... . ~.:: ......... . :.

ARAŞTIRMA 2rl! ~t· Ne 2. S. (··r~ :--.~

T: ırl\ Hq [ : fon B;ür D~rD ~ ~·.'-?~ I

Al8ENDAZOl 'UN HÜMORAl VE HÜCRESEL iMMUN YANıT ÜZERINE ETKilERiNiN DEGERlENDiRilMESi

Ender YARSAN1 Mehmet TANYÜKSEL 2 Cahit BABÜR3 ismail KUTLU3

ÖZET

Bu çalışmado benzil"ıdazoi grubu bir maddı} olar, albendJzoi'un hummili \".' : ' ) , ; ' E ı":i immrAI yanıt Üel'W,!' olan etkileri değerlendirildı . Hümoral Imr:1un yanit larp. :erde ISwls:, albın o) çai l ~, ll cI, . n , ı ;'ınıaçl <ı n pı grupta sekız {cıre bulunan dört grup (kontroL. 10 mg/kg, 20 mg;kg ve 40 mg;kg albendazol ve rılelli u lv ~ ILıı[;ldu . Hümoral ımmun yarıı!,

primer ve sekonder yanıt şeklinde değerlendirrldi . Ayrıca son dönemde kJn tablo ;:\,rı Cıakl de()ışıklikler de i lokosi! . polimorf nükleer lökositler (PMNL'ı. lenf osı: ve monos ı ıler) saptarıılı. Elele edılı'" ~0nuçlar , albendJ2of'ı ırı

hümoral immun yanıtı, doz artış ı na bağlı olarak uyardığını gös terdı

Hücresel immun yanı t, kobaylarda çalrşıldı. Kobaylar da. hümoral yanıtta oidugu\)ıbı dört gruba ayrıldı. Yiıırı bir günlük bi r uyg ulama sonunda. PPD !purifıed pro\e ın derivative) tes tı ıle Y8pdarr wrÇı,;!lendirmCdc . albendazoi'un artan dozlarının hücresel immun yanı tı baskrladığı ortaya çıktı . Bu dönemd" dr yırıe. 10ho$il. PMNL, lenf osıt ve monosit oran ları da beli r,'end i.

Anahtar KelIme ler: Albendazol. im murı yanıt , hünıoral, lıücrese l

EVAlUATION OF Al8ENDAZOlE ON HUMORAL AND CEllUlAR IMMLINE RESPONSE

SUMMARY

In this study. humoral and cel/ular imnıun c respanse ol aıoend8.2ole. iS ; 1 <ıc i 1zl:ıı ldazole anthelmeııt:c w3ö

evaluated . Humoral immune response was studied on mico (Swıss albino): lor li"i;' " ,m four Qroups were dorre (control, 10 mg/kg, 20 mg!kg and 40 mg.'kg albendClZole treatrr1gi, each ha',';n~ı ,c ıgh1 mıce . Humoral ımmuno;

response was evaluated as primer and seeondar ımmune response. In adddıor; . dıff0r;orıccs wer€: <.ı ı so dete mıi !lFJd

at final period on the Iym phoeytes, monocytes. leueocytes aııo p oiymorphor1 ,.lc! L;~ r Icucoeytes. The results wero shown that high doses ol albe rıdazole stimulated ol hunıoral rrnmune responSt~ .

eel/ular immune response was studi ed on guineapigs . Th ese ~re also spirlh; :j ,n ı ü lo[;r groups. ThG resu lts indicated that albendazole was suppressed to eellı ılar immune respanse, GO tr\l ~; i: '!Cl luation was done with thı)

purif ied protein derivaı ivc test, 21 day later. Thus. dıHerencas orı the Iymphoeyı,-· ; .. ; ııonoeytf'. s. le;,ıcocytes 2ı nrJ

polymorphonuclcar Icucocytes levels were determırıed in this perrod.

Key Words: Albendaıole, immune re sporıse , humora!. celllllZlr

GiRiş Evc il hayvanlarda karşılaşılan h elmi nt

hastal ıklarının sağailım ı nda benzim idazol bileşiği

esasına dayanan çok sayıda antelmentik

ku llan ılmaktad ır. Bu grupta tiyabendazol ile

benzimidazol tür~ 'iI diğer ii açıar bulunur.

Benzimidazol grub'" antelment ik le r in bazı l arı

şunlard ır : Albendazo l, mebendazol, kambedazol.

fenbendazol, parberıdazol , oksfendazol , fluben­

dazol. siklobendazol 'ıe ırikl abcndazol (1 .. 5).

i A rj 'jclefırıN Fal<,ultesı FarmaJ.toroı: · Tı :>x :> ıko ro ıı Anabıı:m (}.) I ı. AI\k.:ı ra · n rRI'. IYE

2 ('"7\i:hcın~ As ~:erı T ıp (\kJ.<1~ml ::· I . '~(ıkrot~yo r o.: ı Ar,cü::-II :TI Oaı11 . ft.n~.aıa-TURKr'y·c 3 AE!lk Sa.,.cam Hıl Z IS $l tıtıa 1.At:ı~e zl Ba.ş. ... al\lı {ıı . An~alc1 · T IJRKIYE Gel, ş ı arını 2S ı.;3 . ~999 K~buJ 9dll-{ ı .;ırıt\; O~ . 06 r9'j:) Yaz ışma Admsı ·Gr. Er:der YAAS~ I~ .. t... U "-'Ieler ıf,{:-r r .,kı ..ıl re ~· ı F~tını<ı~.oıc~· T{) ~ ~ I k.O lc ı ı .An :ır-ııiln\ cr , ıl ı .\r · ~.,ıı .ı ! I ır · I'.'': (:

