ยุทธศาสตร์การพัฒนานิสิต นักศึกษา · ยุทธศาสตร์ที่ 2 การสร้างระบบนิเวศน์ที่สนับสนุนการเรียนรู้สู่การเปลี่ยนแปลง22

ส�ำนกสงเสรมและพฒนำศกยภำพนกศกษำ

ส�ำนกงำนปลดกระทรวงกำรอดมศกษำ วทยำศำสตร วจยและนวตกรรม

สงหำคม พ.ศ. 2562 (พมพครงท 2)

ยทธศาสตรการพฒนานสต นกศกษาในสถาบนอดมศกษา (พ.ศ. 2560 - 2564)

ยทธศาสตรการพฒนานสต นกศกษาในสถาบนอดมศกษาฉบบน

จดท�าขนตามการรเรมของส�านกงานปลดกระทรวงการอดมศกษา วทยาศาสตร

วจยและนวตกรรม (ส�านกงานคณะกรรมการการอดมศกษาเดม) และสถาบน

อดมศกษา โดยความรวมมอระหวางภาคสวนทเกยวของ ความส�าเรจของ

แผนฉบบนเกดจากความรวมมอและการใหขอมล รวมทงขอคดเหนซงได

จากการประชมเชงปฏบตการแบบมสวนรวมกบผบรหาร อาจารย เจาหนาท

บคลากร และนสตนกศกษาของสถาบนอดมศกษาตางๆ รวมทงผมสวนได

สวนเสย สาระส�าคญของแผนยทธศาสตรดงกลาว จะใชเปนกรอบทศทาง

การพฒนานสต นกศกษาในสถาบนอดมศกษาในระยะ 5 ป (พ.ศ. 2560 - 2564)

และเปนเครองมอของผบรหารสถาบนอดมศกษาทจะน�าพามหาวทยาลยไปส

ความส�าเรจทพงประสงคได โดยความรวมมอของบคลากรและผมสวนได

สวนเสยทกภาคสวน

แผนยทธศาสตรฉบบน เกดจากการระดมความคดเหนของประชาคม

อดมศกษาไทย จงหวงเปนอยางยงวา ประชาคมอดมศกษาไทยจะชวยกน

ขบเคลอนยทธศาสตรการพฒนานสต นกศกษาในสถาบนอดมศกษาไปส

ความมงหวงในอนาคตตอไป

ค�าน�า

สารบญบทน�ำ 5 ความเปนมาของการจดท�ายทธศาสตรการพฒนานสต นกศกษาในสถาบนอดมศกษา 5 ขอบเขตการจดท�ายทธศาสตรการพฒนานสต นกศกษาในสถาบนอดมศกษา 7 ปจจยเชงยทธศาสตรดานการพฒนานสตนกศกษา 10

สำระส�ำคญของยทธศำสตรกำรพฒนำนสต นกศกษำในสถำบนอดมศกษำ 12(พ.ศ. 2560 - 2564)

แนวทางการพฒนานสตนกศกษา 12 1. การบรณาการทกษะวชาชพและทกษะคนและสงคม 12 2. การพฒนานสตนกศกษาแบบองครวม 14 3. การบรณาการใหเปนประสบการณประจ�าวนของนสตนกศกษา 17

ทศทางของการพฒนา 18 ❏ ปรชญา 18 ❏ วสยทศน (Vision) 18 ❏ พนธกจ (Mission) 19 ❏ เปาประสงคของแผนยทธศาสตรฯ 19

ยทธศาสตรท 1 การสงเสรมใหเกดการพฒนา Soft Skills ทบรณาการ 20 กบ Hard Skills อยางสมดล

ยทธศาสตรท 2 การสรางระบบนเวศนทสนบสนนการเรยนรสการเปลยนแปลง 22 (Transformative Learning)

ยทธศาสตรท 3 การพฒนานสตนกศกษาใหเปนผน�าการเปลยนแปลง 25 ตอบสนองตอสงคม มความรควบคคณธรรม

กลไกในกำรขบเคลอนยทธศำสตรและทศทำงของแผนปฏบตงำน 28 การทบทวนแผนยทธศาสตร 28 การขบเคลอนแผนสการปฏบต 30 แผนปฏบตการ (Action Plan) ในการด�าเนนงานตามแผนยทธศาสตรฯ 31 การตดตามและประเมนผล 32 สรป 33

ภำคผนวก 34 ตวอยางตวชวดเชงกลยทธและโครงการหลกตามยทธศาสตร (Flagship Projects) ทส�าคญ 34

เอกสำรอำงอง 39

DevelopmentStudent

ความเปนมาของการจดท�ายทธศาสตรการพฒนานสต นกศกษาในสถาบนอดมศกษาส�านกงานปลดกระทรวงการอดมศกษา วทยาศาสตร วจยและนวตกรรม (ส�านกงานคณะกรรมการ

การอดมศกษาเดม) โดยส�านกสงเสรมและพฒนาศกยภาพนกศกษาตระหนกถงภารกจทส�าคญของ

สถาบนอดมศกษาในการพฒนาศกยภาพนสต นกศกษา และงานดานกจการนสต นกศกษา เพอใหได

บณฑตทมคณลกษณะทพงประสงค มคณภาพและสมรรถนะในการแขงขนทงตลาดแรงงานในประเทศ

และตางประเทศได รวมไปจนถงการด�าเนนการพฒนาทกษะทจ�าเปนตอการด�ารงชวตในศตวรรษท 21

จงรเรมใหมการจดท�ายทธศาสตรการพฒนานสต นกศกษาในสถาบนอดมศกษา จากหลกการเหตผล

และความจ�าเปนของการพฒนาคณภาพนสตนกศกษาเพอตอบสนองความทาทายและพรอมรบ

การเปลยนแปลงตางๆ ในยคโลกาภวตนทมกระแสแหงความเปลยนแปลงตางๆ แนวโนมของโลกอนาคต

ทไมมวนหยดยง และสงคมทมพลวตรสง รวมทงสามารถพฒนาและยกระดบสมรรถนะและขดความ

สามารถของนสต นกศกษาในการแขงขนในประชาคมโลกไดอยางมคณภาพ

การศกษาในศตวรรษท 21 ไมใชเพยงการถายทอดองคความร เทานน แตตองเขาใจถง

การเปลยนแปลงทเกดขนในโลกและบมเพาะใหบณฑตมทกษะทจ�าเปนตอการท�างานในศตวรรษท 21

มความร ขนลกในสาขาวชาเพอสรางองคความร ใหมและพฒนานวตกรรมได การร รอบในศาสตร

ทเกยวของ ความพรอมในการปรบเปลยนเพอใหเขางานใหมหรอความรใหมไดในอนาคต มความสนใจ

พฒนาตนเองและรกความกาวหนา การพฒนาทกษะพนฐานทจ�าเปนตอการสรางความรใหมและ

การปรบตวในดานตางๆ เชน พนฐานทดทางคณตศาสตร เทคโนโลยคอมพวเตอร การสอสาร การเรยนร

ดวยตนเอง เปนตน การมทกษะดานการบรหารจดการและการเปนผน�า การมทกษะดานภาษาและ

บทน�า

ในสถำบนอดมศกษำ (พ.ศ. 2560 - 2564)

ยทธศาสตรการพฒนานสต นกศกษา

ส�ำนกสงเสรมและพฒนำศกยภำพนกศกษำส�ำนกงำนปลดกระทรวงกำรอดมศกษำ วทยำศำสตร วจยและนวตกรรม5

การสอสาร ความสามารถในการรกษาเอกลกษณ แตขณะเดยวกนสามารถเขาใจสงคมอน และอยรวมกน

ไดโดยปกตสข สงส�าคญทสดคอ การปลกฝงใหนสตนกศกษาตระหนกและใหความส�าคญในการพฒนา

ความคดของตนเอง บนพนฐานของการเปลยนแปลงของโลกในอนาคต (Global Mindset)

การจดท�ายทธศาสตรการพฒนานสต นกศกษาในสถาบนอดมศกษาเปนเสมอนแนวทาง

การด�าเนนงานดานการพฒนานสต นกศกษารวมกนระหวางส�านกงานปลดกระทรวงการอดมศกษา

วทยาศาสตร วจยและนวตกรรม (ส�านกงานคณะกรรมการการอดมศกษาเดม) และสถาบนอดมศกษา

เพอประโยชนในการพฒนาคณภาพบณฑต ซงสอดคลองกบกรอบแผนอดมศกษา ระยะยาว 20 ป

ฉบบท 3 (พ.ศ. 2560 - 2579) และแผนพฒนาการศกษาระดบอดมศกษา ฉบบท 12 พ.ศ. 2560 - 2564

ทไดก�าหนดเปาหมายในการสรางทนทางสงคมใหเกดผน�าทางความคดทน�าไปสการเปลยนแปลงสงคม

ทดขน ตลอดจนแผนระดบชาตตางๆ เชน กรอบยทธศาสตรชาตระยะ 20 ป (ยทธศาสตรท 3 การพฒนา

และเสรมสรางศกยภาพคน) ยทธศาสตรกระทรวงศกษาธการ (ยทธศาสตรท 3 การผลตพฒนาก�าลงคน

และงานวจยทสอดคลองกบความตองการของการพฒนาประเทศ) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต และแผนพฒนาการศกษาแหงชาต ทไดมการก�าหนดยทธศาสตรในการพฒนาและเสรมสราง

ศกยภาพคนใหสนบสนนการเจรญเตบโตของประเทศและมคณภาพชวตทด ซงมงเนนการยกระดบ

คณภาพการศกษา และการเรยนรโดยการพฒนาหลกสตรและการจดการเรยนการสอนใหสอดคลองกบ

ทกษะการเรยนรในศตวรรษท 21 ทงน ยงสอดรบกบแผนพฒนาก�าลงคนในระดบประเทศ พ.ศ. 2555 -

2559 ซงไดก�าหนดแผนพฒนาก�าลงคนไว 6 ขอ โดยมยทธศาสตรประการหนง คอ การพฒนาก�าลงคน

ใหมศกยภาพสงและมความสามารถในระดบสากล ซงไดก�าหนดกลยทธ 3 ดาน คอ 1) เตรยม

ความพรอมก�าลงคนเพอรองรบการขยายตวของตลาดสนคาและบรการอนเนองมาจากการรวมกลม

ในภมภาคอาเซยน 2) สงเสรมและพฒนาก�าลงคนใหมศกยภาพความรความสามารถทกษะฝมอและ

ทกษะดานภาษา และ 3) พฒนาทกษะใหม (นวตกรรมและเทคโนโลย) เพอสรางโอกาสดานแรงงาน

ใหมศกยภาพ

จากแผนและยทธศาสตรดงกลาวขางตนท�าใหเหนวา การอดมศกษาจ�าเปนตองเปดตวสโลก

ภายนอก โดยใชกลไกการขบเคลอนของสถาบนอดมศกษารวมกบเครอขายการท�างานกบทกภาคสวน

ทเกยวของ เพอเสรมสรางและพฒนาคณภาพและมาตรฐานการอดมศกษา โดยมเปาหมายสงสด คอ

การพฒนาบณฑตซงเปนทรพยากรมนษยทเปนก�าลงส�าคญในการพฒนาสงคมและประเทศชาต

อยางยงยน

ส�ำนกสงเสรมและพฒนำศกยภำพนกศกษำส�ำนกงำนปลดกระทรวงกำรอดมศกษำ วทยำศำสตร วจยและนวตกรรม 6

ขอบเขตการจดท�ายทธศาสตรการพฒนานสต นกศกษาในสถาบนอดมศกษาการพฒนานสต นกศกษาเปนเรองเกยวกบ “วธการทนสตนกศกษาเตบโต กาวหนา หรอ

การเพมพนความสามารถในการพฒนาของตนจากการเขาศกษาในสถาบนอดมศกษา” (Evans,

Forney, Guido, Patton, & Renn, 2010, p.6) ในขณะทกรอบมาตรฐานคณวฒระดบอดมศกษา

แหงชาต (Thai Qualifications Framework for Higher Education, TQF: HEd) มงเนนแนวทาง

ทครอบคลมการพฒนานสตนกศกษาตามทก�าหนดมาตรฐานผลการเรยนร (Domains of Learning)

