ARABULUCULUK ETİĞİ

ARABULUCULUK ETİĞİ


• Etik kavramı; ahlaken doğru insanların sergilemesi ve bağlı kalması gereken standartların ve belirli görevlerin varlığını akla getirir. Etik, İyi ve kötü hakkında, neyin doğru ve yalnış olduğu arasında ayrımlar yaratabilir. Bu ahlaki yükümlülükler hukuken ve herkes için geçerli kanun maddeleri (ceza kanunu uyarınca cinayetin engellenmesi) ile düzenlenmiş olabileceği gibi çoğunlukla toplum tarafından yada aile gelenekleri ve değerleri (her zaman doğruların söylenmesi gerektiği,şiddetten kaçınılması gibi) ile oluşmuş olabilir.


• Kürtaj, ötenazi, yeni doğum teknolojilerinin geliştirilmesi, dünya ticareti, nezaket kuralları ve benzeri meselelerde; hangi davranışın ahlaki olarak doğru olduğu ile ilgili insanlar arasında, topluluklar ve ülkelerin kendi içlerinde, kuşkusuz uyuşmazlıklar yaşanabilmektedir.


• Hukuk mesleği öteden beri etikle yakın ilişki içindedir. Görev ve yetkilerin belirlendiği etik ilkeler ve mesleki görgü-davranış kuralları ile avukatlar tarafından uyulması gereken mesleki davranışların standartlarını bir çok uluslararası belgede tanımlanmış ve iş hukuku düzenlemelerinde de kendine yer bulmuştur.


• Hukuk mesleği üyeleri için, bir avukatın etik ilke ve kurallara uyması, mesleki saygınlığın yaratılması ve korunmasında kuşkusuz önemli bir yer teşkil eder ve mesleki özen ve becerinin yüksek seviyede tutuluduğunun doğrular.

• Başta kamu yararının korunması için uyulması gereken etik kuralların uygulayıcısı olmak iyi bir hukukçu olunduğuna işarettir.


• Mesleki etik ve kamusal etiğin getirdiği zorunluluklar (gereklilikler) arasındaki bağlantı aynıdır. Örneğin bir avukatın başka bir avukata tavır ve davranışlarında olağan beklenti; nezaket ve görgü kurallarına uygun çerçevesinde kalmasıdır.

• Avukatlar, gecikmelere sebep olan uygunsuz münakaşaları destekleyici nitelikteki bu kavgalardan kaçınmalı, hukuk mesleği haricinde de birçok kesim tarafından beklenilen nezaket kuralları standardını yansıtmalıdırlar. Mesleki etik kurallarının ihlali, disiplin cezalarının uygulanması hatta meslekten ihraca yol açabilmektedir.

ARABULUCULUK ETİĞİ• Arabuluculuğun yeni-modern anlaşıyla değerlendirilmesi sonucu

arabulucuk etiği ortaya çıkmıştır. Dünyada arabuluculuk odaklı çalışan bir dizi organizasyon arabuluculuk etik kuralları yayınlamışlardır.(ya da etik kurallarla yürütülmektedir.) Bu etik kurallardan hiçbiri tek başına belirleyici olmadığından tahmin edileceği üzere arabulucuların hangi kurallarla bağlı olacağı hususunda da görüş ayrılıkları bulunmaktadır. Farklı örneklendirmeler ile arabulucuların takip edecekleri arabuluculuk meslek etik ve kurallarının özünü yaratma imkanı doğmaktadır. Bu örneklendirmeler; nelerin arabuluculuk etiği olarak kavranması gerektiğinin, etik uygulamaların arabuluculuk anlamındaki potensiyel etkilerinin neler olacağının, bu ilke standartlarının uygulamada ve arabuluculuk yöntemlerinin geliştirilmesinde ne gibi etikler yaratacağının kavranmasına olanak sağlayacaktır.

Arabuluculuk Etiğinin Tanımlanması Sorunu

• Arabuluculuk faaliyetleri yürütürken etik ikilemlerin ortaya çıkabileceği genel olarak kabul görmüş olsa da asıl zorluk arabuluculuk etiğinin ne olduğunun tanımlanmasıdır. Bu hususta, çeşitli arabuluculuk davranış kuralları kabul edilmiş bazıları benimsenerek yerleşmiştir. Ancak arabuluculuk etiğinin uygulanmasına ve gelişmesine hizmet eden şeyin ne olduğu sorusuyla dile getirilen endişelerin yanında arabuluculuk etiğinin tanımlanmasında da çok sayıda teorik ve uygulamaya ilişkin zorluklar bulunmaktadır.


• Arabulucu rolünün tanımını yapmadan arabuluculuk etiğinin ne olması gerektiği belirlenemeyeceğinden bu husus teorik sorunların başında yer alır. Fakat ya arabulucunun rolünün ne olduğu ile ilgili ortak bir kanıya varılamazsa? Genel olarak; arabuluculuğu bir nevi ilişki kurma ve güçlendirme faaliyeti olarak görülür çünkü, etik davranış kurallarının temelinde yatan “arabulucu, tarafların kendi iradeleriyle davrandıklarından emin olmalıdır.” Düşüncesi belirleyicidir. Ancak, diğer taraftan arabulucunun rolü daha etkin bir adaleti sağlamak olarak tanımlandığında arabuluculuk etiğinin temeli daha fazla zaman ve maliyet gerektirecektir.


• Arabuluculuk etiğinin tanımlanmasında ikinci teorik güçlük etik kavramı ile ilişkilidir. Bir arabulucu için etik ikilem olarak görülen bir durum diğer bir arabulucu için etik ikilem yaratmayabilir. Şunu sorgulamak gerekir; bir arabulucu süreç içindeki rolünü nasıl görmektedir ve arabulucu etik ikilem sorunsalının içinde bulduğunda kendisini nasıl konumlandıracaktır.


