกนการช ารดเสยหายของเครองชงซงท าใหน าหนกคลาดเคลอนจนไมสามารถน ามาใชงานได ดงนนทกครงทใชเครองชงผใชควรปฏบตดงน

2.2.1.1) เครองชงตองตงอยทบนทแนนหนามนคง อยาใหมการสะเทอน ไมควรตงรอบหนาตางหรอใกลความรอน อยาใหแสงแดดสองถกเครองชงโดยตรง และฐานของเครองชงตองอยในแนวระนาบ

2.2.1.2) กอนชงตรงปรบใหเขมของเครองชงอยทขด 0 พอดและขณะชง ตองนงตรงกงกลางของเครองชงเสมอ เพอไมใหการอานน าหนกผดพลาด

2.2.1.3) หามวางสารเคมทจะชงบนจานเครองชงโดยตรง เพราะสารเคม อาจท าใหจานช ารดเสยหายได ตองใสสารเคมบนกระจกนาฬกาหรอขวดชงสารเสมอ


2.2.1.4) การชงสารทกดโลหะตองใสสารในขวดชงสารทมฝาปดมดชด 2.2.1.5) หามน าวตถหรอสารเคมทยงรอนอยไปชง วตถทน ามาชงตองม

อณหภมเทากบอณหภมของหอง 2.2.1.6) หามใชมอหยบตมน าหนกหรอวตถทจะชง เพราะน าหนกอาจ

เปลยนแปลง เนองจากเหงอทตดอยทนวมอ ตองใชปากคบหยบตมน าหนกหรอใชกระดาษพบเปนแผนเลกๆ คาดรอบขวดชงหรอตมน าหนกเสมอ

2.2.1.7) เมอชงน าหนกของสารเสรจเรยบรอยแลว ตองเกบตมน าหนก และแผนน าหนกหรอเลอนตมน าหนกมาอยทขด 0 รวมทงเกบวตถทน ามาชงออกจากเครองชงใหหมด ถาหากมสารเคมหกอยบนจานหรอพนเครองชง ตองท าความสะอาดโดยทนท

2.2.1.8) อยาชงสารทมน าหนกมากกวาความสามารถของเครองชง โดยปกตเครองชงในหองทดลองจะชงไดตงแต 100 ถง 200 กรม ซงผผลตจะระบอตราไว

2.2.1.9) ตองรกษาเครองชงใหสะอาดอยเสมอหลงจากใชทกครงควร คลมเครองชงเพอปองกนฝนละออง 2.2.2) วธการใชงานเครองชง (นราพร เกดวดเกาะ และคณะ, มมป.) 2.2.2.1) สภาวะแวดลอมทมผลกระทบตอประสทธภาพการท างานของเครองชง เครองชงควรตงอยในสถานททเหมาะสม เพอใหผลการชงทไดมความถกตองมากทสด โดยพจารณาจาก

- สถานทตงเครองชง ควรเปนหองทมลกษณะดงน เปนหองขนาดเลก มประตเขา – ออก ดานเดยว และควรเปนประตท

ปด-เปด โดยเลอนดานขาง มหนาตางในหองนอยทสด ถาเปนไปไดไมควรมหนาตางเลย เพอใหสามารถควบคมกระแสลม อณหภม ความดนอากาศ และ ความชน ในสภาวะทเหมาะสมตามทก าหนดในคณสมบตของเครองชง

- ควรเปนหองทอยดานลางของอาคาร อยหางจากถนน หางจากการ ท างานของเครองจกรทกอใหเกดแรงสนสะเทอน หรอหางจากบรเวณทมผคนเดนผานตลอดเวลา บรเวณทเหมาะสมในการตงเครองชงควรจะอยบรเวณมมหอง ซงเปนบรเวณทมผลตอการสนสะเทอนนอยทสด

- ไมควรปพรมภายในหองตงเครองชงเพอลดการสะสมของฝนละอองซง มผลกระทบตอการท างานของเครองชง

- ไมควรวางเครองชงไวใกลประตหรอหนาตาง หรอวางในแนวทศทาง ลม ของเครองปรบอากาศเพอหลกเลยงกระแสลม

- ไมควรวางเครองชงบรเวณทแสงแดดสองถง หากหลกเลยงไมได สามารถปองกนโดยหาผามานหรอกระดาษแขง มาปดกนบรเวณทแสงแดดสองถง

- ไมควรวางเครองชงไวใกลกบเครองมอทเปนแหลงก าเนดความรอน หรอเครองมอทมพดลมระบายอากาศอยภายในเครอง เชน ตอบ เครองคอมพวเตอร ซงจะสงผลกระทบตอ การท างานของเครองชง


2.2.2.2) อณหภม หองส าหรบจดวางเครองชง ควรมการควบคมอณหภมใหคงท

เพอใหเครองชงสามารถอานคาน าหนกไดอยางถกตอง อณหภมหองควรอยในชวงอณหภมทก าหนดตามคณลกษณะเฉพาะของเครองชง โดยทวไปมกก าหนดอณหภมทเหมาะสมกบการท างานของเครองชงในชวง 10 – 30 0C อณหภมหองทเปลยนไปจากอณหภมทปรบตงของคาชบอก จะสงผลตอความถกตองในการอานคาของเครองชง เนองจากอณหภมทเปลยนไปจะมผลตอความไวตอการเปลยนแปลงน าหนกทอานได ผผลตเครองชงจะแสดงการเปลยนแปลงอณหภมของเครองชง ในรปของคา Sensitivity ตามคณสมบตของ เครองชงทมาจากบรษท เชน เครองชงทระบคณลกษณะ คา Sensitivity ±2 x 10 -6 /ºC แสดงวาเครองชงเครองนจะอานคาผดพลาดไป 2 x 10-6 สวนของน าหนกทชงได เมออณหภมเปลยนไป 1ºC

สาเหตทท าใหอณหภมหองเครองชงไมคงท เชน หองมแสงแดด สองถง หรอ มเครองมอทมแหลงก าเนดความรอน ไดแก ตอบ อางควบคมอณหภม อยในหองเดยวกบเครองชง จะสงผลใหการแสดงคาน าหนกของเครองชงผดพลาดไป ดงนน เพอใหเครองชงสามารถท างานไดอยางมประสทธภาพจงตองมการควบคมอณหภมหองเครองชงใหเปนไปตามทก าหนดในคณลกษณะเครองชงทก าหนดโดยบรษทผผลต ดงนน จงควรจดหาเครองมอวดอณหภมส าหรบวดอณหภมภายในหองเครองชงดวย

2.2.2.3) ความชนสมพทธ ความชนภายในหองเครองชงกเปนอกสงหนงทมผลตอน าหนกท

ชงได ดงนนจงตองควบคมความชนในหองเครองชงใหเหมาะสมและคงท ความชนสมพทธทเหมาะสมส าหรบหองเครองชงจะอยในชวง 45 – 60 % หากความชนสมพทธนอยกวา 45 % จะท าใหอากาศแหงเกนไปจนเกดไฟฟาสถตระหวางเครองชงและภาชนะทใสตวอยางหรอกบตวอยางเอง ซงแรงไฟฟาสถต จะสามารถเกดแรงดดหรอแรงผลกกบอปกรณทอยภายในตวเครองชง ซงจะท าใหเกดความผดพลาดของน าหนกทชงได แตถาอากาศในหองเครองชงมคาความชนสมพทธเกน 60 % จะท าใหน าหนกของสงทชงไดมน าหนกเกนจรง ทงนอาจตองจดหาเครองก าจดความชนมาใชเพอชวยก าจดความชนภายในหองและควรจดหาเครองวดความชนส าหรบวดปรมาณความชนในหองเครองชง

2.2.2.4) โตะวางเครองชง โตะทน ามาใชวางเครองชง สวนใหญมกท าดวยหน มความหนา

ไมนอยกวา 40 มลลเมตร มผวหนาเรยบ แขงแรง มนคง ไมยบตวงาย ไมควรใชโตะทท าดวยเหลกหรอคอนกรตเสรมเหลกมาใชวางเครองชง เนองจาก อาจมผลกระทบตออ านาจสนามแมเหลกทอยภายในเครองชง ท าใหการอานคาของการชงน าหนกผดพลาดได โตะวางเครองชงไมควรวางอยตดกบผนงหองเพราะ อาจท าใหเกดการสนสะเทอนจากผนงหองสงมายงเครองชงไดงายขน นอกจากสภาวะแวดลอมทกลาวมาแลว สงทน ามาชงน าหนกกอาจท าใหคาน าหนกทอานผดพลาดได เชน สงทน ามาชงมความชนหรออณหภมตางจากอณหภมหอง จะท าใหน าหนกทอานไดไมคงท ดงนนสงทน ามาชงน าหนกควรแหงสนทและมอณหภมใกลเคยงกบอณหภมหอง สงทน ามาชงน าหนกดวยเครองชงไฟฟาตองไมมความเปนแมเหลก หรอ มสวนประกอบของเหลกผสมอย เนองจากอาจรบกวนการท างานของสนามแมเหลกภายในเครองชงได


