ศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย

โดย นางอษา ทองจนทา

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปมหาบณฑต สาขาวชาทศนศลปศกษา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2555

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

สำนกหอ

สมดกลาง

ศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย

โดย นางอษา ทองจนทา

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปมหาบณฑต สาขาวชาทศนศลปศกษา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2555

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

สำนกหอ

สมดกลาง

THE ART FLORAL FABRIC PATTERN

OF CONTEMPORARYS THAI DAM PEOPLE

By

Mrs. Usa Tongjunta

A Thesis Submitted Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree Master of Fine Arts Program of Visual Arts Education

Graduate School Silpakorn University Academic 2012

Copyright of Graduate School, Silpakorn University

สำนกหอ

สมดกลาง

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหวทยานพนธ เรอง “ศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย” เสนอโดย นางอษา ทองจนทา เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปมหาบณฑต สาขาวชาทศนศลป

.................................................................... (ผชวยศาสตรจารย ดร.ปานใจ ธารทศนวงค) คณบดบณฑตวทยาลย วนท..............เดอน................พ.ศ................

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ 1. ศาสตราจารยพษณ ศภนมตร 2. อาจารย ดร.วสตร โพธเงน

คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ

............................................................ประธานกรรมการ (รองศาสตราจารยปรญญา ตนตสข) ................../...................../..................

............................................................กรรมการ .......................................................กรรมการ (รองศาสตราจารยสรรณรงค สงหเสน) (ศาสตราจารยพษณ ศภนมตร) ................../.................../................... ................../................./.................

............................................................กรรมการ (อาจารย ดร.วสตร โพธเงน) .................../..................../....................

สำนกหอ

สมดกลาง

ง

54901318 : สาขาวชาทศนศลปศกษา ค าส าคญ : งานสรางสรรคจตรกรรม/ ศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย อษา ทองจนทา : ศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย.อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ศ. พษณ ศภนมตร และ อ.ดร.วสตร โพธเงน.79 หนา. ศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมยทสรางสรรคขน เปนผลงานศลปะการออกแบบทสะทอนวถชวต ความเชอ และพธกรรมของชาวไทด า โดยบงบอกความเปนมาในอดต การยายถน โครงสรางทางสงคม มลกษณะเดนของงานทเปนทงรปธรรม และนามธรรม ลายดอกผาเปนงานศลปะทมคณคา มลกษณะเฉพาะ และแสดงถงเอกลกษณของชาวไทด า ผศกษามความรก และชนชอบในรปแบบของลายดอกผา จงไดศกษาทมา ลกษณะรปแบบของงาน เพอน ามาสรางสรรคลายดอกผาขนมาใหมในรปแบบงานจตรกรรม สรปผลการศกษาไดดงน 1. ลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณไดมาจากธรรมชาต คอ ดอกไม ตนไม ผลไม และ สตวตาง ๆ เปนสงแวดลอมทอยใกลตวของชาวไทด า 2. เอกลกษณรปแบบลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณ จะใชลกษณะเสนตรง รปรางภายนอกของลายดอกผาจะเปนรปส เหลยมจตรส สวนลายละเอยดภายในดอกลายจะเปนรปสามเหลยม สเหลยม และวงกลม สทใชมเพยง 5 ส ไดแก สเขยว สแดง สแดงเลอดนก สสม และสขาว 3. การสรางสรรคงานศลปะจากลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย จะใชรปแบบลายดอกผาทศกษามาสรางเปนผลงานจ านวน 8 ชน ขนาด100 ×150 ซม.จ านวน 3 ชน ขนาด 110 ×160 ซม.จ านวน 2 ชน และขนาด 105 ×150 ซม.จ านวน 3 ชน เขยนลงบนผนผาใบโดยใชสอะครลก และแนวการเขยนงานแบบจตรกรรมขอบคม(Hard-Edge Painting)

สาขาวชาทศนศลปศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ลายมอชอนกศกษา..................................................... ปการศกษา 2555 ลายมอชออาจารยทปรกษาวทยานพนธ 1.............................................. 2..............................................

สำนกหอ

สมดกลาง

จ

54901318 : MAJOR : VISUAL ARTS EDUCATION KEY WORD : CREATIVE PAINTING/ THE ART FLORAL FABRIC PATTERN OF CONTEMPORARY THAI DAM PEOPLE USA TONGGIUNTA : THE ART FLORAL FABRIC PATTERN OF CONTEMPORARY THAI DAM PEOPLE. THESIS ADVISORS : PROF. PISHNU SUPANIMITAND AND DR. WISUD PONGERN, Ph.D. 79 pp.

The art floral fabric,s pattern of contemporary Tai Dam people, is created and designed in order to reflect the ancient life style, old beliefs and past rituals of these people. Likewise, the origins, the immigration and the social structure of Tai Dam can be identified and symbolized through this handicraft. The value of hand-woven fabrics expresses the uniqueness of Tai Dam people, in terms of concrete and abstract conditions. According to the appreciation of patterns of the textiles, and meanings of the origins and the outstanding characteristics of the fabrics, the researcher has been inspired to originate new artistic works. The findings of the study are concluded as follows :

1.The fabric patterns of the ancient Tai Dam were originated from nature such as, flowers,

plants, fruits and animals in surrounding area.

2.The distinctiveness of the traditional Tai Dam fabric patterns were mostly in the forms

of squares, triangles and circles. Only five colors were used; green, red, bird blood red, orange and

white.

3.The artistic works, based on fabric patterns, consist of 3 pieces with 100 ×150

centimeters, 2 pieces with 110 ×160 centimeters, and 3 pieces with 105 ×150 centimeters in sizes.

All of these artistic pieces are created by employing two techniques, acrylics painting on canvas and

Hard-Edge painting.

Program of Visual Arts Education Graduate School, Silpakorn University Student ,s signature............................................................... Academic Year 2012 Thesis Advisors, signature 1 ........................................................ 2 .......................................................

สำนกหอ

สมดกลาง

ฉ

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธชดนส าเรจลลวงไดดวยดวยด เนองจากไดรบค าแนะน า ปรกษา และความอนเคราะหจาก ศาสตราจารยพษณ ศภนมตร ศาสตราจารยปรชา เถาทอง รองศาสตราจารยปรญญา ตนตสข รองศาสตราจารยศรพงศ พยอมแยม อาจารย ดร.วสตรโพธเงน อาจารย ดร.เตยงาม คปตะบตร และอาจารยทางคณะศกษาศาสตรทกทาน ทกรณาแนะน าแนวทางในการสรางสรรคผลงาน การแกไขขอบกพรองในการท างาน ตลอดจนชแนะการตงชอหวขอเรอง การใชเทคนคในการสรางผลงาน การเกบขอมลภาคสนามใหกบขาพเจา ท าใหการจดท าวทยานพนธชดน ส าเรจลลวงไปไดดวยด จงตองขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงมา ณ ทนดวย ขอขอบคณทกคนในครอบครวคอ คณวนตย ทองจนทา คณวชรพนธ ทองจนทา และคณอครพนธ ทองจนทา รวมทงคณพโสภา เอยมสอาด อาจารยปยวรรณ สขเกษม ทเปนก าลงกาย ก าลงใจ และชวยเหลอในการเกบขอมลในการจดท าวทยานพนธชดน คณคา และคณประโยชนของวทยานพนธชดน ขออทศแด คณพอบญสง โพธ คณยากมเอง โพธ และมอบเปนเครองบชาพระคณ คณแมแพ โพธ ทไดอบรมเลยงด และเปนผใหชวตใหทกสงทกอยางแกขาพเจา ตลอดจนคณตา คณยาย คณปา คณนา คร อาจารย ผใหขอมลภาคสนาม และผมพระคณทกทาน

สำนกหอ

สมดกลาง

ช

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย................................................................................................................... ง บทคดยอภาษาองกฤษ.............................................................................................................. จ กตตกรรมประกาศ................................................................................................................... ฉ สารบญภาพ.............................................................................................................................. ฌ บทท 1 บทน า............................................................................................................................... 1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา.................................................................. 1 วตถประสงคของการสรางสรรค............................................................................. 3 ขอบเขตการสรางสรรค........................................................................................... 3 แนวความคดในการสรางสรรค............................................................................... 3 นยามศพทเฉพาะ..................................................................................................... 4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ...................................................................................... 5 2 เอกสาร และวรรณกรรมทเกยวของ................................................................................. 6 ศลปะ...................................................................................................................... 6 ทศนศลป................................................................................................................ 7 ศลปะรวมสมย....................................................................................................... 7 ประวตความเปนมาของชาวไทด า.......................................................................... 8 ผาของชาวไทด า.................................................................................................... 13 ลายดอกผาของชาวไทด า....................................................................................... 13 ลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณ............................................................... 14 ศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย............................................................... 30 จตรกรรมขอบคม(Hard-Edge Painting)............................................................... 30 3 วธด าเนนการเกบขอมล และสรางสรรคผลงาน............................................................. 39 วธการด าเนนการเกบขอมล................................................................................... 39 การสรางสรรคผลงาน............................................................................................ 39

สำนกหอ

สมดกลาง

ซ

บทท หนา ทศนธาตทใชสรางสรรคผลงาน............................................................................. 40 เนอหาของผลงาน................................................................................................. 48 เทคนคการสรางผลงาน......................................................................................... 48 4 ผลการวเคราะหขอมล และการสรางสรรคผลงาน......................................................... 51 การวเคราะหขอมล................................................................................................ 51 วตถประสงคของการสรางสรรค............................................................................ 51 การสรางสรรคผลงาน........................................................................................... 52 การสรางงานในระยะทหนง.................................................................................. 53 การสรางงานในระยะทสอง.................................................................................. 54 การสรางงานในระยะทสาม.................................................................................. 55 การสรางงานในระยะทส...................................................................................... 56 การสรางงานในระยะทหา.................................................................................... 59 การสรางสรรคผลงานวทยานพนธศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย........ 62 ผลงานวทยานพนธ ศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย............................... 63 5 สรปผลการศกษา และขอเสนอแนะ.............................................................................. 73 สรปผลการศกษา.................................................................................................. 75 ขอเสนอแนะ......................................................................................................... 75 ขอเสนอแนะทวไป................................................................................................ 75 ขอเสนอแนะเพอการศกษา.................................................................................... 76

รายการอางอง.......................................................................................................................... 77

ประวตผวจย............................................................................................................................ 79

สำนกหอ

สมดกลาง

ฌ

สารบญภาพ ภาพท หนา 1 แผนทถนทอยไทด าในเวยดนาม....................................................................... 9 2 แผนทแสดงถนทอยและการอพยพของชาวไทด า............................................. 10 3 แผนทต าบลดอนตม ต าบลบางปลา และต าบลไผหชาง.................................... 12 4 ภาพลายหนาหมอนลายแรก.............................................................................. 15 5 ภาพลายดอกผาหนาหมอน............................................................................... 15 6 ภาพลายดอกจนใชตกแตงเสอฮ(เสอทใชในพธการตาง ๆ ของชาวไทด า)........ 16 7 เสอฮ(เสอทใชในพธการตาง ๆ ของชาวไทด า)ทตกแตดวยลายดอกจน............ 16 8 ภาพลายดอกผาทใชตกแตงกระเปา................................................................... 17 9 ภาพลายดอกผาทใชตกแตงทคาดเอว................................................................ 17 10 ภาพลายดอกผาทใชสสมยใหม......................................................................... 17 11 ภาพลายดอกผาทใชวสดและสสมยใหม.......................................................... 17 12 ภาพดอกจน...................................................................................................... 18 13 ภาพดอกผาลายดอกจน..................................................................................... 18 14 ภาพลายเขยนดอกจน........................................................................................ 18 15 ภาพดอกพกล.................................................................................................... 19 16 ภาพดอกผาลายดอกพกล.................................................................................. 19

17 ภาพลายเขยนดอกพกล..................................................................................... 19

18 ภาพดอกมะลซอน............................................................................................. 19

19 ภาพดอกผาลายดอกมะลซอน........................................................................... 19

20 ภาพลายเขยนดอกมะลซอน.............................................................................. 19

21 ภาพดอกมะลลา................................................................................................ 20 22 ภาพดอกผาลายดอกมะลลา.............................................................................. 20 23 ภาพลายเขยนดอกมะลลา.................................................................................. 20 24 ภาพดอกพรม.................................................................................................... 21 25 ภาพดอกผาลายดอกพรม................................................................................... 21

สำนกหอ

สมดกลาง

ญ

ภาพท หนา 26 ภาพลายเขยนดอกพรม...................................................................................... 21 27 ภาพดอกงา....................................................................................................... 21 28 ภาพดอกผาลายดอกงา...................................................................................... 21 29 ภาพลายเขยนดอกงา......................................................................................... 21 30 ภาพดอกทานตะวน........................................................................................... 22 31 ภาพดอกผาลายดอกทานตะวน......................................................................... 22 32 ภาพลายเขยนดอกทานตะวน............................................................................ 22 33 ภาพดอกบว....................................................................................................... 22 34 ภาพดอกผาลายดอกบว..................................................................................... 22 35 ภาพลายเขยนดอกบว........................................................................................ 22 36 ภาพดอกแปด.................................................................................................... 23 37 ภาพดอกผาลายดอกแปด................................................................................... 23 38 ภาพลายเขยนดอกแปด...................................................................................... 23 39 ภาพกลบมะเฟอง.............................................................................................. 23 40 ภาพดอกผาลายกลบมะเฟอง............................................................................. 23 41 ภาพลายเขยนกลบมะเฟอง................................................................................ 23 42 ภาพแมงดา........................................................................................................ 24 43 ภาพดอกผาลายหวแมงดา................................................................................. 24 44 ภาพลายเขยนหวแมงดา.................................................................................... 24 45 ภาพรปทรงดอกงา............................................................................................ 25 46 ภาพรปทรงดอกมะลลา..................................................................................... 25 47 ภาพรปทรงดอกพกล........................................................................................ 25 48 ภาพเสนลายดอกบว.......................................................................................... 25 49 ภาพเสนลายหวแมงดา...................................................................................... 25 50 ภาพเสนลายดอกพรม....................................................................................... 25 51 ภาพสลายดอกจน.............................................................................................. 26 52 ภาพดอกผาลายดอกจน..................................................................................... 26

สำนกหอ

สมดกลาง

ฎ

ภาพท หนา 53 ภาพสลายดอกพกล........................................................................................... 26 54 ภาพดอกผาลายดอกพกล.................................................................................. 26 55 ภาพสลายดอกมะลซอน.................................................................................... 26 56 ภาพดอกผาลายดอกมะลซอน........................................................................... 26 57 ภาพสลายดอกมะลลา....................................................................................... 27 58 ภาพดอกผาลายดอกมะลลา............................................................................... 27 59 ภาพสลายดอกพรม........................................................................................... 27 60 ภาพดอกผาลายดอกพรม................................................................................... 27 61 ภาพสลายดอกงา............................................................................................... 27 62 ภาพดอกผาลายดอกงา...................................................................................... 27 63 ภาพสลายดอกทานตะวน.................................................................................. 28 64 ภาพดอกผาลายดอกทานตะวน......................................................................... 28 65 ภาพสลายดอกบว............................................................................................. 28 66 ภาพดอกผาลายดอกบว.................................................................................... 28 67 ภาพสลายดอกแปด........................................................................................... 28 68 ภาพดอกผาลายดอกแปด.................................................................................. 28 69 ภาพสลายกลบมะเฟอง..................................................................................... 29 70 ภาพดอกผาลายกลบมะเฟอง............................................................................. 29

71 ภาพสลายหวแมงดา.......................................................................................... 29

72 ภาพดอกผาลายหวแมงดา................................................................................. 29

73 ภาพ Beginning................................................................................................ 32 74 ภาพ Split.......................................................................................................... 33 75 ภาพ Another Time........................................................................................... 34 76 ภาพ Colors Arranged by Chance II................................................................. 35 77 ภาพ Colors for Large Wall............................................................................. 36 78 ภาพ Green Blue Red....................................................................................... 37

