Anaçlık Ve Kalem Damızlık Parsellerinin Kurulması.pdf

T.C.

MLL ETM BAKANLII

TARIM TEKNOLOJLER

ANALIK VE KALEM DAMIZLIK PARSELLERNN KURULMASI

Ankara, 2013

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

i

AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. ANALIK VE KALEM DAMIZLIK PARSELLERNN PLANLAMASI ....................... 3

1.1. Ana ve Kalem Damzlk Yetitirmenin Amac ........................................................... 3 1.2. Analk ve Kalem Damzlk Parselleri Yeri Seimi...................................................... 4 1.3. Dikim Planlamas .......................................................................................................... 8

1.3.1. Dikim Sistemleri .................................................................................................... 8 1.3.2. Dikim Skl ....................................................................................................... 10 1.3.3. Dikim Zaman ...................................................................................................... 11

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 13 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 15

RENME FAALYET2 .................................................................................................. 16 2. ANALIK VE KALEM DAMIZLIK PARSELLERNDE YER HAZIRLANMASI....... 16

2.1. Sabit Tesislerin Yerletirilmesi ................................................................................... 16 2.2. Arazinin Hazrlanmas ................................................................................................ 17 2.3. Toprak Tesviyesi ve Drenaj ........................................................................................ 18 2.4. Taban Gbrelemesi ..................................................................................................... 21 2.5. Dikim Yerlerinin aretlenmesi ................................................................................... 22 2.6. Dikim ukurlarnn Hazrlanmas ............................................................................... 23 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 25 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 27

RENME FAALYET3 .................................................................................................. 28 3. ANALIK VE KALEM DAMIZLIK PARSELLERNDE FDAN DKM ................... 28

3.1. Dikim ukurlarnn Kontrol ...................................................................................... 28 3.2. Gbre ve Su Temini .................................................................................................... 29 3.3. Dikim Ekibinin Oluturulmas .................................................................................... 29 3.4. Fidanlarda Dikim Budamas ....................................................................................... 30 3.5. Fidanlarn dikimi ......................................................................................................... 31

3.5.1. eliklerin Dikimi ................................................................................................. 33 3.5.2. Ak Kkl fidanlarn Dikimi .............................................................................. 35 3.5.3. Tpl Fidanlarn Dikimi ...................................................................................... 35

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 36 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 38

RENME FAALYET4 .................................................................................................. 39 4. ANALIK VE KALEM DAMIZLIK PARSELLERNDE BAKIM LER ................ 39

4.1. Sulama ......................................................................................................................... 39 4.2. Gbreleme ................................................................................................................... 43 4.3. Toprak leme ............................................................................................................. 45 4.4. Hastalk ve Zararllarla Mcadele ............................................................................... 47

4.4.1. Mantari Hastalklar .............................................................................................. 47 4.4.2. Zararllar .............................................................................................................. 48

4.5. Srgn, Koltuk ve U Alma ........................................................................................ 49 4.6. Boaz Ama ................................................................................................................ 49 4.7. Balama ...................................................................................................................... 49

NDEKLER

ii

4.8. Budama ....................................................................................................................... 50 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 52 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 55

MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 57 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 58 KAYNAKA ......................................................................................................................... 60

iii

AIKLAMALAR

ALAN Tarm Teknolojileri

DAL/MESLEK Endstriyel Sebze ve Meyve Yetitiricilii, Ss Bitkileri ve Peyzaj

MODLN ADI Analk ve Kalem Damzlk Parsellerinin Kurulmas

MODLN TANIMI

Meyve fidan retimi iin analk ve kalem damzlk parsellerinin kurulmas ile ilgili bilgi ve becerilerin kazandrld bir renme materyalidir.

SRE 40/24

N KOUL n koul yoktur.

YETERLK Analk ve kalem damzlk parsellerini kurmak

MODLN AMACI

Genel Ama Gerekli ortam, alet ve malzeme salandnda tekniine uygun olarak meyve fidan retimi iin analk ve kalem damzlk parsellerini kurabileceksiniz.

Amalar 1. Analk ve kalem damzlk parsellerinde planlama

yapabileceksiniz.

2. Analk ve kalem damzlk parsellerinde yer hazrl yapabileceksiniz.

3. Analk ve kalem damzlk parsellerinde dikim yapabileceksiniz.

4. Analk ve kalem damzlk parsellerinde bakm ilerini yerine getirebileceksiniz.

ETM RETM ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam: Ak arazi, ba, snf Donanm: eit katalou, internet, termometre, higrometre, rzgar ler, meteorolojik veriler pH metre, EC metre, bel, krek, kazma, budama makas, traktr, apa makinesi, kazaya, pulluk, toprak burgusu, tesviye krei, tel, kazk, beton direk, eki, iaret kaz, dikim tahtas, fidan, gbre, ip, su, imento, kum, gbre, drenaj borusu, krizma pulluu, erit metre, a ba, makas, damlama sulama paralar, galvanizli tel

LME VE DEERLENDRME

Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

AIKLAMALAR

1

GR

Sevgili renci,

lkemiz meyve fidanl iin uygun iklim zelliklerine sahiptir. Dnyada yetien 140 eit bahe bitkisi trnn 80den fazlas lkemizde yetimekte olup birok meyvenin anavatan lkemizdir.

inde bulunduumuz 2000li yllarda reticilerimizin modern yetitiricilik tekniklerini kullanarak fidan retimi ve meyve yetitiricilii yapmalar ana hedefimizdir.

Modern tekniklerin kullanlmas hem iletmelerimize hem de reticilerimize byk yararlar salayacaktr. Fidanclk byk lde emek ve bilgi isteyen retim daldr. Bu bilginin srekli gncellenmesi gerekmektedir. Fidanlkta meyve analnn ve kalem damzlk parsellerinin kurulmas modlnde, fidanlk yerinin seimi, fidanlk planlamas, fidanlarda arazi hazrl ve fidanlk yerinin blmleri konular hazrlanmtr.

Her konunun sonundaki uygulama faaliyeti bal altnda o konuda rendikleriniz test edilmektedir. Bu uygulama ile rendiiniz bilgiler pekitirilmektedir. Meyve analnn ve kalem damzlk parsellerinin kurulmas fidanlk yer seiminin doru yaplmas, iyi bir planlama ile fidanlk yaplacak yerde arazi hazrlnn dzgn yaplmas ile salanmaktadr.

Dier i kollarna gre temiz havada, tabiatla i ie alma olana, birim alanda daha fazla gelir elde etme imkn vardr. Bu modlde meyve analnn ve kalem damzlk parsellerinin nasl kurulacan renerek uygulamasn yapabileceksiniz

GR

3

RENME FAALYET1

Analk ve kalem damzlk parsellerinde planlama yapabileceksiniz.

Blgenizde fidan retimi yapan iletmeleri geziniz.

Nerelere analk ve kalem damzlk parselleri kurulabilir? Aratrnz.

Damzlk parseller kurulmas iin gerekli bilgiler nelerdir? Aratrnz.

Elde ettiiniz bilgileri arkadalarnzla paylanz.

1. ANALIK VE KALEM DAMIZLIK PARSELLERNN PLANLAMASI

1.1. Ana ve Kalem Damzlk Yetitirmenin Amac

Ana ve kalem damzlk yetitirilmesinde ama, slah sonucu bulunan stn nitelikli aalarn stn zelliklerini kaybetmeden ayn genetik zellikleri tayan, birbirinin kopyas bireyler yetitirmektir.

Ana ve kalem damzlk yetitirmenin genel amalarn yle sralayabiliriz.

Meyve aalarn farkl iklim ve toprak artlarnda yetitirmek, Aalarn geliimlerini kontrol altnda tutmak, Hastalk ve zararllarn olumsuz etkisinden korunmak, Meyve kalitesini artrmak,

Bahe tesisinde ana ve kalem seimi, rn ya da eit seimi kadar nemlidir. Hatta baz durumlarda daha fazla nemlidir. Ana ve kalem seimi ile meyve yetitiriciliini snrlayan baz faktrlere kar iyi ve etkili bir nlem alnr. Ana ve kalemler, verim, meyve irilii, olgunlama zaman, renk, tat ve aroma gibi meyve kalite zellikleri zerine dorudan etki eder. Ayrca analar sayesinde trler arasnda yetitirme de yaplabilir. rnein, eftali fidan yetitirirken ana olarak eftali r yannda kays, badem, erik rlerini de ana olarak kullanlabilir.

RENME FAALYET1

ARATIRMA

AMA

4

1.2. Analk ve Kalem Damzlk Parselleri Yeri Seimi

Herhangi bir yere dikilen fidann tutmas, gelimesi ve meyveye yatmas, her yl muntazam mahsul vermesi, eit zelliklerini gstermesi ve her ynyle baarl bir yetitiricilik yaplmas iin temel faktrler: klim, toprak, su, ekonomik artlar ve ana seimidir. Bu artlar ayr ayr incelenecek olursa:

klim artlar

Ya, scaklk, rzgr ve don, analk kurulacak yeri dorudan etkilemektedir. Ya az olan, gnlk scaklk derecesi 38 oCnin stnde olan, hi rzgr almayan yerler ile don tehlikesi olan yerlerde damzlk parselleri kurulmas doru deildir. lkbaharda meydana gelen ge donlarn tarihleri, k aylarnda meydana gelen en dk scaklklar ve sreleri, yaz aylarnda meydana gelen en yksek scaklklar, yllk scaklk ortalamas ve yalar dikkat edilmesi gereken nemli iklim olaylardr.

Su ihtiyac

En uygun analk ve kalem damzlk bahesi yeri, sulama ihtiyacnn az olduu, dzenli ya alan yerlerdir. inde veya yaknnda yeterli miktarda, ucuz ve uygun vasfta su bulunmayan yerlerde kesinlikle analk kurulmamaldr.

Toprak artlar

Analk ve kalem damzlk bahesi kurulacak yerin besin maddelerince zengin, kolay ilenir, suyu geiren ve iyi zellikte topraklar olmas gerekir. Genel olarak fidanlk topra deyince akla tnl kumlu veya kumlu tnl topraklar gelir. Yeter derecede nemli ve besin maddelerince zengin olan topraklar da fidancla uygun olup bu topraklar kolaylkla ilenmekte ve buralarda yetien fidanlarn kkleri ok saakl olmakta srgnleri de iyi pikinlemektedir.

Analk topraklarnda fiziksel zellikler, kimyasal zelliklere gre ok daha fazla nem kazanr. nk zellikle bitki besin elementleri yetersizliine bal kimyasal olumsuzluklar gbrelemeyle giderilebilmektedir. deal meyve fidanlk analk topra 120 150 cm derinlikte olmaldr. Drenaj sorunu olmayan topraklarda asgari 60 cm derinlik yeterli kabul edilir. Yzeyden itibaren 4050 cmlik ksmda ta sorunu olmamaldr. Toprak seiminde; toprak tipleri, taban toprann zellikleri, taban suyunun ykseklii, toprak reaksiyonu, tuzluluk ve toprak yorgunluu gibi faktrler mutlaka gz nnde bulundurulmaldr.

Ekonomik artlar

Analk kurulacak saha fidanlk iinde veya ok yaknnda olmaldr. Aksi takdirde maliyet art sz konusu olacaktr. deal analk olacak parsel, yukardaki artlar kapsayan

5

ekonomik olarak az maliyetli getirisi iyi olacak ekilde aratrmalar yaplarak kurulmaldr. zelikle meyvecilik ve meyve anal kurmada ulatrma imknlar ok nemlidir.

