1

Aile HekimliğindeAile Hekimliğinde

Morbidite PaternleriMorbidite Paternleri

Doç. Dr. Zekeriya Aktürk

Eylül 2009zekeriya.akturk@gmail.com

http://aile.atauni.edu.tr

Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi

• Aile hekimliği uzmanlığının Türkiye’deki güncel durumunu

açıklayabilmek

• Aile hekimliği pratiğinde morbidite paterninin hatanelerden neden

farklı olduğunu açıklayabilmek

• Aile hekimliği pratiğinde sık görülen hastalıkları sayabilmek

• Aile hekimliği uzmanlığının sağlık hizmetlerindeki önemini

savunmak

Hedefler

3

Doğurganlıktaki değişmeler

4TNSA 2008 http://www.hips.hacettepe.edu.tr/tnsa2008/analiz.htm

Bir Ayda Doktora Başvurma

1000

750

250

9

5

1

Risk altındaki toplum

Şikayeti olan

Doktora başvuran

Hastaneye sevk

Başka bir doktora sevk

Eğitim hastanesine sevk

McWhinney I. Textbook of family Practice

Sağlık İhtiyacı

Sağlam %25

Hasta ama doktora gitmez %50

1. Basamak %24

2. Bas.%1

3. Bas.%0,01

Sağlığı iyileştirme

Sağlığı destekleme, tarama

Sağlık hizmeti sunma

Sağlık hizmeti sunma

Sağlık hizmeti sunma

Sağlık Personeli

7

Sağlık ocakları ve personel

8TC Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Çalışma Yıllığı 2001. http://www.saglik.gov.tr/TR/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF7A2395174CFB32E1272E3DAA9474FE51

AH uzmanı sayısı

• Türkiye’de 45 tıp fakültesinde aile hekimliği anabilim dalı var

• Halen Türkiye’de yaklaşık 1500 aile hekimliği uzmanı ve 1000 asistan var

• ABD’de 83 617 aile hekimliği uzmanı var (Aralık 2007)

9http://www.aafp.org/online/en/home/aboutus/specialty/facts/18.html

Aile Hekimliği Uygulaması

10

1. ADIYAMAN2. AMASYA3. BARTIN4. BAYBURT5. BOLU6. DENİZLİ7. DÜZCE8. CORUM9. EDİRNE10. ELAZIĞ11. ESKİŞEHİR12. GÜMÜŞHANE13. ISPARTA14. İZMİR15. KARABÜK16. KARAMAN17. MANİSA

18. OSMANİYE19. SAMSUN20. SİNOP21. ADANA22. BURDUR23. KIRIKKALE24. KASTAMONU25. ÇANKIRI26. TUNCELİ27. ERZURUM28. KIRŞEHİR29. KAYSERİ30. TRABZON31. RİZE32. Yalova33. Bilecik

http://www.saglik.gov.tr/TSHGM/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFAC8287D72AD903BE5BEB3EFCBD5B1D4F, Ağustos 2009

AH Programları (ABD)

11AAFP. Facts About Family Medicine. http://www.aafp.org/online/en/home/aboutus/specialty/facts.html

Programların doluluk %’si

12

Asistan sayısı (ABD)

13

AH Doktorası, ABD Ocak 2007

Doktora (fellowship) Sayı %

Toplam 281 100

Faculty Development (akademik gelişim) 36 12.8

Geriyatri 49 17.4

Doğum 34 12.0

Koruyucu hekimlik 2 0.7

Araştırma 25 8.8

Kırsal hekimlik 4 1.4

Spor hekimliği 93 33.0

Madde bağımlılığı 0 0

Diğer 38 13.514

http://www.aafp.org/online/en/home/aboutus/specialty/facts/65.html

Sağlık ocağındaki bazı hizmetler

15TC Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Çalışma Yıllığı 2001. http://www.saglik.gov.tr/TR/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF7A2395174CFB32E1272E3DAA9474FE51

SO hizmetleriYAPILAN HİZMETLER 1997 1998 1999 2000 2001Poliklinik Sayısı 37954081 41924994 48781284 51436891 58142436Sevk Sayısı 5153129 5719152 6729800 7213586 8396362İdrar* 505815 509524 534642 505851 587049Kan* 1163436 1369745 1500146 1469874 1827108Dışkı* 88657 100649 90667 87929 99189Seroloji* 32550 80165 63783 61494 111954Sıtma Kanı 655459 603623 608192 443826 528389Gebelik Testi 536423 584456 613146 593682 640821Gebe İzlem Sayısı 2618022 2440528 2376280 2261896 2535632Lohusa İzlem Sayısı 910883 975665 926918 844960 969833Bebek (0-11 ay) İzlem Sayısı 4862392 4583062 4573632 4363537 4726729Hastanede Yapılan Doğum 455446 444234 475979 468189 515114Hekim Yardımı İle Yapılan Doğum

