ACTA APOSTOLICAE SEDIS COMMENTARIUM OFFICIALE ANNUS IX - VOLUMEN IX, PARS II. R O M A E TYPIS POLYGLOTTIS VATICANIS MCMXVII CODEX IURIS CANONICI PII X PONTIFICIS MAXIMI IUSSU DIGESTUS BENEDICTI PAPAE XV AUCTORITATE PROMULGATUS BOMAE TYPIS POLYGLOTTIS VATICANIS MCMXVII ACTA, vol. IX, Pars II. 1 'i NEMINI LICEAT SINE VENIA. SANCTAE SEDIS HUNC CODICEM DENUO IMPRIMERE AUT IN ALIAM LINGUAM VERTERE. IUS PROPRIETATIS ^INDICABITUR. VENERABILIBVS FRATRIBVS ET DILECTIS FILIIS PATRIARCHIS, PRIMATIBVS, ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS ALIISQVE ORDINARIIS AC PRAETEREA CATHOLICARVM STUDIORVM VNIVERSITATVM AC SEMINARIORVM DOCTORIBVS ATQVE AVDITORIBVS. B ENE D I C T V S E P I S C O P VS SERVVS SERVORVM DEI AD PERPETVAM REI MEMORIAM. rovidentissima Mater Ecclesia, ita a Conditore Christo constituta, ut omnibus instructa esset notis quae cuilibet perfectae societati congruunt, inde a suis primordiis, cum, Dominico obsequens mandato, docere ac regere omnes gentes incepit, aggressa est iam tum sacri ordinis virorum christianaeque plebis disciplinam datis legibus moderari ac tueri. Procedente autem tempore, praesertim cum se in libertatem vindicavit et per maiora in dies incrementa latius ubique est propagata, ius ferendarum legum proprium ac nativum evolvere atque explicare nunquam destitit, multiplici ac varia decretorum copia per Romanos Pontifices et Oecumenicas Synodos, pro re ac tempore, promulgata. Hisce vero legibus praeceptisque tum cleri populique Christiani consuluit" regimini sapienter, tum ipsam, ut historia testatur, rei publicae utilitatem civilemque cultum mirifice provexit. Neque enim solum barbar arum gentium leges curavit Ecclesia abrogandas ferosque earum mores ad humanitatem informandos, sed ipsum quoquo Romanorum ius, insigne veteris sapientiae monumentum, quod ratio scripta est merito nuncupatum, divini luminis auxilio freta, temperava correctumque christiane perfecit, usque adeo ut, instituto rectius ac passim expolito privato et publico genere vivendi, sive aetate media sive recentiore materiam legibus condendis satis amplam paraverit. 6 Codeas Iuris Canonici Veram enimvero, quod ipse fel. rec. Decessor Noster Pius X, Arduum sane , d. xvi Kal. Apr. a. mcmiv edito, Motu proprio sapienter advertit, temporum conditionibus hominumque necessitatibus, prout rerum natura fert, immutatis, ius canonicum

iam suum finem haud expedite persequi omni ex parte visum est. Saeculorum enim decursu, leges quamplurimae prodierant, quarum nonnullae aut suprema Ecclesiae auctoritate abrogatae sunt aut ipsae obsoleverunt; nonnullae vero aut pro conditione temporum difficiles ad exsequendum, aut communi omnium bono minus in praesenti utiles minusve opportunae evaserunt. Accedit etiam, quod leges canonicae ita numero creverant, tam disiunctae dispersaeque vagabantur, ut satis multae peritissimus ipsos, nedum vulgus, laterent. Quibus de causis, idem fel. rec. Decessor Noster, statim ac Pontificatum suscepit, secum ipse reputans quanto foret usui, ad disciplinam ecclesiasticam restituendam firmandam, si gravibus illis, quae supra enarravimus, incommodis sollicite medere tur, consilium iniit universas Ecclesiae leges, ad haec usque tempora editas, lucido ordine digestas in unum colligendi; amotis inde quae abrogatae iam essent aut obsoletae ; aliis, ubi opus esset, ad nostros praesentes mores opportunius accommodatis 1 ; aliis etiam, si quando necesse esse aut expedire videretur, ex novo constitutis. Rem sane perarduam post maturam deliberationem aggressus, cum sacrorum Antistites, quos Spiritus Sanctus posuit regere Ecclesiam Dei, eadem super re consulere, eorumque mentes plane cognoscere omnino oportere iudicasset, primum omnium id curavit ac voluit, ut Cardinalis a Publicis Ecclesiae Negotiis, datis litteris ad VV. FF. singulos Catholici auditis Suffrau Orbis Archiepiscopos, iisdem committeret ut ganis suis aliisque, si qui essent, Ordinariis qui Synodo Provinciali interesse deberent, quamprimum huic Sanctae Sedi paucis referrent an et quaenam in vigenti iure canonico, sua eorumque sententia, immutatione vel emendatione aliqua prae ceteris indigerent 2. 1 Cf. Motu proprio Arduum sane . 2 Cf. Epistolam Pergratum mihi die 25 Martii 1904. Constitutio Apostolica 7 P o s t e a , c o m p l u r i b u s v i r i s d i s c i p l i n a e c a n o n u m p e r i t i s s i m i s s i v e e x U r b e , R o m a s i v e v a r i i s e n a t i o n i b u s i n c o n s o r t i u m l a b o r u m a c c i t i s , m a n d a t u m d e d i t d i l e c t o f i l i o N o s t r o P e t r o S . R . E . C a r d i n a l i G a s p a r r i , t u m A r c h i e p i s c o p o C a e s a r i e n s i , u t C o n s u l t o r u m o p e r a m d i r i g e r e t , p e r f i c e r e t , a c , s i o p u s e s s e t , s u p p l e r e t . C o e t u m d e i n d e , s i v e , u t a i u n t , Commissionem S . R . E . C a r d i n a l i u m c o n s t i t u i t , i n e a m q u e c o o p t a v i t C a r d i n a l e s D o m i n i c u m F e r r a t a , C a s i m i r u m G e n n a r i , B e n i a m i n u m C a v i c c h i o n i , I o s e p h C a l a s a n c t i u m V i v e s y T u t o e t F e l i c e m C a v a g n i s , q u i , r e f e r e n te e o d e m d i l e c t o f i l i o N o s t r o P e t r o S . R . E . C a r d i n a l i G a s p a r r i , p a r a t o s c a n o n e s d i l i g e n t e r p e r p e n d e r e n t e o s q u e , i u d i c i o s u o , i m m u t r e n t , e m e n d a r e n t , e x p o l i r e n t \ C u m a u t e m q u i n q u e i i V i r i , a l i u s e x a l i o , o b i i s s e n t , i n e o r u m l o c u m s u f f e c t i s u n t d i l e c t i f i l i i N o s t r i S . R . E . C a r d i n a l e s V i n c e n t i u s V a n n u t e l

l i , C a i e t a n u s D e L a i , S e b a s t i a n u s M a r t i n e l l i , B a s i l i u s P o m i , C a i e t a n u s B i s l e t i , G u l i e l m u s v a n R o s s u m , P h i l i p p u s G i u s t i n i e c h a e l L e g a , q u i m a n d a t u m s i b i n e g o t i u m e g r e g i e e x p l e v e t . P o s t r e m o , p r u d e n t i a m a u c t o r i t a t e m q u e c u n r u m i n E p i s c o p a t u v e n e r a b i l i u m F r a t r u m i t e r u m e x q u i r , a d i p s o s i t e m q u e a d o m n e s R e g u l a r i u m O r d i n u m P r a e l a t o s , q q u o t a d O e c u m e n i c u m C o n c i l i u m l e g i t i m e v o c a r i s o l , n o v i C o d i c i s i a t a d i g e s t i e t a d o r n a t i , a n t e q u a m p r o m u l g a r e t s i n g u l a a d s i n g u l o s e x e m p l a r i a m i t t i i u s s i t , u t s u a s q u i s q n i m a d v e r s i o n e s i n p a r a t o s c a n o n e s l i b e r e p a t e f a c e r e n t 2 . V e r u m , c u m i n t e r e a i m m o r t a l i s m e m o r i a e D e c o r N o s t e r , c o m p l o r a n t e C a t h o l i c o O r b e u n i v e r s o , d e v i e c e s s i s s e t , i d c o n t i g i t N q b i s , P o n t i f i c a t u m s e c r e t o D e i c o n s i i n e u n t i b u s , u t E c c l e s i a e N o b i s c u m d o c e n t i s s i c u n d i q u e c o l l e s u f f r a g i a d e b i t o c u m h o n o r e e x c i p e r e m u s . T u m d e m u m , n o v u m t o s c a n o n i c i i u r i s C o d i c e m , i a m p r i d e m i n i p s o C o n c i l i o V c a n o a p l u r i b u s s a c r o r u m A n t i s t i t i b u s e x p e t i t u m , e t a b h i n o d e c i m s o l i d os a n n o s i n c h o a t u m , i n o m n e s s u a s p a r t e s r e c o g i m u s , a p p r o b a v i m u s , r a t u m h a b u i m u s . Arduum sane . 1 Cf. M o t u p r o p r i o 2 Cf. E p i s t o l am De mandato d i e 2 0 Martii 1912. Codex Iuris Canonici Itaque, invocato divinae gratiae auxilio, Beatorum Petri et Pauli Apostolorum auctoritate confisi, motu proprio, certa scientia atque Apostolicae, qua aucti sumus, potestatis plenitudine, Constitutione hac Nostra, quam volumus perpetuo valituram, praesentem Codicem, sic ut digestus est, promulgamus, vim legis posthac habere pro universa Ecclesia decernimus, iubemus, vestraeque tradimus custodiae ac vigilantiae servandum. Ut autem omnes, ad quos pertinet, probe perspecta habere possint huius Codicis praescripta antequam ad effectum- adducantur, edicimus ac iubemus ut ea vim obligandi habere non incipiant nisi a die Pentecostes anni proxime venturi, idest a die decima nona mensis Maii anni millesimi nongentesimi duodevicesimi. Non obstantibus quibuslibet ordinationibus, constitutionibus, privilegiis etiam speciali atque individua mentione dignis, nec non consuetudinibus etiam immemorabilibus ceterisque contrariis quibusvis. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam Nostrae constitutionis, ordinationis, limitationis, suppressionis,, derogationis expressaeque quomodolibet voluntatis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis hoc attentare praesumpserit,

p i l t M i r u n c t o e n s u o t e n t u r , u e a e s s t a d l i o c t a t i u a t i c d u n o v

indignationem omnipotentis Dei ac Beatorum Petri et Pauli Apostolorum Eius se noverit incursurum. v Datum Romae apud S. Petrum die festo Pentecostes anno millesimo nongentesimo decimo septimo, Pontificatus Nostri tertio. PETRUS CARD. GASPARRI A SECRETIS STATUS. O. CARD. CAGIANO DE AZEVEDO S. R. E. CANCELLARIUS. PROFESSIO CATHOLICAE FIDEI Ego -N. firma fide credo et profiteor omnia et singula, quae continentur in symbolo Fidei, quo sancta Eomana Ecclesia utitur, videlicet: Credo in unum Deum, Patrem omnipotentem, factorem caeli et terrae, visibilium omnium et invisibilium. Et in unum Dominum Iesum Christum, Filium Dei Unigenitum. Et ex Patre natum, ante omnia saecula. Deum de Deo, lumen de lumine, Deum verum de Deo vero. Genitum non factum, consubstantialem Patri : per quem omnia facta sunt. Qui propter nos homines, et propter nostram salutem descendit de caelis. Et incarnatus est de Spiritu Sancto ex Maria Virgine, et Homo factus est. Crucifixus etiam pro nobis, sub Pontio Pilato : passus, et sepultus est. Et resurrexit tertia die, secundum Scripturas. Et ascendit in caelum : sedet ad dexteram Patris. Et iterum venturus est cum gloria iudicare vivos, et mortuos : cuius regni non erit finis. Et in Spiritum Sanctum, Dominum et vivificantem: qui ex Patre Filioque procedit. Qui cum Patre et Filio simul adoratur, et conglorificatur : qui locutus est per prophetas. Et Unam, Sanctam, Catholicam et Apostolicam Ecclesiam. Confiteor unum Baptisma in remissionem peccatorum. Et exspecto resurrectionem mortuorum. Et vitam venturi saeculi. Amen. Apostolicas et ecclesiasticas traditiones, reliquasque eiusdem Ecclesiae observationes et constitutiones firmissime admitto et amplector. Item sacram Scripturam iuxta eum sensum, quem tenuit et tenet sancta Mater Ecclesia, cuius est iudicare de vero sensu et interpretatione sacrarum Scripturarum, admitto; nec eam unquam, nisi iuxta unanimem consensum Patrum, accipiam et interpretabor. Profiteor quoque septem esse vere et proprie Sacramenta novae legis a Iesu Christo Domino nostro instituta, atque ad salutem humani generis, licet non omnia singulis, necessaria, scilicet, Baptismum, Confirmationem, Eucharistiam, Poenitentiam, Extremam Unctionem, Ordinem et Matrimonium; illaque gratiam conferre, et ex his Baptismum, Confirmationem et Ordinem sine sacrilegio reiterari non posse. - Receptos quoque et approbatos Ecclesiae Catholicae ritus in supradictorum omnium Sacramentorum sollemni administratione recipio et admitto. 10 Codex Iuris Canonici Omnia et singula quae de peccato originali et de iustificatione in sacrosancta Tridentina Synodo definita et declarata fuerunt, amplector et recipio. - Profiteor pariter in Missa offerri Deo verum, proprium et propitiatorium Sacrificium pro vivis et defunctis; atque in sanctissimo Eucharistiae Sacramento esse vere, realiter et substantialiter Corpus et Sanguinem una cum anima et divinitate Domini nostri Iesu Christi, fierique conversionem totius substantiae panis in Corpus, et totius substantiae vini in Sanguinem, quam conversionem Catholica Ecclesia Transsubstantiationem appellat. Fateor etiam sub altera tantum specie totum atque integrum Christum, verumque Sacramentum sumi. - Constanter teneo Purgatorium esse, animasque ibi detentas fidelium suffragiis iuvari. Similiter et Sanctos una cum Christo regnantes venerandos