2.3) วธการดแลรกษาเครองชง 2.3.1) ผรบผดชอบดแลเครองชง ตรวจสอบสภาพเครองชงวาสวนประกอบตางๆ ม

สภาพสมบรณพรอมใชงาน เชน ประตเครองชงปดสนททกครง จานชงสะอาด ไมมรอยเปรอะเปอนเศษหรอคราบตวอยาง

2.3.2) ตรวจสอบการตงตรงของเครองชง โดยสงเกตจากระดบลกน าทตดอยทเครอง ชงตองอยตรงกลาง หากไมอยตรงกลางแสดงวาเครองชงไมอยในสภาพตงตรงใหปรบระดบโดยหมนทปมปรบระดบซงมกจะอยทขาเครองชง

2.3.3) เปดเครองชงกอนใชงานเวลาไมนอยกวา 30 นาท หรอตามเวลาทก าหนดตาม คมอเครอง เพอใหเครองชงอยในสภาพพรอมท างาน 2.3.4) บนทกอณหภมและความชนหอง

2.3.5) ท าการปรบตง (Adjustment / Calibrate) เครองชงตามทก าหนดในคมอการ ใชงานเครองชง

2.3.6) กระตนการท างานของเครองชงใหเครองชงท างานอยางมประสทธภาพ โดย วางตมน าหนกอางอง ทเปนตมน าหนกชนเดยวมขนาดประมาณ 2/3 ของน าหนกสงสดทเครองชงสามารถรบไดลงบนจานชงแลวยกออก ท าซ าอยางนอย 3 ครง โดยไมตองจดน าหนกทชงได

2.3.7) ตรวจสอบการท างานของเครองชงกอนใชงาน โดยการท า Daily Check พจารณาคาทไดวาเครองชงมความเหมาะสมในการใชงานหรอไม

2.3.8) ชงน าหนกสงทตองการ โดยวางใหอยตรงกลางจานชงเพอลดความผดพลาดใน การอานคา

2.3.9) หลงใชงานเครองชงเสรจแลว ปรบเครองชงใหอยในสภาพพรอมใชงาน เชนการ ปรบ 0 การท าความสะอาดเครองชงหลงการใชงานแตละครง

2.3.10) ผรบผดชอบเครองชงตองตรวจเครองชงใหอยในสภาพเรยบรอย กดปม Standby เมอไมมผใชงานเครองชงแลว 2.3.11) ขอควรระวงในการใชงานเครองชง

- สภาวะแวดลอมภายในหองเครองชง เชน อณหภม ความชนสมพทธทไมคงท จะท าใหน าหนกทชงไดผดพลาดไป ดงนนผดแลเครองชงจงตองควบคมอณหภม ความชน หองเครองชงโดยการจดหาเครองมอวดอณหภม และความชนสมพทธ ส าหรบอานคาอณหภมหองและคาความชนสมพทธใน ชวงเวลาตางๆในแตละวนและจดบนทกอณหภมลงในแบบบนทก เพอเฝาระวงการเปลยนแปลงของอณหภมหองเครองชง

- การวางเครองชงไวใกลเคยงกบเครองมอทท าใหเกดความรอน ความชน เชน อางควบคมอณหภมหรอเครองมอทใชระบบการเหนยวน าไฟฟา เชน ตอบ สงเหลานสงผลกระทบตอระบบการท างานของเครองชง

- การชงวสดทท าใหเกดไฟฟาสถตสง เชน แกว พลาสตก รวมถงวสดทเปนผง หรอของเหลวเราสามารถชวยลดการเกดไฟฟาสถตลงโดยใชอปกรณทเรยกวา เครองก าจดไฟฟาสถต (Static Electricity Eliminators) เพอชวยท าใหประจของพนผววสดเปนกลาง

- การชงตวอยางไมควรใชมอจบภาชนะใสตวอยางโดยตรง เพราะอาจท าใหเกด


การปนเปอนหรอ อณหภมเปลยนแปลงได ควรใสถงมอผาหรอใชคมคบ และควรวางสงทตองการชงบรเวณกลางจานชง เพอปองกนการอานคาน าหนกผดพลาดไป

- การท าความสะอาดเครองชงและจานชง สามารถใช แปรงปด หรอผาเชด หาก มรอยเปอนเปนคราบอาจใชผาชบน าหมาดๆหรอชบสารละลาย 50% เอทานอล เชดดานบนของจานชง ส าหรบดานลางจานชงใหใชลมเปาสงสกปรกหรอฝน ผงทอยใตจานชง

- กอนท าการปรบตงเครองชง ตองปรบระดบใหเครองชงตงตรงและแสดงหนาจอ เปนศนย (Zero reading) กอนเสมอ การปรบตงเครองชง เปนขนตอนส าคญทชวยใหเครองชงสามารถอานคาไดอยางถกตอง จงจ าเปนทจะตองมการปรบตงเครองชงกอนใชงานทกครง เนองจากเครองชงจะจ าขอมลของตมน าหนกอางอง ณ อณหภม และความชนหอง ในขณะนน ซงเมออณหภมหองเปลยนไป คาน าหนกของตมน าหนกอางองจะเปลยนไป การปรบตงเครองชงควรท าเปนประจ าเมออณหภม ความชนสมพทธหรอความดนบรรยากาศ หองเครองชงเปลยนแปลง นอกจากนการปรบตงเครองชงยงจ าเปนตองท าเมอ มการปรบระดบเครองชงใหม การเคลอนยายเครองชง การสอบเทยบเครองชง และภายหลงการซอมบ ารงเครองชง

- แผนภมควบคมทมขอบเขตควบคมกวางหรอแคบเกนกวาทจะยอมรบได ตอง ค านวณหาคาขอบเขตการควบคมใหม โดยการเตรยมขอมลทเหมาะสม ซงการค านวณหาคาขอบเขตการควบคมใหมอาจท าไดเมอ น า Control chart มาใชแลวไมสามารถควบคมการท างานของเครองชงไดอยางมประสทธภาพ หรอมการเปลยนแปลงขนตอนส าคญในกระบวนการ

- แผนภมควบคมทใชตรวจสอบการท างานของเครองชงจะตองมการปรบปรงเมอ เครองชงมการเปลยนแปลงทางเทคนค เชน การซอมบ ารงเครองชง การสอบเทยบเครองชง หรอ ลกษณะแผนภมควบคมทบงบอกถงแนวโนมความผดปกตของการท างานของเครองชง โดยทวไปควรสรางแผนภม ควบคมใหมทก 6 เดอน

- เพอใหระบบไฟฟาสวนตางๆ ภายในเครองชงมความเสถยร ตองมการเตรยม ความพรอมเครองชงกอนใชงาน โดยเครองชงแตละยหอ แตละรน จะก าหนดระยะเวลาการเตรยมพรอมเครองชงไมเทากน ซงอาจจะเปน 30 นาท 1 ชวโมง หรอ 6 ชวโมง เครองชงทสามารถอานคาน าหนกได ละเอยดมากขนการเตรยมพรอมเครองชงกจะยงใชระยะเวลานานขน ระยะเวลาการเตรยมความพรอม เครองชงตามความละเอยดการอานคาไดของเครองชง

- การตรวจสอบการท างานเครองชงในหองปฏบตการทดสอบใหมประสทธภาพ ควรมการจดท าเปนขนตอนการปฏบตงานของ วธการท าแผนภมควบคมเครองชง วธการตรวจสอบการท างานของเครองชงประจ าวน วธการใชและบ ารงดแลรกษาเครองชง เพอการปฏบตตามขนตอนทถกตองทกขนตอน 3) วธบ ารงรกษาและวธท าความสะอาดตมน าหนก (สถาบนบรการตรวจสอบคณภาพและมาตรฐานผลตภณฑ, 2555)