สำนกหอ

สมดกลาง

ฏ

ภาพท หนา 79 ภาพ Green Relief With Blue........................................................................... 38 80 แสดงการใชเสน(Line)..................................................................................... 41 81 ภาพรางแสดงการใช รปทรง(Form)................................................................. 42 82 ภาพรางแสดงการใชโครงสรางของลาย ชดท 1................................................ 43 83 ภาพรางแสดงการใชโครงสรางของลาย ชดท 2................................................ 44 84 ภาพรางแสดงการใชโครงสรางของลาย ชดท 3................................................ 45 85 ภาพแสดงการใช ส(Colour)............................................................................. 46 86 ภาพแสดงน าหนก (Tone)................................................................................. 46 87 ภาพแสดงทวาง(Space)..................................................................................... 47 88 ลกษณะผว(Texture)......................................................................................... 47 89 ภาพการสรางสรรคผลงานศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมยชดท 1...... 50 90 ภาพการสรางสรรคผลงานศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมยชดท 2...... 50 91 ภาพการสรางสรรคผลงานศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมยชดท 3...... 50 92 ภาพการสรางงานในระยะทหนงลายดอกพรม................................................. 53 93 ภาพการสรางงานในระยะทหนงลายดอกมะลซอน.......................................... 53 94 ภาพการสรางงานในระยะทสามลายดอกจน..................................................... 54 95 ภาพการสรางงานในระยะทสามลายดอกจน..................................................... 55 96 ภาพการสรางงานในระยะทสามลายดอกมะลลา.............................................. 55 97 ภาพการสรางงานในระยะทสามลายหวแมงดา................................................. 56 98 ภาพการสรางงานในระยะทสามลายดอกจน..................................................... 56 99 ภาพการสรางงานในระยะทสลายหวแมงดา..................................................... 57 100 ภาพการสรางงานในระยะทสลายดอกมะลลา................................................... 57 101 ภาพการสรางงานในระยะทสลายดอกแปด...................................................... 58 102 ภาพการสรางงานในระยะทสลายดอกจน......................................................... 58 103 ภาพการสรางงานในระยะทหาลายดอกมะลซอน............................................. 59 104 ภาพการสรางงานในระยะทหาลายดอกมะลลา................................................. 60

สำนกหอ

สมดกลาง

ฐ

ภาพท หนา 105 ภาพการสรางงานในระยะทหาลายดอกพรม.................................................... 61 106 ภาพการสรางงานในระยะทหาลายดอกงา........................................................ 62 107 ภาพผลงานวทยานพนธ ชนท 1....................................................................... 65 108 ภาพผลงานวทยานพนธ ชนท 2....................................................................... 66 109 ภาพผลงานวทยานพนธ ชนท 3....................................................................... 67 110 ภาพผลงานวทยานพนธ ชนท 4....................................................................... 68 111 ภาพผลงานวทยานพนธ ชนท 5....................................................................... 69 112 ภาพผลงานวทยานพนธ ชนท 6....................................................................... 70 113 ภาพผลงานวทยานพนธ ชนท 7....................................................................... 71 114 ภาพผลงานวทยานพนธ ชนท 8....................................................................... 72

สำนกหอ

สมดกลาง

บทท 1

บทน า

ความเปนมา และความส าคญของปญหา

ในการด ารงชวตของมนษย ตองมปจจยพนฐานทส าคญไดแก อาหาร เครองนงหม ทอยอาศย และยารกษาโรค นอกจากนนมนษยยงตองพงพาอาศยซงกนและกน กอใหเกดเปนสงคมขน และในสงคมจะมเอกลกษณและวฒนธรรมของตนเอง ชาวไทด า คอ กลมชาตพนธคนไทยสาขาหนงทมถนฐานเดมอยในแควนสบสองจไท ทเมองแถง หรอ เมองแทง (Muong Thanh ปจจบน คอ เมองเดยนเบยนฟ ประเทศเวยดนาม) และไดอพยพเขาสประเทศไทยเมอประมาณ 200 ปทผานมา หลงจากการท าสงครามในสมยกรงธนบร และกรงรตนโกสนทรตอนตน ชาวไทด าหรอไทยโซงไดถกกวาดตอนผานลาวเขาสประเทศไทย และไดเขามาตงถนฐานอยในภมภาค และจงหวดตาง ๆ ในประเทศไทย 15 จงหวด ไดแก เพชรบร ราชบร สพรรณบร สมทรสาคร นครปฐม กาญจนบร เลย พจตร พษณโลก ก าแพงเพชร สโขทย ลพบร สระบร ชมพร และสราษฎรธาน1 กลมชาวไทด าหรอชาวไทยโซงในต าบลดอนตม ต าบลบางปลา และต าบลไผหชาง ของ อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม เปนกลมชนกลมหนงทมการเปลยนแปลงวถชวตเพอใหทนกบการเปลยนแปลงของสงคม และเศรษฐกจ แตยงคงรกษาวฒนธรรม และขนบธรรมเนยมอนเปนวถชวตเชนเดยวกบชาวไทด าในจงหวดอน ๆ ในประเทศไทย โดยเฉพาะการปกเยบงานศลปะลายดอกผาทเปนเอกลกษณของชาวไทด า ความหมายของค าวา"ไท" คอกลมชาตพนธคนไทยสาขาหนงทมความเปนอสระ ค าวา "ด า" หมายถงการแตงกายดวยเครองนงหมสด า ชอเรยกขานในนาม "ไทด า" จงมความหมายโดยรวมวากลมชาตพนธคนไทยสาขาหนงในบรรดาหลายชนเผา ทแตงกายดวยสด านนเอง ซ งถอไดวาเปนเอกลกษณของชาวไทด าดวย วถชวตของชาวไทด าทไดสบทอดมาจากบรรพบรษ มลกษณะเดนอยในตว เชนทางดานวฒนธรรม ชาวไทด ายงมการรกษาวฒนธรรมของตนเองสง ในดานการแตงกาย ทอยอาศย ประเพณ ภาษา และอาหาร ทางดานสงคมเปนลกษณะเครอญาตและมการล าดบความส าคญของ สมาชกไวแนนอน ดานเศรษฐกจมการเปลยนแปลงไปตามยคสมย มการตงกลมท างานหตถกรรม

1มน อดมเวชม, ประวตศาสตรไทด าในประเทศไทย (เพชรบร : มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร,2547),6-74.

1

สำนกหอ

สมดกลาง

2

มการคาขายงานฝมอการปกเยบลายดอกผาของชาวไทด า และมการตดตอคาขายสนคากบบคคลภายนอก ซงมอทธพลตอการด ารงชวตของชาวไทด าในปจจบน ลายดอกผาของชาวไทด า เปนผลงานทางวฒนธรรมทสะทอนวถชวต ความเชอ และพธกรรมของชาวไทด าโดยบงบอกความเปนมาในอดต การยายถน โครงสรางทางสงคม เมอพจารณาลกษณะเดนของงานทเปนรปธรรม และนามธรรมทมความสมพนธกบความผกพนในครอบครว การรวมกลมทางสงคม และกลมชาตพนธ การทอ การยอมผา2 และน ามาตดซอยเปนชน

แลวน ามาประกอบเปนลวดลายดอกผา ทเลยนแบบมาจากธรรมชาต3 ลายดอกผาเปนงานศลปะทมาจากความคดสรางสรรค และจนตนาการ ตามแรงบนดาลใจ จากสงทพบเหนเปน เสน รปราง รปทรง และการใชสทสดใส สวยงาม จากสงแวดลอม จากรปสญลกษณ หรอวตถตามความเชอของผท า ผานลงบนเสอผาเครองนงหม และลายดอกผา จนเปนเอกลกษณทสะทอนใหเหนขนบธรรมเนยม ประเพณ ความเชอของกลมชน ทตองใชเวลา และประสบการณทยาวนาน4

ปจจบนลายดอกผาบางลายของชาวไทด าไมเปนทนยมในการท า เนองจากใชเวลานาน และยงยาก ซบซอน ผคนสวนใหญจะท าเฉพาะลายดอกผาทเปนทนยมของลกคา และเพอการสงออกจ าหนายทงภายในและภายนอกประเทศเทานน ท าใหลายดอกผาของชาวไทด าบางลายในสมยโบราณก าลงสญหาย ไป ในฐานะทผวจยเปนสวนหนงของชาวไทด า และมความชนชอบในศลปะการท าลายดอกผาทมความงดงามตงแตการออกแบบ รปราง รปทรง และการใชสทโดดเดนแปลกตา จงมความคดวาควรจะศกษาทมา ลกษณะการออกแบบ และ การใชสของลวดลายดอกผาในสมยโบราณของชาวไทด าไว เพอเปนการอนรกษลายดอกผาของชาวไทด าใหคงอยตอไปอก ทงยงท าใหผวจยมแนวคดทจะใชลายดอกผา มาสรางเปนงานจตรกรรมแนวใหมโดยไมเกยวของกบความนยมดานธรกจแตเปนไป เพอถายทอดความงดงาม ความคดสรางสรรค และจนตนาการ ตลอดจนเทคนคในการสรางงานของผวจยเพมเตมเขาไปในผลงาน เพอใหลายดอกผาของเดมทเปนงานชนเลก ๆ และเปนสวน ประกอบของเครองนมหม เสอผ า และของใชในชวตประจ าวนของชาวไทด า กลายเปนลายดอกผาทเปนงานจตรกรรมทยงใหญ สวยงาม มอสระ เปนงานแบบเชงGrophic Design และทงนยงมสวนในการเผยแพรเอกลกษณของชาวไทด าใหทกคนไดรจกกนในรปแบบของสอใหมมากขน

2 ประภสสร โพธศรทอง, ภมปญญาและเทคโนโลยทองถน : ภมปญญาไทยสานทอเสนใยสผนผา (กรงเทพฯ : พรสเกล,2542), 85-86. 3 ถนอม คงยมละมย, อ าเภอเขายอย (โรงเรยนเขายอยวทยา อ าเภอเขายอย จงหวดเพชรบร,2545), 351. 4 ประภสสร โพธศรทอง, ภมปญญาและเทคโนโลยทองถน : ภมปญญาไทยสานทอเสนใยสผนผา,85-86.

สำนกหอ

สมดกลาง

3

วตถประสงคของการสรางสรรค 1. ศกษาทมาของลายดอกผาของชาวไทด าในจงหวดนครปฐม 2. ศกษาลกษณะรปแบบลายดอกผาแบบปะตด ของชาวไทด า 3. สรางสรรคงานศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย ขอบเขตของการสรางสรรค ในการสรางสรรคงานครงน ผวจยไดจ ากดขอบเขตขอมลของการศกษาไวดงน 1. ศกษาทมาของลายดอกผาของชาวไทด าของต าบลดอนตม ต าบลบางปลา และต าบลไผหชาง ในอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐมเทานน 2. ศกษาเฉพาะลกษณะรปแบบลายดอกผาแบบปะตด ของชาวไทด าทมมาในสมยโบราณ ของต าบลดอนตม ต าบลบางปลา และต าบลไผหชาง ในอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐมเทานน 3. สรางสรรคงานศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย ในรปแบบระนาบโดยใช ส และรปทรงเรขาคณตของลายดอกผาของชาวไทด าทไดศกษาขอมลมาจาก ต าบลดอนตม ต าบลบางปลา และต าบลไผหชาง ในอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐมเทานน 4. แนวการสรางงานศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมยในครงน ใชแนวการเขยนงานแบบจตรกรรมขอบคม(Hard-Edge Painting)โดยใชรปแบบการเขยนงานของเคนเนธ โนแลนด (Kenneth Noland) ในป 1958-1973 และเอลสเวรธ เคลล (Ellsworth Kelly) ในป 1951-2011 ทจะเนนภาพทเปนเรขาคณต มเสนรอบนอกหรอขอบคมชด (ไมลก) แบนเปน 2 มต ลกษณะภาพเหมอนท าดวยเครองจกรอตสาหกรรม 5. ขยายผลงานลายดอกผาของชาวไทด าทมขนาดเลกใหมขนาดใหญขนเพอใหเหนถงความงามของรปทรง พนทวาง และสสนไดชดเจนกวาลายดอกผาเดม แนวความคดในการสรางสรรค ลายดอกผาของชาวไทด า เปนผลงานทางวฒนธรรมทสะทอนวถชวต ความเชอ และ

พธกรรมของชาวไทด า โดยบงบอกความเปนมาในอดต การยายถน โครงสรางทางสงคม มลกษณะเดนของงานทเปนทงแบบรปธรรม และนามธรรมทมความสมพนธกบความผกพนในครอบครว การรวมกลมทางสงคม และกลมชาตพนธ ลายดอกผาเปนงานศลปะทมคณคาในทางการออกแบบ เปนศลปะทมความงามเฉพาะกลมชนและบงบอกถงเอกลกษณของชาวไทด า สมควรแกการอนรกษ และเผยแพร เพอใหงานศลปะลายดอกผาคงอยเปนงานสรางสรรคใหมในรปแบบงานจตรกรรม

สำนกหอ

สมดกลาง

4

แนวความคดในการแสดงออกถงความตองการดานจตใจในการถายทอดจตรกรรมศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมยของผศกษาในครงน เปนการแสดงออกถงความรสกภายในทมความรก ความชอบสวนตวของรปแบบ ส และเสนทน ามาใชในการท าลวดลายดอกผาปะตดทเกดจากธรรมชาตทอยรอบตวของผสรางสรรคผลงาน โดยใชแนวคด และความเชอสวนตวในเรองความรก และความศรทธาในวฒนธรรมประเพณ ทไดสงสม และสบทอดตอ ๆ กนมา ในการประดษฐ และคดคนลวดลายในการท างานศลปหตถกรรม จนเปนเอกลกษณของตนเอง ท าใหผวจยเกดความตองการทจะน าแนวคดในการท าลายดอกผาปะตดแบบโบราณ มาสรางเปนผลงานจตรกรรมขนมา โดยมความเชอทวาลายดอกผาปะตดมลกษณะทสวยงาม มเอกลกษณของตนเอง เมอน าไปสรางเปนงานจตรกรรมกจะมความงดงามเหมอนเดม นยามศพทเฉพาะ 1. ไทด า หมายถง กลมชาตพนธคนไทยสาขาหนงในบรรดาหลายชนเผา ทแตงกายดวยสด า กลมชาวไทด าทใชศกษาคอ ชาวไทด า ต าบลดอนตม ต าบลปลา และต าบลไผหชาง ในอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม 2. ลายดอกผา หมายถง ลายดอกผาปะตด ทใชการตดซอยผาชนใหญออกเปนชนเลก ๆ เพอน ามาประกอบกนเปนลายดอกผา ตามความคดสรางสรรคและจนตนาการของผจดท า เปนลายดอกผาของชาวไทด าในอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม 3. ศลปะจากลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย หมายถง การเขยนภาพลายดอกผาของชาวไทด าแบบโบราณทศกษามา ผสมผสานกบการออกแบบลวดลาย ความคดสรางสรรค และ สอะครลค ในการสรางผลงานจตรกรรมขนมาใหม 4.จตรกรรมขอบคม(Hard-Edge Painting) หมายถง ภาพทมลกษณะเปนเรขาคณต มเสนรอบนอกหรอขอบทคมชด(ไมลก) แบน ๆ เปน 2 มต ดวยเทคนคการระบายสแบนไมทงฝแปรงใหเหน ลกษณะภาพเหมอนท าดวยเครองจกรอตสาหกรรม โดยใชรปแบบการเขยนงานของเคนเนธ โนแลนด (Kenneth Noland)ในป 1958-1973 และเอลสเวรธ เคลล(Ellsworth Kelly)ในป 1951-2011 5. ขยายผลงานลายดอกผาของชาวไทด า หมายถง การขยายลายดอกผาทมขนาดเลกใหใหญขน เพอใหเหมาะสมกบการสรางสรรคชนงานขนมาใหม ทงขนาด รปราง และรปทรง โดยใชการค านวณจากสดสวนลวดลายของโบราณทมอย

สำนกหอ

สมดกลาง

5

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. ไดผลงานรปแบบจตรกรรมศลปะในเชงสรางสรรคใหม จากลายดอกผาของชาว ไทด ารวมสมย 11 ลาย สรางสรรคเปนผลงานจ านวน 3 ชด รวม 8 ชน 2. เพออนรกษลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณใหเปนทรจก และใหคงอยตอไป เมอผชมไดสมผส และซาบซงถงคณคาของงานศลปะจากลายดอกผาของชาวไทด า

สำนกหอ

สมดกลาง

บทท 2

เอกสาร และวรรณกรรมทเกยวของ

การสรางสรรคศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมยในครงน เปนการสรางสรรคงานจากศลปะลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณ เพอใหเขาใจเรองราว ทมา ลกษณะของการออกแบบของลายดอกผาเพอน ามาเปนแนวทางในการสรางสรรคงาน ผสรางสรรคไดศกษาเอกสาร และวรรณกรรมทเกยวของดงน 1. ศลปะ 2. ทศนศลป 3. ศลปะรวมสมย 4. ประวตความเปนมาของชาวไทด า 5. ผาของชาวไทด า 6. ลายดอกผาของชาวไทด า 7. ลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณ 8. ศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย 9. จตรกรรมขอบคม(Hard-Edge Painting)

1. ศลปะ(Art) ความหมายของศลปะ (Art) ศลปะ คอ ผลแหงความคดสรางสรรคของมนษยทแสดงออกมาในรปลกษณตาง ๆ ใหปรากฏซง สนทรยภาพ ความประทบใจ หรอความสะเทอนอารมณ ความอจฉรยภาพ พทธปญญา ประสบการณ รสนยมและทกษะของแตละคน เพอความพอใจ ความรนรมยขนบธรรมเนยม จารตประเพณ หรอความเชอทางศาสนา 5 ศลปะ คอ สงทมนษยสรางสรรคขนเพอแสดงออกซงอารมณ ความรสก สตปญญา ความคด และ/ หรอความงาม6 ศลปะ คอ สงทสอทางความชอบหรอไมชอบ

5ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 (กรงเทพฯ : บรษทนานมบคสพบลเคชนส จ ากด,2546), 1101. 6ชลด นมเสมอ, องคประกอบของศลปะ(Composition of Art) ( กรงเทพฯ : ส านกพมพอมรนทร,2554), 3-6.

