ยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๐ – ๒๕๗๙)

และ

แผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑๒

(พ.ศ. ๒๕๖๐ – ๒๕๖๔)

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

ยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๐ – ๒๕๗๙)

และ แผนพฒนาการเกษตร

ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑๒ (พ.ศ. ๒๕๖๐ – ๒๕๖๔)

- ก -

ค ำน ำ

มตคณะรฐมนตรเมอวนท 30 มถนายน 2558 รบทราบแนวทางการจดท ายทธศาสตรชาต

และนโยบายของคณะรฐมนตรทแถลงตอสภานตบญญตแหงชาต เพอจดท ารางยทธศาสตรชาต และ

กรอบแนวทางการปฏรปประเทศไทยในระยะ ๒๐ ป และใหทกสวนราชการศกษากรอบและแนวทาง

การจดท ายทธศาสตรชาต ดงนน กระทรวงเกษตรและสหกรณจงไดจดท ายทธศาสตรเกษตรและ

สหกรณ ระยะ 20 ป (พ.ศ.2560 – 2579) เพอเปนกรอบการด าเนนงานในการพฒนาภาคการเกษตร

ใหสามารถด าเนนการไดอยางตอเนองและมประสทธภาพ ซงสอดคลองกบยทธศาสตรและแผนพฒนา

ทส าคญ ไดแก ยทธศาสตรชาต 20 ป (พ.ศ. 2560 - 2579) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564) แผนปฏรปของสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศ (สปท.)

และสอดคลองเปาหมายการพฒนาทยงยน (SDGs) ซงเปนการพฒนาในระดบโลกขององคการ

สหประชาชาต

อนง การขบเคลอนยทธศาสตรชาต ไดมกรอบระยะเวลาแบงเปน ระยะ 5 ปแรก โดย

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564) ของส านกงาน

คณะกรรมการ พฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และเชนเดยวกนกระทรวงเกษตรและ

สหกรณ ไดจดท าแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12

(พ.ศ. 2560 - 2564) ภายใตยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560 – 2579)

เพอเปนกรอบแนวทางส าคญในการขบเคลอนการพฒนาภาคการเกษตร ทมงหมายใหเกษตรกร

มนคง ภาคการเกษตรมงคง และทรพยากรการเกษตรยงยน โดยมกระบวนการขบเคลอนแผนไปส

การปฏบต ผานกลไกขบเคลอนในระดบนโยบาย ยทธศาสตร และหนวยปฏบต ซงจะเปนสวนหนงท

ชวยขบเคลอนการพฒนาประเทศสความมนคง มงคง ยงยน ไดในทายทสด

ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร

เมษายน 2560

- ข -

สารบญ หนา ค าน า ก

สารบญตาราง จ

สารบญภาพ ฉ

สวนท ๑ ยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560 - 2579) 1 สาระส าคญของยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป

(พ.ศ. 2560 - 2579)

1. ปญหาและความทาทาย 3 2. วเคราะหสภาพแวดลอม 4 3. หลกการแนวคด 5 4. วสยทศน 6 5. เปาประสงค 6 6. ยทธศาสตร 6

สวนท 2 แผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑2 (พ.ศ. ๒๕60 - ๒๕64)

15

1. สถานการณดานการเกษตร 15 1.1 ขอมลดานเศรษฐกจการเกษตร 1.1.1 ผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (Gross Domestic Product: GDP) 16 1.1.2 ผลตภาพการผลตรวม (Total Factor Productivity: TFP) 18 1.1.3 สถานการณสนคาเกษตรทส าคญ 19 1.1.4 รายได รายจาย หนสน และทรพยสนของครวเรอนเกษตร 22 1.1.5 การคาระหวางประเทศ และดลการคาภาคเกษตร 25

1.2 ปจจยการผลตทางการเกษตร 1.2.1 ทดนทางการเกษตร 28 1.2.2 แหลงน าเพอการเกษตร 29 1.2.3 ประชากรและแรงงานภาคเกษตร 30 1.2.4 แหลงทนของเกษตรกร 33 1.2.5 ปยเคมและปยอนทรย 34 1.2.6 สารเคมเกษตร 36 1.2.7 เครองจกรกลการเกษตร 36

- ค -

สารบญ (ตอ) หนา

1.3 ผลการพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 ระยะครงแผน (พ.ศ. 2555 - 2557)

1.3.1 ความผาสกของเกษตรกร 38 1.3.2 การเตบโตของเศรษฐกจภาคเกษตร 38 1.3.3 ทรพยากรการเกษตรมความเหมาะสมตอการผลตทางการเกษตร 39

2. บรบทการเปลยนแปลงทมผลตอการพฒนาการเกษตร 40 2.1 การเปลยนแปลงระดบโลก 2.1.1 เศรษฐกจของโลกมความผนผวนมากขน 40 2.1.2 กฎ กตกาดานการคาและการลงทนของโลกทเปลยนแปลงไป 41 2.1.3 การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและภยคกคาม

ทางธรรมชาตททวความรนแรงขน 42

2.1.4 ความกาวหนาทางเทคโนโลยและสงคมยคดจทล 43 2.1.5 ความกาวหนาทางเทคโนโลยชวภาพสมยใหมดานการเกษตร 43 2.1.6 แนวโนมประชากรโลกเพมขน ท าใหความตองการบรโภค

อาหารและพลงงานเพมขน 44

2.2 การเปลยนแปลงระดบประเทศ 2.2.1 การเปลยนแปลงนโยบายของภาครฐ 44 2.2.2 ความเหลอมล าทางรายไดของประชากรภาคเกษตร 45 2.2.3 การขาดแคลนแรงงานภาคเกษตร และการกาวเขาสสงคม

ผสงอาย 45

2.2.4 ความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาต 46

3. กรอบแนวคด และทศทางการพฒนาของแผนพฒนาการเกษตร 46 3.1 เศรษฐกจพอเพยงกบการพฒนาการเกษตร 46 3.2 แรงงานภาคการเกษตรมแนวโนมลดลงและการกาวเขาสสงคมผสงอาย 47 3.3 การปรบตวของเกษตรกรสเกษตรกรมออาชพ (Smart Farmer) 48 3.4 การสงเสรมการท าเกษตรในรปแบบของการพฒนาเครอขาย

เกษตรกร องคกรเกษตรกร และสถาบนเกษตรกร 48

3.5 การบรหารจดการสนคาเกษตร 49 3.6 มาตรฐานสนคาเกษตร 49 3.7 โลจสตกสและการพฒนาโครงสรางพนฐานการเกษตร 50 3.8 ความมนคงทางอาหารและพลงงาน 50 3.9 การเกษตรทเปนมตรกบสงแวดลอม 51

- ง -

สารบญ (ตอ) หนา

3.10 การวจยและพฒนาดานการเกษตร รวมถงนวตกรรมและ เทคโนโลยการเกษตร

51

3.11 กฎระเบยบและกฎหมายทเกยวของกบการพฒนาการเกษตร 52 3.12 ความรวมมอและขอตกลงระหวางประเทศ 52 3.13 การบรหารจดการสนคาเกษตรเพอรองรบการคาชายแดนและ

เขตเศรษฐกจพเศษ 53

4. ยทธศาสตรการพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจ และสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564)

53

4.1 วสยทศน 53 4.2 พนธกจ 53 4.3 วตถประสงค 54 4.4 เปาหมาย 54 4.5 ตวชวด 54 4.6 ยทธศาสตรและแนวทางพฒนา 54 ยทธศาสตรท 1 สรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรและสถาบน

เกษตรกร 55

ยทธศาสตรท 2 เพมประสทธภาพการบรหารจดการสนคาเกษตร ตลอดโซอปทาน

60

ยทธศาสตรท 3 เพมความสามารถในการแขงขนภาคการเกษตร ดวยเทคโนโลย และนวตกรรม

66

ยทธศาสตรท 4 บรหารจดการทรพยากรการเกษตรและสงแวดลอม อยางสมดลและยงยน

70

ยทธศาสตรท 5 พฒนาระบบบรหารจดการภาครฐ 74

5. กระบวนการขบเคลอนแผนพฒนาการเกษตร 76 5.1 ระดบนโยบาย 76 5.2 ระดบปฏบตการ 76 5.3 การแปลงแผนพฒนาการเกษตรไปสการปฏบต 77 5.4 การตดตาม และประเมนผลการปฏบตงาน 81

- จ -

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 1 แนวทางการพฒนา ตวชวด และเปาหมายยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป

11

ตารางท 2 ผลตภณฑมวลรวมในประเทศ ผลตภณฑมวลรวมภาคเกษตร และผลตภณฑมวลรวมภาคนอกเกษตรเฉลย ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 7 - 11

17

ตารางท 3 อตราการเตบโตของผลตภณฑมวลรวมในประเทศรายสาขาเฉลย ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 7 - 11

18

ตารางท 4 สดสวนของผลตภณฑมวลรวมรายสาขาตอผลตภณฑมวลรวม ในประเทศเฉลย ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 7 - 11

18

ตารางท 5 อตราการขยายตวทางเศรษฐกจและแหลงทมาของการเจรญเตบโต ในภาคเกษตร

19

ตารางท 6 ผลผลต ผลผลตตอไร ราคาทเกษตรกรขายได มลคาการผลต และตนทนการผลตสนคาเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 - 11

20

ตารางท 7 ฐานะและการลงทนท าการเกษตรของครวเรอนเกษตร 24 ตารางท 8 การคาระหวางประเทศ และดลการคาสนคาเกษตรและผลตภณฑ

ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๙ – 1๑

26

ตารางท 9 มลคาการสงออกสนคาเกษตรและผลตภณฑทส าคญ ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๙ – 1๑

27

ตารางท 10 มลคาการน าเขาสนคาเกษตรและผลตภณฑทส าคญ ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๙ – 1๑

27

ตารางท 11 การถอครองทดนและการใชประโยชนทดนทางการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 - 11

29

ตารางท 12 พนทชลประทาน ปรมาณเกบกกน า พนทบรหารจดการน า ในเขตชลประทาน ในแผนพฒนาฯ ฉบบท 11

30

ตารางท 13 แรงงานภาคเกษตร และระดบการศกษา ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 – 11 32 ตารางท 14 ขนาดหนสนตนปและแหลงกยมเงนของครวเรอนเกษตร 34 ตารางท 15 มลคาการน าเขาและสงออกปยเคม ป 2554 – 2558 35 ตารางท 16 มลคาการน าเขาและสงออกปยอนทรย ป 2554 – 2558 35 ตารางท 17 มลคาการน าเขาและสงออกสารเคมเกษตร ป 2554 - 2558 36 ตารางท 18 มลคาการน าเขาและสงออกเครองจกรกลการเกษตร และสวนประกอบ

ป 2554 – 2558 37

ตารางท 19 ผลการพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 ระยะครงแผน (พ.ศ. 2555 - 2557)

39

ตารางท 20 แผนงาน / โครงการส าคญตามประเดนยทธศาสตร 77

- ฉ -

สารบญภาพ

หนา

ภาพท 1 ความเชอมโยงระหวางยทธศาสตรชาต 20 ป (พ.ศ. 2560 - 2579) และกรอบการด าเนนงานทส าคญระดบประเทศและระดบสากล กบยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560 - 2579)

10

ภาพท 2 ความเชอมโยงของยทธศาสตรชาต 20 ป (พ.ศ. 2560 - 2579) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564) และแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564)

80

สวนท 1 ยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป

(พ.ศ. 2560 - 2579)

สวนท 1 ยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560 - 2579)

ประเทศไทยมการก าหนดกรอบการพฒนาประเทศในระยะยาว คอ ยทธศาสตรชาต

20 ป เพอใหประเทศมความมนคง มงคง ยงยน ดวยการพฒนาตามหลกปรชญาของเศรษฐกจ

พอเพยง น าไปสการบรรลซงผลประโยชนแหงชาต ในการทจะพฒนาคณภาพชวตใหคนไทย

มความสข สรางรายไดระดบสง และเปนประเทศพฒนาแลว สงคมมความมนคง เสมอภาค

และเปนธรรม ประเทศสามารถแขงขนไดในระบบเศรษฐกจ โดยแบงการพฒนาเปน 6 ดาน ไดแก

1) ความมนคง 2) การสรางความสามารถในการแขงขน 3) การพฒนาและเสรมสรางศกยภาพคน

4) การสรางโอกาสความเสมอภาคและเทาเทยมกนทางสงคม 5) การสรางการเตบโตบนคณภาพ

ชวตทเปนมตรกบสงแวดลอม และ 6) การปรบสมดลการพฒนาระบบการบรหารจดการภาครฐ

ซงภายใตยทธศาสตรชาต 20 ป มการแบงชวงการพฒนาจากยทธศาสตรระยะยาวไปสการปฏบตงาน

ในระยะ 5 ป คอ แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564)

โดยในระยะ 5 ปแรก ประกอบดวย ๑๐ ยทธศาสตร คอ ๖ ยทธศาสตรทเปนการขบเคลอน

ยทธศาสตรชาต และ 4 ยทธศาสตร เพอสนบสนนการขบเคลอนใหเกดผลเปนรปธรรม ดงน

1) การเสรมสรางและพฒนาศกยภาพทนมนษย 2) การสรางความเปนธรรมและลดความเหลอมล า

ในสงคม 3) การสรางความเขมแขงทางเศรษฐกจและแขงขนไดอยางยงยน 4) การเตบโตทเปนมตร

กบสงแวดลอมเพอการพฒนาอยางยงยน 5) การเสรมสรางความมนคงแหงชาตเพอการพฒนา

ประเทศสความมงคงและยงยน 6) การบรหารจดการในภาครฐ การปองกนการทจรตประพฤต

มชอบ และธรรมาภบาลในสงคมไทย 7) การพฒนาโครงสรางพนฐานและระบบโลจสตกส

8) การพฒนาวทยาศาสตร เทคโนโลย วจย และนวตกรรม 9) การพฒนาภาค เมอง และพนท

เศรษฐกจ และ 10) ความรวมมอระหวางประเทศเพอการพฒนา

ยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560 - 2579)

ภาคการเกษตรของไทยมบทบาทส าคญในการเปนแหลงผลตสนคาเกษตรและ

อาหารใหกบประเทศและสงออกไปยงทวโลกมาอยางตอเนอง รวมทงเปนแหลงจางงานและ

รองรบผลกระทบจากปญหาเศรษฐกจทเกดขนในอดตทผานมาโดยตลอด ท าใหคนไทยยงคงม

ความมนคงดานอาหารและมรายไดเขาสประเทศ แตอยางไรกตาม ภาคการเกษตรของไทยยงคง

ประสบกบปญหามากมาย เชน ราคาผลผลตทขาดเสถยรภาพ การใชปจจยการผลตทไมเหมาะสม

ความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาต และปญหาหนสนครวเรอนเกษตรกรทยงอยระดบสง

แมวารฐบาลจะไดก าหนดแนวทางและมาตรการในการชวยเหลอตาง ๆ มาโดยตลอด แตสวนใหญ

- 2 -

เปนแผนระยะสนทขาดความตอเนองและเปนการแกไขสถานการณเฉพาะหนา ดงนน เพอเปนการวาง

รากฐานการพฒนาในระยะยาวอนจะน าไปสการพฒนาและแกไขปญหาอยางเปนระบบ กระทรวง

เกษตรและสหกรณจงไดจดท ายทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560 – 2579)

เพอเปนกรอบการด าเนนงานในการพฒนาภาคการเกษตรใหสามารถด าเนนการไดอยางตอเนอง

และมประสทธภาพ ซงสอดคลองกบยทธศาสตรและแผนพฒนาทส าคญ ไดแก ยทธศาสตรชาต 20 ป

(พ.ศ.2560 - 2579) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564)

แผนปฏรปของสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศ (สปท.) และยงสอดคลองกบเปาหมายการพฒนา

ทยงยน (SDGs) ซงเปนการพฒนาในระดบโลกขององคการสหประชาชาต

ภาคการเกษตรไทยมประเดนส าคญทควรไดรบการพฒนาและมแนวทางรองรบ

อยางตอเนองในระยะยาว จากการประเมนสถานการณและแนวโนมของประชากรโลก เทคโนโลย

และนวตกรรมทางการเกษตรททวโลกก าลงใหความสนใจ เชน การน าเครองจกรกลมาใชใน

การเกษตรทดแทนแรงงาน การน าเทคโนโลยและนวตกรรมมาใชเพอเพมผลผลตตอหนวยพนท

การควบคมสภาพแวดลอมใหสามารถท าการผลตไดตลอดปในสภาพโรงเรอน เปนตน รวมถง

การทบทวนสถานการณภาคการเกษตรของไทยทผานมาจนถงปจจบน สรปเปนประเดนส าคญทจะ

น าไปสการวางแผนพฒนาในระยะยาว ไดแก การพฒนาเกษตรกรและสถาบนเกษตรกรใน

เรองการเขาถงขอมลเพอน ามาใชประโยชนและการรวมกลมใหเขมแขง ระบบการผลต

เพมผลผลตตอหนวยพนทภายใตขอจ ากดของขนาดพนทท าการเกษตร ซงมแนวโนมลดลง

ในอนาคต ปจจยการผลตตองหาแนวทางรองรบปญหาทก าลงจะเกดขนและมแนวโนม

ความรนแรงเพมขน ไดแก แรงงานเกษตรอายเฉลยสงขน และเกษตรกรรนใหมมจ านวนนอย ดนและ

น ามปญหาจากการใชปจจยการผลตทไมเหมาะสม พนทชลประทานไมครอบคลมพนททม

ศกยภาพ เกษตรกรรายยอยมขอจ ากดในการใชเครองจกรกลการเกษตร รวมทงยงจ าเปนตอง

พฒนาเทคโนโลยและนวตกรรม เพอบรหารจดการตลอดโซอปทานตงแตปจจยการผลต การแปรรป

บรรจภณฑ และระบบโลจสตกส จ าเปนตองมการแกไขปญหาหนสนและทดนท ากนของ

เกษตรกร กรรมสทธในทดนท ากนของเกษตรกรมแนวโนมลดลงมากจากอดต สวนหนงมาจาก

ปญหาหนสนจากการขาดทนในการท าการเกษตร ในสวนของผลผลตการเกษตรจ าเปนตองให

ความส าคญกบการผลตใหไดมาตรฐานตามความตองการของตลาด มการพฒนามาตรฐาน

สนคาเกษตรอยางตอเนองเพอใหสามารถก าหนดเปนมาตรฐานสนคาเกษตรของอาเซยนและ

มาตรฐานสนคาเกษตรของโลกตอไป สนคาเกษตรตองมการพฒนาตอยอดเพอสรางมลคาเพม

และผลตสนคาคณภาพสง เชน สนคาเกษตรอนทรย เพอหนจากตลาดระดบลาง และเพมความสามารถ

ในการแขงขนใหภาคการเกษตรของไทย ทงน การผลตภาคเกษตรยงจ าเปนตองพ งทรพยากร

ธรรมชาตและสงแวดลอม ตองมการฟนฟและอนรกษทรพยากรธรรมชาต และสงเสรมใหเกษตรกร

- 3 -

ท าการผลตทเปนมตรกบสงแวดลอม รวมทงการปฏบตทางการเกษตรทด (Good Agricultural

Practices: GAP) ในปจจบนภาคการเกษตรตองเผชญกบปญหาสงแวดลอมระดบโลกทมแนวโนม

ความรนแรงมากขน คอ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ดงนน จ าเปนจะตองมการศกษาวจย

เพอหาแนวทางในการรบมอกบปญหาดงกลาว ทงในเรองการปรบตว และการลดผลกระทบทจะ

เกดขน โดยเพมการจดสรรงบประมาณในสวนของการวจยและพฒนาเพอสรางองคความรและ

การพฒนาเทคโนโลยและนวตกรรมเพอใชในภาคการเกษตร ประเดนตาง ๆ ดงกลาวขางตน

จ าเปนตองอาศยการบรหารจดการภาครฐ ทมประสทธภาพโดยเฉพาะอยางยงในเรองการปรบปรง

โครงสรางและภารกจขององคกร เพอรองรบการเปลยนแปลง รวมทงการปรบปรงกฎหมาย

กฎระเบยบดานการเกษตรใหทนสมยและสอดคลองกบสถานการณ

ยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560 - 2579) มงในการเสรม

จดแขงและแกไขจดออนใหเออตอการพฒนาภาคการเกษตรในระยะยาว เพอบรรลวสยทศน

“เกษตรกรมนคง ภาคการเกษตรมงคง ทรพยากรการเกษตรยงยน” โดยสรางความเขมแขง

ใหกบเกษตรกรและสถาบนเกษตรกร เพมประสทธภาพการผลตและยกระดบมาตรฐานสนคาเกษตร

เพมความสามารถในการแขงขนภาคการเกษตรดวยเทคโนโลยและนวตกรรม บรหารจดการ

ทรพยากรการเกษตรและสงแวดลอมอยางสมดลและยงยน และพฒนาระบบบรหารจดการภาครฐ

สาระส าคญของยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560 - 2579)

จากการระดมความคดเหนจากหนวยงานในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ โดยมการวเคราะห

ปญหาความทาทายและวเคราะหสภาพแวดลอม เพอก าหนดประเดนส าคญของภาคการเกษตรไทย

ทควรไดรบการพฒนาและมแนวทางรองรบอยางตอเนองในระยะยาว ดงน

1. ปญหาและความทาทาย

1.1 ภายในประเทศ

1) เกษตรกรสวนใหญประสบปญหาการเขาถงขอมลขาวสารทถกตองและ

จ าเปน มหนสนและไมมกรรมสทธในทดนท ากน การรวมกลมไมเขมแขงท าใหไมมอ านาจ

ในการตอรอง ทงยงเขาสสงคมผสงอาย และคนรนใหมสบทอดอาชพเกษตรนอยลง

2) ประสทธภาพการผลตภาคการเกษตรอยในระดบต า ตนทนการผลตสง

มการใชปจจยการผลตอยางไมเหมาะสม รวมทงมการแขงขนและการกดกนทางการคาเพมมากขน

ในรปแบบของการก าหนดมาตรฐานความปลอดภยของสนคา รวมทงมาตรการเพอปกปอง

สงแวดลอมในรปแบบตาง ๆ

3) การวจยและพฒนาเทคโนโลย นวตกรรม เพอน ามาใชในภาคการเกษตร

ยงมจ ากด รวมทงการเขาถงขอมลดานการเกษตรททนสมยเพอน ามาใชในการผลตยงไมครอบคลม

- 4 -

4) การท าการเกษตรทไมเหมาะสม เชน การปลกพชซ าซาก การผลต

ในพนทไมเหมาะสมกบชนดสนคาเกษตร การปลกในทลาดชนมการบกรกท าลายปาตนน าล าธาร

สงผลใหทรพยากรธรรมชาตเสอมโทรม ประกอบกบมการเกดภยธรรมชาตจากการเปลยนแปลง

ภมอากาศโลกทมความรนแรงและความถสงขน

5) นโยบายภาครฐทผานมาสวนใหญเปนโครงการระยะสน ขาดความตอเนอง

และมกเปนการแกไขปญหาเฉพาะหนาและไมมการบรณาการระหวางกระทรวง

1.2 ตางประเทศ

1) แนวโนมประชากรโลกทเพมขน ตามการคาดการณขององคการสหประชาชาต

คาดวาประชากรโลกจะเพมขนจากประมาณ 7,000 ลานคน เปน 9,000 ลานคน ในอก 20 ปขางหนา

สงผลตอความตองการอาหารทเพมขน อยางไรกตาม ภายใตการพฒนาดานเทคโนโลยและ

นวตกรรมในภาพรวมของโลกทมความกาวหนาอยางรวดเรว สงผลท าใหประสทธภาพการผลต

โดยรวมเพมขนดวยเชนเดยวกน

2) แนวโนมของโลกกาวเขาสสงคมผสงอาย ท าใหความตองการอาหารเพอ

สขภาพเพมขน โดยผบรโภคจะเนนความสะดวกสบายในการด าเนนชวต เชน การซอขายสนคา

ออนไลน ซงรวมถงสนคาเกษตรดวย ท าใหผบรโภคและผผลตสามารถตดตอสอสารถงความตองการ

สนคาไดอยางมประสทธภาพมากยงขน สงผลใหการแขงขนทางการคาทวความรนแรงยงขน

3) การรวมกลมทางเศรษฐกจและการคา รวมถงการปรบเปลยนขวอ านาจ

ของประเทศมหาอ านาจจากการเปลยนแปลงผบรหารประเทศ ลวนสงผลตอนโยบายของประเทศ

และกระทบตอภาพรวมของเศรษฐกจโลก

4) การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลก เปนปจจยส าคญทไดรบความสนใจ

และจะสงผลกระทบตอภาพรวมของการผลตดานการเกษตรของโลก

2. วเคราะหสภาพแวดลอม

จดแขง

ประเทศไทยเปนผสงออกสนคาเกษตรและผลตภณฑล าดบตน ๆ ของโลก เชน

ขาว ยางพารา และมนส าปะหลง เกษตรกรมภมปญญาทองถนทางการเกษตรทสบทอดกนมา

ในแตละทองถน และมการนอมน าศาสตรพระราชา หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงและ

ทฤษฎใหม มาเปนภมคมกนในการด ารงชวต รวมทงประเทศไทยมภมประเทศท ไดเปรยบ

เชงภมศาสตร สภาพภมอากาศเหมาะสมส าหรบการเพาะปลกสนคาเกษตร และมความหลากหลาย

ทางชวภาพ

- 5 -

จดออน

พนทเกษตรสวนใหญ (119 ลานไร หรอประมาณรอยละ 80) อยนอกเขต

ชลประทาน ท าใหตองพงพาน าฝนในการท าการเกษตร สนคาเกษตรผลตอยในพนทไมเหมาะสม

เชน มการปลกขาวในพนทไมเหมาะสม (N) ประมาณ 8 ลานไร สนคาเกษตรหลายชนดขาย

ในขนปฐม เชน ขาว ยางพารา ปาลมน ามน และมนส าปะหลง ซงท าใหขายไดมลคาต า เกษตรกร

สวนใหญเปนรายยอย และจ านวนมากไมมทดนท ากนเปนของตนเอง มฐานะยากจนและ

ขาดเทคโนโลยในการบรหารจดการผลผลตของตนเอง มการรวมกลมในลกษณะสถาบน

เกษตรกรแตยงไมมความเขมแขงเพยงพอ จงท าใหไมสามารถแขงขนและขาดอ านาจในการ

ตอรองทางการตลาด

โอกาส

ประชากรโลกเพมขน ท าใหมความตองการบรโภคมากขน โดยเฉพาะอาหาร

ปลอดภย ซงประเทศไทยมศกยภาพในการผลต รวมทงงานวจย เทคโนโลยสารสนเทศ และ

นวตกรรมมความกาวหนา สามารถเขาถงไดรวดเรวและทกพนท ภาคเกษตรสามารถน ามาใช

ประโยชนในการลดตนทนและเพมมลคา

อปสรรค

เศรษฐกจโลกมความผนผวน มการแขงขนและการกดกนทางการคามากขน

ภยธรรมชาตมความรนแรงและมความถในการเกดสงขน ทกประเทศมนโยบายและมาตรการเพอ

ปกปองภาคการเกษตรและเกษตรกรของตนเองมากขน

3. หลกการแนวคด

1) เกษตรกรมขอมลขาวสารและความรความสามารถทนสถานการณ พงพา

ตนเองได และสถาบนเกษตรกรเปนกลไกหลกขบเคลอนภาคการเกษตร ดวยหลกปรชญาของ

เศรษฐกจพอเพยงและศาสตรพระราชา

2) ตลาดน ากระบวนการผลต และสนคาเกษตรมคณภาพ มาตรฐานความปลอดภย

ภาคการเกษตรเตบโตอยางยงยน ดวยงานวจย เทคโนโลย / นวตกรรม สามารถประยกตกบ

องคความรและภมปญญาทองถน

3) พนท เกษตรมการบรหารจดการอยางมประสทธภาพ และปรบเปลยน

การผลตใหเหมาะสมกบศกยภาพพนท ดวยเทคโนโลย/นวตกรรม อาท Agri-Map และ Application

เปนตน

- 6 -

4. วสยทศน

““เกษตรกรมนคง ภาคการเกษตรมงคง ทรพยากรการเกษตรยงยนเกษตรกรมนคง ภาคการเกษตรมงคง ทรพยากรการเกษตรยงยน””

5. เปาประสงค คอ เกษตรกรหลดพนจากกบดกรายไดปานกลาง (รายไดประชาชาต

ตอหวมากกวา 13,000 ดอลลารสหรฐฯ ~ 390,000 บาท/คน ในป 2579) โดย

1) เกษตรกรมความสามารถในอาชพของตนเอง (Smart Farmer)

2) สถาบนเกษตรกรมประสทธภาพในการบรหารจดการ (Smart Agricultural Group)

3) สนคาเกษตรมคณภาพมาตรฐานตรงตามความตองการของตลาด (Smart

Agricultural Product)

4) พนทเกษตรและภาคการเกษตรมศกยภาพ (Smart Area / Agriculture)

6. ยทธศาสตร

ยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560 - 2579)

ประกอบดวย 5 ยทธศาสตร ดงน

ยทธศาสตรท 1 การสรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรและสถาบนเกษตรกร

เปาหมาย

1) รายไดเฉลยของเกษตรกร 390,000 บาท/คน

2) เกษตรกรทกคนเปน Smart Farmer

3) สถาบนเกษตรกรมความเขมแขงในระดบ 1 และ 2 รอยละ 95

แนวทางการพฒนา

1) สรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรและสถาบนเกษตรกร Smart Farmer ,

Smart Group , Smart Enterprise

2) เสรมสรางความภาคภมใจและความมนคงในอาชพเกษตรกรรม

3) บรหารจดการแรงงานภาคเกษตรโดยน านวตกรรมและเทคโนโลยมาประยกตใช

ตวชวด

1) รายไดตอหวของเกษตรกร (บาท/คน)

2) รอยละของเกษตรกรทเปน Smart Farmer ตอเกษตรกรในวยแรงงาน (อาย 18 - 64 ป)

3) รอยละของสถาบนเกษตรกรทมความเขมแขงในระดบมาตรฐาน

- รอยละความเขมแขงของสหกรณ ระดบ 1 และ 2

- รอยละความเขมแขงของวสาหกจชมชน

- 7 -

4) จ านวนเกษตรกรทเปนสมาชกสถาบนเกษตรกร

- จ านวนสมาชกสหกรณภาคการเกษตรและกลมเกษตรกร

- จ านวนสมาชกวสาหกจชมชนดานการเกษตร (เฉลยกลมละ 15 คน) 5) ดชนชวดความผาสกของเกษตรกร

ยทธศาสตรท 2 การเพมประสทธภาพการผลตและยกระดบมาตรฐานสนคาเกษตร

เปาหมาย

1) GDP ภาคการเกษตรเพมขนไมต ากวารอยละ 3 ตอป

2) ฟารม โรงงาน และสถานประกอบการไดมาตรฐาน

3) การท าเกษตรแบบแปลงใหญ 90 ลานไร จ านวน 14,600 แปลง

แนวทางการพฒนา

1) พฒนาประสทธภาพการผลตและคณภาพมาตรฐานสนคา

2) สงเสรมการเกษตรตลอดโซอปทานสอดคลองกบความตองการของตลาด

ตวชวด

1) GDP ภาคการเกษตรเพมขน (รอยละตอป)

2) รอยละของจ านวนฟารม / โรงงาน / สถานประกอบการทอยในก ากบของกระทรวง

เกษตรและสหกรณทมายนขอรบรองมาตรฐาน ผานการรบรองมาตรฐาน

- รอยละจ านวนแปลง/ฟารม : พช / ประมง / ปศสตว - รอยละจ านวนโรงงาน/สถานประกอบการ (GMP / อนๆ) : พช / ประมง / ปศสตว

3) จ านวนแปลงใหญ (พชไร / พชสวน / ปศสตว / ประมง)

4) จ านวนพนทมการปรบเปลยนใหเหมาะสมกบการผลตตาม Agri-map

5) อตราการขยายตวของมลคาการสงออกสนคาเกษตรและผลตภณฑ

ยทธศาสตรท 3 การเพมความสามารถในการแขงขนภาคการเกษตรดวยเทคโนโลย

และนวตกรรม เปาหมาย

1) งานวจย เทคโนโลย และนวตกรรม ไดรบการพฒนาตอยอดน าไปสการใชประโยชน

รอยละ 80

2) เกษตรกรทกคนเขาถงและน างานวจย เทคโนโลย และนวตกรรม ไปใชประโยชนได

- 8 -

แนวทางการพฒนา

1) พฒนาเทคโนโลยและนวตกรรมเพอการขบเคลอนเกษตรใหสอดคลองกบไทยแลนด 4.0

2) บรหารจดการเทคโนโลยสารสนเทศเพอการเกษตร

3) พฒนาผลงานวจยดานการเกษตรน าไปสการผลตนวตกรรมเชงพาณชย

ตวชวด

1) สดสวนงบประมาณงานวจยตองบประมาณประจ าปของกระทรวงเกษตรและสหกรณ

2) รอยละงานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมทมการพฒนาตอยอดเพอน าไปสการใช

ประโยชน

3) รอยละเกษตรกรและผรบบรการทไดรบการถายทอดเทคโนโลยสามารถน าไป

ประยกตใช

ยทธศาสตรท 4 การบรหารจดการทรพยากรการเกษตรและสงแวดลอม

อยางสมดลและยงยน

เปาหมาย

1) พนทเกษตรกรรมยงยน 10 ลานไร

2) พนทการเกษตรไดรบการอนรกษปรบปรงและฟนฟ ปละ 2 ลานไร

3) พนทชลประทานมจ านวน 49.52 ลานไร

แนวทางการพฒนา

1) บรหารจดการทรพยากรการเกษตรอยางยงยน

2) ฟนฟและอนรกษทรพยากรการเกษตรใหสมดลและยงยน

ตวชวด

1) จ านวนพนทเกษตรกรรมยงยน

2) จ านวนพนทการเกษตรไดรบการอนรกษปรบปรงและฟนฟ

3) จ านวนพนทชลประทาน

4) จ านวนพนททไดรบประโยชนจากแหลงน านอกเขตชลประทาน

ยทธศาสตรท 5 การพฒนาระบบบรหารจดการภาครฐ

เปาหมาย

1) ขาราชการทกคนเปน Smart Officer

2) ปรบปรงและพฒนาโครงสรางในกระทรวงเกษตรและสหกรณ

3) ปรบปรงและพฒนากฎหมายใหทนสมย

- 9 -

แนวทางการพฒนา

1) พฒนาบคลากรเปน Smart Officer และ Smart Researcher

2) เชอมโยงระบบการท างานของทกหนวยงานในกระทรวงเกษตรและสหกรณ

3) ปรบปรงและพฒนากฎหมายดานการเกษตร

ตวชวด

1) รอยละของขาราชการกระทรวงเกษตรและสหกรณเปน Smart Officer

2) จ านวนสวนราชการในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณมการปรบปรงโครงสราง

3) จ านวนกฎหมายทไดรบการยกราง / แกไข / ปรบปรง

- จ านวนกฎหมายใหมทจดท า

- จ านวนกฎหมายทมการทบทวน แกไข ปรบปรง

ภาพท 1 ความเชอมโยงระหวางยทธศาสตรชาต 20 ป (พ.ศ. 2560 - 2579) และกรอบการด าเนนงานทส าคญระดบประเทศและระดบสากล กบยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560 - 2579)

- 10 -

ยทธศาสตรชาต 20 ป

ยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป

1. ความมนคง 2. การสรางความสามารถ ในการแขงขน

3. การพฒนาและเสรมสรางศกยภาพคน

4. การสรางโอกาส ความเสมอภาคและเทาเทยมกนทางสงคม

5. การสรางการเตบโตบนคณภาพชวตทเปนมตรตอสงแวดลอม

6. การปรบสมดลและพฒนาระบบบรหารจดการภาครฐ

เปาหมายการพฒนาทยงยน (SDGs)

เปาหมายท 2 ยตความหวโหย

เปาหมายท 6 สรางหลกประกนใหมน าใช และมการบรหารจดการน าอยางยงยน

เปาหมายท 14 อนรกษและใชประโยชนจากมหาสมทร และทรพยากรทางทะเลอยางยงยน

วาระปฏรปของ สปท.

