สปดาหเภสชกรรม 2553

1

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

2

สาระ-ปน-ยา หนงสอประกอบงาน “สปดาหเภสชกรรม 2553” พมพครงท 1 มถนายน 2553 จานวน เลม

เจาของ สภาเภสชกรรม ชน 7 อาคาร 6 สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ถ .ตวานนท อ .เมอง จ. นนทบร 11000 บรรณาธการ ภก.ผศ.ดร. มงกร ประพนธวฒนะ ผเขยน ภญ. กงกาญจน วจตร ภญ. ขวญจต ดานวไล ภก. ชยภทร เมธาถตมากรณ ภก. ชยวฒน บรณะชนอาภา ภก. ทรงศกด ทองสนท ภก. ธารงค วงษชาง ภญ. บญธดา ไกรเกต ภก. ปฐมพงษ ภกด ภญ. ปทมวรรณ โกสมา

ภญ. พจตรา หงษประสทธ ภก. พชญสทธ อดมนชยทรพย ภญ. ภทรยา ธนานธศกด ภก.ผศ.ดร. มงกร ประพนธวฒนะ ภก.ดร. วรตน ทองรอด ภก. วรรธกร ชวยเพญ ภญ. สาลน ชยวระไทย ภญ. สฐยาภรณ อยสข ภญ. อาจารย รศม

ขอมลทางบรรณานกรมแหงชาต พมพ สนบสนน

สปดาหเภสชกรรม 2553

3

ค าน า “รอบรเรองยา ปรกษาเภสชฯ ลดยาเหลอใช ปลอดภยปลอดโรค”

ปญหาทสาคญในระบบการรกษาปจจบนคอ คาใชจายในระบบสขภาพ ซงพบวา

มอตราเพมทนาตกใจเพยง จากปงบประมาณ 2550-2552 เฉพาะคารกษาพยาบาลผปวยนอกในระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ เพมขนจาก 30,832 ลานบาท เปน 45,531 ลานบาท เพ มขนกวารอยละ 50 และมแนวโนมเพ มมากขนโดยไมหยด หากพจารณาเพยงแคตวเลขกแทบสะทอนถงภาวะสขภาพของขาราชการไทยและครอบครววาเปนปญหาสาคญทรฐตองมแนวทางในการสรางเสรมสขภาพอยางไร อยางไรกตามปจจยสวนหนงมาจาก การรกษาพยาบาลทมการใชยาหลายขนานรวมกน และยาหลายขนานทใชและมมลคาสงเปนยาจากตางประเทศ นอกจากนยงมปญหาทพบ จากการศกษาวจยหลายเรองสะทอนวา มยาเหลอใชในครวเรอนจานวนมาก ซงมปจจยสาเหตหลากหลาย ยาเหลอใชเหลานจานวนมากเปนยาตางประเทศทไดรบจากสถานพยาบาลและมร าคาแพง มลคายาเหลอใชประมาณวา อาจสงถงรอยละ 20 สภาเภสชกรรมและองคกรวชาชพทางเภสชศาสตร และภาคทเกยวของจงเหนความสาคญทจะรณรงคเรอง ยาเหลอใช อยางตอเนอง โดยมงเนนกจกรรมใน 3 เรองคอ 1) สถานพยาบาล ควรมมาตรการ หรอกระบวนการเพอใหม รายการยา และการสงใชยาทเหมาะสม 2) เภสชกรสถานพยาบาลและรานยาควรดาเนนการตดตามการใชยา และสงเสรมใหเกดความรวมมอในการใชยาจากผรบบรการ ผานการใหคาปรกษา การคนหาปญหาดานยา และการตรวจสอบยาผปวยทครอบครองอย เมอมารบบรการแตละครง 3) ประชาชนมความร ความเขาใจเรองยาอยางถกตอง ตระหนกถงความสาคญของความรวมมอในการใชยา เพมประสทธภาพและความปลอดภย ไมสะสมยาเหลอใช

ทงนรปธรรมทตองดาเนนการระยะแรกคอ การใหความร ความเขาใจทถกตองดานยาอยางตอเนอง ซงเปนบทบาททเภสชกรดาเนนการอยแลวในปจจบน แตกยงคงเปนกจกรรมทตองทาตลอด และ สงทดาเนนการควบคกนคอ การรณรงคใหผรบบรการ /ผปวย

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

4

นายาทมในครอบครองทไมไดใช แลว และ /หรอยงมการใชอยในปจจบนทงหมดตดตวไปสถานพยาบาล หรอรานยาใกลบาน เพอชวยพจา รณาวายาทมอยนนเสอม หรอหมดอายหรอยง ตลอดจนปญหาอน ๆทอาจมจากการใชยาปจจบน

หนงสอเลมน มงเผยแพรความรทวไป และขอสงสยทไดรบจากผรบบรการเสมอๆ ซงจะชวยสรางความเขาใจแบบงาย ๆ และตรงประเดน โดยเลยงการเขยนทเปนหลกวชาการ ซงสามารถหาอานประกอบไดจากหนงสอทมการเผยแพรอยในปจจบน

สภาเภสชกรรม

เภสชกรรมสมาคมแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ สมาคมเภสชกรรมโรงพยาบาล (ประเทศไทย)

สมาคมเภสชกรรมชมชน (ประเทศไทย) มถนายน 2553

สปดาหเภสชกรรม 2553

5

สารบญ 1. วาดวยเรองทวไปและการใหขอมล ไปรานยารไดอยางไรวาเปนเภสชกร 10 ยาชอสามญ หมายความวาอยางไร 11 จาเปนตองจาชอยาไดหรอไม และมยามากมายจะทาอยางไรด 12 ทาไมถงแบงยาใหแกเพอนทมอาการเดยวกนไมได 13 ยาราคาแพงดกวายาราคาถกจรงหรอไม 14 ยาตางประเทศดกวายาทผลตในไทยหรอไม 15 ยาฉดดกวายาเมดจรงไหม 16 ยาตวเดยวกน ตองมสและรปรางเหมอนกนหรอไม 17 ยาทตกตะกอนแปลวาเสอมหรอไม จะบอกไดอยางไรวายานาเสอมคณภาพ 18 เวลารบยา จะตองตรวจสอบขอมลอะไรบาง 19 ขอมลขนตา ทควรรเมอไปรบยา หรอซอยา 20 หากตงครรภ /หรอวางแผนทจะตงครรภ เมอไรจงตองบอกหมอ /จาเปนหรอไมท

ตองบอก

20

2. วาดวยการเกบยา ยาบางชนดทาไมตองใสซองสนาตาล และไมเกบในซองไดหรอไม 22 ยาทตองเกบพนแสง สามารถแกะใสกลองไดไหม 22 ลมยาไวในรถยนต จอดกลางแจงเปนเวลาหลายชวโมง ยาจะยงคงใชไดหรอไม 23 อณหภมทเกบยา มแบงออกเปนกชวง อยางไร 24 ถานายาอนซลนออกมาไวทขางนอกตเยน 1 วน ยาจะเสยไหม 24 หากตองเดนทาง จะนาอนซลนไปดวยไดอยางไร 25 ยาแชเยน หากทบานไมมตเยนจะทาอยางไร 26 เกบยาในตเยน ตองจดเกบตาแหนงไหนจงเหมาะสม 26 จาเปนไหมวา ตองมเทอรโมมเตอรวดอณหภมตเยน

27

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

6

3. วาดวยอายยา ยาหมดอาย หมายความวาอยางไร และจะดไดจากตาแหนงไหน 30 ยาทแบงนบเมด แบงบรรจ หรอยาทเปดใชแลว จะรไดอยางไรวาหมดอาย 31 อายยาเหลออก 1-2 เดอน จงหมดอาย จะยงคงใชยานนไดหรอไม 33 ยาผงเตมนาจะหมดอายอยางไร เชน ยาปฏชวนะ ยาวตามน 34 หากเกบยาในตเยน จะใชไดเกนวนหมดอายไหม 35 ยาปฏชวนะทเปนนาเชอมอยแลวจะเกบได 7 วนหรอไม 36

4. วาดวยการใชยา

อานหนงสอไมได จะทาอยางไรจงรบประทานยาไดถกตอง 38 มกลมรบประทานยา บางครงกวธใชยา จะทาอยางไรใหไมลม 39 ฉลากยาบอกวา “รบประทานหลงอาหารทนท” รบประทานหลงนมแทนไดไหม 41 รบประทานยาตอนทองวางหมายความวาอยางไร 41 ยากอนอาหารมอกลางวน หากนกไดตอนจะรบประทานขาวเทยง จะทาอยางไร 42 กอนอาหารและหลงอาหาร รบประทานรวมกนครงเดยวไดไหม 42 การรบประทานยาจาเปนตองดมนาตามหรอไม 43 รบประทานกอน/หลงอาหาร หากงดอาหารมอนน จะตองรบประทานยาหรอไม 43 ลมรบประทานยา จะตองทาอยางไร 44 ถาลมรบประทานยากอนนอนบอย ๆ จะเลอนมาเปนหลงมอเยนไดหรอไม 45 ยาเมดแบงครง รบประทาน เชา เยน จะรบประทานครงเดยว 1 เมดตอนเชาหรอ

ตอนเยนไดหรอไม 45

หลงพนยาบรรเทาอาการโรคหด หากไมบวนปากจะไดหรอไม 46 ตอนพนยามความรสกพนยาไมเขา หรอขนาดยานอยไป จะเพมซาไดหรอไม 46 พาราเซตะมอล จากฉลากยาทบอกวารบประทานเมอมอาการ จะรบประทาน

อยางไร 47

ยาฉดอนซลน หลงฉดตองนวดหรอไม 48 เขมอนซลน จะตองเปลยนเขมทกครงหรอไม หรอหลงจากใชไปกครง 48 จะรไดอยางไรวา ยาตวไหนหกแบงได หรอไมได หรอบดไดไหม 49 อาชพยาม ยากอนนอนกนอยางไร หรอยาหลงอาหารทาอยางไร 50 กลนยาเมดไมได ใชละลายนาไดไหม 51

สปดาหเภสชกรรม 2553

7

4. วาดวยการใชยา (ตอ)

ยาเมดทตองเคยว ไมเคยวไดหรอไม 52 ยานารบประทานชนดหยด 1 หลอดหยดหมายความวาอยางไร 52 หากเคยรบประทานยาครงละ 500 มลลกรม สามารถใชชนด 250 มลลกรม

จานวน 2 เมดหรอไม 53

ไปหาหมอกระดกทาไมตองใหยาลดกรด หรอยาปองกนโรคกระเพาะ 53 ทาไมเปนโรคเดยวตองใชยาหลายขนาน 54 แผนแปะตองแปะบรเวณใด และจะแปะนานเทาไร 54 กอนตดแผนแปะตองโกนขนกอนหรอไม 55 ยาอมใตลนตองวางตาแหนงไหน เปลยนเปนอมขางแกมไดหรอไม 56 ยาอมใตลน กลนแทนไดไหม หามกลนนาลายดวยหรอไม

56

5. วาดวยการตวง การหยอด หลอดหยดตองดดจนเตมหลอดหรอไม 60 ปอนยาเดก สามารถใชชอนกนขาวแทนไดไหม 61 ถวยตวงทตดมากบกลอง เทากบชอนชาหรอไม 61 ขอควรระวงสาหรบถวยตวงทตดมากบยา 62 วธดปรมาตรของกระบอก(ฉด)ยา จะดทขอบบน หรอขอบลาง 62 จะปอนยาเดกอยางไรด เพอไมใหสาลก และบางครงเดกกมกจะบวน 63 ยานาทขม ผสมนาหวานไดหรอไม และผสมอยางไร 64 ยาทเท/ตวงมาเกน สามารถเทกลบไดหรอไม 64 ยาหยอดตา ตองใชจนหมดขวดหรอไม 65 หยอดยาตาแลวไหลออก จะหยอดเพมไดไหม อยางไร 66 หยอดยา 1-2 หยด หยอดเกนเปนอะไรไหม และหยอดอยางไร 66 ยาปายตา ตองปายยาวเทาไร 67 ยาหยอด 2 ขนานจะรไดอยางไรวาตองหยอดขวดไหนกอน 67 ยาหยอดตา ยาปายตา รปแบบใดใชกอน/หลง

68

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

8

6. วาดวยการแพ ถาแพอาหารทะเล จะแพยาอะไรไหม 70 ถาแพไอโอดน อาการจะตางจากแพอาหารทะเล อยางไร 71 หากแพยาฆาเชอทมไอโอดน จะรบประทานเกลอทมไอโอดนไดหรอไม

อาการแพอาหารจะเปนอยางไร เหมอนการแพยาหรอไม 72 72

หากมคาเตอนวา อาจเปนพษตอตบและไต หมายความวาอยางไร 73 ทาไม ตองถามเรองแพยาทกครง 73 แพยาเกดจากความบกพรองของโรงพยาบาลหรอไม 74 หากใชยาชด จะตองขอขอมลผขายหรอไม อยางไร 75 โรคประจาตว มผลตอยาทตองใชอยางไร 76

7. วาดวยยาเหลอใช ยาเหลอใช คออะไร เคยไดยน ยาขยะ เหมอนกน หรอตางกนอยางไร 79 สาเหตของยาเหลอใช หรอ ยาขยะ 79 ทาไม...ตองรณรงคเรองยาเหลอใช 80 จะสงเกตวา..ยาเหลอใช..ยงใชไดหรอไม? 81 แลวจะจดการกบ..ยาเหลอใช..อยางไร? 82 หากไมสะดวกทจะหอบยามากมายไปหาหมอ /เภสชกร ไมมวธอนทาลายยาเลย

หรอ? 84

สปดาหเภสชกรรม 2553

9

ปนท 1 วาดวยเรองทวไปและการใหขอมล

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

10

ไปรานยารไดอยางไรวาผขายเปนเภสชกร การเลอกเขารานยา หากไมใชรานประจา การมองหารานยาคณภาพ ทม

สญญลกษณตามรปท 1 จะเปนหลกประกนคณภาพการใหบรการไดเปนอยางด เพราะจะมเภสชกรประจา และเปนผใหบรการ สภาเภสชกรรมกาหนดใหเภสชกรควรสวมเสอกาวนซงมสญญลกษณสภาเภสชกรรมเปนวงรสเขยวอยทกระเปาอกเสอดานซายมอ (รปท 2) บางทานกอาจมการปกชอบรเวณอก หรอหากตองการซอยาจากรานยาแผนปจจบนชน 1 กจะมชอเภสชกร ใหสงเกตจากปาย ผมหนาทปฏบตการสนาเงน ซงจะระบชอเภสชกรทปฏบตหนาทระหวางชวงเวลาใดเวลาหนง แขวนอยหนาราน เราสามารถสอบถามไดวา เภสชกรในขณะนอยปฏบตการหรอไม หากไมพบเภสชกร สามารถแจงหรอรองเรยนไดทสานกงานสาธารณสขจงหวด ทกแหง โดยใหระบชอเภสชกรทไมพบ วน เวลา ทไปใชบรการ เพราะถอวาผดกฎหมาย และจรยธรรม

รปท 1 เครองหมายรานยาคณภาพ รปท 2 สญญลกษณสภาเภสชกรรม

สปดาหเภสชกรรม 2553

11

ยาชอสามญ หมายความวาอยางไร

ชอสามญกคอ ชอจรงของตวยาทใชเรยกเพอสอสารใหเกดความเขาใจทตรงกนทวโลก หรอระหวางบคลากรการแพทย สวนใหญจะเรยกตามชอสารเคมทนามาทายา จงเรยกชอไดคอนขางยาก อยางไรกตามกควรรจกไวบาง อยางเชน ยาแกปวดหว ตวรอน หรอยาลดไข ทมการใชมาก เพราะไมระคายก ระเพาะ มชอสามญวา "พาราเซตะมอล " หรอ “พาราอะเซตามโนฟนอล ” (ชอหลงไมตองจา ยาวไป ) มชอการคาทหลากหลายตามทเราไดยนจากการโฆษณา หรอ ยาแกปวดขอและกลามเนออกเสบ ทใชบอยและคอนขางปลอดภยมชอสามญวา "ไอบโปรเฟน" (ชอนนาจา เพราะหากตองการยาคลายเสน แกอกเสบกลามเนอ สามารถแจงเภสชกร หรอรานยาวามความประสงคจะซอยาน ดกวาทไปซอยาชดตามรานยาทวไป ทสงผลอนตรายรายแรง ) ยารกษาโรคเชอรา ทมการเรยกหาบอย มชอสามญเชน "คโตโคนาโซล" เปนตน การทเราตองเรยกชอยาใหถกตองตรงตามชอสามญ โดยไมเรยกหาตามชอการคานนมขอด คอ 1) การเรยกยาชอสามญจะทาให เราไมยดตดกบยหอ 2) ปองกนการ ใชยาซาซอนเพราะการจายหอบางครงไมรวาเปนยาอะไร ยหอยาทง 2 รายการทเราไปซอ อาจเปนยาทมชอสามญเดยวกน หรอรกษาโรคเหมอนกนได 3) ปองกนการไดรบยาเกนขนาดจากยาชนดเดยวกน ตางชอการคา 4) ปองกนการแพยาซาซาก เพราะชอการคาโรงพยาบาลหนง อาจไมรจกทอกโรงพยาบาล เพราะใชยาตาง

บรษทกนกเปนได และ 5) ลดการสญเสยเงนจากความไมรวาเปนยาตวเดยวกน

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

12

รปท 3 พาราเซตะมอลทมจาหนายในชอการคาตาง ๆ กน

จ าเปนตองจ าชอยาไดหรอไม และมยามากมายจะท าอยางไรด มทงทควรจา หรอไมจาเปนตองจาชอยากได ทไมจาเปนตองจาเพราะผปวยมกม

ยาหลายขนาน และชอกเปนภาษาตางประเทศ ยากในการจา แตควรร วายาทรบประทานโดยรวมใชรกษาอะไร หรอ อาจเนนเฉพาะขนานทมความสาคญวาชออะไร ใชรกษาอะไร สงทควรจ า มากกวาคอหลงใชยา จะมแนวทางปฏบตอยางไร เชน รบประทานยาแกอกเสบขอ ควรดมนาตามมากๆ หรอรบประทานยา ขบปสสาวะ เมดสสม (ไฮโดรคลอโรไทอะไซด) แลวตองรบประทานผลไมเชน กลวย สม อยางนอยวนละ 1-2 ผล เปนตน

แตหากยาใดทเคยใช หรอรบประทานแลวเกดอาการแพยา หรออาการขางเคยงจนไมสามารถรบประทานตอ เพอปองกนอนตรายทอาจเกดขนหากมการแพซา จงตองจาชอยานน ๆ ใหได และทกครงทไปรบบรการทโรงพยาบาล สถานพยาบาล หรอแมแตรานยา ตองแจงวาเคยแพยา หรอไมเคย และหากเคย ยานนม ชออะไร หรอยนบตรแพยา ทไดรบจากโรงพยาบาล จาไวนะครบ “แพยาซ า อาจตายได”

กรณทมยามากมาย ควรสอบถามเภสชกรใหชดเจน โดยใหเภสชกรเขยนเอกสาร คาอธบายให เวลาไปโรงพยาบาลควรนายาทมใสถง เพอนาไปใหเภสชกรชวยตรวจสอบวายาเหลานนสามารถนามาใชไดหรอไม จาเปนตองใชตอหรอเปลา ยาทมเหลออยเกดเนองจากอะไร ผปวยรบประทานถกตองหรอไม ดงนนการนายาทมอยปจจบนทงหมดตดตวไป ไมวาจะไดมาจากแหลงใด จะมประโยชนอกหลายประการ ไดแก

1. แพทยกจะไมจายยาทเราม เรากไมตองจายเงนคายาเพอไดยาซาเดมทยงคงเหลออย ประเทศสามารถประหยดงบประมาณเรองยาไปได

2. แพทย หรอเภสชกร เหนยาเดมกจะหลกเลยงหรอปองกนการจายยาทเกดอนตรกรยาตอกน หรอยาตกน เพราะยาบางชนดหากรบประทานรวมกน ฤทธยาจะขดแยงกนเอง ในขณะทยาบางชนดจะเสรมฤทธสงผลใหฤทธของยามากเกนจนเปนพษ

สปดาหเภสชกรรม 2553

13

เชน ยาตานการแขงตวของเลอดหรอยาละลายลมเลอด หากใชรวมกบยาแกปวด/แกอกเสบกลามเนอ จะเพมความเสยงตอเลอดออกไดงาย

3. เภสชกรชวยตรวจสอบอายยา การเสอมสภาพ 4. ปองกนการแพยาซ าซอน หากนายาทแพตดตวมาได แพทยจะไมจายยาหรอ

กลมยาทแพใหอก 5. ในการซกถามผปวย เภสชกรอาจสามารถระบปจจยสาเหตของปญหาความ

รวมมอในการใชยา และวางแผนรวมกนกบผปวยในการจดการปญหาอยางเหมาะสม

รปท 4 จานวนยาทไดรบการสงจาย เมอรบบร การ แตละครงมากมาย

ท าไมถงแบงยาใหแกเพอนทมอาการเดยวกนไมได เนองจากเพอนอาจมอาการเดยวกนกจรง แตไมไดหมายความวาอาการหรอโรค

ดงกลาวเกดจากสาเหต หร อเชอเดยวกน แตอาจเกดจากสาเหตหรอเชอโรคตางกน การรกษากตองตางกนไปดวย เชน ผปวยทไดรบการวนจฉย วาเปนโรคตดเชอทางเดนหายใจสวนบน โดยโรคนมกมอาการ ไข ไอ เจบคอ คอแดง นามกไหล เหมอน ๆ กน แตสาเหตของโรคอาจตางกน โดยเกดจากเชอ แบคทเรยไม เกนรอยละ 15 ซงจาเปนตองไดรบยาปฏชวนะ (antibiotic) แตอกรอยละ 85 ไมไดเกดจากเชอแบคทเรย หายเองไดโดยไมตองใชยาปฏชวนะ ทงนการไดรบยาปฏชวนะ หรอยาท เกนความจาเปน นอกจากไมมผลตอการหายของโรคเรวขนแลว ยงทาใหเกดอนตร ายจากอาการขางเคยงของยานนๆอกดวย

