ภาคผนวก

139

ขนตอนการจดทาแผนแมบทการจดระบบอนรกษดนและนาในเขตพฒนาทดน

1. การสารวจและจดทาขอมลพนฐาน หลงจากไดรบแจงการขนทะเบยนเปนเขตพฒนาทดนจาก กผง. แลว ใหคณะกรรมการบรหารเขตพฒนาทดน ดาเนนการแตงตงคณะทางานสารวจและออกแบบฯ (ระดบเขต) ประกอบดวยเจาหนาทจาก สพด. และสวนงานตางๆ ของ สพข. เปนคณะทางาน เพอทาหนาท ดงน 1.1 สถานพฒนาทดน มหนาทดาเนนการ ดงน

1.1.1 สารวจและจดทาขอมลพนฐานพรอมรายละเอยดของพนทดาเนนการ เชน หมบาน ถนน ทางนา แหลงนา สถานทสาคญตางๆ ตลาดกลาง แหลงผลต/รวมพชผลการเกษตร ฯลฯ

1.1.2 อานวยการและประสานงานกบเกษตรกร ผนาชมชน และหนวยงานทเกยวของ 1.1.3 ประชมชแจงเกษตรกร ผนาชมชน และหนวยงานทเกยวของ ใหทราบและเขาใจ

โครงการ ทงในสวนของขนตอน วธการ ประโยชนทจะไดรบ ผลกระทบในดานตางๆทอาจเกดขนจากการดาเนนการในครงน เพอใชเปนขอมลประกอบการพจารณาดาเนนการ

1.2 ฝายสารวจเพอทาแผนท มหนาทดาเนนการ ดงน 1.2.1 สารวจและจดทาแผนทแสดงขอบเขตพนทดาเนนการ มาตราสวน 1:4,000

1) กาหนดวงรอบขอบเขตพนทดาเนนการ ในลกษณะของลมนา โดยพจารณาจากแผนท/ขอมลเสนชนความสง (contour line) มาตราสวน 1:4,000 ซงในการขดเสนขอบเขตพนทดาเนนการนน จะตองขดเสนขอบเขตไปตามแนวสนปนนา ซงหากบรเวณใดไมสามารถขดขอบเขตไดหรอยากตอการตดสนใจ ควรเขาไปดาเนนการสารวจรงวดขอบเขตในพนทเพอใหมความถกตองทงในสวนของแผนทและในสภาพภมประเทศจรง

2) จดทาแผนทภาพถายออรโธส มาตราสวน 1:4,000 และชนขอมลทเกยวของประกอบดวย ขอบเขตพนทดาเนนการ เสนชนความสง เสนทางคมนาคม เสนทางนา แหลงนา พนทชมชน และสงปลกสราง ซอนทบบนแผนทภาพถายออรโธส พรอมสญลกษณ และคาอธบาสญลกษณบนแผนทประกอบ ซงตองจดทาทงในรปเอกสารแผนท และชนขอมลสารสนเทศทางภมศาสตร (ภาพผนวกท 1)

140

ภาพผนวกท 1 : ภาพแผนทภมประเทศแสดงขอบเขตพนทดาเนนการ ทมา : สานกงานพฒนาทดนเขต 2 จงหวดชลบร

1.2.2 การสารวจและจดทาแผนทถอครองทดน มาตราสวน 1:4,000 1) จดทาแผนทแปลงถอครองทดนและขอมลประกอบ โดยการสารวจรงวดใน

ภมประเทศ โดยใชกลองประมวลผล หรอเครอง GPS ใหทาการรงวดพกดมมแปลง และจดทารปแปลงทดนเปนรายแปลง โดยมคาความถกตองเชงตาแหนงไมนอยกวา 1 เมตร และใหระบชอเจาของแปลงทดน การใชประโยชนทดน สทธการครอบครอง เนอท (ไร และรอยละ) หรอขอมลอนๆ

2) สรางรปแปลงถอครองทดน จากขอมลของหนวยงานอนทไดจดทาไวแลว เชน ส.ป.ก. กรมทดน กรมปาไม กรมธนารกษ ฯลฯ ใหใชแผนทภาพถายออรโธส มาตราสวน 1:4,000 เปนแผนทในการอางองเชงตาแหนง เพอการปรบปรงแกไข ตาแหนง ขนาด และรปรางของแปลง (การปรบรปแปลง) โดยใหสอดคลองถกตองตรงกบแผนทภาพถายออรโธส ซงการดาเนนการโดย