Ana seimi

r analar: r analar, meyve tohumlarnn imlendirilmesi sonucunda elde edilir. Yabani eitlerin tohumlarndan elde edilen analara r, kltr meyvelerinin tohumlarndan elde edilen analara ise yoz denir fakat uygulamada ikisi de r olarak deerlendirilir. Bu ekilde elde edilen analar, kazk kk sistemi oluturduklar iin zellikle hem su stresinin baskn olduu hem de kk boulma riskinin fazla olduu koullara uyum gsterir. Bunun en belirgin rnei Malatya yresinde grlr. Burada eski yntemle kays yetitiricilii yaplmaktadr. Buna gre; dorudan kays bahesi tesis edilecek yerde hazrlanan her ukura birka tohum ekilmekte, imlenen bitkilerden en iyi gelieni zerine dallanmann balad yerlere yksekten a yaplmaktadr. Bylece gvdede adan kaynaklanan yara oluumu olmamakta, kklerde de kk boulmas problemi ile karlalmamaktadr. Yine benzer yntem zeytin retiminde de uygulanmaktadr. Delice denilen yabani zeytinlere yerinde ya da bahede alama yaplarak bahe tesis edilmektedir. Bu ekilde kurulan zeytin baheleri, erozyonun en youn olarak kendini gsterdii eimli bahelerde hayatlarn devam ettirebilmektedir.

Resim 1.1: Kalem damzlk parseli

6

Resim 1.2: Kalem damzlk parseli

Klon analar: Klon analar ise kolay kklenme zelliindeki analarn elik, daldrma, dip srgn ve doku kltr gibi vegetatif yntemlerle retilmesi ile elde edilir. Klon analarnn kitlesel retiminin kolay oluu yannda farkl toprak zelliklerine uyum gsterebilmesi en belirgin avantajlarndandr. Ancak vegetatif analar toprak kkenli baz hastalk ve zararllara hassastr.

Klon alar ile modern ve teknik meyvecilikte istenilen ana ve kalem standartlar salanm olup bugn dnyada elma, armut, ayva, kiraz, vine, eftali, badem ve erik fidan retiminde youn olarak kullanlmaktadr.

Resim 1.3: Klon analk parselleri

7

Resim 1.4: Klon analk parselleri

Resim 1.5: Damzlk ana parsellerden ana kesimi

8

Resim 1.6: Baclkta ana yetitirme parseli

1.3. Dikim Planlamas

Fidanlklarda dikim planlamas, analk ve kalem damzlk parseli kurulacak yere aalarn nasl ve nerelere dikilmesinin tespiti ile balar. Planlama aamasnda bir kt zerinde bunlarn iaretlenmesi yaplarak yerleri tespit edilmeli daha sonra titiz bir ekilde kontrol edilerek dzeltmeler dikimden nce yaplmaldr.

Analk ve kalem damzlk parseli kurulacak yerin blnmesinde zellikle ilenecek ksmlarn fazla kalmasna aba gsterilmeli ve bu amala yollara ayrlacak yerler, gsteriten ok ihtiyaca yetecek ekilde dzenlenmelidir.

Fidanlklarda ana yollar fidanlk arazisinin uzunluuna olarak alr ve bu yollar yan yollarla birbirine balanr. Ana yolun kaba akl, kum veya kaldrm talaryla amurlanmaz bir duruma getirilmesi doru olursa da, fazla masraftan kanlarak olduklar gibi braklabilir. Yollarn otsuz ve temiz bulundurulmasna dikkat edilmelidir.

1.3.1. Dikim Sistemleri

Dikimler dzensiz, dzenli ve kark dikim olarak e ayrlr. Bunlardan dzensiz dikim; belirli bir dikim mesafesine bal kalmadan yaplan dikim eklidir. Ancak bir sahann niform bir ekilde analk ve kalem damzlk parseli olmas gerekiyorsa o zaman dzenli dikim yaplmas gerekir. Dzenli dikim aada belirtilen ekillerde yaplmaktadr.

Dzenli dikim dz arazilerde genellikle kare, drtgen, satran ve gen dikim uygulanr. Meyilli arazilerde teraslarn erilerine paralel ekilde uygulanmas daha uygundur.

9

Kare eklinde dikim: Kare eklinde sra aras ve sra zeri mesafeler birbirine eittir. Bu ekilde tesis edilen damzlk bahelerde toprak ileme daha kolaydr. Kare dikim, zellikle byk ta oluturan uzun mrl analklar iin tercih edilir. lk yllarda fidanlar arasnda fazla bo alan kaldndan, bu alanlarda tek yllk veya ksa mrl aalar dikilerek faydalanma yoluna gidilir.

ekil 1.1: Kare dikim

Dikdrtgen dikim: Dikdrtgen eklinde tesis edilen meyve analklarnda sra aras mesafe sra zeri mesafeden fazladr. Bu dikim eklinde birim alana dikilen fidan says kare dikime gre daha azdr.

ekil 1.2: Dikdrtgen dikim

gen eklinde dikim: Bu ekilde bahede analk kurmak iin fidanlar, ekenar genin kelerine dikilir. Bylece aalarn her ynden mesafeleri birbirine eit olduundan gne hava ve topraktan eit lde faydalanrlar. gen dikimde birim alana daha fazla fidan dikilmesine karlk, toprak ileme dier dikimler kadar kolay olmamaktadr.

10

ekil 1.3: gen dikim

Satran eklinde dikim: Bu dikime beli dikimde denilmektedir. Geni ta oluturan fidanlar kare eklinde dikildikten sonra karenin drt kesinin kesitii yerlere ksa mrl ve kk ta oluturan fidanlar dikilir. Geni ta yaprakl fidan byyp geliince ortada bulunan ksa mrl aalar sklr. Satran eklinde yaplan dikimde birim alana fazla sayda fidan dikilmesine karlk, toprak ileme dier tm ekillere gre daha zordur.

ekil 1.4: Satran dikim

1.3.2. Dikim Skl

Dikim skl uygulanan dikim ekline, iklim artlarna, topran kuvvetine, tesis edilecek analk ve kalem damzlk fidanlnn ta ekline, arazi meyline ve aalarn trne gre deiiklik arz etmektedir. Dikim yaplrken yukarda belirtilen dikim skln etkileyen faktrlerin sra aras ve sra zeri mesafelerin farkl olmalarndan dolay dikim sklklar da birbirlerinden farkldr.

11

Analk ve kalem damzlk parseli kurarken aalara verilecek dikim aralklarnn ileride aalar normal byklklerini aldklar zaman sklamayacak ve normal kalacak ekilde tayin edilmesi gerekir. Fazla sk dikilen bahelerde aalarn talar iyice gnelenmediinden dallar pikinlemez, iek gzleri teekkl etmez.

Dikim ekline gre dikim sahasna dikilecek fidan miktar ile dikim skl aada gsterilen formller yardm ile hesap edilmektedir.

Kare ve drtgen ekillerde fidan miktar = Dikim alan / sra zeri mesafesi(m) x sra aras mesafesi(m)

gen eklinde fidan miktar = Dikim alan x 2 / sra zeri mesafesi(m)x sra aras mesafesi(m)

Bu formllerle bulunan fidan miktar ilerideki geliim devreleri dikkate alnarak dikim skl mesafesinin hesap edilmesi gerekmektedir.

1.3.3. Dikim Zaman

Aalar yapraklarn dktkten sonra ilkbaharda dallarna su yrynceye kadar dikilebilir. Kn yapran dkmeyen turungil trlerinde, zeytinlerde ise k dinlenme periyodu bu i iin en uygun zamandr. Bununla beraber, genel olarak, aalar klar yumuak olan yerlerde sonbaharda, klar ok sert olan yerlerde ise ilkbaharda dikmek daha dorudur. Fidanlar, ilkbaharda gvdelerine su yrmeden nce yerlerine dikilmi olmaldr. Klar ok sert olmamak artyla kurak blgelerde de sonbahar dikimi daha iyi sonu verir. nk gzden dikilen fidanlarn kklerindeki yaralar kn sarlr ve emici kkleri meydana getirmek zere hazrlanm olur.

Dikim genelde vejetasyon zaman dnda yani bitkilerin uykuda olduu l devresinde yaplsa da ancak dikim zaman, sulama imkn olan ve kapl (tpl) fidan kullanmnda btn yla datlabilir. Yani yln her mevsiminde rahatlkla dikim yaplabilir.

Dikim zamann iyi ayarlamak iin aadaki dikim zamanna etki yapan faktrleri mutlaka gz nne almak gerekir. Bunlar:

Dikim sahasnn genel iklim artlar, Dikim sahasnn lokal iklim artlar, Toprak nitelikleri, Trler ve fidan materyali nitelikleri, Dikim esnasndaki hava durumudur.

1.3.4. Fidanlarn ve Dikim in Gerekli Materyallerin Temini

Analk ve kalem damzlk parsellerinde kullanlacak fidanlarn nitelikleri bakmndan amaca en uygun olanlarn doru temin etmek, baary o lde artrmaktadr. Yetitirici

12

iin en nemli konu ana seimi ve temin edilmesi konusudur. Fidanlarn dikimi iin gerekli olan fidan yeri iaretleme kazklar, parsel lm ipi, fidan dikim tahtas ile fidan dikim burgusunun temin edilmesi gerekmektedir. Ayrca dikim esnasnda kullanlan yanm iftlik gbresi, kimyasal gbre, kazma, bel, krek ve budama makas gibi materyallerin yrede bu konuda faaliyet gsteren ticari iletmeler ile hayvanclk iletmelerinden temin edilebilir.

13

UYGULAMA FAALYET

Tekniine uygun olarak analk ve kalem damzlk parsellerinde planlama yapabilmek iin aada verilen ilem basamaklarn uygulaynz.

lem Basamaklar neriler

Ana ve kalem damzl yetitirmenin amacn tespit ediniz.

nce yetitirilecek ana/kalem trn tespit ediniz.

Bu trlerin slah edilmi en stn vasfllarn seiniz.

Bu trlerle ayn genetik zellikleri tayan damzlk ana ve kalemlikler yetitiriniz.

Analk ve kalem damzl yerini tespit ediniz.

Blgenin iklim zelliklerinin uygunluuna baknz.

Blgenin en dk scakln tespit ediniz. Blgenin en yksek scakln tespit ediniz. Yllk ya miktarn tespit ediniz. lkbahar ge donlarnn biti tarihini tespit

ediniz.

Aalarn k me sresine dikkat ediniz. Yetitirme ortamnn fazla nemli olmasn

nleyiniz. Blgenin uzun yllar scaklk ve ya

ortalamalarn tespit ediniz.

Ana ve kalem damzl eitlerini belirleyiniz.

Ana/kalen yetitirilecek fidan trn belirleyiniz.

Bu trlerin blgede yetien en stn vasfllarn tespit ediniz.

Seilen bu aalardan elik alarak elik parseline dikiniz.

Burada yetien fidanlarn en iyilerini seerek ana kalem yetitirilecek parsele dikiniz.

Dikim planlamas yapnz. Yetitiricilik yaplacak blgeyi seiniz. Yetitirilecek ana-kalem damzlk saysna

uygun byklkte parsel belirleyiniz.

Dikim sistemine karar veriniz.

Yetitiricilik yaplacak parseli belirleyiniz. Parselin bulunma konumuna ve

yetitirilecek ana saysna en uygun dikim sistemine karar veriniz.

Dikim sklna karar veriniz. Parselin dz, meyilli ve yetitirilecek ana

trne gre dikim sklna karar veriniz.

Dikim zamann belirleyiniz.

Yetitiricilik yapacanz fidanlarn tpl veya plak kkl olmasna karar veriniz.

Yrenin iklimini, toprak yapsn, su durumu ile dikim esnasndaki hava artlarn

UYGULAMA FAALYET

14

reniniz. plak kkl fidanlar; don tehlikesi

olmayan dnemde, erken ilkbahar veya ge sonbaharda dikiniz.

Tpl fidanlar yln her mevsiminde dikebilirsiniz.

Dikim iin gerekli alet ve malzemeleri temin ediniz.

Fidan, fidan dikim burgusu, traktr veya fidan ukuru ama motorunu temin ediniz.

iftlik gbresi, ticari gbreler, bel, krek, kazma ile budama makas gibi malzemeleri temin ediniz.

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. Ana ve kalem damzlklar yetitirmenin amacn rendiniz mi?

2. Analk ve kalem damzlk bahesi kurulacak yerin seimini rendiniz mi?

3. Analk ve kalem damzlk bahesi kurarken eit seimini rendiniz mi?

4. Analk ve kalem damzlk bahesi kurarken dikim planlamasn yaptnz m?

5. Damzlk parsellerinde dikim sistemlerini uyguladnz m?

6. Analk ve kalem damzlk bahesi planlarken dikim skln rendiniz mi?

7. Dikim zamann rendiniz mi?

8. Fidanlarn ve dikim iin gerekli materyallerin nasl temin edildiini rendiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

15

LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.