เปาหมายท 12 สรางหลกประกนใหมรปแบบการบรโภคและผลตทยงยน

วาระปฏรปท 14 การปฏรปภาคการเกษตร

1) ดานเกษตรกร 2) ดานระบบ 3) ดานกลไกการบรหารจดการ 4) ดานบรหารความเสยง

เปาหมายท 15 ปกปอง ฟนฟ และสนบสนน การใชระบบนเวศบนบกอยางยงยน

เปาหมายท 13 ปฏบตการอยางเรงดวนเพอตอสกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

เปาหมายท 8 สงเสรมการเตบโตทางเศรษฐกจทตอเนอง ครอบคลมและยงยน

เปาหมายท 5 บรรลความเสมอภาคระหวางเพศ

เปาหมายท 1 ยตความยากจนทกรปแบบในทกท

ยทธศาสตรท 2

การเพมประสทธภาพการผลตและยกระดบ

มาตรฐานสนคาเกษตร

ยทธศาสตรท 3

การเพมความสามารถ ในการแขงขนภาคการ เกษตรดวยเทคโนโลย

และนวตกรรม

ยทธศาสตรท 4

การบรหารจดการทรพยากรการเกษตร และสงแวดลอมอยางสมดลและยงยน

ยทธศาสตรท 5

การพฒนาระบบบรหารจดการ

ภาครฐ

แนวทางการพฒนา

1) สรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรและสถาบนเกษตรกร

๒) เสรมสรางความภาคภมใจและความมนคงในอาชพเกษตรกรรม

๓) บรหารจดการแรงงานภาคเกษตรโดยน านวตกรรมและเทคโนโลยมาประยกตใช

แนวทางการพฒนา

1) พฒนาประสทธภาพ การผลตและคณภาพมาตรฐานสนคา

๒) สงเสรมการเกษตรตลอดโซอปทานสอดคลอง กบความตองการ ของตลาด

แนวทางการพฒนา

1) พฒนาเทคโนโลยและนวตกรรมเพอการขบเคลอน เกษตรใหสอดคลองกบไทยแลนด 4.0

๒) บรหารจดการเทคโนโลยสารสนเทศเพอการเกษตร

แนวทางการพฒนา

1) บรหารจดการทรพยากรการเกษตร อยางยงยน

๒) ฟนฟและอนรกษทรพยากรการเกษตรใหสมดลและยงยน

แนวทางการพฒนา

1) พฒนาบคลากรเปน Smart Officer และ Smart Researcher

๒) เชอมโยงระบบการท างานของทกหนวยงานในกระทรวงเกษตรและสหกรณ

๓) ปรบปรงและพฒนากฎหมายดานการเกษตร

วสยทศน

เกษตรกรมนคง

ภาคการเกษตรมงคง

ทรพยากร

การเกษตรยงยน

ยทธศาสตรท 1

การสรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรและ

สถาบนเกษตรกร

- 11 -

ตารางท 1 แนวทางการพฒนา ตวชวด และเปาหมายยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป

แนวทางการพฒนา ตวชวด ผลงาน

ปจจบน

เปาหมาย

ป 60-64 ป 65-69 ป 70-74 ป 75-79 ณ ปท 20

ยทธศาสตรท 1 สรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรและสถาบนเกษตรกร

1) สรางความเขมแขงใหกบเกษตรกร

และสถาบนเกษตรกร Smart

Farmer, Smart Group, Smart

Enterprise

2) เสรมสรางความภาคภมใจและ

ความมนคงในการประกอบอาชพ

เกษตรกรรม

3) บรหารจดการแรงงานภาคเกษตร

และเทคโนโลยเพอทดแทนแรงงาน

อยางเปนระบบรองรบสงคมเกษตร

สงอาย

1) ดชนชวดความผาสกของเกษตรกร (ระดบ)

2) รายไดตอหวเกษตรกร (บาท/คน)

3) รอยละของเกษตรกรทเปน Smart Farmer

ตอเกษตรกรในวยแรงงาน (อาย 18-64 ป)

ทงหมด (รอยละ)

4) รอยละของสถาบนเกษตรกรทมความเขมแขงใน

ระดบมาตรฐาน (รอยละ)

- รอยละความเขมแขงของสหกรณ

ระดบ 1 และ 2

- รอยละความเขมแขงของวสาหกจชมชน

5) จ านวนเกษตรกรทเปนสมาชกสถาบนเกษตรกร

- จ านวนสมาชกสหกรณภาคการเกษตรและกลม

เกษตรกร (ลานราย)

- จ านวนสมาชกวสาหกจชมชนดานการเกษตร (ลานราย) (เฉลยกลมละ 15 คน)

80

56,450

5

(0.87

ลานคน)

81

25

7.1

0.3

(20,000

กลม)

85

59,460

15

90

25

7.35

0.33

(22,000

กลม)

90

x

40

95

30

7.60

0.39

(26,000

กลม)

90

x

70

95

35

7.85

0.48

(32,000

กลม)

95

x

100

95

40

8.10

0.60

(40,000

กลม)

95

390,000

100

95

40

8.10

0.60

(40,000

กลม)

- 11-

- 12 -

ตารางท 1 แนวทางการพฒนา ตวชวด และเปาหมายยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป (ตอ)

แนวทางการพฒนา ตวชวด ผลงาน

ปจจบน

เปาหมาย

ป 60-64 ป 65-69 ป 70-74 ป 75-79 ณ ปท 20

ยทธศาสตรท 2 เพมประสทธภาพการผลตและยกระดบมาตรฐานสนคาเกษตร

1) พฒนาประสทธภาพการผลตและ

คณภาพมาตรฐานสนคาสมาตรฐาน

ระดบสากล โดยใชวทยาศาสตร

เทคโนโลยและความรแบบองครวม

2) สงเสรมการเกษตรตลอดโซอปทาน

สอดคลองกบความตองการของ

ตลาดและมลคาสง มงสการเปน

ฟารมอจฉรยะ

1) GDP ภาคการเกษตรเพมขนไมต ากวา

(รอยละตอป)

2) อตราการขยายตวของมลคาการสงออกสนคา

เกษตรและผลตภณฑ (รอยละ)

3) รอยละของจ านวนฟารม/โรงงาน/สถาน

ประกอบการทอยในก ากบของกระทรวงเกษตร

และสหกรณทมายนขอรบรองมาตรฐาน ผาน

การรบรองมาตรฐาน (รอยละ)

- รอยละจ านวนแปลง/ฟารม : พช ประมง

ปศสตว

- รอยละจ านวนโรงงาน/สถานประกอบการ (GMP / อนๆ) : พช / ประมง / ปศสตว

4) จ านวนแปลงใหญ (พชไร / พชสวน / ปศสตว /

ประมง) (ลานไร/แปลง)

5) จ านวนพนทมการปรบเปลยนตาม

Agri-map จาก S3, N เปน S1 (ลานไร)

0.55

-7.5

(ป 58)

146,349/

23,946/

15,282

687/

313/

683

2/

1,000

na

3

2.5

85

40

30/

7,000

1.5

3

2.5

90

60

45/

9,000

3.0

3

3.0

100

80

60/

12,000

4.5

3

3.5

100

100

90/

14,500

6.0

3

3.5

100

100

90

6.0

- 12

-

- 13 -

ตารางท 1 แนวทางการพฒนา ตวชวด และเปาหมายยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป (ตอ)

แนวทางการพฒนา ตวชวด ผลงาน

ปจจบน

เปาหมาย

ป 60-64 ป 65-69 ป 70-74 ป 75-79 ณ ปท 20

ยทธศาสตรท 3 เพมความสามารถในการแขงขนภาคการเกษตรดวยเทคโนโลยและนวตกรรม

1) พฒนาเทคโนโลยและนวตกรรมเพอ

การขบเคลอนเกษตร 4.0 ภายใต

Thailand 4.0

2) บรหารจดการเทคโนโลย

สารสนเทศเพอการเกษตร ให

เกษตรกรเขาถงและน าไปใช

ประโยชนไดอยางทวถง

3) พฒนางานวจยและสารสนเทศใหไป

สเชงพาณชย ประชาสมพนธและ

เชอมโยงเครอขายขอมลในระดบโลก

1) สดสวนงบประมาณงานวจยตองบประมาณ

ประจ าปของกระทรวงเกษตรและสหกรณ

(รอยละ)

2) รอยละงานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมทม

การพฒนาตอยอดเพอน าไปสการใชประโยชน

(รอยละ)

3) รอยละเกษตรกรและผรบบรการทไดรบการ

ถายทอดเทคโนโลยสามารถน าไปประยกตใช

(รอยละ)

3

(2,500

ลานบาท)

30

na

3.5

50

60

4

60

80

4.5

70

100

5

80

100

5

80

100

- 13 -

- 14 -

ตารางท 1 แนวทางการพฒนา ตวชวด และเปาหมายยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป (ตอ)

แนวทางการพฒนา ตวชวด ผลงาน

ปจจบน

เปาหมาย

ป60-64 ป65-69 ป70-74 ป75-79 ณ ปท 20

ยทธศาสตรท 4 บรหารจดการทรพยากรการเกษตรและสงแวดลอมอยางสมดลและยงยน

1) บรหารจดการทรพยากรการเกษตร

อยางยงยนทสอดคลองกบ SDGs

(Sustainable Development Goals)

2) ฟนฟและอนรกษทรพยากรการเกษตร

ใหมความสมดลและยงยน

1) จ านวนพนทการเกษตรไดรบการอนรกษ

ปรบปรงและฟนฟ (ลานไร)

2) จ านวนพนทชลประทาน (ลานไร)

3) จ านวนพนททไดรบประโยชนจากแหลงน า

นอกเขตชลประทาน (ลานไร)

4) จ านวนพนทเกษตรกรรมยงยน (ลานไร)

2.34

(ป 60)

31.83

0.17

0.81

12.5

35.92

0.96

2.5

12.5

39.37

2.09

5.0

12.5

45.02

3.05

7.5

12.5

49.52

3.84

10

12.5

49.52

3.84

10

ยทธศาสตรท 5 พฒนาระบบบรหารจดการภาครฐ

1) พฒนาบคลากรและนกวจย ใหเปน

Smart officer และ Smart researcher

2) เชอมโยงและบรณาการการท างานของ

หนวยงานทกภาคสวนโดยกลไก

ประชารฐ และปรบระบบบรหารงาน

ใหทนสมย

3) ปรบปรงและพฒนากฎหมายดาน

การเกษตรเพอรองรบบรบทการ

เปลยนแปลง

1) จ านวนกฎหมายทไดรบการยกราง/แกไข/

ปรบปรง (ฉบบ)

- จ านวนกฎหมายใหมทจดท า

- จ านวนกฎหมายทมการทบทวน แกไข ปรบปรง

2) จ านวนสวนราชการในสงกดกระทรวงเกษตร

และสหกรณมการปรบปรงโครงสราง

(สวนราชการ)

3) รอยละของขาราชการกระทรวงเกษตรฯ เปน

Smart Officer (รอยละ)

32

-

-

15

-

17

5

12

15

20

37

-

37

15

50

37

-

37

15

80

37

-

37

15

100

42

5

37

15

100

- 14 -

สวนท 2 แผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564)

สวนท 2 แผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564)

จากกรอบยทธศาสตรเกษตรและสหกรณระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560 - 2579) กระทรวง

เกษตรและสหกรณไดจดท าแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564 ) เพอขบเคลอนแผนในระยะ 5 ปแรก (พ.ศ. 2560 - 2564)

ทมความเชอมโยงและสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 -

2564) ซงจดท าโดยส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต โดยการจดท า

แผนพฒนาการเกษตรไดเนนการมสวนรวมจากทกภาคสวนทเกยวของ มการวเคราะหสถานการณ

ดานการเกษตร บรบทการเปลยนแปลงทมผลตอการพฒนาภาคเกษตร น าไปสการก าหนดกรอบแนวคด

และทศทางการพฒนาการเกษตร ในชวง 5 ปแรก ภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564) ดงน

แนวทางการพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ฉบบท 1 - 3 (ป 2504 - 2519) มงเนนการปรบปรงโครงสรางพนฐานทางการเกษตร โดยเฉพาะ

แหลงน าเพอการชลประทานและเสนทางคมนาคมขนสงเชอมโยงตลาดสนคาเกษตรในทองถนและ

ภมภาคกบตลาดกลาง มการพฒนาตลาดสนเชอเพอเปนแหลงเงนทนในการกยมของเกษตรกร

นอกจากน รฐบาลไดใหความส าคญกบการวจยและสงเสรมการเพมประสทธภาพและปรมาณ

การผลตสนคาเกษตร เพอยกระดบรายไดของเกษตรกรและตอบสนองความตองการของตลาด

ตางประเทศ ซงผลการพฒนาทผานมาท าใหเศรษฐกจการเกษตรขยายตวเพมขน มการขยายพนท

เพาะปลกพชเศรษฐกจหลก คอ ขาว ขาวโพด มนส าปะหลง ยาสบ และยางพาราเพมขนอยางรวดเรว

น ามาซงปญหาเสถยรภาพดานราคาและรายไดของเกษตรกร

ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 4 - 7 (ป 2520 - 2539) รฐบาลไดตระหนกถงทดน

ทางการเกษตรทมอยอยางจ ากด เนนแนวทางการเพมประสทธภาพตอหนวยพนท การอนรกษและ

พฒนาทรพยากรธรรมชาตทางการเกษตร การขยายตลาดสนคาเกษตร การเพมความสามารถ

ในการแขงขนในตลาดโลก พรอมกบการหาแนวทางเพอลดความเหลอมล าของการกระจายรายได

ทไมเทาเทยมกน โดยจดท าแผนปฏบตการเพอสนบสนนใหเกษตรกรปรบโครงสรางการผลต

๑. สถานการณดานการเกษตร

- 16 - การเกษตรถง 3 แผน คอ แผนฟนฟการเกษตร แผนปรบระบบการเกษตรในเขตชลประทานลมน า

เจาพระยา และแผนปรบโครงสรางและระบบการผลตการเกษตร

ตอมาในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 - 9 (ป 2540 – 2549) ไดมการปรบเปลยนทง

แนวคด ทศทาง และกระบวนการพฒนาจากเดมทมงใหความส าคญกบการขยายตวทางเศรษฐกจเปนหลก

มาเปนการพฒนาดานทรพยากรมนษยและองคกรเกษตร ใหความส าคญกบความสามารถ

ในการแขงขน การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและการพฒนาอยางยงยน เนนการพฒนาคน รวมทง

การปรบโครงสรางการเกษตร เพอเพมความสามารถในการแขงขน

ในชวงของแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 - 11 (ป 2550 - 2559) เนนใหเกษตรกรเปน

ศนยกลางการพฒนาโดยใชแนวคดปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง สนบสนนการปรบเปลยนโครงสราง

การผลต โดยพจารณาตลอดโซการผลต รวมทงการผลตสนคาเกษตรทใหผลตอบแทนสงกวาเดม

สามารถแขงขนกบตางประเทศได และยงคงยดคนเปนศนยกลางการพฒนาตามปรชญาของเศรษฐกจ

พอเพยง โดยมงเนนการพฒนาคณภาพชวตของเกษตรกรควบคไปกบการพฒนาความสามารถใน

การผลต การจดการสนคาเกษตร และความมนคงดานอาหาร สนบสนนการผลตทเปนมตรกบ

สงแวดลอม รวมถงการเปนศนยกลางการผลตและการคาสนคาเกษตรของอาเซยน

๑.๑ ขอมลดานเศรษฐกจการเกษตร

๑.๑.๑ ผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (Gross Domestic Product: GDP)

ผลตภณฑมวลรวมภาคเกษตร (แบบปรมาณลกโซ )1 มแนวโนมเพมขน

อยางตอเนองจากชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๗ ซงเฉลยอยท ๐.401 ลานลานบาท เปน ๐.643

ลานลานบาท ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 เชนเดยวกบผลตภณฑมวลรวมภาคเกษตร (ณ ราคา

ประจ าป) มแนวโนมเพมขนจากเฉลย 0.336 ลานลานบาท ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 7 เปน 1.321

ลานลานบาท ในแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (ตารางท 2) และเมอพจารณาถงอตราการเตบโตของ

ภาคเกษตรในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 7 พบวา ผลตภณฑมวลรวมภาคเกษตร (แบบปรมาณลกโซ)

ขยายตวเฉลยอยทรอยละ 3.94 ตอป และในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 , 9 และ 10 อตราการเตบโต

ของภาคเกษตรมแนวโนมชะลอตวลงเรอย ๆ เฉลยอยทรอยละ 2.98 2.96 และ 2.09 ตามล าดบ

จนกระทงในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 ภาคเกษตรหดตวเฉลยรอยละ 0.43 ตอป (ตารางท 3)

โดยปจจยหลกทเปนอปสรรคตอการขยายตวของภาคเกษตรในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 คอ

ความแปรปรวนของสภาพภมอากาศ และภยธรรมชาตทคอนขางรนแรง โดยเฉพาะปญหาภยแลงและ

ฝนทงชวงทเกดขนตอเนองตงแตป 2555 - 2558 สรางความเสยหายตอการเพาะปลกพชทส าคญ

1การค านวณรายไดประชาชาตในมลคาทแทจรง (real term) โดยโครงสรางความสมพนธของราคาสนคาและบรการแตละปม

ความทนสมยหางจากปจจบนเทากบ t-1 ท าใหอตราการขยายตวมความถกตองและสะทอนทศทางเศรษฐกจไดดกวาเดม แตม

ขอเสยในดานขาดคณสมบตการรวม (Non-additive) คอ ผลรวมจากรายการยอยตางจากรายไดประชาชาตรวม

- 17 - หลายชนด ประกอบกบปญหาโรคตายดวนในกงทะเลเพาะเลยง ท าใหปรมาณผลผลตกงทะเลเพาะเลยง

ลดลงอยางมาก นอกจากน เศรษฐกจของประเทศคคาทส าคญอยในภาวะถดถอย ประกอบกบ

การแขงขนของสนคาเกษตรในตลาดโลกมความรนแรงมากขน สงผลกระทบตอการสงออก

สนคาเกษตรและผลตภณฑของไทย ท าใหราคาสนคาเกษตรหลายชนดในประเทศมแนวโนมลดลง

ตามไปดวย ส าหรบโครงสรางการผลตของภาคเกษตร พจารณาจากสดสวนผลตภณฑมวลรวม

ภาคเกษตรตอผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (ณ ราคาประจ าป) พบวา มแนวโนมเพมขน โดยใน

แผนพฒนาฯ ฉบบท 11 มสดสวนเฉลยอยทรอยละ 9.99 เพมขนจากแผนพฒนาฯ ฉบบท 7

ซงมสดสวนเฉลยรอยละ 8.97 (ตารางท 4)

แมวาภาคเกษตรจะเตบโตในอตราทชะลอลง แตยงคงมบทบาทส าคญและ

มความเชอมโยงกบการพฒนาประเทศในหลายมตทงดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม เนองจาก

การสงออกสนคาเกษตรและผลตภณฑสามารถสรางรายไดทเปนเงนตราตางประเทศเขาสประเทศ

เปนมลคาสงในแตละป นอกจากน ภาคเกษตรยงเปนรากฐานของการสรางความมนคงทางอาหาร

ของประเทศและของโลก เปนแหลงวตถดบหรอตนน าของอตสาหกรรมตาง ๆ เชน อตสาหกรรม

ผลตภณฑยาง อตสาหกรรมแปรรปอาหาร และอตสาหกรรมอาหารสตว เปนตน ตลอดจนประชากร

สวนใหญของประเทศยงคงประกอบอาชพเกษตรกรรม ดงนน ภาคเกษตรจงเปนภาคการผลต

ทสะทอนถงวถชวตและวฒนธรรมของชาตตงแตอดตจนถงปจจบน

ตารางท 2 ผลตภณฑมวลรวมในประเทศ ผลตภณฑมวลรวมภาคเกษตร และผลตภณฑ มวลรวมภาคนอกเกษตรเฉลย ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๗ - 1๑

หนวย: ลานลานบาท

แผน สาขา

แผนฯ 7 แผนฯ 8 แผนฯ 9 แผนฯ 10 แผนฯ 11

แบบปรมาณลกโซ*

ภาคเกษตร 0.401 0.461 0.550 0.607 0.643

ภาคนอกเกษตร 4.295 4.689 5.965 7.299 8.720

GDP รวม 4.690 5.148 6.513 7.896 9.318

ณ ราคาประจ าป

ภาคเกษตร 0.336 0.445 0.647 1.044 1.321

ภาคนอกเกษตร 3.413 4.478 6.364 9.068 11.982

GDP รวม 3.749 4.923 7.011 10.111 13.303

ทมา: จากการค านวณ โดยใชฐานขอมลจากส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต หมายเหต: * ขาดคณสมบตการรวม (Non-additive) คอ ผลรวมจากรายการยอยตางจาก GDP รวม

- 18 - ตารางท 3 อตราการเตบโตของผลตภณฑมวลรวมในประเทศรายสาขาเฉลย ในชวงแผนพฒนาฯ

ฉบบท ๗ – 1๑ หนวย: รอยละ

แผน สาขา

แผนฯ 7 แผนฯ 8 แผนฯ 9 แผนฯ 10 แผนฯ 11

แบบปรมาณลกโซ

ภาคเกษตร 3.94 2.98 2.96 2.09 -0.43

ภาคนอกเกษตร 8.35 0.16 6.04 3.05 3.86

GDP รวม 7.94 0.42 5.76 2.96 3.41

ณ ราคาประจ าป

ภาคเกษตร 10.24 2.08 11.56 10.98 -1.53

ภาคนอกเกษตร 12.74 3.02 9.27 5.67 5.68

GDP รวม 12.43 2.90 9.47 6.20 4.92

ทมา: จากการค านวณ โดยใชฐานขอมลจากส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ตารางท 4 สดสวนของผลตภณฑมวลรวมรายสาขาตอผลตภณฑมวลรวมในประเทศเฉลย ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๗ - 1๑

หนวย: รอยละ

แผน

สาขา แผนฯ 7 แผนฯ 8 แผนฯ 9 แผนฯ 10 แผนฯ 11

ณ ราคาประจ าป

ภาคเกษตร 8.97 9.06 9.20 10.26 9.99

ภาคนอกเกษตร 91.03 90.94 90.80 89.74 90.01

GDP รวม 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00

ทมา: จากการค านวณ โดยใชฐานขอมลจากส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

1.1.๒ ผลตภาพการผลตรวม (Total Factor Productivity: TFP)

ในชวงของแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 - 11 แนวทางการพฒนาการเกษตรของ

ประเทศใหความส าคญกบการพฒนานวตกรรมและเทคโนโลยดานการเกษตร รวมถงการลงทนวจย

และพฒนา เพอยกระดบการผลตทางการเกษตร สรางมลคาเพมใหกบสนคาเกษตร สนบสนน

การแปรรปสนคาจากพชเศรษฐกจซงสามารถน ามาใชประโยชนไดทกสวน (Zero waste concept) และ

สงเสรมการพฒนาเกษตรอนทรย ซงการก าหนดแนวทางการพฒนาการเกษตรทเนนดานผลตภาพ

การผลต จะชวยสนบสนนใหเศรษฐกจการเกษตรขยายตวอยางมเสถยรภาพในระยะยาว เนองจาก

การขยายตวของผลตภาพการผลต (Total Factor Productivity Growth: TFPG) กอใหเกดการเพม

- 19 - ผลผลตในประเทศ และชวยเพมความสามารถในการแขงขน กลาวอกนยหนง คอ การเพมผลผลต

ในระบบเศรษฐกจโดยไมตองเพมจ านวนปจจยการผลตหรอทรพยากรการผลต (แรงงาน ทดน

และทน) แตเปนผลจากความกาวหนาทางดานเทคโนโลย (Technological Progress) และปจจยอน ๆ

เชน การบรหารจดการ ประสบการณ และคณภาพของแรงงาน เปนตน

ตารางท 5 อตราการขยายตวทางเศรษฐกจและแหลงทมาของการเจรญเตบโตในภาคเกษตร

หนวย: รอยละ

รายการ แผนฯ ๘ แผนฯ ๙ แผนฯ ๑๐ แผนฯ ๑๑* แผนฯ ๑๐ แผนฯ ๑๑

๒๕๕๐ ๒๕๕๑ ๒๕๕๒ ๒๕๕๓ ๒๕๕๔ ๒๕๕๕ ๒๕๕๖ ๒๕๕๗

GDP

เกษตร

๒.๐๔ ๒.๙๐ ๑.๖๔ ๒.10 ๐.90 ๔.๒๐ ๑.๓๐ -๒.๓๐ ๔.๑๐ ๓.๘๐ 1.36 1.11

แรงงาน -๐.๐๗ ๐.๐๘ ๐.๐๗ -0.63 ๐.๐๘ ๐.๒๑ -๐.๐๐ -๐.๐๗ ๐.๑๕ ๐.๒๓ -๐.๐3 -2.42

ทดน 0.06 0.14 0.05 0.00 0.26 0.60 -0.46 0.28 -0.44 0.02 0.00 0.00

ทน 3.34 3.19 3.55 1.89 4.09 3.72 2.88 4.87 2.19 3.93 1.25 0.96

TFP -1.29 -0.51 -2.03 0.85 -3.53 -0.33 -1.25 -6.58 1.81 -0.18 0.14 2.58

ทมา: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต หมายเหต: ค านวณจาก GDP เกษตร ณ ราคาคงท ป 2531

* เฉลยป 2555 - 2557

เมอพจารณาถงแหลงทมาของการเจรญเตบโตของภาคเกษตร ซงประกอบดวย

ปจจยแรงงาน ทดน ทน และ TFP พบวา ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 - 10 การขยายตวของ

ภาคเกษตรโดยเฉลย เปนผลมาจากปจจยทนมากทสด รองลงมา คอ ปจจยทดน แรงงาน และ TFP

ส าหรบในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (ป 2555 – 2557) ภาคเกษตรขยายตวเฉลยรอยละ 2.10

เปนผลมาจากปจจยทนมากทสด รอยละ 1.89 รองลงมาเปนปจจย TFP รอยละ 0.85 ปจจยทดน

รอยละ 0.00 และปจจยแรงงาน รอยละ -0.63 จะเหนไดวา ปจจย TFP กลบมาเปนบวก หลงจาก

ทตดลบมาโดยตลอด ขณะทปจจยแรงงานมทศทางเปนบวกในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 – 10

กลบมาเปนลบในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (ตารางท 5) สะทอนใหเหนวา มการใชเทคโนโลย

ในการผลตทางการเกษตรมากขน

๑.๑.3 สถานการณสนคาเกษตรทส าคญ

๑) การผลตสนคาเกษตรทส าคญ ไดแก ออยโรงงาน มนส าปะหลง ปาลมน ามน

และยางพารา มแนวโนมเพมขนในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 - 1๑ (ตารางท 6) เนองจากนโยบาย

และมาตรการสงเสรมการผลตของภาครฐ โดยเฉพาะนโยบายพลงงานทดแทนและมาตรการแทรกแซงตลาด

ขณะทการผลตขาวนาป และขาวนาปรงมแนวโนมลดลง เนองจากปญหาภยแลงและฝนทงชวงเปนส าคญ

- 20 -

ส าหรบผลผลตตอไร คอนขางผนผวนจากการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศและภาวะภยแลง

ดานปศสตว ไดแก ไกเนอ และสกร ผลผลตขยายตวไดตอเนอง สวนการผลตกงทะเลเพาะเลยง

ประสบปญหาโรคตายดวนทคอนขางรนแรง สงผลใหปรมาณผลผลตกงลดลงอยางมาก

๒) ราคาสนคาเกษตรทส าคญเกอบทกชนดลดลงอยางตอเนอง ในชวง

แผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (ตารางท 6) เนองจากเศรษฐกจโลกซบเซา โดยเฉพาะเศรษฐกจของประเทศ

คคาหลกอยในภาวะถดถอย และมการฟนตวแบบคอยเปนคอยไป ท าใหความตองการสนคาเกษตร

และผลตภณฑของไทยในตลาดตางประเทศมแนวโนมลดลง โดยสนคาเกษตรทมราคาลดลง ไดแก

ขาวนาป ขาวนาปรง ออยโรงงาน และยางพารา ขณะทสนคาทมราคาคอนขางผนผวน ไดแก ขาวโพด

เลยงสตว ปาลมน ามน สกร ไกเนอ และกง สวนมนส าปะหลงมราคาเพมขน

3) มลคาการผลตสนคาเกษตร สบเนองจากราคาสนคาเกษตรหลายชนดปรบตว

ลดลงตามทศทางความตองการในตลาดโลก (ตารางท 6) สงผลใหมลคาการผลตสนคาเกษตร

สวนใหญมแนวโนมลดลงตามไปดวย โดยเฉพาะขาวและยางพารา สวนมลคาการผลตมนส าปะหลง

เพมขน เนองจากความตองการเพอใชเปนวตถดบในอตสาหกรรมตาง ๆ ของประเทศจนยงคงเพมขน

4) ตนทนการผลตสนคาเกษตรทส าคญเกอบทกชนด มแนวโนมเพมขน

อยางตอเนองในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 - ๑1 และเมอพจารณาถงสดสวนของตนทนตอราคา

พบวา สนคาเกษตรสวนใหญมสดสวนตนทนตอราคาเพมขน (ตารางท 6)

ตารางท 6 ผลผลต ผลผลตตอไร ราคาทเกษตรกรขายได มลคาการผลต และตนทนการผลต สนคาเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 - 11

รายการ แผนฯ ๑๐ แผนฯ 11

ป ๒๕๕4 ป ๒๕๕5 ป ๒๕๕6 ป ๒๕๕7 ป ๒๕๕8

ขาวนาป

ผลผลต (พนตน) 25,867 27,234 27,090 26,270 23,478

ผลผลตตอไร (กก.) 396 419 436 432 414

ราคา (บาท/ตน) 11,671 11,245 10,015 9,130 9,142

มลคา (ลานบาท) 301,894 306,246 271,306 239,845 214,636

ตนทน (บาท/ตน) 10,399 10,521 10,705 10,885 10,292

สดสวนตนทน ตอราคา

(รอยละ) 89.10 93.56 106.89 119.22 112.58

ขาวนาปรง

ผลผลต (พนตน) 10,261 12,235 10,766 9,672 5,347

ผลผลตตอไร (กก.) 637 676 669 642 632

ราคา (บาท/ตน) 8,447 10,172 9,764 7,363 7,747

มลคา (ลานบาท) 86,675 124,454 105,119 71,215 41,423

ตนทน (บาท/ตน) 7,776 8,230 8,736 9,238 9,135

สดสวนตนทน ตอราคา

(รอยละ) 92.06 80.91 89.47 125.47 117.92

- 21 - ตารางท 6 ผลผลต ผลผลตตอไร ราคาทเกษตรกรขายได มลคาการผลต และตนทนการผลต สนคาเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 - 11 (ตอ)