141

ใชวธนจะตองเขาไปสารวจและตรวจสอบความถกตองในพนทจรง ทงในสวนของแปลงทดน และรายละเอยดประกอบอนๆ เชน รายชอเจาของแปลง การใชประโยชนทดน ฯลฯ

3) จดทาแผนทถอครองทดน มาตราสวน 1:4,000 พรอมทงตารางแสดงหมายเลขแปลง ชอเจาของแปลง เนอท (ไร และรอยละ) สทธการครอบครอง การใชประโยชนทดน และรายละเอยดอนๆ โดยแผนทถอครองทดนทจดทาขนนน ควรมชนขอมลขอบเขตพนทดาเนนการ เสนชนความสง เสนทางคมนาคม ทางนา แหลงนา พนทชมชนและสงปลกสราง ฯลฯ ซอนทบบนแผนทดวย ซงตองจดทาทงในรปเอกสารแผนท และชนขอมลสารสนเทศทางภมศาสตร (ภาพผนวกท 2)

ภาพผนวกท 2 แผนทถอครองทดน ทมา : สานกงานพฒนาทดนเขต 2 จงหวดชลบร

142

1.3 สวนวางแผนการใชทดน มหนาทดาเนนการ ดงน 1.3.1 จดทาแผนทความลาดชน มาตราสวน 1:4,000 เพอใชเปนขอมลในการสารวจดน การจดทาแผนทดน และกาหนดมาตรการอนรกษดนและนา

1) วเคราะหและจาแนกชนความลาดชนของพนท จากขอมลแบบจาลองระดบสงเชงเลข (DEM) ดวยโปรแกรมสารสนเทศทางภมศาสตร โดยจดชนความลาดชน เปน 7 ชน (A B C D E F G) ตามสภาพของพนท

2) จดทาแผนทความลาดชน มาตราสวน 1:4,000 โดยแผนทความลาดชนทจดทาขนนนควรมชนขอมล เสนชนความสง เสนทางคมนาคม เสนทางนา แหลงนา หมบาน ฯลฯ ซอนทบอยบนแผนทดวย ซงตองจดทาทงในรปเอกสารแผนท และชนขอมลสารสนเทศทางภมศาสตร (ภาพผนวกท 3)

ภาพผนวกท 3 แผนทความลาดชน ทมา : สานกงานพฒนาทดนเขต 2 จงหวดชลบร

143

1.3.2 สารวจและจดทาแผนทดนแบบละเอยด มาตราสวน 1:4,000 1) สารวจดนแบบละเอยดทมหนวยแผนทดนเปนประเภทของชดดน โดยนาแผนท

ความลาดชนทไดจดทาไวแลว มาพจารณาดาเนนการสารวจดนและเกบตวอยางดน เพอนามาวเคราะหในคราวเดยวกน

2) จดทาแผนทดนแบบละเอยด มาตราสวน 1:4,000 โดยขอบเขตหนวยแผนทดนแตละหนวยประเภทของชดดนทจะระบชนความลาดชนไวนน ควรพจารณาใหสอดคลองกบแผนทความลาดชนทไดจดทาไว ซงจะตองมตารางอธบายหนวยแผนทดนหรอสญลกษณแผนทดน ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ จานวนเนอท (ไร และรอยละ) และรายละเอยดอนๆ โดยแผนทดนทจดทาขนนน ควรมชนขอมลเสนชนความสง เสนทางคมนาคม เสนทางนา แหลงนา หมบาน ฯลฯ ซอนทบอยบนแผนทดนดวย ซงตองจดทาทงในรปเอกสารแผนท และชนขอมลสารสนเทศทางภมศาสตร (ภาพผนวกท 4)

ภาพผนวกท 4 แผนทดนแบบละเอยด ทมา : สานกงานพฒนาทดนเขต 2 จงหวดชลบร

144

3) จดทาเอกสารขอมลดน (รายงานการสารวจดน) ประกอบดวย (1) ขอมลทวไป (2) คาอธบายลกษณะชดดน/ประเภทของชดดน ทไดจากการรวบรวมขอมลท