1. Meyvecilikte kullanlan analar .ve anac olmak zere iki grupta incelenir.

2. Baarl bir fidanclk yapmak iin etkili temel faktrler; , ....., su, ekonomik faktrler ve ana seimidir.

3. Dikim; plak kkl aalar yapraklarn ..... sonra ilkbaharda dallarna .. yrynceye kadar yaplabilir.

4. Dikim skl uygulanan..., ...., topran kuvvetine, tesis edilecek ana fidanlnn ta ekline, arazi meyline ve aalarn trne gre deiiklik arz etmektedir.

5. .............dikim dz arazilerde genellikle kare, drtgen, satran ve gen dikim uygulanr.

6. Dikimler dzensiz, dzenli ve . dikim olarak e ayrlr.

7. Dikdrtgen eklinde tesis edilen meyve kalem damzlk bahelerinde .......... mesafe sra zeri mesafeden fazladr.

8. Kare eklinde sra aras ve.......mesafeler birbirine eittir.

9. Meyve bahesinde dikim planlamas ana kurulacak yere ..........nasl ve nerelere dikileceinin tespiti ile balar.

10. Bahe tesisinde.., rn ya da eit seimi kadar hatta baz durumlarda daha fazla nem kazanr.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

LME VE DEERLENDRME

16

RENME FAALYET2

Analk ve kalem damzlk parsellerinde yer hazrl yapabileceksiniz.


Analk ve kalem damzlk retimi yaplacak baheler iin gerekli arazinin

hazrlanmas iin yaplacak ilerin neler olduunu aratrnz.

Ana ve kalem retim arazisinde sabit tesislerin yerletirilecei alanlar tespit

ediniz.

Arazide analar dikilmeden nce yaplmas gereken ilerin neler olduunu

aratrnz.


2. ANALIK VE KALEM DAMIZLIK PARSELLERNDE YER HAZIRLANMASI

2.1. Sabit Tesislerin Yerletirilmesi

Fidanlk arazisinde retim yaplmadan nce arazide nce sabit olan tesisler ina edilir. Bir fidanlkta bulunmas gereken sabit tesisleri u ekilde sralayabiliriz:

Ana yetitirme parselleri Generatif (tohum) ana yetitirme parselleri (tohum tavalar)

Vegetatif (klon) ana yetitirme parselleri Damzlk parselleri

Tohum analar damzlk parselleri

A kalemi damzlk parselleri A fidan parselleri Fidan hendekleme yeri Gbrelik Yollar, su kanallar ve drenaj hendekleri Su kuyusu Alet ve makine park A imlendirme odalar

RENME FAALYET2

AMA

ARATIRMA

17

letme binas Lojmanlar i sosyal tesisleri (mutfak, banyo vb.) Depo ve ambarlar Lokal ve misafirhaneler

Bu birimlerin fidanlk iinde geliigzel bir dalm da olamaz. Her birim birbirleri ile ilikili olduundan bunlar uygulamada bir plan dhilinde fidanlk arazisine yerletirilmelidir. Birimlerin fidanlk sahas iinde gruplandrlmas, belirli standartlara gre yerletirilmesi ilemine plan birimlerin organizasyonu denir.

Resim 2.1: Fidanlk iletme binas

2.2. Arazinin Hazrlanmas

Analk ve kalem damzlk bahesi kurulacak arazi, daha nce baka amal kullanlm ise kuvvetli bir traktrle krizma pulluklaryla derin bir srm yapmak ve arkasndan bir iki kez diskaro geirmek yeterlidir. Eer toprakta pulluk taban olumu ise o takdirde 90 cm 90 cm aralkla dip kazan geirilmelidir.

Arazide tesviyeyi lzumlu klacak tmsek veya ukurlar varsa veya arazi fazla meyilli ise her eyden evvel tesviye ilemini tamamlamak, sonra derin srm ve dier toprak ilemlerini yapmak gerekir. Sulama suyu, sabit bir noktadan, mesela bir sulama kanalndan alnyorsa retime ynelik tm parsellere ona gre bir meyil verilmeli ondan sonra parselasyona geilmelidir. Bu iler yaplrken hatta daha nceden fidanln belirli bir lekli plann yaplmas gerekir. Bylece arazinin neresinden ne ekilde faydalanlaca bu planda belirtilmi olur.

Analk ve kalem damzlk bahesi kurulacak fidanlk arazinin blnmesi esnasnda fazla l saha braklmamaldr. Fidanlkta giriten balayarak boydan boya uzunluk ynnde ana yollar alr. Sonra bu ana yollar, bunlara dik yan yollarla birbirine balanr.

18

Toprak hem traktrle ilenmesi hem de araziden azami derecede faydalanlmas bakmndan onar dekardan az olmamak zere parsellere ayrlmaldr. Ayrlan bu parsellere birden balayarak parsel numaras verilmeli ve her parselin bana da bu numaralar ieren parsel talar dikilmelidir. Sulama suyunun fidanla giri noktas ve parsellerin meyline gre ana ve yan yollarn kenar boyunca ihtiyaca cevap verecek kapasite ve uzunlukta sulama kanallar alr. Daha sonra parsellere suyun girecei yerlere sulama prizleri yaplr.

Resim 2.2: Fidanlk arazisinin ilenmesi

2.3. Toprak Tesviyesi ve Drenaj

Analk ve kalem damzlk bahesi kurulacak fidanlkta sulama, toprak ileme, gbreleme, mcadele ve hasat ilemlerini daha kolay yapabilmek iin tesviye edilmi bir baheye ihtiya vardr. Tesviye edilecek yerin bykl ve tesviye iinin durumuna gre bel, dner pulluk, tesviye ba, skrayper kullanlr. Bylece arazi istenen ekle sokulmu olur.

Analk ve kalem damzlk bahesi kurulacak fidanlk sahasnn seiminde arazinin mmkn olduunca dz ve az meyilli olmas arzulanmaktadr. Ancak bu durum her zaman gerekletirilemez. Bu takdirde gerek makineli almalar gerekse sulamann kolay ve eit yaplmas, suyun topraa daha iyi nfuz etmesi, sulamadan sonra tav hlinin her tarafta ayn zamanda olmas gerekir. nce zerreli st topran tanmasnn engellenmesi gibi ok nemli fonksiyonlar olan dz arazi koullarn salamak zere arazide meyillerin mmkn olduunca tesviyesi ve mmkn olmayan fazla meyilli durumlarda da teraslamann yapm ile byk ukurluk ve tmsekliklerin giderilmesi gerekir. Kk fidanlklarda fazla problem karmayacak durumlarda tesviye ileri kazma, krek, apa, trmk gibi basit el aletleri yardmyla yaplabilir.

Bu tesviye sonunda ekim parsellerinin % 12, elik ve repikaj parsellerinin ise % 5 meyli amayacak ekilde dzeltilmesi yeterlidir. Bunun iin ok kaz ve dolgu yapmay gerektirecek ilerden kamak gerekir. Ham topran yze kmas ve st topran

19

muhafazasnn imknszlat ok meyil varsa teraslamalar yani basamaklar hlinde sahann yukarda verilen meyil snrlarn amayacak tarzda dzeltilmesi yoluna gidilir. Bu durumda gerektiinde kuru veya ksmen harl ta veya beton istinat duvarlar yaplmas zorunlu olur. Byk fidanlklarn kuruluunda teraslar hlinde fidanlk tesisi baz glkler karr.

Bu itibarla bunlarda teras yapmnda arazi tesviyesi genellikle bir dozer ba ve skreper yardmyla yaplr. Derin tesviye ve teraslar tesis durumunda ham topran aa kmas ve birok ksmlarda da kymetli st topran altta kalmas durumlaryla karlalr. stteki ham topran slah ve biyolojik aktivite kazanmas ise ok pahal ve uzun vadeli slah almalarn gerektirir. Bu nedenle mevcut st topraktan azami faydalanma zorunluluu vardr. Bunun iin yle bir yntem takip edilmelidir. nce arazideki aa ve al formunda odunsu bitkilerle otlar kklerinden uzaklatrlmal; saha talardan temizlenmeli ve liperle veya dip kazan pulluuyla toprak yerinden yani alt st yaplmadan ilenmelidir. Bir sre daha dinlendirildikten sonra tekrar bir srm yaplp diskaro geirilmeli ve sratle st toprak hazrlanmaldr. Sonra dozer ba ile tanan st toprak 1,5 myi gemeyecek ynlar hlinde tesviye almalar yaplmayacak olan en yakn yerde depolanmaldr. st topra tesviyeden sonra tekrar sahaya serinceye kadar iyi artlarda depolamak iin bu ynlarn stne bir baklagil ekimi yaplmas ve tohum balamadan da biilerek organik materyalin toprak stnde braklmas uygun olur. Depolama iin glge aa altlar en msait yerlerdir.

Dz ve ar topraklarn seiminde en byk saknca drenaj glklerinden kaynaklanr. Fidanlk almalarnn ekline gre deien bir drenaj sistemiyle yzey sularnn uzaklatrlmas salanmazsa ve taban suyu fidanlarn gelimesine engel olmayacak ekilde kontrol altna alnmaz ise fidanlarn kkleri rr. Zira su birikip kalnca oksijence fakirleir, bu durum topran havalanma zelliklerini bozar. Bu itibarla toprakta biriken suyun yzeyden ve kk evrelerinden uzaklatrlmas gerekir. Drenaj glkleri su ve yan en fazla olduu mevsimlerde rahatlkla grlebilir. yi drenaj sistemi, topraktaki suyu drene edip gzeneklere havann girmesini salar. Bylece toprak ileme giderleri azald gibi toprak ilemek iin uzun sre de beklemek gerekmez. Bir an evvel ekimler ve dikimler yaplarak fidanlarn yrenin vejetasyon mevsimi uzunluundan azami faydalanmas, dolaysyla iyi bir byme yapmas salanr, havalanma iyi olacandan topraktaki mikroorganizma faaliyeti artar.

Drenaj sistemi yaplrken nce fidanlk yeri ve yakn evresinin 1/5001/1000 leinde toporafik haritasnn karlmas gerekir. Bu haritada eim kot farklar, yollar, kpr, menfez, dere vb. tahliye kanallar gsterilir. Sonra drenaj alannda en dk ve en yksek su seviyeleri, yzeysel ak durumu, evrenin ya rejimi (aylk, yllk miktarlar ve ya iddetleri) saptanr. Bunun yannda toprak ettleri de itina ile yaplmaldr. Bu ettlerde fidanlk iin karlan toprak haritasndan faydalanlr. Bylece toprak tr ve dolaysyla topran dren kabiliyeti tespit edilir. Ayrca ana ta ok derinde ise 120-130 cm derinlie kadar toprak grnleri alarak toprak tabakalarnn zelliklerinin belirlenmesi gerekir. Ayrca taban suyunun durumu, nitelii (durgun, s veya deiken taban suyu zellikleri), taban suyunun dikey hareketleri, eime bal hareketler, taban suyunun baz zararl tuzlar ierip iermedii aratrlr. Btn bunlar yaplacak drenaj ebekesinin drenaj tipini, tesis tekniini ortaya koyar.

20

Drene edilecek suyun boaltlmas, ana kanal ve yan kanallarn derinliklerine uygun bir k az mevcut ise tahliye yer ekimiyle meyle gre kendiliinden olur, aksi hlde bir pompaj sistemi de dnmek gerekir. Drenaj tipleri yzeysel drenaj ve derin drenaj olmak zere iki tiptir.

Yzeysel drenaj

st topran slakln engeller. Bu sistem zellikle st topran arca olduu veya altta yzeye yakn geirimsiz bir tabakann bulunduu durumlarda sz konusudur. Nehir, ay ve dere taknlarnn etkisine maruz kalan yerlerde de byle yzeysel bir drenaj sistemi etkili olur. Yzeysel drenaj fidanlk yerinde ukurluklarda biriken suyun drene edilmesi iin yaplacaksa bu ukurlarn bir kanala birletirilmesi ve aktlmas yeterlidir. Hedef yzey sularn drene etmek iin yaplacaksa meyil istikametinde kanal pulluu ile yaplan derin srmle salanabilir.