atque invocandos esse, eosque orationes Deo pro nobis offerre, atque eorum Reliquias esse venerandas. Firmiter assero imagines Christi ac Deiparae semper Virginis, necnon aliorum Sanctorum habendas et retinendas esse, atque eis debitum honorem ac venerationem impertiendam. - Indulgentiarum etiam potestatem a Christo in Ecclesia relictam fuisse, illarumque usum Christiano populo maxime salutarem esse affirmo. - Sanctam, Catholicam et Apostolicam Romanam Ecclesiam, omnium Ecclesiarum matrem et magistram agnosco, Romanoque Pontifici beati Petri Apostolorum Principis successori ac Iesu Christi Vicario veram obedientiam spondeo ac iuro. Cetera item omnia a sacris Canonibus et Oecumenicis Conciliis, ac praecipue a sacrosancta Tridentina Synodo et ab Oecumenico Concilio Vaticano tradita, definita ac declarata, praesertim de Romani Pontificis primatu et infallibili magisterio, indubitanter recipio atque profiteor, simulque contraria omnia, atque haereses quascunque ab Ecclesia damnatas et reiectas et anathematizatas, ego pariter damno, reiicio et anathematizo. Hanc veram Catholicam Fidem, extra quam nemo salvus esse potest, quam in praesenti sponte profiteor et veraciter teneo, eandem integram et inviolatam usque ad extremum vitae spiritum, constantissime, Deo adiuvante, retinere et confiteri, atque a meis subditis seu illis, quorum cura ad me in munere meo spectabit, teneri et doceri et praedicari, quantum in me erit curaturum, ego idem N. spondeo, voveo ac iuro. Sic me Deus adiuvet, et haec sancta Dei Evangelia. CODEX IURIS CANONICI LIBER PRIMUS N O R M A E G E N E R A L ES CAN. 1 . L i c e t i n C o d i c e i u r i s c a n o n i c i E c c l e s i a e q u o q u e O r i e n t a l i s d i s c i p l i na s a e p e r e f e r a t u r , i p s e t a m e n u n a m r e s p i c i t L a t i n a m E c c l e s i a m , n e q ue O r i e n t a l e m o b l i g a t , n i s i d e i i s a g a t u r , q u a e e x i p s a rei n a t u r a e t i am O r i e n t a l e m a f f i c i u n t. CAN. 2 . . C o d e x , p l e r u m q u e , n i h i l d e c e r n i t d e r i t i b u s e t c a e r e m o n i i s q u a s l i t u r g i c i l i b r i , a b E c c l e s i a L a t i n a p r o b a t i , s e r v a n d a s p r a e c i p i u n t i n c e l e b r a t i o n e s a c r o s a n c t i M i s s a e s a c r i f i c i i , i n a d m i n i s t r a t i o n e S a c r a m e n t o r u m e t S a c r a m e n t a l i u m a l i i s q u e s a c r i s p e r a g e n d i s . Q u a r e o m n e s l i t u r g i c a e l e g es v i m s u a m r e t i n e n t , n i s i e a r u m a l i q u a i n C o d i c e e x p r e s s e c o r r i g a t u r. CAN. 3 . C o d i c i s c a n o n e s i n i t a s ab A p o s t o l i c a S e d e c u m v a r i i s N a t i o n i b us c o n v e n t i o n e s n u l l a t e n u s a b r o g a n t a u t i i s a l i q u i d o b r o g a n t ; e a e i d c i r co p e r i n d e a c i n p r a e s e n s v i g e r e p e r g e n t , c o n t r a r i i s h u i u s C o d i c i s p r a e s c r i p t i s m i n i m e o b s t a n t i b u s . CAN. 4 . ' I u r a a l i i s q u a e s i t a , i t e m q u e p r i v i l e g i a a t q u e i n d u l t a q u a e , a b A p o s t o l i c a S e d e a d h a e c u s q u e t e m p o r a p e r s o n i s s i v e

p h y s i c i s s i v e m o r a l i b us c o n c e s s a , i n u s u a d h u c s u n t n e c r e v o c a t a , i n t e g r a m a n e n t , n i s i h u i u s C o d i c i s c a n o n i b u s e x p r e s s e r e v o c e n t u r. CAN. 5 . V i g e n t e s i n p r a e s e n s c o n t r a h o r u m s t a t u t a c a n o n u m c o n s u e t u d i n es s i v e u n i v e r s a l e s s i v e p a r t i c u l a r e s , s i q u i d e m i p s i s c a n o n i b u s e x p r e s s e reprobentur, t a n q u a m i u r i s c o r r u p t e l a e c o r r i g a n t u r , l i c e t s i n t i m m e m o r a b i l e s , n e v e s i n a n t u r i n p o s t e r u m r e v i v i s c e r e ; a l i a e , q u a e q u i d e m c e n t e n a r i a e s i n t e t i m m e m o r a b i l e s , t o l e r a r i p o t e r u n t , s i O r d i n a r i i p r o l o c o r um a c p e r s o n a r u m a d i u n c t i s e x i s t i m e n t e a s p r u d e n t e r s u b m o v e r i n o n p o s s e; c e t e r a e s u p p r e s s a e h a b e a n t u r , n i s i e x p r e s s e C o d e x a l i u d c a v e a t . CAN. 6 . C o d e x v i g e n t e m h u c u s q u e d i s c i p l i n a m p l e r u m q u e r e t i n e t , l i c e t o p p o r t u n a s i m m u t a t i o n e s a f f e r a t . I t a q u e : 1 . L e g e s q u a e l i b e t , s i v e u n i v e r s a l e s s i v e p a r t i c u l a r e s , p r a e s c r i p t is h u i u s C o d i c i s o p p o s i t a e , a b r o g a n t u r , n i s i d e p a r t i c u l a r i b u s l e g i b u s a l i ud e x p r e s s e c a v e a t u r; Codex Iuris Canonici 2 . C a n o n e s q u i i u s v e t u s e x i n t e g r o r e f e r u n t , e x v e t e r i s i u r i s a u c t o r i t a t e , a t q u e i d e o e x r e c e p t i s a p u d p r o b a t o s a u c t o r e s i n t e r p r e t a t i o n i b u s , s u n t a e s t i m a n d i; 3 . C a n o n e s q u i e x p a r t e t a n t u m c u m v e t e r i i u r e c o n g r u u n t , q ua c o n g r u u n t , e x i u r e a n t i q u o a e s t i m a n d i s u n t ; q u a d i s c r e p a n t , s u n t e x s ua i p s o r u m s e n t e n t i a d i i u d i c a n d i; 4 . I n d u b i o n u m a l i q u o d c a n o n u m p r a e s c r i p t u m c u m v e t e r i i u re d i s c r e p e t , a v e t e r i i u r e n o n e s t r e c e d e n d u m; 5 . Q u o d a d p o e n a s a t t i n e t , q u a r u m i n C o d i c e n u l l a f i t m e n t i o , s p i r i t u a l e s s i n t v e l t e m p o r a l e s , m e d i c i n a l e s v e l , u t v o c a n t , v i n d i c a t i v a e , l a t ae v e l f e r e n d a e s e n t e n t i a e , e a e t a n q u a m a b r o g a t a e h a b e a n t u r ; 6 . Si q u a e x c e t e r i s d i s c i p l i n a r i b u s l e g i b u s , q u a e u s q u e a d h uc v i g u e r u n t , n e c e x p l i c i t e n e c i m p l i c i t e i n C o d i c e c o n t i n e a t u r , e a v im o m n e m a m i s i s s e d i c e n d a e s t , n i s i i n p r o b a t i s l i t u r g i c i s l i b r i s r e p e r i a t u r, a u t l e x s i t i u r i s d i v i n i s i v e p o s i t i v i s i v e n a t u r a l i s . CAN. 7. N o m i n e S e d i s A p o s t o l i c a e v e l S a n c t a e S e d i s i n h o c C o d i c e v e n i u n t n o n s o l u m R o m a n u s P o n t i f e x , s e d e t i a m , n i s i e x r

e i n a t u r a v e l s e r m o n is c o n t e x t u a l i u d a p p a r e a t , C o n g r e g a t i o n e s , T r i b u n a l i a , O f f i c i a , p e r q u ae i d e m R o m a n u s P o n t i f e x n e g o t i a E c c l e s i a e u n i v e r s a e e x p e d i r e s o l e t. T I T U L U S I . De l e g i b u s e c c l e s i a s t i c i s. CAN. 8. 1 . L e g e s i n s t i t u u n t u r , c u m p r o m u l g a n t u r . 2 . L e x n o n p r a e s u m i t u r p e r s o n a l i s , s e d t e r r i t o r i a l i s , n i s i a l i ud c o n s t e t . CAN. 9. L e g e s a b A p o s t o l i c a S e d e l a t a e p r o m u l g a n t u r p e r e d i t i o n e m i n Actorum Apostolicae Sedis commentario officiali, n i s i i n c a s i b u s p a r t i c u l a r i b u s a l i u s p r o m u l g a n d i m o d u s f u e r i t p r a e s c r i p t u s ; e t v i m s u a m e x s e r u nt t a n t u m e x p l e t i s t r i b u s m e n s i b u s a d i e q u i Actorum n u m e r o a p p o s i t u s e s t , n i s i e x n a t u r a r e i i l l i c o l i g e n t a u t i n i p s a l e g e b r e v i o r v e l l o n g i o r v a c a t i o s p e c i a l i t e r e t e x p r e s s e f u e r i t s t a t u t a. CAN. 10 L e g e s r e s p i c i u n t f u t u r a , n o n p r a e t e r i t a , n i s i n o m i n a t i m i n eis de p r a e t e r i t i s c a v e a t u r. CAN. 1 1 . I r r i t a n t e s a u t i n h a b i l i t a n t e s e a e t a n t u m l e g e s h a b e n d a e s u n t , q u i b us a u t a c t u m e s s e n u l l u m a u t i n h a b i l e m e s s e p e r s o n a m e x p r e s s e v e l a e q u i v a l e n t e r s t a t u i t u r. CAN. 1 2 . L e g i b u s m e r e e c c l e s i a s t i c i s n o n t e n e n t u r q u i b a p t i s m u m n o n r e c e p e r u n t , n e c b a p t i z a t i q u i s u f f i c i e n t i r a t i o n i s u s u n o n g a u d e n t , n e c q u i , l i c et Liber Primus - Normae Generales 13 r a t i o n i s u s u m a s s e c u t i , s e p t i m u m a e t a t i s a n n u m n o n d u m e x p l e v e r u n t, n i s i a l i u d i u r e e x p r e s s e c a v e a t u r . CAN. 1 3 . 1 . L e g i b u s g e n e r a l i b u s t e n e n t u r u b i q u e t e r r a r u m o m n e s p r o q u i b u s l a t a e s u n t. 2 . L e g i b u s c o n d i t i s p r o p e c u l i a r i t e r r i t o r i o i i s u b i i c i u n t u r p r o q u i b u s l a t a e s u n t q u i q u e i b i d e m d o m i c i l i u m v e l q u a s i - d o m i c i l i u m h a b e n t et s i m u l a c t u c o m m o r a n t u r , f i r m o p r a e s c r i p t o c a n . 1 4 . CAN. 1 4 . 1. P e r e g r i n i : 1 . N o n a d s t r i n g u n t u r l e g i b u s p a r t i c u l a r i b u s s u i t e r r i t o r i i q u a n d i u a b e o a b s u n t , n i s i a u t e a r u m t r a n s g r e s s i o i n p r o p r i o t e r r i t o r i o n o c e a t , a u t l e g e s s i n t p e r s o n a l e s;