สารวจดนจรงในภาคสนาม (3) ขอมลสรปความอดมสมบรณของแตละชดดน/ประเภทของชดดนทไดมาจาก

ผลวเคราะหดนจากตวอยางดนทเกบมาจากภาคสนาม (4) สรปปญหาหลกๆ ของชดดน/ประเภทของชดดน พรอมแนวทางแกไข (5) จดชนความเหมาะสมของดนหรอทดน (6) มแผนทดนพรอมคาอธบายหนวยแผนทดนและเนอท (ไรและรอยละ)

1.3.3 สารวจและทาแผนทสภาพการใชทดนปจจบน มาตราสวน 1:4,000 1) สารวจและจาแนกสภาพการใชทดนปจจบน (ใชหลกเกณฑการจาแนกการใชทดน

ของสวนวเคราะหสภาพการใชทดน สานกนโยบายและแผนการใชทดน : สนผ.) โดยใชแผนทภาพถายออรโธส มาตราสวน 1:4,000 เปนแผนทมาตรฐานในการสารวจและการกาหนดขอบเขตการใชทดน

2) จดทาแผนทสภาพการใชทดน มาตราสวน 1:4,000 ซงจะตองมตารางแสดงสญลกษณการใชทดนแตละชนด/ประเภท และคาอธบายสญลกษณ จานวน เนอท (ไร และรอยละ) และรายละเอยดอนๆ โดยแผนทสภาพการใชทดนทจดทาขน ควรมชนขอมลเสนชนความสง เสนทางคมนาคม เสนทางนา แหลงนา หมบาน ฯลฯ ซอนทบอยบนแผนทดวย ซงตองจดทาทงในรปเอกสารแผนท และชนขอมลสารสนเทศทางภมศาสตร (ภาพผนวกท 5)

145

ภาพผนวกท 5 แผนทสภาพการใชทดนปจจบน ทมา : สานกงานพฒนาทดนเขต 2 จงหวดชลบร

1.3.4 สารวจและจดทารายงานสภาวะเศรษฐกจและสงคมของเกษตรกร สวนวางแผนการใชทดน ดาเนนการสารวจสภาวะเศรษฐกจและสงคม ความตองการ

ของเกษตรกร วเคราะหสภาพปญหา เพอเปนขอมลกอนดาเนนการในพนท พรอมตวชวดความสาเรจ

1.3.5 จดทาแผนทวางแผนการใชทดน มาตราสวน 1:4,000 1) วางแผนการใชทดน โดยการศกษาวเคราะหขอมลดานกายภาพจากแผนท มาตราสวน

1:4,000 ซงประกอบดวย แผนทสภาพการใชทดน แผนทดน แผนทถอครองทดน แผนทขอมลพนฐานทางกายภาพ ขอมลเศรษฐกจและสงคม มาตรการและขอกาหนดดานกฎหมายเกยวกบ การใชทดน ตลอดจนปญหาและความตองการของเกษตรกร เพอนามากาหนดขอบเขตแผนการใชทดน

2) จดทาแผนทวางแผนการใชทดน มาตราสวน 1:4,000 พรอมทงตารางแสดงสญลกษณและคาอธบายสญลกษณแตละหนวยของเขตแผนการใชทดน เนอท (ไรและรอยละ) ควรมชนขอมลเสนชนความสง เสนทางคมนาคม เสนทางนา แหลงนา หมบาน ฯลฯ ซอนทบอยบนแผนทดวย ซงตองจดทาทงในรปเอกสารแผนท และชนขอมลสารสนเทศทางภมศาสตร (ภาพผนวกท 6)

146

ภาพผนวกท 6 แผนทวางแผนการใชทดน ทมา : สานกงานพฒนาทดนเขต 2 จงหวดชลบร

3) จดทาคาอธบายแผนทวางแผนการใชทดน ประกอบดวย (1) อธบายแตละหนวยของแผนทวางแผนการใชทดนวา ปลกพชอะไร ปญหาและ

แนวทางการแกไขอยางกวางๆ (2) ตองมแผนทวางแผนการใชทดน และตารางคาอธบายหนวยของแผนทวาง

แผนการใชทดน และเนอท (ไร และรอยละ)

1.4 สวนวเคราะหดน มหนาทดาเนนการ ดงน 1.4.1 วเคราะหดนตามชดดน/ประเภทของชดดนทสารวจพบในพนทดาเนนการ เพอประเมน

ความอดมสมบรณของดน หรอวเคราะหวามการปนเปอนของสารเคม โลหะหนก หรอไม อยางไร พรอมจดทารายงานผลการวเคราะหดนในพนท

