โดย พระจลนายก (สชาต อภชาโต)

วดญาณสงวรารามวรมหาวหาร

ในพระบรมราชปถมภ

อาเภอบางละมง จงหวดชลบร

พมพแจกเปนธรรมทาน

www.kammatthana.com

กาลงใจ ๑๖

กาลงใจ ๕๔ (จลธรรมนาใจ ๒๖)

1

ทานทมความประสงคจะพมพหนงสอเลมนแจกเปนธรรมทาน

ทานสามารถพมพไดโดยไมตองขออนญาตแตอยางใด

โดยใหถอตามหลกธรรมทแสดงไววา การใหธรรมะ ชนะการใหท งปวง

2

สารบญ

กณฑท หนา

๔๒๕ สกกายทฐ 3

๔๒๖ กามฉนทะ 16

๔๒๗ หลกของสต 30

3

กณฑท ๔๒๕

สกกายทฐ ๑๒ มถนายน ๒๕๕๔

เวลาฟงธรรมแลวไมบรรลกเพราะขาดสมาธ ถามสมาธตองบรรลได ถาจตยงไมรวม จะ

เขาไมถงฐานของจต ไมถงรากของกเลสตณหา ไมถงพระอรยสจ ๔ ถาจตรวมลงแลว

เวลาไดยนไดฟงธรรม จะถอดถอนกเลสไดทนท อยางพระปญจวคคยท ง ๕ ทไดบาเพญ

ศลสมาธมาเตมทแลว แตทานไมมปญญา ไมรไตรลกษณ คออนจจงทกขงอนตตา

เพราะไมมใครรไมมใครสอนมากอน พอพระพทธเจาทรงแสดงธรรม วาทกสงทกอยาง

เปนไตรลกษณ เปนอนจจงทกขงอนตตา สกกายทฐทเปนกเลสฝงลกอยในใจ กจะถก

ถอนขนมาทนท สกกายทฐคอการเหนวาขนธ ๕ คอรางกาย เวทนา สญญา สงขาร

วญญาณ เปนตวเราของเรา พอทรงแสดงวาขนธ ๕ เปนอนจจง ไมเทยง เปนทกข ถาไป

ยดไปตด เปนทกขในอรยสจ คอทกขทเกดจากตณหาความอยาก อยากใหขนธ ๕ เทยง

อยากใหขนธ ๕ เปนไปตามความปรารถนา พอไมไดเปนกจะเกดความทกขใจขนมา น

เปนทกขในอรยสจ ไมใชทกขในขนธ ไมใชทกขในรางกาย ไมใชทกขในเวทนา แตเปน

ทกขทเกดจากตณหาความอยาก ทมอวชชาเปนผผลกดน คออวชชา ปจจยา สงขารา

อวชชาคอความไมรวาขนธ ๕ เปนอนจจงทกขงอนตตา ไมใชตวเราของเรา เปนเพยง

สภาวธรรม ทเกดขนต งอยแลวดบไป รปขนธกคอการเกดขนต งอยแลวดบไป ของธาต

๔ ดนนาลมไฟ นามขนธคอสภาวธรรมทเกดขนแลวดบไปภายในใจ ไมมตวไมมตน พอ

ไดยนไดฟงกจะเขาใจทนท

ถามสมาธมจตทสงบ จะเหนอรยสจ ๔ ปรากฏขนในใจ เวลามความอยากใหรางกาย

เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ เปนอยางนนอยางน พอเกดความอยากขนมา ซงเปน

สมทยตนเหตของความทกข กเกดความทกขใจขนมา อนนไมใชทกขกาย ไมใช

ทกขเวทนา พอคดถงความแก ความเจบ ความตาย ใจกทกขขนมา ทกขดวยอานาจของ

4

สมทย ทไปคดวารางกาย เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ เปนตวเราของเรา กอยากจะ

ใหสข ไมใหทกข ถาสขกอยากใหสขไปนานๆ ถาทกขกอยากจะใหหายไปเรวๆ อยากให

รางกายอยไปนานๆ ไมเจบไขไดปวย อยางนเปนตณหาความอยาก เปนสมทย ตนเหต

ของความทกขใจ เวลาบรรลธรรมกบรรลตรงน ตรงทเหนอรยสจ ๔ ภายในใจอยาง

ชดเจน ไดเหนทกข ไดเหนสมทย ถาเคยไดยนไดฟงธรรมคอมรรค ทพระองคทรงสอน

วาขนธ ๕ เปนอนจจงทกขงอนตตา พอเหนวาเปนอนจจงทกขงอนตตา กจะละอปาทาน

ละตณหาความอยากใหขนธ ๕ เปนอยางนนอยางนได เพราะรวาไมสามารถฝนความจรง

ของขนธ ๕ ได เปนอยางไรกตองยอมรบ พอยอมรบความจรงทกขทมอยในใจกดบไป

ทนท เพราะสมทยหยดทางาน หยดอยากไมแกไมเจบไมตาย ปลอยใหเปนไปตามความ

จรง จะเปนอยางไรกสกแตวาร รดวยสตรดวยปญญา รวาเปนไตรลกษณ รวาตองปลอย

วาง พอปลอยวางได ความทกขใจกหายไป

นคออรยมรรคอรยผล การเหนอรยสจ ๔ ข นตางๆ ข นแรกกตองเหนสกกายทฐ ททาให

เกดความทกขใจขนมา สกกายทฐคอความเหนผดเปนชอบ เหนกงจกรเปนดอกบว เหน

วาขนธ ๕ เปนตวเราของเรา แลวกเกดอปาทานความยดตดในขนธ ๕ เกดตณหาความ

อยากใหขนธ ๕ เปนไปตามความปรารถนาของตน กจะเกดทกขขนมา เปนทกขใน

อรยสจ ๔ ทกขทอยในใจ จะเหนทกขนได ตองมจตทสงบ จตตองรวมเขาสฐาน เปน

เอกคคตารมณ พอออกมาจากความสงบ กจะมความคดปรงแตง ขณะทอยในสมาธจะ

ไมมความคดปรงแตง จะไมมทกข สมทย นโรธ มรรค มแตนโรธคอความดบทกข

ช วคราว ทเกดจากกาลงของสมาธ เพราะตอนนนสญญาสงขารไมไดทางาน ไมไดปรง

แตงไปในทางสมทย แตพอออกมาจากสมาธแลว พอจตเรมคดถงรป เวทนา สญญา

สงขาร วญญาณ กจะเกดความอยากใหเปนอยางนนอยางน กจะเกดความทกขใจขนมา

ถามสตมปญญารวารป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ เปนอนจจงทกขงอนตตา กจะ