ประกอบดวยคณวฒ 5 ดาน ไดแก (1) ดานคณธรรม/จรยธรรม (2) ดานความร (3) ดานทกษะ

ทางปญญา (4) ดานทกษะความสมพนธระหวางบคคลและความรบผดชอบ และ (5) ดานทกษะ

การวเคราะหเชงตวเลข การสอสารและการใชเทคโนโลย ซงจะสงผลตอการพฒนานกศกษาและ

คณภาพของนกศกษาหรอบณฑตทผานกระบวนการขดเกลาและบมเพาะจากสถาบนอดมศกษาตาม

นโยบายดานการศกษาของชาต และส�านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (ส�านกงานคณะกรรมการ

การอดมศกษา, 2551)

การพฒนานสต นกศกษาในสถาบนอดมศกษามลกษณะเดนและมงเนนการพฒนาทางดาน

วชาการและวชาชพตามมาตรฐานผลการเรยนรดานท (2) ดานความร (3) ดานทกษะทางปญญา และ

(5) ดานทกษะการวเคราะหเชงตวเลข การสอสารและการใชเทคโนโลย หรอเรยกวา Hard Skills

จะเหนไดจากหลกสตรและการจดการหลกสตรทใหเวลาการศกษาเลาเรยนวชาการมาก ท�าให

การพฒนาทางดาน (1) ดานคณธรรม/จรยธรรม และ (4) ดานทกษะความสมพนธระหวางบคคลและ

ความรบผดชอบ หรอเรยกวา Soft Skills ไดรบความสนใจทนอยกวา แตเมอนสตนกศกษาส�าเรจ

การศกษาแลว จ�าเปนตองใช Soft Skills ในการด�ารงชวตและการประกอบการงาน

สถาบนอดมศกษาไดจดใหมกจการนสตนกศกษาเพอชวยเหลอและเสรม Soft Skills ใหแกนสต

นกศกษา โดยจดใหกจการนสตนกศกษาครอบคลมงานหรอกจกรรมตางๆ ทสถานศกษาจดบรการใหกบ

นกศกษาอยางเปนระบบ ซงเปนงานการบรการนสตนกศกษาเปนรายบคคลหรอรายกลม เชน การให

ค�าปรกษา สวสดการนสตนกศกษา การแนะแนวการศกษาและอาชพ การจดหางาน บรการหอพกและ

ทปรกษาองคกรนสตนกศกษา (Good, 1973) เพอพฒนาคณภาพชวตของนกศกษาทงทางรางกายและ

จตใจ โดยมงสงเสรมการเรยนร การใชชวตในสงคม และการดแลทางดานสวสดภาพนกศกษาทชวยให

นกศกษามความพรอมในการศกษาเลาเรยนและเปนการพฒนานกศกษาตามหลกการส�าคญ (วลลภา

เทพหสดน ณ อยธยา, 2544, หนา 79-84) ใหเปนคนทสมบรณทกดาน (ส�าเนาว ขจรศลป, 2539, หนา 6)




การพฒนานสต นกศกษาในสถาบนอดมศกษา นอกจากจะเพอใหนสต นกศกษามความสามารถ

ทางวชาชพแลว ยงมความจ�าเปนจะตองมความสามารถทางดานคนและสงคมดวย ทเรยกวา Soft Skills

หมายถง ทกษะหรอความช�านาญทเกยวของกบคน อาจไมเกยวของกบความช�านาญในงานดานใด

ดานหนงโดยตรง แตเปนทกษะทชวยใหการท�างานประสบความส�าเรจและกาวหนา (Robles, 2012)

ไดแก การสอสาร การน�าเสนอ การบรหารคน การบรหารเวลา การบรหารทมงาน การจดการอารมณ

ตนเอง การจงใจและหวานลอม รวมทงความเปนผน�าและรบผดชอบตอสงคม เรยกวา “สมรรถนะ

การบรหารจดการคน” หรอ “People Management Competency” สงคมใด หรอองคการใดม

บคคลทมทกษะ Soft Skills เปนจ�านวนมากกจะสามารถประสบความส�าเรจไดอยางมประสทธภาพสง

และท�าใหลดปญหาสงคม และปญหาในเรองความสมพนธของเพอนรวมงานในทท�างานเพอให

การท�างานมประสทธภาพมากยงขน เชน ทกษะการสอสาร ทกษะการสรางมนษยสมพนธกบผอน

เปนตน “หากเปรยบเทยบ Hard Skills เปน “เนอหา” Soft Skills กหมายถง “ลลา” ในการท�างาน”

(อภวฒ พมลแสงสรยา, 2555) อยางไรกด สถาบนอดมศกษาสวนใหญใหความส�าคญกบการพฒนา

Hard Skills อยางมาก ท�าใหขาดการมงเนนการพฒนา Soft Skills ของนสต นกศกษา

Soft Skills ซงในทนจะเรยกวา “ทกษะดานคนและสงคม” อภวฒ พมลแสงสรยา (อภวฒ

พมลแสงสรยา, 2555) ไดสรปไวสามดานใหญๆ ประกอบดวย (1) ทกษะดานการคด เชน การคด

อยางเปนระบบ (Systematic Thinking) การคดวเคราะห (Analytical Skill) การคดเชงวพากษ

(Critical Thinking) เปนตน (2) ทกษะดานการท�างานรวมกบผอน เชน การสอสาร (Communication

Skill) การพดใหตรงแตไมแรง (Assertiveness) ทกษะการท�างานเปนทม (Teamwork & Collaboration)

และ (3) ทกษะการถามและฟง (Questioning & Listening Skills) เปนตน นอกจากน Soft Skills

ยงหมายรวมถงทกษะในการโนมนาวจงใจ เชน ทกษะการขาย (Selling Skill) ทกษะการน�าเสนอ

(Presentation Skill) ทกษะการเจรจาตอรอง (Negotiation Skill) เปนตน การบรหารทรพยากรบคคล

(Human Resource Management) จะเรยก สมรรถนะดานเกงคน (People Management

Competency) ทเพมเสรมจากสมรรถนะดานเกงงาน (Work Related Competency) ครอบคลม

สมรรถนะดานการบรหารตนเอง บรหารเวลา จดการตนเอง จงใจตนเอง ความมนใจในตนเอง

เชาวนอารมณ และดานการท�างานรวมกบคนอน การจงใจ การบรหารทมงาน การสอสาร การน�าเสนอ

การจดการขอโตแยง การบรหารคนดอ การจดการการเปลยนแปลง เปนตน

ดงนน การจดท�ายทธศาสตรการพฒนานสต นกศกษาในสถาบนอดมศกษา จงมงเนนการพฒนา

Soft Skills ทสงเสรมใหนสตนกศกษาสามารถใช Hard Skills ไปในการด�ารงชวตทด และสามารถ

สรางอนาคตของตนเองทกาวไกล เปนประโยชนตอสงคมโดยรวม ความส�าเรจของนสตนกศกษา

จงเกดจากการทสถาบนอดมศกษาสรางทกษะวชาชพ (Hard Skills) ตามสาขาวชาทนสตนกศกษาสงกด

และการมทกษะดานคนและสงคม (Soft Skills) ดงน


ทกษะดำนกำรคด

• การคดอยางเปนระบบ (Systematic Thinking)

• การคดวเคราะห (Analytical Skill)

• การคดเชงวพากษ (Critical Thinking)

ทกษะดำนกำรท�ำงำนรวมกบผอน

• การสรางเครอขายงาน (Networking)

• การท�างานเปนทม (Team-working)

• ความเกงดานธรกจ (Commercial acumen) และการท�างานในองคการ

• ความขยนหมนเพยร (Perseverance)

ทกษะกำรถำมและฟง

• ทกษะภาษาตางประเทศ

• ทศนะระดบโลก (Global mind-set) ทไมจ�ากดดวยเขตแดนของประเทศ

ทกษะภำวะผน�ำและกำรก�ำกบดแล (Leadership and Governance)

• ความเชอมน

• ความนาเชอถอ

• ความเปนตวของตวเองทมความยดมนในคานยมทด

• ความกระตอรอรน

• ความคลองตว

• ความกลาหาญ

สรปความหมายหรอนยามค�าวา “Hard Skills” หรอ “ทกษะวชาชพ” หมายถง ทกษะหลก

ในวชาชพทเกยวของกบหนาทการงานโดยตรงทจ�าเปนในการปฏบตงาน เชน ความรดานกฎหมาย

ส�าหรบนตกร ความรดานการออกแบบอาคารส�าหรบสถาปนก ความรเกยวกบการคาจางแรงงาน

ส�าหรบพนกงานในหนวยงานทรพยากรมนษย ความรเกยวกบยาและเวชภณฑส�าหรบเภสชกร ความร

เกยวกบนโยบายรฐศาสตรส�าหรบเจาหนาทนโยบายและแผน เปนตน ในสวนของค�าวา Soft Skills




หรอ “ทกษะเชดชชพ” หมายถง ทกษะดานคนและสงคมทสงเสรมใหการท�างานมผลสมฤทธมากยงขน

เชน ทกษะการคดอยางเปนระบบ (Systematic Thinking) การคดวเคราะห (Analytical Skill)

การคดเชงวพากษ (Critical Thinking) ความรจกความรบผดชอบชวด ความซอสตยสจรต มระเบยบ

วนย การรกษากรยามารยาท ทกษะดานการท�างานเปนทมรวมกบผอนและการสรางมนษยสมพนธกบ

ผอน ทกษะการตดตอสอสาร ทกษะภาษาตางประเทศ หากเปรยบทกษะวชาชพ หรอ Hard Skills

เปน “การท�างานไดเสรจ” สวนทกษะเชดชชพ หรอ Soft Skills กเปน “การท�างานมความชอบ”

ในการท�างาน ผทประสบความส�าเรจในการงานไดจะตองมทกษะทงสองประการประกอบกน คอ

“การท�างานไดเสรจมความชอบ” หากท�างานเสรจแตคนไมชอบ หรอท�างานมคนชอบแตงานไมเสรจ

กจะไมประสบผลส�าเรจในชวตการงาน

ปจจยเชงยทธศาสตรดานการพฒนานสตนกศกษาการวเคราะหเชงยทธศาสตรเปนการพจารณาสถานการณ (Situation Analysis) ตางๆ ทม

อทธพลตอการพฒนานสต นกศกษาในสถาบนอดมศกษา ทงสถานการณภายนอกการควบคม (External

Environment) และปจจยสถานการณภายในแวดวงการศกษาทสามารถก�ากบควบคมได (Internal

Environment) จดประเดนส�าคญๆ ตามตวแบบ SWOT ใหผทเกยวของท�าการประเมนผลกระทบ


ตอการด�าเนนงานดานการพฒนานสต นกศกษาในสถาบนอดมศกษา ผลการประเมนประเดน SWOT

ในทประชมเชงปฏบตการและสอบทานในการสมมนากลมยอยอกหลายครง ในวาระการประชมสรป

สอบทาน ซงประกอบดวยผเชยวชาญ ผบรหาร และผทเกยวของพบวา ทประชมมความเหนพองวา

มประเดน SWOT ทงหมด 66 ประเดนหลก ในการประเมนประเดน SWOT อาศยเกณฑการจดล�าดบ

ความส�าคญประเดนตางๆ แลวน�าผลการจดล�าดบความส�าคญไปก�าหนดต�าแหนงยทธศาสตร เพอคนหา

ความไดเปรยบเชงยทธศาสตร โดยใชเทคนค SFAS (Strategic Analysis Factor Summary) ส�าหรบ

การสกดประเดน SWOT ทมความส�าคญและการใชวธการของ TOWS Matrix เปนแนวในการก�าหนด

ยทธศาสตร

ผลการประเมนสถานการณจากแหลงขอมลทตยภม และปฐมภม ไดแก การประเมนประเดน

SWOT ทประชมของผทเกยวของ พบวา ปจจบน “เรา” หมายถง “พวกเรา” ซงอยในแวดวงของ

การอดมศกษาไทย ไดแก กระทรวงการอดมศกษา วทยาศาสตร วจยและนวตกรรม สถาบนอดมศกษา

คณาจารย บคลากร และนสต นกศกษา ตกอย ในต�าแหนงยทธศาสตร (Strategic Position)