1481 1676 1679 1900 2093

Ebe Yardımı İle Yapılan Doğum 79216 62348 57231 48144 42843Sağ.Per.Yard.Olmadan Yap.Doğ. 46576 37987 35731 32152 34427Küçük Cerrahi Müdahale 613024 627653 656204 636996 619689Adli Rapor Sayısı 263279 291078 336644 381394 425869Adli Otopsi Sayısı 9681 9376 11598 9121 14473Defin Ruhsat Sayısı 57500 54993 89614 62276 54830

16

SO hizmetleri

17

18

Vizite sıklığı ve morbidite paternleri

• Aile hekimlerine yıllık vizete oranları birey başına 2,5-7 arasındadır– Aile hekimi hastasını en az yılda iki kez görür

• Bu durum hastalıkların toplumdaki gerçek yaygınlığını saptamak için mükemmel bir fırsat sağlar

19Platts A, Mitton R, Boniface D, Friedli K. Can self-care health books affect amount of contact with the primary health care team? A randomized controlled trial in general practice. Scand J Prim Health Care. 2005 Sep;23(3):142-8.

Poliklinik/Sevk

20TC Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Çalışma Yıllığı 2001. http://www.saglik.gov.tr/TR/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF7A2395174CFB32E1272E3DAA9474FE51

SB hastanelerinde muayene (milyon)

21TC Sağlık Bakanlığı Yataklı Tedavi kurumları İstatistik Yıllığı 2007

AH Haftalık Muayene Sayıları (ABD 2008)

22

Toplam: 124,6 (günde yaklaşık 5 hasta)

http://www.aafp.org/online/en/home/aboutus/specialty/facts/5.html

Aile Hekimine Başvuru (ABD 1999)

23

Başvuru nedeni Vizite sayısı (bin) %Genel tıbbi muayene 59,796 7.6Takip vizitesi 28,583 3.6Öksürük 25,735 3.3Rutin gebelik muayenesi 22,979 2.9Ameliyat sonrası kontrol 18,861 2.4Boğazla ilgili belirtiler 17,151 2.2Sağlam çocuk muayenesi 15,526 2.0Görme bozuklukları 13,443 1.7Kulak ağrısı, enfeksiyonu 13,359 1.7Bel belirtileri 12,863 1.6Diz belirtileri 12,392 1.6Ateş 12,374 1.6Döküntü 12,316 1.6Mide ağrısı, krampları 12,078 1.5Hipertansiyon 10,875 1.4Burun tıkanıklığı 10,564 1.3Depresyon 10,488 1.3Başağrısı 9,589 1.2İlaç yazılması 9,056 1.2ÜSYE 8,965 1.1

Rakel RE, Textbook of Family Medicine Table 1.1

Aile Hekimi Tanısı (ABD 1999)Tanı Vizite sayısı (bin) %Akut ÜSYE 31,957 4.1Esansiyel hipertansiyon 29,716 3.8Rutin çocuk muayenesi 27,585 3.5Normal gebelik 22,848 2.9Artropatiler 20,860 2.6Genel tıbbi muayene 20,804 2.6Otit 20,009 2.5Diyabetes mellitus 17,878 2.3Malign tümörler 16,592 2.1Romatizma 16,415 2.1Bel sorunları 15,831 2.0Kronik sinüzit 13,349 1.7İskemik kalp hastalığı 10,678 1.4Takip muayenesi 10,151 1.3Astım 9,834 1.2Kronik ve tanımlanmamış bronşit 9,727 1.2İskemik olmayan kalp hastalığı 9,220 1.2Katarakt 9,087 1.2Sağlık riskleri 8,355 1.1Alerjik rinit 7,763 1.0

