การอนุรักษ์และจัดการแหล่งทรัพยากรธรณี

อย่างยั่งยืน

โดย

นายวินัต พุฒเหียงผู้อํานวยการสํานักคุ้มครองซากดึกดําบรรพ์ กรมทรัพยากรธรณี

กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

ความสําคัญของทรัพยากรธรณี

เป็นปัจจัยต่อการดํารงชีวิตและการพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศ ซึ่ง

ทรัพยากรธรณีทุกประเภทมีความสําคัญเท่ากันหมด มิใช่ขึ้นอยู่กับคุณภาพ

ปริมาณ ความพึงพอใจ ความต้องการ หรือผลที่จะได้รับจากการดําเนิน

กิจการกับทรัพยากรธรณีนั้นๆ และเป็นสมบัติของประชาชนทุกคนมิใช่

ของบุคคลหรือกลุ่มบุคคลใด

ประเภทของทรัพยากรธรณี

ทรัพยากรธรณีในประเทศไทยสามารถแบ่งออกได้ ๕ ประเภท ได้แก่

๑. ทรัพยากรแร่

๒. เชื้อเพลิงธรรมชาติ

๓. ทรัพยากรน้ําบาดาล

๔. ซากดึกดําบรรพ์

๕. แหล่งธรรมชาติทางธรณีวิทยา

ความจําเป็นที่ต้องอนุรักษ์

๑.ทรัพยากรธรณีใช้แล้วหมดไปไม่สามารถสร้างทดแทนขึ้นมาใหม่ได้

๒.เพื่อเป็นหลักประกันต่อการดํารงชีวิตและการพัฒนาตามความเหมาะสม

๓.เพื่อสงวนรักษาไว้ใช้ประโยชน์ในอนาคต

“ซากดึกดําบรรพ์”

หมายถึง ซากหรือร่องรอยของสิ่งมีชีวิตสมัยดึกดําบรรพ์ที่อยู่ในชั้น

เปลือกโลก หรือที่หลุดหรือที่นําออกมาจากชั้นเปลือกโลก ทั้งนี้ ไม่รวมถึง

โบราณวัตถุตามกฎหมายว่าด้วยโบราณสถาน โบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ และ

พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ (มาตรา ๔ แห่งพระราชบัญญัติคุ้มครองซากดึก

ดําบรรพ์ พ.ศ. ๒๕๕๑)

นิยาม

“การอนุรักษ์” หมายถึง การใช้ประโยชน์ตามความต้องการที่พอเหมาะ

และประหยัด เพื่อการใช้ที่ยั่งยืน การใช้ทรัพยากรธรณีที่ถูกวิธีต้องมีการ

วางแผนการบริหารจัดการที่เหมาะสม และคํานึงถึงผลกระทบที่จะเกิด

ขึ้นกับทรัพยากรธรรมชาติประเภทอื่นด้วย โดยภาครัฐเป็นผู้กําหนด

มาตรการต่างๆ ซึ่งต้องได้รับความเห็นชอบและให้ความร่วมมือในการ

ปฏิบัติจากภาคธุรกิจ และที่สําคัญที่สุด คือ ภาคประชาชน

“ทรัพยากรธรณี” หมายถึง ทรัพยากรธรรมชาติที่เกิดขึ้นด้วยวิธี

ทางธรณีวิทยา เช่น แร่ หิน ซากดึกดําบรรพ์ ดินอุตสาหกรรม

ทรายอุตสาหกรรม ปิโตรเลียม น้ําบาดาล พลังงานความร้อนจาก

ใต้ดิน และอัญมณี เป็นต้น

นิยาม

แนวความคิดการอนุรักษ์ซากดึกดําบรรพ์การอนุรักษ์ซากดึกดําบรรพ์ คือ การให้ประชาชนเจ้าของพื้นที่

มีความรู้ ความเข้าใจ และมีส่วนร่วมในการคุ้มครองแหล่งซากดึกดําบรรพ์

ให้ปลอดภัยจากการลักลอบขุดค้นเพื่อนําไปเป็นสมบัติส่วนตัว รวมทั้งมี

การร่วมมือกับหน่วยงานภาครัฐที่เป็นเจ้าของท้องที่กําหนดมาตรการใช้ใน

การอนุรักษ์ซากดึกดําบรรพ์

การอนุรักษ์ซากดึกดําบรรพ์๑.เผยแพร่ความรู้ให้แก่เยาวชน และประชาชนในท้องถิ่นให้ตระหนักถึง

ความสําคัญของซากดึกดําบรรพ์ เพื่อจะได้ช่วยกันดูแลรักษา

๒. พัฒนาแหล่งซากดึกดําบรรพ์ให้เป็นแหล่งเรียนรู้ แหล่งท่องเที่ยวเชิงวิชาการ

หรือพิพิธภัณฑ์ประจําถิ่น

๓. บริหารและจัดการระหว่างเครือข่ายความร่วมมือ ทั้งในระดับท้องถิ่น ระดับ

จังหวัด และราชการส่วนกลางในการอนุรักษ์ซากดึกดําบรรพ์

๔. ควบคุม ดูแล คุ้มครอง และฟื้นฟูเขตแหล่งซากดึกดําบรรพ์และซากดึกดํา

บรรพ์ตามข้อกฎหมายต่างๆ อย่างเคร่งครัด

พระราชบัญญัติคุ้มครองซากดึกดําบรรพ์ พ.ศ. ๒๕๕๑

เพื่อให้มีเครื่องมือในการคุ้มครองและบริหารจัดการซากดึกดํา

บรรพ์ เพื่อสงวนรักษาซากดึกดําบรรพ์ซึ่งเป็นมรดกของแผ่นดินที่ไม่

สามารถสร้างขึ้นทดแทนได้ อันมีคุณค่าและความสําคัญต่อการ

ศึกษาวิจัยถึงประวัติความเป็นมาของโลกและธรณีวิทยา ไม่ให้ถูก

ทําลายจากการลักลอบขุดค้นที่ไม่ถูกต้องตามหลักวิชาการ

การศึกษาวิจัย

การวิจัยซากดึกดําบรรพ์ การประกาศเขตศึกษาวิจัยแหล่งซากดึกดําบรรพ์

การคุ้มครอง

ซากดึกดําบรรพ์ทัว่ไป ซากดึกดําบรรพ์/แหล่งซากดึกดําบรรพข์ึ้นทะเบียน

ซากดึกดําบรรพ์ขึ้นทะเบียนทีเ่ป็นสมบัติของชาติ

การอนุรักษ์/พฒันา

แหล่งเรียนรู้ แหล่งท่องเที่ยวเชิงวิชาการ พิพิธภัณฑ์ธรณีวิทยาและธรรมชาติวิทยา

แนวความคิดทางกฎหมายในการบริหารจัดการซากดึกดําบรรพ์