• Arabuculuğun kendi içinde çok karmaşık bir uygulama olması sebebiyle genel davranış kurallarının belirlenememesi üçüncü teorik güçlüğü yaratır. Arabuluculuk çok esnek bir süreç olduğundan önemli ölçüde farklı bakış açılarına gore değişkenlik gösterir. Taraflar arabuluculuk sürecinin ilerletilmesinde etkili bir role sahip midir? Avukatlar sürece dahil olacak mıdır? Uyuşmazlık tarafları farklı kültürlerden mi gelmektedir? Arabulucunun geçmiş deneyimi nedir? Arabuluculuk tarafların kendi özgür iradeleri ile yürütebildikleri ve ileriye taşıdıkları bir süreç olarak tanımlandığı takdirde olacaktır? Hiç bir arabuluculuk kuralı tarafların kendi iradeleriyle süreci özgür bir biçimde yürütmelerine engel olmamalıdır. Arabuluculuk davranış kuralları uyuşmazlığın tarafların uygun bulduğu şekilde çözülmesi için onları koruyan bir bariyer görevi görmelidir.


• Arabuluculuğun meslek olarak konumu ile ilgili fikir ayrılıkları dördüncü teorik güçlüğü oluşturmaktadır. Tarihsel süreçte, arabulucular kendi meslek gruplarından olan kişiler tarafından seçiliyordu ki bu durum beraberinde etik kuralların uygulanması zorunluluğunu da kendi içinde barındırıyordu. Birçok arabuluculuk uygulayıcısı ve akademisyeni arabuluculuk etik kurallarının düzenlenmesinin arabuluculuk mesleğinin statüsünü güçlendirdiği kanısındadır ve bu yönde çalışmaktadırlar. Arabuluculuk etik kuralları, arabuluculuk kurallarına gore arabuluculuğun daha esnek bir şekilde yürütülmesine imkan tanımaktadır. Ayrıca gerçek profösyonellerin dolaylı olarak kaybına ve dışarıdan gelen dayatmalara maruz kalınmasını önlemektedir.


• Arabuluculuk etiğinin asli amacının ne olduğu sorusu ise sonuncu teorik güçlüğün merkezindedir. Arabuluculuk etik davranışlarının özünde bulunması gereken dört hususa dikkat çekmektedir: otonominin muhafaza edilmesi, aydınlatılmış onam, arabuluculuğun tarafsızlığı.


• Başka bir deyişle arabuluculuk etik kurallarının bu dört amacı gerçekleştirdiği iddia edilemez çünkü bu amaçlar da kendi aralarında daima çatışacaktır. Örneğin; arabuluculuk etik ilkesi genel kurala uygun olarak tarafların süreci kendi iradeleriyle belirleme özgürlüğünü serbest bırakmalıdır. Ancak bu durum arabuluculuk faaliyeti sonucunun adaletli bir biçimde sonuçlanmasından arabulucunun kaygı duymayacağı anlamını taşımalı mıdır? Eğer cevap evet olacaksa; bu durumda arabuluculuk problemli hale gelecektir çünkü bilgi eksikliği ve güç dengesizliğinden dolayı adaletsiz bir çözüm meydana geldiğinde arabulucu hiçbir eylemde bulunamayacaktır. Ancak diğer taraftan arabulucu hakkaniyetin sağlanmasını kaygısını taşırsa bu durumda da bu arabulucuğun tarafsızlığı-nötürlüğü amacına aykırı nitelik taşıyacaktır.


• Ek olarak; arabulucular için tutarlı ve uygun etik kuralların yürütülmesi; iletişimsel çalışmalara yeni bir yaklaşım getirilmesi tartışmalarını da içermelidir, sonucuna varmışlardır. Şuan ki mevcut durumda etik ve arabulucuğu algılayış biçimimizle, etik kuralların merkezinde konumlandırılan etik amaçlar birbiriyle bağdaşamaz, sonucuna varılmaktadır. Etiğin oluşumu ve gelişimi üzerinde ayrıntılı ve ciddi bir şekilde durularak tartışılmadan, etik kuralların uygun şekilde yürütülmesi başarısızlıkla sonuçlanmaya mahkum olacaktır.

Uygulama Güçlükleri

• Uygulama güçlükleri, etik kuralları kimin koyacağı, bu kuralların kimlere uygulanacağı ve bunların nasıl uygulanacağı ve icra edileceğini belirleme hususlarını kapsar.


• Etik kural tasarılarıyla ilgili en çok tartışılan uygulama güçlüğü, bu kuralları kimin koyacağı hususu etrafında yürümektedir. Arabuluculuk şu an itibariyle kendini-düzenleyen bir uzmanlık olmadığı için, ortada etik kuralları açıkça ortaya koyacak yetkili bir oluşum yoktur. Dahası, uzmanlık ideolojisinin karmaşıklığı dikkate alındığında, böylesi bir oluşumun ortaya çıkması tartışmalı bir biçimde arzu edilmemektedir.


• Sonuç olarak öyle görünmektedir ki, eğer bir çalışma alanında ya da ülkedeki arabulucuları düzenleyecek etik kurallar ortaya konulacaksa, kamu siyasası yapanlar ile bunun başlaması zorunludur. Bu gerçeklik arabulucular için bir rahatsızlık ve endişe sebebi olmaktadır. Bu konudaki endişeler sadece uzmanlaşma sürecine idari yetkililerce tecavüz edilmesi hususundan ibaret olmayıp, aynı zamanda bu yetkililerin arabuluculuk sürecinin merkezinde yer alan değerleri açıkça aksettirecek ölçütlerin belirlenmesinde problemlerinin olmasından da gelmektedir.