6

สำนกหอ

สมดกลาง

7

ของผปฏบตการทางศลปกรรม ซงแสดงออกดวยความช านาญหรอไมช านาญ ทสะทอนในรปแบบของปฏกรยาการรบรโดยผชม7 ศลปะ หมายถง ผลแหงความคดสรางสรรคมนษยทแสดงออกมาในรปลกษณะตาง ๆ ใหปรากฏซงสนทรยภาพ ความประทบใจ หรอความสะเทอนอารมณ ตามประสบการณ รสนยม ทกษะของบคคลแตละคน8 ศลปะ คอ สงทมนษยสรางสรรคขนดวยความประทบใจ และสะเทอนใจจากธรรมชาต และสงแวดลอม ประกอบดวยหลกเกณฑ 4 ขอ ไดแก 1. ตองเปนสงทมนษยสรางดวยปญญาปกต 2. มความงามประณต คณคา และมประโยชนตอมนษย 3.มนษยและสงคมยอมรบ และ 4.ไมมพษภยตอมนษยและสงคมนน ๆ 9

จากขอความดงกลาวขางตนพอสรปไดวา ศลปะ หมายถงการถายทอดการแสดงของมนษย ทเกดจากอารมณ ความประทบใจ สะเทอนใจจากธรรมชาตและสงแวดลอม ประสบการณ และทกษะของบคคล ทเปนผลงานทสรางสรรค ศลปะในทน หมายถง ผลงานการเขยนภาพทใชลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณทไดศกษามาเปนแนวทางในการสรางสรรคผลงานศลปะ

2. ทศนศลป(Visual Art) ทศนศลป คอ ศลปะทสามารถรเหนดวยสายตา และเขาใจรวมกนได ดงนนทศนศลปจงไดแกงานวจตรศลปจ าพวกศลปะทางกายภาพ ซงสามารถมองเหนไดดวยสายตา อนประกอบดวยจตรกรรม ประตมากรรม(หรอปฏมากรรม) สถาปตยกรรม และภาพพมพ10

ทศนศลป ทศกษาในครงน คอศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย ทผศกษาไดไปเกบขอมลมาสรางสรรคเปนผลงานจตรกรรมขนมาในรปแบบใหม

3. ศลปะรวมสมย ศลปะ คอ สงทมนษยสรางสรรคขนเพอแสดงออกซงอารมณ ความรสก สตปญญา ความคด และ/ หรอความงาม11

7สกนธ ภงามดสกนธ ภงามด, จตวทยา กบการออกแบบ (กรงเทพฯ : ส านกพมพวาดศลป, 2545),54. 8สชาต เถาทอง และคณะสชาต เถาทอง และคณะ, ศลปะทศนศลป1 (กรงเทพฯ : บรษทอกษรเจรญทศน อจท. จ ากด, 2545,3. 9มย ตะตยะ, สนทรยภาพทางทศนศลป (กรงเทพฯ : บรษทวาดศลป จ ากด, 2547),22. 10เฉลม นาครกษ และคณะ, ศลปะกบชวต 1-2 (กรงเทพฯ : บรษทอกษรเจรญทศน อจท,จ ากด, 2533),3.

11ชลด นมเสมอ,องคประกอบของศลปะ(Composition of Art),3-6.

สำนกหอ

สมดกลาง

8

รวมสมย หมายถง เวลา พนท และ บคคล ทอยใน ปจจบนขณะ หรอทเรยกวา present time คอเปนเวลา เปนพนท และบคคลทสะทอนความเปนไปในปจจบนขณะ และ “ปจจบนขณะ” ตามคตตะวนตกนน เขาใหเวลาไว 20 ป คอยอนกลบไปประมาณ 2 ทศวรรษ หรอเทากบอายของชวคน 1 รน ค าวา รวมสมย น นาจะดไดจากองคประกอบทเรยกวา “3 รวม” คอ รวมชวต รวมเหตการณ และ รวมความคด12

จากทกลาวมาสรปไดวาศลปะรวมสมย หมายถง การน าแนวคดของลทธศลปะสมยเกากลบมาใชใหม โดยมการปรบปรงเปลยนแปลงเรองราวหรอลวดลายบางสวนใหมความทนสมย ทนเหตการณ แตยงคงความเปนเอกลกษณของลกษณะแนวความคด รปรางรปทรง ขนตอน หรอ วธการสรางงานศลปะตามยคสมยหรอลทธเดม ศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย ทน ามาใชในการศกษาครงน เปนการน าลายดอกผาของชาวไทด าแบบโบราณ มาผสมผสานกบการออกแบบลวดลาย ความคดสรางสรรค และ การใชเทคนคตาง ๆ ของผศกษา ในการสรางผลงานจตรกรรมขนมาใหม 4. ประวตความเปนมาของชาวไทด า ชาวไทด า หรอ ลาวโซง ซงมบรรพบรษและถนฐานดงเดมอยทเดยนเบยนฟ ประเทศเวยดนาม ยายเขามาตงถนฐานในแถบเมองเพชรบร เปนทแรกในประเทศไทย เมอกวา 200 ปมาแลว กลมชนชาวไทด า มถนฐานเดมอยในแควนสบสองจไท ดงกลาวไวในพงศาวดารเมอง ไลวา “ เมองทพวกผไทด าอยนน คอเมองแถงหนง เมองควายหนง เมองตงหนง เมองมวยหนง เมองลาหนง เมองโมะหนง เมองหวดหนง เมองซางหนง รวมเปน 8 เมอง เมองผไทขาว 4 เมอง ผไทด า 8 เมองเปน 12 เมอง จงเรยกวาเมองสบสองผไท แตบดนเรยกเขตสบสองจไท บรเวณลมแมน าด าและแมน าแดง ในเวยดนามภาคเหนอ ซงเปนถนทอยของ ไทด า ไทแดง และไทขาว เมอฝรงเศสเขาปกครองเวยดนาม ไดเรยกชนเผาทอาศยอยลมแมน าด าวา ไทด าทเรยกวาไทด า เพราะชนดงกลาวนยมสวมเสอผาสด าซ งยอมดวยตนหอมหรอคราม แตกตางกบชนเผาทอยใกลเคยงการอพยพและการตงรกรากในไทย ชาวไทด าอพยพเขามาตงรกรากในไทยถง 2 ครงดวยกน ครงแรกในสมยพระเจากรงธนบรทโปรดใหไปต เมองเวยงจนทรไดในป พ.ศ. 2321 ดงไดกลาวไวในประวตชาตไทยวา "แลวปรงขนโปรด ฯ ใหยกกองทพไปตเมองหลวงพระบาง ไปต

12โชคชย ตกโพธ, “น าเปลยนรป,” บทปาฐกถาเนองในงานแสดงนทรรศการศลปะ ณ หอศลปสมเดจพระนางเจาสรกตฯ, 17 พฤศจกายน 2550.

สำนกหอ

สมดกลาง

9

เมองทน เมองมวย เมองทง 2 นเปนเมองของไทด า ตงอยในเขตแดนญวนเหนอ แลวพาครวไทเวยง ไทด า ลงมากรงธนบร ในเดอนย ไทด าใหไปอยเพชรบร "

ภาพท 1 แผนทถนทอยไทด าในเวยดนาม

ทมา : ทว สวางปญญากร, “คนไทในเวยดนาม : การแบงกลม,” ศลปวฒนธรรม 18, 9 (กรกฎาคม 2540) : 114.

10

ภาพท 2 แผนทแสดงถนทอย และการอพยพของชาวไทด า ทมา : ด าเนร เลหกล,พนเอก. “ผไทย,” อ.ส.ท. 2, 11( มถนายน 2505) : 16.

11

ความหมายของค าวา"ไท" คอกลมชาตพนธคนไทยสาขาหนงทมความเปนอสระ ค าวา "ด า" หมายถงการแตงกายดวยเครองนงหมสด า ชอเรยกขานในนาม "ไทด า" จงมความหมายโดยรวม วากลมชาตพนธคนไทยสาขาหนงในบรรดาหลายชนเผา ทแตงกายดวยสด านนเอง ซงถอไดวาเปนเอกลกษณของชาวไทด าดวย ไทด าไดถกอพยพเขาสดนแดนของประเทศไทยตงแตสมยพระเจากรงธนบร ใน พ. ศ. 2322 เมอกองทพไทยไปตเวยงจนทน แลวกวาดตอนไทด าทอพยพมาจากสบสองจไท สงไปตงถนฐานทบานทาแรง อ าเภอบานแหลม เมองเพชรบร ตอมาไดกวาดตอนเขามาเพมเตมอก ในสมยรชกาลท 1 ใน พ. ศ. 2335 และสมยรชกาลท 3 ใน พ.ศ.2381 กอนจะยายมาตงถนฐานบรเวณต าบลหนองปรง อ าเภอเขายอย จงหวดเพชรบรในปจจบน และถอวาแผนดนหนองปรงน คอบานเกดเมองนอนของชาวไทด า มการสบเชอสายมาหลายชวอายคนจนถงปจจบน และไดกระจายกนอยในพนทหลายจงหวด เชน ราชบร สพรรณบร สมทรสาคร นครปฐม สพรรณบร พจตร พษณโลก ก าแพงเพชร สโขทย กาญจนบร ลพบร สระบร ชมพร และสราษฎรธาน13 ชาวไทด าทผวจยไดศกษา คอชาวไทด า ต าบลดอนตม ต าบลบางปลา และต าบลไผหชาง ในอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม

13 Theptidapaya Korn, เทพธดาพยากรณกบสายเลอดไทด า Accessed 4 October 2012. Available form http://www. promma.ac.th/ supaporn/ unit5/p3_1_1.htm.

12

ภาพท 3 แผนทของอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม ทมา : Tripod.com แผนทอ าเภอบางเลน Accessed 12 Aprail 2013.Available form http://banglen. tripod.com/map.htm,

1

2

3

13

5. ผาของชาวไทด า ผาของชาวไทด าแบงออกได 4 ประเภท คอ 1. ผาทเปนเครองแตงกายในชวตประจ าวน ไดแก เสอกอม เสอไต สวงกอม และสวงฮ เสอชนใน ผาเปยว ผาซนลายแตงโม 2. ผาทเปนเครองแตงกายทใชในพธกรรม ไดแก เสอฮชาย เสอฮหญง เสอต๏ก 3. ผาทใชเปนเครองนอน ไดแก ผาหยน(มง) เสอ (ฟก) หมอน 4. ผาในลกษณะอนๆ ไดแก หมวกเดก ลกชวง กระเปาคาดเอว ยาม เปนตน ลวดลายของผาไทด าแบงออกได 3 ประเภท คอ 1. เปนลวดลายทเกดจากการทอ ไดแก ลายแตงโม ลายกานนาง ลายประหรอลายตากบ 2. ลวดลายทเกดจากการปกหรอแซว ไดแก ลายขอกด ลายกดดอกแปดหรอลายดอกผาเปยว ลายเออ เปนตน 3. ลายทเกดจากการปะผา ไดแก ลายดอกมะลประยกต ลายดอกแปด ลายดอกจน ลาย ดอกจนประยกต ลายดอกมะลซอน ลายดอกงว ลายเบาะหยมตนหมา ลายดอกจก ลายดอกทานตะวน ลายดอกประดษฐ ลายดอกพรม เปนตน ปจจยทมผลตอการเปลยนแปลงผาของชาวไทยด า คอ ปจจยดานประเพณ พธกรรม ปจจยดานการผลต ปจจยดานการจ าหนาย และผบรโภค ปจจยดานบทบาทการใชผาทเปลยนไปและปจจยดานวฒนธรรมจากภายนอกกลม14 6. ลายดอกผาของชาวไทด า ลายดอกผา มชอเรยกหลายชอ เชน ลายดอกผาหนาหมอน ลายดอกผาปะตด หรอลายดอก ซงทงหมดหมายถง ลายดอกผาทเกดจากการใชผาชนเลก ๆ มาประกอบกนเปนรปทรงเรขาคณตใหเกดลายดอกผาขนมา โดยใชความคดสรางสรรคจากดอกไม ตนไม สตว และสงแวดลอมตาง ๆ ทอยใกลตว15 การท าดอกลวดลายจากผาของชาวไทด าหรอการปกปะตดผา จะใชผาเปนทรงเรขาคณต เปนรปสามเหลยม สเหลยมจตรส สเหลยมผนผา โดยใชผาทยอมเปนผนใหญแลวคอย ๆ ซอยลงมา ตามแตลาย สของผาทใชจะม 5 ส คอ แดง แดงเขม สม เขยว และขาว ลายทท าเปนดอก จะเรมจากการ “สนกระจก” คอการคดเวรคกระจกตดกบผาส า เปนจดเรมตน ปจจบนบางคน

14 อดม สมพร,ดร. ผาในวถชวตของกลมชาตพนธในจงหวดราชบร 2550 Accessed 4 October 2012.

Available form www.culture.go.th/ research / centerlink.html. 15 สมภาษณ บง ทองคงหาญ, 22 กรกฎาคม 2555.