เพอใหการสอบเทยบมความถกตองสง ตมน าหนกทใชจะตองสะอาด การท าความสะอาด มหลายชนดขนอยกบชนดของตมน าหนก

3.1) การท าความสะอาดดวยไอน ารอน วธนเหมาะส าหรบการท าความสะอาดตมน าหนกชนดชนเดยว โดยตมน าหนกวางอย


บนพนทสามารถหมนใหผวของตมน าหนกทงหมดถกไอน ากลนรอนได แลวจงทงใหแหง หรอใชผา หรอกระดาษทสะอาดซบ ผาในทนจะตองสะอาด นม ใยไมหลด กระดาษตองเปนชนดพเศษ เชน กระดาษเชดเลนส

3.2) การท าความสะอาดดวย Ultrasonic wave วธนเหมาะส าหรบการท าความสะอาดตมน าหนกชนดชนเดยว ชนดแผนโลหะ และ

ชนดลวด โดยน าตมน าหนกวางในในอาง Ultrasonic ทมน ากลนหรอสารเคม เชน แอลกอฮอลบรรจอยภายในใหทวมตมน าหนกแลวเปดเครองใหท างาน น าออกจากอาง Ultrasonic แลวผงไวใหแหง หรอใชผาหรอกระดาษเชดเลนซซบ

3.3) การท าความสะอาดดวยสารเคม เมอตมน าหนกเปรอะเปอน โดยปกตจะท าความสะอาดโดยใชสารเคม เชน Ethyl

Alcohol, Ethyl Ether, Benzene, Acetone, Trichloroethane เปนตน - ใชผาสะอาดหรอกระดาษเชดเลนส ชบสารเคมขางตนแลวเชดตมน าหนก

- วางตมน าหนกในอาง Ethyl Ether แลวใชแปรงขนนม ๆ จม Ethyl Ether แปรงสงสกปรกออก หลงจากนนน าไปวางในอาง Ethyl Alcohol แลวใชแปรงขนนมลางอกท อาจใชสารเคมอนอกถาจ าเปน เสรจแลวใหลางสารเคมออก โดยแชตมน าหนกนนในน ากลนเดอด น าขน แลวท าใหแหง วธนเหมาะส าหรบการท าความสะอาดตมน าหนกทกชนด แตตองระวงเปนพเศษ ถาใชกบชนดมชอง ปรบน าหนก เพราะสารเคมอาจซมเขาไปในชองปรบน าหนกได

3.4) การท าความสะอาดโดยใชแปรงปด ใชแปรงขนนม เชน แปรงขนอฐปดฝน เปนวธทใชไดกบตมน าหนกทกชนด 3.5) การท าความสะอาดโดยใชผาหรอกระดาษเชด ใชผาสะอาดชนดใยไมหลด หรอหนงชามวชนด หรอกระดาษเชดเลนสเชด เปนวธท

ใชไดกบตมน าหนกทกชนด 4) วธบ ารงรกษาเครองชง

4.1) การท าความสะอาด การท าความสะอาดโดยทวไปใชแปรงขนอฐ หรอพกนระบายส ปลายแบน ปดฝนละอองและสงสกปรกออก ในสวนทสกปรกมากอาจใชสารละลาย 50% C2H5OH เชดท าความสะอาด ในการท าความสะอาดควรปฏบตดงน

4.1.1) ถอดปลกไฟฟา ตรงคานและจานชง หมนปมควบคมทกปมใหอยทต าแหนง ศนย ถอดจานชง

4.1.2) เปดฝาหรอเครองชงออก ใชแปรงท าความสะอาดหลอดไฟ กระจก คานชง ตมน าหนกมาตรฐาน สปรง และคมมด

4.1.3) หลอลนสวนทเคลอนไหวบางจด ตวอยางเชน แกนหมนของปมตรงคานและ จานชงตวหยดจานชง ฯลฯ

4.2) การปรบศนยโดยการเลอนตมน าหนกปรบศนยทคานชง จะกระท าเมอไมสามารถ ปรบศนยไดดวยปมปรบศนย การปรบศนยทคานชงนไมมผลตอความไวของเครองชง

4.3) การปรบความไว เปนการปรบความถกตองของสเกลอานคาตอหนวยน าหนก ซงอาจ ผดพลาดเนองจากการแกวงของคานไมถกตอง หรอเกดจากการขยายสเกลในระบบแสงผดพลาด การ ปรบควรกระท าดงน

4.3.1) ปรบเครองชงใหอยในแนวระดบขนานกบพนโลก


4.3.2) หมนปมควบคมน าหนกและปมวดคาละเอยดไปทต าแหนงศนย ปรบเครอง ใหเปนศนยพอด 4.3.3) ตรงคานและจานชง

4.3.4) วางน าหนกมาตรฐาน 1.000 กรมลงบนจานชง 4.3.5) ปลอยคานและจานชงใหเปนอสระแลวอานคาน าหนกทปรากฏ คาเฉลยทได

จากการชงสามครงควรเทากบ 1.000 กรมพอด ถาไมไดใหหมนตมน าหนกปรบความไว ถาตมน าหนกถกยกสงขน ท าใหจดศนยกลางของความถวงของคานเพมขน คานจงมความไวเพมขน 4.3.6) ปรบเครองใหเปนศนย ดวยปมปรบศนย 4.3.7) ท าซ าตามขอ 4.3.3-4.3.6 จนกวาจะอานน าหนกได 1,000 กรมพอด 4.4) การตรวจสอบความสามารถสงสดในการชง (Maximum Capacity) ตรวจสอบโดยการชงตมน าหนกมาตรฐานขนาดตางๆ ซงนอกจากจะไดขอมลของน าหนกสงสดทสามารถชงไดแลว ยงได ขอมลส าหรบตรวจสอบความถกตองของเครองชงทชวงน าหนกตางๆ ดวย 4.5) การตรวจสอบประสทธภาพในการชงซ า (Repeatability) ของเครองชง กระท าไดโดยการชงตมน าหนกมาตรฐานขนาดตางๆ ซ ากนไมนอยกวา 10 ครง น าขอมลท ไดไปค านวณหาสมประสทธของความแปรปรวน (% C.V.) 4.6) การทดสอบผลของการวางน าหนกทต าแหนงตาง ๆ บนจานชง (Corner loading test) ซงท าไดโดยการวางวตถทมเสถยรภาพ หรอตมน าหนกมาตรฐานทต าแหนงตางๆ บนจานชง ถาผลการชงทต าแหนงตางๆ มความแตกตางกนมาก ควรสงเครองชงไปตรวจสอบและแกไขตอไป 4.7) การทดสอบการเปลยนคา (Drift Test) โดยปกตเมอท าการชงวตถอนเดยวกนดวยเครองชงตวเดยวกนควรจะไดคาเทากน แตในทางปฏบตมกไดคาแตกตางกน ซงอาจเกดจากเทคนคในการชงการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอม และประสทธภาพของเครองชง ซงการเปลยนคาทเกดจากเครองชงสามารถตรวจสอบไดโดย

4.7.1) วางเครองชงไวในหองทควบคมอณหภมใหคงท (อณหภมเปลยนแปลงประมาณ ± 2 ºC) ปราศจากการสนสะเทอน และมกระแสไฟฟาคงท 4.7.2) วางวตถไวบนจานชง บนทกคาน าหนกเรมทชงได 4.7.3) บนทกคาทไดเปนระยะๆ 4.7.4) ค านวณหาคาเฉลยของน าหนกทแตกตางไปจากคาน าหนกเรมตนตอหนวยเวลา 4.7.5) น าขอมลไปเปรยบเทยบกบคณสมบตมาตรฐานของเครองชงนน ถามากกวาคาทก าหนดควรสงไปตรวจสอบเพอแกไขตอไป 4.8) การทดสอบความเปนเสนตรง (Linearity) ของการชง เครองชงทมคณภาพดหรออยในสภาพสมบรณจะมความถกตองในการชงน าหนกตลอดชวงของการชง ตงแตน าหนกต าสดทชงได จนถงน าหนกสงสดทชงได แตเมอเครองชงถกใชงานไปนาน ๆ อาจท าใหความถกตองของการชงใน บางชวงเปลยนแปลงไป ส าหรบการทดสอบ (ในกรณทมชวงการชง 0-100 กรม) มวธการดงน 4.8.1) จดเตรยมวตถชงทมน าหนก 30 กรมเทากนจ านวน 3 ชน 4.8.2) ปรบเครองชงใหเปนศนย (Zero tarring) ชงน าหนกของวตถชนท 1 บนทกคาไว 4.8.3) ใสวตถชนท 2 ปรบเครองใหเปนศนย 4.8.4) ใสวตถชนท 1 บนทกคาน าหนกทชงได เอาวตถชนท 1 ออก