• Etik kuralları kimin koyacağıyla ilgili olan bir diğer mesele ise, bu kuralların kimlere uygulanacağıyla alâkalıdır. Farklı arabuluculuk biçimlerinin (örn., istihdam versus aile) farklı etik standartları olacak mıdır? Mahkemece-Tayin Edilen arabulucular, özel arabuluculardan farklı standartlara mı tabi olacaktır? Bir etik kural evrensel olarak uygulanabilecek midir? Arabuluculuk uygulaması edimlerinin arka planına bakılmaksızın tüm arabuluculara ve onların karşı karşıya kaldıkları durumların çoğuna uygulanabilecek davranış standartlarının olduğuna dair güçlü iddialar söz konusu olabilir. Diğerleri ise farklılaşıp ayrık arabuluculuk biçimlerinde ve arabuluculuğun mahkeme ile birlikte yürütüldüğü hâllerde farklı değerlerin ve etik kuralların geçerli olacağını iddia edebilirler.


• Yorumu hak eden son uygulama güçlüğü bir etik kuralın nasıl icra edileceği ile ilgilidir. Şayet arabuluculuk birleşik bir kendini-düzenleyen uzmanlık olarak ortaya çıkmıyorsa, icra etme yükümlülüğü muhtemelen mahkemelere ve idareye kalacaktır. Stulberg’ün işaret ettiği üzere, böylesi bir sistemin ortaya konulması ve gerçekleştirilmesinin bedeli çok fazla olabilir ve bu da muhtemelen mahkemelerce arabuluculuğun sunduğu düşünülen yararın ortadan kalması anlamına gelebilir. Şu hâlde, alternatif, bir yaptırım düzeneğini haiz olmayan bir etik kurala sahip olmaktır, ancak bunun yararlılığı ve etkinliği büyük oranda tartışmalı olacaktır.

En Uygun Etik Yanıt

• Arabulucu davranışını düzenleyen hâlihazırdaki sistemler arabuluculuğu daha ziyade profesyonel bir boyut üzerinden ortaya koymaya eğilimlidir. Esas itibariyle arabulucu birliklerince ortaya konulan kurallar ya da ilkeler, arabulucunun bir parçası olacağı bir uzmanlığı düzenleyen davranış kurallarıyla desteklenecektir. Hukukçu arabulucu sadece yasal uzmanlığının etik kurallarıyla değil, aynı zamanda, uygulanabilir olan belirli bir dizi arabuluculuk standartlarıyla da bağlı olacaktır.

En Uygun Etik Yanıt

• Arabuluculuk etiğinin nihaî görüntüsü net değildir. Tüm arabuluculuk biçimlerinde karşılaşılacak etik sorunların genel karakterini kapsayacak evrensel bir kurala ulaşmak için çabalara devam edilmelidir. Belirli arabuluculuk biçimleri için geliştirilecek daha özel düzenlemeler olabilir. Kendilerine danışanlar için hareket eden hukukçu-arabulucular ve hukukçular, arabuluculuk etiği kuralları ile hâlihazırda kendi mesleklerinin etik kuralları arasında olabilecek potansiyel çatışmalara karşı dikkatli olmalıdırlar.

Aile Arabuluculuğu

• “Aile arabulucuğu”; işbirlikçi, problem çözücü yöntemlerle uzman arabulucunun tarafsız üçüncü kişi sıfatıyla, arabuluculuğa başvuran kişilerin karşılıklı anlaşarak çözüm bulmalarına yardımcı olmak amacıyla yürüttüğü faaliyetler olarak düzenlenmiştir.

• Verilen karar, tatminkar bir bilgi ve tavsiye neticesinde taraflarca gönüllülük esasına dayalı olarak verilmelidir.

Boşanma ve aile arabulucuları için uygulama modeli standartları:

• Boşanma ve aile arabuluculuğu sürecinde tarafsız üçüncü kişi olarak arabulucu, aile üyelerinin kendi istekleriyle anlaşmalarını destekleyerek uyuşmazlık çözümünü bulmalarına yardımcı olur. Arabulucu, aile üyelerinin kendi anlaşmalarına ulaşabilmeleri için, taraflar arasında iletişimi kurar, tarafların birbirlerini anlamasını ve kendi ortak çıkarlarına konsantre olup problemlere yaratıcı çözümler getirmelerini sağlar.


• Arabuluculuk; işbirlikçi ve rızaya dayalı bir süreç olarak tanımlanmıştır. Arabulucu, uzman ve tarafsız üçüncü bir kişi olarak, uyuşmazlık yaşayan tarafların uyuşmazlığın tamamını veya bir kısmını, karşılıklı anlaşmayla kendi istekleri doğrultusunda çözebilmelerine yardımcı olmaktadır. Arabulucu bunu yaparken taraflara hiçbir çözüm yolunu dayatamaz-empoze edemez.


• Arabuluculukta; süreç, ilişki ve içerik yönetimi becerisi arasında karşılıklı etkileşim vardır. Arabulucu bu becerileri arabuluculuk sürecinde, devamlı ve çoğu zamanda eş zamanlı olarak kullanılır.

ETİK İLKELER I: GİZLİLİK• Uyuşmazlık çözüm sürecinde gizliliğin korunması çok önemlidir.

Gizlilik; tarafların samimi beyanlarda bulunmalarına, uygulayıcının uyuşmazlık konusu hakkında tam bir keşif yapabilmesine ve uygulayıcının taraflarca kabul edilebilirliğinin sağlanmasına yardımcı olur.