Resim 2.3: Yzeysel drenaj

Derin drenaj

Derin drenaj derindeki kk blgesinde olan fazla suyun aktlmasn hedef alr. Sistem, kk bir fidanlkta ak sistem eklinde ucuz bir ekilde yaplabilir. Daha byk fidanlk iletmelerinde kapal drenaj sistemine ihtiya vardr. Ak sistem yzey sularn sratle boaltr, kolay ina edilir, makine ile kolayca basit ekilde temizlenebilir. Belirli aralklarla alan bu kanallar, belirli bir dzen dhilinde eimle yaplr, tkanmalarn olduu yer kolayca tespit edilip onarlabilir.

Kapal sistemin tesis tekniinde ise genellikle daha nce belirtilen esaslara gre tespit edilen derinlikte kanallar alr ve belirlenen meyilde drene edilecek su miktarna uygun apta (genellikle 1525 cm apnda) knkler denir. Bugn kapal drenaj sistemlerinde knk yerine hortum eklinde delikli dayankl plastik ve demir drenaj borularnn kullanm da gittike yaygnlamaktadr.

21

Resim 2.4: Kapal drenaj sistemi

2.4. Taban Gbrelemesi

Taban gbrelemesi, toprak ilemeyle birlikte ekim veya dikimden nce yaplan gbrelemedir. zellikle ahr gbreleri, yeil gbre ve kompost daha ziyade temel gbre olarak verilir. Bunlarn zararl etkilerinin vaktinde kaybolmas iin bu gbreler dikimden birka hafta evvel topraa verilmelidir. Bu gbreler mmkn olduu kadar yandktan sonra verilmelidir. Ahr gbresi ve kompost ise iyice rdkten sonra tercihen sonbaharda topraa verilmelidir. Topran yzne yaylan gbre, hemen ve ok derin olmamak art ile topraa gmlr. Bylece topraa verilen gbre, fidan dikimine kadar rmesini ilerletmi ve fidanlarn yararlanabilecekleri bir duruma gelmi olur.

Yeil gbreye gelince yeil gbre topraktaki humus, azot ve su miktar zerine olumlu bir etki yaptndan verilmeye deer. Orta zellikteki topraklar iin yeil gbre olarak fi ve tarla bezelyesi kullanlmaldr. Yeil gbrelerin ieklenmeden nce topraa gmlmesi gerekir. nk ou bitkiler bu zamanda azotu en fazla ihtiva eder ve dokular da fazla sertlemediinden toprakta paralanmas kolay olur.

Kimyasal taban gbreleri de dier organik gbrelerde olduu gibi fidan dikiminden birka gn veya bir hafta nce topraa uygulanarak kartrlmaldr. Taban gbresi verildikten sonra mutlaka toprakla kartrlmas gerekir. Bu i; pulluk, kazaya, kltivatr gibi toprak ileme aletleri ile yaplabilir.

Gbreler, el ile veya eitli kimyasal ve organik gbre datma makineleri ile topraa uygulanr. Gbrelemenin baarsnda gbrenin verili ekli de nemlidir Bu ekiller; serpme veya sama, bantlar hlinde verme ekilleridir.

22

2.5. Dikim Yerlerinin aretlenmesi

Dikim yerlerinin iaretlenmesine zen gsterilmelidir. aretlemenin iyi yaplmas sralarn dzgn olmasn salar. Bu da topra ileme, her trl mcadele ve dier bakm ilerinin yaplmasnda byk kolaylklar salar.

Analk ve kalem damzlk bahesi kurulacak parsellerde ncelikle fidan dikilecek yerler iaretlenmelidir. Bahe kenarlarndan yarm aa kadar mesafe braklr. nceden hazrlanan telin zerine pamuk iplii ile fidan aral kadar ba yaplr. Bu kenara fidan kazklar aklr. Bunlarla herhangi bir yolla dik klarak dier sralar iaretlenir. Bu iaretlemelerde dikilen kazklar ukur alrken kaybolaca iin dikim tahtas ile bunlarn iki yanna kazklar aklr ve iaret kazklar karlr.

Resim 2.5: Fidan dikim yerlerinin iaretlenmesi

Resim 2.6: Fidan dikim yerlerinin iaretlenmesi

23

2.6. Dikim ukurlarnn Hazrlanmas

Kalem damzlk fidanl kurulacak parsel, sonbaharda derin bir ekilde srlr. Ertesi sonbahara kadar dinlenmeye braklr. Fidan dikilecek ukurlar sonbahar yamurlarndan ve dikimden 1,52 ay nce alarak havalanmas salanr. Alacak fidan ukurlar en az 5080 cm apnda ve 7080 cm derinliinde olmaldr. Alan ukurun derinliine fidann tr etkili olmaktadr. rnein; aa tr fidanlarn ukurlar derin ise uzun mrl kkleri derine giden meyve analklar, fidanlarn ukurlar derin deil ise yzlek yani saak kkl meyve analklar dikilir. Aalara nazaran daha az derin olmas gerekir. Alan ukurdaki ta, yabanc ot ve dier yabanc maddeler ayklanr.

Fidan ukuru alrken verimli st toprak ukurun bir tarafna, alttan kan ham toprak ukurun dier tarafna konur. Fidan ukurlar fidan ukuru ama burgular, kazma, bel, krek vs. malzemeler ile alr. ukur aldktan sonra bir krek bahe topra, bir krek yanm iftlik gbresi ve bir krekte kum kartrlarak yaplan har fidan ukurunun dip ksmna konulur. Bu ilemlerden sonra alan ukur fidan dikimine hazr hale getirilmi olur.

Resim 2.7: Traktrle fidan ukurlarnn almas

24

Resim 2.9: Motorlu el burgusu ile fidan ukurlarnn almas

Dikim ukurlarnn dikim tahtas kullanarak almas daha salkl olur. Dikim tahtas 1,5 metre kadar uzunlukta birbirinden eit aralkta byk kertii olan bir tahtadr. ukur almadan nce bu tahtann ortadaki kertii daha nce yaplan iaretlemede aklm olan kazn zerine geirilir. ki uta kalan iki kertie birer kazk aklr. Bundan sonra, ortadaki kazk karlarak ukur alr. Dikim srasnda dikim tahtas balardaki kazklara gre yerletirilince ortadaki kertik fidann dikilecei yeri gsterir.

Resim 2.10: Dikim tahtas

25

UYGULAMA FAALYET

Tekniine uygun olarak analk ve kalem damzlk parsellerinde yer hazrl yapabilmek iin aada verilen ilem basamaklarn uygulaynz.


Fidanlk ii yollar yapnz.

Damzlk analarn ve kalemlerin dikiminden nce yollarn inas iin bir plan yapnz.

Bu planda ngrlen yollarn inasn yapnz. Parsel byklklerine dikkat ediniz. Parseller aras yollar oluturunuz.

Topra tesviye yapnz.

Tesviye makine/aletlerini temin ediniz. Tesviye pulluklaryla arazinin dz olmasn

salaynz. Tesviye ilemlerinde arazinin meyline dikkat

ediniz.

Tesviye ilemlerinde araziyi fazla inemeyiniz.

Drenaj yapnz.

Fidanlk arazisinin drenaj durumunu tespit ediniz.

Drenaj yaplacak alet ve makineleri temin ediniz.

Drenaj alet ve makineleri ile drenaj kanallarn anz.

Aalarn kk blgesi derinliine gre drenaj yapnz.

Arazi kenarlarna drenaj kanallar anz. Toprak altna drenaj borular dettiriniz.

Organik gbreler ile gbreleme yapnz.

Atlacak organik gbreye karar veriniz. Atlacak gbreyi temin ediniz. Gbreyi uygun ekilde tatbik ediniz.

Topra derin ileyiniz.

Toprak ileme aletlerini temin ediniz. Fidanlk arazisini uygun derinlikte srnz. sonunda aldnz alet ve makineleri gvenli

bir ekilde yerine koyunuz.

Fidan dikim yerlerini iaretleyiniz.

Dikim yerlerinde iaretleme yaplacak malzemeleri temin ediniz.

Fidan dikim yerlerini lm yaparak iaretleyiniz.

sonunda alnan malzemeleri yerine koyunuz.

Fidan dikim ukurlarn anz.

Fidan ukuru ama malzemelerini temin ediniz. Fidan ukurlarn uygun ebatta anz. sonunda aldnz alet ve makineleri gvenli

bir ekilde yerine koyunuz.

UYGULAMA FAALYET

26

KONTROL LSTES



1. Analk ve kalem damzlk parseller iin gerekli fidanlk iindeki sabit tesislerin yerletirilmesini rendiniz mi?

2. Analk ve kalem damzlk parsellerin oluturulmas erevesinde arazinin hazrlanmasn rendiniz mi?

3. Analk ve kalem damzlk parsellerin oluturulmas erevesinde toprak tesviyesi ve drenajnn nasl yapldn rendiniz mi?

4. Analk ve kalem damzlk parsellerin oluturulmasnda taban gbrelemesinin nasl yapldn rendiniz mi?

5. Analk ve kalem damzlk parsellerin oluturulmasnda dikim yerlerinin iaretlenmesinin nasl yapldn rendiniz mi?

6. Analk ve kalem damzlk parsellerin oluturulmasnda dikim ukurlarnn hazrlann rendiniz mi?

DEERLENDRME


27

LME VE DEERLENDRME


1. Fidanlk arazisinde retim yaplmadan nce arazide .. olan tesisler ina edilir.

2. Arazide........ lzumlu klacak tmsek veya ukurlar varsa veya arazi fazla meyilli ise her eyden evvel tesviye ilemini tamamlamak, sonra .srm ve dier toprak ilemlerini yapmak gerekir.

3. Fidanlk arazinin blnmesi esnasnda fazla......saha braklmamaldr.

4. Fidanlk sahasnn seiminde arazinin mmkn olduunca dz ve .....olmas arzulanmaktadr.

5. fidanlk yerinde ukurluklarda biriken suyun drene edilmesi iin yaplacaksa bu ukurlarn bir kanala birletirilmesi ve aktlmas yeterlidir.

6. ., derindeki kk blgesinde olan fazla suyun aktlmasn hedef alr.

7. Taban gbrelemesi, toprak ilemesiyle birlikte ekim veya dikimden yaplan gbrelemedir.

8. Kurulacak analk ve kalem damzlk parselde ncelikle fidan dikilecek yerlerin . yaplmaldr.

9. Analk ve kalem damzlk bahesi kurulacak parsel, sonbaharda bir ekilde srlr. Ertesi sonbahara kadar dinlenmeye braklr.

10. Alacak fidan ukurlar 50-80 cm apnda ve . derinliinde olmaldr.

DEERLENDRME


LME VE DEERLENDRME

28

RENME FAALYET3

Analk ve kalem damzlk parsellerinde dikim yapabileceksiniz.


Analk ve kalem damzlk retimi iin dikmeden nce yaplacak ilemlerin

neler olduunu aratrnz.

Fidanlarn dikiminde yaplmas gereken ileri aratrnz.

Fidanlarn dikiminde uygulanan en uygun yntemin hangisi olduunu

aratrnz.


3. ANALIK VE KALEM DAMIZLIK PARSELLERNDE FDAN DKM

3.1. Dikim ukurlarnn Kontrol

Dikim yaplacak ukurlar aldktan sonra, uygun ebatta olup olmad kontrol edilmelidir. Fidan ukurunun almas esnasnda st toprakla alttan kan topraklarn ayr ayr yerlere konulmas kuralna uyulup uyulmadna da dikkat etmek gerekir. Ayrca fidan ukurlarnn almas esnasnda topraktan kan ta ve yabanc otlarn ayrlp ayrlmadnn, dikim ukurunun tabanna har (toprak, yanm gbre ve kum karm) konulup konulmadnn kontrolleri yaplmaldr.