4.8.5) ใสวตถชนท 3 ปรบเครองชงใหเปนศนย 4.8.6) ใสวตถชนท 1 บนทกคาน าหนกทชงได 4.8.7) เปรยบเทยบคาน าหนกในขอท 4.8.4 และ 4.8.6 กบ คาในขอ 4.8.2 ซงจะท าใหเหนวาคาน าหนกในชวงใดมแนวโนมผดพลาดในชวงการชงชวงใด 4.8.8 ในกรณทตองการผลทละเอยดมากยงขน อาจแบงวตถออกเปนหลายๆ ชน แตใหน าหนกรวมยงอยในชวงของการชง ตวอยางเชนอาจใชวตถหนก 20 กรม จ านวน 5 ชน หรอใชวตถหนก 10 กรม จ านวน 10 ชน เปนตน


บทท 4

เทคนคในการปฏบตงาน

แผนปฏบตงาน ตาราง 4.1 แผนปฏบตงานการเทยบเครองชง

ท รายการ ป พ.ศ..25….

ตค. พย. ธค. มค. กพ. มค. เมย. พค. มย. กค. สค.

กย.

1 การจดท าแผนปฏบตราชการการดแลรกษาสภาพครภณฑประจ าป

2 การจดท าแผนการสอบเทยบเครองชง ประจ า 6 เดอน

3 ออกแบบแบบฟอรมบนทกการสอบเทยบ

4 การตรวจสอบระหวางใชงาน Intermediate check

5 รายงานผลการสอบเทยบ


ขนตอนการปฏบตงาน ตาราง 4.2 ขนตอนการปฏบตงาน

ล าดบ ผงกระบวนการ เวลา รายละเอยดของงาน

ผรบผดชอบ เอกสารอางอง

1

2 ชม.

ท าการตรวจสอบสภาพของเครองชงกอนใชงาน

ผใชงานเครองชง

คมอปฏบตงาน

2

30 วน

ท าการตรวจสอบสภาพของเครองชงทกๆ 6 เดอน

นกวทยาศาสตร คมอการปฏบตงาน

3

25 วน

เมอไดมการน าเครองมอออกไปจากการควบคม


4

3 วน

น าขอมลทไดจากการสอบเทยบ แบบ daily check, Intermediate check และการทวนสอบ (ถา) วเคราะหดวยสมการตางๆ ตามระบในคมอ


5

2 วน

รายงานสภาพเครองชง


วธการตดตามและประเมนผลการปฏบตงาน

ในการตดตามและประเมนผลสภาพของเครองชง ท าโดยการจดท าโปรแกรมการสอบเทยบเครองชงเปนระยะทก 6 เดอน หรอตามความเหมาะสมในการใชงานเครองชง ซงขนอยกบหองปฏบตการแตละหองปฏบตการจะก าหนด

การตรวจสอบกอนใชงาน (Daily Check)

การตรวจสอบระหวางใชงาน Intermediate

check

การทวนสอบสถานะเครองมอ

การวเคราะหขอมล

การจดท ารายงานผลการวเคราะห


จรรยาบรรณในการปฏบตงาน

จรรยาบรรณในการปฏบตงาน ตามต าแหนงนกวทยาศาสตร ในการตรวจวเคราะหตวอยางสงแวดลอมนน ยดหลกปฏบตตามจรรยาบรรณของนกวจย โดยมจรรยาบรรณในการปฏบตงาน (ส านกคณะกรรมการวจยแหงชาต, 2555) ดงน จรรยาบรรณ หมายถง หลกความประพฤตอนเหมาะสม แสดงถงคณธรรมและจรยธรรมในการ ประกอบอาชพ ทกลมบคคลแตละสาขาวชาชพประมวลขนไวเปนหลก เพอใหสมาชกในสาขาวชาชพนนๆ ยดถอ ปฏบต เพอรกษาชอเสยง และสงเสรมเกยรตคณของสาขาวชาชพของตน นกวจยและนกวทยาศาสตร หมายถง ผทปฏบตหนาทในการด าเนนงานดานการคนควา การวเคราะห อยางเปนระบบ เพอตอบประเดนทสงสย โดยมระเบยบวธอนเปนทยอมรบในแตละศาสตรทเกยวของ ซงครอบคลมทงแนวคด ทฤษฎ และวธการ ทใชในการรวบรวมและวเคราะหขอมล จรรยาบรรณนกวจยและนกวทยาศาสตร หมายถง หลกเกณฑ หรอหลกปฏบตของนกวจย และนกวทยาศาสตรทควรยดถอประพฤตปฏบต บนพนฐานของจรยธรรมและหลกวชาการทเหมาะสม ตลอดจนประกนมาตรฐานของการศกษาคนควา ใหเปนไปอยางสมศกดศร และเกยรตภมของนกวจย และนกวทยาศาสตร ในการปฏบตเพอใหเกดพฤตกรรมทเหมาะสมและมคณธรรมจรยธรรม อาศยแนวปฏบตหลก 9 ขอ ดงน 1) มความซอสตยและมคณธรรมในทางวชาการและการจดการ นกวจยและนกวทยาศาสตรตองมความซอสตยตอตนเอง ไมน าผลงานของผอนมาเปนของตน ไมลอกเลยนงานของผอน ใหเกยรตและอางถงบคคลหรอแหลงทมาของขอมลทน ามาใชในงานวจยของตน ซอตรงตอการแสวงหาทนวจย และมความเปนธรรมเกยวกบผลประโยชนทไดจากการวจย มแนวทางในการปฏบต ดงน 1.1) มความซอสตยตอตนเองและผอน ในการปฏบตงานทกขนตอนของกระบวนการวจย และใหเกยรตผอนเสมอ โดยเฉพาะอยางยง การอางองบคคลหรอแหลงทมาของขอมล และความคดเหนทน ามาใชในงานวจยเสมอ 1.2) มความซอตรงตอการแสวงหาทนวจย กลาวคอตองเสนอขอมล และแนวคดอยางเปดเผยตรงไปตรงมาในการเสนอโครงการวจยเพอขอรบทนดวยความซอสตย โดยไมขอทนซ าซอน 1.3) มความเปนธรรมเกยวกบผลประโยชนท ไดจากการวจย การจดสรรสดสวนของผลงานวจยแกผรวมวจยตองกระท าดวยความยตธรรม ตรงไปตรงมา และไมน าผลงานของผอนมาอางวาเปนของตน 2) มความตระหนกถงพนธกรณในการท างานวเคราะห ตามขอตกลงทท าไวกบผขอความอนเคราะห ท างานใหไดผลดทสด และเปนไปตามก าหนดเวลา มความรบผดชอบไมละทงงานระหวางด าเนนการ โดยมแนวทางปฏบต ดงน 2.1) มความตระหนกถงพนธกรณในการงาน กลาวคอ ตองศกษาเงอนไข และกฎเกณฑของงานวเคราะหอยางละเอยดรอบคอบ และปฏบตตามเงอนไข ระเบยบ และกฎเกณฑ ตามขอตกลงอยางครบถวน