รายการ แผนฯ ๑๐ แผนฯ 11

ป ๒๕๕4 ป ๒๕๕5 ป ๒๕๕6 ป ๒๕๕7 ป ๒๕๕8

ขาวโพด

เลยงสตว

ผลผลต (พนตน) 4,973 4,948 4,876 4,730 4,611

ผลผลตตอไร (กก.) 672 657 657 654 644

ราคา (บาท/กก.) 7.63 9.34 7.01 7.31 7.73

มลคา (ลานบาท) 37,944 46,214 34,181 34,576 35,643

ตนทน (บาท/กก.) 5.95 6.47 6.72 7.2 7.31

สดสวนตนทน

ตอราคา

(รอยละ) 77.98 69.27 95.86 98.50 94.57

ออยโรงงาน

ผลผลต (พนตน) 95,950 98,400 100,096 103,697 106,327

ผลผลตตอไร (ตน) 12.19 12.28 12.12 12.26 11.09

ราคา (บาท/ตน) 908 954 917 855 850

มลคา (ลานบาท) 87,123 93,874 91,788 88,661 90,378

ตนทน (บาท/ตน) 663 711 787 822 1,097

สดสวนตนทน

ตอราคา

(รอยละ) 73.02 74.53 85.82 96.14 129.06

มน

ส าปะหลง

ผลผลต (พนตน) 21,912 29,848 30,228 30,022 32,358

ผลผลตตอไร (กก.) 3,088 3,506 3,492 3,561 3,611

ราคา (บาท/กก.) 2.68 2.09 2.12 2.13 2.22

มลคา (ลานบาท) 58,724 62,382 64,083 63,947 71,835

ตนทน (บาท/กก.) 1.68 1.73 1.81 1.87 1.89

สดสวนตนทน

ตอราคา

(รอยละ) 62.69 82.78 85.38 87.79 85.14

ปาลมน ามน

ผลผลต (พนตน) 10,760 11,312 12,435 12,473 11,016

ผลผลตตอไร (กก.) 3,018 3,057 3,296 3,100 2,576

ราคา (บาท/กก.) 5.34 4.91 3.54 4.27 4.04

มลคา (ลานบาท) 57,458 55,542 44,020 53,260 44,505

ตนทน (บาท/กก.) 2.77 2.85 2.64 2.84 3.13

สดสวนตนทน ตอราคา

(รอยละ) 51.87 58.04 74.58 66.51 77.48

ยางพารา

ผลผลต (พนตน) 3,349 4,139 4,305 4,566 4,466

ผลผลตตอไร (กก.) 262 263 262 251 237

ราคา (บาท/กก.) 124.16 87.15 74.75 53.93 44.17

มลคา (ลานบาท) 415,812 360,714 321,799 246,244 197,263

ตนทน (บาท/กก.) 52.43 64.2 65.24 63.08 64.61

สดสวนตนทน ตอราคา

(รอยละ) 42.23 73.67 87.28 116.97 146.28

- 22 - ตารางท 6 ผลผลต ผลผลตตอไร ราคาทเกษตรกรขายได มลคาการผลต และตนทนการผลต สนคาเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 - 11 (ตอ)

รายการ แผนฯ ๑๐ แผนฯ 11

ป ๒๕๕4 ป ๒๕๕5 ป ๒๕๕6 ป ๒๕๕7 ป ๒๕๕8

สกร

ผลผลต (ลานตว) 11.89 12.83 13.07 13.04 13.57

(ลานตน) 1.19 1.28 1.31 1.3 1.36

ราคา (บาท/กก.) 65.54 56.67 65.35 75.08 66.08

มลคา (ลานบาท) 77,993 72,538 85,609 97,604 89,869

ตนทน (บาท/กก.) 60.91 58.67 59.48 71.75 69.88

สดสวนตนทน ตอราคา

(รอยละ) 92.94 103.53 91.02 95.56 105.75

ไกเนอ

ผลผลต (ลานตว) 994.32 1,055.13 1,103.32 1,209.52 1,338.94

(ลานตน) 2,127.84 2,257.98 2,361.10 2,588.37 2,865.33

ราคา (บาท/กก.) 46.81 42.03 43.25 42.34 38.34

มลคา (ลานบาท) 99,604 94,903 102,118 109,592 109,857

ตนทน (บาท/กก.) 34.44 34.51 35.59 34.81 35.09

สดสวนตนทน ตอราคา

(รอยละ) 73.57 82.11 82.29 82.22 91.52

กงขาว

แวนนาไม

ผลผลต (ลานตน) 0.601 0.587 0.308 0.262 0.273

ผลผลตตอไร (กก./ไร) 2,228 2,219 1,487 1,390 1,424

ราคา (บาท/กก.) 128.91 126.64 197.66 222.58 186.68

มลคา (ลานบาท) 77,475 74,338 60,879 58,316 50,964

ตนทน (บาท/กก.) 99.35 102.54 105.58 108.46 110.74

สดสวนตนทน ตอราคา

(รอยละ) 77.07 80.97 53.41 48.73 59.32

ทมา: ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร

1.1.4 รายได รายจาย หนสน และทรพยสนของครวเรอนเกษตร

1) รายไดเงนสดของครวเรอนเกษตร ประกอบดวย ๒ สวน คอ รายไดเงนสด

ทางการเกษตรและรายไดเงนสดนอกการเกษตร โดยรายไดเงนสดของครวเรอนเกษตร มแนวโนม

เพมขนจาก ๑๓๕,๗๕๑ บาทตอครวเรอน ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ (ป 2554/55) เปน

283,259 บาทตอครวเรอน ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 (ป 2557/58) ซงรายไดเงนสด

ของครวเรอนเกษตรมากกวาครงเปนรายไดจากการเกษตร โดยรายไดเงนสดทางการเกษตรสวนใหญ

ประมาณรอยละ ๗๐ มาจากการขายผลผลตจากพช สวนทเหลออกรอยละ ๓๐ มาจากการขาย

ผลผลตทางปศสตว ประมงเพาะเลยง และอน ๆ โดยในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ - 11 รายได

เงนสดทางการเกษตรเพมขนจาก ๗๖,๕๐๑ บาทตอครวเรอน เปน 148,390 บาทตอครวเรอน

สวนรายไดเงนสดนอกการเกษตร ซ งเปนรายไดทมาจากเงนเดอน คาจางจากการรบจาง

- 23 - นอกการเกษตร การน าเครองมอและพาหนะไปรบจาง ลกหลานสงเงนมาให ฯลฯ ในชวงแผนพฒนาฯ

ฉบบท ๘ - 11 เพมขนจาก ๕๙,๒๕๐ บาทตอครวเรอน เปน 134,869 บาทตอครวเรอน

(ตารางท 7)

2) รายจายเงนสดของครวเรอนเกษตร ประกอบดวย ๒ สวน คอ รายจาย

เงนสดทางการเกษตรและรายจายเงนสดนอกการเกษตร โดยรายจายเงนสดของครวเรอนเกษตร

มแนวโนมเพมขนเชนเดยวกบรายได โดยเพมจาก ๑๐๔,๑๐๑ บาทตอครวเรอน ในชวงแผนพฒนาฯ

ฉบบท ๘ (ป 2554/55) เปน 219,829 บาทตอครวเรอน ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1

(ป 2557/58) ซงรายจายเงนสดทางการเกษตรของครวเรอนมสดสวนทต ากวารายจายเงนสด

นอกการเกษตร เมอเปรยบเทยบกบรายจายเงนสดทงหมดของครวเรอน โดยรายจายเงนสด

ทางการเกษตรสวนใหญ เปนคาใชจายในการปลกพช เชน คาพนธ สารเคมเกษตร ปย น ามน

เชอเพลง และคาจางแรงงาน เปนตน คดเปนประมาณรอยละ 7๐ ของรายจายเงนสดทางการเกษตร

ทงหมด โดยในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ - 11 รายจายเงนสดทางการเกษตรเพมขนจาก ๔๔,๓๙๒

บาทตอครวเรอน เปน 91,327 บาทตอครวเรอน สวนรายจายเงนสดนอกการเกษตรเปนคาใชจาย

เกยวกบการอปโภค บรโภค และอน ๆ เชน คาอาหาร เครองดม คาเสอผาเครองแตงกาย ของใช

ในชวตประจ าวน คาสาธารณปโภค คารกษาพยาบาล คาเสยงโชค/บนเทง คาใชจายเพอการศกษา

ของบตรหลาน คาดอกเบยเงนกและเงนผอน เปนตน โดยในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ - 11

รายจายเงนสดนอกการเกษตรเพมขนจาก ๕๙,๗๐๙ บาทตอครวเรอน เปน 128,502 บาทตอ

ครวเรอน (ตารางท 7)

3) รายไดเงนสดสทธของครวเรอนเกษตร หมายถง รายไดเงนสดสทธ

ทางการเกษตรรวมกบรายไดเงนสดนอกการเกษตร ซงรายไดเงนสดสทธของครวเรอนเกษตรในชวง

แผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ (ป 2544/๔๕) อยท ๙๑,๓๕๙ บาทตอครวเรอน เพมขนเปน ๑91,932

บาทตอครวเรอน ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (ป 25๕7/๕8) โดยสดสวนรายไดเงนสดสทธ

ทางการเกษตรตอรายไดเงนสดสทธของครวเรอนเกษตร มแนวโนมลดลงจากรอยละ ๓๕.๑๕ เหลอ

รอยละ 29.73 ในชวงเวลาเดยวกน แสดงใหเหนวา กจกรรมทกอใหเกดรายไดเงนสดนอกการเกษตร

ของครวเรอน เปนแหลงรายไดส าคญทท าใหมเงนใชจายในครวเรอน และสามารถช าระหนทมแนวโนม

สงขนมากได (ตารางท 7)

4) หนสนและทรพยสนเกษตรปลายป ครวเรอนเกษตรมแนวโนมเปนหนสน

เพมขน กลาวคอ ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ (ป 2554/55) ครวเรอนเกษตรมหนสนปลายปเฉลย

43,415 บาทตอครวเรอน เพมขนเปน 117,346 บาทตอครวเรอน ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1

(ป 2557/58) โดยเปนเงนกระยะสน ปานกลาง และระยะยาว สวนใหญเปนหนทใชเพอการลงทน

ของทรพยสนเกษตร ซอปจจยการผลตซงมราคาสงขนและหนจากการใชจายในครวเรอนเกษตรเอง

- 24 - โดยในชวงทผานมาภาครฐไดมนโยบายใหเกษตรกรสามารถเขาถงแหลงเงนทนในระบบ เพอลดปญหา

หนนอกระบบ รวมถงการน าเมดเงนลงสชมชนเพอสรางโอกาสของการเพมรายได เชน โครงการ

กองทนหมบาน กองทนเงนลาน ฯลฯ ส าหรบทรพยสนเกษตรของครวเรอนทบงชถงการครอบครอง

ปจจยการผลตของครวเรอน เชน ทดนท าการเกษตร เครองมอ เครองจกร เงนทน ฯลฯ มแนวโนม

เพมขนเชนกน โดยในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ (ป 2554/55) เกษตรกรมทรพยสนเกษตรเฉลยตอ

ครวเรอน ๖๘๐,๓๓๒ บาท เพมเปน 968,298 บาท ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 (ป 2557/58)

(ตารางท 7)

อยางไรกตาม เมอพจารณาถงสดสวนหนสนตอทรพยสนเกษตร พบวา

ครวเรอนเกษตร มสดสวนหนสนตอทรพยสนเกษตรเพมขนจากรอยละ 6.38 ในชวงแผนพฒนาฯ

ฉบบท ๘ เปนรอยละ 12.12 ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 แสดงถงภาระหนสนทขยายตวเพมขน

มากกวาการครอบครองทรพยสนเกษตรของครวเรอน

ตารางท 7 ฐานะและการลงทนท าการเกษตรของครวเรอนเกษตร

หนวย: บาท/ครวเรอน

รายการ แผนฯ 8 แผนฯ 9 แผนฯ 10 แผนฯ 11

ป 2544/45 ป2549/50 ป 2554/55 ป 255๗/5๘

1. รายได 135,751 193,497 242,365 283,259

1.1 รายไดเงนสดทางการเกษตร 76,501 114,631 142,039 148,390

1) รายไดเงนสดเกษตรทางพช 53,510 89,182 110,685 114,173

2) รายไดเงนสดเกษตรทางสตว 18,106 18,253 26,767 28,667

3) รายไดเงนสดเกษตรอนๆ 4,885 7,196 4,587 5,550

1.2 รายไดเงนสดนอกการเกษตร 59,250 78,866 100,326 134,869

1.3 สดสวนรายไดเงนสดทางการเกษตร ตอรายได (รอยละ)

56.35 59.24 58.61 52.39

2. รายจาย 104,101 148,726 197,448 219,829

2.1 รายจายเงนสดทางการเกษตร 44,392 64,261 83,781 91,327

1) รายจายเงนสดเกษตรทางพช 26,659 42,825 59,775 64,231

2) รายจายเงนสดเกษตรทางสตว 9,605 11,862 10,660 12,873

3) รายจายเงนสดเกษตรอนๆ 8,128 9,574 13,346 14,223

2.2 รายจายเงนสดนอกการเกษตร 59,709 84,465 113,667 128,502

2.3 สดสวนรายจายเงนสดทางการเกษตร ตอรายจาย (รอยละ)

42.64 43.21 42.43 41.54

- 25 - ตารางท 7 ฐานะและการลงทนท าการเกษตรของครวเรอนเกษตร (ตอ)

หนวย: บาท/ครวเรอน

รายการ แผนฯ 8 แผนฯ 9 แผนฯ 10 แผนฯ 11

ป 2544/45 ป2549/50 ป 2554/55 ป 255๗/5๘

3. รายไดเงนสดสทธ

3.1 รายไดเงนสดสทธทางการเกษตร๑/ 32,109 50,370 58,258 57,063

3.2 รายไดเงนสดสทธของครวเรอน เกษตร๒/

91,359 129,236 158,584 191,932

3.3 เงนสดคงเหลอกอนการช าระหน๓/ 31,650 44,771 44,917 63,430

3.4 สดสวนรายไดเงนสดสทธทาง การเกษตรตอรายไดเงนสดสทธ ของครวเรอนเกษตร (รอยละ)

35.15 38.98 36.74 29.73

4. หนสนและทรพยสนปลายป (บาท/ครวเรอน)

4.1 หนสนปลายป 43,415 68,158 76,697 117,346

4.2.ทรพยสนเกษตรปลายป 680,332 941,485 1,029,218 968,298

4.3 สดสวนหนสนตอทรพยสนเกษตร (รอยละ)

6.38 7.24 7.45 12.12

ทมา: ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร หมายเหต: ๑/ รายไดเงนสดสทธทางการเกษตร = รายไดเงนสดทางการเกษตร - รายจายเงนสดทางการเกษตร

๒/ รายไดเงนสดสทธของครวเรอน = รายไดเงนสดสทธทางการเกษตร + รายไดเงนสดนอกการเกษตร ๓/ เงนสดคงเหลอกอนการช าระหน = รายไดเงนสดสทธของครวเรอนเกษตร – รายจายเงนสดนอกการเกษตร

1.1.5 การคาระหวางประเทศ และดลการคาภาคเกษตร

1) การสงออก ประเทศไทยมมลคาการสงออกสนคาทงหมด ๔,๙๓๐,๑๙๔

ลานบาท ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 (ป 254๙) และเพมขนเปน 7,220,348 ลานบาท ในชวง

แผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 (ป 2558) เมอพจารณาถงมลคาการสงออกสนคาเกษตรและผลตภณฑ

พบวา มแนวโนมเพมขนจาก ๘33,0๗๘ ลานบาท ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 (ป 254๙)

เปน 1,211,164 ลานบาท ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 (ป 2558) (ตารางท 8) ทงน มลคา

การสงออกในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 คอนขางผนผวนตามภาวะเศรษฐกจโลก และมการแขงขน

ทสงขน ส าหรบสนคาเกษตรและผลตภณฑสงออกทส าคญ ไดแก ยางธรรมชาต ขาวและผลตภณฑ

มนส าปะหลงและผลตภณฑ ปลาและผลตภณฑ ผลไมและผลตภณฑ ซงสามารถสรางรายไดเขาส

ประเทศเปนมลคามหาศาลในแตละป (ตารางท 9) ขณะทสดสวนมลคาการสงออกสนคาเกษตร

และผลตภณฑตอมลคาการสงออกสนคาทงหมดมแนวโนมลดลงจากรอยละ 16.90 ในชวง

แผนพฒนาฯ ฉบบท 9 เปนรอยละ 16.77 ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 (ป 2558) (ตารางท 8)

- 26 -

๒) การน าเขา ประเทศไทยมมลคาการน าเขาสนคาทงหมด ๔,๙๔๒,๙๒๓

ลานบาท ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 (ป 254๙) และเพมขนเปน 6,906,118 ลานบาท ในชวง

แผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 (ป 2558) ส าหรบมลคาการน าเขาสนคาเกษตรและผลตภณฑมแนวโนม

เพมขนจากมลคา 243,056 ลานบาท ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 เปน 465,002 ลานบาท

ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 (ตารางท 8) โดยการน าเขาสนคาเกษตรและผลตภณฑสวนใหญ

เพอใชเปนวตถดบในอตสาหกรรมแปรรปตาง ๆ เชน พชอาหารและผลตภณฑ ปลาและผลตภณฑ

วตถดบอาหารสตว พชน ามน ผลไมและผลตภณฑ เปนตน (ตารางท 10)

3) ดลการคา ประเทศไทยมการขาดดลการคาในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9

(ป 254๙) - ฉบบท 10 (ป 2554) โดยขาดดลการคารวมอยท 5,551 ลานบาท และ 274,730

ลานบาท ตามล าดบ และกลบมาเกนดลการคารวมอยท 321,809 ลานบาท ในชวงแผนพฒนาฯ

ฉบบท ๑1 (ป 2558) เมอพจารณาถงสนคาเกษตรและผลตภณฑ มดลการคาเกนดลอยางตอเนอง

จาก ๕90,319 ลานบาท ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 (ป 254๙) เปน 746,802 ลานบาท

ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 (ป 2558) (ตารางท 8)

ตารางท 8 การคาระหวางประเทศและดลการคาสนคาเกษตรและผลตภณฑ ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๙ - 1๑

หนวย: ลานบาท

รายการ แผนฯ ๙ แผนฯ ๑๐ แผนฯ ๑๑

ป ๒๕๔๙ ป ๒๕5๔ ป ๒๕๕๕ ป ๒๕๕๖ ป ๒๕๕๗ ป 2558

มลคา

การสงออก

ทงหมด ๔,๙๓๐,๑๙๔ ๖,๗๐๗,๘๕๑ 7,082,333 6,907,494 7,304,899 7,220,348 เกษตรและ

ผลตภณฑ

๘๓๓,๐๗๘ ๑,๔๔๔,๙๙๖ 1,341,826 1,268,217 1,308,707 1,211,164

นอกเกษตร ๔,๐๙๗,๑๑๖ ๕,๒๖๒,๘๕๕ 5,740,507 5,639,277 5,996,192 6,009,184

มลคาสนคา

สงกลบออก

นอกประเทศ

ทงหมด 7,178 138 158 2,247 8,167 7,579

เกษตรและ

ผลตภณฑ

297 - - 268 386 640

นอกเกษตร 6,881 138 158 1,979 7,781 6,939

มลคา

การน าเขา

ทงหมด ๔,๙๔๒,๙๒๓ ๖,๙๘๒,๗๑๙ 7,813,061 7,612,706 7,403,898 6,906,118 เกษตรและ

ผลตภณฑ

๒๔๓,๐๕๖ ๓๗๙,๗๐๔ 433,841 430,542 447,167 465,002

นอกเกษตร ๔,๖๙๙,๘๖๗ ๖,๖๐๓,๐๑๕ 7,379,220 7,182,164 6,956,731 6,441,116

ดลการคา ทงหมด -๕,๕๕๑ -๒๗๔,๗๓๐ -730,570 -702,965 -90,832 321,809

เกษตรและ

ผลตภณฑ ๕๙๐,๓๑๙ ๑,๐๖๕,๖๙๒ 907,985 857,943 861,926 746,802

นอกเกษตร -๕๙๕,๘๗๐ -๑,๓๔๐,๐๒๒ -1,638,555 -1,540,908 -952,758 -424,993

ทมา: ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร โดยความรวมมอจากกรมศลกากร

- 27 - ตารางท 9 มลคาการสงออกสนคาเกษตรและผลตภณฑทส าคญ ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๙ – 1๑

หนวย: ลานบาท

รายการ แผนฯ ๙ แผนฯ ๑๐ แผนฯ ๑๑

ป ๒๕๔๙ ป ๒๕5๔ ป ๒๕๕๕ ป ๒๕๕๖ ป ๒๕๕๗ ป 2558

ยางธรรมชาต ๒๐๕,๔๗๐ ๔๔๐,๕๔๗ 336,304 315,159 244,748 193,938

ขาวและ

ผลตภณฑ

๑๐๔,๕๙๗ ๒๐๘,๒๕๓ 158,433 149,733 191,224 172,778

มนส าปะหลง

และผลตภณฑ

๔๓,๔๙๔ ๗๗,๖๘๙ 84,322 95,692 113,719 115,889

ปลาและ

ผลตภณฑ

๘๓,๕๗๒ ๑๑๒,๑๗๙ 131,369 122,481 120,657 109,792

ผลไมและ

ผลตภณฑ

๕๐,๗๔๖ ๘๑,๓๓๔ 77,307 80,962 95,901 106,184

อน ๆ ๓๔๕,๑๙๙ ๕๒๔,๙๙๔ ๕๕๔,๐๙๑ ๕๐๔,๑๙๐ ๕๔๒,๔๕๘ ๕๑๒,๕๘๓

รวม ๘๓๓,๐๗

๘

๑,๔๔๔,๙๙

๖

๑,๓๔๑,๘๒

๖

๑,๒๖๘,๒๑

๗

๑,๓๐๘,๗๐

๗

๑,๒๑๑,๑๖๔

ทมา: ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร โดยความรวมมอจากกรมศลกากร

ตารางท 10 มลคาการน าเขาสนคาเกษตรและผลตภณฑทส าคญ ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๙ – 1๑

หนวย: ลานบาท

รายการ แผนฯ ๙ แผนฯ ๑๐ แผนฯ ๑๑

ป ๒๕๔๙ ป ๒๕๕๔ ป ๒๕๕๕ ป ๒๕๕๖ ป ๒๕๕๗ ป 2558

พชอาหารและ

ผลตภณฑ

๒๔,๗๕๕ ๔๑,๖๕๙ 57,230 49,239 46,807 69,695

ปลาและผลตภณฑ ๔๙,๗๖๖ ๗๓,๓๖๙ 85,369 81,081 70,682 67,343

กากและเศษ ทเหลอใช ท าอาหารสตว

๒๙,๐๒๑ ๔๘,๑๙๓ 58,954 64,057 74,515 63,603

พชน ามน ๑๔,๙๙๙ ๓๖,๔๘๐ 42,562 34,450 37,645 41,321

ผลไมและ

ผลตภณฑ

๘,๔๓๕ ๑๙,๗๓๑ 24,663 26,039 26,497 33,237

อน ๆ ๑๑๖,๐๘๐ ๑๖๐,๒๗๒ ๑๖๕,๐๖๓ ๑๗๕,๖๗๖ ๑๙๑,๐๒๑ ๑๘๙,๘๐๓

รวม ๒๔๓,๐๕๖ ๓๗๙,๗๐๔ 433,841 430,542 447,167 465,002

ทมา: ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร โดยความรวมมอจากกรมศลกากร

- 28 -

๑.๒ ปจจยการผลตทางการเกษตร

1.2.1 ทดนทางการเกษตร

ประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรมทจ าเปนตองใชทรพยากรทดนเปนปจจย

ส าคญในการผลต และจากความตองการใชทดนเพอกจกรรมทางเศรษฐกจทงดานการเกษตร

และดานอน ๆ ทมแนวโนมสงขน ขณะททรพยากรทดนมอยอยางจ ากด สงผลใหเกดการเปลยนแปลง

การใชประโยชนทดน ดงนน การพฒนาดานวชาการและเทคโนโลย เพอตดตามการเปลยนแปลง

การใชประโยชนทดนทเกดขน โดยเฉพาะเนอทใชประโยชนทางการเกษตร จะชวยใหไดขอมล

ทถกตองและทนสมย เพอประโยชนในการวางแผนและใชทรพยากรไดอยางคมคาและยงยน ปจจบน

การพฒนางานดานวชาการและเทคโนโลยในการจดท าขอมลเนอทใชประโยชนทางการเกษตร

เจรญกาวหนาเปนอยางมาก และเปนการท างานอยางบรณาการรวมกนระหวางหนวยงานทเกยวของ

หลายภาคสวน โดยอาศยการใชขอมลระยะไกล (Remote Sensing) ไดแก ภาพถายทางอากาศ

และภาพถายดาวเทยมมาใชประโยชนในการจดท าฐานขอมลใหมความทนสมยและถกตองแมนย า

เพมขน คอ ภาพถายออรโธส โดยมรายละเอยดของขอมลทชดเจน และครอบคลมทวทงประเทศ

ซงใชเปนฐานขอมลการศกษา การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนทเกดขนในแตละป

ส าหรบเนอทใชประโยชนทางการเกษตรจากการปรบปรงฐานขอมลตงแต

ป 2545 พบวา เมอป 2557 ประเทศไทยมเนอทใชประโยชนทางการเกษตร 149.23 ลานไร

หรอประมาณรอยละ 46.53 ของเนอททงหมดของประเทศ ประกอบดวย เนอทนอกเขตชลประทาน

118.98 ลานไร และเนอทในเขตชลประทาน 30.25 ลานไร หรอรอยละ 79.73 และ 20.27

ของเนอทใชประโยชนทางการเกษตรทงหมดตามล าดบ ส าหรบเนอทใชประโยชนทางการเกษตร

ดงกลาว สวนใหญเปนทดนของเกษตรกรเองโดยในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 (ป 2549) อยท

107.83 ลานไร หรอรอยละ 71.47 และในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (ป 2557) มแนวโนม

ลดลงเหลอ 71.66 ลานไร หรอคดเปนรอยละ 48.02 ทงน ปจจยทมผลตอลกษณะการถอครอง

ทดนทเปลยนแปลงไป ไดแก การครอบครองทดนของนายทนซงไมไดเปนเกษตรกร การตดจ านอง

หรอฝากขายกบสถาบนการเงนหรอแหลงเงนก เนอทเชาผอนเพอท าการเกษตร และการออก

เอกสารสทธตามกฎหมายของภาครฐซงจดเปนพนทไดท าฟร เชน ส.ป.ก. โฉนดชมชน ฯลฯ โดยเนอ

ทใชประโยชนทางการเกษตรสวนใหญใชเพอท านา รองลงมาเปนเนอทปลกพชไร สวนไมผลและ

ไมยนตน นอกจากนนเปนสวนผกไมดอกไมประดบ และเนอทท าการเกษตรอน เชน ทเพาะเลยง

สตวน า ทเลยงปศสตว และทรกราง เปนตน สวนขนาดการถอครองทดนมแนวโนมลดลงจาก

26.08 ไรตอครวเรอน ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 (ป 2549) เปน ๒5.26ไรตอครวเรอน

ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (ป 2557) สาเหตส าคญเกดจากการแยกครวเรอน ซงมการแบง

ทดนท ากนใหลกหลาน (ตารางท 11)

- 29 - ตารางท 11 การถอครองทดนและการใชประโยชนทดนทางการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 - 11

รายการ แผนฯ 9 (ป 2549) แผนฯ 10 (ป 2554) แผนฯ 11 (ป 2557)

ลานไร รอยละ ลานไร รอยละ ลานไร รอยละ

เนอทใชประโยชนทางการเกษตร 150.87 - 149.25 - 149.23 -

- ในเขตชลประทาน 23.63 15.66 29.60 19.83 30.25 20.27

- นอกเขตชลประทาน 127.24 84.34 119.65 80.17 118.98 79.73

ขนาดของฟารม (ไร/ครวเรอน) 26.08 - 25.43 - 25.26 -

ลกษณะการถอครองทดน

ทางการเกษตร

150.87 100.00 149.25 100.00 149.23 100.00

- เนอทของตนเอง 107.83 71.47 71.58 47.96 71.66 48.02

+ ของตนเอง 81.58 54.07 41.75 27.97 41.81 28.02

+ จ านอง/ขายฝาก 26.25 17.40 29.83 19.99 29.85 20.00

- เนอทของผอน 43.04 28.53 77.67 52.04 77.57 51.98

+ เชาผอน 27.86 18.47 29.27 19.61 29.24 19.59

+ ไดท าฟร 13.99 9.27 47.64 31.92 47.57 31.88

+ รบจ านอง/รบฝากขาย 1.19 0.79 0.76 0.51 0.76 0.51

สดสวนการใชประโยชนทดน 150.87 100.00 149.25 100.00 149.23 100.00

- ทนา 71.11 47.13 69.99 46.90 69.96 46.88

- ทพชไร 32.20 21.34 31.15 20.87 31.15 20.87

- ทสวนไมผลและไมยนตน 32.79 21.74 34.91 23.39 34.92 23.40

- สวนผก ไมดอก ไมประดบ 1.50 0.99 1.39 0.93 1.40 0.94

- เนอทใชประโยชนทางการเกษตรอน 13.27 8.80 11.81 7.91 11.80 7.91

ทมา: ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร

๑.๒.๒ แหลงน าเพอการเกษตร

จากขอมลของกรมอตนยมวทยา พบวา เมอป ๒๕๕8 ประเทศไทยมปรมาณ

น าฝนทงป 733,955 ลานลกบาศกเมตร ลดลงจากปทผานมาทมปรมาณน าฝนทงป 805,929

ลานลกบาศกเมตร หรอลดลงรอยละ 8.93 และมปรมาณน าทาโดยธรรมชาตเฉลยทงป 2558 รวม

200,973 ลานลกบาศกเมตร แยกเปนปรมาณน าทาในชวงฤดฝน 175,345 ลานลกบาศกเมตร

(รอยละ 87.25) และเปนปรมาณน าทาในชวงฤดแลง 35,628 ลานลกบาศกเมตร (รอยละ 12.75)

- 30 -

ส าหรบพนทชลประทานในแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 (ป ๒๕๕8) เพมขน

225,621 ไร โดยพนทชลประทานทงหมดมจ านวน 30,483,167 ไร ประกอบดวย โครงการ

ชลประทานขนาดใหญ และขนาดกลาง โครงการชลประทาน ขนาดเลก สบน าดวยไฟฟาและแกมลง ทงน

ความตองการใชน ามแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง ท าใหประเทศไทยอาจเกดภาวะขาดแคลนน า

ในระยะยาว (ตารางท 12)

ตารางท 12 พนทชลประทาน ปรมาณเกบกกน า พนทบรหารจดการน าในเขตชลประทาน ในแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1

ทมา: รายงานประจ าป 2558 กรมชลประทาน

๑.๒.๓ ประชากรและแรงงานภาคเกษตร

ประชากรภาคเกษตรมแนวโนมลดลงอยางตอเนอง จากจ านวน 25.04 ลานคน

ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ (ป 2544) หรอรอยละ 40.19 ของประชากรทงหมด เหลอ 24.76

ลานคน ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 (ป 2557) หรอรอยละ 38.02 ของประชากรทงหมด ส าหรบ

แรงงานภาคเกษตร (อาย 15 – 64 ป) มแนวโนมลดลงเชนเดยวกน โดยลดลงจาก ๑๙.๓๒ ลานคน

รายการ หนวยนบ แผนฯ 11

ป ๒๕๕5 ป ๒๕๕6 ป ๒๕๕7 ป 2558

๑. จ านวนพนทชลประทาน

ทเพมขน ไร 178,751 206,952 317,811

225,621

๑.๑ โครงการชลประทาน

ขนาดใหญและขนาดกลาง

ไร 86,000 34,510 124,600 27,300

๑.๒ โครงการชลประทานขนาดเลก

+สบน าดวยไฟฟา+แกมลง

ไร 92,751 172,442 193,211 198,321

๒. จ านวนปรมาณเกบกก

ทเพมขน

ลาน ลบ.ม. 100.39 16.67 107.70 19.70

๒.๑ โครงการชลประทาน

ขนาดใหญและขนาดกลาง

ลาน ลบ.ม. 97.03 16.67 107.70 19.70

๒.๒ โครงการชลประทานขนาดเลก

+สบน าดวยไฟฟา+แกมลง

ลาน ลบ.ม. 3.36 - - -

๓. จ านวนพนทชลประทานเดม ไร 29,732,783 29,939,735 30,257,546 30,483,167

๓.๑ โครงการชลประทาน

ขนาดใหญและขนาดกลาง

ไร 24,348,230 24,382,740 24,507,340 24,534,640

๓.๒ โครงการชลประทานขนาดเลก

+สบน าดวยไฟฟา+แกมลง

ไร 5,384,553 5,556,995 5,750,260 5,948,527

- 31 - ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ (ป 2544) หรอรอยละ ๕๒.๗๓ ของแรงงานทงหมด เหลอ 17.78

ลานคน ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 (ป 2557) หรอรอยละ 46.09 ของแรงงานทงหมด สาเหตหลก