Kontroller esnasnda yukarda belirtilen hususlardan herhangi birisinde eksiklik varsa eksikliin tamamlatlmas yoluna gidilmelidir.

Resim 3.1: Dikim ukurlarnn kontrol edilmesi

RENME FAALYET3

AMA

ARATIRMA

29

3.2. Gbre ve Su Temini

Topraa verilecek yanm iftlik gbreleri, evrede faaliyet gsteren hayvanclk iletmelerinden, ticari (kimyasal) gbreleri ise piyasada ticari faaliyet gsteren gbre bayilerinden temin edilebilir. Gbrelerin temininde dikkat edilecek en nemli husus iftlik gbresinde yanm ve yabanc ot tohumlarndan arnm olmas gerekmektedir.

Genel olarak bir fidanlkta saatte 610 l su verebilecek bir su kayna gerekmektedir.

Kurak yrelerde dikim sahalar iin dekara gnde 10 ton, nemli yerlerde 5 ton su verebilecek bir kaynak yeterlidir. En uygun fidanlk yeri; sulama ihtiyacnn az olduu, dzenli ya alan yerlerdir. inde veya yaknnda yeterli miktarda, ucuz ve uygun vasfta su bulunmayan yerlerde kesinlikle fidanlk kurulmaz. Kullanlacak su, suda znebilir kat maddeleri ynnden % 0,02den fazla madde iermemelidir. Ayrca suyun % 0,05den fazla kalsiyum iermemesi gerekir.

Aksi takdirde, kerten ve kloroz zararlar grlr. Gz ard edilmemesi gereken bir dier konu, kullanlacak suyun analizlerinin mutlaka yapldktan sonra kullanmna karar verilmelidir. Fidanlk iin gerekli olan suyu ya, kuyu yapmak suretiyle kuyulardan, ya sulama kanallarndan veya akarsulardan temin etmek gerekir.

Resim 3.2: Sulamada kullanlan su kayna

3.3. Dikim Ekibinin Oluturulmas

Fidan dikiminin baarl olmas iin fidan dikim ekibinin tecrbeli ve bilgili olmas gerekir. Fidan dikim ekibi olutururken ncelikle bu konuda kendini yetitirmi, bilgili, tecrbeli ve arazi koullarnda almasna mani herhangi bir salk sorununun olmamasna dikkat etmek gerekir. Ana fidanl iin ekip oluturulurken bu ekibin ka kiiden oluacana, dikim yaplacak alann bykl ve dikim sresi gz nnde tutularak karar verilir. Dikim yaplacak alan fazla, sre de ksa ise ekip saysn artrmak, bunun tersi bir durum sz konusu ise o zaman ekip saysn azaltmak gerekir. Fidan dikiminde grev yapacak ekip, dikimde ve dikimden sonra yaplacak ilemleri eksiksiz yapmak suretiyle

30

dikimin baarl olmasn salar. Dikim ekibinin banda konusunda uzman bir teknik elemann bulunmas gerekir.

Resim 3.3: Fidan dikim ekibi

3.4. Fidanlarda Dikim Budamas

Fidanlar dikilmeden nce budanr. Dikim budamasnn amac, fidanlarn skm srasnda zedelenen, ezilen, kopan kk ksmlarn kkn salam yerinden kesmek, birbiri zerine binmi kkleri ayklamaktr. Bu budamaya uygun olarak aacn tac ile kk arasndaki dengeyi bozmamak iin tata bir ksm dallar azaltlr. Bu ekilde dallarn ularnda bulunan fazla gzler kesilir. Buda fidann tutmasn kolaylatrr.

Dikim budamas yaplrken ilk olarak kk budanr. Bundan sonra dzeltilen kk sisteminin durumu gz nnde tutularak dallar budanr. Eer dikilecek fidan iyi talandrlm bir fidan ise dallarnn aa yukar 2/3 veya 3/4' kesilir. Yani fidan gvdesi zerinde braklan dalcklarn ularn ksaltp, fidan tepesi 80120 cmden vurulmaldr.

Dikim budamas yaplmayan fidanlar ilkbaharda gvde ve gzlerde toplanan besin maddelerinin yardmyla abucak srer. Fakat sonradan kk henz bu srgn ve yapraklarn su ihtiyacn karlayamadndan kurumaa balar. Dikim budamas yaplmadan dikilen fidanlar tutsalar bile srgnleri kuvvetli olmaz, dallarn dip gzleri uyanmadndan buralar plak kalr ve dolaysyla biimsiz ve verimsiz olur. Bu tr fidanlar birka yl kendilerine gelemezler. Bundan dolay dikim budamas mutlaka yaplmaldr.

31

Resim 3.4: Asma fidanlarnn budanmas

3.5. Fidanlarn dikimi

Analk ve kalem damzl yetitiriciliinde salkl bir yetitiricilik yaplmasnda, fidan dikiminin byk katks bulunmaktadr. Dikim yaplrken baz kurallara uyma zorunluluu bulunmaktadr. Bu kurallar u ekilde sralayabiliriz.

klim koullarna uyum gsteren trler seilmelidir. Fidan dikimi iin iyi bir saha hazrl ve toprak ilemesi yaplmaldr. Kk/gvde dengesi uyumlu olan, kuvvetli fidanlar seilmelidir. Dikimi yaplacak fidanlarn kk ve gvdelerinde herhangi bir yaralama

olmamasna dikkat etmek gerekir. Fidanlarn sklmesinden sonra, mmkn olan en ksa zamanda dikilmelidir. Fidanlar, dikim sahasna zellikle kkleri gne ve rzgrn kurutucu

etkilerinden, don ve souk zararlarndan korunacak ekilde ambalajla veya rtl olarak gmlmelidir.

Dikime kadar glge ve rzgrdan korunakl bir yerde gmde bekletilmelidir. Gerek saklamada gerekse dikim esnasnda plak kkler asla akta

braklmamaldr. Zira birka dakikalk kuvvetli gne, rzgr veya souk (don) ince klcal kkleri kurutarak fidanlar ldrebilir.

Koullara uygun dikim zaman seilmelidir. Ayrca donlu, fazla rzgrl ve yal zamanlarda dikim yaplmamaldr. Bulutlu, kapal havalar tercih edilmelidir.

Uygun bir dikim teknii seilmeli ve uygulanacak dikim teknii isabetli bir ekilde uygulanmal, ona uygun alet ve malzeme kullanlmaldr.

Dikim esnasnda zellikle, plak kkl fidanlarn srmemi olmas l devrede bulunmalarna zen gsterilmelidir.

32

Dikimlerde hangi metot uygulanrsa uygulansn, kkler dikim esnasnda tabi durumlarn muhafaza etmeli ve bir tarafa toplanmamaldr. Bir tarafa eilmemeli, bklmleri kvrlmamaldr.

Kk sert dikim ukurunun kenarlarna her taraftan fidann byklne gre deimekle beraber ortalama 20 cmden daha fazla aklk kalacak ekilde ukur geni almaldr.

Kazk kk ukurun dibine dokunmamaldr. Arada yumuatlm bir toprak tabakas bulunmaldr.

Boylu fidanlarda ukur ortalama,7080 cm apnda ve 70 cm derinliinde almaldr. Alttan kan toprak bir zorunluluk olmadka kullanlmamaldr.

Fidan dikiminde dikkat edilecek en nemli nokta, derin dikmekten kanmaktr. Boaz yerleri toprak ierisine gmlm, yani derin dikilmi olan fidanlar, bir trl kendilerine gelemez, geliemezler, sert ekirdekli meyve trleri zamka, yumuak ekirdekli meyve trleri sarla, incirler, turungiller ise dip rklne yakalanr. Derin dikilen fidanlarda boaz kurtlarnn da zarar fazla olur. Dikimden sonra bastrlarak kklerin toprakla temas etmesi salanmal ve hemen can suyu verilmelidir.

Resim 3.5: Fidan dikimi

33

Resim 3.6: Fidan dikimi

Resim 3.7: Yeni dikilen fidanlara can suyu verilmesi

3.5.1. eliklerin Dikimi

elik, aalarn herhangi bir ksmndan kesilerek elde edilen kksz bir beden parasna denir. Bu kksz beden parasnn kklendirilmesi suretiyle yaplan oaltma ekline de "elikle oaltma" denir.

elikler, alndklar organlara gre adlandrlrlar. Dal elii, gz elii, kk elii vb. gibi isimlerle anlrlar.

Dal elikleri de ekillerine gre; di elik, keli elik, dipikli elik, srk elii gibi adlarla tannr. Bundan baka, eliklere, meyve aalarnn byme ve k dinlenmesi zamanlarnda alndklarna gre de odun elii (k elii), yeil elik (yaz elii) denir.

elikler, tohum tavalar eklinde hazrlanm olan tavalara, trne gre, sralar arasnda 3035 santimetre, sralar zerinde 1020 santimetre aralk braklarak dikilir. elikleri dikerken toprak dnda yalnz bir ve en ok iki gz braklr. Dier ksmlar

34

tamamyla topraa gmlr. Bunun iin de tavalarda yine izgi trm ile sralar alr ve elikler bu sralar zerine dikilir.

eliklerden meydana gelecek aalar tamamen alndklar ana aalara benzeyeceklerinden, elik alnacak ana aalar hastalksz, dayankl, verimli ve orta yal olmaldr. elik olarak kesilecek dallar da pikin ve kuvvetli olmaldr. Bu gibi dallarda boum aralar, ne zayf byyen aalarda olduu gibi ksa ve ne de kuvvetli sren gevek dokulu aalardaki gibi, fazla uzun olmamaldr. Kesilecek eliklerin zerlerindeki gzlerin de iyi teekkl etmi olmas gereklidir.

elikler, kn veya erken baharda, yani aalar uyanmadan nce kesilir. Eer elikler kn kesilirlerse, bunlarn dikim zamanna kadar uygun bir ekilde saklanmas gerekir. Bu saklama, eliklerin dip taraflarnn mhrelenmesine, yani yara yerlerinin sarlmasna yarar. elikler ilkbaharda alnrlarsa, bu durumda hava durumu gzetilmeli ve topran tavnda olduu bir srada alnarak hemen yerlerine dikilmelidir.

Kn kesilen elikler 50 veya 100 tanesi bir araya getirilmek suretiyle demet yaplarak serin bir ambarda muhafaza edilir. Bunlar dorudan doruya szek bir toprak ukurda kuma gmerek saklamak da mmkndr. Kuma gmlecek elikler, demetlerin ince ular aa, kaln taraflar yukar gelmek zere, yani ba aa olarak ukura istif edilir. ukurun alt tarafna bir miktar akl ve kaba kum konursa yamur sularnn birikmesi yznden eliklerin kflenmesi nlenmi olur. Bundan sonra btn demetler katlama kumu doldurularak rtlr.

Resim 3.8: Kklenmi elikler

Resim 3.9:Kklenmi elik

35

3.5.2. Ak Kkl fidanlarn Dikimi

Toprakl ve kapl (tpl) fidan retim yntemlerine gre, dikim baars daha azdr. Balangta az ok bir byme duraklamas nedeni ile gelime daha yavatr. plak kkl fidanlar, zellikle dikim zaman nispi hava rutubeti yksek olan yerlerde ve gevek toprak yapsna sahip olan yerlerde daha emniyetle kullanlr. Sulama da yaplnca baar ans yksek olmaktadr. Kn yapran dken orta boy fidanlar genellikle plak kkl dikilir.

3.5.3. Tpl Fidanlarn Dikimi

Toprakl (tpl) fidan dikiminde u kurallara uymak gerekir.

Toprakl fidann en azndan kk saran toprak kitlesini alacak byklkte, alt daha geni bir ukur alr.

Tpl fidan, kk boaz toprak seviyesinde kalacak (kurak yrelerde 35 cm derin olabilir.) eklinde ukur dibinde oluturulan tmsee dik duracak tarzda oturtulur. Fidan hibir ekilde oynatlmadan etrafndaki boluk darda kalan toprakla doldurulur.

Fidan iki ayak arasna alnp etrafnda dnlerek yeteri kadar sktrlr ve sonra fidan etrafnda bir anak oluturulur.