ระงบความอยาก ทาใจใหเฉยๆ เปนอยางไรกได พอทาใจใหเฉยๆได ความทกขใจทเกด

จากความอยากกจะหายไป เพราะรวาเปนเรองธรรมดาของขนธ มการเกดยอมมการดบ

ไปเปนธรรมดา ถารอยางนกปลอยวางได ตดความอยากคอสมทยได เปนอยางไรกตอง

ยอมรบโดยถายเดยว คานไมได ความจรงเปนสงทไมมใครคานได นแหละคอการบรรล

5

ธรรม ตองมสมาธกอน มจตทสงบกอน ตองเขาไปถงรากฐานของกเลสตณหา ทอยใน

ฐานของจต การปฏบตจงตองเขาไปในฐานของจต เพอขดเอารากของกเลสตณหาออกมา

คอความเหนผดท งหลายคอโมหะ เชนสกกายทฐเปนความเหนผดขอท ๑

ขอท ๒ คอวจกจฉา ความลงเลสงสยในพระพทธ พระธรรม พระสงฆ พอเหนพระ

อรยสจ ๔ ในฐานของจต กจะหายสงสยวาพระพทธเจามจรงหรอไม ถงแมจะไมเคยเหน

มากอน พอรวาพระอรยสจ ๔ เปนคาสอนของพระพทธเจา เปนพระธรรมคาสอน กจะ

ไมสงสยวาพระธรรมคาสอนเปนคาสอนทจรงหรอไม ถกตองตามหลกความจรงหรอไม

จะไมสงสยในพระสงฆ ผเหนพระพทธเจา เหนพระธรรม พระสงฆกคอผมดวงตาเหน

ธรรมนเอง คอพระโสดาบน ผปฏบตดปฏบตชอบ ผทไดทาจตใหดงเขาสฐาน แลวกเหน

อรยสจ ๔ คอการทางานของทกขสมทยนโรธและมรรคอยางชดเจน เรองพระพทธ พระ

ธรรม พระสงฆ กจะไมลงเลสงสยอกตอไป ไมตองเดนทางไปประเทศอนเดย เพอ

นมสการสงเวชนยสถาน ๔ ผทตองไปเพราะยงไมเหนพระพทธพระธรรมพระสงฆท

แทจรงภายในใจ อยางนอยกขอใหไดเหนซากของสถานททพระพทธเจาเคยประทบอย

เชนสถานทประสต ตรสร แสดงพระธรรมครงแรก และเสดจดบขนธปรนพพาน จะได

เกดศรทธาวรยะฉนทะทจะเจรญรอยตามพระพทธบาท กจะหม นศกษาพระธรรมคาสอน

และปฏบตตาม จนกวาจะบรรลอรยมรรคอรยผล กจะเขาถงพระพทธพระธรรม

พระสงฆทแทจรง ตองเรมจากการทาบญใหทาน รกษาศลใหบรสทธ แลวกเจรญสต

เพอทาจตใหรวมลงเปนสมาธ พอออกมาจากสมาธ กพจารณารป เวทนา สญญา สงขาร

วญญาณ วาเปนไตรลกษณ กจะสามารถเหนพระอรยสจ ๔ ได เหนทกขสมทยนโรธ

มรรค ททางานอยในใจ นคออานสงสทเกดจากการฟงเทศนฟงธรรม

กอนทพระพทธเจาทรงตรสรและประกาศพระธรรมคาสอน ไมมใครรเรองของสกกายทฐ

เรองของไตรลกษณ อนจจงทกขงอนตตา พอพระพทธเจาไดทรงตรสร ทรงเหนพระ

อรยสจ ๔ ในพระทยของพระองค ทรงเหนสกกายทฐ แลวนาเอามาเผยแผส งสอนใหแก

ผอน ถาผฟงมฐานะทจะรบธรรมนได กจะบรรลธรรมไดทนท ถาไมบรรลท งๆทไดยน

เรองพระอรยสจ ๔ ไดยนเรองขนธ ๕ วาเปนอนจจงทกขงอนตตามานานแลว แตใจยง

6

เปนเหมอนเดมอย ยงมสกกายทฐอย ยงเหนวารางกายเวทนาสญญาสงขารเปนตวเรา

ของเราอย นนกเปนเพราะวายงไมไดเขาไปในฐานของจต คอจตยงไมไดรวมเปนหนง

เปนเอกคคตารมณ เพราะทน นเปนทฝงรากของสกกายทฐ วจกจฉา และสลพพตปรา

มาส คอการไมเหนวาสขทกขดช วอยทการกระทาของตนเอง พอทาดมศล กจะไมทกขไม

วนวายใจ เวลาทกขวนวายใจ กไมไดมาแกทใจ กคอมารกษาศล แตไปแกดวยวธการ

สะเดาะเคราะหตางๆ เปลยนชอเปลยนนามสกล เปลยนทรงผม ทาพธตางๆ บชาสง

ตางๆ ทไมไดดบความทกขภายในใจ ทเกดจากการกระทาบาป ทกครงททาอะไรไมด

คดรายพดรายทาราย จะไมสบายใจ พอไดเหนพระอรยสจ ๔ กจะไมสงสยเรองของการ

รกษาศล เพราะเวลาทาผดศลใจจะทกข เพราะเกดสมทยความไมอยากรบผลของการทา

บาปนนเอง เวลาทาบาปทาแลวไมอยากจะถกลงโทษ กเลยทกขใจ ถาไดเขาสฐานของจต

แลว จะเหนวาความทกขความสขในใจ เกดจากความคดดหรอคดราย ถาคดดใจจะไม

ทกข ถาคดไมดใจจะทกข กจะมาแกทกขทใจ กจะละสลพพตปรามาสได

นคอสงโยชนทผกมดใจใหตดอยในกองทกข ถามสกกายทฐ วจกจฉา สลพพตปรามาส

กจะทกข ถาดบสงโยชนท ง ๓ นได ความทกขใจจะเบาบางลงไปในระดบหนง แตกยงม

สงโยชนอก ๒ ทอยในกลมของสงโยชนเบองตา คอกามราคะและปฏฆะทตองละใหได

กามราคะคอความกาหนดยนดในกามนเอง โดยเฉพาะการรวมหลบนอนรวมเพศ สวน

ปฏฆะกคอความหงดหงดราคาญใจ เวลาเกดกามราคะกจะหงดหงด ถายงไมไดรวมเพศ

พอไดรวมเพศแลวความหงดหงดกจะหายไปชวคราว เพราะกามราคะไดหยดไปชวคราว

หลงจากทไดไปรวมหลบนอนไดรวมเพศแลว หลงจากนนกจะเกดกามราคะขนมาใหม ก

จะหงดหงดใจอก การทจะละกามราคะและปฏฆะได ตองเจรญอสภกรรมฐาน พจารณา

สวนทไมสวยงามของรางกาย สวนทสวยงามนเราเหนกนอยตลอดเวลา เพราะเราชอบ

เอาสวนทสวยงามออกมาโชวกน ถายงไมไดอาบนาอาบทา หวเผาหวผม แตงเนอแตงตว

จะไมกลาออกจากบานกนถาตนนอนลกขนจากเตยงขบรถออกไปทางานเลย จะมใครทา

บาง ถาทากไมตองเจรญอสภะกนใหเหนอย เพราะเหนอสภะกนตลอดเวลา แตพวกเรา

ไมชอบเอาอสภะมาอวดกน ชอบเอาแตสภะความสวยงามมาอวดกน กเลยทาใหเกดกาม

ราคะความกาหนดยนดขนมา เกดการขมขนกนฆากน ขมขนแลวกตองฆาปดปาก ถาทก

7

คนเอาอสภะมาอวดกน จะไมมการขมขนกน ไปไหนกจะปลอดภย กลบไมชอบอวดกน

ชอบทาตวใหเปนเหยอลอพวกอาชญากร ถาไมอยากจะถกขมขน กเอาอสภะออกมาอวด

กน จะไมมใครมาขมขน แตงกายเหมอนคนขอทาน ใสเสอผาขาดๆมกลนเหมน จะ

ปลอดภย ไมถกขมขนชาเรา พวกเราไปสรางเหตโดยไมรสกตว ดวยการแตงตวไม

ปกปดรางกายใหมดชด สวมใสเสอผาตวนดเดยว ทวดตองจดโสรงไวคอยตอนรบ ให

คนทแตงกายไมสารวมใสโสรงคลมรางกายไว กอนจะเขาไปในสถานทศกดสทธ

ถาตองการละกามราคะกตองเจรญอสภกรรมฐาน ตองดสวนทไมสวยไมงามของรางกาย

ใหนกถงตอนทเพงตนขนมา ผมเผายงไมไดหว ฟนยงไมไดแปรง เวลาไปขบถายใน

หองนา ดอวยวะตางๆทอยภายใตผวหนง มองดวยปญญา คอใหนกถงภาพของอวยวะ

ตางๆทซอนอยภายใตหนง เชนโครงกระดก หวใจ ตบ ไต ลาไส ถาดอยางนอยเรอยๆ

เวลามองรางกายกจะมองอยางสมดล มองท งสองดาน ดานนอกกเหน ดานในกเหน กจะ

ระงบกามราคะได หรอจะดสภาพทตายไปแลวกได กเปนรางกายอนเดยวกน รางกายท

เราชอบเรารก สกวนหนงกจะตองกลายเปนซากศพไป ศพ ๓ วนเปนอยางไร ศพ ๗ วน

เปนอยางไร ศพ ๑๕ วนเปนอยางไร ในสมยกอนเขาทงศพไวในปาชา เวลามแรงกามา

กดมากนเปนอยางไร เวลามหนอนมแมลงมสตวตางๆมาแทะกนจะเปนอยางไร ใหด

อยางนบาง เพอจะไดเหนความจรงของรางกายวาสวยจรงหรอไมสวยจรง ถาดอยางน

อยางตอเนอง เวลาเหนรางกายปบไมวาจะแตงกายใหสวยขนาดไหนกตาม มรปราง

หนาตาสวยงามขนาดไหนกตาม อสภะทไดพจารณาอยเรอยๆจะออกมาเตอนวา ไมได

สวยงามอยางทเหนดวยตา สวนทไมสวยทไมเหนกมอยดวย

นคอการเจรญอสภกรรมฐาน ถาเจรญไดประมาณสกครงหนง กจะทาใหกามราคะเบา

บางลงไป จะมความเบอๆอยากๆ บางครงกอยากถาเผลอ ไมไดคดถงอสภะ เวลาใดท

นกถงอสภะเวลานนกจะเบอ ข นนเปนข นของพระสกทาคาม ไดทาใหกามราคะและ

ปฏฆะเบาบางลงไป แตยงไมหมด ถาเจรญอสภะไดอยางตอเนองตลอดเวลา มองครงใด

กจะเหนอสภะทนท ดบสภะทนท อยางนกจะเบอตลอดเวลา ไมมกามราคะไมมปฏฆะ

หลงเหลออยภายในใจ ใจกจะหมดความวนวายไปกบเรองของรางกาย จะเหนรางกาย

8

ทกสดทกสวน เหนต งแตสกกายทฐมา วาเกดแลวตองแก ตองเจบ ตองตาย เปน

ธรรมดา เปนดนนาลมไฟ เปนอสภะ เปนปฏกล ถาเหนอยางนแลวกบรรลข นอนาคาม

อนาคามแปลวาผไมกลบมาเกดในกามภพ ไมตองการรางกายเปนเครองมอในการหา

ความสขอกตอไป จะหาความสขจากความสงบภายในใจ จะไมตองเกดในกามภพ คอไม

เกดเปนเทพเปนมนษย แตยงตองเกดเปนพรหมจนกวาจะสามารถละสงโยชนเบองบนท

มอย ๕ ขอได คอ ๑. รปราคะ ความตดใจในรปฌาน ๒. อรปราคะ ความตดใจในอรป

ฌาน ๓. มานะ การถอตว ๔. อทธจจะ ความฟ งซาน ๕. อวชชา ความไมรพระอรยสจ

๔ ทละเอยด อทธจจะเปนความฟ งซานของจตทละเอยด ตางจากความฟ งซานของ

นวรณ ทเปนชนดหยาบ เปนความฟ งซานชนดละเอยด ทเกดจากการทางานของมหาสต

มหาปญญา ทเลยขอบเขต ไมหยดไมหยอน ไมรจกพกผอน กเลยทาใหเกดความ

ฟ งซานขนมา พอเขาถงจดนแลว สตปญญาจะทางานอยางอตโนมต จะขดคยคนหา

กเลสหาสงโยชน ทยงสรางความทกขใหกบจตอย อยางไมหยดไมหยอน กเลยทาใหเกด

ความฟ งซานขนมา ถาหยดพกจตในสมาธ หยดความคดปรงแตง ใหอยในความสงบ

ความฟ งซานกจะหายไป พอออกมาจากสมาธกจะพจารณาขดคยหากเลสหาสงโยชนตอ

เพอกาจดใหหมดสนไป

พอไดบรรลพระอนาคามแลว จตจะละเอยดมาก จะมความสขมาก กจะตดใจ เปนรป

ราคะและอรปราคะ ตดในรปฌานและอรปฌาน เวลาออกมาสมผสรบรเรองตางๆ จตก

จะเกดอารมณขนมว เพราะยงมมานะความถอตวอย ถอวาตนสงกวา เทากน หรอตา

กวาคนนนคนน กจะมความทกขใจไมพอใจ เชนถาคดวาเปนผใหญ พอไมไดรบความ

เคารพจากผนอย กจะไมพอใจ เปนแมไมไดรบการเคารพจากลก ลกไมเชอฟง กจะ

หงดหงดใจทกขใจ กตองพจารณามานะใหเหนวาเปนเพยงสมมต สมมตวาเขาสงกวาเรา

เทาเรา หรอตากวาเรา ถาเปนทหารกจะสมมตวานายพนสงกวานายรอย ความจรงแลว

จตเหมอนกนทกดวง ไมมสงไมมตากวากน จตเปนเหมอนความวาง มแตความรสกนก

คด พอไมรความจรงน กไปหลงตดอยกบสมมต เชนพอบวชเปนพระกไดรบสมมตวาม

พรรษา ๑ พรรษา ๒ พรรษา ๓ ผทมพรรษาสงกวากตองไดรบการเคารพจากผมพรรษา

ทต ากวา ถาผมพรรษาตากวาไมใหความเคารพ กอาจจะเกดความไมพอใจได ตอง

9

พจารณาใหเหนวาเปนเพยงสมมตเทานนเอง เรองสงเรองตา แลวกอยาไปยดอยาไปตด

ดงทพระพทธเจาทรงสอนใหทาตวเปนเหมอนปฐพ ใหเขาเหยยบยาได ใหถายปสสาวะ

อจจาระใสได ใครจะดถกดแคลนดหมน จะไมเคารพนบถอ กจะไมเปนปญหาเลย เปน

การแสดงของเขา เขาจะดาจะชม กเปนการแสดงของเขา เราเปนคนด กดเขาไป นคอวธ

แกมานะ

ถาพจารณาเพอแกมานะหรออวชชา อยางไมหยดไมหยอน กจะเกดอทธจจะขนมา

พจารณาเพอใหรจกมานะและอวชชา เคยไดยนไดฟงมา แตยงไมเคยเจอตว เคยอานใน

ตาราเกยวกบรปราคะ อรปราคะ มานะ อทธจจะ อวชชา ตอนนรจกรปราคะอรปราคะ

แลว คอตดอยในความสงบ ไมพจารณามานะและอวชชา พอออกมาพจารณา กจะ

พจารณาไมหยดไมหยอน จนเปนอทธจจะความฟ งซานขนมา ทางทถกตองกลบไปพกใน

สมาธในฌาน ในรปฌานหรออรปฌาน พกจตจนมกาลงแลว คอยออกมาพจารณาตอ ก

จะเหนมานะและอวชชา มานะกคอการถอตน อวชชาคอไมรพระอรยสจ ๔ ทละเอยด

ไมเหนทกขทตดมากบความสขทละเอยดและสวางไสว ทาใหยดตด อยากใหเปนอยางน

ไปตลอด ไมรวามนไมเทยง การขดเกลากเลสสวนหยาบสวนกลางออกไป ทาใหเกด

ความสวางไสว ความสงบ ความสขทละเอยดขนมา แตยงเปนสมมตอย ยงเปนไตร

ลกษณ อนจจงทกขงอนตตา ถาไมรกจะคอยดแลรกษา เวลาจะเสอมกใชสตปญญา

รกษา เพราะเคยใชสตปญญาในการทาจต ใหสงบใหสวางใหผองใส กเลยยงตองทางาน

ตอไปเรอยๆ จนรวานไมใชวธทจะปฏบตกบความสขความสวางน ถาเปนพระนพพาน

เปนสงทถาวร กไมตองดแลรกษา ถาเปนไตรลกษณ กตองปลอยวาง เจรญหรอเสอม ก

ตองปลอยใหเปนไปตามความเปนจรง ไมตองรกษา

อยางทหลวงตาทานเคยพดไววา ตอนทอานเกยวกบอวชชานกนกวาเปนเสอดราย แตพอ

ไปเจอตวจรงกลบเปนเหมอนนางงาม กเลยไปดแลรกษาปกปองมน แทนทจะทาลายมน

ดวยปญญา คอเหนวาเปนไตรลกษณ ถาไดยนไดฟงจากผทไดผานมาแลว พอปฏบตถง

ข นน กจะรทนท จะไมเสยเวลา แตถาไมเคยไดยนไดฟงมากอน กจะหลงตดไปกอน

เพราะสตปญญาไมรทน วากาลงอารกขาอวชชา แทนทจะฆาอวชชา ตอนตนคดวาจะมา

10

ทาลายอวชชา แตพอเจออวชชากลบไปอารกขาอวชชา เพราะไมรวาเปนอวชชา พอรแลว

กจะปลอยวาง ถาความสวางความไสว ความสขอนละเอยดน จะเสอมกปลอยใหเสอม

ไป พอปลอยแลวกจะไมมอะไรเหลอ นอกจากความวางทเปนปรมง สญญง และ

ความสขทเปนปรมง สขง เปนธรรมชาตของจตทสะอาดบรสทธ ไมมวนเสอม ไมมวน

หมดไป มอยในจตของพวกเราทกคน ทตอนนถกสงทเปนไตรลกษณหมหออย ทาใหไม

เหนจตทสะอาดบรสทธน

หนาทของพวกเราจงอยทการปฏบต เพอกาจดสงทหมหอจตคอสงโยชนท ง ๑๐ ประการ

น ดวยการเจรญสตเพอสนบสนนสมาธใหจตเขาสฐาน เพอเขาถงสงโยชนท ง ๑๐

ประการน ตองเจรญสตใหมาก เพอทาจตใหรวมเปนหนงเปนเอกคคตารมณ สกแตวาร

จะไดกาจดสงโยชนท ง ๑๐ ประการใหหมดไปได นคอแนวทางของการบรรลมรรคผล

นพพาน ตองเหนพระอรยสจ ๔ เหนวาทกขเกดจากสมทยคอความอยาก ใหสงตางๆท

ไมเทยงไมใชตวเราของเรา ใหเปนไปตามความอยาก มรรคผลทกข นจะตองบรรลดวย

การปลอยวาง จะปลอยวางไดกตองมเครองมอ เชนจะปลอยวางกามราคะได กตองเหน

วารางกายไมสวยไมงาม เปนปฏกล เปนอสภะ จะปลอยวางสกกายทฐได กตองเหนวา

รางกายเปนเพยงดนนาลมไฟ ไมใชตวเราของเรา การเหนสงอนในเวลาภาวนานไมสาคญ

เทากบเหนพระอรยสจ ๔ เหนทกขสมทยนโรธมรรค ถาเหนนมตตางๆ กเหมอนกบเหน

สงตางๆดวยตาเนอ ไมเปนประโยชน ควรเหนวาใจมความรสกอยางไรกบสงทเหน ยงรก

ยงชง ยงโลภ ยงโกรธหรอไม เวลาเหนภาพทสวยงาม มกามราคะเกดขนมาหรอไม เหน

ความตายแลวเกดความกลวขนมาหรอไม นคอสงทเราตองเหน กคอปฏกรยาของใจตอ

สงตางๆทใจสมผสรบร ถาเหนแลวสกแตวาร กจะหมดปญหา

ดงททรงสอนชายคนหนง ในขณะทกาลงบณฑบาตวา เหนอะไร กสกแตวาเหน ไดยน

อะไรกสกแตวาไดยน อยาไปมปฏกรยากบสงทเหนสงทไดยน พอตรสเทานนเขากบรรล

แลวกขอกราบลาเพอไปเตรยมอฐบรขารเพออปสมบท ในระหวางทางกไปถกกระทงขวด

ตาย กเลยเกดความเขาใจผดในวงพทธศาสนกชนวา ถาบรรลแลวยงไมไดบวชภายใน

๗ วนจะตองตาย เพราะชายคนนบรรลแลวแตยงไมไดบวช กเลยตองตายไป พระราช

11

บดากทรงบรรลเปนพระอรหนต ๗ วนกอนเสดจสวรรคต กเลยกลวกนวาถาบรรลแลว

ไมไดบวชภายใน ๗ วน จะตองตายกน อนนไมมเหตไมมผล เปนเรองบงเอญมากกวา

เพราะการโกนหวหมผาเหลองจะปองกนความตายไดอยางไร เนองจากปญญาของ