VOL 56. NO::l. 1999 J17

YARSAN.TANYUKSEL.BABUR.KUTLU. ALBENOAZOL'UN HÜMARAL VE HÜCRESEL llAMUN YANıT UZERINE ETKiLERi

Bu grup içerisinde değerlendirilen albendazol benzimidazol-karbamat yapısında (metil 5-propiltiyo - t H-benzimidazol-2-kabamat, e t2H t5N302S) bir ilaçtır. Mebendazol'dan sonra

sentezlenmiş bir maddedir. Albendazol 'un sindirim kanalından emilimi çok azdı r. Ağız

yoluyla verilen dozun ancak %O.4'Ü emilebilmektedir. Hızla metabolitlerine ayrılır ve sulfoksit, sulfon ve 2-aminosülfon bileşiklerine

dönüşür . Antelmintik etkinliği sülfoksit kısmı

gösterir. Albendazol beşeri hekimlikte özellikle Enterobius, Ascans, Ancylostoma, Necator, Trichuris, Taenia ve Trichinella spiralis' i n neden oldu(ıu hastalıklarda kullanılmaktadır .

Veteriner hekimlikte ise gevişenlerde

Bunostomun, Cooperia, Haemonchus, Nema­todirus, Oesophogostomus, Trichostrongylus, Strongyloides ve Dictyocaulus türlerine; atlarda, Strongylus, Strongyıoides, Dictyocaulus, Parascaris, Oxyuris ve Anoplocephala türlerine; kôpek ve kedilerde akciğer kurtlarına , kalp kurtlarına, askaridlere, kancalı kurtlara, şeritlere;

kanatlılarda, Ascaridia, He tera kis, Ka pillaria , Amidostomum, Trichostrongylus ve Hymenolopis tür/erine karşı kullanılmaktadır. Yine, artederin adventisya tabakasında göç halinde bulunan S. vulgarls larvalanna karşı da son derece etkilidir. Albendazol sayılan paraziter infeksiyonlara karşı faıi<.lı hayvan türlerinde değişik doz ve sürelerde kullanılmaktadır (3-5). Albendazol'un gerek beşeri ve gerekse veteriner hekimlikte bir diğer önemli kullanım alanı kisl hidatidozdur. Bu amaçla, insan ve hayvanlarda t 0- t 5 mglkg günlük dozlarda kullanılmaktadır. Tedavi olayı bir aylık periyod dahilinde yapılmaktadır (t - 7).

Bu çalışma kapsamında, albendazol'un, kullanım süresinin uzamasına bağlı olarak konakçının immun sisteminde meydana gelebilecek değişiklikler hümoral ve hücresel düzeyde değerlendirildi.

GEREÇ VE YÖNTEM HOmoral Immun yanıtın ölçülmesi: Bu

amaçla, çalışmada dört grup oluşturuldu; her grupta 8 fare (Swiss albino) olmak üzere toplam

68

32 fare kullanıldı. Çalışmanın başlangıcında

bütün gruplara, Bruceıla abortus 99 suşundan

hazırlanan antijen 2x t09 yoğunluğunda verildi ve çalışmanın sekizinci gününden itibaren kontroı

grubu dışındakilere , albendazol uygulamasına

başlandı . Birinci grup. kontrololarak ayrıldı ve sadece Br. abortus 99 anıijeni verildi, ikinci gruba tO mg/kg, üçüncü gruba 20 mgıı<g ve dördüncü gruba da 40 mg/kg dozda albendazol verild i.

Bu uygulama 30 gün süreyle, her gün ilacın sularına katılması şeklinde yapıldı . Birinci antiienin verilmesinden yedi gün sonra bütün gruplardan kan alınarak antikor titreleri belirlendi (kan alma işlemi direk olarak kalpten yapıldı) . jlaç uygulamasından beş gün sonra (birinci antijenin verilmesinden t3 gün sonra) bütün gruplardan kan alınarak yine primer immun yanıt

değerlendirildi . ikinci antijen uygulaması da, ilk

antijen verilmesinden 20 gün sonra yine 2x t09

yoğunluğunda aynı antijenin periton içi yolla verilmesiyle yapıldı. Çalışmanın 29. gününde sekonder immun yanıt yine yukarıda olduğu gibi total antikor düzeylerinin tesbiti ile belirlendi. Ve son olarak 30 günlük ilaç uygulamasın ı n

bitimindeki parametrelerin değerlendirilebilmesi

için de aynı analizler yapıldı. Primer ve sekonder immun yanıtın değerlendirilmesinde belirlenen günlerde kan alınıp antikor titreleri Bruceıla

Aglütinasyon Wright tekniği ile ölçüldü (8, 9) . Son dönemde, kan tablosundaki değişiklikler lökosit, PMNL, lenfosit ve monosit sayımlarının

yapılmasıyla değerlendirildi ( tO, tt). Hücresel immun yanıtın ölçülmesi:

Hücresel immun yanıt kobaylarda çalışıldı.