Toprakl fidan dikiminde, kk topran saran plastik rt veya uvaln tamamen karlmas ve kk boazndaki sktrma telinin unutulmadan alnmas gerekir.

Dier fidan dikiminde olduu gibi fidan ukurlarnn diplerine har veya yanm hayvan gbresi konulmaldr.

Resim 3.10: Dikime hazr tpl fidanlar

36

UYGULAMA FAALYET

Tekniine uygun olarak analk ve kalem damzlk parsellerinde dikim yapabilmek iin aada verilen ilem basamaklarn uygulaynz.


Dikim ukurlarn geziniz.

Dikim yaplacak fidan ukurlarn kontrol ediniz.

Alan ukurlarn uygunluunu kontrol ediniz.

zellikleri bozulan ukurlar dzeltiniz.

Alan ukurlardan bozulmu olanlar tekrar atrnz.

Kimyasal gbre ve suyu temin ediniz.

Fidan dikiminde gerekli olan su ve kimyasal gbreyi tespit ediniz.

Gerekli olan gbreyi, ticari gbre iletmelerinden ve uygun zellikteki suyu da yredeki en yakn su kaynaklarndan temin ediniz.

Fidanlara dikim budamas yapnz. Dikilecek fidanlar dikim sahasna

gtrnz. Fidanlarda dikim budamasn yapnz.

Fidanlarn dikimini yapnz.

Dikilecek fidanlar seerek alnz. Fidan dikimini uygun zamanda yapnz. Fidanlarn kk ve dallarnda dikim budamas

yapnz. Fidan ukuruna gbre veriniz. Dikim aralklarna dikkat ediniz. Dikim tahtas kullanarak fidanlar ukura

yerletiniz. A yerinin toprak yzeyinde kalmasna

dikkat ediniz.

nce st toprak sonra alt topra doldurarak sktrnz.

Fidanlarn diplerini iyice sktrnz. Dikimle birlikte dzgn gvde ve ta

oluumu iin bitkilerin dibine herek (kazk) dikiniz.

Dikilen fidanlara mutlaka can suyu veriniz.

UYGULAMA FAALYET

37

KONTROL LSTES



1. Analk ve kalem damzlk bahesine fidanlarn dikimini yapmadan nce dikim ukurlarn kontrol ettiniz mi?

2. Dikim yapmadan nce gbre ve su teminini yaptnz m?

3. Dikim yapacak ekibi oluturdunuz mu?

4. Fidanlarn dikiminden nce dikim budamasn yaptnz m?

5. Analk ve kalem damzlk bahesi tesisi iin eliklerin dikimini rendiniz mi?

6. Analk ve kalem damzlk bahesi tesisi iin ak kkl fidanlarn nasl dikileceini rendiniz mi?

7. Analk ve kalem damzlk bahesi tesisi iin tpl fidanlarn nasl dikileceini rendiniz mi?

DEERLENDRME


38

LME VE DEERLENDRME


1. Dikim yaplacak ukurlar aldktan sonra uygun ebatta olup olmadn etmek gerekir.

2. En uygun fidanlk yeri, ihtiyacnn az olduu, dzenli ya alan yerlerdir.

3. Fidan dikiminin baarl olmas iin fidan dikim ekibinin tecrbeli ve olmas gerekmektedir.

4. Meyvecilikte daha ok.......elikleri kullanlr.

5. elikler, alndklar organlara gre adlandrlr. ..... elii, gz elii, ......... , .... elii gibi isimlerle anlr.

6. Dikimde fidan tepesi.cmden vurulmaldr.

7. Fidan dikiminde dikkat edilecek en nemli nokta, mutlaka ... dikmekten kanmaktr.

8. Fidan dikiminde fidanlar .nce budanr.

9. Dikim budamas yaplmayan fidanlar, ilkbaharda gvde ve gzlerde toplanan yardmyla abucak srer.

10. Fidan dikildikten sonra bastrlarak toprakla temas etmesi salanmal ve hemen .. verilmelidir.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

LME VE DEERLENDRME

39

RENME FAALYET4

Analk ve kalem damzlk parsellerinde bakm ilerini yerine getirebileceksiniz.


Analk ve kalem damzlk retimindeki bakm ilerinin neler olduunu

aratrnz.

Damzlk bahelerinde kullanlan tarm alet makinelerini inceleyiniz.


4. ANALIK VE KALEM DAMIZLIK PARSELLERNDE BAKIM LER

4.1. Sulama

Analk ve kalem damzlk parsellerindeki aalarn normal bir ekilde gelimeleri, dzenli bir rn verebilmeleri iin topraktan yeteri lde su almalar gerekmektedir. Meyve trlerinin isteklerine gre almalar gerekli olan bu suyun yalarla karlanamad yerlerde suni bir ekilde yaplacak sulamalarla topraa verilmesi arttr. Ancak, bahelere verilecek suyun miktar meyve bahesinin bulunduu yerin iklimine, toprak artlarna, yetitirilen meyve trnn isteklerine gre deimektedir.

En uygun analk ve kalem damzlk bahesi yeri; sulama ihtiyacnn az olduu, dzenli ya alan yerlerdir. inde ve yaknnda yeterli miktarda ucuz ve uygun vasfta su bulunmayan yerlerde kesinlikle fidanlk kurulmaz. Kuyu veya klorlu ehir sular yerine, uygun zelliklere sahip, akarsulardan elde edilecek sular, sulamada tercih edilmelidir. Genel olarak bir fidanlkta, dekara, ortalama 610 litre su verilebilecek bir su kayna gerekmektedir. Kurak yrelerde ekim sahalar iin dekara gnde 10 ton, nemli yerlerde 5 ton su verebilecek bir kaynak yeterlidir.

Analk ve kalem damzlk parsellerinde aadaki sulama sistemleri uygulanarak sulama yaplmaktadr.

AMA

ARATIRMA

RENME FAALYET3

40

Kark sulama yntemi: Analk ve kalem damzlk parsellerinin sulamasnda en yaygn kullanlan yntemlerden biridir. Uygun eimli alanlarda oluturulan meyveliklerin kark sulama yntemi ile sulanmas dier yntemlerle karlatrldnda ok daha kolay olmaktadr. Genellikle fidanlklarda sra aralarna iki veya kark alarak sulama yaplmaktadr.

Tava sulama yntemi: Deiik bnyeye sahip meyvelik topraklarnda tavalar, tek dze bir sulama yaplmasna olanak salar. Sulama suyu ve toprak zelliklerine bal olarak 330 cm yksekliinde aalarn bulunduu bir tavaya doldurulur.

Yamurlama sulama yntemi: Fidan yetitiriciliinde yamurlama sulama yntemi, stten ve alttan mini spring yamurlama olarak iki ekilde uygulanmaktadr. stten yamurlama sulama ynteminde, yamurlama balklarndan suyun toprak ierisine szmas iin geen sre olduka uzun olduundan sulama sresi ve uygulanan su miktar fazladr. Bu durum, mantari hastalklarn artmasna neden olabilir. Alttan mini spring yamurlama sulama yntemi ile sulama durumunda; zellikle yapraklarn hzl kurumasn nlemek, yaprak yanmasn ve meyve rmesini azaltmak iin sulamalar sabah saatlerinde yaplmaldr.

Damla sulama yntemi: Damla sulama yntemi ile fidanlklarn sulamas son yllarda yaygnlamaya balamtr. Damla sulama yntemi ile sulanan fidanlklarda gelimenin ok iyi olduu ve sabit yamurlama sulama sistemine kyasla toplam su kullanmnn %30 daha az olduu saptanmtr. Bu nedenle meyve iin ideal sulama ynteminin damla sulama olduu sylenebilir. zelikle eimli arazilerde kurulan meyve analklarnda damlama sulama yntemi sorunsuz ve gvenle uygulanabilir.

Resim 4.1: Meyve kalem damzlk bahelerinde damlama sulama

41

Resim 4.2: Meyve analklarnda yamurlama sulama

Resim 4.3: Meyve kalem damzlk bahelerinde yamurlama sulama

Dikilen fidanlarda ilk yl sulama daha byk nem tar. Sulama, bitkinin kk blgesinin tamamna nfuz edecek ekilde doyurucu olarak yaplmaldr. Verilecek su 75 cm derinlie nfuz edebilmelidir. Bu durumda aalarda aralkl fakat bol sulama, sk ve az sulamaya tercih edilmelidir. Bylece topran alt katmanlar daha rutubetli tutularak kklerin daha derinlere inmesi salanabilir.

Fidanlarda susuzluk belirtileri gzle baknca da anlalabilir. Bu belirtiler:

Yapraklarda solma, donuklama, prsme ve gri yeil-sar renge dnme en belirgin ekilde su gereksinimini ortaya koymaktadr.

Baz hassas bitkiler dierlerine nazaran bu ihtiyac daha abuk belli ederek dierleri iinde bir iaret olarak gsterge bitkisi grevini grrler.

42

Toprak burgusu ile toprak katmanlarndan rnekler alnarak veya bir tansiyometre kullanlarak sulama ihtiyac saptanabilir. Bu lme aletleri toprakta ne miktar su mevcut olduunu gsterir.

Pratikte el muayenesi yardm ile topran su ierii ve dolaysyla sulama ihtiyac kestirilebilir. Toprak el iine alnarak sktrlr, dalp dalmamasna gre su ihtiyac tespiti yaplr.

Sulama mmkn mertebe genelde akamst, gece veya sabahn erken saatlerinde yaplmaldr. Gndz scak saatlerde yaplan bir sulama ok etkisiz olur. Evapotransprasyonla (buharlama) byk bir ksm kaybolduu gibi yaprak zerindeki su damlacklar da yaprak yanmalarna neden olabilir.

Resim 4.4: Yeni kurulan analkta salma sulama

Resim 4.5: Kalem damzlk parsellerinde salma sulama

43

4.2. Gbreleme

Gbreleme fidanlarn gelimeleri salklar zerine ok etkin bir bakm uygulamasdr. Gbreleme, yetersiz olan bitki besin maddelerinin verilmesi ilemidir. Aalarda birok anormallikler, kalite bozukluu verim vs. gibi birok olumsuzluk beslenme eksikliklerinden kaynaklanmaktadr.

Gbrelemeden beklenen faydann salanmas birok faktre baldr. Bunlar; sulama, hastalk ve zararllarla mcadele, budama ve toprak ileme vs gibi birok ey gbrelemeyle dorudan ilgisi olmayan kltrel faktrlerdir. Bu faktrlerden birinin yetersiz oluu gbrelemenin etkisini ortadan kaldrabilmektedir.

Toprak derinliinin yeterli olmay, drenaj bozukluu, yksek kire, tuzluluk, toprak bnyesinin ar olmas, suyun tuzlu ve sert oluu gibi faktrler de bitkinin gbrelemeye cevabn kstlar ve salkl gelimesini engeller. Bu bakmdan bahe tesisinden nce topran ve suyun iyi bir ekilde incelenmesi gerekir.

Fidana uygulanacak gbre miktar lkeden lkeye, blgeden blgeye ve hatta baheden baheye farkllk gsterir. Bu durum fidan yetitirilen yerin toprak, iklim, eit, ana, aacn ya gibi faktrlerin farkl olmasndan kaynaklanmaktadr.

Gbreleme yapmadan nce toprak analizi alarak analiz ettirip ona gre gbre uygulanmaldr.

Resim 4.6: Toprak numunesi alnmas

Fidan ukurlarna mmkn mertebe yanm iftlik gbresi veya dier organik gbreler verilmeli ilave olarak bir miktar N, P, Kl gbre verilmelidir.

Toprak analizine gre yanm iftlik gbresi, kompost, fosforlu ve potasyumlu gbreler toprak yzeyine serpilip pullukla topraa kartrlr. Ayrca yeil gbrelemede yaplabilir. Toprak reaksiyonunu dzenlemek iin gerekli kkrt ve kire ihtiyac da bu ekilde giderilebilir.