• Ancak gizliliğin korunmayacağı bazı durumlar olabilir. Bu gibi durumlarda uyuşmazlık çözümü uygulayıcısı, uyuşmazlık çözüm sürecinde gizliliğin hangi durumlarda korunmayacağı hususunda tarafları bilgilendirmelidir. Bu tür durumlar hariç; uygulayıcı, sürecin dışına herhangi bir bilginin ortaya çıkmasına-sızmasına neden olacak tüm girişimlere direnmelidir.

• Süreç içinde gizliliğin korunacağı konusunda uygulayıcının verdiği söze-taahhüde ayrıca itibar edilmelidir.

ETİK İLKELER I: GİZLİLİK

• A. Aile arabuluculuğunda, arabulucu aksi taraflarca kararlaştırılmadığı veya kanunlarda belirtilmediği sürece, arabuluculuk sürecinde edinilen tüm bilgilerin gizliliğini korumakla yükümlüdür.

• B. Arabulucu, taraflardan birinin diğerine (muhtemelen ölüm olasılığı yada müessir fill doğurabilcek) şiddet içeren tehditlerde bulunması halinde, durumu tehdit alan tarafa ve yetkili birimlere açıklamalıdır.

• C. Arabulucu bir tarafla özel olarak oturumlar yürütüyorsa; bu oturumlardan önce henüz bilgi edinilmeden, özel görüşmelerdeki gizlilik yükümlülüğü hususunda tartışılmalı ve anlaşmaya varılmalıdır.

Gizlilik İlkesi

• Gizlilik: Arabulucu tarafların gizliliğin korunmasıyla ilgili makul beklentilerini karşılmakla yükümlüdür.

• Gizlilikle ilgili tarafların makul beklentisi arabulucu tarafından karşılanmalıdır. Tarafların gizlilikle ilgili beklentileri, arabuluculuk şartlarına (mahiyetine) ve tarafların yapmış oldukları anlaşmaya dayanır. Taraflarca kendisine izin verilmiş yahut kanun veya kamu düzenince gerekli görülmüş olmadıkça arabulucu, tarafların gizli kalacağına inandığı hiçbir konuyu ifşa etmeyecektir.

Gizlilik İlkesi

• Arabulucu kendisinden talep edilen arabuluculuğa ilişkin bilgi ve belgeleri arabuluculuğa taraf olmayan kimselerle ve taraf temsilcileriyle, doğrudan veya dolaylı olarak, kendi insiyatifine dayalı olarak paylaşamaz. Ancak aşağıda sayılı durumlar hariç tutulmuştur;

• a)Tarafların arabuluculuk sözleşmesinde yazılı onayının bulunması,

• b) Yargılama sürecinin bu tür bir açıklamayı zorunlu kıldığı durumlarda, yetkili kişiler tarafından emredildiğinde ya da mevzuat ve kanuna göre açıklamanın yapılması gerektiğinde

• c)Tanımlayıcı bilgi içermeyecek biçimde araştırmalar veya eğitim için

• d) Bilginin saklanması, insan yaşamı veya güvenliği için gerçek ya da potensiyel tehdit oluşturacağı durumlarda.

Etik İlkeler II: Tarafsızlık İlkesi

• Arabulucu, arabuluculuğu tarafsız bir şekilde yürütmelidir.• A. Arabulucu, herhangi bir tarafın yanında yer aldığı

görünümü verecek davranışlardan kaçınmalıdır.• B. Arabulucu, tarafların kişisel özellikleri, geçmişleri ve

arabuluculuk görüşmelerinde gösterdikleri performansları dolayısıyla bir önyargı geliştirmemeli ve taraf tutmaktan kaçınmalıdır.

• C. Arabulucu, arabuluculuk sürecinin mümkün olduğunca süratle devamını temin etmek için, makul sebepler olmaksızın tarafların veya temsilcilerinin arabuluculuk görüşmelerini geciktirmelerini önlemek için gereken çabayı göstermelidir.

Davranış Modeli Standartları Tarafsızlık İlkesi

• Arabulucu; söz ve eylemleri ile de destekleyerek arabuluculuk sürecini tarafsız olarak yürütmekle görevlidir.

• Arabulucu, katılımcılarla veya uyuşmazlık hal ve şartlarıyla ilgili önyargılarını katılımcılara açıklamalıdır.

• Arabulucu, katılımcılardan birisiyle geçmişte kişisel veya mesleki bir ilişkide bulunmuşsa, bu durumu tüm katılımcılara açıklayacak ve ancak tüm katılımcıların rıza göstermeleri halinde arabuluculuk sürecine devam edebilecektir.

• Aşağıdaki hal ve şartların oluşması halinde arabulucu; arabuluculuk hizmeti vermeyi reddedecek veya arabulucuktan çekilecektir:

• a)Katılımcılardan biri, arabulucunun uyuşmazlık konularında (içeriğinde) veya diğer katılımcıya karşı tarafsız olamayacağı algısında/kanaatinde ise yada;

• b)Bizzat kendisi, tarafsız olmadığı şüphesi uyandıracak bir nedenin oluşabileceği inancındaysa

• Arabulucu, katılımcılarla kurduğu yeni ilişkilerde de, tarafsızlık ilkesine uygun olarak hareket etmelidir.

TARAFSIZLIK İLKESİ

• Arabulucu, arabuluculuk sürecini tarafsız bir biçimde

yürütmelidir.• Arabulucunun tarafsızlığı kavramı arabulucuk

sürecinin merkezinde yer almaktadır. Arabulucu sadece tarafsız kalabileceği, hiçbir tarafa iltimas geçmeyeceğine inandığı konularda arabuluculuk görevini yapmalıdır. Arabulucu, arabulucuğu tarafsız bir şekilde yürütemeyeceğine kanaat getirdiği takdirde, hangi aşamada olursa olsun arabuluculuk sürecinden çekilmek zorundadır.