Hücresel immun yanıt. BeG aşısı verilerek (deri allı yolla, 0.05 ml) uyarıldı. ilaç uygulaması hümoral yanıtta olduğu gibi sekizinci günde başladı. BeG uygulamasından 2 t gün sonra PP D (purify protein derived) uygulaması yapılarak

(deri içi yolla, O. t ml) gecikmiş tip aşırı duyarlılık reaksiyonu belirlendi (t2). Meydana gelen reaksiyonlar kompas ile ölçülerek 48. saat sonunda mm cinSinden saptandı. Yine bu son dönemde lenfosit, lökosit, PMNL ve monosit sayımları da yapılarak kan tablosu ile ilgili

TÜRK HiJ DEN SiYOL DERG

- - :. _- - -- _:---

YARSAN.TANYÜKSEL.BABUR.KU TlU ALBENDAZOL UN HUMORAL VE HUCRESe. I~H..I ; " ., '{AN ıT 'jZERINE ETKiLER I

değişiklikler tesbit edildi (10, 11). istatistik Hesaplamalar: Bu amaçla;

gruplardaki ortalama, standart sapma, en alt ve en üst değerler ve gruplar ara sı karşılaş tırmalar

yapıldı . Gruplar ara s ında karşılaştırmalar

LSD (Least Significant Differences) tes l i ile gerçekleştirildi .

BULGULAR Hümorallmmun yanıt: Çalışma sonunda,

hümoral immun yanıt , total antikor tilrelerinin belirlenmesiyle gerçekleşiiriidi . Çaıışmanın ilk gününden itibaren 7., 13., 29 . ve 38. günlerinde, primer ve sekonder nitelikteki değ iş iklikleri

gösterecek antikor titreleri belirlendi . Tablo 1 'de de görüldüğü gibi , 7., 13., 29. ve 38. günlerdeki antikor titreleri ; kontrol grubunda, 75.00±39.64, 100.00±37.03 , 400.00±148.13 ve 640.00±296.26; 10 mg/kg albendazol verilen grupta 80.00±52.37, 112.50±45.27, 520.00± 165.61 ve 680.00±267.04; 20 mg/Kg albendazol verilen grupta 85 .00±49.85, 120.00:':42 .76, 720.00±372.78 ve 840.00±380.07; 40 mg/kg albendazol verilen grupta 80 .00±37.03, 130.00±41.40, 840 .00±380.07 ve 960.00±342.09 olarak saptandı .

Kan tablosunda meydana gelecek deği şiklikler de çalışmanın sonunda, 38. günde değerlendirildi . Buna göre kontrol grubunda lökosit, 4487± 155.26, 10 mg/kg albendazol verilen grupta 4600.00± 169 ,03, 20 mgi kg albendazol verilen grupta 4700.00±92.58 ve 40mg/kg albendazol verilen grupta ise 4700.00±220.38 olarak ölçüldü. PMNL değeri,

kontrol grubunda 10,75±3.57, 10 mg/kg albendazol verilen grupta 11 .00±2.44, 20 mg/kg albendazol verilen grupta 8.00±2,00 ve 40 mg/kg albendazol verilen grupta ise 5.00±0.75 olarak ; lenfosit değeri, kontrol grubunda 85.37±2.06, 10 mglkg albendazol verilen grupta 86.50±3.38, 20 mg/kg albendazol verilen grupta 90.50±2.50 ve 40 mg/kg albendazol verilen grupta ise 93.75±0.70 olarak ve son olarak monosit değeri de, kontrol grubunda 2,62±0.74, 10 mg/kg albendazol verilen grupta 2.37±1.30, 20 mg/kg albendazol verilen grupta 1.50±0.75 ve 40 mg/kg

VOL 56, NO 2. 1999

albendazol verilen grupla ise 1.25±0.46 olarak lesbit edildi (Tablo 2;.

Hücresel immun yanıt: Çalışmada hücre sel immun yanıt. gecikmis tip aşırı duyarlılık testi ile değerlendirildi . Bun a göre, 21 . gün sonunda PPD verilmesiyle elde edi len zon çapları 48. sa at sonunda mm cinsinden lesbit edildi. Tablo 3'te de görüldüğü gibi : kon irol grubunda, 11.40±0.54, albendazol veril en gru plardan 10 mg/kg ' lık grupta 6.20±0.83, 20 ıng.'kg'lık grupla 4.60±0.54 ve 40 mg/kg·ltk 4.60±0.54 o l a rcıK s aptandı . Bu dönemde kan tablosunda elde ",dilen sonuçlar da Tablo 4'te gösterildi . Buna göre : kontrol grubunda lökosit

(mm3), 912000±2138.22, 10 mg/kg albendazol verilen grupta 9320.00±1480.54 , 20 mgi kg albendazol verilen grupta 8280.00± 1819.89 ve 40mg/kg albendazol verilen grupta ise 8680 .00± 1819.89 Olarak; PMNL değeri , kontrol grubunda 34.00±2.82, 10 mg:kg albendazol verilen grupta 3 1.20± 1.09. 20 mgikg albendazol verilen grupta 33.60±2.60 ve 40 mg/kg albendazol veril en g~upt a ise 35.20±4.14 olarak ölçüldü . Lenfosit değe ri, kontrol grubunda 60.40±1.67, 10 mg/kg albendazol verilen grupta 60.00± 1.41 , 20 mg/kg dlbendazol verilen grupta 60.00±2.00 ve 40 mgikg albendazol veril en grupta ise 58.80±3.03 olarak; monosit değeri de. kon trol grubunda 6.80:!: 1.78. 10 mg/kg albendazol verilen grupta 8.40± 1.67. 20 mg/kg albendazol verilen grupta 6.801: 1.09 ve 40 mg/kg albendazol verilen grupta ise 6.40:t1 .67 olarak tesbit edildi .