เสยเปรยบ กลาวคอ “มจดออนสงกวาจดแขง” และ “มภยคกคามสงกวาโอกาส” ซงเปนต�าแหนง

“เชงรบ” หรอ “ถอย” ดงนน การจดท�ายทธศาสตร “เรา” จะตองขจดจดออนตางๆ ใหลดลงมากทสด

นอกจากนยงตองพลกวกฤตใหเปนโอกาสอกดวย รวมทงการใชจดแขงในการชอนโอกาสในขณะเดยวกน

จากผลการวเคราะหปจจยแวดลอมส�าคญทางยทธศาสตร (SWOT) และการสงเคราะหผลของ

การทาทาย (Challenge) ปจจยสภาพแวดลอมทมความส�าคญ แลวเชอมโยงไปสประเดนทจ�าเปนตอง

มงเนนหรอประเดนส�าคญทางยทธศาสตร (Strategic Theme) ท�าใหไดขอสรปเปนยทธศาสตร

กรอบใหญ (Themes) สามประการ ไดแก

ก�าจดจดออน : การสงเสรมใหเกดการพฒนา Soft Skills ทบรณาการกบ Hard Skills

อยางสมดล

พลกวกฤตเปนโอกาส : การสรางระบบนเวศนทสนบสนนการเรยนรสการเปลยนแปลง

(Transformative Learning)

จดแขงชอนโอกาส : การใชเครอขายสถานศกษาพฒนานสตนกศกษาใหเปนผ น�า

การเปลยนแปลง ตอบสนองตอสงคม มความรควบคคณธรรม




แนวทางการพฒนานสตนกศกษาจากผลการศกษาวจย การวเคราะหเชงยทธศาสตร และการรบฟงความคดเหนจากผเกยวของ

พบวาในภาพรวมการพฒนานสตนกศกษาใหประสบความส�าเรจ อาศยหลกส�าคญดงตอไปน

1. การบรณาการทกษะวชาชพและทกษะคนและสงคม

นสตนกศกษาทประสบความส�าเรจจะตองมทงทกษะวชาชพ (Hard Skills) และทกษะคน

และสงคม (Soft Skills) มความสมดลทงการเปนคนเกงและเปนคนดอยางเหมาะสม การด�าเนนงาน

ของสถาบนอดมศกษาสวนใหญมความโดดเดนในการสราง “คนเกง” ทางวชาชพ (Hard Skills) โดย

การเนนความรความเขาใจ (Cognitive Factors) โดยเฉพาะอยางยงการใชเวลาในชนเรยนใหไดปจจย

ตางๆ ดงน

• ความคด (Thinking)

• ความเขาใจ (Understanding)

• การเรยนร (Learning)

• ความจ�า (Memory)

• ความตงใจ (Attention)

• การแกปญหา (Problem-solving)

อยางไรกตาม ความส�าเรจของนสตนกศกษาทแทจรง จะตองอาศยปจจยทนอกเหนอความร

ความเขาใจ (Non-Cognitive Factors) ดวยไดแก

สาระส�าคญของยทธศาสตรการพฒนานสตนกศกษาในสถาบนอดมศกษา

(พ.ศ. 2560 - 2564)


• ความรบผดชอบของตนเอง (Personal Responsibility)

• การจงใจตนเอง (Self-motivation)

• การจดการตนเอง (Self-management)

• การพงพาซงกนและกน (Interdependence)

• การตระหนกตนเอง (Self-awareness)

• การศกษาตลอดชวต (Life-long learning)

• ความฉลาดทางอารมณ (Emotional Intelligence)

• การใชความสามารถของตนเอง (Self-efficacy)

ดงนน การจดท�ายทธศาสตรการพฒนานสตนกศกษาในสถาบนอดมศกษา จงบรณาการ Soft

Skills ทสงเสรม Hard Skills ของนสตนกศกษาดวย ใหสามารถน�าไปใชในการด�ารงชวตทด และ

สามารถสรางความส�าเรจของตนเองได สถาบนอดมศกษาจ�าเปนตองมงปจจยทนอกเหนอความร

ความเขาใจ (Non-Cognitive Factors) ทผสานกบการเรยนการสอนในชนเรยนทมงการสรางทกษะ

วชาชพ (Hard Skills) ตามสาขาวชาทนสตนกศกษาสงกด และการผนวกการสรางทกษะดานคนและ

สงคม (Soft Skills) ใหนสตนกศกษาในสงกดของตน เพอใหไดทกษะเพมเตม ดงตอไปน

ทกษะดำนกำรคด

• การคดอยางเปนระบบ (Systematic Thinking)

• การคดวเคราะห (Analytical Skill)

• การคดเชงวพากษ (Critical Thinking)

ทกษะดำนกำรท�ำงำนรวมกบผอน

• การสรางเครอขายงาน (Networking)

• การท�างานเปนทม (Team-working)

• ความเกงดานธรกจ (Commercial acumen) และการท�างานในองคการ

• ความขยนหมนเพยร (Perseverance)

ทกษะกำรถำมและฟง

• ทกษะภาษาตางประเทศ

• ทศนะระดบโลก (Global mindset) ทไมจ�ากดดวยเขตแดนของประเทศ




จะเหนไดวา การพฒนานสตนกศกษาในสถาบนอดมศกษา ตามแนวทางขางตนจะตองม

การเปลยนแปลงใหมลกษณะองครวม (Holistic) ทจะตองอาศยอาจารยและบคลากรทเขาใจและ

มความสามารถในการบรณาการ Soft Skills ทสงเสรม Hard Skills ทงในและนอกชนเรยน ฉะนน

หนวยงานทเกยวของ โดยเฉพาะอยางยง ส�านกงานปลดกระทรวงการอดมศกษา วทยาศาสตร วจย

และนวตกรรม ซงเปนหนวยงานกลางทรบผดชอบการจดการศกษาระดบอดมศกษาจะตองก�าหนด

นโยบายและแนวทางการบรณาการทกษะวชาชพ (Hard Skills) และทกษะคนและสงคม (Soft Skills)

ในการจดการศกษาระดบอดมศกษาของประเทศใหชดเจน และก�าหนดนโยบายสงเสรมใหสถาบน

อดมศกษามการจดการศกษาแบบองครวม (Holistic) โดยมงความส�าเรจของนสตนกศกษาทมทกษะ

ทงสองดานอยางสมดลเหมาะสม ทงน ส�านกงานปลดกระทรวงฯ จ�าเปนตองวางระบบการวดและ

การประเมนผลการด�าเนนงานของสถาบนอดมศกษา ตลอดจนก�ากบใหเปนไปตามนโยบายขางตน

รวมทงวางระบบการประเมนทกษะทงสองดานของนสตนกศกษา (ตวอยางเชน Smarter Measure,

Metacognition Awareness Inventory, On Course Self-Assessment เปนตน) เพอตดตาม

ผลส�าเรจของนโยบายในระดบสถาบนอดมศกษา ผบรหารของสถาบนอดมศกษาจะตองด�าเนนการตาม

นโยบายของส�านกงานปลดกระทรวงฯ ขางตน และวางนโยบายของสถาบนอดมศกษาของตนใหชดเจน

สอดคลองนโยบายดงกลาว โดยจะตองจดท�าแผนยทธศาสตรรองรบการด�าเนนการตามนโยบายและ

มงเนนการด�าเนนการพฒนานสตนกศกษาแบบองครวม

2. การพฒนานสตนกศกษาแบบองครวม

สถาบนอดมศกษาอาศยการเรยนการสอนในชนเรยนเปนแนวทางหลกในการพฒนานสตนกศกษา

หากนสตนกศกษารายใดมปญหา กจะมระบบชวยจดการปญหาเปนรายๆ ไป นอกจากนน สถาบน

อดมศกษาจะจดกจกรรมตางๆ เสรมทกษะชวต แตการจดกจกรรม หรอโครงการพฒนานสตนกศกษา

ยงมลกษณะไมเปนองครวมทเชอมโยงกนอยางเปนระบบ ผลของการพฒนานสตนกศกษา จงไมสมบรณ

อยางแทจรง กลาวคอ กจกรรมหรอโครงการทมงเฉพาะเรอง หรอเฉพาะกลมนสตนกศกษา ไมสามารถ

เหนภาพใหญได ผลทไดจงไมเปนไปตามความคาดหวงเตมท การพฒนานสตนกศกษาแบบองครวม

(Holistic Approach) จงเปนแนวทางทไดรบความสนใจมากขน

การพฒนานสตนกศกษาตามแนวทางแบบองครวมนน สถาบนอดมศกษาควรมงเนนวธการพฒนา

นสต นกศกษาใหเตบโต กาวหนา หรอการเพมพนความสามารถในการพฒนาสความส�าเรจของตน โดยการ

มงสความส�าเรจของนสตนกศกษา จ�าเปนตองอาศยวธการแบบองครวมทครอบคลมสมตของสภาพแวดลอม

ทดในการพฒนานสตนกศกษาใหประสบความส�าเรจ ทท�าใหมองภาพใหญหรอภาพรวมได (LeCluyse,

2015) ความส�าเรจของนสตนกศกษาไดแก การมทกษะวชาชพ (Hard Skills) และทกษะคนและสงคม

(Soft Skills) ซงจ�าเปนตองสรางขนตามแนวทางแบบองครวม ประกอบไปดวยมตหลก 4 มต ดงน


Ü มตควำมส�ำเรจของนสตนกศกษำแบบองครวมท 1 : ภำวะผน�ำของสถำบน (Institutional

Leadership)

ผน�าสถาบนอดมศกษา ไดแก สภามหาวทยาลย อธการบด และทมผบรหาร ใหความส�าคญ

สอสาร และแสดงการสนบสนนการสรางความส�าเรจใหแกนสตนกศกษา โดยการวางรากฐานให

ทกสวนในสถาบนอดมศกษาตระหนกและมสวนรวม ซงอาจอาศยการจดท�าวสยทศน พนธกจ นโยบาย

ยทธศาสตร แผนงาน และโครงการพฒนานสตนกศกษาสความส�าเรจ โดยมการก�าหนด “ความส�าเรจ

ของนสตนกศกษา” ไวอยางชดเจน อาจกลาวไดวา สถาบนอดมศกษาทมความโดดเดนจะตองให

ทกสวนทกกลมรวมมอกนและรวมรบผดชอบตอการเรยนรและความส�าเรจของนสตนกศกษา

ในการสรางและรกษาความยงยนของสภาพแวดลอมทเออตอความส�าเรจของนสตนกศกษา

จ�าเปนตองอาศยการสนบสนนของผบรหารทกระดบ ตงแตระดบสง และถายทอดไปสผบรหารรองลงไป

จนถงผน�าระดบลางสด ไมวาจะเปนระดบคณะ สาขาวชา ภาควชา จนถงอาจารยและบคลากรทปฏบต

เกยวของสมพนธกบนสตนกศกษาซงเปนใกลชดกบนสตนกศกษามากทสด สภาพแวดลอมเชนน

จะท�าใหเกดการรวมพลงทเขมแขงในการสนบสนน สงเสรม และมความผกพนตอความส�าเรจของนสต

นกศกษา รวมทงการจดสรรทรพยากรตางๆ เชน งบประมาณ วสดอปกรณ บคลากร เทคโนโลย และ

เครองมอตางๆ ใหสอดคลองและเหมาะสม

Ü มตควำมส�ำเรจของนสตนกศกษำแบบองครวมท 2 : วฒนธรรมของสถำบน (Institutional

Culture)

วฒนธรรมทมงเนนความส�าเรจของนสตนกศกษา (SoC : Success-oriented Culture)