2 . N e q u e l e g i b u s t e r r i t o r i i i n q u o v e r s a n t u r , i i s e x c e p t i s q u a e o r d i n i p u b l i c o c o n s u l u n t , v e l a c t u u m s o l l e m n i a d e t e r m i n a n t ; 3 . A t l e g i b u s g e n e r a l i b u s t e n e n t u r , e t i a m s i h a e s u o i n t e r r i t o r io n o n v i g e a n t , m i n i m e v e r o s i i n l o c o i n q u o v e r s a n t u r n o n o b l i g e n t. 2 . V a g i o b l i g a n t u r l e g i b u s t a m g e n e r a l i b u s q u a m p a r t i c u l a r i b us q u a e v i g e n t i n l o c o i n q u o v e r s a n t u r . CAN. 1 5 . L e g e s , e t i a m i r r i t a n t e s e t i n h a b i l i t a n t e s , i n d u b i o i u r i s n o n u r g e n t; i n d u b i o a u t e m f a c t i p o t e s t O r d i n a r i u s i n e i s d i s p e n s a r e , d u m m o d o a g a t u r d e l e g i b u s i n q u i b u s E o m a n u s P o n t i f e x d i s p e n s a r e s o l e t. CAN. 1 6 . 1 . N u l l a i g n o r a n t i a l e g u m " i r r i t a n t i u m a u t i n h a b i l i t a n t i u m ab e i s d e m e x c u s a t , n i s i a l i u d e x p r e s s e d i c a t u r . 2 . I g n o r a n t i a v e l e r r o r c i r c a l e g e m a u t p o e n a m a u t c i r c a f a c t um p r o p r i u m a u t c i r c a f a c t u m a l i e n u m n o t o r i u m g e n e r a t i m n o n p r a e s u m i t u r ; c i r c a f a c t u m a l i e n u m n o n n o t o r i u m p r a e s u m i t u r , d o n e c c o n t r a r i um p r o b e t u r . CAN. 1 7 . 1. L e g e s a u t h e n t i c e i n t e r p r e t a t u r l e g i s l a t o r e i u s v e s u c c e s s o r e t is c u i p o t e s t a s i n t e r p r e t a n d i f u e r i t a b e i s d e m c o m m i s s a . 2. I n t e r p r e t a t i o a u t h e n t i c a , p e r m o d u m l e g i s e x h i b i t a , e a n d em v i m h a b e t a c l e x i p s a ; e t s i v e r b a l e g i s i n s e c e r t a d e c l a r e t t a n t u m , p r o m u l g a t i o n e n o n e g e t e i v a l e t r e t r o r s u m ; s i l e g e m c o a r c t e t v e l e x t e n d at a u t d u b i a m e x p l i c e t , n o n r e t r o t r a h i t u r e t defeet p r o m u l g a r i . 3 . D a t a a u t e m p e r m o d u m s e n t e n t i a e i u d i c i a l i s a u t r e s c r i p t i i n re p e c u l i a r i , v i m l e g i s n o n h a b e t e t l i g a t t a n t u m p e r s o n a s a t q u e a f f i c i t r es p r o q u i b u s d a t a e s t. CAN. 1 8 . L e g e s e c c l e s i a s t i c a e i n t e l l i g e n d a e s u n t s e c u n d u m p r o p r i a m v e r b o r um s i g n i f i c a t i o n e m in t e x t u et c o n t e x t u c o n s i d e r a t a m ; q u a e s i d u b i a et u Codex Iuris Canonici obscura manserit, ad locos Codicis parallelos, si qui sint, ad legis finem ac circumstantias et ad mentem legislatoris est recurrendum. CAN. 19. Leges quae poenam statuunt, aut liberum iurium exercitium coarctant, aut exceptionem a lege continent, strictae subsunt interpretationi. CAN. 20. Si certa de re desit expressum praescriptum legis sive generalis sive

particularis, norma sumenda est, nisi agatur de poenis applicandis, a legibus latis in similibus; a generalibus iuris principiis cum aequitate canonica servatis; a stylo et praxi Curiae Romanae; a communi constantique sententia doctorum. CAN. 21. Leges latae ad praecavendum periculum generale, urgent, etiamsi in casu peculiari periculum non adsit. CAN. 22. Lex posterior, a competenti auctoritate lata, obrogat priori, si id expresse edicat, aut sit illi directe contraria, aut totam de integro ordinet legis prioris materiam; sed firmo praescripto can. 6, n. 1, lex generalis nullatenus derogat locorum specialium et personarum singularium statutis, nisi aliud in ipsa expresse caveatur. CAN. 23. In dubio revocatio legis praeexsistentis non praesumitur, sed leges posteriores ad priores trahendae sunt et his, quantum fieri possit, conciliandae . CAN. 24. Praecepta, singulis data, eos quibus dantur, ubique urgent, sed iudicialiter urgeri nequeunt et cessant resoluto iure praecipientis, nisi per legitimum documentum aut coram duobus testibus imposita fuerint. TITULUS II. De consuetudine. CAN. 25. Consuetudo in Ecclesia vim legis a consensu competentis Superioris ecclesiastici unice obtinet. CAN. 26. Communitas quae legis ecclesiasticae saltem recipiendae capax est, potest consuetudinem inducere quae vim legis obtineat. CAN. 27. 1. Iuri divino sive naturali sive positivo nulla consuetudo potest aliquatenus derogare; sed neque iuri ecclesiastico praeiudicium affert, Liber Primus - JSiormae Generales 15 nisi fuerit rationabilis et legitime per annos quadraginta continuos et completos praescripta; contra legem vero ecclesiasticam quae clausulam contineat futuras consuetudines prohibentem, sola praescribere potest rationabilis consuetudo centenaria aut immemorabilis. 2. Consuetudo quae in iure expresse reprobatur, non est rationabilis. CAN. 28. Consuetudo praeter legem, quae scienter a communitate cum animo se obligandi servata sit, legem inducit, si pariter fuerit rationabilis.et legitime per annos quadraginta continuos et completos praescripta. CAN. 29. Consuetudo est optima legum interpres. CAN. 30. Firmo praescripto can. 5, consuetudo contra legem vel praeter legem per contrariam consuetudinem aut legem revocatur; sed, nisi expressam de iisdem mentionem fecerit, lex non revocat consuetudines centenarias aut immemorabiles, nec lex generalis consuetudines particulares. TITULUS I I I . De temporis supputatione. CAN. 31. Salvis legibus liturgicis, tempus, nisi aliud expresse caveatur, supputetur ad normam canonum qui sequuntur. CAN. 32. 1. Dies constat 24 horis continuo supputandis a media nocte, hebdomada 7 diebus. 2. In iure nomine mensis venit spatium 30, anni vero spatium 365 dierum, nisi mensis et annus dicantur sumendi prout sunt in calendario. CAN. 33.

1. In supputandis horis diei standum est communi loci usui; sed in privata Missae celebratione, in privata horarum canonicarum recitatione, in sacra communione recipienda et in ieiunii vel abstinentiae lege servanda, licet alia sit usualis loci supputatio, potest quis sequi loci tempus aut locale sive verum sive medium, aut legale sive regionale sive aliud extraordinarium. 2. Quod attinet ad tempus urgendi contractuum obligationes, servetur, nisi aliter expressa pactione conventum fuerit, praescriptum iuris civilis in territorio vigentis. CAN. 34. 1. Si mensis et annus designentur proprio nomine vel aequivalenter, ex. gr., mense februario, anno proxime futuro, sumantur prout sunt in calendario. 16 Codex Iuris Canonici 2. Si terminus a quo nec explicite nec implicite assignetur, ex. gr., suspensio a Missae celebratione per mensem aut duos annos, tres in anno vacationum menses, etc., tempus supputetur de momento ad momentum; et si tempus sit continuum, ut in allato primo exemplo, menses et anni sumantur prout sunt in calendario; si intermissum, hebdomada intelligatur 7 dierum, mensis 30, annus 365. 3. Si tempus constet uno vel pluribus mensibus aut annis, una vel pluribus hebdomadibus aut tandem pluribus diebus, et terminus a quo explicite vel implicite assignetur : 1. Menses et anni sumantur prout sunt in calendario; 2. Si terminus a quo coincidat cum initio diei, ex. gr., duo vacationum menses a die 15 augusti, primus dies ad explendam numerationem computetur et tempus finiatur incipiente ultimo die eiusdem numeri; 3. Si terminus a quo non coincidat cum initio diei, ex. gr., decimus quartus aetatis annus, annus novitiatus, octiduum a vacatione sedis episcopalis, decendium ad appellandum, etc., primus dies ne computetur et tempus finiatur expleto ultimo die eiusdem numeri; 4. Quod si mensis die eiusdem numeri careat, ex. gr., unus mensis a die SO ianuarii, tunc pro diverso casu tempus finiatur incipiente vel expleto ultimo die mensis; 5. Si agatur de actibus eiusdem generis statis temporibus renovandis, ex gr., triennium ad professionem perpetuam post temporariam, triennium aliudve temporis spatium ad electionem renovandam, etc., tempus finitur eodem recurrente die quo incepit, sed novus actus per integrum eundem diem poni potest. CAN. 35. Tempus utile illud intelligitur quod pro exercitio aut prosecutione sui iuris ita alicui competit ut ignoranti aut agere non valenti non currat; continuum, quod nullam patitur interruptionem. TITULUS IV. De rescriptis. CAN. 36. 1. Rescripta tum Sedis Apostolicae tum aliorum Ordinariorum impetrari libere possunt ab omnibus qui expresse non prohibentur. 2. Gratiae et dispensationes omne genus a Sede Apostolica concessae etiam censura irretitis validae sunt, salvo praescripto can. 2265, 2, 2275, n. 3, 2283. CAN. 37. Rescriptum impetrari potest pro alio etiam praeter eius assensum; et licet ipse possit gratia per rescriptum concessa non uti, rescriptum tamen valet ante eius acceptationem, nisi aliud ex appositis clausulis appareat. Liber Primus - Normae Generales 17 CAN. 38. Rescripta quibus gratia conceditur sine interiecto exsecutore, effectum habent a momento quo datae sunt litterae; cetera a tempore exsecutionis. CAN. 39.