Davranış Modeli Standartları Tarafsızlık İlkesi

• Arabulucunun katılımcılarla tarafsız bir ilişki kurması onun görevidir. Tarafsızlık, hiç bir tarafa iltimas geçilmemesi ya da sözde ve eylemde önyargılı olunmaması olarak tanımlanır.

• Yukarıdaki açıklamalara karşın; arabulucu, katılımcıların önerdiği anlaşmanın ne kadar gerçekçi ve ortak çıkarları karşılar nitelikte olacağını dikkate alarak bu süreçten etkilenecek kişilerin (özellikle de zayıf olanların) ihtiyaçlarının ne ölçüde karşılanacağını değerlendirmeli, mevcut duruma ışık tutmalı ve katılımcılara yardımcı olmalıdır.

• Katılımcılardan birisinin veya tamamının, arabulucunun tarafsızlığı konusunda şüpheye düşmeleri; arabulucunun görevden çekilmesi için yeterli bir sebep oluşturmamakla birlikte böyle bir durumun varlığı halinde, arabulucu katılımcılara diledikleri zaman arabuluculuk sürecini sonlandırabileceklerini hatırlatmakla yükümlüdür.

• Arabulucu, aracılık edeceği konularda ve/veya önyargılı olduğu her halde, bu durumun oluşturabilceği veya neden olabileceği çıkar çatışmalarını, gerçek veya öngörülen ihtilafları katılımcılara açıklamalıdır. Bu açıklama, herhangi bir menfeat çatışmasının veya olası bir önyargının oluşmaya başladığının arabulucu tarafından farkedildiği anda yapılmalıdır.

• Araculucu veya arabulucu ile beraber çalışan kişilerin, katılımcılardan biri veya birkaçı ile arasında, mevcut veya geçmişte kişisel veya mesleki herhangi bir ilişki olması halinde bu durum katılımcılara açıklanmalıdır. Bu hususta taraflar tamamen bilgilendirilmeden ve açıkça rızalarını ortaya koymadıkları sürece arabulucu arabulucuk faaliyetlerinden imtina etmelidir.

• Arabulucu, arabuluculuk faaliyetleri sırasında yanlızca taraflardan birine yönelik mesleki bir hizmet sunamaz.

MESLEKİ YETERLİLİK• Arabulucu süreci yönetecek mesleki yeterliliğe ve deneyime sahip

olmalıdır.• A. Aile arabuluculuğu görevinin etkin bir şekilde yerine

getirilebilmesi için, arabulucu mutlaka:• • Konusunda bilgili,• Bir uzman arabulucu ise örneğin aile arabulucusu ise aile içi şiddet,

çocuk istismarı ve ihmali konusunda eğitim ve öğretim görmüş ayrıca aile içi çatışmaların ebeveynler, çocuklar ve diğer aile üyeleri üzerindeki psikolojik etkileri konusunda farkındalığı-bilgi sahibi olan,

• Arabuluculuk süreci hakkında özel eğitim ve öğretim almış biri olmalıdır.

MESLEKİ YETERLİLİK

• Aile arabulucuları; bu kanun uyarınca faaliyetlerini vicdanlı, gayretli, etkili bir şekilde yerine getirmelidirler.

• Aile araculuculuğu rolü üstlenen üye, içinde bulunduğu somut olayda yeterli mesleki donanıma sahip olduğunu garanti etmekle yükümlüdür.

• Aile arabulucuları arasında eğitim ve öğretim farklılığı bulunduğu takdirde arabulucu kendi mesleki uzmalık ve yetkinliğini aşan hizmetleri vermekten kaçınmalıdır.

• Aile arabulucuları, devam eden eğitimlere katılarak, mesleki becerilerinin güncel ve etkili olmasını temin etmelidir.

MESLEKİ YETERLİLİK• Arabulucu, ancak tarafların makul beklentilerini karşılayacak

gerekli niteliklere sahip olması koşuyla arabuluculuk görevini ifa edebilir.

• Taraflar, arabuluculuk niteliklerinden memnun olması koşulu ile herhangi bir kişiyi arabulucu olarak seçilebilirler. Yine de genelde etkin bir arabuluculuk için eğitim ve tecrübe gereklidir. Eğer bir kimse kendisini arabulucuk görevi için uygun görüyor ve kendisini göreve uygun olarak lanse ediyorsa, bu durumda tarafların ve toplumun beklentilerini karşılayacak doğrultuda yeterli ve etkin bir arabuluculuk süreci gerçekleştirmeyi de vaad ediyor demektir. Mahkeme bağlantılı veya diğer zorunlu arabuluculuk formlarında, atanmış arabulucunun gerekli eğitim ve deneyime sahip olması zorunludur.

Aile Arabuluculuğuna İlişkin Özel Model Standartları

• Aile arabulucusu, makul koşullarda bilinebilecek mevcut ve müstakbel menfeat/çıkar çatışmalarını taraflara açıklamalıdır. Bilgilendirilmelerine ragmen taraflarlar kamu düzenini ihlal etmediği sürece arabulucudan sürece devam etmesini talep edebilirler.

• Arabuluculuk faaliyeti devamında veya sonrasında ortaya çıkan menfeat çatışmaları da sürece etki edeceğinden, bu durumların oluşması da önlenmelidir.

Aile Arabuluculuğuna İlişkin Özel Model Standartları

• 1.Arabulucu kendisi tarafından da bilinen, bir menfeat çatışması/ilişkisi olarak algılanabilecek, arabulucunun mesleki kararlarını olumsuz yönde etkileyebilecek ve katılımcıları istismar riski altına sokma ihtimali olan, katılımcılarla arasındaki tüm mevcut ve müstakbel bağlantı veya ilişkiyi mümkün olan en kısa sürede katılımcılara açıklamalıdır.