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

14

ดงนนจะเหนไดวา อาการเดยวกนไมจาเปนตองไดรบการรกษาทเหมอนกน จงไมควรแบงยาใหกบเพอนโดยเฉพาะยาปฏชวนะ เพราะเพอนอาจแพ ไดยาไมตรงโรค และคนทแบงยาใหกจะขาดยาไมเพยงพอ สงผลใหเชอดอยา ทาใหเรอรงไดดวย

ยาราคาแพงดกวายาราคาถกจรงหรอไม ความเชอดงกลาว สวนหนงเปนกระแสทระบบการรกษาพยาบาล หรอ ระบบ

การตลาดยา สรางขน ยาราคาแพงอาจไมใชยาตนแบบกได หลายทานคงปฏเสธไมไดวาตองการยาทมราคาแพง เนองจากคาดวายาเหลานจะดกวายาราคาถกอา จทาใหหายจากโรคหรอควบคมโรคไดดกวา บางทานอาจถอคตทวา “ของถกและดไมมในโรค ” ยากเชนกน เชอวา ยงแพงกนาจะรกษาโรคไดดกวา ในความเปนจรงแลวยาราคาแพงหรอยาราคาถกแตหากเปนยาชนดเดยวกน อยในรปเกลอเดยวกน ปรมาณเทากน โดยเฉพาะยาบางรายการทมการทดสอบวามคาชวประสทธผลไมตางกนแลว กสามารถรกษาโรคไดไมตางกน เพราะมระดบยาในพลาสมาของตวยาสาคญไมตางกน แตทแพงกวานนเปน คาการคนคดของยาตนแบบ นโยบายบรษท คาประกอบการ คาจาง การลงทน การทาการตลาด หรอเปนยานาเขามาจากตางประเทศ นอกจากนในการจดหายามาไวบรการ เภสชกรจะทาหนาทดานการสนบสนนขอมล ความนาเชอถอ และประสทธภาพของยาทงในสวนทางการรกษา และความคมคา ตอคณะกรรมการเภสชกรรมและการบาบด หรอเรยกงาย ๆวาคณะกรรมการยา พจารณาวายารายการใดทควรนามาใหบรการ สอ ดคลองกบกลมผปวย หรอความรบผดชอบเฉพาะของโรงพยาบาลหรอไม รวมทงในขนตอนการจดซอกเนนการประกนคณภาพ โดยยาเหลานนตองผลตจากโรงงานทไดรบการรบรองมาตรฐานการผลตยาจากสานกงานคณะกรรมการอาหารและยา และเมอรบยาจากผสง เภสชกรจะพจารณาใบวเคราะหควบคมคณภาพ หากเปนไปตามขอกาหนดในเภสชตารบสากล จงรบยาไวในคลงยา สงหนงทตองคานงมากกวาคอ ในการรกษาโรคหนงๆ ไมจาเปนตองไดรบยาราคาแพงแตควรไดรบยาหรอการรกษาทตรงกบสภาวะ หรอโรคทเปนอยนนเปนเหตผลสาคญมากกวาราคายาเสยอก เพรา ะบอยครงอาจไดยาราคาแพง แตไมมขอมลวชาการชดเจน

สปดาหเภสชกรรม 2553

15

หรอยงเปนขอถกเถยงโตแยงในหมนกวชาการ วายานนมผลในการรกษาดกวายาหลอก หรอคมคากวาจรงหรอไม เชน การใชกลโคซามน ในโรคกระดกและขออกเสบ เปนตน

ยาตางประเทศดกวายาทผลตในไทยหรอไม ในปจจบนนมผปวยจานวนไมนอยทนยมซอหรอใชเฉพาะยาทผลตจาก

ตางประเทศ หรอเรยกงายๆ วายานอก มากกวายาทผลตในประเทศ หรอยาไทย (local) กอนอนขอทาความเขาใจกอนวายาทผลตจากตางประเทศม 2 ความหมายคอ ยาตนแบบ (original) ซงเปนยาทบร ษทยาในตางประเทศพฒนาขนเพอใชในการรกษาพยาบาล กบยาทผลตจากตางประเทศโดยไมใชยาตนแบบเปนการผลตเหมอนกนกบยาทผลตใ นประเทศเรา แมแตในสหรฐอเมรกา สหราชอาณาจกร หรอญปนกมยาทผลตในประเทศตนเองทไมใชยาตนแบบ ดงนนคาวายาทผลตจากตางประเทศดกวายาทผลตในไทย จงไมถกตองเสมอไป และยาไทยเองกใชมาตรฐานการผลตทเปนสากลเดยวกนกบตางประเทศ และมมาตรฐานกวาหลายประเทศ อยางไรกตามยาตนแบบ เปนยาทบรษทยาตางประเทศพฒนาขน ผานการลงทน และการตลาดทงทางตรง และทางออม สงผลใหมการกร ะจาย และมการทาใหเชอวายามความจาเปนในการใชมากกวายาเดมทมอย และดกวายาไทย โดยเฉพาะการอางแหลงวตถดบ เปนตน ประเดนสาคญคอ ยาตนแบบเหลานนเมอหมดสทธบตร กจะทาใหแตละประเทศสามารถพฒนาสตรตารบยาดงกลาว เพอผลตจาหนายได ยาทจาเปนตอการรกษาพยาบาลหลายขนานหมดสทธบตรดงกลาว จงทาใหแตละโรงงาน /บรษทสามารถดาเนนการผลตได บอยครงแหลงวตถดบกมาจากแหลงเดยวกน อยางไรกตามการดาเนนการผลตยาเหลาน สานกงานคณะกรรมการอาหารและยากาหนดใหยาหลายขนานจะตองสรางความมนใจแกผบรโภค โดยตองทดสอบวายามคาชวประสทธผลไมตางจากยาตนแบบ คอในขนาดยาทเทากน ในกลมตวอยางอาสาสมครทแขงแรง ระดบยาทมผลในการรกษาพยาบาลไมแตกตาง อาจมความจรงอยบางวายาบางรายการอาจมกระบวนการผลตทเ ฉพาะ ซงอาจสงผลใหยาออกฤทธหรอดดซมไดเร วกวา แตสดทาย

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

16

ปรมาณยาในพลาสมาทพรอมออกฤทธไมแตกตางกน ภายในระยะเวลาทกาหนด ดงนนจงกลาวไดวา ไมวายานอกหรอยาไทยหากมคาชวประสทธผลไมตางกน ผลการรกษายอมไมตางกน อยางไรกตามมแนวปฏบตประการหนงคอในผปวยโรคเรอรง หากใชยารายการ ใดและสามารถคมอาการได มกจะไมมการเปลยนแปลงบรษทยาทใชกลบไปกลบมา

ยาฉดดกวายาเมดจรงไหม หลายทานเวลาไมสบายมกตองการรกษาดวยยาฉดมากกวายาเมด เนองจาก

เหตผลทวายาฉดออกฤทธเรว ไปตรงจดทเปนมากกวา หายเรวกวา และแรงกวายาเมด ลดระยะเวลาการรกษาไดดกวา ซงสงเหลานไมถกตองทงหมด ในความเปนจรงแลวยาทงสองรปแบบหากมระดบยาเทากน กจะออกฤทธไดเทากน แตทฉดแลวหายจากอาการในเวลาทเรวกวา เนองจากยาฉดไมตองดดซมเหมอนยารบประทานแตระยะเวลาการออกฤทธนนเทากน เมอหม ดฤทธยากตองฉดอกอยด ไมไดฉดครงเดยวแลวทาใหหายจากอาการเจบปวยตลอดไป ดงนนระยะเวลาการรกษาจงเทากบกบการรบประทานยา แตตองเจบตวมากกวา ซงการทผใหการรกษาจะเลอกใชยาฉดหรอยาเมดในการรกษาแกผปวยรายหนงๆ นน มขอพจารณาคอ - ความรนแรงของโรค ผปวยมอาการมากหรอนอย ตองรกษารบดวนหรอไม หาก

มอาการไมมาก หรอไมเฉยบพลน ก ไมจาเปนตองรกษาดวยยาฉด การไดรบยารบประทานกเพยงพอแลวทจะทาใหหายจากโรคนนๆ

- สภาวะรางกายของผปวย โดยตองดวารบประทานไดหรอไม เมอรบประทา นยาไปแลวรางกายสามารถดดซมยาไดดหรอไม หากมปญหาดานการดดซมกจาเปนตองไดรบยาฉดเพอรกษา เมอสภาวะเหลานหายไปกสามารถเปลยนเปนยารบประทานได ดงนนยาฉดหรอยารบประทานยาชนดใดจะดกวากนจงขนอยกบสภาวะโรค

ความรนแรงของแตละคนวาเหมาะกบการใชยาแบบใด ในบางสถานการณยาฉดอาจดกวายารบประทาน บางครงยารบประทานอาจดกวายาฉด โดยเฉพาะในกรณการเกดอาการ

สปดาหเภสชกรรม 2553

17

ขางเคยง หรอการแพยา ยาฉดกอาจทาใหแพไดรนแรงมากกวาเพราะยาเขาสกระแสเลอดไดโดยตรง จงไมจาเปนวายาฉดตองดกวายารบประทานเสมอไป

ยาตวเดยวกน ตองมสและรปรางเหมอนกนหรอไม ยาชนดเดยวกน ขนาดเดยวกน ไมจาเปนเสมอไปทจะมสเหมอนกน หรอแมสจะ

เหมอนกน แตรปรางหนาตาเมดยาอาจไมเหมอนกน เนองจากบรษททผลตยานนเปนคนละบรษทกน ดงนน ลกษณะเมดยาและสจงแตกตางกน อยางเชน ยาแกปวดลดไขตวหนงในทองตลาดมมากมายหลากหลายส หลากหลายรปราง ทงๆทเปนยาชนดเดยวกน ขนาดเดยวกน

รปท 5 ยาไอบโปรเฟนขนานเดยวกนแตตางบรษท ตางรปแบบ

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

18

จากรปท 5 เปนยาชนดเดยวกน และความแรงเทากน จะเหนไดวาหนาตารปราง ขนาด ส แตกตางกนมาก การทผปวยซอยารบประทานเองทงจากรานยาหรอคลนก รวมทงรบยาจากโรงพยาบาลดวยนน หากยาทไดรบในแตละ แหงนนบงเอญเปนยาชนดเดยวกน อาจทาใหไดรบยา เกนขนาด สงผลใหเกดผลขางเคยงหรอพษจากยานนๆ ได ดงนนในการมาโรงพยาบาลทกครง จงควรนายาทรบประทานเปนประจาตดตวมาดวยทกครง เพอเปนการปองกนการจายยาซาซอน

ยาทตกตะกอนแปลวาเสอมหรอไม จะบอกไดอยางไรวายาน าเสอมคณภาพ ไมจาเปนครบ จะมยานาบางประเภท เชน ยานาแขวนตะกอน (suspension)

ไดแก ยาคาลาไมน ทเปนยาแกผดผนคน ยานาลดกรดทมจาหนายในหลายชอ ทเมอตงทงไวจะสงเกตเหนวามการแยกชนเกดขน แตเมอเขยาสกครยาจะกลบมาเปนเนอเดยวกนได แสดงวายาไมเสอม สาเหตทตองทาเปนยานาแขวนตะกอน คอตวยาสาคญมกไมละลายนา หรอไมคงตว หรออาจมรสชาตไมอรอย วธสงเกตงายๆ สาหรบยานาแขวนตะกอน วาเสอมหรอไม คอใหลองเขยาแรงๆสกคร หากยากลบมาเปนเนอเดยวกนแสดงวายงใชได แตหากยาไมกลบมาเปนเนอเดยวกนหรอตะกอนยงเกาะกนแนนทกน แสดงวายาเสอมแลวใหทงไป นอกจา กนยานาบางประเภท เชน ทงเจอร ยาธาตนาแดง ยาแกไอนาดา ยานาแผนโบราณ ยานาสตรตาง ๆ เปนตน ยาเหลานมกมตะกอนเบา ๆ ของตวยาทเปนสมนไพร หรอสารสกดของสมนไพร แขวนลอยอย สงผลใหมลกษณะขน ไมใส เปนลกษณะของยา

ไมใชยาเสอม ในการเกบยาเหลาน การดตะกอนอาจบอกไมไดวายาเสอมหรอไม ตองใชการสงเกตอน ๆ เชน ส หรอ กลน หรอรส เปลยนไปจากเดม แตยานาบางประเภททแตเดมเปนยานาใส เชน ยานาขบลมเดก หรอเปนยานาเชอมเชน พาราเซตะมอลนาเชอม ยานาเชอมแกไอ หากเกบไวแลวพบวามตะกอน เกดขน หรอขน หรอเหมอนมเยอ

สปดาหเภสชกรรม 2553

19

เบาๆ ลอยอย หรอส กลน รสเปลยนไป แสดงวายาเสอมสภาพหรอยาเสยแลวใหทงทนท

รปท 6 แสดงตะกอนทแยกชนของยานาแขวนตะกอนทยงใชได

เวลารบยา จะตองตรวจสอบขอมลอะไรบาง

ชอ และนามสกล ตองอานหนาซองยาทกครงและทกซองวา ใชยาของเราหรอไม บางครงอาจเกดเหตการณเชนชอเหมอนกนแตคนละนามสกล ทาใหรบยาไปผดคนได อาจรบประทานยาผดและเกดอนตราย

ชนดยาและวธรบประทานยา โดยเฉพาะผปวยทไดรบยาอยางตอเนองในโรคเรอรง อาจจาเปนตองดวายาทไดและวธ รบประทานเหมอนกบทกครงทไดรบหรอไม หรอถาไดรบยาหรอพบวา วธรบประทานยามการเปลยนแปลงจากครงกอนหนาน ควรแจงใหเภสชกรหรอแพทยทราบทนท ซงอาจเกดจากแพทยปรบเปลยนยาแลวไมไดแจงใหผปวยทราบ หรออาจมการจายยาผดชนดได

ประวตแพย า ในกรณผปวยมประวตแพยาควรแจงให แพทย เภสชกรทราบทกครง เพอปองกนการจายยาหรอกลมยาหรอยาตางกลมแตสามารถแพขามกนกบยาทผปวยมอาการแพ เพราะหากแพยาซา อาการมกรนแรงกวาครงแรก ๆ

จานวนยา เนองจากผปวยทไดรบยาอาจควรตองดจานวนทหนาซองวาไดรบครบ และตรงตามกาหนดการไดรบยาครงหนาหรอไม เพอใหผปวยไดรบประทานยาไดอยางตอเนองจนถงวนนด และไมเปนการเสยเวลาหากยาไมครบแลวตองมา

ตดตอทางโรงพยาบาลอกครงหนง

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

20

รปท 7 ขอมลตาง ๆบนภาชนะบรรจยาทตองตรวจสอบ

ขอมลขนต า ทควรรเมอไปรบยา หรอซอยา นอกเหนอจากการตอง ตรวจสอบความถกตองของชอตนเอง ชนดของยา วธใช

และจานวนสอดคลองกบกาหนดนดครงตอไปแลว เปนสทธทผรบบรการทกรายควรไดรบ หรอควรสอบถามเพมเตม คอ ชอยา ซงบอยครงอาจจาไมได แตก สามารถบนทก หรอเกบซองนนไว หากพบวาเกดอาการขางเคยงรนแรงจะไดทราบชอยา สงทควรดาเนนการสอบถามอกคอ ขอควรระวงในการใชยานน ๆ เชน หลงรบประทานยา ลดความดนโลหตบางประเภทใหนงพก หรอนอนนง สก 10 นาท เพอปองกนหนามด หรอลมลงเนองจา กความดนโลหตลดตาทนท หรอรบประทาน ยาจตเวชบางอยาง หามรบประทานอาหารทมนมเนยมาก หรอรบประทานยาขบปสสาวะ ฟโรซไมด แลว ควรรบประทาน กลวย สม แตงโมเพมเตม หรอหากเกดอาการแพยาจะตองรบหยดยา แลวนายากลบไปพบแพทย

หากตงครรภ /หรอวางแผนทจะตง ครรภ เมอไรจงตองบอกหมอ /จ าเปนหรอไมทตองบอก

มความจาเปนตองบอกหมอทงสองกรณ ในกรณแรกหากตงครรภ จะตองแจงใหแพทยหรอเภสชกร ทราบทกครงทไปโรงพยาบาล สถานอนามย สถานพยาบาลตาง ๆ หรอไปซอยารบประทานเอง เนองจากยาบางชนดทใชในการรกษาโรคห รอรกษาอาการทวไปนนอาจมผลกบลกนอยในครรภไดทกระยะการตงครรภ โดยยาบางชนดอาจรนแรงถงขนทาใหลกนอยเกดความพการได

อกกรณคอ ถาวางแผนทจะตงครรภกมความจาเปนทตองบอกแพทยและเภสชกรเชนเดยวกนเนองจาก ยาบางชนด เชน ยารกษาสว (isotretinoin) อาจมการสะสมอยในรางกายเปนระยะเวลานาน จาเปนตองหยดยาลวงหนากอนทจะตงครรภ หรอในกรณทผปวยโรคเรอรงทมความจาเปนตองรบประทานยาอยางตอเนอง เชน ยาลดความดนโลหต

สปดาหเภสชกรรม 2553

21

ยาละลายลมเลอด เปนตน แพทย ตองมการวางแผนในการรกษา รวมกบผป วยอยางตอเนอง แพทยจะพจารณาวา จาเปนตองเปลยนแปลงยาหรอหยดยาหรอไม เพอปองกนทารกในครรภไมใหเกดความผดปกตหรอพการได

ปนท 2 วาดวยการเกบยา

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

22

ยาบางชนดท าไมตองใสซองสน าตาล และไมเกบในซองไดหรอไม

ยาหลายชนดเมอถ กแสงจา หรอแสงแดดเปนระยะเวลาหนง อาจทาใหยาเสอมสภาพ การรกษาอาจไมไดผล เชน ยาบางรายการในกลมวตามน/ยาลดความดนโลหตสง/ยาปฏชวนะ/ยาขบปสสาวะ เปนตน ดงนนจงไดมการออกแบบภาชนะทใชปองกนแสงขนมา เชน ขวด/แอมพล/ขวดยาฉดทมสชา กลองกระ ดาษทบ แผงอลมเนยม หรอแผงยาแบบกดเมดยาออก (บลสเตอร) ทมความทบแสง และซองทบหรอสชา เปนตน เมอไปรบยาทโรงพยาบาล รานยา ทางหองยา /เภสชกร จะระบวา “ควรเกบยาใหพนแสง ” ไวใหทฉลากยาสาหรบยาทตองเกบในภาชนะปองกนแสง

ยาทตองเกบพนแสง สามารถแกะใสกลองไดไหม

ในกรณทยาบรรจอยในภาชนะทปองกนแสงไดอยแลว ใหเกบยาดงกลาวไวในภาชนะทบรรจ หามเอายาออกนอกภาชนะ หามแกะเมดยาออกจากแผงอลมเนยม ในกรณทยาบรรจอยในภาชนะทไมสามารถปองกนแสงได ทางหองยาจะใสยาไวใหในซองสชา เวลาหยบยาออกมารบประทานเรยบรอยแลว กนายาเกบไวในซองสชาตามเดม ไมควรแกะเมดยาใสกลองไว อยางไรกตามหากตองจดยาไวลวงหนาสาหรบผสงอาย สามารถกระทาไดโดยไมควรจดเตรยมไวนานกวา 1 สปดาห หากเปนไปไดยาทอยในแผง ใหคงไวเหมอนเดม และควรเตรยมโดยห ากลองพลาสตกสาเรจรปมาแยกเปนรายวน หรอรายมอ

สปดาหเภสชกรรม 2553

23

เพราะนอกจากแสง แลวยาอาจมผลกระทบจากความชน ยาหลายขนานหากโดนความชนกทาใหเสอมสภาพไดเชนกน เชน ยาบางรายการ ในกลม ยาลดความดนโลหต /ยาแกอกเสบกลามเนอ /ยาจตเวช/ยาธยรอยด เปนตน รปท 8 แผงยาสาหรบยาทตองเกบพนแสง

ลมยาไว ในรถยนต จอดกลางแจง เปนเวลาหลายชวโมง ยาจะยงคงใชไดหรอไม

การเกบยาในรถยนตทจอดตากแดดในเวลากลางวนเปรยบไดกบการเกบยาไวในสภาวะแวดลอมทรอนจด ซงทาใหยาเสอมสภาพได จงไมควรนามาใชตอ ไมวาจะเปนยาเมด ยานา หรอรปแบบตาง ๆ เพราะไมมใครบอกไดวายาเสอมไปแลวอยางไร นอกจาก

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

24

การวเคราะหหาตวยาสาคญ นอกจากนแมวาจะมทจอดรถเฉพาะ ภายในอาคาร ไมตากแดด กหลกเลยงการเกบยาในลนชกหนารถ เพราะมอณหภมทสงแมจอดใตอาคาร หรอในระหวางการขบข คดวาคงเคยเขาไปนงในรถทจอดตากแดดทงไว ทานรสกอยางไร ยาเองกไดรบความรอนตรงๆ เชนเดยวกน ซงมผลใหยาเสอมสภาพกอนกาหนด แมวาไมสามารถจะบอกไดจากลกษณะภายนอก แนะนาไมใหใช ดงกลาว โดยเฉพาะหากเปนยาสาคญทใชรกษาโรคเรอรง เชน เบาหวาน ความด นโลหตสง เปนตน เพราะนอกจากไมไดผล กอาจเปนอนตรายจากยาทเปลยนแปลงไป

