Almennar heilbrigðiskröfur ESBAlmennar heilbrigðiskröfur ESBFramleiðsla matvöru Framleiðsla matvöru

frá hráefni til neysluvörufrá hráefni til neysluvöru

Dr Ólafur OddgeirssonFood Control Consultants Ltd

Nokkrar staðreyndir um EvrópubandalagiðESB er ekki sambandsríki líkt og Bandaríkin eða Brasilía, heldur samband sjálfstæðra ríkja sem hafa ákveðið að “samnýta” vissa þætti þjóðarrekstursinsÞetta ferli hófst 1956 og því er ekki lokiðESB samanstendur í dag af 25 aðildarríkjum með samtals um 480 milljónir íbúaESB hefur eigin stofnanir svo sem þing, ráðherraráð, dómstól og framkvæmdastjórn

BelgíaBelgíaÞýskalandÞýskalandFrakklandFrakklandÍtalíaÍtalíaLuxemburgLuxemburgHollandHollandDenmörkDenmörkÍrlandÍrlandBretlandBretlandGrikklandGrikklandSpánnSpánnPortúgalPortúgalAusturríkiAusturríkiFinnlandFinnlandSvíþjóðSvíþjóð

EistlandEistlandPólandPólandUngverjalandUngverjalandTékkneskaTékkneskalýðveldiðlýðveldiðSlóveníaSlóveníaKýpurKýpurLettlandLettlandLitháenLitháenSlóvakíaSlóvakíaMaltaMalta

Næst aðild: Rúmenía, Búlgaría

Viðræður í gangi: Balkan og Tyrkland

Aðildarríki:

Viðskipti ESB

20 % af öllum útflutningi þróaðra ríkja fer til ESBInnflutningur frá þróunarríkjum er um 40% af öllum innflutningi ESBESB er stærsti innflytjandi landbúnaðarafurðar frá þróunarríkjum, flytur meira inn enn Bandaríkin, Japan og Kanada samanlagt

Hvítbókin um matvælaöryggi

Kom út árið 2000

Samhæfð áætlun fyrir allt framleiðsluferlið til að endurbyggja traust neytenda í Evrópu sem tekur til: matvælaframleiðslu matvælarannsókna og vísinda matvælalöggjafar matvælaeftirlits

Hvítbókin um matvælaöryggi frh

Ný hugsun og aðferð Taka mið af fyrri vandamálum Virkja alla aðila sem koma að

matvælaframleiðslu Styrkja eftirlit og eftirfylgni Upplýsa neytandann betur en

verið hefur Tryggja að allir sitji við sama borð

óháð staðsetningu og stöðu

Nánar um aðgerðir

Skipulagsbreytingar Endurskipulagning Framkvæmdastjórnar Stofnun Matvælaöryggisstofnunar Evrópu Stofnun Eftirlitsdeildar fyrir dýraheilbrigði Endurskoðun á nefndum Stofnun ráðgjafanefnda

Endurbætur á fyrri upplýsingatækni RASFF TRACES

Lagabreytingar Ný rammalöggjöf (178/2002) Ný löggjöf

Nánar um skipulagsbreytingar

SANCOSANCO: Heilbrigðis- og neytendamálefni

Samanstendur af: Dýraheilbrigði og dýraafurðir frá

landbúnaðardeild Lagamál frá iðnaðardeild Heilbrigðismálefni frá

félagsmáladeild

Nánar um skipulagsbreytingar frh

EFSAEFSA: Matvælaöryggisstofnun ESB (European Food Safety Authority)

Nota nýjustu þekkingu eins og kostur er Aðskilja áhættumat og áhættustjórnun Óháð miðlun upplýsinga

FVOFVO: Eftirlitsdeild fyrir dýraheilbrigði (Food and Veterinary Office)

Eftirlit með aðildarríkjum og, þriðju ríkjum

Framtíðarmálefni

Áætlun nýrrar Framkvæmdastjórnar

Örugg matvæli, áhersla á að Lögleiða, innleiða og festa í sessi nýja löggjöf

Þjálfa viðkomandi, setja upp þjálfunarmiðstöð

Efla og auðvelda viðskipti við þriðju ríki

Heilbrigð matvæli, áhersla áNýtt vandamál: offita

Upplýsa neytendur

Ný löggjöf um heilbrigðisyfirlýsingar og næringarmerkingar

Endurskoða merkingar almennt

TRACES

“Nýtt” tölvukerfi til að skrá flutning á dýrum sem flutt eru til eða innan ESB

Á að styrkja og einfalda það kerfi sem fyrir er auk þess að bætt er við tæki til að auðfelda viðbrögð þegar farsótt kemur upp