44

Analk kurulacak yerlerde dikimde ahr gbresi kullanldnda, ilk yl azotlu gbrelemeye gerek yoktur. Azotlu gbre ikinci yldan itibaren her bir ya iin 100150 gr % 21 N ieren Amonyum Slfat verilmelidir. Fosforlu ve potasyumlu gbreler toprak analizine gre 23 ylda bir fidan bana 50 gram Triple Sper Fosfat, 100 gram potasyum slfat eklinde verilebilir. Toprak reaksiyonu (pH) 7,5in zerinde olduu durumlarda azotlu gbre kayna olarak Amonyum Slfat kullanlmaldr. Bitkilerin atlan gbreden faydalanmas iin uygun ekilde verilmesi gereklidir.

Gbrelerin verilme ekilleri

Toprak yzeyine serpme: Bu uygulama metodunun esas; verilecek gbrenin aa gvdesinden 4050 cm uzakta olacak ekilde aa ta izdmne serpme olarak verilip, sonradan toprak ile kartrlmasdr. Bu metotla sadece azotlu gbrelerin verilmesi uygundur. Bu ilem elle veya kimyasal gbre datma makineleri ile yaplr.

Resim 4.7: Aalarn ta iz dmne organik gbrelerin uygulanmas

Toprak iine uygulama: Toprak iine gbre uygulama metotlar deiik ekillerdedir. Bunlar aada anlatlmtr.

Hendek eklinde uygulama: Bu uygulama daha ok gen aalar iin uygundur. Aalarn etrafna (ta izdmne) 2025 cm derinlik ve 40 cm geniliinde hendekler alr, verilmek istenen fosforlu ve potasyumlu gbreler bu ukurlara atlarak zerleri kapatlr.

Aa sralar arasna uygulama: Ta ksm alak olan aalarn sra aralarna, aa gvdesinden 11,5 m uzakta olacak ekilde ve 2025 cm derinlikte hendekler alr. Fosforlu ve potasyumlu gbreler bu ukurlara verilerek ukurlarn zeri kapatlr.

45

Resim 4.8: Fosforlu gbrenin sra aralarna verilerek toprakla kartrlmas

ukur metodu: Bu metot daha ok gelimesi ilerlemi aalarda uygulanr. Bunun iin aa tac altnda m2ye 23 ukur olacak ekilde 2025 cmlik ukurlar alr ve verilmek istenen fosforlu ve potasyumlu gbreler bu ukurlara verilerek, ukurlarn zeri kapatlr.

Sv gbreler ise genellikle yapraktan verilmektedir. Yapraktan gbre vermenin esas besin eriyiklerinin belli konsantrasyonlarda hazrlanarak ilkbaharda yapraklar oluunca, yapraktan bitkiye verilmesidir. Bu yntemle daha ok mikro besin maddeleri (Fe, Zn, Mn vb.) bitkiye verilir.

4.3. Toprak leme

Analk ve kalem damzlk parsellerinde toprak ilemesi u amalarla yaplr:

Yabanc otlarla mcadele yapmak,

Topra havalandrmak,

Topraa uygulanan gbreleri kartrmak,

Topran yznde yamurlardan ve sulamalardan sonra meydana gelen kaymak tabakasn krarak buharlamay azaltmak,

Topran snmasn salamak,

Toprakta bulunan besin maddelerinin paralanarak bitkilerin iine yarar bir duruma gelmelerini salamak.

Analk ve kalem damzlk parsellerinde toprak ilemesi yzlek ve derin olmak zere iki trl yaplr. Yzlek ilemelerde topran yz apa ile gevetilir. Derin ilemelerde ise toprak derince aktarlr. Bu ileri yapabilmek iin kk arazilerde el ile bel kullanlr.

46

Byk bahelerde zel bahe traktrleriyle ekilen aletlerin kullanlmas daha uygun ve ekonomik olur.

Analk ve kalem damzlk parsellerinde sonbaharda yaplacak derin ilemeler iin hayvan veya traktrle ekilen pulluklar kullanlr. Son zamanlarda birok firmalar tarafndan bahelerde toprak ilenmesinde ok iyi i gren alak boylu traktrler yaplmtr. Bunlardan baka bir insan tarafndan idare edilen bahe el traktrleri dier adyla apa makineleri de vardr. Bu traktrlerin zel takmlar olarak apalar, klvatrleri, trmklar da vardr. Bunlarla da yazn yzlek toprak ilemeleri baar ile yaplabilir. letmenin durumuna gre byk iletmelerde traktrlere ekilen pulluk, beygir apas, trmk ve kltivatrlerden birisi tercih edilmelidir.

Resim 4.9: Traktrle yaplan derin toprak ilemesi

Resim 4.10: Yabanc otlara kar kltrel mcadele yaplm bahe

47

Resim 4.11: Traktrle meyve bahelerinde toprak ileme

4.4. Hastalk ve Zararllarla Mcadele

Analk ve kalem damzl bahelerinde en ok mantari hastalklar ve zararllar ile karlalmaktadr.

4.4.1. Mantari Hastalklar

Mantar hastalklar genellikle toprak, dal ve srgnlerden giren mantar sporlar ana ve kalemlerin yaprak, srgn, ieklerinde ve kklerde enfeksiyon oluturmaktadrlar. Genellikle bitkilerde klleme, pas ve kk rkl hastalklar grlmektedir. Bu hastalklarla mcadele iki ekilde yaplmaktadr. Bunlar:

Kltrel mcadele

Hastalkla bulak olan dallar k budamas srasnda hastalk grlen ksmn 15 cm altndan kesilerek baheden uzaklatrlmaldr.

Ayrca ilkbaharda hastalkl srgn, yaprak ve iekler toplanarak baheden uzaklatrlmaldr.

Hastalk etmeni mantarlarn ara konukusu olan bitkiler sklerek baheden uzaklatrlmaldr. Mesela pas hastal olan bahelerde ard aac bulundurulmamaldr.

Ar ve su tutan topraklarda bahe kurulmamaldr.

Toprakta fazla su birikimine engel olunmaldr.

48

Sulama suyu ve gbre aalarn kk boazlarna deil, tekniine uygun ekilde ta izdmne verilmelidir.

Bulak (mantar) bahelerde ilkbaharda aalarn kk boazlar ana kklere kadar alarak yaz aylarnda gne ve hava almalar salanmaldr.

Kkleri tamamen ryen aalar, toprakta hi kk paras kalmayacak ekilde derhal sklmelidir. Hastaln yeni bulat aalarda ise, ryen kkler salam ksma kadar temizlenmeli, kesilen kklerin stne rastlayan dallarda kklerle dengeyi salayacak ekilde budama yaplmaldr.

Bahelerde hastalkla bulak tm kk ve kk paralar toplanp yaklmaldr.

Kk rklnn salam aalara bulamasn nlemek amacyla bahede hastaln bulak olduu ksmn etrafna 1 m derinliinde hendek almal, topra bulak tarafa atlmaldr.

Kimyasal mcadele

Bitki tr ve eitleri dikkate alnarak, uygun dnemlerde bordo bulamac veya hazr bakrl ilalardan birisi kullanlmaldr.

4.4.2. Zararllar

Ana ve kalem damzl bahelerinde ok sayda bcek zarar yapmaktadr. Bu trlerin ou polifag (ok bitkiye zarar yapan) zararllar olup, bu bitkilerin dnda birok kltr bitkisinde ve yabanc otlarda da beslenmekte ve zararl olmaktadr. Bu zararllarn bazlar; danaburnu, thripsler, beyaz sinekler, yaprak bitleri, kabuklu bitler, koniller, unlu bitler, hortumlu bcekler, yazc bcekler ile a kurtlardr.

Kltrel mcadele

Zararl tarafndan delinmi tomurcuk, srgn ve dallar kesilerek yok edilmelidir.

Toprak derince ilenmelidir.

Kimyasal mcadele

Zararl, belirli bir poplsyona ulat zaman, yani ekonomik lde zararl olmaya balad dnemden balamak zere, zararllar yok edilinceye kadar dnemler halinde ilalama yaplmaldr.

49

Resim 4.12: Hastalk ve zararllara kar kimyasal mcadele yaplmas

4.5. Srgn, Koltuk ve U Alma

Ana ve kalem damzlk parsellerinde, zellikle fidan dnemlerinde gvdelerinin daha iyi gelimesi, daha iyi odunlamann salanmas, rzgr vs. doal etkilere kar dayankll artrmak iin srgn, koltuk ve u alma ilemleri yaplmaldr.

Dikimi yaplan ana ve kalem damzlk fidanlar, gelime dnemlerinde daha pikin, kuvvetli bir gvde yapsn oluturabilmesi iin, srgn, koltuk ve u alma dediimiz budamalarn yaplmas gerekmektedir. Bu budama esnasnda, aatan kan fazla srgnlerin (bulunmas gerekenden fazlas) ve normal srgnlerin hemen altnda yani koltuunda kan dalcklar ile aacn standart bykl dnda kalan ksmn keserek karmamz gerekir.

4.6. Boaz Ama

Baka bir toprak ileme ekli de yaygn olarak yaplan boaz ama iidir. Boaz ama, fidan gvdesinin etrafnda 0,51 m apnda bir havuzcuk oluturmak veya gvdenin boaz ksmndaki topra datmaktr. Boaz ama yzeye yakn oluan kklerin dip srgnlerinin temizlii, havalandrma, su biriktirilmesi ve zararllarla mcadele gibi amalarla yaplr. K yalarn topraa szdrarak biriktirmek iin de boaz almas zorunlu deildir. K lk geen yrelerde boaz ama ii sonbaharda yaplr. lkbaharda yalarn tamamlanmasndan sonra kapatlr. K ok sert geen yrelerde gvdenin k souklarndan zarar grmesini nlemek iin toprakla doldurularak rtlr. lkbaharda souk tehlikesi getikten sonra alr.

4.7. Balama

A srgn toprak yzeyine ktktan sonra sk bakm ister. Her a srgn iin bir herek (100150 cm) gereklidir. A srgnlerinden kuvvetli olan (2530 cm olunca) heree balanr. Sonra dierleri dipten kesilir. Bu srada braklan srgnn zarar grmemesine zen gsterilmelidir. Fidana hangi terbiye ekli verilecek olursa olsun ncelikle dzgn ve dik byyen bir gvde gereklidir. Bu gvdeyi, karg veya heree balanarak bytlen a srgn oluturacaktr. A srgn ok hzl byr (gnde 34 cm). Bu nedenle haftada bir

50

heree, kesmeyecek bir malzeme (ip, erit, bez) ile balanmaldr. Srgnn balama ii 2530 cm aralklarla gvdeye verilecek ykseklie kadar devam eder. Bu arada a srgnnde oluacak koltuklar (yan dallar) dipten el veya makasla temizlenir.

Resim 4.13: Balarda balama

4.8. Budama

Aalarn dzgn ve kuvvetli bir ta oluturmalarn, verim alarnda uzun zaman almalarn, kuvvetten dmeye balam aalarn yeniden kuvvetlenmeleri ve bir sre daha yksek kaliteli kalem vermelerini salamak amacyla budama yaplr. Budama her yl mutlaka yaplmaldr. Budama yaplmad takdirde kalem damzlklarnda yeterince srgn alnamaz, dolaysyla kalem almak veya bulmak zorlar.

Budama; ekil budamas, rn budamas ve genletirme budamas olmak zere grupta incelenir.

ekil budamas

Fidan dikim veya a ylndan balanp aacn gelime devresi olan 3-5 yl iinde tamamland eklidir. Terbiye ekli; gvde, ok ve tek yllk dallarla, srgnlerin yer, ekil, yn ve saylarn ifade eder. Terbiye ekli batan belirlenmeli ve ilk yldan balanarak doru ekilde oluturulmaldr. Aksi hlde terbiye eklinde oluacak yanllar dzeltmek, emek ve rn kaybna yol aar. Ayrca fidanlarda geni yaralarn almasna neden olur.

Aa tacnn dzgn ekilde kuvvetli ana dallarla kurulmas ve tacn her tarafna yaylm geni bir meyve dal sisteminin meydana getirilmesi; rnn miktar, kalitesi ve verimliliin devam bakmndan ok nemlidir.