2.2) อทศเวลาท างาน ทมเทความร ความสามารถ และเวลาใหกบการท างานวเคราะห เพอใหไดมาซงผลงานการวเคราะหทมคณภาพ แมนย า 2.3) มความรบผดชอบในการท าการวเคราะห ไมละทงงานโดยไมมเหตผลอนควร และสงงานตามก าหนดเวลา ไมท าผดสญญาขอตกลงจนกอใหเกดความเสยหาย 2.4) มความรบผดชอบในการจดท ารายงานการวจยฉบบสมบรณ เพอใหผลอนเกดจากการวจยไดถกน าไปใชประโยชนตอไป 3) มพนฐานความรในสาขาวชาการทท าการวเคราะหอยางเพยงพอ และมความรความช านาญ หรอมประสบการณเกยวเนองกบการวเคราะห เพอน าไปสการวเคราะหทมคณภาพ และเพอปองกนปญหา การวเคราะห การตความ หรอการสรปทผดพลาด อนอาจกอใหเกดความเสยหายตอผลงานวเคราะห โดยมแนวทางปฏบต 3.1) มพนฐานความร ความช านาญ หรอประสบการณเกยวกบการวเคราะหตวอยางสงแวดลอมอยางเพยงพอ เพอน าไปสงานวจยทมคณภาพ 3.2) รกษามาตรฐาน และคณภาพของผลการวเคราะห เพอปองกนความเสยหาย ตอวงการวชาการ 4) มความรบผดชอบตอผลการวเคราะห ไมวาเปนสงมชวตหรอไมมชวต ตองด าเนนการดวยความรอบคอบ ระมดระวง และเทยงตรงในการท างานทเกยวของกบคน สตว พช ศลปวฒนธรรม ทรพยากร และสงแวดลอม มจตส านกและปณธานทจะอนรกษศลปวฒนธรรม ทรพยากร และสงแวดลอม โดยแนวทางปฏบต ดงน 4.1) การใชคนหรอสตวเปนตวอยางทดลองตองท าในกรณทไมมทางเลอกอนเทานน 4.2) ด าเนนการวจยโดยมจตส านกทจะไมกอความเสยหายตอคน สตว พช ศลปวฒนธรรม ทรพยากร และสงแวดลอม 4.3) มความรบผดชอบตอผลทจะเกดแกตนเอง กลมตวอยางทใชในการศกษา และสงคม 5) เคารพศกดศร และสทธของมนษยทใชเปนตวอยางในการวจย และไมค านงถงผลประโยชนทางวชาการจนละเลย และขาดความเคารพในศกดศรของเพอนมนษย ตองถอเปนภาระหนาททจะอธบายจดมงหมายของการวจยแกบคคลทเปนกลมตวอยาง โดยไมหลอกลวง หรอบบบงคบ และไมละเมดสทธสวนบคคล โดยแนวทางปฏบต ดงน 5.1) มความเคารพในสทธมนษยทใชในการทดลอง โดยตองไดรบความยนยอม กอนท าการวจย 5.2) ปฏบตตอมนษยและสตวทใชในการทดลองดวยความเมตตา ไมค านงถงแตผลประโยชน ทางวชาการจนเกดความเสยหายทอาจกอใหเกดความขดแยง 5.3) ดแลปกปองสทธประโยชน และรกษาความลบของกลมตวอยางทใชในการทดลอง 6) มอสระทางความคด โดยปราศจากอคตในทกขนตอนของการท าวจย ตระหนกวาอคตสวนตนหรอความล าเอยงทางวชาการอาจสงผลใหมการบดเบอนขอมล และขอคนพบทางวชาการอนเปนเหตใหเกดผลเสยหายตองานวจย โดยแนวทางปฏบต ดงน 6.1) มอสระทางความคด ไมท างานวจยดวยความเกรงใจ 6.2) ปฏบตงานวจยโดยใชหลกวชาการเปนเกณฑ และไมมอคตมาเกยวของ 6.3) เสนอผลงานวจยตามความเปนจรง ไมจงใจเบยงเบนผลการวจย โดยหวงผลประโยชน สวนตน หรอตองการสรางความเสยหายแกผอน


7) พงน าผลงานวจยไปใชประโยชนในทางทชอบ เผยแพรผลงานวจยเพอประโยชนทางวชาการและสงคม ไมขยายผลขอคนพบจนเกนความเปนจรง และไมใชผลงานวจยไปในทางมชอบ มแนวทางปฏบต ดงน 7.1) พงมความรบผดชอบและรอบคอบในการเผยแพรผลงานวจย 7.2) พงเผยแพรผลงานวจยโดยค านงถงประโยชนทางวชาการและสงคม ไมเผยแพรผลงานวจย เกนความเปนจรงโดยเหนแกประโยชนสวนตนเปนทตง 7.3) พงเสนอผลงานวจยตามความเปนจรง ไมขยายผลขอคนพบโดยปราศจากการตรวจสอบ ยนยนในทางวชาการ 8) เคารพความคดเหนทางวชาการของผอน มใจกวาง พรอมทจะเปดเผยขอมลและขนตอนการวจย ยอมรบฟงความคดเหนและเหตผลทางวชาการของผอน และพรอมทจะปรบปรงแกไขงานวจยของตนใหถกตอง มแนวทางปฏบต ดงน 8.1) มมนษยสมพนธทด ยนดแลกเปลยนความคดเหน และสรางความเขาใจในงานวจย กบเพอนรวมงานและนกวชาการอนๆ 8.2) ยอมรบฟง แกไขการท าวจย และการเสนอผลงานวจยตามขอแนะน าทด เพอสรางความรทถกตอง และสามารถน าผลงานวจยไปใชประโยชนได 9) มความรบผดชอบตอสงคมทกระดบ มจตส านกทจะอทศก าลงสตปญญาในการท าวจย เพอความกาวหนาทางวชาการ เพอความเจรญ และประโยชนสขของสงคมและมวลมนษยชาต โดยมแนวทางปฏบต ดงน 9.1) ไตรตรองหาหวขอการวจยดวยความรอบคอบ และท าการวจยดวยจตส านกทจะอทศก าลงปญญาของตน เพอความกาวหนาทางวชาการ เพอความเจรญของสถาบนและประโยชนสขตอสงคม 9.2) รบผดชอบในการสรางสรรคผลงานวชาการ เพอความเจรญของสงคม ไมท าการวจยทขด กบกฎหมาย ความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชน 9.3) พฒนาบทบาทของตนใหเกดประโยชนยงขน และอทศเวลา มน าใจ กระท าการสงเสรม พฒนาความร จตใจ พฤตกรรมของนกวจยรนใหม ใหมสวนสรางสรรคความรแกสงคมสบไป

คมอปฏบตงาน เรอง การใชงานและสอบเทยบเครองชง | 56

บทท 5

ปญหา อปสรรค แนวทางการแกไขและพฒนา และขอเสนอแนะ

ปญหา อปสรรค ในการปฏบตงานการสอบเทยบเครองชง พบปญหาและอปสรรคบางประการในการปฏบตงาน ซงพอสรปไดดงน 1) ขาดความรความเขาใจในการสอบเทยบเครองชง เนองจากเจาหนาทผดแลไมมความช านาญในการสอบเทยบเครองชงดวยตนเอง 2) ระยะเวลาของการสอบเทยบเครองชง บางกระบวนการใชเวลาในการตรวจสอบนานถง 25-30 วน ในการเกบขอมล เพอวเคราะหคาการสอบเทยบ แตเครองชงมการใชงานเปนประจ า 3) ขาดการการจ ากดการเขาถงในการใชงานเครองชง ท าใหเกดปญหาเกยวกบวธการใชงานเครองชงทแตกตางกน อนเนองมาจากการขาดความตระหนกของผใช หรอขาดความเขาใจในการใชงานเครองชง ท าใหเครองชงทผานการสอบเทยบไดรบความเสยหายจากการใชงานเครองชงทแตกตางกน 4) ขาดการสอบเทยบหรอทวนสอบเครองชงจากหองปฏบตการสอบเทยบทไดรบการรบรอง แนวทางการแกไขและพฒนา แนวทางการแกไขปญหาและการพฒนา มดงน ตาราง 5.1 สรปแนวทางการแกไขและพฒนา

ปญหา อปสรรค แนวทางการแกไขปญหา การพฒนา 1) ขาดความรความเขาใจในการสอบเทยบเครองชง

ผรบผดชอบดแลเครองชง ควรเขารบการฝกอบรม และฝกทกษะการสอบเทยบเครองชง เพอใหเกดความช านาญ

1.การจดท าแผนพฒนาตนเองประจ าปงบประมาณ เพอของบประมาณในการเขารบการฝกอบรม ในหวขอ การสอบเทยบเครองชง หรอการจดท าแผนเพอขอฝกอบรมผานเครอขายอนเตอรเนต2. ผรบผดชอบดแลเครองชง ถายทอดทกษะการใชงานเครองชงอยางถกวธ ทกษะการสอบเทยบเครองชง และการดแลรกษาแกผใชงาน


ตาราง 5.1 (ตอ) สรปแนวทางการแกไขและพฒนา

ปญหา อปสรรค แนวทางการแกไขปญหา การพฒนา 2) ระยะเวลาของการสอบเทยบ ก าหนดแผนการสอบเทยบให

ชดเจน และแจงตอผใชงาน โดยการตดประกาศ เพอใหผใชงานสามารถทราบขอมลและวางแผนการใชงานเครองชงได