ไดแก ทศนคต และการพดคยของอาจารยและบคลากรเกยวกบการจดใหมกจกรรมและโครงการ

ทมงพฒนาความส�าเรจของนสตนกศกษา ภายใตวฒนธรรมทมงสความส�าเรจของนสตนกศกษาจะท�า

มการพฒนาบคลากรใหเตบโตในงานพฒนาความส�าเรจของนสตนกศกษา บคลากรแตละคนมความเขาใจ

และเหนคณคาบทบาทหนาทการพฒนานสตนกศกษาตามพนธกจของสถาบนอดมศกษา

นอกจากน วฒนธรรมมงความส�าเรจของนสตนกศกษาทมหนวยงานรองรบ จะมการจดท�า

วตถประสงคทชดเจนในการสงเสรมความส�าเรจของนสตนกศกษา และสามารถถายทอดไปสแผนงาน

โครงการ กจกรรม และการด�าเนนการตางๆ ทงในและนอกชนเรยน โดยเฉพาะอยางยง การเรยน

การสอนในชนเรยนทอยภายใตวฒนธรรมมงความส�าเรจของนสตนกศกษา ท�าใหอาจารยและนสต

นกศกษารวมกนสรางสรรควธการเรยนการสอนในชนเรยน (Engagement) จนเปนธรรมเนยมปฏบต

ทคนเคยของอาจารย บคลากร และนสตนกศกษา และมการถายทอดสอสารไปทวสถาบนจนกลายเปน

วถชวตของมหาวทยาลย




ปญหาทนสตนกศกษา อาจารย บคลากร และผบรหารไมใหความส�าคญกบกจกรรม

การพฒนานสตนกศกษา กเนองมาจากสถาบนอดมศกษาจ�านวนมากมวฒนธรรมแบบเดมๆ ทใชเวลา

ในหองเรยนไปกบการถายทอดความรจากอาจารยไปสนสตนกศกษา ซงเปนการพฒนานสตนกศกษา

ในดานวชาการ และทกษะวชาชพ (Hard Skills) เปนหลก ในขณะทความส�าเรจของนสตนกศกษานน

จะตองมทงทกษะวชาชพ และวชาคนและสงคม (Soft Skills) ซงจ�าเปนตองใหอาจารย บคลากร นสต

นกศกษา และผบรหารตระหนกและเขาใจถงองคประกอบของความส�าเรจน

นอกจากน สถาบนอดมศกษาจะตองมระบบวดและประเมนความส�าเรจของนสตนกศกษา

เพอน�าไปใชประกอบการวางแผนและตดสนใจเกยวกบการพฒนาความส�าเรจของนสตนกศกษา

โดยปกตแลว อาจารยจะเปนผ ประเมนนสตนกศกษาตามปจจยความร ความเขาใจ (Cognitive

Factors) ไดแก ความคด (Thinking) ความเขาใจ (Understanding) การเรยนร (Learning)

ความจ�า (Memory) ความตงใจ (Attention) และการแกปญหา (Problem-solving) ซงเปนตาม

วฒนธรรมทมงความรความเขาใจ ทเปนทกษะแบบ Hard Skills การทสถาบนอดมศกษาสรางวฒนธรรม

มงความส�าเรจ หรอ SoC กจะตองสรางและวดปจจยทนอกเหนอความรความเขาใจ (Non-Cognitive

Factors) ไดแก ความรบผดชอบของตนเอง (Personal Responsibility) การจงใจตนเอง (Self-

motivation) การจดการตนเอง (Self-management) การพงพาซงกนและกน (Interdependence)

การตระหนกตนเอง (Self-awareness) การศกษาตลอดชวต (Life-long learning) ความฉลาด

ทางอารมณ (Emotional Intelligence) การใชความสามารถของตนเอง (Self-efficacy)

Ü มตควำมส�ำเรจของนสตนกศกษำแบบองครวมท 3 : กำรเรยนร ของนสตนกศกษำ

(Student Learning)

ววฒนาการของสงคมดจตลและการเปลยนแปลงเทคโนโลยทรวดเรว ส งผลใหม

การสรางสรรคนวตกรรมสอและวธการสอนทมความแตกตางหลากหลายมาก ผน�าของสถาบนอดมศกษา

และวฒนธรรมทมงเนนความส�าเรจของนสตนกศกษา จะชวยสนบสนนและสงเสรมการสรางสภาพ

แวดลอมทมงความส�าเรจของนสตนกศกษาและผลลพธของการเรยนร การปรบเปลยนวธการเรยน

การสอนจงมความจ�าเปนทจะท�าใหเกดการเรยนรแบบ Active Learning คอ กระบวนการจดการเรยนร

ทใหผเรยนไดลงมอปฎบตและใชกระบวนการคดเกยวกบสงทท�า (Bonwell & Eison, 1991) ภายใต

สมมตฐานพนฐาน 2 ประการคอ 1) การเรยนรเปนกระบวนการธรรมชาตของมนษย และ 2) บคคล

มแนวทางการเรยนรทแตกตางกน (Meyer & Jones, 1993) โดยบทบาทผเรยนจะถกเปลยนจาก

ผรบความร (receiver) ไปสการมสวนรวมในการสรางความร (co-creators) (Felder & Brent,

1996)


สถาบนอดมศกษาไมสามารถหลกเลยงการน�าเทคโนโลยสมยใหมมาใชได เชน สงคมออนไลน

การลงทนและสรางระบบการเรยนแบบ Active Learning กลายเปนสงจ�าเปนทขาดไมได การเตรยมการ

ใหพรอมจะชวยใหบรรลจดมงหมายของนสตนกศกษา โดยอาจมการจดท�าเปนระยะ (Phase) ตางๆ

ใหนสตนกศกษาไดใชตามระยะตางๆ ของระบบ สอดคลองกบวตถประสงคของการเรยนร ตลอดจน

การเตรยมและสรางความพรอมในการใชเทคโนโลยแกนสต นกศกษา อาจารย และบคลากรทเกยวของ

รวมทงการวางระบบการใหความชวยเหลอเมอเกดปญหาการใชงานขน

Ü มตควำมส�ำเรจของนสตนกศกษำแบบองครวมท 4 : ควำมผกพนของนสตนกศกษำ

(Student Engagement)

การศกษาวจยเกยวกบความผกพนของนสตนกศกษามมานานและไดรบการทดสอบและ

พสจนมาแลวจ�านวนมาก ในความเปนจรงแลว หากนสตนกศกษาไมมความผกพนและความตงใจ

ในการศกษาเลาเรยนแลว กยากทจะไดรบความส�าเรจจากการศกษาเลาเรยนในสถาบนอดมศกษา

ความผกพนของนสตนกศกษากบสถาบนการศกษาของตนจงเปนปจจยทจ�าเปนตอความส�าเรจตาม

จดมงหมายของนสตนกศกษา ฉะนน สถาบนอดมศกษาจะตองเขาใจจดมงหมายของนสตนกศกษา

โดยการเกบรวบรวมขอมล การตดตาม และการด�าเนนการใหบรรลจดมงหมายของนสตนกศกษา

จดมงหมายสความส�าเรจของนสตนกศกษา ไมเพยงแตการส�าเรจการศกษาและไดรบวฒ

ตามปรญญาบตรเทานน ปจจยความส�าเรจอนๆ กมความส�าคญ ไดแก จดมงหมายในการประกอบอาชพ

การงาน หรอกระทงจดมงหมายในการฝกงาน การศกษาตอในระดบทสงขน สถาบนอดมศกษาควรให

การสนบสนน สงเสรม และชวยเหลอในการปรบหรอเปลยนจดมงหมายของนสตนกศกษาทอาจ

ปรบเปลยนไปตามสถานการณทเปลยนแปลงไป

องคประกอบทส�าคญของความผกพนของนกศกษา ไดแก ความรสกวาเปนสวนหนงของ

หลกสตร ภาควชาหรอคณะ เปนตน ซงกจกรรมทท�าใหเกดสมพนธภาพทดและลกซงระหวาง

นสตนกศกษากบสถาบนอดมศกษาของตน หรอ ระหวางนสตนกศกษาดวยกนเอง ความสมพนธ

ระหวางนสตนกศกษากบอาจารย จะท�าใหเกดความร สกเปนสวนหนงของชมชนใดชมชนหนง

ในสถาบนอดมศกษา และท�าใหเกดความผกพนขน นอกจากน ยงอาจอาศยเทคโนโลยสมยใหม

ในการสรางสรรควธการ หรอเครองมอใหมๆ หรอนวตกรรมสรางความผกพนทแนนแฟนได

3. การบรณาการใหเปนประสบการณประจ�าวนของนสตนกศกษา

จากการพฒนานสตนกศกษาแบบองครวม (Holistic Approach) น�าไปสระบบการสรางเสรม

ประสบการณประจ�าวนของนสตนกศกษา (Integrated into students’ daily experience) โดย




การผนวกกจกรรมพฒนานสตนกศกษาในหลกสตรดวย (Included in the overall curriculum)

ซงเปนการพฒนานสตนกศกษาทครอบคลมบคคล (the whole student) โดยสงเสรมความส�าเรจ

ของนสตนกศกษาจากมมมองทงกจกรรมในและนอกหองเรยน และการสงเสรมใหเกดปจจยความร

ความเขาใจ (Cognitive Factors) และปจจยเหนอความรความเขาใจ (Non-cognitive Factors)

ทสรางสมรรถนะของนสตนกศกษาใหมทงทกษะวชาชพ และทกษะวชาคนและสงคม (Bailey, Jaggars,

& Jenkins, 2011) (Karp, 2011) (Bridges, Buckley, Hayek, Kinzie, & Kuh, 2006) (Tinto, 1987)

ซงจะท�าใหเกดการเรยนรทกวางขวางลมลก (Comprehensive) เปนองครวม (Holistic) (Cooper,

2010) (Kuh, 1995) (Blimling, Pascarella, & Terenzini, 1996) ดวยการจดกจกรรมทงในและ

นอกหองเรยนทท�าใหเกดการเปลยนแปลง (Transformative Activity) อยางบรณาการ ซงแตเดม

มกแยกสวนระหวางการสรางทกษะวชาชพกบทกษะวชาคนและสงคม (Keeling, 2004, p. 2) ทงน

ผท�าหนาทสอนหรออาจารยจะมบทบาทส�าคญมากตอความส�าเรจน ฉะนน ส�านกงานปลดกระทรวง

การอดมศกษาวทยาศาสตร วจยและนวตกรรม และสถาบนการศกษาจะตองรวมกนสรางระบบการศกษา

แบบองครวมในสถาบนอดมศกษา ตามทกลาวไปแลวขางตน และม งการพฒนานสตนกศกษา

ทครอบคลมบคคล (the whole student) การใชชวตในมหาวทยาลย (Campus Life) ทสราง

ประสบการณชวตสความส�าเรจของนสตนกศกษา

ทศทางของการพฒนาในสวนแรกเปนการก�าหนดทศทางของการพฒนานสต นกศกษาในสถาบนอดมศกษา ซงแสดง

ถงเปาหมายทเปนเกณฑหลกในการก�าหนดกจกรรมตางๆ เพอพฒนาคณลกษณะทพงประสงคใหกบ

นสต นกศกษา ในสถาบนอดมศกษาของไทย เปนการก�าหนดทศทางในอนาคตใหเปนระบบในระดบ

การก�าหนดนโยบาย (Policy Formulation) ปจจยเหลาน จะท�าใหไดระบบของนโยบายทตอบสนอง

ผมสวนไดสวนเสยหลก (Primary Stakeholder) ดงน

ปรชญา

“บณฑตไทยเปนคนดและเกง เปนก�าลงส�าคญของประเทศ และเปนพลเมองโลกทด”

วสยทศน(Vision)

“บณฑตไทยเปนพลเมองโลกทพงประสงคในศตวรรษท 21 และเปนก�าลงส�าคญใน

การขบเคลอนการพฒนาเศรษฐกจและสงคมไทยอยางยงยน บนพนฐานของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง”


พนธกจ(Mission)

“พฒนานสตนกศกษาใหบรรลมาตรฐานผลการเรยนร (Domains of Learning) แบบ

องครวม ผานการบรณาการทกษะดานคนและสงคม (Soft Skills) ควบคกบการพฒนาทกษะวชาชพ

(Hard Skills) โดยการออกแบบการเรยนการสอนแบบกจกรรมรวมหลกสตร (Co-Curriculum) และ

กจกรรมเสรมหลกสตร (Extra-Curriculum)”

เป าประสงคของแผนยทธศาสตรการพฒนานสต นกศกษาในสถาบน อดมศกษา(พ.ศ.2560-2564)

มงเนนใหเกดความเปลยนแปลง (Changes) ทส�าคญ 3 ประการ คอ

1. การจดหลกสตรและกระบวนการเรยนการสอนทสนบสนนการเรยนรสการเปลยนแปลง

ในสถาบนอดมศกษา

2. ระบบการจดการศกษาในสถาบนอดมศกษาทเออตอการพฒนานกศกษาแบบองครวม

(Holistic Education) โดยมการบรณาการการพฒนาทง Soft Skills และ Hard Skills อยางสมดล