TARTIŞMA VE SONUÇ Benzimidazol grubu bir madde olan

albendazol ; gerek beşe ri hekimlikle gerekse veteriner hekimlikt(·; Ci ntiparaziter ilaç olarak yaygın biçimde kUIIQnılf;lRktadlr. Bu grup ila çla rın

sağıtım indeksi l 10 - 100) oldukça geniş tir

(1 , 2,13). Bununla birlık le. özellikle doz aş ımına ve yanlış kullanımına bağlı olarak laboratuvar hayvanlarında albendazolun leratojenik ve embriyotoksik etkili olduğu da bilinmektedir . Diğer tarafian, tedavi sırasında karac iğer, kemik iliği ve böbrek fonksiyonlarıda sık sık kontrol edilmelidir.

69

YARSAN,TANYÜKSEL.BABUR,KUTLU ALBENDA10L UN HUMORAL VE H0cRESE~ :M I, l ılt, ' ( ANıT IJ7.ERil"E ETKILfRI

70

Tablo 1. Ko ntra! ve çaıısma gruplardak ı I c ıal a rııikor ı i :rei e ri

Gruplar

Konırül

i n:8)

Lı) mgfkg i n:8}

2ıJ mg/kg i n:il i

40 mg/kı: i n:8)

/ 'rim~r

I . gün 13. ı;,ün ı lıW ı r, n

i 1~1.i i : :~ ı.ı

1/.10 i ,',~I ı

ı ,.S II i/ ii ı i

l/~O f /;Sı i

IJ:,O ii ıı ,ı}

i i i (ı LL LLSU

!!~ii 11:,11

75.IJIJ:ı:39 . 6-I IOI} . OO:ı: 37 .03

(40.00" 160.001 180.0" . 16iJ.I)O}

1180 I /XIi 11160 ii ii ·" II~ O i ;~/j

US ( , i /Si ...

ii 16(1 11 11,11

ı r l/.i ı m ı

ıı~n iii ~U

ıı~ıı ıı~ ı i

80 ,00:1:52.37 i i 2.Sth43,27

140.00 " 160.(0) 180.00 " ISO.OII )

ııW i ll i))

ii~ii ı/sn

1(~ IJ t ı ı ~ , r i

ı .ıl:\ '.i 11:,1)

11.11) 1/:'''' 1/ 16(1 i ,1(,Cı

ii ııi{) i i ~ i)

1/4fı LLL hı)

MS . IK I :ı:4'1J!S i 21ı.UU:ı:~2.7 ~

140.00 " ıM. OUI iMU.OO· i 6IJ ,00}

ı /ılO ii Iı , ı i

i iS" i ;XI}

IMU i ı i 0./

i IHII i [.·o}

IW} l i ıı " ı

i ,' kıı l l!i t) III t)O II I r)} Ilgı) 1,1 bi}

ısU.IJOL37.113 i 30 . uO:ı:-1 J.4U 140.00 " 160.(0) ıgO .OO " i 6ü.1){) i

Sekonder f:?'1. ( ;;ii( i

ın?ı .,

In2!)

I I12n l'f,Uı

I n~ (I

iill"Hj I/Y211

ı n~ "

~uıı.ı){):ı: i ~ 8, D .1 ;1

i"12(ı.OO,, MII.III1 )

1/6 -10 11('..< 11 1(3 :'1)

i ('H U

!1)2 1)

11(,41.1 , /.' ](1

iLMI)

52(I,()Q:ı:16S.6 1 ..t( 1/

U20,OO " 64IU)I} ,

i i 12KI} i iı)~ı)

ıı(,~ıı

11(,.::11

1ı~211

i/ı~ı ' ı

i f.l211 I İ 1 2 ~11

'{ 2U.UU:ı:372.7ll LL-( 'i

1.1211.1){) . i 2~il,l}ıJi

ı / ı2 x O

ıı ~ : ı;

1/ i ~~LI

111'-\0 ilM n

ilM U lIı:-l O

i i i ~ s l'

lS-l0.Ofh.380 .07 h "

1320.00 " i 28u . ırır,

S MI 1.18. (tÜıı )

ı/(HI'

1 /1~ 1ı

:1(>...11 1

i!6·!O

: :Irıll

1; 1 ~!LLL

IIIwL! : / }~/i

I>:IU.OIJ:ı:2%.26 n,

.. .. _i.l20.1I11 .. 12So.()Q}

IIMO i /(Hi)

i h.111 i ıc,..ııı

i ı(,.;"ı

1/(>1" l i ~ 211

! ·'i 281}

~u.(ııJ:t267,04 ıL

l.12u.(IO" 1280.00)

1;12:l0

1/6,,'" 11(,.;11

ll li·Hı

:/h':U

:/ 12>; 11 1/\.:'0 I/I :~i)

IWU.llıl:ı:3KO.1J7 i1

... _ .. ly !I) ,O{) " 12S0.0m

1/1280 liz,~n

!i12g0

111"411 IfI2 XI}

lI(rl"

1/1>4 0 1112S0

~6ü,OO:ıJ42 .()9 Li

ı MO .Oı) " 1280 .00ı

i , 11, t Aynı sOnında farklı had1Crlc eös ıı'"lrn ı;rupl r. r 3r~sıııd~ki rMk r,neml i 'ı) <~" ıı )'. ı. ı ı. iii . Aynı sanrd" fark Iı r.ıbOlI :""I : 1 :~'~ '" e riltıı g nı rl a~ 3 r:ı > ; nıhkı ı':ıA ';11"1 "i i 1 :' . i :' " ' .

ruRK HIJ DEN BJYOL DERG

YARSAN.lANYÜKSEL .BABUR.KülLU ALBENOAZOLUN HUMORAL VE HUCRES:: ' .. :W., llItı 'iA~JIT IJZER;NE ETKıLER !