อณหภมทเกบยา มแบงออกเปนกชวง อยางไร ยาหลายชนดจะมการเสอมสลายเมออยในอณหภมทไมเหมาะสม สามารถแบง

อณหภมทเกบรกษายาอยางกวาง ๆ ได 3 ชวง จะรวาควรเกบใ นชวงไหน อยางไร ไดจาก

ขอมลบนภาชนะบรรจ อยางไรกตามจาเปนทจะตองรวาแตละชวงหมายความวาอยางไร

ไดแก

1. ชวงแชแขง (freezer) เปนอณหภมระหวาง -25 ถง -10 องศาเซลเซยส เปน

อณหภมชองแชแขง ยาทเกบสวนมากเปนวคซน เชน วคซนโปลโอ ชนดรบประทาน ปกต

แลวสถานพยาบาล โรงพยาบาล จะเปนผเกบรกษาเปนสวนมาก

2. ชวงตเยน (refrigerator) เปนอณหภมระหวาง 2 ถง 8 องศาเซลเซยส ยาท

ระบวาเกบในตเยนจะเกบทชนปกต หรอชนกลางต ไมเกบทฝาตเยนเพราะอณหภมไมคงท

หรอเกบชองแชแขง หรอชนใตชองแชแขงเพราะอาจเยนจดเกนไป เชน อนซลน ยาหยอด

ตาทเปดใชแลว เปนตน

3. ชวงอณหภมหอง (room temperature) เปนอณหภมระหวาง 20 ถง 25

องศาเซลเซยส หรอไมควรเกน 30 องศาเซลเซยส ซงจะแตกตางจากอณหภมปกตบานเรา

สปดาหเภสชกรรม 2553

25

และโดยทวไป บานเรอน ทพกอาศย มกไมมการเปดเครองปรบอากาศในเวลากลางวน

ดงนนจงมความจาเปนทตองเกบยาในทไมรอน ไมชน หรอแสงแดดสองไมถง

ถาน ายาอนซลนออกมาไวทขางนอกตเยน 1 วน ยาจะเสยไหม หากจดเกบยาอนซลนไวในบรเวณทเปนอณหภมหอง (25-30o เซลเซยส) ยาจะม

อายนาน 1 เดอน แตกมอนซลนบางบรษททระบวาสามารถเกบไดนาน 6 สปดาห ควรสอบถามเภสชกรทจายยาใหแกทาน ดงนนถานายาอนซลนออกมาไวนอกตเยน 1 วน จงยงไมมผลตอคณภาพของยา แตเนองจากอณหภมของบานเรามกสงกวา 25o เซลเซยส การเกบไวนอกตเยนจงไมเหมาะสมเทาไร แนะนาใหเกบยาอนซลนในตเยนชองธรรมดาคอ 2-8o เซลเซยส (หามแชอนซลนในชองแชแขงเนองจากทาใหตวยาเสอมสภาพ หรอเกบในชนเกบผกเพราะอาจปนเปอนงาย) แตหากเผลอไปแชในชองแชแขง ใหรบนายากลบลงมาแชตเยนชองธรรมดาทนททนกได หากเกบไวนานจนกลายเปนนาแขง อาจสญเสยสภาพ หรอความแรงของยาใหทงไป

ในกรณทยาสมผสถกแสงแดดโดยตรงหรออยในทรอนจด ยาอาจเสอมสภาพได ควรทงทนท แลวเปดใชขวดใหม สาหรบยาอนซลนทยงไมไดถกเปดใช หากเกบไ วนอกตเยน กจะเกบไดนานแค 1 เดอนเหมอนเปดใชแลว ดงนนอนซลนทยงไมไดเปดใชจงควรเกบในตเยนชองธรรมดาตามทกลาวแลว

หากตองเดนทาง จะน า อนซลน ไปดวยไดอยางไร

การเกบยาอนซลนทนาตดตวไปดวยขณะเดนทางนน ไมจาเปนตองแชเยนยาอนซลนกได เนองจากยาสามารถเกบไวทอณหภมหองไดนาน 1 เดอน อยางไรกตาม

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

26

ระหวางการเดนทางควรเกบยาอนซลนในถงหรอกระเปาถอทตดตว โดยไมควรเกบในกระเปาเดนทางทตองเกบไวในหองสมภาระของยานพาหนะ ซงมโอกาสจะสมผสกบอากาศรอนหรอเยนเกนไปได ขณะทอยในหองสมภาระ ไมควรใสกระเปาเสอหรอกางเกงเพราะยาอาจสมผสกบอณหภมสงจากรางกาย และหลกเลยงการเกบในท ๆ มการเขยาหรอสนอยางรนแรง แตหากการเดนทางเปนระยะยาวไกล หรอตองสมผสกบแสงแดดโดยตรง แมวาจะอยในกระเปาถอ กเสยงตออณหภ มทสง การเกบในภาชนะเลก ๆ ทเหมาะสมมฝาปด และอาจมถงซปใสนาแชจนแขงบรรจรวมดวยเพอเพมความเยน กนาจะเหมาะสมกวาการเกบในกระเปาถอแตเพยงอยางเดยว

ยาแชเยน หากทบานไมมตเยนจะท าอยางไร ยาทจายใหผปวยกลบบาน มเพยงไมกประเภ ททตองเกบในตเยน เชน วคซน

อนซลน ยาหยอดตาทเปดใชแลว ยาผงเตมนาสาหรบเดกชนดรบประทาน อยางไรกตามมเพยง วคซน และอนซลนทยงไมเปดใชเทานนทจาเปนตองเกบในตเยน ตอเนอง ดงนนหากไมมตเยน ใหพงเพอนบาน หรอพงสถานอนา มย สถานบรการปฐมภม กรณทไมใชยา 2 รายการดงกลาว ใหหาบรเวณทเยนทสดของบานในการเกบยาเหลานนได สาหรบยาหยอดตาหากใชเปนครงคราว หากไมมตเยนเมออาการดขนหรอหายแลว กอาจไมจาเปนตองเกบไว สาหรบยาบางรายการเชน ยาเหนบทวารหนก ทเป นขผง ยาดงกลาวไมจาเปนตองเกบในตเยน แตกอนใชควรแชเยน หรอแชนาแขง เพอใหขผงภายในแขงตวสามารถเหนบชองตาง ๆ ของรางกายไดงาย หากไมมนใจ ใหสอบถามเภสชกรวายารายการใดจาเปนตองเกบเงอนไขอยางไร

เกบยาในตเยน ตองจดเกบต าแหนงไหนจงเหมาะสม บรเวณ ชนวางดานใน ตเยนอณหภมจะคงทมากกวาบรเวณขอบประตตเยน

หลกการทวไปจงไมควรเกบยาทประตตเยน อยางไรกตามการเกบยาทบานมกไมเกบนานเหมอนทโรงพยาบาล ตาแหนงการเกบยาจงไมเขมงวดมาก เพราะยาทเกบมกมเงอนไขอายหลงเปดใชทงสน เชนยาหยอดตาหลงเปดใชแลวเกบไดเพยง 1 เดอน อนซลนหลงเปด

สปดาหเภสชกรรม 2553

27

ใชแลว กเกบไดนานเพยง 4-6สปดาหเปนสวนมาก ยาผงเตมนาสาหรบรบประทานมกเกบเพยง 7-14 วน แตหากเปนกรณทตองเกบยาเปนระยะเวลานาน เชน ไดรบการจายยาอนซลนมาสาหรบการฉดเปนเวลา 3 เดอน การเกบยาอนซลนดงกลาวอยางถกตองกจะมความสาคญ ควรหาภาชนะมาจดเกบยาอนซลนเหลานน งายในการหยบ ลดการปนเปอนจากไอของอาหาร และเพอแยกจากอาหารทเกบในตเยน โดยเฉพาะอาหารปรงสกประเภทตาง ๆ เนองจากในขณะทเกบอาหารปรงสกเหลานนมกมอณหภมสง และชนทเหมาะจงมกเปนชนทอยใกลตาแหนงทมชองความเยน และไมวางไวหนาชองดงกลาวตรง ๆ ไมเกบทประตตเยน

จ าเปนไหมวา ตองมเทอรโมมเตอรวดอณหภมตเยน อาจไมจาเปนขนาดนน เนองจากยาทแนะนาใหใสในตเ ยนหลายรายการไมได

เขมงวดมากวาหามเกน 8 องศาเซลเซยส ในทางกลบกนควรปองกนวาชองธรรมดาอณหภมตองไมตากวา 0 องศาเซลเซยส โดยอาจสงเกตจากนาทแชไววามเปลยนเปนนาแขงหรอไม ซงอาจทาใหยาบางชนดเสอมสภาพ เชนอนซลน หลกเลยงการตงระดบอณหภมภายในตเยนเปนระดบเยนสงสด เพราะนอกจากเปลองกระแสไฟฟา กอาจทาใหอณหภมตากวาทควรเปนอยางไรกตามหากสามารถจดหาเทอรโมมเตอร ได กเปนสงทชวยใหระบไดวาตเยนนนมอณหภมในชวงทเหมาะสมหรอไม โดยเฉพาะหากตองเกบรกษายาเปนเวลานาน ซงชวงทตองการคออยระหวาง 2-8 องศาเซลเซยส การดแลจะใหเหมาะควรอยท 5 องศาเซลเซยส เพราะสามารถบวก /ลบ ได เทากบ 3 องศาเซลเซยส เปนการปองกนความเสยงของอณหภมทสง หรอตาเกน

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

28

รปท 9 เทอรโมมเตอรสาหรบวดอณหภมตเยน

สปดาหเภสชกรรม 2553

29

ปนท 3 วาดวยอายยา

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

30

ยาหมดอาย หมายความวาอยางไร และจะดไดจากต าแหนงไหน วนหมดอายของยา หมายถง วนทคาดวาตวยาสาคญทใชในการรกษาโรคของยา

นนๆ เหลอปรมาณนอยกวารอยละ 90 ของปรมาณทกาหนดในสตรตารบนน ๆ ด งนนเพอประสทธภาพ และปลอดภยในการใชยา เราควรระบไดวายาตางๆทเราไดรบนนหมดอายหรอยง หรอจะหมดอายหรอเสอมคณภาพเมอไร เนองจากหากใชยาทหมดอายหรอเสอมคณภาพแลว นอกจากจะไมมผลในการรกษา ยงอาจทาใหเกดอนตรายตอรางกายได

การสงเกตวนหมดอายของยา เปนหลกการเดยวกนกบอาหาร หรอผลตภณฑใน

ชวตประจาวนทเราคนเคย สาหรบยาสาเรจรป โดยทวไปการกาหนดวนหมดอายจะขนกบ

ประเภทของยา เชน ยาเมดจะไมเกน 5 ป และยานา 2-3 ป นบจากวนผลต อยางไรกตาม

การกาหนดอายยา อาจแตกตางไปจากนไ ด โดยผผลตจะพจารณาจากสารเคมทใช ขอมล

การทดสอบความคงตว หรอสวนประกอบทแตกตางกนออกไปในแตละบรษท ซงเราจะพบ

วนผลต (Manufacturing date หรอ MFD.date) และวนหมดอาย (Exp.date, Exp,

Expiring, Use by หรอ Use before)

สปดาหเภสชกรรม 2553

31

บางครงกอาจใชคาวา ยาสนอาย สามารถดขอมลเหลานจากกลองบรรจ ฉลากยา หรอบน

แผงยา ตาแหนงมกเปนบรเวณดานใตกลอง หรอดานลางฉลาก โดยการอานวนหมดอาย

แบบไทย ๆ จะเรมจากวน เดอน ป อาจจะ พ.ศ. หรอ ค.ศ. กได แตถามเฉพาะ เดอน และ

ป ใหนบวนสดทายของเดอนนนๆ เปนวนหมดอาย ดงตวอยางเชน

รปท 10 การระบยาสนอาย หรอยาหมดอาย จากรป EXP 08 2012 หมายถงยาหมดอายเดอน สงหาคม (ไมระบวนท จะนบ

ถงสนเดอน) ป ค.ศ. 2012 หรอ พ.ศ. 2555

ลองพจารณาวนหมดอาย

Exp. Date 27/2/2554 หมายถง ยาหมดอาย วนท........เดอน...................พ.ศ. .............

EXP.DATE 17.2.13 หมายถง ยาหมดอาย วนท........เดอน...................พ.ศ. ............. Exp 04/14 หมายถง ยาหมดอาย วนท........เดอน...................พ.ศ. ............. (คาตอบ วนท 27 เดอน กมภาพ นธ พ.ศ. 2554, วนท 17 เดอน กมภาพนธ ค.ศ. 2013 หรอ พ.ศ. 2556, วนท 30 เดอน เมษายน ค.ศ. 2014 หรอ พ.ศ. 2557)

ยาทแบงนบเมด แบงบรรจ หรอยาทเปดใชแลว จะรไดอยางไรวาหมดอาย วนหมดอายยาจะบอกวายาทยงไมไดใช หรอยงอยในภาชนะเดมน นจะหมดอาย

เมอไร แตหากมการเปดใช หรอบอยครงไปโรงพยาบาลหรอรานยา ไดรบยามาจากการแบงจากภาชนะเดม เชนยานบเมด หรอครมทปายมาจากกระปกใหญ ยานาในขวดพลาสตกเปนสวนมาก วนหมดอายของยากจะเปลยนแปลงไป ไมใชวนหมดอายทกาหนดโดยบรษทผผลต ซ งวนหมดอายของยาเหลานหองยากจะกาหนดวนหมดอายขนใหม โดยนบจากวนทแบงบรรจโดยกาหนดวายาจะหมดอายภายใน 1 ปจากวนททาการแบงบรรจ ซงกจะมการระบไวเชนกน ดงนนหากเหลอยาเกบไวทบาน ไมรวาจะหมดอายเมอไร ไมมการเขยนไว กอาจพจารณาจ ากวนทบนฉลากยาทระบวนทไดรบมา หาก ยาเมดเกน 1 ป หรอยานาเกน 6 เดอน กใหทงไป ไมควรใชตอ อยางไรกตามหากพบวาแมไมถง 1 ปหรอ

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

32

กาหนดเวลา แตยาเสอมสภาพ กรอน รอน ยานาสเปลยน มกลนผดไป เหมน เขยาไมเขากนเปนเนอเดยว หรอครมแยกช น กใหทงไป โดยมากยาเหลานมกเปนยาเหลอใชทมอยในครวเรอน ไมวาจะเปนยาทแพทยจายมามากเกนความตองการ ยาทผปวยไมไดใชตามทแพทยส ง ยาทใชส าหรบรกษาตามอาการ แตปจจบนไมมอาการดงกลาว เชน คลนไส อาเจยน หรอเปนยาทไดมาซ าซอน หรอ มคนใหมา เปนตน “ยาเหลอใช ไมควรไวใจ ทกครงทไป โรงพยาบาลใด น าไปใหด ไดรทงหมด ลดยาตกน ปองกนยาเสอม ปลดเปลองอนตราย ปลอดภยปลอดโรค”

รปท 11 ยาแบงบรรจ จากโรงพยาบาลจะกาหนดอายประมาณ 1 ป หลงแบงบรรจ

นอกจากนสงทตอ งสงเกตคอสภาพของยาเหลานนจะตองไมเปลยนแปลง เชน

ยาเมด ทเสอมสภาพจะแตกรวน กะเทาะ สซด ถาเปนเมดเคลอบอาจเยมเหนยว ยาแคปซล ทหมดอายจะบวม โปง พอง หรอจบกนเปนกอน ยาในแคปซลเปลยนส

ยาน าแขวนตะกอน เชน ยาลดกรด ยาแกทองเสย ถาตะกอนจบตวเปนกอนแขงเขยาแรง ๆ กไมกระจายตว แสดงวายานนเสย

สปดาหเภสชกรรม 2553

33

ยาน าเชอม ถาหากขน มตะกอน เปลยนส มกลนบดหรอเปรยว แสดงวายานนหมดสภาพแลว รปท 12 ยานาแขวนตะกอน ยาน าอมลชน เชน นามนตบปลา หรอยาระบาย

พารฟฟน ปกตแลวสามารถแยกชนได โดยตวยาทเปนนามนจะลอยอยดานบน เปนเหมอนครมขนเพราะมสารทชวยใหนาเขากบนามนได สวนนาจะอยดานลาง เมอเขยาแลวตองรวมเขาเปนเนอเดยวกน แตถาเขยาแลวกไมรวมเปนเนอเดยวกน แสดงวายาเสย ใหทง รปท 13 ยาระบายพารฟฟน

อายยาเหลออก 1-2 เดอน จงหมดอาย จะยงคงใชยานนไดหรอไม หากตอบตามหลกการยาดงกลาวยงคงใชได เพราะยายงไมหมดอาย อยางไรกตามขนกบ

เงอนไขการเกบยานน ๆ ดวย เชน ยาตองเกบในอณหภมไมเกน 30 องศาเซลเซยส จงม

อายถงวนทระบไว แตถาตหรอชนทเกบยามอณหภมสงกวา ยากอาจมอายสนลง ย าครม

บางตวตองเกบในทเยน หรอตเยน แตเกบไวทหองปกต ยากจะหมดอายกอนวนทระบ แต

ไมสามารถบอกไดแนนอนวาวนไหน แตหากมการเปลยนแปลงทางกายภาพเชน ส กลน

รส กรอน เยม บด แยกชน เขยาไมกระจาย เปนตน กไมควรใชเหลานน ดงนนเวลาทไดยา

มาจากโรงพยาบาล คลนก รานยา กควรรบประทานตอเนองจนหมด ยกเวนยาทให

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

34

รบประทานเมอมอาการ เชน ปวดหว คลนใส หรอใหอาน

ขอมลจากฉลากยาสาหรบยาบางรายการ ซงเมอเตมนาแล ว

อายยาจะจากด สนลง ไมเปนไปตามวนหมดอายเดม

รปท 14 ฉลากยาระบอาย 2 วนหลงผสม

สงทอยากแนะนาอกประการหนงคอ เมอตองกลบไปรบการรกษาพยาบาล หรอรบยา

รกษาอยางตอเนอง ควรนายาทรบประทานอยประจา ไมวาจะไดจากทไหน หรอเหลอมา

แตเมอไร นาตดตวไปดวย เพอใหเภสชกร ไดตรวจสอบ และบนทกขอมลเพอสงตอแพทย

เปนการลดปญหาการใหยาซาซอน ยาตกน หรอสงยาในขนาดทไมเปนไปตามทเคยใช หรอ

เสยงตอการไดรบยามากเกน และทาใหยาเหลอใช เกบไวเปนความเสยง

ยาผงเตมน าจะหมดอายอยางไร เชน ยาปฏชวนะ ยาวตามน ยาผงเตมนา เชน ยาปฏชวนะ ยาวต ามน หากยงไมไดผสมจะมอายถงวนท

กาหนด (สงเกตจากฉลากยาเหมอนยาทวไป ) แตหลงผสมนาแลวโดยทวไปจะเกบทอณหภมหองได 7 วน แตถาเกบในตเยนจะเกบไดนาน 14 วน อยางไรกตามจะขนกบ สตรตารบของแตละบรษท ซงหากมการระบทแตกตางไปจากน กใหยดถอขอมลของบรษทเปนหลก เภสชกรจงควรเปนผใหขอมลแกผรบบรการ และทสาคญอกประการคอ ปรมาตรสดทายหลงจากเตมนา จะตองไมเกนตาแหนงทระบบนฉลาก หรอทขวด ไมใชเตมนาตามใจชอบ หรอเตมจนถงคอขวด เพราะจะทาใหไดรบยานอยกวาทควร และยาอาจเสอมไดไวกวาปกต

สปดาหเภสชกรรม 2553

35

รปท 15 อายยาทระบกอนเจอจาง

หากเกบยาในตเยน จะใชไดเกนวนหมดอายไหม ไมได การเกบยาไวในตเยนไมไดชวยยดอายของยา การเกบยาในตเยน เปน

เงอนไขสาหรบยาบางรายการ แตไมทกรายการทตองเกบในตเยน สาหรบยาทกาหนดให

เกบไวในตเยนนนเนองจากยาเหลานนอาจเสอมสลายไดหากอยในอณหภมทสงเกนกวา

กาหนด นอกจากนยาบางชนดตองหลกเลยงการเกบในตเยน เนองจากอาจทาใหเกดปญหา

ตางๆ เช น เกดการตกตะกอน ทาใหยาไมคงตว สเปลยน เกดการทาลายยา ได เชนยา

นาเชอมอาจมปญหาการตกผลกของนาตาลหากเกบไวในตเยน ดงนนทกครงทไดรบยาควร

สอบถามเรองการเกบรกษายาทไดรบกบเภสชกรทกครงเพอใหยามคณภาพตลอดชวงของ

การรกษา ยาทตองเกบในตเยน แตเกบไวขางนอก ไมสามารถทจะคาดการ ณวนหมดอาย

หากยงไมไดผสมจะมอายถงวนทกาหนด

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

36

ได ยกเวนยาบางชนดทมการทดสอบความคงตว เชน ยาฉดอนซลน ตองเกบในตเยน หาก

เกบไวทภายนอก ไมโดนความรอน หรอแสงแดด กจะมอายการใชงานประมาณ 1 เดอน

เปนสวนมาก

ยาปฏชวนะทเปนน าเชอมอยแลวจะเกบได 7 วนหรอไม

ยาปฏชวนะสาหรบเดกบางรายการจะเปนยานาเชอมอยแลว หากยงไมเปดใชก

จะมอายตามทระบบนฉลาก แตหากเปดใชแลวยาดงกลาวจะมอายลดลงแตนานกวา 7 วน

อยางไรกตามหากไดรบการสงใชยาปฏชวนะ ควร

รบประทานตดตอกนตามข นาด และเวลาทระบไว

ตอเนองทกวนจนหมดขวด เพอใหเกดผลการรกษา

ทด ไมกอใหเกดปญหาเชอดอยา หรอกลบเปนใหม

และรนแรงกวาเดม ซงการสงจายแตละครงแพทย

ไดพจารณาแลววาจาเปนทตองรบประทานเทา

จานวนทจาย จงไมควรเหลอเกบ และไมตองกง วล

วาจะไดรบยามากเกนไป

จากรปท 16 เปนยาปฏชวนะ หรอยาฆาเชอ ทยง

ไมเตมนา เขยาผงยาใหฟขนมา และเตมนาสกทเยนแลวลงไปพอทวมยา เขยาใหผงยากระจายใหทว จากนนเตมนาสกลงปรบปรมาตรจนถงขดขางขวดทระบไว เขยาใหตวยาเขากนอกครง เกบยาในตเยน ยาจะมอายอยได 7-14 วนขนกบตวยา และบรษท ใหดทฉลากเปนสาคญ รปท 16 ยาปฏชวนะชนดนาเชอมสาหรบเดก