และสรางนกพฒนานกศกษามออาชพ

3. นกศกษาทมคณลกษณะ (Character) เปนผน�าการเปลยนแปลง ตอบสนองตอสงคม

และมความรควบคคณธรรม

บณฑตทพงประสงค ไดแก บณฑตทมความร ทกษะ และบคลกอปนสยสอดคลองกบสงคม

ในศตวรรษท 21 ซงมผลการเรยนรจากสถาบนอดมศกษา ดงน

• ทกษะดำนกำรคด มความรในหลกคดทางวชาการ ความรในการปฏบตตน การเรยนร

นวตกรรมใหมๆ ทกษะในการสบหาขอมล ความรรอบ ความรเกยวกบโลกศตวรรษท 21

และสามารถประยกตใชความรได

• ทกษะดำนกำรท�ำงำนรวมกบผอน การด�ารงชวตภายใตสงคมพหวฒนธรรม (Adaptability

Skills) การสอสารและการใชเทคโนโลยเรยนรผานสอ ทกษะการเปนผประกอบการ ทกษะ

การท�างานรวมกบผอน/ผคนตางวฒนธรรม ทกษะการเปนผน�าการเปลยนแปลง ทกษะ

การรกษาสขภาพ




• ทกษะควำมเปนพลเมองโลก มบคลกอปนสยความเปนพลเมองในระบบประชาธปไตย

อนมพระมหากษตรยเปนประมข มจรยธรรม และคานยมทดงามอยในจตใจ พงตนเองและ

พรอมทกสถานการณ มนสยเรยนรตลอดชวต และมนสยใฝคณภาพ

ยทธศาสตรท 1 การสงเสรมใหเกดการพฒนา Soft Skills ทบรณาการกบ Hard Skills อยางสมดล

การทนสตนกศกษา ใหความส�าคญและสนใจท�ากจกรรมนอกหลกสตรนอย ขาดผน�านกศกษา

ทเขมแขง ในขณะทอาจารยและผบรหารในสถาบนอดมศกษาตางๆ ใหความส�าคญและสนใจกจการ

นกศกษาและกจกรรมนอกหลกสตรนอย กจกรรมพฒนานสตนกศกษามกด�าเนนการในรปของโครงการ

มากกวาการมองแบบองครวมทเปนระบบ ตอเนองและยงยน ท�าใหวดผลความส�าเรจไดยาก สถาบน

อดมศกษาเนนระบบการจดการสอนทใชเวลาเรยนในชนเรยนมาก (มง Hard Skills) ท�าใหการแบงเวลา

ของนสต นกศกษาไปจดกจกรรมพฒนานสตนกศกษาเปนไปไดยาก (สนใจการพฒนา Soft Skills นอย)

ท�าใหนสต นกศกษาของไทยเสยโอกาสในการพฒนาทกษะดาน Soft Skills เชน เรองคน การสอสาร

ภาวะผน�า เปนตน

นอกจากน นสตนกศกษามความแตกตางทหลากหลายมากขนจากปจจยตางๆ เชน สตปญญา

ความสนใจ พนฐานความร พนฐานทางครอบครว และสงแวดลอมโดยรวม และโดยรอบสถาบน

อดมศกษา มแหลงอบายมขทดงดดใหนสตนกศกษาจ�านวนมากไปมวสมในแหลงซอขายยาเสพตด

ท�าใหนสตนกศกษาอยในภาวะเสยงตอการตดยาเสพตดสง รวมทง การเสพสรา และอบายมขตางๆ

สถานการณของสภาพแวดลอมของการพฒนานสตนกศกษาในสถาบนอดมศกษาดงกลาว

ท�าใหมความจ�าเปนในการจงใจใหนสตนกศกษา อาจารย และผบรหารในสถาบนอดมศกษา ใหความ

สนใจจรงจง และจรงใจในการพฒนา Soft Skills ทบรณาการกบ Hard Skills ใหสามารถผกพน

(Engagement) นสต นกศกษากบกจกรรมพฒนานสต นกศกษาของสถาบนอดมศกษา ภาพท 1

แสดงถงการทาทายจดออน ผนวกกบจดการภยคกคามและโอกาสทเกยวของในลกษณะ Infographic

โดยการน�าปจจยเชงยทธศาสตรทไดจากการวเคราะหสภาพแวดลอมดงกลาวขางตนไปใชในการก�าหนด

ประเดนยทธศาสตรท 1 คอ “การสงเสรมใหเกดการพฒนา Soft Skills ทบรณาการกบ Hard Skills

อยางสมดล” และเชอมโยงไปสการก�าหนดวตถประสงคเชงยทธศาสตร


❏ วตถประสงคเชงยทธศาสตร

การปรบเปลยนกรอบความคด/กระบวนทศน (Paradigm) ของผทเกยวของและก�าหนด

นโยบาย/มาตรการเพอผลกดนใหเกดการพฒนานกศกษาแบบองครวม (Holistic Approach)

❏ แนวทางการด�าเนนงานทส�าคญ

1) การสรางความร ความเขาใจเกยวกบการพฒนานกศกษาแบบองครวม (Holistic

Education) และการปรบเปลยนกรอบความคดของผทเกยวของเพอใหเหนความส�าคญของการพฒนา

Soft Skills ใหแกนกศกษา โดยเฉพาะอยางยงอาจารย (Key Education Actors) และผบรหาร

สถาบนอดมศกษา เนองจากเปนกลไกทส�าคญทสดทจะท�าใหเกดการเปลยนแปลงในงานพฒนา

นกศกษา เชน การก�าหนดแผนพฒนาอาจารยทรวมเรองการพฒนานกศกษาเปนหนงใน Competency

ของอาจารย การก�าหนด Platform ผบรหารทจะเปนผน�านโยบายในการพฒนานสตนกศกษา เปนตน

ภาพท 1 การทาทายจดออน และจดการภยคกคามและโอกาสทเกยวของ




2) การสรางกลไกในการสอสารสรางความเขาใจและแรงจงใจในการพฒนานกศกษาแบบ

องครวมหรอการพฒนา Soft Skills ทบรณาการกบ Hard Skills อยางสมดลใหแกนกศกษา เชน

Role Models/Best Practices จากทงในประเทศและตางประเทศ วาทกรรมสาธารณะ (Public

discourse) การจดประชมตางๆ (Forums) ทงในระดบทองถน ระดบชาตและระดบนานาชาต

สอประชาสมพนธ ทง Offline และ Online เปนตน โดยแบงการสอสารออกเปน 2 มต คอ มตของ

การสอสารนโยบายภายในองคกร (ส�านกงานปลดกระทรวงการอดมศกษา วทยาศาสตร วจยและ

นวตกรรม/สถาบนอดมศกษา) และมตของการสอสารนโยบายสการปฏบต (จากส�านกงานปลดกระทรวง

การอดมศกษา วทยาศาสตร วจยและนวตกรรมสสถาบนอดมศกษา)

3) การก�าหนดนโยบาย/มาตรการ หรอแนวทาง (Guidelines) ในการผลกดนใหเกดการ

พฒนานกศกษาแบบองครวม หรอการบรณาการระหวาง Soft Skills และ Hard Skills อยางสมดล

ในหลกสตรการเรยนการสอน (Curriculums) ของแตละหลกสตรในสถาบนอดมศกษา เชน นโยบาย

สงเสรมการพฒนาระบบตดตามและบนทกการพฒนานสตนกศกษา (Student Performance

Transcript) เกณฑการพฒนานกศกษาแบบองครวม เกณฑมาตรฐานการพฒนานกศกษาทเปนเลศ

(Student Development Quality Awards) การสงเสรมระบบบรหารจดการและประเมนผล

การศกษาจากผลการปฏบตงานของนกศกษา (Student Performance Management System)

การสนบสนนรปแบบการสอนแบบ Project based Learning การเรยนร ผานกจกรรมตางๆ

(Co-curricular activities) การปรบเปลยนหมวด/หลกสตรวชา General education ซงเปนหลกสตร

ภาคบงคบ โดยเพมสดสวนวชาทมงพฒนา Soft Skills ในโครงสรางหลกสตรวชา หรอเปดโอกาสให

นกศกษาสามารถเลอกเรยนวชาเลอกทสนใจ เปนตน

4) การทบทวน/ปรบปรงแกไขระบบ (Supporting Environment) ทเกยวของ เชน

กฎหมาย ระเบยบขอบงคบ เกณฑมาตรฐาน โครงสราง การก�าหนดต�าแหนงทางวชาการ เปนตน

ใหเออตอการพฒนานกศกษาแบบบรณาการระหวาง Soft Skills และ Hard Skills เพอปลดลอค

ปญหาขอจ�ากดในการด�าเนนงานดานการพฒนานกศกษา

ยทธศาสตรท 2 การสรางระบบนเวศนทสนบสนนการเรยนร สการเปลยนแปลง (Transformative Learning)

ความเปนสงคมนานาชาต กระแสโลกาภวตน และการหลงไหลของวฒนธรรมตางชาตท�าให

นสต นกศกษาตกอยในโลกของวตถนยม และบรโภคนยม จะเหนไดจากการทมผประกอบการมาท�า

ธรกจขายสนคาใกลกบสถาบนอดมศกษา โดยเลงเหนวาสถาบนอดมศกษาเปนททมนสต นกศกษา


ลกคาชนดทชอบจบจายใชสอย เปนตลาดทดงดดนกธรกจมาลงทนรอบสถาบนอดมศกษา จงมกจะมธรกจ

ทมลกษณะชวนเชอใหซอขาย ซงจะมสนคาฟมเฟอย และอบายมขรวมอยดวย อกทงสงคมไทยมความ

เสอมถอยทางวฒนธรรมมากขน คานยมทเปลยนไป สงผลใหนสตนกศกษาจ�านวนมากมพฤตกรรมท

ไมเหมาะสม สถาบนอดมศกษาไมเขมแขงพอในการจดกจกรรมพฒนานสต นกศกษาแบบองครวมทเปน

ระบบตอเนองและยงยน ระบบการจดการสอนทใชเวลาเรยนในชนเรยนมาก ท�าใหไมสามารถจดกจกรรม

พฒนานสตนกศกษาททาทายสภาพแวดลอมดงกลาวไดอยางมประสทธภาพ อยางไรกด สถาบนอดมศกษา

มความพยายามและยทธศาสตรในการพฒนานสต นกศกษาของตนเองอยแลว เพอใหเกดผลสมฤทธ

จ�าเปนตองจดท�ายทธศาสตรภาพรวมของประเทศในการสรางการเรยนรส การเปลยนแปลงใหนสต

นกศกษามทกษะ Soft Skills ในการด�ารงตนในสงคมพลวตร การทาทายภยคกคามทมาจากอทธพล

ของวฒนธรรมทหลงไหลจากตางประเทศ และกระแสโลกาภวตน ดงกลาว โดยอาศยยทธศาสตร

“การสรางระบบนเวศนทสนบสนนการเรยนรสการเปลยนแปลง (Transformative Learning)”

ดงแสดงในภาพท 2

ภาพท 2 การทาทายภยคกคาม ผนวกกบการลดเลกจดออนและใชจดแขงทเกยวของ





การสรางระบบนเวศน (Ecosystem) ของกระบวนการพฒนานกศกษาใหเกดการมสวนรวม

ของผทเกยวของ (Stakeholders) ทงหมดเพอน�าไปสการสนบสนนการเรยนรสการเปลยนแปลง


1) สงเสรมใหเกดการออกแบบการเรยนการสอนแบบกจกรรมรวมหลกสตร (Co-Curriculum)