14

ใชปกเลอมใส 1 เมดแทน ซงดอยคณคาลง ลายทท าเปนพนฐานคอลายดอกพรม และลายของแตละคนหรอแตละทองถนกจะแตกตางกนออกไปบางเลกนอย ลายทยากทสดคอลายดอกแปดเปนลายทยากทสดตรงลอยตอตรงจดตรงกลางถาตอไมดผาจะยนหรอโปง ลวดลายดอกของการปะตดผาในสมยกอนมดงน 1. ลายดอกพรม 2. ลายดอกบวขาแกว 3. ลายดอกงา 4. ลายดอกจน 5. ลายดอกทานตะวน(ตาเวน) 6. ลายดอกมะล 7. ลายดอกพกล 8. ลายดอกแปด 9. ลายกลบมะเฟอง 10. ลายหวแมงดา16 ลวดลายดอกผา ไดรบการถายทอดวธการท าจากรนสรนสบทอดตอ ๆ กนมาเปนเวลาชานาน ไดรบความนยมเปนอยางมากในการน าไปใชในวถชวตของชาวไทด า ไมวาจะเปนการใช ตกแตงเสอผาในพธการตาง ๆ การน าไปประยกตใชในขาวของเครองใช เครองแตงตว เครอง

ประดบตกแตงบานเรอน ของช ารวย ของขวญ และของฝาก เปนสนคาทแสดงถงเอกลกษณของชาวไทด า ทสงออกไปขายทงในประเทศ และตางประเทศมาเปนเวลานานแลว

7. ลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณ

ลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณของต าบลดอนตม ต าบลบางปลา และต าบล ไผหชาง ในอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม มชอเรยกหลายชอ เชน ลายดอกผาหนาหมอน ลายดอกผาปะตด หรอลายดอก ซงทงหมดคอชอทใชเรยกลายดอกผานนเอง ความหมายของลายดอกผา ลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณของต าบลดอนตม ต าบลบางปลา และต าบล ไผหชาง ในอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม หมายถง ลายดอกผา ทเกดจากการใชผาชนเลก ๆ มา

16 ถนอม คงยมละมย, อ าเภอเขายอย (เพชรบร : โรงเรยนเขายอยวทยาคม, 2545),351 -352.

15

ประกอบกนเปนรปทรงเรขาคณตใหเกดลายดอกผาขนมา โดยใชความคดสรางสรรคจากดอกไม ตนไม สตว และสงแวดลอมตาง ๆ ทอยใกลตว

ววฒนาการของลายดอกผา ววฒนาการของลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณของต าบลดอนตม ต าบลบางปลา และต าบลไผหชาง ในอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม จากการสอบถาม ลายดอกผาเกดขนมาประมาณ 70 กวา ป และเกดขนมาในประเทศไทย แบงออกไดดงน ระยะท 1 ประมาณป พ.ศ. 2485-2509 การท าลายดอกผาในระยะท 1 นท าขนเพอใชเปนลายหนาหมอน เพอใชในงานตาง ๆ เชน งานแตง งานท าบญบาน ฯ และใชถวายพระ โดยใชลายทปกเสอ และลายสานของใชทมอย มาเปนตนแบบ ลายแรกทใชท าลายดอกผาคอ ลายดอกจน และลายตอ ๆ มากพฒนามาจากความคด

สรางสรรคจากดอกไม ตนไม สตว และสงแวดลอมตาง ๆ ทอยใกลตว เปนลายอน ๆ เชน ลายดอกพรม ลายดอกพกล ลายดอกมะลลา ลายดอกแปด ลายกลบมะเฟอง ลายหวแมงดา เปนตน รปทรง ทใชเปนรปทรงเรขาคณต เหมอนกบปจจบนน แตสทใชในสมยนนจะเปนสทยอมเองเปนสวนใหญ สทยอมจะมาจากสของเปลอกไม ใบไม สทนยมใชม 5 ส คอสแดง สแดงเลอดนก สสม และสขาว ผาทใชท าลายดอกผาจะเปนผาทอมอทชาวไทด าท าขนเอง ลายดอกผาทท าจะท าใชเฉพาะครวเรอน หรอแบงปนกนใชในกลมเครอญาตเทานน ชาวไทด าจะเรมใชลายดอกผาไป

ประดบตกแตงเสอผา และของใชอน ๆ กนบางแลว เนองจากลายดอกผามความสวยงาม และสะดวกกวาการปก หรอทอลายลงบนเสอผา และของใชอน ๆ17

ภาพท 4 ลายหนาหมอนลายแรกทใชคอลายดอกจน

17 สมภาษณ บง ทองคงหาญ, 22 กรกฎาคม 2555.

ภาพท 5 ลายดอกผาหนาหมอน

16

ระยะท 2 ประมาณป พ.ศ. 2510- ปจจบน การท าลายดอกผาในระยะท 2 น เรมน าลายดอกผามาใชประดบตกแตงงานประเภทอน ๆ เชน เสอผาของใช ประเภทกระเปา เขมขด แตทนยมมากทสดคอเสอฮ (เสอทใชในพธการตาง ๆ ของชาวไทด า) เรมมการใชผาทซอจากรานคามาท าลายดอกผากนมากขน มการใชสเพมขนมากกวา 5 ส และมการท าเปนอตสาหกรรมในครอบครวเพอจ าหนายใหกบชาวไทด าทวประเทศ และเรมพฒนาการตกแตงดวยการใสลกปด และเลอมสตาง ๆ ผสมไปกบการประดบตกแตงดวยลายดอกผาแตเพยงอยางเดยว เปนการประยกตงานแบบดงเดมใหเขากบวสดสมยใหม เพอเพมความสวยงาม และคณคาของสนคา แตลายดอกผายงใชส และวธการท าแบบดงเดมคอการใชผาชนเลก ๆ มะปะตดกนใหเกดลายดอกตามทตองการ18

18 สมภาษณ ศรวย วระชาญ,16 ตลาคม 2555.

ภาพท 7 เสอฮ(เสอทใชในพธการตาง ๆ ของชาวไทด า)ทตกแตดวยลายดอกจน

ภาพท 6 ลายดอกจนใชตกแตงเสอฮ(เสอทใชในพธการตาง ๆ ของชาวไทด า)

17

มการใชลกปด และเลอมสมาตกแตงรวมกบลายดอกผาในของใชตาง ๆ

ระยะท 3 ประมาณป พ.ศ. 2519- ปจจบน

การท าลายดอกผาในระยะท 3 น พฒนางานขนมาก เนองจากมครสอนศาสนาครสต ทเปนชาวตางชาต เรมเขามาเผยแพรศาสนา และเหนความสวยงามของลายดอกผา จงสงเสรมการท าใหเปนแบบสากลโดยการใชวสด วธการ และสของผาใหเปนแบบสมยใหม เชน สมวง สน าตาล สฟา สชมพ มการไลสโทนออน โทนเขมในลายดอกผา เพอสงออกไปขายในตางประเทศ ระยะท 3 น จะเปนการพฒนารปแบบทมาจากจากสงซอของชาวตางชาต และ ท าเปนอตสาหกรรมภายในครอบครว ลายดอกผาเรมเปลยนสเปนแบบสมยใหม แตรปแบบ และวธการท ายงเหมอนเดม คอใชผาชนเลก ๆ มาประกอบกนดวยมอ และลายบางลายทยาก ซบซอน เรมไมมใครท า จะท าเฉพาะลายทงาย ๆ หรอท าเฉพาะลายทมลกคาสงท าเทานน ลายดอกผาทนยมในปจจบนคอ ลายดอกบว ลายดอกจน ลายดอกมะล 19

ภาพท10 ลายดอกผาทใชสสมยใหม ภาพท 11 ลายดอกผาทใชวสดและสสมยใหม

19 สมภาษณ ทา สระทองออน,16 ตลาคม 2555.

ภาพท 8 ลายดอกผาทใชตกแตงกระเปาคาดเอว

ภาพท 9 ลายดอกผาทใชตกแตงทคาดเอวเอว

18

ลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณทศกษาจากต าบลดอนตม ต าบลบางปลา และต าบลไผหชาง ในอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐมมดงน 1. ลายดอกจน 2. ลายดอกพกล 3. ลายดอกมะลซอน 4. ลายดอกมะลลา 5. ลายดอกพรม 6. ลายดอกงา 7. ลายดอกทานตะวน 8. ลายดอกบว 9. ลายดอกแปด 10. ลายกลบมะเฟอง 11. ลายหวแมงดา

จากการศกษาขอมลลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณ จากต าบลดอนตม ต าบลบางปลา และต าบลไผหชาง ในอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม มจ านวน 11 ลาย

ทมาของลายดอกผา ทมาของลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณทไดศกษามา จะมาจากธรรมชาต ไดแก ดอกไม ตนไม ผลไม และสตวตาง ๆ เปนสงแวดลอมทเคยพบเหนของชาวไทด า

ทมาของลายดอกผาชาวไทด า

ภาพท 12 ดอกจน ภาพท 13 ดอกผาลายดอกจน ภาพท 14 ลายเขยนดอกจน

19

ดอกจน เปนตนไมยนตนสงไดถง 20 เมตร ชาวไทด าเชอวาดอกจนเปนต านานรกอมตะของชาวไทด าในเวยดนามทเลาตอ ๆ กนมาวาเกดจากความรกของหนมสาวคหนงซงรกกนมากแตแมของผหญงไมชอบใจชายหนม จงบงคบใหลกสาวแตงงานกบเศรษฐ หนมสาวคนจงพากนฆาตวตายในปาแหงหนงคนวนพระจนทรเตมดวง กลนหอมของดอกจนจงสงกลนไปทวบรเวณปา ท าใหชาวไทด าสงสยวาเปนดอกอะไร เมอเขาปาจงพบวาเปนดอกจนจงยกยองใหของดอกจนนแทนความรกอนบรสทธมนคง ชาวไทด าในประเทศไทย จงนยมประดษฐลายนเพอมอบใหแกเจาบาวเจาสาว หรอผอาวโสในหมบาน20

ภาพท 15 ดอกพกล ภาพท 16 ดอกผาลายดอกพกล ภาพท 17 ลายเขยนดอกพกล

ดอกพกลเปนไมยนตนขนาดกลาง ดอกเลกม 8 กลบ ออกเปนชอ ๆ ละ 2-6 ดอก กลบดอกสขาวนวล กลบรองดอกสน าตาล มขนนม กลนหอม ลายดอกพกลนยมตดไวบนหนาหมอน สาบเสอฮ และเชงเสอฮ

ภาพท 18 ดอกมะลซอน ภาพท19 ดอกผาลายดอกมะลซอน ภาพท20ลายเขยนดอกมะลซอน

20สมภาษณ บง ทองคงหาญ, 22 กรกฎาคม 2555.

20

มะลซอน มลกษณะตนไมเปนพม ไมเลอย ดอกมสขาว มกลบหลายชน กลบดอกม 12- 15 กลบ โดยปกตจะเรมบานในเวลาบายและรวงในวนรงขน ชาวไทด าเชอวา ดวยลกษณะของดอกมะล เปรยบเหมอนผหญง 4 วย คอ วยเดก วยรน วยผใหญ และวยชรา ดอกตมของมะลเปรยบเหมอนวยเดกทยงอยในกรอบของครอบครว ดอกแรกแยม เปรยบเหมอนวยรน ซงเปนวยมการเปลยนแปลงสงตาง ๆ ในรางกาย เมอดอกมะลบานเตมทจะเรมสงกลนหอมเปรยบไดกบวยรนซงเปนวยมการเปลยนแปลงสงตางๆในรางกาย เมอดอกมะลบานเตมทจะเรมสงกลนหอมเปรยบไดกบวยรนเปนเครองเตอนใจชาวไทด า ใหตระหนกถงคณคาของความเปนลกผหญงทจะไมประพฤตปฏบตนอกล นอกทาง เพราะเมอวยรวงเลยไป ทกสงกยอมโรยลาตามกาลเวลาดวย

ภาพท21 ดอกมะลลา ภาพท22 ดอกผาลายดอกมะลลา ภาพท23 ลายเขยนดอกมะลลา

มะลลา มลกษณะตนไมเปนพม ไมเลอย ดอกมสขาว มกลบดอกม 6-9 กลบ โดยปกตจะเรมบานในเวลาบายและรวงในวนรงขน ชาวไทด าเชอวา ดวยลกษณะของดอกมะล เปรยบเหมอนผหญง 4 วย คอ วยเดก วยรน วยผใหญ และวยชรา ดอกตมของมะลเปรยบเหมอนวยเดกทยงอยในกรอบของครอบครว ดอกแรกแยม เปรยบเหมอนวยรน ซงเปนวยมการเปลยนแปลงสงตาง ๆ ในรางกายเมอดอกมะลบานเตมทจะเรมสงกลนหอม เปรยบไดกบวยผใหญทพรอมจะแตงงานมครอบครว เมอดอกเรมรวงเปรยบไดกบวยชรา ซงจะไมเหนรองรอบของดอกตมและกลนหอม แตจะเหนเพยงดอกมะลทแหงทรวงลงสพนดนเทานน ดอกมะลจงเปนเครองเตอนใจชาวไทด า ใหตระหนกถงคณคาของความเปนลกผหญง ทจะไมประพฤตปฏบตนอกลนอกทาง เพราะเมอวยรวงเลยไป ทกสงกยอมโรยลาตามกาลเวลาดวย21

21สมภาษณ บง ทองคงหาญ, 22 กรกฎาคม 2555.

21

ภาพท 24 ดอกพรม ภาพท 25 ดอกผาลายดอกพรม ภาพท 26 ลายเขยนดอกพรม

ตนหนามพรม หรอตนพรม เปนไมเลอยมหนามทกงกาน ดอกมสขาวคลายดอกมะลลา ออกดอกชอทปลายกง กลบดอกเชอมตดกนเปนดอกสขาว มกลนหอม ชาวไทยด านยมปะผาประดษฐเปนลายดอกพรมเปนสวนมาก เพราะเหนดอกพรมอยคกบทงนามาแตเดก และเปนลายทงายในการใชเปนตนแบบ ปจจบนไมเหนดอกพรมในหมบานไทด า ในอ าเภอบางเลนแลว เนองจากเปนตนไมทมหนามจงถกตดทงไป เนองจากกลวหนามจะมาทมแทงเดก ๆ ในหมบาน ภาพทเหนเขยนจากความทรงจ าของผใหสมภาษณ

ภาพท 27 ดอกงา ภาพท 28 ดอกผาลายดอกงา ภาพท 29 ลายเขยนดอกงา

งา เปนพชลมลก ชาวบานชอบปลกไวรบประทานเมลด และใชประกอบอาหารทงคาว และหวาน ชาวไทด ามความเชอตามรปรางวา เมลดงามขนาดเลก แตรวมกนอยเปนกลมกอน เกดความงอกงามไดรวดเรว ถาน าเอามาท าเปนลายดอกผาจะแสดงถงความสามคค และมความเจรญกาวหนาในการท ากจการตาง ๆ22

22สมภาษณ ปยวรรณ สขเกษม, 22 กรกฎาคม 2555.

22

ภาพท30 ดอกทานตะวน ภาพท31 ดอกผาลายดอกทานตะวน ภาพท32 ลายเขยนดอกทานตะวน

ดอกทานตะวน เปนพรรณไมลมลก ทอายเพยง 1 ป ลกษณะของล าตนเปนแกนแขง ตงตรง ล าตนมความสงประมาณ 3-3.5 เมตร ใบ มลกษณะเปนรปกลมร โคนใบโคงเวาเปนรปหวใจ สวนปลายใบแหลม รมขอบใบหยกยอยเปนแบบฟนปลา กานใบยาว ดอกออกเปนชอ หรอเปนกระจก ขนาดใหญจะออกบรเวณยอด หรอรอบ ๆ ล าตน ฝก มลกษณะเปนรปกลมร มสขาว สเทา หรอสด า เมลดเปนสเหลองออน เมอออกดอกแลวดอกจะหนไปทางทศตะวนออก เปนการทานตะวน ไมหนไปทางทศอน จงไดชอวา ดอกทานตะวน ชาวไทด านยมปลกไวตามบาน เนองจากเปนไมมงคล สสดใส ลกษณะสวยงาม แสดงถงความรงเรอง และมสรรพคณทางยามากมาย ชาวไทด าจงใชรปแบบทสวยงามของดอกทานตะวนมาเปนตนแบบในการท าลายดอกผา23

ภาพท 33 ดอกบว ภาพท 34 ดอกผาลายดอกบว ภาพท 35 ลายเขยนดอกบว บวเปนพนธไมน าชนดหนง มเหงาหรอหวอยในเลนตม กลบเรมแยมบานในยามฟาสาง และหบกลบในยามค าการแยมบาน และหบกลบของบวเกดขนพรอมกบเวลาขน และตกของดวงอาทตยดวยเหตนชาวไทยทรงด าเชอวา ดอกบวเปนสญลกษณเวลาเชา และเยน นอกจากนดอกบว

23สมภาษณ โสภา เอยมสอาด, 28 กรกฎาคม 2555.