1.4.2 วเคราะหปญหาจากผลการวเคราะหดน พรอมขอเสนอแนะการแกไขปญหา และ การจดการดน การใชปยใหเหมาะสมกบดนและชนดของพชทจะปลก

147

1.5 สวนวชาการเพอการพฒนาทดน มหนาทดาเนนการ ดงน 1.5.1 ประเมนปรมาณการสญเสยดน โดยใชสมการการสญเสยดนสากล (USLE) ของแตละ

พนทตามสภาพการใชประโยชนทดน เพอวางมาตรการอนรกษดนและนา 1.5.1 คานวณอตรานาไหลบาและปรมาณนาไหลบา โดยการแบงพนทดาเนนการออกเปน

ลมนายอยเพอคานวณหาอตรานาไหลบาและปรมาณนาไหลบาของแตละพนท สาหรบนามาพจารณาหาพนทเหมาะสมสาหรบการเกบกกนาไวใชเพอการเกษตรกรรม และ/หรอหาแนวทางเบนนา/ชะลอความเรวของนาเพอการวางมาตรการอนรกษดนและนา

1.5.3 วเคราะหสภาพปญหาเพอกาหนดมาตรการอนรกษดนและนา และการปรบปรงบารงดน 1.5.4 กาหนดแนวทางการวจย และประเมนผลจากการดาเนนงานตามมาตรการอนรกษดนและนา

2. ประชมชแจงแผนการดาเนนงานจดระบบอนรกษดนและนาฯ ในพนทดาเนนการ (ฉบบราง) 2.1 ประชมเกษตรกร ผนาชมชน และหนวยงานทเกยวของ เพอเสนอแผนรางจดระบบอนรกษดน

และนา และการปรบปรงบารงดน ใหเขาใจถงประโยชนของการอนรกษดนและนา และการปรบปรงบารงดนในรปแบบตางๆ พรอมรบฟงขอเสนอแนะ ขอคดเหนและการยนยอมของเกษตรกร ตลอดจนการสนบสนนของหนวยงานทเกยวของ

2.2 หากเกษตรกร ผนาชมชน และหนวยงานทเกยวของ มขอเสนอแนะและขอคดเหนในการทจะปรบปรงแกไขแผนรางฯ ดงกลาว กใหทาความตกลงรวมกน เพอหาขอสรปสาหรบการดาเนนงานตอไป

3. นาแผนแมบทการดาเนนงานจดระบบอนรกษดนและนาฯ ทแกไขแลว ขอความเหนชอบ สพด. ประชมเกษตรกร ผนาชมชน และหนวยงานทเกยวของ เพอชแจงและขอความเหนชอบแผนการดาเนนงานจดระบบอนรกษดนและนาฯ ทปรบปรงแกไขแลว

4. จดทารายงานแผนแมบทการดาเนนงานจดระบบอนรกษดนและนาในเขตพฒนาทดน เพอเสนอขอความเหนชอบจากคณะกรรมการบรหารเขตพฒนาทดน ซงในรายงานประกอบดวย 4.1 ขอมลพนฐานของการสารวจและออกแบบงานจดระบบอนรกษดนและนาฯ พรอมแผนท

ทงหมด 4.2 ประเมนราคางานพรอมแบบมาตรการอนรกษดนและนาตางๆ ทจะดาเนนการ 4.3 ประเมนความคมคาทางเศรษฐกจทจะลงทน 4.4 วางระบบตดตามประเมนผลฯ

148

5. การขออนมตงบประมาณเพอดาเนนงาน 5.1 สพข. จดสงขอมลเขตพฒนาทดนทผานความเหนชอบของคณะกรรมการบรหารเขตพฒนา

ทดนให กผง. 5.2 กผง. สงขอมลใหหนวยงานทเกยวของตรวจสอบ (สวจ. และ สวพ.) 5.3 กผง. จดลาดบเขาแผนปฏบตงานและงบประมาณประจาป

6. ดาเนนการตามแผนงานทไดรบอนมต 6.1 เมอไดรบอนมตงบประมาณใหดาเนนการแลว สพข. สพด. เรมดาเนนงานตามแผนการ

ดาเนนงานทไดกาหนดไว 6.2 ในกรณบางพนททมปญหาเฉพาะเรอง ให สพข.ขอความรวมมอและการสนบสนน จาก