Conditiones in rescriptis tunc tantum essentiales pro eorundem validitate censentur, cum per particulas si, dummodo, vel aliam eiusdem significationis exprimuntur. CAN. 40. In omnibus rescriptis subintelligenda est, etsi non expressa, conditio : Si preces veritate nitantur, salvo praescripto can. 45, 1054. CAN. 41. In rescriptis quorum nullus est exsecutor, preces veritate nitantur oportet tempore quo rescriptum datum est.1; in ceteris tempore exsecutionis. CAN. 42. 1. Reticentia veri, seu subreptio, in precibus non obstat quominus rescriptum vim habeat ratumque sit, dummodo expressa fuerint quae de stylo Curiae sunt ad validitatem exprimenda. 2. Nec obstat expositio falsi, seu obreptio, dummodo vel unica causa proposita vel ex pluribus propositis una saltem motiva vera sit. 3. Vitium obreptionis vel subreptionis in una tantum parte rescripti aliam non infirmt, si una simul plures gratiae per rescriptum con* cedantur. CAN, 43. 1 Gratia ab una Sacra Congregatione vel Officio Romanae Curiae denegata, invalide ab alia Sacra Congregatione vel Officio aut a loci Ordinario, etsi potestatem habente, conceditur sine assensu Sacrae Congregationis vel Officii quocum vel quibuscum agi coeptum fuit, salvo iure S. Poenitentiariae pro foro interno. CAN. 44. 1. Nemo gratiam a proprio Ordinario denegatam ab alio Ordinario petat, nulla facta denegationis mentione; facta autem mentione, Ordinarius gratiam ne concedat, nisi habitis a priore Ordinario denegationis rationibus. 2. Gratia a Vicario Generali denegata et postea, nulla facta huius denegationis mentione, ab Episcopo impetrata, invalida est; gratia autem ab Episcopo denegata nequit valide, etiam facta denegationis mentione, a Vicario Generali, non consentiente Episcopo, impetrari. CAN. 45. Cum rescriptis ad preces alicuius impetratis apponitur clausula: Motu proprio, valent quidem ea, si in precibus reticeatur veritas alioACTA, VOL. I X , PARS I I. 2 18 Codex Iuris Canonici quin necessario exprimenda, non tamen si falsa causa finalis eaque unica proponatur, salvo praescripto can. .1054. CAN. 46. Rescripta etiam Motu proprio concessa personae de iure communi inhabili ad consequendam gratiam de qua agitur, itemque edita contra alicuius loci legitimam consuetudinem vel statutum peculiare, vel contra ius alteri iam quaesitum, non sustinentur, nisi expressa derogatoria clausula rescripto apponatur. CAN. 4 7 . Rescripta non fiunt irrita ob errorem in nomine personae cui vel a qua conceduntur, aut loci in quo ipsa moratur, aut rei de qua agitur, dummodo, iudicio Ordinarii, nulla sit de ipsa persona vel re dubitatio. CAN. 48. 1. Si contingat ut de una eademque re duo rescripta inter se contraria impetrentur, peculiare, in iis quae peculiariter exprimuntur, praevalet generali. 2. Si sint aeque peculiaria aut generalia, prius tempore praevalet posteriori, nisi in altero fiat expressa mentio de priore, aut nisi prior impetr ator dolo vel notabili negligentia suo rescripto usus non fuerit. 3. Quod si eodem die fuerint concessa nec liqueat uter prior impetraverit, utrumque irritum est, et, si res ferat, rursus ad eum qui rescripta

dedit, est recurrendum. CAN. 49, Rescripta intelligenda sunt secundum propriam verborum significationem et communem loquendi usum, nec debent ad casus alios praeter expressos extendi. CAN. 50. In dubio, rescripta quae ad lites referuntur, vel iura aliis quaesita laedunt, vel adversantur legi in commodum privatorum, vel denique impetrata fuerunt ad beneficii ecclesiastici assecutionem, strictam interpretationem recipiunt; cetera omnia latam. CAN. 51. Rescriptum Sedis Apostolicae in quo nullus datur exsecutor, tunc tantum debet Ordinario impetrantis praesentari, cum id in eisdem litteris praecipitur, aut de rebus agitur publicis, aut comprobare conditiones quasdam oportet. CAN. 52. Rescripta, quorum praesentationi nullum est definitum tempus, possunt exsecutori exhiberi quovis tempore, modo absit fraus et dolus. CAN. 53. Rescripti exsecutor invalide munere suo fungitur, antequam litteras receperit earumque authenticitatem et integritatem recognoverit, nisi Liber Primus - Normae Generales 19 praevia earundem notitia ad eum fuerit auctoritate rescribentis transmissa. CAN. 54. 1. Si in rescripto committatur merum exsecutionis ministerium, exsecutio rescripti denegari non potest, nisi aut manifeste pateat rescriptum vitio subreptionis nullum esse, aut in rescripto apponantur conditiones quas exsecutori constet non esse impletas, aut qui rescriptum impetravit adeo, iudicio exsecutoris, videatur indignus ut aliorum offensioni futura sit gratiae concessio; quod ultimum si accidat, exsecutor, intermissa exsecutione, statim ea de re certiorem faciat rescribentem. 2. Quod si in rescripto concessio gratiae exsecutori committatur, ipsius est pro suo prudenti arbitrio et conscientia gratiam concedere vel denegare. CAN. 55. Exsecutor procedere debet ad mandati normam, et nisi conditiones essentiales in litteris appositas impleverit ac substantialem procedendi formam servaverit, irrita est exsecutio. CAN. 56. Exsecutio rescriptorum quae forum externum respiciunt, scripto facienda est. CAN. 57. 1. Rescriptorum exsecutor potest alium pro suo prudenti arbitrio sibi substituere, nisi substitutio prohibita fuerit, aut substituti persona praefinita. 2. Si tamen fuerit electa industria personae, exsecutori non licet alteri committere, nisi actus praeparatorios. CAN. 58. Rescripta quaelibet exsecutioni mandari possunt etiam ab exsecutoris successore in dignitate vel officio, nisi fuerit electa industria personae. CAN. 59. 1. Exsecutori fas est, si quoquo modo in rescriptorum exsecutione erraverit, iterum eadem exsecutioni mandare. 2. Quod attinet ad taxas pro rescriptorum exsecutione, servetur praescriptum can. 1507, 1. CAN. 60. 1. Rescriptum, per peculiarem Superioris actum revocatum, perdurat usque dum revocatio ei, qui illud obtinuit, significetur. 2. Per legem contrariam nulla rescripta revocantur, nisi aliud in ipsa lege caveatur, aut lex lata sit a Superiore ipsius rescribentis.

CAN. 61. Per Apostolicae Sedis aut dioecesis vacationem nullum eiusdem Sedis Apostolicae aut Ordinarii rescriptum perimitur, nisi aliud ex additis 20 Codex Iuris Canonici clausulis appareat, aut rescriptum contineat potestatem alicui factam concedendi gratiam peculiaribus personis in eodem expressis, et res adhuc integra sit. CAN. 62. Si rescriptum contineat non simplicem gratiam, sed privilegium vel dispensationem, serventur insuper praescripta canonum qui sequuntur. TITULUS V. De p r i v i l e g i i s. CAN. 63. 1. Privilegia acquiri possunt non solum per directam concessionem competentis auctoritatis et per communicationem, sed etiam per legitimam consuetudinem aut praescriptionem. 2. Possessio centenaria vel immemorabilis inducit praesumptionem concessi privilegii. CAN. 64. Per communicationem privilegiorum, etiam in forma aeque principali, ea tantum privilegia impertita censentur, quae directe, perpetuo et sine speciali relatione ad certum locum aut rem aut personam concessa fuerant primo privilegiario, habita etiam ratione capacitatis subiecti, cui fit communicatio. CAN. 65. Cum privilegia acquiruntur per communicationem in forma accessoria, augentur, imminuuntur vel amittuntur ipso facto, si forte augeantur, imminuantur vel cessent in principali privilegiario; secus si acquirantur per communicationem in forma aeque principali. CAN. 66. 1. Facultates habituales quae conceduntur vel in perpetuum vel ad praefinitum tempus aut certum numerum casuum, accensentur privilegiis praeter ius. 2. Nisi in earum concessione electa fuerit industria personae aut aliud expresse cautum sit, facultates habituales, Episcopo aliisve de quibus in can. 198, 1 ab Apostolica Sede concessae, non evanescunt, resoluto iure Ordinarii cui concessae sunt, etiamsi ipse eas exsequi coeperit, sed transeunt ad Ordinarios qui ipsi in regimine succedunt;; item concessae Episcopo competunt quoque Vicario Generali. 3. Concessa facultas secumfert alias quoque potestates quae ad illius usum sunt necessariae; quare in facultate dispensandi includitur etiam potestas absolvendi a poenis ecclesiasticis, si quae forte obstent, sed ad effectum dumtaxat dispensationis consequendae. CAN. 67. Privilegium ex ipsius tenore aestimandum est, nec licet illud extendere aut restringere. Liber Primus - Normae Generales 21 CAN. 6 8 . In dubio privilegia interpretanda sunt ad normam can. 50; sed ea semper adhibenda interpretatio, ut privilegio aucti aliquam ex indulgentia concedentis videantur gratiam consecuti. CAN. 6 9 . Nemo cogitur uti privilegio in sui dumtaxat favorem concesso, nisi alio ex capite exsurgat obligatio. CAN. 70. Privilegium, nisi aliud constet, censendum est perpetuum. CAN. 71. Per legem generalem revocantur privilegia in hoc Codice contenta; ad cetera quod attinet, servetur praescriptum can. 6 0 . CAN. 7 2 .

1. Privilegia cessant per renuntiationem a competente Superiore acceptatam. 2. Privilegio in sui tantum favorem constituto quaevis persona privata renuntiare potest. 3. Concesso alicui communitati, dignitati locove renuntiare privatis personis non licet. 4. Nec ipsi communitati seu coetui integrum est renuntiare privilegio sibi dato per modum legis, vel si renuntiatio cedat in Ecclesiae aliorumve praeiudicium. CAN. 7 3 . Resoluto iure concedentis, privilegia non exstinguuntur, nisi data fuerint cum clausula : ad beneplacitum nostrum, vel alia aequipollenti. CAN. 7 4 . Privilegium personale personam sequitur et cum ipsa exstinguitur. CAN. 75. Privilegia realia cessant per absolutum rei vel loci interitum; privilegia vero localia, si locus intra quinquaginta annos restituatur, reviviscunt. CAN. 7 6 . Per non usum vel per usum contrarium privilegia aliis haud onerosa non cessant; quae vero in aliorum gravamen cedunt, amittuntur, si accedat legitima praescriptio vel tacita renuntiatio. Codex Iuris Canonici CAN. 77. Cessat quoque privilegium, si temporis progressu rerum adiuncta sic, iudicio Superioris, immutentur ut noxium evaserit, aut eius usus illicitus fiat; item elapso tempore vel expleto numero casuum pro quibus privilegium fuit concessum, firmo praescripto can. 207, 2. CAN. 78. Qui abutitur potestate sibi ex privilegio permissa, privilegio ipso privari meretur; et Ordinarius Sanctam Sedem monere ne omittat, si quis privilegio ab eadem concesso graviter abutatur. CAN. 79. Quamvis privilegia, oretenus a Sancta Sede obtenta, ipsi petenti in foro conscientiae suffragentur, nemo tamen potest cuiusvis privilegii usum adversus quemquam in foro externo vindicare, nisi privilegium ipsum sibi concessum esse legitime evincat. TITULUS VI. De dispensationibus. CAN. 80. Dispensatio, seu legis in casu speciali relaxatio, concedi potest a conditore legis, ab eius successore vel Superiore, nec non ab illo cui iidem facultatem dispensandi concesserint. CAN. 81. A generalibus Ecclesiae legibus Ordinarii infra Romanum Pontificem dispensare nequeunt, ne in casu quidem peculiari, nisi haec potestas eisdem fuerit explicite vel implicite concessa, aut nisi difficilis sit recursus ad Sanctam Sedem et simul in mora sit periculum gravis damni, et de dispensatione agatur quae a Sede Apostolica concedi solet. CAN. 82. Episcopi aliique locorum Ordinarii dispensare valent in legibus dioecesanis, et in legibus Concilii provincialis ac plenarii ad normam can. 291, 2, non vero in legibus quas speciatim tulerit Romanus Pontifex pro illo peculiari territorio, nisi ad normam can. 81. CAN. 83. Parochi nec a lege generali nec a lege peculiari dispensare valent, nisi haec potestas expresse eisdem concessa sit. CAN. 84. 1. A lege ecclesiastica ne dispensetur sine iusta et rationabili causa, habita ratione gravitatis legis a qua dispensatur; alias dispensatio ab inferiore data illicita et invalida est.