Helstu eiginleikar: Notað til að prenta út dýraheilbrigðis-

vottorð á rafrænu formi

TRACES frh

Helstu eiginleikar: Heldur utanum lista yfir fyrirtæki í þriðju

löndum sem hafa leyfi til að flytja dýraafurðir til ESB

Heldur utanum skráningu á sendingum sem hefur verið hafnað við ytri landamæri ESB

Notað við áhættumat vegna farsótta Er óháð tungumáli og auðveldar þannig

aðgang að upplýsingum í aðildarríkjunum Notað til að skiptast á upplýsingum milli

fyrirtækja og yfirvalda

Lagabreytingar

Ný löggjöf fyrir eftirfarandi málefni Hreinlæti og eftirlit Sjúkdóma sem bersta milli manna og dýra

og sjúkdóma sem berast með matvælum Dýrafóður Dýrarvernd Aukefni og Mengunarefni Merkingar Erfðabreytt matvæli og matvæli fyrir

sykursjúka

Rammalöggjöfin

Fyrrum löggjöf þróast samkvæmt þörf, sambland frá aðildarríkjum, enginn heildstæður grunnurReglugerð (EC) 178/2002, nýjungar:

Almenn matvælalög Stofnun EFSA (European Food Safety Authority)

Ákvæði um RASFF (Rapid Alert System for Food and Feed)

Ný laganefnd (Standing Committee on the Food Chain and Animal Health)

Ákvæði um neyðarviðbrögð (t.d. ef innkalla þarf matvæli)

Helstu ákvæði

Tilgangur með matvælalögumSkilgreiningarTilvísun til alþjóðastaðlaReglur um áhættugreininguVísindalegur grunnur áhættumatsForvarnarreglanUm aðgang að upplýsingumRekjanleikiUm alþjóðaviðskiptiUm öryggi matvælaUm ábyrgð

Tilgangur með nýjum matvælalögum

Matvæli eiga að vera heilnæm og örugg

Undirstaða frjálsra viðskipta með matvæli innan ESB

Skipulag matavælaeftirlits er mismunandi í aðildarríkjunum - hindrar eðlilega samkeppni á innri markaði

Tilgangur frh

Ákvarðanir um matvæli byggðar á eðli áhættu

Áhættugreining á að tryggja að ekki séu teknar óþarfa ákvarðanir sem hindra viðskipti

Matvælalög eru sett til að eyða eða minnka þá áhættu sem matvæli geta valdið

Forvarnarreglan

Grein 7 (1)

Má aðeins nota í sérstökum tilfellum þegar Framkvæmt hefur verið nákvæmt mat á þeim

upplýsingum sem liggja fyrir Komið hefur í ljós að heilsa manna geti verið í

hættu en ekki verið mögulegt að sanna slíkt með óyggjandi hætti

Ljóst er að aðgerðirnar eru nauðsynlegar til að tryggja það varnarstig sem ESB hefur ákveðið

Má aðeins ákveða Samhliða frekari vísindarannsóknum til að

auðvelda tryggara áhættumat

Forvarnarreglan frh.

Grein 7 (2)

Aðgerðir á grundvelli 1. málsgreinar eiga að vera:

Í réttu hlutfalli við mögulega hættu

Ekki takmarka viðskipti meir en nauðsynlegt er til að ná tilætluðum árangri (sem er sú heilbrigðisstaða sem ákveðin hefur verið innan ESB)

Þó skal taka tillit til: Þess sem er tæknilega og efnahagslega mögulegt Annarra þátta (óskilgreint) sem taldir eru

réttlætanlegir lagalega séð með hliðssjón af málefninu á hverjum tíma

Forvarnarregla frh

Grein 7 (2) framhald:

Aðgerðir á að endurskoða innan tímabils sem ákvarðast af:

Eðli hættunnar Eðli þerra upplýsinga sem þarf að afla

Til þess að skera úr um vísindaóvissu eða ágreining

Til þess að framkvæma víðtækara áhættumat

Upplýsingar

Almenn skoðanaskipti (9. grein) Við undirbúning og setningu laga um matvæli á að fara

fram opin og auðskilin skoðanaskipti við almenning, annaðhvort beint eða í gegnum stofnanir sem koma fram fyrir hönd almennings, nema í neyðartilfellum þar sem því verður ekki við komið

Upplýsingar til almennings (10. grein) Ef grunur leikur á að heilsu almennings geti stafað hætta

af matvælum, þá ber viðkomandi yfirvöldum að upplýsa almenning um eðli hættunnar eins vel og kostur er þar með talið

Hvaða matvæli eða tegund af matvælum Hvaða hætta stafar af þeim og Til hvaða aðgerða hefur verið gripið til þess að

minnka eða eyða þessari hættu.