พทธศาสนกชนทกวนนมนอยมาก พอไดยนอะไรกกลวกนเชอกนไปหมด เปนพวก

มงคลตนขาว พวกเราจงตองหนกแนนตอเหตผล ตอพระธรรมคาสอน ควรศกษาพระ

ธรรมคาสอนของพระพทธเจาใหมาก ควรศกษาจากตนฉบบเลยคอพระไตรปฎก ศกษา

พระธรรมพระสตรทสาคญตางๆ เชนพระธมมจกกปปวตตนสตร พระอนตตลกขณสตร

พระมงคลสตร พระมหาสตปฏฐานสตร จะไดรวาพระพทธเจาทรงสอนอะไร เวลามคน

มาประกาศตนเปนผวเศษ สอนใหทาอยางนนอยางน จะไดรวาวเศษจรงหรอไม สอน

ตามหลกธรรมทพระพทธเจาทรงสอนหรอไม แตพวกเราไมคอยสนใจศกษากน ท งๆท

เปนชาวพทธ แตไมศกษากนอยางจรงจง ไมเหมอนชาวตางประเทศ ทไมไดเกดใน

ประเทศทนบถอพทธศาสนา ตองศกษาพระธรรมคาสอนจากพระไตรปฎก จงรดกวา

พวกเรา ทเปนพวกใกลเกลอกนดาง ไมยอมศกษากน แตยงโชคดทมครบาอาจารยทได

ศกษาและปฏบต นามาถายทอดมาปอนใหพวกเรา ทชอบใหปอน ไมชอบหากนเอง ถา

ไมไดมาฟงธรรมทน กคงจะไมไดศกษาธรรมกน พอกลบไปบานกไปดพวกบนเทง ไมด

ธรรม ไมฟงธรรม แลวจะเจรญกาวหนาไดอยางไร

ถาเปนชาวพทธจรงและอยากจะไดรบอานสงสจากการเปนชาวพทธ กตองศกษา ปรยต

คอการศกษา ศกษาแลวกปฏบต เมอปฏบตแลวปฏเวธคอการบรรลธรรมข นตางๆ กจะ

เปนผลทตามมาตอไป เมอบรรลแลวกจะสามารถส งสอนผอนไดตอไป และชวยยดอาย

ของพระพทธศาสนา รกษาพระพทธศาสนาใหอยกบโลกไปนานๆ อยทการศกษา การ

ปฏบต การบรรลผล และการเผยแผพระธรรมคาสอน ตองทาตามข นตอน อยาขามข น

อยางททากน คอศกษาแลวกขามข นปฏบต ไปเปนครเปนอาจารยไปส งสอน ท งๆทยง

ไมไดบรรล กจะส งสอนดวยจนตนาการ คดวานาจะเปนอยางนนเปนอยางน คนฟงฟง

แลวกงงไมม นใจ ถาเชอกจะหลงผดไป ทาใหศาสนาเสอม เพราะจะสอนผดๆไปเรอยๆ

จนสงทถกกลายเปนผด สงทผดกลายเปนถกไป นคอหนาทของพวกเราชาวพทธ ถา

อยากจะทดแทนบญคณของพระพทธเจา พระอรยสงฆสาวกท งหลาย ขอใหทาตามคา

12

สอน คอศกษา ปฏบต บรรลผล แลวคอยเผยแผ ตามลาดบ จะไดบชาพระพทธพระ

ธรรมพระสงฆอยางแทจรง เปนสรมงคล เปนความสขความเจรญ

มญาตโยมอยากใหสรางศาลาใหม ใหใหญกวาเกา ไดตอบไปวาจะไมมการกอสรางบนน

เพราะตองการรกษาสภาพของความเปนปา ของความสงบไว ไมตองการความเจรญทาง

วตถ ตองการความเจรญทางจตใจ ถาเจรญทางวตถกมกจะทาลายความเจรญทางจตใจ

เปนปฏปกษตอกน ทไหนมการกอการสราง ทน นกจะไมมความสงบ ไมมการปฏบต

เวลาหลวงตาสอนพระทกครง ทานตองบอกวาอยากอสราง ทานรวาพระชอบกอสรางกฏ

สรางศาลา สรางเจดย แตไมชอบสรางมรรคผลนพพาน สรางความสงบภายในใจ ใจจะ

สงบไดกายตองสงบกอน สภาพแวดลอมของกายตองสงบสงดวเวก ไมคลกคลกน จะ

มารวมกนเฉพาะเวลาทากจ เชนฟงเทศนฟงธรรม ฉนจงหน บณฑบาต ปดกวาด ทพระ

ปาจะมาพบกน แตจะไมสนทนากน ตางคนตางทาหนาทของตน ในสมยพระพทธกาลม

ชาวบานสงสยวาพระทะเลาะกนหรอ จงไมพดคยกนเลย ความจรงทานกาลงควบคมกาย

วาจาใจของทาน โดยเฉพาะใจของทาน ใหอยในความสงบ ไมฟ งซาน ไมใหคดปรงแตง

ถาคยกนกแสดงวาใจยงฟ งซาน วถชวตของผทปฏบตกบผทไมปฏบตเพอมรรคผล

นพพานจะตางกน ผทไมปฏบตจะชอบการสนทนาสงสรรคกน ในวงการปฏบตจะรหนาท

ของตน รวาตองควบคมความคดปรงแตง สารวมกายวาจาใจ เพอใหใจสงบ ทาทกสงทก

อยางเพอความสงบ การปฏบตจะกาวหนาหรอไมกอยทความสงบ ถาจตไมสงบไมถง

ฐาน ปญญาจะไมเปนปญญา ไมสามารถถอนรากถอนโคนของกเลสตณหาได

ผปฏบตจงตองมความเขมงวดกวดขน ตองรกษาจตใจใหอยในทานองคลองธรรม

ลดละกเลสตณหา ละลาภยศสรรเสรญและการหาความสขจากรปเสยงกลนรสตางๆ ถา

ไปสมครเปนผแทนฯ แสดงวาไมไดอยในทางธรรมแลว กาลงไปในทางกเลสตณหา ไปส

กองทกข ไปสความหายนะ ถาไมระมดระวง ถาไมรกษาศล ไปทาผดกฎหมาย กตองไป

ตดคกตดตะราง ตายไปกตองไปใชกรรมในอบาย จะเชอหรอไมเชอกตาม แตคนทม

ปญญาจะเชอ ไมสงสย ไมกลาทาบาปทากรรม ตดการหาลาภยศสรรเสรญ หาความสข

ทางตาหจมกลนกาย ทาไมพระพทธเจาและพระสาวก ไมแสวงหาลาภยศสรรเสรญสข

13

อยางทพวกเราแสวงหากน เพราะไมใชทางไปสการดบทกข ทาไมพวกเรายงดนทรงไป

ทางนกน เพราะถกกเลสกลอมอยตลอดเวลา ไมปลกธรรมขนมากลอม

เวลาครบาอาจารยจากไปแตละครงจะรสกวาเหวมาก เพราะไมไดสรางทพงภายในใจ ไป

ยดตดทพงภายนอก ซงเปนทพงช วคราว ไมถาวรเหมอนกบทพงภายใน จงควรสรางท

พงภายในใจดวยการปฏบต กาหนดเวลาปฏบต อยาปฏบตตามอารมณ ตองกาหนดวา

จะภาวนาวนละกช วโมง รกษาศลกขอ ลดละการหาความสขทางรปเสยงกลนรส เชนด

โทรทศนฟงเพลงอานหนงสอไรสาระกช วโมง ตองกาหนดตารางขนมา ถาไมกาหนด

ปลอยใหไหลไปตามอารมณ กจะไปทางของกเลสตณหาตลอดเวลา เพราะกาลงของ

กเลสตณหามกาลงมากกวาธรรม ตองกาหนดตองควบคมบงคบ ถงจะมาทางธรรมได

ตองดงใจใหมาทางธรรมใหได อยาไปเสยดายทกสงทกอยางทมอยเปนอย ตองนกอย

เรอยๆวาสกวนหนงจะตองจากเราไป หรอเราตองจากเขาไป จะไมไดรบประโยชนอะไร

จากเขา เวลาไปไมสามารถเอาเขาไปได สงทเอาไปไดคอบญหรอบาป ความสงบหรอ

ความวนวาย ความหวหรอความอม ถาไปกบความสงบกบความอม กจะไปกบความสข

ถาไปกบความหวกบความอยาก กจะไปกบความทกข

ตองคดพจารณาความไมมคณคาของสงตางๆทเรามอย สงทมคณคากบชวตจตใจกคอ

ธรรม ทพระพทธเจาทรงมอบไวใหกบพวกเรา ใหรบตกตวงใหไดมากทสดเทาทจะมาก

ได เพอจะไดเปนเสบยง เปนยานทจะพาจตใจไปสความสนสดของความทกข ถาสามารถ

เขาสกระแสของพระนพพานไดแลว กจะปลอดภย ชาหรอเรว อยางนอยกรวาจะตองไป

ถงพระนพพานอยางแนนอน ถาทาไมไดเวลาตายไปกจะไปแบบวาวหางขาด จะลอยไป

ตามลมของบาปและบญ ถามธรรมอยภายในใจกจะเหมอนมเครองบนลากจงวาว ให

ไปสจดหมายปลายทางทปรารถนา จงควรจะรบตกตวงธรรมใหมากทสดเทาทจะมากได

โดยเฉพาะธรรมปฏบตคอจตตภาวนา ตองทาใหมาก เจรญสตใหมาก ใหถอการเจรญ

สตเปนงานหลก ในทกอรยาบถ ทกวนทกเวลา ในขณะทตน ใหมสตทเปนเหมอน

บงเหยนควบคมมา ถาไมมบงเหยน จะไมสามารถควบคมมาใหไปตามทางทตองการได

ใจกเชนเดยวกน ถาไมมสต กจะไปตามอารมณ ดบาง ไมดบาง สวนใหญจะไมด จะพา

14

ไปสความเสอมเสย ความทกข ความวนวายใจ ตองฝกสตใหมาก เพอจะไดพาใจใหเขา

สความสงบ ความเปนหนง เปนเอกคคตารมณ เปนอเบกขา พอเขาถงจดนไดแลว กจะ

สามารถเอาธรรมของพระพทธเจามาสอนใจได สอนใหปลอยวาง ใหตด ใหละได ถาไมม

สมาธคอความสงบความเปนหนงของใจ จะสอนอยางไรกจะไมฟง ถามสมาธแลวจตจะ

ทาตาม สอนใหหยดกจะหยด ถาไมมสมาธจะหยดไมได เวลาโกรธกหยดไมได เวลาโลภ

กหยดไมได เวลาอยากไดอะไรกหยดไมได ถามสมาธแตยงไมสามารถพจาณาวาเปน

อนจจงทกขงอนตตา อยางนอยกจะหยดความอยากไดช วคราว ดวยการเขาไปในสมาธ

ตอไปถาพจารณาเหนอนจจงทกขงอนตตา ในสงทอยากไดอยากมอยากเปน กจะ

สามารถตดความอยากไดอยางถาวร สมาธจงเปนเครองมอทสาคญมาก ในการทาใหใจ

เปนอสระ เปนตวของตวเอง ทกวนนใจไมไดเปนของตวเอง ใจเปนทาสของกเลสตณหา

ความอยากตางๆ ททาใหเกดความทกขใจวนวายใจ และปญหาตางๆ

ธรรมจงมความสาคญมาก เพราะมธรรมเทานนทจะทาใหใจหลดพนจากอานาจของกเลส

ตณหาและความทกข อยทไหนจะมแตความสข จะยากดมจนไมสาคญ เพราะไมใชเหต

ของความสขทกขภายในใจ เหตคอธรรมกบกเลส ถามธรรมไมมกเลสกจะมแตความสข

ถามกเลสไมมธรรมกจะมแตความทกข ไมไดอยทร ารวยหรอยากจน ไมไดอยทม

ตาแหนงสงหรอไมสง ไมไดอยทการยกยองสรรเสรญหรอตาหนตเตยนนนทา ไมไดอยท

รปเสยงกลนรส แตอยทธรรมกบกเลสเทานน ถามธรรมใจกจะสงบมความสข จะอมจะ

พออยตลอดเวลา ไมอยากจะไดอะไร ไมอยากจะมอะไร ไมอยากจะเปนอะไร อยเฉยๆด

ทสด สบายทสด ขอใหเอาจรงเอาจง เอาเปนเอาตายกบการปฏบต พจารณาถงความตาย

อยเรอยๆ ชวตกจะส นลงไปเรอยๆ ความสขจากสงตางๆในโลกนเปนของช วคราว สข

ตอนทไดสมผส พอผานไปแลวเหมอนไมไดสมผสเลย จงตองคอยเตมอยเรอยๆ เตม

เทาไรกเปนเหมอนเดม กลบมาทศนยเหมอนเดม กลบมาทความอางวางเปลาเปลยว

เดยวดาย ความวาเหว ความหว ความอยาก ถามธรรมแลวจะไมเปนอยางน จะมแต

ความสขสบาย มแตความพอ นคอคณคาของธรรม ถาไดสมผสกบความสงบของใจแลว

จะปลอยวางทกอยางได พวกเราพยายามเขาไปถงจดนนใหได เขาไปสความสงบของใจ

ใหได

15

พระพทธเจาทรงสละราชสมบตได กเพราะในสมยททรงพระเยาว เคยไดสมผสกบ

ความสข ทเกดจากความสงบพระทย ขณะทประทบอยตามลาพง ไมมบรษทบรวารหอม

ลอม พอกายวเวก จตกวเวกตาม เพราะในอดตเคยเปนมาแลว เคยเขาถงจดนมาแลว

พอมเหตปจจยคอกายวเวก ใจกวเวกตามทนท ไมไดเกดกบทกคน บางคนนงอยคน

เดยว แทนทใจจะสงบกลบวาเหวหวาดกลว แสดงวายงไมเคยไดสมผสกบความสงบของ

ใจมากอน แตถาเคยแลวเวลาอยคนเดยวในทเงยบสงบสงด ความสงบของใจจะตามมา

ทนท พยายามทาใหได ถาทาไดแลวจะตดไปกบใจ ถงแมไปเกดภพหนาชาตหนาไมม

พระพทธศาสนา กจะไมหลงทาง จะรวาความสขทแทจรงอยทใจ ไมไดอยทลาภยศ

สรรเสรญสข จงควรใหความสาคญตอการปฏบตจตตภาวนา ใหถอการเจรญสตเปนงาน

หลก เปนกจทตองทาอยางตอเนอง ต งแตตนจนหลบ เวลาไมมภารกจทตองทา กใหหา

มมสงบนงหลบตาทาจตใหสงบ พอจตถอนออกมาจากความสงบ กสอนจตใหรจก

อนจจงทกขงอนตตา

พจารณาไปเรอยๆ จะเหนชดขน จนเหนวาไมมอะไรในโลกนนารกนาสงวน นามไว

ครอบครองเลย เหนวาเปนทกขท งนน เปนอนจจงทกขงอนตตา ไมเทยง เปนทกขถาไป

ยดตด ไมใชตวเราของเรา ควบคมบงคบไมได นคอผลทจะเกดขนจากการปฏบต ถา

ปฏบตแลวผลตองเกดขนอยางแนนอน เพราะเปนอกาลโก ไมไดขนกบกาลเวลา เกดขน

ไดในสมยพทธกาล กเกดขนไดในสมยปจจบน ถามเหตกตองมผลตามมา เหมอนตนไม

ในอดตทโตขนมาไดเพราะนากบดน สมยนกโตขนมาไดเพราะนากบดนเชนกน ความ

จรงของเหตและผลไมเปลยน อยทตวเราเทานน เราตองปฏบตเอง ผอนปฏบตใหเรา

ไมได สงทพวกเรากาลงขาดกนมากๆ กคอการสอนใจเตอนใจ ใหปลอยวาง ใหลดละ

การดาเนนชวตไปในทางกเลส แลวหนมาดาเนนชวตไปในทางธรรม ใหมากขนไป

ตามลาดบ ไมเชนนนจะไมสามารถไขวควา เอาสงทดทงาม ทเลศทประเสรฐได เราตอง

ไขวควาเอง ผอนไมสามารถไขวควาใหเราได ขอใหพยายามทาตอไป สไมถอย

16

กณฑท ๔๒๖

กามฉนทะ ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๕๔

การรบประทานอาหารจะรบประทานวนละกคร งกได ถาเพยงพอกบความตองการของ

รางกาย เหมอนกบรถยนตทมถงนามนอยถงเดยว จะเตมสามครงหรอครงเดยวใหเตม

ถงกเหมอนกน รางกายกเชนเดยวกน จะรบประทาน ๑ ครง ๒ ครงหรอ ๓ ครง ก

เหมอนกนถาปรมาณเทากน ถารบประทานขาววนละ ๓ จาน จะแบงรบประทาน ๓ ครง

เชากลางวนเยน หรอรบประทานครงเดยว ๓ จาน รางกายกไดปรมาณอาหารเทากน แต

กเลสจะไดเสพรปเสยงกลนรสเพยงครงเดยว ถารบประทานอาหารคาวหวานแบบ

รวมกน กจะไดปราบกเลส เพราะกเลสชอบรบประทานแบบแยกกน ของคาวของหวาน

ตองแยกกน ท งๆทจะตองไปรวมกนในทอง ถารบประทานเพอรางกาย กตอง

รบประทานแบบรวมกน ถารบประทานแยกกน กเพอกเลสคอกามฉนทะ ความยนดใน

กามรส กามรสกคอกามคณท ง ๕ ไดแกรปเสยงกลนรสโผฏฐพพะ เปนการสรางสมทย

ตนเหตของความทกข ทาใหจตกระสบกระสายกระวนกระวาย ยนดยนราย ไมสงบ กาม

ฉนทะเปนนวรณเครองกดก นความสงบ จะทาจตใหสงบไดตองทาลายนวรณท ง ๕ ใหได

เชนกามฉนทะ ความอยากในรปเสยงกลนรส ททาใจใหสงบไมได กเพราะใหเวลาแก

กามฉนทะไปหมดเลย รบประทานอาหารเชากลางวนเยน กลางคนกหลบนอนกบคครอง

หลบนอนบนฟกหนาๆ มเครองปรบอากาศ มกลนนาหอม จะไดหลบสบายเหมอนขน

สวรรค เปนความสขของผเสพกาม

ถามกามฉนทะกจะตองตดอยในกามภพ เปนเทพเปนมนษยถารกษาศลได ถารกษาศล

ไมไดกตองเปนเดรจฉาน เปนเปรต เปนสตวนรก กามภพแบงเปน ๒ สวน คอสคตกบ

อบาย สคตคอภพของผเสพกามทรกษาศล ๕ ได อบายคอภพของผรกษาศล ๕ ไมได

เชนพวกทชอบอบายมขตางๆ เลนการพนน เสพสรายาเมา เทยวกลางคน คบคนชวเปน

17

มตร และเกยจคราน เพราะจะดงจตใจใหลงตา นวรณจะขวางก นจตใจไมใหขนสง จะ

ขนสงไดกตองอยเหนออทธพลของอบายมข และมกาลงทาลายนวรณเชนกามฉนทะ ถง

จะเขาสความสงบได เขาสความสขทเหนอกวาความสขของกามรส ถายงไมชนะกามฉน

ทะ กจะไมสามารถทาจตใจใหสงบได วธทจะชนะกามฉนทะได กคอการถอศล ๘ เชน

ละเวนจากการรวมหลบนอนกบคครอง ตองนอนคนละหอง ถานอนใกลกนจะเกด

อารมณขนมาได ถงแมวาจะมความตงใจทจะถอศล ๘ ไมรวมหลบนอนกน แตกเลสจะ

ไมยอมถอดวย จะเกดอารมณขนมา แลวกละเวนจากการประทานอาหารหลงเทยงวน

เพราะไมจาเปน ถาตองการตดกามฉนทะใหมากกวาน กตองรบประทานครงเดยว ใหนา

อาหารคาวหวานมาใสรวมกนในจานเดยวกน แลวกคลกคนใหเปนอาหารจานเดยว

เพราะเดยวกตองเขาไปรวมกนในทอง สาหรบรางกายไมเปนปญหา แตกเลสจะไมยอม

ใหทา ถาทาตามคาส งสอนของธรรมได จะไมกงวลกบการรบประทานอาหาร

เวลาพระจะฉนจงหน ตองพจารณาปฏสงขาโยนโสกอน คอเหตผลของการฉนจงหน

พระพทธเจาทรงสอนพระ ใหพจารณาปฏสงขาโยนโส กอนจะใชปจจย ๔ เชนอาหาร

บณฑบาต จวร กฏทอยอาศย และยารกษาโรค ใหพจารณาอยางแยบคาย พจารณา

เหตผลของการบรโภคปจจย ๔ เชนการบรโภคอาหาร ใหพจารณาวาบรโภคเพอดบ

ความหวของรางกาย ไมไดรบประทานเพอความสนกสนาน เพอรสชาต รบประทานเพอ