การศกษาและพฒนาวธการสอบเทยบใหมระยะเวลาสนลง เพอใหไดวธการสอบเทยบเครองชงทมประสทธภาพ และใชระยะเวลาทเหมาะสม

3) ขาดการจ ากดการเขาถงในการใชงานเครองชง

การก าหนดการเขาถงการใชงานเครองชงทไดรบการสอบเทยบ โดยการแตงตงผรบผดชอบอยางชดเจน

การจดท าแผนการจดหาเครองชงทใชส าหรบงานทวไป ส าหรบการเรยนการสอน และเครองชงส าหรบงานวเคราะหตวอยาง ใหพอเหมาะกบปรมาณการใชงาน

4) ขาดการสอบเทยบหรอทวนสอบเครองชงจากหองปฏบตการสอบเทยบทไดรบการรบรอง

1.การดแลรกษาสภาพเครองชงใหมความสมบรณพรอมส าหรบการสอบเทยบ และเพอลดคาใชจายในการซอมบ ารง 2.การสรางความเขาใจในความจ าเปนในการสอบเทยบเครองชง และเลอกเฉพาะเครองชงทมการใชงานเพอบรการวชาการ และการจดท าระบบ ISO/IEC 17025 มาท าการสอบเทยบ

การจดท าแผนเพอหารายไดจากแหลงทนภายนอกเพอสนบสนนกจกรรมการวเคราะห เชน รบวเคราะหตวอยาง หรองานวจยตางๆ

ขอเสนอแนะ จากการปฏบตงานในหองปฏบตการ พบวาผปฏบตงานมกจะละเลยการปฏบตทถกตองในการใชงาน

เครองชง ซงอาจเปนเพราะ ยงไมไดรบค าแนะน าการใชงานเครองชงอยางถกตองและครบถวน หรออาจเกดจากความเคยชน หรอการทตองด าเนนการวเคราะหตวอยางเปนจ านวนมาก จงท าใหขาดการดแลเครองชงอยางถกวธ และพบวา การเขาไปใหค าแนะน าการปฏบตทดในการใชงานเครองชงแกผปฏบตงานเปนกลมยอย และไดมการตดตามการด าเนนงานเปนระยะ จะชวยใหการใชงานเครองชงในหองปฏบตการเปนไปอยางมประสทธภาพยงขน ดงนน เพอใหการใชงานเครองชงเปนไปอยางมประสทธภาพ หองปฏบตการ ควรมการมอบหมายใหมผดแลเครองชง เพอใหด าเนนการเกยวกบเครองชง ดงน

1) จดท าประวตเครองชง ซงจะประกอบดวยรายละเอยดตางๆของเครองชง ไดแก วน เดอน ป ทซอ บรษทจดจ าหนาย ระยะเวลาการใชงาน

2) จดท าเอกสารขนตอนการใชงานเครองชงไวใกลๆเครองชง เพอใหผใชงานเครองชง สามารถใชงานเครองชงไดอยางถกตอง


3) ก าหนดระยะเวลาการ ดแล และ การบ ารงรกษาเครองชง 4) ก าหนดชวงระยะเวลาทเหมาะสมทเครองชงจะไดรบการสอบเทยบ ผดแลเครองชงควรสงเครองชง

สอบเทยบตามชวงระยะเวลาทก าหนด เพอใหทราบคณลกษณะของเครองชงทเปนปจจบน เนองจาก เมอใชเครองชงไประยะเวลาหนงเครองชงอาจเสอมสภาพไป ท าใหคาน าหนกทแสดงอาจคลาดเคลอนจากน าหนกจรง แนะน าวาเครองชงควรไดรบการสอบเทยบอยางนอยปละ 1 ครง ซงการสอบเทยบเครองชงสามารถด าเนนการไดกอนระยะเวลาทก าหนด เมอเครองชงมการเปลยนแปลงทอาจมผลกระทบตอการท างานของเครองชง เชน การซอมแซม การเคลอนยาย หรอผลการท า Control chart ทแสดงแนวโนมอาการผดปกตของการท างานของเครองชง และหากครบรอบก าหนดเวลาการสอบเทยบแลวแตเครองชงยงไมไดรบการสอบเทยบและจ าเปนตองใชงานเครองชง เราสามารถใชแผนภมควบคมการท างานของเครองชงยนยนความถกตองของการท างานของเครองชงได

5) จดท าเอกสารแจง วน เวลา ทไดรบการสอบเทยบพรอมผลการสอบเทยบใหผใชงานเครองชงทราบ 6) หาสาเหตและด าเนนการแกไขเมอเครองชงมการท างานผดปกต 7) จดท าบนทกการซอม ระบสาเหตทเครองชงไมสามารถใชงานได บนทกการเปลยนอปกรณ 8) จดท าบนทกการใชงานเครองชงประจ าวน 9) จดท า แผนภมควบคมการท างานเครองชงประจ าวน (Control chart) 10) ผดแลเครองชงและผใชงานเครองชงตองไดรบการฝกอบรมการใชงานเครองชงอยางถกวธเพอให

ทราบสงทตองปฏบตเมอลงมอใชงานเครองชง และควรมการทบทวนการปฏบตงานเปนระยะ 11) จดท าโปรแกรมการสอบเทยบโดยหองปฏบตการสอบเทยบทไดรบการรบรองการสอบเทยบ ทงนใน

การจดท าโปรแกรมดงกลาว ตองมงบประมาณเพยงพอส าหรบการสอบเทยบ เพอใหการรกษาประสทธภาพของเครองชงนนเกดประโบชนสงสด


ภาคผนวก


ภาคผนวก ก ตวอยางแบบฟอรม แบบบนทกตางๆ เกยวกบการสอบเทยบเครองมอวทยาศาสตร


ตวอยางแบบฟอรม แบบบนทกการสอบเทยบเครองมอวทยาศาสตร

หองปฏบตการสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร ชนดเครองมอ.......................................................................Class……………………………ยหอ............................... รน...............................................S/N……………………………………………………………….Lot No:………………………… ID No./รหสเครอง :……………………………………………..หมายเลขครภณฑ............................................................. ผรบผดชอบ....................................................................ต าแหนง...................................... ................................... ล าดบ

ท วนท

สอบเทยบ หนวยงาน สอบเทยบ

เลขทใบรบรอง (Cer No.)

วนท รบใบรบรอง

สอบเทยบครง

ตอไป

ผบนทก หมายเหต

ภาพประกอบ ก-1 แบบบนทกการสอบเทยบเครองมอวทยาศาสตร



ตวอยางแบบฟอรม แบบบนทกขอมลการควบคมการท างานเครองชงประจ าวน (Daily Check) หองปฏบตการสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร

ชนดเครองมอ......................................................................Class……………………………ยหอ...............................รน................................. .............S/N……………………………. Lot No:…………………………ID No./รหสเครอง :……………………………………………..หมายเลขครภณฑ.............................................................ขนาด ตมน าหนกทใช...........g หมายเลข.............................................................................ผรบผดชอบ....................................................................ต าแหนง.............. ...........................................................

ว/ด/ป เวลา อณหภม น าหนกทชงได (กรม)

คาเฉลย ( ) ผด าเนนการ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

ผตรวจสอบ.........................................................................ต าแหนง................................... ....................................

ภาพประกอบ ก-2 แบบบนทกขอมลการควบคมการท างานเครองชงประจ าวน (Daily Check)


ตวอยางแบบฟอรม แบบบนทกขอมลการจดท าแผนภมควบคม (Control Chart) เครองชง หองปฏบตการสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร

ชนดเครองมอ......................................................................Class……………………………ยหอ...............................รน..............................................S/N……………………………. Lot No:…………………………ID No./รหสเครอง :……………………………………………..หมายเลขครภณฑ.............................................................ขนาด ตมน าหนกทใช...........g หมายเลข.............................................................................ผรบผดชอบ............................. .......................................ต าแหนง....................................................... ..................

ว/ด/ป เวลา อณหภม น าหนกทชงได (กรม)

คาเฉลย ( ) ผด าเนนการ 1 4 5 6 7 8 9 10 SD +2SD -2SD

ผตรวจสอบ.........................................................................ต าแหนง................................... ....................................