สานก/กองทเกยวของตอไป

149

บรรณานกรม

กรมพฒนาทดน. 2555. คมอการสารวจและออกแบบระบบอนรกษดนและนาในเขตพฒนาทดน. กรงเทพฯ : กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

คณะผจดทา

ทปรกษา ผบรหารองคกรแหงการเรยนร (Chief Knowledge Officer : CKO) นายอนสรณ จนทนโรจน รองอธบดกรมพฒนาทดนดานบรหาร

คณะกรรมการบรหารจดการความรกรมพฒนาทดน ประจาป ๒๕๕๖ ๑. นายอนสรณ จนทนโรจน รองอธบดกรมพฒนาทดนดานบรหาร ประธานกรรมการ ๒. นายวฒชาต สรชวยช ผเชยวชาญดานสารวจและจาแนกดน กรรมการ ๓. นายธระยทธ จตตจานงค ผเชยวชาญดานวางแผนการใชทดน กรรมการ ๔. นางสภา บรกปปกล ผเชยวชาญดานการจดการ กรรมการ

ความเสอมโทรมของทดน ๕. นางอรนาฎ โอวาทตระกล ผอานวยการศนยสารสนเทศ กรรมการ ๖. นายปรชา โพธปาน ผอานวยการสานกวจย กรรมการ

และพฒนาการจดการทดน ๗. นายวรชย กาญจนาลย ผอานวยการกองนโยบายและแผน กรรมการ

การใชทดน ๘. นางสาวภทราภรณ โสเจยยะ ผอานวยการกองการเจาหนาท กรรมการ ๙. นางปวณา แสงเดอน ผอานวยการกลมพฒนาบคคล กรรมการและเลขานการ ๑๐. นายวชย มณวงษ นกทรพยากรบคคลชานาญการพเศษ กรรมการและผชวยเลขานการ ๑๑. นางสาวปรษา ธราดษฐากล นกทรพยากรบคคลชานาญการ กรรมการและผชวยเลขานการ

คณะทางานชดองคความรดานการจดระบบอนรกษดนและนาในเขตพฒนาทดน ๑. นายพทยากร ลมทอง ผเชยวชาญดานอนรกษดนและนา ทปรกษา ๒. นางนงคราญ มณวรรณ ผเชยวชาญดานปรบปรงดนเปรยว ทปรกษา ๓. นายอรณ พงษกาญจนะ ผเชยวชาญดานการจดการดนดวยระบบพช ทปรกษา ๔. นางสภา บรกปปกล ผเชยวชาญดานการจดการ ทปรกษา

ความเสอมโทรมของทดน ๕. นางสาวสดา สวสดธนาคณ ผเชยวชาญดานปรบปรงดนเคม ทปรกษา ๖. นายปรชา โพธปาน ผอานวยการสานกวจย ประธานคณะทางาน

และพฒนาการจดการทดน

๗. นายชนพฒนธนา สขวบลย ผอานวยการกลมวจยและพฒนา คณะทางาน การอนรกษดนและนาเพอการเกษตร

๘. นางกตตมา ศวอาทตยกล ผอานวยการกลมวจยและพฒนา คณะทางาน การใชประโยชนหญาแฝกในการจดการดน

๙. นายไพรช พงษวเชยร ผอานวยการกลมวจยและพฒนา คณะทางาน การจดการดนเคม

๑๐. นางอโนชา เทพสภรณกล นกวชาการเกษตรชานาญการพเศษ คณะทางาน ๑๑. นางนสา มแสง ผอานวยการกลมวจยและพฒนา คณะทางานและเลขานการ

การปรบปรงบารงดน ๑๒. นายวชย มณวงษ นกทรพยากรบคคลชานาญการพเศษ คณะทางานและผชวยเลขานการ ๑๓. นางสาวรตกร ณ ลาปาง นกวชาการเกษตรชานาญการพเศษ คณะทางานและผชวยเลขานการ ๑๔. นางนรศชา ภกลบ นกทรพยากรบคคลชานาญการ คณะทางานและผชวยเลขานการ

คณะวทยากร : วทยากรควบคมกระบวนการสรางองคความรเพอการปฏบตงาน ๑. รศ.ดร.พรทพย อดมสน มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ๒. รศ.ดร.บาเพญ เขยวหวาน มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ๓. รศ.ดร.เบญจมาศ อยประเสรฐ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ๔. รศ.ดร.พงศพนธ เธยรหรญ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

สงหาคม ๒๕๕๖