เยยวยารางกายใหอยอยางปกตสข นเรยกวาปฏสงขาโยนโส กอนทครบาอาจารยจะฉน

จะปฏสงขาโยนโสกอน อยางนอยหนงนาท บางทานอาจจะพจารณาอาหาเรปฏกลสญญา

พจารณาดการเปลยนแปลงของอาหารในแตละข นตอน ขณะทอยในจาน ขณะทรวมอย

ในบาตร ขณะทอยในปาก ขณะทอยในทอง ขณะทอยในสวม ถาพจารณาอยางนแลว

เรองกามฉนทะทเกยวกบการบรโภคอาหารจะไมเปนปญหา

ถารบประทานเสรจใหมๆ เหนขนมกหวขนมาอก กตองดดสนดานดวยการอดอาหาร

หลวงตาทานเลาวาตอนททานบวชใหมๆ ฉนเสรจเชดบาตรยงไมทนแหงกหวอกแลว

ทานกบอกวาถาหวอยางนตองไมกนอก ๓ วน ทานกอดไมฉน ๓ วน หลงจากนนกเลสก

ไมกลาหว เพราะไมใชรางกายทหว รางกายเพงรบประทานเสรจไปใหมๆ หวไดอยางไร

18

ทหวเปนกามฉนทะ การตอสกบกามฉนทะทเกยวกบการบรโภคอาหาร จงมอยหลายวธ

ดวยกน ดงทไดอธบายมา แตกมขอทตองระวงอยขอหนงคอ เวลาทพจารณาความเปน

ปฏกลของอาหาร ตองรจกประมาณ พจารณาเพอไมใหยนดและอยากกบรปกลนรสของ

อาหาร ถาพจารณาเลยเถดจนรบประทานไมได กตองหยดพจารณา เหมอนรบประทาน

ยามากเกนไป หมอใหรบประทานวนละเมด แตไปรบประทานมากกวาทหมอส ง มแมช

ทานหนงมปญหาแบบน คอเหนเปนปฏกลต งแตอยในจาน ทาใหรบประทานไมได ไป

กราบถามหลวงตาวาจะแกอยางไร หลวงตาทานสอนใหพจารณาวาเปนธาต ท งสงท

บรโภคและผบรโภค คออาหารกมาจากธาต ๔ ดนนาลมไฟ รางกายทบรโภคอาหารก

เปนธาต ๔ ดนนาลมไฟ เปนการเตมธาต ธาตไมรวาเปนปฏกลหรอไม มแตกเลสทยนด

ยนรายกบธาต เวลาอยในจานกยนด เวลาอยในโถสวมกยนราย ท งๆทเปนเพยงธาต

ธาตกบธาตไมมปญหาตอกน ถาพจารณาอยางนกจะกลบมารบประทานได

นคอปญหาทเกดขนไดในแวดวงปฏบต ถาไมมครบาอาจารยทมประสบการณกจะหลง

กน เพราะมกจะปฏบตเลยเถด ถามครบาอาจารยคอยสอนคอยเตอนไวลวงหนา พอ

ปฏบตไปถงกจะรทนทวาเลยเถดหรอไม นคอเรองการบรโภคอาหาร ถาบรโภคไมเปนก

จะเปนกามฉนทะ เปนนวรณ ทจะขวางความเจรญของจตใจ คอความสงบสข ถา

ปรารถนาความสงบสข กจะตองกลาใชอบายวธตางๆ มาทาลายกามฉนทะหรอ

กามตณหา ทาไมตองรบประทานวนละ ๓ หรอ ๔ ครง ถารบประทานเพอรางกาย

รบประทานครงเดยวกพอ ไมตองแยกอาหารเปนจานๆ ควรเอามารวมในจานเดยวกน

ถาจจจกจกกคลกอาหารใหเหมอนตอนทอยในทอง ตอไปการรบประทานอาหารจะไม

เปนปญหา มอะไรกรบประทานได ถาหวกพจารณาความเปนปฏกล หรอดดนสยไม

รบประทานสก ๓ วน รบรองไดวากามฉนทะจะพงทลายหายไปหมด จะไมเปนปญหา

ตอนทไปอยบานตาดใหมๆ ยงไมไดอดอาหาร ตอนเยนกจะคดปรงแตงอาหารชนดตางๆ

พอเหนพระรปอนอดอาหารกลองอดตามด พออดแลวความหวตอนเยนจะหายไปหมด

โดนอานาจของการอดอาหารทาใหไมกลาปรงแตง เพราะถาปรงแตงกจะทกขทรมานใจ

ตองระงบดวยการเขาสมาธ ตองเดดเดยวถงจะปราบกามฉนทะได นกคอศลขอท ๖ ไม

บรโภคอาหารหลงเทยงวนไปแลว

19

ศลขอท ๗ คอละเวนจากหาความสข จากการแตงเนอแตงตว ใชเครองสาอางตางๆ ทา

ใหรางกายมกลนหอม รางกายสวยงาม และไมหาความสขจากเครองบนเทงตางๆ เชนด

หนงฟงเพลงรองราทาเพลง ทเปนกจกรรมของกามฉนทะ ถาละไมไดกจะนงภาวนาไมได

รบประทานอาหารเยนเสรจ กดละครฟงเพลง แลวหลบนอนกบสามภรรยา นอนบนฟก

หนาๆ ๘ หรอ ๙ ช วโมง ตนสาย เสยเวลาภาวนาไปเปลาๆ ถาเปนนกปฏบตนอนเพยง

๔ ช วโมงกพอ พระพทธเจาทรงกาหนดเวลาพกและปฏบตใหกบพระเณรดงน ๖ โมงเยน

ถง ๔ ทมใหเดนจงกรมนงสมาธภาวนา ๔ ทมถงต ๒ ใหพกนอนในทาสหไสยาสน ต ๒

ถง ๖ โมงเชาใหเดนจงกรมและนงสมาธตอ จนถงเวลาออกบณฑบาต รางกายตองการ

เพยง ๔ ช วโมงในการพกผอนหลบนอน ถานอนบนพนปผาหรอปเสอ พอรางกาย

พกผอนเตมทแลวกจะตนขนมา แตถานอนบนฟกหนาๆ ในหองทมเครองปรบอากาศ ม

กลนหอม พอตนขนมาจะไมอยากจะลก จะกลบไปนอนตอ เปนความขเกยจ ไมบาเพญ

จตตภาวนา ไมมวรยะอตสาหะ เพราะตดอยกบกามฉนทะ ไมสามารถนงสมาธเดน

จงกรมได จะคดหาแตรปเสยงกลนรสโผฏฐพพะ ต งแตตนจนหลบ ถกกามฉนทะลากไป

ตลอดเวลาโดยไมรสกตว เวลาอาบนากตองใชสบหอม เสรจแลวกชโลมดวยนาหอม

แตงกายดวยเสอผาทมสสน เลอกรบประทานอาหารชนดนนชนดน เพอรสทถกปาก

ถกใจ อยภายใตคาส งของกามฉนทะต งแตตนจนหลบ

นกปฏบตตองเปลยนนสย พจารณาดวาทาเพอกามฉนทะหรอไม เชนอาบนาตองใชสบท

มกลนหอมหรอไม ตองประพรมนาหอมหรอไม เสอผาตองเปนแฟชนลาสดหรอไม ตอง

รบประทานอาหารตามความชอบหรอไม หรอรบประทานอะไรกได คดอยางนจะตดกาม

ฉนทะได ถาจะใหดกควรเปลยนวถชวตเลย เชนไปอยวดเพอควบคมกามฉนทะ ไปปลก

วเวก อยหางไกลจากแสงสเสยง รปเสยงกลนรสตางๆ เชนในปาในเขา ไมมละครใหด

ไมมเพลงใหฟง แลวกตองสารวมตาหจมกลนกายใจ เพอไมใหเกดกามฉนทะขนมา ไม

ฟงสงทจะทาใหเกดกามฉนทะขนมา ถาจะฟงกฟงเทศน หรอดหนงสอธรรมะ เพราะจะ

ทาใหจตสงบ นคอวธกาจดกามฉนทะ ทเปนอปสรรคตอการทาจตใจใหสงบ พอกาจดได

แลวการนงสมาธกนงไดอยางสบาย ไมมอะไรมารบกวน ไมมความอยากดมอยาก

รบประทาน อยากดอยากฟง จตกจะสงบได ถายงไมสงบกตองเจรญสตเพอไมใหคด

20

ฟ งซาน ไมใหคดเรอยเปอย ดวยการบรกรรมพทโธๆ หรอสวดมนต สวดบททจาได ไม

ตองเปดหนงสอด เพราะจะไดสวดในทกอรยาบถ ยนเดนนงนอน เดนไปกสวดมนตไป

บรกรรมพทโธๆไป

ถาสตมกาลงมากพอ สามารถรวารางกายกาลงทาอะไรอยโดยไมคดอะไร กไมตองสวด

ไมตองบรกรรม เชนรวากาลงรบประทานอาหาร กาลงตกอาหาร กาลงเคยวอาหาร กาลง

กลนอาหาร ไมคดเรองอน กไมตองบรกรรมกได เพราะตองการกาจดความคดปรงแตง

ใหสงขารทางานใหนอยทสด ใหจตรอยกบการเคลอนไหวของรางกาย เหมอนตารวจท

คอยเฝานกโทษ ไมใหหลดไปจากสายตา ใหจตเฝาดรางกายอยทกขณะ ไมไปทอน อยา

ปลอยใหรางกายอยตรงนแตจตอยทเชยงใหม อยตามสถานทตางๆ ใหอยทนเดยวน

ไมใหไปอดตไปอนาคต นคอการมสต ถาหยดความคดปรงแตงไมได ใหอยกบปจจบน

ไมได กตองใชการบรกรรมเปนเชอกอกเสนหนง สตจะไดมกาลงมากขน จะดงจตไมให

ลอยไปทอนได ถาไมลอยไปทอน ไมคดเรองราวตางๆ เวลาภาวนาจะสงบไดเรว ใหอย

กบพทโธ กจะอยกบพทโธ ใหอยกบลมหายใจ กจะอยกบลมหายใจ ไมไปคดเรองนน

เรองน ทน งกนแลวไมสงบเพราะไมอยกบงาน ชอบไปทางานอน ไปคดเรองนนเรองน

ขณะทงานทใหทา คอใหพทโธๆ กลบไมทา ไปคดถงอาหาร คดถงความบนเทง คดถง

คนนนคนน กเลยไมสงบ จะสงบไดใจตองเปนหนง ตองอยกบเรองเดยว อยกบลมอยาง

เดยว อยกบพทโธอยางเดยว ถงจะสงบนง เปนอเบกขา สกแตวาร ไมมอะไรใหรใหเหน

มแตความวาง เปนสมาธทมคณประโยชนตอการเจรญปญญาตอไป เพราะเปนสมาธท

ตดกาลงของกเลสตณหา เหมอนถกฉดยาสลบ

ถาเปนสมาธทไปเหนสงนนสงน ไปพบกบเทพกบกายทพย ระลกชาตไดความรเหลานจะ

ไมตดกาลงของกเลสตณหา แตกลบเปดชองใหกเลสตณหาทางาน เพราะอยากจะรมาก

ขน อยากจะตดตามเรองราว เหมอนกบตดตามดละคร ดถงตอนนแลว กอยากจะดวา

ตอนตอไปเปนอยางไร พอออกจากสมาธกจะไมมกาลงพจารณาความจรงของ

สภาวธรรมท งหลาย เชนขนธ ๕ รปเวทนาสญญาสงขารวญญาณ หรออายตนะภายนอก

และภายใน คอรปเสยงกลนรสโผฏฐพพะ และตาหจมกลนกาย วาเปนไตรลกษณ เปน

21

อนจจง เปนทกข เปนอนตตา จะไมมทางทจะพจารณาได เพราะกเลสตณหาจะดงไป

คดถงเรองทไดพบไดเหนมา อดทจะไปอวดไปเลาใหคนอนฟงไมได นงแบบนไมไดน ง

เพอดบกเลส แตสงเสรมกเลสใหมมากขน ถานงแลวสงบนงเปนอเบกขาสกแตวาร จะไม

อยากพดอะไรกบใคร พดไปกไมรเรอง พดใหเสยเวลาเปลาๆ ถาจะพดกเพอใหรจกวธ

ปฏบตทถกตอง ไมพดอวดวาเหนสวรรคช นนน นรกชนน เหนเทพระดบนนระดบน เปน

การพดตามความอยาก อยากใหคนอนร เวลาออกจากสมาธแบบนจงไมไดเจรญปญญา

ถาออกจากสมาธทสงบนงเปนอเบกขาสกแตวาร ใหมๆ จตยงเปนอเบกขาอย เหมอนนาท

แชอยในตเยน เวลาเอาออกจากตเยนใหมๆ กยงเยนอย แตความเยนจะคอยหมดไป

จตทเปนสมาธกเชนเดยวกน เปนอเบกขาเวลาออกมาใหมๆ ไมโลภโมโทสน เวลา

พจารณาสภาวธรรม เชนความไมเทยง กจะไมมอารมณมาขดขวาง ถากเลสมกาลงจะ

พจารณาความไมเทยงไมได เพราะกเลสไมชอบความเสอม ความตาย ความสญเสย

การพลดพรากจากกน กเลสกจะสรางอารมณกอกวน พอคดถงเรองดบเรองตาย กจะ

หดหขนมาทนท หมดเรยวหมดแรง ไมมกาลงจตกาลงใจ ถาคดไปเทยวทน นทน ไปหา

เงนหาทอง หาตาแหนง กจะดใจดดดนเหมอนปลาไดนา ถาออกจากสมาธใหมๆ แลว

พจารณาความตาย ความเสอม ความสญเสย การพลดพรากจากกน จตจะเฉยๆ จะรบ

ความจรงทวา เกดมาแลวตองแกตองเจบตองตาย ตองพลดพรากจากกนได ถาไม

พจารณากจะคดวาจะไมเปนอยางนน จงคดวาจะอยไปนานๆ จะไมเจบไขไดปวย จะรา

จะรวยมากขน จะมตาแหนงสงขน จะคดอยางน พอไปเจอของจรง คอความแกความ

เจบความตาย กตกใจ ถาพจารณาอยเรอยๆ จะไมตนเตนตกใจ เพราะรวาจะตองเกดขน

แนๆ

เหมอนฉดวคซนปองกนโรค รางกายจะสรางภมคมกน เวลามโรคระบาดจะไมเจบไขได

ปวย เพราะมภมคมกน การพจารณาปญญากเปนการสรางภมคมกน ไมใหเกดทกขใจ

ขนมา พอไดพจารณาบอยๆ วาตองแก ตองเจบ ตองตาย ตองพลดพรากจากสงทรกท

ชอบ จะฝงอยในใจ จะไมลม พอพบกบเหตการณจรง กจะรสกเฉยๆ เพราะรวาตองเปน

อยางนแนนอน เปนอยางอนไปไมได หามไมได ไปวตกกงวลทาไม ทาใหทกขใจไป

22

เปลาๆ แตเวลาฉดวคซนใหมๆ จะมอาการแพ อาจจะเปนไขออนๆ ฉนใดเวลาพจารณา

ธรรมใหมๆ กจะรสกไมคอยสบายใจ กตองฝนพจารณาไป เหมอนกนยาขมทม

ประโยชนตอรางกาย การพจารณาอนจจงทกขงอนตตา ตอนทยงไมไดสมาธจะหดหใจ

ใหคดวาเปนผลขางเคยงจากการฉดวคซน หลงจากไดสรางภมคมกนขนมาแลว เวลา

พจารณาจะไมหดห จะสงบ เพราะความจรงจะทาใหจตใจสงบ ถาใจยอมรบความจรง

ไมตอตาน กเลสจะไมสามารถทาใหใจทกขกบความจรงทตองเกดขน นคอเรองของการ

ปฏบตทจะนาไปสการหลดพนจากความทกขท งหลาย

ตองถอศล ๘ ถงแมจะไมเตมรปแบบ กยงดกวาไมถอเลย เพราะอาจจะตองปรบใหเขา

กบภาวะของเรา เชนรบประทานอาหารตอนเทยงถงบายโมง ไมไดนงขาวหมขาว เพราะ

ตองแตงเครองแบบ รกษาศล ๘ เพอสารวมตาหจมกลนกาย แลวกเจรญสตทกเวลา

นาท ต งแตตนจนถงหลบ พอไดสมาธกตองระวงมจฉาสมาธ ถาใจสงบแลวออกไปรเรอง

ตางๆ ใหดงกลบมา อยาไปตามร จะไมสงบ ไมเปนอเบกขา ตองใหสงบเปนอเบกขา

อยาไปดงออกมา ปลอยใหพกใหเตมท ถงแมจะมภาระกจการงานทตองทา กอยาไปให

ความสาคญกวาความสงบ ถาไปดงออกมาตอไปจะสงบยาก ปลอยใหถอยออกมาเอง

พอเรมคดปรงแตง กตองเอามาพจารณาทางปญญา พจารณาอนจจงทกขงอนตตาใน

สภาวธรรมตางๆ เชนรปเสยงกลนรส ลาภยศสรรเสรญสข รปเวทนาสญญาสงขาร

วญญาณ พจารณาเพอตดอปาทาน ตดตณหาความอยาก ถาตดไดใจกจะหลดพนเปน

ข นๆไป

ข นตนกตดรปเสยงกลนรสโผฏฐพพะ ตดลาภยศสรรเสรญสข แลวเขามาตดรปเวทนา

สญญาสงขารวญญาณ และตดในจต พอกเลสขางนอกถกตด กจะถอยไปทรางกาย

ถอยไปทเวทนาสญญาสงขารวญญาณ ถอยเขาไปในจต กตองตามเขาไปในจต ตดไมให

มอะไรเหลอ เปนการบรรลเปนข นๆ เปนอรยมรรคอรยผล ๔ ข น คอโสดาปตตมรรค

โสดาปตตผล สกทาคามมรรค สกทาคามผล อนาคามมรรค อนาคามผล อรหตมรรค

อรหตผล แลวพระนพพาน อรหตผลกบพระนพพานทานแยกไวเปนสองสวน ตองได

อรหตผลกอนถงจะเปนนพพาน นคอมรรค ๔ ผล ๔ นพพาน ๑ เปนรางวลหรอปรญญา

23

ของผปฏบตสมถภาวนา และวปสสนาภาวนา ของผถอศล ๘ ศล ๑๐ ศล ๒๒๗ ของผ

ออกบวช ถาอยากจะบรรลเรวกตองหยดกจกรรมอยางอน เหมอนนกศกษาถาไปยงกบ

กจกรรมตางๆ กจะเรยนไมจบ เพราะไมเขาหองเรยน มวไปทากจกรรมอนแทน ถา

ตองการจบเรวๆ ภายในเจดปเปนอยางชา กตองปลอยวางกจกรรมอยางอนใหหมด สละ

ทรพยสมบตขาวของเงนทองใหผอนไป ออกบวช ไปอยตามปาตามเขา กบครบาอาจารย

ทมประสบการณ ไดรบปรญญามาแลวเปนผส งสอน กจะสามารถจบไดภายใน ๗ ป

อยางแนนอน

นคอเรองของการปฏบตธรรม ทพวกเราตะเกยกตะกายปฏบตกน ดวยวรยะอตสาหะ

ไมเสยดายสงท งหลายในโลกน คดวาเปนวสดกอสรางเรอนใจ เชนการบรจาคทรพย

สมบตขาวของเงนทอง เปนเหมอนการซอวสดกอสรางเรอนใจ เวลาจะสรางอาคารตอง

ซอวสดกอสราง ถาสรางเรอนใจกตองซอวสดกอสรางของเรอนใจ คอทานศลภาวนา

ทานคอการใหสมบตขาวของเงนทองใหแกผอน เกบไวเทาทจาเปนตองใชเทานนแลวก

รกษาศล ๘ ใหบรสทธถาจะภาวนา แลวกเจรญสตอยางตอเนอง หาสถานทสงบสงด

วเวกอย หางไกลจากรปเสยงกลนรสโผฏฐพพะ รบรองไดวาจะตองเกดผลอยางแนนอน

ถาเหตเปนอยางนผลไมเปนอยางอน ทผลไมเกดเพราะเหตไมเปนอยางน มแต

จอโทรทศน มแตเครองเสยง เครองบนเทงตางๆ กเลยไมไดผลทอยากไดกน จงควร

พจารณาทเหตวากาลงทาอะไรอย กาลงปฏบตธรรมหรอกาลงปฏบตกเลส สวนใหญจะ

ปฏบตแตกามฉนทะ คดถงแตรปเสยงกลนรสโผฏฐพพะ กเลยไมบรรลผลทตองการ

ขอใหนาไปพจารณา

ถาม ผทสามารถระลกชาตได ไมสามารถตดตณหาได ใชหรอไม

ตอบ เปนความรพเศษ ไมสามารถตดกเลสตณหา ความโลภ ความโกรธ ความหลงได

เปนโลกยธรรม ไมใชโลกตรธรรม ไมใชมรรคผลนพพาน ตองเหนไตรลกษณถง

จะตดตณหาได ถงจะบรรลมรรคผลนพพานได

24

ถาม ญาตโยมมกจะเขาใจวา ครบาอาจารยทรวาระจต หรอระลกชาตได ละไดแลวซง

กเลสท งปวง

ตอบ เปนความสามารถพเศษ ไมเกยวกบการบรรลเปนพระอรหนต พระอรหนตม ๔

ประเภทดวยกนคอ ๑. สกขวปสสโก ไมมความสามารถพเศษ ๒. เตวชโช ได

วชชา ๓ คอ ๑. ปพเพนวาสานสต ระลกชาตได ๒. จตปปาตญาณ รการตาย

และการเกดของคนและสตว ๓. อาสวกขยญาณ ญาณอนทาใหกเลสสนไป ๓.