ภาพประกอบ ก-3 แบบบนทกขอมลการจดท าแผนภมควบคม (Control Chart) เครองชง


ภาคผนวก ข ตวอยางแบบฟอรม รายงานผลการสอบเทยบเครองชง


ตวอยางแบบฟอรม รายงานผลการสอบเทยบเครองชง

หองปฏบตการสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร เลขท.......................................... วนทสอบเทยบ...........................

1. รายละเอยดเครองชง สถานทสอบเทยบ..................................................................... อณหภมหองขณะสอบเทยบ...........................ºC ความชนสมพทธ :……………±………...%Rh ลกษณะของจานชง กลม สเหลยม

2. รายละเอยดตมน าหนกมาตรฐานทใช ซงไดรบการสอบเทยบจาก :……………………………………………………………………………………………………… ตามใบรายงานผลการสอบเทยบ เลขท.................................................................................................. มาตรฐานของหนวยงานสอบเทยบ สามารถสบทอดการสอบเทยบยอนกลบไปยง : Swiss Federal Office of Metrology and Accreditation (METAS),through Mettler - Toledo, Switzerland, Accreditation Number SCS 032. (for weight 1mg to 1 kg) 3. วธการสอบเทยบ.............................................................................................................. ............................. 4. การตรวจสอบลกษณะทวไป...................................................................................................................... ............................................................................................................................. ............................................. .................................................................................................................................. ........................................ 5. ตรวจสอบความคลาดเคลอน เนองจากการวางน าหนกไมตรงกลางจาน

ต าแหนงวางน าหนก คาแตกตางจากน าหนกกลางจาน (กรม) ซายหนา ซายหลง ขวาหนา ขวาหลง

คาแตกตางจากตรงกลางจานมากทสด (กรม) 6. หาคาความแมนย าในการอานของเครองชง

สเกลทอาน (กรม) คาเบยงเบนมาตรฐาน (กรม)


7. ตรวจสอบความถกตองของ Digital Reading

คาทระบน าหนก (กรม)

คาทอานได (กรม)

คาแก (กรม)

คาความไมแนนอน (±กรม)

* ระดบความเชอมนของความไมแนนอน = 95% , k = 2

วนทรายงาน …………………………………………… ผสอบเทยบ : ………………...……..……...….…..

(........................................... )


บรรณานกรม

คมอปฏบตงาน เรอง แนวปฏบตทดในการใชงานและสอบเทยบเครองชง | 60 นราพร เกดวดเกาะ, วนตา ทองไพรวรรณ และอญชล ตรวร. (มมป.) หลกปฏบตทดในการใชงานเครองชง ไฟฟา. วารสารอเลกทรอนกส ส านกตรวจสอบคณภาพสนคาปศสตว ปท 2 เลมท 1. 77-131. ชชาต อารจตรานสรณ. (2534). เครองมอวทยาศาสตร. ขอนแกน: ศรภณฑ ออกเซฟ. สถาบนบรการตรวจสอบคณภาพและมาตรฐานผลตภณฑ. (2555). แนวทางปฏบตในการตรวจสอบทวนสอบ

และสอบเทยบเครองชง[ขอมลอเลกทรอนคส]. file:///C:/Users/Administrator/Downloads/ erp256107221234147f55586bb08343d48b7459279e10a9cb.pdf

คมอปฏบตงาน เรอง การใชงานและการสอบเทยบเครองชง | 69

ประวตผเขยน

1. ชอ-นามสกล (ภาษาไทย) นางสาวสกญญา ขามหก ชอ-นามสกล (ภาษาองกฤษ) Miss. Sukanya Khamhok 2. ต าแหนงปจจบน นกวทยาศาสตร ระดบช านาญการ

3. หนวยงานทอยทสามารถตดตอได คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม ต.ขามเรยง อ. กนทรวชย จ. มหาสารคาม 44150 โทรศพท 043-754436 โทรสาร 043-754436 E-mail: [email protected] 4. ประวตการศกษา

วฒการศกษา สาขา ปทจบ สถาบน ประเทศ

วท.บ. เทคโนโลยชวภาพ 2546 มหาวทยาลยมหาสารคาม ไทย

วท.ม. บรหารจดการสงแวดลอม 2553

มหาวทยาลยมหาสารคาม ไทย

5. สาขาวชาการทมความช านาญพเศษ (แตกตางจากวฒการศกษา) ระบสาขาวชา 5.1 การวเคราะหตวอยางทางสงแวดลอมทางเคม 5.2 เทคนคการวเคราะหดวยเครอง AAS (Atomic absorption spectrophotometer) 6. ประสบการณทเกยวของกบการบรหารงานวจย 1) หวหนาโครงการวจย (1) Phytoremediation of Toluene Contaminate in Air Offset Printing System by Epipremnum arreum (Lindl & Andre) Bunting: faculty of Environmental and resource studies, March 2009-September 2009 (2) Removal of Mix Heavy Mental from COD Analysis Wastewater by Chitosan immobilized. : Faculty of Environmental and resource studies, March 2012-September 2012


2) ผรวมโครงการวจย (1) Extraction of essential oil using distillation technique and antimicrobial activity in Isan local vegetables: Faculty of Technology, September 2002-March 2003 (2) A study separation from wastewater by evaporation technique: Faculty of Environmental and resource studies, October 2007-September 2008

(3) Effect of temperature for pollutant in distilled water form offset printing wastewater evaporation. Faculty of Environmental and resource studies, October 2008-September 2009. (4) สกญญา ขามหก, พลกฤษณ จตรโต และ วรนนต นาคบรรพต, 2009, “Passive Diffusion of Toluene to Leaf of Epipremnum aureum (Lindl&Andre) Bunting”, International Conference on Green and Sustainable Innovation 2009 December 2 – 4, 2009, Chiang Rai, (Oral presentation) (5) ผประสานงาน/ผชวยนกวจย โครงการศกษาผลกระทบและตดตามตรวจสอบผลกระทบสงแวดลอมขามพรมแดนจากโครงการพฒนาไฟฟาพลงน าในแมน าโขงสายประธาน กรมทรพยากรน า ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2559 ด าเนนงานระหวางวนท 1 มนาคม 2559 ถงวนท 27 มกราคม 2560 (6) นกวจยหรอนกวชาการดานการมสวนรวม และผประสานงานโครงการการประยกตใชเครองมอและขอมลดานวชาการของ MRC เพอการบรหารจดการน าทวม ภยแลงและการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ ปท 1 (พ.ศ. 2560) ด าเนนงานระหวาง 30 พฤษภาคม 2560 ถง 25 พฤศจกายน 2560

7. งานวจยทท าเสรจแลว (ชอผลงานวจย ปทพมพ การเผยแพร) 1) National Conferences (1) Nakbanpote, W., Chomchuen, S., Jitto, P. and Chimpalee, K. (2007) “Heavy metal accumulation in Gynura pseudochina (L.) DC.”, the 19th Annual Meeting of the Thai Society for Biotechnology, 9-12 Oct, Department of Biotechnology, Faculty of Science and Technology, Thammasat University, Pathumthani, Thailand. (Poster) (2) พลกฤษณ จตรโต, สกญญา ชมชน, 2549, “สมรรถนะการบ าบดน าเสยสยอมดวยวธการ ระเหย”, มหาสารคามวจย, คร งท 3, 3-5 ตลาคม 2549, โรงแรมตกศลา, มหาสารคาม. (โปสเตอร) (3) พลกฤษณ จตรโต, สกญญา ชมชน, 2551, “ผลของอณหภมตอปรมาณมลพษในน าจากการ ระเหยน าเสยโรงพมพระบบออฟเซท”, มหาสารคามวจย คร งท , 4-5กนยายน 2551, โรงแรมตกศลา มหาสารคาม. (โปสเตอร) (4) Sukanya Khamhok and Ponlakit Jitto, 2011, “ Performance of Epipremnum aureum (Lind. and Andre) Bunting to Remove Toluene”, Journal of Engineering and Applied Sciences , 6:6, 354-357