สปดาหเภสชกรรม 2553

37

ปนท 4 วาดวยการใชยา

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

38

อานหนงสอไมได จะท าอยางไรจงรบประทานยาไดถกตอง

หลายทานคงประสบปญหามญาต เชน คณตา คณยาย คณป คณยา พอ แม ทอายมากๆ อานหนงสอไมออก หรอมองตวหนงสอเลกๆ ไมเหน ซงปญหาเหลานมกทาใหการควบคมโรคทเปนอยไมดนกหรอไม ทเลา เนองจากรบประทานยาไดไมถกตอง ซงการรบประทานยาเปนสวนสาคญในการรกษาโรคตางๆ ดงนนแนวทางแกไขเชน 1) ใหมคนจดยาใหผปวยรบประทาน เชน

ผทดแลใกลชด หรออยกบผปวย หรออาจจดยาใสกลองหร ออปกรณชวยและทาสญลกษณทเขาใจตรงกนไวให

2) เมอไปรบบรการจากสถานพยาบาลควรกาชบผปวยใหแจงแกเภสชกร หรอห องจายยา

วาอานหนงสอไมเขาใจ หรอมองตวหนงสอไมชดเจน ซง หลายแหงจะมสญลกษณเปน

สปดาหเภสชกรรม 2553

39

รปภาพไวแสดงความหมายของการรบประทานยา ขนกบแตละโรงพยาบาลจดทาเพอใหผปวยในแ ตละแหงเขาใจตรงกน ดงนนจงขอยกตวอยางทสวนใหญมกทาใหเขาใจตรงกน (ตามรปท 15) สญญลกษณไกและพระอาทตยขนหมายถงเวลาเชา พระอาทตยจา หมายถงกลางวน พระอาทตยสดาตกนา หมายถงตอนเยนแสงไมมแลว และเตยงนอน มพระจนทร ดาว หมายถงกอนนอน

รปท 17 สญญลกษณเวลารบประทานยา และขนาด

3) สญญลกษณวงกลมหมายถงยาเมด โดยมขนาดทรบประทานแตกตางกนไป ตามทระบไวในกรอบ อยางไรกตามในระยะแรกผทดแลควรเปนผจดยาไวให ซงอาจจดแยกเปนมอในแตละ

วนกอนทจะออกไปขางนอกหรอทางาน และเมอกลบมาก พจารณาวามยาเหลออยหรอไม เพอใหคาแนะนาเพมเตม สาหรบยาเมดหากไมจาเปนกไมควรแกะออกจากแผง เพราะจะชวยกนความชน หรอแสง หากยานนโดนความชนหรอแสงไมได

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

40

มกลม รบประทานยา บางครงก ลม วธใช จะท าอยางไรให ไมลม

สาหรบผปวยทรบประทานยา เปนครงคราว มกมโอกาสลมรบประทานยางายกวาผปวยทตองรบประทานยา ตอเนอง มขอเสนอแนะมากมาย อยางไรกตามผลมรบประทานยาจะเปนผทบอกไดดวา ทตนเองลมมสาเหตจากอะไร หรอลมอยางไร ใชวธทเหมาะกบตนเอง ขอเสนอแนะเชน

1. จดเปนขอความเลก ๆ เตอนเอาไววาตองรบประทานยาอะไรบาง โดยตดบรเวณทเหนไดงายเชน ลกบ ดประตกอนออกจากบาน หรอบรเวณทนงทางาน หรอทมกจกรรมตลอดเวลา

2. หากมมอถอ จะตงใหเตอนเหมอนนาฬกาปลกตามเวลาทรบประทานยา 3. โยงเรองเวลารบประทานยากบกจกรรมทตองทาในชวงเวลานน และทองซา

ไปมา เพอบนทกความจาตนเอง 4. ทาแบบบนทกลกษณะปฏทนยาโ ดยแบงชองในแตละวนตามจานวนครงท

ตองรบประทานยา แลวกากบาทหรอทาเครองหมายทกครงเมอรบประทานยาในมอนน ๆ แลว

5. จดยาเปนรายสปดาหโดยใชกลองบรรจยาทมจาหนายในลกษณะทเปนมอ 6. หาขอมลจากแพทย เภสชกร วายาดงกลาวหากลมรบประทาน จะกอใหเกด

ผลเสยอยางไรตามมา เพอสรางความตระหนก ซงอาจชวยใหลดการลมรบประทานยา

สปดาหเภสชกรรม 2553

41

7. หาขอมล คาแนะนา หรอวธการปฏบต หากลมรบประทานยาจะตองทาอยางไร

8. ไมนายามารวมกน ใหเกบยาในภาชนะทใสมาหรอไดรบจากสถานพยาบาล จะชวยใหลดการจดจาวธใชยา เพราะภาชนะจากสถานพ ยาบาลจะมวธใชยาอย และยงลดการสบสน

9. หลกเลยงการนายาออกจากซองทงหมดมากองรวมกน เพราะจะจาไมไดวามาจากซองใด มกพบวามการใสกลบคนคลาดเคลอน

กเปนขอเสนอแนะสวนหนง ผใชยาตองพจารณาวาอะไรเปนปจจยทมกทาใหลม และแกไขประเดนนนเปนสาคญ รปท 18 ยาบรรจแผงคลายกน

ฉลากยาบอก “รบประทานหลงอาหารทนท” รบประทานหลงนมแทนไดไหม

ยารบประทานหลงอาหาร หากรบประทานพรอมนม อาจมทงทาได และทาไมได คาวา อาหาร นนหมายถงอะไรไดบาง โดยทวไปมกจะเขาใจวาคอ ขาว เพยงอยางเดยว ซง

อา จเปนความเขาใจทคลาดเคลอน นอกจากขาวแลวจะรบประทานนม หรอขนมปง หรออาหารประเภทใด ๆ กไดทงสน เพราะยาบางตวมผลระคายเคองกระเพาะอาหาร เราหวง ใหอาหารทรบประทานเขาไปจะชวยปองกนกระเพาะอาหาร ลดการระคาย เคองจากยาโดยตรง

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

42

ดงนนจงชวยลดอาการไมพงประสงคจากยาได แตมยาบางตว เชน ยาฆาเชอนอรฟลอกซาซน, ซโปรฟลอกซาซน และ โอฟลอกซาซน ไมควรรบประทานรวมกบนม โดยนมจะลดการดดซมยา ใหรบประทานยาหลงอาหาร (ขาว) และดมนาเปลาตาม บางครงนมกไปจบกบยาทาใหเปนโมเลกลใหญ ไมดดซม ดงนนบอยครง อาจไดรบยาทเภสชกรแนะนาวาใหรบประทานหลงอาหาร แตไมควรรบประทานพรอมนมหรอยาลดกรด

รบประทานยาตอนทองวางหมายความวาอยางไร ยาบางชนดอาหารจะมผลตอการดดซมของยานน โดยทาใหมการดดซมยาลดลง

หรอบางขนานจะไมทนกรดในกระเพาะ เชน ยาปฏชวนะบางตวไดแ ก เพนซลลน อรโธรมยซน เมอรบประทานหลงอาหาร อาหารจะกระตนใหมการหลงกรดออกมายอยอาหารเหลานน กรดกจะมผลทาลายยาเหลานไดหากรบประทานหลงอาหาร หรอยา บางรายการจะจบกบสารอาหารทาใหไมดดซม ดงนนจงควรหลกเลยงการรบประทานยาเหลานพรอมหรอใกลมออาหาร แพทย หรอเภสชกรจงแนะนาใหรบประทานตอนทองวาง โดยรบประทานยากอนอาหาร 1 ชวโมง หรอ รบประทานหลงอาหาร 2 ชวโมง นอกจากนยาลดกรดเองกอาจแนะนาใหรบประทานตอนทองวาง เพราะตองการใหยาเคลอบผนงกระเพาะไดด

ยากอนอาหารมอกลางวน หากน กไดตอนจะรบประทานขาวเทยง จะท าอยางไร

วธทถกตองในการรบประทานยากอนอาหาร คอ รบประทานยากอนรบประทานอาหารประมาณ 30-60 นาท หากลมและนกไดกอนรบประทาน อาหาร วธทสงผลกระทบนอยทสด คอรบประทาน ยาเดยวนน และเลอนเวลารบประทานอาหารออกไป อยางนอย 30 นาท แตหากนกไดขณะรบประทานอาหาร ใหรบประทานยาหลงจากรบประทานอาหารไปแลวประมาณ 2 ชวโมง เนองจากยาทตองรบประทานกอนอาหารเปนยาทดดซม

สปดาหเภสชกรรม 2553

43

ไดดทสดในขณะททองวาง ดงนนจงตองรอใหอาหารนนยอยกอนใหหมดถงจะรบประทานยาได วธนใชไดกบยาทรบประทานกอนอาหารทกมอ

แตถาลมรบประทานยาหลงอาหารอนนไมยาก กใหรบประทานทนททนกไดแตถาอก 1-2 ชวโมงใกลถงมอถดไปแลวกใหเวนมอนเสย แลวรบประทานมอถดไปไดเลยโดยไมตองเพมขนาดยาเปนสองเทา วธนเหมาะกบยาทรบประทาน วนละ 3-4 ครง เพราะมกเปนยาทออกฤทธไมนาน และขนาดยาทใชมกไมเปนขนาดสงสดทสามารถใหได

กอนอาหารและหลงอาหาร รบประทานรวมกนครงเดยวไดไหม

ไมไดเนองจากยาทรบประทานกอนอาหารตองรบประทานตอนทองวางเทานน รบประทานหลงอาหารไมได แตยา หลงอาหารถาไมไดรบประทานอาหารอาจจะรบประทานไดในบางกรณ เนองจากยาทใหรบประทานหลงอาหารเพราะตองการใหสะดวกตอการรบประทานยา แตยกเวนยาบางชนดทตอง รบประทานยาหลงรบประทานอาหารทนท เชน ยาแกปวดขอเกอบทกชนด เนองจากยาอาจระคายเคองกระเพาะอาห ารหรอทาใหเกดโรคกระเพาะอาหารตามมาได ดงนน วธท ดทสด คอ ไมควรนายา ตางเวลา มารวมกนแลวรบประทานครงเดยว ซงนอกเหนอจากเวลาไมเหมาะสม ยงอาจเกดการไมเขากนของยาได

การรบประทานยาจ าเปนตองดมน าตามหรอไม โดยทวไปแลว การรบประทานยาควรดมนา ตาม โดยเฉพาะการรบประทานยา

เมดทงนเพอเพมการแตกตวหรอการกระจายตวของยาออกเปนอนภาคเลกๆ ยาจะไดดดซมไดด โดยเฉพาะยาแคบซลทมกพบวามกไมดมนาตาม เนองจากเปลอกลน หลายทานจงกลนสะดวกโดยไมดมนา สงผลใหโอกาสทแคปซลจะเปอยยยกจะยากข น ดงนนอาจทาใหยาออกฤทธไดชา เพราะไมสามารถกระจายตวออกจากแคปซล ยาเมดกเชนเดยวกนทดสอบงาย ๆ โยนยาลงไปในแกวนา 2 ใบ ใบหนงมนามาก อกใบนาอยกนถวย ลองดการ

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

44

กระจายตวของยาเปรยบเทยบกน นอกจากนยาบางรายการเชน ยากลมซลฟา ไมวาจะรบประทานในรปยาเมด หรอยานาสาหรบเดก ในขณะทใชยานอย ควรดมนาบอย ๆ เพอเพมปรมาณปสสาวะ ชวยใหไตทางาน หรอขบยาไดด ลดความเปนพษตอไตทอาจเกดขน ดงนนเพอลดอาการตดคอ เพมการละลาย ลดความเปนพษตอไต ทาใหยาขบถายออกไดด หลงรบประทานยาจงควรดมนาตามมากๆ

รบประทานกอน /หลงอาหาร หากงดอาหาร มอนน จะตองรบประทานยาหรอไม

ปญหานจะพบมากในมอเชา เนองจากคนเมอง หรอปจจบน ชาวนาชาวไร ทออกไปทางานแตเชา มกจะไมไดรบประทานอาหารเชา ในกรณยากอนอาหารไมเปนไร สามารถรบประทานไดเลย และดมนาตามพอควร สาหรบยาหลงอาหาร หากเปนตวยาทไมระคายกระเพาะ ไมใชยาแกอกเสบกลามเนอ กสามารถทจะรบประทานไดเลยเชนกน แตถารบประทานรวมกบยากอนอาหาร ใหทงเวลาหางจากยากอนอาหารสกครงชวโมง เพราะไมมนใจวายาทกนอยนนจะตกนหรอเปลา หลกการนกใชกบยาทตองใหมออนๆ แตตองงดเหมอนกน กลาวคองด อาหารได แตหามงดยาครบ อยางไรกตามยาหลงอาหาร อาจหาอะไรรองทองสกเลกนอยเชน ขนมทกประเภท หรอนาเตาห จากนน จงรบประทานยา กอาจลดผลขางเคยงจากยาลงไดครบ ทสาคญดมนาต ามมากๆ หลกการนใชกบยามอเยนของพระสงฆดวยเชนกน

ลมรบประทานยา จะตองท าอยางไร การลมรบประทานยา จะมหลกการบางอยางทแตกตางกนไปตามแตละกลมยา

แตหลกการกวาง ๆ คอ หากลมรบประทานยามอเชาตอน 8.00 น. มดถดไปเปนตอน 12.00 น. มานกไดกอน 10.00 น. กสามารถรบประทานไดทนทในขนาดเทาเดม แตหากนกไดหลง 10.00 น. หรอใกลเทยงกใหขามมอทลมไป และเรมมอเทยงโดยทไมตองเพมขนาดยาเปน 2 เทา เชนเดยวกนกบการลมมออน ๆ สาหรบยาบางชนดทใหทกรอบระยะเวลา เชน ทก 4 ชวโมง ทก 6 ชวโมง หากลมโดยทระยะเวลาทเหลอสาหรบมอถดไป

สปดาหเภสชกรรม 2553

45

มากกวาครงหนงกรบประทานเหมอนทกลาวขางตน แตหากเหลอเวลาเพยง 1 ชวโมง และอยากไดยาครบ อาจรบประทานทนททนกได และกาหนดเวลาทก 4 หรอทก 6 ชวโมงใหมโดยนบจากเวลาทรบประทานครงหลงสด

รปท 19 ยาเมดสขาวแบงบรรจ แตเปนยาคนละตว มความเสยงในการหยบ

ถาลมรบประทานยากอนนอนบอย ๆ จะเลอนมาเปนหลงมอเยนไดหรอไม ยาหลายขนานเหมอนมจงหวะเวลาของรางกายทเกยวของกบการออกฤทธ บาง

ขนานจะใหผลดตองรบประทานกอนนอน เพราะในขณะทนอนหลบอาจมการหลงฮอรโมนทสงผลตอการดดซมยา ชวยเพมประสทธภา พของยา หรอเหตผลอน ๆ ยา ลดโคเลสเตอรอล กลมสตาตน เชน ซมวาสตาตน โลวาสตาตน มกแนะนาหรอสงใหรบประทานวนละครงกอนนอน กลาวคอในระหวางทเรานอน ตบจะทาการผลตโคเลสเตอรอลจานวนมากเขาส กระแสเลอด เรยกวาปมกนทงคน การรบประทานยาลด

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

46

ไขมนกอนนอน จงเปนการใหยาไปออกฤทธไดตรงจดคอ ไปลดการสรางโคเลสเตอรอลโดยตรง การเลอนยามารบประทานหลงมอเยน อาจทาใหยาไดผลไมเตมท แตยาในกลมนบางขนานกไมไดแนะนาใหรบประทานกอนนอน เนองจากระยะเวลาการออกฤทธของยาทยาวตลอดทงวน เชน โลซวาสตาตน พราวาสตาตน นอกจากน หากเปนยาทตองรบประทานวนละ 3 ครงหลงอาหาร และกอนนอน การเลอนเวลากอนนอน มาใกลมอเยน กจะทาใหไดรบยาเพมเปน 2 เทา ซงอาจเปนอนตรายได

ยาเมดแบงครง รบประทาน เชา-เยน จะรบประทานครงเดยว 1 เมดตอนเชาหรอตอนเยนไดหรอไม

ไมไดครบ เนองจากอาจไดรบยาในขนาดทมากไปในมอ ใดมอหนง และอกมอไมไดรบยา การทไดรบยาครงเมดนน แพทยไดคานวณแลวครบวาเปนขนาดทเหมาะสมในการรกษา หรอเปนไปตามนาหน กของผปวยครบ สวนการแบงใ หรบประทานเชา -เยน เนองจากเปนระยะเวลาท ยาตวนนจะออกฤทธตอเนอง เพราะหากรบประทานวนละครง อาจไมสามารถควบคมอาการในชวงทายของวน หรอในเวลากลางคนครบ อยางไรกตาม มยาบางประเภท แพทยสง 1 เมด แตดวาเมดใหญกลนลาบาก ผปวยจงใชมดแบง ซงยาบางรายการกทาเชนนไมได เพราะมผลทาลายรปแบบยาทเหมาะสม เนองจากยาบางรายการตองการใหไปดดซมทลาใสเลกสวนตน การแบงครงทาใหยาไปแตกตวทกระเพาะอาหารแทน ซงยาอาจไมทนกรดในกระเพาะอาหารกได

หลงพนยาบรรเทาอาการโรคหด หากไมบวนปากจะไดหรอไม ตวยาพนม 2 ประเภท คอแบบทเปนแบบสเตยรอยด และไมใชสเตยรอยด ซง

ผลขางเคยงของยากลมสเตยรอยด เมอใชไปนานๆ จะเกดการสะสมของยาบรเวณกระพง

แกมหรอตามสวนตางๆ ในปาก ทาใหเกด

เชอราในปากไดจงแนะนาใหบวนปากทก

ครงหลงจากพนยา ในเดกเลกหากไม

สปดาหเภสชกรรม 2553

47

สามารถบวนปากไดแนะนาใหดมนาตามหลงจากพนยาแลว หากพนยาผานกระบอกยาควร

ใชผาชบนาเชดบรเวณใบหนาตรงสวนทกระบอกยาครอบอยดวยเพราะไดรบการสมผสยา

ดงนนในทางปฏบตหากไมสามารถระบไดวายาสด ทใชมสเตยรอยด หรอไม หลงจากพน

เรยบรอยแลว และอาการจบหดดขน กสามารถอมนาบวนปากได

รปท 20 ยาสดและอปกรณเสรม

ตอนพนยามความรสกพนยาไมเขา หรอขนาดยานอยไป จะเพมซ าไดหรอไม หากพนยาแลวรสกพนไมเขา หรอขนาดยานอย ไมควรเพมซาขนาดยาเองควรใช

ยาตามแพทยสงอยางเครงครด เพราะการพนซาอาจไดรบยา เกนขนาด อยางไรกตามใหพจารณา หากเกดอาการจบหดรนแรงหลงพนยา กสามารถทจะพนเพมไดในขนาดทแพทยสง แตหากไมดขน ใหรบกลบไปโรงพยาบาล แนวทางแกไข เพอปองกนไมใหพนยาในขนาดทนอยคอ กอนพนยาใหหายใจออกทางปากใหสด เพอทจะมแรงในการสดยาเขาไปไดเพมขน

พาราเซตะมอล จากฉลากยาทบอกวารบประทานเมอมอาการ จะรบประทานอยางไร

พาราเซตะมอล เปนยาแกปวด ลดไข ใชเฉพาะเมอมอาการปวด หรอมไข ไมควรใชตดตอกนเปนระยะเวลานานกวา 10 วน ขนาดยาพาราเซตะมอล สาหรบผใหญคอไมเกน 4 กรมตอวน หรอเมอคดตามนาหนกตว 10-15 มลลกรมตอนาหนกตว 1 กโลกรม และไมเกน 1,000 มลลกรมตอครง พาราเซตะมอลชนดเมดทงทมในโรงพยาบาลหรอราน

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

48

ยา สวนใหญมขนาด 500 มลลกรมตอเมด ดงนนผ ใหญจงไมควรรบประทาน พาราเซตะมอล เกนกวาครงละ 2 เมดและไมเกน 8 เมดตอวน สาหรบผหญงทมรปรางเลกนาหนกนอยกวา 50 กโลกรม อาจรบประทานเพยงครงละ 1 เมด 500 มลลกรมกเพยงพอ บางครงจะเหนบนฉลากยาเขยนวา รบประทานครงละ 2 เมด ทก 4 – 6 ชวโมง หากรบประทานตามฉลากยาอาจรบประทาน 8 – 12 เมดตอวน ซง 12 เมดจะเกนกวาทแนะนา (ไมเกน 8 เมดตอวน ) ดงนนฉลากยาควรระบใหชดเจนเลยวา รบประทานครงละ 2 เมด ทก 6 ชวโมง ตดตอกนไมเกน 5 วน หากรบประทานตดตอกนนานๆ อาจเกดอนตรายจากการใชยาพาราเซตะมอล ทพบไดมากทสด คอ พษตอตบ ทาใหตบวาย