ฉฬภญโญ ไดอภญญา ๖ ๔. จตปฏสมภทปปตโต มความรแตกฉานในอรรถใน

ธรรม

ถาม เวลานงสมาธ บางครงกวบมดหายไปเลย เหมอนกบนอนหลบ เปนมจฉาสมาธใช

ไหมครบ

ตอบ ไมใชสมาธ สตไมมกาลงกเลยหลบไป

ถาม หลบไปไดต งสามชวโมง

ตอบ ถามสตกจะดงเขาสมาธได

ถาม เวลามอาการปวดจะดเวทนา แลวกจะเฉย

ตอบ ถาเฉยไดกด

ถาม เราสามารถเหนไดใชไหมครบวา มสตอยหรอไม

ตอบ ถามสตจะเหนวาจตเปนอเบกขาหรอไม หรออยากจะใหเวทนาหายไป ถาม

ปญญากจะรวาเวทนาเปนอนตตา หามเวทนาไมได จะเจบกตองปลอยใหเจบไป

จตกสกแตวารไป ตางฝายตางอย ไมกระทบกระเทอนกน

ถาม ไมเขาใจเรองสตหมดแรง แลวจะวบหลบไป

25

ตอบ เวลาสตออนกาลง นงสมาธจะหลบ

ถาม จตยงนง สตยงมกาลงใชหรอไม

ตอบ ใช สตจงสาคญมาก เปนกญแจดอกแรก จะเขาสมรรคผลนพพานได ตองม

กญแจ ๓ ดอก ไวเปด ๓ ประต ประตแรกคอสต พอเปดประตสตไดแลว กจะ

เจอประตสมาธ พอเปดประตสมาธไดแลว กจะเจอประตปญญา พอเปดประต

ปญญาไดแลว กจะไดมรรคผลนพพาน พระพทธเจาทรงแสดงไววา สตสาคญ

มาก ทรงเปรยบเหมอนรอยเทาชาง ใหญกวารอยเทาของสตวท งหมด ปญญา

ถงแมจะสาคญมาก กสสตไมได เพราะปญญาจะเกดไมไดถาไมมสมาธ สมาธจะ

เกดไมไดถาไมมสต สตจงตองมากอน เวลาภาวนาทาจตใหสงบ ตองมสต

ควบคมจต ไมใหลอยไปลอยมา ไมใหคดฟ งซาน พอไดสตแลว เวลานงสมาธจะ

สงบไดอยางงายดาย นงเพยงหานาทกสงบแลว พอออกจากสมาธ กจะสามารถ

พจารณาปญญาได เพราะจะไมมกเลสมารบกวน มาตอตานการพจารณา

ถาม พจารณาแตยงตดไมขาด

ตอบ เพราะยงไมเหนไตรลกษณ ยงไมเหนทกขเพราะความอยาก ยงอยากใหเปนอยาง

นนเปนอยางนอย ตองบอกวาไมเปนไร เปนกได ตายกได ถาตดไดจรงตองเหน

วาเปนดนนาลมไฟ เปนอนตตา เปนเหมอนฟองนา เกดแลวกดบ ตายไปแลวก

หายไปหมด ไมมอะไรหลงเหลออย นอกจากประวตทจารกไวในหนงสองานศพ

เหมอนฟองนา แตพวกเราไมเหนกน ตดสมมต เหนวาเปนพอเปนแม เปนลก

เปนหลาน เปนสตวเปนบคคล เปนหญง เปนชาย เปนกษตรย เปนขอทาน เปน

เศรษฐ

ถาม เวลาเพอนตายไป จะใชปญญาพจารณาอยางไร ใหเปนโลกตรธรรม ตอง

พจารณาลงสไตรลกษณใชไหมคะ

26

ตอบ ใช ตองพจารณาความจรงของรางกายวาไมเทยง เปนดนนาลมไฟ แตไม

พจารณากน กลบไปคดวาเปนนาย ก. นาย ข. เปนพอ เปนแม เปนสาม เปน

ภรรยา เปนลก ไมรวาเปนสมมต เปนชอทตดอยกบดนนาลมไฟ ในโลกนมความ

จรงอย ๒ ชนด คอสมมตสจจะกบปรมตถสจจะ สมมตสจจะกคอเปนหญงเปน

ชาย เปนนาย ก. นาย ข. ปรมตถสจจะกคอเปนดนนาลมไฟ เปนผม ขน เลบ

ฟน หนง เนอ เอน กระดก เปนอาการ ๓๒ แตพวกเราไมดปรมตถสจจะกน ด

แตสมมตสจจะ วาเปนพอเราเปนแมเรา พอเปนของเรากอยากจะใหอยไปนานๆ

พอไมอยกทกขใจ ถาพจารณาวาเปนไตรลกษณ ไมอยไปตลอด เปนเพยงดนนา

ลมไฟ กจะหยดความอยากได เวลาเขาเปนอะไรไปกจะไมทกข ตองเหนปรมตถ

สจจะ อยาเหนสมมตสจจะเพยงอยางเดยว เพราะปรมตถสจจะเปนความจรงท

แทจรง ถาเหนปรมตถสจจะ กจะรวาเหมอนกนหมด เปนดนนาลมไฟหมด

ถาม จดประสงคของการพจารณาธาต ๔ เพอใหปลอยวางใชหรอไม

ตอบ เพอใหรวาไมใชตวตน ไมใชตวเราของเรา จะตายกใหตายไป ไมตองกลว ไมตอง

เสยดาย

ถาม เวลานงพอจตเรมสงบ จะรสกวาเกอบรตวและเกอบไมรตว

ตอบ สตออนกาลง เหมอนเวลาใกลหลบ รบางไมรบาง

ถาม ควรเปลยนอรยาบถใชหรอไมคะ

ตอบ ควรเจรญสตใหมากในชวตประจาวน ถานงแลวรวาจะหลบ กลกขนมาเดน

จงกรม มาเจรญสตใหมกาลงมากขน พอสตมกาลงกกลบไปนงตอ เดนจงกรม

นงสมาธสลบกนไป ขณะทเดนจงกรมกใหเจรญสตถายงไมไดสมาธ ถาไดสมาธ

แลว เวลาเดนจงกรมกพจารณาปญญาไดเลย ไมตองเจรญสต เพราะมสตแลว

ตองเจรญปญญา พจารณาไตรลกษณ อนจจงทกขงอนตตา ในสงทเรามความ

ผกพน เชนการงาน กพจารณาวาไมเทยง สกวนหนงกตองออกจากงาน ตอง

27

เตรยมตวเตรยมใจรบกบเหตการณน จะไดไมเสยใจ การพจารณามอย ๒

ลกษณะคอ ๑. ทาการบาน เตรยมตวไวกอน สอนใจใหเตรยมรบกบเหตการณท

ยงไมเกดขน ๒. ขณะทอยในเหตการณจรง เพอไมใหเสยใจกบการสญเสย

พจารณาวาตองเกดขน หามไมได รองหมรองไหเสยใจไปทาไม ทกขใจไปเปลาๆ

ไมเกดประโยชนอะไร นเปนการใชปญญาในขณะทเกดเหตการณจรง ถายงไมม

เหตการณจรง กตองพจารณาทาการบานไปกอน เตรยมรบกบเหตการณทจะ

เกดขน

ตองพจารณาสงทชอบทหวง เวลาจากกนจะไดไมทกข ถาพจารณาไมเปนเหตเปน

ผล มอารมณตางๆเขามารบกวน กหยดพจารณา กลบไปนงสมาธกอน เพราะจต

ไมเปนอเบกขาแลว กเลสมกาลงออกมาสรางอารมณวาวนขนมว ตองกลบเขาไป

ในสมาธ เพอตดกาลงของกเลส ใหจตเปนอเบกขา พอจตไดพกเตมทแลวกจะ

ถอนออกมาเอง เพอพจารณาตอไปจนกวาจะตดได พอตดไดแลวกจะไมเปน

ปญหาอกตอไป ถาไมแนใจวาตดไดจรงหรอไม กตองไปหาเหตการณจรงพสจน

ถาคดวาไมกลวตายเวลาอยในทปลอดภย กตองไปอยในทไมปลอดภย ดวายง

กลวหรอเปลา ตองเขาหองสอบเขาสนามสอบ ถงจะรจรง

ถาจะพจารณาเวทนา วามสขมทกข มไมสขไมทกข มการเปลยนไปเปลยนมา ม

เกดมดบ จะรวาปลอยวางไดหรอไม กตองนงใหเจบ ปลอยใหความเจบหายไป

เอง เปนการเขาหองสอบ ถาไมเตรยมตวไวกอน เวลาเขาหองสอบจะไมรวาจะ

พจารณาอยางไร จะพจารณาไมไดวากายเปนอยางหนง เวทนาเปนอยางหนง ใจ

ผรเปนอยางหนง ตองพจารณาไวลวงหนากอน พอพรอมแลวเรากนงใหเจบ

แยกวาเวทนาเปนอยางหนง รางกายกเปนอกอยางหนง ใจผรกเปนอกอยางหนง

ตางฝายตางมหนาทของตน เวทนามหนาทแสดงความเจบกปลอยใหแสดงไป

รางกายมหนาทน งกปลอยใหนงไป ใจมหนาทรกรไป รเฉยๆ สกแตวาร อยาไป

อยากใหเปนอยางนนเปนอยางน ถาอยากแลวจะสรางความทกขขนมา

ถาม การพจารณาซอมไปกอนน กคอการปรงแตงฝายกศลใชไหมคะ

28

ตอบ ใช เปนมรรค พจารณาไตรลกษณเปนกศล

ถาม เวลาเหนความจรงตรง คอปญญาใชไหมคะ

ตอบ ถาใชความคดพจารณาดบทกขในใจได กเปนปญญา ตอนทซอมพจารณากเปน

จนตามยปญญา เวลาอยในเหตการณจรงกเปนภาวนามยปญญา จนตามย

ปญญายงดบความทกขไมได เพราะไมอยในเหตการณจรง เวลาอยในเหตการณ

จรงจะเปนภาวนามยปญญา พอทกขเกดขนมา กพจารณาจนเหนวาเกดจาก

ความอยาก พอละความอยากได ทกขกดบไป ใหเหนชดๆ จงจะเปนการเหน

ธรรม จะไมสงสยวาดบทกขไดหรอไม

ถาม ตองเตรยมตวตาย เตรยมรบความเจบปวดใชไหมคะ

ตอบ ใช ตองเตรยมพรอม

ถาม ตองทาอยางไรคะ

ตอบ ทาตามทสอน ฟงไมเขาใจหรอ

ถาม เขาใจวาจะตองมสมาธ แตยงไมเขาใจการพจารณาปญญา

ตอบ ตองรกษาศล ๘ เจรญสตสมาธปญญา ตอนนทาอะไรไดกทาไปกอน ตอนนถอ

ศล ๘ ไดหรอยง เจรญสตไดท งวนหรอยง ถายงไมไดกตองเจรญใหได พอม

เวลาวางกนงสมาธใหจตรวมเปนหนง พอรวมเปนหนงไดแลว กเจรญปญญาตอ

หลงจากออกจากสมาธ ถามสมาธแลวกจะสามารถดบความทกขไดช วคราว เวลา

เจบไขไดปวย เวลาจะตายกเขาสมาธไป จะไดไมทรมาน แตกเลสยงไมตาย

ความกลวตายยงไมหายไป ตองไปแกในภพหนาชาตหนา ถาตายแบบไมมสมาธ

ไมมสตจะหลง จะรองโวยวาย เพราะไมมสตควบคมใจใหสงบนง การเจรญสต

จงสาคญมาก พอมสตแลวจะสามารถควบคมใจไดในระดบหนง ถามสมาธกจะ

ควบคมไดเตมท คอใหหยดนงเวลาทอยในสมาธ แตเวลาออกจากสมาธจะ

29

ควบคมไมได ตองใชปญญาควบคม จงตองเจรญปญญา เพอทาใจใหสงบ

ตลอดเวลา

ถาม การพจารณาจาเปนตองอยในทานงทาเดนหรอเปลาคะ

ตอบ พจารณาไดใน ๔ อรยาบถ แตทานอนไมเหมาะ เพราะจะหลบงาย สวนใหญจะ

เจรญใน ๓ อรยาบถ เดนยนนง ถาออกจากสมาธจะนงพจารณาตอกได ถาไม

อยากเดนจงกรม นงใหเจบ แลวกพจารณาทกขเวทนา อยางเวลานงท งคน ๘

ช วโมง จตจะสงบเปนพกๆ พอผานเวทนาตวแรกไปกจะสงบไดระยะหนง เวทนา

ตวท ๒ และ ๓ จะโผลขนมาตามลาดบ กพจารณาตอเพอปลอยวางทกขเวทนา

พอปลอยไดหมดแลวกจะไมกลวความเจบ

การทาความเพยรพระพทธเจาทรงแสดงไว ๔ ลกษณะคอ ๑.ใหทาความดทยง

ไมไดทา ๒. ใหรกษาความดทไดทาแลว ๓. ใหละบาปทยงไมไดละ ๔. ให

ปองกนบาปทไดละแลวไมใหหวนกลบคนมาอก ถาเพยรใน ๔ ลกษณะน กจะม

แตความเจรญกาวหนา ในชวงเขาพรรษาจะเปนเวลาทจะเรงความเพยรกน เชน

นงสมาธทกเชาทกคน รกษาศล ๕ ศล ๘ ศล ๒๒๗ ถาปฏบตอยางนกจะ

กาวหนา อยาใหความทอแทมาขวางก น ซงเกดขนไดกบทกคน เวลาปฏบตถาม

ความเบอหนายทอแท ไมมกาลง กใหคดถงพระพทธเจา พระอรยสงฆสาวก คร

บาอาจารย ทานกเปนเหมอนเรา มความทอแทเบอหนายเหมอนเรา เพราะ

อารมณมขนมลง บางวนอารมณดกมกาลงปฏบต บางวนอารมณไมดกไมมกาลง

กอยาทอแท ใหรวาเปนเพยงอารมณช วคราว เดยวกผานไป ถาวนนปฏบตไมได

เลย กใหอยเฉยๆไปกอน อยาเลกปฏบต ใหรวาจตตกตา เปนอนจจง ไมเทยง ม

ขนมลง รอใหอารมณนผานไป พอมกาลงใจกปฏบตตอ ขอสาคญอยาถอยอยา

เลก ถากาวไปขางหนาไมได กใหอยกบทไปกอน อยาถอยหลง เอาละนะ

พอสมควรแกเวลา

30

กณฑท ๔๒๗

หลกของสต ๗ สงหาคม ๒๕๕๔

หลกของสตกคอปจจบน ใหจตอยในปจจบน อยกบการกระทาของรางกาย ถาอยกบการ

กระทาของรางกายกจะมสต ถาปลอยใหรางกายอยไปตามลาพง สวนจตไปคดเรองอนก

จะไมมสต ถาไมมสตกจะไมสามารถทาใจใหสงบได เพราะใจไมอยกบท ไปทโนนมาทน

คดเรองนนคดเรองน พวกเรามสตกนนอยมาก มพอกบการดารงชพ มสตอยกบการ

กระทาเพยงแวบเดยว แลวกไปคดเรองอน แลวกกลบมาทการกระทา ไมไดอยกบการ

กระทาอยางตอเนอง ใจจงไมนง มอารมณตางๆเกดขน ตามความคดปรงแตงตางๆ คด

เรองนนเรองน แลวกเกดอารมณตางๆขนมา อยากใหเปนอยางนน อยากใหเปนอยางน

อยากไมใหเปนอยางนน อยากไมใหเปนอยางน เกดความดใจเสยใจ ไปกบสงทเกดขน

ถาเปนไปตามความอยากกดใจ ถาไมเปนไปตามความอยากกเสยใจ ชวตของพวกเราจง

วนไปเวยนมากบความดใจเสยใจ ถาสามารถควบคมใจใหนง ไมใหอยาก ใจกจะไม

เสยใจหรอดใจ จะรสกเฉยๆกบเหตการณตางๆทเกดขน ไมเดอดรอนไมวนวาย ไมดใจ

ไมเสยใจ เฉยๆสบายๆ ดกวาเสยใจหรอดใจ เพราะเวลาดใจกอยากจะใหดใจไปเรอยๆ

พอไมดใจกจะเสยใจ ปญหาของพวกเราคอไมมสต ทจะคอยควบคมใจใหอยเฉยๆ ให

สกแตวาร เชนทาอะไรกใหสกแตวาร กาลงเดนกรวากาลงเดน กาลงรบประทานอาหาร ก

รวากาลงรบประทานอาหาร ไมคดเรองราวตางๆ

การเจรญสตจงเปนงานทสาคญมาก เปนกญแจสาคญตอการพฒนาธรรมะตางๆ คอ

สมาธปญญาและวมตตการหลดพน จะเกดขนจากการเจรญสตเปนจดเรมตน

เหมอนกบการเรยนหนงสอ ตองเรมตนทการเรยน ก. ไก ข. ไข จนจาไดทกตวอกษร

จากนนกหดสะกด สระ อะ สระ อา แลวกผสมตวอกษร ศกษาคานยามของแตละคา ก

จะอานออกเขยนได การบรรลมรรคผลนพพาน มปญญา มสมาธ ตองมสตกอน พวก