เกดจากความตองการแรงงานนอกภาคเกษตรทเพมขนตามการพฒนาเศรษฐกจ ขณะทสมาชก

ในครวเรอนเกษตรทมอายมากกวา ๖4 ป มแนวโนมเพมขนจากรอยละ ๖.๙๙ ของสมาชกในครวเรอน

เกษตรรวม ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ (ป 2544) เปนรอยละ 10.99 ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1

(ป 2557) ซงผทอายเกนกวา 64 ป จะไมถกนบเปนแรงงานภาคเกษตร ขอมลนแสดงถงจ านวน

ผสงอายของภาคการเกษตรมทศทางเดยวกบประชากรของประเทศไทยทก าลงจะเขาสภาวะสงคม

ผสงอาย โดยสมาชกครวเรอนเกษตร (อายระหวาง ๑๕ - ๖4 ป) มสดสวนเพมขนจากรอยละ ๖๙.๐๑

ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 (ป 2544) เปนรอยละ 71.95 ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11

(ป 2557) (ตารางท 13)

ปญหาการเคลอนยายแรงงาน เนองจากในภาคเกษตรสวนใหญเปนการท างาน

แบบฤดกาลไมมสวสดการและความคมครองแรงงาน จงเปนปจจยทผลกดนใหแรงงานภาคเกษตร

มการเคลอนยายสนอกภาคเกษตร ทงในรปการเคลอนยายแบบชวคราวและถาวร ประกอบกบ

ปจจบนอตราคาจางแรงงานนอกภาคเกษตรเพมสงขน จงใจใหเกดการเคลอนยายมากขน นอกจากน

ยงมปญหาภยธรรมชาตทมผลกระทบตอรายไดของครวเรอน รวมถงปญหาความไมสงบทเกดขน

ในพนทชายแดนใต ยงท าใหเกษตรกรบางสวนตองเคลอนยายถนฐานออกนอกพนท

ส าหรบระดบการศกษาของหวหนาครวเรอนเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘

(ป 2544) หวหนาครวเรอนเกษตรสวนใหญรอยละ ๖๕.๖5 มการศกษาอยในระดบประถมศกษา

ตอนตนและประถมศกษาตอนปลาย แตสดสวนดงกลาวมแนวโนมลดลงเหลอรอยละ 48.31

ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (ป 2557) โดยหวหนาครวเรอนเกษตรมการศกษาในระดบ

มธยมศกษาตอนปลาย อาชวะ และอดมศกษา เพมขนเปนรอยละ 11.8 06.50 และ 6.80 ตามล าดบ

สอดคลองกบแผนพฒนาระดบการศกษาขนพนฐานทตองการใหประชากรมความรขนพนฐานทสงขน

ซงในระยะทผานมาภาครฐไดจดท าแผนงานและโครงการตาง ๆ เพอจงใจใหสมาชกในครวเรอนเกษตร

ทไดรบการศกษาสงขนยงอยในภาคเกษตร เพอลดปญหาการขาดแคลนแรงงานภาคเกษตรสวนหนง

โดยจดท าโครงการฝกอาชพและถายทอดเทคโนโลยใหแกเกษตรกร เนนการอบรมวชาชพตาม

ความตองการของเกษตรกรเพอพฒนาทกษะในการประกอบอาชพเกษตรกรรม สรางรายไดและ

โอกาสในการศกษาใหกบเกษตรกรรนใหมเพอความมนคงในการประกอบอาชพเกษตรกรรม

- 32 - ตารางท 13 แรงงานภาคเกษตร และระดบการศกษา ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 – 11

รายการ แผน ฯ 8 แผน ฯ 9 แผน ฯ 10 แผน ฯ 11

ป 2544 ป 2549 ป 2554 ป 2557

ประชากร (ลานคน)1/

ประชากรรวม (ลานคน) 62.31 62.83 64.08 65.13

ประชากรภาคเกษตร (ลานคน)3/ 25.04 22.72 23.69 24.76

(รอยละ) 40.19 36.16 36.97 38.02

ประชากรนอกภาคเกษตร (ลานคน)3/ 37.27 40.11 40.39 40.37

(รอยละ) 59.81 63.84 63.03 61.98

แรงงาน (ลานคน) 2/

จ านวนแรงงานรวม (ลานคน) 36.64 36.24 38.92 38.58

จ านวนแรงงานภาคเกษตร (ลานคน)3/ 19.32 15.84 16.98 17.78

(รอยละ) 52.73 43.71 43.62 46.09

จ านวนแรงงานนอกภาคเกษตร (ลานคน)3/ 17.32 20.40 21.94 20.79

(รอยละ) 47.27 56.29 56.38 53.91

สมาชกในครวเรอนเกษตร (รอยละ) 3/

- อายนอยกวา 15 ป 24.00 21.15 18.68 17.06

- อาย ระหวาง 15 - 64 ป 69.01 69.75 71.38 71.95

- อายมากกวา 64 ป ขนไป 6.99 9.10 9.94 10.99

ระดบการศกษา (รอยละ)3/

- ไมรหนงสอ 9.03 8.75 6.80 5.25

- ประถมศกษาตอนตนและ

ประถมศกษาตอนปลาย 65.65 60.77 57.44 48.31

- มธยมศกษาตอนตน 11.15 11.76 12.32 12.62

- มธยมศกษาตอนปลาย 5.85 8.05 10.29 11.80

- อาชวะ 3.36 4.59 5.69 6.50

- อดมศกษา 2.05 3.42 5.07 6.80

- อนๆ 2.90 2.76 2.39 8.72

ทมา: ๑/ กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย ๒/ ส านกงานสถตแหงชาต ๓/ ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร

- 33 -

1.2.๔ แหลงทนของเกษตรกร

แหลงทนของเกษตรกร หรอแหลงเงนกของเกษตรกร ประกอบดวย 3 แหลงหลก

ไดแก 1) ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) 2) สหกรณการเกษตร และ

3) กองทนตางๆ โดยแหลงทนสวนใหญของเกษตรกรมาจาก ธ.ก.ส. ซงมบทบาทส าคญในการสนบสนน

นโยบายของรฐบาล อาท โครงการประกนรายไดเกษตรกร โครงการแกไขปญหาหนนอกระบบ ท าหนาท

ใหบรการสนเชอทางการเกษตรโดยตรงและผานสถาบนเกษตรกร มงใหความชวยเหลอทางการเงน

เพอสงเสรมอาชพเกษตรกรรมหรอการด าเนนงานของเกษตรกร กลมเกษตรกร ใหสามารถประกอบ

อาชพอยางอนทเกยวเนองกบการเกษตร เพอเพมรายไดใหแกครอบครวเกษตรกร ทงน เมอชวง

แผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (ป 2557) เกษตรกรมหนสนตนปเฉลย 100,977 บาทตอครวเรอน

โดยกยมมาจาก ธ.ก.ส. มากทสด เฉลยรอยละ 62.24 ของหนสนตนปทงหมด รองลงมา ไดแก กองทน

หมบาน และสหกรณการเกษตร เฉลยรอยละ 13.16 และ 10.99 ตามล าดบ (ตารางท 14)

กระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดด าเนนการใหความชวยเหลอแกเกษตรกร

ในหลายรปแบบ ซงเปนมาตรการททกรฐบาลด าเนนการมาโดยตลอด เชน การใหสนเชออตราดอกเบยต า

การพกช าระหนและลดภาระหนใหเกษตรกรรายยอย การโอนหนนอกระบบเขามาเปนหนในระบบ

เปนตน ซงการชวยเหลอดงกลาวไดด าเนนการผาน ธ.ก.ส. และกองทนตาง ๆ ภายใตการก ากบของ

กระทรวงเกษตรและสหกรณ จ านวน 13 กองทน โดยแตละกองทนมการด าเนนงานตามวตถประสงค

ทแตกตางกน ไดแก 1) เงนทนหมนเวยนเพอการชลประทาน 2) กองทนการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม

3) กองทนจดรปทดน 4) กองทนพฒนาสหกรณ 5) กองทนสงเคราะหเกษตรกร 6) เงนทนหมนเวยน

ในการผลตเชอไรโซเบยม 7) เงนทนหมนเวยนในการผลตพนธปลา พนธกง และพนธสตวน าอน ๆ

8) เงนทนหมนเวยนยางพารา 9) เงนทนหมนเวยนเพอผลตวคซนจ าหนาย 10) กองทนเพอพฒนา

การผลตถวเหลอง 11) เงนทนหมนเวยนเพอผลตและขยายพนธพช 12) กองทนปรบโครงสราง

การผลตภาคเกษตรเพอเพมความสามารถในการแขงขนของประเทศ และ 13) กองทนหมนเวยนเพอ

การกยมแกเกษตรกรและผยากจน

- 34 - ตารางท 14 ขนาดหนสนตนปและแหลงกยมเงนของครวเรอนเกษตร

รายการ แผน ฯ 8 แผน ฯ 9 แผน ฯ 10 แผน ฯ 11

ป 2544/45 ป2549/50 ป 2554/55 ป 255๗/5๘

ขนาดหนสนตนป (บาท/ครวเรอน) 34,818.65 47,672 59,808 100,977

แหลงกยมเงน (รอยละ)

ธนาคารเพอการเกษตรและ

สหกรณการเกษตร

65.47 56.18 63.41 62.24

กองทนหมบาน 1.37 13.95 10.39 13.16

สหกรณการเกษตร 12.39 10.80 9.21 10.99

บรษทเงนทน 0.50 1.67 3.41 2.59

ธนาคารออมสน 0.16 1.60 1.70 2.47

ธนาคารพาณชย 4.79 4.38 2.16 1.42

อนๆ 15.32 11.42 9.72 7.13

ทมา: ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร

๑.๒.๕ ปยเคมและปยอนทรย

ประเทศไทยมความตองการใชปยเคมและปยอนทรย เพอการเพาะปลกใน

ปรมาณมากในแตละป โดยเมอป 2558 ความตองการใชปยเคมในประเทศอยท 6.17 ลานตน

ใชส าหรบการเพาะปลกขาวนาป 1.70 ลานตน ขาวนาปรง 0.44 ลานตน ขาวโพดเลยงสตว

0.31 ลานตน มนส าปะหลง 0.35 ลานตน ออยโรงงาน 0.53 ลานตน ยางพารา 1.54 ลานตน

ปาลมน ามน 0.55 ลานตน และอน ๆ 0.75 ลานตน ขณะทความตองการใชปยอนทรยเตบโต

ตามกระแสการสงเสรมการเกษตรทเปนมตรกบสงแวดลอม โดยความตองการใชปยอนทรยมประมาณ

ปละ 0.58 ลานตน เปนปยอนทรยทไดมาจากการผลตภายในประเทศ ส าหรบปยเคมประเทศไทย

มการผลตไมเพยงพอกบความตองการใช จงจ าเปนตองน าเขาปยเคมจากตางประเทศคดเปนมลคา

มหาศาลในแตละป โดยเมอป 2558 มมลคาการน าเขาปยเคม 60,557 ลานบาท (ตารางท 15)

มสดสวนมลคาการน าเขาจากประเทศจน รอยละ 17.54 ซาอดอาระเบย รอยละ 17.00 รสเซย

รอยละ 14.18 กาตาร รอยละ 6.26 แคนาดา รอยละ 6.07 และอน ๆ รอยละ 38.94 ทงน

ไทยมแหลงวตถดบโปแตสเซยมในจงหวดอดรธาน สกลนคร และนครราชสมา ทสามารถน ามาผลต

ปยเคมในเชงพาณชยได แตยงไมสามารถด าเนนการได เนองจากยงไมมการจดท าระบบปองกน

ผลกระทบทอาจจะเกดขนจากการท าเหมองแรโปแตส ท าใหตองน าเขาแมปยเคมจากตางประเทศ

เปนหลก ส าหรบการสงออกเมอป 2558 ประเทศไทยมมลคาการสงออกปยเคม 4,472

- 35 - ลานบาท โดยสงออกไปยงประเทศลาวมากทสด รองลงมา ไดแก ประเทศกมพชา เมยนมาร ญปน

และออสเตรเลย ตามล าดบ

ตารางท ๑5 มลคาการน าเขาและสงออกปยเคม ป 2554 – 255๘ หนวย: ลานบาท

แผน ป น าเขา สงออก

แผนฯ 10 ๒๕๕๔ 83,168 3,772

แผนฯ 11 ๒๕๕๕ 85,135 4,120

2556 75,901 3,529

2557 68,334 4,753

2558 60,557 4,472

อตราเพม (รอยละ) -10.73 4.81

ทมา: กรมศลกากร

เมอพจารณาถงมลคาการน าเขาปยเคม ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 พบวา

มแนวโนมลดลงอยางตอเนอง โดยเมอป 2558 มมลคาการน าเขาปยเคม 60,557 ลานบาท

ลดลงจากเมอป 2555 ทมมลคาการน าเขา 85,135 ลานบาท หรอลดลงเฉลยรอยละ 10.73 ตอป

สวนหนงเปนผลจากการรณรงคใหเกษตรกรท าการเกษตรทเปนมตรกบสงแวดลอมเพมขน ส าหรบ

การสงออกปยเคม ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 มแนวโนมเพมขน โดยเมอป 2558 มมลคา

การสงออกปยเคม 4,472 ลานบาท เพมขนจากป 2555 ทมมลคาการสงออก 4,120 ลานบาท

หรอเพมขนเฉลยรอยละ 4.81 (ตารางท 15)

ตารางท ๑6 มลคาการน าเขาและสงออกปยอนทรย ป 2554 – 2558 หนวย: ลานบาท

แผน ป น าเขา สงออก

แผนฯ 10 ๒๕๕๔ 268 206

แผนฯ 11 ๒๕๕๕ 1,415 193

2556 1,378 212

2557 258 384

2558 154 463

อตราเพม (รอยละ) -41.40 37.18

ทมา: กรมศลกากร

- 36 -

การน าเขาปยอนทรย ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 มแนวโนมลดลง

เชนเดยวกบการน าเขาปยเคม โดยเมอป 2558 มมลคาการน าเขาปยอนทรย 154 ลานบาท

ลดลงจากเมอป 2555 ทมมลคาการน าเขา 1,415 ลานบาท หรอลดลงเฉลยรอยละ 41.40 ตอป

ส าหรบการสงออกปยอนทรย เมอป 2558 มมลคาการสงออกปยอนทรย 463 ลานบาท เพมขน

จากป 2555 ทมมลคาการสงออก 193 ลานบาท หรอเพมขนเฉลยรอยละ 37.18 ตอป

(ตารางท 16)

๑.๒.๖ สารเคมเกษตร

ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 มลคาการน าเขาสารเคมเกษตรเพมขน

เฉลยรอยละ 3.13 ตอป โดยเมอป 2558 มมลคาการน าเขาสารเคมเกษตร 19,939 ลานบาท

เพมขนจากป 2555 ทมมลคาการน าเขา 18,966 ลานบาท ซงเปนการน าเขาจากจนมากทสด

รองลงมา ไดแก อนเดย มาเลเซย อนโดนเซย และอสราเอล ตามล าดบ ส าหรบมลคาการสงออก

สารเคมเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 เพมขนเฉลยรอยละ 12.75 ตอป โดยป 2558

มมลคาการสงออกสารเคมเกษตร 6,547 ลานบาท เพมขนจากป 2555 ทมมลคาการสงออก

4,671 ลานบาท ซงเปนการสงออกไปเวยดนามมากทสด รองลงมา ไดแก จน มาเลเซย

ฟลปปนส และอนเดย ตามล าดบ (ตารางท 17)

ตารางท ๑7 มลคาการน าเขาและสงออกสารเคมเกษตร ป 2554 – 2558 หนวย: ลานบาท

แผนฯ ป น าเขา สงออก

แผนฯ 10 ๒๕๕๔ 20,875

4,287

แผนฯ 11 ๒๕๕๕ 18,966

4,671

2556 24,315

22,68

5,253

2557 22,681

6,812

2558 19,939 6,547

อตราเพม (รอยละ) 3.13 12.75

ทมา: กรมศลกากร

๑.๒.๗ เครองจกรกลการเกษตร

ปจจบนการท าเกษตรของไทยไดมการเปลยนแปลงจากแบบดงเดมมาเปน

เชงพาณชยและใชเครองจกรกลมากขน เนองจากการขาดแคลนแรงงานภาคเกษตร อตราคาจาง

แรงงานภาคเกษตรทสงขน และแนวโนมของผสงอายในภาคเกษตรเฉลยมากขน รวมถงปญหา

- 37 - สภาพอากาศแปรปรวน ท าใหเกดการปรบตวของระบบการผลตในเชงของเวลาและการจดการ สงผล

ใหมนโยบายการสงเสรมและพฒนาการใชเครองจกรกลการเกษตรและอปกรณการเกษตร เพอแกไข

ปญหาการขาดแคลนแรงงานในภาคการเกษตร สนบสนนแผนการผลตของชมชนใหสอดคลองกบ

ตลาดสนคาเกษตรและบรหารจดการพนทการเกษตรทเหมาะสมหรอโซนนง ซงถอเปนนโยบายส าคญ

ของรฐบาล ทมงเนนใหมการท าการเกษตรทเหมาะสมกบสภาพแหลงน าและศกยภาพของพนท

โดยน าเครองจกรกลการเกษตรมาเปนเครองมอส าคญในการลดตนทนการผลตและเพมประสทธภาพ

การผลตของเกษตรกร

ตารางท ๑8 มลคาการน าเขาและสงออกเครองจกรกลการเกษตร และสวนประกอบ ป 2554 – 2558

หนวย: ลานบาท

แผนฯ ป น าเขา สงออก

แผนฯ 10 ๒๕๕๔ 17,524 7,748

แผนฯ 11 ๒๕๕๕ 22,119 11,822

2556 19,979 13,319

2557 17,355 15,676

2558 16,984 20,327

อตราเพม (รอยละ) -8.31 20.01

ทมา: กรมศลกากร

มลคาการน าเขาเครองจกรกลการเกษตรและสวนประกอบ ในชวงแผนพฒนาฯ

ฉบบท 11 (ป 2557) มแนวโนมลดลงเฉลยรอยละ 8.31 ตอป จากเมอป 2555 น าเขา

22,119 ลานบาท เปน 16,984 ลานบาท ในป 2558 ขณะทการสงออกเครองจกรกลการเกษตร

และสวนประกอบเพมขนเฉลยรอยละ 20.01 ตอป จากเมอป 2555 สงออกมลคา 11,822

ลานบาท เปน 20,327 ลานบาท ในป 2558 (ตารางท 18)

๑.3 ผลการพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 ระยะครงแผน

(พ.ศ. 2555 - 2557)

การพฒนาการเกษตร ภายใตแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ

ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555 - 2559) มเปาหมายและตวชวดทส าคญ 3 ประการ ไดแก ความผาสกของ

เกษตรกร การเตบโตของเศรษฐกจภาคเกษตร และพนทการเกษตรไดรบการบรหารจดการ ซงผลการ

พฒนาการเกษตรทผานมาเปนการประเมนในชวงครงแผน ตงแตป 2555 - 2557 พบวา

- 38 -

1.3.1 ความผาสกของเกษตรกร

วดจากดชนความผาสกของเกษตรกร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (ป 2557)

อยทระดบ 78.28 สงกวาแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 (ป 2554) ซงอยทระดบ 76.97 แตยงต ากวา

เปาหมายทก าหนดใหดชนความผาสกของเกษตรกรเพมขนอยทระดบ 80 ในป 2559 โดยดชน

ดงกลาววดจาก 5 ดาน ไดแก ดานเศรษฐกจ สขอนามย การศกษา สงคม และสงแวดลอม ซงในแตละดาน

ประกอบดวย ตวชวดทสะทอนถงการพฒนาในดานนน ๆ ส าหรบในชวงครงแผน (ป 2555 – 2557)

ดชนความผาสกของเกษตรกร มแนวโนมเพมขนอยางชา ๆ และเมอพจารณาองคประกอบ พบวา

การพฒนาดานสขอนามยอยในระดบสงทสด รองลงมา ไดแก ดานสงคม สงแวดลอม เศรษฐกจ และ

การศกษา ตามล าดบ โดยดานการศกษาอยในระดบทตองเรงปรบปรง ขณะทดานสงแวดลอม

และเศรษฐกจอยในระดบทตองปรบปรง ดงนน การยกระดบความผาสกของเกษตรกรในระยะตอไป

จ าเปนตองใหความส าคญกบการพฒนาตวชวดตาง ๆ ทเกยวของกบดานการศกษา เชน สมาชก

ในครวเรอนเกษตรไดรบการศกษาสงกวาภาคบงคบ เกษตรกรไดรบการถายทอดเทคโนโลย เปนตน

ดานสงแวดลอม เชน การฟนฟและอนรกษทรพยากรดนและน า สดสวนพนทปาไมตอพนททงหมด

ของประเทศ เปนตน และดานเศรษฐกจ เชน สดสวนหนสนตอทรพยสนของครวเรอนเกษตร

และการมงานท าของแรงงานเกษตร เปนตน (ตารางท 19)

1.3.2 การเตบโตของเศรษฐกจภาคเกษตร

พจารณาจากอตราการเตบโตของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศสาขาเกษตร

(แบบปรมาณลกโซ) ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (ป 2555 – 2557) มอตราการเตบโตเฉลยอยท

รอยละ 1.40 ตอป ซงต ากวาเปาหมายทก าหนดใหเศรษฐกจภาคเกษตรเตบโตเฉลยรอยละ 3.0 ตอป

(ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ซงมพนธกจ ในการจดท า

รายไดประชาชาตของประเทศ ไดปรบเปลยนวธการค านวณรายไดประชาชาตจากราคาคงท

แบบปฐานคงทมาเปนแบบปรมาณลกโซ ท าใหมรายไดประชาชาตอนกรมใหม ซงมลคาและอตรา

การเตบโตแตกตางไปจากเดม ทงน หากค านวณโดยใชวธราคาคงท อตราการเตบโตของผลตภณฑ

มวลรวมภายในประเทศสาขาเกษตร เมอชวงป 2555 – 2557 จะขยายตวเฉลยอยทรอยละ

2.10) ผลจากการพฒนาในชวงครงแผน พบวา อตราการเตบโตของผลตภณฑมวลรวม

ภายในประเทศสาขาเกษตร เมอชวงป 2555 – 2557 มแนวโนมชะลอตวลงอยางตอเนอง สาเหต

ส าคญเกดจากปญหาภยแลงและฝนทงชวง โรคตายดวนในกงทะเลเพาะเลยง และเศรษฐกจโลก

ทชะลอตว

- 39 -

1.3.3 ทรพยากรการเกษตรมความเหมาะสมตอการผลตทางการเกษตร

ผลประเมนการพฒนาการเกษตรในชวงครงแผน (ป 2555 - 2557) พบวา

- การขยายพนทชลประทาน เมอป 2555 – 2557 ด าเนนการไดเพยง

1.03 ลานไร จากเปาหมายทก าหนดใหมการขยายพนทชลประทานเพมขน 3.35 ลานไร ภายใน

ป 2559

- ทรพยากรทดนท ไดรบการบรหารจดการ เมอป 2555 – 2557

ด าเนนการได 1.22 1.12 และ 1.10 ลานไร ตามล าดบ ต ากวาเปาหมายทก าหนดไวไมนอยกวา

ปละ 2.15 ลานไร

- พนทท าการประมงและแหลงอาศยสตวน าไดรบการบรหารจดการ

เมอป 2555 – 2557 ด าเนนการได 8.90 และ 8.90 ลานไร ตามล าดบ สงกวาเปาหมาย

ทก าหนดไวไมนอยกวาปละ 8.80 ลานไร (ตารางท 19)

ส าหรบปจจยเสยงและขอจ ากดทท าใหแผนพฒนาการเกษตรไมบรรลเปาหมาย คอ

1. ทรพยากรการเกษตรถกน าไปใชอยางตอเนองและขาดการอนรกษ ท าใหเกดความ

เสอมโทรมและระบบนเวศถกท าลาย

2. ภยพบตทางธรรมชาต โดยเฉพาะอยางยงอทกภยและภยแลงทเกดขนบอยครงและ

รนแรงมากขน สงผลกระทบตอการผลตภาคเกษตรโดยตรง

3. ปญหาสงแวดลอมเพมขนตามการขยายตวของเศรษฐกจและชมชนเมอง เชน ปญหา

ขยะมลฝอย มลพษทางอากาศ คณภาพน า และการปลอยกาซเรอนกระจก เปนตน

ตารางท 19 ผลการพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 ระยะครงแผน (พ.ศ. 2555 - 2557)

เปาหมาย ตวชวด แผนฯ 10 แผนฯ ฉบบท 11 การบรรล

เปาหมาย 2554 2555 2556 2557

1. ความผาสกของ

เกษตรกรเพม

ขนอยทระดบ

80 ในป

2559

1) ดชนความผาสกของ

เกษตรกร

76.97 78.26 78.27 78.28 ไมบรรล

เปาหมาย

- ดานเศรษฐกจ 68.92 67.05 66.17 66.02

- ดานสขอนามย 98.85 98.11 98.33 99.00

- ดานการศกษา 55.45 56.06 59.87 59.67

- ดานสงคม 85.56 86.43 86.96 86.12

- ดานสงแวดลอม 57.51 69.03 65.80 66.13

2. เศรษฐกจภาค

เกษตรเตบโต

เฉลยรอยละ

3.0 ตอป

1) อตราการเตบโตของ

ผลตภณฑมวลรวม

ในประเทศสาขาเกษตร

แบบปรมาณลกโซ (รอยละ)

6.30 2.71 0.81 0.68 ไมบรรล

เปาหมาย

- 40 - ตารางท 19 ผลการพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 ระยะครงแผน (พ.ศ. 2555 - 2557) (ตอ)

เปาหมาย ตวชวด แผนฯ 10 แผนฯ ฉบบท 11 การบรรล

เปาหมาย

3. ทรพยากร

การเกษตรม

ความเหมาะสม

ตอการผลต

ทางการเกษตร

เพมขน

1) ขยายพนทชลประทาน

เพมขนเปน 3.35 ลานไร

ในป 2559

- 1.03 ลานไร ไมบรรล

เปาหมาย

2) ทรพยากรทดนไดรบ

การบรหารจดการ

ไมนอยกวา ปละ 2.15

ลานไร

- 1.22 1.12 1.10 ไมบรรล

เปาหมาย

3) พนทท าการประมงและ

แหลงอาศยสตวน าไดรบ

การบรหารจดการ ไมนอย

กวาปละ 8.8 ลานไร

- n/a. 8.90 8.90 บรรลเปาหมาย

ในป 2556

และป 2557

ทมา: ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร หมายเหต: n/a. ไมมการจดเกบขอมล

ประเทศไทยก าลงเผชญกบความทาทายหลายประการทงจากบรบทการเปลยนแปลง

ในระดบโลกและการเปลยนแปลงภายในประเทศทจะสงผลกระทบตอการก าหนดอนาคต

การพฒนาการเกษตรของประเทศไทยในอก 5 ปขางหนา ดงน

2.1 การเปลยนแปลงระดบโลก

2.1.1 เศรษฐกจของโลกมความผนผวนมากขน

ประเทศไทยมการพงพาและเชอมโยงทางเศรษฐกจกบประเทศตาง ๆ ทวโลก

โดยเฉพาะประเทศคคาทส าคญ เชน สหรฐอเมรกา สหภาพยโรป ญปน และจน เปนตน

เมอเศรษฐกจโลกเปลยนแปลงไป ยอมสงผลกระทบตอการสงออก–น าเขาสนคาและบรการ รวมถง

เศรษฐกจในภาพรวมของไทยดวย ปจจบนเศรษฐกจโลกมความเสยงจากปจจย 4 ประการ คอ

1) เศรษฐกจจนทชะลอตวลง สงผลกระทบตอเนองไปยงเศรษฐกจในทกกลมประเทศ โดยเฉพาะ

กลมประเทศอาเซยน 2) สถานการณการคาโลกยงคงออนแอ 3) ประเทศผผลตน ามนไดรบ

ผลกระทบจากการลดลงของราคาน ามน และ 4) ตลาดการเงนมความผนผวน เนองจากนโยบาย

อตราดอกเบยในประเทศทส าคญทางเศรษฐกจ โดยเฉพาะสหรฐอเมรกา ดงนน ประเทศไทยในฐานะ

ผสงออกสนคาเกษตรและอาหารทส าคญของโลก จ าเปนตองใหความส าคญในการเตรยมพรอม

เพอรบมอตอการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและการเงนของโลก รวมทงการวางแผนและหาแนวทาง

2. บรบทการเปลยนแปลงทมผลตอการพฒนาการเกษตร

- 41 - ปองกนไมใหการเปลยนแปลงดงกลาว สงผลกระทบรนแรงตอการผลตและการตลาดสนคาเกษตร

รวมถงรายไดของเกษตรกร และการพฒนาภาคเกษตรของไทย

2.1.2 กฎ กตกาดานการคาและการลงทนของโลกทเปลยนแปลงไป

1) กฎ กตกาดานการคา การปรบเปลยนกฎระเบยบทส าคญดานการคาและ

การลงทนของโลก ท าใหประเทศตาง ๆ จ าเปนตองปรบบทบาทและพฒนาขดความสามารถ

ในการผลต โดยประเทศทพฒนาแลวมแนวโนมการใชนโยบายเศรษฐกจหลายกรอบมาเปนกฎและ

กตกาการคาระหวางประเทศ เชน พหภาค ภมภาคนยม เปนตน ในปจจบนการขยายตวของการเปด

เสรทางการคาในระดบพหภาค (Multilateralism) และทวภาค (Bilateralism) สงผลใหการคาและการ

ลงทนระหวางประเทศมการแขงขนรนแรงมากขน เนองจากเศรษฐกจและสงคมถกหลอมรวม

กลายเปนหนงเดยว ท าใหแรงงาน สนคา และบรการ เทคโนโลย และเงนทน เคลอนยายขามประเทศ

ไดคลองตวมากขน หลายประเทศในโลก จงพยายามเจรจาเขตการคาเสรระหวางกน เพอลดก าแพง

ภาษขจดอปสรรคทางการคา และสรางรายไดเขาประเทศจากการสงออก อกทงการเขาสประชาคม

อาเซยนถอเปนโอกาสของไทยในการขยายตลาดสนคาเกษตร และการขยายฐานการผลตสนคา

เกษตรผานการลงทนดานเกษตรกรรมในกลมประเทศอาเซยน

2) มาตรการกดกนทางการคา แมวามการเจรจาเปดเสรทางการคาเพอลด

ขอจ ากดทางการคาโดยใชภาษมาอยางตอเนอง แตหลายประเทศยงคงมเงอนไขอนทเปนอปสรรค

ทางการคา เชน การน ามาตรการกดกนทางการคาทมใชภาษมาใชในวงกวาง โดยเฉพาะสนคาเกษตร

และอตสาหกรรมเกษตรการน าประเดนทางสงคมตาง ๆ มาก าหนดเปนมาตรฐานทางการคาระหวาง

ประเทศ และการผลกดนมาตรฐานใหม ๆ จากกลมประเทศพฒนาแลวใหเปนมาตรฐานของโลก

ยกตวอยางเชน การใชมาตรการทางดานสขอนามยและสงแวดลอมทเขมงวดเกนความจ าเปน

สหภาพยโรปเนนเรองระเบยบวาดวยความปลอดภยของอาหาร (Food Safety) และกฎระเบยบ

เกยวกบการท าประมงผดกฎหมายขาดการรายงาน ไรการควบคม (Illegal, Unreported and Unregulated

Fishing: IUU Fishing) เปนตน ดงนน เกษตรกรและผประกอบธรกจเกษตรจ าเปนตองยกระดบ

การผลตใหไดมาตรฐานตามกฎ กตกาการคา ซงมแนวโนมทจะทวความเขมขนขน เพอใหสามารถ

แขงขนไดในตลาดโลก และสรางมลคาเพมจากการสงออกสนคาเกษตรทมคณภาพไดมาตรฐาน

ขณะเดยวกนรฐบาลจ าเปนตองก าหนดนโยบายและมาตรการสงเสรม และสนบสนนการสรางระบบ

มาตรฐานการผลต รวมถงควบคมการบงคบใชกฎหมายเกยวกบสนคาเกษตรเพมขน

- 42 -

2.1.3 การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และภยคกคามทางธรรมชาต

ททวความรนแรงขน

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนปญหาทมความส าคญระดบโลก

อนมสาเหตมาจากการพฒนาเศรษฐกจของนานาประเทศ โดยเฉพาะประเทศพฒนาแลว ซงเปน

ตวเรงทกอใหเกดปรากฏการณกาซเรอนกระจกและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ส าหรบ

ผลกระทบตอภาคเกษตรทเกดจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ อาท ปญหาภยแลง น าทวม

โรคและแมลงศตรพชระบาด และความแปรปรวนของฤดกาล ท าใหผลผลตทางการเกษตรลดลง

พนธพชทมอยไมสามารถปรบตวตอสภาวะอากาศทเปลยนไป การสงเกตหรอประสบการณของ

เกษตรกรอาจไมเพยงพอตอการรบมอกบสถานการณทไมเคยมมากอน ไมสามารถเตรยม

การไดทน ท าใหมความเสยงตอการสญเสยผลผลต และมตนทนการผลตเพมขน เชน การใชสาร

ควบคมโรคและแมลงศตรพช การใชพลงงานสบน าเพอใชในสภาวะน าแลงหรอสบน าออกในสภาวะ

น าทวม แมวาทผานมาทวโลกจะมการพฒนาเทคโนโลยการเกษตรอยางตอเนอง แตการท าการเกษตร

สวนใหญ ยงตองพงพาสภาวะแวดลอมทางธรรมชาตเปนหลก จากรายงานของ Intergovernmental

Panel on Climate Change: IPCC ป ๒๕๕๗ ระบวา หากภาคเกษตรไมมการปรบตวตอการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศ จะท าใหในป ๒๕๙๓ ผลผลตการเกษตรทส าคญ เชน ขาวสาล ขาว และขาวโพด