2) HONORS & AWARDS (1) The 2nd Poster presentation Award, the 19th Annual Meeting of the Thai Society for Biotechnology, 9-12 2007. (Nakbanpote, W., Chomchuen, S., Jitto, P. and Chimpalee, K. (2007) “Heavy metal accumulation in Gynura pseudochina (L.) DC.”, Proceeding of the19th Annual Meeting of the Thai Society for Biotechnology, 9-12 October, at Department of Biotechnology, Faculty of Science and Technology, Thammasat University, Pathumthani, Thailand, p.66) (2) ใบประกาศเกยรตคณ ผปฏบตงานดวยความมงมน มความคดรเรมสรางสรรค จตสาธารณะ พฒนางานและพฒนาผอนอยเสมอ ป พ.ศ.2556 (3) ใบเกยรตคณศษยเกาดเดน หลกสตรบรหารจดการสงแวดลอม ป พ.ศ.2560 8) ประวตการท างาน พ.ศ. 2546- 2547 ปฏบตงานต าแหนง นกวทยาศาสตร ภาควชาเทคโนโลยชวภาพ คณะเทคโนโลย มหาวทยาลยมหาสารคาม พ.ศ. 2548 ปฏบตงานในต าแหนง พนกงานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ภาควชา

เทคโนโลยสงแวดลอม คณะเทคโนโลย มหาวทยาลยมหาสารคาม พ.ศ. 2549-2553 ปฏบตงานในต าแหนง พนกงานวทยาศาสตรและเทคโนโลย สงกดคณะ

สงแวดลอมและทรพยากรศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม พ.ศ. 2554-2560 ปฏบตงานในต าแหนง นกวทยาศาสตร สงกดคณะสงแวดลอมและทรพยากร

ศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม พ.ศ. 2561- ปจจบน ปฏบตงานในต าแหนง นกวทยาศาสตร ช านาญการ สงกดคณะสงแวดลอม

และทรพยากรศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม 9) ประวตการฝกอบรม

(1) การวเคราะหโปรตนโดยวธ Dumas และการวเคราะหไขมนโดยวธ Supercritical fluid extraction วนท 3 มถนายน 2548 มหาวทยาลยอบลราชธาน (2) ISO 14001:2004, Requirements and implementation มหาวทยาลยมหาสารคามวนท 2-3 กนยายน 2549 (3) Has attended for IKA Bomb calorimeter training and workshop seminar ขอนแกน วนท 6 ตลาคม 2549 (4) Has participated in the training course on “ ISO 9001: 2000, Internal quality auditors” มหาวทยาลยมหาสารคาม วนท 16 - 17 กมภาพนธ 2552


(5) ขอก าหนดระบบคณภาพหองปฏบตการตามมาตรฐานสากล ISO/IEC 17025:2005 สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย วนท 16-17 มถนายน 2554

(6) ISO/IEC 17025:2005 Requirements, Central laboratory (Thailand) Co., Ltd. วนท 8 พฤษภาคม 2555 (7) Method Validation in chemical analysis, Central laboratory (Thailand) Co., Ltd. วนท 29-30 เมษายน 2556 (8) การควบคมคณภาพภายในหองปฏบตการในภมภาค กรมวทยาศาสตรบรการ วนท 20 -21 พฤศจกายน 2557 (9) การประมาณคาความไมแนนอนของการวดส าหรบหองปฏบตการทดสอบในภมภาค กรมวทยาศาสตรบรการ วนท 26-28 พฤศจกายน 2557 (10) การใชแกสโครมาโตกราฟ (Gas chromatography) ในการทดสอบ (อบรมผานเครอขายอนเทอรเนต) กรมวทยาศาสตรบรการ วนท 21 มถนายน 2557 ถง 19 กนยายน 2557 (11) การควบคมคณภาพส าหรบหองปฏบตการทดสอบน าดานจลชววทยา (อบรมผานเครอขายอนเทอรเนต) กรมวทยาศาสตรบรการ วนท 13 มถนายน 2557 ถง 11 กนยายน 2557 (12) การประมาณคาความไมแนนอนของการวด (อบรมผานเครอขายอนเทอรเนต) กรมวทยาศาสตรบรการ วนท 13 มถนายน 2557 ถง 11 กนยายน 2557 (13) การประมาณคาความไมแนนอนของการดวยเทคนคการชงน าหนก (อบรมผานเครอขายอนเทอรเนต) กรมวทยาศาสตรบรการ วนท 21 มถนายน 2557 ถง 19 กนยายน 2557 (14) การสอบเทยบเครองชง (อบรมผานเครอขายอนเทอรเนต) กรมวทยาศาสตรบรการ วนท 13 มถนายน 2557 ถง 11 กนยายน 2557 (15) เทคนคพ นฐานส าหรบนกจลชววทยา (อบรมผานเครอขายอนเทอรเนต) กรมวทยาศาสตรบรการ วนท 13 มถนายน 2557 ถง 11 กนยายน 2557 (16) เทคนคการใชพเอชมเตอรส าหรบหองปฏบตการ (อบรมผานเครอขายอนเทอรเนต) กรมวทยาศาสตรบรการ วนท 13 มถนายน 2557 ถง 11 กนยายน 2557 (17) การประมาณคาความไมแนนอนของการวดดวยเทคนคการไทเทรต (อบรมผานเครอขายอนเทอรเนต) กรมวทยาศาสตรบรการ วนท 13 มถนายน 2557 ถง 11 กนยายน 2557 (18) เทคนคการใชเครองแกววดปรมาตร (อบรมผานเครอขายอนเทอรเนต) กรมวทยาศาสตรบรการ วนท 13 มถนายน 2557 ถง 11 กนยายน 2557 (19) Flam Atomic Absorption Spectroscopy (FAAS) (อบรมผานเครอขายอนเทอรเนต) กรมวทยาศาสตรบรการ วนท 13 มถนายน 2557 ถง 11 กนยายน 2557 (20) เทคนคการเตรยมสารละลาย (อบรมผานเครอขายอนเทอรเนต) กรมวทยาศาสตรบรการ วนท 13 มถนายน 2557 ถง 11 กนยายน 2557


(21) การตรวจสอบความใชไดของวธ (อบรมผานเครอขายอนเทอรเนต) กรมวทยาศาสตรบรการ วนท 11 มถนายน 2557 ถง 9 กนยายน 2557 (22) การควบคมคณภาพผลการวเคราะหทดสอบ (อบรมผานเครอขายอนเทอรเนต) กรมวทยาศาสตรบรการ วนท 13 มถนายน 2557 ถง 11 กนยายน 2557 (23) การสอบเทยบพเอชมเตอร (อบรมผานเครอขายอนเทอรเนต) กรมวทยาศาสตรบรการ วนท 13 มถนายน 2557 ถง 11 กนยายน 2557 (24) การสอบเทยบเครองแกววดปรมาตร (อบรมผานเครอขายอนเทอรเนต) กรมวทยาศาสตรบรการ วนท 14 มถนายน 2557 ถง 12 กนยายน 2557 (25) หลกสตรการ UV-VIS Spectrophotometer Performance Validation (อบรมผานเครอขายอนเทอรเนต) กรมวทยาศาสตรบรการ วนท 13 มนาคม 2561-11 มถนายน 2561

(26) หลกสตรเทคนคการจดเตรยมตวอยางน าผวดนส าหรบการวเคราะห (อบรมผานเครอขายอนเทอรเนต) กรมวทยาศาสตรบรการวนท 13 มนาคม 2561-11 มถนายน 2561

(27) หลกสตร Flame Atomic Absorption Spectroscopy (อบรมผานเครอขายอนเทอรเนต) กรมวทยาศาสตรบรการ วนท 1 มนาคม 2561-30 พฤษภาคม 2561

(28) หลกสตการตรวจสอบสมรรถนะยววสเบลสเปกโทรโฟโตมเตอร (อบรมผานเครอขายอนเทอรเนต) กรมวทยาศาสตรบรการวนท 13 มนาคม 2561-11 มถนายน 2561

(29) หลกสตหลกการประมาณคาความไมแนนอนของการวด (อบรมผานเครอขายอนเทอรเนต) กรมวทยาศาสตรบรการวนท 1 มกราคม 2562 – 1 เมษายน 2562

(30) หลกสตการประมาณคาความไมแนนอนของการวดดวยเทคนคการชงน าหนก (อบรมผานเครอขายอนเทอรเนต) กรมวทยาศาสตรบรการวนท 1 มกราคม 2562 – 1 เมษายน 2562

(31) หลกสตร ขอก าหนด ISO/IEC 17025:2017 (อบรมผานเครอขายอนเทอรเนต) กรมวทยาศาสตรบรการวนท 29 พฤศจกายน 2561 - 1 เมษายน 2562

Documents

คู่มือปฏิบัติงานenv.msu.ac.th/th/wp-content/uploads/2019/03/ข... · 2019. 3. 29. · คู่มือปฏิบัติงาน เรื่อง