Tabıo 2.. Hümoraı immun yanıtta 38. gündeki kan ıabıosıı sonuçıarı

Gruplar (n:32) Lökosiı ( nını )

r~fNL (","'<, i i _-"'-'...:;;.ı::.:..::..:....o.:.:....:c..;;.<.. __ ....:..:..:..;;..:.'-'--'-_____ -C.-'--''---;...;......:...c. ___ l.i' " I·"'.il,:I_'·;:..,· :..,1 ___ .:.:.\~f~o::.n~o.~:.:.i.:...ı.:...{ :.:.S ~..!.)~

Konırol <ı.ıfi 7 . 5fu 155.21, " 111.75-=:3.5 ' .'

(11 :8) \ ,:~IXJ.(I- .nOlI . O.' i.ı i X)· i ( , i l<i)

10 mglkg 4 11\)0. (.ı(h i M,O.1 .ıl :

i i . 1 j{J::t2 . ~~ "

(n:8) (~)(K) .0-.ı900 O) Cı liO- IS . lXıı

" lIlJ(h2.1~: " 20 mglkg 4700()(I~92 . 5X qıı , .:;,, 11 -:.. ' >~ J

(n:8) (46()( I .O- .ı80(1» (S.OI)· i! .01 1:

40 mglkg 4?OO.I>::-120JX l' ~()(f-!075

(

(n:8) (';4()() 0-5000.0) (4 . 1}{)-6 . I){J ı (9:ı . ()O . ~.~_I_I,_I' __ _ 2, Il. t U da"" l ' d '.' . ı. . ( . . Aynı s ıun ,ar.:ıı ııarı erı.: gösıerıltıı grupl;lr arasın :1,;1 ı:-ır" 'ı Ilc ın ii 111-: 11 ;'),

Tabıo 3. H ücreseı immun yanııın PPD(mml ölçüm değeneri

Dönem Kontrol IOnıg/kg 2(1 111 g".~~ i~

48 . saat i 1.40:!'O.S4 6.?O±O.n ~ -l .6Ihü.',;

(11.00-12 .00) (5 .00·7.00) 1.ı . I)O ·5 . I Jt :"

2 . 1;2:tO .7~ :ı

i ~ . ()(ı-~ . IXıı

2.:n:t i .3 11 .,.

ı: 1.1)0 · S.OO ·,

1.51l-:{) .7S }q '

(! .O<).J .()() i

1 . 25:ı-O.46 ~.

i ı . (l(}·} . ı)(ıı

40 mg/kg

4.60:!:O . S..ı

( 4.oo-50{))

a.b .c Aynı satırda farklı harflerıe ~ösıc riıcn p.ruplar iır~sıııdaki ı 'ar~ \s~iıi~ıiki o\;,r;ı •. ,'Jıı,-,ııııidir Ip '·Ü.IIS .\.

Tabıo 4. Hücreseı immun yanıtta 21 . gündeki kan ıabıosu sonuçıarı

Gruplar (n:20) Lökosi i ( nım J

P;\INL 1.1)(. 1 i

Kontrol 1)1 20 .OIh1 i )~. 2 ~ 3 4 . (XI:r~ 82

(11:5 ) ıbl)()() ' \ \ ~Kı .ı i ~ı).ı)(ı . .1 (,ı il i i

i O 1lIg1kg <):\ 20 .()f)t 1.ı~I) . :i -l ~ 1 .~ I):t, , ııl)

(n:S\ i 7600· 10-1(0) i ~11.tXl·~2.ıxrl

10 ıng/kg l)~gO . I)(h: i tlI9 . ~<j :ı:ı.60:r 2.N.'

(n:5) i(ı(ıIX),OO · i (ı~ıxı) (lı ·I)X)· 36. onı

40 mg/1<g ılııK(I . OO!' i K i 'Ui'i .15 . ~O:t·I . ı . ı

In :5) 1(,600.00· ıl)(II){) i ı J2 . 00· -I~ . OOI

Bugün için gerek anliparaziıer ilaçların gerekse diğer maddelerin iSlenmeyen elkilerinin en

önemlisi de immun sislem üzerine olan elkileridir

(1.2,12, 14 -16).

amacıyla kullanıla n pek çok maddenin imnııın

sistem üzerinde et~.:i nli iji va rdır . immun s istem üzerinde tok sik e tki gösteren maddeler;

farmasöıik ilaçıar {antibakteriyel ilaçl ar,

çevresel kirıelicilerin yanı sıra, ıedavi anasıezik ilaç lar , ,~l\jtl·,ııOamatuvar ilaçlar.

VOL 56, NO 2, 1999

;,., -- --

---:::.-..... ~=--= ---

YARSAN,TANYÜKSEL,8A8ÜR.KUTLU. AL8ENOAZOL'UN HUMORAL VE HUCRES'EL 11~1,·lU~·J YANıT UZERıNE ETKILERı

immunomodülatörler). ve immunotoksik maddeler (metaller, pestisidler, halojenli aromatik hidrokarbonlar, plastik monomerleri, aromatik hidrokarbonlar, aromatik aminler, hava kaynaklı kirleticiler, yem katkı maddeleri '/8 kirleticiler ve fiziksel etmenler) olmak üzere iki grupta değerlendirilir (14,15,17,18).

Bununla birlikte canlı organizma da kendisini yabancı ajanlara karşı doğuştan

bağışıklık ve kazanılmış spesifik bağışıklık

şeklindeki mekanizmalarla savunur. Kazanılmış

bağışıkta antijen adı verilen spesifik ajanlar bağışıklık sistemini uyarırlar. Bunun için bu maddelerin bağışıklık sistemini uyaran hücreler tarafından tanınması gerekir. Antijenlere karşı

organizmada hümoral ve hücresel nitelikte imm un yanıt şekillenir (12, 16, 17).