และเสรมหลกสตร (Extra-Curriculum) โดยผานระบบการเรยนรรวมกนในสถาบนอดมศกษา (Social

Learning System) การมสวนรวมของผประกอบการหรอภาคเอกชน และการสรางบรรยากาศเพอ

สงเสรมใหสถาบนอดมศกษาสามารถด�าเนนการได

2) การปรบนโยบาย มาตรการด�าเนนงาน และตวบงชตามกรอบมาตรฐานคณวฒระดบ

อดมศกษา (TQF) เพอสงเสรมใหเกดการจดการเรยนการสอนในลกษณะบรณาการเพอเสรมสราง

ทกษะทงสวนทเปน Professional Skills และ Soft Skills ใหแกบณฑตในระดบอดมศกษา รวมทง

สรางกลไกเพอสงเสรมใหมการน�าแนวคดเกยวกบการจดการเรยนการสอนทสนบสนนการเรยนรส

การเปลยนแปลงไปปรบใชในวชาบงคบหรอวชาเฉพาะของแตละหลกสตรตามความเหมาะสม

3) การก�าหนดนโยบายหรอระบบ (Political System) ทท�าใหเกดการสรางระบบนเวศน

ซงประกอบดวยการมสวนรวมของผทเกยวของ (Stakeholder Engagement) ในการสรางระบบ

การเรยนรสการเปลยนแปลง เชน สงเสรมเครอขายหรอแกนน�าอาจารยเพอพฒนาระบบการเรยนร

สการเปลยนแปลง สรางความรวมมอระหวางอาจารย นสตนกศกษา บคลากรในสถาบนอดมศกษา

และผประกอบการหรอภาคเอกชน ในการจดกจกรรมรวมหลกสตรและกจกรรมเสรมหลกสตรอยาง

สมดล (Balance out of classes) เปนตน

4) สงเสรมใหเกดการวจยและพฒนา (Research and Development) องคความร

เกยวกบการจดการศกษาแบบบรณาการหรอระบบการศกษาทสนบสนนการเรยนรสการเปลยนแปลง

เพอน�าไปสการพฒนา National Model ในการสรางระบบนเวศน (Ecosystem) ทสนบสนนการเรยนร

สการเปลยนแปลงในระดบอดมศกษา และสงเสรมใหสถาบนอดมศกษาสรางระบบนเวศนทสนบสนน

การเรยนรสการเปลยนแปลงทสอดคลองกบบรบทของสถาบน


5) การเชอมโยงเครอขาย/พนธมตรเพอใหเกดการท�างานรวมกนระหวางสถาบนอดมศกษา

ในการสรางระบบนเวศน (Ecosystem) ของกระบวนการพฒนานกศกษาใหน�าไปสการสนบสนน

การเรยนรสการเปลยนแปลง ในลกษณะประชารฐ โดยการรวมเอาพลงทกภาคสวน ไมวาจะอยในภาค

ประชาชน ภาคธรกจ หรอภาครฐ มารวมกนในการแกไขปญหา เพอการเปลยนแปลงหรอการปฏรป

เพอน�าไปสการพฒนาการด�าเนนงานดงกลาวในทกมตและทกดานอยางยงยน

ยทธศาสตรท 3 การพฒนานสตนกศกษาใหเปนผน�าการเปลยนแปลง ตอบสนองตอสงคม มความรควบคคณธรรม

สถาบนอดมศกษาตางมการจดท�าวสยทศน พนธกจ และยทธศาสตรของตนอยางชดเจน รวมทง

มยทธศาสตรการพฒนานสต นกศกษาของตนเอง มการจดโครงสรางการบรหารงานกจการนสตนกศกษา

ทชดเจน มผรบผดชอบดแลงานกจกรรมการพฒนานกศกษาทมประสบการณ มความเปนกนเองกบ

นกศกษา มรปแบบกจกรรมในการพฒนานสตนกศกษาทหลากหลาย ท�าใหการด�าเนนงานการท�ากจกรรม

ตางๆ ด�าเนนไปไดดวยด อกทงนสตนกศกษาสามารถประยกตความรทไดจากระบบการเรยนการสอน

ในหองเรยนไปใชในกจกรรมไดในทกๆ ดาน เชน กจกรรมวชาการ กจกรรมกฬาและการสงเสรมสขภาพ

กจกรรมบ�าเพญประโยชนและรกษาสงแวดลอม กจกรรมนนทนาการ กจกรรมสงเสรมศลปวฒนธรรม

เปนตน ประกอบกบความตองการของสงคมในการพฒนานสตนกศกษาใหมคณธรรมควบคความรสงขน

ตามปรชญา ศาสนา คานยม จารตประเพณทเปนฐานรากของสงคมไทย ทเออประโยชนในการพฒนา

นสตนกศกษา อกทงสอมวลชนใหความส�าคญและเปนโอกาสในการสงเสรมและพฒนานสตนกศกษา

ในการรวมพลงเพอสรางการเปลยนแปลง รวมทงความกาวหนาทางดานเทคโนโลย สงผลใหสถาบน

อดมศกษามโอกาสในการปรบหลกสตรใหสอดคลองกบความตองการ และสามารถแสวงหาความรวมมอ

ดานการเรยนการสอนและกจกรรมจากเครอขายสถาบนอดมศกษา ภายในประเทศและตางประเทศ

ไดเปนอยางด นบเปนสถานการณทระบบอดมศกษาของไทยมจดแขงในการชอนโอกาสจากสภาพแวดลอม

ของการพฒนานสตนกศกษาในการสงเสรมและสรางสรรคการพฒนานสตนกศกษาทมป จจย

สภาพแวดลอมทเปนโอกาสสนบสนน ดวยการก�าหนดยทธศาสตร “การพฒนานสตนกศกษาใหเปน

ผน�าการเปลยนแปลง ตอบสนองตอสงคม มความรควบคคณธรรม” ดงแสดงในภาพท 3





การสรางคณลกษณะ (Characters) ของบณฑตทพงประสงค โดยใชเครอขายสถานศกษา

เปนเครองมอหรอกลไกในการด�าเนนงาน


1) การใชกลไกเครอขายสถาบนอดมศกษาและเครอขายบคลากรในสถาบนอดมศกษา

ทกระดบ ไดแก ผบรหาร อาจารย บคลากรฝายกจการนสตนกศกษา และนสตนกศกษา ในการพฒนา

นสตนกศกษาในสถาบนอดมศกษาใหมคณลกษณะของบณฑตทพงประสงค และเปนผน�าการเปลยนแปลง

ตอบสนองตอสงคม มความรควบคคณธรรม

ภาพท 3 การทาทายในการใชจดแขงในการชอนโอกาส


2) การท�าใหเกดเวทเพอแลกเปลยนองคความรและประสบการณ (Sharing of Knowledge)

ในการพฒนานสตนกศกษาในสถาบนอดมศกษาใหมคณลกษณะของบณฑตทพงประสงค ตามแนวทาง

พฒนานสตนกศกษาแบบองครวม

3) การสงเสรมและการสนบสนนใหสถาบนอดมศกษาด�าเนนงานโครงการทส งเสรม

การบรณาการทกษะหลายๆ ดาน (Skill Integrated) ใหแกนสตนกศกษาในสถาบนอดมศกษา

4) การสงเสรมและสนบสนนใหเกดการขบเคลอนเพอพฒนาเครอขายความรวมมอดาน

การพฒนานสตนกศกษาเพมมากขน รวมทงผลกดนใหกระบวนการพฒนานสตนกศกษาเชอมโยงกบ

ทศทางการพฒนาประเทศและความเปนพลเมองโลก

กลาวโดยสรป การสรางระบบนเวศน (Ecosystem) ตามยทธศาสตรท 2 จงเปนเงอนไขส�าคญ

ในการสนบสนน สงเสรม และจงใจในการพฒนา Soft Skills ทบรณาการกบ Hard Skills ตาม

ยทธศาสตรท 1 และเออตอการสรางและการใชเครอขายสถานศกษาในการพฒนานสตนกศกษา

ใหเปนผน�าการเปลยนแปลง ตอบสนองตอสงคม มความรควบคคณธรรม (ตามยทธศาสตรท 3) เพอ

เปลยนแปลงระบบการผลตบณฑต จากระบบผลตในลกษณะสรางผเรยนใหเรยนร แบบหนยนต

(Robot) เปลยนไปเปนการพฒนาใหนสตนกศกษามทกษะดานการคด ทกษะดานการท�างานรวมกบ

ผอน และทกษะความเปนพลเมองโลก รวมทงทกษะการสอสาร (Communication) ความเปนผน�า

(Leadership) และธรรมาภบาล (Good Governance) ซงธรรมาภบาลเปนหลกการทผน�าควรถอ

ปฏบต (พจกษณา วงศาโรจน, 2557)

ฉะนน การขบเคลอนแผนยทธศาสตรไปสการปฏบตใหส�าเรจนนตองอาศยกระบวนการและ

กลไกการผนกก�าลงในหลายมตในการสรางระบบนเวศน และกจการนกศกษา (Student Affairs) ท

สอดคลองกบมาตรฐานการศกษาอดมศกษา (เชน TQF) ไดแก วฒนธรรมแหลงเรยนในสถาบนอดมศกษา

(Campus Culture) ใหนสตนกศกษาใชชวตในสถาบนอดมศกษา (Campus Life) ทมบรรยากาศ

ผสานวชาชพ (วชาการตามสายอาชพ) และวชาเชดชชพ หรอ วชาคนและสงคม (ไดแก การท�ากจกรรม

ทสงเสรมคณธรรมจรยธรรม) รวมทงการคบเพอน การมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม กจกรรมสรางสรรค

เปนตน ซงท�าใหเกดทกษะดานพฤตกรรมนอกเหนอจากความรความเขาใจในชนเรยน (Non-Cognitive)

ทมงใหเกดทตวนสตนกศกษาแตละคน




ปจจยส�าคญของการวางแผนทดจ�าเปนตองมกระบวนการน�าไปสการปฏบตทดดวย และจะตอง

ไดรบความรวมมอจากทกหนวยงานในแวดวงอดมศกษาไทยในการรวมคด รวมท�า และรวมรบผดชอบ

ในสวนของการวางแผนยทธศาสตรและน�าไปปฏบต อาศยกระบวนการมสวนรวมจากผมสวนเกยวของ

ในการรวมประชมระดมความคดเหน และพจารณาก�าหนดทศทางการท�างาน ดงนน เพอใหสามารถ

บรรลเปาประสงค และวสยทศน ทก�าหนดไวจงตองมการขบเคลอนแผนสการปฏบต และการตดตาม

ประเมนผลอยางตอเนอง และจ�าเปนอยางยงทจะตองมการสรางความตระหนกในการมสวนรวม

เปนเจาของ และสรางการสอสารถายทอดสาระส�าคญของแผนยทธศาสตรฯ ในระดบสถาบนอดมศกษา

คณะ/ภาควชา และหนวยงานตางๆ ทเกยวของในสถาบน ซงมเงอนไขทส�าคญคอ การก�าหนด

เจาภาพหลกผรบผดชอบในแตละตวชวดภายใตแผนยทธศาสตรฯ เพอใหมกลไกในการผลกดนแผน

ยทธศาสตรฯ ไปสการปฏบตอยางชดเจนและเปนรปธรรม

การทบทวนแผนยทธศาสตรแผนยทธศาสตรเปนแผนระยะยาว ครอบคลมเหตการณในอนาคตทมการเปลยนแปลงทรวดเรว

และรนแรง ฉะนน หนวยงานในแวดวงอดมศกษาไทยจงสมควรก�าหนดใหมการตดตามและประเมนผล

ความส�าเรจของแผนยทธศาสตรในแตละชวงเวลา ปละอยางนอย 1 ครง (แสดงไดดงภาพท 4) ไดแก

ครงปท 4 เพอปรบปรงแผนในระยะปท 5 และควรมการวางแผนระยะยาวตอไปอก ดวยการตดตาม

และประเมนผลความส�าเรจของแผนยทธศาสตรในแตละชวงเรมจากการวเคราะหผลการด�าเนนงาน

ของสถาบนอดมศกษา โดยการวเคราะหสภาพแวดลอมของสถาบนอดมศกษา การรวบรวมและวเคราะห

ผลงานระดบคณะและสาขาวชาใหมการบรณาการกนทงสถาบนอดมศกษา ผลการทบทวนผลงานและ

การวเคราะหดงกลาว จะน�าไปสการปรบแผนในระยะตอๆ ไป

กลไกในการขบเคลอนยทธศาสตรและทศทางของแผนปฏบตงาน


ภาพท 4 ตวแบบการตดตามและประเมนผลความส�าเรจของแผนยทธศาสตรในแตละชวง




การขบเคลอนแผนสการปฏบตการขบเคลอนแผนไปสการปฏบตนนเปนขนตอนทมความส�าคญมากทจะผลกดนการท�างาน