ในพนทเขตรอนและอบอน มปรมาณผลผลตลดลงรอยละ 25 เมอเทยบกบศตวรรษท 20 สงผล

ตอความมนคงดานอาหารของโลก โดยเฉพาะการผลตขาว เนองจากอณหภมเพมขนจนอยในระดบ

ทเรมสงผลตอผลผลต (heat stress) พนทเพาะปลกในทลมจะไดรบผลกระทบจากระดบน าทะเล

ทสงขน ซงพนททไดรบผลกระทบรนแรงจะเปนพนทเขตรอน โดยเฉพาะเอเชยใต ขณะเดยวกน

สภาพภมอากาศทแปรปรวนไมเปนไปตามฤดกาลปกต ท าใหพชไมออกดอกหรอออกลาชา มการ

ระบาดของโรคพชและแมลงใหม ๆ ดงนน ภาคเกษตรจงเปนภาคทรบผลกระทบจากการเปลยนแปลง

ของสภาพภมอากาศรนแรงทสด

ส าหรบประเทศไทยถกจดอยในกลมประเทศทคาดวาจะไดรบผลกระทบจาก

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในระยะ 30 ปขางหนา มากเปนอนดบท 14 จาก 170 ประเทศ

ซงในชวงทผานมา ประเทศไทยเรมไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เชน

ปญหาน าทวมฉบพลน เมอป 2554 ท าใหพนทปลกขาวเสยหายรวมกนมากกวา 10 ลานไร

ผลผลตขาวเสยหายรวม 2.5 ลานตน ชาวนามากกวา 1 ลานคน ไดรบผลกระทบ ปญหาโรคระบาด

ของเพลยกระโดดสน าตาล เมอในชวงป 2551 - 2553 ไดท าลายนาขาวเสยหายรวมกนประมาณ

4 - 5 ลานไร ปญหาเพลยแปงสชมพระบาดในพนทมนส าปะหลง เมอชวงป 2552 – 2553

สงผลใหพนทเสยหายมากกวา 1 ลานไร ปรมาณผลผลตลดลงประมาณรอยละ 30 เปนตน

นอกจากน ยงมรายงานการศกษาทระบวา อณหภมทสงขนสงผลตอการผลตขาว หากอณหภม

- 43 - เพมสงมากกวา 35 องศาเซลเซยส ชอดอกจะเปนหมน มละอองเกสรทผดปกต ท าใหผลผลตและ

คณภาพขาวลดลง

จากเหตผลดงกลาว การสรางความสามารถในการปรบตวของภาคการเกษตร

จงเปนเรองส าคญและตองเรงด าเนนการ โดยเฉพาะการวจยและพฒนา การถายทอดองคความร

และการใชเทคโนโลยเพอการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Adaptation technology)

เชน การปรบปรงพนธพชใหตานทานตอสภาวะการเปลยนแปลงของภมอากาศ ทนตอโรคและ

แมลงศตรพช (biotic and abiotic stresses) รวมถงการพฒนาระบบเตอนภยเพอลดความเสยงหรอ

ลดการสญเสยผลผลต

2.1.4 ความกาวหนาทางเทคโนโลยและสงคมยคดจทล

เทคโนโลยกอใหเกดการเปลยนแปลงของโลกในหลาย ๆ ดาน โดยปจบนเทคโนโลย

ไดเขามามบทบาทตอเศรษฐกจและสงคมมากขน เชน นาโนเทคโนโลย เทคโนโลยชวภาพ เทคโนโลย

เครองจกรกลทนแรง และเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร เปนตน ส าหรบเทคโนโลยสารสนเทศ

และการสอสารชวยในการเชอมโยงขอมลขาวสารระหวางกนไดทวโลก โดยผานระบบเครอขายและ

สออเลกทรอนกสหลากหลายรปแบบ เชน วทย โทรทศน โทรศพท และอนเตอรเนต ซงการ

ตดตอสอสารผานระบบเครอขายเหลาน ท าใหเกดสงคมทเรยกวา สงคมยคดจทล ความกาวหนาของ

เทคโนโลยและสงคมยคดจทลเปนโอกาสในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ เชน การม

เวบไซตเปนชองทางในการประชาสมพนธขาวสาร การซอขายสนคาผานระบบ e-commerce การใช

เทคโนโลยในการผลตสนคาใหมคณภาพและปรมาณเพมขน และการทดแทนแรงงานดวยเครองจกร เปนตน

การขบเคลอนภาคเกษตรของไทยใหเตบโตอยางตอเนองและมเสถยรภาพในโลก

ยคดจทลนน ผทมสวนเกยวของกบภาคเกษตร จ าเปนตองกาวใหทนกบการเปลยนแปลงของโลกแหง

เทคโนโลยในอนาคต โดยการพฒนาองคความรดานนวตกรรม เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

ผนวกกบภมปญญาทองถน เพอใหสามารถเขาถงขอมลขาวสารและใชประโยชนจากเทคโนโลยการผลต

และการตลาดสมยใหม ซงจะชวยยกระดบภาคเกษตรไปสการพฒนาทยงยนทงในดานการผลตตลอด

โซอปทานใหไดคณภาพมาตรฐาน เปนมตรกบสงแวดลอม มความปลอดภยตอผผลตและ

ผบรโภค มการบรหารจดการอยางเปนระบบ รวมถงการผลตสนคาเกษตรทสามารถตอบสนองตอ

ความตองการของตลาดโลก ซงจะน าไปสการเพมมลคาใหกบสนคาเกษตร และสรางรายไดทมนคง

ใหแกเกษตรกร รวมทงความมเสถยรภาพของภาคเศรษฐกจอน ๆ ทเกยวของกบภาคเกษตรดวย

2.1.5 ความกาวหนาทางเทคโนโลยชวภาพสมยใหมดานการเกษตร

เทคโนโลยชวภาพสมยใหมดานการเกษตรสามารถน ามาใชในการปรบปรง

พนธพชหรอสงมชวตในระดบยน ซงสามารถท าไดอยางจ าเพาะเจาะจงและมประสทธภาพสงกวา

วธการปรบปรงพนธแบบเดม ผลผลตจากการปรบปรงพนธพชดวยเทคโนโลยชวภาพสมยใหม

- 44 - ทส าคญอยางหนงคอ พชดดแปลงพนธกรรม โดยเมอป 2557 พนทเพาะปลกพชดดแปลง

พนธกรรมทวโลกอยท 1,134 ลานไร (181.5 ลานเฮกเตอร) หรอคดเปนรอยละ 12 ของพนท

เกษตรกรรมโลก (9,375 ลานไร) ส าหรบประเทศทปลกพชดดแปลงพนธกรรมมทงหมด 28

ประเทศ โดยรอยละ 90 ของพนทปลกพชดดแปลงพนธกรรมรวมอย ใน 6 ประเทศ คอ

สหรฐอเมรกา อารเจนตนา บราซล อนเดย แคนาดา และจน (ทมา: International Service for the

Acquisition of Agri-Biotech Applications) ส าหรบสถานการณพชดดแปลงพนธกรรมในกลมประเทศ

เอเชยสวนใหญอนญาตใหมการวจยระดบแปลงและขยายผลเชงพาณชย โดยประเทศในเอเชยทม

การยอมรบการปลกพชดดแปลงพนธกรรม ไดแก อนเดย จน บงกลาเทศ มาเลเซย เวยดนาม และ

อนโดนเซย สวนญปนไมอนญาตใหมการปลกพชดดแปลงพนธกรรมในประเทศ แตอนญาตให

น าเขาผลตภณฑเกษตรและอาหารทผลตจากพชดดแปลงพนธกรรม โดยกฎหมายของญปนบงคบ

ใหมการแสดงฉลากของผลตภณฑอาหารทม หรอประกอบดวย หรอไดมาจากพชดดแปลง

พนธกรรม และตองสามารถพสจนดวยวธการทางวทยาศาสตรและมขนตอนการตดตาม การ

ตรวจสอบยอนกลบได (Traceability) ดงนน ประเทศไทยจะตองมนโยบายเพอก าหนดจดยนในเรอง

ดงกลาวอยางเหมาะสม

2.1.6 แนวโนมประชากรโลกเพมขน ท าใหความตองการบรโภคอาหารและ

พลงงานเพมขน

รายงานจากองคการสหประชาชาตประเมนวา จ านวนประชากรโลกจะเพมขนเปน

9,000 ลานคน ในป พ.ศ. 2593 โดยสวนใหญเปนการเพมขนของประชากรในประเทศก าลงพฒนา

แถบเอเชยและแอฟรกา หากประชากรโลกเพมขนตามทคาดการณไว จะสงผลกระทบตอ

ความตองการบรโภคอาหารและพลงงาน อาจกอใหเกดการขาดแคลนและแยงชงอาหารได เนองจาก

ขอจ ากดดานพนทเพาะปลก ความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาต และเทคโนโลยการผลตทม

จ ากด ท าใหไมสามารถเพมผลผลตการเกษตรได ประกอบกบสภาวะภมอากาศทเปลยนแปลงไป

สงผลใหผลผลตทางการเกษตรไดรบความเสยหายและมราคาสงขนในอนาคต นอกจากน

หลายประเทศทวโลกไดปรบเปลยนมาใชพลงงานทางเลอกเพมขน โดยเฉพาะพลงงานจากพช เชน

ออย ขาวโพด มนส าปะหลง และปาลมน ามน เพอรองรบแนวโนมการใชพลงงานทสงขน ซงเปน

ความทาทายของโลกในการสรางสมดลของพชอาหารและพชพลงงานเพอใหเพยงพอตอความ

ตองการบรโภคของประชากรโลกและรองรบความตองการของภาคอตสาหกรรมและพลงงานได

2.2 การเปลยนแปลงระดบประเทศ

2.2.1 การเปลยนแปลงนโยบายของภาครฐ

การด าเนนนโยบายของรฐบาลทผานมาเปนการด าเนนการและปฏบตตาม

ทไดมการหาเสยงไว โดยหนวยงานราชการเปนกลไกขบเคลอนส าคญ ส าหรบการก าหนดนโยบาย

- 45 - การเกษตรนน เนองจากเกษตรกรถอเปนฐานคะแนนเสยงทส าคญของพรรคการเมอง สงผลให

นโยบายการเกษตรสวนใหญจะมาจากเหตผลทางการเมอง (Political Reason) และค านงถง

ผลประโยชนระยะสนเปนส าคญ การก าหนดนโยบายภาคเกษตรในอนาคต เพอใหการพฒนา

ภาคเกษตรและคณภาพชวตของเกษตรกรเกดความยงยน จ าเปนตองพจารณาจาก 3 ดาน คอ

ความเรงดวน ความตอเนอง และความยงยน โดยใหความส าคญกบความแตกตางของเกษตรกร

ความแตกตางเชงพนท ความสอดคลองกบนโยบายอน ๆ รวมถงขอจ ากดตาง ๆ เชน ทรพยากร

ธรรมชาต งบประมาณ เทคโนโลย ความสามารถในการบรหารจดการ เปนตน มงเนนการพฒนา

ศกยภาพและประสทธภาพในการผลต มการวางแผนการผลตทสอดคลองกบความตองการ

ของตลาด และสงเสรมการใชนวตกรรมและเทคโนโลยเพอเพมมลคาสนคาเกษตร อยางไรกตาม

ในเรองดงกลาว รฐบาลปจจบนโดยพลเอก ประยทธ จนทรโอชา เปนนายกรฐมนตร ไดมการ

ก าหนดยทธศาสตรชาต ระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560 - 2579) ซงภาคสวนตาง ๆ รวมทงกระทรวง

เกษตรและสหกรณไดก าหนดยทธศาสตร เกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป เพอใชเปนกรอบ

ทศทางการพฒนา ซงคาดวาจะสามารถลดปญหาความไมตอเนองของนโยบายการพฒนาใน

อนาคต

2.2.2 ความเหลอมล าทางรายไดของประชากรภาคเกษตร

เกษตรกรหรอแรงงานรบจางในภาคเกษตรสวนใหญถกจดอยในกลมประชากร

ทมรายไดเฉลยคอนขางต า มคณภาพชวตดอยกวาภาคการผลตอน และขาดความมนคงในอาชพ

และรายได แมวาในระยะทผานมา รฐบาลไดพยายามแกไขปญหาความเหลอมล าของ

การกระจายรายได แตจากปญหาภยธรรมชาตทมความรนแรง ราคาสนคาเกษตรทผนผวน รวมถง

กระแสบรโภคนยมและพฤตกรรมการบรโภคสนคาฟมเฟอย ท าใหเกดความเหลอมล าทางรายได

และประชากรภาคเกษตรมหนสนเพมขน

2.2.3 การขาดแคลนแรงงานภาคเกษตร และการกาวเขาสสงคมผสงอาย

ประเทศไทยก าลงกาวเขาสสงคมผสงอาย เนองจากอตราภาวะเจรญพนธรวม

ลดลงและประชากรไทยมอายยนมากขน คาดการณวาในป 2583 จะมจ านวนผสงอาย 60 ปขนไป

สงถง 20.5 ลานคน หรอคดเปนสดสวนรอยละ 32.1 ของประชากรไทยทงหมด ซงการเปลยนแปลง

นนอกจากจะสงผลตอความมนคงทางเศรษฐกจและสงคมของประเทศแลว ยงเปนอปสรรคตอ

การเตบโตทางเศรษฐกจอยางยงยนในระยะยาว โดยเฉพาะภาคการเกษตรทจ าเปนตองใชแรงงาน

จ านวนมาก แตแนวโนมแรงงานภาคเกษตรกลบลดลง เนองจากแรงงานวยท างานไมสามารถ

ทดแทนแรงงานทกาวเขาสวยกลางคนและสงอายไดทน ประกอบกบบตรหลานเกษตรกรทไดรบ

การศกษาดขนไมนยมประกอบอาชพการเกษตร เพราะขาดแรงจงใจและกลวความไมมนคง

ทางรายได สงผลใหคนรนใหมเคลอนยายจากภาคการเกษตรไปสภาคอตสาหกรรมและบรการ

- 46 - เพมมากขน ซงหากแรงงานภาคเกษตรมแนวโนมลดลงเรอยๆ ยอมสงผลตอปรมาณการผลตสนคา

เกษตร และสงผลกระทบเชอมโยงไปยงสาขาอตสาหกรรมเกษตรและภาคการสงออกดวย

2.2.4 ความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาต

ปญหาความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาต เกดจาก ๒ สาเหตหลก คอ

ความเสอมโทรมทเกดขนเองตามธรรมชาต และความเสอมโทรมทเกดจากกจกรรมของมนษย เชน

การปลกพชซ าๆ และตอเนอง ท าใหดนเสอมสภาพ การตดไมท าลายปา การขยายตวของเมองหรอ

อตสาหกรรมเขาไปในพนททางการเกษตร การใชสารเคมเกษตรทไมเหมาะสม การใชทรพยากร

อยางสนเปลอง ไมมการอนรกษ และไมค านงถงผลกระทบทอาจเกดขนในอนาคต รวมถงการเพมขน

ของจ านวนประชากร ท าใหทรพยากรธรรมชาตเกดความเสอมโทรมและลดลงอยางรวดเรว สงผล

กระทบตอสมดลของระบบนเวศและความหลากหลายทางชวภาพ นอกจากน การเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศ ยงสงผลซ าเตมใหปญหาความเสอมโทรมทรพยากรธรรมชาตทวความรนแรง

มากขน เชน การขาดแคลนน า การสญเสยความหลากหลายของพนธพช พนธสตว และการสญเสย

ระบบนเวศชายฝง เปนตน

ประเทศไทยยงคงเผชญกบความเสยงจากความเปราะบางหรอความผนผวนของ

เศรษฐกจโลก ทจะสงผลกระทบตอภาคการเกษตรของประเทศ รวมถงปญหาภายในประเทศ

บางประการทเปนขอจ ากดส าคญตอการพฒนาการเกษตรของประเทศ ท าใหแผนพฒนาการเกษตร

ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555 - 2559) ไมสามารถบรรลเปาหมายตามทก าหนดไว

การก าหนดกรอบแนวคดและทศทางการพฒนาของแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ

ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564) จงเนนความตอเนองกบแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ

ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555 - 2559) โดยเนน “เกษตรกร” เปนศนยกลางการพฒนาอยางสมดล มสวนรวม

ในรปแบบชมชน ซงแผนพฒนาการเกษตรฉบบนใหความส าคญกบการรวมกลม เกษตรกร

เพอผลกดนใหสามารถด าเนนการในรปของธรกจเกษตร โดยนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจ

พอเพยงของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช มาขยายผลและประยกตใชตอเนอง

จากแผนทผานมา เพอใหเกษตรกรสามารถพงพาตนเองได อนจะเปนสวนหนงทผลกดนใหประเทศไทย

สามารถบรรลวสยทศน “มนคง มงคง ยงยน” โดยมประเดนส าคญทควรพจารณาเพอน าไปส

การพฒนาและแกไขในอนาคต ดงน

3.1 เศรษฐกจพอเพยงกบการพฒนาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ

ไดนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาปรบใชในแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ

3. กรอบแนวคด และทศทางการพฒนาของแผนพฒนาการเกษตร

- 47 - ฉบบท 9 - 11 ผลจากการพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555 - 2559)

พบวา เกษตรกรสามารถลดรายจายจากการน าผลผลตมาบรโภค และมรายไดเพมจากการ

จ าหนายผลผลตทางการเกษตร แมวาจะมการน าปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาปรบใชกบ

การพฒนาการเกษตรของประเทศอยางตอเนอง แตปญหาของเกษตรกรยงคงมอยในสงคมไทย

สวนหนงเปนเพราะเกษตรกรไทยสวนใหญ เปนรายยอยมพนทท าการเกษตรเฉลยไมเกน 15 ไร

การท าการเกษตรหลายพนทยงเปนไปในลกษณะตางคนตางท า ขาดความคมคาในการลงทน

ทงคาใชจายในเรองของเครองจกรกลการเกษตร การใชปย การซอเมลดพนธ / ปจจยการผลต

อกทงเกษตรกรบางสวนไมมทดนท ากนเปนของตนเอง ตองเชาทดนเพอท าการเกษตร

ขาดแรงจงใจในการปรบปรงประสทธภาพการผลต หรอเปนแรงงานรบจางท าการเกษตร

ซงปญหาตาง ๆ เหลานควรไดรบการแกไข โดยยดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาปรบใช

ในการด ารงชวตประจ าวน เพอใหเกษตรกรพฒนาระบบการผลตใหสามารถเลยงตวเองไดตาม

หลกความพอประมาณ ดวยการน าผลผลตทปลกมาบรโภค ท าใหลดรายจายครวเรอน เหลอแลว

จงขายสรางรายไดเพม หลกความมเหตมผล เชน การวางแผนการผลตโดยเกษตรกร จะเรมปลก

พชผกสวนครวกอนเพอใหมรายไดจ านวนหนงเพยงพอทจะน าเงนไปลงทนซอสตวมาเลยง เพราะตอง

ใชระยะเวลาการเลยงนานกวาจะไดผลผลตหรอมรายได และหลกการสรางภมคมกน ซงภาครฐ

สนบสนนในเรองการถายทอดองคความรใหกบเกษตรกรทงดานการผลตพช ประมง และปศสตว

รวมถงการตอยอดไปสการรวมกลมและการท าธรกจเกษตร

3.2 แรงงานภาคการเกษตรมแนวโนมลดลงและการกาวเขาสสงคมผสงอาย

โครงสรางการผลตเปลยนผานจากภาคการเกษตรสภาคอตสาหกรรมและบรการตามภาพรวม

ของการพฒนาประเทศ สงผลกระทบโดยตรงตอแรงงานภาคการเกษตรท เคลอนยายไปส

ภาคการผลตอน ๆ โดยในแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 (ป 2544)

มแรงงานภาคการเกษตรลดลงจาก 19.32 ลานคน เปน 17.78 ลานคน ในชวงแผนพฒนาฯ

ฉบบท 11 (ป 2557) เนองจากเคลอนยายไปท างานในภาคการผลตอน โดยเฉพาะภาคบรการ

เชน การขายสง การขายปลก โรงแรม/ภตตาคาร และการขนสง เปนตน ปญหาส าคญอกประการหนง

คอ การกาวเขาสสงคมผสงอาย โดยสดสวนจ านวนประชากรในวยท างานและวยเดกลดลง

เนองจากอตราการเกดและอตราการตายของประชากรลดลงอยางตอเนอง ท าใหประชากรไทย

โดยเฉลยมอายสงขน และดวยการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ รวมถงการขยายตวของภาคการผลตอน

และทศนคตของเกษตรกรสวนใหญคดวา การท าการเกษตรเปนงานทหนกและล าบาก ไมคมคา

ไมอยากใหลกหลานเขามาล าบากดวย จงท าใหเยาวชนรนใหมไมสนใจท าอาชพการเกษตร สงผลให

แรงงานภาคการเกษตรประสบปญหาทงในสวนของจ านวนแรงงานทมแนวโนมลดลง เกดการ

ขาดแคลนแรงงานท างานในไรนา แนวโนมแรงงานเกษตรผสงอายมมากขน ท าใหประสทธภาพและ

- 48 - ผลตภาพทางการเกษตรลดลง ซงปญหาดงกลาวจ าเปนตองไดรบการแกไขอยางเปนระบบ รวมถง

การบรหารจดการแรงงานตางดาวทจะเขาสภาคการเกษตร การสงเสรมการใชเครองจกรกล

ทดแทนแรงงานเกษตร การพฒนาฝมอแรงงานภาคการเกษตร การคมครองและการสราง

หลกประกนทางสงคมใหกบแรงงานเกษตร

3.3 การปรบตวของเกษตรกรสเกษตรกรมออาชพ (Smart Farmer) เกษตรกร

จ านวนมาก ยงมขอจ ากดในการพฒนาองคความรดานการผลตเชอมโยงไปจนถงการแปรรปและ

การตลาด การขาดความรความเขาใจเรองการใชปจจยการผลต โดยเฉพาะปยเคม สารเคมการเกษตร

ท าใหเกษตรกรใชปจจยการผลตดงกลาวมากเกนความจ าเปน นอกจากท าใหตนทนการผลตสงแลว

ยงกอใหเกดการตกคางของสารพษในผลผลตการเกษตร สงผลกระทบตอสขอนามยทงผผลตและ

ผบรโภคในระยะยาว อกทงยงท าใหดนเสอมโทรม ความหลากหลายทางชวภาพลดลง การพฒนา

การเกษตรใหเตบโตไดอยางยงยน ตองอาศย “เกษตรกร” เปนศนยกลางการพฒนา ดงนน การปรบตว

ของเกษตรกร จงเปนปจจยส าคญอยางยงทจะท าใหเปาหมายการพฒนาการเกษตรของประเทศ

บรรลผลส าเรจได กระทรวงเกษตรและสหกรณใหความส าคญกบการพฒนาเกษตรกรเปน Smart

Farmer ทมความพรอมทงในแงองคความรดานการผลต การตลาด มการน าเทคโนโลย ภมปญญา

ทองถน และวธการปฏบตทดมาใชผสมผสานกบองคความรสมยใหมทเหมาะสมในการพฒนา

การเกษตร โดยค านงถงคณภาพมาตรฐานสนคาและปรมาณความตองการของตลาด รวมถง

ความปลอดภยตอผบรโภคและสงแวดลอมเปนส าคญ

3.4 การสงเสรมการท าเกษตรในรปแบบของการพฒนาเครอขายเกษตรกร

องคกรเกษตรกร และสถาบนเกษตรกร ประเทศไทยเผชญกบปญหาเรองขาดความสามารถใน

การแขงขน เนองจากตนทนการผลตสนคาเกษตรของประเทศเพอนบานทต ากวาประเทศไทย ท าให

สนคาเกษตรของประเทศเพอนบานสามารถแยงสวนแบงการตลาดสนคาเกษตรของไทย ประกอบกบ

เกษตรกรไทยสวนใหญเปนรายยอย มขอจ ากดในการผลตสนคาใหมคณภาพและมาตรฐาน

การรวมกลมของเกษตรกรสวนใหญยงไมเขมแขง แมวาจะมการพฒนามาอยางตอเนองกตาม

การรวมกลมของเกษตรกรยงไมสามารถเชอมโยงในลกษณะคลสเตอร เกษตรกรสวนใหญยงไม

สามารถก าหนดราคาผลผลตดวยตนเอง รวมถงถกเอารดเอาเปรยบจากพอคาคนกลาง การสราง

ความเขมแขงใหกบเกษตรกร โดยการรวมกลมเกษตรกร และพฒนาเครอขายเกษตรกร องคกร

เกษตรกร และสถาบนเกษตรกรจะชวยเพมศกยภาพใหกบเกษตรกร สามารถพงพาตนเองได

อยางยงยน สหกรณมบทบาทส าคญทจะเสรมสรางความเขมแขงของเกษตรกร รวบรวมและจดซอ

ผลผลต จดหาปจจยการผลต การพฒนาคณภาพผลผลต และชองทางการจ าหนายผลผลตของ

เกษตรกร รวมถงการพฒนาใหสหกรณเปนกลไกหลกทางธรกจการเกษตรของเกษตรกร

- 49 - 3.5 การบรหารจดการสนคาเกษตร ภาคการเกษตรมความออนไหวและเปราะบาง

มากกวาภาคการผลตอน ๆ โดยในดานการผลต ผลผลตทางการเกษตรขนอยกบฤดกาล รวมทง

สภาพแวดลอมทางธรรมชาตทไมสามารถควบคมได เชน ปรมาณน า สภาพภมอากาศ และความ

เสอมโทรมของทรพยากรดน ดานการจ าหนาย สนคาเกษตรเปนสนคาทเนาเสยงายไมเหมาะกบ

การเกบรกษาเปนเวลานาน มตนทนขนสงสนคาสงเมอเทยบกบสนคาอน ดานราคา มความออนไหว

ตอราคาในตลาดโลก มความผนผวนสง ท าใหเกษตรกรมรายไดไมสม าเสมอ ราคาสนคาเกษตร

สวนใหญถกก าหนดโดยผซอ แมวารฐบาลมนโยบายและมาตรการตางๆ ในแตละป โดยใชงบประมาณป

ละหลายลานบาท แตปญหาการผลตสนคาเกษตรยงคงเกดขนตอเนองในทกป ทงในเรองของ

ประสทธภาพการผลต ตนทนการผลตทางการเกษตรเพมขน และสนคาเกษตรบางชนดลนตลาดท าให

ราคาตกต า ซงการบรหารจดการสนคาเกษตรทด จะสามารถแกไขปญหาสนคาเกษตรไดทงระบบ จง

ควรเนนในเรองการวางแผนความตองการและการผลตสนคาเกษตร (Demand & Supply) ในระดบ

จงหวด เพอเปนขอมลในการบรหารจดการสนคาเกษตรในภาพรวม การขนทะเบยนเกษตรกรทวประเทศ

เพอรปรมาณการผลตสนคาเกษตรทส าคญ จดท าขอมลการผลตและการตลาด โดยเชอมโยงขอมล

ระหวางภาครฐและเอกชน เพอบรหารจดการสนคาเกษตรไดทงระบบ สงเสรมการแปรรปสนคาเกษตร

เพอเพมมลคา และอ านวยความสะดวกทางการคาใหกบผประกอบการธรกจเกษตรและสถาบน

เกษตรกรอยางเตมท

3.6 มาตรฐานสนคาเกษตร เปนเรองทนานาประเทศใหความส าคญ นบตงแต

ประเทศไทยเขาเปนสมาชกองคการการคาโลก (World Trade Organization: WTO) ในฐานะผกอตง

รวมกบประเทศอน ๆ อก 80 ประเทศ ในการบงคบใชความตกลงดานสขอนามยและสขอนามยพช

(Agreement on the Application of Sanitary and Phytosanitary Measures: SPS) มาตรการดานมาตรฐาน

และความปลอดภยอาหาร เพอควบคมการสงออกน าเขาสนคาเกษตรและอาหาร ปจจบนประเทศไทย

ไดมการพฒนาดานมาตรฐานสนคาเกษตรไปมากเมอเทยบกบประเทศเพอนบาน แตยงคงมปญหา

ในเรองของการพฒนาใหทวถงทงดานองคความร การสรางความเขาใจเกยวกบมาตรฐาน

สนคาเกษตรใหแกเกษตรกรและองคกรเกษตรกร การพฒนาผลตภณฑและบรรจภณฑเพอยดอาย

ของสนคาเกษตร จะชวยเพมมลคาใหกบสนคาเกษตร ดงดดความสนใจและตอบสนองตอ

ความตองการทหลากหลายของผบรโภคไดเปนอยางด อยางไรกด การพฒนามาตรฐานสนคาเกษตร

ตองอาศยความรวมมอระหวางภาครฐกบเอกชนทจะชวยบรหารจดการเชอมโยงขอมลทเปนสากล

ทงในและนอกประเทศ สนบสนนใหประเทศไทยเปนศนยกลางขอมลดานมาตรฐานสนคาเกษตรและ

อาหาร รวมทงผลกดนใหประเทศผผลตอนตระหนกถงความส าคญของระบบการผลตทดตลอด

โซอปทาน ไดแก GAP, GMP, HACCP รวมทงมาตรฐานเกษตรอนทรย และการตรวจสอบยอนกลบ

เพอปองกนความผดพลาดในทกขนตอนการผลต เพอเปนการการนตวาสนคาทผลตจาก

- 50 - กระบวนการผลตทดจะเปนสนคาทดมคณภาพ มาตรฐาน และความปลอดภย พฒนามาตรฐาน

การผลตทเปนมตรกบสงแวดลอมมากขน เพอใหเปนไปตามความตองการของประเทศคคา

มการรกษาสงแวดลอม และสรางคณภาพชวตทดไปพรอมกนดวย

3.7 โลจสตกสและการพฒนาโครงสรางพนฐานการเกษตร เปนการด าเนนการ

ตอเนองจากแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555 - 2559)

โดยยกระดบบคลากรภาครฐ เกษตรกร / สถาบนเกษตรกร เพอเพมความสามารถในการแขงขน

พฒนาทกษะการบรหารจดการโลจสตกสระดบฟารม สงเสรมและพฒนากจกรรมในโซคณคาของ

สนคาเกษตร สนบสนนใหเกดเครอขายเกษตรกรและสถาบนเกษตรกร เพอเพมบทบาทในฐานะ

ผบรหารจดการปจจยการผลตและผลผลตเกษตรรายใหญในโซอปทานของตนเอง ใหความส าคญ

กบกจกรรมโลจสตกสตงแตการวางแผนการเพาะปลก การจดหาปจจยการผลต การรวบรวม

การแปรรป การเกบสตอก การขนสง การสงออก และการตรวจสอบยอนกลบทงผลผลตเกษตร

และผลตภณฑแปรรปของสมาชก เพอเชอมจากแหลงผลต (เกษตรกร) สผบรโภค / ลกคา หรอ

อตสาหกรรมเกษตรตอเนอง รวมถงการน าเทคโนโลยสารสนเทศ และนวตกรรมมาประยกตใช

ในการบรหารจดการขอมลดานโลจสตกสสนคาเกษตรในระดบภาพรวมของประเทศ โดยเนนการ

พฒนา สนบสนนและเพมการใชประโยชนโครงสรางพนฐาน และสงอ านวยความสะดวกดาน

โลจสตกส การพฒนาระบบเครอขายเชอมโยงขอมล (National Single Window: NSW) และการปรบปรง

กฎหมาย กฎระเบยบท เกยวของ เพออ านวยความสะดวกตอการบรหารจดการโลจสตกส

สนคาเกษตร ซงแนวทางการพฒนาเปนการเพมประสทธภาพและประสทธผลใหกบโลจสตกส

และโซอปทานสนคาเกษตร ครอบคลม 3 มต ไดแก มตตนทน มตเวลา และมตความนาเชอถอ

การพฒนาโลจสตกสและโครงสรางพนฐานการเกษตรจะชวยเพมประสทธภาพ ลดตนทนการผลต

ลดการสญเสยระหวางการขนสง / ลดขนตอน / ระยะเวลาในการสงสนคา เพมโอกาสทางการตลาด

โดยอาศยเทคโนโลยสารสนเทศเขามาเชอมโยงการพฒนาฐานขอมลดานการผลตและตลาด

สนคาเกษตร

3.8 ความมนคงทางอาหารและพลงงาน การใชพลงงานของโลกมแนวโนมเพมขน

สงผลใหหลายประเทศ รวมถงประเทศไทยหนมาพงพาการใชพลงงานทดแทนเพมขนอยางตอเนอง

สงผลใหความตองการพชพลงงานมแนวโนมเพมขน เชน ปาลมน ามน ออย มนส าปะหลง มพนท

เพาะปลกรวมเพมขนประมาณรอยละ 34 ขณะทขาวเพมขนประมาณรอยละ 12 ซงเกดจาก

ปรมาณความตองการและการสงออกทเพมขน ความมนคงทางอาหารและพลงงาน ถอเปนสวน

ส าคญของการพฒนาการเกษตร ซงในแผนพฒนาการเกษตร ชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11