23

ยงตรงกบความเชอของชาวไทยด าอกดานหนง ทเปรยบเทยบดอกบวไววา เกดจากตมอนสกปรกและตกตะกอนในทองน า แตบวกพยายามยนกานใหยาวอออก จนกระทงสามารถโผลใบ และดอกขนมาเหนอผวน า ก าเนดของดอกบวจงเปนสงเปรยบเทยบเรองการประพฤตผดพลาดแมจะประพฤตผดเพยงใด แตกยงมโอกาสทจะเปนคนดไดทกคน ถาผนนมความตงใจจรง ชาวไทด าจงน าลายดอกบวตามจนตนาการน มาเปนการขอขมา หรอถวายพระ เพอเปนการแสดงถงความส านกในความผดทเรมตนกลบเปนคนด24

ภาพท 36 ดอกแปด ภาพท 37 ดอกผาลายดอกแปด ภาพท38 ลายเขยนดอกแปด

ลายดอกแปด บางคนบอกเกดจากดอกไมทมชอนบได 8 ดอก บางคนบอกวาเปนลายทเกดจากจนตนาการ ของชาวไทด า โดยอญเชญแถนทง 8 องค มาประดษฐเปนลายผาประกอบดวยแถนหลวง แถนสง แถนแนน แถนชาด แถนบวกาลาว แถนแมนาง แถนนงขาว และแถนบญ ผใดใชเสอผา และเครองนงหมลายน จะไดรบการดแลจากแถนเมอเสยชวตลง วญญาณจะไดรบความคมครองจากแถน โดยเฉพาะเสอฮทมลวดลายดอกแปด โดยใชในการคลมโลงศพ หรอน ามาท าหนาหมอนเปนการเยบปะผาส

ภาพท 39 กลบมะเฟอง ภาพท 40 ดอกผาลายกลบมะเฟอง ภาพท 41 ลายเขยนกลบมะเฟอง 24สมภาษณ เจยน ถนนอย, 2 สงหาคม 2555.

24

มะเฟองเปนไมผลทออกลกดก เปนไมพมขนาดเตย ปลกงาย ใหผลตลอดป และรบประทานไดงาย สามารถน ามาประกอบอาหารไดทงคาว และหวาน ชาวไทด าชอบปลกไวในบรเวณบานในสมยกอนมปลกไวทกบาน ลกษณะกลบเมอผาออกมาจะเปนแฉกสวยงาม ชาวไทด าจงน ามาเปนแบบในการท าลายดอกผา25

ภาพท 42 แมงดา ภาพท 43 ดอกผาลายหวแมงดา ภาพท 44 ลายเขยนหวแมงดา

แมงดา เปนสตวปกทมชกชมในหมบาน ชาวไทด าในสมยกอนนยมน ามาท าเปนอาหารคาว มรสชาตทอรอย และมกลนหอมมาก บางคนบอกกลนฉน ตามหมบานชาวไทด าในสมยกอนจะหาไดงาย และเหนเปนประจ า จงน าลกษณะของสวนหวมาเปนแบบในการท าลายดอกผา แตบางหมบานเรยกลายไมรจบ เนองจากลายสแฉกสามารถตอออกไปไดเรอย ๆ ตามความตองการของผจดท าลายดอกผา26 รปทรงของลายดอกผา รปทรงภายนอกของลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณทไดศกษามา จากต าบลดอนตม ต าบลบางปลา และต าบลไผหชาง ในอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม จะมรปทรงภายนอกของลายดอกเปนรปทรงเรขาคณต ทเรยกวาสเหลยมจตรส (สเหลยมดานเทา) ทกลาย แตรปทรงภายในจะเปลยนแปลงไปตามลายทผท าคดขนเองตามธรรมชาตทพบเหน แตสวนมากจะม ลายละเอยดทเหมอน ๆ กน เปนลายทงาย ๆ ไมซบซอนจะเปนรปสามเหลยม สเหลยม และวงกลม

25สมภาษณ ปยวรรณ สขเกษม, 22 กรกฎาคม 2555. 26สมภาษณ โสภา เอยมสอาด, 28 กรกฎาคม 2555.

25

ภาพท 45 รปทรงดอกงา ภาพท 46 รปทรงดอกมะลลา ภาพท 47 รปทรงดอกพกล

เสนของลายดอกผา เสนของลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณทไดศกษามา จากต าบลดอนตม ต าบลบางปลา และต าบลไผหชาง ในอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม จะเปนลกษณะเสนตรง ไมนยมใชเสนโคง เพอความสะดวกในการตดเยบลายดอกผา

ภาพท 48 เสนลายดอกบว ภาพท 49 เสนลายหวแมงดา ภาพท 50 เสนลายดอกพรม

สของลายดอกผา สของลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณทไดศกษามาจากต าบลดอนตม ต าบลบางปลา และต าบลไผหชาง ในอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม จะใชสเพยง 5 สท าลายดอกผา ไดแก สเขยว(ไมระบวาใชสเขยวประเภทใด)สแดง สแดงเลอดนก สสม และสขาว สวนประกอบอน ๆ เชนสรองพนดอก หรอสสวนไสของดอกอาจใชสด าหรอสน าเงนบาง แตจะไมใชท าลายดอกผา

26

การลงสลายดอกผา และลายดอกผาของจรง

ภาพท 51 สลายดอกจน ภาพท 52 ดอกผาลายดอกจน

ภาพท 53 สลายดอกพกล ภาพท 54 ดอกผาลายดอกพกล

ภาพท 55 สลายดอกมะลซอน ภาพท 56 ดอกผาลายดอกมะลซอน

27

ภาพท 57 สลายดอกมะลลา ภาพท 58 ดอกผาลายดอกมะลลา

ภาพท 59 สลายดอกพรม ภาพท 60 ดอกผาลายดอกพรม

ภาพท61 สลายดอกงา ภาพท 62 ดอกผาลายดอกงา

28

ภาพท 63 สลายดอกทานตะวน ภาพท 64 ดอกผาลายดอกทานตะวน

ภาพท 65 สลายดอกบว ภาพท 66 ดอกผาลายดอกบว

ภาพท 67 สลายดอกแปด ภาพท 68 ดอกผาลายดอกแปด

29

ภาพท 69 สลายกลบมะเฟอง ภาพท 70 ดอกผาลายกลบมะเฟอง

ภาพท 71 สลายหวแมงดา ภาพท 72 ดอกผาลายหวแมงดา

ประโยชนของลายดอกผา ประโยชนลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณทผวจยไดศกษามา จากต าบล ดอนตม ต าบลบางปลา และต าบลไผหชาง ในอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม มดงน 1. ใชประดบตกแตงเสอผา ของใชในชวตประจ าวน ใชในงานพธการตาง ๆ 2. ใชเปนของช ารวย ของขวญ และของฝาก 3 . ใชประดบตกแตงบานเรอน 4. ท าเปนสนคาสงออกไปขายทงใน และนอกประเทศ สรางอาชพ และรายไดใหกบครอบครว และชมชน

30

จากการศกษาลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณจากต าบลดอนตม ต าบลบางปลา และต าบลไผหชาง ในอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม สรปไดวาทมาของลายดอกผามาจากธรรมชาต ไดแก ดอกไม ตนไม ผลไม และสตวตาง ๆ เปนสงแวดลอมทเคยพบเหนทอย ใกลตวของชาวไทด า ลายดอกผาทศกษามาไดมจ านวน 11 ลาย และทกลายใชรปทรงภายนอกเปนรปทรงเรขาคณตประเภทสเหลยมจตรส(สเหลยมดานเทา) เสนทใชจะเปนเสนตรง การชสท าเปนดอกจะใชเพยง 5 ส คอสเขยว สแดง สแดงเลอดนก สสม และสขาว ลวดลายดอกผา ไดรบการถายทอดวธการท าจากรนสรนสบทอดตอ ๆ กนมาเปนเวลาชานาน ไดรบความนยมเปนอยางมากในการน าไปใชในวถชวตของชาวไทด า ไมวาจะเปนการใชตกแตงเสอผาในพธการตาง ๆ การน าไปประยกตใชในขาวของเครองใช เครองแตงตว เครองประดบตกแตงบานเรอน ของช ารวย ของขวญ และของฝาก เปนสนคาทแสดงถงเอกลกษณของชาวไทด า ทสงออกไปขายทงในประเทศ และตางประเทศมาเปนเวลานานแลว 8. ศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย

ศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมยทน ามาสรางผลงานในครงน หมายถง การสรางสรรคผลงานลายดอกผาของชาวไทด าแบบโบราณทศกษามา ผสมผสานกบการออกแบบลวดลาย ความคดสรางสรรค และ การใชเทคนคตาง ๆ ในการสรางผลงานจตรกรรมขนมาใหม ซงลายทไดศกษามาและน ามาสรางสรรคงานในครงนมทงหมดจ านวน 11 ลาย คอ 1) ลายดอกจน 2)ลายดอกพกล 3) ลายดอกมะลซอน 4) ลายดอกมะลลา 5) ลายดอกพรม 6) ลายดอกงา 7) ลายดอกทานตะวน 8) ลายดอกบว 9) ลายดอกแปด 10) ลายกลบมะเฟอง 11) ลายหวแมงดา

9. จตรกรรมขอบคม(Hard-Edge Painting) จตรกรรม(Painting) หมายถง การเขยนโดยใชสหรอวสดใดกตาม ใหบงเกดเปนภาพตาง ๆ เชน ภาพคนเหมอน(Portrait) ภาพหนนง(Still Life) ภาพคน(Human figure) ภาพสตว(Aminal figure) ภาพทวทศน(Landscape)เปนตน ซงเปนการถายทอดภาพจากธรรมชาตหรอสงแวดลอมอน ๆ ลงบนระนาบ 2 มตแบบราบ เชน กระดาษ ผาใบ ผนง เปนตน27

จตรกรรมขอบคม(Hard-Edge Painting) หมายถง ภาพทมลกษณะเปนงานออกแบบเรขาคณต มเสนรอบนอกหรอขอบทคมชด(ไมลก)แบน ๆ เปน2 มต ดวยเทคนคการระบายสแบน

27เฉลม นาครกษ และคณ, ศลปะกบชวต 1-2 (กรงเทพฯ : บรษทอกษรเจรญทศน อจท. จ ากด, 2533),1.

31

ไมทงฝแปรงใหเหนลกษณะภาพไมเหมอนการวาดดวยมอแต เหมอนท าดวยเครองจกรอตสาหกรรม คอเปนภาพทม “3 ไม” นนคอ 1.ไมแสดงฝแปรง 2. ไมแสดงอารมณ 3. ไมมสสนมากมาย โดยใชรปแบบการเขยนงานของเคนเนธ โนแลนด (Kenneth Noland) และ เอลสเวรธ เคลล(Ellsworth Kelly)28

จตรกรรมขอบคม(Hard-Edge Painting) เปนลกษณะการสรางสรรคงานทเหมาะสมกบการเขยนงานจตรกรรมศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย ทผศกษาน ามาใชเปนแนวทางในการสรางสรรคผลงานลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณ ทไดศกษามาจาก ต าบลดอนตม ต าบลบางปลา และต าบลไผหชาง อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม จ านวน 11 ลาย ศลปนจตรกรรมขอบคม(Hard-Edge Painting) เคนเนธ โนแลนด (Kenneth Noland)และเอลสเวรธ เคลล(Ellsworth Kelly) ประวตเคนเนธ โนแลนด(KennethNoland) เคนเนธ โนแลนด(KennethNoland) เกดเมอวนท 10 เมษายน 2467 ทเมอง Asheville, North Carolina,U.S. และเสยชวต แลวท Port Clyde Maine, U.S.เมอวนท 5 มกราคม 2553 ขณะอายได 85 ป 28Kenneth Noland, Fluxus- Wikipedia. The free ercyclopedia Accessed 4 October 2012. Available form http://www. designer.in.th/ artistic- movement/happening.html.

32

ผลงานของเคนเนธ โนแลนด(KennethNoland)

ภาพท 73 ชอภาพ “Beginning” เทคนค magna on canvas painting ปทสราง 1958

ทมา : Kenneth Noland, The official website of painter Kenneth Noland. Aaccessed 12 Aprail 2013. Available form http://www. kennethnoland. com/ works/ 1970-1990.php

33

ภาพท 74 ชอภาพ “Split” เทคนค magna on canvas painting ปทสราง 1959

ทมา : Kenneth Noland, The official website of painter Kenneth Noland. Aaccessed 12 Aprail 2013. Available form http://www. kennethnoland. com/ works/ 1970-1990.php

34

ภาพท 75 ชอภาพ “Another Time” เทคนค magna on canvas painting ปทสราง 1973

ทมา : Kenneth Noland, The official website of painter Kenneth Noland. Aaccessed 12 Aprail 2013. Available form http://www. kennethnoland. com/ works/ 1970-1990.php

35

ประวตเอลสเวรธ เคลล(Ellsworth Kelly) เอลสเวรธ เคลล(Ellsworth Kelly) เกดเมอวนท 31 พฤษภาคม 2466 ทเมอง New York ประเทศสหรฐอเมรกา ปจจบนอาย 90 ป

ผลงานของเอลสเวรธ เคลล(Ellsworth Kelly)

ภาพท 76 ชอภาพ “Colors Arranged by Chance II” เทคนค oil on canvas ปทสราง 1951 ทมา : Artinfo Blogh, Broad Gets a Classic Ellsworth Kelly Los Angeles Accessed 12 Aprail 2013. Available form http://blogs.artinfo. com/ lacmonfire /2013/01/11/ broad-gets-a- classic-ellsworth-kelly/

36

ภาพท 77 ชอภาพ “Colors for Large Wall” ขนาด 94 1/2 × 94 1/2 inches เทคนค oil on canvas ปทสราง 1951 ทมา : Artinfo Blogh, Broad Gets a Classic Ellsworth Kelly Los Angeles Accessed 12 Aprail 2013. Available form http://blogs.artinfo. com/ lacmonfire /2013/01/11/ broad-gets-a- classic-ellsworth-kelly/

37

ภาพท 78 ชอภาพ “Green Blue Red” ขนาด67 1/2 × 90 inches เทคนค oil on canvas ปทสราง 1963 ทมา : Artinfo Blogh, Broad Gets a Classic Ellsworth Kelly Los Angeles Accessed 12 Aprail 2013. Available form http://blogs.artinfo. com/ lacmonfire /2013/01/11/ broad-gets-a- classic-ellsworth-kelly/

38

ภาพท 79 ชอภาพ “Green Relief With Blue” ขนาด 70 × 67 ×2 5/8 inches เทคนค oil on canvas,two paneles ปทสราง 2011 ทมา : Artinfo Blogh, Broad Gets a Classic Ellsworth Kelly Los Angeles Accessed 12 Aprail 2013. Available form http://blogs.artinfo. com/ lacmonfire /2013/01/11/ broad-gets-a- classic-ellsworth-kelly/

บทท 3

วธด าเนนการเกบขอมล และสรางสรรคผลงาน

ในการสรางสรรคผลงานศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย ผศกษาไดวางแผนส าหรบวธการด าเนนการเกบขอมล และสรางสรรคผลงาน ดงน วธการด าเนนการเกบขอมล 1. ขอมล 1.1 ขอมลขนปฐมภม รวบรวมขอมลจาการเดนทางไปส ารวจต าบลทท าการศกษาในชวงเดอนพฤษภาคม - เดอนตลาคม พ.ศ. 2555 เพอหาขอมลจากวทยากร 1.2 ขอมลขนทตยภม เรยบเรยงเอกสารงานวจย วทยานพนธ ต ารา หนงสอ บทความทเกยวของกบชาวไทด าจากจากเวบไซตตาง ๆ เพอใชเปนแนวทางในการท าวจยครงน

2. แหลงขอมลและวธการเกบขอมล 2.1 ศกษา และคนควาขอมลประเภทเอกสาร จากหองสมด และศนยวฒนธรรมของ

หมบานของชาวไทด าทไปท าการวจย 2.2 สมภาษณคนในหมบานทท าการศกษา ทมเชอสายไทด า และทมความรความ

ช านาญ เรอง ลายดอกผาของชาวไทด าทงสมยโบราณ และปจจบน 2.3 การสงเกต ผศกษาจะใชวธสงเกตพฤตกรรมระหวางทมการตดเยบลายดอกผา