Liber Primus - Normae Generales 23 2. Dispensatio in dubio de sufficientia causae licite petitur et potest licite et valide concedi. CAN. 8 5 . Strictae subest interpretationi non solum dispensatio ad normam can. 5 0 , sed ipsamet facultas dispensandi ad certum casum concessa. CAN. 8 6 . Dispensatio quae tractum habet successivum, cessat iisdem modis quibus privilegium, nec non certa ac totali cessatione causae motivae. Codex Iuris Canonici LIBER SECUNDUS D E P E R S O N IS CAN. 8 7 . Baptismate homo constituitur in Ecclesia Christi persona cum omnibus christianorum iuribus et officiis, nisi, ad iura quod attinet, obstet obex, ecclesiasticae communionis vinculum impediens, vel lata ab Ecclesia censura. CAN. 8 8 . 1. Persona quae vicesimum primum aetatis annum explevit, maior est; infra hanc aetatem, minor. 2. Minor, si masculus, censetur pubes a decimoquarto, si femina, a duodecimo anno completo. 3. Impubes, ante plenum septennium, dicitur infans seu puer vel parvulus et censetur non sui compos; expleto autem septennio, usum rationis habere praesumitur. Infanti assimilantur quotquot usu rationis sunt habitu destituti. * CAN. 89. Persona maior plenum habet suorum iurium exercitium; minor in exercitio suorum iurium potestati parentum vel tutorum obnoxia manet, iis exceptis in quibus ius minores a patria potestate exemptos habet. CAN. 90. 1. Locus originis filii, etiam neophyti, est ille in quo, cum filius natus est, domicilium, aut, in defectu domicilii, quasi-domicilium habebat pater vel, si filius sit illegitimus aut postumus, mater. 2. Si agatur de filio vagorum, locus originis est ipsemet nativitatis locus; si de exposito, est locus in quo inventus fuit. CAN. 91. Persona dicitur : incoia, in loco ubi domicilium, advena, in loco ubi quasi-domicilium habet; peregrinus, si versetur extra domicilium et quasidomicil ium quod adhuc retinet; vagus, si nullibi domicilium habeat vel quasi-domicilium. CAN. 92. 1. Domicilium acquiritur commoratione in aliqua paroecia aut quasi-paroecia, aut saltem in dioecesi, vicariatu apostolico, praefectura apostolica; quae commoratio vel coniuncta sit cum animo ibi perpetuo manendi, si nihil inde avocet, vel sit protracta ad decennium completum. 2. Quasi-domicilium acquiritur commoratione uti supra, quae vel Liber Secundus - De Personis 25 coniuncta sit cum animo ibi manendi saltem ad maiorem anni partem, si nihil inde avocet, vel sit reapse protracta ad maiorem anni partem. 3. Domicilium vel quasi-domicilium in paroecia vel quasi-paroecia dicitur paroeciale; in dioecesi, vicariatu, praefectura, non autem in paroecia vel quasi-paroecia, dioecesanum. CAN. 93. 1. Uxor, a viro legitime non separata, necessario retinet domicilium viri sui; amens, domicilium curatoris; minor, domicilium illius cuius potestati subiicitur. 2. Minor infantia egressus potest quasi-domicilium proprium obtinere; item uxor a viro legitime non separata, legitime autem separata

etiam domicilium. CAN. 94. 1. Sive per domicilium sive per quasi-domicilium suum quisque parochum et Ordinarium sortitur. 2. Proprius vagi parochus vel Ordinarius est parochus vel Ordinarius loci in quo vagus actu commoratur. 3. Illorum quoque qui non habent nisi dioecesanum domicilium vel quasi-domicilium parochus proprius est parochus loci in quo actu commorantur. CAN. 95. Domicilium et quasi-domicilium amittitur discessione a loco cum animo non revertendi, salvo praescripto can. 93. CAN. 96. 1. Consanguinitas computatur per lineas et gradus. 2. In linea recta, tot sunt gradus quot generationes, seu quot personae, stipite dempto. 3. In linea obliqua, si tractus uterque sit aequalis, tot sunt gradus quot generationes in uno tractu lineae : si duo tractus sint inaequales, tot gradus quot generationes in tractu longiore. CAN. 97. 1. Affinitas oritur ex matrimonio valido sive rato tantum sive rato et consummato. 2. Viget inter virum dumtaxat et consanguineos mulieris, itemque mulierem inter et viri consanguineos. 3. Ita computatur ut qui sunt consanguinei viri, iidem in eadem linea t gradu sint affines mulieris, et vice versa. CAN. 98. 1. Inter varios catholicos ritus ad illum quis pertinet, cuius caeremoniis baptizatus fuit, nisi frte baptismus a ritus alieni ministro vel fraude collatus fuit, vel ob gravem necessitatem, cum sacerdos proprii ritus praesto esse non potuit, vel ex dispensatione apostolica, cum f acu26 Codex Iuris Canonici tas data fuit ut quis certo quodam ritu baptizaretur, quin tamen eidem adscriptus maneret. 2. Clerici nullo modo inducere praesumant sive latinos ad orientalem, sive orientales ad latinum ritum assumendum. 3. Nemini licet sine venia Apostolicae Sedis ad alium ritum transire, aut, post legitimum transitum, ad pristinum reverti. 4. Integrum est mulieri diversi ritus ad ritum viri, in matrimonio ineundo vel eo durante, transire; matrimonio autem soluto, resumendi proprii ritus libera est potestas, nisi iure particulari aliud cautum sit. 5. Mos, quamvis diuturnus, sacrae Synaxis ritu alieno suscipiendae non secumfert ritus mutationem. CAN. 99. In Ecclesia, praeter personas physicas, sunt etiam personae morales, publica auctoritate constitutae, quae distinguuntur in personas morales collegiales et non collegiales, ut ecclesiae, Seminaria, beneficia, etc. CAN. 100. 1. Catholica Ecclesia et Apostolica Sedes moralis personae rationem habent ex ipsa ordinatione divina; ceterae inferiores personae morales in Ecclesia eam sortiuntur sive ex ipso iuris praescripto sive ex speciali competentis Superioris ecclesiastici concessione data per formale decretum ad finem religiosum vel caritativum. 2. Persona moralis collegialis constitui non potest, nisi ex tribus saltem personis physicis. 3. Personae morales sive collegiales sive non collegiales minoribus aequiparantur. CAN. 101. 1. Circa actus personarum moralium collegialium ; 1. Msi aliud expresse iure communi aut particulari statutum fuerit, id vim iuris habet, quod, demptis suffragiis nullis, placuerit parti

absolute maiori eorum qui suffragium ferunt, aut, post duo inefficacia scrutinia, parti relative maiori in tertio scrutinio; quod si suffragia aequalia fuerint, post tertium scrutinium praeses suo voto paritatem dirimat aut, si agatur de electionibus et praeses suo voto paritatem dirimere nolit, electus habeatur senior ordine vel prima professione vel aetate; 2. Quod autem omnes, uti singulos, tangit, ab omnibus probari debet. 2. Si de actibus personarum moralium non collegialium agatur, serventur particularia statuta ac normae iuris communis, quae easdem personas respiciunt. CAN. 102. 1. Persona moralis, natura sua, perpetua est; exstinguitur tamen si a legitima auctoritate supprimatur, vel si per centum annorum spatium esse desierit. Aber Secundus - De Personis 27 2. Si vel unum ex personae moralis collegialis membris supersit, ius omnium in illud recidit. CAN. 103. 1. Actus, quos persona sive physica sive moralis ponit ex vi extrinseca, cui resist non possit, pro infectis habentur. 2. Actus positi ex metu gravi et iniuste incusso vel ex dolo, valent, nisi aliud iure caveatur; sed possunt ad normam can. 1684-1689 per iudicis sententiam rescindi, sive ad petitionem partis laesae sive ex officio. i CAN. 104. Error actum irritum reddit, si versetur circa id quod constituit substantiam actus vel recidat in conditionem sine qua non,- secus actus valet, nisi aliud iure caveatur; sed in contractibus error locum dare potest actioni rescissoriae ad normam iuris. CAN. 105. Cum ius statuit Superiorem ad agendum indigere consensu V e l consilio aliquarum personarum : 1. Si consensus exigatur, Superior contra earundem votum invalide agit; si consilium tantum, per verba, e x . gr. : de consilio consultorum, vel audito Capitulo, parocho, etc., satis est ad valide agendum ut Superior illas personas audiat; quamvis autem nulla obligatione teneatur ad eorum votum, etsi concors, accedendi, multum tamen, si plures audiendae sint personae, concordibus earundem suffragiis deferat, nec ab eisdem, sine praevalenti ratione, suo iudicio aestimanda, discedat; 2. Si requiratur consensus vel consilium non unius tantum vel alterius personae, sed plurium simul, eae personae legitime convocentur, salvo praescripto can. 162, 4, et mentem suam manifestent; Superior autem pro sua prudentia ac negotiorum gravitate potest eas adigere ad iusiurandum de secreto servando praestandum; 3. Omnes de consensu vel consilio requisiti debent ea qua par e s t reverentia, fide ac sinceritate sententiam suam aperire. CAN. 106. Circa praecedentiam inter varias personas seu physicas seu morales, serventur normae quae sequuntur, salvis normis specialibus quae suis in locis traduntur : 1. Qui alius personam gerit, ex eadem obtinet praecedentiam; sed qui in Conciliis aliisque similibus conventibus procuratorio nomine intersunt, sedent post illos eiusdem gradus qui intersunt nomine proprio; 2. Cui est auctoritas in personas sive physicas sive morales, eidem ius est praecedentiae supra illas; 3. Inter diversas personas ecclesiasticas quarum nulla habeat in alias auctoritatem : qui ad gradum potiorem pertinent, praecedunt eis qui sunt inferioris gradus; inter eiusdem gradus personas sed non eiusdem ordinis, qui altiorem ordinem tenet, praecedit iis qui in inferiore sunt

positi; si denique ad eundem gradum pertineant eundemque ordinem 28 Codex Iuris Cannici habeant, praecedit qui prius est promotus ad gradum; si eodem tempore promoti sint, senior ordinatione, nisi iunior ordinatus fuerit a Romano Pontifice; et si eodem tempore ordinem receperint, senior aetate; 4. In praecedentia diversitas ritus non attenditur; 5. Inter varias personas morales eiusdem speciei et gradus, illa praecedit quae est in pacifica quasi-possessione praecedentiae et, si de hoc non constet, quae prius in loco, ubi quaestio oritur, instituta est; inter sodales vero alicuius collegii, ius praecedentiae determinetur ex propriis legitimis constitutionibus; secus ex legitima consuetudine; aua deficiente, ex praescripto iuris communis; 6. Loci Ordinarii est in sua dioecesi statuere praecedentias inter suos subditos, ratione habita principiorum iuris communis, legitimarum dioecesis consuetudinum et munerum ipsis commissorum; et omnes de praecedentia controversias, etiam inter exemptos, quatenus ii collegialiter cum aliis procedant, componere in casibus urgentioribus, remota omni appellatione in suspensivo, sed sine praeiudicio iuris uniuscuiusque; 7._Circa personas quae ad Domum pontificalem pertinent, praecedentia moderanda est secundum peculiaria privilegia, regulas et traditiones eiusdem pontificiae Domus. ' CAN. 07. Ex divina institutione sunt in Ecclesia clerici a laicis distincti, licet non omnes clerici sint divinae institutionis; utrique autem possunt esse religiosi PARS PRIMA DE CLERICIS S E C T I O I. De clericis in genere. CAN. 108. 1. Qui divinis ministeriis per primam saltem tonsuram mancipati sunt, clerici dicuntur. 2. Non sunt omnes in eodem gradu, sed inter eos sacra hierarchia est in qua alii aliis subordinantur. 3. Ex divina institutione sacra hierarchia ratione ordinis constat Episcopis, presbyteris et ministris; ratione Iurisdictionis, pontificatu supremo et episcopatu subordinato; ex Ecclesiae autem institutione alii quoque gradus accessere. CAN. 109. Qui in ecclesiasticam hierarchiam cooptantur, non ex populi vel potestatis saecularis consensu aut vocatione adleguntur; sed in gradibus potestatis ordinis constituuntur sacra ordinatione; in supremo pontifiLiber Secundus - De Personis 29 catu, ipsomet iure divino, adimpleta conditione legitimae electionis eiusdemque acceptationis; in reliquis gradibus iurisdictionis, canonica missione. < CAN. 110. Quamvis Praelati titulo, honoris causa, a Sede Apostolica etiam nonnulli clerici donentur sine ulla iurisdictione, proprio tamen nomine Praelati in iure dicuntur clerici sive saeculares sive religiosi qui iurisdictionem ordinariam in foro externo obtinent. TITULUS I. De clericorum adscriptione alicui dioecesi. CAN. 111. 1. Quemlibet clericum oportet esse vel alicui dioecesi vel alicui religioni adscriptum, ita ut clerici vagi nullatenus admittantur. 2. Per receptionem primae tonsurae clericus adscribitur seu, ut aiunt, incardinatur dioecesi pro cuius servitio promotus fuit. CAN. 112. Praeter casus de quibus in can. 114, 641, 2, ut clericus alienae dioecesi