Rekjanleiki (Sjá nánar seinni fyrirlestur)

Á við um eftirfarandi

Matvæli

Fóður

Dýr sem notuð eru við matvælaframleiðslu

Öll önnur efni sem sem ætluð eru til, eða búsast má við að notuð séu í fóður eða matvæli

Rekjanleiki

Almenn regla:

Setja á upp rekjanleika vöru á öllum stigum, framleiðslu, úrvinnslu og dreifingu

Matvælaframleiðendum ber að hafa upplýsingar um frá hverjum þeir fá hráefni

Matvælaframleiðendum ber að hafa upplýsingar um viðskiptavini

Matvælaframleiðendur þurfa að hafa kerfi og aðferðir sem gera þeim mögulegt að veita lögbærum yfirvöldum þessar upplýsingar ef þau krefjast þess

Matvælaöryggisstofnunin Mikilvæg stoð matvælaeftirlits, framkvæmir óháð áhættumat Fær frá ESB eða aðildarríkjum ósk um mat Þeir sem vinna við matið gera það sem

óháðir vísindamenn eingöngu! Stofnunin getur látið framkvæma

rannsóknir og greiningar Stofnuninni ber að veita almenningi

upplýsingar, allir hafa aðganga að sömu upplýsingum

Áhættugreining

Þrír meginþættir: Áhættumat Áhættustjórnun Upplýsingar um áhættu

Nánar....

Áhættumat og rannsóknir sem miða að því að finna og greina mögulegar hættur sem neytendum getur stafað af matvælum – óháð

Eftirlit sem miðar að matvælarframleiðendur uppfylli kröfur um framleiðslu matvæla

Upplýsingar um áhættu til að tryggja að allir hafi sama aðganga að sömu upplýsingum um áhættu, sem eru nákvæmar og áreiðanlegar

Almenn krafa

Aðgreining á :

Áhættumati og upplýsingar um áhættu annarsvegar og Vísindalegt óháð

Áhættustjórnun hinsvegar Lagasetning, matvælaeftirlit

Sjáanleg minnkun áhættu

ÁhættumatÓháð og tekur frumkvæði.Tekur við verkefnum

UpplýsingargjöfÖrugg og Auðskilin

Framkvæmd eftirlitsEftirlit með eftirlitskerfumÁ við alla fæðukeðjuna

Þrír meginþættir

Staða löggjafans

Taka tillit til niðurstöðum áhættumats við lagasetningu og framkvæmd eftirlits

Óska eftir áhættumati áður enn ákvarðanir eru teknar

Virða sjálfstæði þeirra sem framkvæma áhættumat

Staða eftirlitsaðila

Framkvæma eftirlit eins og um getur í lögum þar um Samræmt, jafnt og réttlátt

Óháð þeim sem haft er eftirlit með

Grípa til aðgerða samkvæmt áætlun ef nauðsyn krefur

Nota áhættumat fyrir tíðni skoðana

Notkun áhættugreininarTegund áhættu og skigreining

Skilgreining á hættu/ vandmáli Ákveða spurningar sem þarf að svara

Áhættumat og greining-Geining hvort aðgerð er nauðsynleg til að minnka áhættu

- val á aðferðum / tækjum til að stýra aðgerðum

Áhættustjórnun / stjórnvaldsaðgerðirMat stjórnvalda og þjóðfélags á hættu

Mat áhættu- Einkenni hættu

Annað mat-Mat almennings á hættu, tími

-Dýravernd, næringarþættir

Tæknilegt mat

1

2

3

4

Aðilar sem gefa álit

Mikilvægt að ræða við alla sem málið varðar Vísindamenn sem vinna við áhættumat Eftirlitsaðilar Upplýsingafulltrúar Aðrir þeir sem málið varðar, t.d. iðnaður

Tæknilegt mat

Óháð, skýrt og opið

Notaðar þekktar aðferðir til að greina hættur

Tekið mið af tilfellum – gagnvirkt

Ekki bara mat á slæmum áhrifum – víðara

Niðurstöður opinberar

Hver er óháður?

Það er sagt að enginn sé algjörlega áháður en: Ætlast er til að sérfræðingar vinni óháð eins

og tök eru á Sérfræðingum ber að tilkynna ef þeir eiga

hagsmuna að gæta Vinna og mat er háð eftirliti Faggilding

Niðurstaða

Rammalöggjöf sem skýrir hlutverk aðilaLöggjöfin tekur mið af alþjóðastöðlumGrunnreglur varðandi rekjanleikaGrunnur að vísindalegri ákvarðanatökuAðskilnaður áhættumats og stjórnunar lögfesturAlmenningi tryggðar upplýsingar um mat