ตลอดจนการแตงกายงานประเพณ และพธกรรมตาง ๆ ตลอดจนศกษาการเปดตลาดจ าหนายสนคาทเปนเอกลกษณของชาวไทด าของชมชน เพอใหไดขอมลทแทจรง จากนนจงท าการถายภาพ วาดภาพ และจดบนทกขอมล เพอน าไปเรยบเรยง และวเคราะหขอมลตอไป

การสรางสรรคผลงาน การสรางสรรคผลงาน ผศกษาไดน าลายดอกผาทศกษามาจากต าบลดอนตม ต าบลบางปลา และต าบลไผหชาง ในอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม จ านวน 11 ลาย มาเปนตนแบบในการสรางงานจตรกรรม และใชแนวการเขยนของงานจตรกรรมขอบคม(Hard-Edge Painting) มาใชสรางสรรคงานในครงน เนองจากแนวการเขยนงานจตรกรรมขอบคม(Hard-Edge Painting) เปนงานทเหมาะสมกบการเขยนจตรกรรมลายดอกผา ทศกษามาโดยใชความคดสรางสรรค และจนตนาการของตนเองผสมผสานไปกบการสรางงานจตรกรรมในครงน เพอใหผลงานออกมา

39

40

สมบรณ สวยงาม มความเปนเอกลกษณของลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณ และแสดงความหลากหลายของงานศลปะรวมสมย ผศกษาจงไดแบงงานทสรางสรรค เปน 3 ชด คอ ชดท 1 การสรางสรรคงานแบบดอกใหญ 2 ดอกค ลายเดยวกนในกรอบสเหลยมผนผา ขนาด 100 ×150 ซม. จ านวน 3 ชน ชดท 2 การสรางสรรคงานแบบ 1 ลาย อยกลางลายกรอบทมจดขาวด า ในกรอบแบบเสนหยก ขนาด 110 ซม. × 160 ซม. จ านวน 2 ชน ชดท 3 การสรางสรรคงานแบบ 2 ลาย ผสมกนในกรอบสเหลยมผนผา ขนาด 105 ซม.× 150 ซม. จ านวน 3 ชน เพอใหการสรางสรรคผลงานสมบรณ โดดเดน เปนศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย ทแสดงเอกลกษณของผลงานจตรกรรมไดชดเจน งานทสรางสรรคจงมสวนประกอบตาง ๆ ของลายดอกผา ดงน

ทศนธาตทใชสรางสรรคผลงาน ทศนธาต เปนสอสนทรยภาพทผสรางสรรคงานใชในการประกอบรปราง รปทรงตาง ๆเพอใหเกดเปนผลงานตามความคดและจนตนาการ การสรางสรรคผลงานวทยานพนธ ศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย ใชทศนธาตตาง ๆ ในการสรางสรรคผลงานดงน

41

1. เสน(Line) 1.1 เสนรอบนอกเปนเสนตรงรปสเหลยมผนผาใชเสนใหญ และเสนรอบนอกของลายดอกผาทเปนโครงสรางใหญใชรปทรงสเหลยมจตรส(สเหลยมดานเทา) และเสนทกเสนจะใชเสนตรงทงหมด เพอเนนตวดอกลายผาใหโดดเดนชดเจน 1.2 เสนลายละเอยดของสวนประกอบใชเปนเสนตรงทงหมด และจะมขนาดเลกกวาเสนรอบนอกเพอเนนความแตกตางระหวางโครงสรางหลก และโครงสรางยอย

ภาพท 80 แสดงการใชเสน(Line)

1 2

42

2. รปทรง(Form) 2.1 รปทรงรอบนอกใหญใชรปสเหลยมผนผา รปทรงรอบนอกลายดอกผาใชรปทรงเรขาคณต(Geometrie Form) เปนรปสเหลยมจตรส (สเหลยมดานเทา) 2.2 รปทรงลายละเอยดภายในลายดอกผา จะเปนรปสามเลยม สเหลยม และวงกลม เปลยนแปลงไปตามลายทผวจยศกษามาจากลายละเอยดของลายดอกผาแตละดอก ลายละเอยดทเปนพนหลงจะใชรปทรงสามเหลยม และสเหลยม 2.3 รปทรงของศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมยทประกอบกนเปนลวดลายขนมาใหม

ภาพท 81 แสดงการใชรปทรง(Form)

3. โครงสรางของลาย 3.1 โครงสรางของลายงานชดท 1 แบบดอกใหญ 2 ดอกค ลายเดยวกนในกรอบสเหลยมผนผา 3.1.1โครงสรางหลกของลายดอกผาทกลายเปนรปสเหลยมจตรส(สเหลยมดานเทา) เปนลายดอกผา ทศกษามาจ านวน 2 ดอกตอกน ตอ 1 เฟรม

1

2

3

43

3.1.2 โครงสรางยอยภายในดอกลายผาใชลายทไดศกษามาตามชอลายดอกผา สวนลายโครงสรางยอยพนหลงใชลายทผเขยนคดขนเองเปนรปสามเหลยม สเหลยม ผสมผสานกบลายทศกษามาสรางสรรคงานขนมาใหมเพอใหองคประกอบของงานจตรกรรมศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย ชดท 1 ทสรางสรรคขนมาสมบรณ โดดเดน และสวยงาม 3.1.3 โครงสรางขอบลายรอบนอกรปสามเหลยม และบางลายเปนรปเหลยมผนผา ภายในขอบเปนรปสามเหลยมขนาดเลก ๆ เทา ๆ กนเพอไมใหลายทใชเดนกวาตวลายของโครงสรางหลก

ภาพท 82 โครงสรางของลายงานชดท 1

3. 2 โครงสรางของลายงานชดท 2 แบบ1 ลายอยกลางลายกรอบทมจดขาวด า ในกรอบแบบเสนหยก 3.2.1 โครงสรางหลกของลายดอกผาทกลายเปนรปสเหลยมจตรส (สเหลยมดานเทา) เปนลายดอกผา ทศกษามาจ านวน 2-3 ดอกตอกน ตอ 1 เฟรม 3.2.2 โครงสรางยอยภายในดอกลายผาใชลายทไดศกษามาตามชอลายดอกผา

1 2

2

3

44

สวนลายโครงสรางยอยพนหลงเปนรปสเหลยมจตรส (สเหลยมดานเทา) แบงลายเปนรปสามเหลยม เปนการสรางสรรคลายขนมาใหม เพอใหลาย สและรปแบบแตกตางกบลายทอยตรงกลาง 3.2.3 โครงสรางขอบลายรอบนอกเปนเสนหยกทเกดจากรปสเหลยมจตรสภายในเปนรปสามเหลยมขนาดเลก ๆ เทา ๆ กน เพอไมใหลาย และขอบทเปนองคประกอบเดนกวาตวลายของโครงสรางหลก

ภาพท 83 โครงสรางของลายงานชดท 2 3. 3 โครงสรางของลาย งานชดท 3 แบบ 2 ลาย ในรปเดยวกนในกรอบสเหลยมผนผา 3.3.1 โครงสรางหลกของลายดอกผาเปนรปสเหลยมจตรส (สเหลยมดานเทา) เปนลายดอกผา ทศกษามาจ านวน 2- 3 ดอก ตอกน จ านวน 3 แถว ตอ 1 เฟรม 3.3.2 โครงสรางยอยทเปนองคประกอบพนหลงใชลายทผเขยนคดขนเองเปนรป สเหลยมจตรส แบงลายภายในเปนรปสามเหลยม เพอใหเกดความแตกตางระหวางลายทเปน จดเดน และลายทเปนองคประกอบพนหลง เพอใหผลงานจตรกรรมศลปะลายดอกผาของ

2

1

3

45

ชาวไทด ารวมสมย ชดท 3 ทสรางสรรคขนมาสมบรณ โดดเดน และสวยงาม 3.3.3 โครงสรางขอบลายรอบนอกใชรปสามเหลยม ขนาดเลก ๆ เทา ๆ กนเพอไมใหเดนกวาตวลายของโครงสรางหลก

ภาพท 84 โครงสรางของลาย งานชดท 3

4. ส(Colour) ส(Colour)ใชสทไดศกษามาจากลายดอกผาโบราณทงหมด ม 5 ส คอ สเขยว สแดง สแดงเลอดนก สสม และสขาว ลายดอกผาทกแบบไมก าหนดตายตววาจะใชสอะไรบาง หรอใชกสในแตละลายในการท า ขนอยกบความพงพอใจ ความคดสรางสรรค และจนตนาการของผท า สวนมากจะใชสทตดกนในการท าดอกลายผา และในงานจตรกรรมทผศกษาสรางขนใชเทคนคการไลสออนแก มการเพมเตมสด าเขาไปในงานจตรกรรมดวยเพอใหงานออกมาโดดเดน สวยงาม และ

2

1

1

3

46

ขอบคมชด ตามแนวการเขยนของจตรกรรม ขอบคม(Hard-Edge Painting)ทผศกษาและน ามาเปนแนวทางในการสรางสรรคศลปะลายดอกผาของชาวไทด าในครงน

ภาพท 85 แสดงการใช ส(Colour)

5. น าหนก (Tone) น าหนก (Tone) มการไลน าหนกออนแกลายดอกในงานทง 3 ชด โดยใชส เขยว แดง สม ทแตกตางกบสขาว และพนขอบสด า ท าใหเกดน าหนก ออนแกทชดเจน

ภาพท 86 แสดงการใชน าหนกออนแกของลายดอก

4

5

47

6. ทวาง(Space) ทวาง(Space) เปนการเวนทวางของลายดอกผา และขอบลายรปทรงภายนอกใหเปนสขาว เพอใหเกดทวางระหวางลายดอกผา กบสวนประกอบอน ๆ ทเปนสทสดใส และเขมกวา เพอใหดอกลายโดดเดน

ภาพท 87 แสดงการใชทวาง(Space)

7. ลกษณะผว(Texture) 7.1 ลกษณะผว(Texture) เปนลกษณะส าคญทชวยใหตวลายดอกผาโดดเดน และสวยงาม ลกษณะผว(Texture)ทเปนตวลายดอกผาจะใชวธการไลสออนแก 7.2 ลกษณะผว(Texture)ท เปนพนหลง จะใชพกน และปากกา ท าเปนจดสด า เพอใหเกดความรสกทขรขระในสวนทเปนพนหลง เพอใหเกดความแตกตางของลกษณะผว(Texture)ของลายดอกผา กบลกษณะผว(Texture)ทเปนองคประกอบพนหลง

ภาพท 88 แสดงการใชลกษณะผว(Texture)

7

2

6

1

48

เนอหาของผลงาน ผลงานจตรกรรมทผศกษาไดสรางขนน เปนการเขยนงานจากลายดอกผาของชาวไทด าสมยโบราณ ทผศกษามาจากต าบลดอนตม ต าบลบางปลา และต าบลไผหชาง ในอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม จ านวน 11 ลาย ไดแก 1) ลายดอกจน 2) ลายดอกพกล 3) ลายดอกมะลซอน 4) ลายดอกมะลลา 5) ลายดอกพรม 6) ลายดอกงา 7) ลายดอกทานตะวน 8) ลายดอกบว 9) ลายดอกแปด 10) ลายกลบมะเฟอง และ 11) ลายหวแมงดา นอกจากนนผวจยไดใชความคดสรางสรรค และจนตนาการของตนเองผสานผสานไปกบการสรางผลงานลายดอกผาของชาวไทด าสมยโบราณ เพอใหผลงานโดดเดน สวยงาม และสามารถถายทอดความเปนเอกลกษณของลายดอกผาชาวไทด า ไวไดอยางสมบรณทสด เทคนคการสรางผลงาน ในการสรางผลงานศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมยในครงน ของผศกษาใชเทคนควธการสรางงานมความส าคญมาก เนองจากลายดอกผาในสมยโบราณของชาวไทด า เปนศลปะทมความงาม ในเรอง การวางลวดลาย รปทรง และใชสสนทสวยงามในการตดเยบ และปะตด ของดอกลายผาอยแลว ผวจยตองใชแนวคดในการสรางงานจตรกรรมใหเหมาะสมกบเรองราวของลายดอกผา และตองเลอกเทคนควธการทสามารถสงเสรมความงาม และแสดงความเปนเอกลกษณของลายดอกผาของชาวไทด าใหคงอยเหมอนเดมใหมากทสด และสามารถแสดงความคดสรางสรรค และจนตนาการของผศกษาเขาไปผสมผสานในงานจตรกรรม ศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมยทสรางขนไดอยางเหมาะสม ซงสามารถล าดบขนตอน ดงน 1. ขนตอนการเตรยมพน งานจตรกรรมทสรางจะสรางบนผนผาในทขงบนกรอบเฟรมขนาด 100 ×150 ซม. ขนาด 105 ×150 ซม. และขนาด 110×160 ซม. เมอขงเฟรมตงแลว ทาสพลาสตกสขาวลงบนเฟรม รอใหแหงสนท แลวทาซ าอกจนครบ 3 ครง 2. ขนตอนการขยายผลงาน น าภาพทรางลายทสมบรณ มาขยายโดยการตตารางตามอตราสวนของแผนภาพ ซงอาจปรบเปลยนแกไขเพมเตมเพอความสมบรณของผลงาน 4. รางภาพดวยสไมคละสตามภาพทรางจนเสรจสมบรณ 5. ขนตอนการสรางผลงานดวยสอะครลก 5.1 ใชสตามแบบทออกไวลงบนรปทรงตาง ๆ ของดอกลายทรางไวจนเตมภาพ รอจนสแหงสนท แลวลงสซ าอก 2 ครง จนสสดใสตามตนแบบ

49

5.2 ใชเทคนคการดวยจดพกนและปากกา ลงบนลายพนหลงทเปนพนทสขาว ตามลายดอกทออกแบบไว เพอใหพนทมจดสด าดานหลงมความเขมของน าหนก ท าใหดอกลายผาทเขยนโดดเดน และสวยงาม 5.3 ขนตอนสดทาย ใชปากกาเคมเสนใหญตดเสนขอบนอกของลาย และใชปากกาเคมเสนเลกตดเสนลายละเอยดภายในของลายดอก เนองจากงานเปนงานขอบคมตองใชไมบรรทดชวยในการตดขอบ เพอใหขอบลายของงานออกมาคมชด

ภาพท 89 แสดงการสรางสรรคผลงานศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย ชดท 1

50

ภาพท 90 แสดงการสรางสรรคผลงานศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย ชดท 2

ภาพท 91 แสดงการสรางสรรคผลงานศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย ชดท 3

บทท 4

ผลการวเคราะหขอมล และการสรางสรรคผลงาน

ในการสรางสรรคงานศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมยในครงน ผสรางสรรคงานไดศกษาคนควาขอมลลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณ เพอน ามาวเคราะหขอมล และใชในการสรางสรรคผลงาน ดงน

การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลผสรางสรรคไดวเคราะหตามวตถประสงคทไดตงไวดงน วตถประสงคของการสรางสรรค 1. ศกษาทมาของลายดอกผาของชาวไทด าในจงหวดนครปฐม 2. ศกษาลกษณะรปแบบลายดอกผาแบบปะตด ของชาวไทด า 3. สรางสรรคงานศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย จากศกษาคนควาขอมลลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณ สามารถวเคราะหเนอหาตาง ๆ ไดดงน 1.ทมาของลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณทผวจยไดศกษามาจะมาจากธรรมชาต ไดแก ดอกไม ตนไม ผลไม และสตวตาง ๆ เปนสงแวดลอมทเคยพบเหนทอยใกลตวของชาวไทด า ลายทศกษามาไดมจ านวน 11 ลาย ไดแก 1) ลายดอกจน 2) ลายดอกพกล 3) ลายดอกมะลซอน 4) ลายดอกมะลลา 5) ลายดอกพรม 6) ลายดอกงา 7) ลายดอกทานตะวน 8) ลายดอกบว 9) ลายดอกแปด 10) ลายกลบมะเฟอง และ 11) ลายหวแมงดา 2. ลกษณะรปแบบลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณ จะใชลกษณะเสนตรง รปทรงภายนอกของลายดอกผาจะเปนรปเรขาคณตทเปนรปสเหลยมจตรส สทใชมเพยง 5 ส ไดแก สเขยว สแดง สแดงเลอดนก สสม และสขาว 3. การสรางสรรคงานศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย จะใชรปแบบลายดอกผาทศกษามาทงหมดจ านวน 11 ลาย ใชรปแบบเสน รปทรง และสเหมอนลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณ เขยนลงบนผนผาใบ โดยใชสอะครลก เนอหาของพนหลงลายดอกผา จะเพมเตมความคดสรางสรรค และจนตนาการของผวจยเขาไปในงานทกลาย แตรปทรงภายในจะเปลยนแปลงไปตามลายทผท าคดขนเอง ตามสงทพบเหน แตสวนมากจะมลายละเอยดทเหมอน ๆ กน เปนลายทงาย ๆ ไมซบซอน และจะเปนรปสามเหลยม สเหลยม และวงกลม สของลายดอกผา