รปท 21 เอกสารกากบยาทภาชนะบรรจยาพาราเซตะมอล

ยาฉดอนซลน หลงฉดตองนวดหรอไม ยาฉดอนซลน หลงฉดไมตองนวดบรเวณทฉด เพราะทาใหยาดดซมเรว อาจ

สงผลใหคนไขเกดภาวะนาตาลตาไดไวขน และอนซลน บางขนานอาจสญเสยคณสมบตของตวอนซลน ท ตองการใหคอย ๆ ปลดปลอย ตวยา และควรเปลยนทฉดสลบไป มาเพอปองกน

สปดาหเภสชกรรม 2553

49

การสลายของไขมนบรเวณโดยรอบตาแหนงทฉด รปท 22 ตวอยางอนซลนชนดใส หากมลกษณะขนใหทง

เขมอนซลน จะตองเปลยนเขมทกครงหรอไม หรอหลงจากใชไปกครง ตามคาแนะนาของสมาคมโรคเบาหวาน สหรฐอเมรกา แนะน าการใชเขมจาก

กระบอกฉกอนซลนชนดใชครงเดยว และจากชนดปากกา เพยงครงเดยวเทานน โดยการนาเขมกลบมาใชใหมทาใหเกดความไมแนนอนของการไมปราศจ ากเชอ ซงอาจจะเพมความเสยงของการเกดตดเชอไดมากขน โดยเฉพาะ ในคนไขทมการดแลความสะอาดไมดพอ หากจะแนะนาใหผปวยใชเขมมากกวาหนงครง สงทเนนคอ

1. ใหทาความสะอาดบรเวณทจะฉดเปนอยางด 2. หลงจากฉดใหใชสาลชบนาเชดโดยรอบเขมเบา ๆ 3. เมอใชเสรจแลวหลงทาความสะอาดกควรปดฝาเขมทนท 4. ไมควรใชเขมเมอเขมทอหรอมการเปลยนแปลงรปรางของเขม และเขมมการ

สมผสทอนนอกจากผวหนง 5. สมาคมโรคเบาหวานสหรฐอเมรกา ไมแนะนาใหทาความสะอาดเขมดวย

แอลกอฮอลเนองจากจะทาใหซลโคน ทเคลอบไวหลดออกซงทาใหเจบเวลาฉดยาและทาใหเขมปนเปอน

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

50

ทสาคญหามใชเขมรวมกบคนอน ๆ เพราะอาจเกดการตดเชอทถายทอดทางเลอดได เชน ตบอกเสบ เอดส

จะรไดอยางไรวา ยาตวไหนหกแบงได หรอไมได หรอบดไดไหม โดยสวนใหญไมแนะนาใหหกยาหรอบดยา เพราะยาอาจเสอมสภาพไดงายขนทง

จากแสงและความชน นอกจากนการหกแบงยา ยงทาใหไดรบยาในขนาดทไมเทากนในแตละครงได อยางไรกตามมยาบางประเภททหามบด หามแบงโดยเปนยาทอยในรปแบบออกฤทธนานหรอคอย ๆ ปลดปลอยตวยา ขอสงเกตของยากลมนกคอ มกจะมสญลกษณเปนตวอกษร Modified release (MR), extended release (ER), Sustained release (SR), Controlled-release (CR) ดานหลงชอยา เปนสงบงบอกวายาดงกลาวอยในรปทคอย ๆ ปลดปลอยตวยา ยากลมนไดรบการผลตขนมาเพอความสะดวกในการรบประทานของผปวยโดยลดจานวนครงตอวนทตองรบประทานยา เชน ปกตตองรบประทาน 3 มอ กลดลงเหลอมอเดยวตอวน แตใหผลการรกษาเทยบเทากน เปนตน หรออยในรปแบบทพรอมละลายทนทเชนยาทางจตเวช ดงนน หากบดหรอหกยาอาจทาใหการปลดปลอยยาเปลยนแปลง ยาจะไมอยในรปคอย ๆ ปลดปลอย แตจะออกมาในครงเดยว สงผลใหผปวยอาจไดรบยามากเกนไปในครงเดยว มผลกระทบตอการรกษาและเปนอนตราย หรอยาอาจชนไมไดผล อยางไรกตามยาในรปแบบนบางตวกสามารถหกแบงได เชน ยา Theo-dur SR 200 mg สามารถแบงครงเมดได ซงขนอยกบกระบวนการในการผลตยาแตละตว เภสชกรจะเปนผใหขอมลวายารายการใดหามหกแบง หรอหามบด หรอหามละลายนากอนรบประทาน หากไมมนใจจงควรสอบถามแพทยหรอเภสชกรกอนใชยาทกครง

สปดาหเภสชกรรม 2553

51

รปท 23 ตวอยางยาทคอย ๆปลดปลอยตวยา หามแบง หรอละลายนา

อาชพยาม ยากอนนอนกนอยางไร หรอยาหลงอาหารท าอยางไร

อาชพยามจดเปนอาชพหนงทพบวามปญหากบการรบประทานยาเปนอยางมาก โดยเฉพาะยามทตองอยเวรตอนกลางคน ดงนนเมอถามวายาทรบประทานตอนกลางคนนนจะตองรบประทานอยางไร พบวายาทแพทยสงใหรบประทา นตอนกอนนอนตอนกลางคน สวนใหญนนพบวาเปนการสงเพอลดอาการขางเคยงจากยา เชน ยาทรบประทานแลวทาใหงวงซม จงใหรบประทานกอนนอนเพราะฉะนนยาททาใหเกดอาการงวงซมนน ถารบประทานตอนเรมทางานกอาจจะทาใหเปนปญหาในการทางานได เชน การทางานกบเครองจกร การขบขยานพาหนะ หรอโดยเฉพาะอาชพยามนนอาจทาใหหลบยามได เปนตน เพราะฉะนนถายาตวใดทใหรบประทานกอนนอนเพอลดอาการขางเคยงจากยาทอาจเกดกบผปวย ยากลมนนควรรบประทานกอนจะนอนหลบจรงๆ ตามแบบแผนแตละบคคล หากยามออกเวรตอนเชา กอาจปร บเวลายากอนนอนมารบประทานตอนเชา สาหรบประเดนอนกอาจจะเพอเพมประสทธภาพในการรกษาของยาหรอเพอเพมความรวมมอในการใชยาของผปวย ยากลมนอาจจาเปนตองกาหนดเวลารบประทานทชดเจนของการรบประทานยากอนนอน เชน หนงทมหรอสองทม เปนตน กลาวโด ยสรป หากรบประทานกอนนอนวนละครง ใหถามแพทย หรอเภสชกรวาเหตผลคออะไร เชน ทาใหงวงนอน กปรบตามเวลาทวา หรอเปนเวลาทเหมาะสาหรบรบประทานยาประเภทนน ๆ ก

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

52

รบประทานตามเวลานน แตหากใหวนละ 3 ครงหลงอาหาร และกอนนอน เชนนไมนาเกยวของกบ การทยาทาใหงวง สามารถกาหนดตารางเวลารบประทานเปนทก 6 ชวโมงได และปรบใหสอดคลองกบความสะดวก

สาหรบประเดนในเรองของการรบประทานยากอนและหลงอาหารกพบวาจะคลายกบยาทรบประทานกอนนอนคอยาทแพทยสงใหรบประทานกอนและหลงอาหารเพราะวาเพอลดอาการขางเคยงจากยาหรอเพอเพมประสทธภาพในการรกษา ยกตวอยางยาลดนาตาลในเลอด อาจมทงกอน และหลงอาหาร เชน กลยพไซด ใหรบประทานกอนอาหารเพอหวงผลใหยาไปลดระดบนาตาลหลงรบประทานอาหาร หรอยา เมทฟอรมน ใหรบประทานหลงอาหารเพอลดอาการขางเคยงจากยา เปนตน ดงนนยาในกลมดงกลาวควรใชมออาหารมาเปนขอกาหนดในการรบประทานยาจะดทสด แตหากไมสามารถใชมออาหารมากาหนดระยะเวลารบประทานไดสมาเสมอ หรอชดเจน อาจก าหนดระยะเวลาทก 6 หรอ 8 ชวโมงได แทนการรบประทานยาวนละ 4 หรอ 3 ครงตามล าดบ

กลนยาเมดไมได ใชละลายน าไดไหม ตองบอกวาทง ไดและไมได เพราะวายาบางชนดเมอมการทาใหรปแบบยา

เปลยนไปอาจสงผลทาใหยาดงกลาวเสอมสภาพเมอเจอสภาวะกรดในกระเพาะ เชน ยาโอมพราโซล จงอาจทาใหยาดงกลาวนนไมใหประสทธภาพในการรกษาเทาทควร หรอยาบ างชนดทคอย ๆ ปลดปลอยตวยา โดยมากมกรบประทานวนละครง เชน ยากนชก เมอนาไปละลายนา พบวาทาใหรปแบบการออกฤทธยาเสยไปจงทาใหยาถกปลดปลอยออกมามากเกนไปจนอาจทาใหเกดระดบยาสงเกนหรอเปนพษ และไมสามารถควบคมอาการ ชกไดตามระยะเวลาทตองการ ดงน นเมอทานไมสามารถกลนยาเมดได สามารถสอบถามวธรบประทานยาทถกตอง หรอแจงแพทย เภสชกร เพอปรบเปลยนรปแบบยาใหเหมาะสม สอดคลองกบความตองการ

สปดาหเภสชกรรม 2553

53

ยาเมดทตองเคยว ไมเคยวไดหรอไม “ใหลงเคยวยา แตฟนไมมจะทายงไงดพอหนม” หากเปนยาทสามารถเคยวได ก

สามารถทจะนาไปบดได เหตผลทตองเคยวหรอบด เพอเพมประสทธภาพในการรกษาของยา เชน ยาลดกรดชนดเมดของหลายบรษท เนองจากปรมาณตวยาทมมาก การตอกจงตองใชแรงอดสง ยาจะเคลอบกระเพาะไดด เมอยาเมดนนถกยอยเปนอนภาคเลก ๆ จงตองใชการเคยวเขามาชวย อยางไรกตามควรบดในภาชนะรองรบทไมเปอยยย และสามารถเทออกไดงาย หรอหากบดในโกรงสามารถใชนาชวยเจอจางยา และรบประทานจนหมด หากมปญหาวาอาจไมสามารถใชยาตามวธทแพทยสงได ใหแจงแพทย/เภสชกร เพอการจดการใหสอดคลองกบสภาพปญหาของผปวยแตละราย

ยาน ารบประทานชนดหยด 1 หลอดหยดหมายความวาอยางไร หากไดรบยาเดกนาสาหรบเดกมา และทางโรงพยาบาลสงใหรบประทานครงละ

1 หลอดหยด สงทผปกครองตองทวนถามทนทวา 1 หลอดหยดดงกลาวมปรมาตรเทาไร เพราะแตละบรษทจะใหความหมายของหลอดหยดไมเทากน และหลายบรษท หลอดหยดทใหมาเปนขนาด 1 มลลลตร แตปรมาตรทระบไวมเพยง 0.6 มลลลตร ซงแพทย เภสชกร รบทราบความแรงในขนาด 0.6 มลลลตร ดงนนหากดดมา 1 หลอดหยดเตมกจะมปรมาตร

มากเกนไป 0.4 มลลลตร คดเปนขนาดยาทมาก เกนไปถงรอยละ 65 โดยประมาณ ยาบางขนานกอาจเปนอนตรายเกดการสะสมได ดงนนเภสชกรตองระบขนาดของสารละลายหรอยานาทใหเปนหนวยมลลลตร จะปลอดภยกวา และหากไมมการระบ ผปวยควรสอบถามทกครง สาหรบรปท 23 แสดงหลอดหยดขนาด 1 มลลลตร ททางโรงพยาบา ลใหไป รวมกบยา ขนาดทใชตองระบเปนมลลลตร เชน 0.8 มลลลตร ไมใช 1 หลอดหยด

รปท 24 หลอดหยด 1 หลอดหยดมปรมาตร 1 มลลลตร

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

54

หากเคยรบประทานยาครงละ 500 มลลกรม สามารถใชชนด 250 มลลกรม จ านวน 2 เมดหรอไม

ถายาดงกลาวเปน ยาชนดเดยวกน และเปนเกลอเดยวกน สามารถใชขนาดยารวมในจานวนทเทากนได เชนแพทยสงจายยา อะมอกซซลลน 500 มลลกรม แตทางโรงพยาบาลม อะมอกซซลลน 250 มลลกรม ดงนนสามารถทจะจายนความแรง 250 มลลกรมโดยเพมขนาดเปน 2 เทาได แตถาเมอไรเปน ยาตางชนด หรออาจชนดเดยวกนแตอยในรปเกลอทแตกตางกน จะไมสามารถนามาใชในขนาดเทากนได แมวาอาจใชรกษาโรคเดยวกน เนองจากผปวยหลายทานอาจยงมความเขาใจผดวาเมอกอนรบประทานยาชนดหนงในขนาด 10 มลลกรมยงไมสามารถควบคมความดนโลหตได คราวนม าเปลยนใหรบประทานยาอกชนดแตมความแรงเพยง 5 มลลกรมจะดขนหรอ เปลา เชน เคยไดรบยา โพรพาโนลอล วนละ 20 มลลกรม ความดนโลหตยงคงสงอย เปลยนมาใชยาลดความดนโลหตอกขนานเชน อะทโนลอล ขนาด 10 มลลกรม จะคมไดหรอ และมบางรายแอบเพมขนาดเอง เพราะฉะนนตองตอบเลยวา ยาตางชนดกนจะใหผลในการรกษาไมเทากนหรอขนาดยาทใชในการรกษาของยาแตละชนดไมเทากน ดงนนถามการใชในขนาดทเทากนของยาตางชนดนน อาจจะทาใหเกดอนตรายจากการใชยา หรอไมมผลในการรกษาเทาทควร

ไปหาหมอกระดกท าไมตองใหยาลดกรด หรอยาปองกนโรคกระเพาะ ยากลมรกษาโรคกระดกและขอสวนใหญเปนยาบรรเทาอาการปวด ลดอาการ

อกเสบ เชน ยารกษาขออกเสบทไมใชสเตยรอยด (Non-steroidal antiinflammatory Drugs: NSAIDs) โดยยากลมนสวนใหญจะทาใหเกดผลขางเคยงตอระบบทางเดนอาหาร ระคายเคองกระเพาะอาหาร แพทยจงมกใหยาปองกนโรคกระเพาะ หรอระงบการหลงกรด ควบคไปดวยโดยเฉพาะในคนไขทมปจจยเสยงตอการเกดโรคกระเพาะอาหารอยแลว แตอาการขางเคยงดงกลาว สามารถปองกนไดโดยใหรบประทา นยาหลงอาหารทนท และดมน าตาม มาก ๆ อยางไรกตามหากตองรบประทานยาบรรเทาอาการปวดเปนเวลานาน กมความจาเปนทตองไดรบยาลดกรดควบคไปดวย สงทควรระวงประการหนงคอ

สปดาหเภสชกรรม 2553

55

หากเลกรบประทานยาบรรเทาอาการปวดดงกลาว กมกเลกรบประทานยาลดกรดรวมดวย สงผลใหผปวยเกดอาการใหมคอ ภาวะกรดหลงเกนอก ดงนนจงควรปรกษาแพทย เภสชกร หากเกดอาการดงกลาว

ท าไมเปนโรคเดยวตองใชยาหลายขนาน ในกรณทปวยเปนโรคบางโรค เชน ไขหวด แลวมอาการ เชน ไข ไอมเสมหะ

นามกไหล อาการเหลานจาเปนตองใชยาหลายชนดในการบรรเทาอาการ คอ ใช พาราเซตะมอลเพอลดไข บรอมเฮกซนใชบรรเทาอาการไอโดยการละลายเสมหะ คลอเฟนรามนบรรเทาอาการนามกไหล เปนตน ดงนนจงเปนเรองปกตทปวยเปนโรค 1 โรคอาจตองใชยามากกวา 1 ชนด หรอแมแตโรคเรอรง เชน เบาหวาน ความดนโลหตสง อาจมการใชยาเบาหวานรวมกนมากกวา 1 ชนดโดยมกออกฤทธเสรมกนเพอใหผลลดนาตาลดขน เชน ตวหนงอาจเพมการสรางอนซลน อกตวอาจเพมการใชนาตาล หรอยาลดไขมนตวหนงอาจลด ไตรกลเซอไรด ในขณะทอกตวอาจลดคอเลสเตอรอล แตหลกการทดคอใชยาแตนอยตามความเหมาะสม ดกวาใชยาหลายขนาน ซงอาจซาซอน หรอเกดอนตรายจากการใชยารวมกนได

แผนแปะตองแปะบรเวณใด และจะแปะนานเทาไร ผลตภณฑยาชนดแผนแปะจดเปนรปแบบยาเตรยมชนดหนงทไดถกพฒนาขนมา

ในปจจบน ทงนเพอเพอใหเกดความสะดวกและเปนอกทางเลอกหนงในการบรหารยา ตวอยางยารปแบบแผนแปะท มใชในปจจบน ไดแก ยาแผนแปะไนโตรกลเซอรน ท ใชในผปวยโรคหลอดเลอดหวใจตบ ยาแผนแปะนโคตนสาหรบการเลกบหร ยาแผนแปะเฟนตานลสาหรบรกษาอาการปวดรนแรง เชน อาการปวดในผปวยมะเรง และยาคมกาเนดชนดแผนแปะ เปนตน

ตาแหนงของการแปะโดยทวไปแนะ นาใหแปะในบรเวณทไมมขน ถาเปนแผนแปะไนโตรกลเซอรนอาจใหแปะบรเวณหนาอก สวนยาอนๆ บรเวณทสามารถแปะได

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

56

ไดแก ตนแขนดานนอก บรเวณหลงสวนบน เอว หนาทอง และหนาขาสวนตน อยางไรกตามการใชแผนแปะควรใชวธการวนเปลยนตาแหนงของการแปะในแตละครง เพอปองกนการระคายเคองจากการแปะซาๆ ทเดม เชน หากวนแรกแปะทหนาทองขางซาย วนทสองอาจเปลยนมาแปะทหนาทองดานขวา เปนตน สวนระยะเวลาการของแปะนนแตกตางกนไปในแตละชนดของยา เชน แผนแปะไนโตรกลเซอรน 1 แผนตองแปะนาน 12-24 ชวโมง แผนแปะน โคตนแปะนาน 24 ชวโมง แผนแปะเฟนตานลแปะนาน 72 ชวโมง และยาคมกาเนดชนดแผนแปะ 1 แผนตองแปะนานถง 7 วน ดงนนการใชยาแผนแปะจงตองขนกบชนดของยาและตามคาสงของแพทย หามแปะเกนเพราะจะไดรบยาเกนขนาด และทสาคญเมอแปะแลวหากระคายเคองมาก ใหกล บไปโรงพยาบาลเพอแจงแพทย เภสชกร เพราะอาจแพทงตวยาหรอสารเคมทประกอบกนขนเปนแผนแปะ หากไมมอาการแพ หรอระคายเคอง เมอครบกาหนดระยะเวลาการแปะของแตละแผนกใหนาแผนแปะเดมนนออกทง แลวแปะแผนใหม ไมใชคงไวตลอดเวลา และเชนเดยวกบยาในรปแบบ อน ๆ อาจเกดอาการขางเคยงจากยา หรอการแพยาได

รปท 25 แผนแปะสาหรบโรคความจาเสอมชนดออกฤทธนาน 24 ชวโมง

กอนตดแผนแปะตองโกนขนกอนหรอไม หลกการใชแผนแปะควรแปะในตาแหนงทไมมขน เชนบรเวณตนแขนดานนอก บรเวณหลงสวนบน เอว หนาทอง และหนาขาสวนตน แตหากหลกเลยงไมไดและตองแปะ

สปดาหเภสชกรรม 2553

57

ในบรเวณทมขนจรงๆ ไมควรใชวธโกนขน แตใหใชวธการเลมขนทงเพราะการโกนขนอาจทาใหเกดบาดแผลได ซงจะสงผลใหปรมาณการดดซมยาเกดขนมากกวาปกตและอาจทาใหเกดอาการระคายเคองบาดแผลทเกดจากการโกนได เม อแปะใหกดหรอลบใหทวประมาณ 30 วนาท เพอมนใจวาแผนแปะนนตดผวหนงด ในกรณทมคราบพลาสเตอรนาเกลยดกอาจใชนามนทาตวเดก ทาออกได

ยาอมใตลนตองวางต าแหนงไหน เปลยนเปนอมขางแกมไดหรอไม ยาอมใตลนวธการใชทถกตอง คอ การบรหารยาโ ดยกระดกลนขน และวางไวใตลนแลวปลอยใหตวยาคอยๆ ละลายและดดซมเขาสเสนเลอดใตลนจนหมด แตในบางรายหากมความจาเปนหรอไมสามารถอมใตลนไดอาจใชวธการอมไวขางกระพงแกม แตอยางไรกตามจากหลกฐานทางวชาการพบวาการอมใตลนจะมอตราการดดซมเขาสกระแสเลอดไดเรวกวา ดงนนหากเปนยาอมใตลนทตองใชในภาวะฉกเฉนและตองการการออกฤทธทรวดเรวจงแนะนาใหบรหารยาโดยการอมใตลน