31

เราสามารถเจรญสตไดตลอดเวลา ต งแตตนจนหลบ ไมวาจะอยทไหน อยทวดหรออยท

ทางาน พอตนขนมากควรต งสตเลย ผกจตใหอยกบรางกาย ไมใหจตไปทอน ใหดวา

รางกายกาลงทาอะไร กาลงนอน กาลงลกขน กาลงยน กาลงเดน กาลงทากจตางๆ กาลง

ลางหนาลางตาอาบนาแปรงฟน กาลงแตงตว ตองอยกบการกระทา ไมไปคดเรองอน ถา

มความจาเปนตองคด กใหหยดการกระทาของรางกายไวกอน แลวเอาสตมาจดจออยกบ

ความคด ใหคดดวยเหตดวยผล คดไปตามความจาเปน พอคดเสรจแลว กหยดคด

อยาคดเพอเจอเพอฝน อยากใหเปนอยางนนเปนอยางน ไมเกดประโยชน ไมควรคด

ควรหนกลบมาเฝาดการกระทาของรางกาย จะสามารถควบคมความคดได

เวลานงสมาธบรกรรมพทโธ กจะอยกบการบรกรรมพทโธ จะไมไปคดเรองนนเรองน ไม

นานจตกจะรวมลง เขาสความสงบ พอสงบแลวจะเหนคณคาของความสงบ วาเปน

ความสขทเลศกวาความสขท งหลาย ตอใหเอาเงนรอยลานมาแลกกบความสขนกแลก

ไมได เพราะเงนรอยลานซอความสขแบบนไมได เปนความสขทตองปฏบตเอง ปฏบต

แทนกนไมไดความสขแบบนททาใหพระพทธเจา สามารถสละราชสมบต ออกไปอยในปา

ในเขาได เพราะในสมยททรงพระเยาว ทรงเคยประสบกบความสงบของจตนมาแลว

ขณะททรงประทบอยตามลาพง พวกขาราชบรพารไปทาภารกจอน พอไมมอะไรมา

รบกวน จตกสงบตวลง ตามทเคยฝกมาในอดต กเกดความสขทประทบใจกวาความสข

อน เชนความสขทางตาหจมกลนกาย ถาไดสมผสกบความสขแบบนแลวจะตดใจ จะวา

โลภกวาได แตความจรงเปนฉนทะความพอใจ ทจะทาใหความสขแบบนเพมมากขนไป

เรอยๆ กจะเกดฉนทะวรยะจตตะวมงสาตามมา ฉนทะคอความยนดทจะเจรญสต

ตลอดเวลา ยนดทจะสละความสขทางตาหจมกลนกาย สละลาภยศสรรเสรญ เพอทมเท

เวลากบการสรางความสขทางจตใจ ทาจตใจใหสงบดวยการปลกวเวก หาสถานทสงบ

สงดอยตามลาพง เพอเจรญสตและสมาธ เพอความสงบของจต ถาไดสมผสเพยงครง

เดยวจะตดอกตดใจ เหมอนกบไดชมภาพยนตรตวอยาง ทตองชมใหได พอหนงจรงเขา

โรง กจะไปดทนท

32

การนงสมาธนกเหมอนกน เวลานงแลวจตสงบไดคร งแรก จะตดอกตดใจ ถงแมจะได

สมผสเพยงช วขณะเดยว แตเปนความสขทพลกหนามอเปนหลงมอ พลกจตทวนวาย

วาวน ใหเปนจตทนงสงบ ความวนวายทเกดจากการตอสระหวางกเลสกบธรรม จะ

หายไปหมดเลย เวลาจตสงบตวลงไป จะเบาอกเบาใจ สขใจ มหศจรรยใจ จะรวาของด

จรงๆไมไดอยทไหน อยทจตนเอง ไมตองไปเสยเวลาหาความสขจากสงตางๆภายนอก

ตอใหไปทองเทยวรอบโลก กจะไมไดพบกบความสขแบบน ทาอะไรมากนอยเพยงไร ก

จะไมไดความสขแบบน ถาไดรบความสขแบบนแลว จะขวนขวายใฝฝนแตความสขแบบ

น ถายงมภารกจการงาน กจะตดใหนอยลงไป ใหหมดไปตามลาดบ นคอความประเสรฐ

ของการเจรญสต ทพวกเราตองทาในชวตประจาวน อยาไปรอเจรญสตเวลาทไปอยวด

เพราะจะไมทนการณ ตองเจรญสตในชวตประจาวนทกวน ต งแตตนขนมาจนหลบไป

ควบคมจตใหอยกบรางกาย เรยกวากายคตาสตปฏฐาน ตงสตอยทรางกาย ซงมอย

หลายลกษณะดวยกน เชนการกระทาตางๆของรางกาย ไมวาจะทาอะไร รบประทาน

อาหาร ทากบขาว เขยนหนงสอ อานหนงสอ ตองมสตอยกบการกระทาอยางเดยว ไมไป

คดเรองอน ถาทาอยางนแลว จะดงจตไวไมใหลอยไปลอยมา ถาไมมสตจะทาหลายอยาง

ควบคกนไป เชนกาลงรบประทานอาหาร กจะคดถงเรองนนเรองน คดถงอนาคต คดถง

อดต ไมอยในปจจบน จตกจะไมนง จะแกวงไปแกวงมา ถาควบคมจตใหอยกบการ

กระทาของรางกายได กจะมสตควบคมใจใหอยในปจจบน ใหนง ใหสงบได

เวลาวางจากภารกจการงาน กนงหลบตาบรกรรมพทโธ ถาชอบการบรกรรม ถาไมชอบ

จะดลมหายใจเขาออกกได จะใชมรณานสตหรออสภกรรมฐาน เปนเครองผกใจกได ให

ใจอยกบเรองเดยว ถาไมไปคดเรองอนกจะรวมตวเขาสความสงบ พอสงบแลวกไมตอง

ทาอะไร ถาบรกรรมพทโธกจะหยดไปโดยปรยาย ถาดลมหายใจเขาออก ลมกจะหายไป

จะอยกบความวาง ความสงบ ความพอ ไมอยากไดอะไร เปนอเบกขา สกแตวาร ก

ปลอยใหสงบใหนานทสดเทาทจะนานได อยาไปดงใหออกมาคดทางปญญา เพราะยง

ไมใชเวลา เวลาสงบเปนเวลาเตมพลงเตมอาหาร ยงสงบไดนานเทาไหร กจะยงอมเอบใจ

จะทาใหกเลสตณหาความอยากออนกาลงลงไป พอออกมาจากสมาธ มารบรรางกาย รป

เสยงกลนรส เรมคดปรงแตง กอยาปลอยใหคดเรอยเปอย ใหคดทางปญญา ปญญาจะ

33

ไมเกดขนเองหลงจากทไดสมาธแลว มกจะเขาใจผดคดวาพอมสมาธแลวปญญาจะเกด

มาขนเอง ตองพจารณาไตรลกษณ อนจจงทกขงอนตตา ถงจะเกดปญญา เชนพจารณา

สงทใจมความผกพนอย ถามความผกพนกบการงาน กพจารณาวาการงานไมเทยง ม

เกดมดบเปนธรรมดา สกวนหนงกตองดบไป ตองออกจากงาน ไมอยกบงานไปตลอด

ตองไมยดตด ตองปลอยวาง จะไดไมวตกกงวล จะมงานทาหรอไม เตรยมตวเตรยมใจ

รบ กบการเปลยนแปลง เวลาเกดเหตการณจรงขนมาจะไดไมทกขใจ

ความทกขใจเกดจากความอยาก อยในพระอรยสจ ๔ ทกข สมทย นโรธ มรรค

เกยวกบอนจจงความไมเทยง เพราะอยากใหสงทไมเทยงเทยง กจะเกดความทกขขนมา

ถาพจารณาวา ไมมอะไรเทยงแทแนนอน กจะไมอยาก ยอมรบความไมเทยง มขนมลงม

เกดมดบเปนธรรมดา กจะไมทกขใจ อยางนเรยกวาปญญา คอการพจารณาไตรลกษณ

ของทกสงทกอยาง ทใจมความสมพนธดวย เปนไตรลกษณท งหมด รางกายกเปนไตร

ลกษณ ไมเทยง มเกดแกเจบตายเปนธรรมดา เปนอนตตา ไมใชตวเราของเรา เปนธาต

๔ ดนนาลมไฟ บงคบใหเปนไปตามความตองการไมได ไมใหแกไมใหเจบไมใหตาย

ไมได ถาไมศกษาไมคอยสอนใจ กจะยดตดกบรางกาย อยากจะใหรางกายไมแกไมเจบ

ไมตาย เวลาแกเจบตาย กจะกลวมาก จนไมสามารถทาอะไรได หมดกาลงใจ พอหมอ

บอกวาจะตองตายภายใน ๓ เดอน ไมรจะทาใจอยางไร เพราะไมศกษาความจรงของ

รางกายไวกอน จงคดวาจะอยไปนานๆ ไมเจบไขไดปวย พอเจบไขไดปวยขนมากทาใจ

ไมได เพราะไมไดสอนใจใหเตรยมรบกบเหตการณทจะเกดขน ถาไดเจรญปญญาอย

เรอยๆ กจะรบกบความเจบไขไดปวยได จะรสกเฉยๆไมเดอดรอน

ถาจตไมสงบไมมสมาธ เวลาพจารณาความแกเจบตายจะพจารณาไมได เพราะกเลสคอย

ขดขวาง ไมใหพจารณา จงตองทาสมาธ ทาจตใหสงบกอน พอจตสงบแลวกเลสตณหา

จะออนกาลงลง เวลาพจารณาความไมเทยงของรางกาย วาเกดมาแลวตองแกตองเจบ

ตองตาย กเลสตณหากจะไมมกาลงมาขดขวาง จะทาใหจตเหนอนจจงความไมเทยงได ก

จะไมวนวายเดอดรอน เพราะมความสขอยกบความสงบของสมาธ จะไมรสกเสยดาย ไม

มรางกายกไมเปนปญหา ตราบใดจตมความสขอยกบความสงบ ถาจตไมมความสข

34

ความสงบ กจะยดตดกบความสขทางรางกาย ความสขทางรปเสยงกลนรส การทา

กจกรรมตางๆ พอไมไดทากจะไมมความสข มแตความทกขใจ ถาไดความสงบแลว จะ

ไมพงรางกายเปนเครองมอหาความสข ถาชอบออกสงคม ชอบหาความสขจากรปเสยง

กลนรส กจะพลกหนามอเปนหลงมอ จะชอบไปอยวด ชอบอยตามลาพงอยทสงบ แลวก

เจรญสตนงสมาธ ออกจากสมาธกเจรญปญญา พจารณาความจรงของสงตางๆ ทจต

สมผสรบร วาจะตองจากกนไปในทสด ถามสมาธเวลาพจารณาความจรง จะไมเสยดาย

หรอทกขใจแตประการใด เพราะรวาเปนความจรงทไมมใครหลกเลยงได จะไมยดตด

อะไรจะเกดจะดบกไมเปนปญหา สตสมาธและปญญานแหละทเปนสรณะ เปนทพงของ

ใจทแทจรง ถามสตมสมาธมปญญา จตจะปลอยวางสงตางๆได ไมวาจะอยในสภาพใดก

ตาม อยในสภาพทรางกายเปนปกต เจบไขไดปวย หรอใกลจะตายกจะทาได ถาไดฝกมา

อยางตอเนองแลว จะไมเปนปญหาไมมผลกระทบตอความสงบสขของจตใจ จะสงบสข

ไปตลอดเวลา

นคอความสขทพวกเราสามารถผลตขนมาได ไมมใครผลตใหเราได พระพทธเจาและ

พระอรหนตสาวก ไมสามารถเอานพพานมาแจกใหพวกเราได ไดแตเพยงบอกวธทจะทา

ใหเกดนพพานขนมา อยทพวกเราจะตองขวนขวาย ตองเจรญสตใหมาก ต งแตตนจน

หลบ พอมเวลาวางจากภารกจตางๆกนงสมาธ พอไดสมาธแลว เวลาออกจากสมาธ ก

ตองพจารณาความไมเทยง ความทกข และอนตตา ไมใชของเรา ไมใชตวเรา เปนสมบต

ช วคราว พอรางกายตายไป กกลายเปนสมบตของผอนไปสมบตทแทจรงอยภายในใจเรา

คอมรรคผลนพพาน เปนสมบตทเอาตดตวไปได เชนถาไดโสดาปตตผลแลว เวลาไปเกด

ใหม กสามารถปฏบตตอไดเลย เหมอนกบเรยนจบชนมธยม ๑ แลว เวลายายไปอก

โรงเรยนหนง กตอช นมธยม ๒ ไดเลย ไมตองกลบไปเรยนชนมธยม ๑ ใหม นคอ

ประโยชนของการมทรพยภายใน จะไมสญหายไปเหมอนทรพยภายนอก พอกลบมาเกด

เปนมนษย กปฏบตตอไดเลย จากข นโสดาบนกขนไปข นสกทาคามไดเลย ไมตองเรมตน

ใหม สตสมาธปญญาทไดเจรญแลวกยงอยกบเรา ตองเจรญสวนทยงไมไดเจรญ

35

เชนข นโสดาบนกละสกกายทฐไดแลว แตยงไมไดเจรญอสภะ ยงไมไดละกามราคะ

ความกาหนดยนดในกาม พอกลบมาเกดใหมกตองเจรญอสภะ แตไมตองกลบไป

พจารณาขนธ ๕ วาเปนอนจจงทกขงอนตตา เพราะรแลวปลอยวางไดแลว ไมยดไมตด

กบขนธ ๕ แลว รางกายเกดแกเจบตายไมเดอดรอน แตยงมกามราคะ เวลาเหนรปราง

หนาตาสวยงาม กยงอยากจะเสพกาม กตองพจารณาอสภะ พจารณาความไมสวยไมงาม

ของรางกาย พจารณาดอาการ ๓๒ พจารณาซากศพ วาคนตายกบคนเปนกเปนรางกาย

อนเดยวกน ตางวาระเทานนเอง คนเปนกยงมลมหายใจอย เวลาไมมลมหายใจแลวก

เปนซากศพ ทจะพองขนอดขนมา ถาทงไวในปาชากจะถกแรงกากดกน ถาไมมปญญาก

จะหลงใหลคล งไคล เกดกามารมณ ถาเหนวาเปนอสภะไมสวยงาม เหนอวยวะตางๆท

อยภายใตของผวหนง กจะดบกามราคะได นคอเรองของทรพยภายใน คอสตสมาธ

ปญญาและวมตตข นตางๆ พอไดทรพยภายในแลวกจะเปนของเราไปตลอด ไมมใครมา

พรากจากเราไปได ไมเหมอนกบลาภยศสรรเสรญสข พอตายไปแลวกหมดไป เกดใหมก

ตองเรมตนใหม

นคอความแตกตางระหวางทรพยภายในกบทรพยภายนอก คนฉลาดกจะทมเทชวต

จตใจ ใหกบการสรางทรพยภายใน คนโงกจะทมเทชวตจตใจ ใหกบการสรางทรพย

ภายนอก เพราะคนโงไมรวาตายไปแลวตองไปเกดใหม แตคนฉลาดรวาตายไปแลวตอง

ไปเกดใหมอก เพราะตายแตเพยงรางกาย ใจไมไดตายไปกบรางกาย นคอคาสอนของ

คนฉลาด คอพระพทธเจา พวกเราเชอคาสอนของคนฉลาด กตองปฏบตตามใหมาก

ทสด จะไมขาดทนอยางแนนอน จะไมควานาเหลว เพราะสงทพระพทธเจาทรงส งสอน

เปนความจรงท งหมด ไมไดทรงแตงขนมา เพอหลอกใหพวกเราทาความดกน แตมผลท

เกดจากการปฏบตจรงๆ จงควรเชอพระพทธพระธรรมพระสงฆ เชอการศกษาและการ

ปฏบต แลวภายในอนาคตอนใกลน พวกเราจะไดรบทรพยภายในทประเสรฐ เปนสมบต

อยางแนนอน

เวลาจะตายไมมใครร จงตองไมประมาท ตองคดวาจะไปไดทกเวลา ถงจะไมประมาท ถา

คดวาจะอยไปอกหลายป กจะประมาท ถาคดวาอาจจะตายในวนพรงนหรอคนน ควรรบ

36

ศกษาและปฏบตใหเสรจกอน กจะปลอดภย หลงจากนนจะไปทาอะไรกได ถาเสรจกจน

แลวกจะไมอยากทาอะไร เพราะไมมความอยากเหลออยในใจ ถาไดพบกบความสงบ