Hümoral immun yanıtta, bütün memelilerin kan ve doku sıvılarında bulunan antikorların

oıuşturduğu sıvısal bağışıklık değerlendirilir.

Hücresel immun yanıt ise, antikorların yerine duyarlı kılınmış T lenfasitlerin saptanmasıyla

yapılır (14, 16, 17), Bunun yanısıra yine antijenlerin aynı hayvana bir veya birden fazla verilmesi ile ilgili iki tür immun yanıt gelişir . Primer immun yanıtta antijenin ilk kez verilmesi sonucunda oluşan antikor cevabı dört dönemlidir oransalolarak da IgM'ler daha fazladır, Aynı

hayvana antijen birden fazla verildiğinde

sekonder immun yanıt şekiııenir . Kanda IgG'ler daha fazladır, Oluşan antikor miktarı primer cevaba göre 10-100 kat daha fazladır ve bu oran yıllarca sürebilir (14, 15, 17) ,

Bütün bu değerlendirmeler, gerek ilaçların ve gerekse kullanımda olan farklı maddelerin immun sistem üzerine olan etkiıerinin iyi bir şekilde

bilinmesini ve kullanılmalarının buna göre düzenlenmesi gerektiğini göstermektedir. Veteriner hekimlikte kullanılmakta olan ilaçlar arasında antiparaziter ilaçlar, sayı olarak antibiyotiklerden sonra ikinci sırada gelmekte ve bu şekliyle de önemli bir yer tutmaktadır (5, 14L.

Antiparaziter ilaçlar arasında gerek beşeri hekimlikte ve gerekse veteriner hekimlikte önemli ölçüde kullanılmakta olan albendazol'un bu

72

yöndeki (immun sısteme yönelik) etkisi konusunda ülkemızde yapılmış çalışma

bulunmamaktadır. Diger taraftan immun sistem üzerine ilaçların etkisinın değerlendirildiği

çalışmalar genellıkıe antibiyotiklerle sınıriı

kalmıştır. Hümoral ve hücresel temele dayanan değerıendirmeıerin yap ıldığı bu çalışmalarda.

özellikle tetrasikıin gı ubu antibiyotiklerin (17 -20). penisilinlerin 121, 22). aminoglikozidlerin ve sefalosporinıerin 123, 24) immun sistem üzerine olan etkileri incelenmiştir. Yapılan literatür taramalarında antiparaziter ilaçlardan levamizol'e ilişkin immunolojik etkinıikle ilgili veriler bulunurken 125 - 29) bu gruptan diğer ilaçlarla ilgili fazlaca kaynak tesbit edilememiştir; yapılan çalışmalarda da özellikle benzimidazol grubu maddelerden . di1lia çok mebendazol'un farklı paraziter infeksiyonlara karşı

kullanılması durumundaki immunolojik etkinlık

değerlendirilmiştir (30 ' 34). Hymeno/opis naııil

infeksiyonunda farelerd e albendazol ve mebendazol'un eozinofilik cevaba etkinliğinin

incelendiği bir çalışmada (31) konakçının

eozinofilik cevabında , albendazol'un mebendazol'a karşı biraz daha etkili olduğu

gösteriımiştir. Mebendazol ile ilgili olarak yapılan diğer çalışmaıarda da , immun sistemle ilgili yanıtlarda farklı şekillerde etkinliğinin oldugu be li rlenmiştir .

Ridi ve ark, tarilfından yapılan bir çalışmada (35) praziquantel. :iyabendazol, mebendazol, siklofosfamid ve kortizon'un ince barsaklarda ve iskelet kaslarınd(l histopatolojik etkiıeri

değerlendirilmiş, ayrıca T lenfasit miktarı ve serum IgG düzeyi üzerine olan etkileri ratlarda deneysel trichinosis oluşturularak incelenmiştir.

Praziquantel, tiyabe nd;:ızol ve mebendazol'un parazitin intestinal faz.ı sırasında T lenfositlerine önemli bir etkisi olmazken. paraziter infeksiyonun muskuler fazında T lenfositlerin miktarında

önemli bir azalın<ı meydana gelmiştir. IgG düzeylorinde ise her iki dönemde de önemli bir değişiklik olmamıştır,

Levamizol'un imınun sistem üzerine etkiler;r,in değe rlendirildiği bir ça lışmada (26), balıkıarda

TÜRK HIJ DEN eiYOL DERe:;

. --:' . . ~~ : .. .. ~-

:. '0 0 _ '- . _ ......... . --'- _:: .

Y ARSAN.TANYÜKSEL,BABÜR.KUTLU. AL8ENDAZOL UN HUMORAL VE HUCRESt:l_ iMI .. :ul,1 '(M"T UZERINE ETKILERı

immun sistemin Yersinia ruckeri O-antiJeni ile uyarılması sonucunda levamizol'un nonspesifik immun sistemi uyarırken, spesifik immun sistemi baskıladığını tesbit etmişlerdir.

Raisow tarafından yapılan çalışmada (34) ise; kobaylar, Trichinella larvalarıyla infekte ediımiş, mebendazol tedavisi yapılarak immun sistemdeki değişiklikler ve teda vi etkinliği

değerlendirilmiştir, Bu amaçla, immunoloJik indikatörler olarak, T ve B lıücresi miktarları , ro zet formasyonu , migrasyon inhibisyon faktörü üretimi gibi kriterler incelenmiştir. Sonuçta; mebendazol, nematosidal yönden bir etkinlik gösteremezken. paraziter infeksiyonla birlikte şekillenen

immunsupresyon olayı ortadan kalkmıştır .