ยาอมใตลน กลนแทนไดไหม หามกลนน าลายดวยหรอไม การบรหารยาอมใตลนหามเคยว หรอกลนเมดยาทงเมดลงไปในกระ เพาะอาหาร แตจะใชวธการปลอยใหยาคอยๆ ละลายและดดซมเขาสเสนเลอดใตลนจนหมด และไมควรกลนหรอบวนนาลายทง ทงนเนองจากตองการใหยาดดซมผานเขาสเสนเลอดใตลนและออกฤทธไดอยางรวดเรวและมากทสด การกลนนาลายจะทาใหยาทจะดดซมเขาสเสนเลอดใตลนลดนอยลงซงอาจทาใหการใชยาไมไดผล เมอวางยาใตลนเพอลดการกระตนนาลาย ใหทาปากนง ไมควรขยบปาก หรอเคลอนไหวลนไปมา ตวอยางยาอมใตลน เชน ยาอมใตลนไอโสซอรไบด ไดไนเตรต ขนาด 5 มลลกรมทใชรกษาอาการเจบหนาอกเฉยบพลนจากภาวะเสนเลอดทไปเลยงหวใจตบสงผลใหกลามเนอหวใจขาดเลอด ซงเปนภาวะทตองการการรกษาอยางเรงดวน เมออมยาใตลนยาทละลายจะถกดดซมเขาสเสนเลอดใตลนและไปยงหวใจโดยตรงจงทาใหยาออกฤทธไดอยางรวดเรว แตถากลนยาทงเมดจะตองใชเวลานาน

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

58

กวาทยาจะไปยงเสนเลอดหวใจ เพราะยาตองผานกระบวนการดดซม และหลงจากการดดซมกตองสงผานกระบวนการอกหลายขนตอนกอนทยาจะถกสงไปยงตาแหนงทออกฤทธ ยาอมใตลนดงกลาว เมออมใตลนจะรสกซาเลกนอย แตหากมอาการรนแรง เชน ปวดหว หนาแดง มนงง ใจสน หรอหนามดเมอเปลยนทาทาง เวยนศรษะ สบสน ใหแจงแพทย

รปท 26 ขอมลบนภาชนะบรรจยา (จากฉลากจะเหนเครองหมายสามเหลยม และระบวาตองตดตาม ยารายการใดทมเครองหมายดงกลาวจะตองสงเกตตนเอง วาภายหลงรบประทานยาแลวเกดอาการผดปกตหรอไม หากเกดอาการดงกลาวใหกบไปโรงพยาบาลแจงแพทย เภสชกร เพอแกไข เภสชกรจะรายงานไปสานกงานคณะกรรมการอาหารและยาเพอเปนขอมลความปลอดภย)

สปดาหเภสชกรรม 2553

59

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

60

ปนท 5 วาดวยการตวง การหยอด

สปดาหเภสชกรรม 2553

61

หลอดหยดตองดดจนเตมหลอดหรอไม หลอดหยดยาทตดมาภายในกลองนน จะมปรมาตรแตกตางกนไปตามแตละบรษทผผลต โดยจะมขดบอกปรมาตรทละเอยด ตงแต 0.1 ไปถง 1 มลลลตร และมตวเลขกากบชดเจน เชน ทตาแหนง 0.2 , 0.4 , 0 .8 หรอ 1 มลลลตร ดงนนการดดยาขนมาจนเตมหลอด อาจทาใหได รบยาในปรมาณทมากกวาทตองการ และเกดอนตรายได สาหรบวธการตวงยาดวยหลอดหยดยานน ตองบบทหวยาง หรอดานบนของหลอดหยดยาเพอไลอากาศ

บบคางไว จากนนจมหลอดหยดลงในยา คอยๆ ปลอยหวยางทบบ เพอใหยาถกดดขนมาตามหลอดหยดยาจนไดปรมาตรทกาหนด ตามขนาดยาทตองไดรบ และขนาดยา 1 มลลลตรกจะมขดบอกไมใชดดจนเตมหลอดหรอลนเขาไปในหวยาง ถาเกนกบบออกใหไดปรมาตรทถกตอง อยางไรกตาม ควรสงเกตตวเลขวาแบงขดอยางไร และดขดใหดกอนดดยาทกครงกอนปอนยา เพอปองกนไมใหดดยามาก หรอนอยเกนไป เมอดดยาแลวหรอหลงปอนยาใหปดขวดยาดวยจกเดม สาหรบหลอดหยดเมอดดยาและปอนยาแลว ควรลางทาความสะอาด เนองจากอาจเปอนนาลาย และกนมดขน โดยดดนาเขาและบบออก เชดใหแหงและวางผงในภาชนะสะอาด เชนแกวเปลา

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

62

ปอนยาเดก สามารถใชชอนกนขาวแทนไดไหม ไมวาจะเปนชอนทใชสาหรบกนขาว ชอนกลาง หรอชอนชาสาหรบชงกาแฟนน

ไมควรจะนามาใชตวงยา เนองจากชอนแตละอนจะมขนาดไมเทากน บางครงชอนชาทใชชงกาแฟกอาจมขนาดเพยงแคครงชอนชามาตรฐาน หรออาจมขนาดใหญเทากบ 2 ชอนชามาตรฐานกได ยงถาเปนชอนแสตนเลสสาหรบรบประทานขาวแลวอาจมขนาดมากเทากบ 3 ชอนชา ซงจะมผลใหไดรบยานอยเกนไป ทาใหรกษาโรคหรออาการไมหาย หรออาจมผลใหไดรบยามากเกนขนาด และเกดอนตรายได ดงนนควรใชอปกรณทตดมากบยา หรอไดรบจากโรงพยาบาล คลนกหรอรานยาเทานน เพอใหไดการรกษาทไดผล และปลอดภย

รปท 27 ชอนชามาตรฐาน (5 มลลลตร ) (หมายเหต: สงเกตขดภายในชอนชาระบวาครงชอนชา)

ถวยตวงทตดมากบกลอง เทากบชอนชาหรอไม

สาหรบ 1 ชอนชามาตรฐาน จะเทากบ 5 มลลลตร หรอ 5 ซซ ซงอาจมปรมาตรเทาหรอไมเทากบถวยตวงทตดมากบกลองกได โดยถวยตวงทตดมากบกลอง หรอยาทไดรบนนจะมปรมาตรแตกตางไปตามแตละบรษทผผลตยา และจะมขดตวเลขบอกปรมาตรอยทขางถวยตวงชดเจน เชน 2.5, 5, 10 หรอ 30 มลลลตร ซงควรตรวจสอบปรมาตรให ดกอนกนยาทกครง ยาผงรบประทานชนดเตมนาบางชนด ถวยทใหมาบางครงจะเปนถวยสาหรบการตวงนาเพอละลายผงยา อยาใชปะปนกน และแถมอกนดวา 1 ชอนโตะนนมปรมาตรเทากบ 3 ชอนชาคอ 15 มลลลตร

สปดาหเภสชกรรม 2553

63

รปท 28 ถวยตวงและชอนชา ชอนโตะ ทมากบภาชนะ

ขอควรระวงส าหรบถวยตวงทตดมากบยา เนองจากถวยตวงยาทตดมากบกลองของยาแตละชนด จะมปรมาตรไมเทากน

และบางครงตวเลขและขดแบงปรมาตรยาบนถวยตวงยาอาจใสมาก ทาใหตวงยาไดยาก รวมทงชอนปอนยาบางอยางดามจบจะเปนทรงกระบอกภายในกลวงใชตวงยาโดยมขดบอกปรมาตร ดงนนจงตองสงเกตตวเลขวาแบงขดอยางไร และควรตรวจสอบปรมาตรใหพอดกบทฉลากระบไวกอนกนยาทกครง

วธดปรมาตรของกระบอก(ฉด)ยา จะดทขอบบน หรอขอบลาง หลายทานอาจตองใชไซร ง หรอกระบอกฉดยาเพอฉดยาใหกบตนเอง เชน ฉด

อนซลน หรอกระบอกยาสาหรบยารบประทาน เพอตวงยานาสาหรบหยอดยาใหเดก อาจสงสยวาจะดปรมาตรอยางไร เพราะลกสบจะมความหนาเมอมองดานขางจะเปนสองแนว บนและลาง เหตททาเชนนนเพอให ลกสบมความแขงแรง เวลาดนจะไมเกดการไหลยอนหรอรวลงดานลาง การดปรมาตร ใหจบกร ะบอกหยอดยาตงตรง สวนปลายหลอดอย

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

64

ดานบน (ตามรป 29) และอานขดบอกปรมาตรทขอบบน วาตรงกบขดบอกปรมาตรเทาไร สาหรบ ดานบนลกสบ อาจมลกษณะนนเหมอนประมด เปนการออกแบบ เพอใหแนบสน ทกบสวนคอของกระบอกเวลาทดนยาสด เพอใหไดปรมาณตวยาตามทตองการ รปท 29 วธอานปรมาตรกระบอกยา (ไซรง)

จะปอนยาเดกอยางไรด เพอไมใหส าลก และบางครงเดกกมกจะบวน ทาททผปกครองปฏบตตอลกในการใหยาครงแรก ๆ นาจะเปนปจจยทสงผลให

เดกรบประทานยายากหรองาย เดกหลายคนจงมกดน และสายหนาหน ห รอมอปดยาจนหก ปอนยาแตละครงเหมอนเปนมหกรรมทตองเกณฑคนทงบานมาชวยยด ชวยกด ลอกมอ การปอนครงตอ ๆ ไปเดกกนาจะปฏเสธเพราะฝงใจ หรอดเหมอนการลงโทษ

สาหรบเดกเลก การทแมอมโอบ ภายใตวงแขน หรอวางหนนตก แลวสบสายตา พดคย ทาทาทางใหเดกอาปาก หรอใชนวดงเบาๆ บรเวณคาง กอาจชวยเพมความรวมมอ จากนนดดยาตามปรมาตรทแพทยสง ใชปลายหลอดหยด หรอกระบอกสาหรบหยอดยา (ไซรนจ) แตะบรเวณมมปาก กดรมฝปากลางลงเลกนอย สอดหลอดหรอกระบอกยาเขาไป คอย ๆ หยอดยา ใหไหล ผานไปทางกระพงแกม กรณทขนาดยามปรมาณมากกวา 2-3 มลลลตร อยาดนยาจนหมดในครงเดยว เพราะเดกมปรมาณการกลนทจากด อาจบวนออก หากใชชอนกใชปลายชอนกดรมฝปากลางลงเบา ๆ กระดกปลายชอนขน เพอใหยารนไหลลงไป หากเปนเดกโต คงไมเปนปญหาหากสามารถรบประทานไดในทานง หรอหากนอนอยอาจชอนหว ขนเลกนอย หรอ ยกขนหนนตกกได เพอไมใหสาลก หามใหรบประทานยาในขณะนอนราบ และเมอปอนยาแลว ควรใหนาตามเลกนอย เพอชะลางยาทตดอย และเหมอนเปนการทาความสะอาดชองปาก

สปดาหเภสชกรรม 2553

65

ยาน าทขม ผสมน าหวานไดหรอไม และผสมอยางไร โดยท วไปแลวยานาสาหรบรบประทาน หากมรสขมมกมการกลบรสมาจาก

บรษท แตบอยครงกพบวากยงคงมรสขมมาก เนองจากหากใชนาเชอมปรมาณมาก ยาอาจไมพอละลายเชน พาราเซตะมอลนาเชอม หรอยาบางชนดกใชนาเชอมแตงรสไม ได เพราะอาจไมคงตว เชน ยานาโอเซลทามเวยร ทใชรกษาไขหวด 2009 อยางไรกตามในการปอนยา หากยานามรสขม สามารถผสมนาหวานเพอกลบรสได ทงนตองระวงขนาดยาทใหดวยตองเปนไปตามทสง หามหกลบจากนาหวานทจะเตม เชนหากตองใหครงละ 1 ชอนชา และใชชอนชาในการปอนยา กจะไมสามารถเตมนาหวาน ไดเพราะจะลนออก ใหแบงปอนยาครงละครงชอนชาและผสมนาหวาน ลงไปเลกนอยแตไมใหเกนชอนชา และไมควรผสมนาหวานลงไปในขวดยา เลยเพราะอาจมผลตอความคงตว และการปนเปอนได การผสมนาเชอมในยานาแมวาไมบอย แตกเปนการสรางนสยตดรสหวานของเดกไดเชนกน ผปกครองจงอาจตองใชวธการอน ๆ เขามาชวยใหเดกรบประทานยาได

ยาทเท/ตวงมาเกน สามารถเทกลบไดหรอไม วธการทจะลดหรอปองกนปญหาดงกลาว ประการแรกขนกบการเลอกอปกรณ

ตวงยาทสอดคลองกบขนาดทตองการ ประการตอมา ชอนชาหรอถวยตวงตองสะอาด ประการทสาม คอย ๆรนยา หากเท หรอตวงยามาเกนในขนตอนนสามารถทจะรน/เทกลบได การดดยาโดยใชกระบอกจมลงในขวดยา จะมองปรมาตรลาบาก จมตนจมลกเทาใด และหากดดขนดดลง กเปนความเสยงตอการปนเปอน ดงนนจงมกพบม การแบงยาออกมาใสถวยตวงเพอใชกระบอ กดดยา กควรแบงมาตามปรมาตรหรอขนาดยาทตองการแลวใชกระบอกดดยาจากถวยแบง ทเหลอไมควรเทกลบในขวดยา ใหทงยา หลกเลยงการเทกลบลงไปในขวดเพราะอาจทาใหเกดการปนเปอนและมผลตอความคงตวของยาได แมวาภาชนะทใชตวงจะมการทาความสะอาดแลว สาหรบหลอดหยดทตดมากบยานาสาหรบเดกบางขนาน ใชดดและหยดยาเมอตองการ หลกเลยงการใชหลอดหยดนนดดยา หยอดยาใสปากเดก และนามาปดขวดแทนฝายาทมแตเดมเพราะเปนการปนเปอน

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

66

ยาหยอดตา ตองใชจนหมดขวดหรอไม มทงจาเปนและไมจาเปน อยางไรกตาม ยาหยอดตาหลงเปดใชแล วตองเกบไวใน

ตเยนทชนวางปกต อณหภมประมาณ 2-8 องศาเซลซยส หากใชไมหมดภายใน 1 เดอนใหทง แมวายาจะยงเหลออยกตาม เนองจากยาหยอดตาแมเปนยาใชภายนอก แตกระบวนการผลตเนนปราศจากเชอ การเกบไมเกน 1 เดอนกเนองจากกลวการปนเปอนจากการหยอด แลวสงผลใหมการเจรญเตบโตของเชอในนายาหยอดตาได คงเคยไดยนขาวการตดเชอทตาหลงการผาตด ซงอาจเกยวของกบนาเกลอทใชทาความสะอาดดวงตาขณะผาตดอาจไมปราศจากเชอ เพราะฉะนนความสะอาดของยาทใชกบดวงตาจงเปนสงสาคญ ยาหยอดตาทไดมาบางครงอาจไมจ าเปนตองหยอดตอเนองจนยาหมด เชน ยาหยอดตาส าหรบอาการระคายเคอง คนตา หรอตาอกเสบจากการตดเชอทไมรนแรง โดยระยะเวลาในการใชยาหยอดตานนจะขนอยกบดลพนจของแพทยและชนดของยา เนองจากยาหยอดตาบางชนดทใชระงบอาการระคายเคอง หากใชตอเนอ งเปนระยะเวลานาน อาจกอใหเกดอาการไมพงประสงค เชน ตอหนหรอตอกระจก เปนตน แตกมยาหยอดตาหลายชนดทตองใชตอเนองจนหมดขวด และตองใชเปนประจา เชนยาหยอดเพอลดความดนตา เปนตน ซงยาหยอดทตองใชตอเนอง 1 ขวด มกใชหมดภายใน 1 เดอน

รปท 30 ยาหยอดตา ฉลากจะระบวธเกบรกษา

สปดาหเภสชกรรม 2553

67

หยอดยาตาแลวไหลออก จะหยอดเพมไดไหม อยางไร ไมจาเปนตองหยอดเพม เนองจากกระพงของหนงตา รบยาหยอดตาไดเพยงครง

ละ 1-2 หยด สวนทเกนจงอาจจะไหลออกมา

หยอดยา 1-2 หยด หยอดเกนเปนอะไรไหม และหยอดอยางไร ควรใชยาในปรมาณตามทแพทยสง เนองจากตวยาบางชนด เชน ยาทใชลดความ

ดนในตา การหยอดเกนคาสงแพทยอาจทาใหเกดผลขางเคยงได การหยอดยาหยอดตาทถกตอง

1. ลางมอใหสะอาด เชดหรอปลอยใหแหง 2. นายาหยอดตาออกมาจากตเยน กาขวดยาหยอดตาไวในมอเพอใหยาอนขน เขยา

ขวดเบา ๆ 3. เปดขวดยาหยอดตา ซงปจจบนมกมทหยดสาเรจรป ใชมอขางทถนดถอขวดยา

หยอดตา 4. นอน หรอนงแหงนหนาไปดานหลงเลกนอย ใชนวชของมออกขางวางตาแหนงใต

ตา และดงเปลอกตาลางลงมาเลกนอยใหเปนกระพง 5. บบขวดยาตา หรอบบหลอดหยด ใหหยดยาตามแพทย สงโดยมากมกเปน 1-2

หยด ตาแหนงทหยอดคอหยอดลงในหนงตาดานในทสแดงๆ เวลาหยอดกะใหหยดนายาตกลงมา ระหวางหยอดตองระวงอยาใหปลายของหลอดยาหยอดตาไปแตะโดนหนงตาหรอขนตา เพราะจะพาเชอโรคเขาไปปนเปอนได ระวงอยาหยอดลงบนดวงตาโดยตรง เพราะบางคนอาจจะตกใจและเจบได

6. หลบตา อาจใชสาลสะอาดเชดบรเวณหางตาทนายาสวนทเกนไหลออกมา 7. เอยงศรษะในทาเดมสกคร 8. นอน หรอนงพกและหลบตาประมาณ 2-3 นาท 9. ในขณะนน ใหปดขวดยาตา หรอวานคนอนชวยปด 10. ยาทเกนอาจไหลผานทอนาตาลงสลาคอ ทาใหรบรรสขมได ไมตองตกใจ

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

68

รปท 31 วธหยอดยาตา

ยาปายตา ตองปายยาวเทาไร การใชยาปายตาคลายกบการหยอด โดยใหดงหนงตาลางลง บบยาออกจาก

หลอดยาวประมาณครงถงหนงเซนตเมตร ปายลงไปในกระพงหนงตาลาง ระวงอยาใหปลายหลอดยาแตะลกตา หลบตา แลวคลงหนงตาเบา ๆ หรอกรอกลกตาไปมา เพอใหยากระจายทวลกตาแลว หลบตานง ๆ สกคร ถายาเปอนภายนอกลกตาใหใชสาลหรอผาสะอาดเชดทงไป

ยาหยอด 2 ขนานจะรไดอยางไรวาตองหยอดขวดไหนกอน ในการหยอดยาหยอดตาหลายๆชนด อนทจรงแลวจะหยอดชนดไหนกอนกไดแต

ควรหยอดหางกน 5 นาท ยกเวนในกรณทหยอดยาตารวมกบนาตาเทยม ควรหยอดยาชนดอนกอนนาตาเทยม เนองจากนาตาเทยมอาจลดประสทธภาพของยาทใชรวมได อยางไรกตามหากไดยาหยอดมา 2 ขวด ใหสอบถามแพทย เภสชกร วาควรหยอดขวดใดกอน เพราะบางขวดอาจเปนยาขยายมานตา หากหยอดกอนอาจทาใหรสกเบลอ เม อตองหยอดยาตาอกขวด

สปดาหเภสชกรรม 2553

69

ยาหยอดตา ยาปายตา รปแบบใดใชกอน/หลง ในบางกรณผปวยอาจจาเปนตองไดรบผลตภณฑยาตาสาหรบการรกษาใน 2

รปแบบ คอ ไดรบทงยาหยอดตาและยาปายตาในเวลาเดยวกน จงทาใหเกดคาถามตามมาวาแลวอยางนเวลาใชจะเลอกยารปแบบไหนมาใชกอนด คาตอบคอ ถาไดรบยาหยอดตาและยาปายตาทตองใชในเวลาเดยวกน ใหใชยาหยอดตากอนยาปายตาเสมอ โดยเวนระยะหางของการใชประมาณ 10 นาท หลกการงาย ๆ ยาปายตามกเปนขผง อยางทเราเคยเหนคอ หากหยดนาลงไปในตาแหนงททาขผง นาจะกลงออกไป ไมสามารถซมผานขผง หากปายตากอน ขผงกจะไปเคลอบลกตา หยอดยาตาลงไป กมกจะไหลออกมาทางหางตาหมด เหมอนนากลงบนใบบว

รปท 32 ยาปายตา

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

70

ปนท 6 วาดวยการแพ

สปดาหเภสชกรรม 2553

71

ถาแพอาหารทะเล จะแพยาอะไรไหม การแพอาหารทะเล เชน กง ป กง หอย เกดจากแพโปรตนจากเปลอกสตวเหลานน