ของกลไกทงหมดใหสามารถบรรลผลลพธตามทตงเปาหมายไวเพอใหผมสวนเกยวของมความรสก

เปนเจาของและมสวนรวม รวมทงตองอาศยกระบวนการและกลไกการผนกก�าลงในหลายมต

ในการประสานแผนงาน แผนเงน และแผนคน ในการขบเคลอนองคกรรวมกน ประสานกน และ

ไปในแนวทางเดยวกน เพอมงส จดมงหมายสงสดขององคกรคอวสยทศนทตงไว ความส�าเรจของ

การขบเคลอนแผนยทธศาสตรใหประสบผลส�าเรจจงประกอบดวยสวนส�าคญ 2 สวน ดงน

การขบเคลอนระดบประเทศ

1. ส�านกงานปลดกระทรวงการอดมศกษา วทยาศาสตร วจยและนวตกรรม มบทบาท

หนาทในการก�าหนดนโยบายการพฒนานสตนกศกษาในสถาบนอดมศกษาตามแนวทางการด�าเนนงาน

ทส�าคญตามกรอบยทธศาสตรการพฒนานสต นกศกษาในสถาบนอดมศกษา

2. สรางระบบขอมลและระบบสารสนเทศการพฒนานสตนกศกษาในสถาบนอดมศกษา

และใชไปในการก�ากบและตดตามการด�าเนนการตามยทธศาสตร ตรวจสอบกลยทธและโครงการในแตละ

ประเดนยทธศาสตร และถายทอดยทธศาสตรสหนวยงานทเกยวของ รวมทงสนบสนนงบประมาณตาม

ยทธศาสตรในภาพรวมของประเทศ

3. ส�านกงานปลดกระทรวงการอดมศกษา วทยาศาสตร วจยและนวตกรรม เปนหนวยหลก

ในการผลกดนใหเกดผลลพธตามกลยทธและยทธศาสตรทก�าหนดไว โดยการสนบสนนงบประมาณและ

การบรหารจดการโครงการตางๆ โดยเฉพาะอยางยงโครงการทระบวาเปนโครงการทส�าคญ และโครงการ

ทส�านกงานปลดกระทรวงการอดมศกษา วทยาศาสตร วจยและนวตกรรมเปนหนวยงานรบผดชอบหลก

หรอรวมรบผดชอบกบสถาบนอดมศกษา

4. ส�านกงานปลดกระทรวงการอดมศกษา วทยาศาสตร วจยและนวตกรรม ประสานงาน

กบหนวยงานทเกยวของในการแปลงยทธศาสตรไปสการปฏบตในระดบสถาบนอดมศกษาอยางจรงจง

และท�าใหเกดเวทในการแลกเปลยนองคความร และประสบการณ (Sharing of Knowledge)

ในการพฒนานสตนกศกษาในสถาบนอดมศกษาระหวางสถาบนอดมศกษา

การขบเคลอนระดบสถาบนอดมศกษา

1. ผ บรหารระดบสงและผ บรหารทกระดบเปนผ รวบรวมพลงขบเคลอนใหเกดการ

เปลยนแปลง และจดกลไกในการสอสารทศทางยทธศาสตรใหแกบคลากรทกระดบไดมความเขาใจ


เพอใหเกดการมสวนรวมและการสนบสนนอยางกวางขวาง รวมถงจะตองมการสอสาร ประชาสมพนธ

ใหผ มสวนไดสวนเสยทเกยวของไดรบทราบถงทศทางการท�างานขององคกรเพอจะไดเขาใจและ

สนบสนนการท�างานของหนวยงานในแวดวงอดมศกษาไทย

2. ถายทอดแผนยทธศาสตรออกมาเปนแผนปฏบตการ โดยน�ากลยทธและแนวทาง

การด�าเนนงานมาแปลงเปนแผนงาน/โครงการทปฏบตไดอยางเปนรปธรรม โดยจะตองมการปรกษาหารอ

ระหวางกนเพอใหเกดการบรณาการแผนงาน/โครงการใหบรรลเปาหมายเดยวกน โดยในกระบวนการ

วางแผนไดมการหารอกบหนวยงานเจาภาพหลกในการก�าหนดคาเปาหมายและแผนงาน/โครงการรองรบ

ในสวนนหนวยงานเจาภาพหลกจะตองน�าแนวคดแผนงาน/โครงการดงกลาวมาจดท�ารายละเอยด

แผนงาน/โครงการเพอด�าเนนการตอไป

3. นอกจากการถายทอดแผนยทธศาสตรสแผนปฏบตการแลว การถายทอดแผนยทธศาสตร

ไปสสถาบนอดมศกษา รวมทงคณะ/สาขาวชา/และระดบบคคล จงเปนอกขนตอนหนงทมความส�าคญ

ในการขบเคลอนแผนยทธศาสตรไปสการปฏบตอยางชดเจน รวมทงตองมระบบในการ จงใจใหทกคน

มงเนนการท�างานเพอมงผลสมฤทธ ดงนน จงตองแปลงเปาประสงคและตวชวดจากระดบองคกรลงไปส

ระดบหนวยงานยอยตางๆ รวมทงลงไปถงบคลากรทกคนในองคกร

4. การประสานงานระหวางหนวยงาน จะมความส�าคญตอการขบเคลอนแผนงาน/โครงการ

ของแตละหนวยงานใหมความกาวหนา เกดการแลกเปลยนขอมล จดเกบขอมล เผยแพรขอมล และ

ถายทอดความรซงกนและกน อนจะเปนการเสรมสรางกระบวนการพฒนาการจดการความรขององคกร

ใหเกดขน

5. การจดระบบการตดตามประเมนผลความกาวหนาของการด�าเนนการในทกระดบ เพอ

เปนขอมลยอนกลบในการปรบแผนยทธศาสตรและวางแนวทางแกไขใหสอดคลองกบสถานการณ

ทเปลยนแปลงไป เพอใหสามารถด�าเนนการบรรลเปาประสงคทก�าหนดไว

แผนปฏบตการ (Action Plan) ในการด�าเนนงานตามแผนยทธศาสตรฯก�าหนดแผนการด�าเนนงานโดยแบงออกเปน 2 ระยะ ไดแก

ระยะท1(Phase1) คอ ชวง 3 ปแรก (พ.ศ. 2560 - 2562) ซงจะมงเปาหมายการด�าเนนงาน

เพอสอสารสรางความเขาใจและแรงจงใจในการพฒนานกศกษาแบบองครวมหรอการพฒนา Soft Skills

ทบรณาการกบ Hard Skills อยางสมดลใหแกนกศกษา และการสรางคณลกษณะ (Characters) ของ




บณฑตทพงประสงค โดยส�านกงานปลดกระทรวงการอดมศกษา วทยาศาสตร วจยและนวตกรรม

เรมด�าเนนงานโครงการหลก (Flagship Projects) ตามกรอบยทธศาสตร ซงสามารถด�าเนนการ

เพอใหเกดผลในเชงปฏบตไดอยางรวดเรวและกระตนใหเกดการเปลยนแปลงในระดบสถาบนอดมคกษา

ตวอยางเชน

1) โครงการพฒนาระบบฐานขอมลดานการพฒนานกศกษา (Student Development

Database System)

2) โครงการ Transformative Communication เพอการพฒนานกศกษาแบบองครวม

3) โครงการพฒนาการจดการศกษาในลกษณะ Skill Integrated Projects

4) โครงการ National Student Development Quality Awards

ระยะท2(Phase2) คอ ชวงปท 4 - 5 (พ.ศ. 2563 - 2564) มงเปาหมายการด�าเนนงาน

เพอสงเสรมใหเกดการจดวางระบบ/กลไกพนฐานเกยวกบการปรบหลกสตรหรอการปรบเปลยน

กฎนโยบายทเออตอการสรางระบบนเวศนของกระบวนการพฒนานกศกษาใหเกดการมสวนรวมของ

ผ ทเกยวของทงหมดในสถาบนอดมศกษาเพอน�าไปส การสนบสนนการเรยนร ส การเปลยนแปลง

โดยส�านกงานปลดกระทรวงการอดมศกษา วทยาศาสตร วจยและนวตกรรมด�าเนนงานโครงการหลก

(Flagship Projects) ตามกรอบยทธศาสตร ตวอยางเชน

1) โครงการพฒนาแนวทาง (Guideline) ในการพฒนานกศกษาแบบองครวมระดบชาต

(National Standard Guideline for Holistic Student Development)

2) โครงการ Coaching and Mentoring System for Transformative Learning

การตดตามและประเมนผลเมอมการแปลงแผนไปสการปฏบตทเกยวของกบทกหนวยงาน และจะตองวางระบบทจะวด

ความส�าเรจในการบรรลเปาประสงคในระดบตางๆ จ�าเปนตองมการตดตามและประเมนผล เพอชวยให

ทราบถงความกาวหนา ปญหาอปสรรค ผลกระทบทเกดขน อนจะชวยใหผรบผดชอบพจารณาหา

แนวทางแกไขตอไป การตดตามและประเมนผลทมประสทธผล จะตองอาศยดชนชวดความส�าเรจใน

หลายมต และหลายระดบ เพอใหสอดคลองกบการบรหารจดการแนวใหม ดงน


1. การตดตามและประเมนผลการด�าเนนการตามกระบวนการวางแผนยทธศาสตร พรอมทง

สรปบทเรยนและขอเสนอแนะส�าหรบน�าไปใชในการปรบปรงกระบวนการจดท�าแผนเชงยทธศาสตร

ระดบประเทศและระดบสถาบนอดมศกษาใหมประสทธภาพตอไป

2. การตดตามผลการด�าเนนงานตามแผนปฏบตการประจ�าป โดยใหทกหนวยงานจดท�ารายงาน

ผลการด�าเนนงานเปนประจ�าทกเดอน และจดท�ารายงานผลรายไตรมาสเพอแสดงถงความกาวหนา

และปญหาอปสรรคตางๆ ใหผบรหารทกระดบทราบและด�าเนนการแกไขเพอใหการด�าเนนการบรรล

เปาหมายทตงไว รวมถงการจดท�ารายงานผลงานประจ�าปเผยแพรสสาธารณะ

3. การตดตามผลการใชจายเงนงบประมาณ ผลการจดซอจดจาง และการเบกจายเงน

งบประมาณ เพอเรงรดการด�าเนนงานใหเปนไปตามแผนทก�าหนด

4. การตดตามผลตามค�ารบรองการปฏบตราชการประจ�าปทก�าหนดไวแลว โดยมการก�าหนด

ระยะเวลาการตดตามประเมนผลตนเองในรอบ 6 เดอน 9 เดอน และ 12 เดอน

5. ควรมกลไกเชอมโยงการประเมนผลงานรายบคคลกบผลงานในระดบคณะ/วทยาลย/

ส�านก/กอง และหนวยงานภายในทเกยวของ เพอเชอมโยงกบผลงานในระดบสถาบนอดมศกษา เพอ

แสดงถงผลส�าเรจของการถายทอดแผนยทธศาสตรสระดบหนวยงานและระดบบคคล

จะเหนวาการตดตามและประเมนผลการด�าเนนงานจะมอยในหลายระดบและหลายมต จงควร

มการออกแบบพฒนาระบบการตดตามและประเมนผลการด�าเนนงานทมการบรณาการกนและ

เปนประโยชนส�าหรบเปนเครองมอในการวดความคบหนาในการด�าเนนการ และทราบสาเหตของ

การด�าเนนการทไมเปนไปตามแผนเพอรวมกนหาแนวทางแกไขตอไป

สรปการน�าแผนยทธศาสตรไปสการปฏบตเปนขนตอนทมความส�าคญมากเพอใหเกดการขบเคลอนแผน

อยางมสวนรวมทเกดจากการรวมแรง รวมใจ ในการผลกดนการด�าเนนงานใหสามารถบรรลเปาประสงค

และวสยทศนทก�าหนดได โดยจะตองมการสอสารท�าความเขาใจถงทศทางขององคกร การประสานงาน

ความรวมมอในการแกไขปญหาตางๆ รวมถงจะตองมระบบการตดตามประเมนผลในระดบตางๆ อยาง

บรณาการ




ภาคผนวก

ตวอยางตวชวดเชงกลยทธและโครงการหลกตามยทธศาสตร (FlagshipProjects)