Fidanlara eitli ekilleri vermenin amac; fidanlar evrenin olumlu etkilerinden en fazla, olumsuz etkilerinden en az ekilde etkilenmelerini salamaktr. Bu amala eitli lkelerde, ekolojilerde ve blgelerde farkl terbiye ekilleri gelitirilmitir.

51

Fidanlara verilecek ekillerde u hususlar gz nnde bulundurulmaldr:

Verilecek ekiller, bahedeki kltrel ilemlerin ve her trl mekanizasyon uygulamalarnn kolayca yaplmasna olanak salamaldr.

Verilecek ekiller, dallarn ve srgnlerin fidan zerinde dzgn bir ekilde datlmasna uygun olmaldr.

Verilecek ekiller, iklim olaylarnn zararl etkilerini azaltabilmelidir.

Verilecek ekillerin srgn kalitesini arttrc etkisi olmaldr.

Seilen ekillerin fidana verilmesi ve devam ettirilmesi kolay olmaldr.

Verilecek ekillerin yatay ve dikey desteklenmesinde kullanlacak materyalin temini kolay ve ucuz olmaldr.

rn budamas (srgn tevik budamas)

Ana ve kalem damzlk bahelerinde ama meyve retim yapmak deil fidan retmek iin kalem ve klon temin etmektir. Bu nedenle burada rn nemli deildir. Sert budama yaplarak burada anacn bol ve kaliteli srgn vermesi salanr. Buradan alnacak kalemlerle a yaplarak fidanlar elde edilmektedir. Ana ve kalem damzlnn kurulma nedeni de budur. Ana ve kalem damzlklarnda yaplan bu budamaya srgn tevik budamas ad verilir.

Analk ve kalem damzlk bahelerinde genellikle srgn tevik budamas yaplmaktadr. Bu budama her sene mutlaka yaplr, alamada kullanlacak kalemler, buralardan temin edilir.

Srgn tevik budamas kalem almaya ynelik olduu iin burada ekilli budamada daha ziyade aacn bol srgn vermesi ve srgnlerin mmkn mertebe aacn her tarafna yaylmas, yeterince gne alarak pikinlemesi salanmaldr. Aksi takdirde yeterince gelimemi, pikinlememi srgnleri kalem olarak kullanmak mmkn deildir.

Genletirme budamas

Genletirme budamas aalarda yeniden kuvvetli srgnler meydana getirerek yeni bir ta oluturmak iin yaplr. Bylece aata yeniden srgn verimi artrlm olunur.

Geletirme budamasnda;

Aacn durumu dikkate alnr.

Meyve trlerinin budamaya kar dayanma dereceleri de gz nnde bulundurulur.

Genletirme budamas yaplacak yerin iklimi, toprak artlar ve dier faktrler de dikkate alnmaldr.

52

UYGULAMA FAALYET

Analk ve kalem damzlk parsellerinde zamannda ve tekniine uygun olarak bakm ilemlerini yapabilmek iin aada verilen ilem basamaklarn uygulaynz.


Sulama yapnz.

Uygun sulama sistemine karar veriniz. Sulama suyunun zelliklerine dikkat ediniz. Aalarn ve topran durumuna gre

sulama saysn ayarlaynz. Su zayiatn en aza indiriniz. Aalar fazla su iinde brakmaynz. Sabah ve akam serinliinde sulama yapnz. Fidanlkta damlama sulama sistemi kurunuz.

Gbreleme yapnz.

Bitkinin ihtiyac olan gbre eit ve miktarn kullannz.

iftlik gbresini zamannda veriniz. Atlan gbreyi uygun alet ve makine ile

topraa kartrnz. Taze iftlik gbresi kullanmaynz. Suni gbreleri zamannda ve dengeli

kullannz. Fazla azotlu gbrelemeden kannz. Fosforlu ve potasyumlu gbrelemeye zen

gsteriniz. Verim anda gbrelemeyi ihmal

etmeyiniz.

Aalarda yaprak analizi yaptrnz.

Sra aralarn apalaynz.

Fidan sra aralarnn apalama zamann belirleyiniz.

Sra aralarnn apalanmas iin gerekli olan elle veya traktrle ile alan apalama makinelerini temin ediniz.

apa makinesini traktre balaynz. apalama ilemi bittikten sonra kullanlan

alet ve ekipmanlar temizleyerek yerlerine yerletiriniz.

UYGULAMA FAALYET

53

Hastalk ve zararllarla mcadele yapnz.

Hastalk ve zararl younluunu iyi tespit ediniz.

Hastalk ve zararl tehisini yapnz. Mcadele yntemlerini tespit ediniz. lalama alet ve malzemelerini temin ediniz. En iyi etkiyi salamak iin ilalarn

kullanm zamanna, dozuna dikkat ediniz. la karmlar hazrlanrken ila karm

tablolarn dikkate alnz. lalamay sabah veya akam serinliinde

yapnz. lalama aletlerinin bakmn, temizliini

kalibrasyon ayarn iyi yapnz. lalama srasnda maske ve eldiven

kullannz. la atma zamannda rzgr varsa rzgrn

ynn dikkate alnz. lalama srasnda i gvenlik tedbirlerini

alnz. Yabanc otlar yok ediniz. lalama aletlerini temizledikten sonra

depoya koyunuz.

Budama yapnz.

Budama malzemelerini temin ediniz. Fidanlarnza en uygun ekli veriniz. Her yl ilkbahar banda budama yapnz. Yaz boyu fidanlar kontrol ederek dallarn

alarn ayarlaynz. Obur dallar kesiniz. Verim andaki aalarn eklini muhafaza

ediniz.

Fazla yara yzeylerine a macunu srnz. Budama artklarn yaknz.

54

KONTROL LSTES



1. Toprak ileme zamanlarna dikkat ettiniz mi ?

2. Toprak ileme derinliine dikkat ettiniz mi ?

3. Bahedeki yabanc otlar temizlediniz mi ?

4. Fidanlarn suya ihtiya duyduu dnemleri rendiniz mi ?

5. Bahede uygun sulama sistemine karar verdiniz mi ?

6. Suni gbreleri zamannda ve dengeli kullandnz m?

7. Gbreleri ihtiyaca gre kullandnz m ?

8. Hastalk ve zararllarla mcadeleyi rendiniz mi?

9. Srgn, koltuk ve u almay rendiniz mi?

10. Boaz amay rendiniz mi?

11. Balamay rendiniz mi?

12. Analara ve kalem damzlklara verilecek ekilleri rendiniz mi?

DEERLENDRME


55

LME VE DEERLENDRME


1. En uygun analk ve kalem damzlk yeri,ihtiyacnn az olduu, dzenli ya alan yerlerdir.

2. Aalarnn normal ekilde gelimeleri, dzenli rn verebilmeleri iin topraktan yeteri lde .gerekmektedir.

3. Gbreleme, eksik yani yetersiz olan.maddelerinin verilmesi ilemidir.

4. Sv gbreler genellikle .verilmektedir.

5. Analk ve kalem damzlk bahelerinde toprak ilemesi ve olmak zere iki trl yaplr.

6. Genellikle bitkilerde , ve kk rkl hastalklar grlmektedir.

7. Ana ve kalem damzl bahelerinde ok sayda.almak zarar yapmaktadr.

8. Analk ve kalem damzlk bahelerindeiin budama yaplr.

9. Genletirme budamas aalarda yeniden .meydana getirerek yeni bir ta tekil etmek iin yaplr.

10. Meyve analklarnda genellikle kalem iinbudamas yaplr.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru Modl Deerlendirmeye geiniz.

LME VE DEERLENDRME

57

MODL DEERLENDRME Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin

Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.


1. Analk ve kalem damzlk retim planlamas yaparken eit seimini rendiniz mi?

2. Analk ve kalem damzlk bahesi kurmann amacn rendiniz mi?

3. Analk ve kalem damzlk bahesi kurulacak yerin seimini rendiniz mi?

4. Analk ve kalem damzlk bahesi kurarken dikim planlamas yaptnz m?

5. Analk ve kalem damzlk bahesi yerinin hazrlanmas erevesinde toprak tesviyesi ve drenajnn nasl yapldn rendiniz mi?

6. Analk ve kalem damzlk bahesi yerinin hazrlanmas erevesinde taban gbrelemesinin nasl yapldn rendiniz mi?

7. Analk ve kalem damzlk bahesi yerinin hazrlanmas erevesinde dikim yerlerinin nasl iaretlendiini rendiniz mi?

8. Analk ve kalem damzlk bahesi yerinin hazrlanmas erevesinde dikim ukurlarnn hazrlann rendiniz mi?

9. Dikim yapacak ekibi oluturdunuz mu?

10. Fidanlarn dikiminden nce dikim budamas yaptnz m?

11. Analk ve kalem damzlk bahesine fidanlk tesisi iin eliklerin dikimini rendiniz mi?

12. Analk ve kalem damzlk bahesine fidanlk tesisi iin ak kkl fidanlarn nasl dikileceini rendiniz mi?

13. Analk ve kalem damzlk bahesine fidanlk tesisi iin tpl fidanlarn nasl dikileceini rendiniz mi?

14. Bakm ilerinden sulamay rendiniz mi?

15. Bakm ilerinden gbrelemeyi rendiniz mi?

16. Bakm ilerinden hastalk ve zararllarla mcadeleyi rendiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

MODL DEERLENDRME

58

CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI

1 r- klon 2 iklim, Toprak 3 dktkten-su 4 dikim ekline-iklim

artlarna 5 Dzenli 6 kark 7 sra aras 8 sra zeri 9 analarn 10 ana seimi

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 sabit 2 tesviyeyi- derin 3 l 4 az meyilli 5 Yzeysel drenaj

6 Derin drenaj

7 nce

8 aretlemesi

9 derin

10 70 -80 cm


1 kontrol

2 sulama

3 bilgili

4 k

5 dal- kk

6 80120

7 derin

8 dikilmeden

9 besin maddelerinin

10 can suyu

CEVAP ANAHTARLARI

59


1 sulama

2 su almalar

3 bitki besin

4 yapraktan

5 yzlek ve derin

6 klleme, pas

7 bcek

8 kalem

9 kuvvetli srgnler

10 srgn tevik

60

KAYNAKA

ANONM, Ba Tesis Teknii, Tarm Orman ve Kyileri Bakanl Manisa

Baclk Aratrma Enstits Mdrl, Manisa, 1991

ELK, Hasan, Sabit AAOLU, Ylmaz FDAN, Birhan MARASALI,

Gkhan SYLEMEZOLU, Sun Fidan A. Mesleki Kitaplar Serisi 1

Ankara, 2000

ELK, Salih, Baclk, Cilt I, Trakya niversitesi, Tekirda Ziraat Fakltesi,

Bahe Bitkileri Blm, 1998

ANONM, Teknik Tarm, Tarm ve Kyileri Bakanl zmir l Mdrl,

Yayn No: 356, zmir, 2003

ANONM, Fidanlkta Meyve Analnn Kurulmas, Milli Eitim Bakanl,

Ankara, 2010

ANONM, Meyvelerde Kalem Damzlk Bahesi Kurulmas , Milli Eitim

Bakanl, Ankara, 2010

ANONM, Baclk, Beydere Ziraat Meslek Lisesi yaynlar, Manisa, 1991.

ERDOAN, Barut, Atilla ER, Rahmi TRK, Arif SOYLU, Meyvecilik,

Anadolu niversitesi Ak retim Fakltesi, 1995

GLTEKN, Erdoan, Fidanlk Teknii, ukurova niversitesi Ziraat

Fakltesi Peyzaj Mimarl Blm, Ziraat Fakltesi Ofset Atlyesi, Adana,

2002

KTEVN, Ziya, Eshar KTEVN, Meyvecilik, 1990

T.C. Tarm ve Kyileri Bakanl, Meyvecilik, Yaygn ifti Eitim Projesi,

YAYEP

YAHYAOLU, Zeki, Musa GEN, Fidan Standardizasyonu, Sleyman

Demirel niversitesi, Orman Fakltesi Yaynevi, Isparta, 2007

YAPICI, Muhittin, Meyve Fidan retim Teknii, Ankara, 1992

KAYNAKA

Documents

Anaçlık Ve Kalem Damızlık Parsellerinin Kurulması.pdf