หรอโปรตนทอยในเนอ ไมไดเกดจากการแพธาตไอโอดน การแพอาหารทะเลยงรวมควา มถงการแพปลาทะเลดวย ซงผทแพอาหารดงกลาวเมอเกดขนครงหนงควรหาสาเหตใหไดวานาจะเกยวของกบอาหารประเภทใด ผทแพอาหารทะเลประเภทปลา กไมเกยวของกบแพอาหารทะเลประเภทกง ป หอย เพราะอาจแพโปรตนในกลามเนอ ทตางประเภทกน หรอแพโปรตนในเปลอกกง ซง กไมพบในเนอปลา หรอ อาจแพทงสองประเภทรวมกนได ปจจบนพบวาผรบบรการทมาโรงพยาบาลมการรายงานการแพอาหา รทะเลเพมมากขน และมพบวาเกดการแพซาขน สาหรบผทแพอาหารทะเลจงควรระวงการใชยาทผลตจากเปลอกของสตวทะเลทเปนสาเหตของการแพ เชน ยากลโคซามน ซงเปนยารกษาขอเขาเสอม ชวยเพมนาในไขขอ สกดมาจากเปลอกสตวทะเล จาพวก กง ป จงควรระวงการใชยานในผทแพอาหารทะเล หรอผลตภณฑเสรมอาหารตางๆ ทมกมสวนประกอบของเปลอกสตวทะเล เชน มสวนประกอบของ ไคโตซานซงเปนสารโพลเมอรชวภาพทสกดจากไคตน เปนโครงสรางของเปลอกกง กระดองป แกนปลาหมก เปนตน ในกรณหลงคอนขางเปนปญหาเพราะ ปจจบนมการนาไคโตซานมาใชกวางขวางในหลายอตสาหกรรม ในดานการแพทยมการใชในการหามเลอด พลาสเตอร หรอเปนอาหารเสรมสาหรบผทตองการ “ดกจบไขมน” ในรางกายเพอลดคอเลสเตอรอล หรอใชในทางเกษตร เชน เรงการเตบโตในพช สตว ใชเคลอบผลไมเพอยดอายกา รเกบ หรอแมแตในเครองสาอาง อยางไรกตามขอมลผทแพอาหารทะเล หากใชหรอเกยวของกบผลตภณฑ ไคตน-ไคโตซานจะเกดอาการ

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

72

ไมพงประสงคตามมาหรอไม ยงไมมการรายงานชดเจน แตอยางทกลาวขางตนวาการแพอาหารทะเลไมไดเกดจากการแพไอโอดน ดงนนยาบางต วทมไอโอดนผสมอย คนทแพอาหารทะเลสามารถใชได เชน ยารกษาหวใจเตนผดจงหวะ (อะมโอดาโรน ) ยารกษาไทรอยดเปนพษแบบรนแรง (โพแทสเซยม ไอโอไดด ) หรอสารทบรงส ทมกใชในการตรวจทางรงสวทยา

ถาแพไอโอดน อาการจะตางจากแพอาหารทะเล อยางไร การแพไอ โอดนพบไดนอยอาจมตงแตคลนไส จนถงหายใจลาบาก และภาวะ

ชอคเฉยบพลน โดยมากมกเกดในขนตอนของการฉดสารทบแสงทมไอโอดนเปนองคประกอบ ในการถายภาพรงส อยางไรกตามกมขอมลวาการแพสารทบรงสไมนาจะเกดจากการ แพสารไอโอดนโดยตรง แตเปนการแพสวน ประกอบอน ๆ เชนเกลอ หรอสทมไอโอดนเปนองคประกอบ แตเปนการยากทจะระบ บคลากรการแพทยจงมกใหขอมลผปวยวาแพไอโอดน และเตอนหามรบประทานอาหารทะเล ซงไมนาจะเกยวของอกเชนกน การแพสารทบรงสท มไอโอดนเปนสวนประกอบ พบอบตการณไมแต กตางกนกบการแพสารทบรงสทไมมไอโอดนเปนสวนประกอบ สาหรบผทแพอาหารทะเลมกแพสารทอยในเปลอกกง เชน ไคตน หรอโปรตนในเนอปลา ไมเกยวของกบการแพไอโอดน แมวาในปลา หรออาหารทะเลจะเปนแหลงอาหารทใหไอโอดนสงกตาม เคยมการศกษาพบวา ผ ทแพอาหารทะเล มแนวโนมทจะแพ ไอโอดนมากกวาคนทวไปรอยละ 5 แตกมขอมลอกวาไมวาจะแพอะไร กมกมความเสยงทจะแพสารอน ๆ มากกวาคนทวไปทไมแพ อยางไรกตามมกมคาเตอนวาผทแพอาหารทะเลหากตองไดรบการฉดสารทบรงส ควรแจงแพทยกอน เ พอเพมความระมดระวง หรออาจจาเปนตองทดสอบวาแพหรอไม กลาวโดยสรป อาการแพไอโอดนจรง ๆ ปจจบนกยงยนยนวาพบไดนอยมาก มกเปนการแพสวนประกอบอน ๆทมไอโอดน แตไมไดแพโมเลกลไอโอดนเดยว ๆ และการแพไอโอดน กไมเกยวของกบการแพอาหารทะเล หรอผทแพอาหารทะเล กไมเกยวของกบการทจะแพไอโอดน

สปดาหเภสชกรรม 2553

73

หากแพยาฆาเชอทมไอโอดน จะรบประทานเกลอทมไอโอดนไดหรอไม ยาฆาเชอทใชทาบรเวณโดยรอบของแผล หรอทาความสะอาดผวหนงกอนการ

ผาตด เชน เบตาดน จะเปนสารละลายของยาทเรยกวา โพวโดน ไอโอดน หากทายาดงกลาวแลวเกดอาการแพ เชน ผนคน เปนตมนาใส กอาจบอกไดวาแพยาฆาเชอดงกลาว แตไมสามารถสรปไดวาแพไอโอดนโดยตรง มการศกษาหนงรายงานวาในผปวย 10 ราย ทแพยาฆาเชอโพวโดน ไอโอดน มเพยงรายเดยวทยนยนโดยการทดสอบ ทางผวหนงวาเปนการแพไอโอดนจรง นอกนนแพสวนประกอบทเปนสารละลาย /ตวยา และยงไมเคยมรายงานชดเจนมากอนวามผทแพเกลอทมการเตมไอโอไดดลงไป ดงนนผทแพยาฆาเชอโพวโดน ไอโอดน จงสามารถทจะรบประทานเกลอไอโอดนทมขายกนได

อาการแพอาหารจะเปนอยางไร เหมอนการแพยาหรอไม การแพไมวาจะแพอะไร กจะปรากฏอาการไมแตกตางกน ขนกบการตอบสนองของ

รางกายและประเภทของสารเคม การแพอาหาร และยา กลวนเปนสงทรางกายเกดปฏกรยาตอบสนองตอสารเคมในอาหารและยา ถาเปนสารเคมเดยวกน ในคนเดยวกน อาการแพยอมไมตางกน และไมจาเปนวาจะเกดกบอวยวะใด อวยวะหนง เชน

ปาก: เรมตงแตปากคน รอน รมฝปากหรอลนบวม ผวหนง: เกดลมพษ ผนคน บวมบรเวณใบหนา แขนขา กระเพาะอาหาร: คลนไส ตะครวบรเวณทอง อาเจยน อจจาระรวง ลาคอ: คอตบ ระคาย คนคอยบ ๆ หรอไอ ปอด: หายใจสน ๆ ไอซาๆ มเสยงหวด หวใจ: ชพจรออน ความดนโลหตตา เปนลม ซด หรอตวเขยวคลา ดงนนหากรบประทานยา แลวเกดอาการทผดปกต ใหลองหาสาเหตวามปจจย

อน ๆ ทเกยวของเขามารวมดวยหรอไม แตหากพบวานาจะเกดจากยา ใหโทรปรกษาแพทย เภสชกร หรอโทรไปทสถานพยาบาลทรกษา เพอขอคาแนะนา แตหากอาการรนแรงใหรบนาสงโรงพยาบาล ขอคด ควรมหมายเลขโทรศพทโรงพยาบาลทรกษา หรอหนวยบรการขอมลยา

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

74

หากมค าเตอนวา อาจเปนพษตอตบและไต หมายความวาอยางไร กรณทยานนมคาเตอนวาอาจเปน พษตอตบและไต น นหมายถง ยาตวนนเมอ

รบประทานเขาไปแลวอาจมพษตอตบหรอไต แตกไมไดเกดขนในผปวยทกรายทมการใชยาเหลานน และยาเหลานนหากพจารณาเปรยบเทยบแลวพบวามผลดจากยามากกวาผลเสยทจะ

เกดขน กอาจจาเปนตองพจารณาใช (แพทยและเภสชกรจะเปนผพจารณา ) และอาจมการสงตรวจการทาหนาทของตบ และไต เพอตดตามความปลอดภย อยางไรกตามการใชยาเหลานนอาจเพมความเสยงตอการเปนพษตอตบหรอไตในผปวยทม การทางานของไตบกพรองเชน ไตวายเรอรง หรอตบมการถกทาลายอยแลวเชนผปวย ทมภาวะตบแขงจากการดมสราหรอเปนไวรสตบอกเสบ กจะตองระมดระวงการใชยาเปนพเศษโดยอาจจะมการปรบขนาดยาใหเหมาะสมกบผปวย ดงนนผปวยควรแจงประวตการเปนโรคประจาตวใหแพทยหรอเภสชกรทราบทกครง

ท าไม ตองถามเรองแพยาทกครง

เรองแพยา บอยครงเปนเรองทไมสามารถคาดการณได และหากผปวยเคยไดรบยาขนานใด ขนานหนงแลวแพรนแรง เปนผลใหตองกลบมารบการรกษาในโรงพยาบาล หากไดรบยาดงกลาวซาเขาไปเมอรบการรกษาในครงใหม อาจทาใหเกดอนตรายจนถงตายได บคลากรการแพทยจงจาเปนทจะต องถามเรองแพยาทกครง เพราะกลวการแพยาซา และหากจาไมได ควรนาบตรแพยาตดตว ใสในกระเปาเงน หรอสงทถอเปนประจา เพอเปนการสงตอขอมลใหบคลากรการแพทย มบางรายไปโรงพยาบาลในขณะทไมรสกตว แพทยมความจาเปนทตองใหยาปฏชวนะ ปรากฎวาผป วยเกดการแพยาดงกลาวซา

สปดาหเภสชกรรม 2553

75

เนองจากบคลากรการแพทยไมไดรบขอมล หรอไมสามารถเขาถง ขอมล การพกบตรตดตว กอาจเปนการสงตอขอมลใหหมอได เพอความปลอดภยตนเอง ดงนนคราวนถาแพทย เภสชกร หรอพยาบาลสอบถามวาเคยแพยาอะไร เรากจะไดตอบอยางไมหงดหงดวา แพยาหรอไมแพยา เพราะคณหมอเหลานนคานงถงความปลอดภยของตวเรานนเอง

แพยาเกดจากความบกพรองของโรงพยาบาลหรอไม

มความแตกตางกนเกยวกบความหมายของคา 2 คาดวยกน คอ การแพยาและอาการขางเคยงของยา ซงการแพยาเชน ชอค หมดสตเฉยบพลน แพยาทาง ผวหนงรนแรงทเรยกวา กลมอาการสตเวนส จอหนสน เปนตน เปนสงทเกดขนโดยทเราไมสามารถคาดการณไดเลยวามนจะเกด กรณนจะไมเกยวของกบกลไกการออกฤทธของยา โดยตรง สวนอาการขางเคยงจากยานนเปนสงทสามารถคาดการณไดวาอาจจะเกดเนองจากเราทราบวายาจะไปมผลตออะไรบาง หรอไปทางานอยางไร หรอกลาวไดวามความสมพนธกบกลไกการออกฤทธของยา เชน งวงนอนจากยาแกแพ /ยาทางจตเวช ใจสน ไอ มนงงจากยาลดความดน เบออาหาร คลนใส จากยาหลายรายการ เปนตน เพราะฉะนนในกรณทผปวยมการแพยาเกดขนในครงแรกมนกเปนสงทเราไมไดจงใจใหมนเกดขน ไมมใครทราบเลยวายาตวนถาใครรบประทานเขาไปแลวจะมอาการแพเกดขน ทงนผปวยแตละรายจะมการตอบสนองตอยานนๆ แตกตางกนเพราะฉะนนในการแพยาครงแรกจงถอวาไมใชความผดหรอความบกพรองของโรงพยาบาล ในขณะเดยวกนหากผปวยมประวตเคยแพยามากอนและโรงพยาบาลกมขอมลการแพยาของผปวยอยแลว หากมการสงใชยาดงกลาวแลวเกดการแพเกดขน จะเรยกวาแพยาซา อนนถอวาเปนความคลาดเคลอนหรอบกพรองของโรงพยาบาล อยางไรกตามในกรณทผปวยมประวตแพยามากอน ไมไดเปนผรบบรการเดม เมอมารบบรการกไมไดแจงใหทางโรงพยาบาลทราบ เมอมการใชยาดงกลาว แลวเกดการแพซาขน กตองนบวาโรงพยาบาลอาจปฏบตงานคลาดเคลอนทไมมการสอบถามผปวยทกครงทมารบ บรการ และเชนเดยวกนผรบบรการ เองกไมไดตระหนกถงอนตรายทอาจเกดขนจงไมไดแจงทางโรงพยาบาล อนนกคงตองวาไปตามขอมลแตละครง เหนดวยแลวใช

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

76

ไหมครบวา เมอไปรบบรการดานการรกษาพยาบาล ไมวาทใดกตาม ควรนาบตรแพยาตดตวไปดวย พรอมกบแจงแพทยทกครงดวยหากสามารถทาได เพราะพงระลกเสมอวา “แพยาซา อาจตายได”

หากใชยาชด จะตองขอขอมลผขายหรอไม อยางไร

การไปซอยาชด โดยเฉพาะยาชดแกปวดเมอย (สวนใหญมกจะประกอบดวยยาหลายชนดเชน ยาแกอกเสบกลามเ นอ ยาคลายกลามเนอ หรอยาพวก สเตยรอยด ) มารบประทานเองนน จาเปนอยางยงทผปวยควรขอขอมลชอยาจากผขาย (คงไมใชเภสชกร ) เนองจากหากผปวยมอาการแพยาเกดขนหลงจากรบประทานยาชดเหลานนไปแลว เมอผปวยไปพบแพทยหรอเภสชกรพรอมกบขอมลชอยาทเปนสวนประกอบในยาชดกจะทาใหสามารถระบไดวายาใดนาจะเปนสา เหตของการแพยาดงกลาว แตเชอเถอะครบ รอยทงรอยไมไดขอ และขอกไมได ในทางกลบกนหากไมมขอมลใดเลยทราบแตเพยงวาผปวยรบประทานยาชด แพทยหรอเภสชกรกจะไมสามารถระบหรอแมแตจะสงสยวายาใดทเปนสาเหตของการแพ กแครกษาตามอาการไป ใหคาเตอน แตวนดคนดผปวยไปซอยาชดมารบประทานอก (อาจเปนรานใหมหรอรานเดม ) แลวในยาชดนนมยาตวหนงทผปวยแพแตเราไมทราบในครงแรก ผปวยกจะเกดการแพยาซาซงมกจะรนแรงกวาการแพยาในครงแรกอาจถงชวตได ขายยาชดทมสเตยรอยดผดกฎหมายนะครบ สามารถแจงตารวจหรอกลมงานคมครองผบรโภคเอาผดผขายได

ดงนนขอเสนอแนะคอ หลกเลยงการหาซอยาชดมารบประทาน เพราะวาจะไดรบยาทไมจาเปน ไมเกยวของกบโรคหรออาการโดยตรงปนเปเขามา ทสาคญคอมกมการใสยาพวกสเตยรอยด ซงมชอวา เพรดนโซโลน และเดกซาเมธาโซน ยา กลมนเปนยาบดบงอาการ รบประทานระยะแรก ๆ อาจรสกด แตเปนยาทมความเปนพษสง เชน กระเพาะอาหารทะล กระดกผ บวมนา เกดการสะสมของไขมน โดยเฉพาะบรเวณตนคอ นาตาลในเลอดสง เพมความเสยงตอการตดเชอโรค โรคจต หวาดระแวง เพ มความดนลกตา ทาใหเปนตอหน ตอกระจก และหากใชตอเนองเปนเวลานาน อาจทาใหตาบอดไดเชนกน เปน

สปดาหเภสชกรรม 2553

77

ตน วธปองกนงาย ๆ คอเขารานยาเมอใด เรยกหาเภสชกร บอกเลาอาการทมาในวนน ระบวาไมตองการยาชด และหาก เคยแพยา แพอาหารอะไร ตองแจง หากไมเขาใจควรซกถามขอมลเพอความกระจาง

“ยาชดทกประเภท ลวนกอเหตรนแรง โทษรายทแอบแฝง เหมอนแมลงชอนไช เรมจากหวาดวตก ราวนรกหมกไหม กระดกผกอนวย หวใจเหมอนรวกลอง ทงเสยงตอเบาหวาน หนาบานใหญกวาจอง ตอหนยงหนกอง เลอดนองกระเพาะผ อาจแพจนถงตาย ผวกายกเกรยมค ใครขายจบเขากร ลวงลชดใชกรรม”

โรคประจ าตว มผลตอยาทตองใชอยางไร ทกครงททานมารบบรการจากสถานพยาบาลหรอรานยา มกจะเจอคาถาม “ม

โรคประจาตวหรอไม” เหตทตองสอบถามเรองโรคประจาตวนน เนองจากยาบางชนดมผลทาใหโรคประจาตวกาเรบ เชน ในคนทเปนหอบหด แลวไดรบยาลดความดนกลมยาตานเบตา เชน โพรพาโนลอล ซงมฤทธปดกนหลอดลม จงทาใหอาการหอบหดกาเรบได หรอแมแตการไดรบยาแอสไพรน กมรายงานวาทาใหหอบหด กาเรบเชนกน ดงนนจงเปนขอหามใชของยากลมนในคนทเปนหอบหด แพทยจะเปลยนไปเลอกใชยากลมอนทไมมผลตอการหดตวของหลอดลม หรอคนทเปนโรคกระเพาะอาหาร หากไดรบยาแกอกเสบกลามเนอ หรอยาแกปวดขอ ปวดกระดก หลายขนาน ซงยามผลขางเคยงทาใหเกดแผลในกระเพาะอาหาร กอาจทาใหโรคกระเพาะอาหารกาเรบ มอาการปวดทองเพมขน หรอเปนเรอรงได หรอหากปวยเปนโรคไต การไดรบยาตองเพมความระมดระวงมากขน อาจตองเลยง หรอปรบลดขนาด หรอตองมการตดตามความปลอดภยอยางชดเจน เชนผปวยโรคไต อาจเกดอนตรายจากการฉดสารทบรงสไดงายกวาผปวยทวไปทมโรคไต เปนตน

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

78

ปนท 7 ยาเหลอใช

สปดาหเภสชกรรม 2553

79

เปดพะอบ พบยา มหาศาล ทงโรง’บาล รานหมอต นยาสงฆ นนไขมน ความดนสง นนแกงง กองวางลง คงสงเทา ภเขาทอง ยาเหลาน มบางเหลอ จากเมอกอน บางกกรอน บางนอนกน บางหมนหมอง บางยาซ า จ าไมได ไมกลาลอง เบกมากอง มองไมเหน เปนอนตราย ไปรานยา หรอหาหมอ ขอสกเรอง ถงใบเของ รวมเรองยา มาหลากหลาย หมอจะด รหมดวา ยามากมาย ควรท าลาย หรอจายให แคไหนด ลดซ าซอน ตอนจายยา สารพด ลดคกด ยาฟดกน ฝนเหนผ ลดแพยา หนาไมบวม รวมเรองด เพราะไมม “ยาเหลอใช” ปลอดภยเอย

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

80

ยาเหลอใช คออะไร เคยไดยน ยาขยะ เหมอนกน หรอตางกนอยางไร ยานบเปนหนงในปจจยสทสาคญ ทก บานจงมกมยาไวประจาบานทงเพอ

รกษาการเจบปวยเบองตนเลกๆนอยๆ หรอ สาหรบการรกษาโรคประจาตวของสมาชกในครอบครว ในบรรดายาทมไวในบานน บอยครงท ซอมาเกบไวแลวไมไดใช หรออาจเปนเพราะวา ผปวยทเคยใชยาชนดน แพทยไดเปลยนแปลงการรกษา มการเปลยนยาชนดใหม ทาใหยาเดมทเหลออยไมไดใช หรอ อาจเกดจากผปวยทเคยใชยานไดเสยชวตไปแลว ทาใหเหลอยาของผตายคนนอย หรอ ยากลมทใชบรรเทาอาการ เชน ปวดหว ปวดฟน ฯลฯ เมอหายปวดแลว กไมไดใชยา จงมยาทเหลออยเชนกน บางครงยามเทคนคการใชเฉพาะ ยาบางขนานแกะยายากไมรวาจะแกะอยางไร กเลยไมใช และกไมกลาแจงแพทยวาใชไมเปน แกะยาไมได รวมทงทพบบอยไมแพกนคอผปวยไมไ ดใชยาตามสง โดยมปจจยสาเหต ทหลากหลายเชน ลม รบประทานแลวรสกไมด กไมใช แล ะไมกลาแจงแพทย ไมไดใชในขนาดทแพทยสง และแพทยใหมามากเกน เกดการสะสมเรอย ๆ นอกจากนยงอาจครอบคลมยาทเสอมสภาพ หมดอาย ยาเหลานทงหมดเรยกรวมกนวา “ยาเหลอใช”

สวน ยาขยะ มความหมายคลายคลงกนกบยาเหลอใช แตจะแคบกวาโดยเนนวา “ขยะ” เปนยาทไมมประโยชนแลว ไมควรหรอไมสามารถนามาใชไดอก เปนยาหมดอาย ยาเสอมคณภาพทยงคงเกบไว ลม หรอไมไดทง ดงนน ยาเหลอใช จงมความหมายกวางกวา ยาขยะ คอ ครอบคลมทงยาทยงใชไดและใชไมได แต ยาขยะ จะหมายถง ยาทใชไมไดแลว