(พ.ศ. 2555 - 2559) ไดใหความส าคญกบความมนคงทางอาหาร โดยเนนการผลตอาหาร

อยางเพยงพอ (Food Availability) การใชประโยชนอยางเหมาะสม (Food Utilization) การเขาถง

- 51 - อาหาร (Food Accessibility) และความมเสถยรภาพทางดานอาหาร (Food Stability) มการน าพช

อาหารไปใชประโยชนดานพลงงานทดแทน ซงสามารถแกไขปญหากรณทพชอาหารลนตลาดและ

ราคาน ามนสงไดสวนหนง คาดวาในอนาคตความตองการพลงงานทดแทนจะเพมขน ดงนน รฐบาล

ควรวางแผนและคาดการณปรมาณการผลตและความตองการใชพชอาหารและพลงงานอยาง

สมดลในระยะสน ปานกลาง และระยะยาว โดยก าหนดเปาหมายรวมระหวางภาคเกษตร

อตสาหกรรม และพลงงาน โดยมงใหความส าคญกบการสรางความมนคงทางอาหารเปนล าดบแรก

3.9 การเกษตรทเปนมตรกบสงแวดลอม การพฒนาภาคเกษตรตองพงพา

ทรพยากรธรรมชาตและสภาพภมอากาศเปนหลก ซงการเจรญเตบโตอยางรวดเรว ท าใหม

การน าเอาทรพยากรธรรมชาตทมอยมาใชประโยชนทงทางตรงและทางออมอยางสนเปลอง

ขาดความระมดระวง และไมค านงถงขอจ ากด สงผลใหความสามารถในการรองรบของระบบ

นเวศลดลง ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเสอมโทรมอยางรวดเรว สะทอนใหเหนถงการ

พฒนาประเทศในชวงทผานมาขาดความสมดลและไมยงยน ประเดนดงกลาวเกดขนทวโลก

กระทงเมอป ๒๕๕๕ เศรษฐกจสเขยว (Green Economy) ถกก าหนดเปนวาระหลกทส าคญของ

การประชมสดยอดระดบโลก Rio+20 Conference แสดงใหเหนวาประชาคมโลกตางเหนชอบกบ

แนวคดใหมในเรองการเตบโตสเขยว (Green Growth) และการพฒนาแบบคารบอนต า (Low Carbon

Development) ซงมจดเนนทส าคญ คอ การรกษาอตราการขยายตวทางเศรษฐกจ เพอสราง

ความมนคงตอการด ารงชวตของประชาชน ในขณะเดยวกน การเตบโตดงกลาวจะตองเปนมตร

ตอสงแวดลอม ตลอดจนการเตรยมพรอมเพอการปรบตวตอการเปลยนแปลงทางสภาพ

ภมอากาศ ซงมแนวโนมจะรนแรงมากขนในอนาคตเชนกน ดงนน การวางมาตรการและแนวทาง

เพอเตรยมความพรอมรบมอและสนบสนนการผลตทเปนมตรกบสงแวดลอม จงมความส าคญ

อยางมากในการพฒนาภาคการเกษตรของไทย

3.10 การวจยและพฒนาดานการเกษตร รวมถงนวตกรรมและเทคโนโลยการเกษตร

การวจยและพฒนาเทคโนโลยการเกษตร เปนกลไกส าคญในการขบเคลอนเศรษฐกจและสงคมใหม

ความเจรญกาวหนา ซงทผานมามการน าเทคโนโลยมาใชในการปรบปรงพนธเพอเพมผลผลต

(Productivity) เพอปรบตวตอสภาพแวดลอมไมเหมาะสม เชน พนธทนแลง พนธทนน าทวม พนธตานทาน

แมลงศตรพช ฯลฯ มการพฒนาความรดานเทคโนโลยชวภาพทท าใหสนคาเกษตรมคณภาพ และ

เพมมลคา เชน การสรางกลนขาว การผลตพนธลกผสมเพอใหไดลกษณะเดนจากพนธพอแม

การเพาะเลยงเนอเยอพช เปนตน นอกจากน จ าเปนตองมงานวจยเพอสรางนวตกรรมตอยอดจาก

สนคาเกษตร รวมทงการสรางเครองจกรกลเพอใชในการเกษตรในขนตอนตาง ๆ สงทท าใหการวจย

และพฒนาดานการเกษตรไมกาวหนาเทาทควร เนองจากการขาดแคลนนกวจย ภาคราชการยงไมม

แรงจงใจส าหรบนกวจยขาราชการในเรองความกาวหนาในอาชพ งบประมาณดานการวจยมนอย

- 52 - เมอเทยบกบประเทศอน ๆ การก าหนดโจทยวจยขาดการมสวนรวมของเกษตรกรและชมชนในทองถน ท า

ใหไมสามารถน าไปใชประโยชนไดอยางแทจรง นอกจากน งานวจยเชงนวตกรรมและความคดสรางสรรค

เพอเพมมลคาสนคาเกษตรมนอย และเปนขอจ ากดของภาคราชการทไมสามารถน าผลงานวจยไปใชให

เกดประโยชนอยางกวางขวาง โครงการวจยทท าไมมความตอเนอง เนองจากงบประมาณสนบสนนไม

เพยงพอ งานวจยดานการเกษตรกระจายอยในทกสาขาทงดานวทยาศาสตร สงคม เศรษฐกจ สงแวดลอม

และไมมการรวบรวมขอมลอยางเปนระบบ ปญหาเหลานจ าเปนตองไดรบการแกไขอยางเปนระบบและ

ตอเนอง

3.11 กฎระเบยบและกฎหมายทเกยวของกบการพฒนาการเกษตร จากกระแส

โลกาภวตน ทการสอสารไรพรมแดน ท าใหโลกเชอมโยงถงกนอยางรวดเรว เกดบรบทใหม ๆ

ดานการเกษตร สงผลใหกฎระเบยบและกฎหมายทใชอยในประเทศบางสวนไมทนสมย และ

บางประเดนยงไมมกฎระเบยบและกฎหมายรองรบ อาท เรองของการรบมอกบปญหาโลกรอน

เรองการลงทนภาคการเกษตรอยางรบผดชอบ (Responsible Agriculture Investment) ดงนน

จงเปนภารกจส าคญของกระทรวงเกษตรและสหกรณ ในการก ากบ ดแล ตรวจสอบ และ

ประมวลผลกระทบเชงนโยบายเพอเสนอกฎหมายใหม หรอระเบยบปฏบตรองรบการท างานใน

อนาคต ใหสามารถตอบสนองความตองการและปกปองผลประโยชนของเกษตรกรไดอยางถกตอง

เหมาะสมและเปนธรรม รวมถงปรบแกไขกฎหมายเดมใหทนสมยและปรบปรงเพอสนบสนนการ

ท างานของเจาหนาทในการปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ

3.12 ความรวมมอและขอตกลงระหวางประเทศ การพฒนาการเกษตรทผานมา

มการรวมกลมทางเศรษฐกจ กรอบความรวมมอขอตกลงระหวางประเทศและพนธกรณตาง ๆ

ดานการเกษตรทงในระดบภมภาค พหภาค อนภมภาค ทวภาค และกรอบความรวมมอกบ

กลมประเทศ อาท สมาคมประชาชาตแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต (Association of South East Asian

Nations: ASEAN) ยทธศาสตรความรวมมอทางเศรษฐกจอรวด-เจาพระยา-แมโขง (Ayeyawady-

Chao Phraya-Mekong Economic Cooperation Strategy: ACMECS) ความรวมมอทางเศรษฐกจ

ในอนภมภาคลมแมน าโขง (Greater Mekong Subregion: GMS) ขอรเรมลมน าโขงตอนลาง (Lower

Mekong Initiative: LMI) ความรเรมแหงอาวเบงกอลส าหรบความรวมมอหลากหลายสาขาทาง

วชาการและเศรษฐกจ (Bay of Bengal Initiative Multi-Sectoral Technical and Economic Cooperation:

BIMSTEC) เปนตน ประเดนส าคญทควรพฒนา คอ การศกษากฎระเบยบและกฎหมายของประเทศ

คคาทจะมผลกระทบตอการคาสนคาเกษตร มาตรการน าเขา-สงออกสนคา เพอการปรบตวและ

เตรยมมาตรการรองรบอยางมประสทธภาพ รวมทงการมมาตรการเชงรก เพอใหประเทศไทยไดรบ

ประโยชนจากการเขารวมเปนสมาชกกลม และการจดท าขอตกลงระหวางประเทศภายใตกรอบตาง ๆ

- 53 - 3.13 การบรหารจดการสนคาเกษตรเพอรองรบการคาชายแดนและ

เขตเศรษฐกจพเศษ การคาชายแดนระหวางประเทศไทยกบประเทศเพอนบาน มสวนส าคญ

ตอเศรษฐกจไทยเปนอยางมาก สามารถสรางรายไดเขาประเทศไทยไดปละเปนแสนลานบาท

ซงการคาชายแดนไทยกบประเทศเพอนบาน มแนวโนมเพมขนมาโดยตลอด ตอมาคณะรกษา

ความสงบแหงชาตและรฐบาลเลงเหนถงความส าคญของการคาชายแดน โดยมงหวงจะชวยพฒนา

เศรษฐกจในพนทส าหรบธรกจทใชวตถดบจากทองถน บรเวณชายแดนหรอประเทศเพอนบาน

เพอสรางโอกาสใหคนในชมชนมรายได มงานท า ยกระดบคณภาพชวตภายในพนท จงไดประกาศ

เขตเศรษฐกจพเศษระยะแรก 5 จงหวด (6 พนทชายแดน) ไดแก จงหวดตาก มกดาหาร สระแกว

ตราด และสงขลา ระยะท 2 อก 5 จงหวด ไดแก จงหวดกาญจนบร เชยงราย หนองคาย นครพนม

และนราธวาส เพอสรางฐานการผลตเชอมโยงกบอาเซยน และพฒนาเมองชายแดน ดงดดการลงทน

จากตางประเทศ เพมความสามารถของประเทศไทย กระจายความเจรญสภมภาค ลดความ

เหลอมล า ยกระดบคณภาพชวตของประชาชน และแกไขปญหาความมนคง การด าเนนการเกยวกบ

สนคาเกษตรชายแดน อาศยสหกรณการเกษตรท าหนาทเปนผรบซอผลผลตจากประเทศเพอนบาน

น าเขามาแปรรป สรางมลคาเพมเพอใชในประเทศหรอสงออก โดยเชอมโยงกบภาคเอกชน

นอกจากน มการพฒนาดานตรวจกกสนคาพช ประมง ปศสตว มระบบการตรวจสอบสนคาเขา

และสนคาออกททนสมย มระบบการบรการเชอมโยงขอมลใบอนญาตและใบรบรองแบบเบดเสรจ

(National Single Window: NSW) ระหวางหนวยงานภาครฐทงภายในประเทศและระหวางประเทศ

สามารถใหบรการรองรบไดอยางรวดเรว ในทกดานการคาชายแดนไทยกบประเทศเพอนบาน

รวมถงการพฒนาบคลากร และโครงสรางพนฐาน เชน อาคารส านกงาน สถานทตรวจปลอยสนคา

เพอใหบรการเบดเสรจ ณ จดเดยว ซงสงเหลานตองใชระยะเวลาในการพฒนาอยางตอเนอง

4.1 วสยทศน

“ภาคเกษตรกาวไกลดวยเทคโนโลยและนวตกรรม ตลาดน าการผลต ชวต

เกษตรกรมคณภาพ ทรพยากรการเกษตรมความสมดลและยงยน”

4.2 พนธกจ

1) พฒนาคณภาพชวตเกษตรกรใหมความมนคง

2) พฒนาเศรษฐกจการเกษตรใหเตบโตอยางมเสถยรภาพ

4. ยทธศาสตรการพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564)

- 54 -

3) สงเสรมการผลตสนคาเกษตรทมคณภาพตลอดโซอปทานใหสอดคลองกบ

ความตองการของตลาด และสงเสรมงานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมเพอน ามาใชประโยชน

4) สงเสรมใหมการบรหารจดการทรพยากรการเกษตรและสงแวดลอมอยาง

สมดลและยงยน

4.3 วตถประสงค

1) เพอสรางความภาคภมใจในอาชพเกษตรกรรม สามารถพงพาตนเองได

มการถายทอดความรอยางตอเนอง เกดการรวมกลมเกษตรกรและเชอมโยงเครอขายกบ

ภายนอกอยางเขมแขง และลดความเหลอมล าทางรายได

2) เพอสงเสรมใหเกษตรกรและสถาบนเกษตรกรยกระดบผลตภาพ ประสทธภาพ

คณภาพ มาตรฐาน รวมทงสรางมลคาเพมสนคาเกษตร ใหตอบสนองความตองการของตลาด

3) เพอสรางความสามารถในการแขงขนของสนคาเกษตร รวมทงพฒนางานวจย

เทคโนโลย และนวตกรรมมาใชประโยชน

4) เพอใหเกดการบรหารจดการทรพยากรการเกษตรอยางมประสทธภาพ

สามารถปรบตวและสรางภมคมกนรองรบตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศได

4.4 เปาหมาย

1) ความผาสกของเกษตรกรเพมขนอยทระดบ 85 ในป 2564

2) เกษตรกรมรายไดเงนสดสทธทางการเกษตรเพมขนเปน 59,460 บาทตอ

ครวเรอน ในป 2564

3) เศรษฐกจภาคเกษตรเตบโตเฉลยรอยละ 3 ตอป

4) จ านวนงานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมดานการเกษตรถกน าไปใชประโยชน

เพมขนอยางนอยรอยละ 5 ตอป

5) ทรพยากรการเกษตรไดรบการฟนฟและใชประโยชนอยางสมดลและยงยนเพมขน

4.5 ตวชวด

1) ดชนความผาสกของเกษตรกร

2) รายไดเงนสดสทธทางการเกษตร

3) GDP ภาคเกษตร

4) จ านวนงานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมทน าไปใชประโยชน

5) ทรพยากรการเกษตรทมการบรหารจดการอยางมประสทธภาพ

4.6 ยทธศาสตรและแนวทางการพฒนา ประกอบดวย 5 ยทธศาสตร 23 แนวทาง

พฒนา ดงน

- 55 -

ยทธศาสตรท 1 สรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรและสถาบนเกษตรกร

วตถประสงค

1) เพอใหเกษตรกรมความมนคง สามารถพฒนาอาชพเกษตร เพอสรางรายไดและ

มความภาคภมใจในการประกอบอาชพเกษตรกรรม

2) เพอสนบสนนใหเกษตรกรและสถาบนเกษตรกรเปนผประกอบการธรกจเกษตร

มออาชพ

3) เพอพฒนาและเชอมโยงเครอขายในการประกอบอาชพเกษตรกรรม

เปาหมาย

1) เกษตรกรมรายไดเงนสดสทธทางการเกษตรเพมขนเปน 59,460 บาทตอครวเรอน

ในป 2564

2) พนทการท าเกษตรกรรมยงยนเพมขนเปน 5,000,000 ไร ในป 2564

3) รกษามาตรฐานระดบความเขมแขงของสถาบนเกษตรกรทมศกยภาพ และปรมาณ

ธรกจของสถาบนเกษตรกรเพมขนรอยละ 3 ตอป

ตวชวด

1) รายไดเงนสดสทธทางการเกษตร

2) จ านวนพนทการท าเกษตรกรรมยงยน

3) จ านวนสถาบนเกษตรกรทมความเขมแขงและรายไดสทธของสถาบนเกษตรกร

แนวทางการพฒนา 5 แนวทาง

1) ขยายผลการท าการเกษตรตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ดวยการ

สรางจตส านกใหเกษตรกรนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการท าการเกษตร

ใหครอบคลมทกครวเรอน กลมเกษตรกร องคกร เครอขายเกษตรกร และสถาบนเกษตรกร โดยใช

หลกพอประมาณ ความมเหตผล มภมคมกน พงพาตนเอง และสามารถตอยอดไปสการท าธรกจ

เกษตรเชงพาณชย ตลอดจนสงออกไปขายในตลาดตางประเทศ

2) เสรมสรางความภาคภมใจและความมนคงในการประกอบอาชพเกษตรกรรม

ดวยการ

2.1) สรางและพฒนาเกษตรกรรนใหมเขาสภาคการเกษตร โดยรวมมอกบ

สถาบนการศกษาทมหลกสตรการเรยนการสอนดานการเกษตร ถายทอดความรทางวชาการ

ดานการผลตดวยเทคโนโลยสมยใหม ความรดานการบรหารธรกจ การตลาด และการเขาถง

แหลงสนเชอเพอการเกษตรใหกบเยาวชนรนใหม ลกหลานเกษตรกร หรอบคคลทวไปทมความมงมน

จะประกอบอาชพเกษตรกรรม รวมทงสนบสนนทนเพอการประกอบธรกจเกษตร การจดสรรทดน

- 56 - ท ากนใหแกเกษตรกรรนใหม และสงเสรมใหเกษตรกรรนใหมน าความรทางการเกษตรไปถายทอด

และพฒนาชมชน ตลอดจนสนบสนนการใหทนการศกษาส าหรบเยาวชนรนใหมหรอลกหลาน

เกษตรกรทตองการศกษาตอดานการเกษตรเพอสบทอดอาชพการเกษตรของครอบครว

2.2) ปรบเปลยนทศนคตดวยการสรางแรงจงใจและความภาคภมใจในการสบทอด

อาชพเกษตร โดยคดเลอกเกษตรกรดเดนในแตละสาขา เผยแพรเกยรตคณและผลงานใหปรากฏ

ตอสาธารณชน เพอยกยองและสรางความภาคภมใจใหแกผประกอบอาชพเกษตรกรรม สรางตนแบบ

เกษตรกรรนใหมทท าการเกษตรประสบความส าเรจและเผยแพรประชาสมพนธใหคนรนใหมรบร

ตลอดจนสรางทศนคตใหเกษตรกรรกหวงแหนพนทและอาชพทางการเกษตรไวใหรนตอไป ปลกฝง

คานยมการท าการเกษตรเพอเปนทางเลอกใหกบเยาวชนตงแตระดบอนบาลขนไป โดยบรรจใน

หลกสตรการเรยนการสอน ทงภาคทฤษฎและปฏบต รวมถงการทศนศกษาดงานในศนยเรยนรตาง ๆ

2.3) สรางระบบสวสดการแกเกษตรกร โดยผลกดนใหมกองทนสวสดการเกษตรกร

เพอใหเกษตรกรมหลกประกนความมนคงในอาชพทเหมาะสมกบความเปนอย ชวยยกระดบฐานะ

ทางเศรษฐกจและสถานภาพทางสงคมใหแกเกษตรกร

2.4) ปรบโครงสรางหนสนเกษตรกรอยางตอเนองและเปนแผนระยะยาว โดยเฉพาะ

อยางยง หนกองทนในก ากบของกระทรวงเกษตรและสหกรณหรอสถาบนการเงน รวมทงหนนอกระบบ

เพอปองกนการสญเสยทดนท ากนของเกษตรกร จดตงศนยใหค าปรกษาแนะน าชวยเหลอแกปญหา

หนสนและการถกฟองรองด าเนนคดของเกษตรกร รวมทงสงเสรมการสรางวนยทางการเงนเพอ

สรางความเขมแขงใหกบเกษตรกร

3) สงเสรมการท าเกษตรกรรมยงยนใหเหนผลในทางปฏบต โดยด าเนนกจกรรม

การผลตทางการเกษตรในรปแบบทเหมาะสม อาท เกษตรผสมผสาน เกษตรธรรมชาต วนเกษตร

เกษตรทฤษฎใหม และเกษตรอนทรย ใหเกอกลกบทรพยากรทมอยอยางจ ากด สภาพเศรษฐกจ

และสงคมในชมชน ดวยการ

3.1) เรงขบเคลอนการด าเนนงานตามยทธศาสตรการพฒนาเกษตรอนทรย

แหงชาต พ.ศ. 2560 - 2564 ใหบรรลเปาหมายในการเพมพนท เกษตรอนทรยไมนอยกวา

600,000 ไร เพมจ านวนเกษตรกรทท าเกษตรอนทรยไมนอยกวา 30,000 ราย และเพมสดสวน

ตลาดสนคาเกษตรอนทรยในประเทศตอตลาดสงออก เปน 40 ตอ 60 และยกระดบกลม

เกษตรอนทรยวถพนบานเพมเตม โดยสงเสรมการวจย การสรางและเผยแพรองคความรและ

นวตกรรมเกษตรอนทรย พฒนาการผลตสนคาและบรการเกษตรอนทรย เพอเพมศกยภาพการผลต

และสรางความยงยนของระบบการผลต พฒนาการตลาดสนคาและบรการ และการรบรอง

- 57 - มาตรฐานเกษตรอนทรย รวมทงการขบเคลอนเกษตรอนทรยไปสการปฏบตใหเกดผลเปนรปธรรม โดย

บรณาการ กบทกภาคสวน

3.2) สงเสรม ขยายผลและพฒนาการผลตในระบบเกษตรกรรมยงยนในรปแบบตาง ๆ

เชน เกษตรทฤษฎใหม เกษตรผสมผสาน วนเกษตร และเกษตรธรรมชาต เปนตน โดยสนบสนนบทบาท

เครอขายปราชญชาวบานในการขบเคลอนการปรบกลไกและโครงสรางพนฐานดานการท าการเกษตร

ทจ าเปนในการท าเกษตรกรรมยงยน เชน การพฒนาระบบขอมลเกษตรกรรมยงยน การสรางองคความร

การสนบสนนเงนทนในลกษณะสนเชอสเขยวทจงใจการผลต การสงเสรมการตลาด เปนตน

3.3) ปลกฝงความร ความเขาใจ และทศนคตทดเกยวกบการท าเกษตรกรรมยงยน

ใหกบเยาวชนคนรนใหม โดยพฒนาหลกสตรการเรยนการสอนรวมกบกระทรวงศกษาธการ สอดแทรก

เนอหาวชาความรทจ าเปนตาง ๆ อาท การท าเกษตรอนทรย เกษตรผสมผสาน เกษตรทฤษฎใหมทเนน

ความมนคงอาหารและรายไดของเกษตรกร ความปลอดภยดานอาหาร การพฒนาไปสเกษตรอตสาหกรรม

และการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

3.4) พฒนาตลาดสนคาเกษตรปลอดภยเพอเปนทางเลอกใหกบผบรโภค โดยจดหา

สถานทจ าหนายสนคาเกษตรปลอดภยแยกจากตลาดสดทวไป เพอสรางความแตกตางอยางชดเจน

ระหวางสนคาเกษตรปลอดภยไดมาตรฐานกบสนคาเกษตรทวไป รวมทงสนบสนนใหเกษตรกรหรอ

สถาบนเกษตรกรมชองทางการตลาดทงตลาดภายในและตางประเทศ

4) พฒนาองคความรของเกษตรกรสเกษตรกรมออาชพ (Smart Farmer) ดวยการ

4.1) เสรมสรางองคความรเกยวกบการผลตสนคาเกษตรปลอดภย การท าเกษตร

อนทรย การปรบปรงดน การผลตพนธด (พช ประมง ปศสตว) การใชปยอนทรยและปยเคม

อยางถกตองตามคาวเคราะหดน การปองกนและก าจดศตรพชตามหลกวชาการ การวางแผน

การผลต บรหารจดการสนคาเกษตร การบรหารจดการตนทน การท าบญชรายจาย/บญชตนทน

อาชพ การเพมประสทธภาพการผลตสนคาเกษตรทส าคญ การผลตสนคาตามมาตรฐานสนคาเกษตร

มการประยกตใชภมปญญาทองถนในการพฒนาการผลต รวมถงเนนใหความรเกยวกบการบรหาร

จดการดานการตลาดแกเกษตรกรอยางตอเนอง เพอพฒนาไปสผประกอบการธรกจเกษตรมออาชพ

(Smart Entrepreneur)

4.2) พฒนากระบวนการทางความคดของเกษตรกรไปสเกษตรกรมออาชพ เนนการ

น าความรทไดรบจากการอบรมไปตอยอดความคดในการพฒนาการผลตไปสการแปรรปขนตนเพอ

เพมมลคาสนคาเกษตร การปรบปรงคณภาพมาตรฐานสนคาเกษตรและผลตภณฑใหเปนไปตาม

ความตองการของตลาด รวมถงการบรหารการตลาดตงแตระดบชมชน จงหวด และตลาดตางประเทศ

- 58 - โดยรวมกบสถาบนการศกษา รวมทงการถอดบทเรยนและน าขอเทจจรงเปนตวอยาง และสนบสนน

การศกษาดงานเกษตรกรตวอยางทสามารถน าไปพฒนาตอยอดได

4.3) พฒนาศกยภาพศนยปราชญชาวบานเปนแหลงเรยนร และขยายฐาน

องคความรจากปราชญชาวบานไปสเกษตรกรและชมชนเครอขายอนๆ โดยรวบรวมองคความรและ

ภมปญญาทองถน ใหเกษตรกรสามารถเขาถงไดงายในทกต าบล ประชาสมพนธเกษตรกรตวอยาง

ทประสบความส าเรจใหมากขน

4.4) พฒนาศนยเรยนรเพมประสทธภาพการผลตสนคาเกษตร 882 ศนย ใหเปน

ศนยกลางบรณาการขอมลทางวชาการจากภาครฐ เชน Agri-Map และเปนแหลงแลกเปลยนเรยนร

ขอมลชมชน รวมทงพฒนาศนยเครอขายและจดเรยนร

5) สรางความเขมแขงและเชอมโยงเครอขายของเกษตรกร และสถาบนเกษตรกร

5.1) สรางตนแบบการผลตสนคาเกษตรมาตรฐานตลอดโซอปทานทประสบ

ผลส าเรจในแตละชนดสนคา โดยน าตนแบบเกษตรกร สถาบนเกษตรกรหรอรปแบบการพฒนา

การเกษตรทงในและตางประเทศทประสบความส าเรจ มาพฒนาและประยกตใชในการท าการเกษตร

ใหเหมาะสมกบสภาพเศรษฐกจและภมสงคมของแตละชมชนพนทจากระดบต าบลขยายผลไปส

ระดบอ าเภอ จงหวด และประเทศ

5.2) สนบสนนความรวมมอระหวางเกษตรกรรายใหญกบเกษตรกรรายยอย

ใหเกดการพฒนากลมการผลตและเชอมโยงสอตสาหกรรมเกษตรผานการสงเสรมในรปแบบ

เครอขายวสาหกจ และการถายทอดเทคโนโลยระหวางกน รวมถงอ านวยความสะดวกดานการเกษตร

เชงพาณชยและการตลาดสนคาเกษตรทงในและตางประเทศ

5.3) พฒนาเครอขายเกษตรกร สถาบนเกษตรกรผานระบบสารสนเทศ โดยสนบสนน

การใชเครอขายสงคมออนไลนเพอเชอมโยงและแลกเปลยนขอมลขาวสารของกลมเกษตรกรและ

เครอขายเกษตรกร

5.4) สงเสรมการรวมกลมเกษตรกรเพอสรางความเขมแขง โดย

(1) ส ารวจความตองการของเกษตรกรในชมชนเกยวกบกจกรรมทเกษตรกร

ตองการด าเนนการในลกษณะของกลมเกษตรกร ชใหเหนถงประโยชนของการรวมกลมซงจะท าใหเกด

ความรวมมอ และแลกเปลยนความรทจะเปนประโยชนตอการพฒนาตลอดโซการผลต รบสมคร

เกษตรกรทสนใจเขารวมกจกรรม และถายทอดความรใหกบเกษตรกร โดยเฉพาะองคความร

ดานการบรหารจดการกลมเกษตรกร

(2) สงเสรมใหเกษตรกรรวมกลมกนในลกษณะตาง ๆ ตงแตระดบการผลตใน

พนทจนถงการผลตระดบอตสาหกรรม เพอใหเกดการประหยดตอขนาด ขยายฐานลกคาและ

- 59 - สรางความเขมแขงในระดบตนน า อาท การรวมกลมแบบขามกลมระหวางเกษตรกรทเพาะปลกพช

หลากหลายชนดหรอทประกอบอาชพทมความเกยวเนองกนในโซอปทาน เชน กลมท านากบ

กลมผลตปย ซงใชแกลบ ฟางขาวไปท าปยอนทรย การรวมกลมของเกษตรกรรนใหมเปนยวสหกรณ

และยวเกษตรกร และการรวมกลมจากกจการเจาของคนเดยว เปนการประกอบการในรปแบบ

สหกรณ หางหนสวน และบรษท

(3) สนบสนนการท าธรกจการเกษตรเพอสงคม (Social Business) โดยใช

รปแบบสหกรณ บรรษทชมชน หรออน ๆ ทบรหารจดการโดยชมชน เปนกลไกส าคญในการพฒนา

การผลต การตลาดและบรการสนคาและผลตภณฑการเกษตร เพอสรางอาชพใหกบเกษตรกรในทองถน

และน าก าไรทไดจากการประกอบกจการกลบคนสสงคมในรปแบบตาง ๆ เชน สวสดการสงคม

การศกษา สาธารณสข เปนตน

5.5) พฒนาสถาบนเกษตรกรใหเขมแขงสามารถตอยอดเปนผประกอบการธรกจเกษตร

(1) สนบสนนปจจยการผลตใหกบเกษตรกรผานสถาบนเกษตรกร เพอท า

การผลตสนคาเกษตรไดตามมาตรฐานทก าหนด รวมทงสามารถผลตปจจยการผลตทมคณภาพ

ไดเอง อาท เมลดพนธพชพนธด

(2) สนบสนนใหเกษตรกรและสถาบนเกษตรกรเปนผประกอบการมออาชพ

โดยมงเนนใหสามารถเขาถงขอมลขาวสารเกยวกบการผลต การบรหารจดการการตลาด การใช

ขอมลทางการเงนการบญช เทคโนโลยการเกษตร แหลงสนเชอ สถานการณทางเศรษฐกจและ

การเกษตรทงใน และตางประเทศ ทงจากเจาหนาทและผานระบบสารสนเทศในชองทางตาง ๆ

รวมทงสงเสรมใหมการบนทกขอมลกจกรรมการผลตและการตลาด เพอเปนฐานขอมลใช

ประกอบการวางแผนและบรหารจดการการผลตใหสอดคลองกบความตองการของตลาด และเปน

ขอมลประกอบการตดสนใจลงทนท าการเกษตร

(3) สนบสนนการพฒนาศกยภาพการผลตและการตลาดของสถาบน

เกษตรกร อาท สนบสนนการเขาถงแหลงเงนทนดอกเบยต า ขยายโอกาสในการเขาถงปจจยการผลต

สนบสนนการขยายชองทางดานการตลาดส าหรบธรกจเกษตร การเชอมโยงระหวางการผลตกบ

การตลาด สนบสนนการท าการคาแบบแลกเปลยนสนคาระหวางกน สงเสรมการบรหารจดการของ

สถาบนเกษตรกรใหมความเขมแขงอยางตอเนองและสามารถท าธรกจรวมกบภาคเอกชนทงใน

และตางประเทศได

5.6) เชอมโยงและบรณาการจากทกภาคสวนเพอแกไขปญหาของเกษตรกรอยางเปน

ระบบ โดยการ

(1) จดท าแผนบรณาการการด าเนนงานระหวางภาคสวนตาง ๆ ไดแก เกษตรกร

กลมเกษตรกร สภาเกษตรกร ภาครฐ ภาคเอกชน สถาบนการศกษา องคกรไมแสวงผลก าไรและ

- 60 - ผบรโภค โดยใชหลก 4 M (Man Money Material และ Management) และแกไขปญหาใหสอดคลองกน