51

52

ของชาวไทด าในสมยโบราณทผวจยไดศกษามา จากต าบลดอนตม ต าบลบางปลา และต าบลไผหชาง ในอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม จะใชสเพยง 5 สท าดอกลายผา ไดแก สเขยว(ไมระบวาใชสเขยวประเภทใด) สแดง สแดงเลอดนก สสม และสขาว สวน ประกอบอน ๆ เชนสรองพนดอก หรอสสวนไสของดอกอาจใชสด าหรอสน าเงนบาง แตจะไมใชท าลายดอกผา การสรางสรรคผลงาน

การสรางสรรคผลงานในชวงกอนการท างานจตรกรรมจากลายดอกผาของชาวไทด า รวมสมย ขาพเจาไดท าการเกบขอมลขนปฐมภม ทจะน ามาใชในการสรางสรรคผลงานศลปะลายดอกผาของชาวไทด าในสมย จากคนในหมบานทมเชอสายไทด า และทมความรความช านาญ เรอง ลายดอกผาของชาวไทด าทงสมยโบราณ และปจจบน ในต าบลดอนตม ต าบลบางปลา และต าบลไผหชาง ในอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม ผวจยจะใชวธสงเกตพฤตกรรมระหวางทมการตดเยบลายดอกผา ตลอดจนการแตงกาย งานประเพณ และพธกรรมตาง ๆ ทเปนเอกลกษณของชาวไทด าของชมชน เพอใหไดขอมลทแทจรง จากนนจงท าการถายภาพ วาดภาพ และจดบนทกขอมล ตอจากนนผวจยไดศกษาขอมลขนทตยภม ท เ รยบเรยงเอกสาร งานศลปนพนธ งานวจย วทยานพนธ ต ารา หนงสอ บทความทเกยวของกบชาวไทด าจากจากเวบไซตตาง ๆ สรปขอมล และสรางสรรคผลงานตามขนตอนทไดศกษามา

ลายดอกผาทไดคนพบจากการศกษามจ านวน 11 ลายไดแก 1) ลายดอกจน 2) ลายดอกพกล 3) ลายดอกมะลซอน 4) ลายดอกมะลลา 5) ลายดอกพรม 6) ลายดอกงา 7) ลายดอกทานตะวน 8) ลายดอกบว 9) ลายดอกแปด 10) ลายกลบมะเฟอง และ 11) ลายหวแมงดา จากการศกษาชอลายดอกผาบางลายอาจไมเหมอนกบชาวไทด าในจงหวดอน ๆ แตสวนมากจะใกลเคยงกน

ส(Colour) ใชสทไดศกษามาจากลายดอกผาโบราณทงหมด ม 5 ส คอ สเขยว สแดง สแดงเลอดนก สสม และสขาว ลายดอกผาทกแบบไมก าหนดตายตววาจะใชสอะไรบาง หรอใชกสในแตละลายในการท า ขนอยกบความพงพอใจ ความคดสรางสรรค และจนตนาการของผท า ปญหาทเกดกบผศกษาในการสรางผลงาน ไมสามารถจะระบไดวาจะตองใชสอะครลกเบอรอะไรมาเขยนภาพ จะตองใชความรสกจากการมองเหนในการเปรยบเทยบการใชส เนองจากในสมยโบราณสมาจากธรรมชาตไมสามารถควบคม ความออนแกของสในการผสมแตละครงได

53

การสรางงานในระยะทหนง (2-5 สงหาคม 2555) ผศกษาไดทดลองสรางผลงานจากลายดอกผาทศกษามา เปนดอกเดยว ๆ โดยไมมลายประกอบพนหลง ผลงานทออกมาไมโดดเดน และ ไมนาสนใจ ตามทไดคาดหวงไว จงไมประสบผลส าเรจตามทไดตงวตถประสงคไว ผลงานในระยะทหนงน ผศกษาไดทดลองใชสทเหมอนตวลายดอกผาเปนพนหลงแทน ท าใหลายดอกผากบพนหลงกลมกลนกนหมด ไมเหนความชดเจนของลายดอกผา จงตองคดคนเรองการใช สวนประกอบเพมอก เพอท าใหงานสวยงามสมบรณ และนาสนใจมากกวาน

ภาพท 92 ลายดอกพรม ภาพท 93 ลายดอกมะลซอน

ภาพท 92-93 เปนภาพการสรางงานในระยะทหนง

54

การสรางงานในระยะทสอง(9 -12 สงหาคม 2555) ผศกษาไดทดลองสรางผลงานจากลายดอกผาทศกษามา เปนดอกเดยว ๆ ตดตอกน 2 ดอกมลายอน ๆ ประกอบบางเลกนอย โดยไมมลายประกอบพนหลง ผลงานทออกมาไมโดดเดน และ ไมนาสนใจ ตามทไดคาดหวงไว จงไมประสบผลส าเรจตามทไดตงวตถประสงคไว ผลงานในระยะทสองน ผศกษาไดทดลองเพมลายอน ๆ คไปกบลายดอกผาทเปนโครงสรางใหญ แตใชสด าและลายจดในลายพนหลง แตงานยงไมโดดเดน และสะดดตา จงตองคดคนเรองการใช สวนประกอบเพมอก เพอท าใหงานสวยงามสมบรณ และนาสนใจมากกวาน

ภาพท 94 ลายดอกจน

ภาพท 94 เปนภาพการสรางงานในระยะทสอง

55

การสรางงานในระยะทสาม( 16-28 กนยายน 2555) ผศกษาไดทดลองสรางผลงานจากลายดอกผาทศกษามา โดยใชสด าเปนสของดอกลายผาทศกษามา และเวนทวางลายดอกบางสวนเปนสขาว พนหลงใชสด าระบายพน และ ใสจดลงในสวนประกอบของลาย ผลงานทออกมาไมสะดดตาไมโดดเดน และไมนาสนใจตามทไดคาดหวงไว จงยงไมประสบผลส าเรจตามทไดตงวตถประสงคไว ผลงานในระยะทสามน ผศกษายงไมมความกลาทจะลงสงาน ผลงานจงไมมความสดใสของสสนในแบบของลายดอกผาแบบโบราณ งานยงดเรยบ ๆ ไมสะดดตา ผวจยจงตองคดคน เรองการใชส และเทคนคเพมเตมอก เพอท าใหงานสวยงามสมบรณ และนาสนใจมากกวาน

ภาพท 95 ลายดอกจน ภาพท 96 ลายดอกมะลลา

ภาพท 95-96 เปนภาพการสรางงานในระยะทสาม

56

ภาพท 97 ลายหวแมงดา ภาพท 98 ลายดอกจน

ภาพท 97-98 เปนภาพการสรางงานในระยะทสาม

การสรางงานในระยะทส( 3 - 14 ตลาคม 2555) ผศกษาไดทดลองสรางผลงานจากลายดอกผาทศกษามา โดยใชส 5 ส เปนสของดอกลายผาทศกษามา และเวนทวางลายดอกบางสวนเปนสขาว พนหลงใชสด าระบายพน และ ใสจดลงในสวนประกอบของลาย ผลงานทออกมาไมสะดดตา ไมโดดเดน และ ไมนาสนใจตามทไดคาดหวงไว จงไมประสบผลส าเรจตามทไดตงวตถประสงคไว ผลงานในระยะทสน ผศกษามความกลาทจะลงสงานมากขน ผลงานจงมความสดใสของสสนของลายดอกผาทอยตรงกลางภาพ แตผวจยยงมความรสกวางานยงไมสมบรณ มองดแลว

57

เหมอนลายพนหลง มาเดนคไปกบลายดอกทอยตรงกลาง จงตองคดคนเรองการใชสลายดอกทอยตรงกลาง เพมเตมอก เพอท าใหงานสวยงามสมบรณ และนาสนใจมากกวาน

ภาพท 99 ลายหวแมงดา ภาพท 100 ลายดอกมะลลา

ภาพท 99-100 เปนภาพการสรางงานในระยะทส

58

ภาพท 101 ลายดอกแปด ภาพท 102 ลายดอกจน

ภาพท 101-102 เปนภาพการสรางงานในระยะทส

59

การสรางงานในระยะทหา( 19 -29 ตลาคม 2555) การสรางสรรคผลงานในระยะท หา ผศกษาใชลายดอกผาแตละลายทศกษามาจ านวน 2 ดอกตอ 1 ภาพ แลวใชลายทศกษามาผสมผสานกบความคดสรางสรรค และจนตนาการของผศกษาเปนพนหลง มการใชเทคนคโดยใชจดสด าลงบนพนหลงของภาพ ใชสด าเพมเตมเขาไปในงานลายดอกผา ใชปากกาสด าตดเสนลายดอก และขอบใหคมชด แตงานยงดเรยบ ๆ ไมสะดดตา ผศกษาจงตองคดคนเรองเทคนคการใชส เพมเตมอก เพอท าใหงานสวยงามสมบรณ และนาสนใจมากกวาน

ภาพท 103 ลายดอกมะลซอน

เปนการสรางสรรคงานจตรกรรมจากลายดอกผาของชาวไทด า ขนาด 100 ×150 ซม.

60

ภาพท 104 ลายดอกมะลลา

เปนการสรางสรรคงานจตรกรรมจากลายดอกผาของชาวไทด า ขนาด 100 ×150 ซม.

61

ภาพท 105 ลายดอกพรม

เปนการสรางสรรคงานจตรกรรมจากลายดอกผาของชาวไทด า ขนาด 100 ×150 ซม.

62

ภาพท 106 ลายดอกงา

เปนการสรางสรรคงานจตรกรรมจากลายดอกผาของชาวไทด า ขนาด 100 ×150 ซม.

63

การสรางสรรคผลงานวทยานพนธศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย พ.ศ. 2555- 2556 (9 พฤศจกายน 2555- 18 มนาคม 2556) การสรางสรรคผลงานวทยานพนธศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมยในครงน ผศกษาใชขอบกพรองในการสรางงานตงแตระยะทหนงถงหา มาเปนประสบการณในการสรางสรรคผลงาน โดยใชลายดอกผาแตละลายทศกษามาจ านวน 11 ลาย สรางสรรคเปนผลงานจตรกรรมศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย 8 ชน จ านวน 3 ชด คอ ชดท 1 การสรางสรรคงานแบบดอกใหญ 2 ดอกค ลายเดยวกนในกรอบสเหลยมผนผา ขนาด 100 ×150 ซม. จ านวน 3 ชน ชดท 2 การสรางสรรคงานแบบ 1 ลาย อยกลางลายกรอบทมจดขาวด าในกรอบแบบเสนหยก ขนาด 110 × 160 ซม. จ านวน 2 ชน ชดท 3 การสรางสรรคงานแบบ 2 ลาย ในรปเดยวกนในกรอบสเหลยมผนผา ขนาด105 ×150 ซม.จ านวน 3 ชน รปแบบของการสรางสรรคผลงานวทยานพนธจะใชลายทศกษามาผสมผสานกบความคดสรางสรรคและจนตนาการของผศกษาเปนพนหลง มการไลสออนแกในสวนทเปนลายดอกผา มการใชเทคนคโดยการใชจดสด าลงบนพนทขาว ในลายสวนประกอบดานหลงของภาพ และใชสด าตดเสนขอบนอกลายดอก ท าใหขอบคมชด ชวยใหลายดอกผาโดดเดน สงผลท าใหการสรางสรรคผลงานวทยานพนธศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมยในครงน สามารถถายทอดความเปนเอกลกษณของลายดอกผาชาวไทด า รวมสมย ไวในงานจตรกรรมไดอยางสวยงาม สมบรณ และตรงตามวตถประสงคทผศกษาไดตงไว

64

ผลงานวทยานพนธ ศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย 9 พฤศจกายน 2555- 18 มนาคม 2556

จ านวน 8 ชน

65

ภาพท 107 ผลงานวทยานพนธ ชนท 1

ชอผลงาน : ศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย : ลายดอกพกล เทคนค : สอะครลค ขนาด : 100 ×150 ซม. ปทสราง : 2555

66

ภาพท 108 ผลงานวทยานพนธ ชนท 2

ชอผลงาน : ศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย : ลายดอกทานตะวน เทคนค : สอะครลค ขนาด : 100 ×150 ซม. ปทสราง : 2555

67

ภาพท 109 ผลงานวทยานพนธ ชนท 3

ชอผลงาน : ศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย : ลายหวแมงดา เทคนค : สอะครลค ขนาด : 100 ×150 ซม. ปทสราง : 2556

68

ภาพท 110 ผลงานวทยานพนธ ชนท 4

ชอผลงาน : ศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย : ลายดอกมะลซอน เทคนค : สอะครลค ขนาด : 110 × 160 ซม. ปทสราง : 2556

69

ภาพท 111 ผลงานวทยานพนธ ชนท 5

ชอผลงาน : ศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย : ลายดอกมะลลา เทคนค : สอะครลค ขนาด : 110 × 160 ซม. ปทสราง : 2556

70

ภาพท 112 ผลงานวทยานพนธ ชนท 6

ชอผลงาน : ศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย : ลายดอกแปดกบลายกลบมะเฟอง เทคนค : สอะครลค ขนาด : 105 × 150 ซม. ปทสราง : 2556

71

ภาพท 113 ผลงานวทยานพนธ ชนท 7

ชอผลงาน : ศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย : ลายดอกงากบลายดอกจน เทคนค : สอะครลค ขนาด : 105 × 150 ซม. ปทสราง : 2556

72

ภาพท 114 ผลงานวทยานพนธ ชนท 8

ชอผลงาน : ศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย : ลายดอกบวกบลายดอกพรม เทคนค : สอะครลค ขนาด : 105 × 150 ซม. ปทสราง : 2556