สาเหตของยาเหลอใช หรอ ยาขยะ ถาสารวจกนจรงๆ กจะพบวา เกอบทกหลงคาเรอนจะมยาเหลอใชอยไมมากก

นอย ยาเหลอใชเหลานสวนใหญเปนผลมาจากการเปลยนแปลงชนดของยาในการรกษา ทาใหมยาเดมเหลออยและผปวยไมไดใช อกสาเหตหนงกคอ ผปวยโรคเรอรง ไมไดใชยาอยางสมาเสมอตามแพทยสง หรอ เมออาการดขนแลวจงหยดยาเอง (ซงไมควรหยดยาเอง ควรใชยาอยางสาเสมอตามสง ) นอกจากนอาจหยดยาเนองจากเกดผลขางเคยงหรออาการอนไมพงประสงคจากการใชยา หรอ ผปวยเสยชวต ทาใหเกดยาเหลอใชได

สปดาหเภสชกรรม 2553

81

ท าไม...ตองรณรงคเรองยาเหลอใช ประเดนแรกคอ ความปลอดภย ยาเหลอใช เปนความเสยงทมอยในครวเรอน

ลองคดดสครบวา ยาดงกลาว เราเกบกนไวทใด บางใสตะกรา บางใสถงมดกองรวมกน วางไวตามหลงต ตามหวเตยง ยาเหลานไมไดเกบตามวธการเกบรกษาทด บานทมเดกเลกกเปนความเสยงทเดกอาจไปหยบยาดงกลาว ซงมกเปนยาอนตรายรายแรงมารบประทานโดยรเทาไมถงการณ พบเปนขาวตามหนาหนงสอพมพบอย ๆ

ประเดนตอมา ยาดงกลาวอาจเปนยาทแพทยยงสงใหตอ แตขนาดยาทไดรบครงลาสดอาจเปลยนไป มา กขนหรอนอยลง ผปวยอาจไมทนระวงนายาใหมมาใสในถงยาเกา เพราะความคนเคย และรบประทานเหมอนเดม สงผลใหการรกษาไมไดผล

ประเดนทสาม ยาดงกลาวอาจเปนยาทเสอม หมดอาย ยาหลายขนานทหมดอายโดยทมองภายนอกไมเหน เชนยาแคปซล โดยทผงยาขางในเปลย นส เชน ดอกซซยคลน มกเปนแคปซล สเขยว ผงขางในหากยงใชไดจะมสเหลองนวล แตหากหมดอายจะเปนสนาตาล หรอเหลองนาตาล หากรบประทานจะมพษรายแรงตอไต เยอบเปนแผล เชน ตาบวมปด ปากเจอบวมเปนแผลอกเสบ เปนตน

ประเดนสดทาย มรายงานในตางประเทศว า ยาทเหลอใชนมประมาณรอยละ 3 ถง 20 ของยาทงหมดทผปวยไดรบมาจากโรงพยาบาลหรอรานยากตาม ในบางคนยาเหลอใชอาจมคาเพยงไมกบาท แตบางคนอาจมคาสงเปนหมนๆบาทได เมดเงนทใชจดหายาเหลานอาจเปนเงนจากกระเปาของเรา (ทตองจายไปเอง ) หรอ ของหนวยงาน หรอ ของรฐบาล (ซงเปนสวนภาษเงนไดทรฐนามาจายใหกบสวสดการ) แตผลโดยรวมแลวกเปนเงนของชาวไทย และเปนเงนของประเทศชาตทงหมด ในการสารวจยาเหลอใชทบานของประเทศองกฤษ พบวา ยาเหลอใชคดเปนเงนมมลคาสงถง 200 ลานปอนดตอป (ถาอตราแลกเปลยน 50 บาทตอปอนด จะเปนเงนถง 10,000 ลานบาท)

ดงนนจะเหนไดวา ยาเหลอใช มเปนจานวนมากและมความสาคญตอ ความปลอดภย และ สงผลตองบประมาณของชาตอกดวย จงตองชวยกนทกฝายใชยาอยางมประสทธภาพ ปลอดภย และประหยด

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

82

จะสงเกตวา..ยาเหลอใช..ยงใชไดหรอไม? การตอบไดชดเจนทสดคอ ยาเปลยนแปลงรปแบบ และลกษณะภายนอกไปจาก

เดมหรอไม เชน ชน กรอน เยม สซดจางไมสมาเสมอ ยานาส กลน รส เปลยน จบตวเปนกอน หรอแยกชน เขยาแลวไมคนกลบเปนเนอเดยว ยาดงกลาวใชไมได ใหทง ทชดเจนอกประการคอ ดวนหมดอายทภาชนะ หรอบรรจภณฑ หากยาหมดอายกทงไดเชนกน

หากยาไมเปลยนส หรอรปแบบภายนอกไมเปลยนแปลงไป ยงไมถงวนหมดอาย กเปนการยากทจะบอกวายาเหลอใชเหลานนยงคงใชไดหรอไม ทงนอาจพจารณาจากขอมลทไดรบ

1. วนเวลา และรปแบบยาทไดมา หากยาดงกลาวเปนเมดเปลอย และทซองระบวนทไดรบยามาเกนกวา 6 เดอน ใหทง หรอนาสงคนโรงพยาบาล เหตทใหเวลา 6 เดอนเนองจากยาดงกลาว หลงการแบงบรรจ จะกาหนดอายไว 1 ป แตจะทยอยจายออกจากหองยา และการเกบรกษาอา จมผลกระทบ ดงนนจะเหนไดวาควรหลกเลยง นายาใหมมาใสซองเกา เพราะวนท บนซองเกา จะไมสะทอนความเปนจรงวาไดยามาเมอไหร

2. การเกบรกษายา หากไดรบขอมลวาการจดเกบเปนความเสยงเปนระยะเวลานาน เชน เกบในทแสงแดดสองถง รอน มความชนสง เชนในห องนา จดเกบในภาชนะทไมเหมาะสม เชน แกะออกจากแผง ฯลฯ ยาตองแชเยนแตไมไดแชมาเปนเดอน ปจจยเหลานสงผลตอความคงตวของยา กไมควรนามาใช

3. ฉลากยา หากฉลากยาไมปรากฎขอมลความชดเจนใด ๆ ไมแนใจวาไดมาอยางไร เมอไร กไมควรใชยานน

สปดาหเภสชกรรม 2553

83

แลวจะจดการกบ..ยาเหลอใช..อยางไร? เมอมยาเหลอใชอยในบาน นบวนจะมากขนๆ จากกองเลกๆ กจะขยายใหญขน

หรอ ถาใสในกระจาดเลกๆ กจะคอยๆ ขยายมากขน จนลนกระจาด แลวจะจดการกบ..ยาเหลอใช..อยางไร? ลองมาชวยกนคดซวา จะทาอยางไรด

อยางแรก คอ ในฉลากยาทใหมามระบไหมวา หากใชยาไมหมดใหทาลายอยางไร (แตเทาทเคยอานเอกสารกากบยามา ยงไมเคยพบวามการแนะนาการทาลายทเหมาะสม ) หากเปนเชนนน จะทงอยางไร ค าถามท 1 ควรทงยาเหลอใช..ลงในสวม..หรอไม? ขอเสนอแนะขอแรกนเปนสงทกาจดไดงายทสด แถ มยงสะดวกสบายทสด โดย

การนายาเหลอใชทงหมด แกะออกจากแผง ละลายนาในถงและ ไปเทลงใน สวม ราดนาตาม กเสรจเรองกนเสยท ..วธน ..จะดจรงหรอ? ยาทงหมดกจะถกละลายลงไปอยในบอเกรอะ บางสวนก อาจซมออกไปกบนา สดนโดยรอบ โดยเฉพาะสวมซมแบบทนยมกน

มากในเมองไทย สดทายยาเหลานกจะละลายไปสะสมอยในแหลงนาตางๆ ตามธรรมชาต ดงปรากฏเปนขาวในตางประเทศวา พบยาปนเปอนในแหลงนาตางๆ พบในตวปลาทอาศยอยในแหลงนานนๆ ทงยงเพมการดอยาของเชอแบคทเรย และทรายทสด คอ ยาละลายปนเปอนอยนาดมนาใชของประชาชน ยาทเปนปญหาการปนเปอนในนาดมนาใชประชากรอเมรกน กวา 41 ลานคน เปนยากลม ยาปฏชวนะ ยากนชก ยาทางจตเวช และยาทเปนฮอรโมนเพศ แตไมอยในระดบทเปนอนตราย หรอความเสยง ดงนน จงไมควรทงยาเหลอใช..ลงในสวมนะครบ

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

84

ค าถามท 2 ควรทงยาเหลอใช..ลงในอางลางจาน..หรอไม? ในเมอทงในชกโครกหรอคอหานไมได จะขอทงในอางลางจานจะไดไหม ?

ประเดนนคงพอเดาไดแลววา ไมดแนนอน ซารายรนแรงกวาดวย เพราะยาทถกเททงลงไปในทอของอางลางจาน กจะละลายและไหลไปรวมกนในแหลงนา ซงยงไมมวธการกาจดยาออกจากนาเสย ยากจะไปสะสมหมนเวยนในลกษณะเดยวกน เกดการสะสม ปนเปอนในสตวนา เกดแบคทเรยดอยา และอาจปนเปอนในนาดมนาใชของเราไดเชนกน

ค าตอบ จงไมควรทงยาเหลอใช..ลงในอางลางจาน..นะครบ ค าถามท 3 ควรน าไปใหเพอนใช..หรอไม? ประเดนทสามเมอยาเหลอกเอาไปใหเพอนหรอญาตพนองทเปนโรคหรอมอาการ

เดยวกนกบเราใชจะไดประโยชน ไมเสยของเปลาๆ ฟงดด แถมยงมคณธรรม ไดชวยเหลอคนอนอกดวย ในกรณเชนนจะใชไดจรงๆ กตองเปนยาชนดเดยวกนและขนาดเดยวกนเทานน จงจะใชแทนกนได แตถาเปนโรคหรออาการเหมอนกน ไมแนะน าใหน าไปใหเพอนใช เพราะโรคเดยวกนหรออาการทคลายกน แตระดบความรนแรงหรอลกษณะอนๆ อาจแตกตางกน นอกจากนการจายยาใหผปวยนน แพทยผสงจายยาจะพจารณาลกษณะของแตละคน และเลอกยาใหเหมาะสมทสด ยาทไดผลดกบคนทหนง อาจจะไดผลหรอไมไดผลเลยกบคนทสอง แถมอาจจะเกดผลเสยภาวะแทรกซอนจากการใชยาได เชน แพยา เปนตน ดงนนจงควรนาไปปรกษาแพทยหรอเภสชกรกอนใชยา อยาคดเอง เออเอง มบทความตางประเทศบางชน ใหสงไป ประเทศโลกทสาม กลาวคอแนะนาวายาเหลอใชทยง ไมหมดอาย บอยครงยงคงใชได ใหบรจาคแกประเทศโลกทสาม คาแนะนาดงกลาวมงหวงวายาเหลานน ชวยรกษาโรคตดเชอไมรนแรง ทเปนสาเหตการเสยชวต เพราะไมมยาใช อยางไรกตามเปนการยากในการสง และหากการเกบรกษาไมเหมาะสม จะกลายเปนสงตอความเสยง อนตรายจากยาเสอมสภาพใหกบประชากรในโลกทสาม

ค าถามท 4 ควรน าตดตวเมอไปพบแพทย/เภสชกร..หรอไม? คาถามสดทายน ถอเปนสงทดทสด เพราะแพทย หรอ เภสชกร จะชวยกน

ตรวจสอบยาเหลอใชเหลานนวา ยงใชไดอยหรอไม ถาใชได จะไดนาไปใชใหเกดประโยชน

สปดาหเภสชกรรม 2553

85

โดยอาจพจารณาใหใชตอ โดยไมจาเปนตองสงการรกษาเพมเตม หรอแนะ นาวธเกบรกษาทถกตองให ใสภาชนะใหม เขยนฉลากหรอขอมลใหชดเจนเพมเตมและใหนากลบไป หรอหากไมประสงคทจะนากลบ กอาจ นาไปใชใหเกดประโยชนกบผปวยคนอนตามความเหมาะสมตอไป จะไดไมเสยของเปลาๆ

ดงนน เมอม..ยาเหลอใช...จงควรน ากลบไปปรกษาแพทย หรอ เภสชกร เปนด

ทสด

หากไมสะดวกทจะหอบยามากมายไปหาหมอ /เภสชกร ไมมวธอนท าลายยาเลยหรอ?

กมหนทางครบ สงทแนะนาขางตนวาไมควรทา ไมได หมายความวาจะทาไมไดเลย กลาวคอ หากยาเหลอใชนนเปนยาทมความเสยง หากมใครนาไปใช หรอเดกเลกหยบรบประทานโดยไมร เชน ยาแกปวดทมฤทธเสพตด ยาปองกนการแขงตวของเลอด เปนตน ยาเหลานใหแกะ หรอเทออกจากภาชนะบรรจ ละลายนาและเทลงในสวมซม /ชกโครก /อางลางชาม เพอปองกนอนตรายจากการนาไปใชโดยบคคลอน ๆ ในอเมรกามรายงานการทงขยะของแผนแปะเฟนตานล หรอ ยาเมธาโดน แลวเดกเลกไปหยบมารบประทาน กลนลงไป ผลคอเสยชวต สาหรบซองยา หรอภาชนะกทงไปกบขยะทวไป หากไมตองการใหใครรบรขอมลวาเ ปนยาอะไร ของใคร กควรฉกฉลาก ทาลาย หรอลอกออก กอนทงเพอเปนความลบ

สาหรบใน สหรฐฯ มยาบางรายการทระบวาสามารถทงในสวม /ชกโครกได ซงกาหนดโดยองคการอาหารและยา ยาเหลานสวนมากเปนยาเสพตด เชน มอรฟน เพทธดน ไดอะซแพม เฟนตานล เมธาโดน ในรปแบบตาง ๆทงทเปนยาเดยว และยาสตรผสม ทงนโดยมความมงหวงคอ ปองกนการเขาถง หรอการนาไปใชในทางทผดตามทกลาวขางตน

มการเสนอวาหากไมไดระบวาทงชกโครกได ใหนายาออกจากภาชนะ ใส ในถงทสามารถปดสนท ทบเปนผงละเอยด และผสมรวมไปกบเศษผงกาแฟ (เหมอนรานกาแฟสด)

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

86

หรอปนไปกบขยะของสตวเลยง เศษอาหารสตวทตองการจะทง เพอใหไมสามารถแยกยาออกมาได และปดปากถงใหแนน จะสวมถงกชนกแลวแต ทงลงในถงขยะ แตอยาลมนะครบวา ระบบการกาจดขยะสวนกลางของตางประเทศเขาดกวาบานเรา เชน การเผาทาลายขยะ ขยะเหลานจงไดรบการทาลายแบบถกวธในทสด ในขณะทของเราเปนระบบไถกลบ และอยางททราบกองภเขาขยะทมการคยหาสงของ สดทายยาดงกลาวทผสมปนเปไปกบเศษดน ขยะรวน กซมไปกบนาในดนเหมอนกน การทงในถงขยะ จงไมนาจะเหมาะสมกบบานเรา

ยาสดโรคหด ปจจบนมกไมมการเตมสารทาลายโอโซน ทชวยเพมการขบยาออกในขณะพนสด ดงนนเมอใชหมด มคาแนะนาใหทงเปนขยะรไซเคล อยางไรกตามอาจยงมบางขนานทใสสารเพมแรงขบดงกลาว ซงอาจเปนอนตรายหากนาไปเผา ใหสอบถามเภสชกร

กลาวโดยสรปเพอปองกนอนตรายทอาจเก ดขนจากยาขยะ หรอยาเหลอใช ขอควรปฏบต

1. ไดยามาควรสอบถามวธใช และเทคนคการใชใหเขาใจ เพอจะไดสามารถใชยาไดตามสง ไมทอแทในการใชยา ทาใหยาเหลอ

2. หากเปนยา รกษา โรคเรอรง ใหรบประทานอยางตอเนอง และไปรบการตรวจตามนด หากมยาเหลออยไมวาจะเทาใดกตาม ใหนาตดตวไปพบแพทยดวยทกครง เนองจากบางครงแพทยอาจนดกอนทยาหมด

3. หากรบประทานยาแลวเกดอาการขางเคยงใหหยดยา และนายาตดตวไปพบแพทยดวย คน/บรจาคยาไปเลย ไมตองมาเปนความเสยงในบาน

4. อยาขอยาไปเผอใคร หรอบางครงแพทยสงจายยาใหครงละมาก ๆ หากไมมปญหาการเดนทางไปโรงพยาบาล สถานพยาบาล ใหปฏเสธเพราะยาอาจไปตกคางทบาน รอวนเสอม ไมเกดประโยชนในทกดาน

5. หากเปนยาปฏชวนะตองรบประทานตอเนองจนหมด

สปดาหเภสชกรรม 2553

87

6. สาหรบยาทเหลอใช เนองจากไมมอาการ หรอผปวยเสยชวต สามารถนากลบไปโรงพยาบาลเพอใชกบผปวยรายอน ๆ หากยายงมสภาพด หรอโรงพยาบาลจะเผาทาลายให หากไมมนใจคณภาพยา

7. ภาชนะบรรจยา อลมเนยมฟอยล ทงเปนขยะปกต หรอขยะรไซเคล หากมการแยกขยะ หลอดพนยาสดใหทงเปนขยะรไซเคล

8. หากยงมยาเหลออย หรอยาหมดอาย จานวนมาก ใหนากลบไปโรงพยาบาล เพอการทาลายทถกตอง โรงพยาบาลควรมการรณรงคอยางสมาเสมอ

9. หากไมสามารถนาไปโรงพยาบาล เนองจากยามไมมากนก จานวนไมกเมด หรอเปนยานาของเดกทเหลอกนขวด ยาตา ยาหยอด ทคางขวด ใหเทหรอบบนายาทเหลอใสในภาชนะ เชน กระปอง ขนนา และเตมนาเพอละลายยา เทลงสวมหรอชกโครก ไมเทลงอางลางชาม เนองจากปนเปอนสงแวดลอมไดงายกวา เหตผลทใหทาลายโดยวธน เนองจากยาทแพทยสง หากใชตามคาแนะนาแลว ไมควรมเห ลอจานวนมาก โดย เฉพาะยาปฏชวนะ ตองรบประทานตามขน าดทสง ตดตอกนทกวนจนหมด ดงนนผลกระทบจากครวเรอนในการทงยาดงกลาว ในขนาดทไมมาก และ สงผลกระทบตอสงแวดลอม จงยงไมนาจะเปนปญหาในระยะเวลาอนใกลน

ขอยาเตอนอกครงหนงวา “ยามคณอนนต มโทษมหนต ” ควรใชเมอจาเปน

เทานน และควรใชอยางพอเพยง ใชดวยเหตดวยผล ไมควรใชพราเพรอเกนจาเปน เพราะยาลวนเปนสารเคมทอาจจะเกดอนตรายกบผใชยาไดทกเมอ จงควรพจารณาใหด ใชอยางถกตองเหมาะสม ใหเกดประโยชนทสด ตามหลก 3 ป. คอ ประสทธภาพ ปลอดภย และประหยด

สภาเภสชกรรม/องคกรวชาชพเภสชกรรม

88

บรรณานกรม 1. Desai A, Lee M. Gibaldi’s Drug Delivery Systems in pharmaceutical care.

American Society of Health-System Pharmacists. Bethesda: Maryland; 2004. 2. Rosenberg JM, Schilit S, and Nathan JP. Which oral solid medications should be

protected from light and/or moisture? Available: http://drugtopics.modern-medicine.com/drugtopics/data/articlestandard//drugtopics/252008/524496/ article.pdf. Accessed June 15, 2010.

3. Wongpoowarak P, Wanakamanee U, Panpongtham K, Trisdikoon P, Wongpoowarak W and Ngorsuraches S. Unused medications at home-reasons and costs. Int J Pharm Pract 2004, 12:1-9.

4. Wikipedia. Chitosan. Available: http://en.wikipedia.org/wiki/Chitosan. Accessed June 12, 2010.

5. The Australian Society of Clinical immunology and allergy. Allergic and toxic reactions to seafood. Available: http://www.allergy.org.au/aer/infobulletins/ seafood_allergy.htm. Accessed June 15, 2010.

6. Asthma and Allergy Foundation of America. Seafood allergy. Available: http://www.aafa.org/display.cfm?id=9&sub=20&cont=518. Accessed June 15, 2010.

7. U.S. Department of Health & Human Services. FDA U.S Food and Drug Administration. Disposal by flushing certain unused medicines: what you should know. Available: http://www.fda.gov/Drugs/ResourcesForYou/ Consumers/BuyingUsingMedicineSafely/EnsuringSafeUseofMedicine/SafeDisposalofMedicines/ucm186187.htm#MEDICINES. Accessed June 25, 2010.

8. U.S. Department of Health & Human Services. FDA U.S Food and Drug Administration. How to dispose of unused medicines. Available: http://www.fda.gov/ForConsumers/ConsumerUpdates/ucm101653.htm. Accessed June 25, 2010.

สปดาหเภสชกรรม 2553

89

9. สชาดา ชตมาวรพนธ โพยม วงศภวรกษ อภฤด เหมะจฑา บรรณาธการ : คมอทกษะตามเกณฑความรความสามารถทางวชาชพของผประกอบวชาชพเภสชกรรม (พ.ศ. 2550) สภาเภสชกรรม 2550.

10. บงอร ศรพานชกลชย อรณศร ปรเปรม นศ ราพร เกษสมบรณ เนต สขสมบรณ บรรณาธการเรยบเรยงภาษาไทย : เภสชกรรมปฏบต พมพครงท 1 ขอนแกน : โรงพมพคลงนานาวทยา 2548.

11. เอกสารกากบยาทเกยวของ