valide incardinetur, a suo Ordinario obtinere debet litteras ab eodem subscriptas excardinationis perpetuae et absolutae; et ab Ordinario alienae dioecesis litteras ab eodem subscriptas incardinationis pariter perpetuae et absolutae. CAN. 113. Excardinationem et incardinationem concedere nequit Vicarius Generalis sine mandato speciali, nec Vicarius Capitularis, nisi post annum a vacatione sedis episcopalis et cum consensu Capituli. CAN. 114. Habetur excardinatio et incardinatio, si ab Ordinario alienae dioecesis clericus beneficium residentiale obtinuerit cum consensu sui Ordinarii in scriptis dato, vel cum licentia ab eodem in scriptis concessa e dioecesi discedendi in perpetuum. CAN. 115. Etiam per professionem religiosam quis a propria dioecesi excardinatur, ad normam can. 585. CAN. 116. Excardinatio fieri nequit sine iustis causis, et effectum non sortitur, nisi incardinatione secuta in alia dioecesi, cuius Ordinarius de eadem priorem Ordinarium quantocius certiorem reddat. CAN. 117. Ad incardinationem alieni clerici Ordinarius ne deveniat, nisi : 1. Necessitas aut utilitas dioecesis id exigat, et salvis iuris praescriptis circa canonicum ordinationis titulum; 30 Codex Iuris Canonici 2 . Ex legitimo documento sibi constiterit de obtenta legitima excardinatione, et habuerit praeterea a Curia dimittente, sub secreto, si opus sit, de clerici natalibus, vita, moribus ac studiis opportuna testimonia, maxime si agatur de incardinandis clericis diversae linguae et nationis; Ordinarius autem dimittens, graviter onerata eius conscientia, advigilare debet ut testimonia sint veritati conformia; 3. Clericus iureiurando coram eodem Ordinario eiusve delegato declaraverit se in perpetuum novae dioecesis servitio velle addici ad normam sacrorum canonum. TITULUS II. De iuribus et privilegiis clericorum. CAN. 1 1 8 . Soli clerici possunt potestatem sive ordinis sive iurisdictionis ecclesiasticae et beneficia ac pensiones ecclesiasticas obtinere. CAN. 1 1 9 . Omnes fideles debent clericis, pro diversis eorum gradibus et muneribus, reverentiam, seque sacrilegii delicto commaculant, si quando clericis realem iniuriam intulerint. CAN. 1 2 0 . 1. Clerici in omnibus causis sive contentiosis sive criminalibus apud iudicem ecclesiasticum conveniri debent, nisi aliter pro locis particularib us legitime provisum fuerit. 2. Patres Cardinales, Legati Sedis Apostolicae, Episcopi etiam , titulares, Abbates vel Praelati nullius, maiores religionum iuris pontificii Superiores et Officiales maiores Romanae Curiae, ob negotia ad ipsorum munus pertinentia, apud iudicem laicum conveniri nequeunt sine venia Sedis Apostolicae; ceteri privilegio fori gaudentes, sine venia Ordinarii loci in quo causa peragitur; quam tamen licentiam Ordinarius, praesertim cum actor est laicus, ne deneget sine iusta et gravi causa, tum maxime cum controversiae inter partes componendae frustra operam dederit. 3. Si nihilominus ab eo qui nullam praehabuerit veniam, conveniantur, possunt, ratione necessitatis, ad vitanda maiora mala comparere; certiore tamen facto Superiore a quo venia obtenta non fuit. CAN. 1 2 1 .

Clerici omnes a servitio militari, a muneribus et publicis civilibus officiis a statu clericali alienis immunes sunt. CAN. 122. Clericis qui creditoribus satisfacere coguntur, salva sint quae ad honestam sui sustentationem, prudenti ecclesiastici iudicis arbitrio, sunt necessaria, firma tamen eorundem obligatione creditoribus quamprimum satisfaciendi. Liber Secundus - Be Personis 31 CAN. 123. Memoratis privilegiis clericus renuntiare nequit; sed eadem amittit, si ad statum laicalem reducatur aut privatione perpetua iuris deferendi habitum ecclesiasticum plectatur, ad normam can. 230; recuperat vero, si haec poena remittatur aut ipse rursus inter clericos admittatur. TITULUS III. De obligationibus clericorum. CAN. 124. Clerici debent sanctiorem prae laicis vitam interiorem et exteriorem ducere eisque virtute et recte factis in exemplum excellere. CAN. 125. Curent locorum Ordinarii : 1. Ut clerici omnes poenitentiae sacramento frequenter conscientiae maculas eluant; 2. Ut iidem quotidie orationi mentali per aliquod tempus incumbant, sanctissimum Sacramentum visitent, Deiparam Virginem mariano rosario colant, conscientiam suam discutiant. CAN. 126. Omnes sacerdotes saeculares debent tertio saltem quoque anno spiritualibus exercitiis, per tempus a proprio Ordinario determinandum, in pia aliqua religiosave domo ab eodem designata vacare; neque ab eis quisquam eximatur, nisi in casu particulari, iusta de causa ac de expressa eiusdem Ordinarii licentia. CAN. 127. Omnes clerici, praesertim vero presbyteri, speciali obligatione tenentur suo quisque Ordinario reverentiam et obedientiam exhibendi. CAN. 128. Quoties et quandiu id, iudicio proprii Ordinarii, exigat Ecclesiae necessitas, ac nisi legitimum impedimentum excuset, suscipiendum est clericis ac fideliter implendum munus quod ipsis fuerit ab Episcopo commissum. CAN. 129. Clerici studia, praesertim sacra, recepto sacerdotio, ne intermittant; et in sacris disciplinis solidam illam doctrinam a maioribus traditam et communiter ab Ecclesia receptam sectentur, devitantes profanas vocum novitates et falsi nominis scientiam. CAN. 130. 1. Expleto studiorum curriculo, sacerdotes omnes, etsi beneficium paroeciale aut canonicale consecuti, nisi ab Ordinario loci ob iustam cau32 Codex Iuris Canonici sam fuerint exempti, examen singulis annis saltem per integrum triennium in diversis sacrarum scientiarum disciplinis, antea opportune designatis, subeant secundum modum ab eodem Ordinario determinandum. 2. In collatione officiorum et beneficiorum ecclesiasticorum ratio habeatur eorum qui, ceteris paribus, in memoratis periculis magis praestiterunt. CAN. 1 3 1 . 1. In civitate episcopali et in singulis vicariatibus foraneis saepius in anno, diebus arbitrio Ordinarii loci praestituendis, conventus habeantur, quos collationes seu conferentias vocant, de re morali et liturgica; quibus addi possunt aliae exercitationes, quas Ordinarius opportunas iudicaverit ad scientiam et pietatem clericorum promovendam. 2. Si conventus haberi difficile sit, resolutae quaestiones scriptae mittantur, secundum normas ab Ordinario statuendas.

3. Conventui interesse, aut, deficiente conventu, scriptam casuum solutionem mittere debent, nisi a loci Ordinario exemptionem antea expresse obtinuerint, tum omnes sacerdotes saeculares, tum religiosi licet exempti curam animarum habentes et etiam, si collatio in eorum domibus non habeatur, alii religiosi qui facultatem audiendi confessiones ab Ordinario obtinuerunt. CAN. 1 3 2. 1. Clerici in maioribus ordinibus constituti a nuptiis arcentur et servandae castitatis obligatione ita tenentur, ut contra eandem peccantes sacrilegii quoque rei sint, salvo praescripto can. 2 1 4 , 1. 2. Clerici minores possunt quidem nuptias inire, sed, nisi matrimonium fuerit nullum vi aut metu eisdem incusso, ipso iure e statu clericali decidunt. 3. Coniugatus qui sine dispensatione apostolica ordines maiores, licet bona fide, suscepit, ab eorundem ordinum exercitio prohibetur. CAN. 133. 1. Caveant clerici ne mulieres, de quibus suspicio esse possit, apud se retineant aut quoquo modo frequentent. 2. Eisdem licet cum illis tantum mulieribus cohabitare in quibus naturale foedus nihil mali permittit suspicari, quales sunt mater, soror, amita et huiusmodi, aut a quibus spectata morum honestas, cum provectior aetate coniuncta, omnem suspicionem amoveat. 3. Iudicium an retinere vel frequentare mulieres, etiam illas in quas communiter suspicio non cadit, in peculiari aliquo casu scandalo esse possit aut incontinentiae afferre periculum, ad Ordinarium loci pertinet, cuius est clericos ab hac retentione vel frequentatione prohibere. 4. Contumaces praesumuntur concubinari^. CAN. 134. Consuetudo vitae communis inter clericos laudanda ac suadenda est, eaque, ubi viget, quantum fieri potest, servanda. Liber Secundus - De Personis 33 CAN. 135. Clerici, in maioribus ordinibus constituti, exceptis iis de quibus in can. 213, 214, tenentur obligatione quotidie horas canonicas integre recitandi secundum proprios et probatos liturgicos libros. CAN. 136. 1. Omnes clerici decentem habitum ecclesiasticum^ secundum legitimas locorum consuetudines et Ordinarii loci praescripta, deferant, tonsuram seu coronam clericalem, nisi recepti populorum mores aliter ferant, gestent, et capillorum simplicem cultum adhibeant. 2. Annulo ne utantur, nisi id ipsis a iure aut apostolico privilegio sit concessum. 3. Clerici minores qui propria auctoritate sine legitima causa habitum ecclesiasticum et tonsuram dimiserint, nec, ab Ordinario moniti, sese intra mensem emendaverint, ipso iure e statu clericali decidunt. CAN. 137. A fideiubendo, etiam de bonis propriis, clericus prohibetur, inconsulto loci Ordinario. CAN. 138. Clerici ab iis omnibus quae statum suum dedecent, prorsus abstineant : indecoras artes ne exerceant; aleatoriis ludis, pecunia exposita, ne vacent; arma ne gestent, nisi quando iusta timendi causa subsit; venationi ne indulgeant, clamorosam autem nunquam exerceant; tabernas aliaque, similia loca sine necessitate aut alia iusta causa ab Ordinario loci probata ne ingrediantur. CAN. 139. 1. Ea etiam quae, licet non indecora, a clericali tamen statu aliena sunt, vitent. 2. Sine apostolico indulto medicinam vel chirurgiam ne exerceant; tabelliones seu publicos notarios, nisi in Curia ecclesiastica, ne agant;

officia publica, quae exercitium laicalis iurisdictionis vel administrationis secumferunt, ne assumant. 3. Sine licentia sui Ordinarii ne ineant gestiones bonorum ad laicos pertinentium aut officia saecularia quae secumferant onus reddendarum rationum; procuratoris aut advocati munus ne exerceant, nisi in tribunali ecclesiastico, aut in civili quando agitur de causa propria aut suae ecclesiae; in laicali iudicio criminali, gravem personalem poenam prosequente, nullam partem habeant, ne testimonium quidem sine necessitate ferentes. 4. Senatorum aut oratorum legibus ferendis, quos deputatos vocant, munus ne sollicitent neve acceptent sine licentia Sanctae Sedis in locis ubi pontificia prohibitio intercesserit; idem ne attentent aliis in locis sine licentia tum sui Ordinarii, tum Ordinarii loci in quo electio facienda est. ACTA, VOL. IX, PARS II. 3 34 Codex Iuris Canonici CAN. 140. Spectaculis, choris et pompis quae eos dedecent, vel quibus clericos interesse scandalo sit, praesertim in publicis theatris, ne intersint. CAN. 141. 1. Saecularem militiam ne capessant voluntarii, nisi cum sui Ordinarii licentia, ut citius liberi evadant, id fecerint; neve intestinis bellis et ordinis publici perturbationibus opem quoquo modo ferant. 2. Clericus minor qui contra praescriptum 1 sponte sua militiae nomen dederit, ipso iure e statu clericali decidit. CAN. 142. Prohibentur clerici per se vel per alios negotiationem aut mercaturam exercere sive in propriam sive in aliorum utilitatem. CAN. 143. Clerici, licet beneficium aut officium residentiale non habeant, a sua tamen dioecesi per notabile tempus sine licentia saltem praesumpta Ordinarii proprii ne discedant. CAN. 144. Qui cum licentia sui Ordinarii in aliam dioecesim transierit, suae dioecesi manens incardinatus, revocari potest, iusta de causa et naturali aequitate servata; et etiam Ordinarius alienae dioecesis potest ex iusta causa eidem denegare licentiam ulterioris commorationis in proprio territorio, nisi beneficium eidem contulerit. TITULUS IV. De officiis ecclesiasticis. CAN. 145. 1. Officium ecclesiasticum lato sensu est quodlibet munus quod in spiritualem finem legitime exercetur; stricto autem sensu est munus ordinatione sive divina sive ecclesiastica stabiliter constitutum, ad normam sacrorum canonum conferendum, aliquam saltem secumferens participationem ecclesiasticae potestatis sive ordinis sive iurisdictionis. 2. In iure officium ecclesiasticum accipitur stricto sensu, nisi aliud ex contextu sermonis appareat. CAN. 146. De beneficialibus officiis in specie, praeter canones qui sequuntur custodiantur insuper praescripta can. 1409 seqq. Liber Secundus - De Personis 35 CAPUT I. De provisione officiorum ecclesiasticorum. CAN. 147. 1. Officium ecclesiasticum nequit sine provisione canonica valide obtineri. 2. Nomine canonicae provisionis venit concessio officii ecclesiastici a competente auctoritate ecclesiastica ad normam sacrorum canonum facta.