24

Aile Hekimlerinin Reçeteleri (ABD)İlaç sınıfı Reçete adedi (bin) %Penisilinler 30,573 3.0Narkotik olmayan ağrı kesiciler 27,189 2.6Antidepresanlar 22,605 2.2Diüretikler 12,353 1.2Antihistaminikler 10,962 1.1Östrojen ve progestinler 10,713 1.0Tiroid ilaçları 10,706 1.0Steroidler 10,215 1.0Kalp glikozitleri 8,492 0.8Antikoagulanlar/trombolitikler 8,276 0.8Eritromisin/makrolit 8,112 0.8Antianksiyete ilaçları 7,846 0.8Mide ilaçları 7,716 0.7Aşılar 6,837 0.7 25

Sağlık Kurumları ve Tedaviler

26TUİK Türkiye İstatistik Yıllığı, www.tuik.gov.tr

Başvuruyu çeşitli faktörler etkiler

27Engholm G, Dyhr L, Andersen JS. The pattern of contact with general practice and casualty departments of immigrants and

non-immigrants in Copenhagen, Denmark Dan Med Bull 2007;54:226-9

Bildirimi Zorunlu Hastalıklar

28

Kronik hastalıklar: Hollanda

29

Kronik Hastalıklar : S. Arabistan

30AL-SHAMMAN SA, NASS M, AL-MAATOUQS MA, AL-QUAIQ JM. Family Practice in Saudi Arabia: Chronic Morbidity and Quality of Care International Journal for Quality in Health Care. 1996;8(4):383-387.

Türkiye’de Ölüm Nedenleri

31Türkiye Ulusal Düzeyde Ölüme Neden Olan İlk 20 Hastalığın % Dağılımı (UHY-ME Çalışması, 2000, Türkiye)

Türkiye’de Ölüm Nedenleri

32Türkiye Ulusal Düzeyde Ölüm Sayılarının Temel Hastalık Grupları ve Cinsiyete Göre Dağılımı (UHY-ME Çalışması, 2000,Türkiye)

50 Ölüm Nedeni (2007 Türkiye)

33

Türkiye İstatistik Kurumu http://www.tuik.gov.tr/demografiapp/olum.zul

Kentsel Alanda Ölüm Nedenleri

34Türkiye Kentsel Alanda Ölüm Sayılarının Temel Hastalık Grupları ve Cinsiyete Göre Dağılımı (UHY-ME Çalışması, 2000,Türkiye)

Kırsal Alanda Ölüm Nedenleri

35Türkiye Kırsal Alanda Ölüm Sayılarının Temel Hastalık Grupları ve Cinsiyete Göre Dağılımı (UHY-ME Çalışması, 2000, Türkiye)

Bölgelere Göre Ölüm Nedenleri

Kuzey

Orta Batı Doğu Güney

1 İskemik Kalp Hastalığı 23,8 22,6 24,4 14,2 22,12 Serebrovasküler Hastalık 16,5 15,4 16,4 11,4 15,13 KOAH 6,5 6,1 5,9 5,0 5,84 Perinatal nedenler 4,0 5,3 3,5 13,1 4,35 Alt Solunum Yolu Enfeksiyonları

3,7 3,9 3,3 6,6 3,8

6 Hipertansif Kalp Hastalığı 3,3 3,1 3,0 2,1 3,07 Trakea, Bronş ve Akciğer Kanseri

2,7 2,8 3,0 2,0 2,8

8 İnflamatuar Kalp Hastalığı 2,7 2,5 2,3 1,7 2,59 Diabetes mellitus 2,4 2,3 1,9 1,8 2,310 Trafik Kazaları 1,3 1,7 1,6 2,7 1,811 İshalle Seyreden Hastalıklar 1,2 1,2 0,8 3,5 1,2

36TC SAĞLIK BAKANLIĞI ULUSAL HASTALIK YÜKÜ VE MALİYET-ETKİLİLİK PROJESİ 2004

Cinsiyete göre morbidite (<5 yaş)

37

V. P. Chaudhari, R. K. Srivastava, M. Moitra & V. K. Desai : Domestic environment & morbidity of under five children. The Internet Journal of Epidemiology. 2009 Volume 7 Number 1

http://www.ispub.com/journal/the_internet_journal_of_epidemiology/volume_7_number_1_24/article/domestic-environment-amp-morbidity-of-under-five-children.html

Birinci basamağın önemi

• Aile hekimlerinin takip ettiği hastalar genelde daha yaşlı ve hasta

• Morbidite ve mortalite açısından branş uzmanlarından farklı değil

• Hastane masrafları da daha az olmaktadır.

38McGann KP, Bowman MA: A comparison of morbidity and mortality for family physicians’ and internists’ admissions. J Fam Pract 31:541, 1990

39