• 2.Arabulucu, her iki taraf da rıza göstermediği sürece, uyuşmazlık konusu ile ilgili yahut arabuluculuk sürecinin bütünlüğünü tehlikeye atacak herhangi bir konuda, tarafalardan biri ile mesleki bir ilişki içine girmez. (örneğin avukatlık, yasal danışmanlık gibi).

Uygulama Modeli

• Arabulucu, menfeat çatışması yaratabilecek her türlü eylemden kaçınmalıdır. Tarafların istismar edilme riskinin yüksek olduğu ya da kendi mesleki karar sürecini olumsuz etkileyebilecek ilişkilerin tarafı haline gelmemelidir. Kültürel olarak kabul gören durumlar bu kapsam dışında tutulmuştur. Ancak yine de arabulucu, yakın arakadaşlarının, akrabalarının, ortaklarının, süpervizörlerinin veya öğrencilerinin içinde yer aldığı arabuluculuk süreçlerini dikkatle ve tedbirli yürütmelidir.

Arabulucular için Davranış Modeli Standartları

• Arabulucu katılımcılarla arasındaki, kendisi tarafından bilinenebilecek tüm mevcut ve müstakbel bağlantı veya ilişkiyi mümkün olan en kısa sürede açıklamalıdır. Bu hususta arabulucunun katılımcıları bilgilendirmesinden sonra katılımcılar arabulucunun görevi üstlenmesini birlikte talep etmedikçe arabulucunun faaliyeti sona erer.


• Menfeat çatışması; arabulucunun tarafsızlığı hakkında olası kuşku duyulmasına sebep olan bağlantı ve ilişkilerdir.

• Menfeat çatışması sorusuna yönelik temel yaklaşım, özgür irade kavramı ile açıklanabilir. Arabulucu, makul şartlarda kendisi tarafından bilinebilecek ve arabulucunun tarafsızlığın hakkında kuşku uyandırabilecek bütün mevcut ve müstakbel çatışmaları açıklamakla yükümlüdür. Arabulucu menfeat çatışması hakkında tarafları bilgilendirmesine ragmen tarafların tümü birlikte arabuluculuk sürecinin devam etmesine karar verdikleri takdirde, arabulucu, arabuluculuk faaliyetlerine devam edebilir. Ancak menfaat çatışması, arabuluculuk sürecinin bütünlüğünü bozacak derecede ciddi şüpheler içeriyorsa, arabulucu sürece devam etmeyi reddetmelidir.


• Arabulucu, arabuluculuk sürecinde ve devamında menfaat ilişkisi bulunduğu görünümü vermekten kaçınmalıdır. Arabulucu tarafların rızası olmadıkça, taraflardan biriyle benzer(ilgili) bir konuda profosyonel bir ilişki kuramayacağı gibi, arabuluculuk sürecinin meşruluğunun sorgulanmasına sebep olacak herhangi ilgisiz-farklı bir konuda da hizmet veremez.

Davranış Modeli Standartları

• Arabuluculuk sürecine devam edilmesi, bir veya daha fazla tarafın zarar görmesine veya önyargı geliştirmesine ihtimal verdiği durumlarda arabulucu, arabuluculuk sürecine ara vermek veya arabuluculuğu sonlandırmakla yükümlüdür.

• Arabulucu, arabuluculuk müzakerelerinin taraflar için artık bir fayda sağlamadığı kanaatinde olduğu durumlarda, arabuluculuk sürecine ara vermek veya bu süreci sonlandırmakla yükümlüdür.


• Arabulucuların, arabuluculuk süreci için yetkin-yeterli bilgi birikimine sahip olduğu kabul edilir. Arabulucular, mesleki bilgi ve tecrübelerini; toplumu arabuluculuk konusunda eğitmek, arabulucuğu herkes tarafından ulaşılabilir kılmak, suistimalleri (kötüye kullanmaları) düzeltmek için kullanmakla yükümlü olup, kendi mesleki bilgi ve tecrübelerini de daima geliştirmelidirler.


• Arabulucunun öncelikli amacı tarafların kendi rızalarıyla anlaşmaya varmalarını sağlamaktır. Arabulucunun bu rolü, onu diğer müvekkil-vekillik ilişkilerinden ayıran en önemli özelliğidir. Profesyonel danışmanlık hizmeti ile arabulucuk rollerini birbirinden ayırmak problemli bir konu olsa da arabulucu bu rolleri birbirinden ayırmak için gereken çabayı göstermelidir. İşte bu sebeple arabulucu, taraflara profesyonel danışmanlık hizmeti vermekten kaçınmalıdır.


• Yukarıdaki hükümlerin genel niteliğini sınırlamaksızın; “aile hukuku arabuluculuğu”; bir avukat tarafından gerçekleştirildiğinde aşağıdaki fiilerden bir veya birden fazlası içerir. Buna gore avukat-aile arabulucusu;

• • Katılımcıları içinde bulundukları hukuki süreçle ilgili

bilgilendirmek • Katılımcılara mahkemenin konu ile ilgili olası eğilimi hakkında

tavsiyede bulunmak• Arabuluculuk sonucunun kaydedildiği bildirimler yerine

katılımcılarla arasında arabulucuk anlaşması hazırlamak• Hukuki tavsiyede bulunmakla görevlidir.


• Arabulucu, nitelikli-etkin bir arabulucuk süreci temin etmek ve tarafların kendi aralarında karşılıklı saygıyı teşvik etmek için çalışmalıdır.