อาท เกษตรกรมทดนส าหรบท าการเกษตรขนาดเลก ควรท าการศกษาวจยเกยวกบรปแบบการท า

การเกษตรทเหมาะสมกบพนทขนาดเลก มการเชอมโยงการท างานระหวางกระทรวงเกษตรและสหกรณ

กบกระทรวงพาณชย เพอใหทราบปรมาณ และคณภาพสนคาเกษตรตามความตองการของตลาด

(2) สงเสรมความรวมมอในการพฒนาการเกษตรระหวางภาครฐ เอกชน

เกษตรกร และผบรโภค โดยรวมพลงกนทกภาคสวนรวมกนแกไขปญหาและขบเคลอนการพฒนา

ภาคการเกษตร บรหารจดการสนคาเกษตรตงแตตนทาง กลางทาง และปลายทาง โดยยดหลกการ

แบงปนผลประโยชนรวมกน

(3) ด าเนนการตาง ๆ ทจะเปนปจจยสนบสนนการแกไขปญหาดานการเกษตร

อาท ปรบปรงกฎระเบยบขอบงคบเกยวกบเกษตรพนธะสญญาใหมความเหมาะสมและเปนธรรม

ออกกฎหมายควบคมการท าสญญาระหวางเกษตรกรกบเอกชน และด าเนนมาตรการชวยเหลอเกษตรกร

ในกรณเกดขอพพาทกบบรษทเอกชน

ยทธศาสตรท 2 เพมประสทธภาพการบรหารจดการสนคาเกษตรตลอดโซอปทาน

วตถประสงค

1) เพอใหประเทศไทยเปนศนยกลางการผลต การคา และการแปรรปสนคาเกษตรท

ส าคญของภมภาคอาเซยน

2) เพอสนบสนนกระบวนการผลต การแปรรป การตลาดสนคาเกษตรไปสคณภาพและ

มาตรฐานสนคาปลอดภย

3) เพอเพมประสทธภาพการบรหารจดการโซอปทานสนคาเกษตร

เปาหมาย

1) มลคาการสงออกสนคาเกษตรและผลตภณฑขยายตวเฉลยไมต ากวารอยละ 2.5

2) การผลตสนคาเกษตรและผลตภณฑมประสทธภาพและคณภาพมาตรฐานเพมขน

ตวชวด

1) อตราการขยายตวของมลคาการสงออกสนคาเกษตรและผลตภณฑ

2) จ านวนฟารม / โรงงานทไดรบการรบรองคณภาพมาตรฐาน

แนวทางการพฒนา 8 แนวทาง

1) สงเสรมการผลตสนคาเกษตรใหไดมาตรฐานรองรบความตองการของตลาด

เพอพฒนาสนคาเกษตรใหมคณภาพและไดมาตรฐาน สรางมลคาเพม และเพมความสามารถในการ

แขงขน ดวยการ

- 61 -

1.1) พฒนากระบวนการกอนการเกบเกยว (Pre-harvest) เพอลดตนทนการผลต

และรองรบกระบวนการผลตสนคาเกษตรใหมคณภาพตามมาตรฐานสากล โดยสนบสนน

การพฒนาพนธด (พช ประมง ปศสตว) การกระจายพนธดอยางเพยงพอและทวถง รวมทงสนบสนน

การรวมตวของเกษตรกรรายยอย ผลตเปนระบบแปลงใหญ เพอประโยชนในการบรหารจดการ

การใชปจจยการผลตและเครองจกรกลการเกษตรรวมกน

1.2) สนบสนนการปรบเปลยนการผลตตามศกยภาพความเหมาะสมของพนท

และความตองการของตลาด (Zoning by Agri-Map) โดยมมาตรการชวยเหลอเกษตรกรทปรบเปลยน

การผลต เชน สนบสนนปจจยการผลต การจดหาแหลงสนเชอดอกเบยต า เปนตน

1.3) พฒนากระบวนการหลงการเกบเกยว (Post-harvest) เพอรกษาคณภาพ

สนคาเกษตร ลดการสญเสยระหวางเกบเกยวผลผลตจนถงมอผบรโภคหรอโรงงานอตสาหกรรม

การออกแบบผลตภณฑบรรจภณฑตามความตองการของตลาดเพอสรางมลคาเพ มใหแก

สนคาเกษตร พรอมพฒนาระบบการตรวจสอบยอนกลบ (Traceability) ทมประสทธภาพ เพอสราง

ความเชอมนใหแกผบรโภค

1.4) สรางองคความรและปลกจตส านกดานอาหารปลอดภยตงแตระดบเยาวชน

เพอใหเกดความตระหนกทงผผลตและผบรโภค พฒนาองคความรและสรางความเขาใจเกยวกบ

มาตรฐานสนคาเกษตรใหแกเกษตรกร สถาบนเกษตรกร และบคคลทวไป สรางความตระหนกถง

ความส าคญของระบบการผลตทดตลอดโซอาหาร เชน GAP, GMP, HACCP ส าหรบการผลตพช

ประมง และปศสตว รวมทงสงเสรมการประชาสมพนธถงความแตกตางของสนคาเกษตรทผลต

ตามมาตรฐานกบสนคาทวไป

1.5) ก าหนดมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารใหเปนมาตรฐานบงคบทงในระดบ

ฟารม โรงงานแปรรป โรงฆาสตว และอาหารทพรอมบรโภค รวมทงผลกดนใหเกดมาตรฐานการผลต

สนคาเกษตรระดบอาเซยน เพอใหเปนมาตรฐานเดยวกนรองรบการเปนศนยกลาง (Hub) ของภมภาค

1.6) สนบสนนการถายโอนภารกจการตรวจสอบฟารม การตรวจวเคราะหสนคา และ

การรบรองฟารมใหกบภาคเอกชนทไดรบอนญาตอยางเหมาะสม

2) สงเสรมการบรหารจดการโซอปทานสนคาเกษตร ดวยการ

2.1) ถายทอดองคความรเกยวกบการบรหารจดการโลจสตกสและโซอปทาน

การเกษตรใหแกเกษตรกร สถาบนเกษตรกร และผประกอบการธรกจเกษตรอยางตอเนอง

โดยเฉพาะการจดการโซอปทาน การสรางโซคณคา และการบรหารจดการโลจสตกสในระดบฟารม

(Logistics Management from Farms to Forks) เพอใหไดผลผลตตามความตองการของตลาด รวมทง

สนบสนนเกษตรกร สถาบนเกษตรกร และผประกอบการธรกจเกษตรใหเหนถงความส าคญ

- 62 - ในการน าความรดานการบรหารจดการโลจสตกสและโซอปทานมาใชในการประกอบอาชพของ

ตนเอง

2.2) สงเสรมเกษตรกรและสถาบนเกษตรกรท าการเกษตรแบบกลมการผลต

(Cluster) เครอขายวสาหกจ และเกษตรพนธะสญญา (Contract Farming) กบผประกอบการธรกจ

เกษตร เพอเขาส อตสาหกรรมเกษตรแปรรปทงภายในและตางประเทศ โดยเฉพาะกลมประเทศ

เพอนบาน เพอสงออกสนคาเกษตรแปรรปไปยงประเทศทสาม

2.3) สนบสนนและพฒนาสถานท พนท หรอศนยกระจายสนคาของสหกรณ

(Cooperative Distribution Center: CDC) ใหเปนแหลงรวบรวม คดแยกคณภาพและกระจายผลผลต

หรอผลตภณฑไปยงตลาดผบรโภคระดบตาง ๆ ตงแตระดบพนท ชมชน จงหวด / ขามจงหวด และ

ประเทศ

2.4) สนบสนนใหมการจดตงศนยบรการในชมชนเพอใหบรการรบจาง จดเกบ

กระจาย และขนสงสนคาเกษตร เชน การใหบรการเชาเครองจกรกลการเกษตร หองเยน ลานตาก

และคลงสนคา โดยเนนใหสถาบนเกษตรกรเปนผบรหารจดการธรกจ

2.5) สนบสนนการสรางเครอขายพนธมตรดานการบรหารจดการโลจสตกสระหวาง

เกษตรกร สถาบนเกษตรกร และผประกอบการธรกจเกษตร เพอแลกเปลยนองคความร เทคโนโลย

นวตกรรมการบรหารจดการโลจสตกสและโซอปทาน เชน การวางแผนการผลตสนคาเกษตร

การวางแผน การขนสงผลผลตรวมกน

2.6) การดแลรกษาคณภาพผลผลตโดยใชความเยน (Cool Chain) ส าหรบสนคา

ผก ผลไม นม เนอสตว และประมง เพอเพมประสทธภาพโลจสตกสสนคาเนาเสยงาย พฒนา

กระบวนการลดการสญเสยอาหารตลอดโซอปทาน ตงแตขนตอนการเพาะปลก การเกบเกยว

การแปรรป การบรรจหบหอ การขนสง การจดเกบและการกระจายสนคาจนถงมอผบรโภค

2.7) สงเสรมใหเกษตรกร/สถาบนเกษตรกรปรบปรงประสทธภาพโลจสตกส

ตงแตระดบฟารมจนสงมอบสนคาเกษตรถงมอผบรโภค ครอบคลม 3 มต ไดแก มตตนทน (Cost)

มตเวลา (Lead Time) และมตความนาเชอถอ (Reliability) โดยใหความส าคญกบกจกรรมโลจสตกส

ทส าคญ ไดแก (1) การคาดการณ ความตองการสนคาเกษตรกอนการผลต (2) การบรการลกคา

ทงกอน ระหวาง และหลงรบค าสงซอ (3) การจดซอปจจยการผลต (4) การสอสารดานโลจสตกส

เพอใหสงมอบสนคาเกษตรไดตรงตามทลกคาสงซอ (5) การขนสงสนคาเกษตร (6) การบรหาร

จดการภายในสถานทเกบสนคาเกษตร (7) การบรหารจดการสนคาเกษตรในสตอก (8) การเกบเกยว

คดเกรด และบรรจหบหอ และ (9) การตรวจสอบยอนกลบ และการตกลบสนคาเกษตร

- 63 -

3) เพมมลคาสนคาเกษตร ดวยการ

3.1) สงเสรมการผลตสนคาเกษตรทมคณภาพ เอกลกษณ และมลคาสงตาม

ความตองการของตลาดเฉพาะกลม (Niche Market) ยกระดบราคาสนคาดวยการสรางตราสนคาเกษตร

ปลอดภย เกษตรอนทรย และฮาลาล สรางศนยจ าหนายสนคาส าหรบตลาดเฉพาะกลม เชน รานคา

สมนไพร รานผาไหมไทย ทเนนขายกลมลกคาทมก าลงซอสงและนกทองเทยวจากตางประเทศ เปนตน

สงเสรมการขนทะเบยนการคมครองสงบงชทางภมศาสตร (Geographical Indications: GI) และเพมมลคา

สนคาเกษตรดวยเศรษฐกจดจทล (Digital Economy) อาท การซอขายผานระบบออนไลน

3.2) สงเสรมการน าภมปญญาทองถนไปใชในการแปรรปเพอเพมมลคาสนคา

เกษตร และประชาสมพนธสนคาเกษตรทเกดจากภมปญญาทองถนผานโครงการหนงต าบล

หนงผลตภณฑ (OTOP) เพอสรางความไดเปรยบทางการแขงขน และสรางเอกลกษณของแตละชมชน

3.3) สรางมลคาเพมใหกบสนคาเกษตรดวยแนวคดเกษตรสรางสรรคหรอเกษตร

ประณต ตลอดโซอปทานสนคาเกษตร ตงแตการผลตจนถงการแปรรปเปนผลตภณฑตาง ๆ โดยใช

เทคโนโลยสนบสนนการพฒนา เชน การใชนวตกรรมออกแบบบรรจภณฑใหคงความสดของสนคา

เกษตร การเปลยนรปรางผลผลตทางการเกษตรและการสรางเอกลกษณหรอเรองราวแหลงก าเนด

ใหกบสนคาเกษตร เปนตน รวมทงการเพมมลคาสนคาเกษตรอยางครบวงจร อาท ผลตภณฑไหม

ซงจะชวยเพมมลคาสนคาเกษตร และสรางความเชอมนใหแกผบรโภคทงในและตางประเทศ

3.4) สงเสรมและสนบสนนการทองเทยวเชงเกษตร โดยพฒนาใหเปนแหลง

ทองเทยว ทนกทองเทยวสามารถท ากจกรรมรวมกบชมชนได เชน การด านา การทอผา เปนตน

พฒนาศนยปราชญชาวบานใหเปนแหลงทองเทยวเชงเกษตรแบบครบวงจร สงเสรมการทองเทยว

เชงเกษตรสขภาพ เชน ศนยรกษาโรควถธรรมชาตบ าบด การท าสปาสมนไพร ธรกจรานอาหาร

เพอสขภาพ เปนตน พฒนาเครอขาย แหลงทองเทยวเชงเกษตร สรางมาตรฐานแหลงทองเทยว

เชงเกษตร รวมทงประชาสมพนธการทองเทยวเชงเกษตรอยางเปนระบบ ดวยความรวมมอจากภาครฐ

ภาคเอกชน และผน าชมชน เพอสรางรายไดเขาสชมชน

4) จดตงศนยกลางและพฒนาระบบตลาดสนคาเกษตร โดยไดรบการสนบสนน

และความรวมมอจากทงภาครฐ เอกชน และเกษตรกร ตงแตเปนศนยกลางการผลต การแปรรป

การจดการผลผลต การตลาด และการคาสนคาเกษตร รวมทงจดสรรสวนตางทางการตลาด

(Marketing Margins) ทเกดขนใหเหมาะสมตลอดโซอปทานของแตละสนคา ดวยการ

4.1) สนบสนนการจดตงศนยเมลดพนธพชและพนธสตวทมคณภาพในอาเซยน

เพอพฒนาและวจยพนธทมคณภาพสง รวมทงพนธทสามารถปรบตวตามสภาพแวดลอม

- 64 - ทเปลยนแปลงไป เพอใหเกษตรกรเขาถงเมลดพนธพชทด และพนธสตวทมคณภาพอยางเพยงพอ

และทวถง รวมทงพฒนาเปนศนยการเรยนรส าหรบฝกอบรมการผลตเมลดพนธภายในชมชนดวย

4.2) สงเสรมการเปนศนยกลางการผลตอาหาร และสงออกสนคาเกษตรอาหาร

และผลตภณฑทดตอสขภาพ สงเสรมการผลตสนคาเกษตรปลอดภย และอาหารฮาลาล เพอสงออก

ไปยงตลาดเฉพาะ (Niche Market) ในตางประเทศ รวมทงสนบสนนการเปนศนยกลางโลจสตกส

และศนยกระจายสนคาทส าคญในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

4.3) สนบสนนการจดตงศนยบรหารจดการสนคาเกษตรหรอตลาดสนคาเกษตร

เพอบรหารจดการการผลตสนคาเกษตรในพนทใหมปรมาณเหมาะสมสอดคลองกบความตองการ

ของตลาด และเปนศนยกลางซอขาย แลกเปลยนสนคาเกษตรตงแตระดบพนท เชอมโยงกบ

ระบบตลาดในระดบตางๆ ตงแตชมชน/ทองถน จงหวด ประเทศ และตางประเทศ สงเสรมตลาด

สนคาเกษตรทเปนธรรมระหวางผซอและผขาย รวมทงสรางชองทางจ าหนายสนคาเกษตรคณภาพ

โดยด าเนนการผานสถาบนเกษตรกร

4.4) สราง ปรบปรง และพฒนาโครงสรางพนฐานหรอสงอ านวยความสะดวก

ดานการตลาดของสถาบนเกษตรกร อาท ตลาดกลาง หองเยน และระบบเทคโนโลยททนสมย

ใหมความพรอมสมบรณ และเพยงพอตอการใชประโยชนและการใหบรการในพนทตามเสนทาง

ระเบยงเศรษฐกจประตการคาหลก หรอจดเปลยนถายสนคาและดานทมการขนถายสนคาเกษตร

5) เสรมสรางความมนคงทางอาหารอยางยงยน ดวยการสรางความมนคง

ดานอาหารระดบประเทศ โดยบรหารจดการส ารองอาหารเพอภาวะฉกเฉน (Food Emergency) กรณ

การเกดภยพบตทางธรรมชาต (อทกภย ภยแลง แผนดนไหว วาตภย) สามารถเขาถงแหลงอาหาร

ทงทางกายภาพ และเศรษฐกจอยางเพยงพอ ปลอดภย และมคณคาทางโภชนาการ เพอการมชวต

ทดและสขภาพทแขงแรง รวมถงการผลตเมลดพนธส ารองในชวงทขาดแคลน

6) สนบสนนความรวมมอระหวางภาครฐ และเอกชน (Public Private Partnership:

PPP) ดวยการ

6.1) สนบสนนใหผประกอบการธรกจเกษตรหรอภาคเอกชนเขามามสวนรวมใน

การลงทนหรอด าเนนการในรปแบบ PPP (Public Private Partnership) โดยการจดหาโครงสรางพนฐาน

หรอสงอ านวยความสะดวกทางการเกษตร เชน ศนยรวบรวมและกระจายสนคาเกษตรเพอแสดง

จ าหนาย และกระจายสนคาเกษตรในแตละจงหวดหรอในพนททองเทยว เปนตน

6.2) ผลกดนหลกการลงทนภาคการเกษตรอยางรบผดชอบ (Responsible Agriculture

Investment: RAI) โดยใหมกฎหมายรองรบเพอใชเปนหลกการพนฐานเกยวกบการลงทน

ภาคการเกษตรอยางมความรบผดชอบในสาขาการเกษตร เพอปองกนปญหาการแยงชงทดน

- 65 - (Land Grabbing) และการเขาถอครองทดนขนาดใหญ โดยยดหลกการส าคญ 10 ขอ ตามหลกการ

ระหวางประเทศเกยวกบการลงทนภาคการเกษตรอยางรบผดชอบ โดยองคกรระหวางประเทศ

ไดแก UNCTAD, FAO, IFAD, World Bank รวมจดท าแลวเสรจเมอป 2556 ไดแก 1) มสวนรวม

ตอความมนคงอาหารและโภชนาการ 2) มสวนรวมตอการพฒนาเศรษฐกจทยงยนและเทาเทยมกน

และการขจดความยากจน 3) สงเสรมความเสมอภาคทางเพศและสรางบทบาทใหสตร 4) มสวนรวม

และสรางบทบาทใหเยาวชน 5) เคารพตอการครอบครองทดน การท าประมง และการท าปาไม

และเขาถงแหลงน า 6) อนรกษและจดการทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน เพมความยดหยนและ

ลดความเสยงตอภยพบต 7) เคารพมรดกทางวฒนธรรมและภมปญญาทองถน และสนบสนน

ความหลากหลายทางชวภาพและนวตกรรม 8) สงเสรมการเกษตรและระบบอาหารทปลอดภยและ

ดตอสขภาพ 9) ผนวกรวมโครงสรางธรรมาภบาล กระบวนการบรหารจดการ และกลไกรบเรอง

รองเรยนททวถงและโปรงใส และ 10) เขาถงและมงเนนผลกระทบ และสงเสรมใหมความรบผดชอบ

ตอการปฏบตหนาท

7) สนบสนนการจดการความเสยงทจะกระทบตอพชผลทางการเกษตร จากการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ภยธรรมชาต และความผนผวนของราคา โดยสรางหลกประกน

ความเสยงทจะเกดขน พรอมทงสรางระบบเตอนภยทางการเกษตรลวงหนา เพอเตรยมความพรอม

ในการรบความเสยงทจะเกดขนในอนาคต ดวยการ

7.1) สรางระบบประกนภยพชผลทางการเกษตรทงพช ประมง และปศสตว โดยให

ความส าคญกบการศกษา วจย รปแบบความเสยงของสนคาเกษตร และระบบการประกนภยท

เหมาะสม เพอลดความเสยงของเกษตรกร โดยค านงถงประโยชนท จะไดรบตอความสามารถ

ในการช าระเบยประกนของเกษตรกร

7.2) สรางความรความเขาใจเกยวกบระบบการประกนภยพชผลทางการเกษตร เชน

การประเมนเบยประกน การประเมนความเสยหาย และการชดเชยคาสนไหมทดแทน รวมถงสทธ

ประโยชนทเกษตรกรจะไดรบโดยประชาสมพนธขอมลผานสอตาง ๆ เปนตน

7.3) ผลกดนเกษตรกรใหเขาสระบบการประกนภยพชผลทางการเกษตร

โดยระยะแรก ภาครฐมมาตรการจงใจดวยการสนบสนนเบยประกนภยบางสวน

7.4) สนบสนนมาตรการตาง ๆ ทจ าเปนตอการจดการความเสยงทจะกระทบตอ

พชผลทางการเกษตร อาท การใชเทคโนโลยชวยในการคาดการณสภาพภมอากาศ และการสงเสรม

เกษตรกรท าการเกษตรทหลากหลาย

8) สงเสรมการคาชายแดน การพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษ และความรวมมอ

ระหวางประเทศ โดยมงเนนการสรางความรวมมอตงแตกระบวนการผลต การลงทน และการคา

- 66 - สนคาเกษตรระหวางประเทศ กบเศรษฐกจภมภาคตางๆ ตลอดจนสงเสรมความรวมมอระหวางรฐบาล

กบรฐบาล และขยายตอไปยงรฐบาลกบภาคเอกชน ดวยการ

8.1) สงเสรมการอ านวยความสะดวกดานการคาชายแดนระหวางประเทศไทยกบ

ประเทศเพอนบาน โดยพฒนาระบบ National Single Window (NSW) และการใหบรการจดเดยว

เบดเสรจ (One Stop Service) ในสนคาพช ประมง และปศสตว รวมทงสงเสรมการผลตวตถดบ

เกษตรในประเทศเพอนบาน ในกรณทผลผลตในประเทศมไมเพยงพอ แลวน ามาแปรรปในพนท

ชายแดนและเขตเศรษฐกจพเศษชายแดน โดยสนบสนนการท าธรกจแปรรปของสหกรณเพอสงออก

ไปยงประเทศ ทสามเปนการสรางงาน สรางรายได และแกไขปญหาความมนคงตามแนวชายแดน

8.2) สงเสรมการรวมลงทน และพฒนาการเกษตร ภายใตกรอบขอตกลงทาง

เศรษฐกจของแตละภมภาค โดยเฉพาะกลมประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic

Community: AEC) ใหเปนตลาดเดยว และฐานการผลตรวม (Single market and production base)

มการแลกเปลยนเทคโนโลย องคความรวจยและพฒนารวมกน

8.3) สนบสนนการแลกเปลยนเครอขายการตลาดกบตางประเทศ เพอประโยชนตอ

การขยายฐานการผลต การตลาดใหกวางขน และเพมชองทางการกระจายสนคาเกษตรออกสตลาด

กอใหเกดการลงทนรวมระหวางภาครฐบาลกบรฐบาล ภาครฐบาลกบเอกชน และภาคเอกชนไทยกบ

เอกชนตางประเทศ

8.4) สงเสรมการประชาสมพนธเกยวกบคณประโยชนของสนคาเกษตรไทยใหเปน

ทรจกแพรหลายไปทวโลก

ยทธศาสตรท 3 เพมความสามารถในการแขงขนภาคการเกษตรดวยเทคโนโลย

และนวตกรรม

วตถประสงค

1) เพอสงเสรมการวจย พฒนาเทคโนโลย และนวตกรรมดานการเกษตรแบบบรณาการ

รวมกนทงของภาครฐ ภาคเอกชน และเกษตรกร

2) เพอผลกดนใหน าผลงานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมดานการเกษตรไปใชประโยชน

3) เพอพฒนาระบบสารสนเทศใหสามารถใชประโยชนไดอยางทวถง

เปาหมาย

1) งบประมาณดานงานวจย พฒนาเทคโนโลย และนวตกรรมดานการเกษตรเพมขน

รอยละ 5 ตอป

- 67 -

2) ผลงานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมดานการเกษตรทน าไปใชประโยชนไดเพมขน

รอยละ 5 ตอป

3) มการถายทอดเทคโนโลยและนวตกรรมดานการเกษตร และถกน าไปประยกตใช

เพมขนรอยละ 5 ตอป

4) เกษตรกรและผใชบรการสามารถเขาถงขอมลผานชองทางของระบบสารสนเทศ

การเกษตรเพมขนอยางนอยรอยละ 10 ตอป

ตวชวด

1) งบประมาณเพองานวจย พฒนาเทคโนโลย และนวตกรรมดานการเกษตร

ตองบประมาณประจ าปของกระทรวงเกษตรและสหกรณ

2) จ านวนผลงานดานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมดานการเกษตรถกน าไปใช

ประโยชน

3) จ านวนเกษตรกรและผรบบรการทไดรบการถายทอดเทคโนโลยและนวตกรรม

สามารถน าความรไปประยกตใชได

4) จ านวนผใชบรการจากระบบสารสนเทศการเกษตร

แนวทางการพฒนา 3 แนวทาง

1) สงเสรมและสนบสนนการวจย เทคโนโลย และนวตกรรมดานการเกษตร ดวยการ

1.1) สงเสรมและสนบสนนการวจยและพฒนาเทคโนโลย และนวตกรรมการเกษตร

ตงแตระดบการผลต การแปรรป และการตลาดในเชงบรณาการความรวมมอระหวางหนวยงาน

ทเกยวของ เชน สถาบนเกษตรกร หนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน หรอสถาบนการศกษา โดยใช

ศาสตรดานตางๆ มาสนบสนนการวจยและพฒนา อาท กระบวนการทางชวภาพ ชวโมเลกล

เทคโนโลยสมยใหม การใชพลงงานแสงอาทตย (solar cell) การวจยจลชววทยา รวมถงกระบวนการ

เพมประสทธภาพการผลต การเพมมลคาสนคาเกษตร และการสรางคณคาสนคาทสอดคลองกบ

ความตองการของผใชงาน ซงจะเปนประโยชนตอการน าไปประยกตใชในพนทไดอยางแทจรงและ

สามารถแขงขนไดในตลาดโลก ตลอดจนการใหความส าคญกบการศกษาวจยดานเศรษฐกจ

การเกษตร เพอน าผลการวจยมาแกปญหาความยากจนและลดความเหลอมล า

1.2) สนบสนนงบประมาณเพอการวจยพฒนาเทคโนโลย และนวตกรรม

การเกษตรทงในดานการผลต การแปรรป และการตลาด โดยใหความส าคญกบงานวจย

เชงนวตกรรมและความคดสรางสรรค เทคโนโลยสมยใหมและเทคโนโลยชวภาพ เพอชวยในการผลต

สนคาเกษตร พฒนาผลตภณฑอาหารและผลตภณฑทไมใชอาหารตามความตองการของตลาด

เชน การวจยพฒนาเทคโนโลยและนวตกรรมเพอทดแทนแรงงานภาคเกษตร นวตกรรมเพอ

- 68 - ชวยเหลอผสงอายท าการเกษตร เทคโนโลยและเครองจกรกลการเกษตรเพอจดการผลผลตหลง

การเกบเกยว (Post-harvest Management) การผลตยาสมนไพรรกษาโรค เปนตน

1.3) สรางนกวชาการดานการวจยการเกษตรรนใหม และพฒนาศกยภาพ

นกวชาการวจยการเกษตรในปจจบน โดยสนบสนนทนการศกษาตอ ทนฝกอบรม เพอการวจย

ทงในและตางประเทศ รวมทงสนบสนนการปฏรประบบแรงจงใจและเสนทางความกาวหนาในอาชพ

(Career Path) ของนกวชาการ ดานการวจยการเกษตรในระบบราชการ เพอลดปญหาการขาดแคลน

นกวชาการ

1.4) สนบสนนการวจยและพฒนาเพอสรางความเขมแขงของภาคการเกษตร

รวมกนในกลมประเทศอาเซยน รวมทงสรางเครอขายของภาคสวนตางๆ เพอใหมการด าเนนงาน

อยางเปนหนสวนกนและเกดประโยชนรวมกน โดยเฉพาะการวจยพฒนาสนคาเกษตรหลกใน

ภมภาคอาเซยน เชน ขาว ยางพารา ปาลมน ามน เปนตน

1.5) สนบสนนการก าหนดกรอบงานวจยและสรางนวตกรรมใหสอดคลองกบ

ความตองการในระดบทองถน และสนบสนนการตอยอดภมปญญาทองถน เพอใหเกดการ

สรางสรรคผลงานทสามารถใชประโยชน และเหมาะสมกบสภาพพนท สงเสรมการจดสทธบตร

และทรพยสนทางปญญาดานการเกษตรทเกษตรกรประดษฐหรอคดคนขนเอง

1.6) สงเสรมและพฒนาศกยภาพของผร/นกวจยในทองถนใหมสวนรวมในการท า

วจยและสรางสรรคนวตกรรมทางการเกษตร รวมถงสนบสนนงานวจยเชงปฏบตการรวมกบ

เยาวชน เกษตรกรรนใหม และสถาบนการศกษาในพนท

1.7) สนบสนนงานวจยดานเทคโนโลยชวภาพ (Biotechnology) เพอการปรบปรง

พนธพช พนธสตวใหมคณสมบตตามความตองการ เชน ใหผลผลตสง ทนทานตอสภาพแวดลอมทไม

เหมาะสม อาท ดนเปรยว ดนเคม แหงแลง น าทวม ตลอดจนสนบสนนงานวจยดานสงแวดลอม

ทมผลกระทบตอผลตผลทางการเกษตร

2) พฒนาเทคโนโลยสารสนเทศการเกษตรและเชอมโยงขอมลอยางเปนระบบ

ดวยการ

2.1) บรหารจดการฐานขอมลการเกษตรใหเปนระบบ ครบถวน ทนสมยตลอดเวลา

จดเกบและเรยกใชไดงาย เชน ขอมลเชงรกเพอบรหารจดการพนทเกษตรกรรม (Agri-Map)

2.2) สนบสนนและพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศการเกษตร เพอใหขอมลขาวสาร

ดานการตลาดและความตองการผลผลตทางการเกษตร มการไหลลนและกระจายไปสเกษตรกร

- 69 - ผผลตอยางทวถง และทนตอเหตการณ เพอใหเกษตรกรสามารถใชประโยชนจากขอมลขาวสาร

ในการวางแผนการผลตใหสมพนธกบฤดกาลและความตองการของผบรโภค (Demand Driven)

2.3) บรหารจดการชองทางการสอสารเพอใหเกษตรกรและผใชบรการสามารถ

เขาถงแหลงขอมลทถกตองเปนปจจบนไดงายและสะดวกรวดเรว อาท การจดท าเปน Application

ระบบการเรยนรทางอเลกทรอนกส (E – Learning) รายการโทรทศนดานการเกษตร การเผยแพร

ขอมลผานอาสาสมครเกษตรหมบาน ศนยเรยนรในชมชน ตประชาสมพนธ (Kiosk) ธนาคารเพอ

การเกษตรและสหกรณการเกษตร และศนยปฏบตการเศรษฐกจการเกษตร และเครอขายสงคม

ออนไลน (Social Network)

2.4) สนบสนนการถายทอดความรการขายสนคาเกษตรและผลตภณฑผานระบบ

อคอมเมรส เพอใหความร ค าปรกษาแนะน าแกเกษตรกร สถาบนเกษตรกร ผประกอบการธรกจ

เกษตรขนาดกลางและขนาดยอม ในการด าเนนธรกจตลาดอเลกทรอนกสไดอยางมประสทธภาพ

รวมทงจดท าโครงการน ารองการขายผลผลตผานระบบอเลกทรอนกสใหเหนผลอยางเปนรปธรรม

3) สงเสรมการน างานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมไปใชประโยชน ดวยการ

3.1) สรางความรวมมอกบหนวยงานในระดบจงหวด ภมภาค และสถาบนการศกษา

ตาง ๆ เพอรวบรวมผลงานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมดานการเกษตร โดยจดหาสถานททเหมาะสม

ส าหรบการเผยแพรประชาสมพนธและเปนแหลงเรยนรใหกบเกษตรกรและผสนใจทวไปเขามาศกษา

และน าผลงานไปใชประโยชน

3.2) สนบสนนความรวมมอกบผประกอบการภาคเอกชนในการน าผลงานวจย

เทคโนโลย และนวตกรรมทางการเกษตรไปผลตเพอจ าหนายใหเกษตรกรและผสนใจในราคาท

เหมาะสม ชวยลดตนทนการผลตและลดการน าเขาเครองจกรกลการเกษตรจากตางประเทศ

3.3) สนบสนนการพฒนาเกษตรกร ปราชญชาวบาน หรอชมชนตนแบบสถาบน

เกษตรกรในการน าเทคโนโลยและนวตกรรมดานการเกษตรทประดษฐคดคนขนเองมาใชประโยชน

เพอเปนแหลงศกษาเรยนร รวมทงสนบสนนการน าเทคโนโลยและนวตกรรมดานการเกษตรมาใชใน

ระบบสงเสรมการเกษตรแบบแปลงใหญเพอลดตนทน ตลอดจนพฒนาระบบการเกษตรดวยเทคโนโลย

และนวตกรรมเพอเขาสการท าฟารมทมความแมนย าสง (Precision Farming) เปนการควบคมตนทน

การผลต การใชทรพยากร และการตลาด โดยใชเทคโนโลยเขาชวยในการควบคมการใชน า การใสปย

การปองกนโรค แมลงศตรพช เทคนคการผสมพนธ และการเกบเกยว

- 70 -

ยทธศาสตรท 4 บรหารจดการทรพยากรการเกษตรและสงแวดลอมอยางสมดล

และยงยน

วตถประสงค

เพอใหเกดการบรหารจดการทรพยากรการเกษตรและสงแวดลอมอยางสมดล และ

ยงยนทงในแงของการใชประโยชนและการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

เปาหมาย

1) พนทดนไดรบการจดการและฟนฟ 12,500,000 ไร ในป 2564

2) พฒนาและฟนฟแหลงน าในไรนาปละไมนอยกวา 45,000 แหง และแหลงน าเพอ

การอนรกษดนและน าปละไมนอยกวา 300 แหง

3) พนทชลประทานเพมขนไมต ากวาปละ 350,000 ไร

ตวชวด

1) จ านวนพนทดนไดรบการจดการและฟนฟ

2) จ านวนแหลงน าในไรนาและแหลงน าเพอการอนรกษดนและน าไดรบการพฒนา

และฟนฟ

3) จ านวนพนทชลประทาน

แนวทางการพฒนา 5 แนวทาง

1) ฟนฟและอนรกษทรพยากรการเกษตร ดวยการ

1.1) ปรบปรง ฟนฟและอนรกษทรพยากรการเกษตร อาท ดน น า ทรพยากรทางทะเล

สงเสรมการใชประโยชนจากทรพยากรการเกษตรทมอยอยางจ ากดใหเกดความคมคาและ

มประสทธภาพเหมาะสมกบสภาพพนท รวมทงสนบสนนกจกรรมการเกษตรแบบยงยนหรอเกษตรเชง

อนรกษเพอคงความสมดลของทรพยากรธรรมชาต

1.2) สงเสรมการอนรกษพนธกรรมพชและสตวทงในแหลงอนรกษและแหลงท

อยตามธรรมชาตใหคงอยอยางยงยน เกดความหลากหลายทางชวภาพ ตลอดจนสนบสนนการท า

ประมงแบบยงยน การบรหารจดการทรพยากรประมงชายฝงและประมงน าจด

1.3) สรางจตส านกใหเกษตรกรเหนคณคาในการฟนฟและอนรกษทรพยากร

การเกษตร

2) สงเสรมการเกษตรทเปนมตรกบสงแวดลอม ดวยการ

2.1) สงเสรมการท าการเกษตรทเปนมตรกบสงแวดลอม โดยจดระบบการจดการ

ของเสยจากฟารมเกษตร ระบบการผลต การแปรรปสนคาเกษตรและอาหาร สรางความตระหนก

- 71 - ใหเกษตรกรและผทเกยวของด าเนนกจกรรมการผลตดวยความรบผดชอบตอสงแวดลอมและ

สงคม สรางความตระหนกรตามหลกวชาการในการผลตทไมกอใหเกดมลภาวะและไมท าลาย

สงแวดลอม ตลอดจนสนบสนนความรดานวชาการใหเกษตรกร/กลมเกษตรกร

2.2) สงเสรม และถายทอดเทคโนโลยการท าเกษตรแบบยงยนทเปนมตรตอ

สงแวดลอมใหกบเกษตรกร สถาบนเกษตรกร และผประกอบการธรกจเกษตร เชน การเกษตรสเขยว

การเกษตรคารบอนต า และการปฏบตทางการเกษตรทด (Good Agricultural Practice: GAP) เปนตน