จรงๆสกครงหนง ถาจตรวมลงจรงๆสกครงหนงกจะตดใจ จะมความม นใจวาจะปฏบต

ได จะไปไดเรว จะทมเทเวลาชวตจตใจใหกบภารกจน เพราะไมมอะไรจะสขเทากบความ

สงบ พอจตรวมลงเปนสมาธแลว เปนเหมอนอยกนคนละโลก เหมอนอยทรอนๆ แลว

เดนเขาไปในหองปรบอากาศทเยนสบาย ความทกขวาวนขนมววตกกงวลจะหายไปหมด

เลย เหลอแตความสขสงบเยนสบาย จะรวาชวตนมทางออก กอนหนานหาทางออกไม

เจอ ตองพงสงนนสงน แตกรวาไมไดเปนทพงทแทจรง เปนทพงช วคราว ไมถาวร ไมด

ไปตลอด เพราะตองเปลยนไป ถาจาเจกจะเบอ ตองหาอยางอนมาทดแทน จะเปนอยาง

นไปเรอยๆ แตความสงบจะไมเบอ จะดดดมใจตลอดเวลา

อยทการฝกสตนแหละ การเจรญสตนไมยากหรอก ขอใหต งจตอธษฐานไววา ตอไปน

ต งแตตนขนมาจนหลบ จะเจรญสตตลอดเวลา ถาควบคมใหรอยกบการกระทาของ

รางกายไมได จะไปคดเรองนนคดเรองน กใชการบรกรรมพทโธ หรอจะทองเทยวอยใน

รางกายกได พจารณาอาการ ๓๒ ไป วารางกายมผม มขน มเลบ มฟน มหนง มเนอ ม

เอน มกระดก มเยอในกระดก มมาม หวใจ ตบ ไต พงผด ปอด ไสใหญ ไสนอย

อาหารใหม อาหารเกา เยอในสมองศรษะ ฯลฯ หรอจะพจารณาอนาคตของรางกายกได

คอความเจบไขไดปวยและความตาย ทจะตองตามมาอยางแนนอน พอตายไปแลวกตอง

เขาไปในโลง บาเพญกศลอย ๓ วน ๗ วน แลวกเขาเตาเผาตอไป ตอนเชากเกบกระดก

เกบขเถา นคออนาคตของรางกาย จะตองเปนอยางนทกคน ใหพจารณาจนตดตาตดใจ

หรอจะพจารณาดความเปนธาตของรางกายกได วารางกายมาจากดนนาลมไฟ ในรปของ

อาหารทรบประทานเขาไป ตนขาวตนผกตองมดน มนา มอากาศ มไฟคอความรอน ถง

เจรญเตบโตได พอรบประทานผก รบประทานขาว ดมนาเขาไป กแปลงเปนผมขนเลบ

เปนฟนอาการ ๓๒ พอรางกายตายไป ธาตท ง ๔ กแยกออกจากกน นากแยกไปทางหนง

ลมกไปทางหนง ไฟกไปทางหนง ดนกไปทางหนง รางกายกมเทาน ไมมอะไรมากไปกวา

น ไมมตวไมมตน เปนเพยงดนนาลมไฟ นกอยในกายคตาสตปฏฐาน คอการต งสตท

รางกาย จะดการเคลอนไหวของรางกายกได กาลงเดนกรวากาลงเดน กาลงอาบนากรวา

37

กาลงอาบนา ถาไมยอมรอยทรางกาย จะไปคดเรองนนเรองน กจะใชการบรกรรมพทโธ

ดงไวกได ทาอะไรไปกบรกรรมพทโธๆไป ไมใหไปคดเรองอน ใหคดแตคาวาพทโธๆ

เวลานงสมาธกจะอยกบพทโธ หรออยกบลมหายใจ จะสงบไดอยางรวดเรว

การเจรญสตเปนงานทสาคญอยางยง ถาไมมสตธรรมอยางอนกจะไมเกดขน สมาธกจะ

ไมเกด ปญญากจะไมเกด เพราะจะไมสามารถพจารณาปญญาได กเลสจะดงความคด

ไป แทนทจะคดใหปลอยวาง กลบคดใหสะสมมากขน ใหยดตดมากขน เพราะคดวาจะม

ความม นคงมากขน ใหหาเงนใหมากๆเพอจะไดมความม นคง กจะไมมทางคดทาง

ปญญาได คนทมความม นคงทางจตใจมกจะไมมเงนทอง พระพทธเจาไมมเงนทอง คร

บาอาจารยไมมเงนทอง แตทานมความม นคงทางจตใจ ไมหว นไหวกบเหตการณตางๆ

ไมวาจะดหรอช ว ไมมปญหา เพราะจตเปนอเบกขาตลอดเวลา ไมดใจไมเสยใจ มแต

พอใจ คนชมกพอใจ คนดากพอใจ เพราะใจไมไปรบ จะวาอยางไรกปลอยเปนเรองของ

เขา ไมใชเรองของเรา ใจเปนเหมอนคนด กดไป คนแสดงจะแสดงอยางไรกปลอยเขา

แสดงไป จะแสดงบทโหดกปลอยเขาแสดงไป จะแสดงบทเมตตากปลอยเขาแสดงไป ไม

เกยวกบเรา เราเปนคนด ไมไดไมเสยกบการแสดงของเขา

อยาไปฝากความหวงความม นคงกบสงตางๆภายนอก ไมใชทพงของเรา เราพงเขาไมได

ตอใหม นคงขนาดไหน ตองเสอมและดบไป สงทไมเสอมไมดบกคอธรรมะทอยในใจของ

เรา ตอใหโลกนระเบดเปนเสยงๆไป ใจของพวกเรากจะไมไดระเบดไปกบโลกน มแต

รางกายทจะระเบดไปดวย ใจของพวกเรากไปตามบญตามกรรมตอไป นอกจากโลกน

แลว กมโลกอนใหมนษยเกดได ไมเชนนนแลวจะมพระพทธเจามาประสตมาตรสรมา

สอนธรรม ใหแกสตวโลกเปนกปเปนกลปไดอยางไร โลกนไมไดมอายยนยาวนานมาเปน

กปเปนกลป แสดงวาตองมโลกอนทมมนษยอยได แตเราไมสามารถตดตอกนไดเทา

นนเอง แตจตนสามารถไปถงโลกอนไดอยางรวดเรว เพราะจตไมไดขนอยกบความกวาง

ความยาวหรอระยะทาง จตไปดวยกระแสของความร ทรงตรสวาเพยงแตยนแขนออกไป

กถงแลว เพยงคดกถงแลว คดถงกรงเทพฯกถงแลว จตไปถงแลว แตรางกายตองใช

38

เวลาอก ๒ ช วโมงกวาจะไปถง ถามญาณหย งรวาระจตของผอนได กจะรวาตอนนม

เหตการณอะไรเกดขนทกรงเทพฯ

เรองของจตจงเปนเรองทลกลบ ถาไมศกษาไมปฏบตกจะไมร เพราะหลงยดตดกบ

รางกาย ทตองแกตองเจบตองตาย วาเปนตวเราของเรา กเลยวาจตเปนสงทวเศษ ไมแก

ไมเจบไมตาย แตถกความหลงหลอกใหไปยดตดกบรางกาย พอรางกายเปนอะไรจตก

เปนไปดวย มนทานในสมยพทธกาล มคนเลยงมาคนหนงขาไมด ขาเป เดนกะเผลกๆ

มาทเลยงกเดนกะเผลกตามคนเลยง ท งๆทขามาไมไดเปนอะไร จตเรากเหมอนกน พอ

ไดรางกายมาครอบครอง กหลงคดวารางกายเปนจต พอรางกายเปนอะไรกเปนตาม

รางกายไป รางกายแกกแกตาม รางกายเจบกเจบตาม เพราะไมมปญญาแยกแยะจต

ออกจากรางกาย ไมรวารางกายเปนเพยงธาต ๔ เปนตกตาตวหนง ทเกดแกเจบตาย

สวนจตเปนผร เปนผทมความรสกนกคด ผส งใหรางกายทาอะไรตางๆ จะลกขนได จต

ตองส งกอน วาจะลกถงจะลกได จะเดนจตกตองส ง จะมาทนไดจตกตองส งไวกอน วา

วนนจะมาทน พอถงเวลากออกเดนทางมากน รางกายไมรเรอง รางกายเปนผทาตาม

คาส งของจต

พวกเราตองศกษารางกายกบจต แยกใหออกจากกน อยาใหเปนคนเดยวกน เพราะเปน

คนละคนกน ใจเปนเจาของรางกาย ทเปนสมบตช วคราว ทจะตองหมดสภาพไป ถาใจ

ตองอาศยรางกายทาประโยชน กตองรบทาอยางเตมท คอปฏบตธรรมใหเตมท เจรญสต

ใหเตมท พอทางานนเสรจแลว รางกายจะเปนอะไรกจะไมเปนปญหา ถาปฏบตไมเสรจ

แลวรางกายตายไป กตองรอใหไดรางกายอนใหม ถงจะปฏบตตอได กจะเสยเวลาไป จง

ควรเจรญมรณานสตอยเรอยๆ วาเกดมาแลวตองตายเปนธรรมดา จะตายเมอไหรกไมร

จะตายวนนกได ตายพรงนกได อกสบปหรอยสบปขางหนากได ไมมใครร ถาจะไม

ประมาท กตองคดวาอาจจะตองตายในวนน ถาคดอยางนเวลาไมสบายไปหาหมอ พอ

หมอบอกวาเหลออก ๓ เดอน กจะดใจ เพราะคดวาจะตายวนน แตหมอใหต ง ๓ เดอน

ถาไมคดอยางน พอหมอบอกวาเหลอ ๓ เดอน กจะหมดกาลงใจ วนกอนกมผหญงคน

หนงมาบอกวา หมอบอกวาเปนมะเรงข นสดทาย เหลออกไมกเดอน จะใหทาอยางไร เรา

39

กบอกใหรบปฏบตธรรมใหมากทสด ตอนนไมตองไปคดถงความตายแลว เพราะรอย

ตลอดเวลา ถาไปคดกจะไมมกาลงใจปฏบต ตองลมเรองความตาย ใหพงไปทการปฏบต

ธรรมใหมากทสด เจรญสตนงสมาธเจรญปญญาใหมากทสด

ถาไมเหนความตายกจะไมรบขวนขวาย จงตองอยใกลเหตการณจรง จะไดกระตอรอรน

ปฏบตและบรรลธรรมได อยางพระราชบดา กทรงบรรล ๗ วนกอนเสดจสวรรคต

เพราะเหนความจรง เหนความตาย กเลสทอยากจะอยกจะหายไป เพราะรวาอยาก

อยางไรกอยไมได กเลยไมมกเลสมาคอยขดขวาง ไมใหต งใจปฏบต ความหวงใยความ

กงวล กบเรองสมบตขาวของเงนทอง กบบคคลตางๆ ตอนนนไมสนใจแลว สนใจอย

ทวาจะทาอยางไรไมใหทกขกบความตาย ทจะตามมาในระยะอนใกลน ถามคนสอนวธให

ทาจตใหสงบ กจะทาไดอยางรวดเรว พอจตสงบแลวรางกายจะเปนอะไรกจะไม

เดอดรอน ตองไปดศพไปงานศพอยเรอยๆ ไปอยในสถานทททาทายกบความเปนความ

ตาย กจะทาใหไมประมาท จะรบขวนขวาย จะเหนวาสงตางๆในโลกนไมมความหมาย

เลย ชวยไมไดเลยเวลาใกลเปนใกลตาย สมบตเงนทองตางๆชวยไมไดเลย มแตการ

ปฏบตธรรมเทานนทจะชวยได ถามสตมสมาธมปญญา กเหมอนมอาวธไวตอสกบศตร

ทจะสรางความทกขตางๆใหเกดขนตอนใกลตาย จะไมหว นไหวเดอดรอน จะปลอยวาง

รางกาย ใจกจะสงบ

ถาม เคยนงสมาธทาอานาปานสตคะ พอสก ๗-๘ วน จตกลงไปปรด ตอนนนใครเอา

เงนลานมาให กจะไมอยากไดเลย เปนครงเดยวเทานน ทาไมตอนหลงไมเปนอก

เลย

ตอบ เพราะไมทาตอ

ถาม ทาอยตลอด ตอนหลงกรวมไปเรอยๆคะ แตไมปรดและปตอยางตอนนน

ตอบ ครงแรกเปนของใหม จงรสกมหศจรรยใจ ครงตอๆไปกจะรสกเฉยๆ ถายงรวม

ไดยงสงบไดกดแลว ควรทาใหชานาญ จนสามารถเขาสความสงบไดทกเวลาท

ตองการ จากนนกตองเจรญปญญา เพราะการทาสมาธอยางเดยว จตจะสงบใน

40

ขณะทอยในสมาธเทานน พอออกจากสมาธกจะวนวายไปกบเหตการณตางๆ

ตอนนนกตองสอนใจใหมปญญา ใหใชปญญาสกดความวนวายใจ เวลาใจไป

อยากใหเปนอยางนนเปนอยางน กตองตด อยากไมได เพราะไมมอะไรทใจจะไป

ควบคมบงคบได ตองปลอยวาง อะไรจะเกดกเกด ใจกจะสงบ ถาอยากใหเปน

อยางนนเปนอยางน ใจจะวตกกงวล ตองพจารณาวาสงตางๆมการเปลยนแปลง

ไปเปนธรรมดา มเกดมดบ มเจรญมเสอมเปนธรรมดา เราไมสามารถส งใหเขา

เปนไปตามความตองการของเราได ถาไมอยากวนวายใจกตองปลอยวาง อยาไป

อยาก จะรกษาความสงบได

ถาม เวลาฟงเทศนจตจะปรดลงไปเลย จะฟงไมรเรอง

ตอบ ถาตองการฟงเทศนเพอใหเกดความร กตองควบคมใจใหอยกบเสยงธรรม ถา

ไมไดพจารณาตาม จตกจะสงบตวลง ไมรบรเสยง ไมรวากาลงพดอะไร อยางน

เปนการฟงธรรมเพอใหไดสมาธ ไมไดฟงเพอใหเกดปญญา ถาฟงแลวพจารณา

ตาม กจะเกดปญญา จะบรรลธรรมข นตางๆได อยางทพระพทธเจาทรงแสดง

ธรรมครงแรก ทรงแสดงข นของพระโสดาบน พระอญญาโกณฑญญะกบรรล

เปนพระโสดาบนไดเลย เพราะพจารณาตามเหตตามผลทพระพทธเจาทรงแสดง

เหนวาความทกขเกดจากความไมยอมรบความจรง วามเกดยอมมดบเปน

ธรรมดา พอยอมรบความจรงวามเกดมดบเปนธรรมดา ความทกขทเกดจาก

ความกลวตายกจะหายไป ยอมรบวารางกายเกดมาแลวตองตายเปนธรรมดา

เหนอนจจงความไมเทยงของรางกาย เหนความทกขของใจทไปยดไปอยากกบ

รางกาย อยากจะใหอยไปนานๆ พอรวาความทกขนเกดจากความอยาก กละ

ความอยาก อยไดกอยไป อยไมไดกไป คดอยางนปบความทกขใจกจะหายไป

หมดเลย กจะบรรลธรรมไดในขณะทฟง ถาอยากจะไดปญญาตองพจารณาตาม

ถาพจารณาตามไมได แตเกาะตดอยกบเสยงธรรม กจะสงบเปนสมาธ

ถาม อนแรกดกวาใชไหมคะ ไมใหสงบตว

41

ตอบ ถาตองการปญญากตองไมสงบ ความสงบนทาเองกได แตเรองปญญาน ถา

พจารณาไมเปน ไมรจกการพจารณาอนจจงทกขงอนตตา กตองใหผทบรรลมา

กอนสอน เพราะอนจจงทกขงอนตตา มอยสองสวนดวยกนคอ ๑. สงทถก

พจารณาเชนรางกายเปนอนจจงและอนตตา แตรางกายไมทกข ๒. ใจตางหากท

ทกข ใจทไปยดตดกบรางกายททกข เพราะอยากใหรางกายไมตาย แตความจรง

รางกายตองตาย กเลยเกดความทกขใจขนมา พอยอมรบความจรงวารางกาย

ตองตาย ละความอยากไมใหรางกายไมตายได ทกขทเกดจากความอยากกจะดบ

ไป ถาไมรวาวาอนจจงอนตตาอยทรางกาย สวนทกขงอยทใจ กจะคดวาอนจจง

ทกขงอนตตาอยทรางกาย กจะทาใหหลงได

ถาม ทกขงตางกบเวทนาอยางไรคะ

ตอบ ทกขเวทนาเปนนามขนธ เวทนาม ๓ ชนดคอ ๑. ทกขเวทนา ๒. สขเวทนา ๓.