CAN. 148. 1. Provisio officii ecclesiastici fit vel per liberam collationem a legitimo Superiore, vel per eius institutionem, si praecesserit praesentatio a patrono aut nominatio, vel per eius confirmationem aut admissionem, si praecesserit electio aut postulatio, vel tandem per simplicem electionem et electi acceptationem, si electio non egeat confirmatione. 2. De officiorum provisione per institutionem serventur praescripta can. 1448-1471. CAN. 149. Electi, postulati, praesentati vel nominati a quibusvis personis ad ecclesiastica officia ne confirmentur, admittantur, instituantur a Superiore infra Romanum Pontificem, nisi antea fuerint a proprio Ordinario idonei reperti, etiam per examen, si id ius vel officii ratio postulet aut Ordinarius opportunum iudicaverit. CAN. 150. 1. Provisio officii de iure non vacantis ad normam can. 183, 1, est ipso facto irrita, nec subsequente vacatione convalescit. 2. Nec promissio eiusdem officii, quicunque illud promiserit, ullum parit iuridicum effectum. CAN. 151. Officium de iure vacans quod forte adhuc ab aliquo illegitime possidetur, conferri potest, dummodo rite secundum sacros canones declaratum fuerit eam possessionem non esse legitimam, et de hac declaratione mentio fiat in litteris collationis. De libera collatione. ART. I. CAN. 152. Loci Ordinarius ius habet providendi officiis ecclesiasticis in proprio territorio, nisi aliud probetur; hac tamen potestate caret Vicarius Generalis sine mandato speciali. CAN. 153. 1. Ad vacans officium promovendus debet esse clericus, iis qualitatibus praeditus, quae a iure communi vel particulari aut a lege fundationis ad idem officium requiruntur. 3 Codex Iuris Canonici 2. Assumatur, omnibus perpensis, magis idoneus sine ulla personarum acceptione. 3. Cum provisus caret qualitatibus requisitis, provisio est nulla, si ita cautum sit iure communi vel particulari aut lege fundationis; secus est valida, sed per sententiam a legitimo Superiore irritari potest. CAN. 154. Officia quae curam animarum sive in foro externo sive in interno secumferunt, clericis nondum sacerdotio initiatis conferri valide nequeunt. CAN. 155. Officiorum provisio cui nullus terminus fuit speciali lege praescriptus, nunquam differatur ultra sex menses utiles ab habita notitia vacationis, firmo praescripto can. 458. CAN. 156. 1. Nemini conferantur duo officia incompatibilia. 2. Sunt incompatibilia officia quae una simul ab eodem adimpleri nequeunt. 3. Firmo praescripto can. 188, n. 3, concessio alterius officii a Sede Apostolica facta non valet, nisi in supplici libello mentio prioris incompatibilis habeatur, aut clausula derogatoria adiiciatur. CAN. 157. Officium vacans per renuntiationem vel per sententiam privationis nequit ab Ordinario, qui renuntiationem acceptavit aut sententiam tulit, valide conferri suis aut resignantis familiaribus, consanguineis vel affinibus usque ad secundum gradum inclusive. CAN. 158. Qui, alius negligentiam vel impotentiam supplens, officium confert,

nullam inde potestatem acquirit in nominatum; sed huius iuridicus status perinde constituitur, ac si provisio ad ordinariam iuris normam, peracta fuisset. CAN. 159. Cuiuslibet officii provisio scripto consignetur. ART. U. De electione. CAN. 160. Romani Pontificis electio unice regitur const. Pii X Vacante Sede Apostolica, 25 Dec. 1904; in aliis electionibus ecclesiasticis serventur praescripta canonum qui sequuntur, et peculiaria, si qua sint, pro singulis officiis legitime statuta. CAN. 1 6 1 . Si cui collegio sit ius eligendi ad vacans officium, electio, nisi aliud iure cautum fuerit, nunquam differatur ultra trimestre utile computanLiber Secundus - De Personis 37 dum ab habita notitia vacationis officii; quo termino inutiliter elapso, Superior ecclesiasticus, cui ius confirmandae electionis vel ius providendi successive competit, officio vacanti libere provideat. CAN. 162. 1. Salvis peculiaribus constitutionibus vel consuetudinibus, collegii praeses, statuto modo, loco ac tempore electoribus convenienti, convocet omnes de collegio; et convocatio, quando personalis esse debet, valet, si fiat vel in loco domicilii aut quasi-domicilii vel in loco commorationis. 2. Si quis ex vocandis neglectus et ideo absens fuerit, electio valet, sed ad eius instantiam debet, probata praeteritione et absentia, a competente Superiore irritari, etiam secuta confirmatione, dummodo iuridice constet recursum saltem intra triduum ab habita notitia electionis fuisse transmissum. 3. Quod si plures quam tertia pars electorum neglecti fuerint, electio est ipso iure nulla. 4. Defectus convocationis non obstat, si praetermissi nihilominus interfuerint. 5. Si agatur de electione ad officium quod electus ad vitam retinet, convocatio electorum ante officii vacationem nullum habet iuridicum effectum. CAN. 1637 Convocatione legitime secuta, ius eligendi pertinet ad eos qui praesentes sunt die in convocatione statuto, exclusa facultate ferendi suffragia non solum per epistolam, sed etiam'per procuratorem, nisi lege peculiari aliud caveatur. CAN. 164. Etsi quis plures ob titulos ius habeat ferendi nomine proprio suffragii, non potest nisi unicum ferre. CAN. 165. Nullus collegio extraneus admitti potest ad suffragium, salvis privilegiis legitime quaesitis; secus", electio est ipso facto nulla. CAN. 166. Si laici contra canonicam libertatem electioni ecclesiasticae quoquo modo sese immiscuerint, electio ipso iure invalida est. CAN. 167. 1. Nequeunt suffragium ferre : 1. Incapaces actus humani; 2. Impuberes; 3. Censura vel infamia iuris affecti, post sententiam tamen declaratoriam vel condemnatoriam; 4. Qui sectae haereticae vel schismaticae nomen dederunt vel publice adhaeserunt; 38 Codex Iuris Canonici 5. Carentes voce activa sive ob legitimam iudicis sententiam sive ex iure communi aut particulari. 2. Si quis ex praedictis admittatur, eius suffragium est nullum,

sed electio valet, nisi constet, eo dempto, electum non retulisse requisitum suffragiorum numerum, aut nisi scienter admissus fuerit excommunicatus per sententiam declaratoriam vel condemnatoriam. CAN. 168. Si quis ex electoribus praesens in domo sit in qua fit electio, sed electioni ob infirmam valetudinem interesse nequeat, suffragium eius scriptum a scrutatoribus exquiratur, nisi aliter particularibus legibus vel legitimis consuetudinibus fuerit constitutum. CAN. 169. 1. Suffragium est nullum, nisi fuerit : 1. Liberum; et ideo invalidum est suffragium, si elector metu gravi aut dolo, directe vel indirecte, adactus fuerit ad eligendam certam personam aut plures disiunctive; 2. Secretum, certum, absolutum, determinatum. 2. Conditiones ante electionem suffragio appositae tanquam non adiectae censentur. CAN. 170. Suffragium sibimetipsi nemo valide dare potest. . CAN. 171. 1. Ante electionem per secreta suffragia deputentur, nisi iam propriis statutis deputati sint, e gremio collegii duo saltem scrutatores, qui una cum praeside, si et ipse e gremio collegii sit, iusiurandum interponant de munere fideliter implendo ac de secreto servando circa acta in comitiis, etiam expleta electione. 2. Scrutatores curent ut suffragia secreto, diligenter, singillatim et servato praecedentiae ordine ab unoquoque electore ferantur; collectisque ad ultimum suffragiis, coram praeside electionis, secundum formam propriis constitutionibus vel legitimis consuetudinibus statutam, inspiciant an suffragiorum numerus respondeat numero electorum, suffragia ipsa scrutentur palamque faciant quot quisque retulerit. 3. Si numerus suffragiorum superet numerum eligentium, nihil est actum. 4. Suffragia statim, peracto unoquoque scrutinio, vel post sessionem, si in eadem sessione habeantur plura scrutinia, comburantur. 5. Omnia electionis acta ab eo, qui actuarii munere fungitur, accurate describantur, et saltem ab eodem actuario, praeside ac scrutatoribus subscripta, in collegii tabulario diligenter asserventur. CAN. 172. 1. Electio, nisi aliud iure caveatur, fieri etiam potest per compromissum, si nempe electores, unanimi et scripto consensu, in unum vel Liber Secundus - De Personis 39 plures idoneos sive de gremio sive extraneos ius eligendi pro ea vice transferant, qui nomine omnium ex recepta facultate eligant. 2. Si agatur de clericali collegio, compromissarii debent esse sacerdotes, secus electio est invalida. 3. Compromissarii debent pro validitate electionis conditiones compromisso appositas, quae non sint contra ius commune, observare; si nullae conditiones additae fuerint, servandum ipsis est ius commune circa electiones; conditiones autem contra ius pro non appositis habeantur. 4. Si ab electoribus in unam tantum compromissum fuerit personam, haec nequit seipsam eligere; si plures designati fuerint compromissarii, nemo ex iis proprio consensu potest accedere reliquis ipsum eligentibus ut electionem sui compleat. CAN. 173. , Cessat compromissum et ius eligendi redit ad compromittentes : 1. Revocatione a collegio facta, re integra; 2. Non secuta aut non servata aliqua conditione compromisso apposita; 3. Electione absoluta, si fuerit nulla. CAN. 174,

Is electus habeatur et a collegii praeside proclametur, qui requisitum suffragiorum numerum retulerit, ad normam can. 101, 1, n. 1. CAN. 175, Electio illico intimanda est electo, qui debet saltem intra octiduum utile a recepta intimatione manifestare utrum electioni consentiat, an eidem renuntiet; secus omne ius ex electione quaesitum amittit. CAN. 176. 1. Si electus renuntiaverit, omne ius ex electione quaesitum amittit, etsi renuntiationis eum postea poeniteat; sed rursus eligi potest; collegium autem intra mensem a cognita renuntiatione ad novam electionem procedere debet. 2. Acceptatione electionis electus, si confirmatione non egeat, plen u m ius statim obtinet; secus, non acquirit nisi ius ad rem. 3. Ante acceptatam confirmationem ipsi praetextu electionis non licet sese immiscere administrationi officii sive in spiritualibus sive in temporalibus, et actus ab eo forte positi nulli sunt. CAN. 177. 1. Electus, si electio confirmatione indigeat, saltem intra octiduum a die acceptatae electionis confirmationem a competente Superiore petere per se vel per alium debet; secus omni iure privatur, nisi probaverit se a petenda confirmatione iusto impedimento fuisse detentum. 2. Superior, si electum repererit idoneum, et electio ad normam iuris fuerit peracta, nequit confirmationem denegare. 3. Confirmatio in scriptis dari debet. 40 Codeoe Iuris Canonici 4. Recepta confirmatione, electus obtinet plenum ius in officio, nisi aliud in iure caveatur. CAN. 178. Si electio intra praescriptum tempus peracta non fuerit, aut collegium iure eligendi privetur in poenam, libera officii provisio ad eum Superiorem devolvitur, a quo confirmanda esset electio vel cui ius providendi successive competit. ART. III. De postulatione. CAN. 1 7 9 . 1. Si electioni illius quem electores aptiorem putent ac praeferant, impedimentum obest, super quo dispensari possit ac soleat, suis ipsi suffragiis eum possunt, nisi aliud iure caveatur, a competente Superiore postulare, etsi agatur de officio, pro quo electus confirmatione non egeat. 2. Compromissarii postulare nequeunt, nisi id in mandato aut compromisso fuerit expressum. CAN. 1 8 0 . 1. Ut postulatio vim habeat, pro ea stet oportet maior suffragiorum pars, imo, si cum electione concurrat, saltem duae tertiae partes requiruntur. 2. Suffragium pro postulatione exprimi debet per verbum : postulo, aut aequivalens; formula : eligo vel postulo, aut aequipollens, valet pro electione, si impedimentum non exsistat, secus pro postulatione. CAN. 18.1. 1. Postulatio saltem intra octiduum mitti debet ad Superiorem ad quem pertinet electionem confirmare, si facultatem habeat ab impedimento dispensandi; secus ad Romanum Pontificem aut ad alium habentem facultatem. ; 2. Si intra praescriptum tempus postulatio missa non fuerit, ipso facto nulla evadit et electores pro ea vice privantur iure eligendi aut postulandi, nisi probent se a mittenda postulatione iusto detentos fuisse impedimento. 3. Per postulationem nullum ius postulato acquiritur, et Superiori licet eandem repellere. 4. Praesentatam Superiori postulationem electores revocare non possunt, nisi Superiore consentiente. CAN. 182.