ทส�าคญ

ยทธศาสตรท 1 การสงเสรมใหเกดการพฒนา Soft Skills ทบรณาการกบ Hard Skills อยางสมดล

ตวชวดเชงยทธศาสตร

1. การวดระดบความเขาใจของผทเกยวของในการพฒนา Soft Skills ทบรณาการกบ

Hard Skills หรอ Holistic Skills

2. สถาบนอดมศกษามแนวทางปฏบตในการพฒนานกศกษาสอดคลองกบแผนยทธศาสตร

และน�าไปใชจรง

โครงการหลกตามยทธศาสตร(FlagshipProjects)ทส�าคญ

1) โครงการTransformativeCommunicationเพอการพฒนานกศกษาแบบองครวม

วตถประสงค - การสอสารสรางความเขาใจเกยวกบการพฒนานกศกษาแบบองครวม

(Holistic Student Development) หรอการบรณาการระหวาง Soft Skills และ Hard Skills

อยางสมดล เพอปรบเปลยนกรอบความคด (Mind Set) ของผทเกยวของรวมทงตวนสตนกศกษา ใหเหน

ความส�าคญของการจดการศกษาแบบบรณาการ และตระหนกถงคณลกษณะทจ�าเปนของบณฑตไทย

ทจะจบการศกษาเขาสตลาดแรงงานในยค 21st Century โดยส�านกงานปลดกระทรวงการอดมศกษา


วทยาศาสตร วจยและนวตกรรมเปนผน�าในการขบเคลอนใหเกดกระแสการเปลยนแปลง ทงในมตของ

การสอสารนโยบายภายในองคกร (ส�านกงานปลดกระทรวงการอดมศกษา วทยาศาสตร วจยและ

นวตกรรม/สถาบนอดมศกษา) และมตของการสอสารนโยบายสการปฏบต (จากส�านกงานปลดกระทรวง

การอดมศกษา วทยาศาสตร วจยและนวตกรรมสสถาบนอดมศกษา) โดยแบงออกเปน 4 กลมเปาหมาย

คอ 1) กลมผบรหารและเจาหนาทส�านกงานปลดกระทรวงการอดมศกษา วทยาศาสตร วจยและ

นวตกรรม 2) กลมผบรหารสถาบนอดมศกษาในระดบตางๆ และอาจารย 3) กลมนสตนกศกษา

4) กลมสอมวลชนและ Social Media influencer

ตวชวด - ระดบการรบรและความเขาใจของผทเกยวของเกยวกบการพฒนา Soft Skills

ทบรณาการกบ Hard Skills หรอ Holistic Skills

2) โครงการพฒนาแนวทาง (Guideline) ในการพฒนานกศกษาแบบองครวมระดบชาต

(NationalStandardGuidelineforHolisticStudentDevelopment)

วตถประสงค - เพอทบทวนและปรบปรงแกไขกฏระเบยบทเกยวของใหสนบสนน

การปฏบต รวมทงการก�าหนดแนวทาง (Guideline) ในการพฒนานกศกษาแบบองครวมและ Skill set

หรอ Competency ทเหมาะสม ซงนสต นกศกษาในสถาบนอดมศกษาไทยทกแหงจ�าเปนตองไดรบ

การพฒนาใหมขน

ตวชวด - มแนวทางในการพฒนานกศกษาแบบองครวมระดบชาต (National Standard

Guideline for Holistic Student Development)

ยทธศาสตรท 2 การสรางระบบนเวศนทสนบสนนการเรยนรสการเปลยนแปลง (Transformative Learning)


1. สถาบนอดมศกษามระบบนเวศน (Ecosystem) และกลไกทเออใหเกดการพฒนา

นกศกษาแบบองครวม

2. การมสวนรวมของ Stakeholders ทกภาคสวนในการสรางระบบการเรยนร ส

การเปลยนแปลง





1) โครงการNationalStudentDevelopmentQualityAwards

วตถประสงค - เพอสงเสรมใหสถาบนอดมศกษาทมการด�าเนนงานทดในดานการพฒนา

นสตนกศกษาเปน Role models เพอสรางแรงจงใจและผลกดนใหเกดการพฒนานกศกษาแบบ

Holistic Approach อยางจรงจงในสถาบนอดมศกษา โดยก�าหนดเกณฑการคดเลอกเพอมอบรางวล

ระดบชาต (National Award) ใหแกสถาบนอดมศกษาทมผลการด�าเนนงานในดานการพฒนานกศกษา

แบบองครวมทเปนเลศ

ตวชวด - สถาบนอดมศกษามแนวทางปฏบตทดในการพฒนานกศกษาในสถาบน

อดมศกษา

2) โครงการCoachingandMentoringSystemforTransformativeLearning

วตถประสงค

(1) เพอพฒนาหลกสตรฝกอบรมและจดฝกอบรม (Intensive Training Programs)

เกยวกบการเรยนรสการเปลยนแปลง (Transformative Learning) ซงมเปาหมายเพอใหบคลากร

ทเกยวของในการพฒนานกศกษาทง 3 ระดบ คอ ระดบผบรหารสถาบนอดมศกษา ระดบผอ�านวยการ

กองกจการนกศกษา และระดบผปฏบตงานดานกจการนกศกษา รวมทงอาจารยมหาวทยาลย เขาใจ

และเหนความส�าคญของการสรางระบบการเรยนรสการเปลยนแปลง และสามารถน�าไปปฏบตหรอ

ปรบใชในการสอนนสตนกศกษาตามหลกสตรไดอยางมประสทธภาพ

(2) เพอใหเกดกระบวนการสอนงานและระบบพเลยง (Coaching and Mentoring

System) เกยวกบการสรางระบบการเรยนรสการเปลยนแปลง หรอการฝกอบรมในลกษณะ Train the

Trainers ในระดบชาต (National Training System) ส�าหรบเปนตนแบบทเปน Role Models/

Best Practices ใหสถาบนอดมศกษาสามารถน�าไปตอยอดและขยายผลการด�าเนนการจดฝกอบรม

ใหแกบคลากรในสถาบนตอไปได

ตวชวด - จ�านวนผผานการฝกอบรมเกยวกบการเรยนรสการเปลยนแปลง


ยทธศาสตรท 3 การพฒนานสตนกศกษาใหเปนผน�าการเปลยนแปลง ตอบสนองตอสงคม มความรควบคคณธรรม


1. จ�านวนบณฑตทมคณลกษณะของการเปนผน�าการเปลยนแปลง ตอบสนองตอสงคม

มความรควบคคณธรรม

2. จ�านวนโครงการทมลกษณะ Skill Integrated เพอพฒนานสตนกศกษาใหเปนผน�า

การเปลยนแปลง ตอบสนองตอสงคม มความรควบคคณธรรม

3. มเครอขายทกระดบของผมสวนไดเสยในการขบเคลอนยทธศาสตรการพฒนานสต

นกศกษาใหเปนบณฑตทพงประสงค และเปนผน�าการเปลยนแปลง ตอบสนองตอสงคม มความรควบค

คณธรรม

4. มคลงสมอง (Think Tank) เพอการพฒนานสตนกศกษา


1) โครงการพฒนาการจดการศกษาในลกษณะSkillIntegratedProjects

วตถประสงค - เพอสงเสรมสนบสนนใหสถาบนอดมศกษาพฒนาการจดการเรยน

การสอนในรปแบบโครงการทเปนการสรางหรอเปดประสบการณใหแกนสตนกศกษา เพอใหนกศกษา

ไดรจกบรณาการทกษะทางวชาการในการท�ากจกรรมเพอสงคม/ชมชนนอกสถาบน หรอบรหารจดการ

กจการธรกจดวยตนเอง โดยอาจพฒนาใหเปนหนงในหลกสตรการเรยนการสอนในสาขาวชา และ

ขยายผลการด�าเนนงานของคนกลมหนงไปสคนกลมใหญตอไป ตวอยางเชน โครงการ Startup

โครงการ Student Social Enterprise โครงการ Student Volunteer ฯลฯ โดยส�านกงานปลดกระทรวง

การอดมศกษา วทยาศาสตร วจยและนวตกรรมสนบสนนงบประมาณในเบองตนใหแกสถาบนอดมศกษา

ทมความพรอม

ตวชวด - จ�านวนโครงการทสงเสรมการบรณาการทกษะหลายๆ ดาน (Skill Integrated)

ใหแกนสตนกศกษาในสถาบนอดมศกษา




2) โครงการพฒนาระบบฐานขอมลดานการพฒนานกศกษา (Student Development

DatabaseSystem)

วตถประสงค - เพอพฒนาระบบฐานขอมลดานการพฒนานกศกษา (Student

Development Database System) ส�าหรบเปนศนยกลางขอมลดานนสตนกศกษาของสถาบน

อดมศกษาในประเทศไทย และเปนคลงสมอง (Think Tank) เพอการพฒนานสตนกศกษาทงในระดบ

ประเทศและระดบสถาบนอดมศกษา

ตวชวด - มระบบฐานขอมลดานการพฒนานกศกษาในระดบประเทศททนสมยและ

สถาบนอดมศกษาสามารถน�าไปใชประโยชนได


Bailey, T., Jaggars, S. S., & Jenkins, D. (2011). IntroductiontotheCCRCassessmentof evidence series. New York: Community College Research Center, Teachers College, Columbia University.

Blimling, G. S., Pascarella, E., & Terenzini, P. (1996). Students’ out-of-class experiences and their influence on learning and cognitive development: A literature review. JournalofCollegeStudentDevelopment,37, 149-162.

Bonwell, C., & Eison, J. (1991). ActiveLearning:CreatingExcitementintheClassroom. Washington, D.C.: Jossey-Bass: AEHE-ERIC Higher Education Report No. 1.

Bridges, B. K., Buckley, J. A., Hayek, J. C., Kinzie, J., & Kuh, G. D. (2006). What matters to student success: A review of the literature commissioned report for the national symposium on postsecondary student success. Washington, DC: National Postsecond.

Cooper, M. (2010). Student support services at community colleges: A strategy for increasing student persistence and attainment. Washington, DC: Institute for Higher Ed Policy.

Evans, N. J., Forney, D. S., Guido, F. M., Patton, L. D., & Renn, K. A. (2010). Student developmentincollege:theory,research,andpractice(2nded.). San Francisco: Jossey - Bass Publishers.

Felder, R. M., & Brent, R. (1996). Navigating the Bumpy Road to Student-Centered Instruction. CollegeTeaching,44(2), 43-47.

เอกสารอางอง




G. D. Kuh. (1995). The other curriculum: Out-of-class experiences associated with student learning and personal development. The Journal of Higher Education, 66(2), 123-155.

Good, C. V. (1973). DictionaryofEducation. New York: Hill Book Co.,.

Karp, M. M. (2011). Hownon-academicsupportswork:Fourmechanismsforimproving student outcomes. (CCRC Brief No. 54). New York, NY: Community College Research Center, Teachers College, Columbia University.

Keeling, R. (2004). Learning reconsidered: A campus-wide focus on the student experience. Retrieved from The National Association of Student Personnel Administrators and The American College Personnel Association: http://www.myacp

LeCluyse, J. (2015). A Holistic Approach to Student Success. White Paper Series. Collegiate Project Services. Columbia: Collegiate Project Services.

Marcel M. Robles. (2012). Executive Perceptions of the Top 10 Soft Skills Needed in Today’s Workplace. Business Communication Quarterly, 75(4), 453-465.

Meyer, C., & Jones, T. B. (1993). Promoting active learning: Strategies for the college classroom. San Francisco: Jossey-Bass.

V. Tinto. (1987). Leaving college: Rethinking the causes and cures of student attrition. Chicago, IL: The University of Chicago Press.

พจกษณา วงศาโรจน. (2557). ภาวะผน�าของผบรหารทพงประสงค: กรณศกษา กรมก�าลงพลทหารบก. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยกรงเทพ.

วลลภา เทพหสดน ณ อยธยา. (2544). การพฒนานสตนกศกษา. กรงเทพมหานคร: ภาควชาอดมศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ส�าเนาว ขจรศลป. (2539). มตใหมของกจการนกศกษา 1 : พนฐานและบรการนกศกษา. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ส�านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา. (2551). กจกรรมนกศกษากบการพฒนาคณภาพบณฑต. กรงเทพฯ: ส�านกงานสงเสรมและพฒนาศกยภาพนกศกษา.

อภวฒ พมลแสงสรยา. (สงหาคม 2555). การพฒนาพนกงาน. สถาบนเพมผลผลตแหงชาต(13), 149.


Documents