Boşanma ve Aile Arabulucuları için Uygulama Modeli Standartları:

• Arabulucu, çocuk yetiştirme felsefesi ve ebeveynlerin diğer kararları üzerinde kültürel ve dini farklılıkların etkisine karşı duyarlı olmalıdır.

• Arabulucu, aile içi şiddet içeren durumun farkına varmalı ve arabuluculuk sürecinin uygun şekilde devamı için, gerekli önlemleri almalıdır.

Uygulamada Etik İkilemler

• Etik tartışılan bir konu haline geldiğinde, asıl mesele terim olarak etiğin ne anlama geldiğininin tutarlı ve iyi bir kavrayışla belirlenmesi olmalıdır. Arabuluculuk bağlamında bu soruna yaklaşım; arabulucuların karşılaştıkları ikilemlerin hangilerinin etik ikilem olduğunun tespit edilmesi olmalıdır.


• Arabuluculuk bağlamında “etik ikilemlerin” ne olduğu hakkında en kapsamlı değerlendirme Bush tarafından yapılmıştır. Bush’a gore; “Arabulucu olarak bir duruma ilişkin davranışınızın yerinde ve doğru olup olmadığı konusunda ciddi şüpheleriniz varsa yani arabulucu olarak hangi davranış biçiminin doğru ve uygun olduğundan emin olamadığınız halleri, genel olarak etik ikilem olarak tanımlamıştır. Buna gore; bir değerin korunması için yapılan eylem (gösterilen tutum) başka bir değere zarar veriyorsa ve arabulucu bu hususta bir karar vermek zorundaysa arabulucunun etik ikileme düştüğü varsayılır.


• Arabulucuların dokuz farklı durumda etik ikilemle karşılaştıkları sonucu değerlendirilmektedir. Örneğin; en tipik etik ikilemlerden biri, arabulucuların kendi mesleki yeterliliği (uzmanlık) alanları dışında çalışmalarının kendilerinden beklenildiği durumlarda yaşamaktadırlar. Peki kendi uzmanlık alanı dışında bir beceri gerektiren durumlarda arabulucu ne yapmalıdır?


• Örnek1: Ev sahibi ile kiracı arasında yürütülen arabulucuk sürecinde “normal” görünen kiracı, arabulucuya; boynundaki alıcıdan gelen seslerin bazen kafasını karıştırdığını bu sebeple kira ödemelerinde geciktiğini bunun sorumlusunun da komite (küçük siyasi gizli komite gibi) olduğunu söyler. Gerçek bir tıbbi implantının olmaması kiracının akli melekelerinin yerinde olmadığına işarettir. Böyle bir durumda, akıl hastalığı teşhisi koymak üzere eğitimi olmayanarabulucu güven teşkil eden bir öneri geliştirmeli midir? Öyleyse arabulucu, uzmanlık alanı dışında kalan konuları kapsam dışında tutarak riski bertaraf edebilir ancak diğer yandan taraflardan birini yetkisiz bırakma riskini alır.


• Arabulucuların yaygın olarak düştükleri diğer bir etik ikilem ise ararbuluculuk faaliyetleri sırasında tarafsızlıklarını korumaya çalıştıkları durumlarda ortaya çıkar. Bir arabulucu nasıl tarafsız kalmayı başarabilecektir? Bush arabulucunun tarafsızlığını tehlikeye atan durumları aşağıdaki örneklerlerle açıklamaktadır;

Uygulamada Etik İkilemler• Örnek2: Diğer bir örnekte; taraflardan biri arabulucunun site

yöneticisidir. Diğer taraf bu konuda açıkça bilgilendirilmiş buna ragmen bu kişinin herhangi bir itirazı olmamış, arabulucuk sürecine devam etmek istemiştir. Ancak arabulucu, bu kişinin, şuan bu ilişkiden şüphelenmemesine karşın ilerleyen oturumlarda, kendisiyle site yöneticisi arasındaki ilişkiden rahatsız olmaya başlamasından ve şüpheci bir tutum sergilemesinden endişe etmiştir. Burada soru şudur; Taraflar bilmesine ve kendisiyle çalışmayı talep etmesine karşı arabulucu yine de önceki- mevcut ilişkiden dolayı arabulucuğu reddetmeli midir? Eğer böyle yaparsa tarafları ileride yaşabilecekleri muhtemel pişmanlıklardan korumuş olacak ancak tarafların süreç üzerindeki kontrollerinin önemli bir unsuru olan diledikleri arabulucu ile çalışma özgürlüğünden (irade özgürlüklerinden) onları yoksun bırakmış olacaktır.


• A. Mesleki yeterlik sınırları içinde kalınması• 1. Tanısal yeterlilikte eksiklik oluştuğunda• (a) Şiddet geçmişini tanımlamakla ilgili• (b)Zihinsel yetersizliği tanımlamakla

ilgili• 2.Asli yetersizlik ve beceri yetersizliği

olduğunda


• B. Tarafsızlığın Korunması• 1.Taraflarla veya avukatlarla ilişkilerden dolayı• (a) Taraflar bilgilendirildikten sonra ve itirazlardan

feragat edilmesiyle• (b) Arabuluculuk faaliyetinden sonra ilişkiler

doğduğunda• (c) Sınıfsal veya grup ilişkileri oluştuğunda• 2. Arabulucukta taraflardan birine kişisel tepki

verilmesi • (a) Antipati duyulması• (b) Sempati duyulması


• C. Gizliliğin Korunması• 1.Dışardan gelen bir etmenle • (a)Şiddet veya suç iddiasının raporlanması• (b) Mahkemeye tebliğ edilmesi yada merciye