ไมสขไมทกขเวทนา เวลารางกายกนขาวอมกจะมสขเวทนา เวลารางกายหวกจะม

ทกขเวทนา สวนทกขงคอความทกขใจ ทเกดจากความอยากจะกน ท งๆทเพงกน

อม มสขเวทนา แตใจกลบมความทกข เพราะอยากจะกนอก ทกขในใจกบทกข

ในขนธเปนคนละสวนกน นามขนธกบใจเปนคนละสวนกน เวลานงแลวเจบท

รางกาย อนนเปนทกขเวทนา เปนทกขในขนธ ถาอยากใหความทกขเวทนา

หายไป กจะเกดความทกขใจขนมา เกดทกขในอรยสจ ทมนาหนกมากกวาทกข

ในขนธ ถาทกขในอรยสจไมเกด ทกขของรางกายคอทกขเวทนากจะไมเปน

ปญหา เพราะปญหาอยทความทกขใจ การปฏบตกเพอดบทกขในอรยสจ ทกข

ในใจ ทเกดจากตณหาความอยาก แตทกขเวทนาขนธทมรางกายเปนเหต เราดบ

ไมได ตองดบไปเอง แตทกขทเราดบไดกคอทกขในอรยสจ ๔ ทเกดจากความ

อยากคอ กามตณหา ภวตณหา วภวตณหา ถาละกามตณหา ภวตณหา

วภวตณหาได ความทกขใจกจะดบไป เชนนงบรกรรมพทโธ ไมใหใจอยากให

ความเจบของรางกายหายไป ความทกขใจทเกดจากความอยากกจะหายไป

42

เพราะใชการบรกรรมพทโธมาสกดไว สกดการทางานของตณหา ทใชความคด

ปรงแตงเปนเครองมอ ถาเอาสงขารความคดปรงแตงมาบรกรรม กจะไมสามารถ

สรางตณหาขนมา ความทกขใจกจะไมเกด ใจกจะสงบ ถงแมความเจบของ

รางกายยงมอย แตใจไมวนวายไปกบความเจบของรางกาย

ถาม ถาเอาปญญามาคดวาเปนดนนาลมไฟ

ตอบ เปนอนตตา เราไปควบคมบงคบไมได ถายอมรบกเปนปญญา กจะปลอยวางได

กจะไมมทกขใจ เพราะไมมตณหา ความอยากทจะใหความเจบของรางกาย

หายไป

ถาม จะดบทกขอยางถาวรไหมคะ

ตอบ จะดบอยางถาวร ทกครงทเจอความเจบจะไมเดอดรอน จะเฉยๆ

ถาม ความรสกยนดหรอไมยนด

ตอบ เปนเหตททาใหเกดความอยาก ถายนดกอยากจะใหอยไปนานๆ ถาไมยนดก

อยากจะใหหายไปเรวๆ ตองตดความยนดและไมยนด เพราะเปนเหตทาใหเกด

ความอยากขนมา ถาเฉยๆ จะอยจะไปกได ไมเปนปญหา ตองทาใจใหเปน

อเบกขาใหได คอไมยนด ไมยนราย เฉยๆ อะไรกได เจบกได ไมเจบกได ใจ

ตองเฉยๆ แตใจถกกเลสซมสอนใหรก ใหชง ใหกลว ใหหลงอยตลอดเวลา ใจม

อคต ๔ อยตลอดเวลา ตองใชปญญาดบอคต ๔ ใหรวาสงทไปรกไปชง ไปกลว

ไปหลง ไมไดใหคณใหโทษกบใจเลย ใจไปหลงเอง ถาคดวาจะเปนคณกบใจกรก

ถาคดวาจะเปนภยกชงกกลว ความจรงไมมอะไรในโลกนสามารถใหคณใหโทษ

กบใจเลย เพราะใจไมไดอยในโลกน ใจเพยงรบรสงตางๆผานทางรางกาย

รางกายเปนเครองมอรบขอมลตางๆไปใหใจ ใจไมไดอยในมตน อยในอกมตหนง

ถงแมโลกจะระเบดเปนเสยงๆ ใจจะไมถกทาลายไปดวย เพราะใจไมไดอยในโลก

น

43

ใจไมไดไมเสยกบสงตางๆทเกดขนในโลกน ไมวาอะไรจะเกดจะดบ ใจไมไดไม

เสยดวย แตใจไมรความจรงน เพราะใจไปหลงยดตดกบรางกาย ไปคดวาใจกบ

รางกายเปนอนเดยวกน ไดเสยไปกบรางกาย เวลารางกายเจบ ใจกจะเจบตามไป

ดวย เวลารางกายสข ใจกจะสขตามไปดวย ตองแยกใจออกจากรางกายใหได ให

รางกายเปนเหมอนกบเครองบนทใชวทยบงคบ ผทบงคบเครองบนไมไดอยใน

เครองบน เครองบนตกกไมไดทาใหผบงคบเครองบนเดอดรอนแตอยางใด

รางกายเปนเหมอนหนตวหนง ทใจเปนผบงคบ ดวยการใชกระแสจต บงคบให

รางกายทาอะไรตางๆ ใจไมไดไมเสยไปกบรางกาย แตใจไปหลงคดวาไดเสยตาม

รางกาย เวลาขนเงนเดอนกดใจ เวลาไดเลอนข นเลอนตาแหนงกดใจ เวลาถกตด

เงนเดอนกเสยใจ

ถาม ฟงทานอาจารยพดอยางนกจะปงเขาใจ

ตอบ แตทาไมได

ถาม พอเจอเหตการณมนกทาไมได

ตอบ เพราะไมฝกทาใจใหปลอยวาง ใหเปนอเบกขา ถงตองกลบมาทการเจรญสต

สมาธ เรามปญญาแตเปนสตตมยปญญา เปนปญญาทเกดจากการไดยนไดฟง

มจนตามยปญญา ทเกดจากการคด แตยงไมมภาวนามยปญญา ทเกดจากการ

อยในเหตการณจรง พออยในเหตการณจรง กลบไปคดวาเราเปนรางกาย

รางกายเปนเรา

ถาม ยงไมทน

ตอบ เพราะไมปฏบตอยางตอเนอง ถาเดนจงกรมพจารณาสลบกบการนงสมาธ

ปญญากจะอยในจตตลอดเวลา

ถาม ทานอาจารยถงใหไปอยในสถานททมความเสยง

44

ตอบ ถาอยในเหตการณททาทายกบความเปนความตาย จะไดทาทายใหปลอยรางกาย

ถาเหนวารางกายไมใชของเราจรงๆ กจะปลอยรางกายไป

ถาม เวลารางกายตายไป จตยงไมเหนหรอคะวารางกายไมใชของเรา

ตอบ จตไมเหน เพราะไมมสตปญญา เวลาเจบไขไดปวยจตจะหลง จตไมนง

ถาม แลวหลงจากทตายไปแลว

ตอบ เหมอนคนทสลบไสล ตายไปแลวกเหมอนนอนหลบฝนไป ถาฝนดกขนสวรรค

ถาฝนรายกตกนรก จะมาตนกตอนทมาเกดใหม มาไดรางกายใหม

ถาม ถาบรกรรมพทโธๆไปตลอด จะทนไหมคะ

ตอบ ขนอยกบความสามารถของสต ถาทาไดกจะเปนฌาน เปนสมาธ กจะไปเกดบน

พรหมโลก อยางพระอาจารยของพระพทธเจา ๒ รป ทานชานาญในการเขาฌาน

เวลารางกายทานตายไป ทานกเขาฌานไป ปลอยวางรางกายไปเขาไปอยในสมาธ

พอรางกายตายไปจตกไปสวรรคช นพรหม ถาฝกบอยๆกจะทาได ถาฝกไมบอย

พอเกดเหตการณขนมา กจะตกใจ ตน ลมไปหมด ควรจะทาจตใหสงบ กลบไม

ทา กลบไปยดตดกบรางกาย ไมยอมใหรางกายตาย กเกดความวาวนขนมว

ขนมา จงตองซอมไวกอน การปฏบตกเปนการซอมไวกอน กอนทจะเขาหองสอบ

พวกเราทกคนตองเขาหองสอบ คอความเจบและความตาย ถงตองนงใหเจบ จะ

ไดทาใจใหปลอยวางความเจบ อยาไปอยากใหความเจบหาย หรออยากจะหน

จากความเจบไป ใหอยกบความเจบใหได รบรความเจบใหได ความเจบทาลาย

ใจไมไดหรอก เราไปกลวความเจบเอง

เหมอนดหนงผ ผอยในจอ ออกมานอกจอไมได ทารายคนดไมได แตคนดตอง

ปดตาไมกลาด เพราะไมมปญญา ไมรวาเปนเพยงหนง รางกายเปนเหมอนตว

ละครในจอหนง สวนใจเปนคนด แตใจไปตดอยกบตวละคร พอตวละครเปน

45

อะไรไปกเปนไปดวย ไมมปญญาแยกใจออกจากรางกาย ไมรวารางกายเปนตว

ละคร ใจเปนคนดละคร ไมดเฉยๆ ไปแสดงดวย ไปดใจ ไปเสยใจ ไมดเฉยๆ

สกแตวาร เปนอเบกขา ถงตองทาสมาธเพอใหเขาถงอเบกขากอน พอเขาถงสก

แตวาร ถงอเบกขาไดแลว เวลาออกจากสมาธกใชปญญาประคบประคองใจ

ไมใหออกจากอเบกขาได เพราะเวลาออกมาเหนอะไรกจะชอบจะชง จะหลดจาก

อเบกขา กตองใชปญญาใหกลบเขาไปในอเบกขา ใหเฉยๆ ชอบกเฉย ชงกเฉย

ถาไมใชปญญากจะอยาก จะวาวนขนมว

ตองมสมาธกอน เพอเราจะไดพบจดยนของจต คอสกแตวาร หรออเบกขา ไมรก

ไมชง ไมยนดยนราย รเฉยๆ พอออกจากสมาธแลว กเลสจะลากจตใหออกจาก

จดน ใหไปรกไปชง ไปกลวไปหลง ตองใชปญญาสกด ดวยการพจารณาวาทก

อยางเปนไตรลกษณ ไมเทยง เปนทกข ไมอยภายใตคาส ง อยาไปอยากเลย บาง

ทกได บางทกไมได ไดมาแลวกตองเสยไปอยด ถาอยากแลวไมได กจะเสยใจ

ไมนง ไมสงบ ตองใชปญญาหลงจากออกจากสมาธมาแลว การเจรญปญญาก

เจรญได ๒ ลกษณะ ถายงไมมเหตการณเกดขนจรงกซอมไปกอน ถาอยใน

เหตการณจรง เชนเราทางาน พบคนพดดบางไมดบาง กตองรกษาใจไมใหยนด

ยนราย ถาทาไมไดกตองไปซอมกอน ไปอยวดสกพก ไปพจารณาเตรยมตวไว

กอน ซอมไวกอน พจารณาวาหามเขาไมได เปนเหมอนฝนตกแดดออก แตหาม

ใจเราได หามไมใหไปยนดยนราย รกษาอเบกขาไว เปนจดทปลอดภยทสดของ

ใจ

ถาม เวลานงสมาธไมควรจะใหจตลงลกใชไหมคะ

ตอบ เวลานงสมาธตองการใหลงลกทสด ใหสงบเตมท ใหถงฐาน ถงจะเปนสมาธทม

ประโยชนตอปญญา อยาเปนสมาธทไปรบรนมตตางๆ อยางนไมด เวลาออกจาก

สมาธ จตจะไมมกาลงพจารณาทางปญญา เพราะกเลสไมไดถกตดกาลง พอ

ออกมากเลสจะออกมาเพนพานทนท ตางกบสมาธทสงบนงเยน เวลาออกมา

ใหมๆ กเลสยงไมมกาลง จะเปนเวลาทดสาหรบการเจรญปญญา เพราะไมม

46

กเลสมาคอยขดขวาง มาลากจตใหไปทางกเลส ความจรงเราส งไมได วาจะลงลก

หรอไมลก อยทกาลงของสต ถาสตมกาลงมากกจะลงลก ถามนอยกจะลงไมลก

ไปกาหนดไมได เปาหมายของการนงสมาธกคออเบกขา สกแตวาร ความคดปรง

แตงสงบไปชวคราว ไมคดอะไร ถงแมจะรบรรปเสยงกลนรส จตจะไมสนใจ

บางครงรางกายหายไป เหลอแตตวร อยางนเปนสมาธทด เปนสมมาสมาธ แต

พอออกจากสมาธแลวกควรเจรญปญญาเลย พจารณาไตรลกษณในสงทเราม

ความผกพน เพอจะไดตดความผกพน จะไดไมตองทกข ไมตองกงวลอกตอไป

จะเจรญปญญาไดกตอนทออกจากสมาธใหมๆ หลงจากนนกเลสจะมกาลงมาก

ขน กจะดงใหไปหวงใยกบสงทมความผกพน ถาเปนอยางนนแลวกตองกลบเขา

ไปในสมาธ เพอตดกาลงของกเลสและสรางกาลงของปญญา พอออกมาจาก

สมาธกจะมกาลงพจารณาทางปญญา จนกวากาลงของปญญาจะออนลง กาลง

ของกเลสมมากขน กตองกลบไปนงสมาธใหม ใหทาสลบกนไประหวางสมาธกบ

ปญญา จนกวาเราจะตดความผกพนได พอตดไดแลวกหมดปญหากบสงนนไป

ไมตองพจารณาสงนนอกตอไป ถาพจารณาปลอยวางรางกายไดแลว ไมกลว

ความเจบไขไดปวยและความตาย กไมตองพจารณาเรองนอก ถาเราปลอยวางได

แลว พจารณาเรองอนตอไป จนกวาจะไมมอะไรใหพจารณา ไมมอะไรใหตด ก

ถอวาไดทางานเสรจแลว

ถาม แลวทาไมพอดฉนมองกาย มองโครงกระดกของดฉน ครงแรกจะเหนถนด พอ

มองไปสกสองครง จะมองอะไรไมเหนเลย จะเปนสขาวไปหมด เหมอนกบบอก

วาพอแลว ไมเอาแลว

ตอบ เรามองเพอตดอะไร ถาตดความยดตด วารางกายเปนตวเราของเรา ถามองเหน

วารางกายเปนเพยงโครงกระดก ไมใชตวเราของเรา ปลอยวางรางกายได จะเหน

หรอไมเหนตอไปกไมเปนปญหา ปญหาอยทวายงยดตดอยกบรางกายหรอเปลา

ยงคดวารางกายเปนตวเราของเราอยหรอเปลา เปนปญหาทจะตองแก เวลาไม

เหนน เพราะจตเถลไถลกได ดครงสองครงแลว กจะไมยอมด กตองบงคบตอง

47

กาหนดภาพขนมาใหม ถาจะปลอยใหเกดขนเอง กจะเกดเพยงแวบเดยว ถา

ตองการเหนอยางตอเนอง กตองกาหนดเองเพอใหตดตาตดใจ วารางกายไมใช

ตวเราของเรา เปนเพยงโครงกระดก เวลาตายไปกเหลอแตโครงกระดก กจะ

ปลอยวางความยดตดในรางกายได ปลอยวางอปาทาน วารางกายเปนตวเราของ

เรา จะเหนวาไมใชตวเราของเรา เปนเพยงโครงกระดก พอไมยดตดแลว กไม

ตองพจารณาอกตอไป พจารณาเรองอนทยงเปนปญหา ดวาทกขกบอะไร จนกวา

จะหายทกข พจารณาปญญาสลบกบสมาธ เพราะปญญาจะทางานไดในระยะ

หนง กจะออนกาลงลง กเลสจะมกาลงมากขน กเลสกจะมาลมการพจารณา ก

ตองหยดแลวกลบเขาไปในสมาธ

หลวงตาทานเปรยบสมาธกบปญญา เปนเหมอนเทาซายกบเทาขวา ตองสลบกน

กาว ในการปฏบตเพอตดกเลสข นตางๆ ตองอาศยการกาวไปของสมาธและ

ปญญาสลบกนไป พอพจารณาไประยะหนงกตองหยดพกในสมาธ เพอเสรม

กาลง พอไดกาลงแลวกกลบไปพจารณาใหม เหมอนคนตดฟน ถาตดไปเรอยๆ

กาลงกจะออนลงไปเรอยๆ มดทใชตดฟนกจะทอไปตามลาดบ ตดอยางไรกไม

ขาด กตองพก รบประทานอาหาร หลบนอน ลบมด พอพกเสรจแลว กมาตดตอ

ไมทอนทฟนต งหลายครงไมขาด กจะขาดทนท ปญญากเปนอยางนน ถา

พจารณาไมเหนอนจจงทกขงอนตตา กตดกเลสไมได พอไดพกจตในสมาธ แลว

ออกมาพจารณาใหม กจะเหนและตดกเลสไดเลย นคอการทางานของสมาธและ

ปญญา ตองสนบสนนกน เหมอนเทาซายกบเทาขวา ทตองสนบสนนกน ถงจะ

เดนไปได

ในการปฏบตจตตภาวนาเพอตดกเลส ตองอาศยท งสมาธและปญญา สลบกน

ทางาน ถาเจรญแตปญญาอยางเดยว ไมพกในสมาธเลย กจะเกดอทธจจะความ

ฟ งซานขนมา เพราะกเลสรบกวน ไมคดดวยเหตดวยผล คดไปตามความอยาก

ของกเลส กจะเกดความฟ งซานขนมา ตองรทน ตองหยดพกในสมาธ เวลา

พจารณาทางปญญามกจะตดพน เหนคณคาของการพจารณาของปญญา กเลย

48

ไมหยดพจารณา กลบไปเหนโทษของสมาธวาไมไดประโยชนอะไร มแตสงบ

อยางเดยว แตไมสามารถตดกเลสไดเลย พอพจารณาทางปญญา กตดกเลสได

กอยากจะตดไปเรอยๆ อยากพจารณาไปเรอยๆ จนตดไมไดเลย เพราะมดทอ

ปญญาทบ ตอนนนกตองหยดพกในสมาธ พอออกมาปญญาจะแหลมคม

พจารณาอนจจงทกขงอนตตา กจะเหนตามความจรง

ถาไมมครบาอาจารยคอยเตอนกจะตดได พอไดสมาธกจะตดในสมาธ จะไม

พจารณาเวลาออกจากความสงบ ไมสนใจปญญา จะคดเรอยเปอย คดอยากได

นนอยากไดน อยากทานนอยากทาน พอถงเวลากนงสมาธใหม อยางนเรยกวา

ตดสมาธ ทาแตสมาธอยางเดยว ไมออกพจารณาทางปญญา พอออกทางปญญา

กไมยอมกลบเขาไปในสมาธ อยางนเรยกวาหลงสงขารความคดปรงแตง

พจารณาไมหยดไมหยอน ไมพกในสมาธ หลวงตาทานเลาวา พอไดสมาธกจะตด

ในสมาธ หลวงปม นทานกบอกวา สมาธเปนเหมอนเนอตดฟน พอออกพจารณา

ทางปญญา กพจารณาอยตลอดเวลา ไมหลบไมนอนเลย พอไปเลาใหหลวงปม น

ฟง ทานกบอกวากาลงหลงสงขาร เวลาปฏบตมกจะตด ถาไมมครบาอาจารยคอย

สอน ถาไดสมาธกจะตดในสมาธ พอไปทางปญญากจะพจารณาจนเลยเถด

ถามครบาอาจารยกจะไปไดอยางรวดเรว พอมาถงจดนปบ จะรวากาลงตดสมาธ

เพราะไมพจารณาไตรลกษณ ไมพจารณาอนจจงทกขงอนตตา ไมพจารณาอสภะ

เลย อยางนเรยกวาตดสมาธ พอพจารณาทางปญญา กไมน งสมาธเลย พจารณา

ท งวนท งคน นอกจากเวลาหลบ กจะกลายเปนวปสสนไป คดไปเองวาไดบรรล

แลว เปนอยางนนเปนอยางนแลว แตความจรงไมไดเปน เพราะจตไมสงบ จตยง

วาวนขนมว ถาบรรลจตตองสงบ ความสงบเปนตววดผล เวลาตดกเลสไดจตจะ

ดงเขาสความสงบทนท ถาคดวาตดไดแลว แตไมมอะไรเปลยนแปลงในจต ก

ไมใชแลว เปนความหลงแลว ถาตดไดแลวจตจะสงบเปนอเบกขา ถามครบา

อาจารยทผานมาแลวคอยบอกทาง กจะไมหลง ถาไมมครบาอาจารยกจะหลง จง

49

ควรมครบาอาจารยทไดผานมาแลวคอยบอกทาง จะไดไมหลง ไมตองคลาทางไป

เอง

ถาม กลางคนหลงจากสวดมนตทาวตรแลวกนงภาวนาพทโธๆ พอตนขนมาตอนตสอง

ตสาม จะพจารณาไดไหมคะ

ตอบ ได พจารณาวาเกดมาแลวตองแก ตองเจบไขไดปวย ตองตายเปนธรรมดา ตอง

พลดพรากจากกนเปนธรรมดา พจารณาท งตวเราเองและคนอน ไมใชรางกาย

ของเราเทานน คนทเรารกทเรารจกกเปนเชนเดยวกน คนทเราไมรกเราไมรจกก

เปนเชนเดยวกน ตองใหเหนวาทกคนเปนเหมอนกนหมด เกดมาแลวตองแกตอง

เจบตองตาย ควรเจรญสตและพจารณาทางปญญาในชวตประจาวน ถาไมเจรญ

สต กควรพจารณาทางปญญา เหนอะไรกคดวาไมเทยง อยาไปอยากได ถาอยาก

ไดกจะทกข กจะตดกเลสได