Diğer taraftan yine levamizol ile yapılan bir çalışmada (25), kronik brusellozlu hastalarda levamizolun in vitro ve in vivo monosit fagositozis üzerine etkisi değerlendirilmiştir.

Çalışma sonunda levamizol 'un B-Ienfositlerinde önemli değişiklikler yapmadığı, ancak hücresel immuniteyi arttırdığı tesbit edilmiştir .

Çaıışmada elde ettiğimiz veriler değerlendirildiğinde, albendazol'un hümoral immun cevabı, doz artışına bağlı olarak arttırdığı görülmektedir. Bu artış, özellikle priıner ve sekonder dönemlerde ortaya çıktı. Uygulamanın son döneminde ise, gruplar arasındaki farklılıklar

istatistiki olarak öııen'ı!ı bulunmadı. Yine bu dönemde kan tablosunda ise, albendazolun. artan dozları nın kontrol gruplarına göre lökosit. PMNL, ıenfosi! ve monosıt d8gerlerinde değişikliklere ne­den olduğu saptandi. Yine bu çalışmada hücresel immünitenin bir gÖSif:'W:;si olan. gecikmiş tip aşırı duyarlılık reaksiyonu Pf-'D testi ile değerlendirildi. PPD uygulamas,nd,)" 48 saat sonra elde edilen degerler sonunda . 'iiiksek dozdaki albendozolun hücresel immun ceviıbı baskıladığı ortaya kondu. Diğer taraftan kan r,'lblosundaki verilerde ise önemli değişiklikler oimadı, Yapılan literatür taramalarında, albendazolun direkt olarak immun sistem üzerine etkilerının gösterildigi bir çalışma bulunamadı. Ancak bazı antiparaziter ilaçların,

başta levamizol olm8k üzere immunostimuları

etkilerinin olduğu da bilinmektedir. Bu değerlendirmelerin ıŞığı altında:

antiparaziter ilac olarak geniş ölçekte kullanılmakta olan '/I' ÖZellikle beşeri hekimlikte, bugün için kı st 'ıidn,il\ hastalığının (30 gün süreyle) tedavisi ar.uc ıy la en çok yararlanılan

albendazolun; hCııno;'<:11 immun cevabı uyardığı ve hücresel immun c·.:'J<lbl da baskıladığı ortaya çıkmıştır. Bu şek'iY'8 de ; albendazolun, özellikle paraziter infeksiyo,-II;lf/i'i önlenmesinde immun sistemi harekete qe(;irerek etkili Olabileceği

sonucuna varıldı.

KAYNAKLAR

1-Booth N H , Mc Donaıd. Veteıinary Pharmacology and Therapeu'ics. 6til Ed . lowa State Universıty

Press / AmeS. 1988. 2·Brander G G ,Pugh D M, Bywater R J. Veterınary Applied Pharmacology dnd Tı Ic(apeut1cs 4tiı Edition. Baillier8 Tindal', London. 1982. 3-Şanll Y, Veteriner Farınakoloji Kemoterapotik ilaçlar. A Ü Vet Fak Yayınlar ı. No: -11~~. Ders Kitabı. Ankara. 1988. 4-Şanll Y , Kaya S. Veteriner Farmakoloji ve Ilaçia Sağıtıın Seçenekleri . Medısan Y;:ıyınıaro. Yayın No: 4. 1994. S-Şanlı Y , Kaya S. Veteriner ilaç Rehberi ve Uyguıamalı Bilgiler Ei Kitnbi. i,,1f;fJ,San Yayın Serisi No : 16. Ankara. 1994. 6-Barış i Y ve ari<. Hidatik Kist Hastalığı ve Türkiye'deki Konuınu . Türi<iye AKciğer H<ıstcıi:kıarı Vakfı Yayını No: 1, Ankara. 1989. 7-Doganay A. Farelerde sekonder hidatidoza karşı albendaıol ve okstendazol'un etkısi A Ü Vet Fak Derg 1994: 41 (3-4): 497-508. 8-Bakker F J. Progress in Medical Laboratory Technigue. Butterwor.hs, London. 19G2. 9-Bilgehan H. Klinik Mikrobıyoloıik Tanı. Barış Yayınlar!, 1. baskı. izmır. 1992. 1Q-Konuk T. Pratik Fizyolo;/. A Ü Vet Fak Yayınları. Yayın No: 378, Dcıs knabı 2';-0.. Ikır.cı I)(lskı, Ankara . ~ 98 i .

VOL 56, NO 2, 1999 73

:--_:-; -.! - =- --;..

---'--: -: ' : :

'"; .. -:..... - :. :- . .:-.'