bağlanması-sevk edilmesi• (c) Taraf avukatları ile iletişime geçilmesi• 2. Taraflar Arasında• (a) Açıklamalar “bilgilendirilmemiş çözümleri” önlüyor

ise• (b) Açıklamalar “bilgilendirilmemiş” kördüğümleri

çözüyor ise

Uygulamada Etik İkilemler• D. Aydınlatılmış Onamın Temini (Bilgilendirilme

sonucu taraf rızalarının temini)• 1.Bir tarafın olası tehditi-cebiri halinde• (a) Diğer tarafça• (b) Bir tarafın kendi avukatı tarafından• (c) Arabulucunun “ikna” ölçüsüyle• 2.Taraflardaki kısıtlılık durumu• 3.Tarafların cehalet-bilgisizlik durumu;• (a) arabulucu tarafından bilinen gerçek

bilgilerde• (b) arabulucu tarafından bilinen

hukuki/uzmanlık gerektiren bilgilerde


• E. Özgür iradenin korunması/Yönlendirici olmaktan kaçınılması• 1.Taraflara bir çözüm önerisini empoze etmek, cazip hale

getirmek• (a) taraflardan birinin isteği ile• (b) Arabulucunun kendi insiyatifi ile• 2.Taraflarca getirilen çözüm önerisine arabulucunun

itirazı• (a) çözüm hukuki olmadığı için• (b) çözüm güçsüz olan taraf için adaletsiz bir durum

yaratıyorsa• (c) Çözüm mantıksız ve akla yatkın değilse• (d) Çözüm üçüncü bir kişi için adaletsiz bir durum

yaratıyorsa


• F.Arabuluculuğun Hukuki Danışmanlık ve Rehberlik işlerinden ayrılması

• • 1. Taraflar uzman görüşüne ihtiyaç duyduğunda• (a) terapötik bilgilere• (b)hukuki bilgilere• 2.Mesleki yargısını bildirmesi için baskı yapıldığında• (a) terapötik görüşü hakkında• (b)hukuki görüşü hakkında• 3. Tarafladan biri terapiste veya avukata ihtiyaç duyarsa


• G. Tarafların Arabuluculuk Sürecinden Zarar Görmelerini Önlemek

• 1.Arabuluculuk kötü olan durumu daha da kötü hale getirebilir

• 2.Arabuluculuk hassas bir konunun ortaya çıkmasına neden olabilir

• 3.Arabuluculuk “zarar verici bir inanç-güven” oluşturabilir.


• H. Arabuluculuk sürecinin taraflarca suistimal edilmesi

• 1. Taraflardan biri bir bilgiyi gizlerse• 2. Taraflardan biri yalan söylerse• 3. Tarflardan birinin bilgi toplamak için veya• 4. Zaman kazanmak için sürecin içinde

bulunması• 5. Taraflardan birinin gözdağı vermeye

kalkışması


• I.Çıkar çatışmalarının işlenmesi (handling=kotarılması,yürütülmesi)

• 1. Mahkeme veya bağlı olduğu (sevk edildiği ) merciiyle ilişkilerden doğan

• 2.Avukatlar ve diğer meslekten olanlarla ilişkilerden doğan

ETİK İKİLEM

• Çoğu arabulucu veya benzer danışmanlık hizmeti veren kişi, içinde bulunduğu etik ikilemin, felsefi tartışmalarla bağlantısını kavrayabilcek bir felsefe veya etik (ahlak) felsefesi bilgi birikimine sahip değildir. Bu onların arabuluculuk eğitimlerinin bir parçası değildir, ancak daha once aldıkları eğitimin bir parçası olabilir. Arabulucular çoğu zaman düştükleri ikilimlerde kesin bir yargı-bakış açısı oluşturmaktan kaçınmakta ve bu sebeple kararlarını mevcut mesleki bilgeliklerine veya kendi önyargılarına ve değerlerine gore vermektedirler. Aile arabulucuları, etik üzerinde analitik yaklaşım yerine geleneksel yaklaşımla çalışmayı tercih etmektedirler.

ETİK İKİLEM

• Gibson arabulucuların üzerinde durması ve anlaması gereken etik felsefelerini üç grupta tanımlamıştır: faydacı teoriler, erdem teorileri, deontolojik (ahlaki) teoriler. Faydacı teori şu inanç merkezi içindedir; “bizim yararı maksimize zararı minimize edebilceğimiz davranış doğru olandır.” Erdem teorisi;“etik davranışın ne olduğu bu davranışı yapan kişinin özelliklerine/karakterine gore belirlenmelidir.” demektedir. Ahlak teorisi ise yapılan “davranışın değerinin” etik veya etik olmayan davranışı belirlediği görüşünü savunmakatadır. Ahlak teorisi; hak-temelli, görev-temelli teori olarak da adlandırılabilir.

ETİK İKİLEM

• “Arabulucuk etik tartışmalarının en önemli noktası (vurgu) insanların karşılıklı bağımlı(bağlı) olduğu gerçeğidir ve aslında bütün dünya topluluklarının birbiriyle karşılıklı bağımlılık/bağlılık içinde olduğu hızla daha bilinir hale gelmiştir. Bütün uyuşmazlık çözümlerinde ihtiyaç duyulan uluslar arası üç temel ilkeye (saygı, özen, süreçte hakkaniyet) vardır. Buna dayanarak şu sonuca varabiliriz; Bireylerin toplum ve diğer bireyler üzerindeki hak ve yükümlülükleri üzerinde duran “Etik” dışarıda bırakıldığında da, arabuluculu ve sürecin niteliğinde dürüstlük, saygı, özen ve şartlarda adalet varsa etik prensiplerin varlığından bahsedilebilir.

Documents

ARABULUCULUK ETİĞİ