บทท 5

สรปผลการศกษา และขอเสนอแนะ

ศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย เปนผลงานทางวฒนธรรมทสะทอนวถชวต ความเชอ และพธกรรมของชาวไทด า โดยบงบอกความเปนมาในอดต การยายถน โครงสรางทางสงคม มลกษณะเดนของงานทเปนรปธรรม และนามธรรมทมความสมพนธกบความผกพนในครอบครว การรวมกลมทางสงคม และกลมชาตพนธ ลายดอกผาเปนงานศลปะทมคณคา และบงบอกถงเอกลกษณของชาวไทด า ควรคาแกการอนรกษ และพฒนาการการออกแบบความคดสรางสรรครปแบบการน าเสนอผลงานขนมาใหม ในรปแบบงานจตรกรรมรวมสมย ศลปะจากลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย ทผศกษาไดจดท าขนน เปนการสรางสรรคศลปะจากขอมลลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณของ ต าบลดอนตม ต าบลบางปลา และต าบลไผหชางในอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม มวตถประสงคของการสรางสรรคคอ 1.ศกษาทมาของลายดอกผาของชาวไทด าในจงหวดนครปฐม 2. ศกษาลกษณะรปแบบลายดอกผาแบบปะตดของชาวไทด า 3.สรางสรรคงานศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย ผสรางสรรคไดศกษา และคนควาขอมลขนปฐมภมดวยการเดนทางไปส ารวจต าบลทท าการศกษา ในชวงเดอนพฤษภาคม - เดอนตลาคม พ.ศ. 2555 ศกษาขอมลขนทตยภมจากเอกสาร วทยานพนธ งานวจย ต ารา หนงสอ และบทความทเกยวของกบชาวไทด าจากจากเวบไซตตาง ๆ การเกบขอมลประเภทเอกสารจากหองสมด และศนยวฒนธรรมของหมบานของชาวไทด าทไปการศกษาและเกบขอมลจากการสมภาษณคนในหมบานทมเชอสายไทด าทมความรความช านาญ เรอง ลายดอกผาของชาวไทด าทงสมยโบราณ และปจจบน นอกจากนนผศกษายงใชวธสงเกตพฤตกรรมระหวางทมการตดเยบลายดอกผา ตลอดจนการแตงกาย งานประเพณ และพธกรรมตาง ๆ ตลอดจนศกษาการเปดตลาดจ าหนายสนคาทเปนเอกลกษณของชาวไทด าของชมชน เพอให ไดขอมลทแทจรง จากนนจงท าการถายภาพ วาดภาพ และจดบนทกขอมล เพอน ามาเรยบเรยง และวเคราะหขอมล เพอใชในการสรางงานจตรกรรม การสรางสรรคผลงานศลปะจากลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย ผศกษาไดน าลายดอกผาทศกษามาจากต าบลดอนตม ต าบลบางปลา และต าบลไผหชาง ในอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม จ านวน 11 ลาย มาเปนตนแบบในการสรางงานจตรกรรม โดยใชความคดสรางสรรค และจนตนาการของตนเองผสมผสานไปกบการสรางงานจตรกรรมดวยการขยายลายดอกผาใหมขนาดใหญขน เพอใหผลงานมรปทรงทเดนชด ไดเหนความงามของจงหวะและพนทวางทมความ

73

สำนกหอ

สมดกลาง

74

ลงตว ผลงานทปรากฏจงเปนความสมบรณ สวยงาม ยงคงความเปนเอกลกษณของลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณ และมความโดดเดน ทเปนลกษณะของศลปะรวมสมย เนอหาของผลงานศลปะจากลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย ทผศกษาไดสรางขนน เปนการเขยนงานจากลายดอกผาของชาวไทด าสมยโบราณ ทไดศกษามาจาก ต าบลดอนตม ต าบลบางปลา และต าบลไผหชาง ในอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม จ านวน11ลายไดแก 1)ลายดอกจน 2) ลายดอกพกล 3) ลายดอกมะลซอน 4) ลายดอกมะลลา 5) ลายดอกพรม 6) ลายดอกงา 7)ลายดอกทานตะวน 8) ลายดอกบว 9) ลายดอกแปด 10) ลายกลบมะเฟอง และ11) ลายหวแมงดา ผศกษาไดใชการเขยนแบบเนนเสน ลาย และขอบใหมความคมชดดวยการตดเสน นอกจากนนผศกษาไดใชความคดสรางสรรค และจนตนาการของตนเองผสานผสานไปกบการสรางผลงาน เพอใหผลงานโดดเดน สวยงาม และสามารถถายทอดความเปนเอกลกษณของลายดอกผาชาวไทด า ไวไดอยางสมบรณทสด เทคนคการสรางผลงานจตกรรมในครงนเปนการสรางงานลงบนผนผาใบ ทอยบน กรอบเฟรมสเหลยมผนผา ขนาด 100 ×150 ซม. ขนาด 105×150 ซม. และกรอบแบบเสนหยก ขนาด 110 ×160 ซม. โดยใชสอะครลก ตวลายดอกผาทเปนโครงสรางหลกทงหมดทอยในรปสเหลยมจตรส(สเหลยมดานเทา)จะใชสทสดใสแบบ แบน ๆ เรยบ ๆ มการไลสออนแกในสวนทเปนลายดอกผา สวนประกอบของลายทเปนพนหลงใชลายทศกษามาผสมผสานกบความคดสรางสรรคและจนตนาการของผศกษาเปนพนหลง มการใชเทคนคโดยการใชจดสด าลงบนพนทขาว ในลายสวนประกอบดานหลงของภาพ ขนตอนสดทาย ใชปากกาเคมเสนใหญตดเสนขอบนอกของลาย และใชปากกาเคมเสนเลกตดเสนลายละเอยดภายในของลายดอกผา เนองจากงานเปนงานขอบคมตองใชไมบรรทดชวยในการตดขอบ เพอใหขอบลายของงานออกมาคมชด ชวยใหลายดอกผาโดดเดน สงผลท าใหการสรางสรรคผลงานศลปะลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมยในครงน สามารถถายทอดความเปนเอกลกษณของลายดอกผาชาวไทด า ไวไดสวยงาม สมบรณ ปญหาทพบในการสรางสรรคงานคอ 1. เรองสทใชในการเขยนภาพไมตรงกบสทเกบขอมลมา เนองจากสในสมยโบราณเปนสทท าจากธรรมชาต แตสทใชเขยนเปนสวทยาศาสตร การแกปญหาของผสรางสรรคงาน คอใชการสงเกต และเปรยบเทยบสทใกลเคยงทสด แลวน ามาใชในการสรางสรรคผลงาน 2. การตดเสนถาใชพกนเสนจะไมตรง จงตองแกปญหาดวยการใชปากกา และไมบรรทดชวยในการตดเสน เสนขอบงานจงคมชดตามแบบทออกไว

สำนกหอ

สมดกลาง

75

สรปผลการศกษาพบวา 1. ลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณทไดศกษามา จะมาจากธรรมชาต ไดแก ดอกไม ตนไม ผลไม และสตวตาง ๆ เปนสงแวดลอมทเคยพบเหนทอยใกลตวของชาวไทด า ลายทศกษามาไดมจ านวน 11 ลายไดแก 1) ลายดอกจน 2) ลายดอกพกล 3) ลายดอกมะลซอน 4) ลายดอกมะลลา 5) ลายดอกพรม 6) ลายดอกงา 7) ลายดอกทานตะวน 8) ลายดอกบว 9) ลายดอกแปด 10) ลายกลบมะเฟอง และ11) ลายหวแมงดา 2. ลกษณะรปแบบลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณ จะใชลกษณะเสนตรง รปรางภายนอกของลายดอกผาจะเปนรปเรขาคณตทเปนรปสเหลยมจตรส(รปสเหลยมดานเทา) ทกลาย แตรปทรงภายในจะเปลยนแปลงไปตามลายทผท าคดขนเอง ตามสงทพบเหน แตสวนมากจะมลายละเอยดทเหมอน ๆ กน เปนลายทงาย ๆ ไมซบซอน และจะเปนรปสามเหลยม สเหลยม และวงกลม สของลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณทผวจยไดศกษามา จากต าบลดอนตม ต าบลบางปลา และต าบลไผหชาง ในอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม จะใชสเพยง 5 สท าดอกลายผา ไดแก สเขยว(ไมระบวาใชสเขยวประเภทใด) สแดง สแดงเลอดนก สสม และส ขาว สวน ประกอบอน ๆ เชนสรองพนดอก หรอสสวนไสของดอกอาจใชสด าหรอสน าเงนบาง แตจะไมใชท าลายดอกผา 3. การสรางสรรคงานศลปะจากลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย จะใชรปแบบลายดอกผาทศกษามา 11 ลาย สรางเปนผลงานจ านวน 3 ชด รวม 8 ชน ขนาด100 ×150 ซม.จ านวน 3 ชน ขนาด110×160 ซม. จ านวน 2 ชน และขนาด105 ซม.×150 ซม.จ านวน 3 ชน โดยใชลกษณะเสน รปทรง และสเหมอนลายดอกผาของชาวไทด าในสมยโบราณ เขยนลงบนผนผาใบ โดยใชสอะครลก องคประกอบพนหลงของพนหลงลายดอกผา จะเพมเตมความคดสรางสรรค และจนตนาการของผศกษาเขาไปในงานจตรกรรม โดยใชแนวการเขยนงานแบบจตรกรรมขอบคม(Hard-Edge Painting) เปนรปแบบการสรางสรรคงานศลปะจากลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย ในครงน ซงท าใหผลงานจตรกรรมทออกมาทโดดเดน สวยงาม และสามารถถายทอดความเปนเอกลกษณของลายดอกผาชาวไทด า ไวไดอยางสมบรณทสดตามเปาหมายทผศกษาไดตงไว

ขอเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะทวไป 1.1 การอนรกษลายดอกผาในสมยโบราณ การทอผา วฒนธรรม ประเพณดาน

สำนกหอ

สมดกลาง

76

พธกรรม ดานการแตงกาย และภาษาของชาวไทด า ในต าบลดอนตม ต าบลบางปลา และต าบลไผหชาง ในอ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม ควรมหนวยงานทงภาครฐ และเอกชนเขามาสงเสรม 1.2 การน าลายดอกผาของชาวไทด าไปสรางสรรคเปนลวดลาย หรอผลตภณฑใหม ๆ 2. ขอเสนอแนะเพอการศกษา 2.1 ควรมการสรางสรรคผลงานศลปะ โดยใชรปแบบลายดอกผาของชาวไทด ารวมสมย ในการน าเสนอรปแบบอน ๆ อก เชน งานสอผสม งานจดวาง การถกทอ หรองานในรปแบบ 3 มต 2.2 ควรสงเสรม และสนบสนนใหนกศกษาน างานศลปะทมในสมยโบราณของไทย มาเปนแนวทางในการสรางงานศลปะทแสดงถงวฒนธรรม และประเพณในชมชนในรปแบบใหม หรอ งานรวมสมย ส

ำนกหอสมดกลาง

77

รายการอางอง เจยน ถนนอย. สมภาษณ, 2 สงหาคม 2555. เฉลม นาครกษ และคณะ. ศลปะกบชวต 1-2. กรงเทพฯ : บรษทอกษรเจรญทศน อจท. จ ากด, 2533. โชคชย ตกโพธ. “น าเปลยนรป.” บทปาฐกถาเนองในงานแสดงนทรรศการศลปะ ณ หอศลปสมเดจ พระนางเจาสรกตฯ. วนท 17 พฤศจกายน 2550. ชลด นมเสมอ.องคประกอบของศลปะ(Composition of Art). กรงเทพฯ : ส านกพมพอมรนทร,2554. ด าเนร เลหกล. พนเอก. “ผไทย.” อ.ส.ท. 2, 11( มถนายน 2505) : 16. ถนอม คงยมละมย. อาเภอเขายอย. เพชรบร :โรงเรยนเขายอยวทยา,2545. ทา สระทองออน.สมภาษณ,16 ตลาคม 2555. ทว สวางปญญากร, “คนไทในเวยดนาม : การแบงกลม.” ศลปวฒนธรรม 18, 9 (กรกฎาคม 2540) : 114. บง ทองคงหาญ. สมภาษณ, 22 กรกฎาคม 2555. บญเสรม ตนตะสวรรณ,รอยโท. “ศกษาผาและเครองนงหมของชาวไททรงดา ตาบลหนองปรง อาเภอเขายอย จงหวดเพชรบร” วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต(ไทยศกษา) มหาวทยาลยรามค าแหง, 2545. ปยวรรณ สขเกษม. สมภาษณ, 22 กรกฎาคม 2555. ประภสสร โพธศรทอง. ภมปญญาและเทคโนโลยทองถน : ภมปญญาไทยสานทอเสนใยสผนผา. กรงเทพฯ: พรสเกล, 2542. มย ตะตยะ. สนทรยภาพทางทศนศลป. กรงเทพฯ : บรษทวาดศลป จ ากด, 2547. มน อดมเวช.ประวตศาสตรไทด าในประเทศไทย. เพชรบร : มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร, 2547. ราชบณฑตยสถาน. พจนานกรม 2542. กรงเทพฯ : บรษทนานมบคสพบลเคชนส จ ากด, 2546. ศรวย วระชาญ. สมภาษณ, 16 ตลาคม 2555. โสภา เอยมสอาด. สมภาษณ, 28 กรกฎาคม 2555. สกนธ ภงามด. จตวทยา กบการออกแบบ. กรงเทพฯ : ส านกพมพวาดศลป, 2545. สชาต เถาทอง และคณะ. ศลปะทศนศลป 1. กรงเทพฯ : บรษทอกษรเจรญทศน อจท. จ ากด, 2545. อดม สมพร,ดร. ผาในวถชวตของกลมชาตพนธในจงหวดราชบร 2550. Accessed 4 October

2012. Available form www.culture.go.th/ research / centerlink.html.

สำนกหอ

สมดกลาง

78

Artinfo Blogh. Broad Gets a Classic Ellsworth Kelly Los Angeles. Accessed 12 Aprail 2013. Available form http://blogs.artinfo. com/ lacmonfire /2013/01/11/ broad-gets-a- classic-ellsworth-kelly/ Kenneth Noland. Fluxus - Wikipedia. The free ercyclopedia. Accessed 4 October 2012.Available form http://www. designer.in.th/ artistic- movement/happening.html. . The official website of painter Kenneth Noland. Aaccessed 12 Aprail 2013. Available form http://www. kennethnoland. com/ works/ 1970-1990.php Theptidapaya Korn. เทพธดาพยากรณกบสายเลอดไทดา. Accessed 4 October 2012.Available form http://www. promma.ac.th/ supaporn/ unit5/p3_1_1.htm. Tripod.com. แผนทอาเภอบางเลน .Accessed 12 Aprail 2013.Available form http://banglen. tripod. com/map.htm.

สำนกหอ

สมดกลาง

79

ประวตผวจย ชอ นางอษา ทองจนทา สถานทเกด จงหวดนครปฐม สถานทอย 11 หม 5 ต าบลล าพญา อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม 73130 เบอรมอถอ 089-915-8784 สถานทท างาน โรงเรยนวดล าพญา ต าบลล าพญา อ าเภอบางเลน จงหวดนครปฐม ประวตการศกษา พ.ศ. 2521 ประโยคมธยมศกษาตอนปลาย สาขาศลปศกษา วทยาลยอาชวศกษานครปฐม พ.ศ. 2524 ประกาศนยบตรวชาชพชนสง สาขาจตรกรรมไทย วทยาลยเพาะชาง พ.ศ. 2526 ศกษาศาสตรบณฑต (ศลปกรรม) วทยาลยเทคโนโลยและอาชวศกษา(วทยาเขตเพาะชาง) เกยรตประวต พ.ศ. 2542 รองชนะเลศ ครผสอนศลปศกษาดเดนจงหวดนครปฐม พ.ศ. 2548 ครผสอนศลปะดเดน ส านกงานเขตพนทการศกษานครปฐม เขต 2 พ.ศ. 2548 ครตนแบบ(Best Practices) กลมสาระการเรยนรศลปะ โครงการสบคนและเผยแพร

ผมผลงานดเดน เขตตรวจราชการท 6 และ 7 พ.ศ. 2551 ขาราชการพลเรอนดเดน ของจงหวดนครปฐม พ.ศ. 2551 วจยชมเชยระดบประเทศ ส านกเลขาธการครสภา พ.ศ. 2552 ครเกยรตยศ กลมสาระการเรยนรศลปะ ชวงชนท 1 ระดบเขตพนทการศกษาส านกงาน

เขตพนทการศกษานครปฐม เขต 2 พ.ศ. 2553 เขมเชดชเกยรต และเกยรตบตรครดเดนกลมสาระการเรยนรศลปะ ส านกเลขาธการครสภา พ.ศ. 2553 เหรยญเงน สอนวตกรรมการสอนศลปะ ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

กระทรวงศกษาธการ และสมาคมพฒนาวชาชพครศลปะแหงประเทศไทย พ.ศ. 2553 วจยในชนเรยนดเดน(Best Practices) ส านกงานเขตพนทการศกษานครปฐม เขต 2 พ.ศ. 2554 เครองหมายเชดชเกยรต และเกยรตบตร“หนงแสนครด” จากส านกเลขาธการครสภา

พ.ศ. 2554 ครสอนด ส านกงานสงเสรมสงคมแหงการเรยนร และคณภาพเยาวชน(สสค.) พ.ศ. 2555 ครผสอนศลปะดเดน ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครปฐม เขต 2

สำนกหอ

สมดกลาง