YARS":',N,TANYÜKSEL,BABÜR .KUTLU. AL8E~IDAZOL'l!N HU~IORAi. 'iE HUCRESE:L Ihi';U', ',A'W UZERINE ETKILERı

11-Natt M P, Herrick CA. A new blood cı"ver;t lor courotıng th" erytrocytes And i<:lIcocytes counts. Avian Dis t952; 3: 272 12-Gülmezoglu E, Ergü'/en S. Imnıunolo/l. Feryal Matbaasl. Ankilıa. 1994. 13·Demet Ö, Şanh Y. iıaçlardan kaynaklanan zehırlenme!cr. Alınmıştır. Vetermer i<:iillık Toksıkoloji Editör . S Kaya. Medisan Yayınevi. Yayın No: 21 . Ankara. 1995. 14-Baydan E. immunotoksıkoloıi. Alınmıştır. Veteriner K!in:k Toksıkolcı: Editor. S K'l'iil Medisan Yayınevi. Yayın No: 21 . Ankara. 1995. 15·Durupınar B. Bazı ilaçıarın ımmun yanıt üzerıne etkıler; . Mikrobıyol Bült 198.:' : 2i : 117-130. 16-Özbal Y. Temel immuno!oji. 1. Baskı. Nobel Tıp Kıtapevlen Tic . ltd. $ıi. ~9S·1. 1t··Kutlu L Artan Dozlardak; Oilsıteırasıklınll1 Tavşanlarda immun Sıstemin Ç,,:> ıı;ı :-.ıkı~ ıelf'''er: Üzerine Etkıleri. A Ü Saglık Bilimleri Enstıtüsü . Yüksek Lisans Te;:i. Ankara. 1996. 18-Yılmaz Ş. Bagışıklık sisıemini olumsuz yönde etkıleyen maddeler. A Ü Silgiıl, Bilınıleri Enstitüsü doktora Seminer Notları. 1996. 19-0mmaty M R. Üçünev Kuşak Selalosporin ve Kinoioıı Tür8'/1 Kemolerapotık! erıı~ irnnıun Yanit Üzerine Elkilerinin Araştırılması . Ankara Üniversiıesi Saglık Biiımleri Enstıtüsü. Doktora Tezi. 1992 20·Back O, Norberg B. The eHecl ol ol therapeutıc doxycyclıne concentratıon ,_ın J',ı 'ıymorphonuclear leucocyte migration in vitro. Scand J Inlect Dis 1984;16:369-372. 21-Atabey N, Gökoglu M. Bazı antibiyotiklerin hücresel immun yanıt üzerıne etkılerı. ANKEM Derg 1993; 7: 225-230. 22-Bretzke ML, Buprick M, Hitchcock C R. DiHuse spreading clostridiuııı ~pecticuııı inlectıon malignant disease and immune suppression . Surgery Gynecology Obsıetrıcs 1988: 3:197-199. 23-Burgaleta C, Moreno T. Effect ol B-I<ıctams and aminoglycosıdes on human polymorphonuclear leucocytes. J Antimicrob Chemother 1987; 20:529-535. 24-Chaperon E A, Sanders W E. Supressıon ol Iymphocyte responses by ü:piıalosponns. Inlection and Inımunity 1978; 2:378-384 . 25-Boura P, Raptopoulov GM, Acrıvıadıs F. Goul 'ıs G. Reevaluation oı the ell'2ct ol levaınisole in chronic bruceııosis : in vitro and in Vıvc> eHect on ınonocyte phagocytosıs . J Immunopharır,acol 1984: 6:135-146. 26-Swıcki AK. Anderson D P, Dixon O W Comparisoııs ol nonspecilic anCl 5~lecilic ımmunomodulation by oxalinic acid, oxytetracycline and levamisole in salmonids. Vet Immunol Immunopilthol 1989; 23:195-200. 27·Khan AM, Gupta S , Malaviya R. Katiyar J C. Ancyıosıo/ııa ceylanicuııı: imnıunological concequences after anthelmentics therapy in hanı sters (Mesocricetus autatus). Indian J Exp Biol 1991: 29:786·789. 28 · Sclınaper H W, Aune T M. Supression ol immune responses to sheep erylhrocytes by the Iymhokine soluble immune response supressor (STRS) in vivo. J Immunol 1986; 137: 863-867. 29-Christenser. K D , Johnsen H F, Petersen C M. Celt-mediated immunity in sp.ıonegative spondarthritis treated wiıh levamisole in a double·blind placebo-cof,trolied study. Acta Pathol Microtıiol Irr,munol Scand C 1983; 91: 391-395 , 30-Bardon R , Cuettar C , Aguila C , Guılten J L, Aguila C. Evaluation ol mebelHlazole activity on experimental murine ıoxocariasis by :mmune complexes determınatıon. J ol Vetcrınary Medıcinı,> Series . B. 1995; 42: 235-246. 31 -Kaskhedikar P, Johri G N. EHect ol mebendazole and ;,ibendazoıe ther ,ıpy on the intestinal eOSinophilic response ol nıice during diHerent stages ol Hyrneııolepıs nana inlec1ion. Indian J Parasitology 1992; 16 (1): 85-87. 32-li F R , Cao H X , Jiang C P, Wang O. Evaıııatıon ol circulating antigen and anlıbody detection lor therapeutic effecks on secondary cysts ol Echinococcus muııi/ocularis in mice. Clıinese J o! P<ır;ısitic Disease Control 1994; 7: 194-196. 33-Necapunchai D , Ishii AI, Terada M , Kino H , Sano M. Humoral imrrıune responses ın mice inlected with Angiostrangylus costaricensis. Serodıagnosis and Immunotherapy in Inlectiotıs Disease. 1985: 3: 51 ·56. 34-Raisov TK, Temirbekov DA, Arkhipov G S, Ozeretskovskaya N N. Tlıt1 ir:fiııonce ol mebendazde on tlıe

immune reaction ol guıneapigs wiıh experimanıal Triclıineila ın!ection . Mediısinsk"ya-Parasitologiya- i-Paraziıarnye·

Bolezni. 1987; 6:14-17. 35-Ridi AM, Ragab HA, ısmail M M , Sehahaıa M M . Ramadan M F, Etewa S F. EI/ect ol some drugs on so me histopathologıcal and immunologıcal aspects ol experımental trıchınosis ın albıno rats . J Egypt Soc Parasitol 1990: 20:99-104.

74 rURK HIJ DEN BIYOL DERG