1. Reiecta a Superiore postulatione, ius eligendi ad collegium redit, nisi electores scienter illum postulaverint qui tali detinetur impedimento in quo nequeat aut non soleat dispensari; tunc enim provisio ad Superiorem pertinet. 2. Quod si postulatio admissa fuerit, id significetur postulato, qui respondere debet ad normam can. 175. 3. Si eam acceptet, plenum ius in officio eidem statim acquiritur. Liber Secundus - De Personis 41 CAPUT II. De amissione officiorum ecclesiasticorum. CAN. 183. 1. Amittitur officium ecclesiasticum renuntiatione, privatione, amotione, translatione, lapsu temporis praefiniti. 2. Resoluto quovis modo iure Superioris a quo fuerat concessum, officium ecclesiasticum non amittitur, nisi lex aliud caveat aut nisi in concessione habeatur clausula : ad beneplacitum nostrum, vel alia aequipollens. CAN. 184. Quisque sui compos potest officio ecclesiastico iusta de causa renuntiare, nisi speciali prohibitione renuntiatio sit ipsi interdicta. CAN. 185. Renuntiatio ex metu gravi, iniuste incusso, dolo aut errore substantiali vel simoniace facta, irrita est ipso iure. CAN. 186. Renuntiatio, ut valida sit, fieri debet a renuntiante aut scripto aut oretenus coram duobus testibus aut etiam per procuratorem speciali mandato munitum; et scriptum renuntiationis documentum in Curia deponatur. CAN. 187. 1. Renuntiatio generatim, ut valeat, ei fieri debet a quo est acceptanda, vel, si acceptatione non egeat, a quo clericus officium accepit vel qui eiusdem locum tenet. 2. Quare si officium per confirmationem, admissionem vel institutionem collatum fuerit, renuntiatio fieri debet Superiori ad quem de iure ordinario confirmatio, admissio vel institutio spectat. CAN. 188. Ob tacitam renuntiationem ab ipso iure admissam quaelibet officia vacant ipso facto et sine ulla declaratione, si clericus : 1. Professionem religiosam emiserit, salvo, circa beneficia, praescripto can. 584; 2. Intra tempus utile iure statutum vel, deficiente iure, ab Ordinario determinatum, de officio provisus illud adire neglexerit; 3. Aliud officium ecclesiasticum cum priore incompatibile acceptaverit et eiusdem pacificam possessionem obtinuerit; 4. A fide catholica publice defecerit; 5. Matrimonium, etiam civile tantum, ut aiunt, contraxerit; 6. Contra praescriptum can. 141, 1 militiae saeculari nomen sponte dederit; Codex Iuris Canonici 7. Habitum ecclesiasticum propria auctoritate sine iusta causa deposuerit, nec illum, ab Ordinario monitus, intra mensem a monitione recepta resumpserit; 8. Residentiam, qua tenetur, illegitime deseruerit et receptae Ordinarii monitioni, legitimo impedimento non detentus, intra congruum tempus ab Ordinario praefinitum, nec paruerit nec responderit. CAN. 189. 1. Superiores sine iusta et proportionata causa renuntiationes ne acceptent. 2. Renuntiationem Ordinarius loci intra mensem vel admittat vel reficiat. CAN. 190. 1. Officium, renuntiatione legitime facta et acceptata, vacat postquam

renuntianti significata est acceptatio. 2. Renuntians in officio permaneat donec de Superioris acceptatione certum nuntium acceperit. CAN. 191. 1. Semel legitime facta renuntiatione, non datur amplius poenitentiae locus, licet renuntians possit officium ex alio titulo consequi. 2. Acceptata renuntiatio tempestive nota fiat iis qui aliquod ius in officii provisionem habent. CAN. 192. 1. Privatio officii incurritur sive ipso iure, sive ex facto legitimi Superioris. 2. Si agatur de officio inamovibili, Ordinarius nequit clericum eodem privare, nisi mediante processu ad normam iuris. 3. Si de amovibili, privatio decerni ab Ordinario potest ex qualibet iusta causa, prudenti eius arbitrio, etiam citra delictum, naturali aequitate servata, sed certum procedendi modum sequi minime tenetur, salvo canonum praescripto circa paroecias amovibiles; privatio tamen effectum non habet, nisi postquam fuerit a Superiore intimata; et ab Ordinarii decreto datur recursus ad Sedem Apostolicam, sed in devolutivo tantum, CAN. 193. 1. Translatio ab uno ad aliud officium ecclesiasticum ab eo tantum perfici potest, qui ius habet tum acceptandi renuntiationem, tum removendi a primo officio et promovendi ad alterum. 2. Ad translationem, si de consensu clerici fiat, quaelibet iusta causa sufficit; si invito clerico, eadem fere causa requiritur idemque procedend i modus ac pro privatione, firmo praescripto can. 2162-2167, quod ad translationem attinet parochorum. Liber Secundus - De Personis 43 CAN. 194. 1. In translatione prius officium vacat cum clericus alterius possessionem canonice capit, nisi aliud a iure cautum sit vel a legitimo Superiore praescriptum. 2. Reditus prioris officii translatus percipit, donec aliud occupaverit. CAN. 195. Qui clericum ad officium elegerunt vel postulaverunt aut praesentaverunt, nequeunt eundem -officio privare aut ab eo revocare seu amovere aut ad aliud transferre. TITULUS V. De potestate ordinaria et delegata. CAN. 196. Potestas iurisdictionis seu regiminis quae ex divina institutione est in Ecclesia, alia est fori externi, alia fori interni, seu conscientiae, sive sacramentalis sive extra-sacramentalis. CAN. 197. 1. Potestas iurisdictionis ordinaria ea est quae ipso iure adnexa est officio; delegata, quae commissa est personae. 2. Potestas ordinaria potest esse sive propria sive vicaria. CAN. 198. 1. In iure nomine Ordinarii intelliguntur, nisi quis expresse excipiatur, praeter Romanum Pontificem, pro suo quisque territorio Episcopus residentialis, Abbas vel Praelatus nullius eorumque Vicarius Generalis, Administrator, Vicarius et Praefectus Apostolicus, itemque ii qui praedictis deficientibus interim ex iuris praescripto aut ex probatis constituti onibus succedunt in regimine, pro suis vero subditis Superiores maiores in religionibus clericalibus exemptis. 2. Nomine autem Ordinarii loci seu locorum veniunt omnes recensiti, exceptis Superioribus religiosis.

CAN. 199. 1. Qui iurisdictionis potestatem habet ordinariam, potest eam alteri ex toto vel ex parte delegare, nisi aliud expresse iure caveatur. 2. Etiam potestas iurisdictionis ab Apostolica Sede delegata subdelegari potest sive ad actum, sive etiam habitualiter, nisi electa fuerit industria personae aut subdelegatio prohibita. 3. Potestas delegata ad universitatem negotiorum ab eo qui infra Romanum Pontificem habet ordinariam potestatem, potest in singulis casibus subdelegari. 4. In aliis casibus potestas iurisdictionis delegata subdelegari potest tantummodo ex concessione expresse facta, sed articulum aliquem 44 Codeos Iuris Canonici non iurisdictionalem etiam sine expressa commissione iudices delegati possunt subdelegare. . 5. Nulla subdelegata potestas potest iterum subdelegari, nisi id expresse concessum fuerit. CAN. 2 0 0 . 1. Potestas iurisdictionis ordinaria et ad universitatem negotiorum delegata, late interpretanda est; alia quaelibet stricte; cui tamen delegata potestas est, ea quoque intelliguntur concessa, sine quibus eadem exerceri non posset. 2. Ei, qui delegatum se asserit, incumbit onus probandae delegationis. CAN. 201. 1. Potestas iurisdictionis potest in solos subditos directe exerceri. 2. Iudicialis potestas tam ordinaria quam delegata exerceri nequit in proprium commodum aut extra territorium, salvis praescriptis can. 4 0 1 , 1, 8 8 1 , 2 et 1 6 3 7 . 3. Nisi aliud ex rerum natura aut ex iure constet, potestatem iurisdictionis voluntariam seu non-iudicialem quis exercere potest etiam in proprium commodum, aut extra territorium exsistens, aut in subditum e territorio absentem. CAN. 202. 1. Actus potestatis iurisdictionis sive ordinariae sive delegatae collatae pro foro externo, valet quoque pro interno, non autem e converso. 2. Potestas collata pro foro interno exerceri potest etiam in foro interno extra-sacramentali, nisi sacramentale exigatur. 3. Si forum, pro quo potestas data est, expressum non fuerit, potestas intelligitur concessa pro utroque foro, nisi ex ipsa rei natura aliud constet. CAN. 2 0 3 . 1. Delegatus qui sive circa res sive circa personas mandati sui fines excedit, nihil agit. 2. Hos tamen excessisse non intelligitur delegatus, qui alio modo ac deleganti placuerit, ea ad quae delegatus est, peragit, nisi modus ipse fuerit a delegante praescriptus tanquam conditio. CAN. 2 0 4 . .1. Quod quis superiorem adit, inferiore praetermisso, non idcirco voluntaria suspenditur inferioris potestas, sive haec ordinaria fuerit sive delegata. 2. Attamen rei ad Superiorem delatae ne se immisceat inferior, nisi ex gravi urgentique causa; et hoc in casu statim Superiorem de re moneat. CAN. 205. 1. Si plures iurisdictionem delegatam obtinuerint pro eodem negotio, et dubitetur utrum delegatio facta fuerit in solidum an collegiaLiber Secundus - De Personis 45 Uter, praesumitur facta in solidum in re voluntaria, collegialiter in re iudiciali. 2. Pluribus in solidum delegatis, qui antea negotium occupavit, alios ab eodem excludit, nisi aut posthac impediatur aut nolit ulterius

in negotio procedere. 3. Pluribus collegialiter delegatis, omnes simul pro actorum validitate in negotio expediendo procedere debent, nisi in mandato aliud cautum sit. CAN. 206. Pluribus successive delegatis, ille negotium expedire debet cuius mandatum anterius est nec posteriore rescripto expresse abrogatum fuit. CAN. 207. 1. Potestas delegata exstinguitur, expleto mandato; elapso tempore aut exhausto numero casuum pro quo concessa fuit; cessante causa finali delegationis; revocatione delegantis delegato directe intimata aut renuntiatione delegati deleganti directe intimata et ab eodem acceptata; non autem resoluto iure delegantis, nisi in duobus casibus de quibus in can. 61. 2. Sed potestate pro foro interno concessa, actus per inadvertentiam positus, elapso tempore vel exhausto casuum numero, validus est. 3. Pluribus collegialiter delegatis, si unus deficiat, aliorum quoque delegatio exspirat, nisi aliud ex tenore delegationis constet. CAN. 208. Ad normam can. 183, 2, potestas ordinaria non exstinguitur resoluto iure concedentis officium, cui adnexa est; sed cessat, amisso officio; silet, legitima appellatione interposita, nisi forte appellatio sit tantum in devolutivo, firmo praescripto can. 2264, 2284. CAN. 209. In errore communi aut in dubio positivo et probabili sive iuris sive facti, iurisdictionem su