2.3) สรางความรและความเขาใจเกยวกบการลดปรมาณการใชสารเคมการเกษตร

การสงเสรมการเกษตรปลอดสารพษใหแกเกษตรกร การควบคมก ากบดแลการใชสารเคมการเกษตร

โดยเฉพาะอยางยงสารเคมปองกนและก าจดศตรพช พรอมทงเรงรดการวจยและพฒนาผลตภณฑ

ธรรมชาตเพอทดแทนสารเคมการเกษตร และใหมการขยายผลในเชงพาณชยอยางกวางขวางใหแก

เกษตรกร

2.4) สงเสรมการน าวสดเหลอใชทางการเกษตร เชน แกลบ เปลอกและเมลด

กลบมาแปรรป เปนพลงงานทดแทน/พลงงานชวภาพเพอใชในระดบครวเรอนและชมชน หรอแปรรป

เปนผลตภณฑอน ๆ เชน เฟอรนเจอร เครองประดบ เปนตน เพอสรางมลคาเพม ลดปรมาณขยะ

มลฝอยและรกษาสงแวดลอม

2.5) สงเสรมและสนบสนนใหเกษตรกรและสถาบนเกษตรกร รวมทงผประกอบการ

ธรกจเกษตร ผลตหรอประกอบธรกจการเกษตรทเปนมตรตอสงแวดลอม โดยน าหลกการสเขยว

(Green) มาใชในโซอปทานตงแตการเลอกใชวตถดบสเขยว (Green Material) การจดซอสเขยว (Green

Purchasing) การผลตสเขยว (Green Production) การบรรจภณฑสเขยว (Green Packing) การตลาด

สเขยว (Green Markets) การสรางตราสนคาสเขยว (Green Branding) และการขนสงสเขยว (Green

Logistics)

3) บรหารจดการทรพยากรน า

3.1) พฒนาการบรหารจดการพนทชลประทาน โดยการ

(1) เพมปรมาณน า แหลงน าเพอการเกษตร โดยพฒนาระบบการบรหาร

จดการน าตามสภาพของพนทอยางทวถงและครอบคลมพนทการเกษตร และสรางเปนเครอขาย

ชลประทานทสมบรณ รวมทงศกษาความเปนไปไดในการผนน าจากแหลงน าระหวางประเทศ เชน

แมโขง สาละวน มาใชเพอการชลประทานภายในประเทศ เปนตน

(2) เพมประสทธภาพการบรหารจดการน าตลอดลมน า ทงแหลงน าตนทน

สรางแกมลง ระบบสงน าแบบทอ การใชน าชลประทาน และการลดอตราสญเสยการใชน า โดยการ

มสวนรวมของชมชน และผมสวนเกยวของ

- 72 -

(3) ปรบปรง ซอมแซม ดแลแหลงน าและพนทชลประทานทมอยแลวใหใช

ประโยชนไดอยางเตมประสทธภาพ บรหารจดการเกบกกน าทไหลออกจากระบบชลประทาน

ใหคงอยในพนทเพอลดการสญเสยน า

3.2) เพมและปรบปรงแหลงน าขนาดเลกในไรนา และแหลงน าชมชน โดยการ

(1) สงเสรมและสนบสนนการบรหารจดการแหลงน าในระดบไรนาของ

เกษตรกรใหสอดคลองกบลกษณะทางกายภาพของดน ภมประเทศ ขนาดพนท เพอใหเกษตรกร

มแหลงน าไวใชตลอดป

(2) สรางแหลงน าชมชน และระบบจดการแหลงน าชมชนแบบมสวนรวม

ในพนทการเกษตร รวมถงการสงเสรมใหเกษตรกรปลกตนไมและปลกปาโดยชมชนและเพอชมชน

3.3) เพมประสทธภาพของการปฏบตการฝนหลวง เพอบรรเทาปญหาภยแลง

ภยพบตและสรางความชมชนใหกบพนทเกษตรกรรมและปาไม โดยการ

(1) เพมศนยปฏบตการฝนหลวง เพอบรรเทาปญหาภยแลง ภยพบต และ

การสรางความชมชนใหกบพนทเกษตรกรรมและปาไม

(2) เพมประสทธภาพของการปฏบตการฝนหลวงโดยบรณาการความรวมมอ

กบหนวยงานทเกยวของ รวมทงการสงเสรมเครอขายอาสาสมครฝนหลวงในการชวยเหลอและ

สนบสนนภารกจปฏบตการฝนหลวง

(3) ศกษาวจยและพฒนาดานการดดแปรสภาพอากาศ เพ อเพ ม

ประสทธภาพของการปฏบตการฝนหลวงในการบรรเทาปญหาภยแลง และภยพบต

3.4) ศกษาความเปนไปไดของรปแบบการลงทนรวมระหวางภาครฐกบเอกชน

ตางประเทศ และสนบสนนใหเกดการลงทนในระบบบรหารจดการน า เชน การบรหารจดการน าตนทน

เทคโนโลยการพฒนาแหลงน าใหม ๆ ระบบชลประทานน าหยด เปนตน

4) บรหารจดการพนทท ากนทางการเกษตร ดวยการ

4.1) บรหารจดการพนทเกษตรกรรมตามความเหมาะสมของชนดพช ปศสตว

ประมง ใหสอดคลองกบลกษณะดน น า อากาศ อณหภม แสงแดด หรอบรหารจดการเขตเกษตร

เศรษฐกจ (Zoning)

4.2) สงเสรมการจดรปทดนเพอเกษตรกรรม ใหเกษตรกรมทดนท ากนทมศกยภาพ

การผลต เขาถงแหลงน า และมระบบสาธารณปโภคทเอออ านวยตอการขนสงปจจยการผลตและ

กระจายผลตผลสผบรโภค

4.3) สนบสนนทดนเพอท าการเกษตรแกเกษตรกรทขาดแคลนทดนท ากน กระจาย

การถอครองทดนอยางเปนธรรมและด าเนนการใหเกษตรกรมกรรมสทธหรอสทธในทดน เพอ

- 73 - ประกอบเกษตรกรรมอยางทวถง โดยสนบสนนการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมใหไดมาซงท ดน

ทงของรฐและเอกชนทไมไดใชประโยชนหรอใชประโยชนไมคมคา เพอใหเกษตรกรและผยากจนไดใช

ประโยชนอยางทวถง

4.4) สนบสนนการออกกฎหมายคมครองพนทเกษตรกรรมเพอแกปญหาและ

ลดการสญเสยกรรมสทธทดนของเกษตรกร โดยสนบสนนแนวคดเรองธนาคารทดน โฉนดชมชนใหเปน

หนงในเครองมอปฏรปทดนและกระจายการถอครองทดน เพอชวยใหเกษตรกรมทดนท ากนเปน

ของตนเอง และใหชมชนเปนกลไกหลกในการดแลรกษาและพฒนาทดนรวมกบรฐ

5) สรางภมคมกนทางการเกษตรตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Climate

Change) ดวยการ

5.1) จดท าแผนทความเสยงตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทสามารถแสดง

พนทการเกษตรทอาจไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ โดยเตรยมการ

แกปญหาจากชมชน และจดท าแผนรวมกบชมชนในการแกปญหา เชน แผนทพนทเสยงน าทวม

ภยแลง ดนถลม น าเคมรกล า การแพรกระจายโรคพชและสตว เปนตน รวมทงจดท าการประเมน

ความเปราะบาง (Vulnerability Assessment) ของพนทเกษตรและพนทชายฝง โดยมการปรบขอมล

ความเสยงและความเปราะบางใหทนสมยเพอสามารถใชประโยชนในการจดท าแผนการปรบตว

(Adaptation plan) ของภาคการเกษตรตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

5.2) สรางระบบเตอนภยการใชน าทางการเกษตร และระบบเตอนภยลวงหนา

(Early warning system) ตอความแปรปรวนของสภาพภมอากาศ เพอใชประโยชนในการเฝาระวงและ

วางแผนรบมอเหตฉกเฉน (Contingency plan) อนเกดจากความแปรปรวนของสภาพภมอากาศ

โดยใหความส าคญกบการศกษา วจย และพฒนาแบบจ าลองพยากรณ และคาดการณภมอากาศ

รายฤดกาล (Seasonal) เพอการวางแผนการผลตทางการเกษตรและการจดการทรพยากรน า รวมทง

ใหความส าคญกบการประเมนผลกระทบ (Impact Assessment) ระบบสารสนเทศภมศาสตร

(Geographic Information System: GIS) ระบบสนบสนนการตดสนใจ และการจดการขอมล เพอท าให

ระบบเตอนภยลวงหนาสามารถสงขอมลทเปนประโยชนตอการปรบตวและลดผลกระทบไปส

เกษตรกร ผประกอบการ หนวยงานภาครฐ และผทเกยวของไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล

5.3) สนบสนนการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยการปรบปรงพนธพชและสตว

ททนทานตอความแปรปรวนของสภาพภมอากาศ เชน พนธพชททนตอภาวะน าแลง-น าทวม พนธพช

ทตานทานตอโรคพช เปนตน เพอสรางภมคมกนและเพมความสามารถในการลดผลกระทบของ

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

- 74 -

5.4) สนบสนนการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยและนวตกรรมการจดการระบบ

เกษตรทชวยลดผลกระทบของการเปลยนแปลงและความแปรปรวนของสภาพภมอากาศ เชน

เทคโนโลยการเกษตร เพอการท าฟารมทมความแมนย าสง (Precision Farming) การใชระบบส ารวจ

ขอมลระยะไกล (Remote Sensing) ระบบสารสนเทศภมศาสตร และระบบการจดการน าภายในฟารม

เปนตน รวมทงถายทอดเทคโนโลย การเกษตรทมภมคมกนตอการเปลยนแปลงภมอากาศ และ

อนรกษทรพยากรการเกษตร เชน การเกษตรตามหลกเศรษฐกจพอเพยง ระบบเกษตรผสมผสาน

(Integrated Farming System) การปลกพชสลบ การปลกพชหมนเวยน วนเกษตร การเกษตรตาม

แนวทางปลกปา 3 อยาง ประโยชน 4 อยาง และการเกษตรทลดการใชน า หรอใชน านอย เปนตน

การน าภมปญญาไทยทเหมาะสมมาใชประกอบการตดสนใจวางแผนการเพาะปลกและเพาะเลยงสตว

ภายใตสภาวการณทมความแปรปรวนอนเกดจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศไดอยาง

มประสทธภาพและประสทธผล

5.5) สรางกลไกและมาตรการทลดผลกระทบโดยกระจายความเสยงจากการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เชน ระบบประกนภยภมอากาศเกษตร การบรหารจดการความเสยง

ภมอากาศดานการผลตและการตลาด และตลาดสนคาเกษตรลวงหนา เปนตน

ยทธศาสตรท 5 พฒนาระบบบรหารจดการภาครฐ

วตถประสงค

1) เพอเพมประสทธภาพการบรหารงานแบบบรณาการทงดานบคลากรการเกษตรภาครฐ

และกระบวนการท างานใหเกดการพฒนาอยางตอเนอง มธรรมาภบาล โปรงใส และ

ตรวจสอบได

2) เพอพฒนาและปรบปรงกฎหมาย กฎระเบยบใหมความทนสมย ถกตอง และ

เปนธรรม สอดคลองกบสภาพเศรษฐกจ และสงคมทเปลยนแปลงไป

เปาหมาย

1) ปรบปรงโครงสรางของสวนราชการในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ 15

สวนราชการ ภายในป 2564

2) จดท ากฎหมายใหม 5 ฉบบ และปรบปรงกฎหมายทมอยเดม 12 ฉบบ ภายในป 2564

ตวชวด

1) จ านวนสวนราชการในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ทมการปรบปรงโครงสราง

2) จ านวนกฎหมายทไดรบการจดท าใหม แกไข และปรบปรง

- 75 -

แนวทางการพฒนา 2 แนวทาง

1) พฒนาบคลากรการเกษตรภาครฐ ปรบปรงโครงสรางสวนราชการ และกระบวน

การท างาน ดวยการ

1.1) พฒนาบคลากรการเกษตรภาครฐใหเปนมออาชพ (Smart Officers / Smart

Researchers) พรอมรบกบการเปลยนแปลงจากทงภายในและภายนอกประเทศ โดยสงเสรมและ

ปลกฝงจตส านก คานยม คณธรรม จรยธรรม และสรางวนย สนบสนนการฝกอบรม เรยนรเพม

ทกษะในการปฏบตงาน ปรบบทบาทภาครฐจากผวางแผนและผปฏบตมาเปนผใหการสนบสนนแก

ภาคการเกษตร โดยเฉพาะบคลากรทใกลชดกบเกษตรกร ตองรจรง สามารถใหค าแนะน าแก

เกษตรกรในพนทไดอยางถกตองเหมาะสม เปนผถายทอดความรใหแกเกษตรกรอยางประจกษแจง

ตามหลกฐานทางวชาการ รวมถงมแผนการสรางบคลากรทดแทน เพอรองรบอตราก าลงทจะ

เกษยณอาย

1.2) พฒนากระบวนการท างาน โดยเสรมสรางแรงจงใจในการท างานใหแก

ขาราชการ ปรบปรงโครงสรางการท างานทซ าซอน พฒนาระบบควบคมภายในใหเปนไปตามเกณฑ

มาตรฐาน วเคราะหการจดสรรงบประมาณอยางมประสทธภาพ พรอมทงสนบสนนการด าเนนงาน

อยางมสวนรวมและบรณาการในระดบพนท สงเสรมการกระจายอ านาจการตดสนใจสระดบทองถน

ตลอดจนเชอมโยงการท างานกบกระทรวงอน ๆ ทเกยวของ รวมถงเพมบทบาทการลงทนของ

ภาคเอกชน และบทบาทของสภาเกษตรกรแหงชาต

2) ปรบปรง แกไขกฎหมาย และกฎระเบยบทเกยวของกบการเกษตร ใหม

ความทนสมย ถกตอง และเปนธรรม สอดคลองกบสภาพเศรษฐกจ และสงคมทเปลยนแปลงไป

ดวยการ

2.1) พฒนากฎหมายใหม และปรบปรงแกไขกฎหมายทมอย เดมใหเกด

ความเหมาะสมและสอดคลองกบภาวะเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม สามารถคมครองผมสวน

เกยวของอยางถกตองและเปนธรรม โดยเฉพาะการคมครองสทธของเกษตรกร เพอรองรบกฎกตกาใหม

และผลกดนกฎหมายใหมๆ ทมความจ าเปน เชน สวสดการเกษตรกร การคมครองพนทเกษตรกรรม

กฎระเบยบขอบงคบในเรองเกษตรพนธะสญญา ปรบปรงกฎหมายทเกยวของกบ “การขายฝาก”

ซงเปนสาเหตส าคญของการสญเสยทดนท ากนของเกษตรกร เปนตน รวมทงแกไขกฎหมายใหเปนไป

ตามหลกสากล เพอสงเสรมและสนบสนนการคาและการลงทนกบตางประเทศ ดวยการปรบปรง /

แกไขกฎหมาย กฎระเบยบทเปนอปสรรคทางการคาและการลงทน ทงภายในประเทศและ

ตางประเทศ เชน กฎหมายทเกยวของกบการท าประมงผดกฎหมาย (IUU) กฎหมายทเกยวของกบ

การลงทนภาคการเกษตรอยางรบผดชอบ (Responsible Agriculture Investment: RAI) เปนตน

- 76 - 2.2) บงคบใชกฎหมายใหมความเปนธรรมและทวถง สนบสนนการบงคบใช

กฎหมายอยางเครงครด เชน กฎหมายดานมาตรฐานสนคาเกษตร กฎหมายเกยวกบการควบคม

คณภาพปจจยการผลตทางการเกษตร รวมทงเพมการใชกฎวาดวยแหลงก าเนดสนคา (Rules of

Origin: ROO) เพอประโยชนในการอางองทมาของสนคา เปนตน

5.1 ระดบนโยบาย

เพอใหการขบเคลอนแผนพฒนาการเกษตรในภาพรวมของประเทศเปนไปอยาง

มประสทธภาพและสมฤทธผล จงอาศยกลไกระดบนโยบายผานคณะกรรมการจดท าแผนพฒนา

การเกษตรและสหกรณ ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 -

2564) ซงมปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ เปนประธานกรรมการ รองปลดกระทรวงเกษตรและ

สหกรณ 4 ทาน เปนรองประธานกรรมการ ผแทนหนวยงานนอกสงกดกระทรวงเกษตรและ

สหกรณ ภาคเอกชน สภาเกษตรกรแหงชาต หวหนาสวนราชการในสงกดกระทรวงเกษตรและ

สหกรณ เปนกรรมการ เลขาธการส านกงานเศรษฐกจการเกษตร เปนกรรมการและเลขานการ

และผอ านวยการกองนโยบายและแผนพฒนาการเกษตร เปนกรรมการและผชวยเลขานการ

มอ านาจหนาทในการก าหนดยทธศาสตร มาตรการ แนวทาง และทศทาง การพฒนาการเกษตรและ

สหกรณ ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 – 2564)

ใหสามารถน าไปปฏบตไดอยางเปนรปธรรม เพอใหภาคการเกษตรมการเจรญเตบโตไดอยาง

ม นคงและย งยน พจารณาและใหขอเสนอแนะเก ยวกบรางแผนพฒนาการเกษตร ในชวง

แผนพฒนาฯ ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564) และแตงตงคณะอนกรรมการหรอคณะท างาน

เพอปฏบตหนาทไดตามความจ าเปนและเหมาะสม

5.2 ระดบปฏบตการ

อาศยอ านาจคณะกรรมการจดท าแผนพฒนาการเกษตรและสหกรณ ในชวง

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564) แตงตงคณะอนกรรมการ

ขบเคลอนยทธศาสตรการพฒนาการเกษตร ภายใตแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ

ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564) โดยมรองปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณทไดรบมอบหมาย

เปนประธานอนกรรมการ หวหนาผตรวจราชการกระทรวงเกษตรและสหกรณ เปนรองประธาน

อนกรรมการ ผแทนสวนราชการในและนอกสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ผแทนสภาเกษตรกร

แหงชาต ภาคเอกชนทเกยวของ เปนอนกรรมการ และผแทนส านกงานเศรษฐกจการเกษตร เปน

อนกรรมการและเลขานการ มอ านาจหนาท ในการก าหนดแผนงาน ทบทวนแผนงาน / โครงการ

5. กระบวนการขบเคลอนแผนพฒนาการเกษตร

- 77 - รายปใหเปนไปอยางบรณาการสอดคลองกบวตถประสงค เปาหมาย ตวชวดของยทธศาสตร

และแผนพฒนาการเกษตร สงตอแผนงาน / โครงการดงกลาวสการขบเคลอนการด าเนนงาน

ในระดบพนทของหนวยงานตาง ๆ โดยมกลไกคณะอนกรรมการพฒนาการเกษตรและสหกรณ

ของจงหวด ซงมระบบสงการแบบเบดเสรจ (Single command: SC) เปนหนวยบรณาการขบเคลอน

การด าเนนงานใหเปนไปตามแผนปฏบตงาน

5.3 การแปลงแผนพฒนาการเกษตรไปสการปฏบต

สวนราชการระดบกรมในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ และกระทรวง

ทเกยวของ วเคราะหรายละเอยดยทธศาสตรและแนวทางการพฒนาเพอก าหนดแผนงาน /

โครงการส าคญทสามารถสนบสนนใหบรรลเปาหมายการพฒนาในแตละยทธศาสตร (ตารางท 20)

โดยน าแผนงาน / โครงการดงกลาวไปจดท าค าของบประมาณประจ าป เพอสงตอสการปฏบต

ในระดบพนท ทงน แผนงาน / โครงการส าคญ จะตองเปนไปตามกรอบการเสนอของบประมาณ

ประจ าป 2 มต คอ

1) แผนงาน / โครงการตามภารกจพนฐาน (Function) ของหนวยงาน เปน

แผนงานทด าเนนการตามหนาทความรบผดชอบเปนปกตประจ าตามกฎหมายจดตงหนวยงานนน ๆ

ซงมลกษณะงานและปรมาณงานทชดเจนตอเนอง

2) แผนงาน / โครงการตามยทธศาสตรส าคญของรฐบาล (Agenda) เปน

แผนงานทด าเนนการตามหนาทความรบผดชอบทไดรบมอบหมายในเชงนโยบาย ทตองการผลกดน

หรอเหนความส าคญในชวงระยะเวลาหนง โดยก าหนดประเดน (issue) ทตองอาศยการบรณาการ

จากหลายภาคสวนทเกยวของเปนแผนงาน / โครงการส าคญ เพอน าไปสเปาหมายเดยวกน

ทงน ภายใตแผนพฒนาการเกษตรฉบบน ไดมการก าหนดแผนงาน / โครงการ

ส าคญตามประเดนยทธศาสตรส าคญไวภายใตแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 12

(พ.ศ. 2560 - 2564)

ตารางท 20 แผนงาน / โครงการส าคญตามประเดนยทธศาสตร

ยทธศาสตร แผนงาน / โครงการส าคญ เปาหมาย หนวยงาน

รบผดชอบ

ยทธศาสตรท 1 สรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรและสถาบนเกษตรกร

1. พฒนาเกษตรกรดวย หลกปรชญาของ เศรษฐกจพอเพยง

1. เกษตรกรประกอบอาชพเกษตรกรรมตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

กษ. / ศธ. / พณ. / สธ. / สภาเกษตรกรแหงชาต / สภาหอ การคาแหงประเทศไทย / สภาอตสาหกรรม แหงประเทศไทย

- 78 - ตารางท 20 แผนงาน / โครงการส าคญตามประเดนยทธศาสตร (ตอ)

ยทธศาสตร แผนงาน / โครงการส าคญ เปาหมาย หนวยงาน

รบผดชอบ 2. เกษตรกรสธรกจเกษตร

2. เกษตรกรเปน Smart Farmers

จ านวน 75,300 ราย

3. พฒนาเกษตรกรรมยงยน

3. พนทเกษตรกรรมยงยน 2.5 ลานไร

4. เกษตรอนทรย

4. พนทเกษตรอนทรยเพมขนเปนไมนอย 6 แสนไร และเกษตรกรทท าเกษตรอนทรยเพมขนเปนไมนอยกวา 30,000 ราย ภายใน ป 2564

5. พฒนาและสงเสรมเครอขาย สถาบนเกษตรกร

5. สหกรณมความเขมแขงในระดบ 1 และ 2 รอยละ 90

6. ศนยเรยนรการเพม ประสทธภาพการผลต สนคาเกษตร (ศพก.)

6. จ านวน 882 ศนย และศนยเครอขาย

7. ธนาคารสนคาเกษตร 7. จ านวน 739 แหง

ยทธศาสตรท 2 เพมประสทธภาพ

การบรหารจดการ

สนคาเกษตร

ตลอดโซอปทาน

1. พฒนาคณภาพมาตรฐาน สนคาเกษตร

1. แปลง/ฟารม : พช/ประมง/ปศสตว ผานการรบรองมาตรฐาน รอยละ 85

กษ. / กก. / อก. / พณ. / สธ. / พน.

2. บรหารจดการสนคาเกษตรตลอดโซอปทาน

2. GDP ภาคการเกษตรเพมขนไมต ากวารอยละ 3

3. สงเสรมการเกษตรแบบแปลงใหญ

3. จ านวน 30 ลานไร

4. สงเสรมการใชเครองจกรกล การเกษตรทดแทนแรงงานเกษตร

4. ใชเครองจกรกลในแปลงใหญประชารฐเกษตรสมยใหมทกแปลง

5. สรางมลคาเพมสนคาเกษตร 5. GDP ภาคการเกษตรเพมขนไมต ากวารอยละ 3

6. เสรมสรางความเขมแขงศนยกลางเมลดพนธประเทศไทย

6. ศนยกลางเมลดพนธ ประเทศไทย

7. จดการความเสยงทจะ กระทบตอสนคาเกษตร

7. เกษตรกรเขาสระบบ การประกนภนพชผลเพมขน

8. บรหารจดการดาน การเกษตรในเขตพฒนา เศรษฐกจพเศษ

8. จ านวน 10 แหง

- 79 - ตารางท 20 แผนงาน / โครงการส าคญตามประเดนยทธศาสตร (ตอ)

ยทธศาสตร แผนงาน / โครงการส าคญ เปาหมาย หนวยงาน

รบผดชอบ

ยทธศาสตรท 3 เพมความสามารถ ในการแขงขน ภาคการเกษตรดวยเทคโนโลยและนวตกรรม

1. เสรมสรางระบบการวจยและพฒนาเทคโนโลยและนวตกรรมดานการเกษตร

1. งานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมมการพฒนา ตอยอดเพอน าไปใชประโยชน รอยละ 50

กษ. / วท. / สถาบนการศกษา*

2. ปรบปรงพนธพช ปศสตว ประมง

2. ผลผลตพช ปศสตว ประมง สงขน

3. บรณาการสถาปตยกรรมขอมล และเทคโนโลยารสนเทศใหเกด การใชประโยชนรวมกนอยาง เปนระบบ

3. เกษตรกร/ผรบบรการทไดรบการถายทอดเทคโนโลยสามารถน าไปใชประโยชนได รอยละ 60

ยทธศาสตรท 4 บรหารจดการทรพยากรการเกษตรและสงแวดลอมอยางสมดลและยงยน

1. จดการทรพยากรดนเพอความยงยน

1. พนทเกษตรกรรมไดรบการอนรกษปรบปรงและฟนฟ 12.5 ลานไร

กษ. / พน. / ทส. / วท.

2. บรหารจดการการใชสารเคมการเกษตรทงระบบ

2. เกษตรกรลดการใชสารเคมไมนอยกวารอยละ 5

3. บรหารจดการน าและเพมพนทชลประทาน

3. พนทชลประทานม 34.92 ลานไร

4. จดการปญหาทดนท ากน

4. จดทดนรวมแปลงในเขตปฏรป จ านวน 8 แปลง

5. สรางภมคมกนทางการเกษตรตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

5. เกษตรกรหยดเผาในพนทการเกษตร 76,900 ราย และมผลงานวจยเกยวของกบการปรบตวของเกษตรกร

6. แกไขปญหาการท าประมง ผดกฎหมาย

6. ตรวจรบเรอประมง จ านวน744 ครง

7. บรหารจดการพนท เกษตรกรรม (Zoning)

7. ปรบเปลยนกจกรรมการเกษตรในพนทไมเหมาะสม จ านวน 1 แสนไร

ยทธศาสตรท 5 พฒนาระบบบรหารจดการภาครฐ

1. ปรบโครงสรางกระทรวงเกษตรและสหกรณ

1. จ านวน 15 สวนราชการ

กษ. / ยธ.

2. พฒนาบคลากรภาครฐ

2. ขาราชการเปน Smart Officers รอยละ 20

3. ปรบปรงแกไขกฎหมาย และกฎระเบยบ

3. กฎหมายไดรบการยกราง/แกไข/ปรบปรง 17 ฉบบ

หมายเหต: แผนงาน / โครงการส าคญอาจมการเพมเตม/ปรบปรงเพอใหสอดคลองกบเปาหมายของแผน และเปนไปตาม บรบทท

เปลยนแปลงไป

- 80 -

วสยทศน ของยทธศาสตรชาต

แผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ

ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564)

แผนพฒนาเศรษฐกจ และสงคมแหงชาต

ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564)

ยทธศาสตรท 2 เพมประสทธภาพ

การบรหารจดการสนคาเกษตรตลอดโซอปทาน

(สอดคลองกบแผนฯ ชาต 3,7,9,10)

1. ความมนคง 3. การพฒนา และ

เสรมสราง ศกยภาพคน

4. การสรางโอกาส ความเสมอภาค

และเทาเทยมกนทางสงคม

6. การปรบสมดล และพฒนาระบบ

การบรหารจดการภาครฐ

ยทธศาสตรท 1 สรางความเขมแขง ใหกบเกษตรกร

และสถาบนเกษตรกร (สอดคลองกบแผนฯ ชาต

1,2,3)

ยทธศาสตรท 3 เพมความสามารถใน

การแขงขนภาคการเกษตร ดวยเทคโนโลยและนวตกรรม (สอดคลองกบแผนฯ ชาต 8)

10. การตางประเทศ ประเทศเพอนบาน

และภมภาค

3. การสรางความเขมแขง ทางเศรษฐกจและแขงขน

ไดอยางยงยน

2. สรางความเปนธรรม ลดความเหลอมล า

ในสงคม

1. เสรมสราง และพฒนาศกยภาพทนมนษย

2. การสรางความสามารถในการ

แขงขน

5. การสรางการเตบโต บนคณภาพชวต

ทเปนมตรกบสงแวดลอม

ยทธศาสตรชาต 20 ป

(พ.ศ. 2560 - 2579)

ประเทศไทยมความมนคง มงคง ยงยน เปนประเทศพฒนาแลวดวยการพฒนาตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

ภาพท 2 ความเชอมโยงของยทธศาสตรชาต 20 ป (พ.ศ. 2560 - 2579) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 – 2564) และแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564)

5. ความมนคง

8. วทยาศาสตร เทคโนโลย วจย และนวตกรรม

9. การพฒนาภาค เมอง และพ นทเศรษฐกจ

ยทธศาสตรท 4 บรหารจดการทรพยากรการเกษตรและสงแวดลอม อยางสมดลและยงยน (สอดคลองกบแผนฯ ชาต

4,5,7,9)

4. การเตบโตทเปนมตร กบสงแวดลอมเพอ การพฒนาทยงยน

7. การพฒนาโครงสรางพ นฐานและระบบโลจสตกส

ยทธศาสตรท 5 พฒนาระบบ

บรหารจดการภาครฐ (สอดคลองกบแผนฯ ชาต 6)

6. การเพมประสทธภาพ และธรรมาภบาล

ในภาครฐ

- 81 -

5.4 การตดตาม และประเมนผลการปฏบตงาน

การตดตามและประเมนผลการปฏบตงานภายใตยทธศาสตรการพฒนา

การเกษตร ซงมเปาหมาย และตวชวดทชดเจน มการตดตามและประเมนผลใน 3 ระดบ ไดแก

1) การตดตามการปฏบตงาน เปนการรวบรวมและตดตามแผนงาน / โครงการ /

กจกรรมประจ าปงบประมาณ ภายใตยทธศาสตรการพฒนาการเกษตร ซงจะด าเนนการในชวง

ตนป งบประมาณเพ อรายงานความคบหนาของแผนปฏบต งานเสนอตอผบรหารและ

ผทเกยวของ

2) การตดตามและประเมนผลการปฏบตงาน เปนการตดตามผลการ

ปฏบตงานรายป เพอรบทราบผลการด าเนนงานของหนวยงานบรณาการทเกยวของทงในและ

นอกสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ซงจะด าเนนการในชวงสนปงบประมาณ รวมทงจดประชม

คณะอนกรรมการขบเคลอนยทธศาสตรการพฒนาการเกษตร เพอรายงานผลการปฏบตงาน

ประจ าป พรอมทงเตรยมจดท าแผนงาน / โครงการ / กจกรรมปถดไป

3) การตดตามประเมนผลการพฒนาการเกษตรในระยะครงแผน เปนการใช

ระบบตรวจราชการเปนเครองมอ หรอกลไกในการขบเคลอนสการปฏบต โดยจะตดตามโครงการ

อยางใกลชด เพอน าผลการประเมนมาปรบปรงแกไข และใชเปนขอมลประกอบการตดสนใจเพอ

จดท างบประมาณปถดไป

- 82 -

ค ำอธบำยอกษรยอหนวยงำนทเกยวของ

กก. กระทรวงการทองเทยวและกฬา กษ. กระทรวงเกษตรและสหกรณ ทส. กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พน. กระทรวงพลงงาน พณ. กระทรวงพาณชย ยธ. กระทรวงยตธรรม วท. กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย ศธ. กระทรวงศกษาธการ สธ. กระทรวงสาธารณสข อก. กระทรวงอตสาหกรรม

กระทรวงเกษตรและสหกรณ ส ำนกงำนเศรษฐกจกำรเกษตร ถนนพหลโยธน เขตจตจกร กรงเทพฯ ๑๐๙๐๐ โทรศพท ๐-๒๙๔0-๖๖๗๑-๒ โทรสำร ๐-๒๕๗๙-๒๕๙๓ E-mail: plan12moac@gmail.com